PET11-2019

Nr. 11 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 11- 2019

‘Op de oude voet doorgaan is het duurst’ • Hele keten nodig voor chemisch recyclen • ‘Chemie oplossing voor problemen met klimaat’ • Thema: Infrastructuur

10:39

PET11 omslag los.indd 1

22-10-19 16:03 16:31 22-10-19

PERI PERIIndustriële IndustriëleSteigers Steigers Innovatieve Innovatieve oplossingen oplossingen voor voor een een veilige veilige werkplek werkplek opop hoogte hoogte ■ Hogere ■ Hogere voorspelbaarheid: voorspelbaarheid:

door door gegarandeerde gegarandeerde productkwaliteit productkwaliteit & accurate & accurate calculatie calculatie ■ Lagere ■ Lagere voorraadkosten: voorraadkosten:

door door pre-planning pre-planning & het & het monitoren monitoren en beheersen en beheersen vanvan de projectkosten de projectkosten ■ Toenemende ■ Toenemende efficiëntie: efficiëntie:

door door sterke sterke samenwerking samenwerking & goed & goed opgeleide opgeleide partners partners

Bekistingen Bekistingen Steigers Steigers Engineering Engineering www.peri.nl www.peri.nl

Meer Meer details, details, afbeeldingen afbeeldingen en en voorbeelden voorbeelden op:op: industrial.peri.com industrial.peri.com

PET PET11 PET A Voorplaat.indd A Voorplaat.indd 2 22 omslag los.indd

22-10-19 16:31

RijnDijk RijnD S

IN DEZE EDITIE

10 ‘OP DE OUDE VOET DOORGAAN IS HET DUURST’

24 ‘CHEMIE OPLOSSING VOOR PROBLEMEN MET KLIMAAT’

De energietransitie gaat de samenleving uiteindelijk veel minder kosten dan wanneer we alles bij het oude laten. Innovatie kan daarbij een essentiële rol spelen. Maar dan moet de transitie wel beter worden geregisseerd dan nu. TNO pakt graag de handschoen op, stelt professor André Faaij.

De stikstofproblematiek is zo ingewikkeld dat de politiek meer tijd nodig heeft om tot een oplossing te komen. Politici nemen tot zeker december de tijd. Tegelijkertijd pleit Cas König, directeur Groningen Seaports, voor een noodwet die ‘het liefst nog morgen in gaat’.

16 TEAM ‘(WATER)STOF TOT NADENKEN’ GAAT NAAR JAPAN

32 THEMA: INFRASTRUCTUUR

Het industriecluster Eemsdelta heeft een ambitieus doel: in 2050 duurzaam en CO2-neutraal produceren. Er zijn vele concrete en ook minder concrete ideeën die hieraan zouden kunnen bijdragen. Dat bleek ook uit de ingeleverde whitepapers voor de scenariowedstrijd Northern Back from the Future voor het congres Eemsdeltavisie 2019. Team ‘(Water)stof tot nadenken’ gaat op studiereis naar Japan.

De koers van de regering is duidelijk. Ze wil liever kooldioxide als grondstof gebruiken dan het de grond in te stoppen. Voor grootschalige CO2-uitstoot vermijding is ondergrondse opslag echter nog steeds de goedkoopste optie. Het is dan ook nog te vroeg om keuzes te maken. Gelukkig zijn er mogelijkheden genoeg om grondstoffen te maken van kooldioxide.

18 HELE KETEN NODIG VOOR CHEMISCH RECYCLEN Wij maken en gebruiken veel plastics in Nederland, maar slechts een klein gedeelte daarvan kan worden hergebruikt. De rest gaat een verbrandingsoven in. In andere landen wordt het zelfs vaak nog gestort. Chemische recycling kan hierin een grote stap betekenen. Daarmee kan een groot gedeelte van de plastics opnieuw worden gebruikt.

20 STAPPEN VOORUIT MET SIMPELE IDEEËN In twee jaar tijd is DSM Resins and Functional Materials van 35 naar 100 medewerkers gegroeid. Opvallend is dat de gemiddelde leeftijd onder de veertig is. Erg jong voor een chemisch bedrijf. Plantmanager Mirjam Verhoeff: ‘Het grappige is dat veel locaties het hebben over cultuurverandering, terwijl wij hier nog een cultuur aan het bouwen zijn.’ Het bedrijf investeert de komende jaren miljoenen in projecten en capaciteitsuitbreiding.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Demo-installatie in Antwerpen verwerkt afgedankt polystyreen • Tweede grondstof uit afvalwater op de markt • BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen in Antwerpse site 6 Emmtec bereidt zich voor op waterstof en biomassa 26 Innovatie 28 Projecten 36 Agenda 49 Column • Jan Van Doorslaer 50

PETROCHEM 11 - 2019 3

PET B Inhoud.indd 3

22-10-19 16:01

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 11 - 2019 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Monique Harmsen, Evi Husson, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Doetinchem OMSLAGFOTO: Equinor | Ole Jørgen Bratland ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 12x per jaar.

Nederland/België € 182,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 136,- per jaar Overig buitenland € 212,Losse verkoopprijs € 23,Studentenabonnement € 42,Proefabonnement 3 mnd € 30,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD

www.hi-force.com

MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET Advertenties.indd 4

22-10-19 16:06

COMMENTAAR

‘Als we in Nederland en in het grotere Europese verband onze energievoorziening volledig zelf kunnen regelen, kan er mondiaal een disbalans ontstaan.’

Even extra doorrekenen Cijfers lijken misschien neutraal, maar ze vormen te vaak munitie voor manipulatie. Om ons een abonnement te verkopen, rekenen kranten abonnementsgelden om naar maand-, week- en het liefst dagtarieven. Een ruime euro per dag klinkt niet zo veel. Een paar honderd euro per jaar des te meer. En je moet je even niet realiseren wat je betaalt als je veertig jaar lang een abonnement hebt. Even omgerekend naar de standaard van nu heb je het al gauw over tienduizend euro…

Speculeren Het tegenovergestelde gebeurt ook. Om onze stemming negatief te beïnvloeden, tellen onheilsprofeten, populisten en andere manipulatoren zo veel mogelijk bij elkaar op. Vermenigvuldigen is bij hen nog geliefder. De cijfers moeten bedreigend groot zijn. Onder het mom van ‘weten waar we aan toe zijn’ schotelen de Baudets van deze wereld ons enorme bedragen voor, onder andere de investeringen die nodig zijn voor de energietransitie. Die gaat ons tot 2050 volgens Baudet duizend miljard euro kosten. Ofwel een biljoen, wat meteen weer wat minder klinkt. Overigens is dit ook ongeveer de geschatte waarde van ‘s werelds grootste (olie)bedrijf Saudi Aramco.

Inmiddels blijken de cijfers van Baudet zeer speculatief en komen echte rekenaars al gauw een paar honderden miljarden lager uit. Maar ook dat weten we niet helemaal zeker. Met wat we vandaag weten, kunnen we de toekomst sowieso niet voorspellen. Hooguit kunnen we wat trends waarnemen. Persoonlijk houd ik van technologie-optimisme. Misschien komen er oplossingen die de energietransitie nog veel goedkoper gaan maken. En ja, ook dat is speculeren.

Garen spinnen In het hoofdinterview in deze editie is professor André Faaij zo wijs om de duizend miljard van Baudet niet aan te vallen.

Hij gaat ook niet in het geweer tegen de klimaatcritici, die het werk van tienduizenden gespecialiseerde wetenschappers in twijfel trekken. Hij wil echter niet het beeld vernauwen, maar juist verbreden. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als we op de oude voet doorgaan? ‘Momenteel is Europa voor maar liefst negentig procent afhankelijk van fossiele import. Als we niets doen,

dan hebben we straks alleen maar meer olie en gas van buiten nodig. En de prijs daarvan stijgt in zo’n scenario onherroepelijk’, stelt Faaij. ‘Dat terwijl op innovatieve terreinen de prijs alleen maar daalt. In woestijnlanden en China leveren nieuwe zonneparken stroom voor een kostprijs van 2,5 eurocent per kilowattuur. De helft van de huidige kostprijs van stroom uit gascentrales.’

Dichterbij huis laten windparken op zee ook een enorme daling van kosten zien. Inmiddels zijn de kosten per kilowattuur vergelijkbaar met die van fossiele centrales. Met name door innovatieve ontwikkelingen, kan de prijs nog verder dalen, stelt Faaij.

De transitie biedt volgens Faaij dan ook elk wat wils. Het zorgt voor verduurzaming en een groen economisch groeimodel.

Maar ook de kiezers van Forum van Democratie en de PVV kunnen er volgens hem garen bij spinnen. ‘Die willen in de toekomst toch ook een lagere energierekening en minder afhankelijk zijn van landen met ons minder welgevallige regimes?’

Mondiale transitie Een verstandige redenering, hoewel ik op dat laatste punt nog wel een aanvulling heb. Het verleden heeft ook laten zien dat wederzijdse afhankelijkheid tussen landen veel stabiliteit heeft gebracht. Als we in Nederland en in het grotere Europese verband onze energievoorziening volledig zelf kunnen regelen, kan er mondiaal een disbalans ontstaan.

Het hoeft niet per se negatief te zijn als we over een paar decennia vooral vloeibaar waterstof uit woestijnlanden importeren.

Sterker nog: het lijkt vooral positief als een grotere diversiteit aan zonovergoten landen, ook Afrikaanse, ons energie en chemische bouwstenen gaan leveren. Sommige arme landen kunnen daardoor economisch groeien, waardoor er ook mogelijk minder behoefte bij de inwoners is om te migreren. Mondiale energietransitie levert nog een extra politiek argument op. Het is daarom wachten op de dag dat Baudet de energietransitie omarmt. Gewoon een kwestie van nog even extra doorrekenen.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 11 - 2019 5

PET C Commentaar.indd 5

22-10-19 16:09

NAM moderniseert alweer het vierde platform in de Noordzee. Het gaat om platform K83, een onbemand gaswinningsplatform dat het bedrijf op afstand bestuurt. Belangrijk onderdeel van de modernisering is het installeren van 152 zonnepanelen die hun energie opslaan in 48 batterijen van elk tweehonderd kilo. Niet direct gebruikte stroom kan zo worden gebruikt als de zon niet schijnt. Het platform produceert hiermee voldoende elektriciteit om het laatste gas uit de velden te halen.

Zij leveren de benodigde elektriciteit voor de gaswinning.

De havens van Antwerpen en Zeebrugge starten onderhandelingen over een mogelijke fusie. Uit onderzoek is gebleken dat verregaande samenwerking beide havens robuuster maakt op bestaande domeinen, werkgelegenheid verankert, de rol in de regio, en bij uitbreiding internationaal, versterkt. Daarnaast laat verregaande samenwerking toe sneller en beter in te spelen op toekomstige uitdagingen zoals schaalvergroting, energietransitie, innovatie en digitalisering. De havens zijn nu gesprekken gestart ‘met het oog op een (gefaseerde) opbouw van een mogelijke fusie’.

De verwachting is dat het gehele traject een doorlooptijd van twee jaar heeft.

PETROCHEM 11 - 2019 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

DEMO-INSTALLATIE IN ANTWERPEN VERWERKT AFGEDANKT POLYSTYREEN Afvalbeheerder Indaver bouwt in Antwerpen een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De Plastics2chemicals installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof te gebruiken zijn. Als alles volgens planning verloopt, verwerkt de installatie medio 2021 de eerste afvalstromen.

Indaver heeft het nieuwe proces sinds 2017 uitgebreid en succesvol getest in een labomgeving in samenwerking met de universiteiten van Gent en Antwerpen. Met de demo-installatie in Antwerpen wordt het proces opgeschaald van twee kilo per uur naar twee ton per uur.

De installatie moet vooral de eindkwaliteit van de grondstoffen verder afstemmen op de specificaties van de klanten.

Als de demo-installatie aan de verwachtingen voldoet, volgen er large-scale installaties op strategische locaties in Europa. Die gaan dan dedicated polystyreen of juist dedicated polyolefines recyclen.

De gerecyclede producten beantwoorden aan de vereisten voor direct industrieel gebruik in petrochemische processen. De nieuwe polymeren zijn ook geschikt voor toepassingen in de voedingsindustrie.

KLIMAATAMBITIES NORTH SEA PORT VEREISEN INFRASTUCTUUR ÉN SAMENWERKING North Sea Port heeft een studie laten uitvoeren naar de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een ondergronds transportnetwerk om klimaatambities waar te kunnen maken.

De kosten voor alleen al een netwerk van CO2 en waterstof begroot North Sea Port binnen het eigen havengebied op 110 miljoen euro. Daar komt een versterking van het elektriciteitsnet nog bij. Maar minstens zo belangrijk is grensoverschrijdende samenwerking.

Transport van CO2, waterstof, synthetische nafta en warmte zijn nodig om in de komende vijf tot dertig jaar de CO2-uitstoot in het havengebied van bijna 22 miljoen ton per jaar te verminderen. En om de transitie naar een klimaatneutrale industrie tegen 2050 waar te maken. De studie naar de mogelijke uitrol van een grootschalige pijpleidinginfrastructuur levert een aantal aanbevelingen op om dit te realiseren.

Om CO2 te gebruiken en te verminderen, moet die bij bedrijven worden afgevangen en vervolgens worden ingezet als grondstof. Dit heet carbon capture and utilisation, oftewel CCU, en daarvoor is pijpleidinginfrastructuur nodig. CCU is echter niet altijd meteen haalbaar. Als overgangsmaatregel is de opvang en opslag van CO2 nodig, oftewel carbon capture en storage (CCS). De studie is daar heel duidelijk over.

Om de opvang en opslag van CO2 te beperken tot enkele miljoenen tonnen, is de productie van groene waterstof op basis van elektriciteit essentieel. Voor de productie van deze groene waterstof is ook veel duurzame elektriciteit nodig. Hetzelfde geldt voor de vervanging van aardgas door elektriciteit voor de productie van warmte.

Er zijn al veel pijpleidingen in het havengebied aanwezig. Enkele leidingen zijn geschikt voor hergebruik, maar in veel gevallen zal sprake zijn van nieuwe leidingen. Wel is het mogelijk veel bestaande tracés te gebruiken. De kosten voor het transportnetwerk van CO2 en waterstof begroot North Sea Port op 110 miljoen euro. Bovendien is aansluiting van het netwerk buiten het havengebied ook noodzakelijk, in eerste instantie voor CO2transport. De kosten hiervoor zijn 95 tot 130 miljoen euro. De daadwerkelijke kosten zijn afhankelijk van de timing en de samenwerking met de havenpartners Antwerpen en Rotterdam.

FOTO:LIBRESHOTS

Havenbedrijf Moerdijk heeft de inspecties van haar haven gedigitaliseerd, zodat deze nog grondiger kunnen worden uitgevoerd. Op een klein schip is een multibeam sonar en laserscanner geïnstalleerd die obstakels en afwijkingen boven en onder water in kaart brengt. Alle objecten, over een lengte van 21,5 kilometer, worden vastgelegd op beeld van zeer hoogwaardige kwaliteit. Binnen een paar weken is het hele gebied afgewerkt. Vervolgens worden de 3D-beelden geanalyseerd en ingevoerd in een online platform. Dit platform dient als een startpunt voor ‘smart asset management’, waarbij de planning van toekomstig onderhoud kan worden geoptimaliseerd.

FOTO: PIXABAY

FEITEN & CIJFERS

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

22-10-19 16:10

NESTE EN BOREALIS GAAN HERNIEUWBAAR POLYPROPYLEEN PRODUCEREN Borealis zal eind 2019 hernieuwbaar polypropyleen produceren met het hernieuwbare propaan van Neste. Borealis en Neste gaan samenwerken voor de productie van hernieuwbaar polypropyleen. Door deze samenwerking gaat Borealis eind 2019 het honderd procent duurzame propaan van Neste gebruiken op haar productielocaties in Kallo en Beringen in België.

Deze hernieuwbare grondstof van Neste wordt met de NEXBTL-technologie gemaakt. Hiermee kan vrijwel elke soort hernieuwbare olie of vet worden gebruikt als grondstof. Hierdoor kunnen olie-afval en olieresten van lage kwaliteit worden gebruikt om hernieuwbare producten te produceren.

Het is de eerste keer dat Borealis, bij de commerciële productie van polypropyleen (PP), biobased grondstoffen gebruikt die fossiele grondstoffen gedeeltelijk vervangen. Het is volgens de bedrijven ook de allereerste keer dat dehydrogenering van hernieuwbaar propaan wordt uitgevoerd op industriële schaal.

‘Het gebruik van hernieuwbare grondstoffen, die voornamelijk zijn geproduceerd uit afval en restanten, levert een aanzienlijke bijdrage aan het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele grondstoffen’, aldus Lucrèce Foufopoulos, Borealis Executive Vice President Polyolefins, Innovation & Technology and Circular Economy Solutions.

DuPont neemt de ultrafiltratie membraan activiteiten van BASF over. De financiële details van de overeenkomst zijn niet bekendgemaakt. Naar verwachting is de transactie eind 2019 rond. DuPont heeft al een brede portefeuille op het gebied van waterzuiverings- en scheidingstechnologieën, waaronder ultrafiltratie, omgekeerde osmose en ionenwisselingsharsen.

Voor BASF is de verkoop van de activiteiten een logische stap. De synergiën met BASF zijn zeer beperkt, stelt Anup Kothari, president van Performance Chemicals bij BASF. Vopak Terminal Amsterdam Westport heet voortaan Evos Amsterdam terminal. Vopak maakte eerder dit jaar de verkoop van de terminal aan First State Investments al bekend. ‘Evos komt van het Latijnse woord evolvere’, legt managing director Ramon Ernst uit. ‘Het staat voor ontwikkeling, continue stroom en evolutie.’ Ramon Ernst blijft managing director, nu van de Evos Amsterdam terminal. Vopak richtte de moderne tankterminal op in 2011. Deze biedt inmiddels een totale capaciteit van meer dan 1.200.000 kubieke meter voor verschillende vloeibare producten. Er staan 41 opslagtanks op het terrein.

FOTO: NESTE

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

MINISTER WIEBES: ‘SYSTEEMINTEGRATIE OPLOSSING VOOR ENERGIETRANSITIE’ Volgens minister Wiebes (Economie en Klimaat) is systeemintegratie de oplossing voor de energietransitie. Dat zei hij 16 oktober op ons congres Eemsdeltavisie in Delfzijl.

Dat sectoren los van elkaar staan, kan volgens de minister niet meer. ‘De tijd dat de industrie hier zat, de landbouw daar en elektriciteitsopwekking daar, is voorbij. De oplossing is systeemintegratie en dat wordt een hele klus. We moeten nog uitdenken hoe we dat gaan doen en dat moeten we met zijn allen doen.’

Wiebes geeft aan dat het noorden van Nederland een voorbeeld voor de rest van het land kan zijn. ‘Het is heel veel benadrukt dat als we ergens een transitie geloofwaardig zien gebeuren het in het noorden is. Hier moet de transitie tussen industrie, elektriciteits- en energieopwekking lukken vanwege de wind op zee en waterstof. Als we het hier verkloten dan lukt het nergens.’

Het valt de minister op dat de samenwerking tussen de verschillende industrieën en lokale overheden in het noorden uitmuntend is. ‘Dat gaat hier geweldig goed. De industrietafel die we hier hadden voor het klimaatakkoord draait gewoon door. Daar wordt op allerlei samengewerkt. Ik heb denk ik wel met twintig bazen van lokale industrieën gesproken en allemaal vertelden ze alleen door samenwerking te kunnen doen wat ze doen. Dat is ook logisch. Zo zit het transitievraagstuk ook in elkaar. Alles moet je op elkaar aansluiten en niks kan je meer los van elkaar zien.’

Gasterra, het verkoopkantoor van Gronings gas, wordt de komende jaren geleidelijk afgebouwd. Door het stopzetten van de gaswinning in Groningen komt ook de kernactiviteit van Gasterra op termijn te vervallen.

De gezamenlijke aandeelhouders hebben de directie van Gasterra gevraagd een plan op te stellen voor een zorgvuldige afbouw waarbij de onderneming haar verplichtingen kan blijven nakomen. Dat staat in een brief die minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Uitgangspunt van het afbouwplan is dat Gasterra ook de komende periode kan blijven bijdragen aan een verantwoorde afbouw van de gaswinning uit het Groningenveld en bovendien aan haar lange termijnverplichtingen kan voldoen. Voor de circa 165 medewerkers komt een sociaal plan.

PETROCHEM 11 - 2019 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

22-10-19 16:10

Betrouwbare en veilige industriële datacommunicatie oplossingen vragen om samenwerken WESTERMO heeft een jarenlange geschiedenis in het ontwikkelen en produceren van betrouwbare industriële netwerkoplossingen met een bijzonder lange levensduur. In een steeds sneller veranderende omgeving, met meer connectiviteit, meer data en meer cyber dreiging zijn flexibiliteit en aanpassingsvermogen van het netwerk vereist.

WESTERMO heeft een decennia terug WeOS geïntroduceerd, haar eigen robuuste besturingsplatform voor de gehele netwerk switch lijn. Toekomstgericht met periodiek functionele uitbreidingen om adequaat kwetsbaarheden te verhelpen, het productieproces 24/7/365 efficiënt en veilig te laten functioneren. En MODELEC helpt je daar graag bij.

MODELEC, waarmee kunnen wij je helpen?

• • • • •

Industrieel Ethernet switch, compact voor laag 2 switching tot routing

Netwerk ontwerpen Configureren Afname testen FAT/SAT Ondersteuning op locatie Trainingen

Industrieel Ethernet extender switch, voor bestaande 2 draads bekabeling

Industrieel Ethernet routing switch, krachtig voor de meest robuuste vorm van ICT

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

19_adv_IndustrSwitch.indd 2 PET Advertenties.indd 8

18-06-19 16:07 12:23 22-10-19

FEITEN & CIJFERS BASF INVESTEERT MEER DAN 500 MILJOEN IN ANTWERPSE SITE BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in haar Antwerpse Verbund-site.

Het bedrijf bouwt er een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en investeert daarnaast in verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

BASF breidt hiermee de productiecapaciteit van ethyleenoxide en ethyleenoxide-derivaten in Antwerpen uit. Daarmee verhoogt het concern de productiecapaciteit met zo’n vierhonderdduizend ton per jaar. De uitbreidingen in derivaten omvatten niet-ionische surfactanten, glycolethers voor toepassingen in de automobielsector en andere alkoxylaten. Met een uitbreiding van de methyltriglycol-capaciteit kan BASF aan de groeiende behoefte van hoogwaardige remvloeistoffen in Europa en Azië voldoen.

BASF heeft momenteel Europese ethyleenoxide-installaties in Antwerpen en Ludwigshafen met een totale capaciteit van 845.000 ton per jaar. Daarmee is het concern de grootste producent van ethyleenoxide-derivaten in deze regio.

TWEEDE GRONDSTOF UIT AFVALWATER OP DE MARKT Rioolwater is geen afval meer, maar een bron van grondstoffen. Naast fosfaat komt nu ook een tweede herwonnen component uit gezuiverd rioolwater daadwerkelijk op grote schaal op de markt: Kaumera Nereda Gum. In Zutphen draait de eerste demo-fabriek al, en een tweede in Epe begint in het voorjaar van 2020 met de productie van de grondstof.

Kaumera Nereda Gum is een veelzijdig alternatief voor chemische grondstoffen. Het kan water afstoten, maar ook absorberen en het is brandvertragend. Verder is het heel geschikt voor coatings en composietmaterialen. Door het te combineren met andere grondstoffen, verandert het karakter van de stof. Vandaar ook de naam Kaumera, dat ‘kameleon’ in het Maori betekent.

Kaumera komt als eerste voor land- en tuinbouwtoepassingen op de markt. Het kan bijvoorbeeld worden gebruikt als slimme coating voor zaden en mestkorrels. Maar er zijn vele andere toepassingen mogelijk. Wanneer het als coating op beton wordt verwerkt, zorgt dit ervoor dat het beton niet uitdroogt tijdens het uitharden. Hiermee voorkomt het scheuren. Ook kan het fungeren als bindmiddel en lijmmiddel. Verder is het goed te combineren met andere grondstoffen, waardoor een composietmateriaal ontstaat.

Door Kaumera uit het gezuiverde slib te halen, hoeft in Zutphen 20 tot 35 procent minder slib te worden afgevoerd en vernietigd. Mede daardoor vermindert het energiegebruik met dertig tot tachtig procent, afhankelijk van de toepassing. De CO2-uitstoot vermindert met 113 ton per jaar.

Kaumera is het resultaat van samenwerking tussen TU Delft, ingenieursbureau RoyalHaskoningDHV, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Waterschap Vallei en Veluwe, Waterschap Rijn en IJssel en het biotechnologiebedrijf ChainCraft.

BRENT RUWE OLIEKOERS 72 70 68

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

66 64 62 60 58 56 54 52

16

17

18

19

20

September 2019

23

24

25

26

27

30

1

2

3

4

7

8

9

10

11

14

Sabic heeft de grote onderhoudsstop van zijn naftakraker Olefins 4 afgerond. De turnaround begon in augustus en tijdens de piek waren er meer dan 2.150 mensen aan het werk. Sabic wil dat de ruim veertig jaar oude kraker de komende zes jaar weer veilig en betrouwbaar kan draaien. Daarnaast heeft het bedrijf een groot aantal vernieuwingen en aanpassingen doorgevoerd. Zo is er een nieuwe fakkeltip geplaatst. Deze is duurzamer en efficiënter waardoor licht en geluid tijdens het fakkelen verminderen. Ook zijn er voorbereidingen getroffen voor een aansluiting op het warmtenetwerk van Het Groene Net. Het gaat in totaal om een investering van tachtig tot honderd miljoen euro.

Noord-Nederland krijgt als eerste regio subsidie voor hun zogenoemde Hydrogen Valley, naar het model van Silicon Valley in Californië. Hiermee worden Groningen, Drenthe en Friesland Europese waterstofkoplopers.

De Europese Commissie heeft het project geselecteerd voor een subsidie van twintig miljoen euro met een publiek-private cofinanciering van zeventig miljoen euro.

Een paar weken geleden werd al bekend dat de subsidie lonkte, maar nu is de kogel door de kerk. De totale projectomvang komt uit op circa negentig miljoen euro. Deze subsidie is bestemd voor de ontwikkeling van een volledig functionerende groene waterstofketen in Noord-Nederland.

Uiterlijk januari 2020 beoogt het consortium de overeenkomst te kunnen tekenen en kan het zesjarige project van start.

Het HEAVENN-consortium bestaat uit 31 publieke en private partijen uit zes Europese landen. Verschillende projecten worden uitgevoerd, zoals de grootschalige productie van groene waterstof als grondstof voor de industrie, de opslag, transport en distributie van waterstof en de toepassing voor de energievoorziening voor zowel de industrie als de gebouwde omgeving en in de mobiliteit.

15

Oktober 2019

PETROCHEM 11 - 2019 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

22-10-19 16:10

INTERVIEW

‘ Op de oude voet doorgaan is het duurst’

PETROCHEM 11 - 2019 10

PET O Interview.indd 10

22-10-19 16:11

De energietransitie gaat de samenleving uiteindelijk veel minder kosten dan wanneer we alles bij het oude laten. Innovatie kan daarbij een essentiële rol spelen. Maar dan moet de transitie wel beter worden geregisseerd dan nu. TNO pakt graag de handschoen op, stelt professor André Faaij.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Ja, de energietransitie gaat veel geld kosten, bevestigt professor André Faaij, wetenschappelijk directeur bij TNO. Volgens Thierry Baudet (FvD) zou het zelfs gaan om duizend miljard euro tot 2050. Maar dergelijke bedragen moeten volgens de universiteitshoogleraar Energiesysteemanalyse (Rijksuniversiteit Groningen) wel in het juiste perspectief worden geplaatst.

‘Gaan we door op de oude voet, dan kost dat onze samenleving een veelvoud. We moeten vooral het volledige beeld laten zien.

Momenteel is Europa voor maar liefst negentig procent afhankelijk van fossiele import. Als we niets doen, dan hebben we straks alleen maar meer olie en gas van buiten nodig. De prijs daarvan stijgt in zo’n scenario onherroepelijk. Dat terwijl op innovatieve terreinen de prijs alleen maar daalt. In woestijnlanden en China leveren nieuwe zonneparken stroom voor een kostprijs van 2,5 eurocent per kilowattuur. Dat is de helft van de huidige kostprijs van stroom uit gascentrales.’

Dichterbij huis laten windparken op zee ook een enorme daling van kosten zien. Inmiddels zijn de kosten per kilowattuur vergelijkbaar met die van fossiele centrales. Met name door innovatieve ontwikkelingen kan de prijs nog verder dalen, stelt Faaij. Innovatie loont. ‘Kijk naar een bedrijf als DSM. Dat bedrijf is er in geslaagd om zich vanuit de basischemie om te vormen naar een high tech en biotech-concern.’ Het bedrijf haalt tegenwoordig meer dan twintig procent van zijn groei uit innovatie. Vijftien jaar geleden was dat vier procent, zo blijkt uit cijfers van DSM zelf.

Eenzelfde ontwikkeling ziet Faaij bij Europese energiereuzen.

‘Eon, RWE en bijvoorbeeld Vattenfall splitsen hun bedrijven in een innovatieve tak en een tak gebaseerd op bestaande fossiele activiteiten.’ En misschien gaan die nog wel een stapje verder.

PETROCHEM 11 - 2019 11

PET O Interview.indd 11

22-10-19 16:11

INTERVIEW ‘Waar DSM de oude petrochemische activiteiten aan Saudi’s verkocht, willen de energiebedrijven de oude activiteiten de komende decennia volledig afbouwen. Vergeet niet dat RWE een paar jaar geleden zou zijn omgevallen als de Duitse overheid geen helpende hand had toegestoken. Dat is nu al heel anders.

Natuurlijk heeft de Duitse overheid ook eisen gesteld aan de verduurzaming van het concern.’

Staalindustrie Volgens Faaij moeten we bovendien het beeld eerder vergroten dan verkleinen.

Geografisch bijvoorbeeld. Zo is Nederland te klein om het alleen te doen.

Samenwerking in Noord- en Noordwest-Europa biedt al veel mogelijkheden.

‘De Scandinavische landen hebben bijvoorbeeld veel ervaring met verduurzaming van hun papier- en pulpindustrie.

Duitsland en Denemarken hebben een voorsprong op het gebied van windenergie. Ook Nederland heeft sterke posities, bijvoorbeeld op het gebied van recycling en afvalverwerking. Ook op het gebied van warmtevoorziening maken we stappen. Hoopgevend zijn verder powerto-X, de elektrochemische conversie en vlak zeker de mogelijkheden van CCS niet uit, de opslag van CO2 in bijvoorbeeld lege gasvelden onder de Noordzee.

CCS kan in combinatie met duurzame biomassa negatieve emissies opleveren.

Die zullen we hard nodig hebben tot het einde van deze eeuw om onze doelstelling overall te halen.’

De opslag van CO2 biedt volgens de hoogleraar ook mogelijkheden in combinatie met nieuwe productieprocessen. ‘In de staalindustrie bijvoorbeeld, een van de grootste emitters. Als we in een bij Tata Steel geteste, nieuwe en veel efficiëntere staalfabriek de kolen vervangen door getorreficeerde biomassa en daarnaast ook nog de CO2 afvangen en opslaan, kunnen we staal produceren met negatieve emissies. Dat is een fundamentele verandering.’

Ledlamp Uitgaan van een groter beeld betekent ook dat we volgens Faaij niet op voorhand te selectief moeten zijn in de opties die we hebben. ‘Even de discussie over kernenergie daargelaten, kleven er aan elke optie wel nadelen. We willen eigen-

lijk geen biomassa, geen windmolens op land en zelfs de weerstand tegen zonneparken groeit momenteel. Maar wat willen we dan wel? Alleen met één enkele technologie redden we het sowieso niet.

En beperken maakt de energietransitie bovendien alleen maar duurder. Hoe meer we uitsluiten, des te meer de resterende mogelijkheden gaan kosten. Hoe verder we windmolens op zee en uit het zicht zetten, des te hoger de kosten voor de aanleg van de parken en voor het transport van de energie naar land.’ Dit geldt voor iedere technologie.

Door meerdere opties te ontwikkelen en op slimme combinaties in te zetten, zal de transitie sneller verlopen. Bovendien kunnen we leren uit het verleden. Er was in het begin ook weerstand tegen de ledlamp. Geen mooi licht en te duur. Inmiddels zijn ze in alle maten, kleuren en vormen te krijgen. ‘Ze zijn inmiddels goedkoper dan gloeilampen indertijd. Kostendalingen van wind- en zonne-energie zetten de komende jaren onverminderd door. Innovatie is daar een belangrijke aandrijver voor. Innovatie maakt de energietransitie aanzienlijk goedkoper.’ TNO berekende eerder dat een sterke kostendaling van alleen al zonne- en windenergie al significante invloed heeft. De totale investeringskosten voor de energietransitie vallen dan al gauw meer dan tien procent lager uit. ‘Deze leercurves kunnen en moeten voor nog veel meer technologieën worden gerealiseerd. Als we dat goed doen, maakt dat de energietransitie aanzienlijk goedkoper.’

Zeewier In de chemie, die in Nederland fors is vertegenwoordigd, ziet Faaij ook mogelijkheden. Er is urgentie om meerdere redenen. ‘De Nederlandse petrochemie is verouderd. Als we niets doen, verdwijnt het uiteindelijk.’ Met kleine stapjes in bestaande processen gaat de chemie het ook niet redden. Alleen met fundamentele procesinnovatie is volgens André Faaij een efficiencyverbetering van dertig tot vijftig procent te bereiken. ‘Bovendien kunnen de emissies, in combinatie met duurzame energie in de vorm van elektriciteit, biomassa en waterstof, naar nul.

Hij ziet veel in de vervanging van thermochemische processen door biochemi-

sche conversies, zoals bioraffinage. De Nederlandse chemie doet volgens hem al interessante stappen op het gebied van biogebaseerde producten. ‘Een mooi voorbeeld is die bio-PET ontwikkeling, van Avantium, PEF.’ Ook spelen biobrandstoffen volgens Faaij een belangrijke rol, ondanks de huidige maatschappelijke tegenwind.

Over de hetze tegen biobrandstoffen is hij dan ook zeer kritisch. Onder aanvoering van enkele bekende wetenschappers wordt volgens hem een onwetenschappelijke lobby gevoerd tegen de inzet van biomassa. ‘Ik vind dat onderzoekers zich altijd neutraal en genuanceerd moeten opstellen. We moeten vooral gedegen analyses leveren en uitstekend werk is al beschikbaar.’

Het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, ziet een belangrijke rol voor biomassa. Dat is volgens hem een belangrijke graadmeter. ‘Het IPCC baseert zich op onderzoek van duizenden wetenschappers wereldwijd.’ Het beeld is niet zo zwart-wit als de tegenstanders beweren. Volgens Faaij is het allang helder dat de inzet van biomassa niet ten koste moet gaan van de voedselproductie. Biomassa als energiebron en grondstof van de chemie moet van reststromen komen en bijvoorbeeld nieuwe bosaanplant op marginale en gedegradeerde gronden. Ook biedt de landbouw in combinatie met efficiëntere en schonere teeltmethoden nog veel potentieel. Ook zeewier lijkt een significante bijdrage te kunnen gaan leveren. Recent onderzoek van onder meer TNO op dat vlak is zeer hoopgevend, stelt de hoogleraar. En de inzet van biomassa kan bebossing juist extra stimuleren. ‘Alleen al in China wordt per jaar een miljoen hectare nieuw bos aangeplant.’

CO2-ringleiding Voor grote industrieclusters als de Rijnmond lijkt de transitie een complexe puzzel. Toch ziet Faaij daar verschillende hoopgevende ontwikkelingen. ‘Rotterdam is een heel krachtig cluster met een enorm innovatief vermogen. Natuurlijk kan niet alles van vandaag op morgen veranderen. Maar ik zie nu al een groei van biogebaseerde halffabrikaten en biobrandstoffen in de Rotterdamse haven.

Ook de aanvoer en de inzet van groene stroom stijgt. En er zijn initiatieven op

PETROCHEM 11 - 2019 12

PET O Interview.indd 12

22-10-19 16:11

het gebied van groen en blauw waterstof.’

Ook is hij enthousiast over de plannen om een CO2-hoofdleiding aan te leggen in de Rijnmond. CO2 uit onder andere de Rotterdamse industrie kan worden verzameld en opgeslagen onder de Noordzee, in lege gasvelden. Ook is benutting van CO2 als grondstof een optie. Faaij: ‘Dergelijke infrastructuur kan Nederland echt op een voorsprong zetten en dat kan zelfs een unieke vestigingsfactor worden op het moment dat de industrie steeds meer moet gaan betalen voor CO2-emissierechten.’

Degelijke analyses Ook hier moet dan wel het grote beeld worden gezien. Clusters, regio’s, landen en zelfs Noordwest-Europa moeten steeds meer als een geheel worden beschouwd. Dat biedt veel meer en grotere innovatieve mogelijkheden voor de nodige transitie. Al eerder, toen nog in zijn rol als directeur van de Energy Academy Europe, waarschuwde Faaij voor het gebrek aan regie op dit vlak. Het bestaande energiesysteem gaat wezenlijk op de schop, maar in de directiekamers van bedrijven wordt nog gedacht in doelstellingen voor een paar jaar, stelde hij een paar jaar geleden al in verschillende interviews.

Er is volgens hem een gebrek aan een strategische visie op de implementatie van het toekomstige energiesysteem.

Dat zie je volgens Faaij bijvoorbeeld aan het stimuleren van warmtenetten. Je kunt volgens hem niet tegelijkertijd én warmtenetten aanleggen én een groot programma opzetten om woningen energieneutraal te maken. De problemen die het Warmtebedrijf Rotterdam momenteel heeft, lijken de analyse van Faaij te verifiëren. Er blijkt geen degelijke businesscase te zijn om restwarmte van onder andere Shell Pernis naar woningen te brengen. En die wordt er niet beter op als huizen steeds minder warmte af hoeven te nemen. ‘Ook om de energietransitie betaalbaar te houden zijn degelijke businessmodellen nodig en dus degelijke analyses.’

Grote getallen Practice what you preach, zal er in zijn hoofd hebben rondgespookt, toen hij eind vorig jaar de overstap maakte naar TNO. Bij deze grote, onderzoeksorga-

André Faaij (TNO): ‘Bedrijven moeten nu al een beeld vormen hoe ze in de komende decennia die enorme verlaging in emissies gaan bereiken.’

nisatie dat zich onder andere richt op de energietransitie, pakt hij de uitdaging direct op om een deel van de regie te grijpen. ‘Het gebrek aan regie is echt een witte vlek, waar TNO als organisatie gericht op innovaties voor verschillende domeinen, prima invulling aan kan geven. Afgelopen jaar heb ik met diverse

CTO’s (chief technology officers) van energie-intensieve bedrijven gesproken.

Daarin werd volledig bevestigd dat het blikveld moet worden verruimd naar 2050. Bedrijven moeten nu al een beeld vormen hoe ze in de komende decennia die enorme verlaging in emissies gaan bereiken. Vaak met maar één mogePETROCHEM 11 - 2019 13

PET O Interview.indd 13

22-10-19 16:11

[Sav e th

e da te]

The European process industry and energy sector are partly responsible for causing climate change.

But, on the other hand, they can also make a major contribution to providing solutions.

To make sure this gets noticed and acknowledged, initiators TNO, FME and Industrielinqs join forces and organize the European Industry & Energy Summit (EIES) 2019.

The event focuses on emission-free hydrogen, chemcycling, energy efficiency, electrification, carbon capture, usage and storage (CCUS), biobased chains and more. All these technologies can energize a sustainable future.

Founding partners:

Program December 10th MORNING: PLENARY 09.30 am Plenary opening • Keynotes from among others Magnus Hall (CEO Vattenfall) and André Faaij (Director of Science ECN part of TNO) • Pitches Industrial Energy Enlightenmentz 2019 12.45 pm Lunch AFTERNOON: PARALLEL SESSIONS 1.45 pm Cases, round tables and side events: • Crossing borders in hydrogen (Gasunie) • Chemical Recycling of Plastics (TNO Circular) • New, sustainable biofuels (ECN part of TNO) 5.15 pm Network drinks

Program December 11th Side-event partners:

Partners:

WHOLE DAY: PARALLEL SESSIONS 09.00 am Cases, talks, round tables and side events: • Project 6-25: supporting industry to become greener, smarter and energy-efficient (FME) 12.30 pm Lunch 01.30 pm Cases, talks, round tables and side events: • Annual event Voltachem 05.00 pm Network drinks

www.industryandenergy.nl Advertentie PET Advertenties.indd Industry and14 energy 2019 hele pagina.indd 1

17-10-19 16:07 22-10-19 15:48

lijkheid voor de keuze voor een nieuwe fabriek en infrastructuur.’

Het gaat dan ook juist om het afstemmen van bedrijfsbeslissingen en investeringen op het veranderende energiesysteem: hoeveel groene stroom is wanneer beschikbaar en tegen welke prijs? En groene waterstof? Duurzame biomassa?

CO2-afvang, -opslag en -gebruik? Welke infrastructuur dient wanneer te worden aangelegd om dat efficiënt te faciliteren?

Hoe groot is de impact van sterk opgevoerde recycling en hergebruik? ‘Het gaat om complexe systeemvragen die niet door één partij alleen kunnen worden beantwoord. En het gaat om hele grote getallen.’

TNO kan een belangrijke rol spelen bij het afstemmen van de paden voor onderzoek en ontwikkeling voor de energietransitie. Uiteraard pakt het instituut dat samen op met bedrijfsleven en de relevante overheden. ‘Daarbij werkt TNO nadrukkelijk internationaal samen in allerlei grote programma’s, bijvoorbeeld rond de energietransitie van de Noordzee-regio, duurzame industrie, biobased economy, CO2-opslag, et cetera.’

‘ Het gaat om complexe systeemvragen die niet door één partij alleen kunnen worden beantwoord.’

Elk wat wils Dat die transitie essentieel is en dat innovatie daarbij een belangrijke rol speelt, is voor Faaij geen punt van discussie.

Dat die betaalbaar moet zijn en meer op zelfvoorziening gericht, ook niet. ‘Daar mag in de politiek ook geen misverstand over bestaan. De transitie biedt namelijk elk wat wils; verduurzaming, synergie

met een schoner milieu (zoals lagere stikstofuitstoot), een meer circulaire economie die veel zuiniger is met grondstoffen en een groen, economisch groeimodel.

Dit geldt ook voor Forum van Democratie en de PVV. Die willen in de toekomst toch juist ook een lagere energierekening en minder afhankelijk zijn van landen met ons minder welgevallige regimes?’ ■

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2019 Professor André Faaij verzorgt een van de keynotes tijdens de European Industry & Energy Summit op 10 en 11 december in De Kromhouthal, Amsterdam. De Europese procesindustrie en energiesector kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de energitransitie. Partners TNO, FME en Industrielinqs (uitgever van Petrochem) willen dit laten zien tijdens deze nieuwe summit.

Meer informatie: www.industryandenergy.nl

PETROCHEM 11 - 2019 15

PET O Interview.indd 15

22-10-19 16:12

EEMSDELTAVISIE 2019

Team ‘(Water)stof tot nadenken’ gaat naar Japan Het industriecluster Eemsdelta heeft een ambitieus doel: in 2050 duurzaam en CO2-neutraal produceren. Er zijn vele concrete en ook minder concrete ideeën die hieraan zouden kunnen bijdragen. Wij vroegen studenten en young professionals voor de scenariowedstrijd Northern Back from the Future naar hun ideeën. De jury was uiteindelijk het meest onder de indruk van het team ‘(Water)stof tot nadenken’. Zij gaan op studiereis naar Japan.

De winnaar werd bekend gemaakt tijdens het congres Eemsdeltavisie 2019 op 16 oktober in Delfzijl. Met een heel degelijk en afgewogen whitepaper van team ‘(Water)stof tot nadenken’ wisten de drie young professionals en promovendi van TNO, Wageningen UR en TU Eindhoven: Tes Apeldoorn, Carina Nieuwenweg en Leon Rosseau de jury en de zaal te overtuigen dat hun visie het meest realistisch en innovatief is. Hun whitepaper combineert verschillende hoopvolle ontwikkelingen tot een congruente en inclusieve verkenning.

De visie van het winnende team is dat de koers naast ecologisch duurzaam ook economisch duurzaam, veilig en robuust moet zijn. Dat betekent volgens de drie dat het aantal energie-omzettingen moet worden geminimaliseerd, er minder gewerkt moet worden met extreme

procesomstandigheden zoals hoge druk en temperaturen en dat opportunisme en flexibiliteit nodig zijn met het oog op (technologische) ontwikkelingen in de toekomst. Daarnaast moet worden vermeden dat we afhankelijk zijn van één technologie door te wedden op meerdere paarden. Bij dit alles is inclusiviteit belangrijk.

Strijd De reis naar Japan hebben de drie niet zonder slag of stoot binnengesleept. Aan meerdere teams van studenten en young professionals was gevraagd een visie op te stellen op basis van de Industrie-agenda met focus op 2050 en de resultaten van de Industrietafel Noord met het vizier op 2030 en deze informatie te vertalen naar natural steps. Welke interessante stappen zagen zij voor de korte en middellange termijn om vaart te maken met de klimaatambities richting 2030 en 2050?

De drie finalisten presenteerden de whitepapers die ze hadden geschreven tijdens ons congres Eemsdeltavisie.

Daarna legden ze elkaar het vuur aan de schenen in een felle Q&A. De jury en het publiek kozen uiteindelijk het team ‘(Water)stof tot nadenken’. Zij namen het op tegen een team van werkstudenten van Maak Techniek en Proces en een team van Avantium/Universiteit van Amsterdam.

Stapje terug of verder?

Jasper Annema, Jaro Beuving en Nick Terra vormden het team ‘Een Stapje Terug’. Deze Groningse werkstudenten van Maak Techniek en Proces maakten duidelijk dat er vele mogelijkheden zijn om het industriecluster Eemsdelta te verduurzamen. ‘Goede ideeën maar doordat er niet gewerkt wordt vanuit een integrale en systematische aanpak die gebaseerd

PETROCHEM 11 - 2019 16

PET T Winnaars.indd 16

22-10-19 16:13

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

is op overzicht, inzicht en bereidheid om samen te werken, resulteert dit vooralsnog in gefragmenteerde oplossingen.’

Volgens de studenten is er een gebrek aan overzicht binnen het cluster en bepalen bedrijven individueel welke oplossingen geschikt zijn. ‘Synergie, samenwerking en integraal denken zijn een must om doelen te bereiken. Wij adviseren het cluster om een belangrijke systeemverandering door te voeren en om allereerst ‘Een Stapje Terug’ te zetten.’

Het team van Avantium/Universiteit van Amsterdam, bestaande uit Maria Alejandra Murcia, Matthew Philips en Eric Schuler, gaf toelichting op het whitepaper ‘Paris is not enough’. De studenten en young professionals zien veel in onder andere windenergie, waterstof en circulaire en biogebaseerde processen.

Maar zij willen een stapje verder gaan dan de plannen die nu al in het Noorden op tafel liggen. ‘Wij pleiten ervoor om

De visie van het winnende team is dat de koers naast ecologisch duurzaam ook economisch duurzaam, veilig en robuust moet zijn.

rond duurzaamheid niet alleen te kijken naar economie, maar ook naar omgeving en maatschappij. Deze triple helix is noodzakelijk om de circulaire economie in het noorden voor elkaar te krijgen.’ In deze triple helix hebben Murcia, Philips en Schuler zich gefocust op gebieden die volgens hen op het moment nog onvoldoende aandacht krijgen.

Japan Het team heeft een studiereis naar Japan gewonnen waar ze op bezoek gaan bij Kikkoman, Teijin Aramid en Yokogawa.

Daarnaast mogen ze, net als de andere twee teams, een dag meevaren met zeil-

schip Ecolution. Dit schip is gebouwd in opdracht van oud-astronaut Wubbo Ockels. Het zeiljacht zit vol innovaties op het gebied van groene energie en moderne zeiltechnieken.

De wedstrijd Northern Back From the Future is georganiseerd door Industrielinqs, de uitgever van Het nieuwe Produceren en Petrochem. Mede-initiatiefnemers zijn EemsdeltaGreen en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). De wedstrijd wordt mede ondersteund door Chemport Europe, Groningen Seaports, Kisuma, Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) en Chemiepark Delfzijl. ■ PETROCHEM 11 - 2019 17

PET T Winnaars.indd 17

22-10-19 16:13

PROCES

Hele keten nodig voor chemisch recyclen Wij maken en gebruiken veel plastics in Nederland, maar slechts een klein gedeelte daarvan kan worden hergebruikt. De rest gaat een verbrandingsoven in. In andere landen wordt het zelfs vaak nog gestort. Chemische recycling kan hierin een grote stap betekenen. Daarmee kan een groot gedeelte van de plastics opnieuw worden gebruikt.

Dagmar Aarts

Voor de groeiende berg plastic afval is een circulaire oplossing nodig. Momenteel wordt vooral gebruik gemaakt van mechanische recycling. Hierbij wordt plastic ingezameld en gescheiden en vervolgens kunnen er weer nieuwe plasticproducten van worden gemaakt. Het probleem is echter dat dit vaak geen hoogwaardige producten zijn en deze plastics niet als verpakking voor voedingsmiddelen mogen worden gebruikt, omdat niet precies duidelijk is wat er in de plastics zit en wat er mee is gebeurd.

‘Voedingsverpakkingen worden alleen van nieuwe plastics gemaakt’, legt Gerard van der Laan (senior scientist circular plastics bij TNO) uit. ‘Het is een enorme markt, daarin wil je ook plastic gaan hergebruiken.’

Chemische recycling Chemische recycling kan een kansrijke oplossing bieden. Hiermee kan je gemengde en verontreinigde stromen van plastic, die niet mechanisch kunnen worden gerecycled, afbreken tot haar

oorspronkelijke bouwstenen. Van der Laan: ‘Je hebt eigenlijk weer nieuw plastic. De grote voordelen zijn dat je minder nieuw plastic hoeft te maken, minder aardolie gebruikt en daardoor minder CO2 uitstoot. Je slaat eigenlijk meerdere vliegen in één klap.’

Er zijn verschillende methodes om plastics chemisch te recyclen. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen en is op bepaalde plasticstromen van toepassing.

Van der Laan: ‘Plastic is een beetje een containerbegrip. Er zijn een klein aantal belangrijke polymeren, maar honderden verschillende combinaties van plastic en additieven. En plasticproducten worden vaak ook weer gemaakt uit verschillende soorten laagjes plastic. Daarom is het belangrijk om te kijken welke chemische recyclingtechniek je er op los kunt laten.’

TNO doet in samenwerking met het bedrijfsleven onderzoek naar verschillende typen chemische recycling. Ze kijkt daarbij naar een nieuwe thermochemische route om in een stap waardevolle producten en bouwstenen voor

METHODEN VOOR CHEMISCH RECYCLEN Pyrolyse Pyrolyse is een thermisch kraakproces waarbij plastic wordt ontleed bij hoge temperatuur in afwezigheid van zuurstof.

Bij het proces ontstaat gas, nafta en een koolachtig residu, waarvan sommige gebruikt kunnen worden als grondstof voor chemicaliën of brandstof. Deze technologie is met name toepasbaar op gemengde stromen poly-olefines (PE, PP, PS).

Depolymerisatie Bij depolymerisatie worden polymeerketens afgebroken in een oplossing in soortgelijke kleine bouwstenen (monomeren). Dit is toepasbaar op bepaalde type polymeren, zoals PET en nylon.

Solvolyse, oplossen of dissolutie Bij solvolyse scheid je met een selectief oplosmiddel polymeren van andere materialen. Een plastic met additieven, geuren kleurstoffen kan op deze manier worden gezuiverd zodat deze weer kan worden hergebruikt. Deze technologie richt zich op relatief zuivere monostromen.

Vergassing Bij vergassing worden gemengde afvalstromen inclusief plastics verhit in aanwezigheid van zuurstof. Hieruit komt met name synthesegas vrij, wat verwerkt kan worden tot methanol, chemicaliën of brandstoffen.

PETROCHEM 11 - 2019 18

PET U Chemcycling.indd 18

22-10-19 16:14

Opschaling nodig Met al deze technieken is ervaring, maar ze zijn nog niet op grote schaal beschikbaar. Van der Laan: ‘De meeste processen zitten in de pilot- of demoschaal, technology readiness level 4 tot 7. Er zijn nog wat uitdagingen. Naast de grotere schaal, moet de business case kloppen en moet je een bepaalde hoeveelheid plastic afval kunnen verzamelen van een bepaalde kwaliteit. Daarnaast moet je aansluiten op processen op een chemiecomplex en zijn er hoge eisen aan veiligheid, kwaliteit en leveringszekerheid.

Ook is het belangrijk om de efficiency van chemische recycling technieken te vergelijken met alternatieven en steeds op zoek te blijven gaan naar innovatieve oplossingen voor verbeteringen van chemische recycling processen.’

Op de European Industry & Energy Summit op 10 en 11 december geeft TNO een overzicht van chemisch recyclen. Daarna organiseert zij een rondetafel voor de hele keten. ‘De keten is heel belangrijk bij chemisch recyclen’, zegt Van der Laan. De plasticproducent, verpakkingsindustrie, brandowners, retailers, afvalinzamelaars en recyclers moeten nauw samenwerken. Gezamenlijk kunnen we eraan werken hoe deze keten zich gaat sluiten en om meer waarde te geven aan kunststof in een nieuwe circulaire keten.’

Kruisbestuiving Er is volgens de senior scientist wel consensus in de keten dat chemisch recyclen nodig is. ‘Maar er zijn nog wat slagen te maken in het juiste kennisniveau en ook moeten we de uitdagingen niet uit de weg gaan. Daarvoor zijn in Nederland al wel verschillende samenwerkingen opgezet zoals het Transitieteam Kunststoffen en het Platform Chemisch Recyclen.

Zo kan de keten van elkaar leren. Een plasticproducent weet vaak niet zoveel over verpakkingen en afvalverwerking en vice versa. Juist die kruisbestuiving over de hele keten heen maakt dit zo’n interessant onderwerp. Er komen zoveel verschillende disciplines samen.’ ■

FOTO: TNO

de chemische industrie te maken. Ook doet TNO onderzoek in Delft naar dissolutie/solvolyse waarbij polymeren kunnen worden gescheiden van andere materialen (zie kader over verschillende recyclingprocessen).

Chemische recycling kan oplossing zijn voor plastic afval.

BEDRIJVEN DIE BEZIG ZIJN MET CHEMISCHE RECYCLING •

•

•

•

•

•

•

Ioniqa heeft een fabriek in Geleen en kan PET-plastic op industriële schaal upcyclen. Met haar technologie kan Ioniqa alle soorten en kleuren PET-afval omzetten in waardevolle grondstoffen voor zuiver, gerecycled PET. Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf gaat.

IGE Solutions Amsterdam bouwt een nieuwe fabriek in Amsterdam en gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic.

Een consortium van Mourik, Petrogas, Den Hartog en RenaSci bouwt in Oostende (België) een fabriek die moeilijk te recyclen plastics gaat verwerken tot olie. Eind december 2019 wordt de olie-uit-plastic-fabriek in bedrijf genomen.

Dow heeft een overeenkomst gesloten met de Fuenix Ecogy Group. Dit bedrijf uit Weert maakt pyrolyse-olie van afvalplastics en gaat dit als feedstock aan Dow leveren. De fabrieken van Dow in Terneuzen maken er vervolgens opnieuw plastics van.

BASF investeert in Quantafuel (Denemarken) om pyrolyse-olie en koolwaterstoffen af te nemen voor de krakerinstallatie in Ludwigshaven. Ook wil BASF samen met Quantafuel het proces verder ontwikkelen en verbeteren.

Afvalbeheerder Indaver bouwt in Antwerpen een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax.

PETROCHEM 11 - 2019 19

PET U Chemcycling.indd 19

22-10-19 16:14

PLANTMANAGER

Stappen vooruit met simpele ideeën In twee jaar tijd is DSM Resins and Functional Materials van 35 naar 100 medewerkers gegroeid.

Opvallend is dat de gemiddelde leeftijd onder de veertig is. Erg jong voor een chemisch bedrijf.

Plantmanager Mirjam Verhoeff: ‘Het grappige is dat veel locaties het hebben over cultuurverandering, terwijl wij hier nog een cultuur aan het bouwen zijn.’ En dat niet alleen, het bedrijf investeert de komende jaren miljoenen in projecten en capaciteitsuitbreiding.

Dagmar Aarts

DSM Resins and Functional Materials in Hoek van Holland maakt uv-uithardende harsen die worden gebruikt als coating voor glasvezel en als 3D-printmateriaal. Dat laatste produceerde het bedrijf tot twee jaar geleden op een andere locatie. ‘Doordat het hierheen kwam en de productievolumes hard stegen, zijn wij enorm gegroeid’, legt plantmanager Mirjam Verhoeff uit. ‘Tot twee jaar terug hadden we 35 man in dienst in de fabriek, nu zijn dat er 100.’

Het leuke is volgens Verhoeff dat er nu heel veel jonge medewerkers zijn. ‘De gemiddelde leeftijd ligt net onder de veertig jaar. Ik werk al twintig jaar in de chemische industrie, meestal met een oudere bezetting die zichzelf elke keer weer motiveert omdat er veel veranderd.

Deze jonge garde zorgt voor een hele andere dynamiek. Aan de andere kant hebben we hierdoor ook nog wel wat competentie-issues. Sommigen hebben

nog niet zoveel ervaring of nog niet zoveel geleerd, maar dat wordt gecompenseerd met enorme energie, ideeën, motivatie en trots op het werk.’

Problemen zelf oplossen Door de vele nieuwe medewerkers moet de bedrijfscultuur nog worden opgebouwd. Verhoeff: ‘Het grappige is dat veel locaties het hebben over cultuurverandering, terwijl wij de cultuur hier nog moeten opbouwen. Daarbij vind ik het familiegevoel en de eenheid belangrijk van toen er hier nog 35 mensen werkten. Daarnaast willen we echt een groep mensen die niet alleen hun dagelijkse werk doen, maar elke dag een beetje verbeteren.’

Daarvoor heeft het bedrijf DSM Integral Continuous Improvement in het leven geroepen. Hierbij lossen medewerkers zelf kleine problemen op. ‘Als je klein denk, kan je heel veel dingen zelf ’, legt Verhoeff uit. Als we dat met honderd man elke dag doen, gaan we als een speer vooruit. Dan krijgen we veel kleine verbeteringen, die samen een gigantische verbeterstap zijn. Dat slaat hier enorm aan.’

Meer productie Zo hadden een paar operators het idee om bij een productielijn die helemaal was uitverkocht, een vat verder te vullen.

Hierdoor kon er meer product worden gemaakt. Anderen bedachten om grondstoffen op een andere plek neer te zetten zodat medewerkers minder hoeven te lopen. En een medewerker van het lab hielp om kwaliteitsproblemen in de fabriek op te lossen. Verhoeff: ‘Met wat hulp van operators kon hij met allerlei proefjes aantonen dat de problemen aan onze manier van bedrijfsvoeren lagen.

Daarop hebben we onze werkmethodes

PETROCHEM 11 - 2019 20

PET P Plantmanager.indd 20

22-10-19 16:15

FOTO’S: DAGMAR AARTS

aangepast en onze spoelingen verbeterd.

Het klinkt allemaal heel simpel, maar dit zijn de ideeën die ons stapje voor stapje vooruit brengen.’

Uit cijfers blijkt ook dat het echt werkt.

Twee productlijnen produceren in anderhalf jaar tijd 35 procent meer. Verhoeff: ‘Niet omdat we er een enorm project met investeringen tegenaan hebben gezet, maar door al die ideetjes die mensen zelf mogen uitvoeren.’

Nieuwe hersenen Op andere gebieden investeert DSM wel veel. De komende drie tot vier jaar investeert het bedrijf 20 tot 25 miljoen euro in de locatie in Hoek van Holland. Het grootste deel van dat geld gaat naar een nieuw DCS-systeem, het besturingssysteem van de fabriek. ‘De hersenen van de fabriek moeten worden geherprogrammeerd en dat is een gigantisch project’, zegt Verhoeff.

Mirjam Verhoeff (DSM): ‘De hersenen van de fabriek moeten worden geherprogrammeerd en dat is een gigantisch project.’

Het huidige systeem is niet meer van deze tijd. ‘Als de plantcomputer straks om is, zijn we ook verder met digitalisering. We gaan paperless in de fabriek.

Alle manuele schrijf- en registratieacties zijn straks digitaal met bijvoorbeeld iPads. We noemen het de plant of the future.’

De ‘brainswap’ gaat in november gebeuren. Niet in één keer, maar stapje voor stapje. ‘Als we het allemaal tegelijk willen vervangen, dan moet de fabriek stilliggen. En dat kan niet, want we kunnen geen grote voorraden aanleggen’, legt Verhoeff uit. ‘We doen het daarom in stukjes. Op die manier leer je ook van

het vorige. Iedereen kijkt er wel naar uit, want we zijn er al meer dan twee jaar mee bezig. Het is lekker dat we dan eindelijk gaan beginnen.’

Capaciteitsuitbreiding Naast een nieuw DCS-systeem wordt er geïnvesteerd in kleinere projecten.

Zo krijgt DSM nieuwe koelunits die energiezuiniger zijn en doet het bedrijf aanpassingen zodat er minder manuele handelingen nodig zijn. Het warehouse wordt aangepast om meer materialen op te kunnen slaan en er komen meer douches et cetera, omdat er meer medewerkers zijn. Daarnaast is DSM ook nog PETROCHEM 11 - 2019 21

PET P Plantmanager.indd 21

22-10-19 16:15

Absoluut betrouwbaar.

Zelfs onder zware omstandigheden.

DE NIEUWE MMS ÂŽ INSPECTION SERIE

MMS ÂŽ INSPECTION DFT: de nieuwe standaard voor laagdiktemeting van zware corrosiebescherming. Meet zowel op stalen- als aluminiumsubstraten met de flexibele dubbele sonde. Geheel in overeenstemming met internationale normen, waaronder SSPC-PA2. Maakt elke inspectie gemakkelijk met LED-, trillings- en geluidssignalen. Bestand tegen stoten, stof en waterstralen. www.helmut-fischer.com

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf.

Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

PET Advertenties.indd 22

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften.

Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

22-10-19 16:07

‘We zetten personeel crossfunctioneel in.’ bezig om nieuwe tanks in gebruik te nemen.

Terwijl al deze projecten lopen moet DSM ook nog toewerken naar de volgende capaciteitsuitbreiding. ‘De komende anderhalf jaar moeten we een plan maken hoe we er uitzien als we 15 kiloton per jaar maken in plaats van 10 kiloton.’

Ervaring opbouwen Er lopen dus een hoop projecten tegelijkertijd. Verhoeff: ‘Bij al die projecten betrekken we onze medewerkers in een vroeg stadium zodat ze echt begrijpen wat ze moeten doen als ze er later mee werken. Deze organisatie heeft niet veel ervaring met projecten. Bij het eerste project val je in alle gaten die je kunt verzinnen. Mensen moeten ook wat tegenkomen om ervan te leren. We zetten personeel daarom crossfunctioneel in. Operators laten we projecten trekken en we laten mensen bijvoorbeeld meelopen op het lab. Hiermee willen we ervaring in de organisatie opbouwen. Het is veel, maar ook leuk.’ ■

GLASVEZEL EN 3D-GEPRINTE BEUGELS De uv-uithardende harsen van DSM Resins and Functional Materials worden gebruikt als coating voor glasvezel en als 3D-printmateriaal. Samen met DSM-fabrieken in Taiwan en Japan levert Hoek van Holland 85 procent van de glasvezelcoating in de wereld. ‘We zijn op zich klein, maar hebben een grote impact op de connectivity in de wereld’, zegt plantmanager Mirjam Verhoeff.

Glasvezel wordt steeds belangrijker. 5G komt er aan en dat betekent meer wireless, meer verkeer en meer glasvezel. Over glasvezel gaan twee coatinglagen van DSM. De eerste zorgt ervoor dat signalen door de vezel kunnen gaan en de tweede laag is voor de sterkte.

Toen mobiele telefoons kwamen, wisten we niet dat die apps zouden ontstaan.’

Groeimarkten DSM ziet er een enorme groeimarkt in, net als in het 3D-printmateriaal. Verhoeff: ‘Wij werken al veertig jaar met uv-uithardende harsen en houden ons sinds vijftien jaar bezig met 3D-printen. Het gaat om dezelfde techniek. Momenteel doen wij veel in de Formule 1, waarvoor wij prototypes van onderdelen maken. Maar 3D-printen is een beginnende markt. We hebben nog geen idee wat er op dat gebied allemaal gaat gebeuren. Ik vergelijk het wel eens met de apps op je telefoon.

Opbouwen Het 3D-printmateriaal van DSM wordt gebruikt voor apparaten die nauwkeuriger zijn dan de 3D-printers die mensen thuis gebruiken. Daarbij worden producten laagje voor laagje opgebouwd. ‘Wat wij doen, noemen we vloeistoflithografie’, legt Verhoeff uit. ‘In een bak met vloeistof zit een vormpje waar licht op schijnt, die vloeistof hard daardoor uit. Het vormpje gaat steeds een stukje omlaag waardoor je het element opbouwt.

Het is nauwkeuriger dan de andere 3D-printapparaten.’

Personaliseren Er zijn allerlei 3D-printbedrijfjes in opkomst en er gebeurt van alles. ‘Alles wat je kan personaliseren, kan je 3D-printen. Denk aan schoenen en beugels. Een orthodontist is straks misschien niet meer nodig. In Amerika bestaat het al dat je gebit wordt opgemeten en een computermodel berekent vervolgens hoe de tanden recht moeten komen te staan. Uiteindelijk krijg je thuis 52 doosjes met een beugel erin opgestuurd, zodat je je beugel elke week kunt vervangen.’

PETROCHEM 11 - 2019 23

PET P Plantmanager.indd 23

22-10-19 16:15

STIKSTOF

‘ Chemie oplossing voor problemen met klimaat’ De stikstofproblematiek is zo ingewikkeld dat de politiek meer tijd nodig heeft om tot een oplossing te komen. Politici nemen tot zeker december de tijd. Tegelijkertijd pleit Cas König, directeur Groningen Seaports, voor een noodwet die ‘het liefst nog morgen in gaat’.

Dagmar Aarts

König zei dit half oktober tijdens het Eemsdeltavisiecongres van Petrochem in Delfzijl. Volgens haken bedrijven die zich wilden vestigen in het noorden af.

En ondernemers die door willen gaan, kunnen dat niet. ‘Er ligt hier al een project van 300 miljoen euro stil van Van Merksteijn. De drie ondernemers van dit bedrijf waren laatst bij ons en vertelden dat ze twaalf man hebben moeten ontslaan die al jaren met dit project bezig waren.’

De bouw van de walsdraadfabriek van Van Merksteijn in de Eemshaven is met ten minste één jaar uitgesteld. Volgens het bedrijf vanwege ‘snel veranderde externe omstandigheden in het laatste half jaar, het huidige investeringsklimaat in Nederland en grote (economische) onzekerheden die voor ons liggen.’ Door het afschaffen van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) kon het bedrijf niet meer de noodzakelijke vergunningen krijgen. Onder de PAS kregen bedrijven een vergunning voor stikstofverhogende activiteiten, onder de voorwaarde dat er in de toekomst maatregelen zouden worden genomen voor beschermde natuurgebieden. De Raad van State oordeelde dat de PAS de natuur onvoldoende beschermd.

CO2-reductie Bernard Wientjes, voorzitter van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), vindt het volkomen terecht dat König om een noodwet vraagt. ‘Of een noodwet kan, weet ik niet. Dat moet de politiek bepalen. Maar de nood is hoog. We staan als chemische industrie voor hele grote investeringen, die uiteindelijk leiden tot het verlagen van CO2. We zitten nu in de bizarre situatie dat zaken stilliggen om NOx te reduceren, terwijl die investeringen worden gedaan om CO2 te verminderen.’

Tegen minister Wiebes (Economie en Klimaat), die ook op Eemsdeltavisie aanwezig was, heeft Wientjes ook gezegd dat ervoor moet worden gezorgd dat de investeringen voor de reductie van CO2 zijn vastgelegd in het klimaatakkoord.

‘Die investeringen moeten niet stoppen.

Je helpt de boeren of het stikstofprobleem er niet mee, maar je krijgt anders wel vertraging in de hele CO2-reductie.

Daar hebben we een akkoord over en de CO2-uitstoot moet in 2030 49 procent minder zijn.’

Minister Wiebes beaamde tijdens het congres dat het stikstofprobleem een drama is dat moet worden opgelost. Of er een noodwet nodig is, laat hij ech-

CHEMIE HELPT BIJ MESTPROBLEEM Kennisconsortium N.E.W.B.I.E.S heeft mogelijk een oplossing voor het stikstofprobleem. In Oss heeft ze een proefinstallatie staan om stikstof uit mest en urine op te werken naar hoogwaardige kunstmest.

Stikstof wordt aan de grond toegevoegd in de vorm van kunstmest of mest. Een probleem ontstaat wanneer deze organische vormen van stikstof, door uitspoeling en verdamping, terechtkomen in natuurgebieden. Door te hoge concentraties organi-

sche stikstof krijgen planten die hier het best mee om kunnen gaan de overhand. Dit gaat ten koste van de biodiversiteit.

De verwachting is dat de kunstmest uit de proeffabriek bij toepassing op het land tot minder uitlekken van stikstof naar natuurgebieden leidt. Daarnaast wordt het mestoverschot verminderd door van mest kunstmest te maken en is er minder kunstmest nodig die uit fossiele bronnen wordt gemaakt.

PETROCHEM 11 - 2019 24

PET V Stikstof.indd 24

22-10-19 16:16

FOTO: PIXABAY

ter aan Carola Schouten (minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) over. Daarbij zei hij wel dat niemand schuldig is aan de huidige problematiek.

‘We moeten niemand een hoek intrappen, maar dit met elkaar oplossen. En dat vergt wat.’

Oplossing Volgens de voorzitter van de VNCI is de chemie de oplossing voor alle problemen met het klimaat. ‘Wij maken nieuwe materialen, lichtere materialen en waterstof. In de maatschappij heeft de chemie de naam gevaarlijk en vies te zijn, maar het is de oplossing.’

Dat komt voor een deel ook terug in het adviesrapport van het Adviescollege Stikstofproblematiek, onder leiding van Johan Remkes. Daarin staat dat agrarische bedrijven fors moeten saneren, de maximale snelheid op snelwegen omlaag moet en dat voor de industrie in beeld moet worden gebracht welke negatieve bijdrage zij levert en wat voor beleid daarop kan worden gevoerd.

De veehouderij en het verkeer zijn verantwoordelijk voor het grootste gedeelte

Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat): ‘Het probleem van de één is de oplossing van de ander.’

van stikstofemissies (ammoniak en stikstofoxiden). De industrie en energieproductie maken volgens het Adviescollege 1,6 procent uit van het totaal. Volgens het rapport zullen reducties hier op korte termijn niet tot significantie ruimte leiden.

Het college adviseert dat provincies op korte termijn in beeld moeten brengen in hoeverre verschillende industriële sectoren een negatieve bijdrage leveren aan de stikstofdepositie in stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, welke maatregelen nodig zijn, en welk (activerend) beleid kan worden gevoerd vanuit het Rijk en de provincies voor het stimuleren van de toepassing van nieuwe technieken en voor innovaties in de industriële sector.

Systeemintegratie Dit eerste deel van het advies geldt voor de korte termijn. Voor de zomer van

2020 komt het Adviescollege met een advies voor de lange termijn. In deze tweede fase wil ze onder andere verkennen of de chemie indirect een bijdrage kan leveren aan het verminderen van de emissies afkomstig uit meststromen door technieken te ontwikkelen die daaraan kunnen bijdragen.

Minister Wiebes gaf tijdens Eemsdeltavisie ook aan dat de verschillende sectoren elkaar moeten helpen. Niet alleen rondom de stikstofcrisis, maar bij de hele energietransitie. ‘Het probleem van de één is de oplossing van de ander. De tijd dat de industrie hier zat, de landbouw daar en elektriciteitsopwekking daar, is voorbij. De oplossing is systeemintegratie en dat wordt een hele klus. We moeten nog uitdenken hoe we dat gaan doen en dat moeten we met zijn allen doen.’ ■ PETROCHEM 11 - 2019 25

PET V Stikstof.indd 25

22-10-19 16:16

ENERGIETRANSITIE

Emmtec bereidt zich voor op waterstof en biomassa Met name op het gebied van energie verkent Emmtec de toekomst. Waterstof en biomassa nemen gestaag de rol van aardgas over. Volgens directeur Hendrik van der Ploeg van het industriepark in Emmen zal daarbij flexibiliteit steeds belangrijker worden. Want de installaties van de parkbewoners moeten wel blijven draaien, ook tijdens de transitie.

Wim Raaijen

Emmtec wil als beheerder van een industriepark graag onderdeel zijn van de energietransitie. Zo is ze onder meer betrokken bij het project Hydrogen Valley. Doel daarvan is de ontwikkeling van een groene waterstofketen in Noord-Nederland. Het gaat om een publiek-private samenwerking met een totale projectomvang van 90 miljoen euro, waarvan 20 miljoen uit een Europese subsidie komt. Het project is vooral gericht op de integratie van waterstofinvesteringen in Groningen en Drenthe. Denk aan grootschalige productie van groene waterstof als grondstof voor de industrie. Maar ook aan de opslag, transport en distributie van waterstof. Het is de bedoeling om bestaande aardgaspijpleidingen geschikt te maken voor het transport van waterstof. Bovendien worden nieuwe waterstofleidingen aangelegd op het Chemie

Park Delfzijl en mogelijk ook tussen het GZI-Next terrein en het Emmtec Industry & Businesspark in Emmen.

Voor Emmtec zijn deze ontwikkelingen vooral belangrijk om haar klanten op het park zekerheid te geven, voor nu en in de toekomst. En dat ze ook vol kunnen participeren in de energietransitie die nodig is. De levering van alle vormen van energie en water is immers een van de belangrijkste taken van de beheerder van het industriepark.

Op dat vlak is volgens Hendrik van der Ploeg nu en in de toekomst flexibiliteit heel belangrijk. ‘Het is verstandig om niet voor één energietype te kiezen. Dat doen we nu ook niet, naast elektronen gebruiken wij ook moleculen. Een unieke eigenschap van het industriepark in Emmen is dat wij kunnen opereren als eilandbedrijf. Zijn er bijvoorbeeld

Veel gastransportleidingen van noord naar zuid zijn grotendeels dubbel, driedubbel of zelfs vierdubbel uitgevoerd. Op grote delen van het net kan daarom een aardgasleiding straks het transport van waterstof worden ingezet. Met relatief lage investeringen, minder dan een miljard euro, kunnen zodoende de verschillende chemieclusters in Nederland aan elkaar worden verbonden. Zelfs een aansluiting met de industrie in Duitsland hoort tot de mogelijkheden. Er zijn nog wel een paar uitdagingen. De productie van emissieloos waterstof staat nog in de kinderschoenen. Er is nog veel te weinig groene stroom beschikbaar en de kostprijs van groene stroom en waterstofproductie moet nog enorm omlaag. Ook is de wetgeving is er nog niet klaar voor. Waterstof mag momenteel maar zeer beperkt door gasleidingen stromen. Dat het kan is al bewezen.

In Zeeland stroomt een overschot waterstof van Dow al enige tijd door een voormalige aardgasverbinding van Gasunie. De bestemming is Yara Sluiskil. Waterstof is een belangrijke bouwsteen voor de productie van kunstmest.

ILLUSTRATIE: THE NORTHERN NETHERLANDS INNOVATION BOARD

WATERSTOF DOOR AARDGASLEIDINGEN

PETROCHEM 11 - 2019 26

PET S Emmtec.indd 26

22-10-19 16:14

FOTO: EMMTEC

ongewenste fluctuaties in het elektriciteitsnet, dan kunnen wij hier zelf extra elektriciteit opwekken uit de beschikbare aardgas. Klanten op ons park hoeven in extreme omstandigheden dus niet af te schakelen. Twee jaar geleden moesten in Delfzijl door de gevolgen van ijzel installaties afgeschakeld worden, bij ons was dat niet nodig.’

Fufural Flexibiliteit wordt nog belangrijker. ‘In de toekomst willen we minder aardgas inzetten en dan moeten we nu al alternatieven ontwikkelen. Daarvoor zien we twee belangrijke routes. Naast waterstof zal ook biomassa steeds belangrijker worden.’

Zo zijn er plannen om een deel van het aardgas te vervangen door biogas. Starter Stercore wil op een perceel naast het terrein van Emmtec een installatie bouwen om van mest duurzame energie en koolstof te produceren.

Ook ziet Van der Ploeg veel in zogenoemde black pellets. Er is een techniek beschikbaar om van resthout pellets te maken die kolen kunnen vervangen. Van der Ploeg: ‘Gewoon van snoeihout uit de omgeving en niet uit Canada of bijvoorbeeld Zuid-Amerika.’ Een voordeel van

Hendrik van der Ploeg (Emmtec): ‘Misschien hebben we hier wel het beste energienetwerk ter wereld.’

deze techniek is dat er tegelijkertijd ook de chemische bouwsteen fufural wordt gewonnen. ‘Samen met de NOM onderzoeken we nu de mogelijkheid voor de gecombineerde productie van black pellets en fufural. Dat geeft het meteen meer toegevoegde waarde.’

Duitse achterland Juist in Noord-Nederland liggen op het gebied van energietransitie grote kansen.

Maar dat moet wel gezien worden. ‘Soms hebben we in het Noorden het idee dat ze ons vergeten’, stelt Hendrik van der Ploeg. Of dat de aandacht in Den Haag voor het Noorden vaak maar oppervlakkig is. ‘Zo is er in de Eemshaven wel een haven aangelegd, maar voor de ontsluiting zijn ze vergeten om een snelweg aan te leggen. Nu is deze moderne zeehaven alleen bereikbaar via een veredeld karrespoor’, stelt de directeur van Emmtec.

Dit staat volgens hem in schril contrast met de aanwezige energie-infrastructuur

in Noord-Nederland. ‘Er ligt hier een geweldig energienet, met name voor gas. En zelfs ook voor elektriciteit is die omvangrijker dan elders. Misschien hebben we hier wel het beste energienetwerk ter wereld.’

De bestaande energie-infrastructuur in Noord-Nederland kan een stevige basis zijn voor een groeiende inzet van waterstof. Voor de productie van groen waterstof kan windenergie worden ingezet dat in de Eemsdelta aan land komt. Of misschien wordt straks veel waterstof al op zee geproduceerd en via de bestaande onderzeese gasinfrastructuur aan land gebracht. Met relatief beperkte investeringen kan in de toekomst waterstof worden getransporteerd via bestaande gasverbindingen, met name naar industriële clusters als de industrieparken van Delfzijl, Emmen, maar ook ver daarbuiten. Denk aan Chemelot, maar ook in het Duitse achterland. ■

PETROCHEM 11 - 2019 27

PET S Emmtec.indd 27

22-10-19 16:14

INNOVATIE

Data Under Insulation

Iv-Industrie

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

NIEUWE MATERIALEN LEVEREN IN 3D-PRINTER STERK RESULTAAT Chemici van de Universiteit Leiden werken aan nieuwe materialen voor laser sintering. Dit is een 3D-printtechniek waarbij laagjes poeder met een laser aaneen worden gesmolten tot een object. ‘De grote precisie is fantastisch, en je hebt er geen steunvlak bij nodig zoals bij andere 3D-printmethoden’, vertelt Hans Heuts, ‘Het resultaat is alleen lang niet zo sterk als bijvoorbeeld bij spuitgieten.’

Hij ontwikkelt daarom samen met Rint Sijbesma nieuwe kunststoffen, waardoor het gesmolten poeder beter hecht. ‘Gewone polymeren zijn een soort spaghettislierten, die hechten doordat ze in elkaar verstrikt raken.

Wij verbeteren de plakkracht door dynamische bindingen toe te voegen. Dan krijg je spaghetti met klittenband’, legt Heuts uit. Bij hoge temperaturen laten de klittenbandbindingen los en wordt de kunststof vloeibaar. Sijbesma: ‘Daardoor is het bij hoge temperaturen goed te verwerken.’ Eenmaal afgekoeld staat het materiaal als een huis.

‘Uitgangspunt van ons onderzoek is dat we eenvoudige chemie gebruiken en veelgebruikte uitgangsstoffen’, benadrukt Heuts. ‘We gebruiken als basis een commerciële polyester van DSM. Daar voegen we een andere stof aan toe om de dynamische bindingen te maken.’ Met een extruder wil hij kijken of dit mengen ook op grotere schaal werkt. ‘Met wat geluk gooien we onze beginmaterialen in de extruder en komt onze nieuwe kunststof er vloeibaar uit’, zegt hij. Als dat inderdaad zo is, zou dat de stap naar commercieel gebruik wel heel eenvoudig maken. Sijbesma: ‘Nu maken we alleen nog kleine hoeveelheden poeder, een paar gram, maar opschalen lijkt me geen probleem.’

SNELLE TEST MEET BENZEEN IN URINE TNO en SKC werken samen om een snelle en praktische testkit voor benzeen in urine te ontwikkelen. De ter plaatse analyse levert binnen enkele uren resultaat op zodat bronnen en locaties van blootstelling snel kunnen worden geïdentificeerd. Dit helpt bij het voorkomen van gezondheidseffecten voor werknemers.

Benzeen kan kanker en meer acute gezondheidseffecten veroorzaken, zoals slaperigheid, bewusteloosheid en zelfs overlijden. De huidige testmethoden zijn echter gebaseerd op laboratoriumanalyses die doorgaans een wekenlange doorlooptijd hebben. Met een snellere test kunnen onmiddellijke wijzigingen in het risicomanagement worden doorgevoerd. Daardoor worden onnodige blootstellingen voorkomen. Bovendien wordt het met een snelle en praktische test mogelijk meer metingen van de blootstelling te verzamelen. Zo komt er inzicht in bronnen, locaties en momenten van blootstelling.

Een paar jaar geleden financierde Shell Health, op zoek naar een snellere en meer praktische aanpak, een haalbaarheidsonderzoek. TNO heeft nu de analysemethode aangepast en de gevoeligheid van de test verhoogd, om te voldoen aan de in de toekomst afnemende grenswaarden voor blootstelling. En om deze nieuwe meetmethode zelf, op locatie, te kunnen uitvoeren, heeft TNO de handen ineen geslagen met SKC. Samen willen zij de analysemethode verder verfijnen.

FOTO: PXHERE

FOTO: US NAVY|ZACHARY MARTYN

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

PETROCHEM 11 - 2019 28

PET11 G Innovatie.indd 28

22-10-19 16:12

FOTO: PIXABAY

KOPERCOMPLEX KAN PRODUCTIE WATERSTOFPEROXIDE VERDUURZAMEN Per toeval hebben Leidse onderzoekers een uitstekende katalysator ontdekt die de productie van waterstofperoxide kan verduurzamen. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of de nieuwe katalysator op grotere schaal inzetbaar is. Promovendus Michiel Langerman Langerman en professor Dennis Hetterscheid doen eigenlijk onderzoek naar manieren om zuurstof elektrochemisch te reduceren tot water. Deze reactie is essentieel in een brandstofcel die zonlicht omzet in waterstof.

Er zijn al wel katalysatoren die zuurstof tot water kunnen reduceren. Deze zijn echter niet efficiënt genoeg of gemaakt van zeldzame, dure metalen.

Hetterscheid probeert in zijn lab betere katalysatoren te ontwikkelen, om zo water en zonlicht op grote schaal om te kunnen zetten in waterstof. Hij gebruikt daarbij de natuur als inspiratiebron. Zo kijkt hij naar het enzym laccase, dat in veel planten, schimmels en micro-organismen voorkomt.

Dit enzym kan zeer efficiënt zuurstof in water omzetten, zonder daarbij waterstofperoxide te vormen want dat zou namelijk fataal zijn voor een brandstofcel. De kern van laccase bevat vier koper-ionen die met elkaar samenwerken. Hetterscheid en zijn groep maken soortgelijke kopercomplexen, maar variëren het aantal koper-ionen en de moleculen daaromheen. Een van die complexen heeft een kern met één koper-ion. Bij een controle-experiment ontdekten de twee onderzoekers dat dit complex bij bepaalde stroomspanningen geen water, maar waterstofperoxide maakt.

En dan ook nog eens bijzonder efficiënt.

‘Deze katalysator heeft een zogeheten turnover frequency van 1,8 miljoen,’ zegt Hetterscheid. ‘Dat betekent dat een molecuul van de katalysator 1,8 miljoen waterstofperoxide-moleculen per seconde kan vormen.’ Bovendien is de katalysator erg praktisch, stelt Langerman. ‘Je zou het nu lokaal op kleine schaal kunnen produceren.’

STRATEGISCH ACTIEPLAN VOOR ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE Artificiële Intelligentie (AI) verandert op dit moment de wereld ingrijpend.

Met een gecoördineerde kabinetsaanpak op het gebied van AI zijn Nederland en Europa in staat om mee te blijven doen in de voorhoede van een wereldwijd concurrerende economie. Het Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie beschrijft meer dan honderd concrete acties. Bovendien heeft het kabinet kenbaar gemaakt de investeringen in AI te verdubbelen en is de Nederlandse AI Coalitie gelanceerd.

Nederland heeft een goede uitgangspositie als het gaat om het onderzoek naar en toepassingen van AI. Doel van het kabinet is om de Nederlandse economie mondiaal concurrerend te houden door AI te stimuleren op basis van het uitgangspunt dat mensen en bedrijven erop kunnen vertrouwen dat AI zorgvuldig wordt ingezet.

Het actieplan is gericht op het benutten van kansen en omvat onder meer financiering voor onderzoekers en ondernemers. In tegenstelling tot veel andere nationale AI-strategieën geeft het actieplan ook aandacht aan essentiële randvoorwaarden voor het succesvol toepassen van AI als scholing, datagebruik, digitale infrastructuur en de bescherming van de rechten van burgers met passende ethische en wettelijke kaders. Het kabinet investeert al stevig in AI: in 2019 gaat het om 64 miljoen euro. Ambitie is om dit publieke deel te verdubbelen om gezamenlijk met bedrijven en kennisinstellingen deze technologie verder te ontwikkelen.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

0/0/0/100 69/18/2/0 0/0/0/4

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 11 - 2019 29

PET11 G Innovatie.indd 29

22-10-19 16:12

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

VOMI Safety Day 2020 op Circuit Zandvoort Een hoog veiligheidsgevoel valt of staat met een goede samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. VOMI organiseert daarom op donderdag 19 maart 2020 de VOMI Safety Day op Circuit Zandvoort. Deze dag staat in het teken van veiligheid, zowel proces als persoonlijke veiligheid, samenwerking in de keten en innovaties. De dag is bedoeld voor zowel VOMI-leden als opdrachtgevers.

Finalisten van de VOMI Safety eXperience Award delen de geleerde lessen van (bijna) incidenten.

EcoVadis goud certificaat voor Evides Industriewater Het internationale auditbureau EcoVadis heeft opnieuw het Gold Recognition Level-certificaat toegekend aan Evides Industriewater voor haar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hiermee behoort Evides Industriewater tot de vijf procent best scorende organisaties die worden geëvalueerd. EcoVadis is in het leven geroepen om de duurzaamheid in de toeleveringsketen van de chemische industrie te verbeteren.

EcoVadis evalueert de duurzaamheidsprestaties van bedrijven in vier categorieën: milieu, arbeidsomstandigheden, eerlijke handel en duurzaam inkoop.

Gemeente Rotterdam steunt Fieldlab Industriële Elektrificatie De gemeente Rotterdam steekt 2,5 miljoen euro in ontwikkeling van het Fieldlab Industriële Elektrificatie, tot vreugde van mede-initiatiefnemer Deltalinqs. Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Climate Program: ‘Bedrijven in de Rotterdamse haven werken aan een nieuwe economie, waarin duurzame energie een belangrijke rol speelt. Het is belangrijk om kansrijke innovaties te testen en kennis te delen. Het Fieldlab gaat daar zeker bij helpen.’

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET11 L Platform.indd 30

22-10-19 16:09

‘EXPERTQU TES’ Na de investeringen van Borealis, Covestro en Ineos is dit opnieuw een bewijs dat een industrievriendelijk beleid de sleutel is tot meer investeringen, meer jobs en meer welvaart.’

Er ligt hier al een project van driehonderd miljoen euro stil van Van Merksteijn. De drie ondernemers van dit bedrijf waren laatst bij ons en vertelden dat ze twaalf man hebben moeten ontslaan die al jaren met dit project bezig waren.’

Cas König, Groningen Seaports, pleitte tijdens het congres Eemsdeltavisie 2019 voor een noodwet rondom de stikstofproblematiek.

Frank Beckx, Essenscia Vlaanderen, over de nieuw aangekondigde investering van BASF in Antwerpen.

Waterstof is de sleutelfactor om CO2 om te zetten naar chemische bouwstenen. Er is veel enthousiasme over de CCU: CO2 gebruiken als grondstof voor chemie. Dat klinkt geweldig, maar CO2 zit helemaal op de bodem wat energieinhoud aangaat. In bijna alle gevallen moet je er eerst weer energie in stoppen om met CO2 iets nuttigs aan te vangen.

En dat gebeurt het makkelijkst met waterstof, of je dat nu chemisch of biochemisch doet.’

Ondernemingen moeten hun nek durven uitsteken en blijven uitsteken. In België en Vlaanderen zijn we erin geslaagd om de chemie als toonaangevende industriesector te profileren en te positioneren. Dat vraagt durf, moed maar ook fierheid.’

Jan Van Doorslaer in zijn column in deze editie.

Wim Soetaert, Universiteit Gent, in Agro & Chemie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Frank de Leng Van Happen Containers, operationeel directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

PET11 L Platform.indd 31

Jeroen van Woerden Cabot, general manager, Plant Manager of the Year 2016

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

22-10-19 16:09

THEMA: INFRASTRUCTUUR

Kooldioxide als waardevolle grondstof De koers van de regering is duidelijk. Ze wil liever kooldioxide als grondstof gebruiken dan het de grond in te stoppen. Voor grootschalige CO2-uitstoot vermijding is ondergrondse opslag echter nog steeds de goedkoopste optie. Het is dan ook nog te vroeg om keuzes te maken.

Gelukkig zijn er mogelijkheden genoeg om grondstoffen te maken van kooldioxide.

David van Baarle

Vorig jaar verrichte de Sociaal Economische Raad een bijna onmogelijke exercitie. Ze wist de industrie, niet gouvernementele organisaties, wetenschappers en politici aan één tafel te krijgen om een Klimaatakkoord te smeden. Hoewel het akkoord nog niet is verankerd in wetgeving, gaf minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat wel inzicht in de richting die het kabinet op wil. Gestuurd door een nieuwe subsidie, SDE++, die uitgaat van het aantal bespaarde tonnen CO2-uitstoot.

Als het op CO2-besparing aankomt, heeft CO2 Capture and Storage (CCS) zeer goede kaarten in handen. Het wegvangen van CO2 uit rookgassen, dus na verbranding, en het maken van blauwe waterstof, vóór verbranding, is redelijk eenvoudig. De eerste variant gebruikt meestal een aminewassing om CO2 uit rookgassen te scheiden. Blauwe waterstof is een vorm van grijze waterstof, waarbij via steam methane reforming of autothermal reforming aardgas (CH4) wordt gesplitst in koolstof en waterstof. Het verschil tussen grijze en blauwe waterstof is dat de van het methaan afgescheiden koolstof de grond in verdwijnt.

Porthos CCS is niet nieuw. Het Noorse olie en gasbedrijf Equinor injecteert al sinds 1996 kooldioxide in het offshore Sleipner gasveld. Het veld is zeer geschikt voor CO2-opslag omdat het een diepte heeft van achthonderd meter. De druk op die diepte zorgt ervoor dat CO2 superkritisch blijft. Dankzij deze fasetoestand kan Equinor het koolzuurgas met relatief weinig energie in de poriën van de zandsteenlagen persen.

In Rotterdam lagen de plannen al klaar voor CCS. Het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD)

was van plan vanaf 2015 jaarlijks 1,1 miljoen ton CO2 van de kolencentrale van energiebedrijf Uniper af te vangen en op te slaan in uitgeproduceerde gasvelden van Taqa. Helaas schoven de partners Uniper en Engie de planning van het project steeds weer op, tot ze twee jaar geleden besloten er mee te stoppen.

De klimaatopgave is echter dermate groot dat Havenbedrijf Rotterdam de regie overnam en het project omdoopte in Porthos, wat staat voor Port of Rotterdam CO₂ Transport Hub & Offshore Storage. Samen met EBN en Gasunie verbreedde het havenbedrijf de scope van het project naar de Rotterdamse industrie. Recent haakten ook de havens van Antwerpen, Gent en Terneuzen (Nort Sea Port) aan bij Porthos, wat de kans op een Europese subsidie aanzienlijk zou vergroten. De aanvoerleiding langs de chemische bedrijven, de compressor die het gas vloeibaar maakt en de leiding naar het P18 productieplatform kost zo’n 450 miljoen euro. De investering zou alleen rendabel zijn bij een CO2-prijs van zestig euro per ton. De prijs is nu nog 25 euro per ton, waardoor subsidie een voorwaarde is om aan het project te beginnen.

Athos Redelijk recent haakte ook Amsterdam aan op de CCUS-plannen. Net als Rotterdam koos de hoofdstad voor een lid van de drie musketiers: Athos. In het Amsterdam-IJmuiden CO2 Transport Hub & Offshore Storage project werken Gasunie, EBN Port of Amsterdam en Tata Steel samen om in 2030 tot 7,5 megaton CO2 per jaar aan uitstoot te reduceren. De haalbaarheidsstudie viel in ieder geval positief uit. Om het voorstel concreter te maken, werken de partijen nu aan de vervolgstudie.

PETROCHEM 11 - 2019 32

PET X1 Infrastructuur.indd 32

22-10-19 16:07

Utilization CCU gaat veel verder dan alleen ondergronds opslaan. Kooldioxide is immers ook een waardevolle grondstof voor chemicaliën, kunststoffen en bijvoorbeeld de cementindustrie. Petrus Postma van Bloc stelde zich ten doel zoveel mogelijk kooldioxide nuttig aan te wenden. Door zoveel mogelijk bedrijven rondom de Porthos- en Athos-netwerken te positioneren, zou een zogenaamd CO2 Smartgrid moeten ontstaan.

Postma: ‘Eerst onderzochten TNO, Ecofys, nu Navigant de technische en economische haalbaarheid van CCU. Bovendien wilden we ook weten of het nuttig inzetten van kooldioxide daadwerkelijk bijdraagt aan verlaging van de CO2-emissies, ook in de keten. CE Delft bekeek daarna ook nog de maatschappelijke acceptatie van CCU. Onderzoeksbureau Ecorys onderzocht vervolgens welke chemische grondstoffen kansrijk zijn om de afgevangen kooldioxide in te zetten.’

Die lijst met chemische grondstoffen is behoorlijk groot. Inmiddels zijn er meerdere onderzoeken gaande naar de omzetting van kooldioxide in bijvoorbeeld organische zuren en carbamaten. Maar de productie van ethanol, mierenzuur en anorganische carbonaten worden al op demonstratieschaal geproduceerd. Een van de meest gebruikte kunstmestproducten, ureum, is zelfs al commercieel verkrijgbaar. Dat wil zeggen: een variant die afgevangen CO2 als grondstof gebruikt. Dat geldt overigens ook voor de grondstof van aspirine: salicylzuur.

De opbrengsten van die chemicaliën zijn ook interessant in de businesscase rond-

FOTO: YVES BERNARDI

Opvallend bij zowel Porthos als Athos is dat CO2-opslag niet het enige doel is. De partijen nemen ook Carbon Capture and Utilization (CCU) mee in de plannen.

Ook CCU bestaat al een tijdje. Shell Pernis en bio-ethanolfabriek Alco leveren al jaren kooldioxide aan de glastuinbouw in het Westland via de Ocap-leiding.

De glastuinbouw gebruikte normaal gesproken zijn warmtekrachtinstallaties voor de productie van kooldioxide, waar de planten sneller van groeien. Nu kunnen ze hun installaties uitlaten, wat veel CO2-uitstoot vermijdt. Daarmee openen de glastuinbouwers bovendien de weg naar de inzet van aardwarmte en industriële restwarmte als verwarmingsbron.

Bio-ethanol fabriek in Reims (Frankrijk)

Petrus Postma (Bloc): ‘Synthesegas uit koolmonoxide en waterstof biedt een waardevolle basis voor chemische producten.’ om CCU. Wat dat aangaat heeft mierenzuur nog de beste kansen met een prijs variërend van de duizend tot 17.00 euro per ton. Maar ook synthesegas, bestaande uit koolmonoxide en waterstof, biedt een waardevolle basis voor chemische producten.’

Afvalenergiecentrales Postma is dan ook met meerdere partijen in gesprek om zich eventueel te vestigen in de havens van Amsterdam, Rotterdam of in ieder geval in de buurt van de CO2-leidingen. Hij heeft inmiddels een behoorlijke lijst verzameld van partijen die het CO2-probleem willen ombuigen in een kans.

Opvallend aan de afvangkant zijn de recente ontwikkelingen rondom afvalenergiecentrales. Zowel HVC in Alkmaar als Twence in Hengelo wassen de rookgassen die vrijkomen bij de verbranding van huishoudelijk afval. Beide bedrijven bouwen een afvanginstallatie op pilot

schaal om ervaring op te doen met het afvangen en transporteren van het gas naar de glastuinbouw. Omdat de bedrijven niet over een leiding zoals Ocap beschikken, moeten ze het gas vloeibaar maken. Het koolzuurgas gaat dan via vrachtwagens naar de glastuinbouw.

AVR is wat betreft CO2-afvang nog het verst. Het bedrijf opende recent bij zijn afvalenergiecentrale in Duiven een full scale installatie die jaarlijks zestig kiloton CO2 afvangt. Het is de opmaat naar een vijf keer zo grote installatie in Rotterdam, waar het CO2 wel in gasvorm de leiding in kan.

Hoewel de glastuinbouw een dankbare afnemer is van kooldioxide, zit er wel een beperking aan. Ten eerste gaat een groot deel van de CO2 alsnog de lucht in. Bovendien is CO2-suppletie alleen zinvol tijdens het groeiseizoen, van begin maart tot medio september. AVR gaf dan ook al aan naar alternatieve afnemers te zoeken voor zijn vrij zuivere CO2.

PETROCHEM 11 - 2019 33

PET X1 Infrastructuur.indd 33

22-10-19 16:07

Adv Mainnovation 210x297 met afloop3mm.indd 1 PET Advertenties.indd 34

19-09-18 14:56 22-10-19 16:07

Mineralisatie Het Nederlandse initiatief Greensand gooit het over een andere boeg en legt kooldioxide vast in het mineraal olivijn.

Het letterlijk groene mineraal reageert bij de verwering met CO2 en water, waarbij bicarbonaat ontstaat. De eindproducten zijn silicaat, bicarbonaat en magnesium.

Olivijn neemt maar liefst één maal haar eigen gewicht aan CO2 op.

Of neem de Compensatiesteen van de Ruwbouw Groep. De steen neemt tijdens de fabricage koolstofdioxide op. Samen met het Belgische onderzoeksbedrijf Vito ontwikkelde het bedrijf een bouwsteen dat CO2 gebruikt als bindmiddel. Met een restproduct uit de staalindustrie, zand en CO2 , ontstaan bij kamertemperatuur en lage druk stenen met een hoge druksterkte. Het bedrijf belooft dan ook al tijdens het productieproces een gegarandeerde opname van 250 kilogram CO2 per kuub en een CO2-footprint van -70 kilo per kubieke meter.

Mineralisatie van CO2 is sowieso een trend binnen de bouwwereld. De betonindustrie is een van de grootste uitstoters van kooldioxide dankzij het energie-in-

FOTO: WIKICOMMONS

Chemicaliën Inmiddels is er een groot aantal initiatieven ontstaan voor het vastleggen van CO2 in brandstoffen, chemicaliën, mineralen of kunststoffen. Neem bijvoorbeeld Photanol, dat cyanobacteriën kweekt met behulp van kooldioxide.

De blauwalgen groeien zeer goed op kooldioxide en vormen de basis voor een keur aan chemicaliën. Inmiddels experimenteert men met de productie van limoneen, de geurstof in citroen. Maar blauwalg is ook een goede basis voor bioplastics en een blauwe kleurstof.

Cargill-dochter NatureWorks maakt al langer polymelkzuur (polylactic acid, PLA) uit biomassa. Het bedrijf bedacht daarna een manier om bacteriën in te zetten om CO2 om te zetten in suikers.

Die suikers kunnen vervolgens weer in PLA worden omgezet, wat de basis is voor polymeren en kunstvezels dat het onder de naam Ingeo verkoopt.

Het Californische Kiverdi heeft het zelfs als missie gemaakt om zoveel mogelijk producten uit CO2 te produceren. Het lijstje met producten varieert van proteïnes voor menselijke consumptie of als visvoer tot kunstmest en kunststoffen.

Olivijn

Olivijn neemt maar liefst één maal haar eigen gewicht aan CO2 op.

tensieve proces dat nodig is om Portland cement te maken. Het Canadese CarbonCure ontwikkelde een technologie om beton te versterken met met CO2.

In de Verenigde Staten gebruiken al 150 bedrijven de technologie om beton te produceren. Onlangs tekende het bedrijf een samenwerkingsverband met Linde Gas om de technologie ook in Europa uit te rollen.

Het Amerikaanse Solidia doet iets vergelijkbaars: het bedrijf gebruikt CO2 in plaats van water om kalkzandsteen te binden. Daarmee zegt het bedrijf zeventig procent van de uitstoot van het broeikasgas te kunnen vermijden.

Tot slot kan het Nederlandse Green Minerals diverse op CO2-gebaseerde mineralen leveren voor onder meer de beton- en papierindustrie en als vulmiddel voor polymeren. Ook hier is de grondstof olivijn. Door het mineraal te vermalen en bewerken, is een veel ener-

giezuiniger proces mogelijk dat ook nog eens CO2 vastlegt.

Politiek Ondanks de lage investering per vermeden ton CO2, ligt met name CCS politiek gevoelig. De milieulobby ziet het ondergronds opslaan van broeikasgassen als tijdelijke oplossing. Men is bang dat de investeringen in CCUS ten koste gaan van daadwerkelijke emissieloze energieopwekking. Minister Wiebes geeft gehoor aan deze geluiden door grenzen te stellen aan subsidies voor CCS. Zo krijgen alleen projecten subsidie waar geen kosteneffectief alternatief voorhanden is. Bovendien stelde Wiebes een plafond in voor subsidiëring van industriële CCS van 7,2 megaton.

Na 2035 kan de industrie sowieso geen nieuwe subsidieaanvragen voor CCS indienen. Wat betreft CCU stelt de minister overigens geen plafond in. ■ PETROCHEM 11 - 2019 35

PET X1 Infrastructuur.indd 35

22-10-19 16:07

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2020

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton. De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruikt kan worden genomen. De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Dow Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow breidt de MDI-capaciteit in Delfzijl uit en maakt deze flexibeler om meer soorten MDI te kunnen produceren. Voor de opslag van ruwe grondstoffen wordt een derde, nieuwe opslagtank gebouwd. Verder worden er diverse verbeteringen doorgevoerd in het productieproces, het koelwatersysteem en de automatisering.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert 3 miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker krijgt een capaciteit van 1.250.000 ton etheen per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen euro Afronding: 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd en krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning gaat de productie medio 2020 van start.

PETROCHEM 11 - 2019Â Â 36

PET11 K Projecten.indd 36

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek gaat PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Sabic Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2020

Sabic gaat de productie van polyfenyleenether (PPE) in Bergen op Zoom hervatten. Het bedrijf sloot de PPE-fabriek in 2014, maar wil deze volgend jaar opnieuw in productie nemen. PPE is de basis voor Noryl en de capaciteitsuitbreiding is dan ook bedoeld om aan de toenemende vraag naar Noryl kunststoffen te voldoen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd.

Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning is de fabriek begin 2020 operationeel.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: Vynova Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Vynova breidt in Tessenderlo de capaciteit voor de productie van natriumhydroxide aanzienlijk uit. De uitbreiding levert tegelijkertijd extra capaciteit van chloor op, die kan worden gebruikt voor de productie van ethyleendichloride. De voltooiing van het project wordt begin 2019 verwacht.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: medio 2020

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: begin 2019

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

PETROCHEM 11 - 2019 37

PET11 K Projecten.indd 37

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: consortium van Mourik, Petrogas, Den Hartog en RenaSci Waar: Oostende Investering: onbekend Afronding: december 2019

Een consortium van Mourik, Petrogas, Den Hartog en RenaSci bouwt in Oostende (België) een fabriek die moeilijk te recyclen plastics gaat verwerken tot olie. De technologie komt van het Eindhovense bedrijf BlueAlp. Eind december 2019 wordt de olie-uit-plasticfabriek in bedrijf genomen. Deze verwerkt op jaarbasis 21.000 ton afvalplastic (landbouwplastics en de plastic folies die worden gebruikt om etenswaren vers te houden). Daarnaast wordt de CO2 die vrijkomt, hergebruikt als grondstof voor de fabriek.

Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol hebben plannen om Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof te bouwen in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nouryon en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen zoals gebruikte frituurolie om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshoreplatforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gewonnen gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het Central Processing Platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: blok D12 (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall Noordzee wil in blok D12 van de Noordzee, ruim tweehonderd kilometer ten noordwesten van Den Helder, aardgas gaan winnen. Een nieuw, onbemand productieplatform zal gedurende 20-25 jaar naar verwachting drie miljoen kubieke meter aardgas per dag kunnen produceren. Het gas zal, na een beperkte behandeling, met een nieuwe pijpleiding van ongeveer twaalf kilometer worden getransporteerd naar het bestaand productieplatform D15-A van operator Neptune Energy, om daar verder te worden verwerkt.

PETROCHEM 11 - 2019 38

PET11 K Projecten.indd 38

22-10-19 16:05

PROJECTEN RAFFINAGE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 wordt de nieuwe reactor verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter p/u. De debottlenecking gebeurt zonder de fabriek stil te leggen. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: HES Botlek Tank Terminal Waar: Rotterdam Botlek Investering: onbekend Afronding: augustus 2020

HES Botlek Tank Terminal breidt zijn capaciteit uit met zes hoogwaardige tanks voor de opslag van biobrandstoffen. De opslagtanks hebben ieder een inhoud van 3.400 kubieke meter, een diameter van twaalf meter en een hoogte van dertig meter. Daarmee wordt de totale opslagcapaciteit verhoogd naar 510.000 kubieke meter. Naar verwachting worden de opslagtanks in augustus 2019 opgeleverd.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: derde kwartaal 2021

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: JPB Logistics Waar: Delfzijl Investering: ruim 10 miljoen euro Afronding: najaar 2019

JPB Logistics bouwt op Chemiepark Delfzijl gefaseerd in totaal 36.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit bij. In de eerste fase zijn al vijf RVS duplex tanks gebouwd, met een totale opslagcapaciteit van 21.200 kubieke meter. Daarna volgen vier stalen tanks van 1.100 kubieke meter per stuk in de bestaande tankpit voor licht ontvlambare producten. Tijdens de laatste fase worden nog eens drie RVS duplex tanks van 3.500 kubieke meter per stuk gebouwd. Ook worden de diepzeesteiger uitgebreid en vier nieuwe laadarmen geplaatst.

Opdrachtgever: Katoen Natie Waar: Limburg Investering: 80 miljoen euro Afronding: medio 2020

Katoen Natie investeert 80 miljoen euro op diverse plaatsen in Limburg. Zo wordt er een nieuwe opslagterminal op Chemelot gebouwd, met 54.500 vierkante meter magazijnruimte en 207 silo’s. Deze moet in het tweede kwartaal van 2020 operationeel zijn.

Daarnaast krijgt de bestaande logistieke terminal in Nuth er 10.000 vierkante meter magazijnruimte en zestig silo’s bij. Dit project wordt naar verwachting eind 2019 opgeleverd.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

PETROCHEM 11 - 2019 39

PET11 K Projecten.indd 39

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding wordt in het tweede kwartaal van 2020 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: 2019

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Standic Waar: Antwerpen Investering: 200 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Tankopslagbedrijf Standic, onderdeel van Hametha, realiseert in Antwerpen een nieuwe opslagterminal voor de distributie van chemieproducten en chemische nichemarkten.

De grootte van de tanks varieert van 500 tot 3.500 kubieke meter. In eerste instantie krijgt de terminal een opslagcapaciteit van ongeveer 95.000 kubieke meter. De oplevering is gepland begin 2021 en vergt een investering van zo’n 200 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak investeert in twee nieuwe gasbullets bij haar gasopslag in Vlissingen. In totaal wordt er 9.200 kubieke meter opslagcapaciteit bijgebouwd. De verwachting is dat deze uitbreiding in het tweede kwartaal van 2020 in gebruik kan worden genomen.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. De eenheid gaat dankzij een nieuwe technologie energie-efficiënter waterstof produceren, zonder overtollige stoomproductie. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, afvangt en gebruikt als grondstof in haar productieproces. De productie-unit wordt in 2020 in gebruik genomen.

PETROCHEM 11 - 2019 40

PET11 K Projecten.indd 40

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof wordt gebruikt om geïmporteerd aardgas geschikt te maken voor gebruik in Nederland. Naar verwachting begint Air Products in het najaar van 2019 met de bouw, nadat het vergunningentraject is afgerond en het terrein naast de bestaande stikstofinstallatie bouwrijp is gemaakt. De fabrieken gaan 180.000 kubieke meter stikstof per uur produceren zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel gaat een nieuwe stoomketel bouwen die ervoor zorgt dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wijster Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze groen-gas-booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AEB Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

AEB Amsterdam onderzoekt de haalbaarheid van stoomlevering aan Argent Energy, dat de stoom wil gebruiken voor de productie van biobrandstof. AEB produceert al stoom voor stadswarmte en elektriciteit. Door een deel van de stoom af te vangen en direct te leveren aan externe gebruikers als buurman Argent Energy verhoogt AEB het rendement van de verbrandingsinstallatie. Een investeringsbeslissing valt nadat het haalbaarheidsonderzoek medio 2019 afgerond is. De pijpleiding kan dan vervolgens in 2021 klaar zijn.

PETROCHEM 11 - 2019 41

PET11 K Projecten.indd 41

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: Asbeter Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Asbeter kan met hun proces asbestplaten veilig, betaalbaar en circulair vernietigen met behulp van zure industriële reststromen. Het bedrijf heeft een pilotinstallatie in Rotterdam.

In het voorjaar van 2020 wil het een demoplant van 8.000 ton per jaar hebben. Volgens Asbeter is er in Nederland een businesscase voor twee fabrieken van 50.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 20 miljoen euro Afronding: tweede helft 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd.

De ingebruikname van de demofabriek, die een capaciteit van ongeveer tien ton MEG krijgt, is gepland voor de tweede helft van 2019.

Opdrachtgever: Avantium Renewable Polymers Waar: nog te bepalen Investering: onbekend Afronding: 2023

Avantium Renewable Polymers, het voormalige Synvina, heeft vergevorderde plannen om een fabriek te bouwen met een capaciteit van 5 kiloton FDCA en PEF per jaar, als voorbeeld van haar YXY-technologie. Een beslissing over de locatie van de fabriek, ergens in Noordwest-Europa, wordt in de tweede helft van 2019 genomen. Eind 2020 besluit het bedrijf of de bouw van de fabriek werkelijk doorgaat en deze kan dan vervolgens in 2023 opgestart.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, Nouryon en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers.

De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Vattenfall in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse.

De eerste battolyser van 15 kW/60 kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX heeft een demofabriek op het Zernikepark in Groningen gebouwd om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

PETROCHEM 11 - 2019 42

PET11 K Projecten.indd 42

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Afronding: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: BP, Nouryon, Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam.

De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Cumapol, DSM-Niaga, Morssinkhof Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2019

Cumapol, DSM-Niaga en Morssinkhof gaan een pilotplant bouwen en onderzoeken daarmee de technische en financiële haalbaarheid van de nieuwe technologie CuRe om polyester te recyclen. In een continu proces dat relatief weinig energie vergt kan zowel polyester uit verschillende afvalstromen als gekleurd polyester worden verwerkt tot kleurloze polyester pellets. De productielijn krijgt een capaciteit van 25 kiloton per jaar.

Opdrachtgever: Dow Benelux Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

Dow Benelux in Terneuzen maakte kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek.

Het hoofdkantoor heeft de mogelijkheden overwogen en nu gekozen voor de bouw een fabriek de bouw aan de Golfkust in de Verenigde Staten. Een eventuele investering in Terneuzen is voorlopig ‘on hold’ gezet.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas.

Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren.

Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

PETROCHEM 11 - 2019 43

PET11 K Projecten.indd 43

22-10-19 16:05

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Indaver Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De Plastics2chemicals installatie zet bijvoorbeeld gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De demo-installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: Mitsubishi Gas Chemical Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Mitsubishi Gas Chemical is een MER-procedure gestart voor de bouw van een nieuwe fabriek op het Huntsman-terrein in de Rotterdamse haven. Het bedrijf wil er meta-xyleendiamine (MXDA) gaan produceren. MXDA wordt gebruikt als verharder en corrosieremmer in coatings.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Neste overweegt een fabriek voor duurzame kerosine op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam te bouwen. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De tweede fabriek zou een investering van ruim honderd miljoen euro vergen. De fabriek kan echter ook worden gebouwd in Finland, waar het bedrijf eveneens een raffinaderij heeft.

Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

Opdrachtgever: Nouryon en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Nouryon en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie. In verband met een geplande kerosinefabriek in Delfzijl (zie volgende pagina) onderzoeken de partijen een scale-up van twintig naar zestig megawatt.

PETROCHEM 11 - 2019 44

PET11 K Projecten.indd 44

22-10-19 16:05

PROJECTEN Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

Nouryon wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: o.a. Nouryon Waar: IJmuiden Investering: onbekend Afronding: 2023-2024

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou dan rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: ONE Dyas Waar: blok N05-A (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil in de Noordzee ten noorden van Schiermonnikoog en de Rottumerplaat aardgas winnen uit aardgasveld N05-A. Het bedrijf verwacht maximaal vier miljoen kubieke meter aardgas per dag te kunnen winnen. Daarnaast wil het meerdere proefboringen uitvoeren naar nieuwe nabijgelegen gasvelden.

Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol bouwt met Nouryon een demonstratiefabriek in Delfzijl, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo, die worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Als met de demofabriek een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Port of Antwerp brengt verschillende spelers uit het havengebied samen voor de duurzame productie van methanol. Het plan is om CO2 af te vangen en vervolgens met groene waterstof om te zetten in methanol. Het project mikt op vier- tot achtduizend ton methanol per jaar. De betrokken partijen zijn Indaver, Oiltanking, Engie, Helm-Proman en de Vlaamse Milieuholding.

Opdrachtgever: RWE en Innogy Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Energiebedrijven RWE en Innogy onderzoeken de haalbaarheid van een groene waterstoffabriek met een capaciteit tot 100 megawatt. De installatie is gepland op het terrein van de Eemshavencentrale van RWE. Het nabijgelegen windpark Westereems van Innogy gaat de stroom voor de fabriek leveren. De eerste bevindingen van het onderzoek komen in het najaar.

Opdrachtgever: TNO/Voltachem Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: onbekend

Met methaanpyrolyse wordt waterstof uit aardgas gemaakt met koolstof – en niet CO2 – als waardevol bijproduct. Het is betaalbaarder dan de alternatieven, kost relatief weinig energie en levert een extra waardevol product op. TNO/Voltachem verwacht dat deze technologie over enkele jaren marktrijp is. Het ontwikkelt bovendien een methode om koolstof zuiver uit de reactor te scheppen.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van de ‘groene brandstof’ mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 die bij Twence al beschikbaar is vanuit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie om direct uit CO2 en water mierenzuur te maken. Mierenzuur kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit in de brandstofcel van voertuigen. Voor de chemische industrie hebben CO2 en mierenzuur de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

PETROCHEM 11 - 2019 45

PET11 K Projecten.indd 45

22-10-19 16:05

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees......................................................................... 46 Andus Group.................................................................... 51 European Industry & Energy Summit 10 & 11 december 2019.................................................... 14 Helmut Fischer Meettechniek......................................... 22 Hi-Force Nederland............................................................ 4 Mainnovation................................................................... 34 Market review.................................................................. 48 Modelec Data-Industrie..................................................... 8 OMV Gas Marketing Trading & Finance......................... 46 PERI..................................................................................... 2 Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze aardgasoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: www.omv-gas.nl

90x132_omv_gas_nl_0219_rz.indd 1

Petrochem

SIS GmbH......................................................................... 52 Stappert Noxon................................................................ 22

28.02.19 13:25

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1 PET Advertenties.indd 46

13-12-17 16:08 12:46 22-10-19

PROJECTEN Opdrachtgever: Utility Support Group Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Utility Support Group doet een haalbaarheidsonderzoek naar een demonstratie powerto-heat installatie. Het onderzoek richt zich specifiek op elektrische stoomketels en gloeispiralen en wordt naar verwachting begin 2019 afgerond. Bij een positieve uitkomst wordt een investeringsvoorstel uitgewerkt voor de realisatie van een demo P2H-installatie.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

Opdrachtgever: Vijf waterschappen, HVC en Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: 2021

In het pilot-project PHARIO maakten bacteriën uit afvalwater het bioplastic PHA, een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Een demo-installatie gaat nu voldoende materiaal voor de kunststofindustrie maken om de verwerking en de toepassing te testen. De demo-installatie wordt gebouwd bij de slibverbranding van HVC naast de rioolwaterzuivering Dordrecht

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2021

Een samenwerkingsverband van Nouryon, Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie gaat uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Zitta Biogas Chemelot Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zitta Biogas Chemelot wil een grootschalige biogasinstallatie bouwen op het industrieterrein Chemelot. De installatie verwerkt 700.000 ton mest verwerken tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot. Een definitieve investeringsbeslissing volgt nog.

PETROCHEM 11 - 2019 47

PET11 K Projecten.indd 47

22-10-19 16:06

MARKET REVIEW CHEMICALS

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

PROCESS CONTROL

DE NOORD CHEMICALS

A member of the STOCKMEIER Group

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 5 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

INDUSTRIE ISOLATIE

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STAALCONSTRUCTIES

PIPE SUPPORTS

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Frijns Steel Construction b.v.

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

I

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PETROCHEM 11 - 2019 48

PET09_MartketReview-liggend2019.indd 50 PET Adv MarketReview.indd 48

19-08-19 11:53 22-10-19 16:03

AGENDA November 5 - 8 november 2019 RAI, Amsterdam www.aquatechtrade.com/amsterdam

Aquatech Amsterdam Aquatech Amsterdam, onderdeel van Amsterdam International Water Week, is gericht op innovatie en legt de nadruk op nieuwe thema’s als ontziltingstechnologie, smart metering, pompen en processen, water & energie, en klimaatverandering. De industriële watergebruiker wordt uitgenodigd voor een speciaal seminarprogramma tijdens de Industrial User Experience. Hier presenteert het InnovationLAB de kandidaten en winnaars van de Aquatech Innovation Awards en worden toekomstige technologieën met prototypes en demo’s getoond.

12 november 2019 Postillion, Dordrecht go.emersonautomation.com/nextgen-2019

NextGen – The human aspect of digitalization Innovatieplatform NextGen brengt eindgebruiker, serviceverleners en specialisten uit de procesindustrie bij elkaar. Ervaringen en kennis worden uitgewisseld die meehelpen de betrouwbaarheid, beschikbaarheid en winstgevendheid van fabrieken te optimaliseren. Digitalisering en het voorspelbaar maken van onderhoud staan nog steeds hoog op de agenda. Daarnaast gaat deze editie meer in op het menselijke aspect van digitalisatie.

Galgenwaard in Utrecht. Dit event staat stil bij de rol van ingenieurs en wetenschappers in de energietransitie.

Welke technologie gaat echt het verschil maken? Wat kun je als bedrijf doen om jouw business duurzamer te laten verlopen? En hoe sluiten we de gebouwde omgeving aan op een ideale energiemix?

28 november 2019 De Doelen, Rotterdam registratie.rotterdam.nl/transportleidingencongres

Congres Transportleidingen NEN organiseert in samenwerking met gemeente Rotterdam een congres over Transportleidingen, waarbij de nieuwe NEN 3650 reeks uitgebreid aan bod komt.

De toekomstbestendige inrichting en het gebruik van de schaarse ondergrond door ondergronds buisleidingentransport staat deze dag centraal. In het bijzonder het zorgdragen voor veiligheid en zorgvuldige inpassing in de bestaande omgeving.

December

Save the date!

10 en 11 december 2019 De Kromhouthal, Amsterdam www.industryandenergy.nl

European Industry & Energy Summit (EIES) 2019 13 en 14 november 2019 Mövenpick Hotel, Amsterdam www.wplgroup.com/aci/event/future-biogas-europe

Future of Biogas Europe 2019 The European biogas market is set to witness strong growth on account of growing focus toward decarbonizing the energy sector supported by a multitude of legislative schemes and policies. Increased production and use of biogas to support the circular economy and renewable energy mix will stimulate the industry growth in the region.

14 november 2019 Van der Valk, Dordrecht iir.nl/events/opslagtanks

Opslagtanks 2019 Opslagtanks staat in het teken van innovaties en technologische ontwikkelingen. Bezoekers horen hoe robots opslagtanks reinigen en drones inspecties uitvoeren.

Deze innovaties bieden ook uitdagingen. Praat en discussieer mee met tankeigenaren, leveranciers en overheden over wet- en regelgeving, innovaties en de praktijk.

19 november 2019 Galgenwaard, Utrecht energietransitie.tw.nl/ingenieursinenergietransitie

Ingenieurs in Energietransitie 2019 Technisch Weekblad organiseert voor de tweede keer het congres Ingenieurs in Energietransitie, dit keer in stadion

Dinsdag 10 en woensdag 11 december vindt in Amsterdam de tweedaagse European Industry & Energy Summit (EIES) 2019 plaats. Thema is: Energizing a sustainable future. Dit internationale congres is een initiatief van TNO, FME en journalistiek kennisplatform Industrielinqs (uitgever van Petrochem).

In de industrie worden momenteel verschillende innovaties toegepast en onderzocht die kunnen zorgen voor schonere processen, ketens, clusters en producten. Door veel aandacht te geven aan concrete oplossingen willen de initiatiefnemers van EIES 2019 deelnemers informeren, inspireren, verbinden en activeren. Lokaal, regionaal en grensoverschrijdend. Het event is gericht op de industrie en energiesector in Nederland, Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. De voertaal tijdens dit congres is Engels.

De tweedaagse summit bestaat uit een dagdeel plenair, interactieve break-outs, side-events en een expositie.

10 en 11 december 2019 Jaarbeurs, Utrecht www.micronanoconference.org

MicroNanoConferentie 2019 De Nederlandse vereniging voor Microsystems en Nanotechnologie (MinacNed) is de organisator van de conferentie, die een platform biedt waar microtechnologie en industrie elkaar kunnen versterken. De conferentie richt zich op de thema’s: Gezondheid en Zorg; Landbouw, Water en Voedsel; Energietransitie en Duurzaamheid; Productie en Engineering.

PETROCHEM 11 - 2019 49

PET H Agenda.indd 49

22-10-19 16:03

COLUMN

‘De economische motor, de kar van de ondernemingen, rijdt zich stilaan vast in regeldrift, inefficiëntie en verkwisting.’

No time to waste Toen ik in 1988 het journalistieke métier ruilde voor een communicatieopdracht bij BASF Antwerpen, een van die toen schrikwekkende mastodonten uit de nog schrikwekkender chemie, werd ik na amper één maand dienst geconfronteerd met een actie van Greenpeace. Ze stopten een grote schuimrubberen stop – ja, ze hadden ook toen nog een latrelatie met plastics ofte kunststoffen – in een van de uitlaten van de waterzuivering van BASF Antwerpen. Hun actie kaderde in hun project om aandacht te vragen voor een properder Noordzee. ‘No time to waste’ stond er op een bijhorend doek.

Regeldrift Het was toen niet evident om die slogan te counteren, maar gaandeweg ontdekte ik hoe de chemie niet alleen problemen veroorzaakte, maar veel meer oplossingen aanreikte voor het leefmilieu, de gezondheid, het comfort, kortom voor de verbetering van het leven in zijn vele aspecten. Ik deed toen het voorstel om de slogan van Greenpeace te counteren met ‘We didn’t waste time’, maar mijn voorstel werd door mijn collega’s en oversten te riskant bevonden. Amen, het weze toen zo.

Deze aanloop viel me te binnen na mijn babbel met Wouter De Geest, die ik wellicht het laatst sprak als CEO van BASF Antwerpen. Hij ruimt de baan als CEO. Ik schreef bijna dat hij de fakkel doorgaf , maar dat is geen adequate quote voor de eindverantwoordelijke van een site waar nogal eens gefakkeld wordt. Begin volgend jaar volgt Jan Remeysen hem op. Je zult hem ongetwijfeld via Petrochem nog wel leren kennen, maar hij is bijna een typische ‘Aniliner’, zoals ze BASF-medewerkers met een gedegen loopbaan in de groep wel eens betitelen.

Wouter De Geest verlaat het schip niet helemaal, want hij blijft als lid van de raad van bestuur (raad van commissarissen heet dat in Nederland) zijn opvolger met raad en daad bijstaan.

Daarnaast blijft hij voorzitter van VOKA, de Vlaamse ondernemersfederatie. Ook hij recycleerde in zijn ‘rentree-speech’ begin september de slogan van Greenpeace.

België en de gewesten hadden eind mei verkiezingen gehad voor het federale en gewestelijk niveau en die hadden tot een nogal verwarrende uitslag geleid. Ik bespaar jullie de details.

Begin september hadden we in Vlaanderen nog geen gewest-

regering, laat staan een federale (Belgische) regering, want de twee landsdelen (Vlaanderen en Wallonië) stemden nogal verschillend. Vlaanderen stemde – samengevat – nogal centrum-rechts en Wallonië nogal goed links. Die tegenstellingen overbruggen, daarmee zijn we op Belgisch vlak nog een tijdje bezig.

In zijn ‘rentree-speech’ klonk De Geest nogal pessimistisch over de economische stand van zaken in Vlaanderenland en vooral over het gebrek aan duidelijk politiek leiderschap. ‘We hebben geen nood aan kibbelende politici, maar aan leiderschap en visie. En dat moet er snel komen, want de uitdagingen zijn te groot voor getreuzel dat stilaan begint te gelijken op schuldig verzuim. De economische motor, de kar van de ondernemingen, rijdt zich stilaan vast in regeldrift, inefficiëntie en verkwisting, want onze schuld bouwt zich omgekeerd evenredig op met die van Nederland.’ Zijn conclusie: ‘No time to waste’, als Vlaanderen tegen 2024 wil behoren tot de topregio’s van Europa, zo luidde zijn verdict.

Nek uitsteken Heel merkwaardig, ook Manon Bloemen recycleerde als nieuwe VNCI-directeur, de slogan van Greenpeace in haar gesprek van vorige editie. ‘De chemische industrie zit in het hart van de transitie. Het moet nu echt gebeuren. De urgentie wordt door de hele sector gevoeld en als industrie moeten we naar buiten treden. No time to waste.’ Ik kan haar analyse alleen maar dubbel onderschrijven. Maar dan moeten de leden-ondernemingen ook hun nek durven uitsteken en blijven uitsteken. In België en Vlaanderen zijn we erin geslaagd om de chemie als toonaangevende industriesector te profileren en te positioneren. Dat vraagt durf, moed maar ook fierheid.

Als al die ambities, die durf en moed kunnen worden omgezet – wat niet één, twee, drie zal lukken – zullen we misschien aan de komende generaties eindelijk kunnen zeggen ‘we didn’t waste time’. Ik droom er alvast van.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 11 - 2019 50

PET I Column.indd 50

22-10-19 16:02

Serving Servingthe theindustry industry RijnDijk RijnDijk Staalconstructies Staalconstructies is een is een speler speler vanvan formaat formaat voorvoor (middel)grote (middel)grote staalconstructieprojecten staalconstructieprojecten in de in de (petro)chemische (petro)chemische industrie, industrie, zware zware industrie, industrie, energiemarkt energiemarkt en complexe en complexe utiliteitsbouw. utiliteitsbouw.

Tot Tot de opdrachtgevers de opdrachtgevers behoren behoren industriĂŤle industriĂŤle multinationals, multinationals, EPC-contractors EPC-contractors en en grote grote aannemers aannemers in binnenin binnenen en buitenland. buitenland.

Projectmanagement, Projectmanagement, engineering, engineering, productie productie en en montage montage worden worden in eigen in eigen beheer beheer uitgevoerd. uitgevoerd.

RijnDijk RijnDijk Staalconstructies Staalconstructies is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen Andus Andus Group: Group: eeneen internationaal internationaal opererende opererende holdingmaatschappij holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen die die wereldwijd wereldwijd actief actief zijnzijn in een in een breed breed industrieel industrieel werkveld. werkveld.

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op op www.rijndijk.com www.rijndijk.com

RijnDijk RijnDijk Staalconstructies Staalconstructies BV BV | Fabrieksstraat | Fabrieksstraat 104,104, 6021 6021 RE RE Budel Budel | T | +31 T +31 (0)40 (0)40 - 246 - 246 7228 7228 | E |info@rijndijk.com E info@rijndijk.com

RijnDijk RijnDijk SC A4 SC MagAd A4 MagAd Petrochem v1.indd v1.indd 1 1 PET11 omslag los.indd 51 Petrochem

14-01-19 14-01-19 13:45 13:45 22-10-19 22-10-19 16:04 16:04 22-10-19 16:31

MOBILE DEGASSING, GUARANTEED CONTINUITY

Petrochem Nr. 11- 2019

YOUR SITE. A BETTER PLACE.

FLYING COMBUSTOR®

MOBILE COMBUSTOR®

ZONE - 0 VENTILATOREN

LANGE TERMIJN OPLOSSINGEN

SIS, marktleider in mobiele verbrandingssystemen en Zone – 0 ventilatoren. Onze services en technologieën vormen de sleutel om (VOC) emissies en geur te reduceren, onder controle te houden en te voldoen aan de meest stringente milieuwetten en regels.

Wij zorgen voor uw continuïteit.

TANK TERMINAL

BACK-UP EN VERVANGING VRU

RAFFINADERIJEN/ CHEMISCHE PLANTS

PIJPLEIDINGEN

VERSCHEPEN

BOL TANKS

SIS GmbH   

+49 (0) 4132 654 9100 +31 (0)6 1559 7982 INFO@S-I-S.COM

 WWW.S-I-S.COM

SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd 1 PET11 los.indd 152 PET A omslag Voorplaat.indd

17-09-19 10:39 22-10-19 16:31