Pet5 binder lr meehechter

Nr. 5 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Trainingsplant gaat incidenten reduceren’ • Rotterdams feestje bij Plant Manager of the Year 2016 • ROAD mikt op 2019 voor CO2-afvang • Thema: Contracting

Omslag PET5 enkel.indd 1

11:57 04-05-16 11:28

400 400jaar jaarervaring ervaring in inopslag opslag

VOPA VOPA KK

400 400 JA JA AA RR

Koninklijke Koninklijke Vopak Vopak is ’s is werelds ’s werelds grootste grootste onafhankelijke onafhankelijke dienstverlener dienstverlener in tankopslag in tankopslag metmet 400400 jaarjaar ervaring ervaring op op hethet gebied gebied vanvan opslag opslag en en doorvoer. doorvoer.

In In Nederland Nederland exploiteert exploiteert Vopak Vopak elf elf terminals terminals voor voor de de opslag opslag vanvan chemicaliën, chemicaliën, olieproducten, olieproducten, petrochemische petrochemische producten, producten, biobrandstoffen, biobrandstoffen, vloeibare vloeibare gassen gassen en en plantaardige plantaardige oliën oliën metmet eeneen totale totale opslagcapaciteit opslagcapaciteit vanvan ruim ruim tientien miljoen miljoen kubieke kubieke meter. meter.

Alles Alles watwat wewe doen, doen, staat staat in het in het teken teken vanvan service service aanaan onze onze klanten. klanten.

Bij Bij Vopak Vopak gelden gelden zeer zeer strikte strikte eisen eisen op op hethet gebied gebied vanvan operatie, operatie, veiligheid veiligheid en en milieu milieu voor voor elke elke terminal terminal in in elkelk land land waar waar wijwij actief actief zijn.zijn.

Hierdoor Hierdoor leveren leveren wewe wereldwijd wereldwijd eeneen uniforme uniforme kwaliteit kwaliteit vanvan dienstverlening. dienstverlening.

WijWij behandelen behandelen de de aanaan onsons toevertrouwde toevertrouwde producten producten metmet grote grote zorg, zorg, vanvan hethet schip schip naar naar de de terminal terminal en en vanvan de de terminal terminal naar naar hethet transport. transport.

Door Door onsons te richten te richten op op groei, groei, operationeel operationeel en en klantleiderschap klantleiderschap streven streven wewe naar naar eeneen langdurige langdurige relatie relatie metmet onze onze mensen, mensen, onze onze partners partners en en de de wereld wereld waarin waarin wewe leven. leven.

Ontdek Ontdek meer meer op op www.vopak.com. www.vopak.com.

www.vopak.com www.vopak.com

PET05 PET05 A omslag.indd APET5 omslag.indd 2 2 2 Omslag enkel.indd

04-05-16 11:57

Lenkeek Lenke A

IN DEZE EDITIE

12 ‘TRAININGSPLANT GAAT INCIDENTEN REDUCEREN’ Een voormalige Shell-fabriek ligt als een bouwpakket te wachten op de bouwvergunning. In de tweede helft van het jaar moet de nieuwe trainingsplant op het RDM-terrein in Rotterdam verrijzen om vanaf het begin van 2017 operationeel zijn. Trainen in een realistische omgeving wordt dan mogelijk, als in een echte fabriek in een continue onderhoudsstop.

20 ROTTERDAMS FEESTJE BIJ PMY 2016 In de acht jaar dat de verkiezing Plant Manager of the Year werd gehouden, is het nog geen enkele Rotterdamse kandidaat gelukt om de titel te veroveren. Daar komt dit jaar verandering in, want alle finalisten komen uit de Maasstad. De jury bezoekt de drie kandidaten van Vopak, Euroliquids Europoort en Kemira en maakt tijdens Deltavisie op 16 juni de winnaar bekend.

40 THEMA: CONTRACTING Bedrijven doen een steeds groter beroep op banken voor het financieren van hun projecten. Die willen echter zekerheid.

Gevolg is dat het financiële risico van projecten steeds meer wordt doorgeschoven naar grote aannemers door middel van EPC-contracten (engineering, procurement & construction) en kleinere aannemers door EPCM-contracten (engineering, procurement & construction management).

Dat er nog geen geweldig investeringsklimaat heerst in de olieen gasindustrie, petrochemie en raffinage, hoeft eigenlijk niet gezegd. Contractors moeten daarom actief op zoek naar mogelijkheden om hun concurrentiepositie te behouden.

25 ERKENNING VAN DE VEILIGHEIDSBELEVING Veilig werken is misschien een van de meest besproken onderwerpen in de procesindustrie. Voor opdrachtgevers is een open veiligheidscultuur zonder incidenten een zwaarwegend criterium in de samenwerking met aannemers. Maar wordt dat ook zo beleefd door de partijen die bij die bedrijven het werk uitvoeren?

Dit jaar wordt voor de tweede keer de VOMI Safety Xperience Award uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben.

26 ROAD MIKT OP 2019 VOOR CO2-AFVANG IN MAASVLAKTE Het was de bedoeling dat Uniper en Engie bij de nieuwe kolencentrale Maasvlakte Power Plant 3 gebruik zouden maken van CCS (‘carbon capture and storage’), maar momenteel is daarvan nog geen sprake. Het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD) liep veel vertraging op vanwege gekelderde CO2-prijzen en moest worden uitgesteld. Van afstel is echter nog geen sprake.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Botlek Tank Terminal verdubbelt capaciteit • Investering van 20 miljoen voor FDCA-fabriek Antwerpen • Havenbedrijf Antwerpen stelt prioriteitenprogramma op 6 Feiten en cijfers buitenland • AkzoNobel opent fabriek in West-China • Emerson opent ondersteuningscentrum voor klanten in de Noordzee 11 Producten 33 Innovatie 34 Column • Jan Van Doorslaer 39 Agenda 50

PETROCHEM 5 - 2016 3

PET05 B Inhoud.indd 3

04-05-16 11:29

Your Service Solution for Rotating Equipment Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 5 - 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Elias de Bruijne 020 312 2083

Sulzer Turbo Services Rotterdam B.V. Moezelweg 190 NL-3198 LS Europoort RT. Phone +31 181 282000 Fax +31 181 282002 sulzertsrotterdam@sulzer.com www.sulzer.com

Sulzer is the leading service provider for rotating equipment.

Our customized and innovative solutions help to reduce maintenance time and cost, and improve the efficiency and reliability of your equipment.

When pumps, turbines, compressors, and generators are essential to your operations, you need a service partner you can trust.

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Statoil ASA ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl

Contact us to discover your best service solution.

TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

KOM BIJ ONS LANGS OP DE ENERGEIA ENERGY DAY 2016 OP 26 MEI A.S.!

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN. Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 170,50 per jaar Introductie NL/B 25% € 128,- per jaar Overig buitenland € 199,Losse verkoopprijs € 21,50 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

www.wingas.nl

ISSN: 1380-6386

PET05 C commentaar.indd 4

04-05-16 11:30

COMMENTAAR

‘Het belangrijkste bij de komst van de trainingsfabriek is dat het hogere doel geen moment uit het oog is verloren.’

Geen gemaar Het is al weer tien jaar geleden dat Henk Leegwater en ik het boek Proactieve Coalities schreven over samenwerking in de industrie. Met name ook tussen de Nederlandse en Vlaamse chemie. Hoewel ik nog steeds sterk geloof in samenwerking en proactiviteit, ben ik als ondernemer ook wel de onmogelijkheden tegengekomen en veel reactiviteit in onze eigen samenwerkingsverbanden. Als samenwerking voor de verschillende partners niet bij benadering dezelfde richting heeft, dan wordt die vanzelf reactief. Uiteraard kun je in goed overleg de richting nog zo bijstellen dat iedereen zich er voorlopig weer senang bij voelt, maar als de belangen teveel uit elkaar gaan lopen, dan kun je daar niet vroeg genoeg achter komen.

Duit in het zakje Gezamenlijke projecten in de industrie dragen bijna intrinsiek een enorme complexiteit met zich mee. Vooral als het om samenwerking gaat in de productie-omgeving, waarbij de partijen niet per se met elkaar zijn verbonden in productieketens.

Samenwerking heeft dan vaak ten doel om een industriële regio te versterken. Op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, gezamenlijke utilities, infrastructuur en meer. Het versterken van industriële regio’s ligt vaak ver af van de belevingswereld van de verschillende hoofdkantoren, waar meestal de uiteindelijke beslissingen vallen of waar toestemming moet worden verkregen. Daarom is het bijzonder knap als gezamenlijke initiatieven wel tot stand komen en met succes tot versterking van een hele regio leiden, met voordelen voor alle afzonderlijke spelers. Daar is veel vastberadenheid voor nodig.

Die kant lijkt het nu ook op te gaan met de nog te bouwen trainingsplant op de RDM-campus in Rotterdam. Een voormalige Shell-fabriek ligt daar als een bouwpakket te wachten op de bouwvergunning die er hopelijk voor de zomer is. Want in de tweede helft van het jaar moet de trainingsplant op het RDM-terrein verrijzen om vanaf begin 2017 al operationeel zijn. Trainen in een realistische omgeving wordt dan mogelijk.

Als een echte fabriek in een continue onderhoudsstop.

Er moest veel water door de rivier gaan om zover te komen.

Temeer omdat niet alleen de asset owners, maar ook contractors en overheden moesten worden overtuigd om hier aan mee

te doen. En ook daadwerkelijk geld ter beschikking te stellen.

Want verschillende partijen waren zeer positief totdat ze hoorden dat ze ook daadwerkelijk een duit in het zakje moesten doen.

Proactief naar voren Chapeau dus voor onder andere Deltalinqs dat een paar jaar geleden besloot de kar te gaan trekken. Het belangrijkste daarbij is dat het hogere doel geen moment uit het oog is verloren.

Of zoals Peter Heerschap het in het hoofdinterview van deze Petrochem verwoordt: ‘Alles moet in het teken staan van ons grote doel dat we de industrie veiliger willen maken. Deze trainingsplant gaat er toe bijdragen dat het aantal incidenten verder zal teruglopen, daar ben ik van overtuigd.’ Daar kan toch niemand tegen zijn.

Zeker op niet-concurrerende onderwerpen moet de Rotterdamse industrie misschien weer leren om proactief samen te werken. En misschien minder in de ja-maar-modus te schieten.

Net na mijn studie moest ik in een van de laatste lichtingen nog in het leger. Met een aantal academici, waaronder toevallig ook Bart Voet van Shell, werden we in een peloton opgeleid tot aspirant-reserveofficier. We kregen als toekomstige vaandrigs Leiderschaps Training en Vorming. Op grond van een witte kaart met verschillende vuistregels. Nummer 1: Begin een zin nooit met ‘ja, maar’. Misschien moet ik na al die jaren bekennen dat we toch iets van het leger kunnen opsteken. Zeker in tijden van urgentie: niet te veel gemaar, proactief naar voren.

Peloton, mars!

Reageren? Via e-mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 5 - 2016 5

PET05 C commentaar.indd 5

04-05-16 11:30

SITECH OPTIMALISEERT ONDERHOUD OP CHEMELOT Het Sitech Asset Health Center (SAHC) is medio april officieel geopend. In het centrum monitort Stitech de meetgegevens van fabrieksinstallaties van klanten, om zo het onderhoud te kunnen optimaliseren. Deze vorm van centraal monitoren geldt als een primeur in de West-Europese procesindustrie.

Het centrum is gevestigd op de Chemelot-site in Geleen. Daar onderhoudt Sitech de fabrieksinstallaties van diverse bedrijven. Door centrale monitoring van deze installaties kan Sitech trends analyseren die informatie geven over de conditie ervan. Die informatie stelt Sitech vervolgens in staat tijdig in actie te komen. Op die manier kunnen veel defecten worden voorkomen.

Met de data die in het SAHC binnenkomen, kan Sitech een link leggen tussen faalgedrag van apparatuur en de gegevens die dit falen kunnen voorspellen. Het gaat hierbij om een combinatie van proces-, machine-, instrumenten- en omgevingsdata. Specialisten van Sitech interpreteren de afwijkingen die uit deze data naar voren komen en maken op basis daarvan voorspellende modellen. Die stellen hen in staat in te grijpen nog voor het falen daadwerkelijk optreedt.

Het feit dat het SAHC tegelijkertijd verschillende soorten installaties volgt, maakt het concept uniek in de West-Europese procesindustrie. De realisatie van het centrum is enerzijds mogelijk doordat de kosten worden verdeeld over de verschillende bedrijven die betrokken zijn, namelijk AnQore, Arlanxeo, Borealis, Fibrant, DSM Stanyl en OCI Nitrogen. Anderzijds wordt het verzamelen van meetgegevens over installaties steeds toegankelijker door toepassing van draadloze meettechnieken.

Het SAHC is mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van Smart Industry, een initiatief van het ministerie van Economische Zaken, Kamer van Koophandel, TNO en brancheorganisaties. Sitech is nauw betrokken bij het fieldlab CAMPIONE van Smart Industry, dat tot doel heeft onderhoud honderd procent voorspelbaar te maken.

Op de afbeelding: Opening SAHC door Geert Kastelijns (directeur Sitech) en Diederik van Heugten (plant manager OCI Nitrogen).

ChemCom Industries in Farmsum krijgt bijna een miljoen euro subsidie voor de bouw van een installatie waarmee een milieuvriendelijk oplosmiddel kan worden geproduceerd.

Het chemiebedrijf produceert nu al harsen voor de groene houtverwerkende industrie en tussenproducten voor de chemische industrie. Met de investering blijft de werkgelegenheid behouden voor het bedrijf en voor het Noorden. Ook biedt de uitbreiding mogelijkheden voor verdere investeringen en ontwikkelingen binnen deze markt. De subsidie komt uit de Regionale Investeringssteun Groningen (RIG 2014) van het ministerie van Economische Zaken en de Economic Board Groningen, een organisatie die zich inzet om de economie in het aardbevingsgebied te versterken.

Meer dan vijftig Rotterdamse havenbedrijven, de Topsectoren en SmartPort hebben bijna twaalf miljoen euro geïnvesteerd in wetenschappelijk havenonderzoek. De eerste twintig onderzoeken op het gebied van logistiek, energie, haveninfrastructuur en de samenwerking tussen stad en haven zijn begonnen. Daarnaast komen er fondsen vrij om met het bedrijfsleven, overheden en universiteiten kennis te ontwikkelen om te kunnen anticiperen op de transities.

SmartPort is een samenwerkingsverband van het bedrijfsleven in de Rotterdamse Haven met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft.

De organisatie heeft als doel Rotterdam en het Rotterdams havengebied toekomstbestendig te houden door kennis en bedrijven met elkaar te verbinden.

te verlagen. De pilot duurt tot het eind van het jaar. Daarna zal Zeeland Seaports beslissen of er structureel LNG kan worden gebunkerd in de Zeeuwse haven.

PETROCHEM 5 - 2016 6

PET05 D feiten en cijfers.indd 6

BOTLEK TANK TERMINAL VERDUBBELT CAPACITEIT

FOTO: BTT

In de haven van Vlissingen is een pilot van start gegaan om liquefied natural gas (LNG) te bunkeren via de truck to ship methode. Met het bunkeren van LNG, een schoner alternatief voor diesel, hoopt het havenbedrijf Zeeland Seaports de uitstoot van CO2

FOTO: SITECH SERVICES

FEITEN & CIJFERS

Botlek Tank Terminal (BTT) gaat zijn opslagcapaciteit in de Rotterdamse haven verdubbelen.

Dat maakte het Rotterdamse op- en overslagbedrijf HES International, moederbedrijf van BTT, in april bekend.

BTT breidt de opslagcapaciteit uit naar 467.000 kubieke meter.

Er worden veertien tanks gebouwd voor de opslag van petroleumproducten. Daarnaast komen er drie aanlegsteigers bij. De bouw gaat van start in mei en zal naar verwachting medio 2017 worden afgerond. De uitbreiding is volgens HES mogelijk door een langlopend contract dat het bedrijf heeft gesloten.

Momenteel beschikt BTT over 34 tanks met een capaciteit van 200.000 kubieke meter.

Daarvan wordt 130.000 kubieke meter gebruikt voor opslag van petroleumproducten.

De resterende 70.000 kubieke meter wordt gebruikt voor de opslag van biodiesel en plantaardige olie.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

04-05-16 11:25

INVESTERING VAN 20 MILJOEN VOOR FDCA-FABRIEK ANTWERPEN Chemisch technologiebedrijf Avantium heeft twintig miljoen euro opgehaald voor de bouw van een FDCA-fabriek in Antwerpen. De investering wordt gedaan door de investeringsmaatschappijen PMV en FPIM en de bestaande aandeelhouders van Avantium.

Het geïnvesteerde geld zal worden gebruikt voor de commercialisering van de YXY-procestechnologie waarmee Avantium polyethyleenfuranoaat (PEF) kan produceren uit furaandicarbonzuur (FDCA). De technologie zal worden toegepast in de nieuwe FDCA-fabriek die Avantium samen met BASF wil gaan bouwen. De fabriek, die op de Verbund-site van BASF in Antwerpen komt, krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld. Naast de productie en marketing van FDCA richt de op te richten joint venture zich op het op de markt brengen van PEF. De investering hangt nog af van de succesvolle afsluiting van de exclusieve onderhandelingen die Avantium en BASF voeren om een joint venture op te richten en de aansluitende beslissing om samen te investeren in de FDCA-fabriek.

De investeerders zijn Vlaamse investeringsmaatschappijen. PMV (ParticipatieMaatschappij Vlaanderen) is een onafhankelijke Vlaamse investeringsmaatschappij die beloftevolle ondernemingen in Vlaanderen ondersteunt. FPIM (Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij) doet hetzelfde, maar dan vanuit de overheid. Daarnaast dragen de bestaande aandeelhouders van Avantium bij aan de financiering.

Met een nieuwe techniek wil Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) asfalt, autobanden, verpakkingen en scheepsbrandstof uit biomassa maken. Het onderzoekscentrum ontwikkelt daarvoor een proces waarmee biomassa kan worden gescheiden in lignine, cellulosevezels en hemicellulosesuikers. Uit testen blijkt dat met deze grondstoffen producten van hoge kwaliteit kunnen worden gemaakt.

ECN werkt binnen het project samen met de R&D-afdeling van Dura Vermeer, bandenproducent Apollo Tyres, Progression-Industry en verpakkingsproducent PaperFoam. De verwachting is dat de projectpartners eind 2017 zo ver zijn met de ontwikkeling dat er daadwerkelijk een autoband, een verpakking, een stukje asfalt en scheepsbrandstof zijn geproduceerd.

Vervolgens kunnen de projectpartners deze testen in de praktijk en zicht krijgen op de toepassingsmogelijkheden.

FOTO: HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

HAVENBEDRIJF ANTWERPEN STELT PRIORITEITENPROGRAMMA OP Havenbedrijf Antwerpen ondervroeg veertig productie- en tankopslagbedrijven uit het Antwerpse olie- en chemiecluster om inzicht te krijgen in de sterke en minder sterke punten van het cluster. Als sterke punten noemen de bedrijven onder meer de locatie, het achterland en de beschikbaarheid van grondstoffen. Als voornaamste nadeel worden de hoge elektriciteitsprijzen genoemd. Naar aanleiding van de resultaten stelt het Havenbedrijf een prioriteitenprogramma op.

Recent investeerden heel wat productie- en tankopslagbedrijven in de Antwerpse haven, of kondigden aan dit te gaan doen. Het lijstje is indrukwekkend, met namen als Air Liquide, BASF, ExxonMobil, Nippon Shokubai, Total, ADPO, Vopak en Oiltanking Stolthaven.

De ondervraagde bedrijven zien veel voordelen in de Antwerpse haven. Een daarvan is de aanwezigheid van het grootste en meest diverse maritieme geïntegreerde chemiecluster. Daarnaast wordt de strategische locatie in Europa genoemd, net als de beschikbaarheid van grondstoffen, een efficiënt logistiek platform, competitieve randvoorwaarden, hoge productiviteit, de meertaligheid van de Antwerpse werknemers en de trimodale ontsluiting met het achterland.

Maar er zijn ook zwakkere punten. Als nadeel worden de hoge elektriciteitsprijzen genoemd. Recent werden er wel concrete stappen gezet om dit kostennadeel te verbeteren, maar er blijft een kloof met de buurlanden. Ook het cluster zelf kan volgens de bedrijven nog verder worden versterkt. Dat zou kunnen door meer clusterintegratie en samenwerking tussen de bedrijven onderling. De bedrijven noemen het verwaarden van reststromen en het opzetten van gemeenschappelijke shared services als aanbevelingspunten.

Op basis van de resultaten van de bevraging gaat het Havenbedrijf een prioriteitenprogramma opstellen. Dat moet leiden tot verbetering van de aandachtspunten en versterking van de concurrentiepositie van zowel de bedrijven als Antwerpen als investeringslocatie.

Het Havenbedrijf stelt dit programma op in samenwerking met sectorfederatie essenscia Vlaanderen en FIT, het Vlaams agentschap voor internationaal ondernemen.

De provincie Drenthe stelt de komende drie jaar 750.000 euro beschikbaar voor vergroening van de chemie in Zuidoost Drenthe. Doel is om innovatie binnen de bedrijven te versnellen en de Drentse initiatieven op de kaart te zetten.

De Drentse chemie bestaat hoofdzakelijk uit midden- en kleinbedrijven.

Deze bedrijven hebben volgens de provincie soms begeleiding nodig in hun zoektocht naar innovatie. Daar kan de investering bij helpen. Een ‘aanjaagorganisatie’ helpt bij de profilering van de groene chemie, en helpt de uitwerking van de gezamenlijk noordelijke aanpak verder vorm te geven.

Door nu te investeren in de chemie speelt de provincie Drenthe in op de verwachte advisering van de zogeheten commissie Vollebregt. Deze commissie moet een strategie formuleren over hoe de economie in de regio Emmen, Hoogeveen, Coevorden en Hardenberg kan worden versterkt.

‘Hoewel dit advies nog officieel wordt gepresenteerd, verwachten wij dat de chemiesector daar een belangrijke rol in gaat spelen’, aldus Brink.

PETROCHEM 5 - 2016 7

PET05 D feiten en cijfers.indd 7

04-05-16 11:25

www.moxa.com

Fanless Rugged Zone 2 19-inch LCD Panel Computer De EXPC-1319 serie panel computers zijn ontwikkeld om aan uiterste betrouwbaarheid- en veiligheidseisen in de olie en gasindustrie te voldoen. De hoge kwaliteit van de computer mede door het lage vermogensverbruik en de dual core Intel Atom D525 1,8 GHz processor resulteren in een robuuste, volledig afgeschermde UL Class 1 Div.2 panel computer die geheel conform is met IEC 60079-15 ATEX Zone 2.

Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_PanelComp2.indd 1 PET50 Advertenties I.indd 8

24-11-15 15:40 04-05-16 11:22

FEITEN & CIJFERS BIBLIOTHEEK TU DELFT WORDT OPLEIDINGSCENTRUM OFFSHORE ENERGIE De voormalige universiteitsbibliotheek van de TU Delft heeft een nieuwe bestemming.

Honderd jaar na de opening van Nederlands eerste wetenschappelijk bibliotheek, opent op deze historische plek De Oude Bibliotheek Academy zijn deuren. DOB-Academy is het nieuwe opleidings- en ontmoetingscentrum voor de offshore energie-industrie.

De offshore energie-industrie kenmerkt zich door grote, complexe projecten die vragen om samenwerking en innovatie. Zowel het werken op extreme diepte in de olie- en gassector (tot wel drieduizend meter), als de maatvoering in offshore wind (duizenden windturbines ter hoogte van de Euromast), vereisen dat experts en nieuwkomers de handen ineenslaan. ‘Nederland heeft een industrie die op al deze gebieden leidend is.

DOB-Academy helpt deze voorsprong vast te houden en te versterken’, zegt initiatiefnemer Jan van der Tempel.

‘Veel kennis zit nog besloten bij bedrijven en wordt niet gedeeld met elkaar. Terwijl we voor een enorme uitdaging staan: niet alleen qua verwachte groei, maar ook omdat offshore wind ten minste veertig procent goedkoper moet worden. De industrie zal dus nog slimmer, creatiever en effectiever moeten werken’, zegt Van der Tempel. De Oude Bibliotheek wil de kennis en ervaringen binnen de industrie ontsluiten en delen, en ontmoeting faciliteren en stimuleren. Met als doel innovatie, samenwerking en onderzoek in de industrie bevorderen.

CEN INTRODUCEERT STANDAARD VOOR PARRAFINEHOUDENDE DIESELBRANDSTOFFEN Het Europees Comité voor Normalisatie (CEN) heeft in april met de EN15940-norm een standaard ingevoerd voor parrafinehoudende dieselbrandstoffen. De norm moet zorgen voor standaardisatie binnen de markt. Paraffinehoudende dieselbrandstoffen zijn vloeibare brandstoffen die worden gesynthetiseerd uit bronnen als aardgas (gas-to-liquid), biomassa (biomass-to-liquid), kolen (coal-to-liquid) of de hydrogenering van plantaardige oliën (HVO). Met paraffinehoudende brandstoffen kan de lokale luchtkwaliteit worden verbeterd zonder dat motoren hoeven worden aangepast.

EN15940 wordt nu de brandstofstandaard waarnaar zal worden verwezen wanneer fabrikanten en wetgevers specifieke voorwaarden en beleid gaan formuleren voor het gebruik van paraffinehoudende brandstoffen. Zo kunnen fabrikanten nu overwegen om EN15940 toe te voegen aan de lijst met goedgekeurde brandstoffen in de gebruikshandleiding van hun machines. Voor klanten betekent dit een verbeterde kwaliteits- en veiligheidsgarantie.

Shell pleitte in 2007 voor deze standaardisering, voordat de grootste GTL-installatie – Pearl GTL – in Qatar in bedrijf zou worden genomen. Vervolgens was het bedrijf betrokken bij het negen jaar durende consultatieproces.

BRENT RUWE OLIEKOERS 45 44 43

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

42 41 40 39 38 37 36 35

29 30

Maart

31

1

4

5

6

7

8

11

12

13

14

15

18

19

20

21

22

25

Wageningen UR Food & Biobased Research werkt aan de ontwikkeling van milieuvriendelijke harsen voor elastische railbevestigingssystemen.

Deze polymeren zijn nu nog vaak gebaseerd op isocyanaten, die bij verwerking speciale aandacht eisen op het gebied van arbeidsveiligheid.

Volgens projectleider Rolf Blaauw maakt een duurzaamheidsanalyse onderdeel uit van het project. ‘Hiermee willen we de milieuvriendelijkheid van het nieuw te ontwikkelen materiaal vaststellen. Het tastbare eindproduct van het project is een prototype van het railbevestigingssysteem, gemaakt van de biobased tweecomponentenhars.’

Het project is onderdeel van het grootschalige onderzoeksprogramma Biobased Performance Materials (BPM).

PERSONALIA Jaap Hoogcarspel (66) is aangesteld als clustercommissaris voor het industriecomplex Rotterdam-Moerdijk. In die functie moet hij bedrijven ondersteunen om samen hun huidige activiteiten te optimaliseren en tegelijkertijd de transitie naar meer biobased, circulair en hernieuwbaar te versnellen.

De aanstelling van een clustercommissaris is een van de aanbevelingen van het Actieplan Versterking Industriecluster Rotterdam-Moerdijk dat eerder dit jaar werd gepresenteerd.

Reden om een aparte clustercommissaris te benoemen, is de complexiteit en de urgentie van de uitdagingen waar het cluster voor staat. ‘Het is de rol van de clustercommissaris bedrijven te helpen bij projecten die over de hekken van het eigen bedrijfsterrein heen gaan en transitieprojecten aan te jagen’, aldus Steven Lak, voorzitter van Deltalinqs.

Jaap Hoogcarspel heeft een jarenlange ervaring in de chemie, olie en industriële gassen opgedaan bij AkzoNobel, Shell en Air Liquide.

Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs hebben Hoogcarspel voor een maximale periode van twee jaar benoemd.

April

PETROCHEM 5 - 2016 9

PET05 D feiten en cijfers.indd 9

04-05-16 11:25

Conway Advocaten & Attorneys-at-law juridische experts in industriële projecten

Met jarenlange ervaring in onder meer de petrochemische- en procesindustrie, engineering & construction industrie, -in binnen- en buitenland- begrijpen wij snel waar de kern van de zaak om draait.

Dit helpt ons om samen met onze cliënten het maximaal juridisch haalbare uit een zaak te halen en hun projecten tot een succes te maken.

Wilt u nader kennis met ons maken?

Kijkt u dan verder op onze website: www.conway-partners.com

MANAGEMENT OF ENGINEERING PROJECTS – People are Key In our complex, 24/7 multicultural global society, the successful delivery of technical projects is an ever-growing challenge. With a focus on both the people who form the project team and a fit-for-purpose management approach, this demanding task can be done more predictably.

• Innovative view on project management by Delft University of Technology professor Dr. Hans Bakker and a group of senior professionals • Basis for successful completion of both green and brown field projects in the process industry and infrastructure sector • Building and leading your team to a higher level

• Comprehensive guide to manage projects more successfully, right through completion and start-up • Inside look on future trends and challenges for the management of engineering projects • A must-read document for project managers in both the (process) industry and the civil/infrastructure sector

MANAGEMENT OF ENGINEERING PROJECTS – People are Key is published by NAP, the Dutch Process Industry Competence Network.

Professor Dr. Hans Bakker is affiliated with the chair Management of Engineering Projects at the Delft University of Technology in the Netherlands.

MANAGEMENT OF ENGINEERING PROJECTS – People are Key ISBN/EAN: 978-90-812162-0-3, hardcover, 328 pages, list price €59,50 excl. VAT Order via info@napnetwerk.nl. More information: www.napnetwerk.nl

PET50 Advertenties I.indd 10

04-05-16 11:22

FEITEN BUITENLAND AKZONOBEL OPENT FABRIEK IN WEST-CHINA AzkoNobel heeft in het westen van China een fabriek voor de productie van decoratieve verf in gebruik genomen. De plant in Chengdu is de vierde en grootste in China gevestigde productielocatie van het chemiebedrijf.

De 55.000 vierkante meter grote fabriek maakt deel uit van een investering van ruim vijftig miljoen euro voor de bouw van fabrieken voor poedercoatings en decoratieve verven. Momenteel is er in China een sterk groeiende vraag naar verfproducten. Dat komt door de snelle urbanisatie die in de westelijke regio’s plaatsvindt. Vooral de vraag naar decoratieve verf steeg de laatste jaren aanzienlijk. In 2015 was de omzet van de afdeling decorative paints goed voor een kwart van de totale omzet in China.

Met de nieuwe fabriek heeft AkzoNobel in China nu vier plants voor de productie van decoratieve verven. De andere drie sites bestrijken vanuit Guangzhou, Shanghai en Langfang respectievelijk het zuiden, oosten en noorden van het land. De verfproducent draaide in China in 2015 een omzet van 1,8 miljard euro.

Shell heeft het Deense Dansk Fuels verkocht aan het Canadese Couche-Tard voor zo’n 300 miljoen dollar.

Dat heeft het bedrijf maandag bekend gemaakt.Dansk Fuels bestaat onder andere uit pompstations en luchtvaartactiviteiten. Die laatsten komen te vallen onder Circle K, een dochteronderneming van Couche-Tard. Shell is overeengekomen dat zijn naam zichtbaar blijft op onder andere de pompstations.

De Europese Commissie ging eerder al akkoord met de verkoop. De upstream activiteiten van Shell in Denemarken zitten niet bij de deal inbegrepen.

EMERSON OPENT ONDERSTEUNINGSCENTRUM VOOR KLANTEN IN DE NOORDZEE Emerson, leverancier van automatiseringstechnologie en -diensten, heeft deze week het 25 miljoen euro kostende Solutions Centre geopend in Aberdeen (Schotland). Vanuit het complex biedt het bedrijf operationele ondersteuning, een ruim aanbod aan engineering-services en de modernste trainingsfaciliteiten aan klanten die actief zijn in de Noordzee olieen gasindustrie, zodat deze hun productiviteit kunnen verhogen.

Het Solutions Centre is bedoeld om samenwerking op alle operationele gebieden te bevorderen. Complexe problemen vereisen vaak allerhande vaardigheden en diepgaande kennis om te begrijpen wat er gaande is en de problemen zo snel mogelijk op te lossen. Het complex bevat een geïntegreerd operationeel centrum waar diagnosegegevens, processtatus, alarmmeldingen en logistieke informatie op één locatie worden samengevoegd en getoond, op één scherm. Deze informatie is vervolgens te delen met de experts van Emerson en plaatselijk en wereldwijd ondersteuningspersoneel zodat deze de beste en effectiefste oplossing kunnen bepalen.

Het centrum in Aberdeen is een van de regionale solution centres uit een reeks die Emerson over de hele wereld opent.

FOTO: EMERSON

YOKOGAWA NEEMT KBC OVER Yokogawa heeft bekend gemaakt dat de overname van KBC Advanced Technologies plc (Walton on Thames, Engeland) is afgerond en dat KBC nu onderdeel uitmaakt van de Yokogawa Group.

KBC is een aanbieder van software en consultancy voor de olie- en gasindustrie die zich richt op operational excellence en verbetering van de winstgevendheid van upstreamen downstreamactiviteiten. KBC biedt een combinatie van geavanceerde software voor procesoptimalisatie en -simulatie en adviesdiensten op basis van deze technologie.

Door de acquisitie versterkt Yokogawa niet alleen haar positie als speler op de industriële automatiseringsmarkt, maar vergroot het ook haar klantenbestand. Het bedrijf biedt een pakket diensten en een programma producten, waaronder advisering, softwarepakketten, besturingssystemen en sensoren.

De overname van KBC past in het Transformatieplan 2017 waarmee Yokogawa haar klanten wil betrekken in co-innovatieprocessen die waarde toevoegen door optimalisatie van bedrijfsactiviteiten.

In de tweede helft van 2016 zal de wereldwijde vraag naar olie naar verwachting geleidelijk aan toenemen.

De vraag zal worden gestuwd door Aziatische landen die allen, op Maleisië na, netto-importeur van olie zijn.

Maar tot aanzienlijke prijsstijgingen leidt dat niet in de nabije toekomst, omdat de wereldwijde economische groei achterblijft. Dat stelt PwC in haar kwartaalupdate over de olieprijs.

De olieprijzen zijn na een lange periode van ‘bearish’-sentiment weer een tikkeltje ‘bullish’, zegt PwC-hoofdeconoom Jan Willem Velthuijsen. De olieprijzen stegen de afgelopen weken met zo’n veertig procent, hetgeen er op wijst dat de daling van olieprijzen wellicht is uitgebodemd. Over tot hoever de olieprijs weer kan stijgen, lopen de voorspellingen sterk uiteen (zie grafiek). ‘Maar er is consensus dat er licht aan het eind van de tunnel is, aldus Velthuijsen.

In 2015 overtrof het aanbod de vraag met overproductie, uitpuilende olievoorraden en kelderende prijzen tot onder de 27 dollar per vat (februari 2016) als gevolg. De oliemarkt blijft in de eerste helft van 2016 kampen met overaanbod, mede omdat de VS hun olieproductie maar mondjesmaat bevriezen (5 procent tot op heden), de belangrijkste landen in het Midden-Oosten hun productie handhaven en de uitvoer van Iraanse olie stijgt.

De verwachting is dat de vraag pas in de tweede helft van 2016 geleidelijk aan zal toenemen.

PETROCHEM 5 - 2016 11

PET05 E feiten buitenland.indd 11

04-05-16 11:24

INTERVIEW

‘Trainingsplant gaat incidenten reduceren’

PETROCHEM 5 - 2016 12

PET05 O interview.indd 12

04-05-16 11:30

Een voormalige Shell-fabriek ligt als een bouwpakket te wachten op de bouwvergunning die er hopelijk voor de zomer is. Want in de tweede helft van het jaar moet de nieuwe trainingsplant op het RDM-terrein in Rotterdam verrijzen om vanaf het begin van 2017 al operationeel zijn. Trainen in een realistische omgeving wordt dan mogelijk. Het is net een echte fabriek in een continue onderhoudsstop. Alles is lijkt echt, tot aan de Deltalinqs Poortinstructie voor iedereen die op het terrein komt.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Waar het precies begon en bij wie, is moeilijk te zeggen. Al jaren zijn er verschillende plannen geweest voor een demonstratiefabriek, een oefenplant, een gezamenlijke trainingsfaciliteit of hoe het ook werd genoemd of bedacht in het Rotterdamse havengebied. Maar misschien wel de meest concrete aanzet voor de komst van de trainingsplant werd gedaan door Peter Goedendorp van opleidingenbedrijf TCC. Ruim vier jaar geleden kondigde hij met veel elan aan dat hij met TCC een realistische opleidingsfabriek wilde bouwen, vooral gericht op onderhoud. Hij liet nauwkeurig uitgewerkte tekeningen maken, kocht een oude gedemonteerde fabriek van Shell en organiseerde een grote bijeenkomst om zijn plannen wereldkundig te maken.

Cees Jan Asselbergs, adviseur van Deltalinqs en directeur Peter Heerschap van Training Event Management (TEM) prijzen de moed en de visie van Goedendorp. Toch was er meer nodig dan een ambitieus plan en een bouwpakket van een gedemonteerde fabriek, dat overigens al een tijdje op het RDM-terrein ligt te wachten op wat komen gaat. Heerschap: ‘Het idee van Goedendorp werd zeer zeker goed ontvangen. Alleen heb je voor zoiets niet zomaar de financiering rond.’ Toen bleek dat Goedendorp dat in zijn eentje niet voor elkaar kreeg, besloot de bedrijvenorganisatie van de Rotterdamse haven Deltalinqs ongeveer twee jaar geleden de kar te gaan trekken.

Daarmee werd het vertrekpunt meteen anders en het draagvlak een stuk groter. Asselbergs: ‘Het is altijd lastig voor een commercieel bedrijf om een groot aantal bedrijven en organisaties voor een gezamenlijk initiatief te winnen. Deltalinqs vertegenwoordigt al een groot aantal bedrijven. En voor ons was ook PETROCHEM 5 - 2016 13

PET05 O interview.indd 13

04-05-16 11:30

INTERVIEW meteen duidelijk dat ook overheden moesten meedoen om het gezamenlijke belang nog meer te onderstrepen.’

Getriggerd Al veel eerder was Asselbergs, toen nog directeur van Deltalinqs, betrokken bij plannen voor een demonstratiefabriek in de Rijnmond. Samen met Felix Rottenberg en diens toenmalige WIMBY-initiatief (Welcome In My Back Yard), had hij ongeveer een decennium geleden grote plannen voor een modelfabriek bij Hoogvliet. Om het publiek meer voor de industrie te interesseren, maar ook om opleidingen in een nagenoeg reële omgeving mogelijk te maken. Dat was pas een ambitieus plan. Zelfs de gebroeders Das werden er bij gehaald om mooie futuristische schetsen te maken. Asselbergs: ‘Met Felix ben ik nog naar Den Haag gegaan om de ideeën te presenteren op het hoofdkantoor van Shell. Maar al gauw werd tijdens dat gesprek duidelijk dat onze plannen onbetaalbaar waren.

Bij Shell schatten ze de investeringen al gauw op zestig à zeventig miljoen.’

Toch was het toen allemaal niet voor niets. ‘De plannen waren wel de directe aanleiding voor de bouw van de oefenfabriek bij STC in Brielle, waar nu al jaren

praktijkles wordt gegeven in procestechniek.’ Wellicht is Asselbergs daarom extra getriggerd toen Goedendorp met zijn plannen kwam.

Wildgroei De nieuwe trainingsplant op de RDM Campus moet zich vooral richten op trainingen op het gebied van onderhoud en veiligheid. Asselbergs: ‘Dus anders dan de faciliteit in Brielle, die vooral op procesbesturing techniek en –automatisering is gericht. De oorspronkelijke bedoeling van Goedendorp was een werkende fabriek, vooral gericht op trainingen in het onderhoud. Een fabriek met bewegende onderdelen, een investering van zeven tot acht miljoen, zou echter te duur worden. We hebben daarom het concept aangepast. Het moet een ‘multipurpose’ plant worden tijdens een onderhoudstop, dus wanneer hij stilligt. Ook moet het straks bij de trainingen niet alleen om onderhoud gaan, maar vooral ook om veiligheid en het herkennen van risico’s in een complexe omgeving. Daarmee wisten we het draagvlak direct te vergroten. Zeker ook bij de asset owners.

Die krijgen steeds meer verschillende mensen op de site met een wildgroei aan veiligheidscertificaten. Veiligheidsmen-

Heerschap: ‘Echt, tachtig tot negentig procent van de veiligheidsvoorschriften komt op hetzelfde neer.’

sen vragen zich af wat die certificaten waard zijn. Een trainingsplant kan worden ingezet om vaardigheden in een nagenoeg werkelijke omgeving te toetsen. Ook kan de plant kan worden ingezet voor meer standaardisatie. Dat spreekt veel partijen aan.’

Beheersmaatregelen De trainingsplant, die 1 januari 2017 operationeel moet zijn, gaat uiteindelijk 4,5 miljoen euro kosten. 19 januari dit jaar bleek dat het sein groen kon worden gegeven. De financiering is zo goed als rond. De Rijksoverheid, waaronder het ministerie van Sociale Zaken, neemt ongeveer een zesde van de investering voor haar rekening. Asselbergs: ‘We hadden graag ook het Ministerie van Onderwijs erbij gehad. Dit is natuurlijk een geweldig project als het gaat om aansluiting van het onderwijs bij het bedrijfsleven. Minister Bussemaker leek ook positief te zijn, echter hebben we geen financiële ondersteuning van haar ministerie gekregen. Toch wel een gemiste kans.’ Een derde van de investering wordt bijgedragen door de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf.

Nog een derde van het geld komt van het bedrijfsleven. Door de wirwar van belangen in het bedrijfsleven viel het niet altijd mee om het gezamenlijke belang op het netvlies te krijgen. Verschillende bedrijven waren enthousiast, totdat ze om een bijdrage werd gevraagd. Asselbergs: ‘Veel asset owners vinden ook dat vooral de contractors hun nek moeten uitsteken. Zij moeten aantonen dat ze bekwaam personeel hebben, als ze op hun sites komen. Bovendien hebben bedrijven als Shell, BP en Tata eigen safety centers, waar ze ook medewerkers van contractors testen. Contractors ervaren dat echter als dubbelop. Als medewerkers naar een andere site gaan voor een nieuwe klus, zijn ze zo weer een paar uur kwijt aan tests. Asset owners kunnen wel zeggen dat dat er gewoon bij hoort, maar ergens moeten die uren toch worden verrekend.’

Wat ook niet helpt bij een gezamenlijke aanpak is dat de meeste bedrijven in Rotterdam een eigen set van veiligheidsvoorschriften hebben, opgelegd door het hoofdkantoor elders. Die kunnen worden aangescherpt als er ergens in de wereld een calamiteit is geweest, zoals

PETROCHEM 5 - 2016 14

PET05 O interview.indd 14

04-05-16 11:30

een paar jaar geleden bij BP in de Golf van Mexico. Toch zijn er veel meer overeenkomsten dan verschillen, stelt Peter Heerschap. ‘We hebben gauw de neiging om ons te richten op de verschillen, maar echt, tachtig tot negentig procent van de veiligheidsvoorschriften komt op hetzelfde neer. Niet gek ook, want de voorschriften komen voort uit wat de bedrijven dagelijks tegenkomen.

Alle bedrijven leren van ongelukken en onveilige situaties. Vaak komen ze tot nagenoeg dezelfde maatregelen en voorschriften om die te voorkomen. Veiligheid is risico’s herkennen en op grond daarvan de juiste beheersmaatregelen treffen. In de trainingsplant kunnen we mensen trainen op de overeenkomstige voorschriften, maar ook op de verschillen die ze per asset owner tegenkomen.’

Preferred supplier Heerschap en Asselbergs zijn blij dat het bedrijfsleven zich uiteindelijk achter het initiatief hebben geschaard. En zeker ook de contractors, met name verenigd in de VOMI. Die nemen net als de productiebedrijven gezamenlijk 750.000 euro voor hun rekening. Een deel daarvan

Heerschap: ‘We grijpen graag terug op het aloude gildesysteem.’ zal in uren zijn: zeven contractors gaan samen de installatie in de hoek van het RDM-terrein bouwen. Asselbergs: ‘We hopen dat we voor de zomer de bouwvergunning binnen hebben.’ Engie Services (voorheen Cofely), Spie, Mammoet, Mourik, Croon, Stork en Bilfinger, allen lid van de VOMI, vormen een bouwcombinatie om dit varkentje te wassen.

‘Op zich al uniek natuurlijk, zo’n samenwerking. Tijdens het Deltavisie-congres op 16 juni gaan ze presenteren hoe ze het gaan aanpakken. Er moet namelijk wel een juridische entiteit komen om de opdracht aan te nemen. Verder hebben ze alle zeven aangegeven dat de trainingsplant hun preferred supplier wordt. Dat is straks als de trainingsplant operationeel wordt heel belangrijk natuurlijk!’

De trainingen zullen marktconform worden aangeboden. Veel goedkoper zullen ze dus niet zijn, maar wel realistischer. In een groter verband zijn ook wel kostenbesparingen mogelijk, benadrukt Assel-

bergs. ‘Trainingen kunnen bijvoorbeeld gebundeld worden aangeboden. Dat kan tijd en reiskosten besparen en dubbelingen kunnen worden voorkomen.

Uiteindelijk kan het hele systeem kostenefficiënter, wat voor de industrie als geheel besparing kan opleveren, omdat er minder uren verloren gaan.’

Specifieke invulling Voor de coördinatie van het opleidingsprogramma en de inkoop van trainingen hebben Deltalinqs en het bedrijf TEM van Peter Heerschap speciaal een werkmaatschappij opgericht. Al jaren werken de twee partijen samen binnen het Deltalinqs Trainingen Loket. In samenwerking met TEM biedt Deltalinqs bedrijven een breed scala aan kwalitatief, praktijkgerichte milieu- en veiligheidstrainingen. Door de gezamenlijke inkoop kan er altijd tegen een scherpe prijs worden aangeboden. Aan elke training is het Deltalinqs-keurmerk verbonden.

PETROCHEM 5 - 2016 15

PET05 O interview.indd 15

04-05-16 11:30

Ingenieuze industriewater

OPLOSSINGEN zijn er om gevonden te worden

Duurzame wateroplossingen

Water Management • Maatwerk DBFO • Multi-Client Commodity • Mobile Solutions • Asset Management Water is een bron van inspiratie. Evides Industriewater heeft alle expertise in huis om elk watervraagstuk duurzaam op te lossen. Dagelijks werken we aan innovatieve oplossingen op het gebied van proceswater, afvalwaterzuivering, waterhergebruik en meer.

Voor Evides Industriewater is innovatie niet zomaar een begrip. Het is een manier van denken, een manier van werken. Er wordt continu geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën en kennis op het gebied van water en asset management.

Evides Industriewater, vindingrijk

www.evides.nl/industriewater

20150042 Advertentie_Algemeen_04.indd 2 PET50 Advertenties I.indd 16

29-06-15 10:35 04-05-16 11:22

De komst van de trainingsplant is een gewenste volgende stap. Het trainingsprogramma kan straks grotendeels worden gedraaid in een eigen fysieke omgeving. Asselbergs: ‘VCA is lang geleden bij ons begonnen, in de Rotterdamse procesindustrie. Het is natuurlijk geweldig dat die ook is uitgerold naar veel andere sectoren zoals de bouw. Daardoor is alles wel generiek geworden en hebben verschillende bedrijven de behoefte aan meer specifieke invulling voor de procesindustrie. Het keurmerk moet straks aan die behoefte voldoen.’

Om het keurmerk ook echt het gewenste gezag te geven, is een speciale waarborgcommissie in het leven geroepen. Die gaat controleren of de opleidingen het gewenste niveau hebben. In de commissie komen vijf vertegenwoordigers van productiebedrijven, vijf van contractors, een vertegenwoordiger van de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV/ VCA) en er zijn nog twee plaatsen voor vertegenwoordigers uit het onderwijs.

Vlieguren Doordat de trainingen straks in een nagenoeg realistische omgeving plaats hebben, kan er echt worden gecontroleerd of mensen bepaalde handelingen beheersen. Heerschap: ‘Het wordt een mini-site. Zo zal de Deltalinqs Poortinstructie verplicht zijn voor iedereen die op het terrein komt.’ Er wordt met echte werkvergunningen gewerkt en met DSP, het Digital Safety Passport, een eerder initiatief van Deltalinqs. Je moet je ook voorstellen dat er op normale dagen straks vijftig tot misschien wel honderd mensen tegelijk worden getraind. In de fabriek kan het dus net zo druk zijn als in het echt. Juist in die omstandigheden moet veilig worden gewerkt. Alles moet in het teken staan van het veiliger maken van de industrie. Deze trainingsplant gaat er toe bijdragen dat het aantal incidenten verder zal teruglopen, daar ben ik van overtuigd.’

Bij de trainingen moet zoveel mogelijk ervaring uit de industrie worden ingezet.

‘We grijpen graag terug op het aloude gildesysteem,’ stelt Heerschap. ‘Het principe van leerling-gezel-meester moet er voor zorgen dat alles nog meer op de praktijk gericht is en dat competenties zich verder ontwikkelen. Als een medewerker meer vlieguren heeft, moet die

Asselbergs: ‘Minister Bussemaker leek ook positief te zijn, echter hebben we geen financiële ondersteuning gekregen. Wel een gemiste kans.’ ervaring herkenbaar zijn en dient de training en toetsing daarop aan te sluiten. Daarin zit ook het respect voor het vakmanschap opgesloten.’

Community-gevoel De werkmaatschappij gaat zelf geen opleidingen verzorgen. Ze stelt het programma samen, stelt randvoorwaarden in nauwe samenwerking met de waarborgcommissie en gaat trainingen inkopen. Heerschap: ‘Het is niet veel anders dan nu al gebeurt binnen het Deltalinqs Trainingen Loket. We blijven samenwerken met veel partijen waar we al jarenlang goede ervaringen mee hebben.’

Eigenaar van de fabriek wordt een stichting waar het aantal betrokken partijen beperkt is gehouden. De productiebedrijven worden vertegenwoordigd door Deltalinqs, VOMI zorgt voor

inbreng van contractors en namens het onderwijs zijn Hogeschool Rotterdam en het Albeda/Zadkine Techniekcollege betrokken. Ook SSVV participeert. Dat is van belang om zeker te stellen dat de VCA-examens aan de eisen voldoen.

Voor SSVV is de fabriek een proeftuin waarmee VCA-trainingen kunnen worden verbeterd. Asselbergs: ‘Vier partijen is echt genoeg. Natuurlijk hadden we er meer partijen bij kunnen halen, maar dat kan processen aanzienlijk vertragen. Alle belanghebbende bloedgroepen zijn nu vertegenwoordigd.’ Hij zegt het uit de nodige ervaring. Om zoiets te realiseren, is voldoende draagvlak nodig, een ‘community-gevoel’, maar het is niet altijd eenvoudig om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Hier lijkt het te lukken en dan is het van belang om het zo te organiseren dat het zo blijft ook. ■

DELTAVISIE 2016 Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken. Asselbergs presenteert een parallelle sessie over de trainingsplant. Informatie en aanmelden: www.deltavisie2016.nl

PETROCHEM 5 - 2016 17

PET05 O interview.indd 17

04-05-16 11:31

[Sch

rijf

u nu

in]

STC | ROTTERDAM | 16-06-2016

THEMA: CLUSTER 2.0 Wat is het geheim van de stevige concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta?

Is dat gelegen in goedkope grondstoffen of een sterk groeiende afzetmarkt in het achterland? Nee, de sterke concurrentiepositie is te danken aan efficiëntie en synergie.

De voorsprong die de bedrijven in de NederlandsVlaamse Delta daarmee hebben opgebouwd is echter niet vanzelfsprekend. Juist op het vlak van efficiëntie en synergie moeten er continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven.

Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken.

Initiatiefnemer:

Contentpartners:

Deltavisie 2016: 11.00 uur

Aanvang ochtendprogramma Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) Keynote Jan van der Eijk (co-schrijver Actieplan Chemiecluster Rotterdam/Moerdijk, voormalig CTO Shell)

12.15 uur

Lunch

13.30 uur

Aanvang middagprogramma Keynote Wouter de Geest (CEO BASF Antwerpen)

14.45 uur

Pauze

15.15 uur

Parallel: master classes, business cases en VOMI SXA

16.00 uur

Korte pauze

16.15 uur

- Bijdrage PMY 2015 Ronald Hoenen (DSM Dyneema) - Columns finalisten 2016: Koos Donkers (Vopak Rotterdam Botlek), Jeroen van Woerden (Kemira Rotterdam) en Robert van den Kieboom (Euroliquids Europoort)

17.15 uur

Afsluiting dagprogramma en netwerkborrel

18.30 uur

Diner met bekendmaking Plant Manager of the Year 2016 en VOMI Safety eXperience Award 2016

Partners:

www.deltavisie2016.nl 160412 iLinqs adv Deltavisie.indd PET50 Advertenties I.indd 18 1

19-04-16 04-05-1609:58 11:22

Newsline Petrochem

Uitgave 3 | 2016

KROHNE is debietmeting en zoveel meer Recent onderzoek wijst uit dat veel werknemers in de procesindustrie KROHNE zien als “Betrouwbare leverancier van kwalitatief hoogwaardige flowmeters”. Maar wat veelal niet bekend is, KROHNE is ook een innovatief bedrijf dat continue investeert in de ontwikkeling van nieuwe meetinstrumentatie. Niet alleen in flowmeettechniek, maar ook in druk-, temperatuur-, niveau- en analyse meettechniek.

Zo is in 2015 het productportfolio uitgebreid met KROHNE OPTIBAR druktransmitters met

OPTIBAR DP 7060 C

ceramische of metalen meetcellen en drukverschil transmitters met geïntegreerde absolute drukmeting en een hoge piekbelasting bestendigheid. Deze A categorie druktransmitters is afgestemd op een breed scala aan industriële procestoepassingen, om flow-, niveau- of drukapplicaties van enkele transmitters tot complete meetsystemen te voorzien.

En onlangs is het procesanalyse meetinstrumentatie portfolio uitgebreid met 3 nieuwe SMARTPAT sensoren voor conductieve geleidbaarheidsmeting van vloeistoffen: SMARTPAT COND 1200, 3200 en 5200.

De unieke digitale 2-draads gevoede sensoren met geïntegreerde versterkertechnologie kunnen direct worden aangesloten op het procescontrolesysteem via 4…20mA/HART 7 interface.

Dit biedt voordelen in zowel de handelingskosten als in de aanschafkosten van een meetpunt.

Meetversterkers zijn hierdoor overbodig. Elke SMARTPAT sensor is speciaal ontworpen voor z’n omgeving of applicatie, voorzien van de benodigde goedkeuringen en certificaten voor installatie in explosievrije omgevingen van zone 0 tot hygiënische omgevingen.

KROHNE: De betrouwbare leverancier van innovatieve procesinstrumentatie

OPTIBAR DP 7060C verschildruktransmitter Het nieuwste lid van de KROHNE OPTIBAR familie is ongeëvenaard als het gaat om veelzijdigheid en robuustheid.

De nieuw ontwikkelde drukverschil sensor op basis van het piëzo-resistieve principe, meet niet alleen het exacte drukverschil onder alle procescondities, maar ook simultaan de statische druk in de meetleidingen.

De compacte meetcel heeft een nauwkeurig antwoord op temperatuurveranderingen, met reactietijden van slechts 125 ms.

Highlights OPTIBAR DP 7060C • Uitstekende temperatuurstabiliteit zelfs onder barre omstandigheden • Goede herhaalbaarheid en lange termijn stabiliteit van het meetsignaal • Gecombineerd DP, SP en T metingen voor maximale procesbetrouwbaarheid • Meetrange tot aan 30 mbar / 0.44 psi zelfs zonder elektronische spreiding • Turn down ratio tot 100:1, hogere op aanvraag • Snelle start-up voor alle toepassingen • Diagnostische en parametrering functies via displaymodule of gebruikersvriendelijke DTM

Highlights OPTIWAVE 5200 C • 2-draads/ 10GHz radar (FMCW) niveaumeter voor vloeistoffen • Betrouwbare meting tot 30 m • PACTware™ en DTM worden kosteloos geleverd, verschaffen volledige functionaliteit • Modulaire behuizing en antenne ontwerp • Flenssysteem compatible met alle BM 70x niveaumeters • Separate converter tot 100 meter van de antenne • SIL2-overeenkomstig IEC 61508 voor veiligheids-gerelateerde systemen

Radar niveaumeting meet veilig de hellingshoek van een drijvend dak Tanks met drijvende daken worden gebruikt voor opslag van grote hoeveelheden petroleum producten. De tanks bestaan uit een open cilindrische stalen shell met een dak dat drijft op het oppervlak van de opgeslagen vloeistof. Het dak stijgt en daalt met het niveau in de tank. Een flexibel afdichtingssysteem tussen de tank shell/wand en het dak voorkomt verdamping en vloeistof lekkage.

Om te garanderen dat deze grote daken goed afsluiten moet permanente monitoring van de dak positie plaatsvinden. Het niveau moet bewaakt worden en het dak moet recht liggen.

KROHNE biedt de oplossing met 3 OPTIWAVE 5200 C (FMCW) radar niveau transmitters, met metalen hoorn antenne, gelijkmatig verdeeld over het drijvend dak. Elk instrument is gemonteerd aan een scharnierende arm, en meet continue de afstand naar een, met magneten op het dak gemonteerde, reflecterende plaat. De vergelijking van deze 3 meetpunten bepalen de hellingshoek van het dak.

De OPTIWAVE 5200 is SIL2-conform, zeer nauwkeurig en betrouwbaar. Deze factoren gecombineerd met de superieure FMCW radar technologie maken het instrument geschikt voor de steeds strenger wordende veiligheidseisen binnen de Olie & Gas industrie.

De radar monitort continue de afstand tot het dak. Speciale software vergelijkt de meetwaardes, stelt de hellingshoek van het dak vast en genereert een signaal als de vastgestelde limiet wordt overschreden. Brand of verontreiniging kan hierdoor worden voorkomen en dit draagt tevens bij aan een milieuvriendelijkere omgeving.

• Continue monitoring van hellingshoek van drijvend dak als onderdeel van brandpreventie • Volgens veiligheidsvoorschriften uitgevoerd met SIL2 gecertificeerde radar niveaumeters

OPTIWAVE 5200 op drijvend dak tank

Entrained Gas Management voor Coriolis massaflowmeters KROHNE OPTIMASS 1000, 2000, 6000 en 7000 voorzien van MFC 400 converter. Dit geeft u het voordeel van Entrained gas Management (EGM™), geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium.

behuizing, meet naast massaflow ook de dichtheid van zowel vloeistoffen als gassen.

Geschikt voor meetbereik tot 2300 t/h met een meetfout van 0.1%.

Het instrument geeft tot 100% gasinsluiting van het gemeten volume telkens een meetwaarde aan, tegelijk meldt het de 2-phasen status en is uitgerust met een configureerbaar alarm.

De gebruiker kan hierdoor het proces monitoren en verbeteren. De MFC 400 beschikt over een uitstekende dynamische dichtheidsmeting naast de standaard instrument- en procesdiagnostiek volgens NAMUR NE 107.

OPTIMASS 6400 De massaflowmeter met gebogen buisontwerp voor vloeistof- en gasapplicaties in de procesindustrie. De OPTIMASS 6400 is overeenkomstig de NAMUR standaard installatielengtes beschikbaar in afmetingen DN 08…..250 en temperaturen van -200° tot + 400ºC en drukken tot 200 bar.

OPTIMASS 1400 De ideale prijs/prestatie massaflowmeter voor procestoepassingen. Meet massa, volume en dichtheid van zowel vloeistoffen als gassen tot 130°C. Deze eenvoudig te installeren basis massaflowmeter zorgt dankzij de drukvaste tweede behuizing, naast een betrouwbare meting ook voor verhoogde veiligheid in uw installatie.

OPTIMASS EGM

OPTIMASS 2400 De OIML/MID gecertificeerde bulk massaflowmeter met geïntegreerde druk en temperatuur sensoren, is de meest eenvoudige oplossing voor hoogwaardig bulkmeting.

De dubbele rechte buis Coriolis massaflow­ meter, met gecertificeerde drukvaste

OPTIMASS 7400 De zeer nauwkeurige enkele rechte buis(extra dik) massaflowmeter is de oplossing voor processen met een geringe delta P (kan verstoppingen veroorzaken). En voor processen met agressieve vloeistoffen waarbij hoog resistente materialen gevraagd worden, zoals Titanium of Tantaal natte delen (buis en flenzen), gecombineerd gecombineerd met een OIML/MID certificaat.

• OPTIMASS 1000, 2000, 6000 en 7000 met Entrained Gas Management (EGM): geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium • Transmitter met geavanceerde instrumenten procesdiagnostiek, volgens NAMUR NE 107

Nieuwe generatie flowmeters voor veilige meting in energiecentrales NEM is wereldwijd actief op het gebied van energieopwekking. Een van de kernactiviteiten is engineering en het leveren van gasturbines voorzien van Heat Recovery Steam Generators (HRSG). Voor een onlangs in Nederland gebouwde 1300 MW op aardgasgestookte STEG centrale met 3 gasturbines, leverde de NEM 3 HRSG’s. In een HRSG wordt de energie van uitlaatgas van de gasturbines gebruikt om stoom te genereren, waarmee 3 stoomturbine generatoren worden aangedreven. Het ontwerp is gebaseerd op natuurlijke circulatie met drie druk niveaus (HP/IP/LP) en een brander/ ReHeater(RH) systeem. De HRSG’s zijn ontworpen overeenkomstig ASME boiler & pressure code sectie I, VII en B31.1 Zowel het HRSG stoomdrum niveau als de stoomtemperatuurcontrole zijn essentieel voor operators. Een meetfout, resulterend

in een veiligheid gerelateerde shut down is een kostbare zaak. Vooral tijdens de start-up is het normaal dat het materiaal "krimpt en uitzet", als gevolg van drukveranderingen in de stoomdrums, welke veroorzaakt worden door veranderende waterdichtheid, alvorens een stabiel drukproces te bereiken. Adequate controle van voedingswater en stoomflowmeting tijdens HRSG routine start-up is een uitdaging, echter niet voor de nieuwe generatie ultrasone flowmeters.

• Volledig stoomcircuit voorzien van nieuwe generatie ultrasone stoomflowmeters • Nauwkeurig meten van volumeflow ook bij instabiele flow, hoge drukken en temperaturen • Goed alternatief voor DP flowmeting door robuust ontwerp, simpele installatie en werking

Stoommeting met OPTISONIC 8300

Condensaatmeting met OPTISONIC 4400

KROHNE leverde flowmeters met: enkel-, dubbel- en 3-straals meetprincipe, voor enkele of redundante meting. De KROHNE instrumenten zijn geïnstalleerd met flenzen mof met butt-welded laseinden volgens ASME B16.25. In diameters van DN50 tot DN350 met wanddiktes tussen 40 en 160.

Tot nu toe is in dit marktsegment de verschildruk (DP) flowmeting voor deze applicaties de eerste keus. Ultrasone flowmeters hebben inmiddels bewezen een technisch beter alternatief te zijn voor deze veeleisende applicatie.

• 24 units OPTISONIC 4400 voor meting van condensaat, HP/IP voedingswater en HP sproeiwater • 9 units OPTISONIC 3400 voor LP voedingswater en RH sproeiwatermeting • 12 units OPTISONIC 8300 voor IP/LP stoommeting

• Obstructievrije flow, geen drukverlies • Grote turn down ratio (meet vanaf nul flow) • Tolerantie tegen verontreiniging, zelfs gedurende schoonmaak en stoom afblazen • Geen noodzaak voor blokkleppen en 5-wegs manifolds

• Geen warmte tracing noodzakelijk voor toepassing in winters regime

Highlights OPTISONIC 3400 • Ultrasone flowmeter voor vloeistoffen (standaard procesflowmeter) • Temperatuurrange -200…+250°C

• Besparingen op sterk gereduceerde installatietijd en kosten • Eenvoudig vergeleken met DP flowmetingen

Highlights OPTISONIC 8300 • Ultrasone flowmeter voor hoge temperatuur gas en stoom • Temperatuur tot 540°C; drukken tot 200 bar

• Lage totale installatiekosten voor contractors • Maximale betrouwbaarheid

Medium

Condensaat

HP / IP / LP Voedingswater

IP / LP Stoom

Volume flow

700 m /h

600 / 125 / 60 m /h

12,000 / 20,000 m /h

Druk (max)

38 bar 551 psi

230 / 78 / 38 bar 3336 / 1131 / 551 psi

45 / 9 bar 652 / 130 psi

Temperatuur (max)

245 °C 473 °F

375 / 295 / 202 °C 707 / 563 / 395 °F

325 / 270 °C 617 / 518 °F

3

Voordelen Ultrasone flowmeters:

• Geen verschildrukleidingen nodig geen blokkade gevaar/ minder onderhoud

Highlights OPTISONIC 4400 (UFM 530 HT) • Ultrasone flowmeter voor vloeistoffen met hoge temperatuur (tot 500°C) • Brede keuze aan materialen, afmetingen en drukklasse

3

OPTISONIC 8300

3

• Nagenoeg geen onderhoudskosten De totale installatiekosten voor de contractor als de Total Cost of Ownership worden hierdoor aanzienlijk verlaagd.

Service en méér In deze tijd zien we ook in onze markt dat steeds meer ondernemingen er voor kiezen zich te focussen op hun kernactiviteiten.

Werkzaamheden op het gebied van service en onderhoud worden steeds vaker uitbesteed.

Als u kiest voor KROHNE apparatuur, gaan wij verder dan alleen het leveren van instrumenten. Wij bieden hiervoor meerdere servicediensten aan, van adhoc assistentie on site en reparatie tot aan reguliere controles van de zogenaamde “installed base”.

Installed base, zijn instrumenten die al jaren van trouwe dienst op hun naam hebben staan.

Veelal herkent u deze instrumenten alleen nog aan een correct meetsignaal op uw display in de controlekamer. Door de toenemende veiligheids- en kwaliteitseisen van de installatie en de oplopende maintenance kosten, is effectief onderhoud een vereiste.

Met Conditioned Based Maintenance ofwel predictief onderhoud, kunt u de maintenance kosten optimaliseren. KROHNE heeft hiervoor een Quickscan ontwikkeld. Tijdens de Quickscan worden uw instrumenten gecontroleerd, en de resultaten in een advies uitgebracht.

Dit biedt u volledig inzicht in de fysieke conditie van uw installed base.

Hierdoor kunt u procesonderbrekingen van uw installatie minimaliseren, door tijdig de kritische componenten te vervangen. Een efficiënt onderhoudsplan verbetert de beschikbaarheid van uw installatie en voorkomt onnodig onderhoud, een significante reductie van uw maintenance kosten.

Quickscan, het antwoord op ongewenste stilstand!

Ontmoet ons op de beurs

Neem voor meer informatie contact op met:

KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen.

De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse klanten zijn:

KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com

• Maritime Industry, 24 – 26 mei 2016, Evenementenhal Gorinchem • WoTS, 4 – 7 oktober 2016, Jaarbeurs Utrecht • Aquarama, 12 oktober 2016, Brabanthal Leuven De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com

KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

INVESTERING

Gaat Saoedisch miljardenproject nog door?

Het Havenbedrijf Antwerpen gaat opnieuw kijken hoe het Delwaidedok en de voormalige Opel-site kunnen worden ingevuld. Bedrijven kunnen zich inschrijven voor de verschillende locaties. Daardoor is het onzeker of het miljardenproject van het Saoedische Energy Recovery Systems (ERS) doorgaat.

Dagmar Aarts

Een jaar geleden begon het havenbedrijf exclusieve onderhandelingen met ERS over een terrein van 150 hectare aan het Delwaidedok. Na een jaar van onderhandelen is er echter nog steeds geen akkoord bereikt. Het bedrijf wil in Antwerpen een productie-eenheid van 3,7 miljard euro bouwen voor groene ammoniak en groen ureum . Pas geleden maakte het Havenbedrijf nog bekend extra onderzoek te doen naar de plannen van ERS omdat er veel vragen zijn over de milieu-impact van de fabriek en de economische realiseerbaarheid.

Kleine kans Tijdens de onderhandelingen met ERS is volgens Annik Dirkx, woordvoerder van Havenbedrijf Antwerpen, ook gesproken over een andere locatie voor de productie-eenheid. ‘Het Delwaidedok leent zich door de aanwezigheid van water uitstekend voor overslagactiviteiten. De aanwezigheid van water heeft ERS niet per se nodig. Tijdens gesprekken met hen is ook gebleken dat het Delwaidedok misschien niet de meest ideale locatie is voor ERS. Toen ze zich inschreven voor een project bij de haven van Antwerpen vond ERS de Churchill Industrial Zone (de voormalige Opel-site, red.) minder

aantrekkelijk, omdat die kleiner is. Ze hebben zich door ons laten overtuigen dat deze locatie ook geschikt kan zijn.

We achten de kans dat ze zich alsnog op het Delwaidedok vestigen zeer klein.’

Circulaire economie Sinds april kunnen ook andere bedrijven zich inschrijven voor de Churchill Industrial Zone. Het Havenbedrijf wil daarvoor graag een project aantrekken uit de sector van de circulaire economie. Begin 2015 zijn ook al bevragingen gestart voor deze site, maar er zijn toen geen projecten ingediend die een belangrijke toegevoegde waarde en tewerkstelling zouden hebben. Ook voor het Delwaidedok, waar ERS eerst zou komen, zijn nieuwe inschrijvingen geopend.

Of dit betekent dat ERS helemaal niet meer in Antwerpen komt, kan Dirkx niet zeggen. ‘We moeten niet te veel op de zaken vooruit lopen. ‘ERS maakt nog altijd kans. We weten de randvoorwaarden, maar we zouden ze nog steeds graag zien.’

Waste-to-chemicals ERS is in 2012 in Saoedi-Arabië opgericht en is onder meer actief in afvalverwerking en -recuperatie en in de ontwikkeling van zogenaamde waste-to-chemicals-projecten. De fabriek die ERS in Antwerpen wil bouwen, behoort tot deze laatste soort. Hierbij wordt niet-recycleerbaar industrieel afval aangevoerd per schip en door vergassing omgevormd tot synthetisch gas en uiteindelijk tot twee belangrijke chemische producten: ammoniak en ureum. Ammoniak is een grondstof voor de chemische industrie en is veel gevraagd in de Antwerpse chemische cluster. Ureum is een duurzame meststof, waarvan de vraag wereldwijd toeneemt. ■ PETROCHEM 5 - 2016 19

PET05 U ERS.indd 19

04-05-16 11:17

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2016

Rotterdams feestje bij PMY 2016 In de acht jaar dat de verkiezing Plant Manager of the Year werd gehouden, is het nog geen enkele Rotterdamse kandidaat gelukt om de titel te veroveren.

Daar komt dit jaar verandering in, want alle finalisten komen uit de Maasstad. De jury bezoekt de drie kandidaten van Vopak, Euroliquids Europoort en Kemira en maakt tijdens het congres Deltavisie op 16 juni de winnaar

Koos Donkers, Vopak

bekend. Tijd om de heren nader voor te stellen.

Dagmar Aarts

‘Aandacht voor de mens achter het productiedier’ Zesendertig jaar geleden startte Koos Donkers als junioroperator bij Panocean (dat later is opgegaan in Vopak) en in al die jaren dat hij bij de tankterminal werkt, heeft hij zich opgewerkt tot terminalmanager. Nu is hij eindverantwoordelijke voor de chemiehaven en TTR, samen de Vopak Terminals Botlek West genoemd. Hier worden halffabricaten uit fabricaten opgeslagen voor diverse fabrieken, firma’s en handelaren. Daarna worden deze halffabricaten naar schepen en tankauto’s overgeladen. Om zulke stappen in je carrière te maken, is het volgens Donkers belangrijk om je werk

DELTAVISIE 2016 Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken. Informatie en aanmelden: www.deltavisie2016.nl

met heel veel plezier te doen en innovatief mee te denken. ‘Waar een aantal mensen vooral in het oude blijft hangen, kijk ik naar mogelijkheden. Innovatief blijven, houdt je scherp. Het is eigenlijk heel simpel: als ik te horen krijg dat iets niet kan, dan probeer ik om het toch te laten lukken.’

Een voorbeeld daarvan zijn industriële tablets. Binnenkort lopen de werknemers in plaats van met allerlei papieren alleen met zo’n apparaat rond. Donkers: ‘Hierdoor kan ook de tijdregistratie buiten worden bijgehouden, klanten kunnen real time meekijken met hun verladingen en daarnaast wordt men gedwongen om de officiële documenten echt goed in te vullen.’

Efficiënter Efficiënter werken, is sowieso iets waar Donkers veel mee bezig is geweest. De afgelopen jaren heeft hij zich vooral gericht op het goed met elkaar laten integreren van de verschillende locaties van Vopak. ‘Oude processen zijn tegen het licht gehouden. Bij elke plant heb-

PETROCHEM 5 - 2016 20

PET05 Q genomimeerden.indd 20

04-05-16 11:33

Toekomst Maar met alleen processen verbeteren, ben je er niet volgens de terminalmanager. Als hij de verkiezing wint, zou hij zich sterk willen maken voor ‘de mens achter het productiedier’. ‘Als je je in werknemers gaat verdiepen en elkaar beter probeert te begrijpen, dan zitten ze beter in hun vel en zijn ze minder vaak ziek. Ook veranderingen in het bedrijf worden dan beter geaccepteerd dan wanneer je ze zomaar over de heg gooit. Ik zie dat we hierdoor sterker worden.’

Een gedragsprogramma, waarin medewerkers wordt geleerd hun collega’s op hun gedrag aan te spreken, heeft daar veel bij geholpen. Daarnaast is er een cirkel van invloed gerealiseerd. ‘Dit zorgt ervoor dat werknemers er over na zijn gaan denken wat ze kunnen beïnvloeden en waar ze geen invloed op uit kunnen oefenen. Werknemers stellen hierdoor bijvoorbeeld ook lastige vragen in een vergadering als het over een onderwerp gaat dat buiten hun eigen werkgebied

FOTO’S: WIM RAAIJEN

ben we een ploeg die 24/7 werkt. Voor al die ploegen hadden we in totaal tien shiftleaders. Dat hebben we teruggebracht tot vijf en die heb ik vijf maanden opgesloten in een kantoor om naar de huidige processen te kijken. Daardoor is een veel efficiëntere manier van werken ontstaan, die nu al zijn vruchten afwerpt.

De taken zijn duidelijker, we hebben snellere doorlooptijden en duidelijker papierwerk. Dat is ook nodig, want nadat Odfjell negatief in het nieuws kwam, is het bevoegd gezag anders gaan acteren. Doordat het team de processen nu heel strak neer heeft gezet, waren wij de eersten, in ieder geval bij Vopak, die met nul overtredingen door audits heen kwamen. Dat is voor mij heel prettig, dat geeft rust.’

Donkers: ‘Doordat het team de processen strak neer heeft gezet, waren wij de eersten die met nul overtredingen door audits heen kwamen.’ ligt. Hierdoor is er meer discussie ontstaan, terwijl de meesten eerst vooral voor zich uit zaten te staren in zo’n overleg. Mensen vragen me wel eens hoe het lukt om dit voor elkaar te krijgen. Ik denk dat het komt doordat ik oprecht geïnteresseerd ben in mensen en verbinding kan leggen tussen hen.’

‘Voor niks weggelopen’ Toen Robert van den Kieboom negen jaar geleden directeur werd bij Euroliquids, trof hij een verwaarloosd en vergeten bedrijf aan. De fabriek die vloeibare meststoffen maakt, had achterstallig onderhoud aan de installaties, processen en mensen. Van den Kieboom moest de onderneming in Europoort weer laten floreren.

De verwachting van de nieuwe eigenaar van de fabriek en van Van den Kieboom zelf was dat hij met zijn ervaring een goede match was om het bedrijf weer ‘uit zijn achteruit’ te halen. ‘Dat is in alle eerlijkheid achteraf toch wel een klein beetje een onderschatting van de werkelijkheid geweest’, zegt hij. ‘Ik was toen 35 jaar en voor het eerst in een rol als directeur gestapt. Dat leek me leuk en past bij mijn karakter. Maar ik moest er het eerste jaar wel heel hard voor werken om alles onder de knie te krijgen.’

Stap voor stap Het was een heftige tijd, want het ach-

terstallige karakter waarin het bedrijf verkeerde, had vergaande implicaties.

Alle processen waren zo zachtjes aan tot stilstand gekomen. Van den Kieboom en zijn team kregen het voor elkaar om Euroliquids in negen jaar tijd in de hoogste versnelling te krijgen. ‘Dat is gelukt door een hoge mate van betrokkenheid, door voor niks weg te lopen en mezelf overal voor beschikbaar te stellen.

Ik heb me het eerste jaar niet teruggetrokken om een dik plan te schrijven waar we vijf jaar erna mee uit de voeten konden. Ik ben de kracht en sterkte van het bedrijf gaan herontdekken door de vloer op te gaan. Wat ook heeft geholpen is te vertellen wat ik deed en door stap voor stap samen met anderen te kijken hoe we het bedrijf weer vorm konden geven.’

Als directeur blijft Van den Kieboom niet achter zijn bureau zitten. Je kan hem overal in de fabriek tegenkomen.

‘Dat is hoe ik de fabriek heb hervonden en hoe ik de mensen aan mijn zijde heb gekregen. Bij hen is ook veel veranderd net als in de processen. Negen jaar geleden produceerden we met 25 mensen 35.000 ton eindproduct per jaar. Inmiddels produceren we 90.000 ton per jaar met hetzelfde aantal medewerkers. Dat lukt alleen met de juiste visie en de juiste mensen. Het is gaaf dat we met elkaar drie keer zoveel doen als op het dieptepunt. Iedereen is denk ik nog steeds dankbaar voor hoe de processen nu zijn PETROCHEM 5 - 2016 21

PET05 Q genomimeerden.indd 21

04-05-16 11:33

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2016

interessant vanuit de leeroptiek.’

Robert van den Kieboom, Euroliquids Europoort

Van den Kieboom: ‘Ik ben de kracht en sterkte van het bedrijf gaan herontdekken door de vloer op te gaan.’ georganiseerd. Daarom is deze nominatie nu ook zo mooi.’

Structuur Nu het goed gaat met het bedrijf wil Van den Kieboom de processen fijnslijpen en er wat meer afstand van nemen.

‘De afgelopen negen jaar heb ik lange dagen gemaakt en veel processen naar mij toegetrokken. Het is tijd om er meer structuur in te brengen zodat er minder van mijn persoon afhankelijk is. Op die manier krijgen anderen ook de kans om door te groeien. Die ruimte is er, want binnen de groep waar Euroliquids onderdeel van uit maakt, is er nog een ander bedrijf in Dordrecht waar ik ook directeur van ben. Ze kunnen mij met een gerust hart een beetje aan de kant duwen, want ik heb daar ook nog wat te doen’, zegt hij lachend.

Als hij de verkiezing wint, hoopt Van den Kieboom er zelf veel van te leren en zijn netwerk uit te kunnen breiden. Daar heeft hij de laatste jaren de tijd niet voor gehad. ‘Dat hoop ik voor mijzelf, maar ik zou degenen onder mij willen laten groeien met behulp van de contacten die ik opdoe. Daarnaast zou ik graag andere mensen en bedrijven willen helpen met de ervaring die ik hier heb opgedaan.’

Sterke focus op de klant Een aantal jaar geleden was het nog maar de vraag of Kemira in Nederland zou blijven produceren. Met zijn team heeft Jeroen van Woerden (directeur en sitemanager van Kemira Rotterdam) veel veranderingen doorgevoerd waardoor het bedrijf bestaansrecht in ons land heeft behouden.

Kemira is een Fins bedrijf dat producten maakt voor de behandeling van industriewater, zoals de papierindustrie, de olie- en mijnindustrie, maar ook het zuiveren van water van gemeenten.

Jeroen van Woerden stapte drie jaar geleden aan boord van het bedrijf en heeft geholpen om het weer bestaansrecht en vernieuwing in Nederland te geven. ‘We hebben sterk gefocust op de klant en op initiatieven van onze eigen mensen.

Door middel van een lean-programma zijn we verbeteringen door gaan voeren.

De vijftig jaar oude site is daardoor sterk verbeterd in housekeeping, ondernemerschap, processen, executie en veiligheidsstandaarden. Dat was al goed, maar kan altijd nog beter. Dat is misschien ook wel de kern van wat ik hier heb ingebracht. Wat je vandaag hebt gedaan is goed, maar morgen kan beter. Het hoe en waarom van fouten is eigenlijk alleen

Toekomst Daarnaast is er op het gebied van compliance en veiligheid een stuk transparantie gecreëerd. Van Woerden heeft meldingen aan de overheid en communicatie met omliggende gemeenten belangrijk gemaakt. ‘Toen ik kwam, was het bedrijf niet onveilig en we hadden ook geen slechte naam. Maar we krijgen nu als feedback dat we van een normaal bedrijf naar een proactief bedrijf zijn gegaan. Ik zie dat medewerkers nu in gesprek gaan met klanten en de overheid tijdens audits, terwijl die controles eerst vooral als belastend werden gezien.

Klanten kunnen helpen om jouw proces verder te verbeteren. Het belangrijkste is dat we met al deze verbeteringen onze toekomst veilig hebben gesteld.’

Zo gaat het bedrijf twee grote investeringen doen in Rotterdam. Er wordt geautomatiseerd en een oude plant wordt vervangen door een nieuwe. ‘Hier zit ook een keerzijde aan’, zegt Van Woerden. ‘De nieuwe plant is met minder mensen te bedrijven en daardoor hebben we voor een aantal mensen geen werk meer. Ik hoop dat we kunnen groeien en uiteindelijk juist weer voor meer werkgelegenheid zorgen.’

PETROCHEM 5 - 2016 22

PET05 Q genomimeerden.indd 22

04-05-16 11:33

Kansen Volgens Van Woerden is het belangrijk om te innoveren en vernieuwen. Dat heeft hij meegekregen uit de automotive en OEM industrie waar hij hiervoor in werkte. ‘Er zijn in die industrie grote technologische veranderingen geweest die alles op zijn kop hebben gezet en waardoor nieuwe spelers op de markt zijn gekomen. Ik denk dat de chemie aan de vooravond staat van zulke veranderingen door de biochemie die er aan komt. Mijn team heb ik laten weten dat het heel belangrijk is om open te staan voor innovaties en veranderingen, want anders mis je kansen.’

Als hij wint, zou Van Woerden zich sterk willen maken voor de Rotterdamse industrie. ‘Ik zie hier nieuwe bedrijven die het fantastisch doen, maar ik zie toch ook wel verouderde industrie. Bedrijven die bedreigd zijn in hun toekomst en die in een situatie zitten waar wij eerst ook in zaten. Daar is geen of beperkte groei, men zit vast aan oude waarden en de blik is naar binnen gericht. Ik zou me hard willen maken voor een nieuwe manier van werken op het gebied van innovaties, producten, diensten en de manier waarop we dat allemaal aanbieden. Wij hebben als site laten zien dat je initiatief kan nemen richting klanten en business partners. Sommige collega’s moesten hier eerst aan wennen, maar nu zijn ze blij dat de hele organisatie is gericht op de behoeftes van de klant. Het betekent niet dat we de salesrol overnemen, maar wel dat wij naast sales mee gaan naar de klant en dat we graag klanten uitnodigen op onze site. Mede door deze initiatieven

Jeroen van Woerden, Kemira

Van Woerden: ‘Het is heel belangrijk om open te staan voor innovaties en veranderingen, want anders mis je kansen.’ is de visie op de site positief gewijzigd en heeft Kemira besloten in onze site te investeren.’

Daarnaast is Van Woerden ook een voorstander van meer transparantie bij BRZO-bedrijven zoals Kemira.

‘We moeten laten zien wat we doen en openstaan voor vragen en opbouwende kritiek. We doen hele mooie dingen en dat moet je niet verhullen. Daarvoor zou ik graag samen willen werken met bedrijven, overheden en vakorganisaties. Ik mobiliseer graag verschillende krachten.

Als ik win, is dat een prestatie van het hele team.’ ■

PMY 2016 De Plant Manager of the Year wordt sinds 2008 jaarlijks georganiseerd.

De verkiezing is een initiatief van het Petrochem Platform en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), in samenwerking met Deltalinqs, het Havenbedrijf Rotterdam en Votob.

De verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te waarderen. De focus ligt hierbij op veiligheid, gezondheid, milieu, productiviteit, efficiëntie en duurzaamheid. Een vakkundige jury beoordeelt de kandidaten op hun maatschappelijke betrokkenheid, leiderschap en communicatieve vaardigheden. Daarnaast kan het publiek vanaf begin juni via de website van Petrochem op zijn favoriete plant manager stemmen.

PETROCHEM 5 - 2016 23

PET05 Q genomimeerden.indd 23

04-05-16 11:33

Yara is wereldwijd marktleider op gebied van stikstofhoudende kunstmeststoffen en industriële chemicaliën. Succesvol én altijd op zoek naar verbetering. Samen met Yara in Sluiskil zijn Actemium-engineers bezig met het beter structureren van het onderhoud van de on-line analysers. Het doel: onderhoud 100% voorspelbaar te maken zodat kosten worden bespaard en het productieproces wordt geoptimaliseerd. Daar dragen onze engineers graag de verantwoordelijkheid voor, omdat het een klus is die hen op het lijf is geschreven. En trots maakt, want uitbesteding van onderhoud aan deze bedrijfskritische processen komt zelden voor.

Samen naar 100% voorspelbaarheid in onderhoud

Meer informatie?

Bezoek onze website maintenance.actemium.nl

De meest voorspelbare onderhoudspartner van Nederland

STRATT+ INDUSTRIAL MANAGEMENT

Divisies:

n Industry n Safety n Technical Documentation n Aerospace Stratt+ voor technische adviezen, projecten en processen in de industrie.

Extra kennis en capaciteit met persoonlijke aandacht en kwaliteit.

MAATWERK IN INDUSTRIE! Hoofdkantoor Stationsweg 45 3331 LR Zwijndrecht

PET50 Advertenties I.indd 24

Vestiging Zeeland Amundsenweg 29 4462 GP Goes

T. 078 - 6120 320 I. www.stratt.nl E. welkom@stratt.nl

04-05-16 11:23

DELTAVISIE 2016

Erkenning van de veiligheidsbeleving Veilig werken is misschien een van de meest besproken onderwerpen in de procesindustrie.

Voor opdrachtgevers is een open veiligheidscultuur zonder incidenten een zwaarwegend criterium in de samenwerking met aannemers. Maar wordt dat ook zo beleefd door de partijen die bij die bedrijven het werk uitvoeren? Dit jaar wordt voor de tweede keer de VOMI Safety Xperience Award uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben.

Mark Oosterveer

Veiligheid is al jaren een van de belangrijkste thema’s binnen de procesindustrie.

Het veiligheidsbeleid wordt doorgaans vastgesteld op managementniveau, maar wat merken de man en vrouw op de werkvloer hiervan? Voor VOMI, branchevereniging voor dienstverleners in de procesindustrie, is dit reden geweest voor het inleven roepen van de VOMI Safety eXperience Award (SXA). Deze award wordt uitgereikt aan de opdrachtgevers waar de veiligheidsbeleving van de monteurs en onderhoudswerknemers het hoogst is. Deze award is in 2015 voor het eerst uitgereikt tijdens Deltavisie, het jaarcongres van het Petrochem platform.

En ook dit jaar zijn er drie kandidaten voor deze award.

De directies van de VOMI-bedrijven hebben elk een aantal opdrachtgevers aangedragen waarvan zij vinden dat het veilige opdrachtgevers zijn. Na een gedegen voorselectie is er een top vijftien van opdrachtgeverlocaties tot stand gekomen. Bij deze vijftien opdrachtgevers zijn in totaal ruim 450 enquêtes afgenomen met uiteenlopende vragen waarmee de veiligheidsbeleving van de werknemers wordt getoetst. Geeft de opdrachtgever het goede voorbeeld? Kan je hier alles zeggen? Is veiligheid altijd het belangrijkst? Neemt de opdrachtgever altijd haar verantwoordelijkheid? Zijn onveilige situaties bespreekbaar? Hiermee wordt de veiligheidsbeleving van de belangrijkste doelgroep getoetst: de mensen voor

wie de mate van veiligheid letterlijk en figuurlijk van levensbelang is.

Finalisten De uitkomsten zijn verzameld en gewogen waarna drie locaties de top bepaalden. Deze drie opdrachtgeverlocaties strijden onder het oog van een vakjury om de VOMI Safety Xperience Award van het jaar. De ontknoping van deze verkiezing vindt op 16 juni plaats tijdens Deltavisie 2016, het jaarcongres van het Petrochem platform.

Dit jaar zijn de drie finalisten: • AEB Exploitatie B.V. uit Amsterdam xxonMobil Chemical Holland B.V. •E uit Rotterdam Botlek • S hell Nederland Raffinaderij B.V. uit Rotterdam Pernis De opdrachtgevers worden bezocht door een jury en worden daarnaast ook vastgelegd in een korte videoreportage die voorafgaand en tijdens Deltavisie2016 wordt vertoond. De verantwoordelijken van de drie genomineerde opdrachtgeverlocaties verzorgen tijdens het congres een pitch over de veiligheidscultuur op hun locatie. De VOMI hoopt zo niet alleen het veiligheidsgevoel van de man en vrouw op de vloer te belichten, maar deze uiteindelijk ook te verbeteren door de beste practices te delen. Want veilig werken is een verantwoordelijkheid van de hele industriële keten van opdrachtgevers en dienstverleners. ■

DELTAVISIE 2016 Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken. Informatie en aanmelden: www.deltavisie2016.nl

PETROCHEM 5 - 2016 25

PET05 T Vomi award.indd 25

04-05-16 11:17

PROJECT

ROAD mikt op 2019 voor CO2-afvang in Maasvlakte Het was de bedoeling dat Uniper en Engie bij de nieuwe kolencentrale Maasvlakte Power Plant 3 gebruik zouden maken van CCS (‘carbon capture and storage’), maar momenteel is daarvan nog geen sprake. Het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD) liep veel vertraging op vanwege gekelderde CO2-prijzen en moest worden uitgesteld. Van afstel is echter nog geen sprake. Marc Kombrink, woordvoerder van joint venture Maasvlakte CSS-project C.V., verwacht dat er in 2019 daadwerkelijk CO2 wordt afgevangen in de Rotterdamse haven. ‘Maar we begrijpen ook wel dat het nu eerst zien, dan geloven is.’

Klimaatdeskundige Bert Metz plaatst het in breder perspectief.

Elias de Bruijne

De opgelopen vertraging kan moeilijk verbazingwekkend worden genoemd.

Van soortgelijke Europese projecten die tegelijk van start gingen, staat alleen ROAD nog op de rails. Het project is een initiatief van Uniper (voorheen E.ON) en Engie (voorheen GDF) om op de Maasvlakte jaarlijks 1,1 miljoen ton CO₂ af te vangen en op te slaan in uitgeproduceerde gasreservoirs onder de Noordzee. De CO₂ zal worden afgevangen door middel van de post combustion technology, waarbij de CO₂ na de verbranding van de kolen door middel van een wasvloeistof uit de rookgassen wordt gehaald.

ROAD is wereldwijd een van de eerste projecten die de gehele keten van CO₂-afvang, -transport en -opslag op grote schaal wil realiseren. Het project, dat het Havenbedrijf Rotterdam als operating partner heeft, wordt voor een groot deel gefinancierd door de Rijksoverheid en de Europese Commissie.

Het ging in 2009 van start als European Energy Programme for Recovery (EEPR) project, nadat bij de EU een voorstel was ingediend om een CCS demonstratieproject op te zetten.

Ander gasveld ROAD was al aardig op weg toen de CO₂-prijzen in 2012 omlaag duikel-

DELTAVISIE 2016 Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken. ROAD maakt onderdeel uit van het Actieplan Willems/Van der Eijk.

Jan van der Eijk is een van de keynote sprekers op Deltavisie 2016.

Informatie en aanmelden: www.deltavisie2016.nl

den. Kombrink: ‘We hebben destijds allereerst allerlei subsidieaanvragen ingediend. Toen die waren toegekend en het project officieel van start kon gaan, is ook gewerkt aan verschillende vergunningen. Daar waren we al een heel eind mee op stoom, net als met engineering en de contracten met leveranciers, toen de CO₂-prijs in elkaar zakte naar vijf euro per ton in 2012, terwijl destijds de verwachtingen waren dat de prijs rond 2015 vijfentwintig à dertig euro per ton zou zijn. Bij het afvangen van een miljoen ton per jaar praat je dan over jaarlijks twintig miljoen euro en dat over een periode van vijf jaar. We kregen het project financieel niet rond.’

Zo kwam het dat vorige maand de nieuwe kolencentrale van Uniper open ging zonder CO₂-afvanginstallatie.

Dat zorgt voor de nodige scepsis: wel een nieuwe kolencentrale, maar niet de beloofde afvang. Kombrink begrijpt die kritiek, maar verwacht dat de nstallatie er wel degelijk komt. ‘Begin 2015 kwam ROAD in contact met olie- en gasmaatschappij Oranje-Nassau Energie en kwam er een andere opslaglocatie in beeld. Op basis van het nieuwe gasveld konden we de businesscase voor het project rondkrijgen. Eerst wilden we opslaan in gasveld P18-4 van Taqa Energy, op twintig kilometer uit de kust. Het veld Q16-Maas van Oranje-Nassau Energie ligt een stuk dichter bij. Daardoor zijn er lagere investeringskosten en lagere operationele kosten. Daar komt nog de aanvullende financiering bij, want we hebben gekeken naar een andere, gefaseerde aanpak. Met de huidige subsidies en het geld van de moederbedrijven kunnen we het project uitvoeren. We zouden daarnaast voor de operationele fase een subsidie uit het ERA-NET (European Research Area Network, instrument van

PETROCHEM 5 - 2016 26

PET05 R project1.indd 26

04-05-16 11:34

FOTO’S: UNIPER

de Europese Commissie voor onderzoek en innovatie, red.) kunnen krijgen.’

Hermobiliseren Momenteel is ROAD in gesprek met Oranje-Nassau Energie om de zaak op papier te zetten. Kombrink: ‘We zijn daarmee in de afrondende fase. Daarnaast zijn we bezig om de subsidieovereenkomst met de Europese Commissie en de Nederlandse overheid te verlengen.

Die liep aanvankelijk tot 2015. Het toegekende geld hebben we nog niet uitgegeven, maar formeel moet de subsidie worden verlengd.’

De grote vraag is op welke termijn het afvangen van CO₂ daadwerkelijk van start kan gaan. Kombrink: ‘Momenteel zijn we aan het kijken hoe we het projectteam kunnen hermobiliseren.

In 2012 waren we op volle sterkte, met engineers, moederbedrijven en toeleveranciers, maar we gingen met een kleinere organisatie verder toen het project in slow mode ging. Ook zijn we in gesprek met de overheid over de vergunning voor de opslaglocatie. We verwachten dat we aan het einde van het jaar officieel de finale investeringsbeslissing kunnen nemen. Vervolgens kost het drie jaar om de hele keten te bouwen, van de

Kombrink: ‘We verwachten aan het einde van het jaar de finale investeringsbeslissing te kunnen nemen. Vervolgens kost het drie jaar om de hele keten te bouwen.’ bouw van de CO₂-afvanginstallatie tot het aanleggen van de pijpleiding en de inrichting van de injectielocatie. We zouden dus in 2019 het project volledig operationeel kunnen hebben. We begrijpen wel dat het nu ‘eerst zien, dan geloven’ is, maar we hopen binnen afzienbare termijn definitief nieuws te kunnen brengen.’

Leereffect Het is volgens Kombrink onwaarschijnlijk dat ROAD uiteindelijk geen doorgang vindt. ‘De kans dat het doorgaat is heel reëel. Dat zie je aan de betrokken bedrijven, zowel de moederbedrijven als de subsidieverstrekkers en Oranje-Nassau Energie. Ook omdat dit een van de laatste Europese CCS projecten is, willen we het laten slagen. Na Parijs en Urgenda zou het doodzonde zijn als het project stukloopt. Volgens de prognoses van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is er geen scenario denkbaar zonder CCS, dat lukt

qua doelstellingen en kosten niet. Het toepassen van CCS bij kolencentrales in combinatie met biomassa kan zorgen voor aanzienlijke CO₂-reductie en zelfs negatieve emissies of CO₂-verwijdering.’

Om de toepassing van CCS op te schalen, moet er nog veel worden geleerd.

Ook vanuit dat perspectief is ROAD, dat immers een demonstratieproject is, van belang. ‘Dit soort demonstratieprojecten is mede belangrijk vanwege het leereffect, bijvoorbeeld om ook op juridisch terrein ervaring op te doen.

Zo hebben wij als eerste binnen Europa een opslagvergunning gekregen. Dat was weliswaar voor het vorige gasveld, maar daar hebben de Nederlandse overheid en de EU destijds heel goed naar gekeken. Je moet kunnen aantonen of het gasreservoir over de juiste eigenschappen voor opslag beschikt en je moet financiële garanties geven, zodat er in ieder geval de zekerheid is dat je maatregelen kunt nemen bij zaken waar je niet van uitgaat.’

PETROCHEM 5 - 2016 27

PET05 R project1.indd 27

04-05-16 11:34

PET05 Advertenties II.indd 28

04-05-16 11:19

Essentieel ROAD lijkt dus alsnog doorgang te gaan vinden en dat is maar goed ook.

Volgens klimaatexpert Bert Metz, voormalig co-voorzitter van de Werkgroep Mitigatie van het IPCC, is CCS hard nodig om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. In de recent verschenen discussienotitie ‘De klimaatdoelstelling van Parijs’ betoogt Metz samen met collega-klimaatexperts Wim Turkenburg, Leo Meyer en Sible Schöne dat grootschalige inzet van CCS noodzakelijk is om de mondiale temperatuurstijging te beperken tot anderhalf of maximaal twee graden. ‘CCS is nodig voor het beperken van de klimaatverandering. Er zijn allerlei scenario’s gemaakt voor de oplossing van het klimaatprobleem wereldwijd.

Als we de temperatuurstijging tot twee graden willen beperken, zoals de afspraak was voorafgaand aan Parijs, dan zijn er op dit moment geen scenario’s die laten zien dat dit kan zonder CCS. De huidige cijfers laten zien dat je CCS grootschalig moet toepassen. Het gaat daarbij niet alleen het afvangen maar ook om het uit de lucht verwijderen van CO₂. De meest

Metz: ‘Huidige cijfers laten zien dat je CCS grootschalig moet toepassen. Het gaat niet alleen om het afvangen, maar ook om het uit de lucht verwijderen van CO2.’ voor de hand liggende aanpak daarvoor is het verbranden van biomassa en het afvangen en opslaan van de CO₂ die daarbij vrijkomt. Die biomassa haalt de CO₂ uit de lucht en vervolgens sla je die via CCS veilig op onder de grond. Dat is op langere termijn essentieel, zonder die ingreep komen we er niet.’

Kanttekeningen Afgaand op deze woorden is het geen verrassing dat Metz positief tegenover ROAD staat, maar hij plaatst wel een paar ferme kanttekeningen. ‘Het ROAD-project doet op zich niet zo veel. Het gaat om slechts maximaal vijftien procent van de totale uitstoot van een kolencentrale. Om het concreet te maken: om de temperatuurstijging te beperken tot anderhalve graad, wat na Parijs de doelstelling is, moet Europa CO₂-neutraal zijn in 2040. Een nieuwe

kolencentrale staat er voor veertig à vijftig jaar, dus daar moet iets mee gebeuren. Het is geen optie de centrale te laten draaien tot ze afgeschreven is. Het is eigenlijk onbegrijpelijk van de bedrijven, en dan ook nog met medewerking van de overheid, om drie van die grote nieuwe centrales te bouwen. Op dat moment kon men al weten dat het bouwen van nieuwe kolencentrales in strijd is met de twee graden doelstelling. Los daarvan, als ROAD het begin is van een traject waarbij geleidelijk steeds meer CO₂ wordt afgevangen tot de uitstoot nul is, dan is het een zinvol project. Maar als het slechts gaat om een heel klein stukje afvang, dan schiet je er niet veel mee op.

In principe kan de kolencentrale ook een rol spelen op het vlak van CO₂-verwijdering. Als je eerst met CCS de emissies van kolen eruit haalt en later gaat stoken op biomassa, dan kun je straks negatieve PETROCHEM 5 - 2016 29

PET05 R project1.indd 29

04-05-16 11:34

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv a4.indd 1 PET05 Advertenties II.indd 30

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608266 www.logisticon.com/nl/verhuur

02-12-15 09:56 04-05-16 11:19

emissies realiseren. In dat perspectief zou het project zinvol zijn.’

Langzamer Op dit moment is ROAD het enige demonstratieproject in Europa. Wereldwijd zijn er momenteel vijftien grootschalige CCS projecten actief. Daarnaast staan er zeven in de steigers, die dit jaar gaan draaien. Het gaat onder meer om projecten waarbij CO₂ uit aardgas wordt verwijderd en opgeslagen en projecten waarbij CCS wordt toegepast bij chemische bedrijven en een staalfabriek. Alleen in Canada wordt het ook toegepast bij een kolencentrale. De projecten zijn net als ROAD goed voor het afvangen van ongeveer een miljoen ton CO₂ per jaar.

Metz: ‘Het gaat langzamer dan eigenlijk nodig is en dan het Internationaal Energieagentschap had verwacht, maar dat komt omdat het verschil tussen de kosten van de projecten en de prijs van CO₂ erg groot is. Bij een hogere CO₂ prijs wordt het toepassen van CCS aantrekkelijker. De les is dat CCS er niet alleen maar komt via de markt, maar vooral moet worden bevorderd door verplichtingen om het te installeren en via emissienormen voor centrales waarbij een maximale hoeveelheid CO₂ per eenheid energie wordt ingesteld. Met alleen de markt en bakken subsidie komt CCS niet van de grond. Voor een demonstratieproject is dat best te verdedigen, maar als je CCS echt wilt uitrollen zal het toch anders moeten.’

Alles uit de kast Er kleven ook risico’s aan CO₂-opslag, maar die zijn volgens Metz niet groter dan bijvoorbeeld van de chemische industrie, zoals IPCC in 2005 concludeerde in een Speciaal Rapport over CCS. ‘In theorie zou CO₂ uit ondergrondse opslag kunnen migreren, maar die kans is heel klein. Het is een kwestie van goed controleren van een ondergrondse opslaglocatie voordat de opslag start, monitoren tijdens het vullen en goed bewaken nadat de opslag is voltooid. Bij reservoirs waar aardgas in heeft gezeten, heb je een behoorlijke garantie dat er geen rare dingen gebeuren, want het gas heeft heel lang in die reservoirs

Bert Metz

gezeten. Mocht een reservoir toch gaan lekken, dan kan zo’n lek in principe worden gerepareerd. Een andere mogelijkheid voor tegenvallers bij CCS zijn de kosten, die misschien niet zo snel omlaag gaan als nu wordt verwacht. Maar ook andere opties om het klimaatprobleem onder controle te krijgen, hebben nadelen. Tegen windenergie bestaat veel weerstand en met energiebesparing kan

in theorie heel veel, maar dat gebeurt niet. Er is toenemende weerstand tegen waterkrachtcentrales in verband met het verdrijven van mensen en de natuur. We kunnen het ons echter niet veroorloven om iets weg te strepen. We hebben zolang gewacht met het aanpakken van het probleem, we moeten nu alles uit de kast halen.’ ■

AMBITIE Edwin Kotylak, woordvoerder van Uniper, bevestigt dat Uniper en Engie nog altijd vastbesloten zijn om ROAD tot een succes te maken. ‘Toen destijds door de politiek werd besloten om nieuwe kolencentrales in Nederland te laten aanbesteden, is er als voorwaarde gesteld dat dit zo schoon mogelijk moest gebeuren door toepassing van de nieuwste technieken en bijvoorbeeld de inzet van CCS. Dat was een techniek die zowel Engie als ons interesseerde. Bovendien zitten we op de Maasvlakte vlak bij elkaar, dus we zijn logische partners. Daarom is besloten met ROAD te starten, ook omdat er stimulans vanuit de EU en Nederlandse overheid kwam om daar subsidie voor in te zetten.’

Daarbij gaat het om een subsidiebeschikking van 330 miljoen euro door de Nederlandse overheid en de EU. Bij groen licht voor de subsidie dragen de moederbedrijven allebei 50 miljoen euro bij. Kotylak bevestigt dat de CCS-installatie op zijn vroegst in 2019 operationeel is. ‘Het formalisatieproces is in een ver stadium. Zodra de subsidies verlengd zijn en we enkele formaliteiten met de vergunningen hebben afgerond, kan er worden opgeschaald. Hopelijk kan eind dit jaar de investeringsbeslissing definitief worden genomen. Daarna ben je nog een tijd bezig met het bouwen van die fabriek, dus in het beste scenario wordt het 2019. De kans dat het nu doorgaat, is zeer waarschijnlijk. ROAD is een van de allerbelangrijkste ambities die we op ons netvlies hebben staan voor dit jaar. Met het meestoken van biomassa, co-siting, warmte-uitkoppeling en CCS, kunnen we gecombineerd zo’n drie miljoen ton CO2 per jaar besparen en daarmee onder een moderne gascentrale komen. Voor de toekomst is het zelfs mogelijk tot een negatieve uitstoot te komen.’

PETROCHEM 5 - 2016 31

PET05 R project1.indd 31

04-05-16 11:35

PrestatieManagement

Congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform Datum: 05|10|2016 Locatie: De Glazen Ruimte Maarssen

[SAV

E TH

E DA TE]

ON TARGET In de samenwerking tussen partijen zorgt de juiste verhouding tussen strategie, KPI’s en gedrag voor de beste prestaties. Maar wat is de juiste verhouding?

Tussen sectoren en zelfs tussen bedrijven is daar een ander antwoord op. Het hangt vooral af van het gezamenlijke doel dat wordt nagestreefd.

Wat is het doel en hoe blijf je On Target?

Met best practices uit de praktijk, resultaten van de NVDO Suto Benchmark en onderzoek van de Universiteit Utrecht en de Universiteit Tilburg ontdekt u wat u kunt doen aan uw strategie, KPI’s en gedrag om On Target te komen en te blijven.

Tijdens iMaintain PrestatieManagement, het congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform, wordt onderzocht wat nodig is om verder te komen.

Initiatiefnemers:

www.nvdo.nl DOELGROEP

Beslissers en verschilmakers van: • Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties • Aanbieders van onderhoudsdiensten • Leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud • Overheden en kennisinstituten

www.imaintain.info

www.imaintain.info/prestatie PET05 II.indd 32 160418Advertenties iLinqs prestatiemanagement.indd 1

04-05-16 19-04-16 11:19 10:04

PRODUCTEN

MAGNEETVENTIELEN De bestaande serie ASCO 327 direct werkende 3/2 magneetventielen is nu geschikt voor gebruik bij temperaturen tot -60°C, waardoor de toepassingsmogelijkheden voor klanten in de procesindustrie aanzienlijk zijn uitgebreid.

De ATEX gecertificeerde magneetklep beschikt over CUTR en IECEx certificeringen. Deze extra functionaliteit is te danken aan de toevoeging van een fluorosilicone (FVMQ) afdichting die goede temperatuurbestendigheid biedt. In combinatie met een hogere veerkracht zorgt dit een lange levensduur. Het totale temperatuurbereik loopt nu van -60 tot +90°C. Meer informatie: www.asconumatics.eu/nl

H2S-/CO2-GASDETECTOR Oldham lanceert OLCT 700 en OLCT 710 detectoren. De 700/710 serie bestaat uit 3 verschillende modellen -FP, TP of IR- voor het opsporen van brandbare H2S- of CO2-gassen. De serie is speciaal ontwikkeld voor ruwe en extreme locaties. De werking is betrouwbaar in omstandigheden tussen -40°C en +75°C. Het nieuwe niveau van duurzaamheid in sensor design bevat een geëlektropolijste roestvrij stalen behuizing en 100% ingekapselde elektronica voor volledige bescherming tegen en ongevoeligheid voor water en corrosie. De plug-in, plaatselijk vervangbare sensors kunnen makkelijk op locatie vervangen worden. De gebruikersinterface is te bedienen via een kleine draagbare magneet.

Meer informatie: www.oldhamgas.com

MOBIEL BEDIENEN EN MONITOREN IN KLEIN FORMAAT Het nieuwe Simatic HMI KTP400F Mobile Panel met briljant 4-inch widescreen-display beschikt qua flexibiliteit, comfort en kwaliteit over dezelfde functionaliteit als de apparaten met 7- en 9-inch. Complexe proces- of installatiebeelden kunnen overzichtelijk en gedetailleerd worden weergegeven. Daarnaast biedt het apparaat een verlichte noodstoptoets, flexibele mogelijkheden voor integratie in veiligheidstoepassingen en een compacte aansluitbox.

Het IP65-bedieningsapparaat Simatic HMI KTP400F Mobile Panel is geschikt voor gebruik binnen een groot temperatuurbereik van 0 tot 45 graden Celsius, is stof- en spuitwaterdicht en chemisch resistent. Het bedieningsapparaat is met touch- en toetsbediening in de automatiseringstoepassing geïntegreerd. Alle Mobile Panels worden met de engineering-tool Simatic WinCC in het TIA Portal geprojecteerd.

Meer informatie: www.siemens.nl/hmi

ROBUUSTE AANDRIJFCOMPONENTEN AXIS & Stuifmeel biedt de roestvaststalen aandrijvingen van de Deense producent BJ-Gear. Vooral voor de voedingsmiddelenindustrie, maar ook voor farmaceutische en medische toepassingen is roestvaststaal ideaal. De grootste bedreiging voor tandwielkasten vormen de toegepaste reinigingsmethodes en –middelen.

Hogedruk water, in combinatie met agressieve chemicaliën, is funest voor de behuizing, de in- en uitgaande assen en de afdichtingen. RVS-overbrengingen hebben daar geen last van. Alhoewel de behuizingen hermetisch gesloten zijn, kunnen de overbrengingen optioneel worden voorzien van food-grade smeerolie.

Meer informatie: www.axis-stuifmeel.nl

CHEMICALIËNBESTENDIG PAK De Hapichem is een antistatisch en chemicaliënbestendig, geventileerd pak dat is ontwikkeld als beschermingsmiddel voor personeel in mogelijk explosieve omstandigheden in de chemische en farmaceutische sector. Het pak is gemaakt van een chemicaliënbestendig materiaal (CHEM) met een hoge beschermingsfactor (PF>50.000) en is voorzien van het ATEX-certificaat.

De kleding combineert een geventileerde kap en antistatische overschoenen. Het halogeenvrije pak kan na gebruik worden verbrand en is bedoeld voor eenmalig gebruik.

Meer informatie: www.honeywellsafety.com

FLOWMETER Intercontrol Meet- en Regeltechniek biedt de hogedruk ovaalradmeters van GPI/Flomec uitgevoerd in roestvrij staal met IEC/ATEX-certificering. Naast een verhoogd debietbereik biedt dit instrument de mogelijkheid om vloeistoffen van uiteenlopende viscositeit te verwerken met uitzonderlijke herhaalbaarheid. Deze flowmeters met gebruiksvriendelijke signaalverwerking voldoen volledig aan de eisen binnen de olie- en gasindustrie.

Meer informatie: www.intercontrol.eu

PETROCHEM 5 - 2016 33

PET05 F producten.indd 33

04-05-16 11:32

INNOVATIE iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO:BP

Rental

PREMIER RUTTE OPENT FIELDLAB VOOR HET DELEN VAN DATA Op de Hannover Messe hebben premier Rutte en Ineke Dezentjé Hamming, voorzitter FME en Smart Industry, het Fieldlab the Smart Connected Supplier Network geopend. Het Fieldlab legt de focus op samenwerken en informatie delen in de high-tech toeleverketen over bedrijfsgrenzen heen.

Dit nieuwe Fieldlab is een van de tien Fieldlabs uit de Nederlandse Smart Industry actieagenda die zich richt op het met slimme ICT stroomlijnen en verbeteren van het industriële proces. In het slim verbonden toeleveranciersnetwerk van het Fieldlab moet het veel gemakkelijker worden om veilig, betrouwbaar en snel data als product- of ontwerpdata en offerte- en ordergegevens te kunnen delen zonder dat dat wordt belemmerd door de verschillende gebruikte systemen.

De maakbedrijven en hun ICT-leveranciers zijn onder begeleiding van TNO gestart met het ‘digitaliseren van de keten’. In zogeheten ‘pressure cookers’ zijn al afspraken gemaakt over de wijze waarop orders digitaal uitgewisseld kunnen worden tussen klanten en leveranciers. Een gezamenlijke vertaaltabel vertaalt als het ware de informatie van de ene toepassing naar de andere zonder dat bedrijven hun werkwijze hoeven aan te passen.

Maakbedrijven kunnen met deze afspraken veel tijd en geld besparen doordat systemen beter op elkaar aansluiten.

ROBOTS ONDER WATER MET ELKAAR LATEN PRATEN TNO gaat robots onder water met elkaar leren voor verschillende offshore-toepassingen. Begin maart heeft een consortium onder leiding van TNO een Maritiem Innovatie Impuls Project (MIIP) in de wacht gesleept rondom communicatie onderwater. Het doel van het project is inzicht krijgen in de mogelijkheden voor de maritieme sector om aan te sluiten bij nieuwe ontwikkelingen rond coöperatieve autonome robots.

Volgens Maurits Huisman, die namens TNO de aanvraag heeft gecoördineerd, is het MIIP een aanzet tot het vormen van een groter consortium om deze onderzoeksvraag verder uit te diepen. TNO werkte op dit onderwerp al samen met de bedrijven S[&]T en Boskalis binnen het SWARMs-project.

In het SWARMs-project wordt gewerkt aan het met behulp van draadloze datacommunicatie robots onder water te laten samenwerken voor offshore toepassingen. Behalve de SWARMs-partners bleken er in Nederland meerdere organisaties aan dit onderwerp te werken. Organisaties als RH Marine en de Hogeschool Rotterdam bijvoorbeeld. Deze initiatieven zijn door TNO samengebracht. Samen vormen zij nu een consortium dat een maritieme innovatieprogramma in ons land van de grond tilt. Het bij elkaar brengen van de verschillende Nederlandse initiatieven rond deze toepassing zal leiden tot een betere synergie en zet ons land steviger op de internationale kaart.

FOTO: TNO

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 5 - 2016 34

PET05 G innovatie.indd 34

04-05-16 11:41

DRONECATCHER SCHIET DRONES NEER MET NET EN PARACHUTE Het bedrijf Delft Dynamics heeft een drone ontworpen die andere drones kan vangen door er een net overheen te schieten. Nadat de ‘vijand’ is gevangen, klapt een parachute open waardoor deze een zachte landing maakt.

Het project van de Dronecatcher werd vorig jaar gestart nadat het ministerie van Veiligheid en Justitie samen met de Koninklijke Marechaussee en de Nationale politie op zoek was naar innovatieve oplossingen die gebruikt kunnen worden ter bescherming tegen onbemande vliegtuigen. Deze kunnen worden gebruikt om de openbare orde te verstoren of om verboden goederen binnen te smokkelen in een afgesloten omgeving zoals een vliegveld.

De parachute is aan de drone toegevoegd zodat eventuele omstanders op de grond niet in gevaar komen. In de komende vijftien maanden wordt het project verder uitgewerkt.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

UNIVERSITEIT TWENTE VERBETERT WATERSTOFAUTO Green Team Twente heeft hun nieuwe waterstofauto H2.Zero gepresenteerd. De auto kan (omgerekend) een brandstofverbruik van 1 op 1000 halen. Dat betekent dat de H2.Zero op de energiehoeveelheid uit een reep Snickers drie uur kan rijden. In juli nemen Twentse studenten met de wagen deel aan de Shell Eco Marathon, een race waarbij het de bedoeling is om zo efficiënt en zuinig mogelijk te rijden op zelfgekozen brandstof.

Van de H2Zero, de voorganger van de nieuwe auto, is alleen de vorm overgenomen. Om de vele heuvels in het parcours rondom het Queen Elizabeth Olympic Park aan te kunnen, heeft het Green Team de complete aandrijflijn van de waterstofauto veranderd. De versnellingsbak en buffer zijn aangepast en de auto is op technisch gebied geoptimaliseerd. Met de nieuwe waterstofauto volgt het Green Team een trend in de markt. Veel autofabrikanten zijn al gestart met de grootschalige productie van auto’s op waterstof.

FOTO: TU TWENTE

Sloot Tankbouw

PRIVATE LORA-NETWERK UITGEROLD IN ANTWERPSE HAVEN In de Antwerpse haven is onlangs een Private LoRa-netwerk uitgerold, waarmee op afstand allerlei data kan worden gecontroleerd. In deze eerste fase zijn 680 sensoren geplaatst.

LoRa staat voor Long Range. Dit betekent dat je met relatief weinig zenders in groot gebied sensoren kunt uitlezen. Dat maakt de techniek relatief goedkoop qua infrastructuur. Omdat er een vrije frequentie gebruikt wordt, kun je ook eenvoudig je eigen private LoRa-netwerk opzetten, waardoor je niet afhankelijk bent van publieke operators. Het netwerk in Antwerpen is uitgerold door Nazca IT Solutions, ondersteund door MCS. Het netwerk wordt in de haven allereerst gebruikt als een temperatuur-monitoringssysteem. Zo wordt de temperatuur op diverse dieptes van balen cacao en rijst gemeten. Hierdoor wordt broei vroegtijdig gesignaleerd. Er zijn uitbreidingsplannen, zo worden via het zelfde netwerk naar verwachting binnenkort ook muizen- en rattenvallen gemonitord.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 5 - 2016 35

PET05 G innovatie.indd 35

04-05-16 11:41

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Extra certificering besturingssystemen Emerson Het controlesysteem DeltaV versie 12.3 is als eerste geslaagd voor de jaarlijkse hercertificering volgens Achilles Practices Certification (APC).

Wurldtech heeft de audit uitgevoerd en de mission-critical systemen, apparaten en werkwijzen gecertificeerd.

Cyber-security risico’s veranderen voortdurend. Emerson heeft daarom het DCS-systeem robuuster gemaakt en het aanbod aan cyber-securitydiensten uitgebreid. Door de hercertificering kan Emerson zich verder perfectioneren op dit vlak.

Businessmodellen voor stadslogistiek Onlangs is 4C4D, een vijfjarig onderzoek naar stedelijke distributie, afgerond. Er is onder meer onderzoek gedaan naar de impact van een Cityhub (ontkoppelpunt) aan de rand van de stad. Het bundelen van vracht kan kosten besparen, de druk op het wegennet en de uitstoot van CO2 verminderen. In het project 4C4D, uitgevoerd door een consortium van kennisinstellingen en bedrijfsleven, zijn intelligente planningsmethoden ontwikkeld die bedrijven kunnen helpen om de juiste keuze te maken. ORTEC is partner voor de valorisatie.

Overslag haven Rotterdam in 1e kwartaal op vrijwel gelijk niveau In de Rotterdamse haven zijn in het eerste kwartaal ongeveer evenveel goederen overgeslagen als in dezelfde periode vorig jaar. Tegenover de groei in vooral de ruwe olie en olieproducten stond een vrijwel even grote daling in de overslag van droge bulk en containers. De totale hoeveelheid overgeslagen goederen groeide met 0,2% tot 116,9 miljoen ton.

Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam: ‘Vorig jaar nam de overslag 4,9% toe. We willen dat hoge volume dit jaar evenaren, maar we hebben nog drie kwartalen te gaan.’

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Mark Oosterveer: Mark@industrielinqs.nl - 020 312 2081

PET05 PlarformGOED.indd 36

03-05-16 20:12

‘EXPERTQU TES’ Dankzij de praktijkgerichte aanpak bij duaal leren ervaren jongeren op een intensieve manier wat de job van procesoperator precies inhoudt, zodat ze na hun opleiding goed voorbereid zijn om bij een chemiebedrijf aan de slag te gaan.’

Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van Essenscia Vlaanderen, over de drie Vlaamse scholen die vanaf 1 september starten met nieuwe de onderwijsvorm duaal leren in de studierichting Chemische Procestechnieken.

Vlaanderen moet een dilemma oplossen: ofwel die centrales toch niet subsidiëren, onze verbruikers niet nog meer belasten en onze klimaatdoelstellingen niet of niet op tijd halen, ofwel kiezen voor onze klimaatdoelstellingen en de stroomverbruikers wel laten betalen.’

Jan Van Doorslaer over de klimaatdoelstellingen in Vlaanderen en de effecten daarvan op de burgers in zijn column in deze Petrochem.

Trainingen kunnen bijvoorbeeld gebundeld worden aangeboden. Dat kan tijd en reiskosten besparen en dubbelingen kunnen worden voorkomen. En meer. Uiteindelijk kan het hele systeem kosten-efficiënter, wat voor de industrie als geheel besparing kan opleveren, omdat er minder uren verloren gaan.’

Cees Jan Asselbergs over de trainingsfabriek in Rotterdam, die naar alle waarschijnlijkheid in 2017 operationeel zal zijn.

Er zal structureel worden toegewerkt naar een wereldwijde vermindering van uitstoot van CO2. In hoeverre dit echter zo snel zal gaan als nu wordt aangenomen door velen is zeer onduidelijk. Economische groei en welvaart (niet welzijn!) is nog steeds leidend in de wereld van politieke leiders.’

Cyril Widdershoven schrijft op 25 april in een betoog op Energiepodium.nl dat het tijd is om het klimaatverdrag te vertalen naar de realiteit.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Bart Leenders Neste, managing director

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs algemeen adviseur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Steffen Walgien Tebodin, manager Engineering Oil & Gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, site director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Elsbeth Roelofs MVO Nederland sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

PET05 PlarformGOED.indd 37

03-05-16 20:12

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Mark Oosterveer 020 3122 082 mark@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

petroplatform.petrochem.nl 160503Advertenties PetrochemPlatformAdv.indd 1 PET05 II.indd 38

03-05-16 11:20 08:48 04-05-16

COLUMN

‘Zij die zich zonnepanelen konden permitteren, profiteerden van de regeling. Zij die dat niet konden, moesten wel mee betalen in de aangerekende elektriciteitsprijs.’

Extra zuurstof ‘Fait divers’ is een schone Franse term voor anekdote ofte voorval, die eind april vanuit Vlaanderen klonk: een minister bevoegd voor energiebeleid stapte op wegens een dispuut over klimaatbeleid en hoe daar concreet mee om te gaan. Ze werd behalve slachtoffer van interne partij-intriges ook slachtoffer van een terugkerend verschijnsel in de klimaatdiscussie. Ik noem het gemakshalve het hamer-aambeeld-fenomeen. Terug naar de oude smidse waarbij de doelstelling - het roodgloeiende werkstuk - op het aambeeld moest worden gevormd met de hamer, in deze metafoor de methode.

Fiscale truc Laten we het over één ding eens zijn: van politici en politieke partijen wordt verwacht dat zij richting geven aan de betere toekomst. Alleen krijg ik meer en meer de indruk dat zij die ons moeten sturen snel meesurfen op ‘hypes’ en die dienen het gezond verstand, lees de ratio, niet. In Vlaanderen werd het installeren van zonnepanelen rijkelijk gesubsidieerd om de klimaatdoelstellingen van dit kleine gewestje te halen. Mooi, maar een eenheidsworstmodel met ‘perverse’ effecten. Zij die zich zonnepanelen konden permitteren, profiteerden van de regeling. Zij die dat niet konden, moesten wel mee betalen in de aangerekende elektriciteitsprijs. Een effect waarvoor energiespecialisten uit de academische en industriële wereld op voorhand waarschuwden.

Maar zelfs die toeslag op het kilowattuur volstond niet om de gulheid te financieren. Dus haalde de Vlaamse minister een oude fiscale truc boven: we spreiden de schuld over zoveel mogelijk gebruikers en dat is dus iedereen die een elektriciteitsaansluiting heeft. Gevolg: bijkomende toeslag voor iedereen en diegenen die zich geen zonnepanelen konden permitteren, werden een tweede maal ‘gesjareld’, zoals ze ‘bedrogen’ ook wel eens in een van de Vlaamse dialectvariaties formuleren. De minister wilde in de toekomst de oplopende schuld voor een te gulle subsidiëring uit het verleden afremmen. ‘We slagen er niet in een doordacht subsidiebeleid te voeren’, merkt Wouter De Geest van de Belgische chemiebranche op. ‘Investeringskosten voor groene stroom moeten worden geïntegreerd in de marktprijs. Subsidies moeten beperkt worden in tijd, evolueren met de technologie en rekening houden met de markt.’

Internationale context Intussen sneuvelen nog meer vooronderstellingen in onze hunker naar duurzaamheid. Zeker die van de groene stroomopwekking. Voor wind- en zonenergie ziet het plaatje er nog behoorlijk uit, maar voor stroomopwekking uit biomassa rijzen er steeds meer vragen. Om haar klimaatdoelstellingen tegen 2020 te halen, wil Vlaanderen een aantal bio-centrales subsidiëren. Deze centrales kunnen een groter en constanter vermogen leveren dan windmolens of zonnepanelen. Maar ook die subsidiëring moet worden gefinancierd vanuit de extra energieheffing die iedere stroomverbruiker moet betalen. De modale verbruiker ten tweede male ‘gesjareld’? Bijna. Want nu moet Vlaanderen een dilemma oplossen: ofwel die centrales toch niet subsidiëren, onze verbruikers niet nog meer belasten en onze klimaatdoelstellingen niet of niet op tijd halen, ofwel kiezen voor onze klimaatdoelstellingen en de stroomverbruikers wel laten betalen.

Op de jaarlijkse voorstellingen van de ‘goede’ cijfers van de Belgische chemiesector over het jaar 2015 vroeg de voorzitter van de Belgische chemie & life sciences sector Essenscia specifieke aandacht voor de concrete invulling van de Europese klimaatdoelstellingen. ‘Wij hebben als sector onze broeikasgasuitstoot de voorbije twintig jaar met veertig procent verminderd. Dat kunnen we niet nog eens zonder extra zuurstof te krijgen. We hebben ons huiswerk al gemaakt. En daar moet rekening mee worden gehouden in de globale klimaatbalans en in de opmaak van klimaatplannen. Nu nog meer doen in onze sector zal niet kunnen zonder innovatie en de overheid moet de sector alle kansen geven om te blijven innoveren. Wij spelen immers in een internationale context’, zo zei De Geest.

Hoe die extra zuurstof of ruimte voor ondernemen er dan uit moet zien, is het onderwerp van gesprekken met de overheid.

Bijkomende taksen op de chemieproducten lijken niet het pad voor een transitie naar een CO2-armere samenleving. Het zijn precies producten uit de chemie die onomstotelijk leiden tot een koolstofvermindering.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 5 - 2016 39

PET05 I column.indd 39

04-05-16 11:18

PETROCHEM 5 - 2016 40

PET05 X Themaspread.indd 40

04-05-16 11:15

THEMA CONTRACTING

FOTO: TALIA DA SILVA

• Bedrijven doen een steeds groter beroep op banken voor het financieren van hun projecten. Die willen echter zekerheid. Gevolg is dat het financiële risico van projecten steeds meer wordt doorgeschoven naar grote aannemers door middel van EPC-contracten (engineering, procurement & construction) en kleinere aannemers door EPCM-contracten (engineering, procurement & construction management).

• Dat er nog geen geweldig investeringsklimaat heerst in de olie- en gasindustrie, petrochemie en raffinage, hoeft eigenlijk niet gezegd. Contractors moeten daarom actief op zoek naar mogelijkheden om hun concurrentiepositie te behouden.

PETROCHEM 5 - 2016 41

PET05 X Themaspread.indd 41

04-05-16 11:15

FINANCIERING

Contractors krijgen vaker risico's toegeschoven Bedrijven in de petrochemische en olie- en gasindustrie doen een steeds groter beroep op banken voor het financieren van hun projecten. Die willen echter zekerheid. Gevolg is dat het financiële risico van projecten steeds meer wordt doorgeschoven naar de aannemers door middel van EPC-contracten (engineering, procurement & construction). Alleen grote internationale aannemers kunnen dat risico nog dragen. De kleinere aannemers beperken zich liever tot projectmanagement door EPCM-contracten (engineering, procurement & construction management).

Erik te Roller

Vanwege de lage olieprijs hebben opdrachtgevers in de petrochemische en olie- en gasindustrie minder geld in kas.

Ze stellen grote projecten uit en richten zich meer op de renovatie van bestaande installaties. Als ze dan toch met grote projecten aan de slag gaan, zoeken ze externe financiering bij banken. Dan presenteert de asset owner een businessplan aan banken in Londen of Parijs, waarna deze de boel grondig analyseren, rekening houdend met fluctuaties van de olieprijs en wat er allemaal fout kan gaan bij de bouw en na het opstarten van een fabriek. De bedoeling is dat ook de operationele kosten en onderhoudskosten stabiel verlopen.

De banken spelen het liefst op zeker en eisen garanties. Ze zoeken stabiele en voorspelbare kasstromen en willen zo min mogelijk financieel risico lopen.

‘De opdrachtgever wil evenmin veel risico lopen en probeert de risico’s daarom zoveel mogelijk neer te leggen bij de derde partijen die tekenen voor het ontwerp, de technologie en de bouw van installaties’, stelt Shawn Conway, directeur en oprichter van advocatenkantoor Conway & Partners.

JURIDISCH ADVIES Conway & Partners geeft klanten juridische steun en advies bij commerciële transacties en allerhande geschillen, en is vooral actief in de petrochemie, infrastructuur en maakindustrie. Directeur Shawn Conway is een geboren Amerikaan, maar woont en werkt al dertig jaar in Nederland. ‘We richten ons op asset owners, aannemers, leveranciers en ingenieursbureaus, en geven juridisch advies over contracten, technologie-licenties en projectmanagement.’

Het advocatenkantoor was een poosje geleden betrokken bij de plannen van Kuwait Petroleum om zijn raffinaderij in Rotterdam te renoveren, maar dat is vanwege de slechte marktomstandigheden niet doorgegaan. ‘Bij z’n project zie je dat partijen uit alle delen van de wereld offertes uitbrengen en meedingen naar de opdracht. Dan moet je wel in die wereld thuis zijn.’

Vinger aan de pols Al jaren is het gebruikelijk dat opdrachtgever en aannemer een EPC-contract sluiten. Daarbij neemt een aannemer de verantwoordelijkheid voor de engineering, de inkoop van onderdelen en de bouw van de fabriek en is hij financieel aansprakelijk voor als er iets misgaat. ‘Alleen de grote, internationaal opererende aannemers, zoals het Amerikaanse Fluor, het Japanse Chiyoda of de Italiaanse Saipem, zijn echter nog bereid dat risiconiveau te nemen op de miljardenprojecten. De kleinere aannemers kunnen dit risico niet nemen’, verklaart Conway. ‘Een nieuwe tendens is daarom dat de kleinere aannemers een EPCM-contract aangaan. Daarbij verzorgen zij alleen de engineering en het projectmanagement en namens de projectengineer besteden zij de inkoop en bouw stuk voor stuk uit aan aannemers’, aldus Conway. De EPCM-contractor levert dus alleen nog service in de vorm van management en de risico’s zijn verdeeld over verschillende aannemers.

Omdat de opdrachtgever rechtstreeks contractpartij is in een EPCM-structuur, is het voor hem van belang zelf ook een vinger aan de pols te houden bij de aannemers. De opdrachtgever en EPCM-contractor staan als het ware naast elkaar.

Goede afspraken Alle contracten bevatten clausules over de uit te voeren werkzaamheden, het tijdschema en de goedkeuring van materialen en constructies. Ook gaat het om de veiligheid tijdens de bouw en de veiligheid van installaties en apparatuur en de milieueisen waaraan de installaties moeten voldoen. Verder komen de oplevering, de tests en inbedrijfstelling aan bod. Bij al deze elementen staat geno-

PETROCHEM 5 - 2016 42

PET05 X1 contractvormen.indd 42

04-05-16 11:24

FOTO: WINTERSHALL

teerd wie de risico’s draagt en hoe die zijn verzekerd.

‘De milieueisen, bijvoorbeeld voor de uitstoot van NOx en CO2, moeten daarbij niet worden onderschat’, vertelt Bas van Schouwenburg, die als partner aan het advocatenkantoor is verbonden. ‘Als namelijk blijkt dat een nieuwe fabriek niet aan de vergunningseisen voldoet, heeft de eigenaar een groot probleem, omdat de kans bestaat dat autoriteiten gelasten de fabriek stil te leggen. Dat loopt al snel in de papieren als gevolg van het productieverlies en de extra kosten die moeten worden gemaakt om de zaak in orde te brengen. Wie betaalt dan de schade?’

Een bedrijf of aannemer kan zich hiertegen verzekeren, maar dat kost geld.

Daarom moet dit van te voren goed worden vastgelegd. ‘Tijdens het opstellen van contracten wijzen we klanten op deze en andere kritische risico’s en doen we suggesties om daar goede afspraken over te maken.’ Voor 2007 maakte iedereen winst en had men weinig aandacht voor contractering, stelt Van Schouwenburg. ‘Na de crisis kwamen er meer risico’s bij, zoals faillissementen van deelnemende partijen en extreme prijsdalingen

Conway: ‘Geschillen oplossen door mediation verloopt sneller en is goedkoper dan arbitrage of procederen.’ op de markt.’ Met al die nieuwe risico’s moet rekening worden gehouden bij het opstellen van contracten.

Mediation Conflicten liggen volgens Van Schouwenburg vooral bij verbouwingen van bestaande fabrieken op de loer. ‘De werkzaamheden moeten in zo kort mogelijke tijd worden uitgevoerd omdat het bedrijf tijdens de verbouwing geen productie kan draaien en dus omzet derft. Er komen dan een aantal weken honderden mensen op het terrein werken, waarbij alle werkzaamheden op elkaar moeten zijn afgestemd en alles dus op tijd moet gebeuren. Elke verstoring van het proces kan een flinke verhoging van de kosten tot gevolg hebben.

Conflicten gaan dan ook vaak over meerwerk, gebreken, een verkeerd soort materiaal en het niet tijdig afronden van werkzaamheden.’

Maar eigenlijk verlopen projecten zelden zonder discussie of conflicten. Daar-

om vindt er vaak arbitrage plaats. Van Schouwenburg ziet de laatste jaren wel dat steeds meer partijen kiezen voor mediation in plaats van arbitrage om geschillen op te lossen. Een onafhankelijke derde partij praat dan met de afzonderlijke partijen en komt op basis daarvan met suggesties voor een voor alle partijen acceptabele oplossing. ‘Bij mediation kunnen de partijen met de billen bloot, om in volledige vertrouwelijkheid met de mediator te bereiken wat men uiteindelijk wil’, zegt Conway. ‘In de rechtszaal delen de partijen alleen hun standpunten mee, maar niet de achtergrond daarvan. Ze houden de kaarten tegen de borst. Bij één-op-één-gesprekken neemt de mediator daar onder strenge geheimhouding kennis van en zoekt naar een oplossing waarmee beide partijen kunnen leven. Geschillen oplossen door mediation verloopt sneller, is goedkoper dan arbitrage of procederen en de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer blijft meestal gehandhaafd.’ ■ PETROCHEM 5 - 2016 43

PET05 X1 contractvormen.indd 43

04-05-16 11:24

CONTRACTING

Innoveren nodig voor bestaansrecht contractor Dat er nog geen geweldig investeringsklimaat heerst in de olieen gasindustrie, petrochemie en raffinage, hoeft eigenlijk niet gezegd. Contractors moeten daarom actief op zoek naar mogelijkheden om hun concurrentiepositie te behouden. Al zijn klanten behoudender, dit hoeft geen reden te zijn om opkomende technologieën en trends zelf uit de weg te gaan. Croonwolter&dros en Mourik geven hun visie.

Evi Husson

De lage olieprijs heeft een enorme impact op de olie- en gassector. In deze sector gebeurt er qua investeringen momenteel erg weinig. ‘De marges zijn klein waardoor werkzaamheden voor contractors tot een minimum worden beperkt’, vertelt Robert van de Sande, commercieel manager Chemie bij Croonwolter&dros (fusie van Croon en Wolter&Dros). ‘De gedaalde olieprijs heeft daarnaast een impact op de raffinagesector. Er is een aantal grote investeringen aangekondigd door de grote namen in deze branche die anticyclisch investeren. Deze projecten worden wel voorbereid, maar leveren vooralsnog geen werk op. De op- en overslag en logistiek doet het daarentegen erg goed. De lage prijzen bieden ruimte om te speculeren met voorraden door opslag en verhandeling op het juiste moment. We merken dat de sector daardoor ook durft te investeren in uitbreidingsplannen voor bestaande

terminals. Deze markt leeft echt.’

De petrochemie staat er evenmin slecht voor, vindt hij. ‘Althans, in theorie. De sector kan de grondstoffen goedkoop aanschaffen terwijl de energieprijs erg laag ligt. De praktijk wijst echter uit dat deze markt nog steeds veel te maken heeft met een afkoelende wereldeconomie en concurrentie uit China en het Midden-Oosten. Grote investeringen gebeuren wel, maar dan gaat het vooral om investeringen in fusies en overnames.

Grote nieuwe fabrieken bouwen of de bestaande assets grondig moderniseren, gebeurt nog niet, heb ik het idee. De nadruk ligt veel meer op renovatie en onderhoud ’ Toch zou die noodzaak er wel moeten zijn, geeft Van de Sande aan. ‘In Nederland en Europa is een groei van drie procent al fantastisch, terwijl China door sterke groei marktleider is geworden in de chemie. Wil je als chemiebedrijf in de

DE AARDOLIE-INDUSTRIE IN CIJFERS Half april publiceerde het CBS een aantal cijfers over bedrijfsresultaten in de aardolie-industrie. Dit was in 2013 en 2014 de enige industriële sector in Nederland met een negatief bedrijfsresultaat. De kosten daalden, maar minder hard dan de omzet. In 2015 zette de omzetdaling verder door, met dertig procent. Sinds begin 2012 is de omzet meer dan gehalveerd.

De gedaalde kosten hangen samen met de dalende prijzen voor ruwe aardolie. In februari 2016 kostte North Sea Brent olie dertig euro per vat. Dat is bijna 68 procent minder dan in maart 2012, toen de prijs piekte.

Ook de prijs die de aardolie-industrie voor haar producten ontvangt, hangt samen met de invoerprijs die zij betaalt voor ruwe aardolie. De inkomsten zijn in de afgelopen jaren sterk afgenomen. Vooral de binnenlandse omzet daalde sterk. Die was eind vorig jaar zelfs lager dan tijdens het dieptepunt in de crisis van 2008.

Ondanks de omzetdalingen blijft de aardolie-industrie samen met de voedingsmiddelen- en chemische industrie een

belangrijke speler in de Nederlandse industrie. Samen zorgen ze voor de helft van alle omzet.

De dalende omzetten zorgden in 2013 en 2014 niet voor een daling van het aantal mensen dat werkt in de aardolieraffinage. Het aantal werknemers bij andere sectoren nam wel af.

Begin 2016 waren dertig bedrijven actief in de Nederlandse aardolie-industrie, verspreid over ongeveer vijftig vestigingen.

Raffinaderijen genereren samen ongeveer 99 procent van alle omzet. Twee derde van de raffinaderijen is gevestigd in de regio Groot-Rijnmond rond Rotterdam.

Andere bedrijven binnen de aardolie-industrie zijn actief in het produceren van smeeroliën en -vetten, het recyclen van afgewerkte olie of het produceren van aardolieproducten uit afvalolie. Deze bedrijven zijn meer verspreid over Nederland.

Bron: CBS

PETROCHEM 5 - 2016 44

PET05 X2 markt.indd 44

04-05-16 11:26

FOTO'S: CROONWOLTER&DROS

wereldmarkt concurrerend blijven, dan heb je een aantal opties. Je kunt bezuinigen, wat al gebeurt door assets te laten verouderen terwijl ze al zijn afgeschreven. Je kunt je specialiseren en verderop in de keten gaan zitten of je kunt sterk moderniseren waardoor je efficiënter produceert en de mogelijkheid krijgt om met kleinere batches te werken. De chemiesector is op dit moment nog te behoudend en voorzichtig en moet snel schakelen om niet te worden overrompeld door China en het Midden-Oosten waar de chemie nog steeds groeiend is.’

Kinderschoenen Ook contractors moeten blijven innoveren om het werk te kunnen behouden, geeft Van de Sande aan. ‘De trend om assets te behouden en de nadruk te leggen op renovatie en onderhoud biedt contractors kansen. Neem de ontwikkelingen rond het ‘internet of things’ en big data. Wij onderzoeken grondig hoe smart industry zich verder ontwikkelt en gaan voortdurend na welke effecten deze ontwikkelingen voor onze klanten kunnen betekenen. Wat kunnen wij als contractor daarin betekenen? Je ziet dat de bovengenoemde sectoren vooralsnog conservatief reageren op de nieuwe ontwikkelingen, maar de belangstelling voor

Van de Sande: ‘Dankzij de ontwikkelingen rond het verzamelen van data, kun je steeds sneller en goedkoper informatie uit je processen halen.’ bijvoorbeeld voorspellend onderhoud en het zoeken naar ‘the golden batch’, oftewel de meest optimale instelling van de fabriek, groeit. Dankzij de ontwikkelingen rond het verzamelen van data via betere sensoren en nieuwe netwerken, kun je steeds sneller en goedkoper informatie uit je processen halen. De digitaliseringstrend staat momenteel wel nog in de kinderschoenen.’

Specialistische vakkennis De digitaliseringsgolf kun je als contractor niet negeren, zelfs al reageren opdrachtgevers in de industrie conservatiever dan andere sectoren, meent Van de Sande: ‘Momenteel zijn in veel fabrieken de systemen nog niet volledig aan elkaar gekoppeld of is er een grote discrepantie tussen de verschillende fabrieksonderdelen. Denk aan een oude procesbesturing en een hypermodern duur logistiek systeem. Wij zien als toeleverancier enorm veel nieuwe mogelijkheden om data op een goede manier te verzamelen. Dat is ook onze propositie, om alle gegevens die men nodig heeft om ‘data science’

te kunnen bedrijven, beschikbaar te stellen. Zelf doen we dit door tijd en geld te investeren in het aantrekken van jonge mensen, het zoeken naar de juiste partners, het verzorgen van seminars en dergelijke. We hebben altijd al de propositie gehad om complete fabrieken te automatiseren en de huidige trend van digitalisering is een perfecte aanvulling.’

Toch ziet Van de Sande evenzeer bedreigingen. ‘Er wordt steeds vaker gebruik gemaakt van de cloud om data op te slaan. Is een volgende stap dat er ook vanuit de cloud zal kunnen worden bestuurd waardoor er geen aparte procesbesturing meer nodig is? Het is cruciaal om als contractor de ontwikkelingen goed te volgen en te zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Tegelijkertijd moet de chemische industrie bereid zijn open te staan voor nieuwe zaken en durven investeren.’

Hoe contracting er over tien jaar uitziet?

‘Wij zien een verschuiving van meer laagwaardig werk naar systeemintegratorschap en specialistische vakkennis.

We opereren als Nederlands bedrijf daar PETROCHEM 5 - 2016 45

PET05 X2 markt.indd 45

04-05-16 11:26

ASSET INTEGRITY PARTNER STORK IS EEN WERELDWIJD OPERERENDE KENNISORGANISATIE OP HET GEBIED VAN ASSET-OPTIMALISATIE EN INTEGRITY MANAGEMENT VOOR DE OLIE & GAS-, CHEMIE- EN ENERGIESECTOR. Stork is al 185 jaar een betrouwbare en toonaangevende leverancier van asset integrity managementdiensten. Wij helpen onze klanten bij het optimaliseren van de productie door het onderhouden, repareren en verbeteren van hun industriële assets. Als één team opereren wij vanuit verschillende technische disciplines waarbij we voortdurend streven naar continuïteit, kwaliteit, innovatie en kostenbesparing.

Hiermee leveren we toegevoegde waarde gedurende de gehele levenscyclus van de assets van onze klanten. Veiligheid heeft daarbij altijd onze hoogste prioriteit.

WWW.STORK.COM

20140211_Petrochem-advert.indd 1 PET05 Advertenties II.indd 46

3/06/2014 10:43:32 04-05-16 11:20

waar onze klanten onze diensten nodig hebben, zowel nationaal als internationaal. We zien nog volop mogelijkheden om onze klanten verder te laten groeien.’

Innovatieve oplossingen Commercieel manager Lex Meeder van Mourik Services merkt dat opdrachtgevers nog al te vaak kijken naar kosten en kostenbesparingen. ‘We zien nog steeds een aantal gevallen waar puur op prijs wordt geconcurreerd en waar diegene die de laagste prijs aanbiedt de opdracht binnenhaalt, ongeacht de achterliggende kwaliteit en toegevoegde waarde die een bedrijf kan bieden. De methode van aanbestedingen gebeurt bij een aantal opdrachtgevers, bijvoorbeeld via portals waar offertes kunnen worden geüpload zonder dat er van gedachten kan worden gewisseld met de opdrachtgever. En dat terwijl het toch vaak lastig is om offertes te vergelijken in onze branche.’

Opdrachtgevers willen maar al te graag discounts, een term die vaak wordt verward met kostenbesparing, geeft Meeder aan. ‘Korting geven op tarieven gaat als gezond bedrijf niet. De kosten drukken door kosten te besparen, is wel een optie aangezien kostenbesparing uit de keten komt.’ Het werk neemt tegelijkertijd af en de concurrentie toe. ‘Er is prijserosie ontstaan. Wil je als contractor je bestaansrecht behouden, dan zal je innovatieve oplossing moeten kunnen bieden en een mogelijkheid moeten zoeken om dit ook te kunnen uitleggen aan de opdrachtgever. Dat doen we zelf ook,

Meeder: ‘De reden dat je kunt blijven bestaan zit niet in het laag offreren, maar juist in goede veiligheidscijfers en innovatieve oplossingen.’ door middel van bijvoorbeeld een aantal spin-offs. De reden dat je kunt blijven bestaan zit met andere woorden niet in het laag offreren, maar juist in goede veiligheidscijfers en het bieden van innovatieve oplossingen.’

Gemiste kansen De (petro)chemische industrie is een redelijk behoudende markt, gaat Meeder verder. ‘De vraag naar vernieuwing en bijvoorbeeld digitalisering en automatisering komt vaak niet vanuit de opdrachtgever. Zelf investeren we hier bewust wel in en proberen daardoor de vraag te creëren.’

De oorzaak van de terughoudendheid?

‘Opdrachtgevers nemen minder snel beslissingen of de beslissingen worden genomen door een directie die redelijk ver van de praktijk in Nederland afstaat.

Ze hebben eerder een economische visie dan een technologische visie. Ik verwacht dat technisch hoogopgeleiden in de toekomst vaker naar de achtergrond verdwijnen op directieniveau. Hun plaats wordt dan ingenomen door mensen die vooral op financiële parameters sturen.

Hierdoor worden mogelijk ook kansen gemist, aangezien bij investeringsbeslissingen alle aspecten in ogenschouw moeten worden genomen.’

Vernieuwen Toch ziet Meeder de toekomst niet somber in. ‘Het investeringsklimaat zal geleidelijk aan weer beter worden. Tegelijkertijd wordt de wereld ook internationaler.

De verschillen tussen landen of continenten nemen geleidelijk aan af doordat er met dezelfde maten – denk bijvoorbeeld aan emissies en lonen – zal worden gemeten. Dat zal nog even duren, maar die richting gaan we wel op.’

Tegelijkertijd hebben technologische ontwikkelingen zoals automatisering een positieve invloed op de industrie.

Neem industriële reiniging, een van onze pijlers. Waar vroeger drie mensen nodig waren om één lans te bedienen, bedient nu één man vijf lansen terwijl het werk veel minder belastend is. Zo zijn er tal van innovaties waar we ons op richten om de werkzaamheden zo aangenaam, nauwkeurig en licht mogelijk te maken voor de werknemers. Door als contractor continu aandacht te besteden aan veiligheid, ergonomie, innovaties en emissiebeperkende maatregelen, kun je je positie ten opzichte van concurrenten versterken en behoud je bestaansrecht.

Voor contractors die niet innoveren of zich louter richten op het bieden van de laagste prijs, is wellicht geen gouden toekomst weggelegd.’ ■ PETROCHEM 5 - 2016 47

PET05 X2 markt.indd 47

04-05-16 11:27

MARKET REVIEW ALGEMEEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

ABTECH ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

MLG Instruments

Abtech

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 5 - 2016 48 56 PETROCHEM 5 – 2016

PET05 Advertenties II.indd 48 PET_MartketReview.indd Alle pagina's

04-05-16 11:21

MARKET REVIEW MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

PIPE SUPPORTS

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

WARMTEBEHANDELING

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

ADVERTENTIE-INDEX Actemium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Aerzen Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Conway & Partners Advocaten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Deltavisie congres 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Evides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 iMaintain Prestatiemanagement 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Krohne Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tussen 18 en 19 Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 49 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 t/m 38 Stichting NAP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Stork Technical Services Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Stratt+. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Sulzer Turbo Services Rotterdam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Vopak Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 WINGAS Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 2016 57 49 PETROCHEM55- 2016

PET05 Advertenties II.indd 49

04-05-16 11:21 29-04-16 14:30

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Compl.care www.zaam.biz

IN CONTROL MET COMPLIANCE MANAGEMENT De complexiteit van de vele regels en wetten over veel verschillende assets/ onderwerpen/issues/situaties vraagt om de nodige kennis, inspanningen en zorgvuldigheid. Tijdens deze interactieve workshop worden deelnemers uitgedaagd om in de context van hun eigen organisatie inzicht te krijgen hoe in control te komen op naleving van wet- en regelgeving. Ook wordt gekeken naar de ISO 19600 richtlijn Compliance Management en wat die voor de deelnemers kan betekenen.

8 juni 2016 Xperience Dock, Rotterdam

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Evenementenhal www.evenementenhal.nl

ENERGY PLATFORM Kom naar Energy Platform op 31 mei, 1 & 2 juni 2016 in Hardenberg en ontdek welke innovaties, projecten en totaaloplossingen Nederland heeft in de gas-, wind- en olie-industrie. Samenwerkingen in deze industrie zijn cruciaal om nieuwe technologieën en innovaties te ontwikkelen die de energiemarkt versterken. Tijdens Energy Platform wordt hier uitgebreid op ingespeeld door de onshore en offshore markt te belichten en innovaties en projecten centraal te stellen.

31 mei-2 juni 2016 Evenementenhal, Hardenberg

Mikrocentrum www.grapheneconference.nl

GRAPHENE CONFERENCE 2016 Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst informeren we u graag over de actuele ontwikkelingen uit het veld. Hoewel het onderzoek naar grafeen applicaties nog steeds vooral binnen de universiteiten plaatsvindt, zien we ook spin-offs ontstaan die de stap naar de industriële en grootschalige applicatie voorbereiden. Een stap die genomen kan worden dankzij de samenwerking tussen universiteiten en de industrie. Of het nu gaat om de gevestigde partijen of start-ups, zonder early adapters ontstaat er geen vernieuwing.

9 juni 2016 High Tech Campus, Eindhoven

16 juni 2016 STC, Rotterdam

Petrochem platform www.deltavisie2016.nl

DELTAVISIE 2016 Wat is het geheim van de stevige concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta? Is dat gelegen in goedkope grondstoffen of een sterk groeiende afzetmarkt in het achterland? Nee, de sterke concurrentiepositie is te danken aan efficiëntie en synergie. De voorsprong die de bedrijven in de Nederlands-Vlaamse Delta daarmee hebben opgebouwd is echter niet vanzelfsprekend. Juist op het vlak van efficiëntie en synergie moeten er continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven.

Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken.

FME www.industrialtechnologies2016.eu

INDUSTRIAL TECHNOLOGIES 2016 Het congres bestaat uit een veelzijdig aanbod van plenaire en interactieve sessies en keynotes door onder andere Carlos Moedas, EC-commissaris onderzoek, wetenschap en Peter Wennink, Executive Vice President ASML. Deelnemers kunnen kiezen uit vier programmaonderdelen (new collaborations, revolution by technology and innovation, creating impact, en fostering smart, sustainable and inclusive growth), meer dan 90 presentaties en workshops en meer dan 70 internationaal gerenommeerde sprekers uit het veld van industrie, onderzoek en overheid.

22 - 24 juni 2016 RAI, Amsterdam

PETROCHEM 5 - 2016 50

PET05 H agenda.indd 50

04-05-16 11:16

Serving Servingthe theindustry industry Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een fullservice fullservice aanbieder aanbieder in de in de nationale nationale staalbouwbranche. staalbouwbranche.

Maatwerk, Maatwerk, vakmanschap vakmanschap en en veiligheid veiligheid (VCA-P) (VCA-P) staan staan hoog hoog in het in het vaandel. vaandel.

HetHet bedrijf bedrijf heeft heeft bijna bijna 80 80 jaarjaar ervaring ervaring en en is gespecialiseerd is gespecialiseerd in onderhouds-, in onderhouds-, reparatie-, reparatie-, inspectieinspectieen en nieuwbouwwerkzaamheden nieuwbouwwerkzaamheden in de in de energiemarkt energiemarkt en en in de in de zware zware en en (petro)chemische (petro)chemische industrie. industrie.

Denk Denk daarbij daarbij aanaan staalstaalen en trapconstructies, trapconstructies, platforms, platforms, leidingbruggen, leidingbruggen, tijdelijke tijdelijke constructies, constructies, etc.etc.

Onder Onder de de meest meest moeilijke moeilijke omstandigheden omstandigheden worden worden on-site on-site inspectie-, inspectie-, reparatiereparatieen en montagewerkzaamheden montagewerkzaamheden verzorgd, verzorgd, waarbij waarbij betrouwbaarheid, betrouwbaarheid, snelheid snelheid vanvan levering levering en en flexibiliteit flexibiliteit voorop voorop staan. staan.

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen de ‘Services de ‘Services & Maintenance’ & Maintenance’ divisie divisie vanvan Andus Andus Group.

Group.

De De andere andere divisies divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. en ‘Contracting’.

Andus Andus Group Group is een is een internationale internationale onderneming onderneming metmet circa circa 1.100 1.100 medewerkers medewerkers en 14 en 14 gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen wereldwijd wereldwijd actief actief in een in een breed, breed, industrieel industrieel werkveld. werkveld.

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw BV BV | Oppermanstraat | Oppermanstraat 80, 80, 3194 3194 AC AC Hoogvliet Hoogvliet NL NL | T |+31 T +31 (0)10 (0)10 - 416 - 416 16 44 16 44 | E |info@lengkeek-staalbouw.nl E info@lengkeek-staalbouw.nl

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BelBel of kijk of kijk op op www.lengkeek-staalbouw.nl www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com of www.andusgroup.com

Lenkeek Lenkeek A4 MagAd A4 MagAd Petrochem.indd Petrochem.indd 1 1 Omslag PET5 enkel.indd 51

07-04-16 07-04-16 15:45 15:45 04-05-16 04-05-16 11:28 11:28 04-05-16 11:58

OmslagAPET5 enkel.indd PET05 omslag.indd 1 52

04-05-16 11:58