PET07-2020 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 7 - 2020

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 7 - 2020

Van bruut geweld naar verfijnde innovatie • Plantmanager: ‘Krimp managen is nieuw voor mij’ • Inspectietermijnen moeten flexibeler • Thema: Duurzaamheid

13:11

PET7 omslag los.indd 1

20-10-20 15:53 15:58 20-10-20

ONDERHOUDSSTOP ONDERHOUDSSTOP ZONDER ZONDER ZORGEN ZORGEN brandwachthuren.nl brandwachthuren.nl

Brandwacht Brandwacht Huren Huren heeft heeft maar maar één één doel: doel: 0 incidenten 0 incidenten opop uwuw locatie. locatie. 100% 100% ontzorging ontzorging bij bij een een turnaround turnaround door door onze onze professionals. professionals. VanVan voorafgaand voorafgaand advies, advies, waarborging waarborging vanvan veiligheid veiligheid tottot evaluatie evaluatie enen nazorg. nazorg.

INDUSTRIËLE INDUSTRIËLE VEILIGHEID VEILIGHEID

VEILIGHEIDSKUNDIGEN VEILIGHEIDSKUNDIGEN MVK MVK

gasanalisten, gasanalisten, bedrijfshulpverleners. bedrijfshulpverleners.

Evaluatie, Evaluatie, Risicoanalyses Risicoanalyses en en BHV. BHV.

TECHNIEK TECHNIEK

SPECIALISTISCH SPECIALISTISCH MATERIAAL MATERIAAL

warmtebeeldcamera’s warmtebeeldcamera’s & gasdetectie. & gasdetectie.

blusmiddelen blusmiddelen en en ATEX-communicatiemiddelen. ATEX-communicatiemiddelen.

Mangatwachten, Mangatwachten, industriële industriële brandwachten, brandwachten,

Cameratoezicht Cameratoezicht op op besloten besloten ruimten, ruimten,

Arbeidsveiligheid, Arbeidsveiligheid, Risico Risico Inventarisatie Inventarisatie & &

Gasmeetapparatuur, Gasmeetapparatuur, (grootschalige) (grootschalige)

085085 - 773 - 773 00 00 76 76

PET PET7 PET A Voorplaat.indd Aomslag Voorplaat.indd 2 2 los.indd

20-10-20 15:58

Lengkeek Leng

IN DEZE EDITIE

10 VAN BRUUT GEWELD NAAR VERFIJNDE INNOVATIE In de energieen grondstoffentransitie is veel meer een systeem aanpak nodig, stelt directeur Arnold Stokking van Brightsite. ‘In de chemie willen we van lineair naar circulair. Dan moeten we op een andere manier naar de dingen kijken.’

14 INSPECTIETERMIJNEN MOETEN FLEXIBELER

24 THEMA: DUURZAAMHEID Eind 2021 of begin 2022 neemt Yara een definitieve investeringsbeslissing voor de bouw van een honderd megawatt elektrolyzer in Sluiskil. Het bedrijf ziet kansen om hiermee de CO2-footprint van de ammoniakproductie te verkleinen en wil tegelijkertijd een markt voor groene kunstmeststoffen opbouwen. Bij de beslissing of het project al dan niet doorgaat, speelt co-funding een belangrijke rol.

Er is een kloof tussen wat kan in onderhoud en wat er vanuit wetgeving moet. Dat bleek tijdens de eerste maanden van de coronacrisis. Sabic in Geleen kon bijvoorbeeld aantonen dat het veilig kon blijven produceren, toch werd ze door de toezichthouder gedwongen verplichte keuringen uit te voeren. Is het tijd voor een nieuwe blik op inspectietermijnen en de planning van onderhoud? In onze online talkshow Industrielinqs LIVE van 8 oktober spraken we hierover.

16 ‘KRIMP MANAGEN IS NIEUW VOOR MIJ’ Door het terugschroeven van de Groningse gaswinning stroomt er minder aardgas door het Nederlandse transportnet van Gasunie. Met name doordat er geen export meer is. Gascompressor stations zoals die in het Brabantse Ravenstein staan daardoor het overgrote deel van het jaar stand-by. Een grote uitdaging voor plantmanager Jan Willem Rongen

20 SCHADUWPARLEMENT VAN ONDERHOUD Onderhoud en techniek mogen wel eens hoger op de politieke kalender komen te staan. Zonder onderhoud staat alles stil en zonder techniek komen we niet verder. Daarom richtte het iMaintain platform (zuster van Petrochem) het Schaduwparlement van Onderhoud op. Uit de moties die schaduwkamerleden indienden blijkt wel hoe zeer de krapte op de technische arbeidsmarkt leeft. Ook werd aandacht gevraagd voor duurzaamheid en innovaties. Zaken die jongeren juist aan zouden kunnen trekken om voor de technische sector te kiezen.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Porthos krijgt mogelijk 102 miljoen euro EU-subsidie • Proeffabriek afbreekbaar bioplastic in aanbouw • Schelde-Deltaregio zeer geschikt voor grootschalige productie waterstof • IEA: Coronacrisis benadrukt sleutelrol LNG 6 Petrochem platform 22 Projecten 28 Column • Wim Soetaert 46

PETROCHEM 7 - 2020 3

PET B Inhoud.indd 3

20-10-20 15:27

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 7 - 2020 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 David van Baarle VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Jacqueline van Gool, Evi Husson LAY-OUT: Bureau OMA, Doetinchem OMSLAGFOTO: AdobeStock ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp 070 3990 000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 182,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 136,- per jaar Overig buitenland € 212,Losse verkoopprĳs € 23,Studentenabonnement € 42,Proefabonnement 3 mnd € 30,Meer informatie over de verschillende abonnementen vindt u via www.petrochem.nl/abonneren OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wĳzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 3122 088. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET Advertenties.indd 4

20-10-20 15:47

COMMENTAAR

‘Als dit soort ontwikkelingen van de politiek vandaan hadden moeten komen, dan waren we mogelijk lang niet zo ver geweest.’

Holistisch Weg met de stokpaardjes. Zodra politieke partijen zich met de transitie bemoeien, dan is enige samenhang ver te zoeken. Het wordt een discussie van middelen in plaats van doelen – of eigenlijk dekt het Engelse woord purpose de lading beter. De VVD flirt met kernenergie, FvD wil een – nog niet beschikbare – thoriumcentrale en D66 wil zesduizend windmolens van tien megawatt op zee. Misschien moeten we het allemaal onderzoeken, en vooral niks van tevoren uitsluiten. Maar denken in enkelvoudige oplossingen gaat ons sowieso niet helpen. Eens te meer gezegd: er is geen silver bullet… Probleem van politieke partijen is dat zij – en helemaal in aanloop naar verkiezingen – zieltjes moeten winnen. En dat staat soms lijnrecht tegenover wat nodig is. Tijdens mijn studie voor wijsgerig ingenieur aan de Universiteit Twente, discussieerden we regelmatig over de frictie tussen politiek en ethiek. Platgezegd: in de politiek gaat het om belangen en gewin, in de ethiek om wat nodig is. Commissaris Het is daarom de vraag of je belangrijke ontwikkelingen – die een lange adem nodig hebben – aan de wispelturige politiek moet overlaten. Tijdens een van onze recente talkshows Industrielinqs LIVE maakte Cas König, directeur Groningen Seaports, zich daar zorgen over. ‘Elke politieke stroming sluit iets van de energietransitie uit, of het nu kolen, biomassa, waterstof, zonnecellen of het plaatsen van windmolens is, er is altijd wel iemand tegen.’ Hij pleit voor de komst van een commissaris op het gebied van energietransitie. Net als de Deltacommissaris die is aangesteld om overstromingen te voorkomen. ‘Laten we iemand aanstellen die het gaat regelen, met goed verstand van zaken en goede mensen om zich heen en input vanuit de samenleving.’ In het hoofdinterview van deze Petrochem valt Arnold Stokking, directeur van Brightsite, hem vanuit Limburg bij. De politiek is veel te veel gericht op de korte termijn, vindt hij. Een spanningsboog van maximaal vier jaar. Volgens Stokking verdient de oproep van König nog wel wat aanvulling. ‘De online talkshow triggert terecht de slagkracht die we nodig hebben. Maar ik wil er nog wel een onderwerp aan toevoegen: gas, olie en elektrici-

teit zijn niet alleen energiebronnen, maar ook grondstoffen voor de basischemie, kunststoffen bijvoorbeeld. De kennis, kunde en infrastructuur van deze sector is zeer relevant in deze. Ik pleit ervoor beide dossiers veel meer integraal te benaderen. Laten we een energie- én grondstoffencommissaris benoemen!’ Slimme visionairs Sowieso pleiten beide heren voor een systeemaanpak. Noem het holistisch of inclusief. Bij het woord holistisch moet ik altijd weer even denken aan de Smart for Vision. Ongeveer tien jaar geleden presenteerden autofabrikant Daimler Benz en chemiefabrikant BASF een Smart-prototype dat volledig holistisch is ontworpen. Tot aan de velgen toe is de auto van kunststof, waardoor hij lichter is dan vergelijkbare modellen. Dat komt de elektrische actieradius al zeer ten goede. Het dak bestaat uit transparante zonnecellen en organische leds (oleds). Zonnecellen wekken voldoende energie op voor de boordcomputer en voor de oleds. Daardoor schijnt er altijd een zonnig licht in de auto, zelfs als het buiten regent. In de stoel zit een innovatief schuim, dat comfortabel aanvoelt ondanks de geringe dikte. Daardoor heeft hij een kleiner formaat, maar toch genoeg beenruimte. En dat scheelt weer gewicht en dus elektrische actieradius. Alles in de auto staat in het teken van de integratie van klimaatdoelstellingen en comfort. Inmiddels zijn verschillende snufjes van dit prototype toegepast in bestaande auto’s. Zo heeft de BMW i3 die comfortabele, doch dunne stoelen. De auto lijkt klein van buiten, maar is onverwacht ruim van binnen. Als dit soort ontwikkelingen van de politiek vandaan hadden moeten komen, dan waren we mogelijk lang niet zo ver geweest. Je hebt daar slimme visionairs voor nodig, die breed durven te kijken, samen durven te werken en slimme ontwikkelingen durven te combineren. Niet middelgericht, maar doelgericht. Niet uitsluiten, maar verschillende oplossingen juist insluiten. Dat wordt inderdaad beter geborgd door een team van onbevooroordeelde slimme mensen, geleid door een verbindende commissaris, dan door het kortetermijndenken van de politiek. Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 7 - 2020 5

PET C Commentaar.indd 5

20-10-20 15:29

FEITEN & CIJFERS Shell Moerdijk en Bilfinger Industrial Services Nederland hebben een nieuw multidisciplinair raamcontract afgesloten voor access solutions, isolatie, conservering en tracing. Het raamcontract is een tweejarige verlenging van het bestaande contract en omvat een aanzienlijke scope waarvoor dagelijks 150 tot 200 Bilfinger medewerkers aan de slag zijn. Bilfinger zet bij Shell Moerdijk verschillende innovatieve oplossingen in. Met deze innovaties is de registratie van uren, het opnemen van steiger- en isolatiewerk en het maken van werkbonnen volledig gedigitaliseerd. Contractverantwoordelijken van Shell kunnen in één oogopslag alle relevante gegevens inzien. Ook is de administratieve workflow volledig geautomatiseerd. DSM verkoopt haar tak voor duurzame coatingharsen aan Covestro voor 1,6 miljard euro. De verkoop past in de lijn van DSM, dat zich steeds meer richt op voeding, gezondheid en duurzaam leven. De omzet van de verkochte tak (Resins & Functional Materials) was in 2019 1 miljard euro. Door de overname wordt Covestro een van grootste leveranciers op het gebied van duurzame coatingharsen. De afronding van de transactie wordt verwacht in het eerste kwartaal van 2021 en is afhankelijk van de goedkeuring van de regelgevende instanties, inclusief de goedkeuring van de mededingingsautoriteiten. TechnipFMC heeft het contract toegekend gekregen voor de modernisering van de ethyleenfornuizen van Shell Moerdijk. Gedurende vijf jaar vervangt Shell een groot aantal oude fornuizen van de stoomkraker. Acht nieuwe fornuizen komen in de plaats van de zestien oudste eenheden. De capaciteit blijft gelijk. TechnipFMC heeft een contract voor het ontwerp, de inkoop en fabricage van modules (EPF) van gepatenteerde apparatuur en gerelateerde diensten voor acht ethyleenfornuizen op het petrochemische complex. Met de veel efficiëntere fornuizen kan Shell het energiegebruik in Moerdijk flink terugbrengen.

PETROCHEM 7 - 2020 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

PORTHOS KRIJGT MOGELIJK 102 MILJOEN EURO EU-SUBSIDIE De Europese Commissie stelt voor het Porthos-project 102 miljoen euro subsidie te geven. Porthos is een project om CO2 van de Rotterdamse industrie op te slaan onder de Noordzee. Als het Europees Parlement akkoord gaat, dan draagt Europa een flink deel van de investering van Porthos van in totaal 450 tot 500 miljoen euro. Porthos slaat vijftien jaar lang zo’n 2,5 megaton CO2 per jaar van Air Liquide, Air Products, ExxonMobil en Shell op onder de bodem van de Noordzee. Dat is tien procent van de uitstoot van de Rotterdamse industrie. De Europese Commissie wil financieel bijdragen aan de aanleg van Porthos omdat men afvang en opslag van CO2 (CCS) ziet als noodzakelijk om de opwarming van de aarde te beperken CCS speelt een belangrijke rol in de recente Green Deal van de Europese Commissie. Porthos is naar eigen zeggen binnen de EU het meest vergevorderde project voor grootschalige opslag van CO2. De subsidie komt uit het Connecting Europe Facility-budget. Porthos komt voor deze subsidie in aanmerking omdat Rotterdam samenwerkt met Antwerpen en North Sea Port op het gebied van CCS. Dankzij de Europese subsidie is er minder Nederlandse subsidie nodig voor het project. De bij Porthos betrokken partijen EBN, Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam gebruiken de bijdrage van de EU deels voor het aanleggen van een toekomstbestendige CO2-leiding door het havengebied. De capaciteit van de pijpleiding maakt het mogelijk om ook andere bedrijven van de transportleiding gebruik te laten maken. Hiermee voorkomt men aanleg van een tweede leiding in de toekomst. Eind 2020 kunnen de bedrijven de SDE++-subsidie aanvragen. In 2021 wordt bekend of die daadwerkelijk verleend wordt en moeten de vergunningen afkomen. Op basis daarvan nemen de betrokken bedrijven de finale investeringsbeslissing. In 2022 en 2023 staat de aanleg van het systeem gepland. In 2024 is het operationeel. PROEFFABRIEK AFBREEKBAAR BIOPLASTIC IN AANBOUW Phario-project dat in 2019 Water Innovator of the Year werd, gaat de volgende fase in. Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC hebben een overeenkomst gesloten om in Dordrecht een proeffabriek te bouwen. In de fabriek produceren de partijen PHBV, een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic. PHBV wordt gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. Waterschap Brabantse Delta, De Dommel, Hollandse Delta, Scheldestromen en Wetterskip Fryslân maakten in 2016 met behulp van bacteriën die afvalwater zuiveren, het bioplastic PHBV. PHBV is een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Dit is volledig afbreekbaar onder natuurlijke omstandigheden in zowel grond en composteringsinstallaties als in zoet – en zout water. Na het pilotproject PHARIO onderzochten de betrokken partijen of de markt het product verder kon ontwikkelen, maar dit bleek nog iets te vroeg. De markt voor dit type plastic is op dit moment in ontwikkeling en dat is veelbelovend. De kunststofindustrie, die nu vaak met fossiele plastics uit aardolie werkt, wil eerst voldoende materiaal hebben om de verwerking en het gebruik te testen. De proeffabriek in Dordrecht levert het materiaal hiervoor zodat diverse partners het materiaal kunnen testen. De ervaring uit het PHARIO-project wordt in de proeffabriek gecombineerd met de kennis van partner Paques. Zij ontwikkelt samen met de TU Delft een technologie om PHBV ook uit industrieel afvalwater te halen. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan. Naar verwachting wordt deze eind 2021 geopend. In de tussentijd wordt een verdere inventarisatie gemaakt van potentiële leveranciers van vetzuren en worden organisaties gezocht voor andere toepassingen van PHBV.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

20-10-20 15:30

FOTO’S: ADOBESTOCK

SCHELDE-DELTAREGIO ZEER GESCHIKT VOOR GROOTSCHALIGE PRODUCTIE WATERSTOF Smart Delta Resources (SDR)-partners Dow, Yara, Zeeland Refinery, PZEM, Engie, ArcelorMittal, Ørsted en havenbedrijf North Sea Port hebben de potentie laten onderzoeken van grootschalige productie en gebruik van groen waterstof in de ScheldeDeltaregio. Die blijkt hiervoor uitermate geschikt te zijn. Het onderzoek heeft mogelijke locaties en de systeemintegratie van grootschalige elektrolyse in kaart gebracht. Diverse locaties in het havengebied van North Sea Port zijn daarvoor geschikt. Concretisering van vier locaties is reeds van start gegaan, waaronder locaties in Vlissingen, Rodenhuize en in Sluiskil, waar Yara en Ørsted eerder hebben aangekondigd te gaan samenwerken. Smart Delta Resources (SDR) is een internationaal samenwerkingsverband van energieen grondstofintensieve bedrijven in de Schelde-Deltaregio. De regio is de grootste (op aardgas gebaseerd) waterstofproducent en verbruiker van Nederland en Vlaanderen en wil haar C02-uitstoot drastisch reduceren. Hiervoor is binnen SDR het Hydrogen Delta programma ontwikkeld, dat zich richt op grootschalige productie van groene waterstof. Het huidige waterstofgebruik in de regio beslaat meer dan een derde van de Nederlandse industrie. Een hechte samenwerking tussen industrie, haven en overheden maken directe toepassing van waterstof als grondstof mogelijk. De regio beschikt reeds over een grootschalig, flexibel aanbod van steamreformers (SMR’s) om niet-continue groene waterstof output van elektrolyzers ‘glad te strijken’. Ook de tijdens de elektrolyse geproduceerde zuurstof kan lokaal worden afgezet bij onder meer staalproducent ArcelorMittal, Zeeland Refinery, Dow en Yara. De regio ligt gunstig nabij diverse hernieuwbare energievoorzieningen zoals snelle aanlanding van windenergie en CO2-neutrale elektriciteit voor de productie van waterstof middels de kerncentrale in Borsele. Bovendien beschikt de regio op dit moment al over een hoogwaardige gas-/elektriciteitsinfrastructuur. Dit geeft grensoverschrijdende mogelijkheden voor balancering van elektriciteit. Aansluitend zijn er uitstekende mogelijkheden voor aansluiting op een landelijke waterstof-backbone en voor realisatie van een waterstofhub in het havengebied van North Sea Port. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de provincie Zeeland. IEA: CORONACRISIS BENADRUKT SLEUTELROL LNG Vloeibaar aardgas (LNG) blijft centraal staan om de continuïteit van de wereldwijde aardgasvoorziening te waarborgen. Dat zegt de International Energy Agency (IEA) na het uitbrengen van een nieuw LNG-rapport. LNG speelde een belangrijke rol in de aanpassing van de sector aan de daling van de wereldwijde vraag naar gas in de eerste helft van 2020. Het internationale energieagentschap verwacht een daling van de wereldwijde vraag naar gas van drie procent. De grootste jaarlijkse daling die ooit is geregistreerd, sinds de publicatie van het Global Gas Security Review. Het rapport benadrukt dat de LNG-handel sterk afneemt ten opzichte van het hoge niveau van 2018. Covid-19 heeft wel invloed op de historische vraagdaling, maar de sterke daling is grotendeels het resultaat van overschotten in de markt. Tegelijkertijd zijn investeringen tot stilstand gekomen. In de vertraagde gasmarkt blijft LNG een centrale rol spelen bij het in evenwicht brengen van de mondiale markten. Het creëert voldoende flexibiliteit om mee te veren met fluctuaties. Gasproducenten en exporteurs werden in de eerste helft van het jaar geconfronteerd met een ongekende daling van de wereldwijde vraag naar gas. Als antwoord daarop daalde de maandelijkse wereldwijde export tussen januari en juli 2020 met zeventien procent. De wereldwijde vraag naar gas is in de eerste helft van 2020 naar schatting met vier procent gedaald. Die daling kwam door de combinatie van de coronacrisis en een milde winter op het noordelijk halfrond. In het tweede kwartaal van 2020, het hoogtepunt van wereldwijde lockdowns, daalden de spotprijzen voor aardgas in alle grote regio’s tot hun laagste niveau in tien jaar. In het derde kwartaal lieten de prijzen daarentegen een sterke stijging zien, ondersteund door aanpassingen aan het aanbod en vraagherstel. De vraag naar aardgas zal naar verwachting in 2021 met drie procent toenemen. Het vooruitzicht van een langdurige pandemie verhoogt echter de onzekerheid over het tempo van het herstel in 2021.

Europa heeft een subsidie van 9 miljoen euro toegekend aan een CO2-project van zeven chemie- en energiebedrijven in de haven van Antwerpen. Met het project Antwerp@C willen de partners tegen 2030 de helft van de CO2-uitstoot in de haven afvangen. De zeven bedrijven onderzoeken in het project de technische en economische haalbaarheid van de bouw van CO2-infrastructuur in de haven van Antwerpen. Ze kijken naar toepassingen voor het afvangen en hergebruiken of opslaan van CO2 op redelijk korte termijn en tegen draagbare kosten. De toegekende subsidie wordt gebruikt om studies uit te voeren voor een exportterminal voor vloeibare CO2, een CO2-pijpleiding in de haven van Antwerpen en een CO2-pijpleiding naar Nederland. De Nederlandse (petro)chemische industrie moet in 2030 de veiligste ter wereld zijn. Het uitgangspunt is de veiligheidsprestaties van het (petro) chemische bedrijfsleven continu te verbeteren en een bijdrage te leveren aan het streven naar nul incidenten. Daarvoor werken overheid, (petro) chemisch bedrijfsleven en de wetenschap samen in Safety Delta Nederland (SDN). Hiervoor ondertekenden zij een convenant. SDN richt zich op de ontwikkeling van innovatieve veiligheidsconcepten voor Brzo-bedrijven. Er wordt een SDN Kenniscentrum ingericht waar alle belanghebbenden kennis over veiligheid kunnen halen en brengen. Verder wordt gestart met innovatieen onderzoekstrajecten op de onderwerpen corrosie onder isolatie, lekdetectie en menselijk handelen. Sinds eind 2016 werken overheid, (petro)chemisch bedrijfsleven en wetenschap in het programma Duurzame Veiligheid 2030 samen. Het programma eindigt op 31 december 2020. De samenwerking heeft tot mooie resultaten geleid. De drie partijen zijn ervan overtuigd dat verdere samenwerking nog meer kansen biedt om de veiligheid in de (petro) chemische industrie verder te verbeteren. Deze samenwerking is vormgegeven in SDN.

PETROCHEM 7 - 2020 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

20-10-20 15:30

MOBILE DEGASSING, GUARANTEED CONTINUITY

YOUR SITE. A BETTER PLACE.

FLYING COMBUSTOR®

MOBILE COMBUSTOR®

ZONE - 0 VENTILATOREN

LANGE TERMIJN OPLOSSINGEN

SIS, marktleider in mobiele verbrandingssystemen en Zone – 0 ventilatoren. Onze services en technologieën vormen de sleutel om (VOC) emissies en geur te reduceren, onder controle te houden en te voldoen aan de meest stringente milieuwetten en regels. Wij zorgen voor uw continuïteit.

TANK TERMINAL

BACK-UP EN VERVANGING VRU

RAFFINADERIJEN/ CHEMISCHE PLANTS

PIJPLEIDINGEN

VERSCHEPEN

BOL TANKS

SIS GmbH   

+49 (0) 4132 654 9100 +31 (0)6 1559 7982 INFO@S-I-S.COM

 WWW.S-I-S.COM

SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd 1 PET Advertenties.indd 8

17-09-19 10:39 20-10-20 15:47

FEITEN & CIJFERS TURNAROUND AMMONIAKFABRIEK YARA Yara neemt ammoniakfabriek Reforming-D uit bedrijf voor grootschalig onderhoud. Ruim 45 miljoen euro gaat tijdens de turnaround naar extra projecten om de veiligheid, betrouwbaarheid en energie-efficiency weer verder verbeteren. Extra aandacht gaat uiteraard naar coronamaatregelen. Reforming D is een van de drie ammoniakfabrieken op de site. Samen produceren ze ruim 1,8 miljoen ton ammoniak per jaar. Ter voorbereiding op de stop in coronatijd bezocht Yara andere Nederlandse chemiebedrijven, die eerder dit jaar hun grootschalige onderhoud al corona-proof wisten te organiseren. Bij de specifieke maatregelen die Yara neemt, staat centraal dat het uitvoeren van de geplande werkzaamheden de dagelijkse bedrijfsvoering in andere afdelingen op het terrein niet mogen ontregelen of in gevaar brengen. De onderhoudsstop vindt dan ook plaats op een afgebakend terrein. Medewerkers in de controlekamers worden zoveel mogelijk geïsoleerd van de mensen die in de stop zelf bezig zijn. Er is een aparte ingang gecreëerd, met een zogenoemde ‘onboarding tent’. Daar wordt iedereen die in de stop werkt, gecheckt op gezondheidsklachten. Er zijn ook temperatuurstraten waar medewerkers en contractors doorheen gaan voor ze het terrein kunnen betreden. Ook zijn er testen beschikbaar en heeft Yara afspraken gemaakt met laboratoria om snel een testuitslag te hebben. Het voorkomen van besmettingsmomenten staat steeds centraal in de aanpak. Zo zijn er extra sanitaire ruimtes, een strikt hygiëneprotocol en frequente schoonmaakrondes. Grotere tenten waar mensen bij elkaar komen, zijn ingedeeld in area’s voor maximaal honderd personen. Op sommige dagen werken tot zo’n duizend extra mensen op de site. Naast de gebruikelijke pbm’s worden helmen gebruikt met een geïntegreerd gelaatscherm. Speciaal opgeleide ‘spotters’ zien erop toe dat alle maatregelen in acht worden genomen. Zij spreken mensen aan op hun gedrag en maken hiervan rapportages om continu te leren en verbeteren. Verder heeft Yara samen met de overheid risicoscenario’s opgesteld en continuïteitsplannen voorbereid. Reforming-D vormt samen met twee andere ammoniakfabrieken de ruggengraat van Yara Sluiskil. Het zijn de grootste ammoniakfabrieken van Yara en in Europa. Ze zetten waterstof met stikstof uit de lucht om in ammoniak. De CO2 die daarbij ontstaat, wordt voor een deel gebruikt voor de productie van ureum. Daarnaast maakt Yara bijvoorbeeld ook salpeterzuur in Sluiskil. Dit wordt hoofdzakelijk gebruikt voor de productie van ammoniumnitraathoudende meststoffen voor akkerbouwers. De laatste grote stop van Reforming-D was in 2014. Twee jaar geleden behaalde de fabriek een wereldrecord door na de stop 1.376 dagen non-stop in bedrijf te zijn geweest. Overigens was in het najaar van 2018 Reforming-E aan de beurt voor een onderhoudsstop van zes weken. Toen investeerde Yara veertig miljoen euro in verbeterprojecten. Zo werden het DCS-besturingssysteem en verschillende leidingen en vaten vervangen en het rotating equipment gereviseerd. BRENT RUWE OLIEKOERS 43,0 42,4 41,8

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

41,2 40,6 40,0 39,4 38,8 38,2 37,6 37,0 14

September 2020

TNO is door de provincie Noord-Brabant gevraagd te onderzoeken welke rol kernenergie kan spelen in de provincie. TNO kijkt samen met de Nuclear Research & Consultancy Group naar de kritische factoren die van invloed zijn bij het gebruik van conventionele reactoren. Maar ook naar nieuwe kernreactoren, zoals concepten die thorium en gesmolten zout toepassen. Het onderzoek van TNO zal in januari 2021 gereed zijn, zodat Provinciale Staten in het voorjaar een koers voor de provincie kunnen bepalen ten aanzien van kernenergie.

PERSONALIA Ron Hagen (54) is per 1 september de nieuwe directeur van Noordgastransport. Hij volgde Kees van Braak op die ruim dertig jaar deze functie bekleedde. Van Braak blijft nog een jaar werkzaam als adviseur om een goede overgang te waarborgen. Ron Hagen begon zijn carrière bij Elf Petroland en via diverse internationale functies bij Shell en Oranje-Nassau Energie was hij sinds februari 2019 werkzaam bij Neptune Energy als business development manager. Noordgastransport is eigenaar van circa vijfhonderd kilometer pijpleidinginfrastructuur op de Noordzee en een bewerkingsstation in Uithuizen. Drs. ing. Miguel Delcour (45) is per 12 oktober 2020 benoemd tot directeur van het KIVI-bureau en zal per direct de taken van interim-directeur Bart Struwe overnemen. Het bureau van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs ondersteunt het hoofdbestuur en de 50 gespecialiseerde afdelingen van de beroepsvereniging van ingenieurs. De nieuwe directeur Miguel Delcour studeerde Technische Bedrijfskundige/Grafisch Management aan de hogeschool in Tilburg en Bedrijfswetenschappen aan de RSM Erasmus Universiteit te Rotterdam. Zijn voornaamste interessesfeer ligt in de combinatie van een management, complexe politieke- en bestuurlijke structuren, techniek en commercie.

Oktober 2020

PETROCHEM 7 - 2020 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

20-10-20 15:30

INTERVIEW

Van bruut geweld naar verfijnde innovatie

PETROCHEM 7 - 2020 10

PET O Interview.indd 10

20-10-20 15:31

In de energieen grondstoffentransitie is veel meer een systeemaanpak nodig, stelt directeur Arnold Stokking van Brightsite. ‘In de chemie willen we van lineair naar circulair. Dan moeten we op een andere manier naar de dingen kijken.’ Bijvoorbeeld zoals Elon Musk, die niet alleen bezig is met de doorontwikkeling van de auto, maar het idee van transport op een andere manier benadert. ‘Veel meer holistisch. Een en al systeemdenken.’ Wim Raaijen

FOTO’S: BRIGHTSITE

Innovatie heeft geen grenzen. Niet geografisch, maar ook niet sectoraal. Tesla’s zijn niet bijzonder innoverend als het om het ontwerp van de auto gaat en elektrische aandrijving is ook niet nieuw. De auto’s zijn ook groot genoeg om er voldoende batterijen in te stapelen voor een goede actieradius. Nee, het vernieuwende zit in de ICT. Het gebied waar Elon Musk en zijn kompanen oorspronkelijk vandaan komen. Dat maakt zelfrijdende auto’s, een uitgekiend energiebeheerssysteem en meer mogelijk. Arnold Stokking omarmd deze analogie dankbaar. Zelf komt hij ook uit de hightech, hij werkte meer dan twee decennia bij Philips. Die achtergrond kan hem nu in de chemie van pas komen als directeur van Brightsite, het innovatiecentrum op Chemelot. Helemaal als het om elektrificatie van de industrie en met name elektrochemie gaat. ‘Het zijn hot items’. 2030 Brightsite kiest daarin wel haar eigen route. Stokking: ‘Natuurlijk is er veel te doen over groene waterstof, via elektrolyse van water. Grote partijen als Shell, Dow, BASF en Sabic doen veel onderzoek naar elektrische krakers. We volgen het allemaal met veel interesse, maar in ons onderzoek richt onze aandacht daar niet op. Op het vlak van elektrochemie focussen wij ons op plasmatechnologie. In de kern overigens geen nieuwe technoloPETROCHEM 7 - 2020 11

PET O Interview.indd 11

20-10-20 15:31

INTERVIEW gie. De voorloper van het Duitse bedrijf Evonik produceerde al in de Tweede Wereldoorlog acetyleen en waterstof met plasma’s. Dat gebeurde toen nog met bruut geweld.’ Nog steeds gebruikt Evonik dat proces, als er overschotten zijn van duurzaam opgewekte stroom. In het proces wordt acetyleen uit aardgas geproduceerd, waarbij waterstof een bijproduct is. Acetyleen wordt vervolgens omgevormd tot etheen na hydrogenering. ‘Inmiddels wel met betere controls natuurlijk.’ Elektrochemische processen als deze moeten nog wel veel verder worden verfijnd en vooral een goed alternatief bieden voor bestaande processen. ‘Chemie op basis van aardolie en -gas is op het moment zo goedkoop en efficiënt dat het moeilijk is om daar mee te concurreren.’ Daarom moeten alle zeilen worden bijgezet en vooral ook over hekken heen worden gekeken. Brightsite richt zich op daarom op de volgende generaties toepassingen van plasmatechnologie. Die

moeten efficiënter, kosteneffectiever zijn en breder inzetbaar. In het geval van de plasmatechnologie kan de chemie ook leren van wat in andere sectoren gebeurt. Stokking: ‘Bij Differ onderzoeken ze de plasmatechnologie voor kernfusie en ook bij ASML en in de medische wereld hebben ze veel kennis van deze technologie. Met kennis uit verschillende sectoren willen we grote stappen maken in de chemie. Ook is er nog fundamenteel onderzoek nodig, om van het brute geweld van de oude toepassing veel verfijndere processen te maken. Dat zal mogelijk pas na 2030 op grotere schaal wat opleveren.’ Vlottrekken Vanuit zijn achtergrond in de hightech neemt Stokking ook het systeemdenken mee. Niet alleen maar in lineaire stapjes redeneren, maar juist vanuit het grotere geheel. ‘In de chemie willen we van lineair naar circulair. Dan moeten we op een andere manier naar de dingen

‘Met kennis uit verschillende sectoren willen we grote stappen maken in de chemie.’

kijken.’ Bijvoorbeeld zoals Elon Musk, die met Tesla niet alleen bezig is met de doorontwikkeling van de auto, maar het idee van transport op een andere manier benadert. ‘Veel meer holistisch. Een en al systeemdenken.’ Denken vanuit een groter systeem past ook bij het andere onderzoek van Brightsite, met name de mogelijkheden van chemische recycling van plastics en de inzet van biomassa als grondstof. Het zwaartepunt van Brightsite ligt daarbij vooral op vergassing. Op de Chemelot site is Sabic ook bezig met pyrolyse, om plastic afval om te zetten in nieuwe grondstoffen voor krakers. En binnen het Economisch Netwerk Zuid Nederland, waarbij Brightsite is betrokken, coördineert de haven van Moerdijk een brede coalitie rond pyrolyse van gebruikt plastic. Stokking: ‘Als je die twee met elkaar vergelijkt, dan is pyrolyse bruut geweld en vergassing wat verfijnder.’ Willen we de transitie vlottrekken, dan hebben we allebei nodig. Te goedkoop Met pyrolyse kun je wellicht een groot deel van de bestaande installaties laten staan. Door de input te veranderen, kun je verregaand verduurzamen. Uiteindelijk breng je plastic afval weer terug naar

PETROCHEM 7 - 2020 12

PET O Interview.indd 12

20-10-20 15:31

bouwstenen die in bestaande krakers kunnen worden gevoed. ‘Op zich prima natuurlijk’, stelt Stokking. ‘Je zou kunnen zeggen: hoe sneller je bestaande installaties schoner krijgt - bijvoorbeeld door de feedstock te vergroenen, hoe beter het is. Maar ik denk dat we uiteindelijk ook meer disruptieve technolo gieën, zoals vergassing, nodig hebben om nog grotere stappen te kunnen maken.’ De richtingen en technologieën zijn er wel, maar waar Stokking zich vooral zorgen over maakt is de schaal en het tempo van de transitie. Natuurlijk moet alles er aan worden gedaan om zaken sneller te laten verlopen. Maar een transitie voltrekt zich nu eenmaal niet van de ene op de andere dag. ‘Met haar plannen voor de pyrolysefabriek op Chemelot kan Sabic zo maar de grootste van Europa worden. Maar dat is allemaal nog steeds heel klein. Heb je onlangs dat nieuwsitem gezien over de recycling van kleren? Van slechts één procent van de ingezamelde textiel wordt uiteindelijk verwerkt tot nieuwe kleren. De rest krijgt een laagwaardigere toepassing of wordt verbrand. Daar schrok ik van. Maar met plastics is dat dus niet anders. Nog steeds worden heel weinig kunststoffen hergebruikt. Dat komt onder meer doordat virgin plastic nu nog veel te goedkoop is. Wellicht hebben we dertig jaar nodig om het hele systeem te veranderen.’ Integraal De politiek is nog te veel gericht op de korte termijn, vindt Stokking. Een spanningsboog van maximaal vier jaar. Hij kan zich daarom grotendeels vinden in een pleidooi van Cas König onlangs in de online talkshow Industrielinqs LIVE. De directeur van Groningen Seaports vindt dat de energietransitie niet in goede handen is bij de politiek. König: ‘Als we de klimaatafspraken voor 2030 willen halen, dan moeten we nu keuzes maken. Laten we dat aan de politiek over, dan discussiëren we veel te lang. En halen we de doelstellingen echt niet.’ Hij pleit voor de komst van een commissaris op het gebied van energietransitie. Net als de Deltacommissaris die is aangesteld om overstromingen te voorkomen. Volgens Stokking verdient de oproep van König nog wat aanvulling: ‘De online talkshow triggert terecht de slagkracht die we nodig hebben. Maar ik wil er nog wel

Arnold Stokking (Brightsite): ‘Wellicht hebben we dertig jaar nodig om het hele systeem van recycling te veranderen.’

een onderwerp aan toevoegen: gas, olie en elektriciteit zijn niet alleen energiebronnen, maar ook grondstoffen voor de basischemie, kunststoffen bijvoorbeeld. De kennis, kunde en infrastructuur van deze sector is zeer relevant in deze. Ik pleit ervoor beide dossiers veel meer integraal te benaderen. Laten we een energieén grondstoffencommissaris benoemen!’ Overigens hoort hij regelmatig positieve geluiden uit de politiek. Bijvoorbeeld

van minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat. ‘Hij was laatst op bezoek op Chemelot. In de gesprekken die we met hem voerden, merk je dat hij weet waarover hij het heeft. Hij ziet het goed dat verduurzaming en economie hand in hand moeten gaan en schaal en tempo heel belangrijk zijn. De richting is goed, maar geef ons de tijd.’ Dan kan onderzoek en ontwikkeling ‘de motor zijn van een groene chemie.’ ■ PETROCHEM 7 - 2020 13

PET O Interview.indd 13

20-10-20 15:31

INDUSTRIELINQS LIVE

Inspectietermijnen moeten flexibeler Er is een kloof tussen wat kan in onderhoud en wat er vanuit wetgeving moet. Dat bleek tijdens de eerste maanden van de coronacrisis. Sabic in Geleen kon bijvoorbeeld aantonen dat het veilig kon blijven produceren, toch werd ze door de toezichthouder gedwongen verplichte keuringen uit te voeren. Is het tijd voor een nieuwe blik op inspectietermijnen en de planning van onderhoud? In onze online talkshow Industrielinqs LIVE van 8 oktober spraken we hierover.

Dagmar Aarts

Sabic in Geleen was eind februari klaar voor de turnaround van haar kraker. Maar toen brak de coronacrisis uit. Contractors lieten weten zich niet meer comfortabel te voelen en dat ze niet konden garanderen dat ze genoeg mensen konden mobiliseren. ‘We moesten risico’s van procesveiligheid en de integriteit van de installaties afwegen tegen gezondheidsrisico’s van medewerkers’, zegt site director John Bruijnooge. ‘We vonden het niet verantwoord om de stop door te laten gaan.’ Sabic had in condition based maintenance en risk based inspection geïnvesteerd om de integriteit van zijn assets te borgen. Sabic’s eigen Inspectiedienst van Gebruiker (IVG) analyseerde samen met de conformiteitsbeoordelingsinstantie (NL-CBI) dat een paar maanden langer doordraaien geen additionele en significante veiligheidsrisico’s zou opleveren. Het Saoedische chemiebedrijf zou dan ook zeker veilig door kunnen werken om de site alsnog uit bedrijf te nemen als dit veilig en verantwoord was. Zo’n drie maanden na de officiële uiterste keuringsdatum. ‘We kregen geen toestem-

ming’, zegt Bruijnooge. Sabic had al wel een plan B klaarliggen en zette de fabriek alsnog voor 1 juli stil. Weinig nut Volgens Bruijnooge heeft hij van deze periode geleerd dat er nog wat werk te doen is richting de overheid. ‘Ik snap dat er een overheid nodig is die positief kritisch meekijkt zodat we niet te grote sprongen maken en niet te gemakkelijk omgaan met bepaalde risico’s. Maar als risk based inspection, metingen en inspectietechnieken niet ingezet mogen worden om de risicobepaling duidelijker te maken en te leiden tot nieuwe inzichten en installaties toch om de paar jaar open moeten, heeft het weinig nut te investeren in die technieken.’ Technical manager industrie Gerlof Sijnstra van NL-CBI Bureau Veritas begrijpt de frustratie van Bruijnooge. ‘Ik kan me niet voorstellen dat bedrijven zo ver de randjes opzoeken dat een installatie na de uiterste keuringsdatum niet meer veilig zou zijn. Er zijn veel mogelijkheden binnen de overheid om inspectietermijnen op te rekken met bijvoorbeeld ter-

INSPECTIEAFDELING VAN GEBRUIKER OP DE TOCHT Het ministerie van SZW is voornemens de Inspectieafdeling van de gebruiker (IVG) af te schaffen. Bedrijven met een kleinere onderhoudsorganisatie krijgen daardoor weer directe audits van de publieke inspectiediensten. Een ingreep die de audit-druk op bedrijven behoorlijk kan opvoeren. Bedrijven die gebruik maken van drukapparatuur met een overdruk van meer dan een halve bar moeten deze laten beoordelen, repareren en keuren door speciaal opgeleid personeel. Tot nog toe mogen gebruikers dit zelf doen via de Inspectieafdeling van gebruiker (IVG) en worden ze bijgestaan en gecontroleerd door de zogenaamde conformiteitsbeoordelingsinstantie (NL-CBI).

SZW initieerde onlangs een marktconsultatie om te verkennen of het mogelijk is de IVG’s af te schaffen. De keuringsdiensten van gebruikers (KVG) zouden wel in stand worden gehouden, maar deze accreditatie vraagt om een veel grotere organisatie. De notified bodies zoals Bureau Veritas vrezen dat de wijziging in het audit-systeem tot onnodige regeldruk bij bedrijven zal leiden. Daarmee stapt kabinet Rutte III af van de belofte om de regeldruk te verlagen. De stap van het ministerie wijkt ook af van de Europese wetgeving die wel ruimte overlaat voor eigen, gecontroleerde en geaccrediteerde inspecties.

PETROCHEM 7 - 2020 14

PET S Talkshow.indd 14

20-10-20 15:32

FOTO: SABIC

mijnflexibilisering, maar dat doe je niet even op een namiddag. Zeker niet als je in voorbereiding zit op een stop.’ Snel aanpassen Als je kunt laten zien dat jouw installatie absoluut integer is en je zit in een bijzondere situatie zoals de coronacrisis, dan moet uitstel van keuringen mogelijk zijn volgens Sijnstra. Wouter van Gerwen, expert bij Bilfinger Tebodin, vindt zelfs dat we van de hele grote turnarounds af moeten. ‘Het bestaat gewoon niet dat alle componenten in je fabriek op dezelfde datum kritisch zijn. Ik denk dat we veel kunnen leren van de vliegtuigindustrie. Als er een nieuw vliegtuigtype op de markt komt, wordt er in het begin veel geïnvesteerd in onderhoud. Tegelijkertijd wordt continu geanalyseerd of dat onderhoud wel nodig was. Per component worden vervolgens de intervallen aangepast. En als een component dat diep in de motor zit vaak onderhoud nodig blijkt te hebben, wordt het ontwerp aangepast. Je wilt onderdelen ook snel kunnen wisselen door ze modulair te maken.’ Het is een denkwijze die Bruijnooge wel aanspreekt, maar hij ziet wel een pro-

Gerlof Sijnstra (Bureau Veritas): ‘Als je kunt laten zien dat jouw installatie integer is en je zit in een bijzondere situatie, dan moet uitstel van keuringen mogelijk zijn.’

bleem. Het geïnstalleerd vermogen op zijn site staat er namelijk al een jaar of veertig. Bij nieuwe fabrieken wordt tijdens het ontwerp inmiddels wel gekeken of er een stuk modulair, redundancy of bypass kan worden ingebouwd. Niet inspecteren Met het idee van Van Gerwen komen er minder grote onderhoudsstops, maar wel regelmatiger kortere onderhouds inspecties. Sijnstra is zelfs van mening dat we ons af moeten vragen of je bepaalde toestellen wel inwendig moet inspecteren. ‘Zo moeten wij elke zes jaar LPG tanks bij benzinestations inspecteren. We hebben daar nog nooit wat gevonden en we gaan er ook nooit vinden. Hetzelfde geldt voor accumulatoren, een soort expansievaten bij pompen. Ik ken een offshorebedrijf dat van ellende de herkeuringen maar niet deed,

want dat was duurder dan ze elke zes jaar vervangen. Dat soort waanzin moet je er ook eerst uithalen.’ Data voorhanden Vooralsnog moesten de bedrijven die de afgelopen maanden een turnaround hadden gepland zich houden aan de wettelijke inspectietermijnen. De stop van Sabic is goed verlopen en het bedrijf heeft er toch ook weer van geleerd. Bruijnooge: ‘Wij proberen procesproductieparameters zoals druktemperatuur en flow nu ook te gebruiken om iets te zeggen over de integriteit van onze installaties. Het zijn parameters die je elke dag bekijkt, maar over tijd kan je ze zien bewegen. Hier liggen kansen. Wij hebben hier al interessante resultaten mee behaald. Welke data is er nog meer voor handen waar een asset engineer ook naar kan kijken?’ ■ PETROCHEM 7 - 2020 15

PET S Talkshow.indd 15

20-10-20 15:32

PLANTMANAGER

‘Krimp managen is nieuw voor mij’ Door het terugschroeven van de Groningse gaswinning stroomt er minder aardgas door het Nederlandse transportnet van Gasunie. Met name doordat er geen export meer is. Gascompressorstations zoals die in het Brabantse Ravenstein staan daardoor het overgrote deel van het jaar stand-by. De grootste uitdaging voor plantmanager Jan Willem Rongen is het in goede staat houden van de installaties en het motiveren van de medewerkers.

Wim Raaijen

Het perspectief zag er toch heel anders uit toen Jan Willem Rongen drie jaar geleden aan zijn nieuwe functie begon als plantmanager van Gasunie-installatiecluster Ravenstein. Ja, hij wist dat de aardgasproductie in Groningen zou worden teruggeschroefd. Maar dat het zo snel zou gaan… Rongen: ‘Ik werk nu al achttien jaar bij Gasunie. Lange tijd was het bedrijf behoorlijk voorspelbaar. Maar de laatste vijf jaar volgen de veranderingen elkaar snel op.’ Voor een groot deel heeft dit te maken met ontwikkelingen rond het Groninger gasveld en de energietransitie. ‘Doordat het Groningen-veld versneld minder produceert, en contracten afliepen, hebben we niet echt een exportfunctie meer. Dat heeft tot gevolg gehad dat we zelfs assets in de ‘mottenballen’ hebben moeten zetten, waaronder het compressorstation Schinnen en mengstation op Ravenstein. We bereiden nu het buiten bedrijf stellen van compressorstation Alphen in 2022 voor. In het installatiecluster Ravenstein moet ik nu krimp managen. Dat is echt helemaal nieuw voor mij.’ Mottenballen Het aardgasnetwerk bestaat in Nederland uit twee transportnetten: een voor hoge druk (HTL) en de ander voor lage druk (RTL). In het hoge druk aardgas transportnet staan om de honderd kilometer compressorstations die het gas op druk en kwaliteit houden. Door de afgelegde

DE PLANTMANAGER In deze rubriek laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

afstand en diverse afnemers op de route, neemt de druk in de transportleidingen af. Door compressie brengt Gasunie dat weer op niveau zodat overal in het land voldoende gasdruk is. In reduceerstations doet Gasunie het omgekeerde, namelijk de druk verlagen. Ook wordt het gas van een geurstof voorzien, waarna het naar gasontvang stations in het hele land wordt getransporteerd. Op Ravenstein staan twee reduceerstations, de ene is voor aardgas dat via België van en naar Engeland wordt getransporteerd. De andere is voor het mengstation. Rongen: ‘Tot vorig jaar mengden we op Ravenstein hoogcalorisch gas uit het buitenland met Groningen-gas tot een bepaalde tussenkwaliteit voor afnemers zoals Fluxys in België. Doordat België over gaat naar hoog calorisch gas is er geen behoefte meer aan het gemengde gas en is het mengstation overbodig geworden. Daarom is het ontkoppeld en in de mottenballen gezet.’ Epicentrum Er zijn enkele tientallen stations in Nederland met verschillende rollen binnen het gastransport. Zo zijn er bijvoorbeeld stations die stikstof bijmengen om het gas op Groningen-kwaliteit te brengen. In het installatiecluster Ravenstein staat een combinatie van een compressorstation, een mengstation en twee reduceerstations. Onder Ravenstein vallen ook nog vier substations: Schinnen, Zweekhorst, Wijngaarden en Alphen. Normaal gesproken zijn die onbemand. Deze worden aangestuurd vanuit Ravenstein. In totaal werken op het hele cluster twintig mensen, hoofdzakelijk onderhoudstechnici. Sinds het begin van de coronacrisis zijn de satellietstations niet meer onbemand. Rongen: ‘We hebben de bemanning

PETROCHEM 7 - 2020 16

PET P Plantmanager.indd 16

20-10-20 15:33

Gate-terminal Momenteel staan alle installaties standby. In de winter, met name als het echt koud is en de aardgasvraag snel toeneemt, komen ze in beweging. Dan moet er mogelijk extra druk worden geleverd. Dat mag overigens niet te pas en te onpas. Rongen: ‘We hebben te maken met een 500-uur-regeling voor onze gasturbine- en gasmotorenaandrijvingen. In de vergunning is afgesproken dat de compressoren niet meer dan vijfhonderd uur mogen draaien, vanwege de uitstoot (koolstofdioxide en stikstof oxiden) van de gasmotoren. Compressie kost veel energie en stoot dus ook CO2 uit. Deze regeling geldt alleen niet voor het station in Wijngaarden. Die is tien jaar geleden uitgerust met elektrische motoren. Daar stroomt overigens hoogcalorisch gas doorheen en het station draait het hele jaar.’ Hoogcalorisch gas wordt met name door de industrie gebruikt en is niet uit Groningen afkomstig. Daar komt alleen laagcalorisch gas vandaan. Door het Nederlandse gasnet stroomt steeds meer geïmporteerd aardgas, bijvoorbeeld uit Noorwegen en Rusland. En denk ook aan biogas. Het is niet uitgesloten dat het ook weer wat drukker wordt op de Nederlandse gasrotonde. Rongen: ‘Neem de Gate-terminal, dat aangevoerd vloeibaar aardgas (LNG) opslaat op de Tweede Maasvlakte. Dat kan via tankers van overal in de wereld worden aangevoerd. Een paar jaar geleden liep het daar nog niet storm. Dat is nu wel anders. Waar we eerst de ‘bron’

FOTO’S: GASUNIE

zoveel mogelijk verdeeld over de satellietstations. Hierdoor werd het aantal mensen op de locaties zoveel mogelijk beperkt. We hebben door corona snel veel preventieve maatregelen moeten nemen omdat het onderhoud en projecten door moest gaan. Bijvoorbeeld het werken met verse luchtkappen wanneer we binnen anderhalve meter aan de installaties moesten sleutelen en het gebruik van mondkapjes en desinfectiematerialen. Het hoofdkantoor heeft grote projecten opgeschort. En we werken nu in teams, verdeeld over de satellieten. Vergeet niet dat we in het midden van het epicentrum van de eerste golf zaten. Ik ben sinds die tijd niet meer van mijn plek af geweest.’

Jan Willem Rongen: ‘We zaten in het midden van het epicentrum van de eerste golf. Ik ben sinds die tijd niet meer van mijn plek af geweest.’ in het noorden hadden, ligt die nu ook in het westen van ons land en zullen gasstromen bijvoorbeeld van west naar oost gaan lopen.’ Meer ambitie Aan de horizon gloort bovendien nieuw licht: waterstof. Er zijn plannen om

delen van het Nederlandse en zelfs Europese aardgastransportnet om te bouwen naar waterstof. Volgens Rongen kan dat op den duur veel nieuw elan brengen. De Nederlandse gasrotonde kan straks een belangrijke rol spelen in de Europese waterstof-backbone. ‘Ik heb de plaatjes gezien en daar zitten wij ook in met ons PETROCHEM 7 - 2020 17

PET P Plantmanager.indd 17

20-10-20 15:33

8 - 9 DECEMBER â&#x20AC;˘ Live broadcast from various locations in The Netherlands

The European process industry and energy sector are partly responsible for causing climate change. But, on the other hand, they can also make a major contribution to providing solutions. The European Industry & Energy Summit strives to foster ideas, technology, plans and projects to address this challenge by bringing together all relevant parties and expertise from around Europe.

Founding partners:

Partners of the Industry & Energy Community:

The summit focuses on a variety of subjects such as emission-free hydrogen, chemcycling, energy efficiency, electrification, carbon capture, usage and storage, biobased chains and more. All these technologies can energize a sustainable future.

Please visit www.industryandenergy.eu and register for our two-day online Summit for free Advertentie Industry and18 energy 2020 1-1pag.indd 1 PET Advertenties.indd

07-10-20 15:47 14:19 20-10-20

In het installatiecluster Ravenstein staat een combinatie van een compressorstation, een mengstation en twee reduceerstations.

cluster.’ Ook niet geheel onbegrijpelijk. Chemische clusters zullen een belangrijke rol spelen in de waterstofplannen. Het cluster Ravenstein ligt op de route naar zowel Chemelot in Limburg en Duitse chemie daar achter, als de Antwerpse haven. ‘En vergeet daarbij ook niet de industrie rondom Eindhoven, Veghel en Uden. We liggen met ons cluster straks echt aan de waterstofsnelweg.’ Een lange adem is toch wel gewenst. ‘Als Gasunie hebben we met de visie 2030 een stip op de horizon gezet richting verduurzaming. In deze visie duurt het op dit moment tot 2027 voordat we als Ravenstein aan de beurt zijn om aangesloten te worden.’ Nog zeven jaar dus. Dat levert een nieuwe bijzondere uitdaging op voor de plantmanager. Rongen: ‘Hoe houd ik de mensen de komende zeven jaar gemotiveerd en geïnspireerd? Het is natuurlijk niet bijzonder inspirerend om installaties een groot deel van het jaar stand-by te houden. En er zijn zelfs onderdelen in de mottenballen gezet, die later weer een rol kunnen spelen. ‘Ik heb verschillende medewerkers rondlopen met jonge kinderen. Die vinden het voorlopig wel prima. Maar hoe houd ik mensen hier, die op het moment meer ambitie hebben en waaraan getrokken wordt door de industrie? We hebben

Rongen: ‘Energieplein Ravenstein is een slogan die we zelf verzonnen hebben als geintje, maar wie weet wordt het nog eens waarheid.’ echt een goed team van vakmensen. Die wil ik niet kwijt.’ Biogasinstallatie Rongen heeft daar wel ideeën over. ‘Als je aan Gasunie denkt, denk je misschien niet gelijk aan Noord-Brabant. Maar we liggen hier wel strategisch. Een mooie plaats voor een proeftuin op het gebied van energietransitie, heb ik al wel eens geopperd. Momenteel is Gasunie in het noorden in Zuidwending begonnen met de ondergrondse opslag van waterstof. Misschien kunnen wij hier ook experimenteren met vormen van opslag? Energieplein Ravenstein is een slogan die we zelf verzonnen hebben als geintje, maar wie weet wordt het nog eens waarheid. We doen graag mee in de ontwikkeling van nieuwe technieken en we hebben de ruimte ervoor.’ Ook ligt Ravenstein in het midden van agrarisch gebied. Voldoende biomassa in de buurt, zou je zeggen. Met een schuin oog kijkt Rongen dan ook naar Alkmaar, waar Gasunie samen met SCW Systems

een innovatieve installatie bouwt voor de productie van biogas. Superkritische watervergassing is een innovatieve technologie die natte reststromen zoals mest, groenafval en rioolslib kan converteren in duurzame energie en herbruikbare grondstoffen. Noord-Brabant zou zo maar een interessante locatie kunnen zijn voor een volgende innovatieve biogasinstallatie. Sowieso ontstaat de komende jaren meer dynamiek op Ravenstein. Zo wordt het beheer van de installaties en het beheer van de leidingen samengevoegd. ‘De afdelingen die de leidingen beheren komen hier terug. Ook gaan we flexplekken creëren voor onder andere projectafdelingen en andere ondersteunende afdelingen.’ Die deden hun werk vanuit kantoren in Waddinxveen en Deventer, die worden binnenkort gesloten. ‘Vanaf het najaar van 2021 zien we dus veel meer mensen op onze locatie in Ravenstein en we krijgen op deze manier veel meer integratie en inzicht in elkaars werk. Dat geeft straks meer reuring en wellicht ook mogelijkheden voor de mensen hier.’ ■ PETROCHEM 7 - 2020 19

PET P Plantmanager.indd 19

20-10-20 15:33

IMAINTAIN TECHPORT 2020

Schaduwparlement van Onderhoud Onderhoud en techniek mogen wel eens hoger op de politieke kalender komen te staan. Zonder onderhoud staat alles stil en zonder techniek komen we niet verder. Daarom richtte het iMaintain platform (zuster van Petrochem) het Schaduwparlement van Onderhoud op. Uit de moties die schaduwkamerleden indienden blijkt wel hoe zeer de krapte op de technische arbeidsmarkt leeft. Ook werd aandacht gevraagd voor duurzaamheid en innovaties. Zaken die jongeren juist aan zouden kunnen trekken om voor de technische sector te kiezen.

Dagmar Aarts

Volgens meerdere schaduwkamerle den moeten overheid, bedrijfsleven en opleidingen samen optrekken om de krapte op de technische arbeidsmarkt te verhelpen. Mirjam Verhoeff (plant manager DSM Hoek van Holland en Plant Manager of the Year 2020) pleit er bijvoorbeeld voor dat de overheid het onderwijs stimuleert om jongeren meer op te leiden voor banen van de toekomst in plaats van de banen van nu. ‘De wereld om ons heen gaat steeds sneller door digitalisering. Monteurs lopen bij ons rond met handheld devices, verza melen data en we verwachten dat ze die gebruiken voor verbeteringsvoorstellen. Het valt me op dat monteurs daar weinig van meekrijgen in hun opleiding.’ Dat is zonde volgens Verhoeff. ‘Onder wijs over wat er op digitaal vlak in de industrie gebeurt is aantrekkelijk voor jongeren in combinatie met leren sleu telen. De overheid heeft als taak om te kijken of onderwijs van nu past bij de banen van over tien tot vijftien jaar. Het bedrijfsleven moet daarbij aangeven wat nodig is.’

AANGENOMEN MOTIES Tijdens het congres iMaintain Techport 2020 kon het publiek stemmen of ze een motie aan wilden nemen of niet. De volgende moties zijn aangenomen: • Smart maintenance moet onderdeel zijn van aanbestedingen van private partijen. • De leeftijdsgrens voor werken in de procesindustrie moet worden verlaagd van achttien naar zestien jaar. • Overheidsgeld voor techniekonderwijs moet ook naar bedrijven gaan. Zij moeten samenwerken met scholen. • De overheid moet in het onderwijs mensen beter klaarstomen voor digitale vaardigheden die ze nodig hebben voor het werk van de toekomst. • Circulariteit en energieneutraliteit Zij vindt dat in de onderhoudssector bij asset gerelateerde beslissingen CO2 mee moet wegen à vijftig euro per ton CO2. • De IJmondregio en het Noordzeekanaalgebied moeten worden bestempeld tot nationale hub voor de slimme maak- en onderhoudsindustrie.

Docenten uit het bedrijfsleven Binne Visser sluit zich aan bij het idee dat leerlingen echt klaargestoomd moe ten worden voor de toekomst. Hij is Public Private Partnerships manager bij Philips in Drachten en voormalig main tenance manager bij hetzelfde bedrijf. Hij wil dat budget voor techniek onderwijs niet alleen naar scholen gaat maar ook naar bedrijven. ‘Er moeten samenwerkingsovereenkomsten komen tussen bedrijven en opleidingsinstituten op elk niveau. Als wij samen optrekken, kunnen we nieuwe practica inrichten. Robots van Philips zijn bijvoorbeeld te duur voor scholen, maar als we samen werken kunnen leerlingen daar wel wat mee doen.’ Ook zou Visser graag zien dat het bedrijfsleven leraren gaat leveren om kennis naar het onderwijs brengen. Minimumleeftijd Als jongeren dan hebben gekozen voor een technische opleiding en willen wer ken in de procesindustrie, dan kan dat niet altijd. Onder de achttien jaar kom je niet binnen op een plant. Jeroen Maan, voorzitter van de VOMI (branchevereni ging van dienstverlenende ondernemers in de procesindustrie), wil daarom dat de minimumleeftijd om in de procesindus trie aan de slag te gaan wordt verlaagd naar zestien jaar. Op zich biedt de wetgeving volgens Maan best wat ruimte om jongeren op een plant te laten werken, maar tegelij kertijd ook een aantal belemmeringen. ‘Zo mag je onder de achttien jaar wel werken in de procesindustrie, maar niet in gevaarlijke situaties, niet met gevaarlij ke stoffen en je mag geen risicovol werk doen. Onder toezicht werken mag wel. Om het makkelijker te maken heeft de procesindustrie daarom besloten dat je onder de achttien jaar niet naar binnen

PETROCHEM 7 - 2020 20

PET R Schaduwparlement.indd 20

20-10-20 15:34

mag. Dat is jammer, er is nu een groep die voor een andere sector kiest omdat ze de eerste twee jaar nog niet op een plant mogen werken.’ Een oplossing ziet Maan in het meester gezel-principe. ‘Laat jongeren toe op sites terwijl ze de eerste twee jaar worden begeleid door een meester. Om dat te faciliteren hebben we opleidingsinstitu ten nodig, asset owners en de overheid. Samen moeten we kijken of de uitvoe ring van de huidige arbowet nog past bij deze tijd.’ Duurzaam Net als het aantrekken van jongeren zijn bedrijven ook veel bezig met duurzaam heid. Celeste Martens (maintenance manager Croonwolter&dros) ziet dat daar nog wel een wereld te winnen is in het onderhoud. Zij merkt zelf bij het nemen van bijvoorbeeld investeringsbe slissingen in projecten dat meestal wordt gekozen voor de bekende en goedkoop ste optie. Circulariteit en energieneutra liteit staan niet op de eerste plek. Om bedrijven echt een prikkel te geven om duurzaamheid een rol te laten spelen bij nieuwe componenten en de vervan ging van componenten stelt Martens voor om CO2 verplicht mee te wegen

in Life Cycle Assessments en trade-offs. ‘De CO2-uitstoot van assets moet je beschouwen over de hele levenscyclus. Vanuit circulariteitsperspectief kijk je naar materialen, vanuit energieneutra liteit perspectief kijk je naar het minder verbruiken van energie, beide uitgedrukt in ton CO2. De prijs van een ton CO2 moet hoog genoeg zijn om de Neder landse ambities ook daadwerkelijk te halen. Door deze CO2 uitstoot mee te wegen zouden bedrijven eerder moeten kiezen voor klimaatvriendelijke oplossin gen.’ De overheid moet volgens Martens kijken hoe ze dit kan implementeren.’ Smart maintenance Volgens Henk Akkermans kan smart maintenance onder andere bij het duur zaamheidsvraagstuk helpen. De directeur van World Class Maintenance vindt dat in aanbestedingen van asset owners verplicht moet worden gevraagd welke mogelijkheden partijen zien voor smart maintenance en hoe ze dat in willen zetten. Eenzelfde motie voor aanbeste dingen van de overheid is al aangenomen door de Tweede Kamer. Deze motie is hard nodig volgens Akkermans. ‘Een belangrijke reden waarom innovaties niet gebeuren is

omdat contracten tegenwerken dat aannemers innovaties doen. Je wordt betaald per uur en voor meerwerk. Hoe meer onderhoud je doet, hoe meer je verdient. Dat willen we niet, we willen dat de installaties het goed doen. Als je onderhoud slim doet, dient dat meerdere maatschappelijke doelen. Installaties gaan langer mee, wat beter is qua circula riteit. Ook gaat er minder vaak wat stuk en zijn slim beveiligde installaties vaak veiliger. Er zitten bijna geen nadelen aan smart maintenance.’ Hub Dat ziet ook Jeroen Verwoort (wethou der in Velsen). Hij wil dat de IJmond regio en het Noordzeekanaalgebied worden bestempeld tot nationale hub voor de slimme maak- en onderhouds industrie. ‘Op het moment zijn wij daar koploper in. Smart industry is een belangrijke pijler voor de toekomstige en duurzame maak- en onderhouds industrie. De sleutel voor het succes ligt bij goede regionale samenwerking tussen het onderwijs, de ondernemers en de overheid. Maar het is essentieel dat ook de landelijke overheid digitalisering van de industrie blijft ondersteunen en de juiste keuzes maakt.’ ■ PETROCHEM 7 - 2020 21

PET R Schaduwparlement.indd 21

20-10-20 15:34

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS Havenbedrijf Rotterdam in nieuw Future Fuels Network Havenbedrijf Rotterdam maakt deel uit van een nieuw ‘Future Fuels Network’ van havenorganisaties dat op 6 oktober op de maritieme SIBCON conferentie is aangekondigd. Samen met de zusterbedrijven uit Singapore en Japan, ontwikkelt Havenbedrijf Rotterdam een roadmap voor de verdere introductie van koolstofarme en schone brandstoffen voor de maritieme sector. Naast kennisontwikkeling komen er demonstratieprojecten komen op het gebied van bunkering. Allard Castelein, CEO van Havenbedrijf Rotterdam: ‘Dit is een moment om ons te heroriënteren op de toekomst en zeker te stellen dat we afdoende maatregen nemen om klimaatverandering tegen te gaan de economische neergang te adresseren.’ Vattenfall opent Prinses Ariane Windpark Vattenfall heeft eind september het grootste Nederlandse windpark op land geopend. Het voormalige windpark Wieringermeer is tijdens de opening officieel omgedoopt tot Prinses Ariane Windpark en bestaat uit 82 windmolens. Het windpark wekt voldoende elektriciteit op om 370.000 huishoudens van groene stroom te voorzien. Aan de opening van het windpark gingen tien jaar voorbereiding en drie jaar bouwen vooraf. Eerder dit jaar leek de coronacrisis nog voor flinke vertraging te gaan zorgen. Door maatregelen kon de voortgang toch worden behouden.

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Chemelot richt on-site corona teststraat in Op het Chemelot-terrein is een corona teststraat ingericht voor medewerkers in een operationeel-kritische functie. In de teststraat kunnen medewerkers, wanneer zij klachten hebben, zich snel laten testen en de uitslag binnen 24 uur krijgen. Medewerkers in een operationeel-kritische functie vormen een onmisbare schakel in de continuïteit van de bedrijfsvoering.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET07 L Platform.indd 22

20-10-20 15:38

‘EXPERTQU TES’ Met haar plannen voor de pyrolysefabriek op Chemelot kan Sabic zo maar de grootste van Europa worden. Maar dat is allemaal nog steeds heel klein. Heb je onlangs dat nieuwsitem gezien over de recycling van kleren? Van slechts één procent van de ingezamelde textiel wordt uiteindelijk verwerkt tot nieuwe kleren. De rest krijgt een laagwaardigere toepassing of wordt verbrand. Daar schrok ik van. Maar met plastics is dat dus niet anders. Nog steeds worden heel weinig kunststoffen hergebruikt. Dat komt onder meer doordat virgin plastic nu nog veel te goedkoop is. Wellicht hebben we dertig jaar nodig om het hele systeem te veranderen.’

In feite is de coronacrisis een technisch beheersbaar probleem dat binnenkort zal verdwijnen eenmaal de vaccins beschikbaar worden. De grote vraag is wat er zal gebeuren na deze pandemie, of we iets zullen geleerd hebben uit deze crisis. Keert alles terug naar het oude of wordt er deze keer echt gewerkt aan een nieuwe en betere wereld? De klimaatcrisis is hier de grote gorilla in de kamer. Vele malen gevaarlijker en moeilijker beheersbaar dan het coronavirus en dat probleem zal volgend jaar zeker niet opgelost raken. Politici zijn duidelijk aan zet in de klimaatproblematiek. Benieuwd of ze op vlak van daadkracht de smaak te pakken hebben gekregen.’

Arnold Stokking, Brightsite, in het hoofdinterview in deze editie.

Wim Soetaert in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET07 L Platform.indd 23

Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM, global SHEQ director

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager

Bart Leenders Neste, vice president production

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB Academy, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Frank de Leng Van Happen Containers, operationeel directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, senior director European manufacturing

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Nationale Maatschappij der Pijpleidingen, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, vice president premix operations

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

Jeroen van Woerden Jitink, managing director Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld voormalig voorzitter SBE

20-10-20 15:38

THEMA: DUURZAAMHEID

Yara houdt vergroening van Sluiskil behapbaar Eind 2021 of begin 2022 neemt Yara een definitieve investeringsbeslissing voor de bouw van een honderd megawatt elektrolyzer in Sluiskil. Het bedrijf ziet kansen om hiermee de CO2-footprint van de ammoniakproductie te verkleinen en wil tegelijkertijd een markt voor groene kunstmeststoffen opbouwen. Bij de beslissing of het project al dan niet doorgaat, zal co-funding een belangrijke rol spelen.

Liesbeth Schipper

Een honderd megawatt elektrolyzer op de site van Yara in Sluiskil moet windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof. Daarmee kan Yara vervolgens zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar produceren. Dat is ongeveer tien procent van de capaciteit van de grootste ammoniakfabriek in Sluiskil. ‘Er staan drie ammoniakfabrieken in Sluiskil, dus dan kom je uit op zo’n vier procent groene ammoniakproductie’, rekent Sammy Van Den Broeck, vice president Climate Neutrality bij Yara International, voor. ‘Dat kan klein lijken, maar groene ammoniak, afgeleid van groene waterstof, bestaat vandaag de dag niet. Er is nog geen bestaande markt voor.’ Als Yara alle groene ammoniak omzet in kunstmeststoffen, dan kan het bedrijf een half miljoen hectare in Europa voorzien van groene kunstmest, stelt Van Den Broeck. ‘En dat is dan weer niet zo klein voor een product dat vandaag nog niet bestaat. Het is voor Yara aan de marktkant een heel grote stap. Het is een eerste stap in een veel langer verhaal waarvoor nog meer puzzelstukjes op hun plaats moeten vallen.’

YARA SLUISKIL Yara Sluiskil produceert jaarlijks ruim 1,8 miljoen ton ammoniak in drie fabrieken, die de ruggengraat vormen van de site. Het zijn de grootste ammoniakfabrieken van Yara en in Europa. De fabrieken zetten waterstof – 340.000 kiloton per jaar, gemaakt uit aardgas en water – met stikstof uit de lucht om in ammoniak. De CO2 die daarbij ontstaat, wordt voor een deel gebruikt voor de productie van ureum. Ook gaat een deel naar industriële klanten, zoals de tuinbouw, bierbrouwers en frisdrankproducenten. Het bedrijf valoriseert verreweg het grootste deel van de ammoniak lokaal tot een breed scala eindproducten. Zo maakt Yara naast ureum ook salpeterzuur. Dit gaat deels naar de voedingsmiddelenindustrie, maar wordt hoofdzakelijk gebruikt voor de productie van ammoniumnitraathoudende meststoffen voor akkerbouwers. De producten worden in Europa verkocht, maar ook een aanzienlijk deel wordt verscheept, hoofdzakelijk naar Noord- en Zuid-Amerika.

Aanpassingen Ook Gijsbrecht Gunter, manager externe relaties en communicatie bij Yara, erkent dat een honderd megawatt elektrolyzer niet groot genoeg is om heel Sluiskil te vergroenen. ‘Als we verder kijken, zien we een regionaal waterstofnetwerk waar andere partijen om de hoek komen kijken. Het is met honderd megawatt niet gedaan. Je hebt uiteindelijk veel meer partijen nodig. Maar om het behapbaar te maken, zien wij het in fasen. Dit project kunnen we integreren in de bestaande site. Het is een praktisch en realistisch project, waarmee we bestaande productie kunnen vergroenen zonder dat we onze processen volledig moeten aanpassen.’ Om de site helemaal te vergroenen zou het project een factor 20 tot 25 keer groter moeten zijn. ‘Maar als je alleen al een factor tien groter zou gaan, zou je veel significantere aanpassingen nodig hebben’, legt Van Den Broeck uit. ‘De fabrieken in Sluiskil zijn gebouwd met aardgas als designparameter. De productie van waterstof uit aardgas op de site is volledig geïntegreerd met de ammoniakproductie. Energie en warmte zijn voor die twee processen operationeel in balans gebracht. Dus als je de waterstofproductie loskoppelt en vervangt door een ander proces – elektrolyse – dan breek je de energieen warmtebalans. Het is dan niet evident om de ammoniakproductie weer één op één te gaan integreren.’ Tot tien procent bijmenging van groene waterstof is dus nog relatief eenvoudig voor een bestaande ammoniakfabriek. Boven de tien procent zijn er heel grote aanpassingen nodig. ‘Wil je boven de tien procent gaan, dan heb je eerder een greenfield design nodig’, vult Gunter aan. ‘Dat is precies het unieke van dit project. Het gaat niet om een losstaande elektrolyzer in the middle of nowhere. We integre-

PETROCHEM 7 - 2020 24

PET X Thema.indd 24

20-10-20 15:41

FOTO’S: YARA

ren hier een elektrolyzer met bestaande ammoniakproductie, waarbij we zowel het geproduceerde waterstof als zuurstof gebruiken in bestaande processen. Het is dus geen greenfield, maar we vergroenen de bestaande plant, die overigens de grootste in haar soort is in Europa.’ Businesscase De technologie voor een honderd megawatt elektrolyzer zal geen probleem vormen, stelt Van Den Broeck. ‘In Glomfjord, in het noorden van Noorwegen, heeft Yara lange tijd – tussen 1953 en 1991 – groene waterstof via elektrolyse gemaakt, en daarmee groene ammoniak. Dat was met een capaciteit van rond de honderdvijftig megawatt. Tot dertig jaar geleden heeft Yara de technologie op deze schaal dus al toegepast. In die tijd was in Noorwegen zeer goedkope hydropower beschikbaar. In 1991 is de productie stopgezet omdat het economisch gunstiger was om waterstof uit aardgas te maken.’ Juist de economische kant vormt voor deze schaal van waterstofproductie een grote uitdaging. Van Den Broeck: ‘In eerste instantie is het kostenplaatje voor hernieuwbare energie een belangrijke

Sammy Van Den Broeck (Yara): ‘We hebben ook groene projecten in Australië en Noorwegen. Waar is de co-funding het meest forward leaning?’ factor, aangezien het grootste deel van de productiekosten wordt bepaald door de energiekosten. Ook moeten de kosten van elektrolyzers voldoende laag zijn om een businesscase te hebben. Kostenverbetering door schaalgrootte is dus absoluut nodig. Maar dat lukt alleen als er projecten op die schaal komen. Bovendien moeten die projecten er vervolgens voor zorgen dat zich een downstream-markt ontwikkelt, voor groene waterstof en in ons geval groene ammoniak. De drijfveer voor ons is ervoor te zorgen dat er voldoende vraag is aan de marktkant. Als we klein blijven bouwen, is er een risico dat we een veel langere aanloop gaan kennen voor zo’n markt zich opbouwt.’ Kip-ei-situatie Bij eerdere experimenten met groene waterstof liep Yara steeds aan tegen het feit dat daarmee de prijs van eindproducten twee tot vier keer hoger werd dan

bij productie met grijze waterstof. ‘En de markt kiest nog steeds vooral voor de laagste prijs’, weet Gunter. ‘Nu willen we 14,5 kiloton grijze waterstof vervangen door groene, maar daarvoor is dus vooralsnog wel overheidssteun nodig. Niet alleen de bouw van een elektrolyzer kost nog te veel, ook de productie met (groene) elektriciteit in plaats van aardgas als grondstof is duurder.’ In SDE++ heeft Planbureau voor de Leefomgeving echter geadviseerd om maximaal tweeduizend uur waterstofproductie te subsidiëren. De reden daarvoor is dat er anders zoveel elektriciteit nodig is, dat die niet groen voor handen zou zijn. In dat geval kun je beter waterstof maken uit aardgas, zoals Yara nu doet, in plaats van met grijze stroom. Dat klinkt logisch, maar het gevolg is dat de schaalvergroting met bijbehorende kostenverbetering voor elektrolyzers niet van de grond komt. ‘Je hebt stroom PETROCHEM 7 - 2020 25

PET X Thema.indd 25

20-10-20 15:41

Uw partner voor een veilig en duurzaam beheer van uw (petro)chemisch afval

On-site manpower

Innovatief webportaal met reporting

Kennis & expertise

Oplossing op maat borgt uw continuĂŻteit van afvoer

Veilig ADRtransport

Hoogtechnologische verwerking

Ompakken, op- & overslag

Recycling van materialen & energie

Contacteer ons: salesnl@indaver.nl +31 115 67 88 40 Samen met de Nederlandse industrie naar een circulaire economie www.indaver.nl

adv A4_20201009.indd 1 PETPetrochem Advertenties.indd 26

13/10/20 20-10-20 15:29 15:48

nodig, of die nu grijs of groen is, om elektrolyzers verder te ontwikkelen’, stelt Gunter. ‘Als het een op het ander gaat wachten, ontstaat er een kip-ei-situatie. Nu je niet meer dan tweeduizend uur gesubsidieerd krijgt met ook nog eens een beperkt maximum bedrag per vermeden ton CO2, wordt de ontwikkeling van een businesscase een stuk lastiger. Je krijgt dan dekking op nog geen kwart van het totale aantal bedrijfsuren van een elektrolyzer waarmee je het liefst 24/7 produceert. Daarom pleiten wij ervoor om de ontwikkeling van elektrolyzers los te zien van de ontwikkeling van de groene elektriciteitsmarkt. Laat het een niet op het ander wachten.’ Rechtstreeks linken De Europese Commissie heeft Nederland op dit punt echter ook nog op de vingers getikt. Ze vindt dat zelfs die tweeduizend uur eigenlijk nog te hoog is. De insteek is, begin lager en loop mee met de ontwikkeling van groene energie in Nederland. De Europese Commissie kijkt dus kritisch naar de wijze waarop de Nederlandse overheid subsidie verstrekt aan projecten waarbij waterstof wordt gemaakt via elektrolyse. Van Den Broeck: ‘Het mooie van ons project is dat we twee partners bij elkaar hebben, die dit samen rechttrekken. Onze overeenkomst met Ørsted maakt dat we de elektrolyzer rechtstreeks kunnen linken aan windenergie. We kunnen dus garanderen dat deze volledig op groene winduren draait.’ Nederland heeft grootse ambities op het gebied van offshore wind, stelt Van Den Broeck. ‘Die ambitie zorgt samen met de site in Sluiskil – de grootste van Europa – voor een unieke combinatie. Nederland is de ultieme kandidaat voor waterstofnetwerken. Maar publieke co-funding blijft een belangrijk element en zal zeker een rol spelen bij portfoliobeslissingen in een internationaal bedrijf als Yara. We hebben bijvoorbeeld ook groene projecten in Australië en Noorwegen. Waar is de co-funding het meest forward leaning? Co-funding speelt een belangrijke rol in waar het eerst actie wordt ondernomen.’ Zero emission Yara heeft de afgelopen jaren overigens al fors geïnvesteerd in Sluiskil om de

Gijsbrecht Gunter (Yara): ‘Je hebt stroom nodig, of die nu grijs of groen is, om elektrolyzers verder te ontwikkelen.’ uitstoot van broeikasgassen te verlagen. De site realiseerde een reductie van zestig procent ten opzichte van 1990 en daarmee heeft het de doelen van het Nationale Klimaatakkoord al bereikt. De ambitie reikt echter verder. Via een roadmap tot 2030 met drie sporen wil het bedrijf een zogenoemde ‘zero emission plant’ worden. Spoor één is vooral op de korte termijn gericht, waarbij verschillende CO2-reductieprojecten worden uitgevoerd. Denk hierbij aan het aanpassen van installaties en het opsporen van onnodig energieverlies tijdens het productieproces door data te analyseren. Gunter: ‘We hebben hiervoor een projectportfolio lopen van ongeveer 25 projecten. Het gaat dan bijvoorbeeld om elektrificatie, andere warmtewisselaars met een hoger rendement, vergroening van de elektriciteitsproductie en tweede generatie De-N2O catalyst (katalytische omzetting van lachgas (N2O) naar stikstof en water, red.). Deze projecten moeten samen voor 0,3 tot 0,4 megaton CO2-reductie zorgen voor 2025.’ Het tweede spoor focust op het opslaan van CO2 in lege gasvelden. Dit spoor

kan op korte termijn 0,7 megaton CO2-reductie opleveren, maar heeft op dit moment nog een belangrijke bottle neck, stelt Gunter. ‘We vangen nu al zuiver CO2 af om vloeibaar te maken of in gasvormige fase te gebruiken voor eigen productie van bijvoorbeeld ureum meststoffen of rechtstreekse levering aan de naastgelegen glastuinbouw. We kunnen dat prima uitbreiden. Vervolgens kunnen we het vloeibaar gemaakte CO2 per schip naar een injectiepunt vervoeren. Maar binnen het Europese systeem voor emissiehandel is dat niet toegestaan. Je mag CO2 alleen per pijpleiding naar een opslagpunt brengen. Overigens heeft de Europese Commissie inmiddels wel aangegeven dit te willen aanpassen.’ Het derde spoor, dat parallel aan het tweede loopt, is om in Sluiskil over te stappen op groen waterstof. Op dat spoor heeft het bedrijf nu een eerste stap gezet. Met dit project hoopt Yara 0,1 megaton CO2 te besparen. Het bedrijf neemt eind 2021 of uiterlijk begin 2022 een definitieve investeringsbeslissing over de bouw van de elektrolyzer. Het project kan dan in 2024/2025 operationeel zijn. ■ PETROCHEM 7 - 2020 27

PET X Thema.indd 27

20-10-20 15:41

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit. De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: najaar 2020

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton. De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruik kan worden genomen. De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Dow Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow breidt de MDI-capaciteit in Delfzijl uit en maakt deze flexibeler om meer soorten MDI te kunnen produceren. Voor de opslag van ruwe grondstoffen wordt een derde, nieuwe opslagtank gebouwd. Verder worden er diverse verbeteringen doorgevoerd in het productieproces, het koelwatersysteem en de automatisering.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert drie miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker krijgt een capaciteit van 1.250.000 ton etheen per jaar.

Opdrachtgever: Isobionics Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF-dochter Isobionics bouwt op Chemelot in Geleen een destillatiefabriek voor de productie van natuurlijke geur- en smaakstoffen. De onderneming gaat zelf op industriële schaal destilleren en wil ook nieuwe geur- en smaakstoffen ontwikkelen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsubishi Gas Chemical Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Mitsubishi Gas Chemical is een MER-procedure gestart voor de bouw van een nieuwe fabriek op het Huntsman-terrein in de Rotterdamse haven. Het bedrijf wil er meta-xyleendiamine (MXDA) gaan produceren. MXDA wordt gebruikt als verharder en corrosieremmer in coatings.

PETROCHEM 7 - 2020 28

PET07 K Projecten.indd 28

20-10-20 15:43

PROJECTEN Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2020

Nouryon wil de productiecapaciteit voor monochloorazijnzuur (MCA) in Delfzijl tegen het einde van 2020 uitbreiden. Nouryon investeert in technologie- en efficiencyverbeteringen om de huidige MCA-productie in Delfzijl te verhogen. Hiermee komt het bedrijf tegemoet aan de groei van de markt en aan de eigen toegenomen consumptie van MCA voor de productie van carboxymethylcellulose (CMC).

Opdrachtgever: Sabic Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2020

Sabic gaat de productie van polyfenyleenether (PPE) in Bergen op Zoom hervatten. Het bedrijf sloot de PPE-fabriek in 2014, maar wil deze volgend jaar opnieuw in productie nemen. PPE is de basis voor Noryl en de capaciteitsuitbreiding is dan ook bedoeld om aan de toenemende vraag naar Noryl kunststoffen te voldoen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: honderden miljoenen euro’s Afronding: 2025

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van de stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

GROEN EN BIO NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. Alco Bio Fuel Waar: Gent Investering: 10 miljoen euro Afronding: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: S4 GroNext Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

PETROCHEM 7 - 2020 29

PET07 K Projecten.indd 29

20-10-20 15:43

PROJECTEN Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol willen Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof bouwen in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nouryon en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Opdrachtgever: Zitta Biogas Chemelot Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zitta Biogas Chemelot bouwt een grootschalige biogasinstallatie op Chemelot. De installatie verwerkt 700.000 ton mest tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil gas winnen in veld N05-A in de Noordzee. Boven het veld komt een gaswinningsplatform in zee, ongeveer twintig kilometer uit de kust van Schiermonnikoog. Vanaf deze locatie worden maximaal twaalf putten geboord, waarvan een deel naar veld N05-A en een deel naar een aantal naastgelegen velden die mogelijk gas bevatten.

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vermilion Energy Netherlands wil vanuit de bestaande mijnbouwlocatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte productiecapaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te kunnen winnen tot 2029. Voor het transport van het gewonnen aardgas moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan.

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: blok D12 (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall Noordzee wil in blok D12 van de Noordzee aardgas winnen. Een nieuw, onbemand productieplatform produceert 20-25 jaar naar verwachting drie miljoen kubieke meter aardgas per dag. Dat wordt met een nieuwe pijpleiding van twaalf kilometer getransporteerd naar productieplatform D15-A van operator Neptune Energy, om verder te worden verwerkt.

RAFFINAGE Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: najaar 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 wordt de nieuwe reactor verbonden met de bestaande installatie.

PETROCHEM 7 - 2020 30

PET07 K Projecten.indd 30

20-10-20 15:43

PROJECTEN TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: derde kwartaal 2021

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: Katoen Natie Waar: Limburg Investering: 80 miljoen euro Afronding: uitgesteld (was medio 2020)

Katoen Natie investeert 80 miljoen euro in Limburg. Zo wordt er een nieuwe opslagterminal op Chemelot gebouwd, met 54.500 vierkante meter magazijnruimte en 207 silo’s. Daarnaast krijgt de bestaande logistieke terminal in Nuth er 10.000 vierkante meter magazijnruimte en zestig silo’s bij.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

LBC Tank Terminals breidt haar terminal in de Botlek uit met 70.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit voor chemicaliën. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal op 180.000 kubieke meter. Ook de nieuw gebouwde diepzeesteiger wordt uitgebreid met twee extra aanlegplaatsen. Het project is naar verwachting in het derde kwartaal van 2021 klaar.

Opdrachtgever: Maastank Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Maastank gaat in de Botlek zijn opslagcapaciteit uitbreiden. Op termijn wil het bedrijf de tankopslagactiviteiten in de Rotterdamse haven verdubbelen van 67.900 kubieke meter naar zo’n 140.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2020

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding wordt in het tweede kwartaal van 2020 afgerond. Het gaat daarbij om negen tanks van 1.500 kubieke meter en zes tanks van 3.000 kubieke meter voor chemicaliën.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: 2019

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

PETROCHEM 7 - 2020 31

PET07 K Projecten.indd 31

20-10-20 15:43

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Wat is Asset Management? • Hoeveel onderhoud is juist genoeg? • Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren? • Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management? • Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BR GEN ENG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

2021 EXTRA START LOGIE TECHNO ONDERHOUDS EEN. IN HOOGEV

W ARDECREAT WA A IE DOOR GOED ONDERHOUD AT Een onderhoudsopleiding bĳ Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrĳf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zĳn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bĳ de deelnemende bedrĳven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kĳken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken. • Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

INFORMEER!

Start september 2021 Start oktober 2021 Start oktober 2021 Start september 2021

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden. Informeer naar de mogelĳkheden. Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kĳk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2019-FC-210x297mm.indd 1 PET Advertenties.indd 32

20-05-20 15:17 20-10-20 15:48

PROJECTEN Opdrachtgever: Standic Waar: Antwerpen Investering: 200 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Tankopslagbedrijf Standic realiseert in Antwerpen een nieuwe opslagterminal voor de distributie van chemieproducten en chemische nichemarkten. De grootte van de tanks varieert van 500 tot 3.500 kubieke meter. De terminal krijgt een opslagcapaciteit van ongeveer 95.000 kubieke meter. De oplevering is gepland begin 2021. De investering is zo’n 200 miljoen euro.

Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak investeert in twee nieuwe gasbullets bij haar gasopslag in Vlissingen. In totaal wordt er 9.200 kubieke meter opslagcapaciteit bijgebouwd. De verwachting is dat deze uitbreiding in de loop van 2020 in gebruik kan worden genomen.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

Vopak breidt zijn terminal op de Linkeroever in Antwerpen uit met vijftigduizend kubieke meter. De extra capaciteit is volledig bestemd voor de opslag van chemicaliën. Het concern wil de nieuwe tanks in het derde kwartaal van 2021 in gebruik nemen.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. De eenheid gaat dankzij een nieuwe technologie energie-efficiënter waterstof produceren, zonder overtollige stoomproductie. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, afvangt en gebruikt als grondstof in haar productieproces. De productie-unit wordt in 2020 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Moerdijk Investering: 125 miljoen euro Afronding: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Air Liquide bouwt een nieuwe stikstofverwijderingseenheid op de site van BASF in Antwerpen. Deze kan het bedrijf van zeer zuiver gas voorzien om een efficiëntere productie van MDI mogelijk te maken. Naar verwachting is de nieuwe eenheid medio 2021 operationeel.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel bouwt een nieuwe stoomketel die ervoor zorgt dat de site van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo wordt een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

PETROCHEM 7 - 2020 33

PET07 K Projecten.indd 33

20-10-20 15:43

SLIMME DRIEHOEK … GOED VOOR UW KASBOEK U wilt uw (afval)water hergebruiken of uw ‘water-footprint’ verkleinen? U streeft naar een verlaging van chemische en biologische verontreinigingen? U wenst, ondanks de strengere lozingseisen, een lagere TCO? En u zoekt een (semi)permanente, mobiele of pilot-oplossing voor koop, lease, huur of volledige outsourcing? Logisticon: al 30 jaar uw bewezen partner voor heldere oplossingen. Bel of mail voor een antwoord op al uw watervragen, een TCO-berekening of een vrijblijvende waterscan. U wordt direct geholpen.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers, Nederland

Logisticon_A4_Advertentie maart 2020_Waterhergebruik_NIEUW_V7_versie aug. 2020.indd 1 PET Advertenties.indd 34

T +31 (0)184 60 82 60 E water@logisticon.com W www.logisticon.com

18-08-2020 10:12 20-10-20 15:48

PROJECTEN Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bioplant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2020

Nouryon neemt de warmtekracht-eenheid Delesto 2 weer in gebruik. De installatie op Chemiepark Delfzijl zal eind 2020 gaan fungeren als start-stopinstallatie voor de levering van elektriciteit aan het openbare net op piekmomenten. De eenheid werd in maart 2012 uit gebruik genomen.

Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: VoltH2 Waar: Vlissingen Investering: 35 miljoen euro Afronding: onbekend

VoltH2 wil een groene waterstoffabriek in Vlissingen bouwen. Het gaat om een 25 megawatt elektrolyse-eenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof gaat produceren. Eventueel kan de fabriek later worden uitgebreid tot 100 megawatt met een potentiële productie van 14.400 ton groene waterstof per jaar.

PILOTS/PROEFFABRIEKEN Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: Asbeter Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2022

Asbeter kan met hun proces asbestplaten veilig, betaalbaar en circulair vernietigen met behulp van zure industriële reststromen. Het bedrijf heeft een pilotinstallatie in Rotterdam. In 2021 wil het starten met de bouw van een demoplant van 8.000 ton per jaar. Deze moet dan in 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: bedrijven en overheden Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

PETROCHEM 7 - 2020 35

PET07 K Projecten.indd 35

20-10-20 15:44

RTD IWEX

APPLUS+ RTD PRESENTS:

A PROVEN AND QUALIFIED 3D DEFECT IMAGING TECHNOLOGY THE LATEST INNOVATION IN ‘FULL MATRIX CAPTURE’ AUT: RTD IWEX

We deliver reliable solutions for non-destructive testing (NDT), inspection and certification to capital-intensive, high risk oil & gas, energy, chemical and power industries and provide a one-stop solution, covering NDT, Inspection and certification from initial design, manufacturing, construction, commissioning, during operations and after repair.

> RTD Rayscan (RTR)

> RTD Trekscan (DTI)

Our capabilities:

New weld inspection (NC) • Inline in-service inspection (ILI)Maintenance and Repair (MRO) • Engineering (ECA) services and consultancy • Third party services • Review NDT reports and QAQC audits • Training services

applus.com

ONLINE - LIVE VANUIT HET FORUM IN GRONINGEN | 6 NOVEMBER [Sch

rijf

in!]

DE VITALITEIT VAN DE GRONINGER www.eemsdeltavisie.nl Advertentie Eemsdeltavisie 2020.indd 1

PET Advertenties.indd 36

20-10-20 14:11

20-10-20 15:49

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. Bek & Verburg Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken hiermee of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Opdrachtgever: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023

Het project MULTIPLHY integreert een hoge-temperatuur elektrolyser met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyser gaat groene waterstof produceren voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyser voor waterstofproductie. De elektrolyser krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt en een waterstofproductiecapaciteit van 60 kilo per uur. Het consortium denkt ook al aan een elektrolyser van 100 megawatt in een volgende fase.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12 miljoen euro Afronding: 2020

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Opdrachtgever: Deltalinqs, AVR en Tronox Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Deltalinqs, AVR en Tronox onderzoeken de haalbaarheid van een 5 megawatt elektrolyser met verwaarding van de geproduceerde waterstof, restwarmte én zuurstof. Het project geeft ook een doorkijk naar opschaling richting 100 megawatt. Hierbij wordt rekening gehouden met mogelijkheden voor het verwerken van CO/CO2 uit restgas en mogelijk ook rookgas naar chemicaliën zoals methanol. Het onderzoek, e-THOR genoemd, wordt uitgevoerd door TNO. De resultaten worden in mei 2020 verwacht.

Opdrachtgever: Indaver Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Opdrachtgever: o.a. Inovyn Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, gaat omzetten in methanol. Naar verwachting zal de demo-installatie eind 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol bouwt met Nouryon een demonstratiefabriek in Delfzijl, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo, die worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Een commerciële fabriek zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: o.a. Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

PETROCHEM 7 - 2020 37

PET07 K Projecten.indd 37

20-10-20 15:44

MAGAZINE

ONLINE NIEUWS

BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT Nr. 5 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’ • Finalisten Plant Manager of the Year 2019 bekend • Thema: Engineering & Contracting

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk kennisnetwerk, gericht op asset owners en toeleveranciers in de hele keten van olie-, gas- en chemische industrie Het Petrochem platform deelt binnen de industrie kennis via haar netwerk, magazines, websites, events en verkiezingen.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners en leden een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, netwerk en kennis.

www.petrochem.nl petrochem platformadv nieuw-1.indd 1 PET Advertenties.indd 38

12-07-19 15:49 10:24 20-10-20

PROJECTEN Opdrachtgever: Stora Enso Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Stora Enso investeert negen miljoen euro in een proeffabriek in de haven van Gent. De proeffabriek gaat in eerste instantie industrieel beschikbare fructose gebruiken om hoogwaardige chemicaliën en materialen te produceren voor het testen van toepassingen. In de toekomst moeten dat suikers uit hout en andere non-food biomassa worden. De fabriek is naar verwachting klaar in het eerste kwartaal van 2021.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Opdrachtgever: Vijf waterschappen, HVC en Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: 2021

In het pilot-project PHARIO maakten bacteriën uit afvalwater het bioplastic PHA, een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Een demo-installatie gaat nu voldoende materiaal voor de kunststofindustrie maken om de verwerking en de toepassing te testen. De demo-installatie wordt gebouwd bij de slibverbranding van HVC naast de rioolwaterzuivering Dordrecht

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

PLANNEN Opdrachtgever: Antwerp@C Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van een CO2-infrastructuur in Antwerpen. Het gaat om een centrale pijpleiding op beide oevers en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag ervan zijn onderdeel van de infrastructuur.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 150 miljoen euro Beslissing: 2023

Avantium wil zijn eerste commerciële fabriek met een capaciteit van vijf kiloton in Delfzijl bouwen. De fabriek gaat industriële suikers omzetten in FDCA, een grondstof voor groene plastics. Een definitief investeringsbesluit volgt nog dit jaar, waarna de eerste productie in 2023 moet volgen. De bouw van de fabriek vergt een investering van 150 miljoen euro.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Beslissing: onbekend

Avantium, Nouryon en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: onbekend Investering: onbekend Beslissing: onbekend

BioBTX wil een fabriek bouwen die op grote schaal chemicaliën produceert uit reststromen zoals plastic afval. De fabriek moet in 2023 klaar zijn. Op dit moment werkt het bedrijf nog aan het optimaliseren van de processen, technieken en producten in de demofabriek op het Zernikepark in Groningen.

Opdrachtgever: Black Bear Carbon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Black Bear Carbon wil in de haven van Rotterdam een fabriek bouwen die granulaat van oude banden omzet in carbon black, pyrolyse-olie en -gas. Het bedrijf werkt samen met Havenbedrijf Rotterdam de technische en financiële details uit en overlegt met regionale en nationale partners over de financieringsstructuur van de op te zetten onderneming.

PETROCHEM 7 - 2020 39

PET07 K Projecten.indd 39

20-10-20 15:45

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste! Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf. Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

PET Advertenties.indd 40

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften. Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes. Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

20-10-20 15:49

PROJECTEN Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Beslissing: uitgesteld

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: o.a. BP, Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam. De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: 150 miljoen euro Beslissing: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas. Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Beslissing: 2023

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een elektrolyser van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. De partners nemen na de zomer een definitieve investeringsbeslissing. Als het project groen licht krijgt wil het consortium tegen midden 2021 beginnen met de bouw van de installatie. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zuidwending Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof voor in vier zoutcavernes bij Zuidwending. Het gaat om een verkenning naar de marktbehoefte en een onderzoek naar eisen waaraan de installatie moet voldoen. Als de bouw in 2023 of 2024 begint, kan de eerste caverne in 2026 worden gevuld.

Opdrachtgever: Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Als het project van Shell voor de bouw van een waterstoffabriek op de Tweede Maasvlakte doorgaat, is er ook een pijpleiding nodig. Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam willen die samen aanleggen en exploiteren. De pijpleiding loopt dan langs de A15, van de fabriek op de Tweede Maasvlakte naar de raffinaderij van Shell in Pernis. Het definitieve besluit voor de aanleg is gepland in de eerste helft van 2021. Het project kan dan in 2023 worden afgerond.

Opdrachtgever: Gasunie en Havenbedrijf Amsterdam Waar: Amsterdam IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: 2020

Gasunie en Havenbedrijf Amsterdam willen binnen vijf jaar een waterstofleiding tussen Amsterdam en IJmuiden realiseren. De regionale leiding moet uiteindelijk onderdeel worden van de landelijke waterstofbackbone die Gasunie wil realiseren. Een haalbaarheidsstudie moet eind 2020 zijn afgerond.

PETROCHEM 7 - 2020 41

PET07 K Projecten.indd 41

20-10-20 15:45

DACE Price Booklet 34ste editie

DACE Prijzenboekje met online richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij • Raming van projecten • Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen • Toetsing van offerteprijzen • Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen U vindt in DACE Price Booklet in combinatie met de website www.dacepricebooklet.com richtprijzen van vrijwel elk onderdeel van industriële procesinstallaties. Alle informatie in de nieuwe Engelstalige editie is volledig geactualiseerd. De online versie van DACE Price Booklet is toegankelijk via uw PC, tablet en smartphone. Het DACE Prijzenboekje en website wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process

Ga voor meer informatie of uw bestelling naar www.vakmedianetshop.nl/dace

PET Advertenties.indd 42

Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan.

20-10-20 15:50

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie, NAM, GasTerra, Port of Den Helder, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en New Energy Coalition onderzoeken de haalbaarheid van een waterstoffabriek in Den Helder. Het gaat om een fabriek die waterstof maakt uit aardgas en de CO2 die bij het proces vrijkomt, afvangt voor opslag.

Opdrachtgever: Groningen Seaports, Gasunie en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Groningen Seaports, Gasunie en Shell slaan de handen ineen voor het ambitieuze project NortH2. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te kunnen produceren in 2040.

Opdrachtgever: Haven Oostende, DEME en PMV Waar: Oostende Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Haven Oostende, baggerbedrijf DEME Concessions en investeringsmaatschappij PMV willen een fabriek bouwen die groene waterstof produceert. De fabriek gaat de pieken bij de productie van groene stroom afvangen en moet in 2025 klaar zijn. In een eerste fase wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek krijgt de naam Hyport en een productiecapaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2021 een investeringsbeslissing. In 2024 moet het systeem dan operationeel zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Neste overweegt een fabriek voor duurzame kerosine op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam te bouwen. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De tweede fabriek zou een investering van ruim honderd miljoen euro vergen. De fabriek kan echter ook worden gebouwd in Finland, waar het bedrijf eveneens een raffinaderij heeft.

Opdrachtgever: Nouryon en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Nouryon en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie. In verband met een geplande kerosinefabriek in Delfzijl onderzoeken de partijen een scale-up van twintig naar zestig megawatt.

PETROCHEM 7 - 2020 43

PET07 K Projecten.indd 43

20-10-20 15:45

MARKET REVIEW DEMONTAGE

PIPE SUPPORTS

MAGION Process Control Engineering B.V.

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PROCESS CONTROL

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen Pijpondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STUDBOLTS

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersonen : Vanessa Schelfhout en Jon Cockram

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees......................................................................... 44 Andus Group.................................................................... 47

Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Applus RTD...................................................................... 36 Brandwacht Huren............................................................. 2 DACE................................................................................. 42 Eemsdeltavisie 6 november 2020................................... 36 European Industry & Energy Summit 2020................... 18 Hi-Force Nederland............................................................ 4 Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek.32 Indaver.............................................................................. 26 Logisticon Water Treatment............................................. 34 Market review.................................................................. 44 OMV Gas Marketing Trading & Finance......................... 48 Petrochem platform............................................. 22, 23, 38 SIS GmbH........................................................................... 8

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor

PET_kwart_staand.indd 1

PET09_MartketReview-liggend2020.indd 50 PET Advertenties.indd 44

Stappert Noxon................................................................ 40 Witzenmann Benelux...................................................... 40

13-12-17 12:45

16-10-20 12:52 20-10-20 15:50

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Nouryon Waar: IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: 2021

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: RWE en Innogy Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Energiebedrijven RWE en Innogy onderzoeken de haalbaarheid van een groene waterstoffabriek met een capaciteit tot 100 megawatt. De installatie is gepland op het terrein van de Eemshavencentrale van RWE. Het nabijgelegen windpark Westereems van Innogy levert de stroom voor de fabriek.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

Samen met partners wil Shell een waterstoffabriek bouwen op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam. Groene stroom uit windenergie moet daarbij water splitsen in waterstof en zuurstof. De fabriek krijgt een vermogen van rond de tweehonderd megawatt. De productie moet in 2023 starten met zo’n vijftig- tot zestigduizend kilo waterstof per dag. Het definitieve investeringsbesluit voor de waterstoffabriek is nog niet genomen.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Smart Delta Resources Waar: Gent, Terneuzen, Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Een consortium van Belgische en Nederlandse bedrijven, waaronder ArcelorMittal, Dow Benelux, PZEM, Yara, Zeeland Refinery, Gasunie en Fluxys, heeft het project Carbon Connect Delta opgezet. Het project onderzoekt de haalbaarheid van CCUS in het havengebied van North Sea Port (Gent, Terneuzen, Vlissingen). Het consortium verwacht de haalbaarheidsstudie eind 2020 af te ronden. De ambitie is om al vanaf 2023 1 miljoen ton CO2 per jaar af te vangen en dat uit te breiden tot een niveau van 6,5 miljoen ton per jaar in 2030.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Beslissing: onbekend

Een samenwerkingsverband van Nouryon, Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie gaat uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: onbekend Beslissing: uiterlijk begin 2022

Yara wil op haar site in Sluiskil groene ammoniak gaan produceren. Daarvoor werkt het bedrijf samen met offshore windparkontwikkelaar Ørsted. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen. Yara neemt uiterlijk begin 2022 een definitieve investeringsbeslissing. Het project kan dan in 2024/2025 operationeel zijn.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Zeeland Refinery heeft plannen voor de bouw van een honderdvijftig megawatt elektrolyzer in Vlissingen. Deze zou vanaf 2025 waterstof aan de raffinaderij kunnen gaan leveren. Een groeipad naar één gigawatt in 2030 behoort ook tot de mogelijkheden.

PETROCHEM 7 - 2020 45

PET07 K Projecten.indd 45

20-10-20 15:46

COLUMN

‘De klimaatcrisis is hier de grote gorilla in de kamer. Vele malen gevaarlijker en moeilijker beheersbaar dan het coronavirus en dat probleem zal volgend jaar zeker niet opgelost raken.’

Proportionaliteit Mijn vorige column in mei van dit jaar (Never waste a good crisis) ging over de coronacrisis en hoe deze ook positieve neven effecten had op vlak van milieu en algemene levenskwaliteit. Nu staan we aan het begin van de langverwachte tweede golf. Die steekt even fel van wal wat betreft exponentiële groei, voor lopig nog met veel besmettingen en relatief weinig doden, maar dat kan snel veranderen. Een groot verschil met de eerste golf is dat er van positieve neveneffecten geen sprake meer is. Er zijn nu vooral negatieve effecten, effecten die minder worden veroorzaakt door het virus zelf, maar vooral door de maatregelen ertegen. Het publieke leven komt grotendeels tot stilstand en de economie wordt langzaam doodgeknepen. In hoeverre het middel niet erger is dan de kwaal, is nog maar de vraag. De publieke discussie hierover is ook een belangrijk verschil met de eerste golf. In de eerste golf heerste vooral angst en gelatenheid. Zelfs de Italia nen die zoals bekend geen vertrouwen hebben in hun overheid, gingen gedwee in een draconische lockdown, ook al ging dat geheel tegen hun aard en gewoontes in. Uit angst om het vege lijf te redden, maar ook uit een zelden geziene solidariteit en verantwoordelijkheidszin van de bevolking. Tabakspandemie Vandaag woedt er echter een grote discussie over de proportio naliteit tussen de maatregelen en de omvang van het probleem. Die discussie is goed, de waarheid zal wel ergens in het midden liggen. Diezelfde vraagstelling dient ook te worden gesteld voor veel andere problemen. Er zijn tal van problemen in de wereld die elk jaar opnieuw miljoenen doden eisen, maar waar helemaal niets tegen wordt ondernomen, dat is gewoon business as usual. Voor een virus met een relatief beperkt aantal slachtoffers wordt echter de hele wereld op zijn kop gezet. Hierop kan natuurlijk worden geantwoord dat het aantal doden nog veel hoger zou zijn zonder doortastende maatregelen. Dat is mogelijk, maar het Zweedse tegenvoorbeeld spreekt wat mij betreft boekdelen. Er valt gewoon geen lijn te trekken in de proportionaliteit tus sen een probleem en de maatregelen. Neem nu het voorbeeld van tabak, het dodelijkste consumentenproduct dat ooit op te markt is gebracht. Tabak veroorzaakt wereldwijd elk jaar

opnieuw acht miljoen doden. Het is niet alleen dodelijk, maar ook nog eens erg verslavend en toch is het op elke straathoek te koop. Politici weifelen enorm om het tabaksgebruik terug te dringen, ze worden immers grondig beïnvloed door de tabaks lobby en de economische belangen van de tabaksindustrie. Reclame voor tabak is in vele landen nog de gewoonste zaak van de wereld en elke ontradingscampagne van de overheid wordt op gewiekste wijze tegengewerkt door zeer goed gefinan cierde organisaties van de tabaksindustrie. Het resultaat is dat wereldwijd het aantal doden nog elk jaar stijgt, het is niet over dreven om te spreken van een wereldwijde tabakspandemie. Smaak te pakken Als dezelfde daadkracht waarmee dit virus te lijf wordt gegaan ook aan de slag werd gelegd om de tabakspandemie een halt toe te roepen, dan leefden we in een veel betere wereld. Het verschil in respons zit hem dus niet in de omvang van het probleem, maar in de aard van het probleem. In tegenstelling tot tabak is het virus een gemeenschappelijke vijand zonder vrienden, lobbyisten of economische belangen. Er kan zonder tegenspraak hard tegen worden opgetreden, met politici in een heldenrol. Van een gebrek aan daadkracht is hier geen sprake, eerder van een teveel. In feite is de coronacrisis een technisch beheersbaar probleem dat binnenkort zal verdwijnen eenmaal de vaccins beschikbaar worden. De grote vraag is wat er zal gebeuren na deze pande mie, of we iets zullen geleerd hebben uit deze crisis. Keert alles terug naar het oude of wordt er deze keer echt gewerkt aan een nieuwe en betere wereld? De klimaatcrisis is hier de grote goril la in de kamer. Vele malen gevaarlijker en moeilijker beheers baar dan het coronavirus en dat probleem zal volgend jaar zeker niet opgelost raken. Politici zijn duidelijk aan zet in de klimaat problematiek. Benieuwd of ze op vlak van daadkracht de smaak te pakken hebben gekregen. Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 7 - 2020 46

PET I Column.indd 46

20-10-20 15:56

Serving Servingthe theindustry industry Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een fullservice fullservice aanbieder aanbieder in de in nationale de nationale staalbouwbranche. staalbouwbranche. Maatwerk, Maatwerk, vakmanschap vakmanschap en veiligheid en veiligheid (VCA-P) (VCA-P) staan staan hoog hoog in het in het vaandel. vaandel. HetHet bedrijf bedrijf heeft heeft bijna bijna 80 80 jaarjaar ervaring ervaring en is engespecialiseerd is gespecialiseerd in onderhouds-, in onderhouds-, reparatie-, reparatie-, inspectieinspectieen nieuwbouwwerkzaamheden en nieuwbouwwerkzaamheden in de in energiemarkt de energiemarkt en in ende in zware de zware en (petro)chemische en (petro)chemische industrie. industrie. Denk Denk daarbij daarbij aanaan staalstaalen trapconstructies, en trapconstructies, platforms, platforms, leidingbruggen, leidingbruggen, tijdelijke tijdelijke constructies, constructies, etc.etc. Onder Onder de meest de meest moeilijke moeilijke omstandigheden omstandigheden worden worden on-site on-site inspectie-, inspectie-, reparatiereparatieen montagewerkzaamheden en montagewerkzaamheden verzorgd, verzorgd, waarbij waarbij betrouwbaarheid, betrouwbaarheid, snelheid snelheid vanvan levering levering en flexibiliteit en flexibiliteit voorop voorop staan. staan.

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen Andus Andus Group: Group: eeneen internationaal internationaal opererende opererende holdingmaatschappij holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen die die wereldwijd wereldwijd actief actief zijnzijn in een in een breed breed industrieel industrieel werkveld. werkveld.

Kennismaken? Kennismaken? Graag. Graag. BeltBelt u even u even of kijk of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl op www.lengkeek-staalbouw.nl

Lengkeek A4 MagAd A4 MagAd Petrochem.indd 1 1 PET7Lengkeek omslag los.indd 47Petrochem.indd

20-10-20 20-10-20 15:52 15:52 14-01-19 14-01-19 13:52 13:52 20-10-20 15:59

Petrochem Nr. 7 - 2020

Bij OMV GAS gaan flexibiliteit en exceptionele service samen met de internationale kennis en financiĂŤle kracht van de OMV Group. Wij leveren aardgasoplossingen op maat aan grote Europese klanten en distributeurs. Onze flexibele prijs- en leveringsconcepten evenals gedetailleerde kennis van de markt zorgen ervoor dat onze producten perfect aansluiten op uw specifieke behoeften. Neem contact met ons op als u wilt weten hoe onze aardgasoplossingen uw bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl

PET7 los.indd 48 PET Aomslag Voorplaat.indd 1 210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd 1

20-10-20 27.02.19 15:59 13:11