PET02-2020

Nr. 2 - 2020

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 2 - 2020

‘Kijken hoe we het simpeler kunnen maken’ • Innovatie in olie- en gasexploratie blijft lonen • Ambitieus waterstofplan in Noord-Nederland • Thema: Onderhoud

16:20

PET2 omslag los.indd 1

04-03-20 16:41 08:46 03-03-20

PET PET2 PET A Voorplaat.indd Aomslag Voorplaat.indd 2 2 los.indd

04-03-20 08:46

Lengkeek Leng

IN DEZE EDITIE

10 ‘VOORAL KIJKEN HOE WE HET SIMPELER KUNNEN MAKEN’

30 BLOKKEN OP WARMTEPOMPEN IN DE PROCESINDUSTRIE

De nieuwe voorzitter van Veiligheid Voorop, Jurgen Hoekstra, zoekt vooral de verbinding. De verantwoordelijkheid voor veiligheid moet bij de hele keten ligt. Iedereen moet meedoen.

Niet alleen de grote maar ook de kleinere bedrijven. ‘Er zal veel betrokken leiderschap nodig zijn.’

Over het nut van warmtepompen binnen de procesindustrie bestaan nog veel twijfels. Al doende leren Rotterdamse studenten hoe ze er helderheid in kunnen brengen. Hun gastheren profiteren volop mee.

38 THEMA: ONDERHOUD 14 AMBITIEUS WATERSTOFPLAN IN NOORD-NEDERLAND Groningen Seaports, Gasunie en Shell slaan de handen ineen voor een ambitieus plan voor groen waterstof. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee. In 2030 moet al drie tot vier gigawatt zijn gerealiseerd.

16 INNOVATIE IN OLIE- EN GASEXPLORATIE BLIJFT LONEN Olie en gas heeft dan wel niet het eeuwige leven, maar dat betekent niet dat er geen innovaties meer in de exploratie worden doorgevoerd. De meeste ontwikkelingen vinden plaats op het gebied van de seismiek en remote sensing. Ook mogelijkheden van dna-sequencing in combinatie met machine learning kunnen leiden tot een efficiëntere opsporing van koolwaterstoffen.

22 ‘ETHIEK IS VOOR MIJ HEEL BELANGRIJK’ De veranderingen in de energiesector vragen om een divers leiderschap van het management. Het ene moment zit je in een overlevingsmodus en een paar jaar later is er weer van alles mogelijk. Plantmanager Harry Talen van stroomproducent Engie kan er uitgebreid over meepraten.

Onderhoud is een belangrijk aandachtspunt in de (petro)chemie. Een duurzame kijk op de installaties kenmerkt de filosofie daarop in de komende jaren. Daarbij zien we dat het onderhoud voorspelbaar wordt gemaakt en digitale technieken bieden daarbij een helpende hand.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Wintershall hergebruikt topside in Noordzee • Brussel akkoord met overname Sabic door Aramco • Shell Pernis bereidt zich voor op grote onderhoudsstop 6 Agenda 21 Innovatie 26 Toekomst: fabrieken met instinctieve reflexen 29 AquaVest is Water Innovator of the Year 2020 34 Projecten 42 Column • Chris Aldewereld 58

PETROCHEM 2 - 2020 3

PET B Inhoud.indd 3

03-03-20 16:21

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 2 - 2020 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Joost Boers, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Monique Harmsen, Evi Husson, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Doetinchem OMSLAGFOTO: AdobeStock ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp 070 3990 000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 182,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 136,- per jaar Overig buitenland € 212,Losse verkoopprijs € 23,Studentenabonnement € 42,Proefabonnement 3 mnd € 30,Meer informatie over de verschillende abonnementen vindt u via www.petrochem.nl/abonneren OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 3122 088.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

www.hi-force.com

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET Advertenties.indd 4

03-03-20 16:21

COMMENTAAR

‘Zo beweerde iemand dat Tesla’s op kolenstroom rijden, terwijl er sinds afgelopen zomer nauwelijks elektriciteit uit kolen wordt geproduceerd.’

Schijntegenstellingen Nuance is lastig. Het is veel gemakkelijker om telkens dezelfde oneliners te roepen, dan de complexiteit van de realiteit proberen te bevatten. Iets meer vanuit die kennis te acteren en te accepteren dat er geen silver bullet bestaat.

Onlangs ontstond een hele discussie over capaciteit van ons elektriciteitsnet. En terecht. Als iedereen straks elektrisch rijdt, de industrie grootschalig elektrificeert, we massaal zonnepanelen op onze daken nemen en elektrische warmtepompen installeren, dan krijgt het huidige Nederlandse stroomnet het op bepaalde tijden heel moeilijk. Daar moeten systeemoplossingen voor worden gezocht. Bijvoorbeeld decentrale opslag, energietransport over langere afstanden met waterstof, uiteraard energiebesparing, aanbodgestuurd laden van elektrische auto’s (smart charging), het slim aan- en uitschakelen van elektrochemische productieprocessen en misschien niet te gehaast van gas los willen gaan.

Asocialen Het probleem is echter dat discussies al gauw blijven hangen op één opmerking, één in het oog springende oneliner. Of in dit geval de schijntegenstelling die oud-minister Ronald Plasterk onlangs via een tweet de wereld in slingerde. Hij reageerde op een artikel in het Algemeen Dagblad, waarin stond dat netbeheerders miljarden moeten investeren om de enorm stijgende elektriciteitsvraag aan te kunnen. Plasterk: ‘Als dit bericht klopt, gaan alle huishoudens tientallen euro’s meer energie betalen, doordat één Tesla-rijder meer energie slurpt dan tien huishoudens. Dat zijn dus enorme asocialen. Voor elke Tesla zitten honderden bejaarden met fleecedekens kou te leiden.’

Sowieso vind ik dat debatten op feiten moeten worden gebaseerd. Tegelijkertijd ook enigszins op mijn ziel getrapt, begon ik op LinkedIn een berekening van mijn eigen energiegebruik als ‘asociale’ rijder van een elektrische auto (overigens geen Tesla): ‘Een Tesla gebruikt meer dan tien huishoudens? Dat staat plompverloren in de algemene pers en wordt zo maar klakkeloos geciteerd. Zelfs door een oud-minister... Ik probeer een berekening te maken. Ons huishouden gebruikt zeg 6.000 kilowattuur per jaar inclusief vijftig procent laden van mijn elektrische auto (rest onderweg en op mijn kantoor). Ik rijd 30.000

kilometer per jaar. Dat vraagt ongeveer 7.000 kilowattuur.

Mijn huishouden gebruikt dus 2.500 kilowattuur. Mijn auto gebruikt dus minder dan drie keer de energie van mijn huishouden. Maar ik ben niet gemiddeld. Een normaal huishouden verbruikt meer dan 3.000 kilowattuur en een gemiddelde auto rijdt minder dan 15.000 kilometer per jaar. Dus waar komen die tien huishoudens vandaan? Een misrekenende oud-minister of algemeen journalist? Of rijdt een Tesla gemiddeld meer dan 150.000 kilometer per jaar?’

Draagkracht Van de discussie die vervolgens op LinkedIn ontstond, heb ik ook weer geleerd. De ongenuanceerde opmerkingen kunnen we het beste negeren. Zo beweerde iemand dat Tesla’s op kolenstroom rijden, terwijl er sinds afgelopen zomer nauwelijks elektriciteit uit kolen wordt geproduceerd in Nederland.

Wel terecht was de opmerking dat het niet alleen gaat om de hoeveelheid energie, maar vooral om de maximale capaciteit van het net, met name op momenten dat er veel vraag is. Bijvoorbeeld ’s avonds als elektrische auto’s thuis aan de stekker gaan, of in winternachten als elektrische warmtepompen massaal op volle toeren draaien. Dat daar oplossingen voor moeten worden gevonden, staat als een paal boven water. En dat grote gebruikers meer moeten betalen voor de aansluiting op het net dan kleine verbruikers, vind ik ook niet meer dan billijk. Net zo goed als rekeningrijden. Sowieso moeten we steeds meer naar kosten die direct gerelateerd zijn aan gebruik.

Het probleem van de meeste discussies is echter dat diverse oplossingen die we hard nodig hebben om de energietransitie aan te jagen, al gauw verzanden in schijntegenstellingen. Met het gevaar dat we elkaar in de houdgreep nemen. Energietransitie gaat alleen werken als we zo weinig mogelijk van tevoren uitsluiten, niet in schijntegenstellingen geraken en naar draagkracht meebetalen.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 2 - 2020 5

PET C Commentaar.indd 5

03-03-20 16:27

FEITEN & CIJFERS

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat stelt de eerste ronde van de verbrede Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE++) tussen 29 september en 22 oktober 2020 open. Naast hernieuwbare energieproductie is een aantal nieuwe technieken toegevoegd. Dit geldt voor CO2-afvang en -opslag (CCS), industriële restwarmte, warmtepompen, elektrische boilers en waterstofproductie door elektrolyse. Enkele hernieuwbare energietechnieken krijgen een nieuwe categorie. Een aantal technieken krijgt beperkingen, bijvoorbeeld ten aanzien van het aantal vollasturen dat ze voor subsidie in aanmerking komen. De SDE++ kent een verplichtingenbudget van vijf miljard euro.

TNO neemt octrooien op het gebied van bio-aromaten over van Avantium.

TNO en Avantium werken sinds 2013 samen in aromatenonderzoek op basis van biomassa. Dat gebeurt in Shared Research Center Biorizon. Met het overnemen van de octrooien maakt TNO naast uitbreiding van het aantal bio-aromaten ook de ontwikkeling van nieuwe productieroutes mogelijk.

Bio-aromaten openen de weg naar nieuwe producteigenschappen zoals verf met een hogere UV-stabiliteit.

PETROCHEM 2 - 2020 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

TECHNIEKHELDEN GEZOCHT! Industrie en infrastructuur hebben technici nodig om de boel draaiende te houden en de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Denk aan de energietransitie en het creëren van economische stabiliteit. Dat kan alleen als de jongere generatie geïnspireerd raakt om in de techniek te werken.

Daarom zijn er voorbeelden nodig. Techniekhelden dus. Heb jij een collega die verschil maakt en jongeren kan inspireren? Meld hem of haar dan aan!

Op de vraag wat de belangrijkste assets van een bedrijf zijn, volgt regelmatig het antwoord: de medewerkers. Terecht, want zonder goede vakmensen zijn we nergens. En de mensen die net een beetje meer doen dan van ze wordt gevraagd, zijn de ware helden. Al zullen ze zichzelf nooit zo noemen. Ze doen ‘gewoon hun werk’.

Toch willen we deze medewerkers in het zonnetje zetten. Deze mannen en vrouwen verdienen een podium. Met een artikel in het magazine iMaintain willen we deze vakmensen hun verhaal laten doen. Waar zagen zij een uitdaging en hoe zijn zij hier mee omgegaan? En niet onbelangrijk: wat heeft dit opgeleverd? Door deze serie verhalen onderstrepen we met elkaar dat het werk van deze medewerkers van grote betekenis is voor het bedrijf en laten we zie hoe interessant het beroep van technicus is.

Maar het gaat verder dan dat! Verhalen inspireren jongeren om voor deze boeiende, uitdagende wereld te kiezen. Dat kan belangrijk zijn voor uw bedrijf, en zeker voor de hele industriële sector.

Dat willen we ook doen met de verkiezing van de Techniekheld. Op 11 juni, tijdens het congres Deltavisie in Spijkenisse, wordt de Techniekheld 2020 verkozen. Een jury kiest uit alle bijzondere verhalen een shortlist van kandidaten. Van de finalisten wordt vervolgens een inspirerende film gemaakt, die de Techniekheld, het bedrijf waar hij/zij werkt en zelfs de hele industrie positief in het daglicht zet.

Aanmelden kan door een mail te sturen naar redactie@industrielinqs.nl. Vermeld waarom je deze man of vrouw een ware techniekheld vindt, en geef zijn of haar telefoonnummer of en/of email-adres door. Wij zijn benieuwd naar alle verhalen en hopen dat we op deze manier, samen met de industrie, het vakgebied van technicus de aandacht kunnen geven die het verdient.

SHELL PERNIS BEREIDT ZICH VOOR OP GROTE ONDERHOUDSSTOP Shell Pernis heeft in mei en juni een grote onderhoudsstop. Tijdens de stop gaat het bedrijf onder andere vaten, torens en warmtewisselaars inspecteren, vervangen en reinigen, zodat ze er weer drie tot zes jaar tegenaan kunnen. Shell vervangt tijdens de stop onder andere een grote strippenkolom van 32 meter.

De kolom is net iets groter dan de kolom die nu in de fabriek staat, dus het wordt een flinke klus om hem op zijn plek te krijgen, stelt Henk Zorge, turnaround block leader. Tijdens de onderhoudsstop werken ongeveer 1.500 mensen extra op het terrein. In totaal komen er ongeveer 2.000 extra mensen. Vijfhonderd daarvan zijn nu al bezig met het bouwen van steigers en het verwijderen van isolatie.

Shell Pernis is de grootste raffinaderij van Europa. De 66 fabrieken op het terrein verwerken samen twintig miljoen ton olie per jaar. Vorig jaar heeft het bedrijf ook al dertien fabrieken onder handen genomen tijdens een onderhoudsstop in februari en maart. Tijdens die stop bleek dat een kolom in de Girbotols-fabriek, waar de propeen- en propaanstromen uit de kraker worden ontzwaveld, moest worden vervangen. Nog in hetzelfde jaar, eind november, heeft Shell een nieuwe kolom geïnstalleerd.

FOTO: SHELL

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De definitieve vergunning is binnen. Nog dit jaar begint de bouw van de fabriek en de productie zal na ongeveer twee jaar op gang komen.

De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon. Dit laatste is volgens Stercore een hoogwaardige organische kunstmestvervanger en bodemverbeteraar.

Stercore gebruikt in haar proces bekende en bewezen technologieën voor biothermisch drogen, vergassing en gasopwaardering. Ook heeft het bedrijf een eigen methanisatieinstallatie ontwikkeld. Deze zet het ruwe gas uit de vergasser om in gas van Groningen-kwaliteit.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

03-03-20 16:27

FOTO: CHEMELOT

BRUSSEL AKKOORD MET OVERNAME SABIC DOOR ARAMCO Saudi Aramco mag van de Europese Unie een belang nemen van zeventig procent in Sabic. Daar is een bedrag van ruim 69 miljard dollar mee gemoeid. Sabic heeft in Nederland grote chemische productielocaties in Geleen en Bergen op Zoom.

Door het akkoord van Brussel lijkt weinig meer in de weg te staand voor de overname.

Vorig jaar maart maakte de Saoedische oliegigant officieel bekend dat het een meerderheidsbelang van zeventig procent wilde verwerven in chemieconcern Sabic. Aramco neemt de aandelen over van het openbare investeringsfonds van Saoedi-Arabië. Dat fonds wil dat geld aanwenden om Saoedi-Arabië minder afhankelijk te maken van olie-inkomsten. De overige dertig procent beursgenoteerde aandelen in Sabic maken geen deel uit van de transactie. Saudi Aramco heeft geen plannen om deze resterende aandelen te verwerven. De transactie is nog wel onderhevig aan bepaalde voorwaarden voor sluiting, waaronder goedkeuring door toezichthouders.

Sabic, met hoofdkantoor in Riyadh, Saudi-Arabië, heeft wereldwijde activiteiten in meer dan vijftig landen met 34.000 werknemers. De overname past in de langetermijnstrategie van Saudi Aramco. Het grootste oliebedrijf ter wereld wil zich naast brandstoffen steeds meer toeleggen op petrochemische producten.

Meer over Saudi Aramco is te lezen in het eerder verschenen achtergrondartikel in Petrochem 1, 2019 (zie publicaties.industrielinqs.nl/magazine/petrochem-1-2019).

CHEMELOT BLIJFT AMBITIEUS OP GEBIED VAN VERDUURZAMING Chemelot en DSM hebben het Masterplan Chemelot 2030 gepresenteerd. Dit plan is een vervolg op de Visie 2025 uit 2016. Het is ontwikkeld als een strategische uitwerking op het gebied van ruimte en logistiek op de site en de haven Stein. De ambitie van Chemelot is om door te groeien tot de meest veilige, meest duurzame en meest concurrerende chemie- en materialensite van Europa.

Het chemiepark wil voorop lopen in kennis- en innovatie om zo de transitie naar een duurzame en circulaire economie te versnellen.

Circulaire grondstoffen en verduurzaming van onze energiebehoefte staan hierbij centraal. In 2050 moet de site klimaatneutraal zijn. Chemelot wil ook dan de maatschappelijk verantwoorde groeimotor voor economie en werkgelegenheid in de regio zijn.

Het masterplan verwoordt de ambitie en beoogde ontwikkelingen op het gebied van ruimte en transport voor de periode tot 2030. Het betreft het bewust en efficiënt omgaan met de beschikbare ruimte op de site. Daarnaast ligt het accent op het efficiënt, duurzaam en veilig inrichten van het transport naar, van en op de site CCUS-PROJECT ATHOS IN TREK BIJ POTENTIËLE SAMENWERKINGSPARTNERS Athos is het gezamenlijke CCUS-project van Gasunie, EBN, Port of Amsterdam en Tata Steel gericht op afvang, transport, opslag en hergebruik (CCUS) van CO2 in de Noordzeekanaalregio. Het heeft in november 2019 een uitvraag gedaan naar mogelijk geïnteresseerde klanten en CO2-opslagpartners. Hierop zijn ruim voldoende reacties gekomen.

De reacties bieden voor Athos een positief perspectief voor de uitwerking van het CCUS-project en de vervolgstudies voor de opslaglocaties. Een haalbaarheidsstudie voor Athos liet geen technische belemmeringen zien voor afvang, hergebruik en opslag van CO2. De projectorganisatie heeft ook de interesse van partijen voor deelname aan het project gepolst.

Dit is gebeurd via twee verschillende uitvragen. De Request for Information betrof informatie over geschikte locaties voor CO2-opslag onder de Nederlandse Noordzee op drie tot vijf kilometer diepte en het leveren van diensten daarin. Bij de Expression of Interest was de vraag welke partijen gebruik zouden willen maken van het CO2 transport- en opslagnetwerk. Hierop hebben partijen gereageerd die CO2 willen leveren voor opslag en partijen die CO2 willen afnemen voor gebruik.

De projectorganisatie van Athos is erg tevreden over de reacties. Zij worden betrekken bij de verdere onderzoeksfase, die momenteel loopt. Tijdens deze fase worden diverse opties voor opslaglocaties, infrastructuur en verbindingen nader onderzocht.

Eoly, Parkwind en Fluxys willen een elektrolyser van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. Het consortium heeft vandaag een aanbesteding uitgeschreven voor de bouw van de installatie die duurzame elektriciteit moet omzetten in groene waterstof.

De partners nemen na de zomer een definitieve investeringsbeslissing.

De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. Het zou de eerste installatie van een dergelijke omvang in België zijn. Als het project groen licht krijgt, wil het consortium tegen midden 2021 beginnen met de bouw van de installatie. Op basis van de huidige planning is de eerste productie gepland voor begin 2023.

Een goed werkend distributed control system (DCS), waarmee een proces kan worden gevolgd, gestuurd en gecontroleerd, is voor een chemische fabriek een absolute must om optimaal te kunnen draaien. Emerald Kalama in Botlek Rotterdam is in drie jaar tijd overgestapt van een verouderd DCS-systeem naar een Yokogawa CENTUM VP DCS. De migratie is opgedeeld in 39 deelprojecten en het grootste deel is uitgevoerd in een draaiende plant. Lees meer hierover op www.petrochem.nl Vanaf zomer 2022 is er in een gemiddeld jaar geen gaswinning meer nodig uit het Groningenveld. Dit heeft het kabinet al eerder besloten om de oorzaak van de aardbevingen aan te pakken. Nu blijkt dat dit jaar een verdere verlaging van de winning mogelijk is: van de verwachte 11,8 miljard kubieke meter dit jaar naar 10 miljard kubieke meter per jaar.

Deze vermindering komt doordat een nog hogere stikstofinzet wordt gehaald. Daarnaast kon de gasopslag Norg verder worden verruimd. Ook de zachte winter speelt een rol.

Gasunie Transport Services (GTS) geeft aan dat als de afbouw van de vraag volgens planning verloopt het veld in 2025/2026 definitief kan worden gesloten. Vanaf halverwege 2022 blijft er een aantal productielocaties standby.

PETROCHEM 2 - 2020 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

03-03-20 16:27

Bij OMV GAS gaan flexibiliteit en exceptionele service samen met de internationale kennis en financiĂŤle kracht van de OMV Group. Wij leveren aardgasoplossingen op maat aan grote Europese klanten en distributeurs. Onze flexibele prijs- en leveringsconcepten evenals gedetailleerde kennis van de markt zorgen ervoor dat onze producten perfect aansluiten op uw specifieke behoeften. Neem contact met ons op als u wilt weten hoe onze aardgasoplossingen uw bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl

210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd 1 PET Advertenties.indd 8

27.02.19 13:11 03-03-20 16:22

WINTERSHALL HERGEBRUIKT TOPSIDE IN NOORDZEE Wintershall Noordzee is begonnen met de gaswinning vanuit het Sillimanite-gasveld.

Bijzonder is dat de topside van het productieplatform al aan zijn derde leven begint. Het geproduceerde gas gaat via een nieuw aangelegde pijpleiding naar een bestaand productieplatform in de Nederlandse Noordzee. Wintershall hergebruikt de topside van haar ontmantelde P14-A productieplatform al voor de tweede keer. In 2009 werd het ook al hergebruikt als bovenkant van productieplatform E18-A. Nadat Wintershall enkele technische verbeteringen heeft doorgevoerd om emissies naar het milieu te verkleinen, is het nu de topside van het D12-B-platform geworden.

Het Sillimanite-gasveld werd ontdekt in 2015 en strekt zich uit over het Engelse en Nederlandse Continentale Plat. In juli 2018 is een verdrag tussen de Britse en Nederlandse regeringen in werking getreden voor de exploitatie van het veld.

Het veld krijgt minimaal twee productieputten. De eerste put, D12-B1, is geboord binnen de geplande termijn en binnen budget. Wintershall transporteert het geproduceerde gas via een nieuwe, twaalf kilometer lange pijpleiding van het D12-B-platform naar het bestaande D15-A-productieplatform. Van daaruit gaat het gas via het NGT-gastransportsysteem naar de wal.

De gaswinning uit het veld is in lijn met de verklaring van de Nederlandse minister van Economische Zaken en Klimaat over het beleid op kleine velden. ‘Gaswinning in eigen land, wanneer dit veilig kan, is beter dan importeren’, stelde Wiebes eind mei 2018 in een brief aan de Tweede Kamer.

EQUINOR VOLGT VOORBEELD SHELL Het Noorse oliebedrijf Equinor – voorheen Statoil – is net als Shell van plan om alle emissies te halveren in 2050. Daarmee lijkt het gehoor te geven aan de druk van een groep aandeelhouders onder aanvoering van het initiatief Follow This. Onder aanvoering van voormalig journalist Mark van Baal (lees ook het interview met hem in Petrochem 5, 2019) wist Follow This eerder Shell te bewegen tot het onderschrijven van Scope 3.

Binnen het Greenhouse Gas Protocol is Scope 3 de meest omvattende verantwoordelijkheid die een bedrijf kan nemen. Hierin wordt alle indirecte uitstoot van CO2 in de keten meegenomen. Bijvoorbeeld de uitstoot bij de productie of winning van ingekochte grondstoffen of materialen en uitbestede werkzaamheden zoals goederenvervoer.

Van Baal: ‘We hebben voor de tweede keer laten zien hoe effectief onze klimaatresoluties zijn en dat een vooruitstrevende minderheid, twaalf procent bij Equinor, een oliebedrijf in beweging kan krijgen. Equinors ambitie is helaas, net als die van Shell, nog onvoldoende om het Klimaatakkoord van Parijs te halen, maar de eerste stap is gezet.’

BRENT RUWE OLIEKOERS 70

Het project CO2 TransPorts krijgt waarschijnlijk EU-subsidie. Het Europees Parlement heeft het project de status van ‘Project of Common Interest’ gegeven. Deze subsidie is belangrijk voor de voortgang van het project.

CO2 TransPorts is een project om CO2 van de industrie in Antwerpen, Gent, Zeeland en Rotterdam op te slaan onder de Noordzee. Het sluit aan op het project Porthos dat in het Rotterdamse gebied al in voorbereiding is. Porthos is een initiatief van EBN, Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam.

Het is de bedoeling dat de Rotterdamse industrie CO2 gaat aanleveren aan een dwars door het havengebied lopende transportleiding. Via die leiding gaat de CO2 naar een leeg gasveld onder de Noordzee om permanent te worden opgeslagen. De transportleiding zou tegen 2030 klaar moeten zijn voor gebruik.

Tom Geerts is benoemd als locatieleider Borealis Kallo en Borealis Antwerpen, naast zijn rol als operations manager hydrocarbons Kallo.

66 64

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

Neptune Energy is half februari begonnen met gaswinning uit de nieuwe put L5a-D4 op het Nederlandse deel van de Noordzee. Deze put ligt op iets meer dan honderd kilometer ten noorden van Den Helder en is een zogenoemde hoge druk, hoge temperatuur-put. Er is geboord tot een diepte van 5,5 kilometer onder de Noordzee.

Naast deze boring in L5a heeft Neptune Energy vorig jaar nog een boring gedaan. Dat betrof de E17a-A6-put.

Deze ligt op bijna 160 kilometer van Den Helder en is al in oktober vorig jaar succesvol in productie genomen.

PERSONALIA

68

62 60 58 56 54 52 50

FOTO: WINTERSHALL

FEITEN & CIJFERS

21

22

23

24

Januari 2020

27

28

29

30

31

3

4

5

6

7

Februari 2020

10

11

12

13

14

17

18

19

20

21

24

Bridget Sparrow volgt per 1 maart Neldes Hovestad op als vice president operations Benelux bij Dow. Hovestad leidde sinds juni 2016 de Terneuzense vestiging, maar gaat nu de Dow-productielocatie in Stade bij Hamburg leiden. Hij wisselt daarmee van baan met Sparrow die nu directeur is in Stade.

PETROCHEM 2 - 2020 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

03-03-20 16:28

INTERVIEW

‘ Vooral kijken hoe we het simpeler kunnen maken’

PETROCHEM 2 - 2020 10

PET O Interview.indd 10

03-03-20 16:28

De nieuwe voorzitter van Veiligheid Voorop, Jurgen Hoekstra, zoekt vooral de verbinding. De verantwoordelijkheid voor veiligheid moet bij de hele keten liggen. Iedereen moet meedoen. Niet alleen de grote, maar ook de kleinere bedrijven. ‘Er zal veel betrokken leiderschap nodig zijn.’

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

In juni 2018 verruilde hij zijn positie in China voor Nederland om managing director van BASF Benelux te worden. En anderhalf jaar later heeft hij het stokje over genomen van Anton van Beek (Dow) als voorzitter van Veiligheid Voorop. Jurgen Hoekstra laat er dus geen gras over groeien. Hoewel rustig van overkomen, is hij in korte tijd goed zichtbaar geworden.

Misschien ook omdat het voor hem niet helemaal een duik in het diepe is. Voordat hij vijf jaar naar Ludwigshafen vertrok en daarna naar Azië, zwaaide hij al de scepter over de productielocatie in Heerenveen. Wel is BASF in de Benelux tegenwoordig veel groter dan toen hij vertrok. Het telt alleen al in Nederland zo’n 1.600 medewerkers. En daar moeten de productie- en onderzoeksactiviteiten in België nog bij worden opgeteld. Door een verandering in de landenstructuur vallen sinds 2016 ook vijf Belgische locaties onder de verantwoordelijkheid van de managing director.

Wel valt de enorme ‘Verbund-site’ van BASF Antwerpen buiten zijn zeggenschap. Hoekstra praat met veel respect over deze gigantische chemielocatie en vooral ook over zijn collega Wouter De Geest, die eind december afscheid nam als topman. ‘Wat hij daar met zijn team voor elkaar heeft gekregen, is enorm. Dat valt je vooral op als je een tijdje in Azië zit. Daar is de dynamiek compleet anders. Mondiaal gaan de meeste investeringen naar die regio. Dan is het bijzonder knap als je toch nog grote investeringen naar Europa haalt - en Antwerpen in het bijzonder. Helemaal als je bedenkt dat veel van de producten voor de Aziatische markt bestemd zijn.’

Tiptop Vooral het Nederlandse deel van BASF kende Hoekstra goed.

Toen hij in 2006 met de aankoop van Johnson Polymer mee kwam als business- en sitedirecteur van wat nu BASF HeerenPETROCHEM 2 - 2020 11

PET O Interview.indd 11

03-03-20 16:28

FOTO: BASF

INTERVIEW

veen is, keek hij eerst zijn ogen uit. ‘Ik waande me als een kind in een snoepwinkel. Al die technologie en innovatie binnen dat grote chemiebedrijf. Indrukwekkend. En dat gevoel is er nog steeds.’

Toch was het vorig jaar wat wennen met de grote overgang van Hong Kong naar Arnhem. Hoekstra die zelf rustig, bescheiden en zelfs wat bedachtzaam overkomt, is erg gecharmeerd van de enorme dynamiek in China. ‘Daar gebeurt het gewoon. Vijftig procent van de wereldmarkt bevindt zich in Azië.’ Ook op andere vlakken bruist het. ‘We denken in het Westen wel eens dat we op eenzame hoogte staan qua innovatie, maar in Oost-Azië gaan de ontwikkelingen razendsnel, zeker op terreinen als digitalisering. Ik heb daar veel respect voor.’

Ook op het gebied van veiligheid wil hij graag wat nuance aanbrengen. Vaak wordt gesteld dat een mensenleven in

China minder waard lijkt dan in bijvoorbeeld Europa. Met veiligheid zou de Chinese industrie het minder nauw nemen. Hoekstra herkent dat beeld niet. ‘Sowieso niet bij de activiteiten van BASF. Er is geen verschil in veiligheidscultuur met productielocaties van het concern in andere landen. We moeten echt niet te veel generaliseren over China. Ook veel andere chemielocaties zijn tiptop in orde.’ Als er op dit vlak al een achterstand is, dan wordt die volgens Hoekstra momenteel snel ingehaald.

Short cuts Het is volgens Hoekstra verder afhankelijk van de fase waar de industrie doorheen gaat. Het eerste niveau is die van de regels. ‘Als we afspreken dat we niet harder dan honderd kilometer per uur mogen rijden, dan zal dat eerst een tijdje moeten worden gecontroleerd. Maar

Jurgen Hoekstra: ‘Alles brengt risico’s met zich mee, ook als je bijvoorbeeld in de auto stapt.

Nul risico bestaat gewoon niet.’

uiteindelijk is het de bedoeling dat we de politieagent niet nodig hebben. Dat geldt ook in de industrie.’

Tegelijkertijd moet de industrie eerlijk zijn over de risico’s. ‘Alles brengt risico’s met zich mee, ook als je bijvoorbeeld in de auto stapt. Nul risico bestaat gewoon niet. Bij veiligheid draait het niet om kpi’s. Borden bij de ingang met “al tien jaar geen ongeluk” kunnen bijvoorbeeld erg verhullend zijn. Het moet niet om cijfers, maar om mensen gaan. Mensen die ook familie hebben en elke avond veilig thuis willen komen. Veilig werken moet normaal zijn. Samen moeten we er voor zorgen dat we steeds veiliger werken.’

Communicatie en uitwisseling van kennis is daar heel belangrijk bij, stelt hij.

‘Mensen op de werkvloer hebben zelf al vaak goede ideeën voor verbetering. Ze zijn betrokken en willen zelf een positieve impact hebben. Je moet ze daar ook voor waarderen. Onlangs heb ik uitgebreid gesproken met twee operators, over wat zij als mogelijke shortcuts zien in hun werkomgeving. Ze noemden er veel. Een voorbeeld is dat voor bepaalde reparaties een trap nodig is. Maar die hangt op een andere plek in de fabriek.

Dan is het heel verleidelijk om maar ergens bovenop te staan. Dan kan alles op papier goed afgedekt zijn, maar in de praktijk werkt het soms toch anders.’

Verbinding opzoeken De oplossing is volgens Hoekstra dan niet meteen de papieren regels erbij te halen. Shortcuts ontstaan niet voor niets.

‘We moeten vooral kijken hoe we het simpeler kunnen maken. Praktischer.

Laat ze daar ook over meedenken. Zorgen dat de praktijk eenvoudiger wordt.’

Op dat vlak heeft Hoekstra veel vertrouwen digitalisering. ‘Heel veel handelingen kun je automatiseren, waaronder inspecties. Voor operators blijven dan veel minder zaken over waar ze op moeten letten.

Dat maakt het werk veel overzichtelijker en meteen ook veiliger. En waarom ook niet. De technologie is er al.’

Als voorzitter van Veiligheid Voorop wil hij daarom veel aandacht geven aan de menselijke kant. De verbinding opzoeken en vooral de nadruk leggen op het delen van kennis. ‘Er is veel kennis beschikbaar, maar we moeten vooral een manier vinden om kennis en ervaringen goed onderling te verdelen in de industrie.’

PETROCHEM 2 - 2020 12

PET O Interview.indd 12

03-03-20 16:28

Betrokken leiderschap Aan het commitment zou het in ieder geval niet moeten liggen. Aan Veiligheid Voorop zijn maar liefst achttien brancheorganisaties verbonden en in totaal vierhonderd BRZO-bedrijven, waarvan driehonderd uit de chemie. Een brede basis dus.

Toch blijkt vaak dat een brede coalitie niet altijd snel tot daden komt. Ook bij Veiligheid Voorop staan de neuzen niet altijd meteen dezelfde kant op. Krijg maar eens al die brancheorganisaties op een lijn. Hoekstra blijft er rustig en optimistisch onder. Het grote doel is immers duidelijk. Daar kan niemand anders over denken. ‘De onderlinge openheid is al groter dan vroeger. Ik denk echt dat we nieuwe stappen kunnen zetten. Nee, ik zeg niet dat het gemakkelijk is. Maar wat wel? Er zal veel betrokken leiderschap nodig zijn. Ook omdat de oplossing bij de hele keten ligt. Leiderschap moet er op gericht zijn dat alle betrokkenheid bij iedereen van binnenuit moet komen.

‘Heel veel handelingen kun je automatiseren, waaronder inspecties. Dat maakt het werk overzichtelijker en veiliger.’

Inclusief dus. Iedereen moet meedoen.

Niet alleen de grote, maar ook de kleinere bedrijven. Natuurlijk zijn er bedrijven die tiptop willen zijn en andere zullen eerder willen volgen. Het is daarom van groot belang dat bedrijven elkaar willen helpen en elkaar willen ondersteunen.’

Triple helix Dit jaar moet Safety Delta Nederland (SDN) meer vorm gaan krijgen. Hoe het er precies uit gaat zien, moet nog wel duidelijk worden. Maar SDN komt niet in plaats van Veiligheid Voorop, stelt Hoekstra. ‘Safety Delta Nederland is triple helix: overheid, wetenschap, bedrijfsleven. Veiligheid Voorop verte-

genwoordigt de industrie. We zijn dus een onderdeel van die triple helix. Het ziet er naar uit dat SDN drie speerpunten krijgt: kennisuitwisseling, innovatie en samenwerking. Wij gaan ons vooral richten op dat eerste speerpunt: het versterken van de kenniscultuur en het uitwisselen van kennis en ervaring.’

Om zijn Benelux-scope er ook nog even bij te halen, Hoekstra vindt dat de industrie in Nederland en België het aan haar stand verplicht is om op dit punt koploper te willen zijn. ‘De chemie staat hier echt aan de top. Veel is op orde.

Dan moet het mogelijk zijn om nog meer met elkaar te delen op het gebied veiligheid.’ ■ PETROCHEM 2 - 2020 13

PET O Interview.indd 13

03-03-20 16:28

PROJECT

Ambitieus waterstofplan in Noord-Nederland Groningen Seaports, Gasunie en Shell slaan de handen ineen voor een ambitieus plan voor groen waterstof. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee. Over twintig jaar moet dat een vermogen van tien gigawatt krijgen.

Daarvan moet in 2030 al drie tot vier gigawatt zijn gerealiseerd.

Liesbeth Schipper/Wim Raaijen

De partners hebben het project NortH2 genoemd. Zij denken dat de eerste windturbines al in 2027 gereed kunnen zijn. Uiteindelijk moet het windpark een enorme waterstoffabriek in de Eemshaven voeden, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof. Eventueel wordt dit nog aangevuld met elektrolysers op zee. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te kunnen produceren in 2040.

Voor het transport van deze 800.000 ton groene waterstof – in eerste instantie voornamelijk naar de industrie – is ook een slim netwerk nodig. Daarvoor doet het consortium een beroep op de aardgasinfrastructuur van Gasunie. Die wordt nu nog vooral ingezet voor aardgas en groen gas, maar kan ook worden gebruikt voor de opslag en het transport van waterstof.

Pionieren en innoveren NortH2 heeft de steun van de provincie Groningen en is nog op zoek naar partners om het consortium uit te breiden en het project te verwezenlijken. Marjan van Loon, president-directeur van Shell Nederland: ‘Om dit project te realiseren, zullen verschillende nieuwe partners nodig zijn. Samen zullen we moeten pionieren en innoveren om alle beschikbare kennis en kunde die nodig is bij elkaar te brengen.’

Het consortium begint dit jaar met een haalbaarheidsstudie. Of de uitkomst daarvan succesvol is, hangt onder meer af van vergunningen van overheden, het aanwijzen van plaatsen voor nieuwe windparken in de Noordzee en de beschikbare locaties van de waterstoffabriek(en). Wanneer de betrokken partijen een investeringsbeslissing nemen, is nog niet bekend.

ANDERE WATERSTOFPROJECTEN Nouryon, Tata Steel, Port of Amsterdam • 100 megawatt elektrolyser in IJmuiden.

• Maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar.

• Definitief besluit in 2021.

DEME, PMV, Haven Oostende • 300 megawatt elektrolyser in Oostende.

• Maximaal 50.000 ton waterstof per jaar.

• Eerst komt er een proeffabriek van 50 megawatt.

Fluxys, Parkwind, Eoly • 25 megawatt elektrolyser in Zeebrugge.

• Definitief besluit in 2020.

Zeeuwse/Vlaamse bedrijven en overheden • 1000 megawatt (1 gigawatt) elektrolyser in Vlissingen-Oost.

• Eerst komt er een proeffabriek (investering 100 miljoen).

FOTO: ADOBESTOCK

BP, Nouryon, Havenbedrijf Rotterdam • 250 megawatt elektrolyser in Rotterdam.

• Maximaal 45.000 ton groen waterstof per jaar.

• Definitief besluit in 2022.

PETROCHEM 2 - 2020 14

PET R Uitgelicht Project.indd 14

03-03-20 16:29

FOTO: WIM RAAIJEN

NAM onderzoekt overigens al een poosje of op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen een groene waterstoffabriek kan worden gebouwd. Deze zou op het Emmec-terrein de fabrieken van onder andere DSM en Teijin Aramid van groene waterstof kunnen voorzien.

Vliegtuigbrandstof En het gonst al wat langer. Steeds meer partijen kondigen groene waterstofprojecten aan. Als locatie spant NoordNederland wel de kroon. Zo is een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners bezig met het groene waterstofproject Djewels in Delfzijl. Het gaat daarbij om een twintig megawatt elektrolyser. Een definitief investeringsbesluit voor dit project volgt waarschijnlijk

Uiteindelijk moet het windpark een enorme waterstoffabriek in de Eemshaven voeden, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof.

nog dit jaar. Tegelijkertijd onderzoeken Nouryon en Gasunie mogelijkheden om de capaciteit van de installatie te verhogen van twintig naar zestig megawatt om te voldoen aan de vraag naar groene waterstof voor de productie van duurzame vliegtuigbrandstof. Djewels is voor Gasunie een vervolg op het pilotproject HyStock. Daarbij gaat het om een één megawatt elektrolyser die duurzame stroom omgezet in groene waterstof.

Deze installatie is al sinds vorig jaar zomer in gebruik. De duurzame stroom

komt in dit geval van zonnepanelen op het terrein rond de installatie, naast duurzame energie via het elektriciteitsnet.

Eemshavencentrale Ook RWE en Innogy onderzoeken de haalbaarheid van een groene waterstoffabriek. In dit geval gaat het om een capaciteit van honderd megawatt. De installatie is gepland op het terrein van de Eemshavencentrale van RWE. Het nabijgelegen windpark Westereems van Innogy levert de stroom voor de fabriek. ■ PETROCHEM 2 - 2020 15

PET R Uitgelicht Project.indd 15

03-03-20 16:29

ONDERZOEK

Innovatie in olie- en gasexploratie blijft lonen Olie en gas heeft dan wel niet het eeuwige leven, maar dat betekent niet dat er geen innovaties meer in de exploratie worden doorgevoerd. De meeste ontwikkelingen vinden plaats op het gebied van de seismiek en remote sensing. Maar ook de mogelijkheden van dna-sequencing in combinatie met machine learning kunnen leiden tot een efficiëntere opsporing van koolwaterstoffen.

Jacqueline van Gool

Het opsporen van olie- en gas is een dure onderneming. Niet in de minste plaats omdat er pas zekerheid over de aanwezigheid van olie of gas is, na een positieve boring. ‘We kunnen niet direct de olie of het gas opsporen, we zoeken naar geologische structuren die mogelijk koolwaterstoffen kunnen bevatten’, vertelt professor Pacelli Zitha, professor production systems en directeur van het Geosciences and Engineering Innovation Center aan de TU Delft. ‘Om een goed beeld van de ondergrond te krijgen, gebruiken we meestal seismische methodes.’

Seismiek is volgens Zitha essentieel: ‘Deze methodes worden steeds beter. De resolutie die we kunnen bereiken is nu tot tientallen meters, voorheen was dat tussen de honderd en duizend meter.

Daarnaast kunnen we bijvoorbeeld onder zoutlagen of op grotere diepten meten, wat eerst niet kon.’

Ontwikkelingen op het gebied van data-acquisitie en –verwerking hebben gezorgd voor een verdere verbetering van de inzichten die worden verkregen met seismische opsporingsmethodes. Volgens Zitha wordt seismiek toch nog te weinig toegepast. ‘Het is een noodzakelijke maar kostbare techniek, je hebt ook specialisten nodig die het kunnen uitvoeren. Je kunt een structuur vinden, maar dat betekent

niet dat er koolwaterstoffen inzitten. In de VS worden gewoon heel veel gaten geboord om schaliegas op te sporen. Dat is goedkoper, maar ook zeer risicovol.’

Remote sensing Als de seismische metingen een geologische structuur opleveren die potentieel een reserve bevat, wordt er toch geboord om de aanwezigheid van olie of gas aan te tonen. ‘In een boorgat kun je verschillende metingen doen die informatie geven over een mogelijke reserve, zoals het type koolwaterstoffen en de hoeveelheden. Denk hierbij aan weerstandsmetingen, meting van de radioactiviteit enzovoorts.’

Een relatief nieuwe ontwikkeling is remote sensing. ‘Uit reserves kan een minimale lekkage van methaan voorkomen. Die kun je met spectroscopische methodes aantonen. Zo kan vanuit een vliegtuig worden gemeten of er koolwaterstoffen uit de ondergrond ontsnappen. Op deze manier wordt bijvoorbeeld de aanwezigheid van methaan uit gashydraten in permafrost aangetoond.’

Maatschappelijke discussie Ruimte voor onderzoek op het gebied van olie- en gasexploratie is er volgens Zitha zeker nog steeds. ‘Twee tot drie

FEITEN EN CIJFERS Succespercentage putten boren Gemiddeld is in dertig tot veertig procent van de geboorde putten een olie- of gasreserve aanwezig/genoeg olie en gas om te produceren.

Investering in exploratie 37 miljard dollar in 2018, zestig procent minder dan in 2014 (gegevens Wood Mackenzie) Meeste exploratie in offshore

Kosten boorput: 6 miljoen euro onshore 60 miljoen euro offshore

Olie- en gasvondsten in 2019 In 2019 werden 12,2 miljard vaten olie-equivalent ontdekt, het hoogst sinds 2015 (gegevens Rystad Energy). Grootste vondst was door ExxonMobil in Guyana.

PETROCHEM 2 - 2020 16

PET S Exploratie.indd 16

03-03-20 16:30

Micro-seepage Uit heel andere hoek komt de innovatie van TNO-spin-out Biodentify. Hun methode om olie- en gas op te sporen maakt gebruik van zogeheten micro-seepage. Dit zijn minuscule lekkages van koolwaterstoffen uit een reservoir. In tegenstelling tot de eerder genoemde methaanlekkages die op afstand gemeten kunnen worden, zijn deze niet met gewone analytisch chemische methodes aan te tonen. ‘Het principe dat olie- en gasvelden kleine gasbelletjes lekken is al sinds 1938 bekend, maar met de huidige beschikbare meetapparatuur zijn deze kleine hoeveelheden niet te meten’,

FOTO’S: BIODENTIFY

jaar geleden was de olieprijs erg laag, daarom was er bij de olie- en gasbedrijven minder geld voor exploratie en innovatie op dit gebied beschikbaar.’

Maar er is genoeg te doen, aldus Zitha.

‘Dat heeft zeker ook te maken met de maatschappelijke discussie over fossiele brandstoffen. Oliebedrijven investeren nu in duurzame bronnen, maar de corebusiness voor de komende dertig tot veertig jaar blijft toch olie en gas. Ook al zal de productie halveren van honderd miljoen vaten per dag naar vijftig miljoen vaten per dag, het blijft nog steeds een grote business. Het moet zeker duurzamer worden. De efficiency moet omhoog, daarom is innovatie noodzakelijk. Dat moet met minder mensen en daarom is nog meer dan voorheen kwalitatief goed opgeleid personeel noodzakelijk.’

De researchfocus wordt wel verplaatst.

‘De kennis en technieken die bekend zijn uit de exploratie en productie zijn ook toepasbaar voor opslag van gas, waterstof en CO2. Dat is belangrijke kennis met het oog op de rol die Nederland heeft in de gasrotonde. In het geval van gasopslag is monitoring erg belangrijk. Je moet goed begrijpen hoe de ondergrond zich gedraagt als je er gas inpompt of het oppompt. Daarom moet je de geologie, de structuur van de ondergrond goed kennen. Wat gebeurt er met het waterpijl, met de druk enzovoorts in het reservoir en wat zijn de effecten hiervan, zoals aardbevingen en bodemdaling. Daarnaast is ook geothermie een interessante energiebron voor Nederland, waarbij kennis van de ondergrond essentieel is.’

Bacteriën met microbubbels

Pacelli Zitha (TU Delft): ‘Olie- en gasproductie zal duurzamer moeten worden. De efficiency moet omhoog, daarom is innovatie noodzakelijk.’

vertelt Chris Te Stroet, directeur Technology & Operations van Biodentify.

Microben in de grond detecteren die kleine hoeveelheid koolwaterstoffen echter wel. ‘Er zijn verschillende microben die koolwaterstoffen metaboliseren en daardoor groeien, en anderen waarvoor de koolwaterstoffen juist toxisch zijn.

De samenstelling van microben in de ondergrond varieert naar gelang er wel of geen micro-seepage van koolwaterstoffen is. Het ondergrondse ecosysteem is erg ingewikkeld en de gegevens die erin opgeslagen zijn, waren tot nu toe moeilijk bruikbaar. Er zijn in de jaren negentig nog pogingen geweest om er gebruik van te maken, maar er is nooit een succesvolle toepassing gevonden.’

Karakteriseren Biodentify neemt bodemmonsters van één kubieke centimeter op een halve meter diepte. ‘Dankzij de ontwikkeling van dna-sequencing en machine learning technieken de afgelopen tien jaar

zijn we in staat meer informatie uit de ondergrond te ontcijferen. We bepalen de dna-profielen van de aanwezige micro-organismen. Bepaalde stukjes dna in de micro-organismen zijn uniek en gerelateerd aan hun identiteit. Zo karakteriseren we het microben-ecosysteem van de ondergrond. Met behulp van machine learning technieken vergelijken we de monsters met elkaar en kunnen we vinden welke monsters een zodanige samenstelling hebben die wijzen op de aanwezigheid van koolwaterstoffen. We kunnen zo met een zekerheid van minimaal zeventig procent voorspellen of er een reserve in de ondergrond aanwezig is.’

Medische technologie Het idee om aan de hand van dna-profielen olie- en gasreserves aan te tonen kreeg Te Stroet tijdens onderzoek dat hij uitvoerde bij TNO. ‘Deze methode is afkomstig uit de medische technologie.

Om stembandkanker op te sporen wordt normaal gesproken een biopt genomen, PETROCHEM 2 - 2020 17

PET S Exploratie.indd 17

03-03-20 16:30

MOBILE DEGASSING, GUARANTEED CONTINUITY

YOUR SITE. A BETTER PLACE.

FLYING COMBUSTOR®

MOBILE COMBUSTOR®

ZONE - 0 VENTILATOREN

LANGE TERMIJN OPLOSSINGEN

SIS, marktleider in mobiele verbrandingssystemen en Zone – 0 ventilatoren. Onze services en technologieën vormen de sleutel om (VOC) emissies en geur te reduceren, onder controle te houden en te voldoen aan de meest stringente milieuwetten en regels.

Wij zorgen voor uw continuïteit.

TANK TERMINAL

BACK-UP EN VERVANGING VRU

RAFFINADERIJEN/ CHEMISCHE PLANTS

PIJPLEIDINGEN

VERSCHEPEN

BOL TANKS

SIS GmbH   

+49 (0) 4132 654 9100 +31 (0)6 1559 7982 INFO@S-I-S.COM

 WWW.S-I-S.COM

SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd 1 PET Advertenties.indd 18

17-09-19 10:39 03-03-20 16:22

wat blijvende schade kan veroorzaken bij de patiënt. Bij TNO is een technologie ontwikkeld waarbij een dna-profiel wordt gemaakt uit een beetje speeksel van de patiënt. Met behulp van machine learning technologie is het mogelijk om het dna van een gezond persoon te onderscheiden van dat van een persoon met een tumor aan de stembanden. Het idee om dna-profielen met elkaar te vergelijken is toen verder uitgewerkt voor de opsporing van koolwaterstofreserves.’

Besparen Biodentify startte vijf jaar geleden als spin-out vanuit TNO en heeft octrooi op de technologie. ‘Sinds 2018 voeren we pilots uit voor klanten. We doen nu voor verschillende partijen tests om de technologie te bewijzen.’ De technologie is toepasbaar voor alle verschillende reserves, zowel off- als onshore. ‘We doen momenteel één project offshore en twee onshore schaliegasprojecten in de VS en Argentinië.’

Vooral voor het opsporen van schaliegas en offshore-reserves is deze methode volgens Te Stroet erg aantrekkelijk. ‘Om schaliegas te produceren, worden nu veel putten geboord. Er is echter een groot verschil in productie van schalieputten in hetzelfde gebied. In een pilotgebied voor Biodentify’s technologie van tien bij tien mijl groot (zestien bij zestien kilometer) zijn in het verleden zo’n honderd putten in een regelmatig grid geboord. Het boren van een schalieput kost ongeveer zes miljoen dollar. Alleen boren in de goed producerende gedeelten van een schalieplay zou veel geld kunnen besparen. Offshore-exploratie is al helemaal een dure onderneming, één diepzeeput kost mogelijk honderd miljoen euro. Je kunt miljoenen euro’s besparen door de kans op een droge boring beter in te schatten.’

Modellen trainen De methode van Biodentify kan in principe overal worden toegepast. ‘Als de locatie maar bereikbaar is. We moeten (zee)bodemmonsters kunnen nemen.

Voor schalie nemen we monsters in een raster met afstanden van zo’n vijf- à vijftienhonderd meter; offshore nemen we gemiddeld zo’n vijftig samples per prospect.’ Het bedrijf kan binnen een paar maanden een indicatie geven of de samples wel of niet duiden op een kool-

Biodentify neemt bodemmonsters van één kubieke centimeter op een halve meter diepte.

Chris Te Stroet (Bioidentify): ‘Onze ontwikkeling kan exploratie ‘groener’ kan maken.’

waterstofreserves. Te Stroet denkt dat het in de toekomst mogelijk is om ook te kunnen onderscheiden of een reserve olie of gas betreft. ‘Met meer data en input worden de machine learning modellen steeds beter en worden de voorspellingen nauwkeuriger. We trainen de modellen met grondsamples - waarvan de propectiviteit bekend is. We hebben momenteel vijfduizend samples in onze database en dit worden er in de toekomst veel meer.

Het ecosysteem is erg rijk en dus gevarieerd. Onze database wordt met nieuwe projecten uitgebreid, waarbij iedere situatie nieuw dna-materiaal en dus nieuwe correlaties geeft.’

Wereldcontext Biodentify kreeg vanuit het Horizon 2020 programma van de Europese Commissie een subsidie om de ontwikkeling verder te commercialiseren. Een bijdrage van Europa om olie- en gasexploratie te stimuleren stuit misschien op onbegrip bij menigeen. Wordt er dan niet volop ingezet op de energietransitie en ‘nieuwe’ en ‘schone’ bronnen? Zowel Te Stroet als Zitha geven aan dat de

ontwikkelingen in olie- en gas in de wereldcontext moeten worden gezien.

‘Nederland heeft een bepaalde plaats in de energietransitie, maar de context in de VS of in China is heel anders’, zegt Zitha. Hij benadrukt dat Nederland juist kan bijdragen om exploratie groener en goedkoper te maken. Te Stroet: ‘De EU is geïnteresseerd in onze ontwikkeling omdat dit bijdraagt aan het vergroten van de innovatiekracht van Europa en omdat het exploratie ‘groener’ kan maken. We zijn een innovatief bedrijf uit Nederland, maar actief over de grenzen heen. We kunnen onze methode zeker offshore in de Noordzee toepassen, maar we richten ons ook op gebieden als de Golf van Mexico, Brazilië, Zuidoost-Azië en op schaliegas in de VS en Argentinië.

De fossiele grondstoffen blijven voorlopig nog van groot belang op wereldniveau. Dan kun je dat maar het best zo duurzaam mogelijk doen. Iedere put minder geboord in een schaliegebied leidt tot een enorme milieubesparing: honderdduizend liter water, tienduizend liter chemicaliën en vierduizend minder truckbewegingen.’ ■ PETROCHEM 2 - 2020 19

PET S Exploratie.indd 19

03-03-20 16:31

RTD IWEX

APPLUS+ RTD PRESENTS:

A PROVEN AND QUALIFIED 3D DEFECT IMAGING TECHNOLOGY THE LATEST INNOVATION IN ‘FULL MATRIX CAPTURE’ AUT: RTD IWEX

We deliver reliable solutions for non-destructive testing (NDT), inspection and certification to capital-intensive, high risk oil & gas, energy, chemical and power industries and provide a one-stop solution, covering NDT, Inspection and certification from initial design, manufacturing, construction, commissioning, during operations and after repair.

> RTD Rayscan (RTR)

> RTD Trekscan (DTI)

Our capabilities:

New weld inspection (NC) • Inline in-service inspection (ILI)Maintenance and Repair (MRO) • Engineering (ECA) services and consultancy • Third party services • Review NDT reports and QAQC audits • Training services

applus.com

21, 22 & 23 april 2020 Evenementenhal, Gorinchem

SCHRIJF U IN MET CODE 2341 Meer informatie:

www.maintenancegorinchem.nl of www.worksafe.nl MAWO_235x310_Code2343.indd 2

PET Advertenties.indd 20

28/02/2020 13:52

03-03-20 16:23

AGENDA

Maart

April

24 maart 2020 Fieldlab Campione, Gilze-Rijen www.worldclassmaintenance.com

2 april 2020 STC, Rotterdam www.nen.nl/automationforum

Eindevent Corrosie onder Isolatie

Automation Forum

Corrosie onder isolatie is een wijdverbreid probleem in de proces- en (petro)chemische industrie. Een dertigtal partners uit de chemische industrie heeft samen met Veiligheid Voorop en World Class Maintenance een set van praktische tools ontwikkeld om corrosie onder isolatie beter te managen en deelt deze in dit event.

Automatisering in de industriële omgeving is een proces dat doorlopend aan verandering onderhevig is.

Waar lopen we tegenaan en wat kan er beter of moet er anders? Dat zijn de belangrijkste vragen die er deze dag gesteld worden. Thema’s als IoT, cyber security, functional safety en smart manufacturing komen aan de orde.

25 en 26 maart 2020 Antwerp Expo, Antwerpen www.maintenance-expo.be & www.pumps-valves.be

21 - 23 april 2020 Evenementenhal Gorinchem www.maintenancegorinchem.nl & www.worksafe.nl

Maintenance en Pumps & Valves Belgium

Maintenance & Worksafe Gorinchem

Geen productieproces dat ontsnapt aan de trends naar digitalisering. Maar kunt u alles nog volgen? De combinatie van Maintenance en Pumps & Valves biedt een volledig overzicht van alle nieuwe ontwikkelingen in onderhoud, shutdown-technologie, productiebetrouwbaarheid, procesapparatuur, kleppen en pompen. Meer dan driehonderd exposanten bieden samen een unieke combinatie voor industrieprofessionals. Aparte zones bundelen oplossingen voor het onderhoud en voor de vloeistof- en gastechnologie van de toekomst. En in de masterclasses en krijgt u tips, tricks en trends rond onderhoudsstrategieën, productiebetrouwbaarheid, Industrie en Maintenance 4.0, en veiligheid. De beursorganisatie verwacht meer dan vijfduizend bezoekers die komen netwerken, zakendoen, kennis bijschaven en inspiratie opsnuiven.

Assets owners en gebruikers hebben te maken met grote uitdagingen. Assets moeten steeds slimmer en efficiënter worden ingericht, ook als deze “verouderd” zijn. Daarnaast moeten installaties minder CO2 uitstoten en moet het aantal ongevallen door menselijke fouten naar nul. Veiligheid wordt steeds belangrijker binnen de industrie en daarom vindt dit jaar Worksafe voor het eerst plaats in Nederland. Samen bieden de beurzen u een totaal aanbod voor veilig onderhoud. De drie pijlers Assets, Veiligheid & Human Factor vormen de basis voor het vrij toegankelijke kennisprogramma tijdens de beurs.

In samenwerking met de NVDO is nagedacht over een onafhankelijke invulling van het programma.

Juni

27 maart 2020 Waternet, Amsterdam www.h2owaternetwerk.nl/knw-events

PFAS en de waterketen

SCHRIJF NU IN!

De KNW Themagroep Circulaire Watertechnologie organiseert een bijeenkomst over PFAS. Wat is het, wat doet het, waar komt het vandaan, en hoe komen we er weer vanaf? Er zijn sprekers vanuit verschillende werkvelden: UvA, expertisecentrum PFAS, technologieleveranciers.

11 juni 2020 Innovatiekracht, Spijkenisse www.deltavisie2020.nl

31 maart 2020 Mercatorhalle, Duisburg events.nieuwsbladtransport.nl

German Dutch Logistics Conference De gevolgen van klimaatveranderingen zijn meer en meer voelbaar in de Duitse en Nederlandse logistiek.

Eens in de twee jaar komt de top van de Nederlandse en Duitse logistiek bij elkaar. Dit jaar om de volgende dilemma’s te bespreken: LNG, waterstof of toch diesel?

Nieuwe zwavelgrenswaarden: Wie betaalt de rekening?

Hinterland transport. Hoe gaan we om met de groeiende problemen: laag water en capaciteitstekort bij veel rail terminals.

Deltavisie 2020: Open de poort Industrie en samenleving worden vaak gezien als twee aparte werelden met daartussen een hek. Dat terwijl ze juist niet zonder elkaar kunnen om de grote uitdagingen op het gebied van klimaat, veiligheid en economische ontwikkeling aan te pakken. Daarom is het van groot belang om in contact met elkaar te blijven, met elkaar te discussiëren, elkaar te inspireren en ook samen nieuwe richtingen uit te zetten. Deltavisie 2020 zet daarom op donderdag 11 juni de poort tussen samenleving en industrie wagenwijd open!

In het avondprogramma worden de winnaars van de verkiezingen Plant Manager of the Year 2020 en Techniekheld 2020 bekend gemaakt.

Deltavisie 2020 is een initiatief van Industrielinqs pers en platform en de VNCI.

PETROCHEM 2 - 2020 21

PET H Agenda.indd 21

03-03-20 16:31

PLANTMANAGER

‘Ethiek is voor mij heel belangrijk’ De veranderingen in de energiesector vragen om een divers leiderschap van het management.

Want het ene moment zit je in een overlevingsmodus en een paar jaar later is er weer van alles mogelijk. Plantmanager Harry Talen van stroomproducent Engie kan er uitgebreid over meepraten.

Wim Raaijen

‘Better survive with a few, than die with all.’ Het stond er gewoon beroerd voor toen Harry Talen in 2015 op 33-jarige leeftijd verantwoordelijk werd voor de vier gasgestookte elektriciteitscentrales van Engie in Nederland: Lelystad, de Eemshaven, Bergum en Harculo. De gasprijs was gewoonweg te hoog om te concurreren met bijvoorbeeld goedkope kolenstroom. Bovendien was de vraag afgenomen als gevolg van de crisis. ‘We kwamen in de overlevingsmodus terecht.

We moesten veertig procent van de mensen ontslaan. In 2016 wilde het hoofdkantoor de centrale in de Eemshaven zelfs sluiten. Het enige dat ik nog kon bereiken, was dat het besluit met een half jaar werd uitgesteld.’

Niet lang daarna keerde het tij. ‘De markt veranderde. Zo nam de stroomvraag vanuit de landen om ons heen toe, onder andere door de onzekerheden op het gebied van nucleaire stroomproductie. Bovendien daalde de gasprijs en steeg de CO2-prijs. Daardoor verbeterde de positie van gascentrales ten opzichte van kolen.’ Inmiddels is helemaal geen sprake meer van sluiting. Integendeel, Talen mag met zijn team twee productielijnen met een totale capaciteit van zevenhonderd megawatt in de Eemshaven nog dit jaar uit de mottenballen halen.

In dienst Voordat hij werd aangesteld als verantwoordelijke van alle gasgestookte productie-eenheden in Nederland had

DE PLANTMANAGER In deze rubriek laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over het werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers die thuishoren in deze rubriek? Wij ontvangen uw suggesties graag op redactie@industrielinqs.nl

iedere centrale een eigen plant manager.

Talen was verantwoordelijk voor de moderne Maxima-centrale in Lelystad.

Net als de twee anderen kon hij solliciteren naar die nieuwe, samengevoegde functie. Zijn eerste opdracht – toen hij als ‘jonkie’ werd gekozen – was het samenstellen van een managementteam.

‘Samen moesten we een strategie vaststellen. Ik heb toen twee opties voorgehouden. We gooien de kont tegen de krib, of we gaan overleven. Mijn voorstel was om dat laatste te doen.’

Zijn jonge leeftijd heeft hij nooit gevoeld als een belemmering. ‘Binnen Engie was ik veruit de jongste toen ik tien jaar geleden als shiftleader werd aangenomen.

Een jonge gast die van de universiteit kwam… Het heeft dan geen zin om boven de mensen te gaan staan. Ik heb de eerste avond dat ik dienst had voor het team gekookt. Ik wilde laten zien dat ik het beste met ze voor had. Dat ik ook in dienst van team stond.’

Vertrouwen Samen met zijn team heeft hij enorme kostenreducties doorgevoerd. Zo is hij in gesprek gegaan met de fabrikanten van de installaties. ‘Kunnen we bijvoorbeeld vijftig procent korting krijgen op onderdelen die moeten worden vervangen?

Daar gingen ze niet in mee, omdat ze geen precedent willen scheppen. Dat begrijp ik ook wel. Maar ze hielpen wel enorm mee bij verbetering van standtijden van installatie-onderdelen. Daardoor konden we de onderhoudsintervallen verlengen. Onderhoudsstops kosten heel veel tijd en geld, dus als je die minder vaak hoeft uit te voeren, scheelt dat enorm.’

Hij heeft er ook veel van geleerd. Ook om dezelfde urgentie te blijven voelen als het beter gaat. ‘Je moet het dak repareren

PETROCHEM 2 - 2020 22

PET P Plantmanager.indd 22

03-03-20 16:33

FOTO’S: WIM RAAIJEN

als de zon schijnt.’ Want het kan ook zo maar weer omslaan. En dan kun je maar beter goed voorbereid zijn.

Avonduren Want het kan verkeren. Ook in positieve zin dus. ‘Goed is nog niet het juiste woord om de huidige situatie te beschrijven, maar het gaat zeker minder slecht. Er komt in ieder geval meer geld binnen dan er uit gaat. Alleen niet genoeg om onze investeringen terug te verdienen. Niemand gaat nu een nieuwe centrale bouwen in Nederland. Dat kan echt niet uit.

Gelukkig kan er wel meer dan een paar jaar geleden. De vraag is nu: Wat moeten we doen om er in 2030 nog te zijn?’

Het vraagt om een andere leiderschapsstijl. Meer naar buiten gericht. ‘We gaan van survivalmodus naar tien tot vijftien jaar vooruit kijken. Heel motiverend natuurlijk. Daarbij mogen we ons ook op nieuwe markten richten. Waterstof bijvoorbeeld. Daar heb ik veel vertrouwen in.’

Samen met Gasunie wil Engie een waterstoffabriek met een capaciteit van honderd megawatt bouwen naast de centrale in de Eemshaven. Talen: ‘Het

Harry Talen (Engie): ‘Onze gascentrale in het Friese Bergum kan binnen tien minuten aan of uit worden geschakeld.’

mooie is dat we dan flexibel op de markt kunnen reageren. Als bijvoorbeeld de elektriciteitsprijs laag ligt, kunnen we beter waterstof produceren met duurzaam opgewekte stroom.’ Dat gebeurt met name als er een stevige wind waait en de zon schijnt. Op momenten dat de vraag groter is dan het aanbod, kunnen de gascentrales juist volop draaien.

De groei van weersafhankelijke stroomproductie vraagt op zichzelf al om meer flexibiliteit. Snel reageren op wisselingen in aanbod zal steeds belangrijker worden.

‘Onze gascentrale in het Friese Bergum kan binnen tien minuten aan of uit worden geschakeld. Zelfs onze Maximacentrale in Lelystad kan binnen dertig minuten naar vollast. Dat is snel voor een STEG (stoom- en gascentrale, red.).

Deze installatie is het nieuwst en meest efficiënt. Dus proberen we die zoveel mogelijk vol te laten draaien.’

Ook met zakelijke klanten gaat Engie op zoek naar slimmere en flexibelere oplossingen. Uniek was de samenwerking die het energiebedrijf in 2017 aanging met het bedrijf ESD-SIC, nabij Delfzijl.

Dat produceert siliciumcarbide en is in volume de achtste stroomafnemer in Nederland. Voordeel is dat het bedrijf de productie heel snel aan en uit kan zetten. Zo kan het bedrijf produceren bij veel wind en zon en de productie uitzetten bij gebrek daaraan. Het gaat zelfs zo ver dat Engie in de avonduren en in het weekend het stuur overneemt.

Talen: ‘Inmiddels bekijken we met meer klanten hoe we samen meer flexibiliteit kunnen inbouwen. Om goed te kunnen reageren op veranderingen in de markt.’

Maatschappelijk debat Van een plantmanager in de energiesector wordt steeds meer maatschappelijke PETROCHEM 2 - 2020 23

PET P Plantmanager.indd 23

03-03-20 16:33

DELTAVISIE 2020

SCH

N RIJF

U IN

INNOVATIEKRACHT | SPIJKENISSE | 11 juni

OPEN DE POORT Industrie en samenleving worden vaak gezien als twee aparte werelden met daartussen een hek. Dat terwijl ze juist niet zonder elkaar kunnen om de grote uitdagingen op het gebied van klimaat, veiligheid en economische ontwikkeling aan te pakken. Zo heeft de industrie betrokken en goed opgeleide mensen nodig om te werken aan de energie- en grondstoffentransitie.

De industrie wil iedere dag samen met andere partners innovatieve oplossingen ontwikkelen, zoals nieuwe medicijnen, lichtere auto’s en betere isolatie.

Daarom is het van groot belang om in contact met elkaar te blijven, met elkaar te discussiĂŤren, elkaar te inspireren en ook samen nieuwe richtingen uit te zetten. Deltavisie 2020 zet daarom op 11 juni de poort tussen samenleving en industrie wagenwijd open.

Denk en debatteer je met ons mee?

Founding partners:

2020 2020

Partners:

www.deltavisie2020.nl PET Advertenties.indd 24

03-03-20 16:23

betrokkenheid gevraagd. Talen: ‘De tijd dat een plantmanager zich volledig kon concentreren op het opereren van de centrale ligt al even achter ons. Ethische vraagstukken worden steeds belangrijker.

Ethiek is voor mij heel belangrijk.’ Zo voegt hij ook privé daad bij het woord.

Google op ‘Harry Talen’ en je komt een uitzending tegen van Binnenstebuiten van KRO-NCRV. In een aflevering staat zijn ‘Ecohuis in Wezep’ centraal.

Verduurzaming is noodzakelijk, stelt hij.

Maar vergeet ook de leveringszekerheid en de betaalbaarheid van energie niet.

‘Veel mensen zijn geneigd om zich op één aspect te richten. Dat zie je ook op andere terreinen. Al ben ik boerenzoon, ik weet dat het voor het klimaat heel verstandig is om minder vlees te eten.

Ik heb daar ook discussies over. Bijvoorbeeld met mensen die daarom geen vlees meer eten, maar wel een paar keer per jaar het vliegtuig pakken naar verre oorden. Ik denk dat we ons vliegverkeer ook moeten beperken.’

We zijn er vaak ons nauwelijks van bewust hoe belangrijk die leveringszekerheid is, stelt hij. ‘Ken je het boek Blackout? We hebben het aan medewerkers cadeau gegeven. Het is een roman over wat er gebeurt als er twee weken geen stroom is. Je kunt dan bijna niks meer.

‘We moeten zo snel mogelijk naar meer zon en wind, maar gas moet niet het nieuwe kolen worden.’

Niet koken, niet pinnen, zelfs niet tanken, want de benzinepomp is ook elektrisch. Alles ligt stil.’

Talen steekt daarom ook veel tijd in maatschappelijke overleg. In Noord-Nederland is hij actief in verschillende organen en vanuit Lelystad is hij de enige vertegenwoordiger van energiebedrijf die betrokken is bij het overlegorgaan Regionaal Energiestrategie Flevoland.

Om mee te denken en meer inzicht te geven. En om te nuanceren. ‘Ik kan het frustrerend vinden dat je over energie in het maatschappelijke debat vaak alleen maar de uitersten hoort. Het is GroenLinks of Forum voor Democratie. Alles of niets. Ja, we moeten zo snel mogelijk naar meer zon en wind, maar gas moet niet het nieuwe kolen worden.’

Teruggekomen De komende decennia blijft aardgas volgens Talen een rol spelen. Zeker nu het gebruik van kolen wordt uitgefaseerd en de vraag naar elektriciteit alleen maar toeneemt. Er komen meer

elektrische auto’s op de weg, de industrie wil verder elektrificeren en elektrische warmtepompen komen op. Zon en wind kunnen dat bij lange na nog niet aan en zijn niet altijd beschikbaar. Niet voor niets worden momenteel verschillende gasgestookte productie-eenheden uit de mottenballen gehaald, zoals de Clauscentrale van RWE en twee lijnen van de Engie-centrale in de Eemshaven.

Talen is heel blij met het nieuwe elan dat momenteel in het bedrijf heerst. ‘Het trekt nieuwe, vaak jonge medewerkers aan. En dat hebben we erg nodig. Weet je wat ook leuk is? In de moeilijke periode van een paar jaar geleden hebben verschillende - vooral jongere - medewerkers eieren voor hun geld gekozen. Dat kon ook in de Eemsdelta omdat ze bij andere centrales of op het Chemiepark Delfzijl goed werk kunnen vinden. Nu we weer meer capaciteit terug in gebruik nemen in de Eemshaven, zijn inmiddels zes van deze voormalige medewerkers teruggekomen. Uit eigen beweging. Dan doe je toch iets goed.’ ■ PETROCHEM 2 - 2020 25

PET P Plantmanager.indd 25

03-03-20 16:33

INNOVATIE

FOTO: PEXELS

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

BIORAFFINADERIJ AL NA ENKELE JAREN WINSTGEVEND Onderzoekers van de KU Leuven hebben in kaart gebracht hoe hout aardolie kan vervangen in de chemische industrie. Ze keken daarbij niet alleen naar de technologische uitwerking, maar ook of dat scenario economisch haalbaar zou zijn. Uit de resultaten blijkt dat een bioraffinaderij die hout verwerkt tot andere grondstoffen, al na enkele jaren winstgevend kan zijn.

Door verstandig beheer van bossen kan hout op een duurzame manier worden geoogst. Bovendien zorgt de krimpende papierindustrie nu al voor een overschot aan hout in Europa. De onderzoekers zien ook mogelijkheden om snoeihout en ander afvalhout te gebruiken en werken daarvoor samen met afvalverwerkers en landschapsbeheerders.

Om vervolgens bruikbare componenten uit hout te halen, wordt het eerst in een chemische reactor omgezet in papierpulp en lignine-olie. De pulp is geschikt om bijvoorbeeld biobrandstof of natuurlijk isolatiemateriaal van te maken. De lignine kan verder worden bewerkt tot chemische grondstoffen als fenol, propeen en componenten voor inkt. Of je kan de lignine gebruiken om alternatieve bouwstenen voor plastics te maken.

Chemische basisblokken uit hout maken het bovendien mogelijk om koolstof afkomstig van CO2 op te slaan in voorwerpen als plastic.

Data Under Insulation

ndustrie

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

BEDRIJVEN ONDERZOEKEN POTENTIE VAN SUPERKRITISCHE CO2 Hoeveel energie kan Avebe besparen met superkritische CO2 als droogmiddel? En kan Foamplant er zijn productieprocessen mee verduurzamen en nieuwe schuimtoepassingen ontdekken? In een vierjarig project gaan Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool en zeven bedrijven aan de slag met superkritische CO2.

Superkritische kooldioxide is een oplosmiddel dat ontstaat bij hoge druk en temperatuur. Het is geen vloeistof en geen gas, maar heeft wel de eigenschappen van beide. De industrie kan het oplosmiddel op verschillende manieren gebruiken, bijvoorbeeld om stoffen van elkaar te scheiden of op te lossen. Dit spaart grondstoffen, water en energie. En het helpt bedrijven om op een milieuvriendelijke manier nieuwe, duurzame producten te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan lijmen en recyclebare schuimen, als vervanging voor PUR. Zo wil Avebe het gebruik van superkritische CO2 als droogmiddel onderzoeken. In potentie zijn zeer grote energiebesparingen tot wel 75 procent mogelijk. Ook start-up Foamplant uit Groningen doet mee in het project.

Dit bedrijf produceert biologisch afbreekbare teeltschuimen voor de tuinbouw. Fossiele grondstoffen als turf en steenwol zijn daardoor niet meer nodig. Foamplant verwacht met het superkritische CO2 productieprocessen te verduurzamen en nieuwe schuimtoepassingen te ontdekken.

FOTO: NEEDPIX

Om de haalbaarheid van hun onderzoek echt aan te tonen, gaat het team nu het proces op een grotere schaal herhalen. De eerste testfase daarvoor loopt al. Uiteindelijk willen ze een fabriek realiseren in België. De onderzoekers kijken intussen ook al naar verschillende partners uit het bedrijfsleven om de cellulosepulp en lignine-olie te verwerken in allerlei producten.

PETROCHEM 2 - 2020 26

PET02 G Innovatie.indd 26

03-03-20 16:36

FOTO: PEXELS

ARGON STUWT RENDEMENT VERBRANDINGSMOTOR Onderzoeker Jeroen van Oijen van de TU/e ontwikkelt met zijn team van de faculteit Werktuigbouwkunde een revolutionaire verbrandingsmotor die hernieuwbare brandstoffen omzet in schone energie. De motor is gebaseerd op een nieuwe techniek, de Argon Power Cycle (APC), die in plaats van lucht argon gebruikt om de brandstof te verbranden.

Argon is niet alleen ruim voorradig en goedkoop, het heeft ook een veel hoger rendement dan lucht.

Bovendien produceert het geen schadelijke stikstofoxide-emissies.

De verbrandingsmotor gebruikt idealiter waterstof als brandstof, maar werkt ook op biobrandstoffen. Hij functioneert dus ook als er geen waterstof beschikbaar is. Omdat de APC-cyclus gesloten is, verlaat het argon de motor niet. De eventueel geproduceerde CO2 wordt hergebruikt, waardoor er geen uitstoot is van vervuilende gassen. De APC-motor is ideaal voor gebruik in de energieopslag, omdat hij duurzame energie die als waterstof is opgeslagen, veel efficiënter kan omzetten in elektriciteit dan brandstofcellen.

Van Oijen heeft 1,5 miljoen euro subsidie gekregen om te investeren in zijn werk aan de verbrandingsmotor. Hij gaat het geld gebruiken om geavanceerde computermodellen en lasermeettechnieken te ontwikkelen die nodig zijn om het verbrandingsproces te optimaliseren.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

0/0/0/100 69/18/2/0 0/0/0/4

FOTO: PEXELS

VLAAMSE ONDERZOEKERS MAKEN CATECHOL UIT ORGANISCH AFVAL Wetenschappers van de universiteiten van Antwerpen, Gent en Leuven kunnen catechol maken uit organische afvalstromen. Belangrijke bouwsteen hiervoor is ferulazuur, dat onder andere voorkomt in afval van verschillende gewassen.

Catechol wordt onder meer gebruikt voor de productie van rubber, geneesmiddelen en kleurstoffen. Het wordt momenteel alleen via petrochemische processen geproduceerd – jaarlijks wereldwijd veertigduizend ton – onder meer door Solvay.

Onderzoekers van de drie Vlaamse universiteiten onderzochten alternatieve routes. Professor Bert Maes van Universiteit Antwerpen: ‘Met onze expertise gingen we aan de slag met ferulazuur. Dat komt onder meer voor in rijst, tarwe, maïs en bamboe.

In graangewassen zit het in de zemelen. Deze eindigen doorgaans als afval, waaruit ferulazuur is te produceren.’

De Vlaamse wetenschappers slaagden erin om ferulazuur in één eenvoudige stap om te zetten in catechol. Maes: ‘Ons proces houdt in dat we ferulazuur verwarmen tot 250 graden Celsius in water, samen met een kleine hoeveelheid van een sterk zuur als katalysator.’ Dankzij een verhoogde druk stijgt het kookpunt van het water, waardoor het vloeibaar blijft. Dit is cruciaal voor deze omzetting. Na afkoelen en enkele eenvoudige handelingen wordt zuiver catechol verkregen.’

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 2 - 2020 27

PET02 G Innovatie.indd 27

03-03-20 16:36

(ADVERTORIAL)

Maximale grip op de processen met nieuw Yokogawa DCS Emerald Kalama in Botlek Rotterdam is in drie jaar tijd overgestapt van een verouderd DCS-systeem naar een Yokogawa CENTUM VP DCS. De migratie is opgedeeld in 39 deelprojecten en het grootste deel is uitgevoerd in een draaiende plant.

Maarten Post werkt al bijna twaalf jaar bij Emerald Kalama, inclusief de tijd bij de voorganger DSM Special Products.

‘Ik ben begonnen als operator en werk nu als proces control engineer. Ik ken de fabriek als mijn broekzak.’ In 2015 raakte hij betrokken bij de migratie van het besturingssysteem. ‘Dat was ook nodig want het vorige systeem kon niet worden uitgebreid en het werd niet meer ondersteund door de toenmalige leverancier. Het was een obsoleet DCS-systeem met een zeer verouderde interface. Hoogste tijd voor een nieuw systeem.’

Tes Wells, teamleider Process Control afdeling vertelt: ‘Er lagen drie aanbiedingen voor de inrichting van een nieuw DCS. We hebben deze aanbieders allemaal persoonlijk bezocht.’

Yokogawa viel positief op vanwege de prijs/kwaliteit-verhouding, hun oprechtheid, klantvriendelijkheid en professionaliteit. ‘Tijdens de presentatie werd duidelijk dat onze case zeer serieus werd genomen. Ze waren voorbereid op onze vragen en wisten wat voor ons belangrijk was. Op het gebied van instrumentatie wist Yokogawa goed wat er speelde.’

Tijdens de uitvoering bleek al snel dat de keus voor Yokogawa de juiste was.

Wells: ‘De migratie is in goede samenwerking uitgevoerd en de technische ondersteuning was zeer goed met korte lijnen.’

Live migraties

De migratie is uiteindelijk in een tijdsbestek van drie jaar uitgevoerd in 39 deelprojecten waarbij de proces units afzonderlijk werden omgezet. Wells: ‘In alle deelprojecten zaten maar liefst 4.100 IO-punten. Bij 27 projecten was de uitdaging extra groot omdat

PET02_ADVERTORIAL YOKOGAWA.indd 28

dit live migraties waren. De fabriek bleef draaien en een klep moest nog gewoon open en dicht kunnen. Voor de overige twaalf projecten konden we een tijdelijke stop organiseren. Dat had voor- en nadelen.’

‘ Ik ben positief over de opbouw. Je kunt heel makkelijk doorschakelen tussen systemen.’

Post vult aan: ‘Bij een live migratie is het eenvoudiger om de vinger aan de pols te houden. Je ziet de huidige waarden en na de migratie zouden deze waarden overeen moeten komen.

Als je tijdens een stop waarden overzet en deze zijn onverwacht anders, waar ligt dat dan aan?’ Deze onzekerheid zorgt voor extra stress in de opstartfase. ‘Daarom hadden we een voorkeur voor live migraties.’

denheid van de gebruikers. Operator Gertjan van der Knaap geeft toe dat het wel even wennen was, maar dat het een fijn systeem is om mee te werken. ‘Ik ben positief over de opbouw.

Je kunt heel makkelijk doorschakelen tussen systemen.’

Wanneer bij de operators toch vragen of problemen naar boven komen, nemen ze contact op met Post. Omdat hij de fabriek uit zijn hoofd kent en alle facetten van de migratie heeft begeleid, is het voor hem eenvoudig om dit te vertalen in het systeem. ‘Het DCS-systeem is zo flexibel dat we zelf wijzigingen kunnen doorvoeren en dat is prettig. We staan nu dichterbij de fabriek, waardoor we meer grip hebben op het productieproces en dat is precies wat je wilt.’

Zelf wijzigingen doorvoeren

Inmiddels wordt al een tijdje gewerkt met het nieuwe DCS, tot volle tevre-

03-03-20 16:38

INDUSTRIE 4.0

Toekomst: fabrieken met instinctieve reflexen Met zwermen kleine intelligente sensoren kunnen fabrieken over een paar decennia instinctief en decentraal reageren op afwijkingen. Met reflexen zoals in het menselijke lichaam. Volgens professor Heinrich Wörtche van de TU Eindhoven en de Hanze Hogeschool Groningen zijn veel ingrediënten voor die toekomst al wel aanwezig of versneld in ontwikkeling.

Wim Raaijen

diabetici kunnen dergelijke decentrale reflexen een enorme verbetering van hun welbevinden opleveren.

Ook voor industriële installaties zijn dergelijke instinctieve sensorsystemen in aantocht. Wörtche: ‘In het kader van het internationale project Phoenix, onderzoeken we bij de TU Eindhoven hoe we industriële sensoren instinctief kunnen laten opereren. Alle componenten hebben we al. We staan nu op het punt om dergelijke sensoren beschikbaar te maken voor de industrie.’

Ook op gebied van sensoren gaat het hard. Wörtche: ‘We zijn al in staat om nauwkeurige microsensoren te produceren die hun eigen energie opwekken, bijvoorbeeld met stroming of drukverschillen. En we leren veel van de natuur.

Hoe werken bijvoorbeeld snorharen van een zeehond? Daarmee kan hij turbulentie in het water detecteren. Dat kunnen we nabootsen met piëzo-materiaal.’

Beschikbaar Door aan de sensoren ook een ‘vleugje intelligentie te hangen’, kunnen ze zelf decentraal reageren en aanzetten tot actie. ‘Als je ze laat reageren bij een afwijking, dan is er sprake van een instinctieve reflex. Nu al zijn er microsensoren die in het menselijke lichaam bijvoorbeeld insuline waar nodig in hele kleine hoeveelheden kunnen afgeven.’ Voor

FOTO: WIM RAAIJEN

Heinrich Wörtche: ‘We onderzoeken hoe we industriële sensoren instinctief kunnen laten opereren. Alle componenten hebben we al.’

Bestaande fabrieken Het wordt steeds gemakkelijker om bestaande fabrieken uit te rusten met microsensoren. ‘Om microsensoren te produceren hebben we nu nog clean rooms nodig. Dat zal veranderen. We denken bijvoorbeeld na over micro-3Dprinting. Straks kunnen we overal en goedkoop microsensoren printen. Of we gaan stukken pijp printen met sensoren daarin. Daarmee kunnen we bijvoorbeeld tijdens een onderhoudsstop bestaande onderdelen van installaties vervangen.

Dat moet wel in nauwe samenwerking gebeuren met engineers. Juist met de kennis van het ontwerp van fabrieken weten we ook de juiste sensor op de juiste plek te plaatsen. Op die manier wordt het steeds beter mogelijk om in-situ parameters te verzamelen. In plaats van met ervaringspatronen te werken, kunnen we dan precies voorspellen wanneer we onderdelen moeten vervangen. Niet te vroeg, niet te laat.’ Zo worden bestaande fabrieken al geschikt gemaakt om straks veel instinctiever en lokaal te reageren op wijzigingen. ■ Meer hierover is binnenkort te lezen in een uitgebreid interview met professor Heinrich Wörtche in het magazine iMaintain.

PETROCHEM 2 - 2020 29

PET Q Wortche.indd 29

03-03-20 16:36

OPLEIDING

Blokken op warmtepompen in de procesindustrie Over het nut van warmtepompen binnen de procesindustrie bestaan nog veel twijfels. Al doende leren Rotterdamse studenten hoe ze er helderheid in kunnen brengen. Hun gastheren profiteren volop mee.

Arjen Dijkgraaf

‘Wij keken met een gezonde dosis scepsis naar de kansen van warmtepompen.

Maar hoe meer energie en data je in een project als dit stopt, hoe meer kwaliteit er uit komt’, stelt Dave Klarenbeek, QHSE-manager bij Biopetrol in de Botlek. Vijf studenten van de Hogeschool Rotterdam mochten zijn procesvoering nauwkeurig in kaart brengen om te speuren naar energiebesparingsopties, met een zekere nadruk op warmtepompen. Hun conclusie luidt dat er voldoende valt te besparen om zelfs na 2030 te kunnen voldoen aan de verwachte CO2-emissienormen. En dat het vermoedelijk nog betaalbaar is ook.

Het betrof een zogeheten minor voor de studierichtingen chemische technologie en werktuigbouwkunde. Dit studiejaar is de minor voor de tweede keer georganiseerd in samenwerking met belangenvereniging Deltalinqs en vijf Rotterdamse bedrijven, die elk een studententeam uitnodigden.

Klarenbeek werkte graag mee. Als Twentse procestechnoloog verdiende hij zelf ooit zijn brood met het ontwerpen van warmtewisselaars, tot hij besloot dat hij ze vaker in het echt wilde zien.

Sinds 2011 werkt hij bij Biopetrol, het enige Nederlandse bedrijf dat biodiesel produceert op basis van raapzaad of zonnebloemolie. We treffen hem daar samen met drie van de vijf studenten die hij onder zijn hoede kreeg: werktuigbouwers Yannick Hekman en Mike van Mill, en chemisch technoloog Derk Overweel.

Warmte verplaatsen Binnen de Hogeschool Rotterdam is Marit van Lieshout de drijvende kracht.

Ze groeide op in de jaren tachtig, toen zure regen en gaten in de ozonlaag voorpaginanieuws waren. Door chemische technologie te gaan studeren, hoopte ze

de industrie van binnenuit te kunnen verduurzamen. Momenteel is ze senior consultant bij Royal HaskoningDHV en twee dagen per week lector energietransitie in de procesindustrie aan de hogeschool.

Bij haar ligt de nadruk op praktisch haalbare procestechnische aanpassingen, en daarbij liggen warmtepompen voor de hand. Kort samengevat verplaatsen die thermische energie tegen de natuurlijke richting in. Je verwarmt een gas- of vloeistofstroom met energie uit een andere stroom die kouder is. Technisch gezien werkt het ongeveer hetzelfde als een koelkast, maar dan met de nadruk op de warmte die vrijkomt aan de achterkant.

Er zijn wat inherente beperkingen die toepassing binnen de procesindustrie in de weg staan. Zo kun je maar enkele tientallen graden temperatuurverschil overwinnen. De compressoren, die de warmte-overdrachtscyclus aan de gang houden, zijn relatief duur. Maar de grootste hobbel is misschien wel de vraag waar je in een proces precies de warmte moet aftappen, en waar je haar dan weer hergebruikt. ‘Als je niet uitkijkt, optimaliseer je wel losse onderdelen, maar gaat je fabriek als geheel juist meer energie gebruiken’, waarschuwt Van Lieshout.

Om dat laatste te voorkomen werkt ze aan een revival van de pinch-analyse, een klassieke grafische methode waarvoor je alle vloeistof- en gasstromen moet inventariseren die binnen een proces warmte afgeven of opnemen. Er rolt een temperatuur uit, de ‘pinch’, waarbij toe- en afvoer elkaar qua energie-inhoud het dichtst benaderen. De belangrijkste ontwerpregel is vervolgens dat je warmtepompen altijd moet plaatsen tussen stromen die aan weerszijden van de pinch zitten, en warmtewisselaars juist niet. Vervolgens vergelijk je de warmte-

PETROCHEM 2 - 2020 30

PET T Studenten.indd 30

03-03-20 16:33

FOTO’S: ARJEN DIJKGRAAF

Vlnr: Yannick Hekman, Dave Klarenbeek, Mike van Mill en Derk Overweel.

pomp-opties op terugverdientijd. Dat verkort het lijstje met door te rekenen mogelijkheden aanzienlijk.

Begin jaren negentig was pinch uiterst populair, maar sindsdien is het nogal buiten beeld geraakt. Volgens Van Lieshout is dat mede omdat de industrie steeds minder investeerde in technologen die er mee om konden gaan. ‘Maar eigenlijk zouden alle procesingenieurs het moeten kunnen. Zonder pinch word je echt gek als je iets wilt veranderen aan je warmtehuishouding. Met open source softwarepakketten zijn we het nu behapbaar aan het maken voor hbo-studenten. Goede begeleiding blijft wel een voorwaarde, want het is een moeilijk onderwerp.’

Dubbelrol voor methanol Een minor van vier maanden is krap wanneer je jezelf als student de software eigen moet maken, procesgegevens moet verzamelen en ook nog besparingsmogelijkheden wilt uitwerken. Om toch een kwalitatief goed verhaal te kunnen afleveren, concentreerde de groep bij Biopetrol zich op het deel van de fabriek waar oliën reageren met methanol om te worden ‘omgeësterd’ tot vetzuurmethylesters (FAME) en glycerine.

Marit van Lieshout (Hogeschool Rotterdam): ‘Als je niet uitkijkt, optimaliseer je wel losse onderdelen, maar gaat je fabriek als geheel meer energie gebruiken.’

De destillatiekolom, die daarna de methanolrestanten terugwint, lijkt een ideale plek voor een warmtepomp. Ten eerste omdat destillatieprocessen zich daar sowieso voor lenen. ‘Omdat je zowel verdampt als condenseert’, legt Van Mill uit. Ten tweede omdat het hier gaat over vrij lage temperaturen: restwarmte van 65 graden Celsius uit de condensor die je opwaardeert tot 105 graden (toevallig ook de pinch) om een reboiler te kunnen verhitten. ‘Dat je niet op 200 graden zit, maar ergens rond de 100, is gunstig voor een warmtepomp’, weet Overweel. Ten derde omdat de processtromen tamelijk bescheiden zijn, zodat ook de compressor niet overdreven groot wordt.

De volgende vraag is wát voor warmtepomp je kiest. Net als in een koelkast circuleert er gewoonlijk een hulpstof in, en als zodanig liggen bij werktemperaturen

rond de 100 graden Celsius butaan en pentaan het meest voor de hand. ‘Maar toen we dat zeiden, sprongen de heren hier een beetje omhoog’, grinnikt Hekman. ‘Je gaat dan met nieuwe gevaarlijke stoffen werken in je fabriek. Daar komt een berg papierwerk bij kijken, zelfs als je het hebt over kleine hoeveelheden.’

Vandaar het idee om er geen volledig gesloten systeem van te maken, maar een deel van de methanol door de warmtepomp te laten circuleren. Volgens Van Mill, de thermodynamicaliefhebber van de groep, worden de prestaties op papier wel wat minder. Maar Hekman wijst er op dat de compressor waarschijnlijk goedkoper uitvalt, omdat je met minder hoge drukken hoeft te werken. Belangrijkste vraag is hoe je de warmteuitwisseling regelt tussen de circulerende methanol en het destillatieproces, waar die stroom zelf deel van uitmaakt.

PETROCHEM 2 - 2020 31

PET T Studenten.indd 31

03-03-20 16:33

MAGAZINE

ONLINE NIEUWS

BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT Nr. 5 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’ • Finalisten Plant Manager of the Year 2019 bekend • Thema: Engineering & Contracting

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk kennisnetwerk, gericht op asset owners en toeleveranciers in de hele keten van olie-, gas- en chemische industrie Het Petrochem platform deelt binnen de industrie kennis via haar netwerk, magazines, websites, events en verkiezingen.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners en leden een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, netwerk en kennis.

www.petrochem.nl petrochem platformadv nieuw-1.indd 1 PET Advertenties.indd 32

12-07-19 16:24 10:24 03-03-20

Rechtstreeks de reboiler opwarmen door methanol te laten condenseren, is te kort door de bocht. ‘Je moet daarvoor je destillatiekolom aanpassen, en regeltechnisch wordt het lastig’, voorspelt Van Mill. Vandaar de keuze om het indirect te doen door de stoomverwarming van de reboiler te handhaven en de warmtepomp te gebruiken als een soort bijstook. Valt de methanolstroom weg, bijvoorbeeld tijdens het opstarten, dan is elders nog wel wat stoom beschikbaar.

Verrassend genoeg laat de analyse zien dat ook het warmtewisselaarnetwerk beter kan, wat je niet zou verwachten bij een fabriek die pas in 2008 is opgeleverd.

‘De procesunits werden onafhankelijk van elkaar ontworpen’, weet Klarenbeek.

Deze groep studenten heeft goed gekeken naar de mogelijkheden die er zijn.

‘We zullen nog moeten invullen hoe wij de mogelijke veranderingen goed kunnen beheersen.’ Naar nu blijkt leveren bescheiden aanpassingen aan de warmtewisselaars voldoende energiewinst op om de investering binnen een jaar terug te verdienen. ‘In maart hebben we onze periodieke stop en we kijken in elk geval of we één zo’n wijziging dan kunnen realiseren.’

Relevantie De warmtepomp lijkt een terugverdientijd te hebben van een jaar of zes, afhankelijk van hoe energieprijzen en CO2-emissietaks zich ontwikkelen. Zelfs in energiebewuste tijden is dat op het randje, en een investeringsbesluit zal zeker niet vallen voordat het nog eens grondig is nagerekend. ‘We zitten nog in de verkennende fase’, zegt Overweel.

Hij en zijn medestudenten zijn echter tamelijk zeker van hun zaak. ‘Ons model neemt alleen de belangrijkste warmtestromen mee, maar we konden beschikken over een jaar procesdata en ik denk dat we wel een beeld hebben gekregen van wat belangrijk is’, stelt Van Mill.

Volgens Hekman kun je natuurlijk altijd een significante stroom over het hoofd zien omdat er simpelweg geen sensor op zit. ‘Maar ik acht die kans zeer klein’.

Bovendien hebben de procesoperators met de studenten meegedacht. ‘Je moet voor jezelf beslissen: Wat is relevant en wat is minder relevant? Ik denk dat we daar wel goed naar hebben gekeken’, vat Overweel samen.

Marit van Lieshout

‘Sinds de klimaatonderhandelingen zijn begonnen, hoor je een heel nieuw geluid.’

De grootste onzekerheid zit in het duurste onderdeel, de compressor. Daarvoor blijken geen vaste prijzen te bestaan; leveranciers doen per project een offerte.

‘Zo’n compressor is vrij specifiek, alleen al omdat per warmtepomp verschilt wat er doorheen moet stromen’, weet Van Mill. Op basis van eerder afgeronde projecten stelde Deltalinqs-projectleider Harry van Dijk een set vuistregels op die een ruwe schatting mogelijk maken, en daarop hebben de studenten hun kostenplaatje gebaseerd.

Wordt vervolgd Wat ze gaan doen als ze hun diploma op zak hebben? Overweel werkt nu al in deeltijd bij een adviesbureau en dat bevalt hem prima. ‘Ik ben geïnteresseerd in het gehele proces, de hele installatie.

En ik denk dat er op energiegebied nog veel te verbeteren is.’

Ook Hekman voelt zich aangetrokken tot de consultancy. Hij gaat afstuderen bij een start-up, TransitionHERO, en wil graag zijn steentje bijdragen aan de energietransitie die hij heel belangrijk en heel interessant vindt. En Van Mill, met

zijn voorliefde voor rekenwerk, denkt definitief ‘de warmtepompen in te gaan’.

‘Of de koeltechniek, dat staat er niet ver van af.’

Van Lieshout en begeleidend docent De Raad zetten het project voort. ‘Voor het komende semester hebben we drie bedrijven benaderd via het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT), dat ook een warmtepompplatform kent.

Naar diezelfde bedrijven wil ISPT ook ingenieursbureaus laten kijken. Het wordt spannend om te zien of er verschillen zijn: vergeten we nog iets en kan een ander er meer uithalen, of doen onze studenten het nu al fantastisch goed?’

Ze heeft goede hoop dat de industrie het oppikt. ‘Sinds de klimaatonderhandelingen zijn begonnen, hoor je een heel nieuw geluid: het kan, het is belangrijk, het is technisch mogelijk en we moeten het alleen nog economisch mogelijk zien te maken.’ Klarenbeek bevestigt dit. ‘Het klimaatakkoord brengt verplichtingen met zich mee. Als we haalbare alternatieven hebben om energie te besparen, is het niet meer dan logisch om hierin te investeren.’ ■ PETROCHEM 2 - 2020 33

PET T Studenten.indd 33

03-03-20 16:33

WATERVISIE 2020

AquaVest is Water Innovator of the Year 2020 Het algoritme AquaVest dat investeringsbeslissingen in de waterketen ondersteunt, is tijdens het congres Watervisie uitgeroepen tot Water Innovator of the Year 2020. De vakjury was onder de indruk van de holistische benadering van Frontier Ventures, dat AquaVest ontwikkelde. Behalve kostenbesparingen tot twintig procent, geeft de software ook inzicht in wie, wanneer, hoeveel zou moeten investeren. Dat is een goede basis voor meer samenwerking in de waterketen.

David van Baarle

De verwachting is dat de beschikbaarheid van waterbronnen de komende jaren behoorlijk onder druk komt te staan. De gestage bevolkingsgroei leidt tot verstedelijking en meer watervraag vanuit de landbouw en industrie. Het aanbod van water daalt echter door de effecten van klimaatverandering, zoals de langere periodes van droogte die de concentraties van vervuilingen in het water ook nog eens verhogen.

Algoritme Deze ontwikkelingen zijn best zorgwekkend en dus willen de verschillende spelers in de waterketen nu al anticiperen op mogelijke toekomstscenario’s. Gezien de vele variabelen en keuzemogelijkheden is dit een complexe opgave die het menselijk brein niet meer kan bevatten.

Zeker niet als deze keuzemogelijkheden ook nog eens over lange periodes van soms wel twintig tot dertig jaar moeten worden uitgezet.

Om toch weloverwogen keuzes te kunnen maken, ontwikkelde Frontier Ventures een algoritme dat de variabelen en afhankelijkheden binnen de waterketen doorrekent en vertaalt naar investeringsbeslissingen. Duska Disselhoff van Frontier Ventures komt uit de upstream olie- en gasmarkt. Voor Shell werkte ze als innovatiemanager water-energy-food onder andere in Oman en Canada.

Disselhoff: ‘Bedrijven als Shell gebruiken al algoritmes als leidraad voor investeringsbeslissingen in olievelden.

Ik bedacht me dat we die zelfde aanpak konden toepassen op de watersector. Qua complexiteit ontlopen de olie- en watersector elkaar namelijk niet veel. Inmiddels hebben we een betrouwbaar algoritme ontwikkeld dat data uit zeer diverse bronnen als input gebruikt om investeringsbeslissingen te kunnen nemen.’

Samenwerking Nu hebben de meeste partijen wel data beschikbaar over hun eigen bronnen en de benodigde waterkwaliteit. Ze houden daarbij echter nog te weinig rekening met andere watergebruikers in de regio.

Dat is zonde omdat ze elkaar zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. Zo kan industrieel effluent voor het eigen proces niet meer bruikbaar zijn, terwijl een naastgelegen glastuinbouwer het water kan gebruiken als gietwater. Dat industriële bedrijf onttrekt op zijn beurt weer oppervlaktewater, terwijl het misschien ook wel effluent uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie kan gebruiken.

Disselhoff: ‘Het mooie van een algoritme is dat deze het effect van bepaalde keuzes op systeemniveau heel snel kan doorrekenen, en zelf de beste systeemoplossing tegen de laagste kosten identificeert.

Vervolgens laat het algoritme zien wat de kosten en opbrengsten zijn voor elk van de betrokken partijen die bij die systeemoplossing horen. Omdat het algoritme dit doet over een tijdsperiode van twintig tot dertig jaar, kunnen bedrijven hun investeringen zo plannen dat dit tegen een zo laag mogelijke total cost of ownership gebeurt.’

Behalve dat deze aanpak een kostenbesparing kan opleveren van gemiddeld vijftien tot twintig procent, dus in de combinatie van capex en opex, levert het ook inzicht op in de verdeling van kosten en opbrengsten. ‘Investeringen in de waterketen worden nog wel eens uitgesteld omdat niet duidelijk is wie van welke investeringen profiteert’, zegt Disselhoff. ‘De industrie wijst al snel naar de overheid om te investeren in infrastructuur of andere grensoverschrijdende assets, terwijl de overheid in principe geen commerciële taken mag uitvoeren.

Als de businesspropositie vanaf het begin

PETROCHEM 2 - 2020 34

PET Y WIY.indd 34

03-03-20 16:32

FOTO: ERIC DE VRIES

Winnaar Duska Disselhoff (Frontier Ventures), juryvoorzitter Niels Groot (Dow) en dagvoorzitter Gertjan Lankhorst (VEMW).

duidelijk is, kunnen partijen meer gefundeerd discussiëren over kostenverdelingen, opbrengsten, risicospreiding, en eventueel gezamenlijke investeringen Wellicht kan een bedrijf dat grondwater onttrekt beter investeren in bodemverbetering of precisie-irrigatie bij een boer in de buurt om zijn waterbronnen te beschermen. Bij slechte bodemretentie verdwijnt namelijk tot wel veertig procent van het gietwater als run-off dat vaak ook nog eens veel nutriënten bevat.

Als dat bedrijf met de relatief kleine investering in bodemverbetering zijn eigen grondwaterbronnen kan beschermen tegen verontreinigingen, zou dat wel eens goedkoper kunnen zijn dan het aanschaffen van een waterzuiveringsinstallatie of het overstappen op drinkwater. En misschien kunnen bedrijven in dezelfde regio gezamenlijk investeren in een centrale waterzuivering of ondergrondse wateropslag. Als de kosten en baten helder zijn, nodigt dit uit tot samenwerking.’

Watertransitie Dat AquaVest werkt, heeft de software al in de praktijk bewezen. Inmiddels heeft ook de eerste klant zich gemeld. Waterschap De Dommel gebruikt de software om een gebied in kaart te brengen waar

onder andere Coca Cola, Fuji, IFF en Agristo water onttrekken en gezamenlijk afvalwater zuiveren. In plaats van grondwater onttrekken, kunnen de bedrijven wellicht effluent hergebruiken of dit aanbieden aan boeren in de omgeving. ■

WATERVISIE PLATFORM In de Water Innovator of the Year verkiezing worden innovatieve bedrijven, startups of overheidsinstellingen uitgelicht die innovatie, duurzaamheid en publiekprivate samenwerking hoog in het vaandel hebben staan. Het gaat hierbij om innovaties die het gebruik van (industrie)water goedkoper, duurzamer of efficiënter maken. Daarbij wordt niet alleen naar technologie gekeken, maar ook naar samenwerking binnen de waterketen. De verkiezing is een onderdeel van het Watervisie platform.

Het Watervisie platform brengt experts en beslissers bij elkaar voor een transparante informatievoorziening rond industriewater. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties en behandelt actuele onderwerpen.

Meer informatie vindt u op www.watervisie.com

PETROCHEM 2 - 2020 35

PET Y WIY.indd 35

03-03-20 16:32

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Innovatieve kraan voor windmolens Windmolens op zee worden steeds groter en hoger. De Rotterdamse startup Tetrahedron, die gevestigd is op RDM, heeft een innovatieve kraan ontwikkeld die bestaande hefplatformen geschikt maakt voor installatie van deze nieuwe generatie windmolens op zee. Om de innovatie verder te ontwikkelen, ontvangt Tetrahedron een investering van proof-of-concept fonds UNIIQ. Naast het doorontwikkelen van hun innovatie kan het bedrijf ook de noodzakelijke stappen voor certificering zetten.

Alfa-college erg blij met instrumentatie Endress+Hauser Endress+Hauser werkt graag samen met verschillende onderwijsinstellingen. Door meetinstrumentatie een tweede leven te geven kunnen studenten zich voorbereiden op toekomstige werkzaamheden in de techniek en ervaren hoe leuk het is om in de techniek te werken. Onlangs hebben een aantal studenten van het Alfa-college in Groningen met behulp van negen geschonken instrumenten vanuit Endress+Hauser en SuikerUnie een skid gebouwd die ze tijdens de open dagen van de school hebben gepresenteerd.

Vattenfall Solar Team herrijst uit de as Voor het eerst in zijn bestaan gaat het Vattenfall Solar Team naar Amerika.

Daar hoopt het team zich te revancheren voor de dramatisch verlopen race van afgelopen jaar. Met een gloednieuw team wordt gebouwd aan de veiligste zonneauto ooit. Afgelopen jaar brandde de zonneauto Nuna X, op dat moment koploper, in het zicht van de finish af. De studenten moeten daarom in recordtijd een nieuwe auto bouwen, waarmee het team uit de as wil herrijzen. De zonneauto zal dit jaar daarom de naam Nuna Phoenix dragen. Het team doet in juli voor de eerste keer mee aan de American Solar Challenge.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET02 L Platform.indd 36

03-03-20 16:29

‘EXPERTQU TES’ Voor het komende semester hebben we drie bedrijven benaderd via het ISPT, dat ook een warmtepompplatform kent. Het wordt spannend om te zien of er verschillen zijn: vergeten we nog iets en kan een ander er meer uithalen, of doen onze studenten het nu al fantastisch goed?’

Marit van Lieshout, Hogeschool Rotterdam, over het onderzoek van haar studenten naar het nut van warmtepompen in de procesindustrie (pagina’s 30-33 in deze editie).

Nieuwere chemicaliën zijn moeilijker uit water te halen en het zuiveren wordt dus problematischer. Dan is het wellicht slimmer om te trachten te voorkomen dat deze stoffen in het water terechtkomen, dan ze er later weer uit te halen. Alle beetjes helpen. Dus als producenten van chemische middelen moet ook de industrie haar verantwoordelijkheid nemen.’

In Noord-Nederland bouwen we actief aan de groene industrie van de toekomst. Zo gebruikt een belangrijk deel van de industrie in Delfzijl al waterstof en is de bouw van Europa’s grootste groene waterstoffabriek in onze havenstad dichtbij. De industrie kan hierdoor fors vergroenen en heeft de ruimte om door te groeien. De groene industrie in het Noorden levert een concrete bijdrage aan de klimaatdoelstellingen van Nederland voor 2030.’

Cas König, Groningen Seaports, over het ambitieuze waterstofplan dat eind februari is gepresenteerd. Meer hierover leest u op pagina’s 14 en 15 in deze editie.

Chris Aldewereld in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM, global SHEQ director

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager

Bart Leenders Neste, vice president production

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Frank de Leng Van Happen Containers, operationeel directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, senior director European manufacturing

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

PET02 L Platform.indd 37

Jeroen van Woerden Jitink, managing director Plant Manager of the Year 2016

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Nationale Maatschappij der Pijpleidingen, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, vice president premix operations

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Cor Zijderveld voormalig voorzitter SBE

03-03-20 16:29

THEMA: ONDERHOUD

Digitalisering bepalend bij onderhoud Onderhoud is een belangrijk aandachtspunt in de (petro)chemie.

Een duurzame kijk op de installaties kenmerkt de filosofie daarop in de komende jaren. Daarbij zien we dat het onderhoud voorspelbaar wordt gemaakt en digitale technieken bieden daarbij een helpende hand. Bij de inzet van deze technieken speelt dan de rol: Welke data gaan we verzamelen? Welke data hebben we nodig? En welke informatie moet je uit die ingezamelde data halen?

Joost Boers

Vooral bij nieuwe installaties en vernieuwing wordt gekeken naar duurzaamheid, bijvoorbeeld verbruik van grondstoffen en vermindering van uitstoot. En daarmee wordt het onderhoud steeds meer een businesscase voor het hele bedrijf.

Petra Jalink, senior consultant asset management bij Bilfinger Tebodin, onderscheidt drie aandachtspunten op het gebied van onderhoud: verouderde assets, digitalisering en verduurzaming.

En ze hebben alle drie met elkaar te maken.

Verouderde assets worden in kaart gebracht met een asset life cycle assessment, een scan van de installaties om te kijken welke investeringen en maatregelen nodig zijn om de doelstellingen te halen. In eerste instantie zal een bureaustudie worden uitgevoerd waarna zo nodig op de site wordt bekeken wat de situatie is en waarna een kostenraming kan worden gemaakt om het investeringsplan te maken. Dit zijn multidisciplinaire projecten, waar kennis van onderhoud, engineers, en cost estimators nodig zijn. Met de lage rentestand moet de terugverdientijd van de investering korter worden, waardoor eerder wordt gerenoveerd dan compleet vernieuwd.

‘Vaak gaat het om een combinatie van deze twee varianten’, vertelt Jalink. ‘Bij nieuwe processen red je het meestal niet met renoveren.’

Tijd besparen Digitalisering is van belang vanwege diverse redenen: je moet de as-built gegevens van installaties goed vastleggen. Dat is van belang voor het juiste onderhoud. ‘Je moet erop voorbereid zijn dat jouw medewerkers een keer iets anders gaan doen. De kennis heb je dan vastgelegd voor opvolgers of contractors’, vervolgt Jalink. ‘Voor het toepassen van

big data voor predictive en prescriptive onderhoud moeten de basisgegevens van de installatie op orde zijn. We zien ook dat er alternatieven komen voor het vastleggen van installatiegegevens in het onderhoudsbeheersysteem. Zoals met 3D-scans of video’s waarin werkinstructies worden vastgelegd. Dat kan tijd besparen.’

Ontzorgen Bij het vervangen en nieuwbouwprojecten speelt duurzaamheid zeker een rol.

‘Bedrijven sorteren voor op strengere regelgeving of lopen voor op verwachte ontwikkelingen. Aan de andere kant heb je hier het spanningsveld: wacht je de wet- en regelgeving af op gebied van duurzaamheid of neem je dit mee bij de komende investeringen?’

Asset management wordt gezien als het optimaliseren van de bijdrage van installaties en machines aan de bedrijfsdoelstellingen gedurende de hele levensduur.

Dit gaat verder dan het aloude beheer en onderhoud waarbij de installaties vooral zo efficiënt mogelijk moesten werken.

Daarbij zie je dat toeleveranciers steeds meer met klanten meedenken en klanten ontzorgen. Zij informeren klanten over nieuwe technologieën, methoden om met onderhoud om te gaan en doelstellingen te halen.

Digital twin Predictive maintenance is volgens Marin van Wetering en Michiel Dondorp, programmamanagers bij Tech Accelerators van CroonWolter&Dros, een beweging die te zien is bij onderhoud in de (petro) chemie. Dit bedrijf is een integratiespecialist, waarbij ongeveer anderhalf jaar geleden de divisie Tech Accelerators werd gestart als datagedreven onderdeel van het moederbedrijf. Tegelijkertijd signale-

PETROCHEM 2 - 2020 38

PET X Thema.indd 38

03-03-20 16:25

FOTO: ADOBESTOCK

ren ze een trend in de richting van geïntegreerd assetbeheer. Dondorp: ‘In eerste instantie zie je dat veel klanten digitaliseren door sensoren toe te voegen aan bestaande installaties. In de praktijk willen ze vervolgens het hele proces inzichtelijk krijgen en de intelligentie van het proces er als een kaart overheen leggen.

Dan kom je al gauw aan een digital twin en dat is in opkomst. Nieuwe installaties worden opgeleverd inclusief de digitale evenknie. Dan weet je wat waar zit en waarom. Ook voor contractors en leveranciers is dat een toevoeging die het leven gemakkelijker maakt doordat alle informatie bij elkaar zit.’

Leercurve Dat brengt de data in beeld. Hoe ga je daarmee om? Wil je deze in eigen beheer houden of in Nederland, of in een cloud-oplossing van bijvoorbeeld Google of Microsoft onderbrengen? Beide hebben voor- en nadelen en beide kunnen goed worden ingezet binnen de industrie. ‘Het draait daarbij om vertrouwen’, weet Van Wetering. ‘Uiteindelijk zijn

Op dit moment staan we op een kruising wat betreft de analyse van de data. ze vergelijkbaar. Je moet wel bepalen hoeveel data je wilt gebruiken. Eigenlijk zitten we als systeemintegrator hiervoor tussen de leverancier en de cloud provider in om de optimale toepassing te vinden. Je kunt artificial intelligence (AI) toepassen, maar dan heb je veel data nodig en dat kan lang duren. Afwijkingen wil je vaak al op korte termijn weten. Daarvoor heb je de domeinkennis van assetbeheerders en de lokale specialisten nodig.’

Bij het bepalen van de vereiste hoeveelheid en soort data, kan juist die kennis én de vraag van de specialisten uit het veld een rol spelen. Welke gegevens hebben ze nodig? Welke afwijkingen willen ze weten? Op basis daarvan kan een toepassing worden uitgewerkt die optimaal is. ‘De ontwikkelingen gaan erg snel.

Met name bij robotica kunnen sensoren monitoren en voor directe feedback zor-

gen. Het beste is dat te merken bij vision toepassingen waarbij directe terugkoppeling kan worden gegeven op basis van de data die is verzameld. De interpretatie is uiteindelijk waar het om draait. Uiteindelijk gaat het naar AI, maar daarvoor is nog wel een ‘leercurve’ nodig. Het is wel nodig om nu te beginnen de eerste stappen te zetten’, vult Dondorp aan.

Menselijk aspect Bij Stork Turbo Service ziet men de aandacht enerzijds gaan naar de analyse van de data die is ingezameld, maar zeker ook naar de mens die met de installaties werkt. Commissioning engineer Eric Visser: ‘Op dit moment staan we op een kruising wat betreft de analyse van de data. Nu worden alarmwaarden en procesgegevens al aan elkaar gelinkt.

Daarbij is steeds meer zichtbaar dat de systemen alvast alarmen voor de analist PETROCHEM 2 - 2020 39

PET X Thema.indd 39

03-03-20 16:25

Meer weten? Ga naar www.mainnovation.com

Adv v2 (met afloop).indd 1 Adv Mainnovation Mainnovation IMaintain NVDO jaarboek.indd 1 PET Advertenties.indd 40

4/02/20 12:33 05-09-18 09:41 03-03-20 16:24

Artificial intelligence Businessmanager asset management bij SKF, Marcel van Nielage, ziet een verdergaande digitalisering komen bij het onderhoud. Hiermee kun je voorkomen dat mensen on-site moeten lopen. ‘Desondanks zijn bedrijven vaak terughoudend voor toepassingen die met wifi werken in de procesindustrie.

Het is van belang te zoeken naar mogelijkheden om het werk goed te laten verlopen, bijvoorbeeld met tools die je aan de operator kunt meegeven. Verder geautomatiseerde processen kunnen ook worden ingezet. Die helpen de bedrijven aan compliance te voldoen, zeker als het gaat om risicogevoelige toepassingen.’

Immers, statussen en werkzaamheden kunnen hiermee gemakkelijker worden vastgelegd. Als het over data gaat, kun je vragen stellen. Is de data veilig? Welke

FOTO: BILFINGER TEBODIN

genereren. De analist bepaalt echter of deze alarmen relevant zijn en of er actie moet worden ondernomen. Daarbij neemt hij de opstelling, type fabriek, proces en historie mee in zijn afweging, iets dat in de toekomst wellicht ook door intelligente computersystemen kan worden geleerd dankzij betere algoritmes.

Afwijkingen kunnen zo sneller kunnen worden gesignaleerd, in de toekomst ook op kleinere installaties. Het inrichten van de automatische systemen kost nu veel tijd en geld. Alle data moet altijd op de goede plaats binnenkomen, gevalideerd en gelinkt worden aan elkaar. En daarna begint het systeem met leren.’

De menselijke factor is echter nog altijd een vereiste. Visser: ‘De algoritmes dienen nog steeds te worden voorzien van de bijkomende informatie naast de data die het verzamelt om de juiste afwegingen te maken. Als er geen volledige terugkoppeling is van de uitgevoerde werkzaamheden, kan het algoritme mogelijk niet het juiste advies geven.

Het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden bijvoorbeeld, is nog steeds een menselijke taak. Stel dat er door het systeem wordt geadviseerd om te smeren en dat wordt uitgevoerd, maar er is geen verbetering in het spectrum, dan is er mogelijk iets anders aan de hand. Door het ontbreken van deze menselijke terugkoppeling, zal het systeem echter nog steeds hetzelfde verkeerde advies om te smeren geven.’

data wil de klant delen en met wie? Van Nielage: ‘Zelflerende computers en algoritmen worden belangrijker. SKF heeft kortgeleden een bedrijf met AI researchers overgenomen. Zeker bij complexe installaties heb je computerkracht en AI nodig om veranderingen in patronen te detecteren en beter te voorspellen wat er gaat gebeuren. Dat wordt al in de nieuwere software ingebouwd.’

De menselijke fout als risicofactor wordt op deze manier verkleind. Van Nielage: ‘Er zijn ook segmenten die lage risico’s kennen. We zien dat het belangrijker wordt om op deze verschillen in te spelen en op die manier onderhoudswerk op maat uit te voeren.’

Onverwachte gebeurtenissen Business manager condition monitoring Oskar Diergaarde ziet dat het denken over big data genuanceerder ligt in de loop van de tijd. ‘De parameters van verslechtering zijn hetzelfde: trilling, temperaturen en stromen. Hoe ga je de data krijgen? Technologie is goedkoper.

Waar we aan werken is dure handhelds vervangen door apps op een smartphone

waarmee de data van sensoren kunnen uitgelezen worden, of sensoren en draadloze sensoren zelf de signalen laten sturen.

Daar zit de vernieuwing in. Het gaat erom wat er achter de sensoren gebeurt.

Dan kun je de trillingsspecialisten inzetten waar ze het beste in zijn: problemen oplossen. Het verzamelen van de data kan ook worden gedaan door mensen die al rondlopen om de apparatuur te smeren.

Vroeger werd dat gedaan door de specialist die het probleem oplosten.’ Hierdoor ontstaat een interessante businesscase.

Zeker als mensen beter kunnen worden ingezet en voor specialistische kennis een partij wordt gekozen die zich daarop heeft toegelegd.

Het belangrijkste is dat de klant niet meer voor onverwachte gebeurtenissen komt te staan. ‘Tien jaar geleden was de elektronica duurder en complexer dan nu’, vertelt Van Nielage. ‘Nu zijn er ook smeerpotten met 4G. Er is continu verbetering. Als het sneller of beter kan, dan doen we dat. Met sensoren kun je goed real-time patronen herkennen en de interpretatie van data gaat nu verder dan alleen bijvoorbeeld de trillingsdata.’ ■ PETROCHEM 2 - 2020 41

PET X Thema.indd 41

03-03-20 16:25

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2020

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton. De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruikt kan worden genomen. De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Dow Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow breidt de MDI-capaciteit in Delfzijl uit en maakt deze flexibeler om meer soorten MDI te kunnen produceren. Voor de opslag van ruwe grondstoffen wordt een derde, nieuwe opslagtank gebouwd. Verder worden er diverse verbeteringen doorgevoerd in het productieproces, het koelwatersysteem en de automatisering.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert drie miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker krijgt een capaciteit van 1.250.000 ton etheen per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen euro Afronding: 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd en krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning gaat de productie medio 2020 van start.

PETROCHEM 2 - 2020Â Â 42

PET2 K Projecten.indd 42

03-03-20 16:23

PROJECTEN Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: 2020

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek gaat PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Sabic Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2020

Sabic gaat de productie van polyfenyleenether (PPE) in Bergen op Zoom hervatten. Het bedrijf sloot de PPE-fabriek in 2014, maar wil deze volgend jaar opnieuw in productie nemen. PPE is de basis voor Noryl en de capaciteitsuitbreiding is dan ook bedoeld om aan de toenemende vraag naar Noryl kunststoffen te voldoen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd.

Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning is de fabriek begin 2020 operationeel.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: medio 2020

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: 2020

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: Mourik, Petrogas, Den Hartog en RenaSci Waar: Oostende Investering: onbekend Afronding: 2020

Een consortium van Mourik, Petrogas, Den Hartog en RenaSci bouwt in Oostende (België) een fabriek die moeilijk te recyclen plastics gaat verwerken tot olie. De technologie komt van het Eindhovense bedrijf BlueAlp. De olie-uit-plastic-fabriek verwerkt op jaarbasis 21.000 ton afvalplastic (landbouwplastics enplastic folies die worden gebruikt om etenswaren vers te houden). De CO2 die vrijkomt wordt hergebruikt als grondstof voor de fabriek.

PETROCHEM 2 - 2020 43

PET2 K Projecten.indd 43

03-03-20 16:23

PROJECTEN Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol willen Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof bouwen in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nouryon en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil gas winnen in veld N05-A in de Noordzee. Boven het veld komt een gaswinningsplatform in zee, ongeveer twintig kilometer uit de kust van Schiermonnikoog.

Vanaf deze locatie worden maximaal twaalf putten geboord, waarvan een deel naar veld N05-A en een deel naar een aantal naastgelegen velden die mogelijk gas bevatten.

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vermilion Energy Netherlands wil vanuit de bestaande mijnbouwlocatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte productiecapaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te kunnen winnen tot 2029. Voor het transport van het gewonnen aardgas moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan.

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: blok D12 (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall Noordzee wil in blok D12 van de Noordzee aardgas winnen. Een nieuw, onbemand productieplatform produceert gedurende 20-25 jaar naar verwachting drie miljoen kubieke meter aardgas per dag. Het gas wordt met een nieuwe pijpleiding van ongeveer twaalf kilometer getransporteerd naar het productieplatform D15-A van operator Neptune Energy, om verder te worden verwerkt.

RAFFINAGE Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 wordt de nieuwe reactor verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

PETROCHEM 2 - 2020 44

PET2 K Projecten.indd 44

03-03-20 16:23

PROJECTEN Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: derde kwartaal 2021

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: JPB Logistics Waar: Delfzijl Investering: ruim 10 miljoen euro Afronding: 2020

JPB Logistics bouwt op Chemiepark Delfzijl gefaseerd in totaal 36.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit bij. In de eerste fase zijn al vijf RVS duplex tanks gebouwd, met een totale opslagcapaciteit van 21.200 kubieke meter. Daarna volgen vier stalen tanks van 1.100 kubieke meter per stuk in de bestaande tankpit voor licht ontvlambare producten. Tijdens de laatste fase worden nog eens drie RVS duplex tanks van 3.500 kubieke meter per stuk gebouwd. Ook worden de diepzeesteiger uitgebreid en vier nieuwe laadarmen geplaatst.

Opdrachtgever: Katoen Natie Waar: Limburg Investering: 80 miljoen euro Afronding: medio 2020

Katoen Natie investeert 80 miljoen euro op diverse plaatsen in Limburg. Zo wordt er een nieuwe opslagterminal op Chemelot gebouwd, met 54.500 vierkante meter magazijnruimte en 207 silo’s. Deze moet in het tweede kwartaal van 2020 operationeel zijn.

Daarnaast krijgt de bestaande logistieke terminal in Nuth er 10.000 vierkante meter magazijnruimte en zestig silo’s bij. Dit project wordt naar verwachting eind 2019 opgeleverd.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding wordt in het tweede kwartaal van 2020 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: 2019

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Standic Waar: Antwerpen Investering: 200 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Tankopslagbedrijf Standic, onderdeel van Hametha, realiseert in Antwerpen een nieuwe opslagterminal voor de distributie van chemieproducten en chemische nichemarkten.

De grootte van de tanks varieert van 500 tot 3.500 kubieke meter. In eerste instantie krijgt de terminal een opslagcapaciteit van ongeveer 95.000 kubieke meter. De oplevering is gepland begin 2021 en vergt een investering van zo’n 200 miljoen euro.

PETROCHEM 2 - 2020 45

PET2 K Projecten.indd 45

03-03-20 16:23

PROJECTEN Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak investeert in twee nieuwe gasbullets bij haar gasopslag in Vlissingen. In totaal wordt er 9.200 kubieke meter opslagcapaciteit bijgebouwd. De verwachting is dat deze uitbreiding in het tweede kwartaal van 2020 in gebruik kan worden genomen.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak breidt zijn terminal op de Linkeroever in Antwerpen uit met vijftigduizend kubieke meter. De extra capaciteit is volledig bestemd voor de opslag van chemicaliën. Het concern wil de nieuwe tanks in het derde kwartaal van 2021 in gebruik nemen.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. De eenheid gaat dankzij een nieuwe technologie energie-efficiënter waterstof produceren, zonder overtollige stoomproductie. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, afvangt en gebruikt als grondstof in haar productieproces. De productie-unit wordt in 2020 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor gebruik in Nederland. Naar verwachting begint Air Products in het najaar van 2019 met de bouw. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel gaat een nieuwe stoomketel bouwen die ervoor zorgt dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

PETROCHEM 2 - 2020 46

PET2 K Projecten.indd 46

03-03-20 16:23

PROJECTEN Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wijster Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze groen-gas-booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bioplant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2020

Nouryon neemt de warmtekracht-eenheid Delesto 2 weer in gebruik. De installatie op Chemiepark Delfzijl zal eind 2020 gaan fungeren als start-stopinstallatie voor de levering van elektriciteit aan het openbare net op piekmomenten. De eenheid werd in maart 2012 uit gebruik genomen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AEB Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

AEB Amsterdam onderzoekt de haalbaarheid van stoomlevering aan Argent Energy, dat de stoom wil gebruiken voor de productie van biobrandstof. AEB produceert al stoom voor stadswarmte en elektriciteit. Door een deel van de stoom af te vangen en direct te leveren aan externe gebruikers als buurman Argent Energy verhoogt AEB het rendement van de verbrandingsinstallatie.

Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: Asbeter Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Asbeter kan met hun proces asbestplaten veilig, betaalbaar en circulair vernietigen met behulp van zure industriële reststromen. Het bedrijf heeft een pilotinstallatie in Rotterdam.

In het voorjaar van 2020 wil het een demoplant van 8.000 ton per jaar hebben. Volgens Asbeter is er in Nederland een businesscase voor twee fabrieken van 50.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2023

Avantium wil zijn eerste commerciële fabriek met een capaciteit van vijf kiloton in Delfzijl bouwen. De fabriek gaat industriële suikers omzetten in FDCA, een grondstof voor groene plastics. Een definitief investeringsbesluit volgt nog dit jaar, waarna de eerste productie in 2023 moet volgen. De bouw van de fabriek vergt een investering van 150 miljoen euro.

PETROCHEM 2 - 2020 47

PET2 K Projecten.indd 47

03-03-20 16:23

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf.

Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

PET Advertenties.indd 48

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften.

Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

03-03-20 16:24

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, Nouryon en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers.

De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: bedrijven en overheden Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: 2023

BioBTX wil een fabriek bouwen die op grote schaal chemicaliën produceert uit reststromen zoals plastic afval. De fabriek moet in 2023 klaar zijn. Op dit moment werkt het bedrijf nog aan het optimaliseren van de processen, technieken en producten in de demofabriek op het Zernikepark in Groningen.

Opdrachtgever: Black Bear Carbon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Black Bear Carbon wil in de haven van Rotterdam een fabriek bouwen die granulaat van oude banden omzet in carbon black, pyrolyse-olie en -gas. Het bedrijf werkt samen met Havenbedrijf Rotterdam de technische en financiële details uit en overlegt met regionale en nationale partners over de financieringsstructuur van de op te zetten onderneming.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Afronding: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: BP, Nouryon, Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam.

De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12 miljoen euro Afronding: mei 2020

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor.

Dit isis een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet in mei met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

PETROCHEM 2 - 2020 49

PET2 K Projecten.indd 49

03-03-20 16:23

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv A4_Versie februari 2019_210x297.indd 1 PET Advertenties.indd 50

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608260 www.logisticon.com 19-02-19 14:50 03-03-20 16:25

PROJECTEN Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Dow Benelux Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

Dow Benelux in Terneuzen maakte kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek.

Het hoofdkantoor heeft de mogelijkheden overwogen en nu gekozen voor de bouw een fabriek de bouw aan de Golfkust in de Verenigde Staten. Een eventuele investering in Terneuzen is voorlopig ‘on hold’ gezet.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas.

Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

UPDATE Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Afronding: 2023

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een elektrolyser van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. De partners nemen na de zomer een definitieve investeringsbeslissing. Als het project groen licht krijgt wil het consortium tegen midden 2021 beginnen met de bouw van de installatie. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Groningen Seaports, Gasunie en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2040

Groningen Seaports, Gasunie en Shell slaan de handen ineen voor het ambitieuze project NortH2. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te kunnen produceren in 2040.

Opdrachtgever: Haven Oostende, DEME en PMV Waar: Oostende Investering: onbekend Afronding: 2025

Haven Oostende, baggerbedrijf DEME Concessions en investeringsmaatschappij PMV willen een fabriek bouwen die groene waterstof produceert. De fabriek gaat de pieken bij de productie van groene stroom afvangen en moet in 2025 klaar zijn. In een eerste fase wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek krijgt de naam Hyport en een productiecapaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren.

Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

Opdrachtgever: Indaver Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

PETROCHEM 2 - 2020 51

PET2 K Projecten.indd 51

03-03-20 16:23

Alles onder controle.

Samen op weg naar veiligheid en efficiëntie

Uw inspectiepartner voor Industrial Services

Vinçotte is uw partner in iedere fase van de levensduur van uw installatie. Onze mensen kunnen u bijstaan vanaf de ontwerpfase tot en met het beheer. Samen zorgen we voor een meerwaarde voor uw bedrijfsvoering, uw mensen en uw installaties. We bieden onze services aan bij alle partijen binnen hoogwaardige industriële sectoren.

www.vincotte.nl

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste!

Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

PET Advertenties.indd 52

03-03-20 16:25

PROJECTEN Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: Mitsubishi Gas Chemical Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Mitsubishi Gas Chemical is een MER-procedure gestart voor de bouw van een nieuwe fabriek op het Huntsman-terrein in de Rotterdamse haven. Het bedrijf wil er meta-xyleendiamine (MXDA) gaan produceren. MXDA wordt gebruikt als verharder en corrosieremmer in coatings.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Neste overweegt een fabriek voor duurzame kerosine op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam te bouwen. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De tweede fabriek zou een investering van ruim honderd miljoen euro vergen. De fabriek kan echter ook worden gebouwd in Finland, waar het bedrijf eveneens een raffinaderij heeft.

Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

Opdrachtgever: Nouryon en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Nouryon en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie. In verband met een geplande kerosinefabriek in Delfzijl onderzoeken de partijen een scale-up van twintig naar zestig megawatt.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

Nouryon wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: o.a. Nouryon Waar: IJmuiden Investering: onbekend Afronding: 2023-2024

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

PETROCHEM 2 - 2020 53

PET2 K Projecten.indd 53

03-03-20 16:24

Betrouwbare niveaumeting onder extremen OPTIFLEX 7200 – Nieuwe generatie geleide radar (TDR) niveautransmitter voor geavanceerde applicaties • Continue niveau- en interfacemeting van vloeistoffen in proces- en opslagapplicaties in de chemische-, energie- en olie en gasindustrie, ook voor zeer lage dielectrische constante (Ɛr ≥1.3) • Ontworpen voor tanks, reactoren en drukvaten met bijv. oplosmiddelen, zuur en alkalische media, condensaten, koolwaterstoffen, olefinen, CO2, schuimmiddelen, corrosieremmers, vloeibaar gas, koelwater • Keramische procesafdichting voor hoge veiligheidseisen voor gevaarlijke media • ATeX, IECEx, NEPSI, cOPSus, NAMUR compliant • Modulair ontwerp voor installatie in smalle ruimtes, procesomstandigheden tot 250°C en 100 bar

www.krohne.nl

products

PET Advertenties.indd 54

solutions

services

03-03-20 16:26

PROJECTEN Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol bouwt met Nouryon een demonstratiefabriek in Delfzijl, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo, die worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Als een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Port of Antwerp brengt verschillende spelers uit het havengebied samen voor de duurzame productie van methanol. Het plan is om CO2 af te vangen en met groene waterstof om te zetten in methanol. Het project mikt op vier- tot achtduizend ton methanol per jaar.

De partners zijn Indaver, Oiltanking, Engie, Helm-Proman en de Vlaamse Milieuholding.

Opdrachtgever: RWE en Innogy Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Energiebedrijven RWE en Innogy onderzoeken de haalbaarheid van een groene waterstoffabriek met een capaciteit tot 100 megawatt. De installatie is gepland op het terrein van de Eemshavencentrale van RWE. Het nabijgelegen windpark Westereems van Innogy levert de stroom voor de fabriek. De eerste bevindingen van het onderzoek komen begin 2020.

Opdrachtgever: Stora Enso Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Stora Enso investeert negen miljoen euro in een proeffabriek in de haven van Gent. De proeffabriek gaat in eerste instantie industrieel beschikbare fructose gebruiken om hoogwaardige chemicaliën en materialen te produceren voor het testen van toepassingen.

In de toekomst moeten dat suikers uit hout en andere non-food biomassa worden. De fabriek is naar verwachting klaar in het eerste kwartaal van 2021.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: TNO/Voltachem Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: onbekend

Met methaanpyrolyse wordt waterstof uit aardgas gemaakt met koolstof – en niet CO2 – als waardevol bijproduct. Het is betaalbaarder, kost weinig energie en levert een waardevol product op. TNO/Voltachem verwacht dat deze technologie over enkele jaren marktrijp is.

Het ontwikkelt bovendien een methode om koolstof zuiver uit de reactor te scheppen.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van de mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit in de brandstofcel van voertuigen en heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Opdrachtgever: Utility Support Group Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Utility Support Group doet een haalbaarheidsonderzoek naar een demonstratie powerto-heat installatie. Het onderzoek richt zich specifiek op elektrische stoomketels en gloeispiralen en wordt naar verwachting begin 2019 afgerond. Bij een positieve uitkomst wordt een investeringsvoorstel uitgewerkt voor de realisatie van een demo P2H-installatie.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

PETROCHEM 2 - 2020 55

PET2 K Projecten.indd 55

03-03-20 16:24

MARKET REVIEW DEMONTAGE

PIPE SUPPORTS

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen Pijpondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1

PET09_MartketReview-liggend2020.indd 50 PET Adv MarketReview.indd 56

13-12-17 12:46

26-02-20 16:48 08:42 03-03-20

PROJECTEN Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

Opdrachtgever: Vijf waterschappen, HVC en Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: 2021

In het pilot-project PHARIO maakten bacteriën uit afvalwater het bioplastic PHA, een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Een demo-installatie gaat nu voldoende materiaal voor de kunststofindustrie maken om de verwerking en de toepassing te testen. De demo-installatie wordt gebouwd bij de slibverbranding van HVC naast de rioolwaterzuivering Dordrecht

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2021

Een samenwerkingsverband van Nouryon, Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie gaat uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Zitta Biogas Chemelot Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zitta Biogas Chemelot bouwt een grootschalige biogasinstallatie op Chemelot. De installatie verwerkt 700.000 ton mest tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot.

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees......................................................................... 56

KROHNE Nederland......................................................... 54

Aerzen Nederland............................................................ 60

Logisticon Water Treatment............................................. 50

Andus Group.................................................................... 59

Mainnovation................................................................... 40

Applus RTD...................................................................... 20

Market review.................................................................. 56

Brandwacht Huren............................................................. 2

OMV Gas Marketing Trading & Finance........................... 8

Deltavisie: 11 juni 2020.................................................... 24

SIS GmbH......................................................................... 18

Easyfairs Nederland........................................................ 20

STAPPERT Noxon............................................................ 48

Eco Ketelservice Verhuur................................................. 48

Vinçotte Nederland.......................................................... 52

Hi-Force Nederland............................................................ 4

Witzenmann Benelux...................................................... 52

Petrochem platform............................................. 32, 36, 37

Yokogawa Europe Solutions........................................... 28

PETROCHEM 2 - 2020 57

PET2 K Projecten.indd 57

03-03-20 16:24

COLUMN

‘ De gekleurde, stinkende afvalstroom die dertig jaar geleden vanuit Duitsland door ons land naar de zee stroomde, is niet meer. Er is weer sprake van een rivier.’

Alle beetjes helpen Recentelijk was in Amsterdam de Rijnministersconferentie, waar de betrokken ministers van de Rijnlanden bijeen kwamen om te overleggen. Zij hebben afspraken gemaakt over de kwaliteit van het Rijnwater. Want die blijkt toch minder goed te zijn dan gedacht. Men heeft zich voorgenomen de komende twintig jaar de chemische vervuiling met dertig procent te reduceren.

Maar het ging toch juist beter met de waterkwaliteit? Ja, dat klopt. De gekleurde, stinkende afvalstroom die dertig jaar geleden vanuit Duitsland door ons land naar de zee stroomde, is niet meer. Er is weer sprake van een rivier. De lozing van ‘conventionele’ chemicaliën, zuren, basen en verfstoffen is serieus verminderd. Er zijn de nodige maatregelen getroffen en scherpe normen gesteld. En dat blijkt onder andere uit de visstand in de rivier. Zo lijkt de zalm zich weer in de Rijn te vestigen. En dat is natuurlijk goed.

Gedachteverandering Waarmee is het water dan zo vervuild? Vooral met medicijnresten en bestrijdingsmiddelen, maar ook met ‘nieuwere’ chemicaliën, waarvan we bijvoorbeeld dachten dat ze minder schadelijk waren.

Hiervan is de PFAS-kwestie een duidelijk voorbeeld. En die toename is deels logisch. Ten eerste kan de waterkwaliteit tegenwoordig steeds beter worden geanalyseerd. Met nieuwe meettechnieken kunnen kleine concentraties worden gedetecteerd, die we vroeger niet zagen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ze er niet al waren.

Ten tweede komen er nieuwe chemicaliën bij, of worden nieuwe toepassingen bedacht, waardoor het gebruik en de productie stijgen. Van nieuw stoffen zijn de gevolgen vaak maar beperkt bekend, omdat die pas na een lange periode goed kunnen worden vastgesteld. Dus zijn lozingsnormen voor nieuwe stoffen meestal nog ruim en weinig terughoudend.

Natuurlijk hoef ik u niet uit te leggen dat het belang groot is, want uiteindelijk wordt dat water zowel gebruikt als drinkwater, maar ook om gewassen te beregenen De kans dat het in de voedselketen terechtkomt is groot. Probleem is alleen dat de nieuwere chemicaliën moeilijker uit het water te halen zijn en zuiveren dus problematischer wordt. Dan is het wellicht slimmer om te trachten te voorkomen dat deze stoffen in het water

terechtkomen, dan ze er later weer uithalen. Alle beetjes helpen. Dus als producenten van chemische middelen moet ook de industrie haar verantwoordelijkheid nemen, net als andere sectoren dat moeten doen.

Misschien is er een gedachteverandering nodig. Misschien moet er actiever worden gestreefd naar zo min mogelijk stoffen in het water. Dus bij afvalstromen rekening houden met het maximaal reduceren van chemicaliën in het lozingswater. Niet alleen terugbrengen tot onder de gestelde norm, maar altijd streven naar het absolute minimum. En dat geldt niet alleen voor de industrie. Er zijn inmiddels tal van voorbeelden bekend waar stoffen op een later moment schadelijker bleken te zijn dan eerder werd gedacht. Normen worden opgesteld op basis van de informatie die bekend is op het moment van toelaten.

Toch blijkt later vaak dat de gevolgen groter zijn dan aanvankelijk werd aangenomen en de lozingsnormen dus te hoog waren.

Maar dan is het kwaad al geschied.

Kosten voor zuiveren Het mooiste zou het zijn als bij het ontwerp van nieuwe materialen meer rekening wordt gehouden met het feit dat ze vroeg of laat in het water belanden. We zien aan het (micro)plastic dat het niet de vraag is of stoffen in het water komen, maar eerder hoe snel dat gebeurt. Zou het toch niet mooi zijn als, voordat een stof wordt toegelaten op de markt of op grotere schaal gebruikt gaat worden, nauwkeurig bekend is wat de gevolgen ervan zijn en hoe lang het duurt voordat het kan worden afgebroken in waterzuiveringsinstallaties? En in plaats van te beargumenteren wat men doet om net onder een lozingsnorm te komen, uit te leggen waarom men niet nog verder zou reduceren. En dat het geld kost, weten we allemaal, maar vergeet niet dat de steeds hoger wordende kosten voor het zuiveren van drinkwater ook door ons allen moeten worden gedragen.

Dus linksom of rechtsom moeten we als maatschappij hiervoor opdraaien. Laten we het dan slim aanpakken.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

Aldewereld@gmail.com

PETROCHEM 2 - 2020 58

PET I Column.indd 58

03-03-20 16:22

Serving Servingthe theindustry industry Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een fullservice fullservice aanbieder aanbieder in de in nationale de nationale staalbouwbranche. staalbouwbranche.

Maatwerk, Maatwerk, vakmanschap vakmanschap en veiligheid en veiligheid (VCA-P) (VCA-P) staan staan hoog hoog in het in het vaandel. vaandel.

HetHet bedrijf bedrijf heeft heeft bijna bijna 80 80 jaarjaar ervaring ervaring en is engespecialiseerd is gespecialiseerd in onderhouds-, in onderhouds-, reparatie-, reparatie-, inspectieinspectieen nieuwbouwwerkzaamheden en nieuwbouwwerkzaamheden in de in energiemarkt de energiemarkt en in ende in zware de zware en (petro)chemische en (petro)chemische industrie. industrie.

Denk Denk daarbij daarbij aanaan staalstaalen trapconstructies, en trapconstructies, platforms, platforms, leidingbruggen, leidingbruggen, tijdelijke tijdelijke constructies, constructies, etc.etc.

Onder Onder de meest de meest moeilijke moeilijke omstandigheden omstandigheden worden worden on-site on-site inspectie-, inspectie-, reparatiereparatieen montagewerkzaamheden en montagewerkzaamheden verzorgd, verzorgd, waarbij waarbij betrouwbaarheid, betrouwbaarheid, snelheid snelheid vanvan levering levering en flexibiliteit en flexibiliteit voorop voorop staan. staan.

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen Andus Andus Group: Group: eeneen internationaal internationaal opererende opererende holdingmaatschappij holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen die die wereldwijd wereldwijd actief actief zijnzijn in een in een breed breed industrieel industrieel werkveld. werkveld.

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl op www.lengkeek-staalbouw.nl

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw BV BV | Oppermanstraat | Oppermanstraat 80, 80, 3194 3194 AC AC Hoogvliet Hoogvliet NL NL | T |+31 T +31 (0)10 (0)10 - 416 - 416 16 44 16 44 | E info@lengkeek-staalbouw.nl | E info@lengkeek-staalbouw.nl

Lengkeek Lengkeek A4 MagAd A4 MagAd Petrochem.indd 1 1 PET2 omslag los.indd 63Petrochem.indd

14-01-19 14-01-19 13:52 13:52 03-03-20 03-03-20 16:41 16:41 04-03-20 08:47

Hoe EFFICIËNT is uw bEluChTINg werkelijk?

Petrochem Nr. 2 - 2020

lET’s Talk ben van Maanen, sales Engineer +31 683 077866 ben.van.maanen@aerzen.nl

echte efficiëntie betekent dat in de fluctuerende luchtbehoefte van waterzuiveringsinstallaties nauwkeurig wordt voorzien.

Beluchting verbruikt tot 80% van de totale energiebehoefte. Het grootste besparingspotentieel is dus hier te vinden.

Met onze Performance3-productportfolio, bestaande uit Blower, Hybrid en Turbo, vinden we altijd de meest efficiënte en op maat gemaakte oplossing voor u. Profiteer van tot 30% energiebesparing! leT’s Talk! we zullen u graag adviseren! www.aerzen.nl

Abwasser_NL-4.indd 1 PET2 los.indd 64 PET Aomslag Voorplaat.indd 1

22.01.19 16:20 04-03-20 08:47