PET12-2016

Nr. 12 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

04 16

Inside Maga zine

voor de olieen gasin dustr

ie

INSIDE Petroch emi sch e indu stri in VS leef t e op

Digi talis erin en gas indu g bied t olie stri e toekoms t

Ira Helsloot: ‘Veiligheid vraagt om genadeloze helderheid’ • ‘Chapeau voor de building partners’ • Vopak verbindt terminals door pijpleidingbundel • Thema: Veiligheid

PET12 B-Inhoud.indd 4

30-11-16 08:23

Security-router voor de procestechniek Ook in de procestechniek wordt het thema Security steeds belangrijker.

Daarom heeft Phoenix Contact een nieuwe mGuard Security-router ontwikkeld.

Welke zowel voldoet aan de hoge hardware-eisen, die gelden in de procesindustrie, als aan de hoge Security-eisen.

Interesse? Bel +31 316 59 17 20 of kijk op www.phoenixcontact.nl/security

PET12 B-Inhoud.indd 4

30-11-16 08:23

IN DEZE EDITIE

12 VEILIGHEID VRAAGT OM GENADELOZE HELDERHEID ‘Als iemand zich met een stanleymes snijdt, moeten we niet ineens alle stanleymessen verbieden’, stelt professor Ira Helsloot. Te scherpe aandacht voor kleine incidenten van het hoger management, de pers en de politiek kan het zicht op grote en soms levensbedreigende risico’s in de industrie vertroebelen.

Over wat er kan gebeuren, moeten chemiebedrijven ‘genadeloos helder zijn’, vindt hij.

42 THEMA: VEILIGHEID iTanks, uitgeverij Malmberg en onderzoeksbureau TNO hebben een digitale leeromgeving gecreëerd om de veiligheid en gezondheid van vakmensen in de Rotterdamse haven te bevorderen. De eerste resultaten van de pilot zijn veelbelovend.

De Safety Deal is een gezamenlijke initiatief van brancheverenigingen Votob en Vomi om de veiligheid in de tankopslagketen te verbeteren. Zijn de geldende regels voor alle partijen duidelijk en hoe verloopt de samenwerking tussen tankopslagbedrijven en contractors?

18 ‘CHAPEAU VOOR DE BUILDING PARTNERS’ Hoewel de omstandigheden niet ideaal waren, kon PPG Industries in Delfzijl een nieuwe lijn voor de productie van silica toch op tijd in gebruik nemen. Plantmanager Jan Zuidema noemt het een heel goede prestatie van alle stakeholders. ‘Er was lef nodig om dit resultaat te bereiken.’

20 VOPAK VERBINDT TERMINALS DOOR PIJPLEIDINGBUNDEL Tankopslagbedrijf Vopak in Rotterdam voert allerlei innovaties door om met haar bestaande assets nog meer tonnen product te kunnen verwerken en haar klanten meer flexibiliteit te bieden. In een uniek project zijn twee terminals met elkaar verbonden door middel van een pijpleidingbundel met zeven leidingen die onder het water doorgaat. Daarnaast zijn ook twee controlekamers geïntegreerd.

32 TANKS OFF-SITE BOUWEN IN NIEUWE HAL IN ROTTERDAM Een enorm grijs gebouw is in korte tijd op het RDM-terrein in Rotterdam gebouwd. Tankbouwer SJR kan in deze productiehal tanks met een diameter van 24 meter en een hoogte van 32 meter bouwen. Met verschillende innovatieve technieken wordt het produceren van tanks op een geheel nieuwe manier gedaan.

INSIDE EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • RDM Training Plant kan worden gebouwd • Consortium oliebedrijven investeert 1 miljard in emissieverlaging • Gebruik ruwe grondstoffen neemt af 6 Feiten en cijfers buitenland • Update BASF Ludwigshafen: meer duidelijkheid over oorzaak explosie • Total ontsluit Iraans Pars-veld verder 11 Projecten 24 Innovatie 36 Producten 41 Agenda 52 Column • Jan Van Doorslaer 66

PETROCHEM 12 - 2016 3

PET12 B-Inhoud.indd 3

29-11-16 16:34

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN. Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 12 - 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: ExxonMobil | Danny Cornelissen

www.wingas.nl

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Duurzaam Geproduceerd 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Elcometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Emerson Process Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Gelis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 iMaintain 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Joulz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Leemberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Logisticon Water Treatment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 Mainnovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64,65 M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38,39,40 Phoenix Contact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Promat International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Safe Maintenance Award 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Stratt+ Industrial Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Verwater Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Watervisie 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Wingas Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 170,50 per jaar Introductie NL/B 25% € 128,- per jaar Overig buitenland € 199,Losse verkoopprijs € 21,50 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

PET12 C-Commentaar.indd 4

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

29-11-16 16:34

COMMENTAAR

‘Wie er van de familie Du Pont omdraait in zijn of haar graf weet ik niet, maar de recente gang van zaken staat haaks op wat het bedrijf sinds heel lang wil uitstralen.’

Grote ‘V’ Wat is er toch aan de hand met chemiebedrijf Dupont? Jarenlang was het bedrijf het voorbeeldigste jongetje van de klas, als het gaat om veiligheid en milieu. De veiligheidscultuur van het concern was elk bedrijf tot voorbeeld. Met trots werd altijd verteld dat die cultuur lang geleden zijn oorsprong had bij de oprichters, de familie Du Pont, die zelf op het terrein van haar buskruitfabriek ging wonen. Als glashard statement. Veiligheid voor alles.

Maar een goede naam kwam door alle jaren heen te voet en gaat nu te paard. Zeker als het gaat om de productielocatie van Dupont in Dordrecht. Verschillende incidenten hebben gehakt gemaakt van het imago van het chemiebedrijf. De meest geruchtmakende is wel de C8-affaire, die afgelopen zomer boven water kwam. Op de Dordtse locatie wordt sinds 1970 de stof Teflon gemaakt. De hulpstof C8 speelde in dat proces een belangrijke rol. In de afgelopen jaren werd duidelijk dat er een verband is tussen hoge concentraties C8 en ernstige aandoeningen als nierkanker en teelbalkanker. In de fabriek wordt C8 daarom sinds 2012 niet meer gebruikt. Maar uit onderzoek bleek dat Dupont al in de jaren tachtig aanwijzingen had dat de stof gevaarlijk kon zijn voor werknemers en omwonenden.

Typisch geval van doofpot?

Not amused Het meest recente incident op de site was een formaldehydelekkage. Op 10 augustus lekte er voor het eerst formaldehyde uit de fabriek en een paar dagen later opnieuw. Pas toen er op 10 oktober opnieuw een lekkage was, heeft Dupont op aandringen van de provincie beslist de productie van twee lijnen stil te leggen.

Het bedrijf bood 21 november in de landelijke pers excuses aan voor het grote gaslek. ‘Dit soort incidenten mag gewoon niet voorkomen’, zegt directeur Govert Griffioen in een vraaggesprek met het AD. Griffioen geeft toe dat Dupont na het lek niet goed heeft gecommuniceerd met omwonenden. Het bedrijf maakte pas anderhalve maand nadien bekend dat het incident had plaatsgevonden. ‘Dat was verkeerd’, erkent de directeur van Dupont Dordrecht in het landelijke dagblad.

‘Wij waren met onszelf bezig, met het oplossen van het pro-

bleem in de fabriek. De buitenwereld zijn we toen in zekere zin vergeten. De buurt en de lokale politiek hebben inmiddels zeer duidelijk laten weten dat ze not amused waren.’

Wie er van de familie Du Pont zich omdraait in zijn of haar graf weet ik niet, maar de recente gang van zaken staat haaks op wat het bedrijf sinds heel lang wil zijn of op zijn minst wil uitstralen. Veel gedragsregels, zoals altijd de hand aan de trapleuning houden, komen regelrecht uit de koker van het chemiebedrijf. Heel goed natuurlijk, maar wat zijn al deze regels voor veiligheid met een kleine ‘v’ waard, als veiligheid met een grote ‘V’ wordt veronachtzaamd, hoor ik professor Ira Helsloot zo zeggen.

Cerebrale belijdenis In deze Petrochem breekt Helsloot een lans voor realisme op het gebied van veiligheid, de juiste focus en vooral voor ‘genadeloze helderheid’ naar de omwonenden. En dat is misschien wel de grootste blunder die Dupont maakte, zeker in het geval van de formaldehydelekkage. ‘Omwonenden lijken risico’s te accepteren, maar niet de geheimzinnigheid die er vaak over heerst, door gebrek aan openheid van de bedrijven.’

Al jaren weet de industrie dat openheid het beste is en Helsloot scherpt het nog wat aan. Blijkbaar is het voor meerdere bedrijven nog steeds een cerebrale belijdenis, maar schieten ze direct in een kramp als het echt mis gaat. De gepredikte glasnost blijkt dan een wassen neus.

Rugzakje Directeur Griffioen merkt dat omwonenden het vertrouwen in Dupont zijn verloren. Hij wist al dat de omgeving zich zorgen maakte, maar dat werd hem pas echt duidelijk toen het bedrijf met het incident naar buiten ging. Op zich is zelfreflectie natuurlijk altijd goed. Tegelijkertijd klinkt het ook erg naïef.

Inmiddels heeft het voormalig voorbeeldigste jongetje van de klas een aardig rugzakje te pakken.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 12 - 2016 5

PET12 C-Commentaar.indd 5

29-11-16 16:34

FEITEN & CIJFERS Air Liquide en BASF hebben een langlopende contractvernieuwing ondertekend voor de bevoorrading met waterstof en koolmonoxide van de in de Antwerpse haven gevestigde BASF-eenheden. Om te beantwoorden aan de behoeften van de klanten in de haven van Antwerpen en van BASF heeft Air Liquide geïnvesteerd in nieuwe eenheden voor de productie van waterstof en koolmonoxide, die respectievelijk in 2007 en 2015 in gebruik werden genomen.

De milieucommissie van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) van de VN en alle deelnemende lidstaten hebben besloten dat alle nieuwe schepen die op de Noordzee varen, vanaf 1 januari 2021 moeten voldoen aan de nieuwe NOx (stikstofoxide) normen. Die zijn 70 procent strenger.

Ook is afgesproken dat schepen vanaf 2020 wereldwijd alleen nog brandstof mogen gebruiken met maximaal 0,5 procent zwavel. Op het gebied van klimaat is afgesproken dat vanaf 2019 alle schepen uitgebreide informatie over hun brandstofgebruik moeten bijhouden en rapporteren. Hiermee wordt het mogelijk om gerichte klimaatmaatregelen af te spreken.

De brancheorganisatie voor de technologische industrie FME roept staatssecretaris Dijksma van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) op tenminste 100 miljoen te investeren in de transitie naar een circulaire economie. FME zou graag zien dat I&M het geld vooral besteedt aan: efficiënter materiaal- en energiegebruik en circulaire economie koppelt aan de omslag naar een Smart Industry (robotisering, internet of things en 3D-printen). Tenslotte ziet FME een grote uitdaging om de levering van schaarse grondstoffen, met name zeldzame aardmetalen, naar Nederland en Europa op peil te houden. Zeldzame aardmetalen zijn onmisbaar om te kunnen overschakelen naar duurzame technologie en energieopwekking. Begin november behandelt de Tweede Kamer de I&M-begroting.

PETROCHEM 12 - 2016 6

PET12 D-FeitenCijfers.indd 6

VLAAMSE CHEMIE EN KUNSTSTOFFEN SPEERPUNT IN INNOVATIEBELEID De Vlaamse overheid heeft besloten om de chemische industrie en kunststoffen aan te duiden als een speerpuntcluster in haar vernieuwd innovatiebeleid. Bijna honderd bedrijven en alle Vlaamse universiteiten gaan participeren in dit nieuwe speerpuntcluster dat duurzame innovaties in de chemie en kunststoffen moet stimuleren door sectoroverschrijdende samenwerkingsverbanden op te zetten tussen ondernemingen, kennisinstellingen en overheidsorganisaties.

Het speerpuntcluster chemie en kunststoffen moet de strategische sector van de chemische en kunststofverwerkende industrie in Vlaanderen stevig verankeren en nog innovatiever maken. Het vormt een belangrijkste exportsector van Vlaanderen en is van cruciaal belang voor de werkgelegenheid en de concurrentiekracht van de Vlaamse economie. Met haar keuze steunt de Vlaamse overheid de vele innovaties binnen de chemie en kunststofverwerking om met nieuwe technologieën en toepassingen op zoek te gaan naar alternatieve of biogebaseerde grondstoffen, meer energie-efficiëntie en het hergebruik van afval- en nevenstromen in een circulaire economie.

Het nieuwe speerpuntcluster krijgt vanuit de overheid een maximale financiering van 50 procent, tot een maximum 500.000 euro per jaar, en dit voor een periode van 10 jaar met tussentijdse evaluaties. De deelnemende bedrijven en sectorfederatie essenscia vlaanderen financieren de andere helft van het werkingsbudget.

RDM TRAINING PLANT KAN WORDEN GEBOUWD De RDM Training Plant krijgt uit het Regionaal Investeringsfonds mbo subsidie om de realistische oefenfaciliteit ook echt te gaan bouwen. De trainingsfabriek wordt ingezet voor onderwijsactiviteiten in mbo en hbo in de regio Rotterdam. Ook kan de faciliteit door bedrijven worden gebruikt voor het trainen van medewerkers.

De Training Plant komt op RDM Rotterdam en zal worden ingericht als innovatieve simulatieomgeving voor de industriële onderhoudstechniek, waar bedrijven en jongeren uit de opleiding elkaar kunnen ontmoeten en van elkaars kennis gebruik kunnen maken. Met de trainingsfabriek ontstaat de mogelijkheid om leerlingen al in een vroeg stadium vertrouwd te maken met de veiligheidscultuur zoals die bij hun toekomstige werkgevers gewoon is. Hiervoor worden onderwijsmodules, opdrachten en projecten ontwikkeld en wordt de RDM Training Plant aangepast naar de geldende voorschriften en instructies uit de dagelijkse praktijk, zoals een controlepost, tourniquet, logistiek terrein, et cetera. Voor bedrijven is de toegevoegde waarde gericht op het opleiden en trainen van toekomstig en eigen personeel. Eind 2016 wordt gestart met de bouw en in 2017 zal de RDM Training Plant in basis gereed zijn voor gebruik. Doelstelling is om dagelijks minimaal vijftig studenten uit het mbo en hbo van de trainingsfaciliteit gebruik te laten maken.

HAVENBEDRIJVEN GENT EN ZEELAND ONDERZOEKEN FUSIE Het Nederlandse havenbedrijf Zeeland Seaport en het Vlaamse Havenbedrijf Gent onderzoeken een mogelijke fusie. Dat hebben de bedrijven begin november bekendgemaakt tijdens het ondertekenen van een intentieverklaring tijdens de Vlaams Nederlandse top in het stadhuis van Gent. Tegen eind april 2017 willen beide havenbedrijven weten of een fusie het beste is.

De verdere samenwerking is een logisch gevolg van de ligging, de vergelijkbare omvang en de strategische overlapping van beide havenbedrijven. Het betreft immers één aaneensluitende economische zone van Vlissingen, Borsele en Terneuzen tot Gent.

De omvang en de strategie van beide havenbedrijven is op veel vlakken vergelijkbaar (inzetten op het clusteren van activiteiten, bulkhavens, grote industriële aanwezigheid, hoge toegevoegde waarde en hoge tewerkstellingsgraad). Ook wordt momenteel al op verschillende vlakken samengewerkt (de Nieuwe Sluis, gezamenlijke scheepvaartbegeleiding, samen commerciële troeven van de regio promoten op beurzen en management van de haveninfrastructuur).

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

29-11-16 16:33

CONSORTIUM OLIEBEDRIJVEN INVESTEERT ÉÉN MILJARD IN EMISSIEVERLAGING Het Olie en Gas Climate Initiative (OGCI) kondigt aan de komende tien jaar één miljard dollar te steken in de ontwikkeling en versnelling van technologieën die de CO2-emissie van de bedrijven moet beknotten. Het consortium van tien olie en gasbedrijven, waaronder Shell en BP, richt zich allereerst op CCS (carbon capture and storage) en het beperken van de uitstoot van methaan.

De klimaatinvesteringen van OGCI zullen zich volgens de bedrijven zelf niet alleen richten op de eigen uitstoot, maar ook de keten betrekken bij hun plannen om hun emissies te verlagen.

Zo richt men zich op zowel emissieverlaging in de industrie als in de transportsector. In het consortium zitten naast BP en Shell ook CNPC, Eni, Pemex, Reliance, Repsol, Saudi Aramco, Statoil en Total.

De tien bedrijven verklaren gezamenlijk de klimaatuitdaging te willen aangaan en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Deze investering komt bovenop de investeringen die de bedrijven al doen in emissiereductie en verduurzaming.

Het samenwerkingsverband heeft tot nog toe geen eigen directie, maar de organisatie zal binnenkort verder worden vormgegeven. De bedrijven zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor eenvijfde van de totale olieproductie.

TOTAL EN CORBION MAKEN SAMEN BIOPLASTIC Total en het Nederlandse bedrijf Corbion gaan samen bioplastics ontwikkelen. Ze bouwen daarvoor een PLA-polymerisatiefabriek op de locatie van Corbion in Thailand die jaarlijks 75.000 ton van het duurzame plastic kan produceren. Daartoe richten de beide partners een 50/50 joint venture op voor de productie en marketing van PLA (polymelkzuur).

Op deze locatie bevindt zich al een productie-eenheid voor lactide (PLA-monomeer), die onderdeel zal worden van de joint venture. Corbion levert het melkzuur dat noodzakelijk is voor de productie van PLA en lactide. Het nieuwe bedrijf, dat het hoofdkantoor in Nederland krijgt, start in het eerste kwartaal van volgend jaar.

PLA is een biobased en biologisch afbreekbaar polymeer op basis van hernieuwbare grondstoffen (suiker of zetmeel) die via fermentatie in melkzuur worden omgezet. PLA wordt voornamelijk toegepast in verpakkingsmateriaal voor voedingsproducten, in tafelgerei en textiel voor eenmalig gebruik, en in talrijke andere branches, zoals de olie- en gasindustrie, de elektronicasector, de auto-industrie en het 3D-printsegment.

PLA is volgens Total en Corbion een snelgroeiend segment in de polymerenmarkt met naar schatting een gemiddelde jaarlijkse groei van 10 tot 15 procent tot 2025.

AkzoNobel heeft honderdduizend euro onderzoeksbudget gewonnen om deel-/reststromen van verschillende bedrijven te combineren, waardoor over de bedrijfsgrenzen heen een grondstofbesparing mogelijk wordt. Daarbij zijn voornamelijk de deel-/reststromen interessant die meer eindproducten bevatten. Uitwisseling van stromen wordt dan ook financieel haalbaar, doordat de business case op meerdere grondstoffen gemaakt kan worden. De prijs werd uitgereikt door Evides Industriewater.

NAM gaat niet in beroep tegen het gaswinningsbesluit van minister Kamp van Economische Zaken. In september is besloten om de gaswinning uit het Groningenveld de komende vijf jaar tot 24 miljard kubieke meter per jaar te beperken, een halvering ten opzichte van 2012. ‘De keuze voor vijf jaar geeft duidelijkheid en stabiliteit, ook qua werkgelegenheid’, laat NAM weten. ‘Daarnaast biedt het definitieve besluit ook aanknopingspunten voor een stabiele en veilige winning na 2020.’ Diverse andere partijen, zoals Groningse overheden en Groninger Bodem Beweging, hebben aangegeven wel in beroep te gaan tegen het definitieve besluit.

Amsterdam moet in 2050 een aardgasloze stad zijn. Dat heeft het college van burgemeester en wethouders bekend gemaakt in haar strategie ‘Naar een Stad zonder Aardgas’. Om snel ervaring op te doen met het op grote schaal aardgasloos maken van bestaande woningen, wijzen Amsterdamse woningcorporaties al in 2017 de eerste 10.000 woningen aan waar dit gaat gebeuren. In Amsterdamse nieuwbouwwijken liggen al geen gasleidingen meer en in 2020 zullen 102.000 woningen zijn aangesloten op warmtenetten. De meest ingrijpende keuze is dat nu wordt begonnen met het op grote schaal bestaande gebouwen van het aardgas afhalen, om ervaring op te doen met welk alternatief op welke plek het beste past. Daarbij kan onder meer ook gedacht worden aan volledige elektrische warmtesystemen of geothermie.

PETROCHEM 12 - 2016 7

PET12 D-FeitenCijfers.indd 7

29-11-16 16:33

2017

[Sch

rijf

u nu

THE AWAREHOUSE | SCHERPENZEEL | 20 JANUARI

in]

HET NIEUWE PRODUCEREN Veel industriĂŤle bedrijven worstelen met het woord duurzaamheid. Wellicht is het daarom gemakkelijker om concreet te zijn. Door duidelijke doelstellingen voor de langere termijn te formuleren, bijvoorbeeld op het gebied van milieu-impact en de reductie van energie-, water- en grondstoffengebruik. Of als het gaat om hergebruik.

Alleen al met heldere doelen in het vizier, wordt onze perceptie scherper. Op de korte termijn worden nieuwe kansen zichtbaar en kunnen concrete stappen worden gezet. Met een duidelijke richting en een open blik kunnen industriĂŤle bedrijven hun processen stap voor stap vernieuwen en hun voetafdruk verminderen en op den duur zelfs herstellend werken. Bedrijven die op die manier aan de slag gaan, zien dat het werkt.

Initiatiefnemer:

Programma 10.00 uur

Ontvangst en registratie

10.30 uur - Richard Northcote (Covestro): Carbon Productivity - Pitches Enlightenmentz - Bas Sanders (BiomimicryNL): Biomimicry, innovatie geinspireerd door de natuur 12.15 uur

Netwerklunch

13.15 uur - Thomas Rau (Architectenbureau RAU): Nieuwe circulaire businessmodellen voor de industrie - Pitches Enlightenmentz 14.45 uur

Pauze

15.15 uur - Maurits Groen (WakaWaka): Creatief en innovatief duurzaam ondernemerschap - Pitches Enlightenmentz 17.00 uur Netwerkborrel - Bekendmaking Enlightenmentz of the Year 2017

Partners:

www.duurzaamgeproduceerd.nl/congres PET12 8 DGP17Advertenties.indd hele pagina advertentie.indd 1

29-11-16 24-11-16 16:25 14:34

FEITEN & CIJFERS GEBRUIK RUWE GRONDSTOFFEN NEEMT AF Het gebruik van ruwe grondstoffen binnen de Nederlandse economie is in tien jaar tijd met 14 procent afgenomen. De productie in Nederland heeft zich daarmee ontwikkeld richting een zogeheten circulaire economie. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in november. Hier staat tegenover dat de ‘voetafdruk’ van Nederland tussen 2010 en 2014 licht is gestegen. Dit betekent dat het grondstofgebruik ten behoeve van Nederlandse consumenten is toegenomen, daarbij rekening houdend met ingevoerde consumentenproducten.

De Nederlandse overheid heeft de ambitie om in 2030 de helft minder grondstoffen te gebruiken en in 2050 volledig circulair te zijn. Op sommige terreinen heeft Nederland steeds meer een circulaire economie. Zo worden in de meeste industrietakken vaker herbruikbare grondstoffen ingezet in de productie. Ook gaven huishoudens 52 procent meer uit aan het repareren van spullen en auto’s in 2014 dan in 1996 en is de omzet van kringloopwinkels de afgelopen tien jaar verdubbeld. Ook is de hoeveelheid afval per kilo geproduceerd product tussen 2008 en 2014 afgenomen. Ten slotte wordt in Nederland vergeleken met andere Europese landen veel afval gerecycled, namelijk 80 procent. Op andere gebieden is de Nederlandse economie echter nog niet heel circulair. Zo gebruikt de chemische sector volgens het CBS nog veel fossiele grondstoffen en weinig biomassa.

DSM EN NIAGA SCHALEN PRODUCTIE RECYCLEBAAR TAPIJT OP De technologie van Niaga, een joint venture van DSM en startup Niaga, is klaar voor productie op commerciële schaal van recyclebare vloerbedekking. Alle tapijten gemaakt met deze technologie zijn 100 procent te recyclen. DSM-Niaga is ervan overtuigd dat hun innovatie de potentie heeft om het gebruik van materialen in de tapijtindustrie radicaal te verbeteren. De tapijtindustrie wordt geholpen om de technologie verder te testen en ontwikkelen om op die manier meer duurzame producten te maken. DSM-Niaga wil de technologie voor alle tapijtproducenten wereldwijd beschikbaar maken. Tapijten worden gemaakt van verschillende materialen, waaronder rubberachtige middelen, waardoor het moeilijk wordt materialen voor hergebruik terug te winnen. Door de Niaga-technologie kunnen de materialen wel van elkaar worden gescheiden en hergebruikt. Ook is er met een ander bedrijf een nieuw lamineerproces ontwikkeld waarbij gebruik wordt gemaakt van een nieuw soort lijm.

BRENT RUWE OLIEKOERS 52

50

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

PERSONALIA Bij zijn afscheid van Deltalinqs heeft Cees Jan Asselbergs van het Havenbedrijf Rotterdam het Groot Anker uitgereikt gekregen. De hoogste onderscheiding van het Havenbedrijf werd pas vier keer eerder uitgereikt.

Asselbergs ontving de onderscheiding als blijk van dank voor de zeer onderscheiden bijdrage die hij heeft geleverd aan de ontwikkeling van het haven- en industriële complex van Rotterdam. Vanaf zijn aantreden in 1991 als directeur van de Stichting Europoort/Botlek Belangen, was Asselbergs meer dan 25 jaar actief in de haven. Na de federatie en later fusie met Scheepvaart Vereniging Zuid was hij de eerste directeur van Deltalinqs, de gezamenlijke belangenbehartiger van de logistieke, havenen industriële bedrijven in de mainport Rotterdam. Ook was hij betrokken bij onderwijs en de arbeidsmarkt in en rond de haven.

Jacques Vandermeiren is 1 november begonnen als CEO designate van het Havenbedrijf Antwerpen. Tot het eind van dit jaar werkt hij samen met de huidige CEO Eddy Bruyninckx, zodat hij zich goed kan inwerken in de functie van gedelegeerd bestuurder. Vanaf 1 januari 2017 neemt Vandermeiren de taken van Bruyninckx volledig over.

48

46

44

42

40

Emerson heeft overeenstemming bereikt over de overname van het Britse Permasense Limited, aanbieder van niet-intrusieve corrosiebewakingstechnologie voor de olieproductie-, raffinage-, energie-, pijpleiding-, metaal- en mijnindustrie en de chemie. De overname betekent een stap voorwaarts in Emerson’s strategie om uit te breiden in markten met duidelijk groeipotentieel op langere termijn.

18 19

20 21 24 25 26

Oktober

27 28 31

1

2

3

4

7

8

9

10 11

14

15 16 17 18 21

November

PETROCHEM 12 - 2016 9

PET12 D-FeitenCijfers.indd 9

29-11-16 16:33

STRATT+ INDUSTRIAL MANAGEMENT

Divisies:

n Industry n Safety n Technical Documentation n Aerospace Stratt+ voor technische adviezen, projecten en processen in de industrie.

Extra kennis en capaciteit met persoonlijke aandacht en kwaliteit.

MAATWERK IN INDUSTRIE! Hoofdkantoor Stationsweg 45 3331 LR Zwijndrecht

Vestiging Zeeland Amundsenweg 29 4462 GP Goes

T. 078 - 6120 320 I. www.stratt.nl E. welkom@stratt.nl

Joulz gecertificeerd voor Veiligheidsladder niveau 3

—

Veiligheid voorop — Joulz heeft veiligheid, product- en proceskwaliteit hoog in het vaandel staan. In alle fasen van onze projecten, van ontwerp tot bouw en onderhoud, streven wij naar

een continue verbetering van de veiligheid voor onze medewerkers en de omgeving.

Joulz beschikt uiteraard over diverse certificaten op het gebied van veiligheid, kwaliteit en milieu.

Sinds kort is Joulz, als eerste bedrijf in de energiesector, gecertificeerd voor

Veiligheidsladder niveau 3. Wij zijn hiermee één van de eerste commerciële bedrijven, niet gebonden aan Prorail, die zijn gecertificeerd voor de Veiligheidsladder.

PET12 Advertenties.indd 10

Joulz is de specialist op het gebied van complexe midden- en hoogspanning.

Als zelfstandig onderdeel binnen de Eneco Groep helpt Joulz netbeheerders, energieopwekkers en zakelijke klanten met uitdagingen die de energietransitie met zich meebrengt. Betrouwbaarheid, continuïteit en betaalbaarheid van energievoorziening vormen daarbij onze uitgangspunten. www.joulz.nl

29-11-16 16:25

UPDATE BASF LUDWIGSHAFEN: MEER DUIDELIJKHEID OVER OORZAAK EXPLOSIE BASF hield donderdag 27 oktober een persconferentie om meer duidelijkheid te verschaffen over het incident van 17 oktober in de noordelijke haven in Ludwigshafen, dat leidde tot vier dodelijke slachtoffers. De slachtoffers die vallen te betreuren zijn drie medewerkers van de brandweerdienst van BASF en een medewerker van een tanker die op dat moment in de noordelijke haven aangemeerd lag. Zeven mensen zijn zwaargewond geraakt, in totaal waren er 22 lichtgewonden.

Hoewel het incident nog steeds door de betreffende instanties wordt onderzocht, is er een waarschijnlijke serie van gebeurtenissen bekendgemaakt waardoor de explosie tot stand kwam. Enkele dagen voor het incident was een pijpleidingconstructiebedrijf begonnen met onderhoudswerkzaamheden aan een leeggemaakt stuk ethyleen-pijpleiding, om in het kader van preventief onderhoud enkele delen van de leiding te verwisselen. Aan een nabijgelegen pijpleiding, met daarin een butyleen-mix, werd ook gewerkt. Deze is met een haakse slijper open gesneden. De butyleen-mix is daarbij gaan lekken en is door de vonken van een in de buurt gebruikte slijper in brand gevlogen.

Deze brand leidde daarop tot een explosie, waarschijnlijk van de ethyleen-pijpleiding, en nieuwe brandhaarden in pijpleidingen met propyleen en etylhexanol.

BASF benadrukt dat er op geen enkel moment gevaar voor de omgeving was. Er zijn ook geen schadelijke stoffen gemeten tijdens en na de brand.

Het bestuur schat in dat de site nu op 85 procent capaciteit draait. Wat de economische schade zal zijn, is nog niet bekend. Het is ook nog onduidelijk hoe lang de noordelijke haven buiten bedrijf zal zijn. Er wordt nog onderzoek verricht en daarnaast moet een flink gedeelte van de pijpleidingstraat worden gerepareerd.

De twee stoomkrakers waren stilgelegd omdat er geen grondstoffen meer geleverd konden worden. BASF heeft een alternatieve voeding voor voor de stoomkrakers via de haven op Friesenheim Island gerealiseerd. Hierdoor is één stoomkraker al weer draaiende, de tweede zal binnen enkele dagen weer operationeel zijn.

In totaal zijn op de site na het incident 20 plants stilgelegd. Sommige andere fabrieken konden nog wel blijven produceren doordat er nog grondstof voorradig was. Van de 20 plants zijn er nu 12 weer operationeel, de rest wordt ook gaandeweg weer opgestart.

TOTAL ONTSLUIT IRAANS PARS-VELD VERDER Total heeft een overeenkomst gesloten met het Iraanse nationale oliebedrijf NIOC voor de ontwikkeling van fase elf van het South Pars gasveld. Het South Pars 11-project krijgt een productiecapaciteit van meer dan vijftig miljoen kubieke meter per dag, ofwel een dagelijkse 370 duizend vaten olie-equivalent. Het gas wordt in het Iraanse net gevoed.

Total heeft een aandeel van 50,1 procent in het project en NIOC-dochter Petropars 19,9 procent. De overige dertig procent is in handen van het Chinese staatbedrijf CNPC. Total ontwikkelde in het begin van dit decennium al de fases 2 en 3 van het Pars-veld. De sancties die Iran kreeg opgelegd vanwege zijn atoomprogramma, gooide echter een tijd de deur op slot. De partijen tekenen binnenkort een twintigjarig contract waarin de technische en economische voorwaarden, die zijn goedgekeurd door het Iraanse parlement, zijn vastgelegd.

Total begint wel direct met de engineering en een tenderoproep zodat men snel kan beginnen zodra het definitieve contract is getekend. Het project wordt ontwikkeld in twee fases. In de eerste fase, met een investering van 2 miljard dollar, worden dertig bronnen en twee boorplatforms gekoppeld aan bestaande onshore behandelingsinstallaties via twee onderzeese pijpleidingen. In de tweede fase worden onshore compressie-installaties aangelegd zodra de druk van het veld afneemt.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

PET12 E-FeitenBuiteland.indd 11

FOTO: BASF

FEITEN BUITENLAND Bij een explosie en brand bij de Colonial Pipeline, een belangrijke oliepijpleiding in Alabama (VS), zijn op 1 november een dode en vijf gewonden gevallen. Hierdoor is de pijpleiding voor de tweede keer in twee maanden tijd afgesloten. In september werd de leiding afgesloten vanwege een lekkage, waardoor miljoenen Amerikanen hun tank niet konden vullen.

De explosie ontstond op het moment dat medewerkers van een contractor met een graafmachine bezig waren om onderhoud aan het systeem te kunnen doen. Dit gebeurde vlakbij de omleiding die in september om het lek heen was aangelegd.

General Electric (GE) gaat zijn olie- en gasactiviteiten met Baker Hughes fuseren. Dat meldt Baker Hughes op zijn website. De samenvoeging heeft een gecombineerde omzet van 32 miljard dollar en opereert in meer dan 120 landen. GE krijgt een meerderheidsbelang van 62,5 procent.

Door de bedrijven samen te voegen willen Baker Hughes en GE een betere marktpositie verwerven.

Met het toevoegen van nieuwe productie-eenheden aan haar polyethyleen (PE) fabrieken in Beaumont en Houston, VS, zal ExxonMobil per jaar ongeveer 2,6 miljoen ton extra PE produceren.

De uitbreiding is een antwoord op de beschikbaarheid van grote, nieuwe voorraden Amerikaans schaliegas en bijbehorende vloeibare grondstoffen en energie. De nieuwe productie-eenheid in Beaumont zal per jaar ongeveer 650.000 ton toevoegen aan de huidige capaciteit. Hiermee kan worden voldaan aan de groeiende vraag naar kunststoffen die worden gebruikt in levensmiddelenverpakkingen. Het bedrijf zal ook twee soortgelijke PE-eenheden toevoegen aan de Mont Belvieu Plastics Plant nabij Houston. Hiermee zal de Amerikaanse PE-productie toenemen met bijna 2 miljoen ton per jaar.

De nieuwe eenheid in Beaumont wordt naar verwachting in 2019 in gebruik genomen.

PETROCHEM 12 - 2016 11

29-11-16 16:33

INTERVIEW

Veiligheid vraagt om genadeloze helderheid

PETROCHEM 12 - 2016 12

PET12 O-Interview.indd 12

29-11-16 16:41

‘Als iemand zich met een stanleymes snijdt, moeten we niet ineens alle stanleymessen verbieden’, stelt professor Ira Helsloot. Te scherpe aandacht voor kleine incidenten van het hoger management, de pers en de politiek kan het zicht op grote en soms levensbedreigende risico’s in de industrie vertroebelen. Over wat er kan gebeuren, moeten chemiebedrijven ‘genadeloos helder zijn’, vindt hij.

Omwonenden weten daar prima mee om te gaan.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Ongelukken en de chemie lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ondanks de aandacht die veiligheid krijgt binnen de chemische industrie, gebeuren ze nog steeds. Zoals onlangs bij BASF in Ludwigshafen. Ook in Nederland staan verschillende grote incidenten nog vers in het geheugen. Zoals de twee omvangrijke ongelukken bij Shell Moerdijk, met wonder boven wonder nauwelijks menselijk leed. En vergeet ook niet de grote brand bij Chemiepack.

Op het Chemelot-terrein in Geleen zijn de laatste jaren tevens verschillende incidenten geweest. Waaronder enkele branden en een kantelend drijvend dak op een opslagtank. De onderzoeksgroep Crisislab van professor Ira Helsloot werd gevraagd om deze incidenten te onderzoeken. Hij concludeerde aan het begin van de zomer dat de incidenten op het terrein van Chemelot geen direct onderling verband hadden. Toch zag het team van de hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen wel een duidelijke tendens bij Chemelot, die ook breder rond de chemische industrie is te ontdekken. De aandacht voor veiligheid wordt met name door de politiek en de pers en ook door de top van bedrijven steeds meer aangescherpt. En dat is volgens Helsloot niet per se een goede ontwikkeling. Als de aandacht vooral op details komt te liggen, kan de aandacht voor de grote gevaren juist verslappen.

Crisislab maakt in het onderzoek daarom een onderscheid tussen veiligheid met een kleine ‘v’, oftewel arbeidsveiligheid, en de procesgerelateerde veiligheid met een grote ‘V’. Helsloot: ‘In de dagelijkse praktijk moet er natuurlijk voldoende aandacht zijn voor het voorkomen van kleine incidenten. Tegelijkertijd moet die aandacht vooral ook op de werkvloer blijven.

PETROCHEM 12 - 2016 13

PET12 O-Interview.indd 13

29-11-16 16:41

INTERVIEW Als iemand zich met een stanleymes snijdt, moet het hoger management niet ineens alle stanleymessen willen verbieden. Op de werkvloer moet er open over worden gesproken en de directe leidinggevende kan er het best met gevoel voor humor voldoende aandacht aan geven.

Als er grappen over worden gemaakt, dan kijkt diegene die zich heeft gesneden voortaan echt wel beter uit. Veel verder moet het absoluut niet komen. De dagelijkse veiligheidscultuur is niet gebaat bij enorme bemoeienis van hogerhand.

We moeten uitkijken voor papieren plannen van het hoger management als product van de overlegarena. Dagelijkse veiligheid is het terrein van werkvloer en leidinggevenden in de frontlinie.’

Vitamine C De verscherpte aandacht wordt de laatste jaren nog eens versterkt doordat bijvoorbeeld kleine concentraties van stoffen steeds beter en nauwkeuriger te meten zijn. En wat kan, gebeurt vaak. Ook als concentraties worden gemeten die allang niet meer schadelijk zijn. De nadruk komt dan verkeerd te liggen, meent Helsloot. ‘Uit steeds meer onderzoek blijkt dat het menselijke lichaam eigenlijk best

veel kan hebben. Zelfs op het gebied van nucleaire straling moeten we inmiddels ons beeld bijstellen. We kunnen lage stralingsdoses prima aan. Lang hebben we gelachen over die oude Amerikaanse filmpjes waarin soldaten laten zien wat je moet doen bij een nucleaire aanval. Niemand in de wijde omtrek zou een ramp kunnen overleven. Toch blijkt uit nieuw onderzoek dat de oude voorlichtingsfilmpjes dichter bij de realiteit zitten dan we lange tijd dachten. Of het kwaad is al binnen een week geschiedt, of de straling is beneden de grenswaarde gebleven en de mensen gaan er weinig last van krijgen. Het gaat bij blootstelling aan stoffen echt om de dosis. Als je veel te veel vitamine C slikt, kun je daar ook aan dood gaan. Rond Chemelot was bijvoorbeeld veel te doen over lozing van een heel kleine hoeveelheid pyrazolen. We weten echter niet of lage concentraties pyrazolen in drinkwater gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid. De investeringen in beter meten moeten gepaard gaan met investeringen in onderzoek naar het effect van super lage doses. Overigens komt een veelvoud aan pyrazolen binnen via de Rijn of uit België. Als je het wilt aanpakken, moet je daar beginnen.’

Ira Helsloot: ‘Odfjell was geen tweede Chemiepack. Criminalisering van het bedrijf was echt onterecht.’

Verwijtbaar Wat dat betreft heeft het opslagbedrijf Odfjell er een paar jaar geleden ook te hard van langs gekregen, vindt Helsloot. Een van de incidenten waarop het opslagbedrijf in de Botlek zwaar werd aangesproken, was de lekkage van benzeen. De gevonden concentraties waren echter tien jaar daarvoor nog niet meetbaar geweest. Van gevaarlijke concentraties was geen sprake. Toch kreeg het bedrijf er enorm van langs. Een freelance journalist van RTV Rijnmond tweette zelfs dat het leven van 500.000 mensen in gevaar was door Odfjell. De focus op het opslagbedrijf ging te ver, vindt Helsloot: ‘Natuurlijk is bij Odfjell veel misgegaan, maar de enorme verscherpte aandacht op dit specifieke bedrijf vond ik niet proportioneel. Odfjell was geen tweede Chemiepack. Criminalisering van het bedrijf was echt onterecht.’ Was de Rotterdams terminal geen onderdeel van een groter bedrijf geweest, dan was het eronder doorgegaan.

Ook hier vertroebelde de verscherpte aandacht van pers en politiek het goede zicht op de problematiek. Want er was wel iets aan de hand met het bedrijf dat meer aandacht verdiende dan het nu kreeg. Helsloot: ‘Er was wel degelijk een steen des aanstoots. Als opslagbedrijf ging Odfjell ook enkele procestaken uitvoeren. Begrijpelijk, want er is gewoon geld mee te verdienen. Het bedrijf begaf zich daarmee echter wel op het terrein van chemische processen, zonder de veiligheidscultuur aan te passen. Dat is wel degelijk verwijtbaar. Het opslaan van producten is in veel gevallen beduidend minder risicovol en als het mis gaat zijn de gevolgen vaak lokaal. De omgeving merkt daar meestal weinig van. Dat verandert als je er ook processtappen mee gaat uitvoeren.’

Het bedrijf lijkt dit probleem uiteindelijk wel te hebben onderkend. Op het moment dat alles naar buiten kwam, was Odfjell al bezig om mensen uit de chemie binnen te halen, om ook de veiligheidscultuur van binnenuit te beïnvloeden. Sinds een paar jaar is zelfs de terminalmanager afkomstig uit de chemische industrie.

Scherp inkopen Bij het onderzoek naar de incidenten op Chemelot is Helsloot geen dergelijke

PETROCHEM 12 - 2016 14

PET12 O-Interview.indd 14

29-11-16 16:41

verwijtbare zaken tegengekomen. Wat hem ook opviel, is dat de omwonenden eigenlijk heel nuchter over de incidenten en risico’s zijn. ‘In de samenleving zie je de verscherpte blik vooral terug in de media en de politiek. De meeste omwonenden kunnen heel goed met risico’s omgaan.’ En ja, er zaten ook bezorgde PVV-stemmers onder de geïnterviewden, reageert Helsloot desgevraagd. ‘Dat zijn juist de mensen die dat tegeltje op het toilet hebben hangen: ‘Van het concert des levens heeft niemand een programma’, dat wil zeggen mensen die als geen ander beseffen dat pech bestaat. Omwonenden lijken risico’s te accepteren, maar niet de geheimzinnigheid die er vaak over heerst, door gebrek aan openheid van de bedrijven. Daarom adviseer ik bedrijven om genadeloos helder te zijn over wat er kan gebeuren. Niet meer en niet minder. Bedrijven hoeven er niet eens bij te zeggen dat de kans op grote ongelukken klein is. Dat snappen de mensen zelf ook wel, maar vertel ze gewoon wat er kan gebeuren en wat ze dan het beste kunnen doen.’

Een mooi voorbeeld volgens Helsloot is het kantelende dak van een opslagtank met nafta waar chemieproducent Sabic vorig jaar zomer mee te maken kreeg op

‘Omwonenden lijken risico’s te accepteren, maar niet de geheimzinnigheid die er vaak over heerst door gebrek aan openheid van de bedrijven.’

het Chemelot-terrein. Een bloedhete dag zorgde in eerste instantie voor stankoverlast door verdampend nafta langs de seal, maar het was geen gevaarlijke of levensbedreigende situatie. Het bedrijf ging er echter alles aan doen om de geur te bestrijden. Zo werd een waterkanon op de tankrand aangebracht, waardoor de stank werd weggevangen. Doordat de wind draaide, kwam het water echter op het drijvend tankdak terecht dat daardoor scheefzakte. Daardoor werd het effect van de oplossing erger dan het probleem. Alsof er in de spreekwoordelijke vlek werd gewreven. Helsloot: ‘Een incident met een kleine ‘v’ dat een grote ‘V’ incident veroorzaakt. Misschien was het beter geweest de geuroverlast gewoon te accepteren en vooral genadeloos helder te zijn over wat er was gebeurd. Dan was de kans op acceptatie het grootst geweest en was het daar bij gebleven.’

Zo’n ingewikkelde stap is het overigens niet om extreem helder te communice-

ren, want veel bedrijven doen dat al wel intern. Zo krijgen medewerkers en ook bezoekers van productielocaties duidelijke informatie over wat er kan gebeuren en wat dan te doen. Zo weet iedereen die regelmatig op een site komt dat bij het ontsnappen van een gifwolk er altijd haaks op de wind moet worden bewogen. Om te voorkomen dat je te lang in de wolk blijft hangen. Volgens Helsloot kunnen de meeste omwonenden ook prima overweg met dergelijke informatie in plaats van de dooddoener ‘ga naar binnen en doe de radio aan’. Helsloot: ‘Ik moet zeggen dat de bedrijven op Chemelot dat momenteel goed oppakken.’

Ook was de hoogleraar onder de indruk van hoe bedrijven op de Chemelot-site met hun aannemers omgaan. Sabic won in 2015 daar zelfs de eerste VOMI Safety Xperience Award voor. ‘Aannemers worden door de productiebedrijven op Chemelot goed betrokken bij de veiligheidscultuur. Beter dan bij heel veel PETROCHEM 12 - 2016 15

PET12 O-Interview.indd 15

29-11-16 16:41

Cutting-edge thermal insulation and passive fire protection Cool answers to hot problemsÂŽ

2016-08

Contact us now!

We are looking forward to advising you on your projects.

Promat International NV, Bormstraat 24, 2830 Tisselt, Belgium T: +32 (0)15 71 21 86 | info@promat.be | www.promat-oilandgas.com

PET12 Advertenties.indd 16

29-11-16 16:25

INTERVIEW

andere bedrijven. Over de incidenten bij Shell Moerdijk weet ik te weinig om er iets zinnigs over te zeggen, maar ik weet dat bedrijven als Shell diensten van contractors heel scherp op prijs willen inkopen. Dan loop je de kans dat je als productiebedrijf onveiligheid exporteert.

Als je overal de laagste prijs voor wilt betalen, gaat dat altijd ten koste van iets.

Van de beschikbare uren bijvoorbeeld, dus ook ten koste van de tijd die nodig is om zaken veilig uit te voeren.’

Tesla Hoewel het soms anders lijkt, juist door alle aandacht van pers en politiek, neemt het aantal en de impact van grote veiligheidsincidenten de laatste decennia toch echt af. Dat heeft zeker met de bewustwording en verbetering van veiligheidscultuur binnen bedrijven te maken. Ook de technologische ontwikkeling speelt een belangrijke rol. Helsloot: ‘Wist je dat er in de luchtvaart vorig jaar een interessant omslagpunt is geweest? In 2015 was het aantal vliegtuigongevallen veroorzaakt door piloten die de besturing overnamen groter dan het aantal ongevallen door technisch falen. Dus feitelijk vliegt een vliegtuig veiliger zonder mensen in de cockpit, dan met. Daarom

moeten piloten anders worden opgeleid dan voorheen. Alleen onder abnormale omstandigheden, dus in crisissituaties, is ingrijpen door een piloot nog nuttig.

Daar moet je ze in simulatoren op trainen, niet meer in een echt vliegtuig.’

Datzelfde geldt volgens de hoogleraar ook voor de industrie. ‘Fabrieken worden steeds veiliger bestuurd met behulp van geautomatiseerde systemen. Onder normale, dagelijkse omstandigheden zorgt overname van de besturing door mensen bijna altijd voor een minder veilige situatie. Operators moeten daarom naar mijn mening steeds meer en intensiever worden getraind op crisissituaties. Ze moeten worden getraind op momenten dat ze wel beter kunnen ingrijpen. Overigens vraagt dat niet direct om hoger opgeleide operators, zoals je wel vaak hoort. Ze moeten juist beter en gerichter worden getraind. Dat is echt wat anders. Al ben ik hoogleraar, ik vrees dat ik, net als veel andere hoger opgeleiden, niet bijzonder geschikt ben als operator.’

De discussie rond zelfrijdende auto’s en met name de Tesla Model S ligt in het verlengde hiervan. Ook hier lijkt er sprake van een verscherpte blik van pers en politiek, stelt Helsloot. ‘Er is vooral veel

aandacht voor de enkele ongelukken. Ik ben er echter van overtuigd dat de zelfrijdende Tesla al veiliger rijdt dan de meeste menselijke bestuurders. Het meest uitgelichte ongeluk draaide om een Tesla die met tegenlicht achter op een witte vrachtauto was gereden. Verblind dus.

Dat was veel menselijke bestuurders waarschijnlijk ook overkomen. Rationeel gesproken zou de instructie dus moeten zijn om als Tesla-bestuurder je handen niet meer aan het stuur te houden.’

Nuchterheid en realisme Helsloot pleit dus voor nuchterheid en realisme. Zeker ook bij het management in de industrie zelf. Hij kent de uitspraken van managers die honderd procent veilig werken mogelijk achten, omdat ze nog geen ongeluk hebben gezien dat niet door beter gedrag had kunnen worden voorkomen. ‘Dat is natuurlijk de koe in de kont kijken. Achteraf kunnen we altijd tot de conclusie komen dat incidenten hadden kunnen worden voorkomen, maar ze gebeuren nog steeds.

Dat is de realiteit. Dergelijke uitspraken geven een verkeerd signaal af. Het kan juist demotiverend werken, omdat ze het persoonlijke falen benadrukken. En dat is niet in het belang van de veiligheid.’ ■ PETROCHEM 12 - 2016 17

PET12 O-Interview.indd 17

29-11-16 16:42

PROJECT

‘Chapeau voor de building partners’ Hoewel de omstandigheden niet ideaal waren, kon PPG Industries in Delfzijl een nieuwe lijn voor de productie van silica toch op tijd in gebruik nemen. Plantmanager Jan Zuidema noemt het een heel goede prestatie van alle stakeholders. ‘Er was lef nodig om dit resultaat te bereiken.’

Liesbeth Schipper

Op 28 oktober opende PPG Industries in Delfzijl een tweede lijn voor de productie van silicapoeders en -granulaten.

Deze lijn is speciaal gebouwd voor de productie van Agilon Performance Silica, maar kan ook voor de productie van gewone silica worden gebruikt.

Na jaren van debottlenecking kreeg PPG zes jaar geleden groen licht van het Amerikaanse hoofdkantoor voor de eerste echte uitbreiding van de fabriek in Delfzijl. In 2011 werd de capaciteit al met tien procent uitgebreid en daar is met de tweede lijn nog eens zo’n dertig procent bij gekomen. Daarmee komt de productiecapaciteit nu op een kleine zestig kiloton.

Minder rolweerstand PPG is in Nederland een relatief onbekende naam. Toch is het ’s werelds grootste coating-producent met in Nederland de merken Sigma, Histor en Rambo.

In Delfzijl maakt het bedrijf silica, die wordt toegepast als uitvloeimidddel in lakken en als grondstof voor de microporeuze membranen in accu’s, maar ook als anti klonter- en vloeimiddel in de voedingsmiddelenindustrie. De belangrijkste toepassing is echter in autobanden. Silica zorgt voor verbetering van de mechanische eigenschappen van rubber, waardoor autobanden minder rolweerstand en slijtage laten zien en tegelijkertijd meer grip hebben. Silica-product Agilon laat banden zelfs nog beter presteren.

Moed De nieuwe, tweede lijn in Delfzijl is binnen budget en op hoofdlijnen ook binnen de planning gebouwd. PPG kon het grootste deel van de nieuwe installaties anderhalve maand eerder opstarten dan was gepland. Dat betekent echter niet dat het project geheel probleemloos

verliep. ‘Er was lef nodig om dit resultaat te bereiken’, vertelt plantmanager Jan Zuidema. ‘Lef om de planning aan te passen aan de realiteit. Als we hadden vastgehouden aan de oorspronkelijke planning, was in een later stadium wellicht een vertraging ontstaan.’

Het probleem was dat een deel van het project voor een bepaalde datum klaar moest zijn, maar andere werkzaamheden binnen het project ook moesten worden aangepakt. Zuidema: ‘Voor verschillende trajecten in het proces waren deadlines vastgesteld, waaraan de building partners moesten voldoen. We konden natuurlijk strak aan die deadlines vasthouden, maar hebben ervoor gekozen met de partners mee te denken. Een aantal keren hebben we daarom met deadlines geschoven.’

Daardoor is de bouw van de installatie voor het oplossen van brokken waterglas – grondstof voor het silica-proces – vertraagd, maar uiteindelijk nog binnen een acceptabele tijd opgeleverd. ‘In de eerste maanden na oplevering van de extra capaciteit hebben we daarom vloeibaar waterglas moeten inkopen, maar we hadden liever eerder ons product ter beschikking dan lagere kosten voor een van onze grondstoffen. Natuurlijk hebben we verder wel aan onze scope vastgehouden. Met het verschuiven van de deadlines veranderden we als het ware alleen de volgorde van het leggen van de Lego-steentjes.’

Succesvolle samenwerking Zuidema noemt de behaalde projectresultaten een heel goede prestatie van alle stakeholders. ‘Zeker gezien het feit dat we een te korte voorbereiding hadden en bovendien een van de partners – Imtech – failliet ging. Chapeau voor de building partners Tebodin, PMF, Lamein en Verwater als vervanger van Imtech.’

PETROCHEM 12 - 2016 18

PET12 W-PPG.indd 18

29-11-16 16:47

FOTO: PPG

Hij schrijft de succesvolle samenwerking toe aan korte lijnen, dagelijks overleg en het voorkomen van ego-gedrag.

‘Het projectmanagement gaf wekelijkse updates van waar we stonden met het project. En niet onbelangrijk, we hielpen elkaar mee de activiteiten te stroomlijnen. Daarmee doel ik op de afstemming van de projectwerkzaamheden op die van de productie. We hebben in 2015 en 2016 meer stopdagen gehad dan in andere jaren, en toch hebben we meer geproduceerd dan ooit.’

Verdere uitbreiding PPG maakt silica door allereerst brokken waterglas op te lossen met stoom uit de nabijgelegen afvalstoffencentrale.

Binnen het uitbreidingsproject is de capaciteit voor het oplossen van de brokken vergroot. Zuidema: ‘Daarnaast zijn er reactievaten, filters, granulatoren en verpakkingseenheden geplaatst. Ook de infrastructuur, met name het tankpark, is verplaatst en gemoderniseerd zodat deze geen belemmering voor verdere uitbreiding hoeft op te leveren.’ Of die toekomstige uitbreiding er komt, zal de tijd leren. Er wordt echter al wel gewerkt aan de volgende stap voor nog eens tien procent extra capaciteit. Zuidema vertelt dat de groeiende vraag naar silica op drie tot vijf procent per jaar wordt geschat.

Die verwachte groei heeft te maken met het verplichte bandenlabel, waarop consumenten kunnen zien hoe een band presteert op het gebied van brandstofverbruik, veiligheid en geluidsproductie.

De succesvolle samenwerking is toe te schrijven aan korte lijnen en dagelijks overleg.

Warmte-optimalisatie Verder richt PPG Delfzijl zich op kleinere optimalisatieprojecten. Het bedrijf zou graag de warmte die vrijkomt bij het oplossen van de brokken waterglas, hergebruiken bij andere stappen in het proces. Zuidema: ‘We hebben het voorwerk voor dit integrale warmteproject al gedaan. Het plan ligt nu ter inzage en is bijna gereed voor een investeringsaanvraag bij ons moederbedrijf.’ Hij schat dat – mocht het project doorgaan – hiermee zo’n vijftien procent energie kan worden bespaard. ‘Maar de scope kan nog veranderen, omdat er ook een onderzoek op het gebied van energieefficiëntie loopt, waarbij we op een totaal andere manier naar de optimalisatie van de processen kijken.’

Daarnaast blijft het bedrijf alert op mogelijkheden om afval te recyclen.

‘Op dit moment hergebruiken we meer dan 95 procent van ons afval. Daarmee bedoel ik silica die tijdens het proces bijvoorbeeld in het afvalwater en in goten terecht komt, of afgekeurd product. Dat kunnen we weer omzetten naar waterglas en opnieuw in het proces brengen.

Belangrijk daarbij is dat de oude en de nieuwe lijn volkomen gescheiden van elkaar kunnen produceren, zodat reststoffen niet met elkaar in aanraking kunnen komen.’

Bij de productie van Agilon op de tweede lijn voegt PPG namelijk extra grondstoffen toe tijdens een van de processtappen. ‘We mengen silanen en stearaten bij die de bandenfabrikanten tot nu toe zelf aan hun rubbermix toevoegden. Het voordeel hiervan is dat het proces bij de bandenfabrikanten schoner wordt, omdat er niet of nauwelijks meer VOC’s (vluchtige organische stoffen, red.) vrijkomen. Als wij silanen en stearaten toevoegen, blijven deze VOC’s opgelost in het water.’ Dit afvalwater wordt daarom apart verwerkt.

Drinkwater Tot slot zou het bedrijf graag oppervlaktewater in plaats van drinkwater in het proces gebruiken. ‘Die mogelijkheid onderzoeken we nog, maar is niet eenvoudig. We produceren immers ook silica voor de voedingsmiddelenindustrie.

Bovendien is water van drinkwaterkwaliteit nodig bij de productie van silica voor microporeuze membranen.’

Zuidema zal deze toekomstige projecten met belangstelling blijven volgen als hij aan het eind van dit jaar met pensioen gaat. Hij draagt zijn taken als plantmanager over aan Jos Hudepohl, de projectmanager van PPG die de bouw van de nieuwe lijn de afgelopen jaren onder zijn hoede heeft gehad. ■ PETROCHEM 12 - 2016 19

PET12 W-PPG.indd 19

29-11-16 16:47

PROCESOPTIMALISATIE

Vopak verbindt terminals door pijpleidingbundel Tankopslagbedrijf Vopak in Rotterdam voert allerlei innovaties door om met haar bestaande assets nog meer tonnen product te kunnen verwerken en haar klanten meer flexibiliteit te bieden. In een uniek project zijn twee terminals met elkaar verbonden door middel van een pijpleidingbundel met zeven leidingen die onder het water doorgaat. Daarnaast zijn ook twee controlekamers geïntegreerd.

Dagmar Aarts

Vopak heeft in de Botlek drie sites voor de opslag van chemieproducten, die niet naast elkaar liggen. Dat is zo gegroeid doordat in de loop der jaren verschillende bedrijven zijn overgenomen. Elke site heeft zijn eigen specialisatie. Door een aantal stappen die het bedrijf nu maakt, kunnen deze terminals zich nog beter toeleggen op hun specialisatie.

Vopak Chemiehaven is hoofdzakelijk gericht op de industriële klanten en heeft leidingen lopen naar alle grote omringende fabrieken in de Botlek. Het is de spin in het web voor een paar basis halffabricaten voor die fabrieken. Ook de verdere distributie van producten gebeurt hier. Vopak Botlek is er voor grotere bulkchemicaliën die binnenkomen met grote zeeschepen of bloktreinen. Vopak TTR richt zich tenslotte op het beladen van binnenvaartschepen, treinen en trucks met meer gespecialiseerde chemische producten.

Werelden verbinden Tussen Vopak Botlek en Vopak TTR is in januari de pijpleidingbundel gelegd, zodat veilig en efficiënt producten van de ene kant van de haven naar de andere kant kunnen worden gepompt. Zo kunnen alle grote schepen worden afgehandeld op Vopak Botlek. En kan via Vopak TTR de distributie worden gedaan via treinen en trucks. ‘Zo kunnen we beide werelden verbinden en ze laten specialiseren in waar ze goed in zijn.’, aldus managing director Walter Moone.

Het leggen van de leidingbundel was een speciaal project. Moone: ‘Het ging niet om één leiding, maar om een bundel van zeven leidingen over een afstand van een kilometer. Met die bundel kunnen we meer verschillende producten afhandelen, wat ons meer flexibiliteit geeft. We gebruiken nu een paar van de leidingen

en kunnen de overige leidingen in de toekomst nog inzetten.’ De bundel is ondergebracht bij Multicore, waardoor derden ook hun product via de leidingen van de ene naar de andere kant van de haven kunnen brengen. Aannemer Visser & Smit Hanab zorgde voor een soepel, hightech precisieproces. Eerst zijn de leidingen langs de nieuwe waterweg geassembleerd en moest een gat worden geboord op vijftig meter onder het water door. ‘Het ging met opvallend gemak’, zegt Moone. ‘Via GPS kon de aannemer precies zien waar de boorkop zich bevond en met joysticks konden medewerkers hem vanaf de kant tot op de centimeter nauwkeurig besturen.’

Verbinden Nadat het boorwerk was gedaan, is een soort vloeibare klei door het gat gepompt waardoor de stabiliteit van het gat wordt bewaard. Daarna kon de leidingbundel erdoor worden getrokken, een klus die in totaal maar tien uur in beslag nam.

Nu de leidingen er liggen, merken klanten dat er meer flexibiliteit is. Grote schepen die in het verleden bij de site TTR moesten lossen, kunnen tegenwoordig naar de Botlek waar veel meer steigercapaciteit is. Moone: ‘De handelingssnelheid is er voor onze klanten op vooruit gegaan, hetgeen meer betrouwbaarheid oplevert.’

Voor Vopak was dit een uniek project en volgens Moone smaakt het naar meer. ‘Ik doel dan niet specifiek op verbindingen tussen onze terminals, maar op de hele haven. Een belangrijk deel van concurrerend blijven, is integratie tussen verschillende partijen in het havengebied.

Wij hebben onze terminals met elkaar verbonden, maar je kan natuurlijk ook fabrieken onderling verbinden, terminals met fabrieken of een verbinding zoeken

PETROCHEM 12 - 2016 20

PET12 S-Vopak.indd 20

29-11-16 16:36

FOTO: VOPAK

met andersoortige eindgebruikers. Ik denk dat de connectie tussen bedrijven de concurrentiekracht versterkt.’

Integratie controlekamers Vopak heeft haar bedrijf niet alleen met de leidingbundel versterkt, maar ook door de controlekamers van TTR en Chemiehaven te integreren. De operationele aansturing van de twee terminals is samengebracht in één controlekamer.

‘Op deze manier kunnen we efficiënter werken en de expertise van medewerkers bij elkaar brengen’, zegt Moone. ‘Ze kunnen elkaar nu helpen en vervangen als dat nodig is. Daarnaast kunnen ze zich beter concentreren. Doordat ze op een andere locatie zitten, lopen er minder mensen binnen om even wat te vragen of af te stemmen. Dat heeft ook waarde, maar wat we zien is dat de rust zorgt voor een stabielere aansturing van de terminals.’

Vopak Botlek is niet geïntegreerd in de controlekamer, omdat het dan te complex wordt. Het is met een capaciteit van 850.000 kuub de grootste chemieterminal in Rotterdam. Moone: ‘De andere twee terminals passen qua schaal wel goed bij elkaar. In de toekomst kijken we of we Botlek ook kunnen aansluiten.’

Daar zal zeker wat tijd over heen gaan, want de verandering heeft de organisatie tijdelijk op zijn kop gezet. ‘We zijn van twee shiftleaders naar één gegaan en van twee teamleiders naar één. De ploegen worden over beide terminals aangestuurd en worden flexibel ingezet. De controle-

Moone: ‘Ik denk dat de connectie tussen bedrijven de concurrentiekracht versterkt.’ kamer is nu een paar maanden operationeel, net als de organisatiesamenvoeging en dat moet rustig inslijten voordat we weer een volgende stap gaan maken.’

Innovaties Op andere gebieden wordt ondertussen wel veel gedaan om de tankopslag verder te ontwikkelen met behulp van innovaties. Moone: ‘We moderniseren onze infrastructuur bijvoorbeeld. Zo hebben we ons volledige methanolsysteem, dat aan de nieuwe leidingbundel is gekoppeld, geautomatiseerd. De hele operationele aansturing van dat methanolsysteem gebeurt vanuit de controlekamer op de Botlek. Deze controlekamer bestuurt in dit geval ook bepaalde afsluiters die op de TTR-terminal zijn. Het is dus verregaande automatisering van onze systemen, waardoor onze betrouwbaarheid omhoog gaat.’

Ook zet Vopak tegenwoordig drones in om tanks te inspecteren. Er hoeft dan geen steiger meer te worden gebouwd.

‘De drone maakt een 3D-afbeelding van de tank waardoor wij heel gedetailleerd kunnen kijken hoe hij er uit ziet. Dat gaat veel sneller dan een traditionele inspectie en het is ook veiliger. Ook hebben we al testen gedaan met drones om moeilijk te bereiken besloten ruimtes te inspecteren, in deze testen hoefden

inspecteurs zelfs helemaal niet meer naar binnen. Daarnaast inspecteren we met een waterdrone onze steigers vanaf het water.’ Daarnaast wordt een nieuwe technologie als virtual reality ingezet om trainingen te doen. Medewerkers kunnen in de virtuele wereld, die een kopie is van de terminal, leren over bijvoorbeeld veilig handelen.

Misschien wel de moeilijkste verandering is om de bedrijfscultuur aan te passen.

Moone: ‘Wij hebben een cultuurprogramma dat er op is gericht om samen iedere dag een stukje beter te worden.

Daarvoor praten we veel met leidinggevenden over hoe je teams aanstuurt, hoe je verantwoordelijkheden laag in de organisatie legt, hoe je op een goede manier van incidenten leert, hoe je elkaar aanspreekt op veiligheid en hoe je omgaat met verbetersuggesties van medewerkers. Er is enorm veel expertise en enthousiasme binnen Vopak en veel medewerkers zijn echt trots op dit bedrijf, dus het fundament om continu te verbeteren is ontzettend goed. Het is belangrijk dat medewerkers blijven nadenken over kleine processtapjes, want het hoeft niet iets heel groots te zijn.

Kleine verbeterstappen kunnen het grote verschil maken. Daar geloof ik echt in en ik heb het idee dat we al veel goede stappen aan het maken zijn.’ ■ PETROCHEM 12 - 2016 21

PET12 S-Vopak.indd 21

29-11-16 16:36

VEILIGHEID, KWALITEIT EN BETROUWBAARHEID

■

■

Engineering & Automation ■ Panel Building Electrical & Instrumentation ■ Mechanical

Verwater Industrial Services Noord Oost B.V.

+31 (0)591 69 23 44 info.visno@verwater.com www.verwater.com

PET12 Advertenties.indd 22

29-11-16 16:26

WINDENERGIE

Windpark krijgt steun van multinationals Windpark Krammer is een uniek project omdat het een burgerinitiatief is en een deel van de stroom die wordt opgewekt direct aan de eindgebruiker wordt geleverd, zonder tussenkomst van een energiebedrijf.

Dit is mogelijk dankzij een partnership met vier multinationals die veruit het grootste gedeelte van de stroom afnemen. De consumenten zijn dus eigenlijk de leverancier en de bedrijven de afnemer.

Laura van der Linde

Het officiële startsein voor de bouw van Windpark Krammer is medio oktober gegeven. De bouw duurt naar verwachting tweeëneenhalf jaar. Tijdens de feestelijke bijeenkomst werd ook de samenwerking met AkzoNobel, DSM, Google en Philips bekend gemaakt. Deze vier giganten hebben in een ‘power purchase agreement’ toegezegd dat zij per jaar 350 miljoen kilowattuur inkopen van het windpark, zodra dit in 2019 in bedrijf wordt genomen. Dit is 95 procent van de totale stroomwinning.

Burgerinitiatief Windpark Krammer is een burgerinitiatief van de ruim vierduizend leden van coöperaties Zeeuwind en Deltawind, die duurzame energie produceren uit onder andere wind. In het kader van het halen van de klimaatdoelstelling is opwekking van duurzame energie belangrijk. Zeeuwind en Deltawind beheren samen al 51 windturbines. Daar komen er nu 34 bij voor Windpark Krammer met een gezamenlijk vermogen van 102 megawatt.

Vanaf 2017 leveren de eerste windturbines groene stroom.

De windturbines worden geplaatst op en nabij de Krammersluizen, onderdeel van de Deltawerken. Er is hier voldoende wind en ruimte om op deze manier stroom op te wekken. De locatie maakt het een uitdagend project en vraagt om grote zorgvuldigheid in de planning en uitvoering, rekening houdend met onder andere de technische randvoorwaarden van bijvoorbeeld Rijkswaterstaat.

Duurzame ambities Deltawind en Zeeuwind nemen zelf slechts vijf procent van de opgewekte stroom af. De overige stroom wordt rechtstreeks aan AkzoNobel, DSM, Google en Philips geleverd. Twee jaar

geleden hebben deze partijen een consortium opgezet om nieuwe duurzame energiebronnen te verkennen. Het is voor het eerst dat bedrijven vanuit een consortium gezamenlijk en rechtstreeks een langjarig stroomcontract afsluiten met een duurzaamheidsinitiatief. Door zich te verbinden aan het initiatief Windpark Krammer dragen deze bedrijven bij aan de realisatie van de Nederlandse duurzaamheids-doelstellingen die zijn afgesproken in het Energieakkoord. Hierin staat dat in 2020 veertien procent van de energie duurzaam wordt opgewekt.

Tijmen Keesmaat, directeur van Windpark Krammer, is erg blij dat deze grote partijen zich bij de initiatiefnemers meldden: ‘Toen we acht jaar geleden aan dit project begonnen, stond ons niet voor ogen dat we naast onze leden ook multinationals van duurzame energie zouden kunnen voorzien.’

Win-win Het is de eerste keer dat in Nederland een groep multinationals op deze manier samenwerkt met burgers, waarbij in feite de consumenten de leverancier zijn en de bedrijven de afnemer. Doordat de bedrijven op deze manier gemeenschappen ondersteunen, helpen zij steden om meer gebruik te maken van groene energie en schoner te worden.

Ook de bedrijven zelf profiteren. Zij hebben allemaal het onderwerp duurzaamheid hoog op de agenda staan: ‘Een interessant win-win model, omdat sterk geëngageerde burgers, industriële gebruikers, windparkontwikkelaars en de Nederlandse duurzaamheidsdoelstelling er allemaal van profiteren’, aldus Atzo Nicolaï, president DSM Nederland. De groene energie die de bedrijven afnemen wordt met name ingezet voor de eigen bedrijfsprocessen. ■ PETROCHEM 12 - 2016 23

PET12 V_Windpark.indd 23

29-11-16 16:47

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

De BASF-groep investeert wereldwijd vijfhonderd miljoen euro in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers. De Antwerpse fabriek is als eerste aan de beurt om de bestaande installatie aan te passen aan de nieuwe technologie.

Lees meer hierover in Petrochem 4, 2016

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een nieuwe fabriek voor de productie van de grondstof CPP. Daarmee verdubbelt het bedrijf de capaciteit in Terneuzen. Het geproduceerd CPP, copolymer polyol, zal in Saoedi-Arabië worden verwerkt tot een eindproduct. Daar bouwt Dow samen met Saudi Aramco aan een groot chemiecomplex, waar onder andere polyol wordt geproduceerd. Daarmee stijgt ook de vraag naar CPP. De vestiging in Terneuzen werd uitgekozen, omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De bouw is al begonnen en de fabriek moet halverwege volgend jaar operationeel zijn.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kuraray Waar: Antwerpen Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Het Japanse Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse chemiebedrijf Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties zouden operationeel moeten zijn in het tweede kwartaal van 2018.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Sabic Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: maart 2017

Sabic bouwt een proeffabriek op Brightlands Chemelot Campus voor de ontwikkeling van de volgende generatie polypropeen. Het bedrijf gaat gasfase-polymerisatie-technologie toepassen. Voor de bouw en installatie heeft Sabic gekozen voor uitbesteding aan Zeton, ontwerper en bouwer van innovatieve fabrieken op proef- en demonstratieschaal.

Dit bedrijf heeft een skid-mounted systeem ontworpen, waarmee opstarttijden worden verkort. Zeton bouwt en test de fabriek in Enschede en demonteert hem in circa vijftien modules. De installatie gaat vervolgens in december voor transport naar Geleen, wordt geïnstalleerd en kan als alles goed gaat eind maart 2017 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw van de plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 192,7 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek. Deze wordt eind 2017 in gebruik genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

PETROCHEM 12 - 2016 24

PET12 K projecten.indd 24

29-11-16 16:29

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Neste investeert zestig miljoen euro in een installatie voor de productie van biopropaan op haar Maasvlakte-site. De installatie moet eind 2016 in productie zijn. De totale verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar zijn.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

PETROCHEM 12 - 2016 25

PET12 K projecten.indd 25

29-11-16 16:29

[Sa ve th

ed

16 MAART 2017

SHARE

| ROTTERDAM AHOY

www.imaintain.info/congres

161014 Halve pagina IMA17.indd 1

PET12 Advertenties.indd 26

ate ]

Initiatiefnemers:

14-10-16 14:31

29-11-16 16:26

PROJECTEN

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

ITC Rubis Terminal bouwt in Antwerpen veertien nieuwe opslagtanks op de site op de Linkeroever. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2016

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de tweede helft van 2016 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2016

Noord Natie Terminals bouwt naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste opslagtanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid.

Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

PETROCHEM 12 - 2016 27

PET12 K projecten.indd 27

29-11-16 16:29

PET12 Advertenties.indd 28

29-11-16 16:26

PROJECTEN

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een belangrijke wereldspeler uit de chemiesector die de haven van Antwerpen gebruiken als uitvalsbasis voor de import, export en transit van al zijn petroleumproducten in de ARA-range. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen, waar het in oktober de containerterminal van Independent Maritime Terminal overnam. Op de concessiegronden zal in een eerste fase 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal die in 2013 al met 340.000 kubieke meter is uitgebreid en momenteel een capaciteit heeft van 860.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy, een Amerikaans bedrijf dat actief is in de opslag en distributie van petroleum, raffinageproducten, aardgasvloeistoffen en petrochemische producten, wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen. Daarna wil het bedrijf de terminal snel uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter..

UTILITIES Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Praxair Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

Praxair heeft zijn tweede luchtscheidingsfabriek in de haven van Antwerpen opgestart.

De luchtscheider heeft een capaciteit van 1.300 ton per dag. De levering van zuurstof en stikstof is vastgelegd in langetermijncontracten. Ook wordt het pijpleidingsysteem daarvoor uitgebreid. De nieuwe fabriek produceert ook vloeibare zuurstof, stikstof en argon voor onder andere de chemische en farmaceutische industrie in België en Nederland.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PETROCHEM 12 - 2016 29

PET12 K projecten.indd 29

29-11-16 16:29

PROJECT

Begin juni begon ExxonMobil met de bouw van een nieuwe hydrocracker, een installatie voor de productie van hoogwaardige basisoliën voor smeermiddelen en van ultra-laagzwavelige diesel. De Rotterdamse raffinaderij produceerde al laagzwave-

lige diesel, maar met de nieuwe hydrocracker kunnen schonere en hoogwaardiger eindproducten worden gemaakt. Daarmee komt het bedrijf tegemoet aan de groeiende vraag naar schonere brandstoffen voor transport. Ook de basisoliën voor smeer-

PETROCHEM 12 - 2016 30

PET12 Y-FotosrpreadExxon.indd 30

29-11-16 16:44

FOTO: EXXONMOBIL | DANNY CORNELISSEN, PORTPICTURES.NL

middelen die de nieuwe installatie gaat produceren, dragen bij aan de energie-efficiëntie van de Europese transportsector. Op 25 oktober is het eerste onderdeel, de vacuüm destillatietoren, aangekomen in Rotterdam. Hierin wordt de olie verhit, zodat

de verschillende componenten uit olie worden gescheiden. In het hoogste deel van de toren worden de lichtste en vluchtige stoffen opgevangen, onderin de zwaardere vloeistoffen. De installatie wordt naar verwachting eind 2018 opgestart. ■ PETROCHEM 12 - 2016 31

PET12 Y-FotosrpreadExxon.indd 31

29-11-16 16:44

TANKOPSLAG

Tanks off-site bouwen in nieuwe hal in Rotterdam Een enorm grijs gebouw is in korte tijd op het RDM-terrein in Rotterdam gebouwd. Tankbouwer SJR kan in deze productiehal tanks met een diameter van 24 meter en een hoogte van 32 meter bouwen. Met verschillende innovatieve technieken wordt het produceren van tanks op een geheel nieuwe manier gerealiseerd.

Dagmar Aarts

Hoewel SJR al ruim vijftig jaar bestaat, richt het bedrijf zich pas sinds een aantal jaar op de petrochemische industrie.

Toen Robert Sloot het bedrijf van zijn vader in 1991 overnam, was SJR gespecialiseerd in de tuinbouwsector. Er werden onder andere buffertanks voor de opslag van warm water gemaakt. Toen in 2009 de geruchten gingen dat het door de crisis slechter zou gaan met de tuinbouwsector, is directeur Robert Sloot een andere koers gaan varen. ‘Het was een hele omschakeling om ons te richten op de petrochemische industrie, want alles is daar anders. Apparatuur en mensen moeten voor alles zijn gecertificeerd. De hele organisatie moest veranderen.’

Productiehal En dat is gelukt, met de nieuwe productiehal op het RDM-terrein in Rotterdam als hoogtepunt. De eerste aanzet voor het idee ontstond toen SJR in 2011 een grote aanvraag kreeg voor de bouw

van tanks die niet op het terrein van de aanvrager konden worden gebouwd. SJR moest een locatie huren om de tanks te bouwen. Sloot: ‘Ik dacht: het gaat veel vaker voorkomen dat bedrijven hun tanks ergens anders willen laten bouwen.

Daarom hebben we uiteindelijk zelf een hal neergezet om tanks in te maken.’

Vorig jaar is de bouw begonnen en sinds een paar maanden wordt er gewerkt in de productiehal. De loods heeft een maximale hijscapaciteit van 200 ton en genoeg ruimte om complete tanks te bouwen met een maximale diameter van 24 meter en een hoogte van 32 meter.

Ook kan SJR hier, net als op locatie, prefab-werkzaamheden, zoals het walsen en contour snijden, het aanbrengen van coating en isolatie worden gedaan en tanks kunnen worden voorzien van alle noodzakelijke appendages. ‘Wij maken hier ook het constructiewerk, zoals trappen en bordessen voor op de tanks. Dat zorgt voor heel veel efficiency.

PETROCHEM 12 - 2016 32

PET12 R-SJR.indd 32

29-11-16 16:37

FOTO’S: SJR

De constructieafdeling en engineers praten met elkaar, waardoor we de beste tank kunnen ontwerpen en bouwen.’

Voordelen Het off-site bouwen van tanks heeft een aantal voordelen. Zo kan een klant zijn fundaties gereed maken, terwijl tegelijkertijd in Rotterdam zijn tanks worden gebouwd. ‘Normaal komt een tankbouwer pas als de fundaties er al liggen’, zegt Sloot. ‘Parallel bouwen, zoals wij het noemen, is dus veel sneller. In februari hebben we bijvoorbeeld dertien tanks aan een bedrijf in Saoedi-Arabië geleverd. Dat kon in tien maanden, terwijl dat anders 22 maanden had geduurd.’

Veel tijd wordt onder andere bespaard doordat er altijd kan worden doorgebouwd, het maakt niet uit wat voor weer het is. Daarnaast hebben de medewerkers alle equipment bij de hand. ‘Wij kunnen meer geautomatiseerde bouwprocessen toepassen dan wanneer we op een site werken’, zegt Sloot. Zo komt er in de grijze productiehal een machine die semiautomatisch tanks kan bouwen.

En een 3,5 meter hoge lasrobot kan alles dat op de tank moet worden gemonteerd volledig zelf aflassen. SJR heeft deze

Sloot: ‘Wij kunnen meer geautomatiseerde bouwprocessen toepassen dan wanneer we op een site werken.’ robot samen met een specialist op dat vlak ontwikkeld.

Nog zo’n innovatie is de volautomatische spuitinstallatie. Sloot: ‘Normaal gebeurt het verven met een steiger en met een verfroller. Voordat er gespoten kan worden, wordt een tank met ijs van -80 graden Celsius gestraald. Hierdoor worden de vetten die tijdens het bouwproces zijn ontstaan, verwijderd. Dat bevordert de kwaliteit van de coating.’

BTT SJR heeft na de bouw meteen een droomstart kunnen maken. Botlek Tank Terminals (BTT) plaatste een order van zes tanks, die onderdeel zijn van een ruime verdubbeling van de capaciteit van BTT van 200.000 tot 467.000 kubieke meter. De opslagtanks hebben elk een inhoud van circa 10.000 kubieke meter, een diameter van 19 meter, een cylinderhoogte en een gewicht van 260 ton.

Sloot: ‘Doorslaggevend voor BTT om voor SJR te kiezen, is dat wij de bouw

onder andere volledig off-site kunnen realiseren en dat wij de tanks als enigen in een doorlooptijd van dertig weken kunnen produceren.’

De hoogte van de tanks voor BTT is zelfs voor de enorme productiehal van SJR te hoog. Daarom worden ze in twee delen gebouwd die buiten op elkaar worden gezet. Twee joekels staan nu al naast het gebouw en steken er boven uit.

Doordat de productiehal aan het water ligt, kunnen de zes tanks straks makkelijk worden vervoerd vanaf de eigen kade van 150 meter. Is er voor een lading een zeeschip nodig, dan wordt uitgeweken naar de buren Broekman Logistics, waar ze een kade hebben van 300 meter met een diepgang van 14 meter. Sloot: ‘Als de tanks eenmaal op locatie zijn, zijn wij nog een week of acht bezig met het plaatsen, het testen en het bevestigen van de bordessen en trappen.’

Vervolgens blijft het bedrijf de tanks monitoren, het onderhoud verzorgen en kan het ook inspecties doen. ■ PETROCHEM 12 - 2016 33

PET12 R-SJR.indd 33

29-11-16 16:37

MASTERS OF INDUSTRY

‘Geen geld maakt heel inventief’ Er was veel belangstelling voor de Masters of Industry van 21 november. Op het programma stond een kijkje in de keuken van Kemira Water Solutions in de Botlek. Gastheer Jeroen van Woerden werd eerder dit jaar, tijdens het Deltavisie-congres, benoemd tot Plant Manager of the Year en hij deed uit de doeken wat volgens hem het geheim is van goed plantmanagement.

Laura van der Linde

‘Wat eerst als een donderwolk boven ons hoofd hing, bleek later een aanjager voor innovaties en stappen voorwaarts’, legt Jeroen van Woerden uit. Van Woerden is sitemanager bij Kemira, een Fins bedrijf dat producten maakt voor de behandeling van industriewater. Van Woerden startte hier in 2013 en dat was een pittig jaar voor Kemira Water Solutions. ‘Mijn eerste opdracht was om het Shared Service Center te downsizen. Het was duidelijk dat onze ijsberg aan het smelten was. Het moederbedrijf zag niet langer de toegevoegde waarde van deze vestiging.’ Stijgende concurrentie, veroudering van de assets – de plant is vijftig jaar oud – en een moederbedrijf dat er niet meer zo in gelooft. Van Woerden spreekt over een ‘dreigende situatie’.

Manufacturing’-technieken. ‘Ik ben gaan nadenken hoe we deze technieken kunnen gaan toepassen in de chemische industrie. Het zou een andere manier van werken met zich mee brengen, en dat in een bedrijf met een hoge gemiddelde leeftijd met volop ingeslepen routines. Maar de noodzaak om te veranderen was groot.’

Er was alleen een probleem; het moederbedrijf wilde niet investeren. De financiële middelen om te veranderen waren dus zeer beperkt. Het credo was dan ook ‘keep it simple’. ‘Lean betekent dat je continu op zoek gaat naar manieren waarmee je consequent kunt verbeteren.

Het gaat erom dat je iedere dag een klein stapje doet.’ En wat bleek: geen geld maakt heel inventief.

Noodzaak om te veranderen Er moest iets gebeuren. Van Woerden wilde niet lijdzaam toezien en wachten op het moment dat hij inderdaad de sleutel moest inleveren. Met een achtergrond in de automotive en de OEM-industrie was hij bekend met de ‘Lean

Speerpunten Van Woerden introduceerde de ‘Trias Chemica’ op zijn plant, afgeleid van de Trias Energetica. Door te focussen op belangrijke speerpunten werd het behapbaar. ‘In het midden van onze Trias Chemica staat de klant. Voor een chemisch bedrijf is dat best bijzonder maar dit idee landde direct in de organisatie.’

Verder bestaat de sleutel tot succes uit de volgende drie elementen: ondernemerschap, continu verbeteren en compliance. ‘Het onderdeel safety vinden we zo’n vanzelfsprekendheid dat het niet apart is benoemd’, legt Van Woerden uit. Veiligheid is een integraal onderdeel van Lean.

‘We hebben de medewerkers duidelijk gemaakt dat iedere operator het mandaat heeft om het proces stil te leggen. Dat is een stukje eigen verantwoordelijkheid, een eigenaarschap dat we met vertrouwen bij de operators neerleggen.’

Een ander onderdeel dat als rode draad door de hele aanpak loopt is het schoonmaken van het bedrijf. ‘Tijdens een

PETROCHEM 12 - 2016 34

PET12 T-Kemira.indd 34

29-11-16 16:47

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

moppermoment met een middagploeg werd duidelijk dat het niet opruimen of het achterlaten van een half-af-project een grote ergernis was. ‘We hebben geen tijd voor schoonmaken’, was de gedachte die leefde. Waar wel tijd voor werd gemaakt, en dat is ook prima, is een kwartiertje over voetbal kletsen. Toen hebben we het ‘kwartiertje schoonmaken’ geïntroduceerd. Hiermee wordt het organiseren en schoonmaken geïntegreerd in de dagelijkse werkzaamheden.

Het zorgde voor een wonderbaarlijke transformatie.’

Op zoek naar verbeteringen Vanuit de Trias Chemica, met de Lean-approach als leidraad, werd gezocht naar verbeteringen. Het verbeteren van competenties van mensen, van het proces en van de plant zelf. Van Woerden: ‘De operators hadden ongelooflijk veel ideeën voor verbeteringen. Op enig

Van Woerden: ‘De operators hadden ongelooflijk veel ideeën voor verbeteringen.’ moment hebben we gezegd dat ze een idee konden introduceren als ze het ook zelf konden uitvoeren. Daar wilden we wel budget voor vrijmaken.’ Toen bleek dat het stuk voor stuk uitstekende huisvaders zijn die bovenop het geld zitten.

‘Ze zochten automatisch naar een manier om het goedkoop op te lossen.’

Een prachtig voorbeeld: in de opslaghal werden scanbordjes op de vloer stuk gereden door de wielen van de heftrucks.

De bordjes geven aan welk product in welke rij staat. Deze worden gescand zodat altijd het juiste product wordt opgepakt. ‘We hadden bijna een investering gedaan voor dure bordjes die niet stuk gereden konden worden, toen een heftruckchauffeur met het idee kwam

MASTERS OF INDUSTRY Tijdens Masters of Industry wordt telkens een actueel onderwerp onder de loep gehouden, om meer diepgang te geven aan veelbelovende industriële ontwikkelingen. Om hypes te voorkomen en toch op een doordachte manier te verbeteren.

De volgende bijeenkomst is op 6 februari 2017 bij iTanks (Rotterdam) en heeft als thema ‘Eigenaarschap’.

om bordjes aan het plafond te plaatsen.

Zo’n scanner kan een flinke afstand overbruggen als de streepjescode maar groot genoeg is. We hebben het getest, uitgevoerd en daarmee veel geld bespaard.’

Toekomstperspectief Deze aanpak heeft, vooral dankzij de grote inzet van de eigen medewerkers, geleid tot een geweldige turnaround. Het moederbedrijf wilde weer investeren in de Botlek, er was weer toekomstperspectief. ‘We gaan zelfs een nieuwe bio AMD fabriek bouwen’, vertelt Van Woerden.

Daarnaast heeft het geleid tot een sterk verbeterde site in vele opzichten, zeer goede BRZO-resultaten en, waar het uiteindelijk allemaal om draait, nieuwe klanten.

Van Woerden is trots op datgene dat is bereikt maar dat geldt uiteraard ook voor de medewerkers zelf. Dit bleek ook tijdens de rondleiding die zij de deelnemers van Masters of Industry gaven over hun plant. Met veel enthousiasme vertelden zij over het proces en over eindeloos veel verbeteringen die op inventieve wijze, met minimale investeringen, tot stand zijn gebracht. ■ PETROCHEM 12 - 2016 35

PET12 T-Kemira.indd 35

29-11-16 16:47

KITEPOWER WINT COMPETITIE VAN DEFENSIE Kitepower heeft de Defensie Innovatie Competitie (DIC) gewonnen. Kitepower wekt windenergie op met behulp van grote vliegers. Dit bespaart veel op materiaal en brandstof. De Defensie Innovatie Competitie is een jaarlijks terugkerend, door het Ministerie van Defensie georganiseerde wedstrijd. In deze wedstrijd worden het MKB en startups uitgedaagd om met innovatieve ideeën te komen, voor uitdagingen die de krijgsmacht tegen komt tijdens hun dagelijks werkzaamheden.

De jury heeft Kitepower tot winnaar verkozen omdat hun idee snel en eenvoudig toepasbaar is in een operationele omgeving, relatief een korte doorontwikkeling hoeft te maken en omdat het milieuvriendelijk is.

De krijgsmacht is een grootgebruiker van energie.

Voor het grootste deel van deze energie is de krijgsmacht afhankelijk van fossiele brandstoffen. Deze afhankelijkheid brengt allerlei risico’s en beperkingen met zich mee. Om in de toekomst de energieafhankelijkheid terug te dringen, heeft Defensie de Operationale Energie Strategie (OES) ontwikkeld. Hierin staat beschreven wat Defensie wil bereiken, maar niet ‘hoe’ dit te bereiken is. De DIC is een van de middelen waarmee er antwoord gegeven kan worden op dit ‘hoe’ vraagstuk.

Door het winnen van de DIC heeft Kitepower 200.000 euro gekregen om hun plan verder te verwezenlijken.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

FOTO: KITEPOWER

INNOVATIE

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: INKLESS

TECHNIEK PRINTEN ZONDER INKT DOORONTWIKKELD Inkless, een spin-off van de TU Delft, heeft het zwart/wit printen zonder inkt onder de knie, zonder dat de prints aan kwaliteit inboeten. Bij deze methode wordt het papier gecarboniseerd. Cartridges en toners zijn niet meer nodig en dit levert een enorme milieuwinst op.

Bij eerdere testfases werd bij het carboniseren al snel door het papier heen gebrand. Ook is de print in dat geval niet permanent en onvoldoende zwart. Inkless heeft nu een veel betere controle over het carbonisatieproces waardoor minder diep geprint hoeft te worden. Met deze inktloze printtechnologie haalt Inkless de kwaliteitsstandaarden van conventionele printtechnieken qua resolutie en printsnelheid. Prints zijn voldoende zwart en permanent. De technologie is vastgelegd in diverse patenten.

Het printen van tekst, beeld en graphics kan op papier, labels en oppervlakken van verpakkingen. Cartridges, toners of speciale coatings op het papier zijn niet meer nodig, wat een enorme milieuwinst oplevert. Bovendien betekent printen zonder cartridges of toners vanzelfsprekend dat er geen terugkerende kosten meer zijn nadat de printer is aangeschaft. Dit levert een significant kostenvoordeel op.

PETROCHEM 12 - 2016 36

PET12 G innovatie.indd 36

29-11-16 16:31

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: TU/E

STUDENTEN VOLTOOIEN WERELDREIS OP ELEKTRISCHE MOTOR De 23 studenten van de Technische Universiteit Eindhoven die in 80 dagen de wereld rondreizen op hun zelfontwikkelde elektrische motor, zijn weer terug in Nederland. Ze hebben in totaal zo’n 23.000 kilometer rijdend afgelegd. Met de reis willen de studenten de potentie van elektrisch vervoer aantonen.

Die potentie van een elektrische motorfiets is niet onopgemerkt gebleven. Tijdens hun reis waren de studenten in Amerika, waar de STORM-motor op de billboards van Times Square in New York prijkte. Ook CNN besteedde aandacht aan het team. Daarnaast hebben de studenten zich gepresenteerd aan een groot aantal bedrijven, scholen en gemeenten. De zelfontwikkelde motorfiets is zonder serieuze technische mankementen de wereld rondgereden. Dat is bijzonder omdat de toermotorfiets werkt op een batterijpakket dat de studenten hebben ontwikkeld.

Het pakket, dat bestaat uit 24 losse cartridges, is goed voor maximaal 28,5 kilowattuur aan energie en de motor kan er 380 kilometer mee rijden zonder op te hoeven laden. Dat is 13,5 kilometer per kilowattuur. Ter vergelijking: een Tesla kent een verbruik van 5 kilometer per kilowattuur.

Enige vertraging ontstond op de tweede dag van de reis, toen de motor korte tijd uitviel. Na reparatie heeft de motor probleemloos verder gereden, om via Europa, Centraal-Azië, China en Amerika om uiteindelijk via Parijs weer in Eindhoven te arriveren.

FOTO: WARMTEBOUW | MARCO LUBBERS

THIALF DEELT ENERGIE MET SCHAATSFANS Het vernieuwde ijsstadion Thialf is niet alleen het meest moderne, maar ook het meest duurzame ijsstadion van Europa. Zo zijn er op het dak 5.000 zonnepanelen geplaatst zodat het stadion straks zoveel mogelijk in zijn eigen energiebehoefte kan voorzien. Thialf en energie start-up Powerpeers hebben bekend gemaakt dat Thialf alle teveel opgewekte zonne-energie rechtstreeks gaat delen met Nederlandse schaatsfans die zich hiervoor aanmelden. In totaal kunnen straks zo’n 1.250 huishoudens in ons land stroom krijgen van het ijsstadion. Vooral in de maanden april tot en met september zullen de zonnepanelen - met een vermogen van 1,3 megawatt aanzienlijk meer energie produceren dan het stadion zelf nodig heeft.

Powerpeers maakt gebruik van slimme technologie die het mogelijk maakt dat aangesloten consumenten dagelijks online kunnen zien dat hun stroom van Thialf afkomstig is of van een andere duurzame opwekker naar keuze. In totaal kunnen klanten van Powerpeers behalve de zonnestroom van Thialf maximaal tien verschillende opwekkers kiezen, bijvoorbeeld van het zonnepaneel van de buren of een windmolen van een boer. Indien alle zelfgekozen opwekkers een keer toch niet voldoende leveren, wordt er gezorgd voor een duurzame back up van bijvoorbeeld grote windparken in Nederland. Eind november zal de eerste zonnestroom worden geleverd.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 12 - 2016 37

PET12 G innovatie.indd 37

29-11-16 16:31

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

BASF meerjarig hoofdpartner NEMO NEMO Science Museum en BASF gaan een meerjarig partnership aan om een breder publiek, en in het bijzonder jongeren, op een interactieve manier in contact te brengen met wetenschap en technologie. Beide partners zijn overtuigd van het belang om interesse voor wetenschap en technologie te stimuleren onder jongeren. BASF ondersteunt NEMO bij activiteiten binnen en buiten het museum waarmee zoveel mogelijk mensen het belang en het bijzondere van wetenschap en technologie kunnen ervaren.

Hierin ligt de nadruk op zelf ontdekken, onderzoeken en ontwikkelen.

Akkoord terugdringen CO2-uitstoot Rotterdamse haven Het Havenbedrijf Rotterdam heeft met een groep van ruim 25 bedrijven, maatschappelijke organisaties, overheden en onderzoeksinstellingen een overeenkomst getekend om projecten te onderzoeken die het mogelijk maken om de CO2-uitstoot sterk te verminderen. De bedoeling is CO2 bij bedrijven af te vangen en te hergebruiken in industriĂŤle processen, als grondstof in de industrie, als meststof in de tuinbouw of bijvoorbeeld de algenteelt. Het streven is binnen 15 jaar 8 miljoen ton CO2 per jaar te hergebruiken.

Sloewarmte in Zeeland geopend In de haven van Vlissingen werken bedrijven samen om restwarmte opnieuw te benutten. Dit levert een flinke besparing op het energieverbruik (2,4 miljoen Nm3 per jaar) en vermindering van CO2-uitstoot (4.300 ton per jaar) op. Eind oktober is Sloewarmte B.V. officieel geopend. Evides Industriewater, Zeeland Seaports en Martens Cleaning hebben Sloewarmte B.V. opgericht om de koppeling te kunnen realiseren. De restwarmtekoppeling verbindt de bedrijven Zeeland Refinery, Martens Cleaning en COVRA.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTĂ€ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Gerard Nieveen: Gerard@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET12 Platform.indd 38

29-11-16 16:38

‘EXPERTQU TES’ Het is een misverstand om te denken dat transparant zijn inhoudt dat alle bedrijfsgeheimen op straat gegooid moeten worden. Transparantie betekent wel: een goed en eerlijk verhaal over je eigen bedrijf kunnen vertellen.’

We mogen als tankopslagbedrijven best een beetje trotser zijn. We houden ons vaak een beetje gedeisd en afzijdig terwijl wij de brandstof leveren die de motor van de Nederlandse economie laat draaien.’

Elsbeth Roelofs, MVO Nederland, in haar expertblog van 23 november op Petrochem.nl over transparantie in de chemie.

Het is een showcase van samenwerking tussen contractors. Ze zetten samen iets neer dat een hoger doel dient: gestandaardiseerde opleidingen en certificaten, maar ook een stuk training aan de nieuwe generatie medewerkers in de industrie.’

Cees Jan Asselbergs, scheidend adviseur bij Deltalinqs, over de vorming van PRO (Project Realisatie Oefenplant) waarin zeven industriële contractors zich hebben verenigd.

Sandra de Bont, directeur Votob, vereniging van Nederlandse tankopslagbedrijven.

Cees Jan was overigens een van de eersten om mee te duwen aan de kar van het Chemvision-platform waarbij gepoogd werd de chemie van Antwerpen en Rotterdam structureel rond de tafel te krijgen. Niet om afspraakjes in achterkamers te maken, maar om samen te denken aan de verbetering van de randvoorwaarden.’

Jan Van Doorslaer over het afscheid van Cees Jan Asselbergs bij Deltalinqs in zijn column in deze Petrochem.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Cor van de Linde iTanks, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs, algemeen adviseur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Meertens DSM, site director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Wouter Stam Flowid, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter voormalig directeur NAM

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Conway & partners, advocaat

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, BU director Advanced Manufacturing

PET12 Platform.indd 39

29-11-16 16:38

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Gerard Nieveen 020 3122 085 gerard@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl PET12 40 160503Advertenties.indd PetrochemPlatformAdv.indd 1

29-11-16 16:26 09:43

PRODUCTEN

ALLES-IN-ÉÉN MULTIMETER De industriële True RMS digitale multimeter FLIR DM284 met 18 functies is voorzien van Infrared Guided Measurement-technologie (IGM) waarmee de gebruiker snel naar de exacte locatie van de temperatuurafwijking wordt geleid, op veilige afstand van het elektrische systeem of de elektriciteitskast. IGM brengt temperatuurverschillen duidelijk in beeld door de geïntegreerde warmtebeeld micro-camera.

Warmtebeeld- en elektrische thermokoppelmetingen kunnen tegelijkertijd worden bekeken en via de eenvoudige gebruikersinterface zijn drie kleurpaletten voor het warmtebeeld in te stellen. De FLIR DM284 is ideaal geschikt voor elektronica op locatie, zakelijke toepassingen, lichte industrie, buitendienst en HVAC-werkzaamheden.

Meer informatie: www.flir.com TEMPERATUURTRANSMITTER De YTA610 transmitter heeft een behuizing met tweevoudig compartiment en kan worden ingezet op locaties waar worden blootgesteld aan extreme temperaturen en een hoge vochtigheid.

Alle YTA-transmitters worden geleverd met een verscheidenheid aan diagnostische functies.

Temperatuurtransmitters worden in de olie-, gas-, petrochemische, chemische, ijzer-, papier- energie-, waterbehandelings- en tal van andere industrieën ingezet om de signalen van thermokoppels, RTD’s en andere temperatuursensoren om te zetten en door te geven aan het monitoring- en besturingssysteem.

Meer informatie: www.yokogawa.com/nl INSTALLATIETESTER De Fluke 1660-serie multifunctionele installatietesters, waaronder de 1662, 1663 en 1664 FC, geven de gebruiker meer vermogen in handen door snel en efficiënt testen volgens de installatievoorschriften BS7671, 17e editie. De apparaten die per abuis zijn aangesloten op het systeem dat wordt getest, worden beschermd.

Bovendien kunnen met de 1660-serie gemakkelijk testresultaten via een smartphone worden gedeeld. De nieuwe serie is ontworpen om de isolatieweerstand, de lusimpedantie, de weerstand van de aardeaansluiting, de aardingsweerstand, de prestaties van de aardlekschakelaar in TT- en TN-systemen en de fasevolgorde te controleren en voor lus-/lijnimpedantietests en aardlekschakelaartests in IT-systemen.

Meer informatie: www.fluke.nl WERKHANDSCHOEN De Showa 381 werkhandschoen weegt slechts 19 gram en is sterk en dun. De microvezels zorgen voor twintig procent meer ademend vermogen dan in vergelijkbare modellen. De microporeuze nitril coating heeft een reliëf dat zorgt voor een betere verspreiding van vloeistof en vocht, alsmede voor een perfecte grip en vingergevoeligheid. Deze handschoen is duurzaam en slijtvast en is DMF-vrij.

Meer informatie: www.wiltec.nl

VORTEX FLOW METERS De innovaMass 240i is een inline multi parameter vortex flow meter die ingezet kan worden in pijpleidingen van DN25 tot DN200. Met deze flowmeter kan het massa debiet bepaald worden door middel van druk en temperatuur compensatie. Voor grotere buismaten kan worden gekozen voor een insteek variant, de innovaMass 241i. De inzet van apps levert een grote flexibiliteit op in het veld. Zo beschikken de meters over de mogelijkheid om extern aanwezige ruis te onderdrukken. Dit is een zeer effectieve methode om verstoringen door vibratie van een pijpsysteem aan te pakken. Een ander belangrijk voordeel van de insteekvariant is dat de grootte van de buismaat waarin de flowmeter is geplaatst, kan worden verwisseld zonder het heen en terug te hoeven sturen naar de leverancier.

De flowmeter is hiermee nog flexibeler inzetbaar in het veld.

Meer informatie: www.a-b-t.nl

INNOVATIEVE AUGMENTED REALITY-OPLOSSINGEN Actemium en Axians kondigden onlangs een nieuwe samenwerking aan met Fieldbit op het gebied van Augmented Reality (AR) oplossingen voor field services.

Klanten profiteren hiermee van een meer gestroomlijnd industrieel proces, met minder menselijke fouten, een grotere efficiëntie en uiteindelijk, lagere kosten.

Fieldbit voorziet Actemium en Axians van een software platform voor de ontwikkeling van speciale, op maat gemaakte toepassingen die klanten kunnen inzetten voor het optimaliseren van AR-mogelijkheden bij de productie en field services. Met Fieldbit kunnen installateurs en service engineers hun werk effectiever en efficienter doen. Het platform geeft ze directe toegang tot documentatie, werkinstructies en zelfs een live audio- en videoverbinding met een collega of een helpdesk operator.

Meer informatie: www.fieldbit.net

PETROCHEM 12 - 2016 41

PET12 F_Producten.indd 41

29-11-16 16:32

PETROCHEM 12 - 2016 42

PET12 X-Themaspread.indd 42

29-11-16 16:46

FOTO: STATOIL | ØYVIND TORJUSEN

THEMA VEILIGHEID

• iTanks, uitgeverij Malmberg en onderzoeksbureau TNO hebben een digitale leeromgeving gecreëerd om de veiligheid en gezondheid van vakmensen in de Rotterdamse haven te bevorderen. De eerste resultaten van de pilot zijn veelbelovend.

• De Safety Deal is een gezamenlijke initiatief van brancheverenigingen Votob en Vomi om de veiligheid in de tankopslagketen te verbeteren.

PETROCHEM 12 - 2016 43

PET12 X-Themaspread.indd 43

29-11-16 16:46

OPLEIDING

Veiligere werksituaties door digitaal leerplatform Veilig werken met opdrachtnemers of contractors is voor de chemische industrie een essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering. Ook opdrachtnemers zelf willen proactief meewerken aan een veilige en gezonde situatie. Zo blijkt onder andere uit een initiatief van iTanks, uitgeverij Malmberg en onderzoeksbureau TNO. Samen hebben ze een digitale leeromgeving gecreëerd om de veiligheid en gezondheid te bevorderen.

Geeske Steeneken geeft als projectleider uitleg over het project.

Evi Husson

De Rotterdamse haven heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot de veiligste en meest duurzame mainport wereldwijd.

Om dit waar te maken, is onder andere een veiligheidscultuur nodig waarin iedereen uit zichzelf datgene doet dat nodig is om de nul op het ongevallenbord te waarborgen.

TNO voerde tussen 2014 en 2015 een onderzoek uit rond arbeidsveiligheid en veiligheidscultuur – ‘Rotterdam Port Safety 2.0’ – waarbij zowel technische kennis en vaardigheden, het veiligheidsbewustzijn, de consequenties van onveilig gedrag en zaken als pro-activiteit, feedback geven en motiveren aan bod kwamen. Uit het rapport bleek dat bedrijven in de Rotterdamse haven behoefte hebben aan werknemers met een profiel dat verder gaat dan de technische vaardigheden en de basis-veiligheidskennis. ‘Veiligheid in de chemische industrie is nog te vaak gericht op het behalen van het VCA-examen (Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers, red.). Je moet eigenlijk toe naar een systeem waarbij je continu leert, waardoor ieders veiligheidscompetenties bijna automatisch groeien’, stelt Geeske Steeneken van uitgeverij Malmberg.

Een digitale leeromgeving als SAM kan daarbij helpen. ‘In die digitale omgeving kun je sterk variëren in werkvormen en

zorgen voor audiovisuele ondersteuning met video en games. Bovendien kan de werknemer meteen zien wat hij goed en fout heeft en krijgt hij feedback op zijn keuzes. Dit alles zorgt ervoor dat kennis beter beklijft. Daarnaast is gebleken dat een proces van continu leren vaak veel effectiever is. Het is de bedoeling dat er door de werknemers onder werktijd – bijvoorbeeld in de keet – kan worden geoefend op een tablet. Hierdoor kan de (wacht)tijd van werknemers efficiënter en effectiever worden benut. Uiteindelijk kunnen tijd en kosten die gepaard gaan met veiligheidstrainingen, daarmee worden teruggedrongen.’

Veiligheidscurriculum Vanuit die optiek werd het plan opgezet om een digitaal platform te creëren, waar losse interactieve trainingen via onder andere tablets worden aangeboden. Deze kunnen op diverse manieren worden ingezet, bijvoorbeeld om te oefenen voor een VCA-examen, een risicovolle taak of omdat het nodig is voor een bepaalde opdracht. Samenwerkingspartners bij dit nieuwe initiatief zijn iTanks, als organisatie met diverse toeleveranciers als achterban, TNO als inhoudelijk expert en Malmberg als educatieve uitgeverij met expertise op het gebied van het ontwikkelen van leermateriaal en digitaal leren.

VEILIGHEIDSCURRICULUM EN KOSTEN De leerboeken die worden gebruikt om een VCA-certificaat te behalen, bevatten doorgaans veel geschreven tekst. Ook de communicatie rond veiligheid en toetsingen vanuit asset owners zijn voorzien van relatief weinig interactie. ‘Dat is niet meer van deze tijd', vindt Geeske Steeneken van uitgeverij Malmberg. 'In de trainingen die we hebben ontwikkeld, proberen we het tekstaspect zoveel mogelijk te minimaliseren en waar mogelijk te vervangen door beeld, film en games.’

TNO heeft uitgerekend dat de kosten voor een bedrijf per werknemer per jaar 1.000 à 1.300 euro bedragen om te voldoen aan de VCA-criteria voor werknemers en aannemers inclusief risicovolle taken en toolboxen. ‘Dit is inclusief de tijd die de werknemer bij een intern en extern trainingsbureau kwijt is aan het studeren. Exacte cijfers hebben we hierover nog niet, maar de tijd en kosten zullen met dit platform flink worden teruggedrongen.’

PETROCHEM 12 - 2016 44

PET12 X2-SAM.indd 44

29-11-16 16:44

FOTO: MALMBERG

Steeneken geeft uitleg over de uitrol van het project. ‘In de voorbereidende fase kwamen we regelmatig samen met HSEQ-managers. Zij hebben aangegeven dat het nuttig is om heel gericht trainingen aan de werknemers te geven.

Afhankelijk van het werk dat ze op dat moment doen, het team waarin ze werken of de actualiteit, kan de HSEQ-manager ervoor kiezen om werknemers specifieke trainingen te laten doornemen.

Neem de gebeurtenissen die speelden rondom lekken van gevaarlijke stoffen.

In zo’n geval is het nuttig om het onderdeel ‘gevaarlijke stoffen’ weer onder de aandacht te brengen naast natuurlijk de toolboxen over dit onderwerp.’

HSEQ-managers bespreken veiligheidsaspecten met de teams en willen hen zo goed mogelijk voorbereiden op het werk dat ze zullen doen. Het zelf sturen door keuzevrijheid in trainingen kan de situatie nog beter en veiliger maken.

Adaptatie Begin september zijn een tiental contractors met de pilotversie van het digitale platform aan de slag gegaan op locaties.

Steeneken: ‘We draaien momenteel op locaties van Shell, Vopak, BP, MOT, maar ook bijvoorbeeld bij Boskalis werken duikers op een van de schepen met de pilot. En binnenkort zullen contractors de leeromgeving waarschijnlijk gebruiken op het terrein van een asset

Steeneken: ‘Binnenkort zullen contractors de leeromgeving gebruiken om zich voor te bereiden op een turnaround.’ owner om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op een turnaround.’

De gebruiksvriendelijke opzet van de trainingen is een schot in de roos, zo blijkt uit de feedback. ‘Op iedere pilotlocatie komt een koffer met tablets aan die aan de medewerkers wordt uitgedeeld. Deze loggen met naam en wachtwoord in en kunnen direct aan de slag.

Uit de feedback blijkt dat iedereen gelijk de applicatie begrijpt. Dat was onze allergrootste wens, dat het zonder veel extra uitleg meteen kan worden gebruikt als leeromgeving. Dat is gelukt.’

Een tweede aspect dat is geëvalueerd, is de inhoud. ‘De korte trainingen werken erg goed. Inhoudelijk zijn ze goed.

We willen ze echter nog nauwer laten aansluiten op de belevingswereld van de medewerkers. Een voorbeeld: In een training over het hijsen van containers wordt gevraagd of het noodzakelijk is om tijdens deze klus oordoppen in te doen.

Volgens de VCA eind- en toetstermen hoeft dit niet, maar op het Shell-terrein is dit wel verplicht. Deze nuances leveren gesprekken op bij de medewerkers. Op zich is dit een goede zaak, aangezien je veel leert over veiligheid door met elkaar in gesprek te gaan over dit thema in rela-

tie tot je werkplek. En de medewerkers komen tegelijkertijd tot het besef dat regels over veiligheid ook heel klant­ afhankelijk kunnen zijn.’

Steeneken geeft een voorbeeld waar momenteel nog spanning zit. ‘In SAM zit een game waar een 360-graden-beeld van een werksituatie op een plant wordt getoond. De speler wordt voor verschillende dilemma’s geplaatst waarmee hij in de praktijk te maken kan hebben.

Zo zou iemand die op een bepaalde plek graafwerkzaamheden uitvoert, deze locatie moeten verlaten wanneer een andere werknemer er een container moet hijsen. Echter, je kunt ook aan de andere persoon vragen hoeveel tijd hij nog nodig heeft voor de taak waar hij mee bezig is. Is dit vijf minuten, dan geeft dit een andere uitkomst dan twee uur. Het maken van zulke afwegingen in schemergebieden brengt interpretatiemoeilijkheden teweeg. Dit zorgt voor veel gespreksstof, wat het veiligheidsbewustzijn weer vergroot. Het is de praktijk van alledag: afwegen of het veilig is bepaalde werkzaamheden uit te voeren, niet alleen voor jezelf, maar ook voor collega’s en de omgeving. Elkaar er wel of niet op aanspreken.’

PETROCHEM 12 - 2016 45

PET12 X2-SAM.indd 45

29-11-16 16:44

Think outside de buis.

Als het water verwarmd moet zijn 16-38˚C gedurende minstens

15

minuten

1500L Tanknooddouche Nooddouche met 1500 liter water tank, geschikt om gedurende minstens 15 minuten met lauw water te decontamineren, overeenkomstig de EN15154

RosemountTM X-well De handigste. Met afstand!

Bespaar tijd en geld én verbeter bovendien de beschikbaarheid, zonder gebruik te maken van zakbuizen.

Het gaat om jouw veiligheid

Rosemount™ X-well Technologie biedt u zeer nauwkeurige procestemperatuurmetingen zonder het proces zelf binnen te dringen. Het is niet nodig om ingewikkelde en tijdrovende berekeningen uit te voeren. X-well kan eenvoudig en snel worden

Watertemperatuur 16-38°C

geïnstalleerd en vereenvoudigt het onderhoud op lange termijn. Zowel geschikt voor tijdelijke

10 seconden vanaf de risicoplaats

metingen als metingen op afstand.

Watergarantie gedurende minstens 15 minuten

Meer informatie? Ga naar

T: 0162-47 25 85 E: info@gelis.nl

EmersonProcess.com/Rosemount-Xwell

w w w. ge lis . n l Gelis is an Authorised Distributor for Hughes Safety Showers

E M E R S O N . C O N S I D E R I T S O L V E D ™.

adv 90x267mm_v5.indd 1

PET12 Advertenties.indd 46

15-11-16 14:51

29-11-16 16:26

FOTO: PORT OF ROTTERDAM

Uitersten De trainingen leveren dus soms discussie op, maar diegenen die met SAM werken, ervaren dit als positief. ‘We zijn erin geslaagd om weg te blijven van het theoretisch overbrengen van veiligheid.

We zijn heel blij met de feedback die we krijgen. Onze ambitie ligt heel hoog.

We willen met de leeromgeving nog dichter op de huid van de medewerker zitten, dicht bij zijn werk, ervaring en zijn werkplek. Soms zullen we daardoor aanpassingen moeten doorvoeren omdat niet alle locaties hetzelfde zijn. Daarnaast merken we ook een groot onderscheid tussen de contractors, cultuur en opleidingsniveaus. De twee uitersten zijn enerzijds de laaggeletterden waarvoor we een nog grotere visualiseringsslag kunnen maken met bijvoorbeeld meer games en het nog vaker voorlezen van vragen en anderzijds het hbo-niveau dat wellicht nog meer behoefte heeft aan praktijksituaties in relatie tot de theorie. Zij willen nog meer de diepte in.’

Dit soort pilotervaringen wordt in een klankbordgroep uitvoerig besproken met alle betrokken contractors, waarna gepaste aanpassingen in de leeromgeving worden doorgevoerd.

2017 en verder De pilot loopt tot eind 2016, waarbij continu ervaringen worden gedeeld en het platform wordt verbeterd. ‘Begin 2017 wordt het platform officieel uitgerold en kunnen meer geïnteresseerden met de digitale leeromgeving aan de slag.

We starten met Nederlands als voertaal.

Zodra het platform succesvol is uitgerold en geïmplementeerd, kan worden gekeken naar het aanbieden van het platform in andere talen. Daarnaast hebben we het idee dat de grenzen van serious

gaming nog lang niet zijn bereikt. Vaak denkt men aan 3D-werelden waar men van één level naar een ander level kan doorstromen, maar het kan ook eenvoudiger. Met 360-graden foto’s waar dilemma’s worden weergegeven, kun je de werkomgeving al heel dichtbij brengen.

Helemaal mooi wordt het als je straks je omgeving kunt scannen en op basis van je eigen werkomgeving situaties krijgt voorgelegd waar je afwegingen moet maken omtrent de veiligheid. Maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek.’ ■

DIGITALE LEEROMGEVINGEN IN DE PRAKTIJK Een greep uit een aantal initiatieven dat al op de markt is: • AndSafety heeft een aantal apps en diensten ontwikkeld die de veiligheid op de werkvloer helpen vergroten zoals bijvoorbeeld de ‘Werkplekinspectie-app’. Deze app maakt mobiele registratie van inspecties rondom de werkplek mogelijk, waarbij kan worden ingezoomd op gereedschap, apparaten of gedrag. De gebruiker inspecteert de werkvloer met een checklist op zijn mobiel en registreert details van afwijkingen inclusief foto’s en gegevens over de opvolging.

•

•

Serious Game ‘Offshore Wind Farm’. Dit spel draait om het oefenen van het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen in de praktijk en kan interessant zijn voor bedrijven die opereren in sectoren als weg- en waterbouw, productie en petrochemische industrie, lucht- en scheepvaart, energie.

Fabriekssimulatie. De MDI-fabriek van Huntsman in de Botlek Rotterdam heeft een volledig nieuw besturingssysteem gekregen. Om de operators te trainen is een

trainingssysteem met volledige fabriekssimulatie ontwikkeld. OTS heeft het trainingssysteem voor de operators gemaakt en geassisteerd bij de training.

•

Chemie door een 3D-bril. Evonik heeft een virtueel leersysteem ontworpen om de interesse van jongeren in chemie aan te wakkeren en hen warm te maken om later voor een baan in deze sector te kiezen. Technopolis, het Vlaamse doe-centrum voor wetenschap en technologie, is uitgekozen om het virtuele leersysteem te gebruiken.

De jongeren kunnen chemiemodules zelf interactief beleven met een 3D-bril en de afstandsbediening van de Wii. Evonik werkte hiervoor samen met leerkrachten van scholen.

•

Blackboard – Studie/Quiz. Universiteiten geven via een Blackboard App extra onderwijsmogelijkheden. Docenten kunnen studenten activeren met de inzet van het discussieplatform of een korte toets of quiz. De toets wordt door docenten binnen Blackboard gemaakt. Studenten kunnen de toets afleggen via hun desktop, laptop of tablet.

PETROCHEM 12 - 2016 47

PET12 X2-SAM.indd 47

29-11-16 16:44

TANKOPSLAG

Samen veilig werken in de keten Als belangenbehartiger van tankopslagbedrijven heeft Votob de afgelopen jaren onder andere ingezet op een verbetering van de veiligheid. De veiligheid op een plant wordt gewaarborgd door een veelvoud aan wetten, regels, gedragsnormen en procedures. De Safety Deal is een gezamenlijk initiatief van brancheverenigingen Votob en Vomi om de veiligheid in de tankopslagketen te verbeteren. Zijn de geldende regels voor alle partijen duidelijk en hoe verloopt de samenwerking tussen tankopslagbedrijven en contractors?

Laura van der Linde

Wie werkzaam is in de tankopslagsector is zich bewust van de risico’s. Veilig werken is een absolute must. Binnen de branche wordt hard gewerkt om het algemene veiligheidsniveau van de aangesloten bedrijven te vergroten. Er worden regelmatig audits gehouden, er zijn verplichte overheidsinspecties en er is ruimte om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag. Veiligheid is onderdeel van het teamoverleg en er worden persoonlijke beschermingsmiddelen verstrekt.

Maar er zijn grenzen aan wat een branche in zijn eentje kan doen: de tankopslagbranche functioneert niet in een vacuüm, maar heeft voortdurend te maken met (onder)aannemers en andere ketenpartners die ook een rol spelen in de veiligheid. De Safety Deal die brancheverenigingen Votob en Vomi hebben gesloten, is een logische stap om ook door samenwerking in de keten het veiligheidsniveau te verbeteren.

Safety Maturity Tool De Safety Deal komt voort uit de Safety Maturity Tool. In opdracht van de Votob hebben Kiwa en Royal HaskoningDHV in 2013, 2014, 2015 en 2016 Safety Maturity Tool-audits gehouden bij alle

Votob leden. Tijdens deze onafhankelijke audit kregen de deelnemende bedrijven in drie dagen tijd ruim zeshonderd vragen voorgeschoteld. ‘Het gaat om in totaal 26 terminals’, vertelt Sandra de Bont, directeur van de Votob, de vereniging van Nederlandse tankopslagbedrijven. ‘Voor iedere terminal is per jaar in beeld gebracht hoe zij scoort op het gebied van hardware (de assets, zoals tanks en leidingen), software (de managementsystemen) en mindware (de veiligheidscultuur).’

Bij hardware gaat het om thema’s als ‘Zijn de leidingen in goede staat?’ en ‘Wordt de bluswatervoorziening getest?’

De vragen zijn allemaal ja/nee-vragen.

Dat geldt ook voor het thema software waarbij het onder andere gaat over ‘Voldoen de medewerkers aan alle deskundigheidseisen op het gebied van veiligheid?’ en ‘Zijn mogelijke noodsituaties bekend?’. Tot slot het thema mindware met vragen als ‘Op welke manier wordt informatie over veiligheid in het bedrijf gedeeld?’.

De uitkomsten van de vier jaren zijn uitgezet in spinnenwebgrafieken. De Bont: ‘Hiermee is zichtbaar in hoeverre er door de jaren heen sprake is van ont-

VOTOB ACADEMY Een tweede project dat is voortgekomen uit de Safety Maturity Tool, en dat ook raakvlakken heeft met veiligheid, is de oprichting van de Votob Academy. Sandra de Bont: ‘Uit de resultaten van de SMT bleek dat er nog iets te verbeteren viel op het onderdeel opleidingen. Dit onderdeel vertoonde, net als het onderdeel ketensamenwerking, een ‘dipje’ in de grafiek.’

Het is volgens De Bont een veelgehoorde klacht in het bedrijfsleven: onderwijs en arbeidsmarkt sluiten niet goed op elkaar aan. En dus moeten bedrijven de leerlingen nóg eens bijspijkeren wanneer ze in dienst komen.

Als branchevereniging van Nederlandse tankopslagbedrijven

heeft Votob nu, samen haar leden, opleidingsactiviteiten ontwikkeld voor werknemers bij tankopslagbedrijven. De Votob Academy biedt een tweejarige opleiding waarmee mensen een volwaardig MBO-3 niveau diploma kunnen behalen. De lesstof is ontwikkeld aan de hand van de kennis die de bedrijven zelf al in huis hebben en bestaat uit een mix van theorieen praktijklessen. Leren gebeurt door middel van e-learning en vindt plaats op de terminal. Lesmateriaal, zoals instructiefilmpjes, worden gemaakt bij de leden zelf. In januari wordt gestart met de opleidingen. Instappen kan op ieder moment van het jaar.

PETROCHEM 12 - 2016 48

PET12 X1-Votob.indd 48

29-11-16 16:45

FOTO: BASF

wikkelingen maar ook op welk gebied er binnen alle terminals – uitzonderingen daargelaten – ruimte is voor verbetering.

De spinnenwebgrafieken laten namelijk heel duidelijk zien op welk vlak sprake is van ‘een dipje’. Reden om in te zoomen op dit onderdeel.’

Samenwerking contractors Overall waren de resultaten goed. Wel liet het software-onderdeel een ‘dipje’ zien bij het thema ‘Hoe gaat het bedrijf om met aannemers?’ De Votob en de Vomi, de branchevereniging van dienstverlenende ondernemers in de procesindustrie, sloegen daarom de handen ineen om de audit bij zowel asset owners als aannemers te kunnen houden. Dit traject is het project ‘Samen veilig werken in de keten’ genoemd en is middels een Safety Deal van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu ondersteund.

‘Het is al jaren een punt van zorg dat de veiligheidsregels bij verschillende opdrachtgevers niet uniform zijn’, vertelt Mark Ammerdorffer van de Vomi. Het gaat dan bijvoorbeeld over noodprocedures, de maximum snelheid op het terrein en voorschriften over wanneer iemand valbescherming moet dragen. Met dit project wordt onder andere bekeken of

‘Het is niet zo dat personal safety en process safety per definitie op elkaar aansluiten.’ dit plant-specifieke veiligheids-DNA in voldoende mate bekend is bij de contractors. ‘Op iedere plant moeten contractors zich verdiepen in de regels die daar gelden. Daar ligt een grote wederzijdse verantwoordelijkheid.’

De contractors, die doorgaans werkzaam zijn op meerdere plants, hebben primair de focus op personal safety. Ammerdorffer: ‘Het is niet zo dat de personal safety en de process safety per definitie op elkaar aansluiten. Dit kan alleen wanneer we kennis met elkaar delen en daardoor beter met elkaar mee kunnen denken.

Bijvoorbeeld: wanneer een contractor een leiding moet openen voor onderhoud of inspectie, moet hij ervan uit kunnen gaan dat de druk eraf is, dat er geen vloeistoffen meer doorheen lopen.

Een taak voor de opdrachtgever. De opdrachtnemer dient er vervolgens voor te zorgen dat de leiding weer goed wordt afgesloten en dat dit wordt gecommuniceerd. Zo heeft iedereen zijn eigen verantwoordelijkheden.’

Contractors weten wat hun opdracht is,

maar de details van het proces zijn niet bekend en alle risico’s ook niet. Zij zijn dus afhankelijk van de opdrachtgever.

‘We verwachten dat de opdrachtgever een veilige plek creëert.’

Veiligheidscultuur Nick Stubbe is HSE-Manager bij Bilfinger Industrial Services. Zijn medewerkers zijn soms jaren achtereen werkzaam op dezelfde plant maar er zijn ook ploegen die projectmatige klussen uitvoeren en dan weer bij de één, dan weer bij de ander werken. ‘Ja, op het gebied van veiligheid en veilig werken is er behoorlijk veel verschil tussen de tankopslagbedrijven. Het niveau van veiligheid kan heel wisselend zijn. Ik doel daarmee niet alleen op het verschil tussen de bedrijven zelf qua risico maar ook op de veiligheidscultuur op een plant.’

Wanneer een contractor werkzaamheden gaat verrichten op een site, is hij afhankelijk van een aantal factoren die de opdrachtgever moet regelen. Natuurlijk moet hij zelf ook de zaken voor elkaar PETROCHEM 12 - 2016 49

PET12 X1-Votob.indd 49

29-11-16 16:45

[Sch

rijf

u nu

in]

VEILIG WERK VERDIENT WAARDERING 12 april 2017 | Rotterdam Ahoy Bekendmaking Safe Maintenance Award Benelux

De Safe Maintenance Award Benelux stimuleert veilig werken bij onderhoudsafdelingen en technische dienstverleners. De award wordt jaarlijks uitgereikt aan een onderhoudsafdeling en een technische dienstverlener die bewijst onderhoud op een veilige en verantwoorde manier uit te voeren.

Schrijf nu in, uw veilige werk verdient waardering!

Wat is uw bijdrage aan veilig werk?

Is veilig werken bij uw technische dienst de enige manier waarop dingen gebeuren?

Bent u als leverancier van advies, inspecties, diensten of producten nauw betrokken bij de veiligheid van onderhoudswerk? Of draagt u als contractor of vereniging graag bij aan de mindset van veilig werken? Presenteer uw bedrijf dan als partner van de Safe Maintenance Award Benelux.

Levert u als technische dienstverlener uw werkzaamheden altijd met veiligheid als hoogste prioriteit?

Schrijf nu in en ding mee naar de Safe Maintenance Award Benelux 2017.

Een vakkundige jury beoordeelt uw inschrijving en kiest en bezoekt de genomineerden.

Kijk voor inschrijven en informatie op www.safemaintenanceaward.com.

Hiervoor zijn veel mogelijkheden. Bezoek www.safemaintenanceaward.com voor meer informatie of bel: Gerard Nieveen: +31 (0) 6 2489 9108 Peter van Nierop: +31 (0) 6 5327 8835

De Safe Maintenance Award Benelux 2017 wordt verzorgd door Stichting Safety at Work en het iMaintain platform.

www.safemaintenanceaward.com Advertentie SMAB.indd 1 50 PET12 Advertenties.indd

13:52 29-11-16 16:27

FOTO: VTTI

hebben maar hij is in principe te gast op de site. Volgens Stubbe begint veiligheid bij het welkom heten van je gast. ‘Het is niet bevorderlijk voor de samenwerking wanneer een contractor eerst een uur bij de portiersloge zit te wachten.’ Ook de locatie waar deze medewerkers hun handen kunnen wassen en een boterham kunnen eten is belangrijk. ‘Het verband lijkt er niet te zijn maar dit is wel degelijk belangrijk voor de veiligheid’, legt Stubbe uit. ‘De mensen moeten het gevoel hebben dat ze welkom zijn en dat ze serieus worden genomen. Alleen dan creëer je een sfeer waarin zorgen kunnen worden geuit en vragen kunnen worden gesteld. Je verlaagt op die manier de drempel zodat mensen elkaar over en weer kunnen aanspreken op veiligheid.’

Communicatie Voor het project ‘Samen veilig werken in de keten’ zijn contractors benaderd die werkzaam zijn bij minimaal twee tankopslagbedrijven die lid zijn van de Votob. Er zijn vragen gesteld op operationeel niveau, op het niveau van het middelmanagement en op directieniveau. De vragen die voorbij kwamen, variëren van ‘Hoe beleef je de veiligheid op de terminal?’ tot ‘Waar ben je gehuisvest?’.

Sandra de Bont: ‘De resultaten van dit onderzoek waren behoorlijk positief maar we denken dat we dit een klein beetje naar beneden moeten bijstellen. Kritiek uiten richting je opdrachtgever is niet makkelijk. Wel geeft deze eerste meting een aardige indicatie en is de communicatie over dit onderwerp opgestart.’

Omdat de bal nu vooral moet blijven rollen heeft het vervolg op deze eerste stap inmiddels plaatsgevonden. Op 6 december werd een bijeenkomst gehouden waar tankopslagbedrijven en contractors de resultaten van het onderzoek hebben besproken. Dit gebeurde in de vorm van een speeddate. ‘Eén op één met elkaar aan tafel en heel open spreken over verbetermogelijkheden.

Hier zijn heel concrete verbeterpunten uit gekomen. Bovendien draagt het bij aan het over en weer begrip hebben voor elkaar werkwijze en keuzes die worden gemaakt.’

Nick Stubbe vindt dit een prima initiatief van de Votob en de Vomi. ‘De kennis die op een plant rond loopt is groot, maar deze kennis wordt niet voldoende benut doordat er te weinig over wordt gesproken. Dat dit nu wel gebeurt, is zeer waardevol want we hebben elkaar nodig om elkaar te kunnen versterken.’

Veiligheid Voorop Deze Safety Deal is als veiligheidsplan voor de petrochemische industrie in 2015 door staatssecretaris Mansveld van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en Anton van Beek (voorzitter van het programma Veiligheid Voorop) uitgekozen als één van de zes voorbeeldprojecten. Het project wordt dan ook gesubsidieerd door de overheid voor een periode van twee jaar. De Bont gaat ervan uit dat het project daarna door de leden van beide verenigingen wordt gedragen. ‘Iedereen ziet het belang ervan in. De reacties zijn zeer positief.’

Het actieplan Veiligheid Voorop is in 2011 opgesteld met het doel de veiligheidsprestaties van de (petro)chemie naar een nog hoger niveau te brengen. Veiligheid Voorop is een initiatief van VNONCW, de chemische industrie (VNCI), de petroleumindustrie (VNPI), de tankopslagbedrijven (Votob) en de handelaren in chemische producten (VHCP).

Later hebben ook andere organisaties zich aangesloten, zoals de brancheorganisaties van onderhoudsorganisaties (Vomi, NVDO en Profion) en verf- en ■ drukinktbedrijven (VVVF).

PETROCHEM 12 - 2016 51

PET12 X1-Votob.indd 51

29-11-16 16:45

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Emerson Go.emersonprocess.com/programma_nederland

EMERSON INNOVATION DAY Tijdens de Emerson Innovation Day kunt u tijdens industriegerichte seminarsessies ontdekken hoe u uw uitdagingen kunt aanpakken, kennismaken met nieuwe technologische innovaties en interactieve hands-on demonstraties bijwonen en leren hoe technologie u helpt.

10 januari 2017 Postillion Hotel, Dordrecht

CONGRES / BEURS / EVENEMENT MVO Nederland MVONederland.nl

TRANSPARENCY & WHAT IT MEANS FOR SUSTAINABLE CHEMICALS Hoe kan transparantie bijdragen aan een duurzamer chemische bedrijf? Elk bedrijf heeft leveranciers en klanten. Verduurzaming van de business vereist samenwerking met uw partners in de waardeketen. Want hoe kun je een ‘duurzaam’ product verkopen terwijl het inzicht in de productie en het gebruik van de grondstoffen beperkt is?

15 december 2016 Yourmeet, Utrecht

Duurzaam Geproduceerd platform Duurzaamgeproduceerd.nl/ congres

DUURZAAM GEPRODUCEERD 2017: THE NEXT STEP Veel industriële bedrijven worstelen met het woord duurzaamheid. Alleen al met heldere doelen in het vizier, wordt onze perceptie op dit thema scherper.

Op de korte termijn worden nieuwe kansen zichtbaar en kunnen concrete stappen worden gezet. Met een duidelijke richting en een open blik kunnen industriële bedrijven hun processen stap voor stap vernieuwen en hun voetafdruk verminderen en op den duur zelfs herstellend werken.

20 januari 2017 The Awarehouse, Interface, Scherpenzeel

Management Producties Energieopslagcongres.com

ENERGIEOPSLAG & -DISTRIBUTIE Energieopslag is een must voor het opvangen van pieken en dalen van zowel verbruik als energieopwekking. Wanneer is er een gezonde business case voor deze investering? En wanneer is opslag echt nodig? Hoe kun je meer duurzame energie introduceren en tegelijkertijd het net stabiel houden? Met sprekers van o.a. AkzoNobel, Nuon, TU Delft, Rug en Enexis.

2 februari 2017 Boerderij Mereveld, Utrecht

Mainnovation www.mainnovation.com

MAINTENANCE CHALLENGES IN THE CHEMICAL INDUSTRY De vraag ‘Hoe blijft u competitief met uw industriële assets?’ staat centraal op deze bijeenkomst. Met een inhoudelijk programma worden site- plant- en maintenance managers uit de chemische- en procesindustrie uitgedaagd om na te denken over de onderhoudsvraagstukken binnen hun industrie. Met best practices en een duidelijke visie worden ze geholpen om deze uitdagingen het hoofd te bieden.

2 februari 2017 Mainnovation Meeting House, Dordrecht

Watervisie platform Watervisie.com

WATERVISIE 2017: WATERDRAGERS Een integrale blik op energie, water en grondstoffen biedt vaak onverwachte kansen en economische en ecologische winst. Zowel aan het begin als aan het einde van de waterketen ontstaan interessante technische innovaties, maar ook innovatieve samenwerkingsverbanden. Tijdens Watervisie 2017 presenteert de waterketen zich als waterdrager: bescheiden als single utility, maar met een grote impact op de utilitiesvoorziening in zijn geheel.

16 februari 2017 Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen, Rotterdam

Energy Platform www.evenementenhal.nl/ energy

ENERGY PLATFORM 2017 Het doel van Energy Platform is het laten kruisbestuiven van diverse kennis, technologie en innovaties om zo de ontwikkeling te stimuleren, het bedrijfsleven te inspireren en de verduurzaming van de industrie te bevorderen. In combinatie met een kennisprogramma, ingaand op de actualiteiten rondom de energietransitie binnen de olie-, gas- en windindustrie, wordt de bezoeker volop geïnformeerd over nieuwe ideeën en oplossingen.

7-9 maart 2017 Evenementenhal Gorichem

PETROCHEM 12 - 2016 52

PET12 H-Agenda.indd 52

29-11-16 16:30

04 16

Inside Magazine voor de olie- en gasindustrie

Petrochemische industrie in VS leeft op

PET12 OA-Voorplaat.indd 53

Digitalisering biedt olieen gasindustrie toekomst

29-11-16 16:41

Hoe blijft u competitief met uw industriële assets?

New Maintenance Challenges in the Chemical Industry

SAVE THE DATE 2 februari 2017

Meld u nu aan voor het eerste Benelux Maintenance & Asset Management Event voor de Chemische Industrie in het Mainnovation Meeting House, Dordrecht (NL) op donderdag 2 februari 2017.

www.mainnovation.com

Adv. 185x132mm SAVE THE DAY febr'17.indd 1

17-11-16 07:03

Elcometer MTG Ultrasone diktemeters

Metingen & Differentiële Modi

Ultrasone diktemetingen makkelijker dan ooit.

B-scan en Lopende Grafiek Sequentiële & Roostergroepen 4, 8, 16 Hz Scan Modi

Krachtig, accuraat en makkelijk, het NIEUWE assortiment Elcometer MTG ultrasone diktemeters kunnen gebruikt worden met minimale training, ideaal als u begint met NDT of een NDT inspecteur niveau 3 bent.

Accurate & herhaalbare diktemetingen

Makkelijk te gebruiken menustructuur in verschillende talen

Door Gebruiker in te stellen Statistieken 1-punts, 2-punts & Fabriekskalibratie

Metingen met differentiële modus en hoge & lage limieten

Groot assortiment dubbelvoudige element transducers

100.000 metingen met USB & Bluetooth® data output

www.elcometerNDT.com compatibel met

™ wireless technology

ElcoMaster

®

Elcometer MTG6, MTG8 & PTG8: Geschikt voor iPhone 6 Plus, iPhone 6, iPhone 5s, iPhone 5c, iPhone 5, iPhone 4s, iPhone 4, iPad Air 2, iPad mini 3, iPad Air, iPad mini 2, iPad (3e en 4e generatie), iPad mini, iPad 2, en iPod touch (4e en 5e generatie). Met de uitdrukkingen ‘Made for iPod’, ‘Made for iPhone’ en ‘Made for iPad’ wordt bedoeld dat deze elektronische accessoires speciaal zijn ontworpen voor respectievelijk de iPod, iPhone of iPad en dat de ontwerper verklaart de prestatiestandaarden van Apple te hebben nageleefd. Apple is niet verantwoordelijk voor de werking van dit apparaat of dat het voldoet aan veiligheidsstandaarden en wettelijke standaarden. Let op: als u deze accessoire gebruikt in combinatie met een iPod, iPhone of iPad kan dit de prestaties van de draadloze verbinding beïnvloeden.

Jan - MTG Half Page 2016.indd 1

PET12 Advertenties.indd 54

5/20/2016 3:35:30 PM

29-11-16 16:27

5

NIEUWS

Platforms NAM voorzien van duurzaam energiesysteem ∙ Dong wil van olie- en gasactiviteiten af

6

PETROCHEMISCHE INDUSTRIE IN VS LEEFT OP

Door de bouw van een nieuwe kraker van Shell in Pennsylvania krijgt ethaan meer waarde, waardoor fracking-operaties weer geld gaan opleveren. Dat zorgt voor een wedergeboorte van de Amerikaanse petrochemische industrie.

10

DIGITALISERING BIEDT OLIE- EN GASINDUSTRIE TOEKOMST

De aanhoudende kostendruk in de olieen gaswinning is een drijfveer voor innovaties. Digitalisering biedt ongekende mogelijkheden. Zo is de Subsea Factory geen verre droom meer, maar zijn delen van het concept al realiteit.

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 081

Vormgeving BureauOMA, Wehl

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 082

Medewerkers Teake Zuidema, Marijke Engel

Cover Shell Adverten

tieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 3122 088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

04 | 16

PET12 OB-Inhoud.indd 55

CO LO F O N

OLIE EN GAS 04|16

3

29-11-16 16:40

[Sav e th

e da te]

WATERDRAGERS Water heeft op zichzelf een lage waarde, maar als drager van energie en grondstoffen is het onmisbaar voor de industrie. Tijd voor een herwaardering. Want een integrale blik op energie, water en grondstoffen biedt vaak onverwachte kansen en economische en ecologische winst. Of het nu om stoomsystemen, koel-, proces- of afvalwater gaat: de invloed van de keten wordt steeds groter. Zowel aan het begin als aan het einde van de waterketen ontstaan interessante technische innovaties, maar ook innovatieve samenwerkingsverbanden.

Programma

Tijdens Watervisie 2017 presenteert de waterketen zich als waterdrager: bescheiden als single utility, maar met een grote impact op de utilitiesvoorziening in zijn geheel.

Initiatiefnemers:

12.00 uur

Ontvangst met lunch

13.00 uur

Start congres Verschillende sprekers uit de industrie

14.45 uur

Pauze

15.15 uur

Vervolg programma met bekendmaking Water Innovator of the Year 2017

17.00 uur

Slotlezing

17.30 uur

Netwerkborrel

18.30 uur

Einde congres

DOELGROEP

• Beslissers en geïnteresseerden uit de (proces-) waterintensieve industrie • Managers uit de Chemie & Raffinage • Food & Beverage • Pulp & Paper • Olie & Gas-industrie

Partners:

www.watervisie.com PET12 56 WAT17Advertenties.indd hele pagina advertentie.indd 1

29-11-16 22-11-16 16:27 16:16

PLATFORMS NAM VOORZIEN VAN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM

FOTO: NAM

>Dankzij een duurzaam energiesysteem kan er op platforms van NAM en Shell UK schoner aardgas worden geproduceerd. Het energiesysteem met zonnepanelen is in november geïnstalleerd op het Engelse platform Leman Echo op de Noordzee. Daarmee kan tegen lagere kosten en met minder CO2uitstoot meer aardgas worden geproduceerd.

Omdat de grotere gasvelden op de Noordzee inmiddels leeg zijn geproduceerd, werken NAM en Shell UK voortdurend aan innovaties en kostenbesparingen om uit steeds kleinere gasvelden op zee aardgas te kunnen winnen.

Platforms worden vereenvoudigd tot onbemande platforms, gasbehandelingsinstallaties worden verwijderd en het aardgas wordt, voor het aan land komt, alleen nog op centraal gelegen platforms behandeld.

Van de platforms in Engeland, die soms wel veertig jaar oud zijn, wordt vrijwel alles verwijderd en

blijft vaak alleen nog een dek met productieputten over. Om aardgas uit deze putten te kunnen produceren, is elektriciteit nodig. Technologiebedrijf Vonk uit Coevorden ontwikkelde hiervoor een compleet nieuw energiesysteem.

Het hybride powersysteem bestaat uit 152 zonnepanelen en slechts drie containers met geavanceerde technologie, inclusief een unit voor energieopslag.

Naar verwachting draait een platform met dit nieuwe systeem 85 procent van de tijd op zonneenergie.

Om het platform ook tijdens de donkere wintermaanden, via een aggregaat, van stroom te blijven voorzien, is ‘slechts een zeer geringe hoeveelheid diesel nodig’. Een platform blijft met het systeem langer in bedrijf, heeft minder storingen aan installaties en produceert aardgas tegen lagere kosten. Het systeem is zelfvoorzienend, zelfsturend en voldoet aan de strenge eisen voor offshore-mijnbouwinstallaties. Slechts eenmaal per jaar vaart het onderhoudsschip de Kroonborg langs voor onderhoud.

NAM en Shell UK werken in de uitvoeringsorganisatie ONEgas samen aan de gaswinning op de Zuidelijke Noordzee. Deze organisatie wordt aangestuurd vanuit Assen. Aan Nederlandse kant van de Noordzee heeft ONEgas 23 platforms, waarvan 15 onbemand.

Aan de Engelse kant zijn dit 21 platforms, waarvan 19 onbemand.

In Den Helder en Bacton komt het aardgas aan wal, waarna het met gasbehandelingsinstallaties gereed wordt gemaakt voor eindgebruik.

DONG WIL VAN OLIE- EN GASACTIVITEITEN AF >Het Deense energiebedrijf Dong Energy kondigde tijdens de presentatie van de derde kwartaalcijfers aan zijn olieen gasactiviteiten te willen afbouwen. Hoewel de divisie financieel goede prestaties levert, wil het bedrijf zich nog meer profileren als duurzame energieleverancier. De operationele winst van Dong steeg in het derde kwartaal met zeven procent ten opzichte van dezelfde periode in het jaar daarvoor. Het bedrijf boekte een winst van totaal 4,8 miljard Deense Kroon. Een groot deel van die winst was te verklaren door het feit dat het bedrijf zijn windactiviteiten met negentien procent heeft uitgebreid. Ook heronderhandelingen rondom een gasinkoopcontract droegen bij aan het positieve resultaat.

Dong heeft afgelopen jaar zijn gastransportactiviteiten overgedragen aan de Deense TSO Energinet. Deze transactie bracht het bedrijf 1,3 miljoen Deense Kroon op. Het bedrijf kondigde tevens aan zich in de toekomst volledig te willen richten op duurzame energie. Topman Henrik Poulsen wilde nog niet ingaan op wanneer die activiteiten daadwerkelijk worden verkocht, maar dat ze worden verkocht, is in ieder geval duidelijk.

Dong is al de grootste windenergieproducent van de wereld.

Het bedrijf heeft nog zeven windparken in aanbouw met een gezamenlijke capaciteit van 4,4 gigawatt. Verder zet men in op biomassacentrales in zowel Denemarken als in het Verenigd Koninkrijk.

04 | 16

PET12 OC-Nieuws.indd 57

5

29-11-16 16:39

Petrochemische industrie in VS leeft op Shell’s besluit om in Pennsylvania een installatie te bouwen die etheen produceert uit ethaan, is een opsteker voor de olie- en gasindustrie in diezelfde en omliggende staten. Dankzij de bouw van deze en andere nieuwe krakers krijgt het ethaan meer waarde, waardoor fracking-operaties weer geld gaan opleveren. Dat zorgt voor een wedergeboorte van de Amerikaanse petrochemische industrie.

Begin juni 2016 hakte Shell de knoop door. Het sein ging op groen voor een investering van om en nabij zes miljard dollar in de bouw van een ethaankraker in Beaver County, een gemeente in de Amerikaanse staat Pennsylvania, veertig kilometer ten noordwesten van Pittsburgh.

Deze installatie aan de Ohio-rivier moet vanaf het begin van het nieuwe decennium anderhalf miljoen ton etheen per jaar produceren uit ethaan en in ieder geval een deel daarvan verwerken tot polyetheen. Etheen, ook wel ethyleen genoemd, en polyetheen zijn de belangrijkste feedstocks van de chemische industrie.

FOTO: BLOOMBERG

Teake Zuidema

Natte bronnen Pennsylvania ligt op de Marcellus en de Utica, leisteenformaties die sinds 2010 grote hoeveelheden aardgas produceren. Er zijn veel ‘natte bronnen’, waarvan het gas naast methaan, butaan en propaan voor maximaal twintig procent bestaat uit ethaan. Dit kan, tot een zeker percentage, in de gasstroom blijven zitten, maar het is lucratiever om het met een fractionater uit de gasstroom te halen en het te verkopen aan een etheenproducent.

De fracking-boom in Pennsylvania dreef daardoor niet alleen de prijs van aardgas naar beneden, maar deed ook de prijs van ethaan kelderen. Betaalde de afnemer in juni 2008 nog 140 dollar voor een vat ethaan (barrels of oil equivalent), in december 2015 was dat gekelderd naar 12 dollar.

‘We zitten hier in Pennsylvania bovenop een resourcebase van wereldklasse en bovendien vlak bij de voordeur van onze afnemers’, zei Atte Visser, vice-president van Shell Appalachia, in juni op een bijeenkomst in Pittsburgh. Shell had ook locaties in West Virginia en Ohio op het oog voor de nieuwe kraker, maar het pakket belastingvoordelen van 1,6 miljard dollar dat Pennsylvania bood, gaf uiteindelijk de doorslag. ‘Ik kan met mijn hand op mijn hart zeggen dat we zonder deze fiscale stimulans de beslissing om hier te investeren niet hadden genomen’, aldus Visser. Shell krijgt van Pennsylvania onder andere vijftien jaar lang een tax credit van 2,10 dollar voor ieder vat ethaan dat het afneemt van lokale producenten.

6

PET12OE-ShaleGas.indd 58

Werk Tony Amadio, county-commisioner van Beaver County, is opgetogen over de komst van Shell. Amadio: ‘Nadat de staalfabrieken hier veertig jaar geleden stopten met produceren, is bijna veertig procent van de bevolking weggetrokken. Ik heb goede hoop dat sommige van die families nu terugkeren.’

Die kans bestaat inderdaad. Voor de bouw van de kraker zijn zesduizend mensen nodig. En wanneer de kraker eenmaal is opgestart, zal deze werk bieden aan zeshonderd mensen. ‘Ik zie nog veel meer banen komen, wanneer de industrieën die etheen en polyetheen verwerken ook besluiten om zich hier te vestigen’, aldus de countycommisioner.

04 | 16

29-11-16 16:43

FOTO: BLOOMBERG

Wedergeboorte Shell is niet het enige bedrijf dat profiteert van de Amerikaanse fracking-revolutie. Thailand’s PTT Global heeft een plan liggen voor de bouw van een kraker in Ohio, de buurstaat van Pennsylvania. Ook in West Virginia en North Dakota zijn plannen voor krakers die gebruik zullen maken van ethaan dat tot nu toe werd geëxporteerd of via pijpleidingen naar krakers aan de Amerikaanse Golfkust werd getransporteerd. Maar ook aan de Golfkust wordt gebouwd. In Texas verrijzen twee krakers – een van Dow en een van het Zuid-Afrikaanse Sasol Limited – die gebruik zullen maken van ethaan uit de Eagle Ford leisteenformatie. De verwachting is dat de Amerikaanse etheenproductie van 2016 naar 2020 zal stijgen van 29 miljoen naar 40 miljoen ton.

De American Chemistry Council spreekt van een wedergeboorte van de Amerikaanse petrochemische sector.

Volgens deze organisatie liggen er momenteel plannen op tafel voor de bouw van nieuwe petrochemische installaties met een totale waarde van 170 miljard dollar. Zestig procent daarvan zijn buitenlandse investeringen.

Tien jaar geleden was de situatie totaal anders. De hoge kosten van energie en grondstoffen dwongen toen veel Amerikaanse chemiereuzen uit te wijken naar het Midden-Oosten en China. Die trend is omgedraaid. ‘Dankzij het goedkope gas kunnen de Amerikaanse producenten veel goedkoper etheen produceren dan de concurrenten in Azië en Europa’, zegt Goetz Veser, professor Chemical and Petroleum Engineering aan de University of Pittsburgh.

Veser merkt op dat het produceren van etheen uit ethaan ondanks de lage olieprijs nog altijd goedkoper is dan het kraken van nafta, zoals de meeste Aziatische en Europese producenten doen. Veser: ‘Eigenlijk is het woord ‘kraker’ een onjuiste benaming voor een fabriek die etheen maakt uit ethaan. Wanneer je nafta gebruikt voor de productie van etheen, moet je inderdaad de lange ketens in het mengsel van koolwaterstoffen kraken. Wanneer je echter ethaan gebruikt, dan wil je alleen twee waterstofatomen verwijderen en moet je juist koste wat kost voorkomen dat je de verbinding tussen de beide koolstofatomen kraakt. Als je de verbinding tussen de koolstofatomen kraakt, dan krijg je cokes en kun je de hele productie stilleggen.’

Meer waarde Shell’s kraker betekent een enorme opsteker voor de olieen gasindustrie in Pennsylvania en omliggende staten.

Door het hydraulic fracking is Amerika in het tijdsbestek van een paar jaar de grootste gasproducent van de wereld geworden. De Amerikaanse elektriciteitscentrales schakelen in groten getale over van steenkool naar aardgas.

Door de hoge productie is de prijs van aardgas in de VS echter onder de drie dollar per miljoen BTU beland.

Door deze lage prijs zijn veel fracking-operaties niet langer rendabel en zijn een aantal frackers failliet gegaan.

Veser: ‘Door de bouw van nieuwe krakers krijgt het ethaan veel meer waarde en dat betekent dat veel fracking-operaties weer geld gaan opleveren. Tot voor kort produceerden de Marcellus en Utica vaak zoveel ethaan dat de gasbedrijven zich er geen raad mee wisten.’

Luchtvervuiling De schaduwzijde van een ethaan-kraker is de luchtvervuiling die zo’n installatie met zich meebrengt. Veser noemt drie bronnen van vervuiling: de branders, het affakkelen en de onvermijdelijke lekkages. Veser: ‘Ethaan moet worden verhit tot achthonderd graden Celsius en daarvoor verbrand je enorm veel gas. Dat produceert uiteraard een hoop CO2, maar het is wel een gecontroleerde reactie. Het affakkelen is noodzakelijk omdat bij het productieproces, vooral bij het opstarten en het afsluiten, allerlei ongewenste producten ontstaan die geen waarde hebben. Dit affakkelen is per definitie een moeilijk te beheersen proces en je brengt onder meer koolwaterstoffen, vluchtige organische stoffen en fijnstof in de lucht. Verder opereert zo’n kraker nooit perfect, er zullen altijd gassen ontsnappen via lekkende pijpen, afsluiters en compressors.’

Tony Amadio, de county-commisioner van Beaver County, maakt zich niet zoveel zorgen over de luchtvervuiling van de toekomstige Shell-kraker. ‘De oudere generatie in Beaver County is wel wat gewend. De staal- en cokesfabrieken produceerden hier vroeger zoveel 04| 16

PET12OE-ShaleGas.indd 59

7

29-11-16 16:43

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv a4.indd 1 PET12 Advertenties.indd 60

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608266 www.logisticon.com/nl/verhuur

02-12-15 09:56 29-11-16 16:27

FOTO: CHUCK ANDERSON, PENN STATE

vervuiling, dat ik als jongetje niet beter wist dan dat de sneeuw altijd zwart gespikkeld was.’ Amadio is op uitnodiging van Shell op bezoek geweest bij een kraker van het bedrijf in Louisiana en vond dat het daar prima rook.

Amadio: ‘Verder is het zo dat Shell voor de uitstoot van stikstof- en zwaveloxiden emission credits moet kopen.

Dat betekent dat er niet meer luchtvervuiling bij kan komen.’

Milieuvergunning James Fabisiak moet Amadio teleurstellen. Aan de hand van cijfers van Shell heeft deze toxicoloog en docent milieugezondheid aan de University of Pittsburgh berekend dat de kraker in Beaver County per jaar net zoveel luchtverontreiniging veroorzaakt als 36.000 nieuwe auto’s die ieder twintigduizend kilometer rijden. Fabisiak: ‘Bij het aanvragen van een milieuvergunning heeft Shell onder andere schattingen geleverd van de hoeveelheden stikstofoxiden en VOC’s (vluchtige organische stoffen, red.) die zullen worden uitgestoten. Daarvoor moeten ze emission credits kopen. Het voorspellen van de hoeveelheid ozon – een product van stikstofoxiden, VOC’s en zonlicht – is echter veel moeilijker te voorspellen.’

Via de handel in emission credits probeert Pennsylvania ervoor te zorgen dat de emissies alleen minder kunnen worden. Wie bijvoorbeeld een ton stikstof wil uitstoten, moet eerst emission credits kopen voor meer dan een ton aan stikstofemissies. Ook Shell moet zich hieraan houden. ‘Het probleem is dat Shell emission credits kan kopen van bedrijven die al jaren geleden zijn gesloten en dus al heel lang geen emissies meer produceren’, zegt Fabisiak. ‘Het opstarten van de kraker zal dus wel degelijk betekenen dat er meer emissies komen.’ Pittsburgh ligt onder de wind van Beaver County en is een van de Amerikaanse steden met het hoogste aantal dagen met te hoge ozonconcentraties.

Testinstallatie Volgens Veser is er overigens wel een schonere methode om etheen te produceren, maar die is nooit op commerciële schaal getest. ‘Union Carbide, dat is inmiddels Dow, had in de jaren tachtig van de vorige eeuw een grote testinstallatie die via oxidatieve dehydrogenisatie etheen produceerde. Dit is een methode die met lagere temperaturen opereert waarbij je zuurstof toevoegt om waterstof te verwijderen. Union Carbide heeft dit proces nooit op industriële schaal toegepast. Het risico is te groot. Petrochemische installaties moeten altijd enorm groot zijn om de kosten per ton product zoveel mogelijk te drukken. Geen bedrijf wil het risico nemen om een fabriek van vele miljarden te bouwen, die dan vervolgens niet goed blijkt te draaien.’

Kettingreactie Al met al heeft de schaliegasrevolutie een kettingreactie veroorzaakt in de Amerikaanse economie. Dankzij het fracken is er meer aardgas en meer ethaan. Dat betekent goedkope energie en goedkope feedstock voor de petrochemische industrie. Het bouwen van de krakers levert vervolgens weer een stimulans om gasbronnen te exploiteren die veel ethaan bevatten. En dankzij de grotere productie van etheen en polyetheen beschikken de verwerkers van deze producten over relatief goedkope grondstoffen.

Zo’n kettingreactie is uiteraard ook kenmerkend voor een sector met een sterk cyclisch karakter. Sommige Amerikaanse analisten voorspellen dat de opleving van de petrochemische sector niet lang meer zal duren. Wanneer de olieprijs laag blijf, de gasprijs in de VS omhoog gaat door de export van LNG, en de Chinese economie stagneert, is het mogelijk dat er straks een overschot aan etheen is. ▲

04| 16

PET12OE-ShaleGas.indd 61

9

29-11-16 16:43

Digitalisering biedt olieen gasindustrie toekomst De aanhoudende kostendruk in de olie- en gaswinning is een drijfveer voor innovaties. Het tijdstip is perfect, want de digitalisering biedt ongekende mogelijkheden.

Marijke Engel

Met die mogelijkheden is bijvoorbeeld de Subsea Factory geen verre droom meer. Sommige delen van het concept zijn zelfs al realiteit. Een Subsea Factory werkt autonoom en onderhoudsvrij. De gewonnen olie stroomt door pijpleidingen aan land en wordt daar bijna volautomatisch geraffineerd. Alle bouwonderdelen in het olieveld communiceren automatisch naar elkaar of een ventiel moet worden geopend of gesloten. Een algoritme, dat gebaseerd is op ingewikkelde prognoses van vraag en aanbod, bepaalt wat ze moeten doen om samen de optimale productiehoeveelheid te bereiken.

Zo ziet de technische toekomst van de olie- en gaswinning in 2050 er volgens experts van Siemens uit. Een deel daarvan is tegenwoordig al realiteit, niet in de laatste plaats door de aanhoudend lage olieprijs. De kostendruk in de branche stijgt, en daarmee de noodzaak om nieuwe wegen in te slaan. Met name in Europa wordt de concurrentie de komende jaren nog harder.

In de BP Energy Outlook verwachten experts dat de wereldwijde energiebehoefte tot en met 2035 met 34 procent zal stijgen. De klassieke mix zal gaandeweg wel veranderen: kolen verliest, aardgas wint en olie zal ondanks de steeds lastigere productieomstandigheden zijn plaats als nummer 1 onder de energiedragers vast weten te houden.

Dat is het scenario in het kort.

Veel bedrijven in de olie- en gasbranche hebben al stappen op weg naar deze toekomst gemaakt. Over de toekomst van de olieprijs doen de BP-experts alleen een voorzichtige uitspraak: ‘Hij zal wel weer stabiliseren.’

Onbeantwoord blijft de vraag: Op welk niveau?

Effectiever benutten ‘De olie- en gasindustrie moet op de schop’, zegt Mario Dreier, afdelingsleider Product Operations bij het Duitse Wintershall. ‘De dalende olieprijs en de gestegen produc-

10

PET12 OD-Wingas.indd 62

tiekosten maken een hogere efficiëntie op alle vlakken noodzakelijk. Moderne digitale technologieën zijn een vereiste voor deze verandering.’ Want met digitalisering en software kunnen processen niet alleen worden geoptimaliseerd, maar ook helemaal opnieuw worden ingericht, bijvoorbeeld het technisch onderhoud van platforms en de training van medewerkers. En ook bij de hardware kan op basis van bestaande structuren een nieuwe variant worden ontwikkeld.

Ook Thomas Sparks, hoofd strategie Oil & Gas bij Siemens, ziet innovatieve digitale technologie als een goede manier om de kosten te verlagen. ‘Economisch gezien gaat het er niet om nieuwe oliebronnen te ontsluiten, maar door verhoging van de productiviteit de reeds gedane investeringen effectiever te benutten.’ Olieproducenten willen enerzijds minder stilstand. Anderzijds moeten de transportkosten verder omlaag, voor personeel en materiaal. ‘De duurste hotelkamers ter wereld bevinden zich op booreilanden, inclusief airstrip’, aldus Sparks.

Data ‘De digitale revolutie is er al’, voegt Rich Holsmann, managing director Global Energy Digital and Technology bij Accenture, daaraan toe. Al bij de planning van een complex groot project als de ontsluiting van een olieveld spelen data een hoofdrol. Daarbij worden alle beschikbare relevante gegevens voor de planning verzameld en met een big data analyse gefilterd. De planning kan vervolgens centraal in de cloud worden bijgehouden.

Daardoor hebben alle betrokkenen altijd toegang tot exact dezelfde, actuele informatie, inclusief de volledige geschiedenis. In zogeheten Expert Centers kunnen medewerkers van gedachten wisselen en in een virtuele ruimte nadenken over oplossingen van complexe problemen. En om te voorkomen dat er problemen ontstaan, helpt de software ook bij preventief onderhoud. Onderhoudsintervallen worden op elkaar afgestemd en onderdelen die moeten worden vervangen, worden tijdig door het systeem nabesteld.

Een ander voorbeeld is de visualisatie van een complete installatie als 3D-model. Op die manier ontstaat er een soort begaanbare databank. Net als in een computerspel kun je je als technicus-avatar over het platform bewegen, of je zet een 3D-databril op en je staat middenin de vir-

04 | 16

29-11-16 16:39

FOTO: SIEMENS

tuele wereld van buizen, pompen en ventielen. Zonder een voet op het platform te zetten, kunnen technici tijdens hun virtuele wandeling exact bekijken welk ventiel uit welke serie onderdelen afkomstig is, hoe lang het al in gebruik is en wanneer het tijd is voor het volgende onderhoud.

Maar ook voordat er van onderhoud sprake is, komt er al software aan te pas. Zo trainde Total E&P zijn medewerkers voor de Pazflor FPSO voor de kust van Angola met de simulator, nog terwijl het schip op de werf in Korea lag. De verkorte inwerkperiode door deze eerdere trainingen in het virtuele model zorgde er onder andere voor dat de Pazflor ruim twee maanden eerder in gebruik kon worden genomen.

Subsea installaties Tegelijkertijd is er beneden, op de zeebodem, ook al veel mogelijk. ‘Subsea lijkt op een reis naar de maan’, vindt Sparks. ‘We moeten leren omgaan met de bijzondere omstandigheden en wel op zo’n manier dat alles probleemloos verloopt, onderhoudsvrij.’ Elk onderhoud en iedere ingreep gaat gepaard met torenhoge kosten omdat er hypermoderne robots aan te pas moeten komen. De oplossing heet Subsea Factory, een zelfstandig werkend systeem van olieplatforms op de zeebodem, die zowel met kabels, buizen en leidingen verbonden zijn als via

een permanente datastroom met elkaar communiceren.

Bij de ontsluiting van het Mariaveld in Noorwegen probeert Wintershall zo dicht mogelijk bij deze oplossing in de buurt te komen. Al bij de planning probeerde het projectteam de kosten door slimme oplossingen binnen de perken te houden. Door het gebruik van de infrastructuur van de bestaande offshore platforms Åsgard, Kristin en Heidrun in de buurt kon men zich bij de ontsluiting van het veld op de subsea installaties en de koppeling met de reeds bestaande infrastructuur concentreren.

‘Deze kostenbesparende manier van werken is uniek in Noorwegen’, zegt Hugo Dijkgraaf, projectleider van het Mariaveld bij Wintershall. En het is doorslaggevend voor de rendabiliteit van het project. Bij een waterdiepte van driehonderd meter en met weersomstandigheden aan het oppervlak die ervoor zorgen dat werkzaamheden alleen van april tot september kunnen worden uitgevoerd, is dat al lastig genoeg. ‘Als we voor het einde van het jaar alle geplande stappen hebben gezet, is de kans groot dat we het project volgens planning kunnen afronden’, zegt Dijkgraaf. De productie moet in 2018 beginnen. Na de ingebruikname zal Maria overigens niet geheel autonoom werken. Het veld wordt op afstand bewaakt en bestuurd vanaf het Noorse vasteland. Daar zitten mensen met een schat aan ervaring, zowel on- als offshore. ▲

MARIAVELD Wintershall ontdekte het Mariaveld in 2010, ongeveer tweehonderd kilometer uit de kust in de Noorse Zee. Het was een van de eerste succesvolle exploraties van het bedrijf in Noorwegen. Maria ligt zo’n twintig kilometer ten oosten van het Kristin-veld en ongeveer 45 kilometer ten zuiden van het Heidrun-veld.

Van de al bestaande infrastructuur voor deze velden maakt Winterhall handig gebruik. Het bedrijf gaat Maria vanaf eind 2018 namelijk produceren via twee subsea templates die driehonderd meter onder het wateroppervlak op de zeebodem komen te staan.

Deze worden gekoppeld aan de infrastructuur van de bestaande productieplatforms Kristin, Heidrun

en Åsgard B. Zo zal de olie uit Maria bijvoorbeeld op het Kristin platform worden verwerkt en levert het Heidrun platform het injectiewater aan. Dankzij deze innovatieve en kosteneffectieve oplossing is het voor Wintershall mogelijk om het veld ondanks de lage olieprijs toch in productie te nemen.

Het winbare volume van Maria wordt geschat op 180 miljoen vaten olie-equivalenten, waarvan het meeste olie is. Operator van het veld is Wintershall Norge met een belang van vijftig procent. Daarnaast heeft Petoro een belang van dertig procent en Centrica Resources twintig procent. De partners verwachten gedurende 23 jaar olie uit het veld te kunnen pompen.

04 | 16

PET12 OD-Wingas.indd 63

11

29-11-16 16:39

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

MLG Instruments

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Inspecta B.V.

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

64

PETROCHEM 12 – 2016

PET12 Advertenties.indd 64 Alle pagina's PET12_MartketReview.indd

29-11-16 16:28

_advA5_

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

In Control by Simulation Operator Training Simulators Nusterweg 80 6136 KV SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren PETROCHEM 12 2016

65

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET12 Advertenties.indd 65 _advA5_www_petrochem.indd 43

29-11-16 16:28 24-11-16 12:55 14:00 01-06-16

COLUMN

‘Soms worden de gigantische chemische installaties in Antwerpen en Rotterdam wel eens vergeleken met moderne industriële kathedralen van de 20ste en 21ste eeuw.’

Steunberen Aan het einde van dit toch merkwaardig internationaal gekleurd en vaak ook schokkend verlopen jaar nemen we in de Rijn/Schelde-delta afscheid van twee merkwaardige figuren die hun stempel, elk op hun eigen manier, hebben gedrukt op de ontwikkeling van die delta. Ik heb het over Cees Jan Asselbergs en Eddy Bruyninckx. Wouter De Geest suggereerde me om deze twee trekkers voor het voetlicht te brengen. Terecht, want beider loopbaan verliep nagenoeg parallel.

Opgestroopte mouwen Het zijn geen echte ‘havenbaronnen’, zoals CEO’s van grote logistieke en havengebonden ondernemingen wel eens worden genoemd. Beiden zijn eerder uit het serviele hout gesneden, de dienstenstand. Merkwaardig is dat beiden een loopbaan hebben van bijna of helemaal een kwarteeuw die begin jaren negentig startte. Economisten noemen dat de jaren van de ‘omgekeerde olieschok’. Sterk gedaalde grondstoffenprijzen en het aantrekken van de vraag naar basischemicaliën zorgden voor mooie resultaten en dus geld voor investeringen.

Cees Jan kwam uit de ondernemerskoepel en verkaste naar de Europoort Botlek Belangen, zeg maar de Rotterdamse industriële poot, die tien jaar later fuseerde met de scheepvaartvereniging. Meteen verzoende hij twee belangrijke spelersgroepen en wist hij een belangengroep te smeden met achthonderd bedrijven die samen veertien sectoren en 180.000 medewerkers vertegenwoordigden.

In Antwerpen konden ze daar alleen jaloers om worden, want daar duurde het een stuk langer voordat de spreidstand tussen de industriële en logistieke havengebruikers kon worden overbrugd. Cees Jan realiseerde dat in no time, omdat hij als afgestudeerde in de architectuur wist hoe het bouwen ineen zat en hij bovendien een doener was van het soort dat liefst met opgestroopte mouwen aan de slag ging. Met zijn Deltalinqs zette hij zes werven op: ondernemingsklimaat, onderwijs en arbeidsmarkt, veiligheid, infrastructuur, en bereikbaarheid en innovatie. Die werven kregen vorm en inhoud met gezamenlijke praktijkinitiatieven, opleidingsacademies en oefenplants.

Cees Jan was overigens een van de eersten om mee te duwen aan de kar van het Chemvision-platform waarbij gepoogd werd

de chemie van Antwerpen en Rotterdam structureel rond de tafel te krijgen. Niet om afspraakjes in achterkamers te maken, maar om samen te denken aan de verbetering van de randvoorwaarden. Helaas bleek het water tussen de twee koningskinderen – Rotterdam en Antwerpen – nog altijd te diep.

Bruggenbouwer Eddy Bruyninckx had een ander profiel en legde dus een ander parcours af. Hij komt uit de wereld van de gedegen ambtenaren en heeft ministeriële kabinetservaring. Zijn opdracht is niet min: een stadsdienst – en dan nog een van de meest winstgevende – omvormen tot een echt bedrijf, een havenbedrijf met 1500 medewerkers en vele opdrachten, tentakels en vele klanten. Eddy toonde zich een voorzichtig, aftastend manager, een bruggenbouwer die ook besefte dat de havenbelangen niet ophielden aan de grenzen van die haven, maar veel verder economisch en sociaal rimpelden. Hij moest ook laveren in de spreidstand tussen de industriële havengebonden ondernemingen en de puur logistieke spelers. Na-ijver tussen die twee was jarenlang een thema in Antwerpen, maar hij slaagde er met voldoende back-up en doorzetting in om van deze spreidstand een sterkte te maken.

Gedroomde samenwerking Soms worden de gigantische chemische installaties in Antwerpen en Rotterdam wel eens vergeleken met moderne industriële kathedralen van de 20ste en 21ste eeuw. Kathedralen, zeker de gotische, werden meer dan vijfhonderd jaar geleden uitgerust met steunberen, die de belangrijke gewelven kracht en weerstand moesten geven.

Cees Jan Asselbergs en Eddy Bruyninckx waren in hun sector zulke steunberen. Aan hun opvolgers om die functie verder in te vullen en waar te maken. En komt er van nog wat van die vaak gedroomde samenwerking tussen Rotterdam en Antwerpen? ‘Alleen als we voor beide industrie- en havengebieden een toegevoegde waarde kunnen waarmaken, zal die samenwerking er stapsgewijs wel komen’, bedenkt Wouter De Geest.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 12 - 2016 66

PET12 I-Doorslaer.indd 66

29-11-16 16:30

Serving the industry Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction.

Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Project management, engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Contracting divisie’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Manufacturing’ en ‘Services & Maintenance’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.100 medewerkers en 13 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

RijnDijk Construction BV | Beukenlaan 115, 5616 VC Eindhoven NL | T +31 (0)40 - 246 72 28 | E info@rijndijk.com

Kennismaken? Graag.

Belt u even of kijk op www.rijndijk.com.

RD Construction Corporate PET12 B-Inhoud.indd 4 MagAd.indd 1

17-06-16 30-11-16 15:29 08:24

Together facing a brighter tomorrow At Yokogawa, we believe the sky’s the limit.

And to reach beyond today’s horizons, we work step-by-step with you to make the unimagined a reality. That’s how we move forward, through the synergy of co-innovation partnership. Join hands with us, and together we can sustain a brighter future. Yokogawa: Building a better tomorrow with you today.

Please visit www.yokogawa.com/nl

Facing-a-brighter185x267.indd 1

PET12 B-Inhoud.indd 4

25/08/16 15:00

30-11-16 08:24