Pet12 lr

making the difference

Nr. 12 – 2013

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

001_2_55_56_A_omslag_.indd 2

Olefins 4 draait weer na complexe turnaround • Transformatie van Fujifilm: innovatie à la Intel Inside • Ineos investeert tijdens crisis • Thema: Veiligheid

26-11-13 16:51

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Weer een I/O wijziging? Ok. Ook een nieuw bedradingschema.

Een nieuw marshalling ontwerp.

En een ook nieuwe kast.

Kon ik dat allemaal maar laten verdwijnen...

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium

DAT KAN GEWOON

Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry

Electronic Marshalling- geen extra werk, geen nieuw ontwerp en geen hoofdpijn meer.

Met DeltaV Electronic Marshalling kunt u I/O wijzigingen doorvoeren, waar en wanneer u wilt, zonder engineeringskosten of opschorten van uw planning. Onze nieuwe DeltaV CHARacterisation Module (CHARM) elimineert kruisbedrading van het marshallingpaneel naar de I/O kaart, ongeacht het signaaltype, zodat u geen voorgeschreven specificaties nodig hebt. Al deze kabels, weg. De extra tijd en engineering, weg. U kunt zelf zien hoe eenvoudig het is door te kijken op www.IOondemandcalculator.com of bel +31 70 413 66 66

Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction. Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Process Equipment & Constructions divisie’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Refractories’ en ‘Offshore & Maritime’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Het Emerson logo is een merknaam en een service merknaam van Emerson Electric Co. ©2013 Emerson Electric Co.

RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

115696 ins48_DeltaVeraseYCDT_Petro.indd 1 001_2_55_56_A_omslag_.indd 3

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.rijndijk.com of www.andusgroup.com

22/11/2013 09:12 26-11-13 16:51

IN DEZE EDITIE

12 TraNsformaTIE vaN fujIfIlm

30 oCI: ‘KwalITEIT TurNarouND moET bETEr’

De fabriek van Fujifilm in Tilburg moest enkele jaren geleden noodgedwongen radicaal veranderen. Fotorolletjes waren passé, dus waar moest het bedrijf zich nu mee bedruipen?

Albert van Maren, productiedirecteur offsetplaten, maakte alles van dichtbij mee, en weet als geen ander hoe je omgaat met een snel veranderende wereld. ‘Soms is het alleen people en planet, maar het liefste komt er ook profit bij kijken.’

In april voerde OCI Nitrogen een onderhoudsstop uit bij haar fabrieken voor melamine en ureum in Geleen. Bij de heropstart kwamen problemen aan het licht, waardoor de stop uiteindelijk tweemaal zolang duurde als gepland. ‘We zullen alle inventivi­ teit nodig hebben om de volgende stop beter te laten verlopen.’

18 ComplExE TurNarouND olEfINs 4 Half september legde Sabic zijn kraker Olefins 4 stil voor een omvangrijke turnaround. Naast de gebruikelijke onderhouds­ werkzaamheden is de fabriek op vele plaatsen vernieuwd en verbeterd. De gemoderniseerde kraker zou nu één van de efficiëntste in Europa moeten zijn.

20 INEos INvEsTEErT TIjDENs CrIsIs In weerwil van de tendens waarin alle investeringen plaats­ vinden in de Verenigde Staten en Azië, heeft Ineos in novem­ ber de grootste ethyleenterminal van Europa geopend in Zwijndrecht. Ineos vermeldde expliciet dat de investering van ruim honderd miljoen euro juist ten tijde van economische crisis en felle concurrentie is gedaan om het Vlaamse che­ miecluster overeind te houden en weer een competitief voor­ deel te geven.

24 NIEuwE INZIChTEN ovEr sChalIEgas Het is bijna absurd, zoveel wordt er in Nederland over scha­ liegas gesproken. Niet alleen is heel het land in rep en roer vanwege – inmiddels alweer uitgestelde – proefboringen, ook buitelen onderzoeksbureaus, belangenorganisaties, experts en bedrijven over elkaar heen om te vertellen hoe groot het gevaar is. In november waren er twee fikse congres­ sen over schaliegas in Nederland. Petrochem was bij beide congressen aanwezig, en tekende de negen belangrijkste nieuwe inzichten op.

38 ThEma: vEIlIghEID ‘Veiligheid is te vergelijken met stroomopwaarts roeien op een rivier; als je niet blijft roeien, drijf je gewoon weer terug naar waar je eerst was’, stelde Bart Leenders van Neste Oil tijdens een rondetafelbijeenkomst van het Petrochem­platform. Negen experts ging in gesprek over verantwoordelijkheden en waar­ om het ondanks trainingen, voorbereidingen en veiligheids­ maatregelen soms toch nog fout kan gaan. En mocht het zover komen, wees dan bewust van de keerzijde van ongeval­ onderzoek. Een ongewenst neveneffect is dat de resultaten ervan ook tegen het bedrijf kunnen worden gebruikt.

EN vErDEr Commentaar feiten en cijfers • Shell en Dow kunnen profiteren van reststromen • Lanxess versterkt vestigingen in Kallo en Lillo feiten en cijfers buitenland • Stagnerende vraag China bedreiging voor chemie in EU • IEA raadt drastische energie­efficiency aan binnenstebuiten • Niko van Gent Technologie petrospect onbevangen • René den Heeten producten agenda Column • Wim Soetaert

05

07

11 23 33 35 37 49 53 54

PETROCHEM 12 – 2013

003_B_Inhoud.indd 3

3

26-11-13 14:49

“ Is your plant ready for the future? “ Managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 12 - 2013 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Inge Janse 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084,

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, René den Heeten, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: Sabic ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKKERIJ: DeltaHage, Den Haag ABONNEMENTEN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,50 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Making critical plant information fully visible is just the beginning of the vigilant cycle. Seeing clearly gives you the knowledge necessary to anticipate the changes required in your process.

Knowing in advance brings you the speed and flexibility to optimize your plant in real time. And by acting with agility, you are able to adapt to the ups and downs of your business environment. VigilantPlant excels at bringing out the best in your plant and your people - keeping them fully aware, well informed, and ready to face the next challenge.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

Please visit us at www.yokogawa.com/eu

004_colofon_yokogava.indd 4

26-11-13 12:02

COMMENTAAR

‘Als we niks toestaan, komen we nooit vooruit.’

Wanneer u dit icoontje ziet, kunt u een filmpje bekijken door de foto te scannen met de ilinqs-app.

Bijwerkingen Zouden Nederlanders meer dan vijftig jaar geleden op een zelfde manier naar grootschalige energieprojecten hebben gekeken als tegenwoordig, dan hadden we zeker weten niet een omvangrijk aardgasnet gehad. Dan hadden we decennialang niet van de aardgasbaten geprofiteerd in alle haarvaten van de Nederlandse samenleving. Vraag maar eens aan Vlamingen hoe jaloers ze daarop kunnen zijn.

Al eerder heb ik in mijn commentaren aangegeven geen groot voorstander te zijn van schaliegaswinning in Nederland.

Gewoonweg omdat er naar mijn idee voldoende alternatieven zijn, maar ook omdat je er niet zomaar mee moet beginnen in dichtbevolkte gebieden. Maar als we schaliegas afwijzen, dan moeten we dat wel onderbouwd doen en deze keuze als breekijzer gebruiken voor sociale en technologische innovatie. Denk aan nieuwe technologie die onze industriële processen en consumptiegoederen nog veel energie-efficiënter maken. Dan moeten we ook windenergie en zonne-energie wat meer omarmen.

Dan moeten we ook haast maken met grootschalige opslag van energie, en veel geld steken in de ontwikkeling van bijvoorbeeld solar fuels: duurzame energie inzetten om van CO2 en water brandstoffen te maken en grondstoffen voor de chemie.

Exporteur En ondanks die inspanningen moeten we voorlopig ook accepteren dat we niet van de ene op de andere dag een totaal nieuwe energiehuishouding voorhanden hebben. We hebben nog een poosje fossiele brandstoffen en grondstoffen nodig, al is het ter overbrugging. Het zal eerder een evolutie dan een revolutie zijn. En linksom of rechtsom, schaliegas zal ook in Europa een rol gaan spelen. Mocht Europa er om verschillende redenen zelf niet mee aan de slag gaan, dan is de kans groot dat Amerikaans schaliegas over een paar jaar de Europese markten gaat veroveren. In de vorm van vloeibaar aardgas en GtL-brandstoffen.

Onlangs hoorde ik marktonderzoeker David Pruner van Wood Mackenzie tijdens de Rockwell Automation Fair in Houston voorspellen dat de VS snel verandert van een netto-importeur van gas in een grote exporteur. Waar nog geen decennium geleden grote LNG-terminals aan de Amerikaanse kust werden gebouwd om aardgas te importeren, worden ze momenteel omgebouwd voor overzeese export. Ook Europa gaat schaliegas uit de VS krijgen. Dat kan haast niet anders.

Kennis Hoewel ik dus geen voorstander ben van schaliegaswinning in Nederland, vind ik het wel heel zinvol om op Europees niveau de mogelijkheden te onderzoeken. En eigenlijk ben ik ook wel benieuwd naar proefboringen in Nederland. Niet om zelf aan winning te beginnen, maar om te laten zien dat er een verschil is tussen cowboys en tuinders. Ik denk namelijk dat niet schaliegas zelf extra problemen oplevert voor de omgeving, bijvoorbeeld vervuiling van het grondwater, maar dat de manier waarop het wordt gewonnen daarbij bepalend is. Zo zijn aan winning in Nederland veel strengere regels verbonden dan in de VS. Met de kennis die Nederlandse bedrijven al hebben op het gebied van gaswinning kunnen ze dan wereldwijd oplossingen bieden voor het winnen van schaliegas onder strengere regelgeving. Maar niet zo streng dat ze alle innovatie de kop indrukt.

Stoer en indrukkwekkend Want daar zit natuurlijk nog een veel groter punt: als we niks toestaan, komen we nooit vooruit. Dat geldt zeker op het gebied van technologische innovatie. In de VS is in het begin misschien wel veel te luchtig met de winning van schaliegas omgesprongen.

Maar onder druk van de samenleving heeft het al wel tot innovaties geleid. Bij dezelfde Automation Fair zag ik een mobiele fracking truck. Echt op zijn Amerikaans: groot, lomp, maar zeker ook stoer en indrukkwekkend. Het is de bedoeling dat de truck maximaal tien dagen per put, onder extreme druk water, zand en chemicaliën via de boorgaten in de schalielagen pompt. Doordat de schalie daarna poreus is, stroomt het aanwezige gas gemakkelijker naar boven. Na het fracken kan de winning dus beginnen.

Maar niet voordat het frack-water is nabehandeld.

Volgens ontwikkelaar MC Morgan zijn veel van de nadelen van fracken de laatste jaren grondig aangepakt, waaronder de mogelijke vervuiling van grondwater met chemicaliën. Volgens technici van het bedrijf is het water na de behandeling zelfs weer drinkbaar. Een interessante premisse. Misschien wat te rooskleurig voorgesteld, maar als je nergens aan begint, komen er ook geen oplossingen voor eventuele bijwerkingen. Dan hadden we hier ook geen gasfornuizen gehad en verwarmingsketels op aardgas.

Reageren? @wimraaijen

PETROCHEM 12 – 2013

005_C_commentaar.indd 5

5

26-11-13 16:48

006_mob.indd 016_mob.indd 1 1

26-11-13 10:47 07-03-2011 16:40:39

FOTO: LANXESS

FEITEN & CIJFERS

LaNxESS vERSTERkT vESTIgINgEN IN kaLLo EN LILLo Met de opstart van de volledig vernieuwde Oven 2 heeft de glasvezelfabriek van Lanxess in Kallo haar investeringsprogramma van vijftien miljoen euro afgerond. Na bijna zeven jaren ononderbroken functioneren, was de oude oven versleten. Deze is volledig afgebroken waarna de nieuwe is opgebouwd. Tegelijkertijd zijn bijkomende werken uitgevoerd, zoals de vernieuwing van de veiligheidsschakelingen, verdere automatisering en de vervanging van de stoomketel. Oven 1 werd vorig jaar al vernieuwd.

Glasvezel is een essentieel halffabricaat voor de productie van de hightech-plastics van Lanxess. Deze hoogwaardige, met glasvezel versterkte, plastics worden steeds vaker in voertuigen gebruikt. Tijdens het eerste productiejaar 1976 werd er met één oven bijna vijfduizend ton glasvezel geproduceerd. In april van dit jaar vierde de fabriek een totaal productiecijfer van één miljoen ton glasvezel. Door een nieuwe uitbreiding zal de huidige jaarlijkse capaciteit van zestigduizend ton op termijn nog eens met tien procent toenemen.

Lanxess investeert momenteel ook nog 75 miljoen euro in de bouw van een nieuwe polyamidefabriek in Lillo. De werken zijn op schema en de fabriek zou in 2014 operationeel moeten zijn. De capaciteit is goed voor negentigduizend ton polyamide per jaar.

De uitbreiding van de twee fabrieken staat in schril contrast met de eerder aangekondigde bezuinigingen van Lanxess, waarbij wereldwijd duizend werknemers worden ontslagen. Volgens een woordvoerder van Lanxess was de investering in de fabrieken al lopende toen de reorganisatieplannen bekend werden. Bovendien behoren plastics tot de kernactiviteiten van het concern, aangezien het zwaar inzet op het thema mobiliteit.

TESSENdERLo ChEmIE vERkoopT RoTTERdamSE FoSFaaTFabRIEk Tessenderlo Chemie verkoopt zijn divisie voor veevoederfosfaat Aliphos aan EcoPhos.

In het eerste kwartaal van 2014 moet de overname afgerond zijn. Tessenderlo heeft niet bekendgemaakt hoeveel geld er is gemoeid bij de transactie.

De verkoop behelst de fosfaatfabriek in Rotterdam en verkoopkantoren in Duitsland, Spanje en Polen. Dit betekent dat 57 medewerkers van Aliphos overgaan naar de nieuwe eigenaar. De fosfaatfabriek in Ham valt niet onder de verkoop, aangezien deze eind 2013 wordt gesloten vanwege milieuredenen. De nieuwe hoofdactiviteit van Tessenderlo in Ham wordt de productie van meststoffen, iets wat nu nog een deelactiviteit is. De fabriek in Rotterdam zal een deel van de productie in Ham overnemen en zit daarom volop in een debottlenecking.

Voor EcoPhos is de overname een logische uitbreiding van zijn portfolio, aangezien de Belgische onderneming de productie en ontwikkeling van veevoederfosfaat als kernactiviteit heeft. Het bedrijf wil door de overname van Aliphos marktleider worden in het milieuvriendelijk produceren, verkopen en distribueren van fosfaatproducten.

blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Shell pernis bereikte begin november een mijlpaal: alle medewerkers – Shell en aannemers – hadden toen bij elkaar tien miljoen uren veilig gewerkt. Dat betekende dat zich op de site sinds augustus 2012 geen grote persoonlijke ongevallen hadden voorgedaan; gebeurtenissen waardoor mensen werktijd hebben moeten verzuimen. Een laag onder de zogenaamde verzuimongevallen, registreert Shell alle gebeurtenissen waarbij een medische handeling moet worden verricht, en daar weer onder de lichte EHBO-gevallen. Ook die incidenten nemen in aantallen af maar de teller staat nog niet op nul en dat is wel het streven. akzoNobel is de populairste werkgever voor starters in de chemie, gevolgd door DSM en Sabic. Dat blijkt uit onderzoek van Memory Magazine, een tijdschrift voor studenten en starters. De top vijf wordt afgemaakt door MSD en Bayer. Shell is de meest genoemde naam in de sector energie.

Andere populaire werkgevers in dat segment zijn Alliander, ABB, Cofely en Enexis. Van alle categorieën is Unilever het bedrijf waar de meeste starters naartoe willen, op de voet gevolgd door Shell en Google. In de hoogste regionen bevinden zich verder geen andere chemie- of energiebedrijven.

De Nederlandse aardolie maatschappij (NAM) moet meer geld betalen aan de provincie groningen als compensatie voor de jarenlange gaswinning. Dat stelt de Commissie Meijer in een advies. Het zou gaan om een bedrag van zo’n negenhonderd miljoen euro over een periode van voorlopig twintig jaar, uit te keren door de NAM. Dat bedrag komt bovenop het geld dat de NAM sowieso moet betalen aan Groningers die schade hebben aan hun panden door aardbevingen. De commissie verwijst naar de manier waarop de Britten omgaan met de winning van schaliegas. Daar hebben de bewoners van het gebied waar wordt gewonnen recht op één procent van de opbrengst.

PETROCHEM 12 – 2013

7

26-11-13 16:52

Het Functioneel parket heeft voor de rechtbank in Rotterdam een boete van drie miljoen euro geëist tegen odfjell Terminals Rotterdam, omdat uit onderzoek is gebleken dat het bedrijf jarenlang handelde in strijd met veiligheids- en vergunningsvoorschriften. Daarnaast deed het bedrijf er niet alles aan om zware ongevallen te voorkomen. De officier eiste dat het bedrijf voor een jaar dicht gaat indien het geen orde op zaken stelt. Dit om de maatschappij te beschermen tegen Odfjell.

8

FOTO: VOPAK

m .nl

he

m

ShELL EN dow kuNNEN pRoFITEREN vaN RESTSTRomEN Shell Moerdijk en Dow Terneuzen kunnen profiteren van het ethaan en propaan, die in grote hoeveelheden ontstaan als restproduct bij de opslag van grondstoffen bij de LNG-terminal van Gate en de opslagtankers van Neste Biodiesel. Dat schrijven onderzoekers w .p e tro c van CE Delft. Zij brachten dit potentieel in opdracht van de VNCI in kaart. Momenteel worden deze stoffen verbrand voor het opwekken van energie.

Om het potentieel te achterhalen, analyseren de onderzoekers twee mogelijkheden: Gate die via pijpleidingen aan Shell Moerdijk levert, en Neste via boten aan Dow Terneuzen.

Volgens CE Delft kunnen de naftakrakers in ieder geval prima overweg met de reststromen, evenals met variaties in exacte samenstelling en momenten van levering.

Het scenario van een pijpleiding van Gate (via diverse andere potentiële leveranciers, zoals Neste, BP, Koch en Esso) naar Shell Moerdijk is volgens het onderzoeksbureau het meest hoopvol. De combinatie van ethaan en propaan die Gate levert zou zo’n 525 euro per ton waard zijn, terwijl de investeringskosten (minus aanpassingen aan de kraker) maximaal 250 miljoen euro bedragen. De terugverdientijd zou in dit geval maximaal vier jaar duren.

Scenario 2, waarin Neste zuivere propaan via een boot aan Dow levert, is lastiger. De benodigde investeringen zijn 50 miljoen euro, terwijl de kosten op jaarbasis zo’n 25 miljoen euro zijn. In dit scenario kost het daarom zes jaar voordat deze investeringen terugverdiend zijn, uitgaande van een prijs van 590 euro per ton propaan.

Ook heeft CE Delft berekend hoeveel CO2 er wordt bespaard als deze routes worden afgelegd. De winst zit hem vooral in de lagere broeikasgasuitstoot van de brandstof die ethaan en propaan vervangt (namelijk methaan). Voor beide scenario’s geldt dat hiermee veel CO2 per jaar uit de lucht kan worden gehouden (80 tot 350 kiloton voor Gate, maximaal 170 kiloton voor Neste). De onderzoekers concluderen daarom dat deze methode ‘substantieel kan bijdragen aan realisatie van klimaatdoelstellingen’ van bijvoorbeeld de chemische industrie (de zogeheten Routekaart Chemie) en het Rotterdam Climate Initiative.

Dat klinkt allemaal goed, maar er is nog wel wat extra onderzoek nodig voordat de bedrijven hier echt mee aan de slag kunnen. Zo zijn diverse investeringskosten, zoals voor het extraheren van propaan en ethaan uit LNG, nog niet duidelijk. Of het dus commercieel interessant is, is volgens de onderzoekers nog ongewis. Ook is er nader onderzoek nodig om te achterhalen of het niet interessanter is om Gate via schepen propaan te laten leveren aan Dow. Als laatste raadt CE Delft aan om verder in kaart te brengen welke partijen in de buurt van Rotterdam nog meer reststromen hebben die nuttig herbruikbaar zijn. Die bundeling zou namelijk leiden tot grotere hoeveelheden en meer efficiency in opslag en transport, wat op zijn beurt zorgt voor lagere kosten en daarmee grotere economische kansen.

en

De havens van antwerpen, zeebrugge en Singapore hebben een samenwerkingsakkoord gesloten om LNg zo efficiënt mogelijk ter beschikking te stellen aan de scheepvaart. Ze willen de bunkerprocedures zoveel mogelijk harmoniseren en knowhow met elkaar uitwisselen. LNG wordt beschouwd als de scheepsbrandstof van de toekomst omdat schepen daarmee aan de strengere normen voor zwaveluitstoot kunnen voldoen. Die gelden vanaf 2015 voor de zogenoemde Sulphur Emission Control Areas. Hieronder vallen onder meer het Kanaal, de Noordzee en de Baltische Zee.

st gelez ee

op ww

Nogepa, de vereniging voor de olie en gas producerende maatschappijen in Nederland, heeft een brandbrief geschreven aan minister Schultz van Haegen (infrastructuur).

De vereniging vraagt daarin dringende aandacht voor het feit dat de overheid twee SAR-helikopters zou inhuren per 1 januari 2014. Een SaRhelikopter moet negentig minuten na alarmering aanwezig kunnen zijn om minimaal zestien personen uit het water te hijsen. De overheid heeft nog geen overeenstemming bereikt over de interne verdeling van de kosten (geraamd op circa acht miljoen euro per jaar). Deze vertraging kan volgens Nogepa ernstige gevolgen hebben voor de voorzieningszekerheid en financieel, als de productie op zee moet worden stopgezet omdat de veiligheid van offshore werkers niet kan worden gewaarborgd.

PETROCHEM 12 – 2013

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

26-11-13 15:21

oNdERzoEk ChEmIE: SChaLIEgaS vS bEdREIgT haLF mILJoEN baNEN Het rijkelijk aanwezige schaliegas in de Verenigde Staten zorgt ervoor dat de productie van etheen, ammonia, chloor en natriumhydroxide in Europa gevaar loopt. Daardoor loopt 29 procent van de werkgelegenheid in de Nederlandse chemische industrie gevaar, en 48 procent van de omzet. Dat schrijven onderzoekers van consultancybureau Deloitte in een rapport.

Maar dat is nog niet alles, want het is goed mogelijk dat deze gevolgen doorsijpelen naar de gehele chemische industrie. Deze zou uit elkaar kunnen vallen, waardoor acht procent van de nationale productie en twintig procent van de exportwaarde kunnen verdampen, plus dat een half miljoen banen verloren gaan.

In reactie op het rapport heeft de VNCI laten weten dat de sector gaat samenwerken met minister Kamp (EZ). Een gezamenlijke aanpak moet de ergste pijn wegnemen, hoewel de oplossingen nog wat vaag klinken. Zo is er sprake van ‘investeringen in regionale clusters’, ‘toekomstbestendig maken van de kennisinfrastructuur’, ‘versterking van het concurrentievermogen’ en ‘een voortvarend actieplan om de lastendruk te verminderen’.

Als druppel op de gloeiende plaat heeft minister Kamp bovendien bekendgemaakt dat energie-intensieve bedrijven zoals de chemie een compensatie krijgen voor hun hoge elektriciteitsrekening. Dat is niet in reactie op de concurrentiepositie met de VS, maar met omringende landen. Daar krijgen grootverbruikers al compensatie.

De publicatie vormt een aanvulling op de vorig jaar verschenen Toekomstvisie van de VNCI. Toentertijd was er nog niet voldoende rekening gehouden met het effect van schaliegas op de concurrentiepositie van de chemische industrie in de Verenigde Staten, en de gevolgen daarvan voor de chemie in Nederland en Europa. Via dit addendum wil de VNCI dit rechtzetten.

‘Co2-vERmINdERINg Eu NIET pRImaIR dooR CRISIS’ Het is een populair standpunt: Europa stoot steeds minder CO2 uit omdat de economische crisis de productie vertraagt. Nieuw onderzoek claimt niettemin dat de afname van broeikasgassen voornamelijk komt door duurzame elektriciteitsproductie via windmolenparken en zonnepanelen. Blijkbaar is de relatie tussen economische activiteit en CO2-emissies minder hard dan wordt aangenomen.

CDC Climat, dat het onderzoek uitvoerde, is een investeringsgroep van de Franse overheid die zich inzet voor de transitie van energie en het milieu. Zij namen de periode 2005 tot 2012 onder de loep waarna bleek dat veertig tot vijftig procent van de daling in CO2-uitstoot voortkomt uit de inzet van wind- en zonne-energie voor de productie van elektriciteit. De economische crisis bleek slechts voor twintig tot dertig procent verantwoordelijk hiervoor te zijn.

Lees het volledige bericht op www.petrochem.nl

BRENT RUWE OLIEKOERS 115

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

110

105

100

10

11 14 15 16 17 18 21 22 23 24 25 28 29 30 31 1

OKTOBER

4

5

6

7

8

11 12 13 14 15 18

De productie bij Tessenderlo Chemie in ham is in november volledig stilgelegd vanwege een staking.

Het conflict draait om een herstructurering waarbij 170 banen op de tocht staan. Bij Tessenderlo Chemie werken 506 mensen. De vakbonden willen ontslagen zo veel mogelijk beperken en overlegden daarover bij het ter perse gaan van deze Petrochem nog met de directie. In Ham produceert Tessenderlo Chemie onder andere meststoffen op basis van kaliumsulfaat, fosfaten voor veevoer en zwavelzuur. Daarnaast zijn er ook faciliteiten voor de productie van calciumthiosulfaat en kaliumthiosulfaat voor de Europese markt.

BEDRIJVENNIEUWS Total heeft arnaud breuillac per 1 januari 2014 benoemd tot president Exploration & Production. Vanaf oktober volgend jaar zal Breuillac ook toetreden tot de raad van bestuur.

Frank beckx wordt per 1 januari 2014 de nieuwe gedelegeerd bestuurder van essenscia vlaanderen, de federatie van de chemische industrie, kunststoffen en life sciences. Beckx is momenteel woordvoerder van essenscia. Hij volgt Frans dieryck op die acht jaar aan het hoofd heeft gestaan van essenscia vlaanderen.

Dieryck zal zich de komende jaren blijven inzetten voor de chemiesector als voorzitter van de Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry (FISCH), de vzw die de duurzame transitie van de sector wil versnellen. henk pelt is aangesteld als lector Procesintensificatie bij het Kenniscentrum Mainport Innovation van Hogeschool Rotterdam. Pelt gaat zich richten op vraagstukken rond vermindering van grondstoffen- en energieverbruik in chemische processen en het hergebruik van afvalstromen. Pelt werkt naast zijn lectoraat als principal scientist process design bij Corbion (Purac).

NOVEMBER

PETROCHEM 12 – 2013

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

9

26-11-13 15:21

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

010_evides.indd 1

26-11-13 10:47

STAgNERENDE vRAAg ChINA BEDREIgINg vooR ChEmIE IN EU De vraag naar chemicaliën in China stagneert. Dat concluderen zowel investeringsbureau Moody’s als consultancybureau KPMG. Dat is vervelend, want de jarenlange massale import van deze producten was één van de kurken waarop de Europese chemie dreef. Bovendien blijven zo de marges op bulkchemicaliën laag, wat funest is voor Europese krakers.

Uit het onderzoek van Moody’s blijkt dat China’s vraag naar chemicaliën in 2014 minder hard zal groeien dan het bruto nationaal product aldaar. Dat betekent dat prijzen van bulkchemicaliën laag blijven. Slecht nieuws dus voor de makers daarvan, goed nieuws voor de afnemers die verderop in de keten zitten zoals Eastman en Emerald. De enige uitzondering vormen volgens de onderzoekers ethyleenproducenten in de VS, die nog altijd profiteren van de lage energie- en grondstofprijzen vanwege het rijkelijk aanwezige schaliegas.

Blijft de Chinese vraaggroei naar bulkchemicaliën de komende jaren achter bij de groei van het bnp, dan verwacht Moody’s grote gevolgen voor de mondiale markt voor butadieen, fenol, PET en synthetisch rubber. Bovendien betekent de magere vraag vanuit China dat vooral Europese ethyleenproducenten het zwaar krijgen, en daarbij springt vooral Ineos eruit. Ook Dow en Sabic maken in Europa veel van deze grondstof, maar kunnen die klappen ten dele opvangen met hun productievermogen in de VS en Azië, waar de productieprijzen veel lager liggen.

Ook KPMG nam de Chinese chemie onder de loep. Het bureau concludeert dat de chemische industrie nog altijd hard groeit, en dat door een gebrek aan eigen grondstoffen er nog altijd veel import nodig is. Maar ook KPMG ziet dat er minder wordt gemaakt door de industrie, aangezien enkele bouwprojecten zijn afgerond en de Chinese overheid nog geen grote, nieuwe projecten heeft aangekondigd die afhankelijk zijn van chemische bouwstenen.

st gelez ee

m .nl

op ww

he

m

en

IEA RAADT DRASTISChE ENERgIE-EFFICIENCy AAN De chemische industrie is in Europa de sector waar de grootste klappen vallen vanwege de lage energie- en grondstofprijzen in de Verenigde Staten. Dat blijkt uit de World Energy Outlook, de terugkerende analyse van het Internationaal Energie Agentschap over w .p e tro c mondiale productie en consumptie van energie.

Maar het is niet alleen de chemie waar bloed vloeit. Het IEA denkt dat alle energieintensief geproduceerde goederen gevaar lopen. Zo voorspelt het agentschap dat de Europese Unie (net als Japan) tot een derde van haar totale exportmarktaandeel kan kwijtraken. Hoofdoorzaken hiervoor zijn voor beide gebieden de hoge kosten voor gas, kolen en elektriciteit.

En hoewel het verschil in energieprijs tussen de VS en de EU niet meer zo bizar groot is als halverwege 2012, denkt het IEA dat de Amerikanen nog wel even blijven profiteren van de gunstige omstandigheden die schaliegas biedt. Het agentschap geeft daarom drie tips aan Europa om het slinkende aandeel in de export in toom te houden: verhoog de energie-efficiency van de installaties, vergroot bijvoorbeeld via schaliegas de eigen gasproductie, en beperk de subsidies op energie.

Maria van der Hoeven, voormalig minister en nu directeur van het IEA, in gesprek met het Financieele Dagblad, ziet zelf het meeste in energie-efficiency. ‘Nog steeds wordt wereldwijd een groot deel van de mogelijkheden om energie te besparen niet benut.

In de petrochemische industrie maken de energiekosten zeventig procent uit van de totale kosten. Er is dus veel te winnen.’

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

011_E_FCbuitenland.indd 11

FOTO: SHELL

FEITEN BUITENLAND

Lanxess heeft de uitbreiding van haar cresolfabriek in Leverkusen (Duitsland) afgerond. Daarmee heeft het bedrijf een tweede, 46 meter hoge destillatiekolom en een nieuw reactiesysteem in gebruik genomen.

De capaciteit voor cresol is daardoor met twintig procent toegenomen.

De uitbreiding heeft twintig miljoen euro gekost en de bouw van de nieuwe eenheden heeft anderhalf jaar geduurd. Cresol is een halffabrikaat dat wordt gebruikt bij de productie van landbouwchemicaliën, vitamine E, harsen en vlamvertragers.

Shell verkoopt haar aandeel van 16,3 procent in Ceska Rafinerska aan Unipetrol. De verkoop levert Shell 27,2 miljoen euro op. Ceska Rafinerska omvat de Kralupy- en de Litvinov-raffinaderij, die samen een capaciteit van 177.000 vaten per dag hebben. Het concern hoopt de verkoop in 2014 te kunnen afronden.

Andere Tsjechische activiteiten, zoals smeermiddelen, retail en luchtvaart, vallen buiten de verkoop. Voor de continuïteit daarvan heeft Shell langlopende overeenkomsten getroffen.

Naast Unipetrol zijn ConocoPhillips en Eni de grootste aandeelhouders in Ceska Rafinerska.

Solvay bouwt een grootschalige alkoxyleringsfabriek in Pasadena, in de Amerikaanse staat Texas. De fabriek wordt onderdeel van een geïntegreerde productiefaciliteit van Equistar Chemicals, eigendom van LyondellBasell. Solvay investeert bijna veertig miljoen euro in de fabriek die naar verwachting in 2015 zal worden opgeleverd. Een belangrijke grondstof voor de fabriek, ethyleenoxide, wordt geleverd door Equistar.

Alkoxylaten vormen de chemische basis van een groot assortiment gespecialiseerde oppervlakte-actieve stoffen van Solvay Novecare. Met deze nieuwe fabriek zal Novecare over acht alkoxyleringsfabrieken wereldwijd beschikken. In april kondigde Solvay ook al de bouw van een nieuwe alkoxyleringsfabriek in Singapore aan.

PETROCHEM 12 – 2013

11

26-11-13 15:49

INTERVIEW

Transformatie Fujifilm: open innovatie à la Intel Inside

De fabriek van Fujifilm in Tilburg moest enkele jaren geleden noodgedwongen radicaal veranderen. Fotorolletjes waren passé, dus waar moest het bedrijf zich nu mee bedruipen? Albert van Maren, productiedirecteur offsetplaten, maakte alles van dichtbij mee, en weet als geen ander hoe je omgaat met een snel veranderende wereld. ‘Soms is het alleen people en planet, maar het liefste komt er ook profit bij kijken.’

12

Inge Janse

PETROCHEM 12 – 2013

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 12

27-11-13 09:05

FOTO’S: WIM RAAIJEN

PETROCHEM 12 – 2013

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 13

13

26-11-13 13:37

Het is even schrikken bij aankomst in de Fujifilm-fabriek in Tilburg. Albert van Maren, als directeur lid van het MT en verantwoordelijk voor ruim driehonderd werknemers die offsetplaten produceren, ontvangt ons gewoon in zijn blauwe werkkleding en veiligheidsschoenen. Da’s weer eens wat anders dan het reguliere maatpak en de designschoenen waar je bij een directeur aan denkt. Voor Van Maren is het niet meer dan logisch. ‘Ik loop vaak de fabriek in, en dan moet je wel beschermende kleding aan hebben.’

Niet dat hij een meewerkend voorman is die constant staat te sleutelen. ‘Maar is er een ongeluk, milieu-incident of belangrijke storing, dan wil ik gewoon de fabriek in kunnen lopen. Zo laat ik zien dat ik er gemakkelijk ben.’

Van Maren: ‘We gaan tegenwoordig al heel snel op zoek naar partners en klanten die mee willen ontwikkelen. Zij weten bovendien wat er speelt in de keten.’

14

Ondersteunen Het is niet de enige verrassing die de 49-jarige directeur voor ons in petto heeft. Van Maren blijkt namelijk ook opmerkelijk eerlijk. Zo volgde hij een training bij De Baak, waar hij leerde dat hij door zijn collega’s wordt gezien als een strenge en dominante manager. Daar schrok hij flink van. ‘Vroeger probeerde ik zo goed mogelijk controle te houden, maar dat zorgde voor het beeld van een strenge baas. En dat terwijl ik mezelf niet streng of hard vind. Ik ben vooral erg gedreven.’

Gelukkig gaf een training met paarden uitkomst. ‘Je moet dan het paard laten lopen zonder het aan te raken. Een paard is van nature schichtig, dus als je ook maar in de buurt van zijn ogen komt staan, is hij niet meer weg te duwen.

Hij stopt dan. Dat paard moet je dus niet sturen, maar ondersteunen.’ Van Maren geeft daarom tegenwoordig zoveel mogelijk verantwoordelijkheid aan zijn personeel door enkel een richting uit te zetten.

Een van de meest tastbare resultaten van zijn nieuwe houding is de zogeheten snookershop. Dit is een ruimte met aan alle wanden grote vellen papier met daarop kleurige post-its, complexe schema’s en futuristische tijdspaden. In die ruimte houden hij en zijn collega’s in de gaten hoe het gaat met de ontwikkeling van de offsetplatenfabriek van Fujifilm Tilburg, inclusief de ideeën van de medewerkers om dat te realiseren. ‘Die ruimte was niet gevuld geweest als ik dat zelf had gedaan.’

PETROCHEM 12 – 2013

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 14

26-11-13 13:37

Gezonken kurk Wie denkt aan Fujifilm, denkt automatisch aan fotorolletjes. Dat is alleen – door de massale opkomst van digitale camera’s – al jaren geen business meer. Want hoewel het Japanse bedrijf van 1932 tot begin dit millennium vooral bleef groeien door deze divisie, is de Tilburgse fabriek voor analoge fotorollen gestopt in 2005.

Tegenwoordig moet Fujifilm Tilburg het daarom hebben van fotopapier, offsetplaten en membranen (zie kader).

Toch blijft het wonderbaarlijk hoe een bedrijf, dat voor een belangrijk deel dreef op negatieffilm, zo’n kurk kan laten zinken en tóch kan overleven. Van Maren weet wel hoe dat is gelukt. ‘Fujifilm is gaan diversifiëren, waarbij we uitgingen van onze eigen hoogwaardige technieken.

Zo zijn we bijvoorbeeld marktleider op het TAC-materiaal dat je thuis hebt zitten op je televisiescherm waardoor een wide view angle ontstaat. Dat materiaal heeft dezelfde basis als negatieffilm.’

Zo gaat het ook in Tilburg. Fujifilm zag het wegvallen van de negatieffilm aankomen, en is actief gaan kijken welke andere producten het kon gaan maken. ‘We wisten: over een paar jaar stoppen we een hele fabriek, en dan moet je vierhonderd, vijfhonderd man ontslaan. En waarom zou er vanuit Japan opnieuw worden geïnvesteerd in Nederland? Daarop konden we niet wachten, en dus zijn we actief gaan kijken naar wat wij kunnen doen.’

Van Maren weet dat het concern van alles heeft geprobeerd. ‘We zijn eerst gaan kijken of we inktjetpapier konden maken.

Dat konden we, en nog met een goede kwaliteit ook.’ Toch was het geen succes.

‘Het probleem was dat onze distributieketen en marketing niet goed was. We kwamen er niet tussen en zijn toen gestopt.’

Niets minder waar Einde verhaal? Verre van, want Fujifilm had voor het printerpapier wel een nieuwe techniek ontwikkeld om een heel erg mooie poreuze laag te maken.

‘Toen zijn we gaan nadenken over wat we daarmee nog meer kunnen doen. Wat als we die heel fijne poreuze laag op een poreuze drager kunnen coaten, in plaats van op een dichte drager? Dan kunnen we een membraan maken! Dat hebben we doorgezet, en inmiddels produceren wij gasmembranen die CO2 filteren uit opgepompt methaan.’

En met succes. Want hoewel Fujifilm eerst als doel had om even goed te zijn als zijn concurrenten, blijkt uit de veldtesten in Texas en Pakistan dat de membranen zelfs beter werken. ‘Dat is ons unique selling point. Bovendien is Fujifilm goed in het heel stabiel produceren van massaproduct met hoge kwaliteit.’

Het bedrijf begint volgens Van Maren klein. ‘Dat is al voldoende om de

FUJIFIlM TIlbURg Fujifilm Tilburg vestigde zich in 1982 op het 63 hectare grote bedrijfsterrein in Tilburg, en momenteel werken er zo’n duizend medewerkers. Het terrein bevat een productielijn voor fotopapier, drie voor offsetplaten, en een testfabriek voor membranen in de hal waar vroeger fotorolletjes werden gemaakt.

Uniek aan de fabriek is dat het de meest autonome vestiging van het wereldwijde Fujifilm is. Van Maren: ‘We zijn de enige locatie met een niet-Japanse president.

Ik zie ons daarom als een Nederlands bedrijf, maar wel één met Japanse genen.’

Volgens de directeur merk je dat aan de manier waarop Fujifilm Tilburg produceert. ‘In de Japanse gedachte levert een stabiel proces stabiele producten met stabiele kwaliteit op. We staan stil bij elke verandering aan het proces. Wat is het mogelijke effect daarvan? Dat betekent ook dat als onze leveranciers iets veranderen aan hun proces, ze daarvoor eerst toestemming van ons moeten krijgen.’

markt mee te bedienen en productie te draaien. We richten ons in eerste instantie op de gasmarkt, maar zien dit ook als een opstap naar watermembranen.

Daar is een gigantische markt voor.’ In Nederland timmert Fuji op dat vlak stevig aan de weg. Zo maakt bijvoorbeeld de experimentele elektriciteitscentrale op de Afsluitdijk, die het potentiaalverschil tussen zoet en zout water gebruikt om elektriciteit op te wekken, gebruik van Fujifilm-membranen.

Om op die nieuwe manier te kunnen werken, moest Fujifilm wel eerst zijn strategie omzetten. Dat vroeg om een flinke omslag bij het Japanse bedrijf, dat van origine een product in eigen beheer ontwikkelt en op de markt zet.

‘Wij zagen dat dat veel te lang duurt, en gaan tegenwoordig al heel snel op zoek naar partners en klanten die mee willen ontwikkelen. Zij weten bovendien wat er speelt in de keten.’

Het bedrijf wil zo toe naar een situatie waarin het een kwaliteitsleverancier is.

Denk “Intel Inside”, maar dan met Fujiproducten. Want net als Intel wil ook Fujifilm zijn technieken niet zomaar verkopen, maar samen met partners aan open innovatie doen. Van Maren: ‘Het Japanse hoofdkantoor ziet ons nu als een voorbeeld voor een open innovation center.’

Flexibele schil Ook qua productie lijkt Fujifilm Tilburg niet op harde chemieconcerns als BASF of Dow. ‘Bij het maken van offsetplaten komen allerlei chemicaliën kijken, maar die maken we niet zelf in Tilburg, die

PETROCHEM 12 – 2013

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 15

15

26-11-13 13:37

Integraal asset management Asset management is belangrijk voor de instandhouding van uw assets en het op peil houden van de productie. Een integrale aanpak, met oog voor meerdere bedrijfsprocessen, tilt asset management bovendien naar een hoger niveau. Geschikte software helpt u om dit te verwezenlijken.

Ultimo is een gebruiksvriendelijke en flexibele softwaretool om vorm te geven aan integraal asset management. Door de uitgebreide mogelijkheden van de software en teamwork met andere bedrijfsdisciplines realiseert u samen een organisatie, die rendabel en veilig functioneert.

www.ultimo.net

ultimo_adv_nl_30102013_297x210.indd 1 026_ultimo.indd 1

21-11-13 16:32 26-11-13 10:49

‘Economisch voordeel mag heus wel. Ik wil vooral niet zeggen dat wij dit allemaal puur voor het belang van duurzaamheid doen.’ kopen we gewoon in.’ Deze voor de chemie atypische situatie zorgt ervoor dat bij Fuji heel andere trends spelen dan in de rest van de petrochemie. Schaliegas is bijvoorbeeld geen groot issue voor Van Maren. ‘Die discussie gaat langs ons heen, omdat energie niet de grootste kostenpost is.’ Dat neemt niet weg dat op het terrein vijf windturbines van elk vijf megawatt staan, goed voor twintig procent van het vermogen dat Fuji nodig heeft. ‘De kosten van energie zijn dus wel belangrijk voor ons, maar de grootste kostenpost is onze basisstof aluminium.’

Als Van Maren iets zou mogen veranderen, dan zou dat de milieuhandhaving zijn. Fujifilm is, onder meer vanwege de oplosmiddelen die het bedrijf opslaat, een BRZO-bedrijf, en voor bedrijven in deze hoogste gevarenklasse gelden strenge regels. Het zijn echter niet de regels die het probleem vormen, maar de handhaving daarvan. ‘Ik merk na Odfjell

en Chemie-Pack dat dit heel strikt gebeurt, terwijl de normen zelf niet zo eenduidig zijn.’ Volgens de directeur hebben handhavers niet meer de ruimte om regels te interpreteren, en dat maakt het soms weleens lastig.

Een ander precair punt voor Fujifilm is het vinden van goed opgeleid personeel.

Vanwege de crisis gaat dat de laatste tijd wat gemakkelijker, maar het opbouwen van een flexibele schil om snel te kunnen op- en afschalen blijkt nog altijd geen sinecure te zijn. ‘We willen een percentage van ons personeelsbestand flexibel hebben, maar bij bepaalde banen in de productie is dat moeilijker.

Mensen op mbo-niveau willen op een gegeven moment toch zekerheid, een hypotheek, een vaste baan, enzovoorts.’

Niet dat Fujifilm vaak moet op- en afschalen, benadrukt Van Maren. ‘Maar we hebben een heel erg harde les geleerd in 2005, toen de negatieffilm-fabriek

AlbERT VAN MAREN Albert van Maren (1964) studeerde mechanical engineering aan de technische universiteit van Eindhoven, en haalde daarna zijn bachelor business management.

Direct na zijn technische studie ging hij in 1987 aan de slag bij Fujifilm Tilburg. Via diverse functies klom hij op tot directeur van de fabriek voor offsetplaten, waarin hij leiding geeft aan driehonderd werknemers. Daarnaast is hij bestuurslid van de Stichting brabant voor Techniek en voorzitter van de Stichting Platform Promotie Techniek Midden-brabant. Van Maren is getrouwd, heeft twee dochters en woont in Oosterhout.

werd gesloten. We besloten toen dat het voor de toekomst handig is om zo’n flexibele schil te hebben, mocht het probleem zich weer voordoen. Het afscheid moeten nemen van vijfhonderd vaste krachten is een heel vervelend proces en geeft een enorme weerslag op je organisatie. Dat voorkom je liever.’

Liefst ook profit Fujifilm Tilburg staat te boek als een erg duurzame fabriek. Van Maren ontkent niet dat het waar is, maar relativeert wel wat het concern doet. ‘Ik moet heel eerlijk zijn: we zoeken naar een combinatie die ook economisch goed uitpakt. We gaan nu bijvoorbeeld met vier bedrijven een waterzuivering bouwen op dit terrein. Het gecombineerde afvalwater is namelijk veel makkelijker te behandelen dan elke waterstroom op zich aanpakken. Dat betekent voor ons economisch voordeel.’ Maar waarom zegt Van Maren dat met enige gêne? ‘Economisch voordeel mag heus wel. Ik wil vooral niet zeggen dat wij dit allemaal puur voor het belang van duurzaamheid doen.’

Toch is het niet altijd financieel gewin dat de drijfveer voor de duurzaamheidsactiviteiten vormt. Van Maren stelt dat het vooral een overkoepelende filosofie is waarin gebruik wordt voorkomen, hergebruik gestimuleerd, en afval beperkt. ‘Met dat streven ga je zoeken naar manieren om je afval te hergebruiken. Dat is niet iets wat moet, maar iets wat je wilt, want sommige oplossingen zijn kostentechnisch misschien niet interessanter dan de huidige situatie. Soms is het dus alleen people en planet, maar het liefste komt er ook profit bij kijken.’ W

PETROCHEM 12 – 2013

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 17

17

26-11-13 13:37

PROJECT

Olefins 4 draait weer na complexe turnaround Half september legde Sabic zijn kraker Olefins 4 stil voor een omvangrijke turnaround. Naast de gebruikelijke onderhoudswerkzaamheden is de fabriek op vele plaatsen vernieuwd en verbeterd. De gemoderniseerde kraker zou nu één van de efficiëntste in Europa moeten zijn.

Francis Voermans

TuRnaROund MET uPgRadE Investering 135 miljoen euro Werk 24 projecten plus 1.300 klussen Begin upgradeproject 1 april 2012 Uit bedrijf 15 september Heropstart 4 november Volgens specificaties 8 november

18

Sabic opereert in Geleen twee naftakrakers, Olefins 3 en 4. Eens in de zes jaar worden ze stilgelegd voor onderhoud.

Deze herfst was het de beurt aan Olefins 4. Omdat tegelijk een omvangrijke upgrade werd uitgevoerd, was het een bijzondere turnaround, vertelt Jacques Slabbers, director Manufacturing Services Europe bij Sabic: ‘Tijdens een stop voeren we altijd projecten uit, maar nu waren deze veel complexer en groter dan normaal.’

Sabic investeerde - inclusief de onderhoudsstop – 135 miljoen euro in de bijna veertig jaar oude kraker. Er werden 24 projecten uitgevoerd. ‘We hebben een aantal compressoren vernieuwd, zodat ze minder energie verbruiken.

Onder meer de grootste compressor, die het kraakgas comprimeert, heeft nieuwe schroeven gekregen. Ook hebben we de coldbox helemaal vervangen en een aantal warmtewisselaars en kolommen vernieuwd en aangepast’, vertelt Slabbers.

Voorbereiding Zoveel mogelijk werk aan de upgrade – ongeveer de helft – is uitgevoerd vóór de stop. De voorbereiding van de upgrade was dan ook al in de tweede helft van 2009 begonnen. Slabbers: ‘We hebben het werk aan de projecten in tweeën gesplitst: het deel dat vóór de stop is uitgevoerd, is als een project gemanaged, het werk tijdens de stop als een turnaround. De beperkte tijd en complexiteit tijdens een stop vragen een andere aanpak.’ Op 11 april 2012 ging de eerste schop voor het upgradeproject de grond in. Het eerste deel van het projectenwerk moest voor de stop klaar zijn. ‘Dat hebben we net gehaald, een paar dagen voor de shutdown was het klaar.’

Tijdens de stop werden meer dan 1.300 klussen uitgevoerd. Naast het projec-

tenwerk, waren dat vele inspectie- en onderhoudswerkzaamheden die in elke stop terugkomen. Roterende machines zijn gereviseerd, kleine reparaties zijn uitgevoerd, fornuizen en kolommen zijn schoongemaakt. Elk van die klussen is nauwkeurig voorbereid. Slabbers: ‘Om al het werk veilig en efficiënt te laten verlopen, is een goede coördinatie onontbeerlijk. Als mensen van verschillende bedrijven dicht bij elkaar aan verschillende klussen werken, moeten ze weten waar de ander mee bezig is. Mensen die ergens aan het werk zijn, moeten weten wanneer daar een vrachtwagen langs moet. Er zijn meer dan tweeduizend mensen aan het werk en het is niet de bedoeling dat dit onveilige situaties oplevert of dat een paar honderd daarvan aan het wachten zijn.’

Maar niet al het werk is van te voren te plannen. Hoewel het onderhoudswerk voor een groot deel vergelijkbaar is met vorige stops, verloopt elke stop toch weer heel anders, zegt Slabbers: ‘Een groot deel van het werk gaat zoals gepland. We weten welke dingen moeten worden gerepareerd. We kunnen op basis van ervaring inschatten hoeveel vervuiling we zullen aantreffen. Maar je komt altijd verrassingen tegen als je apparaten na zes jaar openmaakt. Er is bijvoorbeeld vervuiling of corrosie op een plaats waar je het niet verwacht. Als je dat aan het begin van de stop constateert, is het weg te werken binnen de planning, maar op het einde van de stop wordt dat moeilijker.’

Taal In totaal werkten 98 contractors aan de turnaround. Veel personeel was afkomstig uit het buitenland. ‘Een deel van de contractors zijn buitenlandse bedrijven, maar ook grote Nederlandse bedrijven hebben steeds meer buitenlands perso-

PETROCHEM 12 – 2013

018_19_V_artikel.indd 18

26-11-13 15:15

neel, bijvoorbeeld via zusterondernemingen’, zegt Slabbers. Tijdens de stop werden vele verschillende talen gesproken.

Het vraagt veel aandacht om dat goed te managen: ‘We weten van tevoren waar

Cofely/Fabricom. Zij werken weer zoveel mogelijk met dezelfde subcontractors.

Daarnaast zet Sabic veel eigen mensen in. ‘De operators bijvoorbeeld spelen tijdens de turnaround een begeleidende

‘Er waren een hoop onverwachte dingen, maar we hebben de consequenties daarvan tot het minimum weten te beperken.’ iedereen vandaan komt, welke taal ze spreken en in welke discipline ze werkzaam zijn. Op basis daarvan maken we de ploegindeling. We zorgen dat iedereen in één ploeg dezelfde taal spreekt, en dat er iemand boven staat die zowel Engels als die taal spreekt.’

Ondanks dat steeds meer personeel van ver komt, probeert Sabic toch maximaal gebruik te maken van de ervaring van vorige stops. De turnarounds van beide krakers in Geleen worden daarom zo veel mogelijk door hetzelfde team gemanaged. ‘Op die manier leert het team sneller en wordt ervaring goed vastgehouden.’ Sabic werkt ook vaak met dezelfde hoofdcontractors: Stork en

rol, met name in het waken over de veiligheid. Zo hebben we zoveel mogelijk mensen die bekend zijn met de fabriek en onze procedures’, zegt Slabbers.

Andere dynamiek De stop is binnen de geplande tijd afgerond. Op 4 november begon Sabic met de heropstart van de kraker. Dat was weliswaar een paar dagen later dan beoogd, maar viel binnen de berekende marge. Ook qua veiligheid is de stop goed verlopen. ‘Hoewel elk incident er één te veel is, mogen we niet klagen over de veiligheidsperformance.’

De opstart en operatie in het begin gebeurde onder intensieve begeleiding

van operations managers en process engineers. ‘We hebben nu een andere kraker dan voor de stop. Hij is op veel plekken veranderd, heeft een andere dynamiek. De operators moeten zich de nieuwe kraker eigen maken.’

Sinds 8 november produceert de kraker volgens specificaties. De komende tijd zal uitwijzen wat alle aanpassingen in de praktijk zullen opleveren. Het doel was om de productie met twee procent te verhogen en het energieverbruik met acht procent terug te brengen.

Een verbetering die Olefins 4 tot één van de meest kostenefficiënte en minst milieubelastende krakers in Europa zou maken. ‘We zijn nog niet zover dat we al met zekerheid kunnen zeggen dat we dit realiseren, maar tot nu toe wijst niets erop dat het niet zal lukken.’

Slabbers kan tevreden terugkijken op het verloop van de turnaround. ‘Het was een lastige stop vanwege het grote projectaandeel. Er waren een hoop onverwachte dingen, maar we hebben de consequenties daarvan tot het minimum weten te beperken. Het is goed te zien dat we ondanks de aangekondigde organisatorische herstructurering toch met goed gemotiveerde mensen de stop tot een succes hebben kunnen maken.’ n

PETROCHEM 12 – 2013

018_19_V_artikel.indd 19

19

26-11-13 15:15

PROJECT

Ineos investeert tijdens crisis in ethyleenterminal In weerwil van de tendens waarin alle investeringen plaatsvinden in de Verenigde Staten en Azië, heeft Ineos in november de grootste ethyleenterminal van Europa geopend in Zwijndrecht, België. Ineos vermeldde expliciet dat de investering van ruim honderd miljoen euro juist ten tijde van economische crisis en felle concurrentie is gedaan om het Vlaamse chemiecluster overeind te houden en weer een competitief voordeel te geven.

Inge Janse

De crisis was in volle gang toen Ineos besloot honderd miljoen euro te investeren in een ethyleenterminal in Zwijndrecht. De terminal, goed voor de opslag van vijftigduizend kubieke meter ethyleen, is bedoeld om de grondstof in op te slaan en te leveren aan afnemers.

Dat zijn niet alleen de vestigingen van Ineos zelf in Lillo, Feluy en Tessenderlo, maar ook klanten in Nederland en Duitsland.

De investering behelst daarom ook de aanleg van twintig kilometer buisleiding. Dat is handig voor zowel lokaal gebruik in Vlaanderen, als voor internationale distributie via een aansluiting op het bestaande ethyleennetwerk dat loopt tot aan de Maasvlakte (richting Lyondell en Bayer), Limburg (richting Sabic) en het Rührgebied (richting Evonik en SolVin). Bovendien is er in de haven van Antwerpen een nieuwe aanlegsteiger gebouwd waar ’s werelds grootste ethyleenschepen kunnen aanleggen en met de snelheid van één

vrachtwagen per minuut kunnen ontladen.

Opportuniteit Hans Casier, CEO van Ineos Oxide, benadrukte in een gesprek dat er drie jaar geleden willens en wetens voor deze investering is gekozen, juist vanwege de concurrentie vanuit de Verenigde Staten en Azië. ‘De situatie in Europa kent voor- en nadelen. Wij kennen drie uitdagingen: de hoge prijs van energie, grondstoffen en arbeid. Daar staat tegenover dat Europa beschikt over een hoge energie-efficiency, een groot en goed georganiseerd netwerk, en een gespecialiseerde sector. Deze nieuwe terminal is de meest efficiënte ter wereld, waardoor het ook voor de VS interessant is om zijn ethyleen hier te laten verwerken.’

Bovendien werkt Ineos aan een eigen ethyleenfabriek in Rafnes, Noorwegen.

Deze moet gevoed worden met ethaan, dat vanaf 2015 wordt geleverd vanuit de Verenigde Staten via het aldaar rijkelijk

LINQS De bouw van de terminal is in beeld gebracht, beginnend bij de eerste heipaal en eindigend bij de laatste steiger. Bekijk het filmpje via http://bit.ly/Ineosterminal.

20

PETROCHEM 12 – 2013

020_21_Q_artikel 2.indd 20

26-11-13 13:32

FOTO'S: INEOS

voorradige schaliegas. Hij noemt deze grondstof daarom zowel een uitdaging als een kans. Want hoewel de Verenigde Staten ethyleen goedkoper kunnen maken, kan Ineos het efficiënter verwerken en distribueren. ‘Bovendien is Ineos zelf zijn grootste afnemer van ethyleen, dus wat we maken wordt gegarandeerd gebruikt.’

Economische tegenwind Bij de ingebruikname sprak ook de voorzitter van het Havenbedrijf van Antwerpen, Marc van Peel, zijn waardering uit voor de nieuwe terminal.

‘Europa ondervindt veel concurrentie van de Verenigde Staten en het MiddenOosten. Wij kunnen deze alleen overleven via efficiënt werken en een goede logistiek, iets wat de nieuwe terminal en de buisleiding tezamen leveren.’

Ook Kris Peeters, minister-president van Vlaanderen, was euforisch over de nieuwe installatie. Volgens hem vormt deze een goed voorbeeld van de nieuwe industrie: groen, efficiënt en competitief.

‘Deze investering onderstreept het succes van die aanpak, ondanks de economische tegenwind.’ Peeters wil graag het

chemisch cluster in Vlaanderen houden en laten groeien, aangezien het al ruim vijftig jaar werk en voorspoed geeft aan de regio. ‘Juist nu het economisch tegenzit. Godzijdank is deze terminal, de grootste van Europa, niet in een andere regio gebouwd.’

Peeters heeft er gelukkig alle vertrouwen in dat de chemie in West-Europa blijft.

‘Het petrochemisch cluster in het gebied Rotterdam, Antwerpen en Rührgebied is het industriële hart van Europa.’ Hij benoemde niettemin drie grote uitdagingen waarmee de petrochemie te maken heeft: de concurrentiepositie die schaliegas de VS geeft, de noodzaak van

de Europese Unie overtuigen van het noodzakelijke industriebeleid.’

Vijfduizend banen De terminal zelf, een indrukwekkend vat van 44 meter hoog dat op bijna vierhonderd betonnen palen staat, werd gebouwd door TGE Gas Engineering, dat zich heeft gespecialiseerd in het ontwerpen en bouwen van koude installaties. Dat is ook nodig, aangezien ethyleen op 103 graden Celcius onder nul wordt opgeslagen. De twintig kilometer buisleiding is aangelegd door Denys.

Ethyleen vormt de basis van een breed palet aan producten, waaronder sham-

Kris Peeters: ‘Godzijdank is deze terminal, de grootste van Europa, niet in een andere regio gebouwd.’ bevoorradingszekerheid, en de meerkosten van het klimaatbeleid. ‘Als industrieel cluster moeten wij daarom samen een strategie uitwerken. Bedrijven moeten hierin aangeven wat er moet en kan.

Met deze visies kunnen wij als overheid

poo, voeding, farmaceutica, rubber en lichtgewicht auto-onderdelen. Ineos is – met bijna tweeduizend directe en drieduizend indirecte werknemers – één van de grootste werkgevers van België, alwaar het zeven vestigingen heeft. n

PETROCHEM 12 – 2013

020_21_Q_artikel 2.indd 21

21

26-11-13 13:32

Tebodin always close Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau

Tebodin vanzelfsprekend prioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

Kostenefficiënt ontwerpen krijgt ook bijzondere aandacht.

Standaardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk. Onze Asset Management en Operational Excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

www.tebodin.nl/olie-gas

022_tebodin.indd 1

26-11-13 10:46

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Niko van Gent midden in de chemische sector.

Nu bekijkt hij alles van buitenaf.

Dromen voor ons land Ik heb met plezier het Droomboek der Nederlanders gelezen. Een boek ter inspiratie, niet alleen voor onze Koning, maar zeker ook voor mijzelf. De jury stond onder leiding van de oud-topman van AkzoNobel Hans Wijers, dus aan chemie geen gebrek. Uit 6.500 inzendingen zijn uiteindelijk driehonderd dromen in het boek gekomen.

Natuurlijk wordt iedereen blij van de wensdroom van Joey uit Almere: ‘Een tuin voor elke basisschool. Dit is mijn droom, maar misschien wel die van iedereen: Zo krijgen kinderen niet alleen rekenen, taal, gym en andere vakken, maar ook les in tuinieren en voeding. In de schooltuinen verbouwen zij zelf groente en fruit. Op naar een gezond Nederland.’ Ada uit Broek op Langendijk was met haar wensdroom: ‘Vrolijk gekleurde Pieten’ haar tijd ver vooruit. Haar wensdroom heeft in veel kamers aandacht gekregen.

Chemie promoten Het woord chemie heb ik in het droomboek echter maar één keer gelezen. Op pagina 25 schrijft Anna uit Delft: ‘Kleurige steden. Dat daken blinken van de zonnepanelen, in plaats van schoorstenen met chemische dampen die de horizon vervuilen.’ De keuze was natuurlijk aan de jury én terecht, maar met een voorzitter als Hans Wijers had ik meer chemie verwacht.

‘I have a dream’ zei Martin Luther in 1963, dus de geschiedenis laat ons zien hoe groot de waarde van dromen kan zijn.

Gelukkig kwam mijn wensdroom toch nog uit. Chemie Magazine, het maandblad van de VNCI, pakte in het oktobernummer groots uit met het artikel 'Topsector Chemiebeurs is schot in de roos'. Wat een feest om te lezen hoe vijf enthousiaste toptalenten de chemie promoten. De Topsector Chemiebeurs,

De keuze was natuurlijk aan de jury én terecht, maar met een voorzitter als Hans Wijers had ik meer chemie verwacht.

Niko van Gent

betaald door bedrijven uit de chemische industrie, stimuleert veelbelovende scholieren om voor een opleiding Scheikunde te kiezen en verbetert de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Dit studiejaar ontvangen maar liefst 27 hboen 15 wo-talenten een beurs.

Geluk Een paar van hun suggesties wil ik u niet onthouden, want ook onze toptalenten zitten vol creatieve, inspirerende en enthousiaste ideeën over de toekomst van de Nederlandse chemische industrie en hebben een groene droom voor ons land. Domenique van der Horst: ‘De rol van de chemie bij groene projecten – biobrandstof en gezondheidszorg – zou beter kenbaar moeten worden gemaakt.’

Klara Soupakova: ‘Mijn droom is om een behandeling te vinden voor een nu nog ongeneeslijke ziekte. Dit zal veel werk én geluk opleveren.’ Kit Ming Wong: ‘Misschien zou het helpen als de chemie positiever in het nieuws zou komen. Mijn ouders vroegen zich af of scheikunde studeren niet gevaarlijk was.’

Leon Rosseau: ‘Ik wil me richten op procestechnologie en zou als chemisch ingenieur een fabriek willen helpen om grondstoffen te besparen, uitstoot te verminderen en meer te recyclen.’

Deze positieve reacties moeten we koesteren, want slecht negen procent van de Nederlandse medewerkers voelt zich betrokken bij hun werk. Nederland is één van de gelukkigste landen ter wereld, maar dat geluk ervaren de meesten blijkbaar thuis. ’I have a dream…!’ Ik wens u veel chemie, passie, gezondheid en een communicatief 2014 toe.

Reageren? niko_van_gent@xs4all.nl

PETROCHEM 12 – 2013

023_P_Binnestebuiten.indd 23

23

26-11-13 13:33

SCHALIEGAS

Negen nieuwe inzichten over schaliegas Het is bijna absurd, zoveel wordt er in Nederland over schaliegas gesproken. Niet alleen is heel het land in rep en roer vanwege mogelijk proefboringen, ook buitelen onderzoeksbureaus, belangenorganisaties, experts en bedrijven over elkaar heen om te vertellen hoe groot het gevaar is van de schier oneindige energiebron die de Verenigde Staten massaal uit de grond pompen.

Negen nieuwe inzichten plaatsen de situatie in perspectief.

Inge Janse

LINQS The Bureau of Economic Geology van de universiteit van Texas (Verenigde Staten) onderzoekt of, en in hoeverre de toekomstige productie kan worden voorspeld van de vier grootste schaliegasvelden in de VS. Dat zijn Barnett, Fayetteville, Haynesville en Marcellus. Meer informatie hierover is te vinden via http://bit.ly/studie-schaliegas.

24

In november waren er twee fikse congressen over schaliegas in Nederland: Schaliegas & Olie van organisator Flevum, en The Chemical Conference van de belangenvereniging van de chemische industrie in Nederland, de VNCI, geholpen door consultancybureau Deloitte en TNO. Op beide bijeenkomsten waren tientallen kopstukken aanwezig uit industrie, overheid en onderzoek, en tezamen gaven zij een aardig beeld van hoe er in Nederland wordt gedacht over en geanticipeerd op schaliegas. Petrochem was bij beide congressen aanwezig, en tekende de negen belangrijkste nieuwe inzichten op.

1

In Nederland bestaat schaliegas vooral uit methaan Vermoedelijk bestaat het schaliegas in Nederland voornamelijk uit methaan, vergelijkbaar met het conventionele aardgas dat in Groningen wordt opgepompt.

Dat zei Henk Duyverman, directeur van Cuadrilla Resources in Nederland, over de schalielaag in Brabant waar het bedrijf proefboringen wil uitvoeren. Als dit waar is, dan is de waarde van het schaliegas beperkt.

De samenstelling van het schaliegas baseert hij op eerder geologisch onderzoek dat heeft plaatsgevonden. Volgens Duyverman is het bedrijf blij als het toevallig wat rijker schaliegas tegenkomt, maar gezien de diepe ligging verwacht hij gewoon methaan. Niettemin zou ook dat

volgens Cuadrilla waardevol genoeg moeten zijn om al deze moeite voor te doen.

Methaan is een eenvoudige koolwaterstof die enkel bruikbaar is als energiebron, waardoor dit zogeheten droge schaliegas relatief weinig waard is. Het wordt pas echt interessant als het “nat” is en bestaat uit hogere koolwaterstoffen zoals ethaan, propaan en butaan. Als dat het geval is, dan kan het ook worden gebruikt als grondstof voor chemische fabrieken (bijvoorbeeld om plastic van te maken), wat het gas een stuk waardevoller maakt. is goed voor tien 2 Schaliegas jaar extra gas in Nederland Duyverman onderstreepte tijdens het congres wat de consequenties zijn als er definitief niet wordt geboord. Volgens hem kan Nederland vermoedelijk tussen de driehonderd en vijfhonderd miljard kubieke meter schaliegas opboren, waarvan het grootste deel in Brabant zit.

Zonder schaliegas bedragen de gasreserves nog zo’n 1.230 miljard kubieke meter, en dus zou schaliegas voor een toename van veertig procent zorgen, goed voor tien jaar extra gasconsumptie in Nederland.

Maar daarvoor moet volgens Duyverman nú gestart worden met proefboringen, aangezien het zo’n tien jaar duurt om vervolgens tot commerciële exploitatie te komen. En aangezien vermoedelijk in 2023 onze jaarlijkse gasconsumptie groter

‘Het hangt dus helemaal van het veld af of je winst kunt maken. Is wat erin zit nat of droog?

Is het goedkoop of duur om in het veld te boren?

Wat is de gemiddelde gasprijs? Al deze factoren beïnvloeden de levensvatbaarheid van elk individueel veld.’

PETROCHEM 12 – 2013

024_27_29_S_artikel 4.indd 24

26-11-13 13:30

BEELDEN: DNV/LaSSE DaNIELSEN & JOHN MCKay

is dan wat we in die periode aan conventioneel aardgas kunnen oppompen, zou dat erg goed uitkomen. schaliegas boren is niet 3 Naar slecht voor het milieu Duyverman sprak ook uitgebreid over de vermeende risico’s van schaliegasboringen.

Incidenten in de VS kwamen volgens hem voort uit cowboygedrag, aangezien wet- en regelgeving nog beperkt zijn en er ook zonder veel voorkennis mag worden geboord. Zo kon het gebeuren dat gebruikte boorputten slecht ontworpen waren, waardoor het beton scheurde en er schaliegas in het grondwater kwam.

Cuadrilla wil mede daarom in Nederland boorputten gebruiken met vier beton- en staallagen om dat risico tot een minimum te beperken.

Over het fracken zelf, het openbreken van de grondlaag waarin het schaliegas opgesloten zit, was hij ook hoopvol.

Volgens Duyverman is er in Nederland al honderd keer onshore én offshore zonder problemen gefrackt. De in het water gebruikte chemicaliën (0,15 procent van het totaal, bestaande uit glutaraldehyde om algen tegen te gaan en polyacrylamide om de grondlaag beter open te krijgen) blijven volgens hem veilig in de grond, die

van zichzelf al veel meer vervuild is door natuurlijke oorzaken. Bovendien hoeft er per put maar één keer te worden gefrackt, waarna het gas automatisch omhoogkomt.

Ook over het waterverbruik is Cuadrilla niet al te bezorgd. Per put is zo’n twaalf miljoen liter drinkwater nodig om eenmalig te fracken, en op commerciële schaal zijn er honderden putten nodig.

Dat is in totaal heel veel water, maar niettemin slechts 0,5 procent van de jaarlijkse productie van waterbedrijf Brabant Water. Het gedeelte dat hiervan weer bovenkomt, tien tot dertig procent, wordt opgevangen, schoongemaakt, en als afvalwater gezuiverd.

niets met die opslagcapaciteit. Sterker nog: we willen ze transformeren om juist LNG te gaan exporteren.’

De reden daarvoor is natuurlijk schaliegas, dat sinds 2008 in grote hoeveelheden uit de grond komt. Gek genoeg, vertelt Gülen, werd er al tientallen jaren naar schaliegas geboord, maar dat bleef altijd zonder groot resultaat. Pas toen bedrijven in 2008 horizontaal gingen boren inclusief fracking, nam schaliegas een vlucht.

‘Vergeet niet’, benadrukt Gülen, ‘dat het niet de Shell’s, BP’s of Exxons waren die deze techniek ontdekten. Het was een klein bedrijf dat deze innovatie op de markt bracht.’

toekomst laat zich slecht 4 De voorspellen

past alleen bij 5 Schaliegas de VS

Gürcan Gülen is professor van het Center for Energy Economics, onderdeel van Bureau of Economic Geology van de universiteit van Texas in Austin.

Tijdens Schaliegas & Olie stelt hij dat de Verenigde Staten de schaliegasrevolutie niet hadden zien aankomen. ‘Vijf jaar geleden dachten we nog dat we gas zouden importeren. In 2007 zijn we daarom nieuwe terminals voor de import van LNG gaan bouwen en bestaande terminals gaan uitbreiden. Vandaag de dag doen we

Lucia van Geuns, senior energie-expert bij het Clingendael International Energy Programme, vertelt tijdens het congres over de kans van slagen voor schaliegas buiten de VS. Zo is ze over Europa weinig hoopvol. ‘De Europese Unie is erg op haar hoede. Het framework is minder aantrekkelijk dan in de VS. Geologisch is er weinig bekend, toegang tot de bronnen is moeilijk, het milieu zal schade ondervinden, en de boorkosten zijn vier keer zo hoog als in de VS, wat vooral komt door-

PETROCHEM 12 – 2013

024_27_29_S_artikel 4.indd 25

25

26-11-13 13:31

Hij iS OM...

‘Wat ik gewend ben. Maar dan beter.’ Waar mijn zaken mij ook brengen: CWT regelt de reis.

Snel, gemakkelijk en voordelig. Dankzij hun wereldwijde inkoopkracht profiteer ik van de beste tarieven.

Vliegticket, hotel of een complex reisplan? Het kan allemaal.

Met hun speciale dienstverlening voor onze branche geldt er extra flexibiteit voor bagage en last-minute reisaanpassingen.

Zo kan ik me helemaal richten op mijn business.

Op zakenreis? Bel CWT en ervaar het verschil.

Salesmanagers Carlson Wagonlit Travel Martine van Houten, mvanhouten@carlsonwagonlit.nl Patrick Post, ppost@carlsonwagonlit.nl (020) 2000 275 carlsonwagonlit.nl

Specialist in Heat Treatment Preheating and stress relief Induction and resistance Stationary furnaces Dry out and curing Rental and sales Mobile furnaces

www. delta-heat-services.com info@delta-heat-services.com +31 (0) 187 - 49 69 40

032_carlson_delta.indd 1

26-11-13 10:48

dat de service-industrie minder volwassen is.’ De break-even-kosten zijn in de EU daarom vijf tot twaalf dollar per MMBtu, en dat is hetzelfde als wat we nu al betalen voor gas.

Ook Gülen ziet veel beren op de weg voor schaliegaswinning buiten de VS, en heeft daar niet minder dan vijf redenen voor. Er is geen license to operate (aangezien niet de grondbezitter maar de staat vaak de eigenaar is van de bodemschatten), de cruciale service-industrie om boringen mogelijk te maken is te klein, er is te weinig materiaal om te boren en te fracken, de infrastructuur is ondermaats, en er is niet altijd voldoende water beschikbaar. Het resultaat is dat China, dat buiten de VS het meest ver is met boringen, nog maar honderd (hoofdzakelijk verticale) putten heeft geslagen, Argentinië nog maar vijftig, en er minder dan tien putten in Mexico zijn. kunt rendabel boren naar 6 Je schaliegas (maar niet altijd) Het is een vaak terugkerende claim: de gasprijs in de VS ligt zo laag en de kosten van al die boorputten zijn zo hoog, dat alle boorbedrijven wel verlies moeten maken op de exploitatie. Wetenschapper Gülen weet dat droog schaliegas (dus methaan) inderdaad vaak meer kost om op te boren dan de huidige verkoopprijs van vier dollar per MMBtu. Bedrijven gaan daarom in hun velden op zoek naar nat schaliegas (dus met ethaan en

‘Terneuzen is het lelijke eendje van Dow. Als Dow Benelux vraagt om geld voor verbeteringen, dan moet het bedrijf daarvoor oneindig veel meer moeite doen dan wanneer die vraag komt vanuit het Midden-Oosten of de VS.’ propaan), maar niet elk veld voorziet daarin. En ook ethaan is niet de heilige graal, aangezien de prijs daarvan ook is gekelderd van 1 naar 0,25 dollar per gallon.

Gulen: ‘Het hangt dus helemaal van het veld af of je winst kunt maken. Is wat erin zit nat of droog? Is het goedkoop of duur om in het veld te boren? Wat is de gemiddelde gasprijs? Al deze factoren beïnvloeden de levensvatbaarheid van elk individueel veld.’ Wat in ieder geval handig is aan schaliegas, is dat je – nadat je gefrackt hebt en het gas vrij gaat stromen – het veld met rust kunt laten totdat de gasprijs hoog genoeg ligt om de exploitatie rendabel te maken. etheen en anorganische 7 Alleen chemie lopen gevaar Tijdens The Chemical Conference, georganiseerd door de VNCI, Deloitte en TNO, werd duidelijk dat schaliegas niet direct héél de chemische industrie in Europa bedreigt. Vincent Oomes, partner bij Deloitte Consulting, laat zien dat het vooral de sectoren zijn die zich bezig-

houden met etheen (dat uit schaliegas gemaakt kan worden) en anorganische chemicaliën (die erg energie-intensief zijn om te maken, en dus gebaat zijn bij een lage gasprijs). De productie van propeen, butadieen en BTX (dus chemicaliën met langere koolstofketens) kunnen zelfs profiteren van schaliegas, aangezien meer etheenproductie uit schaliegas automatisch betekent dat er meer chemicaliën met lange koolstofketens nodig zijn.

Maar goed. Die etheen- en basischemie is erg groot in Europa, en kan de rest van de sector met zich meeslepen richting de afgrond. Als dat gebeurt, dan gaat dat alleen al in Nederland ten koste van zestienduizend banen en 21 miljard euro omzet. ‘Het is dus een beetje een pessimistisch verhaal’, stelt Oomes met gevoel voor eufemisme afsluitend. zijn nuances bij het 8 Ergevaar Gelukkig zijn er ook nuancerende factoren, weet de Deloitte-partner. Zo kan de mondiale vraag hoger blijven liggen dan het aanbod (zelfs inclusief de nieuwe

PETROCHEM 12 – 2013

024_27_29_S_artikel 4.indd 27

27

26-11-13 13:31

ast reser veer alv in uw agenda

We maken verschil

Congressen en evenementen 2014 Voorjaar 2014 6

februari – Petrochem on site

22 mei – Profion Maintenance Linqs

www.industrielinqs.nl/pml www.industrielinqs.nl/petrochemonsite

5

juni – Deltavisie congres en PMY-verkiezing 2014

13 februari – Profion Maintenance Linqs www.deltavisie2014.com www.industrielinqs.nl/pml

20 maart – iMaintain congres en MMY-verkiezing 2014

www.imaintain.info/congres

Najaar 2014 18 september – Petrochem on site

www.industrielinqs.nl/petrochemonsite

1

oktober – iMaintain Prestatiemanagement

20 november – Petrochem on site

www.industrielinqs.nl/petrochemonsite

27 november – Het NVDo infra congres

Prestatiemanagement

www.imaintain.info/prestatie

6

november – Profion Maintenance Linqs

www.industrielinqs.nl/pml

17 november – Duurzaam Geproduceerd en Enlightenmentz-verkiezing

BijEENkoMst oVEr DE GroND-, WEG- EN WatErBoUW www.imaintain.info/infra

11 december – Watervisie en WiY-verkiezing 2014

CoNGrEs oVEr ratioNaaL WatErGEBrUik www.watervisie.com

CoNGrEs VaN NEMo, UtiLitiEs EN iNDUstriELiNqs PErs EN PLatforM www.duurzaamgeproduceerd.nl

Wijzigingen onder voorbehoud. op genoemde websites vindt u altijd de meest recente informatie. Noteer de data alvast in uw agenda!

Industrielinqs pers en platform • Veembroederhof 7 • 1019 HD Amsterdam • T: 020 - 31 22 088 • F: 020 - 31 22 080 • www.industrielinqs.nl

01_congressen.indd 1

26-11-13 10:59

vuurkracht van de VS), waardoor de prijzen alsnog op niveau blijven. Nederland profiteert in dat geval van de erg efficiente installaties die hier staan, omdat zij dan relatief goedkoop kunnen produceren. Bovendien groeien de VS en de EU vanzelf naar elkaar, waardoor het kostenvoordeel van de Amerikaanse industrie afneemt. Zo zal de gasprijs in de VS ongetwijfeld stijgen (en in de EU dalen) omdat de vraag toeneemt (onder meer omdat kolencentrales worden vervangen door gascentrales) en het gas mondiaal wordt vervoerd via LNG-schepen.

Op de lange termijn komt het dus wel goed, weet Deloitte, maar dan moet er op de korte termijn wél overleefd worden.

Oomes: ‘Het gevaar is dat op de korte termijn iedereen gaat uitbreiden in de VS. De chemie in de EU wordt dan marginaal, investeringen blijven uit, en dan valt de chemie hier uit elkaar.’

Hij krijgt daarin bijval van Willem Huisman, president en voorzitter van de Raad van Bestuur van Dow Benelux, die bezwerend spreekt van een investment leakage. ‘Terneuzen is het lelijke eendje van Dow. Als Dow Benelux vraagt om geld voor verbeteringen, dan moeten wij daarvoor oneindig veel meer moeite doen dan wanneer die vraag komt vanuit het Midden-Oosten of de VS. Dat zorgt voor een neerwaartse spiraal, want investerin-

gen zijn broodnodig voor energie-efficiency, innovatie en nieuwe producten.’

Gelukkig is er volgens Oomes ook een best case scenario waarin de chemie de winter overleeft. Om dat te doen, moet zij wel doorgaan met waar zij goed in is, namelijk innoveren. Dat kan namelijk hét verschil maken met concurrenten die

wéér met de chemie.’ Huisman pleit er daarom voor dat de chemie het gesprek aangaat met energieleveranciers en andere grootverbruikers, zoals staalfabrikanten.

‘Zo kunnen we door dit dal komen.’

Ton Runneboom, voorzitter van het Biorenewable Business Platform (BBP), zoekt het in een andere hoek. Hij stelt

Het gevaar is dat op de korte termijn iedereen gaat uitbreiden in de VS. De chemie in de EU wordt dan marginaal, investeringen blijven uit, en dan valt de chemie hier uit elkaar.’ op andere vlakken goedkoper kunnen produceren. Oomes concludeert: ‘De dreiging van de VS is er, zij is mogelijk ook groter dan die van het MiddenOosten en China, maar als de chemie doorgaat met dat waarin zij goed is, dan komt het goed.’ En ze leefden nog lang en gelukkig. industrie moet zichzelf 9 De redden Willem Huisman denkt dat de chemie de situatie kan overleven door beter samen te werken. Niet alleen in de chemie, maar ook ver daarbuiten. ‘Wat je nodig hebt, is collaboratie. Vanmiddag praat de chemie

voor bestaande krakers in de EU om te bouwen zodat ze niet alleen met oliefracties uit raffinaderijen overweg kunnen, maar ook met nat schaliegas. Als voorbeeld noemt hij de kraker van Dow in Terneuzen, die zowel nafta als schaliecondensaat kan verwerken. Runneboom denkt namelijk dat de VS veel schaliecondensaat gaan exporteren, en dat Europa daar op deze manier zijn voordeel mee kan doen. Rene Peters, directeur Gas Technology bij TNO, ondersteunt dit pleidooi. Volgens hem moet de chemie de overstap maken van nafta naar etheen als grondstof voor zijn producten, want dat is veel goedkoper. n

PETROCHEM 12 – 2013

024_27_29_S_artikel 4.indd 29

29

26-11-13 13:31

ONDERHOUD

OCI: ‘Kwaliteit turnaround moet beter’ In april voerde OCI Nitrogen een onderhoudsstop uit bij haar fabrieken voor melamine en ureum in Geleen. Bij de heropstart kwamen problemen aan het licht, waardoor de stop uiteindelijk tweemaal zolang duurde als gepland. ‘We zullen alle inventiviteit nodig hebben om de volgende stop beter te laten verlopen.’

Francis Voermans

LINQS De twee melaminefabrieken en de ureumfabriek in Geleen waren oorspronkelijk van DSM. Sinds 2010 zijn ze eigendom van het Egyptische bedrijf OCI (Orascom Construction Industries), dat naast de melamineactiviteiten ook de ammoniak- en meststoffenfabrieken van DSM overnam. Sinds januari dit jaar is OCI N.V. genoteerd aan de Amsterdamse beurs en daarmee in principe een Nederlands bedrijf geworden. Meer informatie op www.ocinitrogen.com/nl

30

OCI Nitrogen opereert in Geleen één van de grootste productiefaciliteiten ter wereld voor melamine, een grondstof voor lijmen en harsen in bijvoorbeeld laminaat. De twee melaminefabrieken krijgen hun voeding van de ureumfabriek. Elke twee jaar worden deze drie fabrieken stilgelegd voor onderhoud.

Langer doordraaien is niet mogelijk vanwege vervuiling in de grootste melaminefabriek, vertelt plantmanager Diederik van Heugten. ‘Er zit na twee jaar zo’n honderd ton melamine aangekoekt in het hele systeem. Het verwijderen daarvan is een grote klus. We hebben wel slimme methodes verzonnen, maar er zijn toch twee weken voor nodig.’

Naast het schoonmaken geeft de stop de gelegenheid voor preventief onderhoud en keuringen. Dit is uitgevoerd in de grootste melaminefabriek en de ureumfabriek. In de kleinste melaminefabriek is tijdens de laatste stop niets gebeurd.

De elke twee jaar – of met een langere interval – terugkerende klussen maken zo’n vijftig tot zeventig procent van het werk uit.

De andere werkzaamheden zijn projecten voor verbetering of uitbreiding van de installaties. Zo is in april de capaciteit van de ureumfabriek uitgebreid, een project van tien miljoen euro. ‘Er is een kolom bij geplaatst en de reactor is aangepast. Daarnaast is een aantal kleine aanpassingen uitgevoerd, zoals het vervangen van te kleine kleppen en leidingwerk en het maken van extra tieins’, vertelt Van Heugten.

De extra ureum gebruikt OCI Nitrogen om meer Urean te produceren, een vloeibare meststof. Tijdens de stop is ook nieuwe technologie in de na-trein geïmplementeerd, waardoor de emissies via de schoorsteen zijn afgenomen.

Voorbereiding De voorbereidingen begonnen, zoals gebruikelijk, anderhalf jaar voor de stop. De voorbereiding bestaat uit drie fases, legt Van Heugten uit: ‘Eerst bepalen we waaraan we willen gaan werken. Dan volgt de scoping, waarbij we vastleggen wat we precies gaan doen. In de derde fase bekijken we hoe we dat gaan doen en vindt de werkvoorbereiding plaats.’

Aan de voorbereiding werkte een team van zo’n tien tot vijftien mensen. Het management was in handen van Sitech.

Dit is een dienstverlenend bedrijf dat in 2009 is ontstaan uit een aantal afdelingen van DSM. Het bedrijf verzorgt onder meer de organisatie en uitvoering van turnarounds voor zijn drie aandeelhouders: OCI Nitrogen, DSM en Lanxess. Daarnaast waren mensen van OCI Nitrogen zelf en mensen van de belangrijkste contractors betrokken bij de voorbereiding. Dat laatste is belangrijk, zegt Van Heugten: ‘Op die manier zijn de voorbereiding en uitvoering in dezelfde hand. Dat voorkomt misverstanden en discussies achteraf.’

Kwaliteit Ondanks de uitgebreide voorbereiding verliep de turnaround niet zoals voorzien. De geplande duur was drie weken, inclusief een week stilzetten en weer opstarten van de fabriek. Uiteindelijk duurde het tweemaal zolang. ‘Tot en met de op één na laatste dag van de uitvoeringsfase leek alles goed op schema te lopen. Op de laatste dag hebben we een extra dag moeten toevoegen, maar dat was niet zo erg. We zijn door onze hoeven gezakt op het gebied van kwaliteit.

Bij de opstart bleken er veel lekkages te zijn. De kwaliteit was bij lange na niet zo goed als we verwacht hadden.’

PETROCHEM 12 – 2013

030_31_Z_artikel.indd 30

26-11-13 14:50

De oorzaak ligt volgens Van Heugten in een aantal factoren. ‘De focus heeft te veel op efficiëntie gelegen. Daardoor zijn controleloops om de kwaliteit van het werk zeker te stellen, weggelaten.’ Ook de vakkennis van het personeel bleek niet altijd voldoende. ‘Twintig jaar geleden werden stops gedaan met uitsluitend bedrijven uit de regio. Nu zijn er weinig

Het werk is ook afstandelijker geworden, omdat we efficiënter willen werken en steeds meer met computers doen.’

Ander vaatje Het gevolg is dat de turnaround penny wise, pound foolish is verlopen, zoals Van Heugten het noemt. ‘We hebben veel dingen dubbel moeten doen.

‘We moeten iets vinden waarbij geld én kwaliteit optimaal zijn, waarbij alles in één keer goed gaat.’ techneuten en monteurs in Nederland en komt het personeel van heinde en verre. Dat zijn niet allemaal mensen met hetzelfde vakniveau. Daarbij komt dat er meer wordt gevraagd van de mensen.

Vroeger hoefde iemand alleen maar te sleutelen, nu is er veel meer bij gekomen.

Hoewel de turnaround zelf uiteindelijk niet duurder is geworden dan gepland, heeft de extra productiestilstand veel geld gekost.’

Het probleem speelt al langer. Ook bij de vorige stop was de kwaliteit niet goed, zegt Van Heugten: ‘We hebben er veel

aan gedaan, maar het resultaat is deze keer nog slechter. We zullen uit een ander vaatje moeten tappen. We moeten iets vinden waarbij geld én kwaliteit optimaal zijn, waarbij alles in één keer goed gaat.’

Of dat lukt, zal blijken bij de volgende stop. De voorbereidingen daarvoor zijn alweer begonnen. ‘De kwaliteit is het belangrijkste discussiepunt nu. We zullen alle inventiviteit nodig hebben.’ Het lastige is dat bij een stop nu eenmaal niet alles kan worden voorzien. ‘Een turnaround is als een finale van Wimbledon, waarvoor geen voorrondes zijn gespeeld.

Je hebt alleen theoretisch kunnen oefenen, maar dan kun je nog niet tennissen.

Bij een turnaround klopt alles op papier, maar in de praktijk is het heel anders.

We moeten af van een papieren kwaliteit en in plaats daarvan een reële kwaliteit zien te krijgen. Daar moeten we echt een goede oplossing voor verzinnen.’ n

PETROCHEM 12 – 2013

030_31_Z_artikel.indd 31

31

26-11-13 14:50

Continu betrokken Neste Oil is een toonaangevende leverancier van diesel die wordt gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. De fabriek op de Maasvlakte is de grootste en meest geavanceerde dieselraffinaderij van Europa. Daar wordt ‘s werelds schoonste hernieuwbare diesel NExBTL gemaakt. De kwaliteit van grondstoffen, tussenstromen en het eindproduct wordt permanent bewaakt door een team van tien analisten.

Charlotte van Prooijen is een van de tien analisten die bij Neste op het lab werkt. Zij werkt in een volcontinu-rooster in het laboratorium aan productanalyses en kwaliteit. Charlotte: ‘Ik werk in principe twee ochtend-, twee middag-, en twee nachtdiensten.

En dat is nu nog met ouderschapsverlof. Ik ben negen maanden geleden moeder geworden van een zoon.’ De wisselende diensten vormen daarbij geen probleem. Charlotte: ‘Mijn man werkt in de dagdienst, en zo hebben we samen veel ruimte om alles te regelen en te plannen voor ons kindje. Voor je sociale leven moet je wel creatiever worden. Dat is wel een gevolg van ons werkschema.’

eigen ideeën verwerkt in de uitvoering van de werkprocessen.’ Bij haar vorige werkgever was alles geregeld. Bij Neste Oil zit er meer eigen inbreng in haar werkomgeving. ‘Als alles is geregeld, is dat ook wel fijn maar dit is meer van mezelf. Ik ben trots op ons lab.’

Diensten De wereld van de chemie en het lab is nog steeds een mannenwereld. Charlotte: ‘Ik zie echt weinig vrouwen in deze omgeving. Ik ben de enige in een volcontinu rooster en verder zijn er ook weinig. Dat was ook zo bij mijn vorige werkgever Shell. Slechts 20% van de analisten in de chemie in Nederland is vrouw en in een volcontinu-rooster in de chemie zijn het er nog minder. Misschien omdat je meer moet regelen met je partner rond nachtdiensten.

Aan de andere kant, het betaalt goed en je hebt veel ruimte om je kinderen naar school te brengen of ze te halen. Ik heb het gevoel dat ik meer kan doen op de momenten dat ik niet werk.’

Neste Oil is een bescheiden internationaal bedrijf met enorme ambities. Door te werken aan schoner verkeer en vervoer, helpt het iedereen om in beweging te blijven. Vandaag en morgen.

Zichtbaarheid NExBTL diesel wordt in Nederland gebruikt maar is nog weinig zichtbaar. Charlotte: ‘De mensen die dagelijks diesel tanken, gebruiken misschien ook ons product. Maar dat zie je niet. In Finland zijn wel eigen tankstations van Neste Oil.’ Toch is de zichtbaarheid van Neste Oil op de Maasvlakte goed. Charlotte: ‘Als bedrijf hebben we ook meegedaan aan de dag van de Chemie en aan de Wereld Haven Dagen. Daar hadden we aan aandacht geen gebrek. Voor de Dag van de Chemie heb ik in het lab met kinderen mooie proefjes gedaan. In totaal waren er zo’n 400 mensen op bezoek. Het was echt druk! Tijdens de Wereld Haven Dagen kwamen de bezoekers met volle touringcars tegelijk. We hebben het bedrijf met trots laten zien.’

Trots De productiesite is jong. Veel van de werknemers zijn er dan ook vanaf het begin bij betrokken. Charlotte: ’We hebben zelf dit laboratorium opgezet vanaf de start. En we houden het zelf ook draaiend. Iedereen heeft daar een taak en gezamenlijk hebben we de verantwoordelijkheid dat alles er is en werkt. Zo zitten ook mijn

032_nesteoil_advertorial.indd 34

26-11-13 15:41

TECHNOLOGIE

MINdEr pOLyMEEr HaaLT MEEr OLIE uIT dE GrONd

Ongeveer twintig procent van de olie in een olieveld komt spontaan naar boven. Nog eens dertig procent is te winnen door de druk te verhogen met gas- of waterinjecties.

Daarna volgt nog een derde fase, waarbij water met een verdikkingsmiddel in het veld wordt gespoten. Dat verdikkingsmiddel is doorgaans polyacrylamide.

‘Dit polyacrylamide is goedkoop en redelijk onschadelijk’, stelt Diego Wever. Hij promoveerde onlangs aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkt inmiddels bij Shell. ‘Maar polyacrylamide kent ook nadelen. Het bestaat uit lange spaghettislierten die bij hoge druk en wrijving eenvoudig breken. En ze zijn niet goed bestand tegen de hoge temperatuur en de hoge zoutconcentratie in olievelden.’

Wever ging daarom op zoek naar een beter verdikkingsmiddel. Daarbij ging hij uit van het monomeer acrylamide, de bouwsteen waaruit polyacrylamide bestaat. Hij ontdekte dat polymeren die niet bestonden uit spaghettislierten maar meer leken op een borstelige haarbal de hoogste viscositeit opleverden. Vervolgens lukte het hem dit soort “borstels” maken. Hij ging daarbij uit van een centraal molecuul waar de acrylamide-ketens op groeiden, als haren op een borstel. Dit centrale molecuul is polyketon, een verbinding die ooit bij Shell is ontwikkeld. Wever slaagde erin de juiste condities te vinden om de aantallen polyacrylamide “haren” op de borstel en de lengte ervan te controleren. Zo kon hij een aantal verschillende polymeren maken waarvan hij de eigenschappen onderzocht.

Uiteindelijk vond Wever borstel-polymeren die voor een goede verdikking zorgden, en dat bij lagere concentraties dan de spaghettisliert-polyacrylamide. ‘Dat scheelt in de kosten, omdat er tonnen van dit middel per dag in een olieveld kunnen verdwijnen.’ Daarnaast bleken zijn polymeren ook beter bestand tegen de zouten die in oliebronnen kunnen voorkomen. dOOrbraak IN rECupEraTIE LaaGCaLOrIsCHE rEsTwarMTE

Op veel industriële sites wordt warmte beneden de 120 graden Celsius niet overal gerecupereerd en komt deze gewoon vrij in de atmosfeer. Samen met Caloritum heeft de Universiteit Gent daarom een chemische warmtepomp ontwikkeld die warmte van 75 tot 150 graden Celsius met een hoog rendement kan valoriseren.

Het systeem gebruikt de restwarmte om een chemische condensatiereactie te activeren. Als het condensatieproduct nadien op een gecontroleerde manier in contact wordt gebracht met water komt warmte vrij op een hoger temperatuurniveau. Op deze manier kan de warmte worden opgepompt tot een temperatuur van 200 graden Celsius.

ECN heeft het proces geanalyseerd en gevalideerd. Het instituut is enthousiast over de nieuwe ontwikkeling en spreekt over een echte doorbraak in de recuperatie van laagcalorische warmte. Het proces is intussen gepatenteerd en wordt momenteel verder ontwikkeld in samenwerking met ECN. De volgende stap is om samen met een consortium van investeerders een proefinstallatie te bouwen van 500 kilowatt, wat overeenkomt met het jaarverbruik van ongeveer tweehonderd gezinnen.

NIEuwE rOuTE VOOr aZIJNZuur BP heeft een nieuwe route ontwikkeld voor de productie van azijnzuur uit syngas, een mengsel van koolmonoxide en waterstof. Het grote voordeel van het nieuwe driestapsproces is dat er geen methanol in het proces nodig is; tot nu toe werd azijnzuur vooral gemaakt uit methanol. Een ander voordeel is dat de koolmonoxide voor de omzetting niet zuiver hoeft te zijn.

Azijnzuur wordt gebruikt in verven en oplosmiddelen, maar ook bij de productie van PTA en vooral bij polyester. Nick Elmslie, chief executive van BP’s wereldwijde petrochemische tak, noemde de nieuwe technologie de meest belangrijke ontwikkeling voor azijnzuurproductie sinds veertig jaar. Hij hoopt de technologie ook te kunnen inzetten bij de productie van andere producten, zoals methanol en ethanol.

De nieuwe technologie is ontwikkeld in de laboratoria van BP in Hull (Verenigd Koninkrijk), vlakbij de site in Saltend waar BP azijnzuur produceert. Het concern onderzoekt nog wat het met de technologie wil.

Waarschijnlijk gaat het de azijnzuurroute alleen zelf bij toekomstige investeringen toepassen.

TruCk VOOr MObIEL FraCkEN Een truck die van gasveld naar gasveld rijdt om de schalielagen te fracken, ofwel te vergruizen, om het gas te kunnen winnen. Dat was de meest in het oog springende object tijdens de Rockwell Automation Fair in Houston deze week. Het gaat om een mobiel prototype van het bedrijf MC Bryan.

Prijskaartje: twee miljoen dollar, en de komende twaalf maanden worden er naar verwachting honderd aan diverse klanten geleverd.

Hoofdzakelijk in de VS, waar schaliegaswinning het verst is gevorderd.

Het is de bedoeling dat de truck maximaal tien dagen per put, onder extreme druk water, zand en chemicaliën via de boorgaten in de schalielagen pompt. Door dat de schalie daarna poreus is, stroomt het aanwezige gas gemakkelijker naar boven.

PETROCHEM 12 – 2013

033_J_Technologie.indd 33

33

26-11-13 13:35

Gorinchem

25, 26 en 27 maart 2014

OFFSHORE NL

Openingstijden 12.00 - 20.00 uur

The world of construction, exploration & innovation Offshore NL (voorheen On & Offshore) is dĂŠ gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame-, petrochemische- en baggerindustrie in Nederland. Met dit vernieuwde vakevenement wordt een netwerk- en expositieplatform geboden waar u als ondernemer uw relaties en potentiĂŤle klanten ontmoet en uw product en/of service onder de aandacht brengt.

Schrijf u nu in!

Kijk voor meer informatie op www.evenementenhal.nl/gorinchem en neem contact op met de beursorganisator.

Evenementen

HAL

Evenementenhal Gorinchem

Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 I www.evenementenhal.nl HARDENBERG E gorinchem@evenementenhal.nl GORINCHEM @Offnl_EH VENRAY

034_eco_evenementenhal.indd 1

Supported by:

Ons evenement.

UW MOMENT.

26-11-13 10:48

PETROSPECT MaRihuana + ibuPROfEn

Wel de lusten, niet de lasten: wie marihuana gebruikt én ibuprofen slikt, hoeft minder bang te zijn voor de vergeetachtige werking van THC, het werkzame onderdeel van wiet. Dat zeggen onderzoekers uit New Orleans die werken bij het LSU Health Science Center. In hun artikel, verschenen in het vakblad Cell, vertellen ze waarom.

THC activeert het enzym COX-2, en dat enzym heeft een slechte invloed op het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het geheugen. Maar wie de pijnstiller ibuprofen slikt, kan het effect van het enzym onderdrukken.

Dat klinkt natuurlijk gemakkelijker dan het is, en dat is het ook. Het onderzoek is namelijk uitgevoerd op muizen, en die gedragen zich lang niet altijd hetzelfde als mensen. Bovendien is het onduidelijk hoeveel ibuprofen er nodig is om COX-2 te neutraliseren. De belangrijkste conclusie is niettemin hoe marihuana ervoor zorgt dat zijn gebruikers zaken vergeten, namelijk via het tot dusver onbekende COX-2-enzym. Of dat de enige veroorzaker is, is ook nog niet bekend. (bron: de Volkskrant) RObOT OP uRinE-diEET

We zien het Wall-E nog niet direct doen, maar een nieuwe robot drinkt menselijke urine om aan zijn energie te komen. De zogeheten EcoBot heeft namelijk een soort mechanisch hart dat de urine rondpompt richting een brandstofcel, waarna deze de urine omzet in elektriciteit.

Maar het is niet de urine die het meest revolutionair is, want een brandstofcel is op vele wijzen te voeden. EcoBot is vooral baanbrekend vanwege zijn hartpomp, aangezien die fundamenteel anders werkt dan de reguliere motorpompen waarover zijn voorgangers beschikken.

Deze pompen raken namelijk snel verstopt en ondervinden vaak mechanische problemen, waarna de robot zijn brandstofcellen niet meer kan voeden.

De verbrandingseenheid, 24 cellen in totaal, wekt energie op om een condensator op te laden, die op zijn beur weer het hart kan voeden om nieuwe urine rond te pompen. Het resultaat is een pendulum mobile, mits er voldoende urine voorradig is. Gelukkig is EcoBot een flexibele robot, want volgens de onderzoekers kan hij zich ook voeden met rottend fruit, afvalwater en dode vliegen. (bron: Scientias) babyMElk MET knOflOOk

Het negatieve effect van #schaliegas op Dow. Meer #innovatie in de keten nodig om problemen op te lossen.

Martijn de Graaff (@martijndegraaff) Veel succes @FrankBeckx als nieuwe CEO @essenscia vlaanderen. Samen zullen we de komende jaren bouwen aan een duurzame chemische industrie.

FISCH (@FISCHvzw) Tom v Aken @Avantium blijft voorbijgaan aan feit dat alle experts erover eens zijn dat #schaliegas-winning in EU gasprijs niet zal drukken Schaliegasvrij (@Schaliegasvrij) Biomassa allereerst inzetten voor chemische industrie #Delfzijl, cascadering, maximale waardecreatie Michiel Firet (@Michiel_Firet) @_Petrochem_ Vooral lekker blijven gissen en dat schalie onaangeroerd laten! Maken we misschien nog kans om onder de 2C opwarming te blijven Schaliegasvrij (@Schaliegasvrij) Cultuur levert meer banen dan plastic industrie of chemische industrie aldus eurocom. Cultuur. En dus budget omhoog. Inspiratie voor #Gld? Connie Verberne (@ConnieKCG)

Ajoëen en diallylsulfide blijken uitstekend in staat om de Cronobacter sakazakii te bestrijden. Oftewel: stop knoflook in instant-babymelk en de kans is een stuk kleiner dat de baby een fatale infectie oploopt. De bacterie steekt soms de kop op tijdens het productieproces van oplosmelk voor baby’s, en dat voorkomen we door de fabrieksleidingen door te spoelen met een op chloor gebaseerd ontsmettingsmiddel. Dat is alleen nogal een paardenmiddel, en kent zijn eigen risico’s vanwege het chloor.

Onderzoekers schrijven in het vakblad Applied and Environmental Microbiology dat knoflook misschien een beter alternatief vormt in de strijd tegen de Cronobacter. Hierin zitten namelijk ajoëen en diallylsulfide, en slechts een microscopisch kleine hoeveelheid is al voldoende om de bacterie uit te schakelen. Beide stoffen binden zich aan de boosdoener, waarna deze van vorm verandert en onschadelijk wordt. (bron: C2W)

Ook @_Petrochem_ is verkrijgbaar in onze kiosk: managementblad voor de olie- en chemische industrie. Digitaal abonnement is mogelijk.

Bruna Tablisto (@BrunaTablisto) De business case voor schaliegas in NL is sowieso zwak, maar ik wens het geen enkel land toe. nav: http:// ow.ly/26GUwQ Carl Königel (@CarlKonigel) Europa zegt nee, andere landen doen het gewoon: Oekraïne sluit miljardencontract af met @Chevron over exploitatie #schaliegas.

Frank Beckx (@FrankBeckx) Mourik heeft de kwikreiniging succesvol en veilig uitgevoerd RT @_ Petrochem_ Sabic start kraker op @ Chemelot weer ophttp://ow.ly/qvrG9 Mourik Holding (@MourikHolding)

PETROCHEM 12 – 2013

035_F_petrospect.indd 35

35

26-11-13 17:05

Conditiebewaking Veiligheid Maintenance Expertise - Techniek Netwerk en?

e aan! j d l e M vdo.nl n . w w w ap aatsch > lidm

Deel kennis en ervaring De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) is de toonaangevende branchevereniging op het gebied van onderhoud. Het overdragen van kennis en het realiseren en in stand houden van het groot-

>> word

lid !

Ervaar netwerken in groter verband

ste onderhoudsnetwerk van Europa, ziet de NVDO als belangrijke doelstelling. Met een groeiend aantal leden van onderhoudsprofessionals biedt de NVDO een ongeëvenaard netwerk van branchegenoten. De NVDO

kent diverse branche- en aspectgerichte secties en regionale kringen. De vereniging draagt bij aan (wetenschappelijk) onderzoek en brengt trends, ontwikkelingen en visies binnen de branche in kaart.

Lidmaatschap van de NVDO biedt vele voordelen • Professioneel netwerk op het gebied van onderhoud • Kringbijeenkomsten en seminars over specifieke thema’s • Cursussen over onderhoudsmanagement • Studiedagen met actuele thema’s • Vacaturebank

• Secties en werkgroepen gericht op specifieke onderhoudsaspecten • Lidmaatschap van de NVDO Group op LinkedIn • (wetenschappelijke) Onderzoeken • NVDO Corrosie Helpdesk • Jongerenboard • NVDO Onderhoudskompas

Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan...

• (wetenschappelijke) publicaties, waaronder Visiedocumenten • Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy • Korting op NVDO-studiedagen • (gratis) abonnement op de vakbladen iMaintain en MaintWorld

NVDO - Lange Schaft 7G - Postbus 138 - 3990 DC Houten Telefoon 030 - 634 60 40

More than a solution.

• Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen

• Data- telecommunicatie • Ondersteuning Technische Diensten • Brandmeldinstallaties

• Verhuur Zone 0 Verlichting

• Veiligheidsinstallaties

• Maatwerk CEAG kunststof Ex Klemmenkasten

036_NVDO_Pietersen.indd 1

Petrochemie

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

26-11-13 11:05

ONBEVANGEN

Iedere dag is het eerste agendapunt van de ochtendmeeting veiligheid.

Zijn er incidenten geweest, near misses, learning events?

Alles wordt besproken en gerapporteerd.

Veiligheid thuis Twee jaar geleden heb ik, samen met mijn vrouw, een huis gekocht op Scheveningen in Den Haag, mooie stad achter de duinen. Het huis, in het midden van de straat, dateert uit 1912 en bevatte volgens de verkopend makelaar ‘veel authentieke details’ en zou ‘een ideaal project voor de échte doe-het-zelver’ zijn. Dat zijn uiteraard mooie eufemismen voor achterstallig onderhoud, en daar was geen woord aan gelogen.

Sindsdien zijn we het huis stuk voor stuk aan het renoveren: elektra vernieuwen, oude gas- en olieleidingen verwijderen, loden waterleidingen vervangen door koperen, sanitair en keuken moderniseren, en het onvermijdelijke verven en stuken.

Veel doen we zelf, waarbij de hulp van mijn schoonvader van onschatbare waarde is. Maar voor sommige klussen hebben we hulp nodig van de experts. Zo hebben we laatst de voorgevel van het huis laten renoveren. De zilte zeelucht had in de loop der jaren een verwoestende uitwerking op de gevel waardoor deze op veel plaatsen permeabel was geworden. We hebben het voegwerk laten vervangen en de gevel laten reinigen en impregneren door een gespecialiseerd bedrijf.

Werk op hoogte Toen ik die mannen bezig zag, realiseerde ik me dat het er anders aan toegaat dan in de chemische industrie.

Veiligheidshelmen werden niet gebruikt, ze waren niet aangelijnd bij werk op hoogte, en ik heb ze niet kunnen betrappen op het doen van een LMRA (Laatste Minuut Risico Analyse) voor aanvang van de werkzaamheden. Op site worden deze mannen hierop aangesproken of zelfs weggestuurd, thuis heb ik hier eerlijk gezegd louter met verwondering naar gekeken.

Chemische industrie en veiligheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat in die relatie nog veel valt te verbeteren, werd recentelijk wel duidelijk door de vele kritische rapporten over en studies naar bijvoorbeeld het lerend vermogen van bedrijven na incidenten, conflicten in productie versus veiligheid, en het mogelijk falend toezicht op de chemische industrie. Zeer terecht dat hier degelijk onderzoek naar wordt gedaan, maar het positieve mag ook wel eens worden belicht.

Learning events Als gevolg van een reorganisatie werk ik sinds kort binnen een productieorganisatie. Nog meer dan voorheen maak ik

nu van dichtbij mee dat bij alle werkzaamheden, dagelijks of incidenteel, veiligheid wel degelijk bij eenieder op het netvlies staat. Process Hazard Analysis, Management of Change, Layer of Protection Analysis: dergelijke termen heb ik nog nooit zo vaak gehoord als in de afgelopen maanden.

Iedere dag is het eerste agendapunt van de ochtendmeeting veiligheid (EHS). Zijn er incidenten geweest, near misses, learning events? Alles wordt besproken en gerapporteerd. Van splinter in de vinger tot lekkende afsluiter, van een slecht werkende portofoon tot een omgewaaide lantaarnpaal tijdens een hevige storm. Dergelijke situaties worden allemaal in de EHS-database opgenomen, zodat inzichtelijk wordt waar verbeteringen gewenst of noodzakelijk zijn. Ook bij de voorbereidingen van onderhoudswerkzaamheden wordt uitgebreid stilgestaan bij veiligheid. Risico’s worden ingeschat en gekwantificeerd, en de noodzakelijke beheersmaatregelen worden daarop afgestemd.

Gehoorbescherming Overduidelijk is veiligheid op een chemische site belangrijk.

En mijns inziens neemt het merendeel van de chemische industrie ook die verantwoordelijkheid, meer dan in andere bedrijfstakken. Maar ook bij niet-werkgerelateerde situaties geldt dit. Een simpel voorbeeld: op onze site is de maximum snelheid dertig kilometer per uur, terwijl het gechargeerd een kaarsrechte weg van een kilometer lang is. Als een dergelijke maatregel substantieel bijdraagt aan onze veiligheid, waarom geldt er binnen de bebouwde kom van een willekeurig dorp of stad niet eenzelfde maximum snelheid?

Mijn schoonvader kwam gisteren weer klussen aan onze nieuwe badkamer in wording. Hij vroeg of ik misschien gehoorbescherming had vanwege het boren en slijpen (hij had die van hem thuis laten liggen). Helaas heb ik die zelf niet, waarop hij zijn schouders ophaalde en zonder bescherming doorging.

Op site had ik hem tegen moeten houden, maar dat heb ik nu maar niet gedaan. Zit ik straks nog langer zonder douche…

René den Heeten is process chemist bij Huntsman Polyurethanes Rotterdam

PETROCHEM 12 – 2013

037_N_onbevangen.indd 37

37

26-11-13 13:33

THEMA

Veiligheid

‘Veiligheid is te vergelijken met stroomopwaarts roeien op een rivier; als je niet blijft roeien, drijf je gewoon weer terug naar waar je eerst was’, stelde Bart Leenders van Neste Oil tijdens een rondetafelbijeenkomst van het Petrochem-platform. Negen experts ging in gesprek over verantwoordelijkheden en waarom het ondanks trainingen, voorbereidingen en veiligheidsmaatregelen soms toch nog fout kan gaan. En mocht het zover komen, wees dan bewust van de keerzijde van ongevalonderzoek. Een ongewenst neveneffect is dat de resultaten ervan ook tegen het bedrijf kunnen worden gebruikt.

38

PETROCHEM 12 – 2013

038_39_W_Themaspread.indd 38

26-11-13 15:06

‘Je veiligheidscultuur kan fantastisch zijn, de intentie van de mensen kan fantastisch zijn, maar als iemand iets vergeet omdat het niet in de werkprocessen geborgd is, kan het toch nog fout gaan.’

PETROCHEM 12 – 2013

038_39_W_Themaspread.indd 39

39

26-11-13 15:06

rondetafelbijeenkomst

Veiligheid: blijven roeien tegen de stroom in Veiligheid staat voorop in de (petro)chemische industrie en daardoor gaan veel werkzaamheden gewoon goed. Toch gaat het soms nog weleens mis. Waar ligt dat aan, waar gaat het fout? En wie is ervoor verantwoordelijk om dat te voorkomen? Tijdens een rondetafelbijeenkomst van het Petrochem-platform probeerden negen experts daar een vinger achter te krijgen.

Liesbeth Schipper

DEELNEMERS Ari-Jan van de Bunt, Securitas Bart Leenders, Neste Oil Cor Stolk, Securitas Hans Kerkhoven, zelfstandig adviseur Henk Leegwater, Lexxin Jan van Nieuwenhuijzen, Cofely Niels Koek, Yokogawa Ron Vaz Dias, iTanks Victor Zuidema, VeiligheidNL

40

‘Veiligheid is te vergelijken met stroomopwaarts roeien op een rivier: als je niet blijft roeien, drijf je gewoon weer terug naar waar je eerst was.’ Bart Leenders van Neste Oil weet dat de alertheid zakt als het lang goed gaat. ‘Dat is ook de leercurve. Eerst ben je onbewust onbekwaam, dan word je bewust onbekwaam, vervolgens word je bewust bekwaam, en voor je het weet ben je weer onbewust onbekwaam.’ Hij ziet veiligheid ook niet als doel op zich, maar als een resultante van het op orde hebben van een bedrijf. ‘Als je je zaakjes voor elkaar hebt, ben je veilig en betrouwbaar.’

Een antwoord op de vraag wie er verantwoordelijk is om te voorkomen dat het fout gaat, is voor hem dan ook evident.

‘Hoewel alle lagen die bij werkzaamheden zijn betrokken een rol hebben, heeft het management de ultieme verantwoordelijk. En uiteindelijk ligt die bij de directeur. Hij kan ervoor zorgen dat zijn organisatie de juiste middelen heeft om het werk goed uit te voeren. Dus de eindverantwoordelijkheid ligt bij het management, al ligt er wel een verantwoordelijkheid bij iedereen die betrokken is.’

Zelfstandig adviseur Hans Kerkhoven is het volmondig met hem eens: ‘De hoogste man is verantwoordelijk voor de veiligheid, hoewel hij dat maar één keer kan delegeren. Zijn bedrijf is zodanig georganiseerd dat de juiste aannemers worden binnengehaald. En als een opdrachtnemer toch faalt, heeft de opdrachtgever een verkeerde keuze gemaakt. Hij had ervoor moeten zorgen dat de klus niet werd geaccordeerd. Het management is dus verantwoordelijk, want daar liggen de tools om ervoor te zorgen dat er veilig kan worden gewerkt.’

Gemakkelijk gedrag Een kanttekening is echter op zijn plaats, vindt Henk Leegwater van Lexxin. ‘Het is gevaarlijk als je zegt dat er maar één verantwoordelijk is. Ik denk dat alle betrokkenen verantwoordelijk zijn, van degene

die aan de balie zit tot degenen die het werk uitvoeren. We moeten oppassen met zeggen dat de eindverantwoordelijkheid bij de directie ligt, want dat zou gemakkelijk gedrag kunnen oproepen.’

Ook RonVaz Dias van iTanks legt meer verantwoordelijkheid bij de mensen die het werk uitvoeren. ‘Daar ligt misschien niet de eindverantwoordelijkheid, maar de kans dat het daar misgaat, is vaak aanwezig.’ Niels Koek van Yokogawa wijst in dat verband op het verschil tussen theorie en praktijk. ‘Je kunt op papier alles op elkaar afstemmen, maar het is uiteindelijk degene die met z’n gereedschap voor de klus staat die tot tien moet tellen voordat hij gaat beginnen. Daar heeft hij z’n eigen verantwoordelijkheid. Wat mij betreft begint het op de onderste laag.’

Degene die het werk gaat uitvoeren doet een laatste risicoanalyse, beaamt ook Leenders. ‘We kunnen aan tafel alles prima hebben voorbereid, alle veiligheidsmaatregelen hebben genomen, maar dan ligt er bijvoorbeeld opeens een pak sneeuw waarmee we geen rekening hebben gehouden. Dus uiteindelijk vormen degenen die de fysieke acties ondernemen het laatste filter om nog eens goed te kijken of het werk veilig kan worden gedaan. Het is dus belangrijk dat iedereen z’n taak heel serieus neemt.’ keten En als je veiligheid door de keten heen bekijkt? In hoeverre is een bedrijf verantwoordelijk voor partijen die buiten de eigen hekken zitten, maar waarmee het wel zaken doet? Jan van Nieuwenhuijzen van Cofely vindt dat bedrijven zeker moeten meewegen of hun leveranciers veilig werken of niet. ‘Als je een leverancier een opdracht geeft, laat je hem immers ook voortbestaan. Veiligheid moet een criterium zijn, want dat resulteert misschien ook in een begin van verandering bij de leverancier. Als die niet veilig werkt, heeft hij een motief om dat aan te passen.’

PETROCHEM 12 – 2013

040_41_43_X_thema_artikel 3.indd 40

26-11-13 13:36

kerkhoven: ‘iedereen die iets van onderhoud weet, begrijpt dat er met tanks pas iets fout gaat als je tien jaar niets doet. dan ben je al zo’n eind in je cultuur kwijt, dat loop je niet meer in.’

Dat klopt wel, maar het is nog maar de vraag of je kan zien of een bedrijf betrouwbaar is met veiligheid, stelt Victor Zuidema van VeiligheidNL. ‘Het gaat immers om het gedrag van mensen. Je neemt aan dat het veilig is, maar je kunt het nooit met honderd procent zekerheid zeggen.’

Dat is ook het dilemma dat Leegwater naar voren brengt. ‘Aan de ene kant kun je zeggen: Shell heeft wel degelijk te lang zaken gedaan met Odfjell, ze hebben niet besloten om weg te gaan.

Odfjell had een unieke positie met een installatie om te kunnen butaniseren, en Shell was daarvan toch wel afhankelijk.

Maar aan de andere kant: moet je van de Shells in deze wereld verwachten dat ze met inspecteurs gaan kijken hoe het er bij een bedrijf allemaal aan toe gaat, of mogen ze vertrouwen op de certificering? Twee weken voordat Odfjell werd stilgelegd, heeft het bedrijf nog een certificaat gekregen.’

Leenders vult aan: ‘Hoe vaak sta ik erbij als ze een slang aan een boot vastmaken?

Niet zo heel vaak. We auditeren het wel en we kunnen een keer het veiligheidsmanagementsysteem doorlichten, maar dat is het beste wat we kunnen doen. Hoever

moet je gaan met inspecteur worden van een ander bedrijf?’ Bovendien zijn audits ook maar momentopnames, vindt Vaz Dias. Maar dat is niet de ervaring van Leegwater: ‘Als ik op een site kom, heb ik toch wel heel gauw in de gaten of daar iets met de cultuur mis is of niet.’ emancipatie Hij vraagt zich ook af hoe vaak een opdrachtnemer tegen een opdrachtgever zegt: hier werk ik niet, want ik vind het niet veilig. ‘Het is geen evenwichtige relatie, want wie betaalt, die bepaalt. Vanuit de opdrachtgever wordt werk veel gemakkelijker stilgelegd, terwijl de opdrachtgever soms ook niet altijd even goeie condities schept. Het zou van emancipatie getuigen als dat evenwichtiger was.’

In de realiteit gebeurt dat wel, stelt Cor Stolk van Securitas: ‘Wij zijn leverancier van Odfjell en hebben een gesprek met de terminaldirectie gevoerd toen de eerste incidenten werden gemeld. We zouden zijn gestopt als we de veiligheid voor onze mensen niet konden waarborgen. Alleen, in de periode daarvoor wisten we dat eigenlijk ook niet. Opdrachtnemers zouden van tevoren actief risicomanagement moeten toepassen.’

ervaring overschatten Waarom gaat het ondanks trainingen, voorbereidingen en veiligheidsmaatregelen soms toch fout? Een van de hoofdoorzaken die worden genoemd, is dat het gevaar wordt onderschat. Vaz Dias: ‘Maar onderschatting van het gevaar hangt ook vaak samen met een overschatting van de eigen ervaring. Het zijn vooral oudere werknemers die hun ervaring overschatten. Ze denken: ik loop al 33 jaar zonder problemen op zo’n steiger, dus waarom zou ik die haak gebruiken? Dat kost me een half uur meer tijd. Dat is ongeacht of bij elke VCA-instructie weer wordt verteld dat een haak moet worden gebruikt.’

Je kunt dit voorbeeld ook scharen onder de noemer van het niet opvolgen van instructies, stelt Kerkhoven. ‘Ja,’ beaamt Vaz Dias, ‘maar de vraag is waarom die instructies niet worden opgevolgd.’ Uit een onderzoek van Shell over de life saving rules kwam naar voren dat meer dan de helft van de overtreden regels werden geschonden omdat mensen dachten dat ze in het belang van het bedrijf handelden, weet Leenders. ‘Ze namen dus met de juiste intentie verkeerde besluiten. Shell heeft nu gezegd: er is een aantal belangrijke regels en als je die overtreedt, heeft dat serieuze consequenties. En dat geldt voor het hele bedrijf, van boven tot beneden.’

Communicatie Een andere oorzaak is dat tijdens voorbereidingen aannames worden gedaan PETROCHEM 12 – 2013

040_41_43_X_thema_artikel 3.indd 41

41

26-11-13 13:36

DIT TIJDSCHRIFT DEUGT

Expertise without borders

•Project Manager Explosion Safety •Consultant Plant Safety Het tijdschrift dat u nu leest, is lid van H O I , het instituut dat de oplagen van gedrukte media controleert. Daardoor speelt dit tijdschrift open kaart met al haar adverteerders.

Omdat die harde oplagecijfers keurig houvast bieden voor wat de advertentietarieven moeten waarmaken. Dat is eerlijk zaken doen. En inderdaad, dat geeft nogal te denken over uitgevers die zich niet hebben aangesloten bij H O I ...

Gedreven professionals gezocht!

Ben jij expert op het gebied van proces- en/of explosieveiligheid?

Kom deze kennis dan inzetten bij DEKRA: bij ons krijg je de ruimte om uitdagingen aan te gaan en jouw expertise te vergroten!

Kijk op www.werkenbijdekra.nl voor de volledige vacatureteksten.

Automotive

Industrial

DE HARDE CIJFERS

Personnel

On the safe side.

Postbus 314, 1180 AH Amstelveen T 020 661 36 26 E info@hoi-online.nl W www.hoi-online.nl

079-0568 HR Petrogem_Personal_90x132mm_260813_v1.indd 1

042_PPG_Dekra_HOI.indd 1

27-08-13 13:13

26-11-13 10:48

TOP 3 OORZAKEN VAN iNCiDENTEN jan van nieuwenhuijen / ron Vaz dias 1 onderschatting van het gevaar 2 niet opvolgen van instructies 3 gevaar dat onvoldoende bekend is Cor stolk / Hans kerkhoven / bart leenders 1 aannames tijdens de voorbereidingen 2 cultuur 3 onderlinge communicatie tijdens de klus ari-jan van de bunt / niels koek / Henk leegwater 1 cultuur 2 onveilig gedrag loont vaak 3 tegengestelde belangen financiën en techneuten

die later tijdens de klus onvoldoende worden geverifieerd. Leenders: ‘Stel dat een pomp moet worden vervangen en dus uit het proces moet worden gehaald.

Dan kun je vragen: heb je hem gereed gezet? Maar je kunt ook vragen: wat heb je gedaan om die pomp gereed te zetten? Want pas dan hoor je wat er wel en wat er nog niet is gedaan. In het eerste geval denk je al snel dat het wel in orde is, zonder te verifiëren. Je doet een aanname op basis van wat je gehoord hebt.

Maar, wees honderd procent zeker dat je heel specifiek over hetzelfde spreekt.’

Op het gebied van onderlinge communicatie gaat het op een andere manier ook nog wel eens fout. Leenders neemt daarbij een taakrisicoanalyse als voorbeeld. ‘Alle betrokken bij de klus gaan om de tafel zitten om te bekijken welke risico’s er zijn en welke beschermende maatregelen moeten worden genomen. Het wordt allemaal perfect uitgedokterd, maar vervolgens wordt vergeten het goed door te geven. Daardoor zijn degenen die het werk uitvoeren uiteindelijk toch niet op de hoogte van wat er is besproken. Dan heb je de klus dus goed voorbereid, maar ben je alleen vergeten daarover te communiceren.’ druk uitoefenen Waar het ook nog wel eens knelt, is dat het operationeel belang botst met het financiële belang, stelt Ari-Jan van de Bunt van Securitas. Dat is ook de ervaring van Leegwater: ‘Financiële mensen kunnen wel eens druk uitoefenen: moet dat nou echt? Kan dat niet een jaar later? Techneuten hebben dan niet het lef om daar tegenin te gaan, die zijn meestal redelijk genuanceerd. Ze den-

nieuwenhuijzen: ‘Veiligheid moet een criterium zijn, want dat resulteert misschien ook in een begin van verandering bij de leverancier. als die niet veilig werkt, heeft hij een motief om dat aan te passen.’ ken: ach, het zal ook best wel lukken als we dit een keer overslaan. Zo’n beslissing is ook niet zwart-wit, en dan kom je toch zomaar op een glijdend vlak.’

Leenders is het daar niet mee eens. ‘Je moet tijdens het spel niet opeens de regels gaan veranderen. Je moet over termijnen heen kijken, niet alleen naar de korte termijn. Kijk maar wat het Odfjell nu heeft gekost. Dat is de verantwoordelijkheid die je hebt. En als je het niet eens kunt worden, moet je je conclusie trekken en zeggen: hiervoor wil ik geen verantwoordelijkheid dragen.’

‘Maar neem nu eens de monteur die ergens werkzaamheden moet uitvoeren’, brengt Van de Bunt naar voren. ‘Die monteur ziet dat het werk om wat voor reden dan ook niet veilig kan gebeuren. Het gaat alleen wel om een enorm belangrijk onderdeel van het proces. Hij zou dan echt wel ballen moeten hebben om te zeggen: ik stop er even mee want volgens mij is het niet veilig.’ De cultuur moet dan zodanig zijn dat hij dat kan zeggen, vindt Leegwater. ‘Maar in hoeveel omstandigheden is de cultuur zo?’, vraagt Van de Bunt zich af.

Cultuur Uiteindelijk maakt cultuur het grote verschil, stelt Kerkhoven. ‘Als het met de economie wat minder gaat, zijn er heel

wat bedrijven die het pro-actieve verbeteren van veiligheid laten liggen, terwijl ze zich dat in feite niet kunnen permitteren. Want een achterstand is op een gegeven moment niet meer in te halen.

Iedereen die iets van onderhoud weet, begrijpt dat er met tanks pas iets fout gaat als je tien jaar niets doet. Dan ben je al zo’n eind in je cultuur kwijt, en dat loop je niet meer in.’

En toch is er meer nodig dan alleen een juiste cultuur, vindt Leenders. Hij pleit ook voor het belang van goed geïdentificeerde werkprocessen. ‘Want hoe weet je nou zeker dat de functionele specificaties voor een SIL-interlock langs de juiste bureaus zijn gekomen en met de juiste intenties zijn afgegeven? Het gaat dan om de inrichting van je werkprocessen, om er zeker van te zijn dat je niets mist.

Je veiligheidscultuur kan fantastisch zijn, de intentie van de mensen kan fantastisch zijn, maar als iemand iets vergeet omdat het niet in de werkprocessen geborgd is, kan het toch nog fout gaan.’

Kortom, veiligheid is complexe materie die niet te vangen is onder één noemer.

Het gaat om een samenspel van middelen, werkprocessen, cultuur en communicatie. En bovendien moet er steeds aandacht voor blijven bestaan, zodat je blijft roeien en tegen de stroom in verder komt. W PETROCHEM 12 – 2013

040_41_43_X_thema_artikel 3.indd 43

43

26-11-13 13:36

VEILIGHEID

Wees bewust van keerzijde ongevalonderzoek Na een calamiteit doet het betrokken bedrijf vaak onderzoek naar de oorzaak ervan. Met de resultaten kan het management vervolgens maatregelen nemen om herhaling van soortgelijke ongevallen te voorkomen. Een goede zaak, zolang bedrijven zich ervan bewust zijn dat eigen ongevalonderzoeken door derden ook tegen ze kunnen worden gebruikt. Hoe moeten zij hier rekening mee houden?

Gert-Jan Elsen, Wladimiroff Advocaten

ZEs W's Vragen die management en onder­ zoekers zich moeten stellen vooraf­ gaand en gedurende een ongeval­ onderzoek: • Wel of geen onderzoek? vrijwillig of verplicht • Wat onderzoeken? onderzoeksvraag • Wie onderzoekt? intern of extern • Welke onderzoeksmethode? uitgebreid of beperkt • Wat rapporteren? op welke manier ­ welke informatie • Wat doen met het rapport? verspreiden – follow­up

44

Een bedrijf dat met een calamiteit te maken heeft, zal meestal een onderzoek willen doen naar de oorzaak ervan om een vergelijkbaar ongeval in de toekomst te voorkomen. Een ongewenst neveneffect van zo’n onderzoek is dat de resultaten ervan ook tegen het bedrijf kunnen worden gebruikt. Toezichthouders en opsporingsambtenaren kunnen namelijk een afschrift van een onderzoeksrapport vorderen. En zo’n rapport kan als bewijsmiddel worden gebruikt voor bestuurlijke handhaving en strafrechtelijke vervolging.

Het is duidelijk dat dit een spanningsveld kan opleveren tussen bedrijf en handhavers. Beide hebben bij een ongevalonderzoek een ander uitgangspunt. Het bedrijf wil van een ongeval leren, naar de toekomst kijken en de bedrijfsvoering verbeteren.

Opsporingsambtenaren willen vooral terugblikken: wat is er fout gegaan en is (het management van) het bedrijf daarvoor strafrechtelijk aansprakelijk te stellen? Een vergelijkbaar spanningsveld kan bestaan tussen het bedrijf en partijen die naar aanleiding van een calamiteit bij het bedrijf een schadeclaim willen indienen.

Het is belangrijk deze neveneffecten van een ongevalonderzoek van meet af aan te onderkennen. Het management kan dan bewust(er) besluiten of en op welke manier met die neveneffecten rekening kan worden gehouden. Het management moet daarom van tevoren een aantal vragen beantwoorden. Wat laat je door wie en op welke manier onderzoeken? Wat laat je op welke manier rapporteren? En wat gebeurt er met het rapport?

Wat onderzoeken?

Soms is een bedrijf verplicht gegevens over een ongeval aan de bestuurlijke

autoriteiten te verstrekken. Het gaat dan bijvoorbeeld om de oorzaak en de omstandigheden van het ongeval. Het is echter een misverstand dat de wet voorschrijft dat er altijd een ongevalonderzoek moet worden uitgevoerd. Evenmin is voorgeschreven hoe uitgebreid of diepgaand een ongevalonderzoek moet zijn en op welke manier over zo’n onderzoek moet worden gerapporteerd.

Als er een wettelijke verplichting is om informatie te verstrekken, dan is duidelijk wat ten minste moet worden onderzocht. Los daarvan is het van belang de onderzoeksvragen zorgvuldig te formuleren.

Ook de formulering van de onderzoeksvraag biedt keuzes. Gaat het om een oorzaaksonderzoek of gaat het (ook) om het aanwijzen van een verantwoordelijke? Moeten de onderzoekers zich beperken tot een onderzoek naar de hoofdoorzaak, of moeten zij ook rapporteren over zogenoemde latent failures en andere observaties?

Punt van aandacht bij de opdracht is of de onderzoekers aanbevelingen moeten doen. Dit lijkt op het eerste gezicht voor de hand te liggen, maar de kans bestaat dat zij aanbevelingen doen die op ‘het ideale bedrijf ’ zijn gebaseerd, terwijl die bedrijfseconomisch niet realiseerbaar zijn. Het risico is dat het management zich op een later moment bij de autoriteiten mag verantwoorden over in het rapport vermelde aanbevelingen.

Wie onderzoekt?

Onderzoek kan worden verricht door mensen van het bedrijf zelf of door externen. Aan beide varianten kleven voor- en nadelen. Een externe partij kan autonomer werken, en daardoor wordt het bedrijf minder bij de rapportage betrokken. Een eigen onderzoeker kan zich bij

PETROCHEM 12 – 2013

044_45_T_artikel.indd 44

27-11-13 09:04

een onderzoek juist minder vrij voelen, en soms speelt (in ieder geval voor de buitenwereld) het argument dat de keurmeester zijn eigen vlees keurt.

Er kan ook voor worden gekozen het onderzoek onder het legal privilege van een advocaat te laten uitvoeren. Zo’n rapport valt in beginsel onder het verschoningsrecht van de advocaat en hoeft dan niet aan derden te worden verstrekt.

Voordeel hiervan is bovendien dat geïnterviewden vrijer durven te praten.

Wat en hoe rapporteren?

Ook bij de rapportage van de onderzoeksresultaten kunnen keuzes worden gemaakt en doet het management er goed aan zich van tevoren vragen te stellen. De antwoorden op die vragen kunnen mede afhangen van de onderzoeksopdracht. Moet het rapport zich wel of niet beperken tot de hoofdoorzaak van de calamiteit? Komen latent failures en overige observaties ook in het rapport?

Als dat laatste het geval is, dan is het belangrijk om expliciet te vermelden of er al dan niet een oorzakelijk verband bestaat met de calamiteit. Want het ten onrechte stellen van een rechtstreeks verband tussen een observatie en de calamiteit kan gevolgen hebben voor (het bewijs van) de strafrechtelijke en civielrechtelijke aansprakelijkheid.

Moet er van interviews (al dan niet een voor akkoord ondertekend) verslag worden opgesteld? Komen die verslagen als bijlage bij het rapport? Moeten de namen van geïnterviewde personen worden genoemd, of alleen de functies?

Deze keuzes beschermen de geïnterviewden en zijn tegelijkertijd van invloed op de medewerkingsbereidheid van hen.

Los van al deze keuzes is de hoofdregel dat een rapport vrij moet zijn van speculaties, meningen en suggesties. En natuurlijk moet worden gewaakt voor conclusies die juridische consequenties kunnen hebben. Daarom is het goed het conceptrapport door een derde te laten toetsen.

Wat doen met resultaten?

Na afronding van het rapport komt de vraag wat met het resultaat moet worden gedaan. Aan wie wordt het binnen het bedrijf verstrekt? Gaat het ook op vrijwillige basis naar derden, waaronder de autoriteiten?

Als een bedrijf verplicht is bepaalde gegevens aan de autoriteiten te verstrekken, spreekt dan moet dat natuurlijk

Ook als het onderzoeksrapport geen aanbevelingen bevat, zal het management zich de vraag stellen welke maatregelen zij nemen om een herhaling te voorkomen. Worden er géén maatregelen genomen, dan is het van belang die besluitvorming vast te leggen.

Strafrechtelijke consequenties Een calamiteit kan vaak hand in hand gaan met strafbare feiten (zoals een overtreding van vergunningvoorschriften of de voor bedrijven geldende zorgplichten) en eventueel strafrechtelijke vervolging. Maar er kan ook sprake zijn van bijvoorbeeld dood door schuld of het verwijtbaar veroorzaken van een brand, ontploffing of overstroming.

Het zou goed zijn als bij een strafrechtelijk vervolg – in het voordeel van het bedrijf – rekening wordt gehouden met het feit dat het bedrijf een ongevalon-

Het is een misverstand dat de wet voorschrijft dat er altijd een ongevalonderzoek moet worden uitgevoerd. Evenmin is voorgeschreven hoe uitgebreid of diepgaand een ongevalonderzoek moet zijn. gebeuren. Dit betekent alleen niet dat het nodig is álle gegevens te overhandigen. Soms volstaat een kernachtige samenvatting van de onderzoeksbevindingen, in combinatie met een beschrijving van de door het bedrijf getroffen en nog te treffen maatregelen.

derzoek heeft uitgevoerd. De indruk bestaat dat dat nu niet of nauwelijks gebeurt. Sterker nog, het lijkt eerder zo te zijn dat die onderzoeken alleen tegen het bedrijf worden gebruikt. Dat is een gemiste kans waarmee een verkeerd signaal wordt afgegeven. n

PETROCHEM 12 – 2013

044_45_T_artikel.indd 45

45

26-11-13 13:35

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het blad Petrochem met elf edities per jaar, met de website www.petrochem.nl, met vier rondetafelbijeenkomsten per jaar en met het jaarcongres Deltavisie bereikt het Petrochem Platform haar doelgroep.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 2

Hoe werkt het?

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

26-11-13 15:36

PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl/platform of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 3

27-11-13 09:03

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Karin Husmann Plant One, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jan Bout Bout&Co, partner

Cor Kloet Verwater, Group interim CEO

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Henk Leegwater Lexxin consultant

Wouter Stam Flowid, managing director

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Bart Leenders Neste Oil managing director

Roelf Venhuizen Profion voorzitter

RenĂŠ den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 4

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

26-11-13 15:36

PRODUCTEN

REvOlUTiONaiRE kliNkbOUTEN De Bobtail klinkbout is een tweedelige bevestiger die kan worden gebruikt in plaats van traditionele boutmoerverbindingen. De Bobtail biedt veel voordelen. Zo wordt bij plaatsing zonder rotatie een consistente en hoge voorspanning opgebouwd. Dit maakt de verbinding trillingsbestendig en maakt het gebruik van borgmiddelen overbodig. Door de nauwkeurige voorspanning is geen extra controle meer nodig. Vergeleken met boutmoerverbindingen biedt de Bobtail een vijf tot tien maal hogere vermoeiingssterkte.

Hiermee kan op gewicht en kosten worden bespaard door een kleiner aantal bevestigingen of een kleinere diameter toe te passen. Verder is geen sluitring onder de kop nodig, aangezien het plaatoppervlak niet wordt beschadigd.

Ook voor de bereikbaarheid tijdens assemblage bieden deze verbindingen voordelen, aangezien het gereedschap slechts aan één zijde van het werkstuk nodig is.

De borgkraag wordt eerst handmatig op de klinkbout gedraaid. Daarna wordt het gereedschap op de spangroeven geplaatst. Bij het aantrekken van de pen zet het neusstuk van het gereedschap zich af op de borgkraag. De voorspanning wordt opgebouwd in de verbinding. Het neusstuk vervormt de borgkraag in de borggroeven van de pen en verlengt de bout. Na het bereiken van de hoge consistente voorspanning keert het gereedschap automatisch terug en is de verbinding klaar.

Meer informatie bij Onkenhout: www.onkenhout.nl bEsTURiNgs- EN vEilighEiDssysTEmEN gECOmbiNEERD In upstream olie- en gasprocessen wordt de druk om ongelukken te voorkomen en het milieu te beschermen steeds groter. Het resultaat is een groeiende belangstelling voor veiligheidssystemen of safety instrumented systems die afwijkende omstandigheden kunnen detecteren en veilig een noodstop kunnen starten. Gas- en oliebronnen en pijpleidingen zijn over het algemeen echter over een groot oppervlak verspreid en bieden weinig ruimte voor de installatie van apparatuur. Om de operational efficiency te verbeteren en hardwarekosten toch te verlagen, worden de functies van besturings- en veiligheidssystemen zoveel mogelijk gecombineerd. De nieuwe versie van ProSafe-RS en de uitbreidingen op de DPharp EJX passen in deze trend.

Voor het monitoren en besturen van gasbronnen en pijpleidingen is compensatie van de gasflowrate vereist. Omdat het gasvolume, afhankelijk van de procestemperatuur en -druk, sterk kan verschillen, moet het in-situ gasvolume worden gecompenseerd. Hiervoor wordt meestal een besturingsunit of geavanceerde flowcomputer gebruikt. Yokogawa heeft deze calculatiefunctie nu in ProSafe-RS R3.02.10 geïntegreerd zodat klanten hiervoor geen onnodige kosten hoeven te maken. ProSafe-RS, dat gecertificeerd is voor gebruik in SIL3-applicaties, leent zich voor safety instrumentation, monitoring en besturing.

Om de gasflowrate te kunnen compenseren, moeten verschildruk, statische druk en temperatuur bekend zijn. De DPharp EJX multivariabele transmitter is een sensor die deze drie grootheden kan meten. Aangezien het Modbus-protocol in de upstream olie- en gasprocessen op grote schaal wordt gebruikt voor communicatie tussen sensoren en flowrate-compensatieapparatuur, wordt de DPharp EJX nu ook ondersteund door het Modbus-protocol. De sensor kan daarbij worden gebruikt in combinatie met ProSafe-RS. Meer informatie bij Yokogawa: www.yokogawa.nl

meer producten op www.petrochem.nl

049_G_producten.indd 49

aNalysER

Inventech Benelux lanceert de Epsilon 1 van PANalytical, een tafelmodel XRF-analyser (EDXRF) die hoge presentaties levert. Deze analyser is zeer toegankelijk door zijn eenvoudige bediening, goede performance en lage kosten per analyse. De analyser wordt gekalibreerd geleverd en geeft kant-en-klare applicatieoplossingen met gegarandeerde prestaties voor onder andere zwavelconcentratie meten in brandstof en additieven in smeerolie. De analyser meet snel, nauwkeurig en de kosten per analyse zijn laag ten opzichte van andere vergelijkbare analysers. Bovendien maakt de eenvoudige bediening de analyse veel minder afhankelijk van operators en samplevoorbereiding.

Meer informatie bij Inventech: www.inventech.eu kOgElkRaNEN EN vliNDERklEPPEN

Nieuw bij Evac zijn de afsluiters van de Boteli Valve Group. De twee- en driedelige kogelkranen zijn leverbaar met aansluitingen van ½ tot 88 inch, druktrappen van ANSI 150 tot ANSI 4500 en geschikt voor uiteenlopende corrosieve en niet-corrosieve vloeistoffen. Gate, globe en check zijn leverbaar met druktrappen van ANSI 150 tot 1500 en voor temperaturen van -46 tot +200 graden Celsius.

Vlinderkleppen zijn leverbaar met aansluitingen van 3 tot 120 inch, druktrappen van ANSI 150 tot 600 en een temperatuurgebied van –196 tot + 350 graden Celsius. Mogelijke materialen zijn koolstofstaal (ook volgens AP1602), roestvaststaal en diverse andere staallegeringen. Deze kleppen zijn onder meer geschikt voor vloeibare gassen als etheen, LPG en LNG. Meer informatie bij Evac: www.evac-valves.com

PETROCHEM 12 – 2013 49

26-11-13 13:33

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

ALgeMeen

ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks

sgs nederland b.v.

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BedrijfsBeMiddeLing

VBk groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

cOMpensAtOren

ecurie rosier

Ondernemend in Bedrijfsovernames

ecurie rosier Bedrijfsovernames B.V. Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen

klingerBV

Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen

meidoornweg 12 4191 LB Geldermalsen ing edwin Rosier RAB tel: +31 (0)345- 65 12 26 mobiel: +31 (0)6 43 02 96 34 e-mail: edwin@ecurie.nl Website: www.ecurie.nl

BLAst VALVes

Vokes-Air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

cheMicALs

chemicals, Lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v.

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

50

Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

dekOMte BeneLUX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium tel: +32 (0)59- 51 07 55 Fax: +32 (0)59- 51 07 87 Website: www.dekomte.be e-mail: info@dekomte.be

herteL industrial sealings bv.

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders the Netherlands tel: +31 (0)181- 28 11 17 Fax: +31 (0)181- 28 11 78 Website: www.hertel.com e-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

deMOntAge

ddM demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

engineering & cOntrActing

grontmij Belgium nV

Industry, Water & energy Services m. Gillemanstraat 5 B- 9060 ZeLZAte, BeLGIË tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 e-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXpLOsieVeiLige deUrtechniek & AAndrijVingen

dictAtOr prOdUctie B.V. energieweg 11 8304 AJ emmeLooRd Postbus 57 8300 AB emmeLooRd tel: +31 (0)527- 61 34 56 Fax: +31 (0)527- 69 84 20 e-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B- 8200 BRUGGe, BeLGIË tel: +32 (0)50- 31 28 48 Fax: +32 (0)50- 31 16 64 e-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering

Victor Lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

gLOBAL cAd center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

PETROCHEM 12 – 2013

050_51_52_marketreview_index.indd 50

26-11-13 13:52

Market review

instALLAtie VLOeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

kUnststOf Leidingen

MechAnicAL cOntrActing

engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MiLieU & enVirOnMent

Minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 de RotteRdAm HooGVLIet Postbus 493 3190 AK RotteRdAm tel: +31 (0)10- 472 03 09 Fax: +31 (0)10- 416 88 28 e-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

prOcess eQUipMent

Alfa Laval Benelux BV n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe sUppOrts

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

hanwel MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

polyfluor plastics BV minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

stUdBOLts

Bc Basco mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

protomation bv

prOjectpLAnning & cOntrOL Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

ptfe

Alfa Laval Benelux nV

prOcess siMULAtiOn

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

prOcess cOntrOL

Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

PETROCHEM 12 – 2013

050_51_52_marketreview_index.indd 51

51

26-11-13 13:52

Market review stAALcOnstrUcties

frijns industrial group

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKeNBURG A/d GeUL tel: +31 (0)43- 601 01 01 Fax: +31 (0)43- 601 01 02 e-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

WArMteBehAndeLing

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld

delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

WAterBehAndeLing

python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

Verzekeringen

eUrOWAter B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

intrAMAr insurances Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

AdVertentie-indeX Abonnementen .............................................................................................................52 Andus Group ................................................................................................................55 Carlson Wagonlit Travel Nederland .............................................................................26 Congressen 2014...........................................................................................................28 DEKRA Certification .....................................................................................................42 Delta Heat Services ......................................................................................................26 Eco Ketelservice Verhuur .............................................................................................34 Emerson Process Management ...................................................................................2 Evenementenhal Gorinchem .......................................................................................34 Evides ............................................................................................................................10 Krohne .................................................................................................... tussen 34 en 35 M.O.B. .............................................................................................................................6 Market review ................................................................................................... 51 t/m 52 Neste Oil ........................................................................................................................32 NVDO .............................................................................................................................36 Petrochem Platform.......................................................................................... 46 t/m 48 Pietersen Electriciteit ...................................................................................................36 PPG Protective & Marine Coatings .............................................................................42 SGS Nederland ............................................................................................................56 Tebodin Netherlands ...................................................................................................22 Ultimo Software Solutions ..........................................................................................16 Yokogawa Europe Solutions .........................................................................................4

52

PETROCHEM 12 – 2013

050_51_52_marketreview_index.indd 52

Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor 26-11-13 13:52

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Technotrans www.technotrans.nl

RoTATiNG EquipMENT iN DE (pETRo)ChEMiE Rotating equipment (pompen, compressoren, gasturbines, stoomturbines, mixers, roerwerken en expanders) hebben in de petrochemische industrie een breed scala aan toepassingen. Het maken van de juiste selecties in relatie tot processen en producten, troubleshooting en onderhoudsaspecten staan tijdens deze tweedaagse praktijkcursus centraal. De cursus is met name bedoeld voor technische functionarissen belast met onderhoud en installatie van rotating equipment, inkooptaken, processing, werkvoorbereiders, project-engineers en constructeurs in de (petro)chemische industrie.

23 en 28 januari 2014 Antwerpen/Bergen op Zoom

pAo Techniek www.pao-tudelft.nl

VloEisTofExTRACTiE EN MEMbRAANsChEiDiNG Deze cursus is ontwikkeld voor medewerkers die niet formeel tot chemical engineer opgeleid zijn en toch de principes van het vak willen begrijpen. In deze module worden vloeistof/vloeistof-extracties in een menger/scheider én in een kolom besproken, en worden membraanscheidingen voor waterige systemen en voor gassen behandeld. Na deze cursus bent u beter in staat om – bijvoorbeeld in projectteams – te communiceren met procestechnologen.

29 januari 2014 Amersfoort

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Evenementenhal Gorinchem www.evenementenhal.nl

ChEMiCAl iNDusTRy. Eerste editie van Chemical Industry, een platform voor de chemische industrie. Drie dagen lang netwerken, informatie delen en inspiratie bieden over de nieuwste ontwikkelingen in de chemische branche. Naast de gelegenheid om te netwerken biedt Chemical Industry ook een kennisprogramma aan.

10-12 december Gorinchem

iiR www.iir.nl

sCopiNG & CosT CoNTRol VAN shuTDowNs & TuRNARouNDs Een goede beheersing van tijd en geld zijn erg belangrijk, juist in deze tijd. Deze tweedaagse conferentie biedt tips & tricks om binnen budget te blijven. Leer alles over scope-management zodat u uw stops beter kunt integreren in de organisatie en onvoorziene omstandigheden weet tegen te gaan.

11-12 december Breda

industrielinqs/iTanks businesslinqs.industrielinqs.nl

pETRoChEM oN siTE Het is crisis, en dat geldt ook voor bedrijven in de petrochemie. Veel investeringen staan on hold en het geld ligt niet voor het oprapen.

Toch moet vandaag worden verzonnen waar overmorgen de boterham mee wordt verdiend. Innoveren kost geld. Waar haal je dan de middelen vandaan? Arjen van Klink, senior adviseur strategie & innovatie bij de Rabobank, vertelt tijdens Petrochem On Site hoe de bank hiermee omgaat. Rob Valk van Boskalis vertelt aansluitend over hoe bedrijven slim kunnen omgaan met kennis, methodes en termen. Hoe orden je deze chaotische massa tot een nuttig geheel?

16 december Rotterdam

Mikrocentrum www.smc-congres.nl

sERViCE & MAiNTENANCE CoNGREs Wat zijn de mogelijkheden en welke strategie is de beste voor uw service- of onderhoudsproces? Leer hoe “best-in-class”-bedrijven succesvol inspelen op veranderende mogelijkheden, behoeften en verwachtingen.

Dit event biedt best practices uit diverse sectoren, toegespitste technology pitches en interactieve workshops in een sfeer van open kennisuitwisseling.

6 februari 2014 Breda

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

053_K_agenda.indd 53

PETROCHEM 12 – 2013

53

26-11-13 13:34

COLUMN

Het doet allemaal sterk denken aan het asbestprobleem. Alhoewel reeds in de jaren ‘70 was bewezen dat asbest kankerverwekkend is, ging het grootschalige gebruik hiervan nog dertig jaar door.

Hernieuwbare energie op een kruispunt Hernieuwbare energie is al lang geen geitenwollensokkenverhaal meer. Integendeel, hernieuwbare energie is volwassen geworden en heeft al een grote impact. In zoverre zelfs dat de gevestigde energieleveranciers zich bedreigd voelen. Dat bleek in oktober tijdens een grote persconferentie in Brussel. Niet minder dan tien CEO’s van de grootste energiebedrijven van Europa vroegen daar om de stopzetting van de steun voor groene energie. Ze stelden er ferm ‘dat het Europese energiebeleid tegen een muur is gelopen’.

Volgens hen vertoont de Europese elektriciteitsmarkt vandaag een structurele overcapaciteit, en deze wordt nog versterkt door groene energie te subsidiëren. Het resultaat is dat ze gascentrales moeten sluiten omdat deze niet meer kunnen concurreren met hernieuwbare energie. Ironisch, als je weet dat die flexibele gascentrales nu juist de oplossing vormen voor de fluctuaties van zon- en windenergie.

alarmniveau’s zijn duidelijk bereikt en zelfs al overschreden.

Hoog tijd voor actie dus. Als je met je auto recht naar de muur rijdt, gooi je toch het stuur om? Waarom zou dit niet gelden voor het klimaat?

Maar er gebeurt helemaal niets. Het doet allemaal sterk denken aan het asbestprobleem. Alhoewel reeds in de jaren ‘70 was bewezen dat asbest kankerverwekkend is, ging het grootschalige gebruik hiervan nog dertig jaar door. Het gebruik van asbest werd in België pas in 2001 verboden. Ook hier werden dertig jaar lang de wetenschappelijke studies in vraag gesteld, ontkend en genegeerd. De economische krachten en belangen zorgden ervoor dat alles gewoon verder ging op de normale weg. Vandaag betalen we daar de prijs voor, in de vorm van talloze kankerdoden en enorme kosten voor de verwijdering van dat asbest. Als we voor ons klimaat hetzelfde scenario volgen, is onze planeet gewoon verdoemd.

Gevaarlijk kruispunt Het is duidelijk dat er correcties nodig zijn in het energiebeleid. Maar de belangrijkste conclusie van deze persconferentie is dat de klassieke energieproducenten zich bedreigd voelen: hernieuwbare energie heeft reeds te veel impact op hun business en ze beginnen actief weerstand te bieden. Hernieuwbare energie is op een kruispunt beland. Een gevaarlijk kruispunt overigens, waar verschillende bedreigingen samenkomen.

Ten eerste is het duidelijk dat de steunmaatregelen en de subsidies voor hernieuwbare energie zullen worden afgebouwd of zelfs helemaal afgeschaft. Ten tweede dalen vandaag wereldwijd de prijzen voor fossiele energie. Ten derde werkt het emissierechtensysteem voor geen meter. Het eindresultaat is dat er op het gebruik van fossiele brandstoffen nauwelijks een rem staat.

Vorig jaar stootte de mensheid 36 miljard ton CO2 uit, meer dan ooit tevoren.

Struisvogelpolitiek Onder dit zeer ongunstig gesternte is op 11 november de klimaatconferentie in Warschau van start gegaan. Het valt me op dat zelfs de pers er nauwelijks aandacht aan besteedt. Het is niet mediageniek, het klimaatdebat wordt steeds technischer en de boodschap is al met al niet positief. De publieke opinie is hier dan ook allesbehalve de drijvende kracht, het heil zal van politici moeten komen die hun verantwoordelijkheid nemen.

Het is echter duidelijk dat dit probleem vandaag niet aan de top van de politieke agenda staat. Politici stellen dat ze nog steeds bezig zijn met puin te ruimen van de financiële crisis en wel andere zorgen aan hun hoofd hebben. Dat is struisvogelpolitiek. Hoog tijd dat men zich herpakt en durft ernstige maatregelen te nemen. We hebben voor een goed klimaatbeleid niet alleen nood aan duurzame energie, maar ook aan duurzame politici.

Wetenschappelijke onzekerheden Over de oorzaken en de gevolgen van de opwarming van de aarde heeft de wetenschap ondertussen groot inzicht verworven. Wie zich nu nog verbergt achter wetenschappelijke onzekerheden kan met gemak van slechte wil worden beticht. De 54

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 12 – 2013

054_M_column.indd 54

26-11-13 13:34

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Weer een I/O wijziging? Ok. Ook een nieuw bedradingschema.

Een nieuw marshalling ontwerp.

En een ook nieuwe kast.

Kon ik dat allemaal maar laten verdwijnen...

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium

DAT KAN GEWOON

Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry

Electronic Marshalling- geen extra werk, geen nieuw ontwerp en geen hoofdpijn meer.

Met DeltaV Electronic Marshalling kunt u I/O wijzigingen doorvoeren, waar en wanneer u wilt, zonder engineeringskosten of opschorten van uw planning. Onze nieuwe DeltaV CHARacterisation Module (CHARM) elimineert kruisbedrading van het marshallingpaneel naar de I/O kaart, ongeacht het signaaltype, zodat u geen voorgeschreven specificaties nodig hebt. Al deze kabels, weg. De extra tijd en engineering, weg. U kunt zelf zien hoe eenvoudig het is door te kijken op www.IOondemandcalculator.com of bel +31 70 413 66 66

Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction. Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Process Equipment & Constructions divisie’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Refractories’ en ‘Offshore & Maritime’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Het Emerson logo is een merknaam en een service merknaam van Emerson Electric Co. ©2013 Emerson Electric Co.

RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

115696 ins48_DeltaVeraseYCDT_Petro.indd 1 001_2_55_56_A_omslag_.indd 3

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.rijndijk.com of www.andusgroup.com

22/11/2013 09:12 26-11-13 16:51

making the difference

Nr. 12 – 2013

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

001_2_55_56_A_omslag_.indd 2

Olefins 4 draait weer na complexe turnaround • Transformatie van Fujifilm: innovatie à la Intel Inside • Ineos investeert tijdens crisis • Thema: Veiligheid

26-11-13 16:51