Pet9 2015 lr

Nr. 9 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

AkzoNobel maakt werk van innovatie procestechnologie • Deze Petrochem is gedrukt op papier van landbouwafval • Verlieslatende raffinaderij krijgt tweede leven in bio

10:35

Naamloos-1 1

02-09-15 13:55 19:19 01-09-15

& &industrie industrie

6,6,77enen88oktober oktober2015 2015 Brabanthallen, Brabanthallen,Den DenBosch Bosch

Hét Hétplatform platformvoor voorduurzame duurzameenergieopwekking energieopwekking en enenergiebesparing energiebesparingininde deindustrie industrie

OpOp Energie Energie & Industrie & Industrie ervaart ervaart u een u een wereld wereld aanaan inspiratie inspiratie enen mogelijkheden, mogelijkheden, vanvan inkoop inkoop tottot techniek techniek enen vanvan regelgeving regelgeving tottot management. management.

Bekijk Bekijk dede nieuwste nieuwste oplossingen, oplossingen, neem neem deel deel aan aan interactieve interactieve lezingen lezingen enen livelive demonstraties demonstraties enen doe doe waardevolle waardevolle contacten contacten op.op.

Registreer Registreer direct direct voor voor gratis gratis toegang toegang viavia www.energievakbeurs.nl www.energievakbeurs.nl

Gespecialiseerde Gespecialiseerde congressen, congressen, lezingen lezingen en en workshops, workshops, o.a.: o.a.: • • FME FME Industrial Industrial Morning Morning • • VVM VVM – FedEC-TEG – FedEC-TEG Debat Debat over over hethet EnergieEnergieprestatiekeur prestatiekeur (EPK) (EPK) • • Minisymposium Minisymposium GasGas Inkoop Inkoop 2015 2015 – 2020 – 2020 • • Seminar Seminar ‘Financiering ‘Financiering vanvan de de Energietransitie’ Energietransitie’ Awards: Awards: • • Energie Energie Professional Professional 2015 2015• • Energie Energie Talent Talent 2015 2015 Co-locatie: Co-locatie: • • Energie Energie & Gebouw & Gebouw • • Ecomobiel, Ecomobiel, vakbeurs vakbeurs voor voor duurzame duurzame mobiliteit mobiliteit Bijdragen Bijdragen vanvan o.a.: o.a.: • • RVO.nl RVO.nl • • Topsector Topsector Energie Energie • • FME FME • • Stoomplatform Stoomplatform • • TNO TNO • • EUEU • • ABN ABN Amro Amro • • Passief Passief Bouwen Bouwen • • Holland Holland Solar Solar • • NWEA NWEA • • FedEC FedEC • • Ministerie Ministerie vanvan Economische Economische Zaken Zaken • • Ministerie Ministerie vanvan Infrastructuur Infrastructuur & Milieu & Milieu 300300 toonaangevende toonaangevende exposanten! exposanten!

www.energievakbeurs.nl www.energievakbeurs.nl PET9_A_Voorplaat.indd PET9_A_Voorplaat.indd 2 2 Naamloos-1 2

02-09-15 19:19

RD Constr RD Co

IN DEZE EDITIE

14 AKZONOBEL MAAKT WERK VAN INNOVATIE PROCESTECHNOLOGIE Al meer dan een decennium kondigen ze zich aan. Kleinere chemische fabrieken die op een keukentafel passen, veiliger zijn, nauwkeuriger en zelfs goedkoper kunnen produceren. Hoog tijd dat de belofte wordt ingelost, vindt AkzoNobel Industrial Chemicals. Innovatiedirecteur Marco Waas is een van de sprekers tijdens EemsDeltavisie 2015, 18 september in de Eemshaven.

22 ‘BELANGRIJK OM CONTRACTOR FAIR TE BEHANDELEN’ Op gelijkwaardige voet met contractors samenwerken op het gebied van veiligheid. Dat heeft Sabic in Geleen de afgelopen jaren veel nieuwe inzichten opgeleverd. En nu ook een prijs: de eerste Vomi Safety Experience Award. Een interview met het site management: Dieter Hollmann en Math Peeters.

50 THEMA: MILIEU EN EFFICIËNTIE Een voorproefje van de filmreportage van het bezoek van Plant Manager of the Year 2013 Cas König aan zetmeelfabrikant Avebe.

De reportage is tijdens EemsDeltavisie op 18 september voor het eerst te zien.

Meer energie besparen in een sneller tempo: de chemiesector laat zien dat het kan. De Nederlandse overheid lijkt steeds meer met haar duurzame targets voor 2020 in de maag te zitten. Misschien kan de industrie een handje helpen.

Deze editie is gedrukt op papier uit landbouwafval. Het papier heeft 47 procent minder milieu-impact dan FSC-gecertificeerd papier uit houtvezel.

26 VERLIESLATENDE RAFFINADERIJ KRIJGT TWEEDE LEVEN IN BIO De slechte positie van de raffinagesector noopt oliebedrijven maatregelen te nemen om weer zwarte cijfers te schrijven. Sluiten van verlieslatende sites of ombouwen tot opslagdepots is de meest voor de hand liggende maatregel. Maar het kan ook anders. Tweeënhalf jaar geleden kondigde het Italiaanse bedrijf Eni aan haar raffinaderij in Porto Marghera, bij Venetië, om te bouwen tot bioraffinaderij.

31 FINALISTEN NORTHERN ENLIGHTENMENTZ BEKEND De drie finalisten voor de tweede editie van Northern Enlightenmentz zijn bekend. Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. De Northern Enlightenmentz zijn in het leven geroepen om de industrie in de noordelijke provincies te inspireren bij het toepassen van hoopgevende innovaties.

Tijdens EemsDeltavisie op 18 september in de Eemshaven zal duidelijk worden wie de winnaar is.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Tweede fase Aardgas+ project van start • MVO Nederland daagt uit met Climate Makeover 6 Feiten en cijfers buitenland • Wintershall stapt over op gasturbine in Libische Woestijn • China exporteert luchtverontreiniging 11 Masters of Industry: Restwarmte voor de industrie 20 ‘Het is nu echt veel beter dan vroeger’ 38 Integrale ATEX-aanpak leidt tot meer veiligheid 40 Innovatie 44 Agenda 49 Onbevangen • Chris Aldewereld 66

PETROCHEM 9 - 2015 3

PET9_B_Inhoud.indd 3

02-09-15 12:52

NDT G6 Welders Bolt Tensioning

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie Nummer 09 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081

Industrial Rope Techniques

EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle

Special Lifting

LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Rodrigo Abd|AP ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

Rope Access?

SKY-ACCESS! T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprijs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

PET9_C-Comm.indd 4

02-09-15 12:51

COMMENTAAR

‘Oude wijn in nieuwe zakken hoeft geen degradatie van innovatie te zijn’

Papier uit landbouwafval Dat is even schrikken, of misschien vindt u het juist een hele verbetering. De cover van Petrochem op bruin papier. Chique, stoffig, retro, geitenwollensokkig: u mag vinden wat u er van vindt. En we willen ook dat u er wat van vindt. Als redactie willen u niet alleen met onze inhoud, maar ook met onze daden tot nadenken stemmen. Overigens had de cover met hetzelfde gemak wit kunnen zijn, zoals het binnenwerk ook gewoon wit is. Maar dan was het minder opgevallen...

Deze Petrochem is namelijk volledig gedrukt op papier uit landbouwafval. Speciaal het nummer dat net voor het congres EemsDeltavisie 2015 bij u op de mat of op het bureau valt, omdat we ook in het Noorden iedereen tot nadenken willen stemmen. Want misschien liggen daar wel business cases voor papier en karton uit andere grondstoffen dan houtvezel.

Milieu-impact Ik hoor sommigen al schamperen: oude wijn in nieuwe zakken. En dat is ook zeker waar. Maar ik zie dat zeker niet als een degradatie van de innovatie. In het Noorden van het land was er ooit een bloeiende industrie voor strokarton. Grondstof? Juist ja, landbouwafval... En de nieuwe zakken worden gevormd door de technologie, die inmiddels toch wat verder is. Dat mogen we toch wel hopen. Een combinatie van oud en nieuw dus. Dat levert vaak juist interessante innovaties op.

Oude wijn in nieuwe zakken met, wat mij betreft, een positieve connotatie.

Industrielinqs voegt graag de daad bij het woord. Al eerder brachten we de footprint van de magazines Duurzaam Geproduceerd, Petrochem en iMaintain naar beneden door voor dunner papier te kiezen en minder milieubelastende afwerking.

Dat gebeurde binnen het kader van Duurzaam Tijdschrift 1.0, een traject dat Industrielinqs afgelegde samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Papierenkarton.nl en de Koninklijke VNP. Uit dat onderzoek bleek dat papier verreweg de grootste factor was in de milieu-impact van printmagazines.

Binnen Duurzaam Tijdschrift 2.0 willen de samenwerkende partijen daarom een stapje verder gaan als het gaat om papier.

Door met name naar grondstoffen te kijken. En een van de mogelijkheden is om papier van landbouwafval te laten maken,

via het proces van starter Paperwise. En het is nu al gewoon mogelijk. Daarom was de keuze snel gemaakt om deze Petrochem op deze papiersoort te drukken.

Sluitende business cases Paperwise produceert papier dat volgens onderzoek van de Universiteit van Amsterdam 47 procent minder milieu-impact heeft dan FSC-gecertificeerd papier uit houtvezel. En het kan zelfs nog beter, als er geen transport over lange afstand meer nodig is van India naar Nederland. Momenteel laat Peter van Rosmalen van Paperwise het papier namelijk in India fabriceren, deels vanwege de kosten, maar ook omdat het kansen biedt voor ontwikkelingslanden met veel landbouwafval.

Hij is er echter van overtuigd dat er ook sluitende business cases mogelijk zijn voor Nederland. Met name in gebieden waar traditioneel veel landbouw wordt bedreven, bijvoorbeeld in het noordoosten van Nederland. Vandaar dat hij graag de kans grijpt om tijdens de tweede EemsDeltavisie op 18 september in Eemshaven een lans te breken voor zijn innovatie. Dicht bij het gebied dus waar eens de productie van strokarton zo bloeide.

Als uitgever/hoofdredacteur juich ik dergelijke ontwikkelingen zeer toe, vooral als door grootschaligere productie de prijs van het papier gaat dalen. Het papier dat voor deze Petrochem werd gebruikt is ongeveer dertig procent duurder. Voor een keer prima, maar het is altijd de kunst om duurzaamheid en betaalbaarheid hand in hand te laten gaan. En dan is schaalgrootte vooralsnog een uitweg. Dus, wie pakt de handschoen op?

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 9 - 2015 5

PET9_C-Comm.indd 5

02-09-15 12:51

FEITEN & CIJFERS Operators van de Zoutfabriek van AkzoNobel in Delzijl kunnen hun proces sinds kort beter sturen, dankzij een Lean Six Sigma-onderzoek van operator Bert Hidding. Hij onderzocht mogelijkheden om het verlies aan warmte en daarmee energie te beperken. Doel was om het productieproces zodanig sturen dat de fabrieken binnen de specificaties blijven en het hoogste rendement behalen.

Eén van de aandachtspunten in het onderzoek was het vermijden van uitkristallisatie, want daardoor wordt de warmteoverdracht sterk verminderd.

Bij zijn onderzoek stelde Hidding grote verschillen in de meetwaarden vast. Die constatering leidde uiteindelijk tot de aanschaf van nieuwe meetapparatuur voor de operators. Nu iedereen op dezelfde wijze meet, zijn de verschillen minimaal. Maar veel belangrijker is dat de sturing van het proces hierdoor verbeterde.

Afbreekbare polymeren kunnen prima worden gebruikt voor het toedienen van geneesmiddelen en voor medische hulpmiddelen. Corbion richt met MedinCell een 50/50 joint venture op voor de levering van co-polymeren op basis van PEG (polyethyleenglycol) en PLA (polylactide) voor gecontroleerde medicijnafgifte.

De joint venture, CM Biomaterials, gaat de co-polymeren verkopen aan partners van MedinCell.

De polymeren worden geproduceerd in de medische-biomaterialenfabrieken van Corbion in de Verenigde Staten en Nederland, terwijl de ontwikkeling van de technologie en de licentieverlening de verantwoordelijkheid van MedinCell blijven. CM Biomaterials wordt statutair gevestigd in Nederland.

BASF verkoopt haar aandeel van 25 procent in de joint venture SolVin aan Solvay. SolVin werd in 1999 opgericht als een 75-25 joint venture tussen Solvay en BASF en is actief in de productie van polyvinyl chloride (PVC).

Solvay en Inovyn blijven de aanvoer van basischemicaliën naar de site van BASF Antwerpen voortzetten.

PETROCHEM 9 - 2015 6

PET9_D_FeitenCijfers.indd 6

MVO NEDERLAND DAAGT UIT MET CLIMATE MAKEOVER Sinds november vorig jaar hebben zo'n tweehonderdvijftig bedrijven en organisaties zich aangemeld voor de Klimaatcoalitie. Daarmee beloven ze uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn en binnen vijf jaar al belangrijke stappen te zetten. Om nog meer bedrijven te stimuleren looft MVO Nederland vier Climate Makeovers uit, gratis adviestrajecten op maat. De winnaar gaat in één jaar over naar volledig klimaatneutraal.

Bedrijven hebben een groot aandeel in het verbranden van fossiele grondstoffen, dus de positieve impact die ondernemers kunnen bereiken door klimaatneutraal te gaan ondernemen is groot. ‘Zowel grote als kleine bedrijven kiezen voor klimaatneutraal ondernemen’, zegt Michel Schuurman, programmamanager Planet bij MVO Nederland.

‘Er bestaan al diverse klimaatneutrale producten en diensten, zoals leasen bij Kyoto Lease, verlichting door Lumeco en klimaatneutraal schoonmaken door Asito.’

De Climate Makeover begint met een nulmeting, een berekening van de huidige CO2-uitstoot. Daarna volgt een individueel adviesgesprek, waarin wordt onderzocht op welke onderdelen de meeste winst te behalen valt. MVO Nederland volgt de bedrijven het hele jaar door en doet verslag van het traject.

PRIMEUR: ZEESCHIP BUNKERT LNG IN MOERDIJK De Sefarina, een LNG-aangedreven schip, deed zaterdag 15 augustus de haven van Moerdijk aan. Het schip is met speciale LNG-tankwagens vanaf de wal voorzien van LNG, dat vanuit Gate Terminal is geleverd. De Sefarina vertrok na het bunkeren verder naar Shell Moerdijk voor het lossen van de lading.

Sinds december vorig jaar biedt de haven van Moerdijk de mogelijkheid om LNG te bunkeren voor zee- en binnenvaartschepen. Het is voor Moerdijk van groot belang om deze schonere brandstof vanuit de haven aan schepen te kunnen aanbieden. Moerdijk is daarmee een belangrijk onderdeel van het netwerk van LNG-bunkerstations. Regelmatig maken binnenvaartschepen al van deze mogelijkheid gebruik. Dat nu ook het eerste zeeschip LNG komt bunkeren is een primeur. In de Rotterdam-area is dit de eerste keer dat een zeeschip LNG bunkert.

LNG is een veel schonere brandstof dan diesel of stookolie. Bovendien produceren LNG aangedreven motoren minder geluid en veroorzaken ze nauwelijks uitstoot van zwavelen stikstofoxiden. De uitstoot van CO2 kan worden gereduceerd met twintig procent.

EBN SLUIT KREDIETFACILITEIT AF VAN 400 MILJOEN EURO EBN heeft een overeenkomst getekend voor een doorlopende kredietfaciliteit van vierhonderd miljoen euro, met een looptijd van vijf jaren. De faciliteit is bedoeld voor algemene bedrijfsdoeleinden en versterkt de flexibiliteit van EBN voor het financieren van haar operationele bedrijfsactiviteiten.

EBN is actief betrokken bij het opsporen, produceren, opslaan en verhandelen van gas en olie. Daarnaast is EBN betrokken bij gasopslag. Kenmerkend voor alle activiteiten is de doelstelling om de Nederlandse ondergrond optimaal te benutten. Het deelnemingspercentage in samenwerkingsverbanden op het gebied van opsporing en winning van olie en aardgas varieert van veertig tot vijftig procent.

Verder participeert EBN in gasverzamelleidingen op zee waaronder een deelneming in NOGAT, in gasbehandelingsinstallatie K13 Den Helder, en in faciliteiten voor ondergrondse gasopslag.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

02-09-15 12:54

HAVENBEDRIJF ROTTERDAM INVESTEERT IN BOEIEN EN PALEN Het Havenbedrijf Rotterdam investeert in totaal zo’n 32 miljoen euro in het plaatsen van palenconfiguraties en het vervangen van boeispannen. Aan de palenconfiguraties kunnen grotere schepen afmeren en de vervanging van boeien door palen bevordert de veiligheid. Het project moet in het najaar zijn afgerond.

De investering past in het beleid van het Havenbedrijf om het bestaand havengebied verder te moderniseren en zo intensief mogelijk te gebruiken. Het gebruik van de boeien en palen in de Rotterdamse haven neemt toe. In de eerste helft van 2015 steeg de overslag op boeien en palen met 21 procent van 8,3 miljoen ton naar 10,1 miljoen ton ten opzichte van het eerste halfjaar van 2014. Deze toename had vooral te maken met de overslag van stookolie.

In de Botlek vervangt het Havenbedrijf boeispan 66 in de centrale geul van de rivier door een palenconfiguratie. Door een innovatieve constructie – het zogenoemde morsponton - kan er straks op de palen vanaf twee kanten met drijfkranen droge bulk worden overgeslagen. In het Calandkanaal worden drie bestaande boeispannen (81, 82 en 83) vervangen door twee palenconfiguraties op paal 82 en 83. Een maand geleden is even verderop de nieuwe palenfiguratie 79b reeds opgeleverd.

Een jaar geleden zijn in het binnenmeer van de Maasvlakte palen 90 en 91 opgeleverd.

Deze palen zijn sinds de introductie druk bezet geweest. Op de palenconfiguratie – in wezen gaat het om twee maal acht palen – kunnen schepen met een lengte van 225 tot 350 meter afmeren. De maximale waterdiepte bedraagt 23,65 meter NAP. Er kunnen zowel brandstoffen en andere vloeibare lading, als droge goederen zoals kolen en granen worden overgeslagen.

(C) DRIES VAN DEN ELZEN

AFSLUITEN OLIEPUTTEN SCHIEBROEK LOOPT JAAR UIT De boortoren op de voormalig oliewinlocatie in Schiebroek blijft een jaar langer staan.

Sinds begin vorig jaar wordt de boortoren gebruikt om 22 putten ondergronds af te sluiten. De werkzaamheden verlopen goed, maar duren langer dan verwacht.

Per put zit er circa 1.300 tot 1.400 meter aan buizen in de grond. Deze worden verwijderd waarna er cementpluggen worden gezet op drie verschillende plekken in de put. Die pluggen voorkomen dat er olie of andere grondstoffen aan de oppervlakte komen. Na het zetten van iedere plug is er een observatieperiode van ongeveer drie maanden.

De langere duur wordt veroorzaakt door extra werkzaamheden die voor de start van het project niet zijn voorzien. ‘Het gaat bijvoorbeeld om een tragere voortgang van het verwijderen van oude buizen uit de putten. Ook zijn in een aantal putten extra afdichtingen nodig voor een goede ondergrondse afsluiting van de put. Zorgvuldige uitvoering is onze hoogste prioriteit’, zegt Michiel van Haersma Buma, productietechnoloog van NAM. De komende periode gaan de werkzaamheden op dezelfde manier door als de afgelopen anderhalf jaar. De verwachting is dat de boortoren halverwege 2017 de locatie kan verlaten, mogelijk met een uitloop tot eind 2017. Dan volgt de laatste fase en wordt de grond in oorspronkelijke staat, als grasland, aan de gemeente opgeleverd. Naar verwachting is het project eind 2018 gereed.

Van 1983 tot 2013 heeft de NAM op de locatie olie geproduceerd met jaknikkers. In die dertig jaar zijn zo’n 26 miljoen vaten olie opgepompt, terwijl een vergelijkbare hoeveelheid in de grond is achtergebleven. Het bedrijf studeert daarom nog op mogelijkheden om een deel van deze achtergebleven olie ook omhoog te halen.

Dat zou eventueel kunnen vanaf een NAM-locatie, ongeveer 1,5 km verderop, waar voorheen de opgepompte olie werd gescheiden van het productiewater, voordat het per pijpleiding werd getransporteerd naar de raffinaderij van Shell in Pernis.

Staalconcern ArcelorMittal gaat met LanzaTech en Primetals Technologies 87 miljoen euro investeren in de Gentse vestiging om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij de staalproductie.

Volgens ArcelorMittal gaat het om de eerste productiefaciliteit op commerciële schaal in Europa om bio-ethanol te maken uit afvalgassen die vrijkomen tijdens de productie van staal.

Verwacht wordt dat de productie van bio-ethanol halverwege 2017 start. De bio-ethanol zal voornamelijk worden gebruikt in benzinemengsels, maar kan ook worden verwerkt tot andere producten. Volgens ArcelorMittal vermindert het gebruik van bio-ethanol de uitstoot van broeikasgassen met meer dan tachtig procent in vergelijking met het gebruik van fossiele brandstoffen.

Shell gaat dit jaar wereldwijd 6500 banen schrappen, omdat het olie- en gasconcern veel last heeft van de lage olieprijs. Dat maakt het bedrijf eind juli tijdens de presentatie van de kwartaalcijfers bekend.

Shell gaat minder investeren. Het concern verlaagt de investeringen naar 30 miljard dollar, dat is een daling van 20 procent ten opzichte van 2014. Daarnaast is Shell bezig om activiteiten te verkopen. Voor 2014 en 2015 gaat het om 20 miljard dollar aan bezittingen.

In 2014 maakte hernieuwbare energie 5,6 procent van het totale Nederlandse energieverbruik uit. In 2013 was dat 4,8 procent. Deze toename is groter dan de toename in de laatste jaren.

Dit heeft het CBS eind juni bekend gemaakt. Nederland streeft naar 14 procent hernieuwbare energie in 2020. De opmerkelijke stijging van 0,8 procent tussen 2013 en 2014 is voor 0,5 procent het gevolg van een daling van het totale eindverbruik van energie en voor de rest door de stijging van het verbruik van hernieuwbare energie. De daling van het verbruik was vooral het gevolg van het lagere verbruik van aardgas door het warme weer in 2014. Daarnaast daalde ook de afzet van motorbrandstoffen fors.

PETROCHEM 9 - 2015 7

PET9_D_FeitenCijfers.indd 7

02-09-15 12:54

... Industriële Routing Switches De Redfox is een layer 3 industriële Ethernet switch ontwikkeld voor applicaties die veel bandbreedte genereren. Door de robuuste aluminium behuizing toepasbaar in zware omstandigheden, mede door de diverse certificeringen. Meerdere configuraties zijn beschikbaar die naar behoefte kunnen worden aangepast door een reeks van SFP glasvezelmodules. De switch is in staat routingfunctionaliteit te bieden als OSPF, RIP en VRRP. Tevens is voorzien in diverse redundantieprotocollen, RSTP en Westermo’s eigen FRNT ringprotocol met hersteltijden van 20 ms, zelfs bij gebruik van Gigabit Ethernet.

... committed to perfection.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_IndRoutSwitch.indd 1 PET9_D_FeitenCijfers.indd 8

18-11-14 16:14 02-09-15 12:54

1-14 16:14

FEITEN & CIJFERS TWEEDE FASE AARDGAS+ PROJECT VAN START Sinds de jaren vijftig wint NAM aardgas in de regio tussen Hoogeveen en Meppel. Enkele jaren geleden is het bedrijf hier begonnen met het Aardgas+ project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit het veld te kunnen winnen. Zo bouwde NAM in 2012 een luchtscheidingsinstallatie in Koekange. Binnenkort begint NAM met werkzaamheden voor de tweede fase van het project.

Daarvoor worden drie extra locaties aangelegd. Deze krijgen een oppervlakte van zo’n 75 bij 100 meter en er komt een kleine unit te staan ter grootte van een fietsenschuur.

Ook worden pijpleidingen aangelegd voor uitbreiding van het stikstofdistributienetwerk, en na de zomer van 2016 worden stapsgewijs elf putten geboord. Het gaat om putten die stikstof injecteren in het gasveld om zo het laatste aardgas uit het gasveld te duwen en dan te kunnen winnen.

Na zestig jaar productie is de druk in het De Wijk-gasveld zo laag geworden dat het gas nauwelijks meer vanzelf naar boven komt. Dankzij stikstofinjectie kan NAM ook de laatste resten gas uit dit veld halen, het Aardgas+ project. De verwachting is dat er in totaal nog twee miljard kubieke meter gas uit kan worden gehaald. Genoeg om alle Drentse huishoudens zes jaar van energie te voorzien. Het veld kan dan nog zo’n tien tot vijftien jaar mee.

KAMP: ‘NOG VEEL POTENTIEEL BIJ GASVELDEN ONDER NOORDZEE’ Onder de Noordzee is tientallen kilometers uit de kust nog veel veilig winbaar gas aanwezig dat goed kan worden gebruikt in de overgang naar een duurzame energievoorziening. Wel wordt het lastiger om dit gas te winnen, zeker nu de bestaande infrastructuur voor gaswinning op zee dreigt te verdwijnen.

Dit liet minister Henk Kamp van Economische Zaken (EZ) in augustus weten tijdens een werkbezoek aan een aantal energieprojecten op de Noordzee.

Met de aanleg van nieuwe grootschalige windparken en de nog bestaande gasvoorraden, blijft de Noordzee een belangrijke energiebron voor Nederland. Er is volgens TNO nog een potentieel van 118 miljard kubieke meter winbaar gas aanwezig in de 268 al bekende gasvelden onder de Noordzee. Daarnaast is er mogelijk nog 165 miljard kubieke meter winbaar gas aanwezig in nog onontdekte gasvelden.

Een groot deel van de 148 velden waar nu gas wordt gewonnen raakt in de komende jaren uitgeput. Dat betekent dat de bijbehorende infrastructuur ook dreigt te verdwijnen, terwijl deze infrastructuur nodig is voor rendabele winning uit de andere kleine velden.

Economische Zaken onderzoekt of de huidige twee stimulerende maatregelen voor de gaswinning voldoende werken of dat nieuwe maatregelen nodig zijn. In september 2010 zijn twee maatregelen genomen om investeringen in gaswinning op de Noordzee te bevorderen. Bedrijven kunnen een aanvraag doen voor een investeringsaftrek van 25% voor investeringen in opsporing en winning van gas op de Noordzee. Hierbij moet een bedrijf wel kunnen aantonen dat winning van deze gasvelden zonder deze investeringsaftrek economisch niet haalbaar is. Om ervoor te zorgen dat vergunningen daadwerkelijk worden benut, hebben bedrijven en Economische Zaken afgesproken dat bedrijven binnen twee jaar moeten starten met de winning. Als dat niet het geval is, wordt de vergunning beschikbaar gesteld voor andere geïnteresseerden.

Op de Maasvlakte 2 komt een nieuwe terminal voor offshore windenergie.

Sif Group, Verbrugge International en het Havenbedrijf Rotterdam hebben een principe overeenkomst gesloten voor de bouw van een productie en op- en overslag terminal. De terminal levert tweehonderd banen op en zal medio 2016 operationeel zijn. Sif Group en Verbrugge richten een joint venture op om de opslag en logistiek van de funderingen, zogenoemde monopiles, in één hand te brengen.

Sif Group gaat stalen fundaties produceren voor offshore windparken en de olie en gas industrie. Verbrugge verzorgt de logistieke afwikkeling op de terminal en de overslag op zeeschepen. De terminal draagt volgens het Havenbedrijf bij aan de transitie naar duurzame vormen van energieopwekking.

PERSONALIA Frank Robben is per 1 augustus 2015 CEO bij DGI (Doedijns Group International). Robben heeft meer dan 25 jaar ervaring in de olie- en gasindustrie, opgedaan bij onder andere Shell en Fluor. Robben ziet er naar uit om DGI in een uitdagende markt verder te laten groeien.

In het bestuur van UNETO-VNI zijn twee nieuwe leden benoemd. Het zijn Risco Balkenende (algemeen manager Breman Installatiegroep) en Armand Knoop (divisiedirecteur Traffic en Infra bij Imtech). UNETOVNI vertegenwoordigt 90 procent van de omzet van de installatiebranche.

Installatiebedrijven zijn actief in de woningbouw, utiliteitsbouw, de industrie en de infrastructuur.

Alex McNutt is de nieuwe CEO bij Pirtek Europe. McNutt heeft tijdens zijn carrière verschillende internationale leidinggevende posities bekleed. Pirtek is gespecialiseerd in het op locatie vervangen van hydrauliek slangen en hydrauliek leidingen. Het bedrijf is actief in de bouw-, de industrie-, maritieme- en logistieke sector.

PETROCHEM 9 - 2015 9

PET9_D_FeitenCijfers.indd 9

02-09-15 12:54

Het wordt tijd

VOOR EEN RËELE KIJK OP AUTOMATISERINGSPROJECTEN

Lever uw volgende project op tijd op, binnen budget Met de toenemende afhankelijkheid van uw procesautomatiseringsprojecten, bent u genoodzaakt om alle risicofactoren die de uiteindelijke resultaten van uw project in de weg staan te verlagen. Helaas, worden veel kapitaalintensieve projecten niet afgerond binnen 25% van het goedgekeurde budget of planning. Wilt u mondiaal concurreren? Zoek dan naar investeringen die bijdragen aan een verbetering van uw operatie en maximalisatie van uw winstgevendheid. Met gelijktijdig een verlaging van de kosten voor kapitaalintensieve projecten en de operationele kosten.

Blijf binnen het gestelde projectbudget

65

%

van de projecten van boven de $ 1 miljard

35

Verlaag het risico van budgetoverschrijdingen door kapitaalintensieve projecten nauwkeuriger te forecasten, het projectrisico te verlagen en door de projectresultaten beter te kunnen voorspellen - zelfs met meerdere eigenaren, engineering contractors en leveranciers.

%

van de projecten onder de $ 500 miljoen

MISLUKT

MISLUKT

Een project wordt als mislukt beschouwd als de planning uitloopt of het budget met meer dan 25% wordt overschreden, als de uitvoering 50% uitloopt of als operationele problemen in het tweede projectjaar nog steeds niet zijn opgelost.

–Speed Kills, Klaver, Ali. 2012 Project Manager Magazine

Verlaag de risico’s voor uw projectplanning Het onderschatten van de tijd die nodig is voor taken door ontbrekende, onnauwkeurige of verouderde data veroorzaakt late orderwijzigingen, herstelwerk en vertragingen in de planning op allerlei plekken. Door eerder in uw project samen te werken met experts van Emerson kunt u corrigerende maatregelen treffen en deze valkuilen vermijden.

$135 miljoen OP HET SPEL

56%

INEFFECTIEVE communicatie

Van elke $ 1 miljard die wordt uitgegeven binnen kapitaal intensieve projecten zit $ 135 miljoen in de gevarenzone.

56% daarvan ($ 75 miljoen) staat op het spel vanwege ineffectieve communicatie.

–2013 Pulse of the Profession, Project Management Institute

Realiseer Operational Excellence

30

%

van de beoogde opbrengsten

GAAT VERLOREN

Tot 30% van de beoogde opbrengsten verdampt tijdens de opbouw en ingebruikname van nieuwe activa.

Om tegemoet te komen aan de operationele en financiële doelstellingen, moet uw project operationele key performance indicators halen, er moet een lager dan verwachte uitval van equipment zijn en lagere onderhoudskosten. Emerson’s ervaren experts kunnen u helpen bij het bepalen van de meest effectieve automatiseringsoplossing zodat u ervan verzekerd bent dat de oplossing overeenkomt met uw doelstellingen ten aanzien van projectkosten en operationele doelstellingen op lange termijn.

–Deloitte. Effective Operational Readiness of Large Mining Capital Projects - Avoiding value leakage in the transition from project execution into operations. Article, 2012.

Maak ook van uw meest complexe projecten een

SUCCESVOLLE IMPLEMENTATIE

w w w. e m e r s o n p r o c e s s . co m / p r o j e c t c e r t a i n t y

PET9_Advertenties.indd 10

02-09-15 13:15

FEITEN BUITENLAND WINTERSHALL STAPT OVER OP GASTURBINE IN LIBISCHE WOESTIJN De energie voor de olie- en gasscheider van Wintershall op de Nakhla-site in Libië komt voortaan van een gasturbine met synchrone generator. De autonome energiecentrale gebruikt het gas dat vrijkomt van de scheidingsinstallatie en vermindert zo de impact op het milieu en verhoogt de beschikbaarheid van de installatie.

Het bedrijf heeft de met diesel aangedreven elektriciteitscentrale afgeschakeld. Een van de redenen daarvoor was dat de dieselbrandstof voor de centrale enkel per vrachtwagen kon worden aangeleverd.

De vrachtwagens legden jaarlijks duizenden kilometers af en deden de transportkosten hoog oplopen. Bovendien was er altijd het gevaar dat de levering niet op tijd aankwam, wat zou leiden tot een kostbare productiestop.

Wintershall besloot daarom het beschikbare gas te gebruiken voor energieopwekking.

De oplossing was een nieuwe gasturbine met een nominaal vermogen van zeven megawatt, uitgerust met een synchrone generator van WEG. Wintershall is sinds 1958 actief met het opsporen en verwerken van olie in Libië.

Momenteel exploiteert het bedrijf acht onshore-olievelden in de Libische Woestijn, zo’n duizend kilometer ten zuiden van de hoofdstad Tripoli. Wintershall participeert ook in de productie van het Al Jurf offshore-platform aan de noordwestkust en heeft een licentie voor nog een ander exploratiegebied in de zuidoostelijke regio van het land.

Wintershall produceert in Libië 90.000 vaten olie-equivalenten per dag en dertig miljoen vaten per jaar bij volle capaciteit. In plaats van het gas dat vrijkomt bij de aardoliewinning af te fakkelen, past Wintershall een anti-affakelbeleid toe.

CHINA EXPORTEERT LUCHTVERONTREINIGING De inspanningen van de Verenigde Staten om de luchtkwaliteit aan de westkust te verbeteren worden voor bijna de helft teniet gedaan door luchtverontreiniging die uit China is komen overwaaien. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Universiteit in samenwerking met het KNMI en de NASA. De uitstoot van stikstofoxiden door verkeer en industrie leidt in combinatie met zonlicht tot de vorming van ozonsmog. Deze smog irriteert het ademhalingsstelsel, beschadigt gewassen en is een belangrijk broeikasgas.

De Amerikaanse overheid probeert deze uitstoot terug te dringen door het stimuleren van schonere auto’s en maatregelen in de industrie. Daardoor daalde de productie van ozonvormende stikstofoxiden aan de Amerikaanse westkust tussen 2005 en 2010 met meer dan twintig procent. ‘Maar deze vermindering leidde vreemd genoeg niet tot de verwachte verbetering van de lokale luchtkwaliteit, met name in ozonvermindering’, zegt Willem Verstraeten, onderzoeker bij Wageningen Universiteit en het KNMI. Uit het onderzoek van Verstraeten en collega’s bleek dat de oorzaak ligt bij de sterke economische groei in China, aan de andere kant van de Stille Oceaan. In de periode waarin de uitstoot van stikstofoxiden in de Verenigde Staten afnam, nam die in China juist toe, met als gevolg dat de hoeveelheid ozon boven China in zeer korte tijd met zeven procent steeg.

Ook in Nederland is de luchtverontreiniging deels afkomstig uit buurlanden en van overzee. Schattingen geven aan dat de helft van de ozon van elders wordt geïmporteerd.

Meer dan een kwart is afkomstig uit Noord-Amerika, bijna vijftien procent van het Aziatisch continent en een kleine tien procent komt uit de stratosfeer. Verstraeten: ‘Plaatselijke maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren helpen uiteraard wel, maar een echte oplossing vereist een wereldwijd ingrijpen.’

Het Italiaanse Eni heeft een groot gasveld gevonden voor de kust van Egypte. Het veld zou goed zijn voor 850 miljard kubieke meter gas en ligt in 1.450 meter diep water. Het is het grootste veld ooit ontdekt in Egypte en kan een van de grootste velden ter wereld worden. Eni wil het veld snel ontwikkelen en zal gebruikmaken van bestaande offshore en onshore infrastructuur. Als het veld volledig in productie is genomen, kan het voor tientallen jaren voldoen aan de vraag naar gas in Egypte. De hoeveelheid gas staat gelijk aan 5,5 miljard vaten olie-equivalenten. Eni is de grootste olie- en gasproducent in Egypte, met een dagelijkse productie van tweehonderd vaten olie-equivalenten.

Het Franse olieconcern Total verkoopt een deel van zijn pijpleidingen in het Engelse deel van de Noordzee.

Total blijft investeren in exploratie in de Engelse Noordzee, maar ziet gastransport niet als corebusiness.

De nieuwe eigenaar van onder meer de Frigg UK en Sirge gaspijpleidingen en de st. Fergus gasterminal is North Sea Midstream Partners, onderdeel van participatiemaatschappij ArcLight Capital. De transactiesom bedroeg 585 miljoen pond, zo’n achthonderd miljoen euro.

De lage olieprijzen dwingen Total tot de verkoop van een aantal van zijn kapitaalgoederen. Het bedrijf blijft geloven in de mogelijkheden in de Engelse Noordzee en zegt aan het einde van dit jaar de grootste gasproducent in dit gebied te zijn. Tegen die tijd komt het Laggan-Tormore project bij de Shetlandeilanden in productie.

Het Franse Technip, dienstverlener in de olie- en gasindustrie, gaat reorganiseren. In totaal vervallen er wereldwijd 6000 banen bij het bedrijf en worden de kosten structureel met 830 miljoen euro verlaagd. De vloot wordt teruggebracht van 36 naar 23 schepen. De maatregelen zijn een gevolg van de scherpe daling van de olieprijzen in het afgelopen jaar.

Eenmalig wordt er 650 miljoen euro uitgetrokken voor de aangekondigde maatregelen.

PETROCHEM 9 - 2015 11

PET9_E_FeitenBuitenland.indd 11

02-09-15 12:54

VAKBEURS

Ahoy Rotterdam

Gelijktijdig met Solids

30 / 09 - 01 / 10 / 2015

Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten

Vakbeurs PUMPS & VALVES

2015

PUMPS & VALVES

@PumpsValvesRdam / #pumpsvalves

www.easyfairs.com/pumps-nl

185_132_P&V_Petrochem_2015.indd 1

17/06/15 12:15

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET9_Advertenties.indd 12 _advA5_www_petrochem.indd 43

02-09-15 20-10-14 13:17 14:28

FEITEN BUITENLAND TOTAL PRODUCEERT GEEN KOLEN MEER Met de afronding van de verkoop van zijn Zuid-Afrikaanse kolenmijn aan Exxaro, verlegt het Franse energiebedrijf zijn strategie. Het bedrijf wil uit ecologisch motief het gebruik van aardgas aanmoedigen.

Begin augustus rondde Exxaro de deal af met de Zuid-Afrikaanse dochter van Total voor de overname van Richards Bay Coal Terminal, ’s werelds grootste kolenmijn, voor een bedrag van 262 miljoen dollar. Die prijs lag negentien procent lager dan de bedrijven een jaar eerder hadden afgesproken. De kolenprijzen zijn in de tussentijd echter met meer dan twintig procent gekelderd, waardoor de oorspronkelijke overnameprijs niet meer reëel was. Het gewonnen steenkool gaat voornamelijk naar India en China.

Met de afronding van de deal, heeft Total in 2016 geen kolenactiviteiten meer. Volgens topman Patrick Pouyanné committeert het bedrijf zich aan schonere alternatieven voor kolen. Met name aardgas is een goede en schonere vervanger. Het bedrijf stopt niet alleen met het delven van steenkool, maar zal ook geen marketing en verkoopactiviteiten ontplooien rondom de meest vervuilende energiebron. Naast aardgas, wat in 2014 vijftig procent van de totale productie van Total besloeg, wil Total ook meer aandeel krijgen in de markt voor zonne-energie via zijn dochter SunPower. Daarnaast verkoopt het bedrijf zonnelampen via Awango bij Total. Net als veel andere energiebedrijven, maakt Total zich sterk voor een hogere CO2-prijs. Niet geheel onpartijdig omdat aardgas daarmee een gunstigere positie krijgt.

ARGOS EN VARO ENERGY FORMALISEREN FUSIE De in mei 2015 aangekondigde fusie tussen Argos en Varo Energy is op 1 september formeel afgerond. Hiermee is het grootste, onafhankelijke oliebedrijf van Noordwest-Europa een feit. De nieuwe onderneming gaat verder onder de naam Varo Energy en zal worden geleid door Roger Brown, de huidige CEO van Varo Energy. De groep telt 1.500 werknemers en de jaarlijkse doorstroom zal naar verwachting zestien miljoen kubieke meter bedragen.

Vanaf 1 september kent Varo Energy drie aandeelhouders die elk voor een gelijk deel participeren, waaronder particuliere investeringsmaatschappij Reggeborgh, Carlyle International Energy Partners, onderdeel van de Carlyle Groep en de internationale energie- en grondstoffenhandelaar Vitol.

Hoewel Argos en Varo Energy zijn opgegaan in een gezamenlijke onderneming zullen de bestaande Argos-activiteiten vooralsnog onder eigen merknaam blijven opereren vanuit het hoofdkantoor in Rotterdam. Van daaruit worden de activiteiten in de Benelux, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland gecoördineerd.

Varo Energy, gevestigd in het Zwitserse Zug, concentreert zich op raffinage, opslag en distributie van olieproducten en oliehandel. Het bedrijf bezit in het Zwitserse Cressier een eigen raffinaderij en heeft een minderheidsbelang in het Duitse Bayernoil Refinery.

De groep bezit meer dan vijftig tankterminals in de Benelux, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland. De Argos-participatie in Nefco (LPG) en de Argos-divisie Zeebunkering maken geen onderdeel uit van de nieuwe onderneming.

Tevens maakte het concern vandaag bekend dat Varo Energy de resterende aandelen (vijftig procent) van Rhytank AG, een voormalige joint-venture tussen Argos en Fluvia Holding, met onmiddellijke ingang heeft overgenomen. Het in het Zwitserse Birsfelden gevestigde Rhytank biedt opslag en distributie van olieproducten aan en heeft de beschikking over 63 tanks met een totale capaciteit van 347.000 kubieke meter.

Ineos heeft drie nieuwe licenties gekregen om in het Verenigd Koninkrijk naar schaliegas te zoeken. Het gaat om een gebied van zo’n 250 vierkante kilometer in de East Midlands.

Het bedrijf heeft de ambitie om de nummer 1 te worden in de schaliegasindustrie in het Verenigd Koninkrijk en zet hiermee een flinke stap in die richting.

Ineos stapte nog maar een jaar geleden in schaliegas door een aandeel in een schaliegasveld over te nemen van Dart Energy. Inmiddels is Ineos Shale, de onshore olie en gas E&Ptak van Ineos, de nummer 3 in het Verenigd Koninkrijk. Om weerstand tegen schaliegaswinning bij de bevolking in licentiegebieden weg te nemen, heeft het bedrijf toegezegd voortaan de winst uit de gasproductie te delen met landeigenaren en de plaatselijke gemeenschap.

Kunstmestbedrijf OCI en zijn Amerikaanse branchegenoot CF Industries gaan fuseren. Dat heeft OCI begin augustus bekend gemaakt.

OCI gaat zijn Noord-Amerikaanse en wereldwijde distributie samenvoegen met die van CF Industries. Met de transacties is ongeveer acht miljard dollar gemoeid.

Chemieconcern Solvay neemt het Amerikaanse Cytec over voor 5,5 miljard dollar. Cytec maakt composietmaterialen en chemicaliën voor in de mijnbouw. In de snelgroeiende sector van composietmaterialen, die tweederde van zijn omzet vertegenwoordigt, levert het bedrijf met name voor de primaire en secundaire structuren voor de luchtvaart. Het ontwikkelt eveneens nieuwe technologische toepassingen voor composieten in de automobielindustrie. Daarnaast maakt Cytec op maat gemaakte formuleringen op basis van speciale chemicaliën die scheidingsprocessen in de mijnbouwindustrie verbeteren.

Dankzij de overname zal Solvay zijn schaal aanzienlijk vergroten binnen de luchtvaart. ‘In de automobielindustrie zal de sterke positie die Solvay al heeft de groei van Cytec helpen versnellen’, aldus Solvay.

PETROCHEM 9 - 2015 13

PET9_E_FeitenBuitenland.indd 13

02-09-15 12:55

INTERVIEW

AkzoNobel maakt werk van innovatie procestechnologie

PETROCHEM 9 - 2015 14

PET9_O_Interview.indd 14

02-09-15 13:02

e Al meer dan een decennium kondigen ze zich aan.

Kleinere chemische fabrieken die op een keukentafel passen, veiliger zijn, nauwkeuriger en zelfs goedkoper kunnen produceren. Hoog tijd dat de belofte wordt ingelost, vindt AkzoNobel Industrial Chemicals. Innovatiedirecteur Marco Waas: ‘We onderzoeken momenteel zelfs de mogelijkheid om kleinschalig chloor te maken met de Spinning Disc.’ Waas is een van de sprekers tijdens EemsDeltavisie 2015, 18 september in de Eemshaven.

FOTO'S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Bijna tien jaar geleden stelde professor Andrzej Stankiewicz van de TU Delft dat de chemische industrie haast middeleeuws te werk ging. Verschillende reactie- en mengprocessen waren in eeuwen nauwelijks veranderd. Misschien dat houten mengvaten waren vervangen door roestvrij stalen. En de installaties waren vooral omvangrijker geworden. Oké, automatisering had alles minder arbeidsintensief gemaakt. Maar echte grote doorbraken in chemische technologie waren er volgens hem niet geweest. Hij vond het daarom hoog tijd dat daar wat aan veranderde. Nieuwe technieken die kleinere decentrale installaties mogelijk maakten dienden zich aan. Micro- en minireactoren bijvoorbeeld, die chemische productie beduidend veiliger, efficiënter, nauwkeuriger, schoner en misschien zelfs goedkoper moesten maken, dienden zich aan.

Ondanks het pleidooi van Stankiewicz en verschillende vooraanstaande collega-onderzoekers, zijn tien jaar later in de Europese chemische industrie nog maar weinig innovatieve technologieën in de praktijk toegepast. De beloften van procesintensificatie moeten haast nog volledig nog worden ingelost.

Waar dat aan ligt? Misschien dat verschillende technologieën hier en daar nog verder moeten rijpen, maar de belangrijkste vertragende factor lijkt het conservatisme van de industrie zelf.

En misschien ook wel de fase waarin de chemie zich in Europa bevindt. In het verleden zijn al veel investeringen gedaan die zich in dertig jaar of meer terugverdienen en veel groei in de Europese chemie zit er ogenschijnlijk niet meer in. Er wordt weinig nieuw gebouwd en vervanging lijkt al gauw kapitaalvernietiging.

Toch willen grote bedrijven als AkzoNobel en DSM daar verandering in aanbrengen. ‘De huidige chemische industrie is bijzonder energie- en kapitaalsintensief,’ stelt Marco Waas, PETROCHEM 9 - 2015 15

PET9_O_Interview.indd 15

02-09-15 13:02

INTERVIEW

EEMSDELTAVISIE 2015

Tijdens het congres EemsDeltavisie 2015 is Marco Waas een van de keynote speakers. Na de succesvolle eerste editie gaat het Petrochem platform samen met Groningen Seaports en SBE de tweede EemsDeltavisie organiseren. Dit jaar, op 18 september in Nijlicht, Eemshaven, zal veel aandacht worden gegeven aan innovaties in de chemie. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheden van de suikerbietchemie of het opslaan van overschotten van duurzame energie in chemische producten.

In zijn bijdrage zal Waas veel nadruk leggen op innovatieve procestechnologie en op combinaties van verschillende sectoren. Chemie en agro kunnen samen een boost geven aan biomassa als grondstof. Samen met de energiesector kan onderzocht worden hoe bijvoorbeeld chloorproductie als peakshaver voor duurzame energie kan worden ingezet.

Nieuwe investeringen Ook het aantrekken van nieuwe chemische investeerders zal een belangrijk onderwerp zijn tijdens het congres. Interessant is om te weten hoe het komt dat de Vlamingen momenteel bijzonder succesvol zijn bij het binnenhalen van nieuwe en vaak grote investeringen. Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van de chemische brancheorganisatie Essenscia Vlaanderen, komt vertellen wat de succesfactoren zijn.

Het energieverbruik in de procesindustrie krijgt net als vorig jaar de nodige aandacht tijdens het congres. Bijvoorbeeld binnen het programma Energy Savers.

Co-dagvoorzitter Cas König (ESD-SIC) gaat op bezoek bij Eward Hofstede van Avebe om te kijken hoe de zetmeelproducent zijn duurzame ambities wil waarmaken.

Papier van landbouwafval Tijdens het congres wordt gezocht naar nieuwe business cases voor de industrie in het noorden. Is er bijvoorbeeld een revival van de papierindustrie mogelijk in het gebied waar ooit de productie van strokarton welig tierde? Kwaliteitspapier en -karton uit landbouwafval is bijvoorbeeld zeer goed mogelijk, laat starter Paperwise zien. Het bedrijfje produceert papier dat volgens onderzoek van de Universiteit van Amsterdam 47 procent minder milieu-impact heeft dan FSC-gecertificeerd papier uit houtvezel. Tijdens EemsDeltavisie wil pionier Peter van Rosmalen een lans breken voor business cases in Nederland. Om een indruk te geven: deze Petrochem is gedrukt op papier van Paperwise.

Meer over het volledige programma van EemsDeltavisie vindt u op:

www.eemsdeltavisie.nl

directeur RD&I en Technologie van AkzoNobel Industrial Chemicals. ‘Vanuit onze maatschappelijke betrokkenheid en ook economische overwegingen wil AkzoNobel naar nieuwe oplossingen kijken.’ Hij benadrukt dat het binnen het bedrijf geen vrijblijvende zoektocht moet blijven, maar een strategie. ‘Waarbij we verder willen kijken, met een horizon van tien jaar. Bij veel nieuwe technologie gaat het in Nederland goed, tot en met de pilotfase. Maar daarna stagneert het.’

Waas, die na een carrière bij Unilever terecht kwam bij de Technische Universiteit Delft, heeft ook aan die kant meegemaakt hoe het met veel technostarters vergaat. ‘In de Verenigde Staten en Canada kunnen die op veel durfkapitaal rekenen. Hier niet. Waar dat aan ligt?

Cultuur? Ik weet het niet. Ik denk wel dat de overheid, naast het bedrijfsleven, een belangrijke rol moet spelen om innovatieve productie-installaties over de onrendabele top heen te trekken.’

Technostarter En zoals gezegd, de wil is er bij bedrijven als AkzoNobel om met vernieuwende procestechnologie aan de slag te gaan.

Speciaal daarvoor ontwikkelde het concern een nieuwe methodologie, op grond van een quickscan-methode die al bij DSM in gebruik is, om de geschiktheid van nieuwe technologieën te bepalen in specifieke situaties. ‘Elke technologie heeft zijn specifieke eigenschappen.

Daarom is het goed om te kijken bij een nieuwe investering om welke reacties en omstandigheden het gaat en wat de limiterende factoren zijn. Op grond daarvan hebben we een methodologie ontwikkeld om te bepalen welke technologie het meest geschikt is.’

De Auto Innovation Methodology (AIM) moet het traditionele innovatieproces ietwat op zijn kop zetten. Traditioneel beginnen innovaties in de procestechnologie bij ontwikkelaars in het laboratorium. Er is sprake van een technology push. AIM is er juist op gericht om beter naar de fundamentele drijvende krachten van een chemische reactie te kijken en ook de gebruikers intensief te betrekken. Bij een investeringsbehoefte worden ze door een nauwkeurig samen-

PETROCHEM 9 - 2015 16

PET9_O_Interview.indd 16

02-09-15 13:02

gesteld programma geleid. Uiteindelijk wordt duidelijk welke technologie het beste aansluit bij het specifieke productieproces.

Op het vlak van procesintensificatie ziet Waas momenteel vier technologieën die volgens AkzoNobel kansrijk zijn.

Waas: ‘Natuurlijk kan er elk moment nog een bijkomen of afvallen, maar deze vier zijn via de methode geïdentificeerd.

Het is goed om er enige focus in aan te brengen.’ Zo ziet het bedrijf interessante mogelijkheden in de Spinning Disc, een ontwikkeling van de Technische Universiteit Eindhoven, die momenteel verder wordt ontwikkeld door technostarter Flowid. Het bedrijfje heeft zich al aardig met deze technologie in de kijker gespeeld en prijzen in de wacht gesleept, zoals de Herman Wijffels prijs en de Process Enlightenment of the Year 2013.

Chloor In deze reactor worden grondstoffen op een zeer snel draaiende schijf ter grootte van een dvd gespoten, waarna ze snel met elkaar reageren. Door de kleine behuizing en de efficiënte reactie wordt energie efficiënter overgebracht ten opzichte van traditionele technologie.

Bovendien is de reactor veiliger door een kleiner reactievolume. Het proces kan snel worden gestopt en er zijn nooit grote hoeveelheden reagerende stoffen tegelijk in de reactor.

De technologie biedt verschillende mogelijkheden voor chemiebedrijven als AkzoNobel. Waas: ‘We onderzoeken, samen met de TU Eindhoven, momenteel zelfs de mogelijkheid om chloor te maken met de Spinning Disc. In het najaar gaan we de resultaten van het onderzoek op een conferentie presenteren, maar het ziet er veelbelovend uit.

Ondanks dat het om een complexe reactie gaat. Zo moeten we een oplossing, denk aan een membraan, vinden om het onderling reactieve chloor en loog van elkaar te scheiden.’

Het zou zo maar een doorbraak kunnen worden. Momenteel produceert AkzoNobel in Rotterdam en Delfzijl chloor met de laatste technologie electrolyzers. Deze technologie is kapitaalen energie-intensief en bereikt zijn grens.

Nieuwe energie en kapitaalbesparende processen zijn dus welkom, omdat het ook meteen significante kostenbesparingen met zich mee kan brengen.

Bovendien biedt de Spinning Disc ook de mogelijkheid voor decentrale productie. Waas: ‘Ik sluit het zeker niet uit dat we in de toekomst, naast in onze grote industrieclusters, voor een aantal klanten

decentraal en dus bij deze klanten chloor gaan produceren.’ Het biedt in dat geval mogelijkheden om transport te reduceren en de veiligheid verder de verbeteren.

Overigens vindt Waas dat voor een techniek de Spinning Disc ook eenvoudigere processen moeten worden gezocht. ‘Met chloorproductie hebben we meteen een lastig proces te pakken. Voor nieuwe PETROCHEM 9 - 2015 17

PET9_O_Interview.indd 17

02-09-15 13:02

Al 25 jaar he

CARBON STEEL AND STAINLESS CONSTRUCTIONS

UITGAVE VA Veembroed E-mail: reda

ALS VEILIGHEID OOK VOOR JOU TELT!

HOOFDRED

EINDREDAC Miriam Roo

REDACTIE: D

VASTE MED Katrien Bog Henk Leegw Wim Soetae David van B

LAY-OUT: De

KORTRIJKSTRAAT 122, B-8770 INGELMUNSTER, BELGIUM T : 0032 (0)51 30 12 61 - F : 0032 (0)51 30 93 83 INFO@VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE WWW.VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE

OMSLAGFO

LIQUID STORAGE CONTAINERS - PROCESS AND PRESSURE VESSELS SILO CONSTRUCTION FOR DRY SUBSTANCES - FLUE GAS TRANSPORT

TRAFFIC: Br

ADVERTENTIE-INDEX Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Applus RTD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Arma Tankbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 BetaPublishers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8, 32 Eco Ketelservice Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Al meer dan 40 jaar produceert Hughes Safety Showers topklasse nooddouches voor een wereldwijde industrie

EemsDeltavisie congres 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Hanse Staalbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Havep Workwear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .tussen 18 en 19 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48, 49 Masters of Industry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26, 27 Promat International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 Schenk Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Tebodin Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Bel ons: 0162-47 25 85 e-mail: info@gelis.nl

DRUKWERK

ABONNEME Petrochem v Nederland/B Introductie N Overig buite Losse verko Studenten € Proefabonn

OPZEGGEN nissenrecht van uw bero met een jaa worden niet gegeven nu of per telefo abonnemen opzegging d verzoekt, on de definitiev kunt u doorg Overige vra www.abolan Abonnemen

Abonnemen Tel: 0900-AB Fax: 0251-31 Site: www.b adreswijzigi Abonnemen Stuur uw tw

Prijswijzigin

© Industriel

Verschoore Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Niets uit dez gereproduc van de uitge

Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

ISSN: 1380-

www.gelis.nl C Comment.indd 4

PET9_Advertenties.indd 18

ADVERTENT t: 070 399 00 Rob Koppen

02-09-15 13:17

technologieën kun je het vaak beter eerst in gemakkelijkere processen zoeken.’

De Spinning Disc is overigens nauw verwant aan de tweede technologische lijn, de microreactoren. Op dat vlak trekt het bedrijf samen op met DSM. Het zijn chemische fabrieken die op een keukentafel passen, of soms zelfs in een koekblik. De grote uitdaging hier is om deze technologie voor grootschalige volumes toe te passen.

Remmende voorsprong Een andere hoopgevende technologie is de Rotating Packed Bed reactor. Geïnitieerd door het ISPT (Institute for Sustainable Process Technology), onderzoeken chemiebedrijven DSM, Huntsman en AkzoNobel de mogelijkheden van deze technologie die in eerste instantie in Europa is ontwikkeld. Waas: ‘In China wordt de technologie al toegepast. We hebben ook onderzocht om een toepassing van de Chinezen te kopen, maar die schermen alle kennis af. Voor ons is het belangrijk om zo’n technologie op verschillende manieren toe te passen.

En dan hebben we weinig aan een black box.’ Dat de technologie al wel in China is toegepast en niet hier, geeft maar weer eens aan dat nieuwe technologie haar weg het gemakkelijkste vindt in groeiende economieën. ‘Inderdaad is dit een typisch voorbeeld van remmende voorsprong in Europa’, geeft Waas meteen toe.

Stapsgewijze verbeteringen Een vierde innovatieve techniek, binnen AkzoNobel zelf verder ontwikkeld, is reactieve destillatie. Dit is de combinatie van reactie en destillatie in één kolom.

Een extra voordeel hierbij is dat de reactiewarmte meteen wordt gebruikt voor verdamping, zodat geen warmtewisselaars nodig zijn. Reactieve destillatie is een mooi voorbeeld van procesintensificatie. Waar voorheen twee of meer apparaten nodig waren, volstaat nu één.

Dit kan volgens verschillende bronnen voor besparingen zorgen op energie- en kapitaalkosten tussen twintig en tachtig procent.

Intensificatie is volgens Waas een van de belangrijke opties om de chemische processen te verbeteren. ‘Het is daarbij

‘Ik denk dat we met radicale procesverbeteringen nog wel twintig tot dertig procent op energie- en kapitaalkosten kunnen besparen.’ belangrijk dat we ook vasthoudend zijn.

Het probleem is dat wanneer je bij een innovatief project vertraging oploopt, dat negatieve gevolgen kan hebben voor toepassing van vernieuwende technologie in vervolgprojecten.’

Het zegt volgens de innovatiedirecteur overigens niet dat alles moet worden ingezet op doorbraaktechnologie. Er zijn ook nog genoeg stapsgewijze verbeteringen mogelijk in processen. Of door de juiste combinaties te maken. Alles bij elkaar zijn er de komende tien jaar nog grote besparingen mogelijk in de chemische industrie, ook voor AkzoNobel. ‘Ik denk dat we met radicale procesverbeteringen nog wel twintig tot dertig procent op energie- en kapitaalkosten kunnen besparen.’

Taartpunt En daarmee is de kous nog niet af. Juist over de bedrijfs- en sectorgrenzen heen valt in hele industriële ketens nog veel voordeel te halen. Vooral ook in nieuwe combinaties van sectoren, rond bijvoorbeeld hernieuwbare grondstoffen.

‘Vooral de samenwerking tussen agro en chemie kan nog veel verduurzaming opleveren. Biomassa, bijvoorbeeld de suikerbiet en algen, biedt interessante mogelijkheden als grondstof voor de chemie. Maar denk ook aan afvalstromen.

Daar kunnen we ook grondstoffen voor de chemie uithalen.’

Waas ziet verder kansen voor een nauwe samenwerking tussen de chemie en de

energiesector. Een jaar geleden was er veel te doen over power-to-gas: met overschotten duurzame energie brandstof maken. Dat moest het helemaal worden.

Waas ziet echter veel meer in power-toproducts, het produceren van chemicaliën met overschotten duurzaam opgewekte energie. ‘Dat is veel hoogwaardiger en daardoor zijn de business cases meteen interessanter. Het bijzondere daaraan is dat we bij sommige chemische processen daar nu al aan kunnen beginnen. Bijvoorbeeld bij de chloorproductie.

Electrolyzers hebben veel stroom nodig.

AkzoNobel in Rotterdam of Delfzijl kunnen nu al de productie terugschakelen als er weinig duurzame energie wordt opgewekt.’ Bijvoorbeeld op windstille of zonarme dagen. En op piekmomenten kunnen ze op volle toeren produceren.

Op die manier worden overschotten aan energie in principe opgeslagen in chemicaliën, chloor in dit geval. Waas: ‘Bij chloor is het direct mogelijk. Maar ik zie ook kansen bij andere processen die we misschien daarop moeten voorbereiden.

De productie van ammoniak bijvoorbeeld. We willen hier graag met de energiesector over praten om op deze manier het aanbod van duurzame energie en de vraag beter te balanceren.’

Bij innovaties in de keten is het volgens Waas belangrijk dat er gezamenlijk naar nieuwe ideeën wordt gekeken. ‘Eerst kijken of er een taart is en hoe groot die is, voordat iedereen al een eigen taartpunt claimt.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 19

PET9_O_Interview.indd 19

02-09-15 13:03

MASTERS OF INDUSTRY

Restwarmte van en voor de industrie We kunnen vier keer zoveel doen met de energie die we al gebruiken als we slimmer met restwarmte omgaan. Dat blijkt uit promotieonderzoek van planoloog Ferry van Kann (Rijksuniversiteit Groningen).

Restwarmte, reststoom en CO2 van de industrie in Rotterdam kunnen worden gebruikt voor de verwarming van stedelijke gebieden, in de industrie zelf en in de glastuinbouw. Tijdens Masters of Industry ging Wilco van der Lans (business developer Havenbedrijf Rotterdam) dieper in op het Deltaplan energie-infrastructuur en vertelde Van Kann hoe ruimtelijke ordening een bijdrage kan leveren aan de energietransitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energie.

Dagmar Aarts

MASTERS OF INDUSTRY Masters of Industry zijn werkcolleges toegepaste industriekunde, georganiseerd door Industrielinqs in samenwerking met verschillende partners, waaronder iTanks en Groningen Seaports. Deze derde bijeenkomst werd eind juni in Rotterdam gehouden. Meer over Masters of Industry vindt u op www.mastersofindustry.nl.

Ferry van Kann heeft in zijn promotieonderzoek gekeken hoe Nederland om kan gaan met energie als onze eigen aardgasreserves op zijn of minder makkelijk te winnen. Het aardgasgebruik kan volgens hem veel lager. Als voorbeeld neemt hij de Eems krachtcentrale in Groningen. Er wordt 35.000 liter water per seconde gebruikt voor de koeling van de centrale. ‘Dat water, van maximaal 45 graden, wordt daarna in de Eems geloosd. Terwijl er dertig kilometer verderop een stad is die we ermee kunnen verwarmen. Gooi energie niet weg door het in de lucht of zee te storten.’

Exergie, de kwaliteit van energie, is een sleutelwoord in het onderzoek van Van Kann. Het kan volgens hem aan de basis staan van nieuwe ruimtelijke concepten die kunnen bijdragen aan een energielandschap. Het is ‘decadent’ om ruimtes te verwarmen met aardgas.

Hoogwaardige energie moet worden ingezet voor processen die dat echt nodig hebben. De laagwaardige restwarmte die daarbij vrijkomt, kan wel worden gebruikt om bijvoorbeeld huizen te verwarmen. Dit principe wordt een warmtecascade genoemd en is een onderdeel van exergieplanning.

Verbijsterend Exergieplanning heeft drie principes.

Ten eerste is er geen plek voor afval of eigenlijk wordt er nagedacht over wat er nog mee kan worden gedaan, ook als het maar een temperatuur heeft van dertig of veertig graden. Ten tweede moeten ruimtelijke functies nieuwe relaties krijgen met anderen door gebruik van elkaar te maken. Van Kann: ‘Ruimtelijke functies moeten niet als losse elementen worden gezien. Bedenk dat je ook buren hebt. Tijdens de studie reed ik over een bedrijventerrein in Kerkrade. In de ene

fabriek smelten ze aluminium waarvoor 600 graden nodig is. De buurman maakt granulaatkorrels en heeft 130 graden nodig. Dat wekt hij zelf op. Ik vind dat verbijsterend.’

Het derde principe is proximiteit/connectiviteit. Om warmte en koude efficiënt te verdelen, zijn zowel afstanden als dichtheden van belang. Deze ruimtelijke variabelen zorgen samen met een mix aan landgebruiken voor de hoofdkarakteristieken van een ruimtelijke structuur.

Via warmtenetten moet volgens de planoloog worden gekeken of er lokaal met warmtenetten gebruik gemaakt kan worden van restwarmte. Als voorbeeld gebruikt hij Parkstad Limburg (gemeenten Brunssum, Landgraaf, Heerlen, Kerkrade, Nuth, Voerendaal, Simpelveld en Onderbanken). Het gebied Park Gravenrode in Parkstad Limburg heeft verschillende ingrediënten voor een energiecascade. Het heeft een centraal industrieterrein met ook chemische industrie, bakkerijen, een rioolwaterzuiveringsinstallatie, SnowWorld, een dierentuin, de Wereldtuinen en woonwijken.

Opslag De industrie, bakkerijen en SnowWorld zijn een bron van hoogwaardige warmte die gebruikt kan worden in woonwijken, op het bedrijventerrein en de tropische kassen van de Wereldtuinen. De dierentuin produceert energie en heeft het ook nodig. Enerzijds is er warmte nodig voor bijvoorbeeld slangen en andere exotische dieren en anderzijds produceren de neushoorns en olifanten een berg met restafval waar mooie grondstoffen van kunnen worden gemaakt. De rioolwaterzuiveringsinstallatie kan dienen als verzamelplek van biomassa van onder andere de dierentuin, rioolwater en de verbranding bij industrie. De energie die

PETROCHEM 9 - 2015 20

PET9_W_Mol.indd 20

02-09-15 13:09

Restwarmte in de haven Waarom kijkt een havenbedrijf naar restwarmte? Van der Lans legt uit: ‘Het is belangrijk voor het milieu en voor het vestigingsklimaat van bedrijven. We hopen dat er door nieuwe verbindingen, nieuwe mogelijkheden ontstaan.’ De Rotterdamse haven zorgt altijd al voor verbindingen met bijvoorbeeld de waterwegen voor de scheepvaart, sporen en wegen voor treinen en vrachtwagens en pijpleidingen voor de chemische industrie. Zolang als er industrie in Rotterdam zit, wordt er ook al nagedacht over het gebruik van restwarmte. Dat is uiteindelijk geland in het Deltaplan energie-infrastructuur.

Van der Lans: ‘Er komen allerlei ontwikkelingen op ons af en die brengen we in kaart. We zien dat de grote industrie het lastig heeft. Dat komt onder andere door de hoge kosten van energie. Tegelijkertijd zijn duurzame energie-ontwikkelingen in opkomst. Dat heeft allemaal impact op de haven en de bedrijven die hier zitten.’ Door een energie-infrastructuur aan te leggen is het volgens Van der Lans mogelijk om twintig petajoule aan ener-

FOTO: VAN GANSEWINKEL GROEP

daarvan wordt gemaakt, kan onder andere voor woonwijken worden gebruikt.

De warmtenetten zijn gekoppeld aan de oude steenkolenmijnen in het gebied.

Deze staan onder water en doen dienst als ondergrondse warmte-/koudeopslag.

In Limburg zijn ze inmiddels bezig om het warmtenetplan in delen aan te leggen. Als het helemaal wordt aangelegd, is de verwachting dat de investeringen binnen vijftien jaar zijn terugverdiend.

In de studie is ook gekeken naar Zuidoost-Drenthe. Daar is onderzocht hoe een mogelijk netwerk samenhangt met andere energiedragers en het concept lijkt sterk op wat we gewend zijn van metronetwerken. Het zijn ideeën voor een robuust regionaal thermisch netwerk, dat de uitwisseling van restenergiestromen mogelijk maakt. Mede op basis daarvan wordt geconcludeerd dat de ruimtelijke planning een serieuze rol van betekenis kan spelen in het verduurzamen van de energievoorziening. ‘Het is niets anders dan een slimme infrastructuur maken’, zegt Van Kann.

gie per jaar te besparen. ‘In Nederland is het energieverbruik 3000 petajoule per jaar. In Rotterdam alleen al is het 500 petajoule per jaar. Daarvan wordt de helft gebruikt voor de productie van elektriciteit. Dertig tot veertig procent van de energie komt op lage temperatuur vrij en ongeveer vijf tot tien procent zou in de omgeving kunnen worden gebruikt. Dat is ook zo ongeveer de vraag in de omgeving. Als we die energie gaan gebruiken in de omgeving leidt dat waarschijnlijk ook nog tot een CO2-reductie van een halve megaton per jaar.’

Gebieden verbinden CO2 die in de industrie vrijkomt kan ook weer worden gebruikt, voor bijvoorbeeld de glastuinbouw. Op dit moment wordt er via het pijpleidingennetwerk van OCAP al CO2 van Shell Pernis en Abengoa in Rotterdam naar de glastuinbouwgebieden in het Westland getransporteerd. Het netwerk wordt verder ontwikkeld.

Er ligt ook al een behoorlijk stuk warmte-infrastructuur in Leiden, het Oostland en Rotterdam. Van der Lans: ‘Het is de bedoeling dat al die gebieden met elkaar worden verbonden zodat je een robuuste infrastructuur krijgt. Wij richten ons vooral op het hoofdnetwerk. We kijken naar de grotere eenheden. Bij chemie en raffinaderijen wordt gekeken naar mogelijkheden om warmte die nu de lucht in gaat op een andere manier in te zetten.’

Geothermie Uitwisseling van stoom is ook iets waar naar wordt gekeken. Afval- en energiebe-

drijf AVR levert nu al stoom aan bedrijven in de omgeving, zoals chemiebedrijf Emerald Kalama Chemical in de Botlek.

Ook WKK’s leveren stoom aan andere bedrijven. Daarnaast wordt er onderzocht of het op de lange termijn mogelijk is om een uitwisseling tussen warmte en elektriciteit te laten plaatsvinden en wordt er gekeken naar geothermie. Van der Lans: ‘Toevallig zit in dit gebied potentieel als het gaat om geothermie. Er worden een aantal proefboringen in het Westland gedaan. Het netwerk kan ook uitstekend op de die bronnen worden aangesloten. Als je dat met meerdere bronnen kunt doen, wordt het uiteindelijk een veel robuuster netwerk.’

Boost Er moet nog wel wat gebeuren voordat de energie-infrastructuur er ligt. Van der Lans: ‘We staan voor verschillende uitdagingen: hoe gaan we van plan naar realisatie en hoe krijgen we de bronnen en afnemers bij elkaar? Het blijft altijd lastig om een infrastructuur neer te leggen waar geld bij moet. In dit veld met verschillende partijen is dat niet snel gedaan. De eerste stap is dat er een besluit over de verschillende gebieden moet worden genomen. De totale kosten om een hoofdinfrastructuur te maken en distributie naar het Westland, liggen rond de vijfhonderd miljoen euro. We hopen met de ontwikkeling van het warmtenet in Zuid-Holland een enorme boost te kunnen geven aan bedrijfsverbeteringen van de energie-infrastructuur en ook het vestigingsklimaat van de industrie te kunnen verbeteren.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 21

PET9_W_Mol.indd 21

02-09-15 13:09

SAFETY

‘Belangrijk om contractor fair te behandelen’ Op gelijkwaardige voet met contractors samenwerken op het gebied van veiligheid. Dat heeft Sabic in Geleen de afgelopen vijf jaar veel nieuwe inzichten en verbeteringen opgeleverd. En nu ook een prijs: de eerste Vomi Safety Experience Award. ‘Je kunt zelf wel het idee hebben dat het op gebied van veiligheid erg goed gaat, maar het is natuurlijk zeer motiverend als je partners hetzelfde ervaren.’ Een interview met het site management: Dieter Hollmann en Math Peeters.

Wim Raaijen

‘Of alles goed is? Nee, niet alles helaas’, antwoordt Dieter Hollmann wat bedrukt. De site director van chemiebedrijf Sabic in Geleen is voorafgaand aan het interview bijna de hele nacht op geweest. In de avond had het namelijk klachten geregend vanwege stankoverlast in de omgeving van het bedrijventerrein Chemelot. De indringende geur van nafta. Wat bleek? Het drijvende dak van een van de opslagtanks was gaan kantelen, waardoor een deel van de nafta niet meer was afgedekt. Hollmann: ’Nafta heeft een lage geurgrens en ruik je al gauw in de nabije omgeving. Daar moet je dan direct wat aan doen. Niet dat er direct gevaar is voor de volksgezondheid, maar de geur is vervelend en doordringend.

Wij betreuren de overlast voor omwonenden.’

Het drijvende dak is gedurende de nacht in de nafta gezonken en de exacte positie is op dat moment nog niet bekend. ‘Om de stankoverlast meteen aan te pakken, heeft de brandweer een laag schuim erop gespoten. Hiermee wordt de geuroverlast gereduceerd; regelmatig moet de schuimlaag worden aangevuld. Tegelijkertijd wordt momenteel de tank leeggehaald.’

VOMI SAFETY EXPERIENCE AWARD Tijdens Deltavisie 2015 is Sabic Geleen uitgeroepen als winnaar van de eerste editie van de VOMI Safety eXperience Award. Met deze award wil de vereniging van aannemers in de industrie haar erkenning uitspreken voor die sites waar men het gevoel heeft dat veiligheid er echt toe doet. Bij Sabic houdt samenwerken in dat contractors daadwerkelijk betrokken zijn bij meetings op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Binnen de SHE-board wordt ook samen met contractors het jaarplan opgesteld. Er is veel ruimte voor feedback en contractors hebben inspraak op het veiligheidsbeleid.

De prijs werd in ontvangst genomen door site director Dieter Hollmann, QESH-manager Olaf Derkx en Math Peeters, director Logistics & Site Affairs. Hollmann: ‘Een mooier compliment kun je niet ontvangen.’ Derkx: ‘Ik ben ontzettend trots op het feit dat onze contractormedewerkers zich veilig en gehoord voelen binnen Sabic.’

Of de hitte van die dag - 38 graden Celsius - heeft meegespeeld als oorzaak van het kantelen, kunnen Dieter Hollmann en Math Peeters, directeur Site Logistics & Site Affairs niet zeggen. Het onderzoek naar de oorzaak kan worden opgestart als de tank helemaal leeg is. Er zat ongeveer 10.000 kubieke meter nafta in de tank. Peeters: ‘Bij de communicatie moeten we open zijn, maar ons beperken tot de feiten. Met de media van tegenwoordig kan het daar wel eens aan schorten.’

Als Duitser is Hollmann onder de indruk van hoe in Limburg de noodorganisatie van de Chemelot-site, die in actie komt bij ongewone voorvallen of incidenten, in no time wordt opgeschaald. Door de industrie en overheden, in nauwe samenwerking. ‘Vannacht heb ik bijvoorbeeld nog met de dienstdoende burgemeester gesproken om een inschatting te geven van de risico’s. Iedereen bleef rustig en dat is het beste in dit soort gevallen.’ Natuurlijk wenst niemand dat het maar op enig moment fout gaat, maar de opeenvolgende acties naar aanleiding van het kantelende dak geven wel het vertrouwen dat alle procedures er goed inzitten. En vooral de openheid die verschillende partijen naar elkaar hebben. Precies om die reden kan Hollmann er niet het hele interview bij zijn. Veel partijen moet hij op de hoogte houden van de vorderingen.

Consistent Transparantie is het woord dat de lading het beste dekt, vindt Math Peeters. Een term die de afgelopen jaren binnen het chemiebedrijf steeds belangrijker is geworden. Het is ook een van de kernbegrippen voor de manier waarop Sabic sinds 2010 met contractors wil samenwerken op het gebied van veiligheid.

PETROCHEM 9 - 2015 22

PET9_R_Sabic.indd 22

02-09-15 13:06

FOTO: ERIC DE VRIES

Een werkwijze die volop door aannemers en toeleveranciers wordt gewaardeerd.

Begin juni, tijdens het Deltavisie-congres van het Petrochem platform, is Sabic beloond met de eerste Vomi Safety Experience Award. Een prijs voor de site waar opdrachtnemers zich het veiligst voelen.

‘Daar zijn we heel trots op’, stelt Hollmann. ‘Je kunt zelf wel het idee hebben dat het op gebied van veiligheid erg goed gaat, maar het is natuurlijk zeer motiverend als je partners hetzelfde ervaren.’

Het vertrouwen van de aannemers en het winnen van de prijs heeft veel te maken met de intensieve samenwerking van Sabic met haar contractors, specifiek op het gebied van veiligheid. Sinds 2010 loopt daar het programma Safe@ SABIC&Partners voor. Peeters: ‘Consistent zijn we sinds die tijd in overleg gegaan met opdrachtnemers, zowel op directieniveau als met de mensen op de werkvloer. Om samen te werken aan de verbetering van de veiligheid op de site.’

Juist tijdens onderhoud of investeringsprojecten is het risico op onveilige situaties het grootst. Precies de momenten

Dieter Hollmann (links): ‘Je kunt zelf het idee hebben dat het op gebied van veiligheid erg goed gaat, maar het is zeer motiverend als je partners hetzelfde ervaren.’ dat er veel mensen van opdrachtnemers op de site aanwezig zijn. Door hen actief te betrekken, wordt er een gezamenlijke verantwoordelijkheid gecreëerd.

Qualifier Er werden drie uitgangspunten geformuleerd. Naast transparantie, moet de samenwerking ook uitgaan van gezamenlijk eigenaarschap en gelijkwaardigheid.

‘Zo gaan wij als management van de site regelmatig in gesprek met de medewerkers van contractoren. Zonder dat hun eigen management er bij is. Dat levert interessante gesprekken op. Er wordt open en eerlijk gesproken over hoe we de veiligheidssituatie kunnen verbeteren. Een mooi voorbeeld komt uit een gesprek met een van onze grote huisaannemers, Brand. Op het Chemelot-terrein hebben zij een eigen onderkomen. Om

echter bij onze fabrieken te komen, moeten ze dagelijks over een drukke weg op de site. Dat leidt soms tot onveilige situaties. Naar aanleiding van dat overleg hebben we besloten een zebrapad aan te leggen.’

Vijf jaar geleden was het best wennen voor verschillende partijen, zowel binnen Sabic als ook voor de partners. Peeters: ‘We vroegen onze vaste contractors om er consequent tijd aan te besteden. Dat is een hele investering geweest. Het was geweldig om te horen dat hun inspanningen bij ons ook door andere klanten werden gezien. Het was in verschillende gevallen zelfs een extra ‘qualifier’ voor onze partners bij aanbestedingen.’

Fairness Incidenten worden uitvoerig besproken en dat is bij aanvang niet altijd prettig PETROCHEM 9 - 2015 23

PET9_R_Sabic.indd 23

02-09-15 13:06

Kennis verbreden en verdiepen

www.pao.tudelft.nl

Sproeidrogen - 18 en 19 november Explosieveiligheid - 18, 19 en 20 november Industriële meng- en roerprocessen - 24, 25 en 26 november Toxicologie - 3 dagen in november Thermische analyse - 9, 10 en 11 december ATEX: Voldoet uw bedrijf aan deze richtlijn? - 1 dag, op aanvraag Dispersies in de industrie - 2 of 2,5 dag, op aanvraag Modulaire cursussen: volg het gehele traject of losse module(s):

Polymeerchemie en -technologie 22, 29 september, 6 oktober, 3, 10 november. Het traject start weer in 2016.

Chemical engineering 10 november, 8 december, 12, 26 januari, 9 februari, 8, 22 maart, 5, 19 april, 10 en 24 mei

Process Control voor procestechnologen 11, 12, 25 en 26 november

Leiderschapsontwikkeling voor ingenieurs 25, 26 januari, 17 februari, 7 maart, 8 april, 9 mei en 6 juni Interesse in andere cursussen op het gebied van procestechnologie, chemie of technisch management?

Kijk voor alle cursussen op www.pao.tudelft.nl Postbus 5048 2600 GA Delft

015 278 83 50 info@paotechniek.nl

Advertentie_PAO_Petrochem_#9_september_2015.indd 1

4-8-2015 15:48:53

• PREHEAT AND STRESS RELIEF

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

• INDUCTION AND RESISTANCE • CERTIFIED OFFSHORE TECHNICIANS • RENTAL AND SALES OF EQUIPMENT • STATIONARY AND MOBILE FURNACES • DRY OUT AND CURING

WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

PET9_Advertenties.indd 24

INFO@DELTA-HEAT-SERVICES.COM

+31 (0) 187 - 49 69 40

02-09-15 13:17

voor bedrijven die er bij betrokken zijn.

Peeters: ‘Niet lang geleden heeft iemand zich gesneden bij het verwisselen van een mesje. Dan kun je het afdoen met dat het alleen maar de eigen verantwoordelijkheid is van de betreffende persoon.

Maar dan leer je er niets van. Hiervoor hebben we juist de Incident Communication Events (ICE) ingesteld. Voor incidenten met een grote impact of grote kans op herhaling is het belangrijk om er van te leren. Direct na een incident houden we een ICE A bijeenkomst; bedoeld om alle leidinggevers van Sabic en contractors te informeren over wat er is gebeurd en indien mogelijk alvast eerste leerervaringen te delen. Zij zijn verantwoordelijk voor de cascadering naar de medewerkers.

Later organiseren we dan een tweede bijeenkomst, ICE B. Daarin wordt de uitkomst van het incidentonderzoek teruggekoppeld en delen we de aanbevelingen vanuit het onderzoek. Misschien moet er in dit voorbeeld iets aan het mes veranderen, zodat een dergelijk incident niet meer kan gebeuren.’

Peeters is zich er van bewust dat een dergelijke procedure niet altijd prettig begint voor het bedrijf dat betrokken is.

Overigens geldt dezelfde procedure voor incidenten van Sabic-medewerkers. ‘In het voorbeeld ging het om een kleiner bedrijf met beperkte werkervaring op onze site. We laten zo’n bedrijf ook niet meteen vallen. Ja, als er onverschillig wordt gereageerd, dan is het afgelopen.

Het uitgangspunt is juist om er samen voor te zorgen dat de werkplek veilig is en het werk veilig kan worden gedaan.

Procedures als de ICE-events zijn bedoeld om er sterker van te worden.

Uiteindelijk is de procedure ook door dit bedrijf als prettig en leerzaam ervaren.’

Math Peeters heeft ook de discussies gehoord tijdens Deltavisie over een Veiligheid Checklist Ondernemers (VCO). Als de aannemers aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen om op fabriekslocaties te werken, dan mogen zij van hun werkgevers ook verwachten dat alle omstandigheden goed zijn, was de heersende mening tijdens het congres.

Want als een opdrachtgever bijvoorbeeld een afsluiter te lang open heeft staan,

FOTO: WIM RAAIJEN

SAFETY

Math Peeters (links): ‘Je creëert mogelijk extra risico door met minder bekende partijen samen te werken.’ kunnen er bij werkzaamheden gevaarlijke situaties ontstaan. Peeters: ‘Dit gaat natuurlijk over gelijkwaardigheid en daar zijn we sinds 2010 bewust mee bezig. Daar hebben we niet per se een VCO voor nodig. Maar wel belangrijk is dat contractors in de hele industrie fair worden behandeld. Helemaal als het over veiligheid gaat. In het verleden werd er soms wat anders omgegaan met ongevallen van eigen medewerkers ten opzichte van contractorongevallen. Dat is natuurlijk niet eerlijk. En ook basale zaken, zoals de kosten van een kroket in het bedrijfsrestaurant, hebben we hier aangepakt. Het personeel van aannemers betaalt nu dezelfde prijs als de eigen medewerkers, dat was een paar jaar geleden anders. Fairness betekent dat we gelijkwaardig aan projecten werken en dat iedereen op een gelijke manier wordt behandeld.’

Opsteker Gezamenlijk eigenaarschap betekent dat Sabic sterk inzet op langdurige relaties met contractors. Huisaannemers als Stork, Cofely, Reym, Mammoet en Brand hebben daardoor ook veel

fabriekspecifieke kennis. Zeker bij onderhouds- en verbeterprojecten wordt samengewerkt met vaste partners. Bij nieuwbouwprojecten moet altijd een tender worden gedaan. Specifieke kennis wordt meegenomen in de evaluatie en relatie. Maar ook op dit vlak werkt Sabic bij voorkeur samen met partijen waar zij al ervaring mee heeft en die een goed trackrecord in veiligheidscultuur kunnen laten zien. Peeters: ‘Je creëert mogelijk extra risico door met minder bekende partijen samen te werken.’

Het winnen van de Vomi Award heeft intern veel betekenis gekregen.

Tijdens een Europese meeting over ‘safety, health & environment’ werd er verheugd op gereageerd door het Arabische senior management. ‘Wel werd gevraagd of we er voldoende positieve aandacht aan hebben gegeven. Uiteraard doen we ons best daarvoor. Het is voor ons een opsteker. Zoals wij hier met onze contractors omgaan op het gebied van veiligheid, is uniek voor Sabic wereldwijd. Dit lokale beleid wordt toegejuicht, mits we er daadwerkelijk resultaat mee boeken, en dat is tot op heden zeker het geval!’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 25

PET9_R_Sabic.indd 25

02-09-15 13:06

OMBOUW

Verlieslatende raffinaderij krijgt tweede leven in bio De slechte positie van de raffinagesector noopt oliebedrijven maatregelen te nemen om de activiteiten weer zwarte cijfers te laten schrijven. Sluiten van verlieslatende sites of ombouwen tot opslagdepots is de meest voor de hand liggende maatregel. Maar het kan ook anders. Tweeënhalf jaar geleden kondigde het Italiaanse bedrijf Eni aan haar raffinaderij in Porto Marghera, bij Venetië, om te bouwen tot bioraffinaderij om de site weer winstgevend te maken.

Inmiddels produceert de omgebouwde fabriek al een jaar Green Diesel uit palmolie. Het project staat niet op zich. Eni start op korte termijn een vergelijkbare ombouwoperatie op haar site in Gela, Sicilië. Onlangs kondigde ook Total aan haar raffinaderij in het Zuid-Franse La Mède, nabij Marseille om te bouwen tot bioraffinaderij.

Jacqueline van Gool

De raffinagesector staat al een aantal jaar onder druk. De Europese raffinaderijen voelen steeds meer concurrentie vanuit de VS, het Midden-Oosten en Rusland, waar de kosten voor energie en toeleveranciers goedkoper zijn, de raffinaderijen groter zijn en daardoor schaalvoordelen hebben en de petrochemie meer geïntegreerd is met de raffinage. Geopolitieke instabiliteit zorgt er daarbij voor dat belangrijke oliebronnen voor met name de mediterrane markt minder goed beschikbaar zijn. Daardoor zijn de kosten voor grondstoffen hoger en de marges lager. Hoewel de sector de afgelopen periode kon profiteren van lage olieprijzen en sommige Europese oliebedrijven zelfs winst boekten, blijft de verwachting dat de vraag naar geraffineerde olieproducten de komende jaren blijft dalen. De Europese energiepolitiek, waarbij wordt ingezet op het terugdringen van de CO2-uitstoot en investeringen in duurzame energie en schonere grondstoffen zoals gas, zal daar ook zeker aan bijdragen. De vraag naar biobrandstoffen zal juist stijgen onder andere vanwege de Europese bijmengnorm voor transportbrandstoffen. In 2020 moet minimaal tien procent biobrandstoffen zijn bijgemengd.

Dalende capaciteit De Europese olieraffinage-industrie heeft kort gezegd een structureel zwakke positie. Deze situatie noopt bedrijven actie te ondernemen om hun verlieslatende installaties weer zwarte cijfers te laten schrijven. Of te sluiten.

Informatievoorziener Platts denkt dat de komende jaren nog wel een dozijn Europese raffinaderijen gesloten zal worden. Eind 2014 waren er nog 84 raffinaderijen in de Europese Unie (inclusief Zwitserland en Noorwegen) met een totale capaciteit van ongeveer zevenhonderd miljoen ton per jaar, aldus cijfers van Concawe, gepubliceerd op de website van de branchevereniging van de Europese raffinagesector, FuelsEurope. In Frankrijk daalde de capaciteit het hardst, met wel dertig procent sinds 2008. In Italië is de raffinagecapaciteit sinds 2006 met twintig procent gedaald, onder andere door sluitingen van een aantal raffinaderijen.

Maar de vraag naar geraffineerde olieproducten daalde nog verder, met wel 29 procent. De grootste speler in Italië, Eni, stelde in haar vierjarenplan dat het de raffinagecapaciteit met nog twintig procent wil terugbrengen om het

PORTO MARGHERA BIO-BASED In november 2014 sloten Versalis, het chemiebedrijf van Eni, en het Amerikaanse Elevance Renewable Sciences een overeenkomst om gezamenlijk een nieuw proces te ontwikkelen en op te schalen. Het is de bedoeling dat er op de Versalis-site in Porto Marghera bij Venetië bio-chemicaliën worden geproduceerd uit plantaardige olie, gebaseerd op etheen-metathese-technologie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bestaande infrastructuur en productiestromen. Deze bio-chemicaliën zullen worden toegepast in cosmetica, wasmiddelen, smeermiddelen en oliewinning. De bio-based fabrieken zullen deel uitmaken van een breder platform voor groene technologie. Hoewel de plannen van Versalis niet direct aan de bioraffinaderij zijn verbonden, denkt Rispoli dat een synergie tussen de twee sites mogelijk is.

PETROCHEM 9 - 2015 26

PET9_P_Ombouw.indd 26

02-09-15 13:04

Nieuw concept Eén van de maatregelen die het bedrijf trof om de raffinagepoot te revitaliseren was het ombouwen van de raffinaderij bij Venetië tot bioraffinaderij. De raffinaderij werd in eerste instantie tijdelijk gesloten, omdat deze niet meer economisch in bedrijf te houden was. Sluiting was echter geen optie voor de vakbonden en het bedrijf. Door de ombouwoperatie zijn gedwongen ontslagen vermeden.

Giacomo Rispoli, Executive Vice President bij Eni Refining & Marketing and Chemical, zei bij aanvang van het project in 2012 dat de raffinaderij dankzij het toepassen van een nieuw concept vrij gemakkelijk en met lage investeringskosten kon worden omgebouwd tot bioraffinaderij. ‘Het project vergt voor de eerste en tweede fase een totale investering van zo’n 170 miljoen euro. Als we de installaties ex-novo op een green field hadden moeten bouwen, zou dat zo’n 600 miljoen euro hebben gekost.’

Er zijn weinig nieuwe installaties gebouwd, vertelt Rispoli nu. De originele ontzwavelingsinstallaties voor de hydrogenerings- en isomerisatiereacties worden hergebruikt. ‘We gebruiken er andere katalysatoren in en er is een aantal nieuwe pompen en dergelijke geïnstalleerd, maar de installaties zelf hoefden niet te worden vervangen.’

Voor de ombouwoperatie verkreeg Eni in 2012 een internationaal octrooi. De Ecofining-procestechnologie die wordt toegepast in de bioraffinaderij werd ontwikkeld door Eni in samenwerking met Honeywell-UOP. Eni sloot hiervoor al in 2005 een overeenkomst met het Amerikaanse bedrijf.

FOTO’S: ENI

bedrijfsonderdeel weer winstgevend te laten worden. In 2014 was de capaciteit al met dertig procent gedaald.

‘We hebben geleerd dat het beter is om de tanks en pijpleidingen te beschermen door edelstaal toe te passen, omdat plantaardige olie te corrosief is.’

Green Diesel Het Ecofining-proces is verschillend van normale biodieselproductie. In een eerste installatie worden de triglyceriden en vetzuren uit palmolie gehydrogeneerd met waterstof, waardoor al het zuurstof en alle dubbele bindingen verdwijnen.

Juist het feit dat het zuurstofgehalte in Green Diesel nul is, zorgt voor een efficiëntere verbranding in de motor. In een tweede reactor wordt het product geïsomeriseerd. De isomerisatie zorgt ervoor dat het product ook bij lage temperaturen goed presteert. In het geval van normale biodiesel, FAME (fatty acid methyl esters), worden de vetzuren met methanol veresterd en wordt tevens het laagwaardige bijproduct glycerine geproduceerd. Bij de productie van Green Diesel wordt een klein percentage (twee tot vier procent) propaan geproduceerd en één tot maximaal tien procent nafta.

Het product dat met het Ecofining-proces wordt geproduceerd, heeft betere eigenschappen dan conventionele biodiesel. Eni noemt de biobrandstof die ze in Venetië produceert ‘Green Diesel’.

Green Diesel is een Hydrotreated Vegetable Oil (HVO), die chemisch identiek is aan gewone diesel. De energie-inhoud is hoger dan die van FAME, zo’n tien tot elf procent. Green diesel heeft een hoger cetaangetal, wat betekent dat de verbranding in een dieselmotor efficiënter is.

De uitstoot van roetdeeltjes en fijnstof is bovendien lager. Green Diesel kan probleemloos in hogere percentages, tot wel dertig procent worden bijgemengd.

FAME levert bij percentages boven de zeven procent problemen op in dieselmotoren.

Volgens plan In juni vorig jaar werd de bioraffinaderij in Venetië opgestart. Rispoli is zeer tevreden over het ombouwproject en de opstart. ‘Het project werd opgeleverd volgens plan. Er waren geen grote problemen of tegenvallers. Er was slechts één kleine vertraging ten opzichte van de planning. We moesten wachten op een Duitse leverancier van een systeem dat buizen elektrisch verwarmt tot 45 graden Celsius. Bij een lagere temperatuur wordt palmolie vast’, legt Rispoli uit.

‘Maar verder is het project perfect uitgevoerd. De ‘oude’ raffinaderij is stilgelegd, de installaties zijn omgebouwd en opgestart in een erg korte periode. Het projectmanagement was behoorlijk ingewikkeld. Maar de stopverliezen waren minimaal en het project is uitgevoerd zonder incidenten of ongevallen.’

Eni gebruikt momenteel geraffineerde palmolie als grondstof. In 2014 werd ongeveer 144 duizend ton palmolie verwerkt in de bioraffinaderij. Het is de bedoeling dat de raffinaderij in de PETROCHEM 9 - 2015 27

PET9_P_Ombouw.indd 27

02-09-15 13:04

PETROLEUM, REFINING & ENVIRONMENTAL MONITORING TECHNOLOGIES CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS

18th - 19th NOVEMBER 2015 - ANTWERP, BELGIUM

Peftec 2015 is a specialist Conference and Exhibition for Companies specialising in monitoring and analytical technologies for the Petroleum, Refining and Environmental Industries.

Peftec brings together an extensive conference and workshop programme on case studies, regulation, standards and analytical techniques with a focussed exhibition of product and service providers.

The need to produce accurate analytical and monitoring data is essential to industry.

REGISTRA TIO NOW OPE N N! View

conferen ce progra mme Register today to gain FRE to over 1 E ENTRY 00 technic al semin Network ars with over 120 exhib itors

Topics and products featured at Peftec 2015 will include: • Laboratory Testing and Measurement • Petrochemical Analysis • Emissions Monitoring in Air, Water and Soil • Portable and Field Sampling • Process Monitoring • Reference Materials • Oil Analysis • Calibration • Regulation and Standards

For more information email: info@peftec.com

www.peftec.com Organiser: International Labmate Ltd, publisher of Petro Industry News, International Environmental Technology, Asian Environmental Technology, International Labmate and Lab Asia.

PEFTEC 2015 A5 185x132.indd 1

Verkoop stoom- en warmwaterketels

10/08/2015 09:44

Eco Steam Trading & Consultancy bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

PET9_Advertenties.indd 28

02-09-15 13:18

OMBOUW

TOTAL’S RAFFINAGE ROADMAP Recentelijk presenteerde Total een update van haar roadmap voor raffinage-activiteiten in Frankrijk. Total heeft op het moment vijf raffinaderijen in Frankrijk. De fabrieken in Donges in het Westen van het land en in La Mède bij Marseille lijden verlies. Total wil tweehonderd miljoen euro investeren in de Zuid-Franse raffinaderij om deze om te vormen tot bioraffinaderij. Het is de bedoeling dat de raffinage van ruwe olie eind volgend jaar wordt gestaakt. De raffinaderij in La Mède moet worden omgevormd tot eerste bioraffinaderij van Frankrijk.

De fabriek krijgt een capaciteit van vijfhonderdduizend ton per jaar en zal voornamelijk gebruikte plantaardige olie als grondstof hebben. Total zegt ook hernieuwbare grondstoffen toe te passen. Er zal Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) worden geproduceerd, gebaseerd op Franse technologie ontwikkeld door het bedrijf Axens. Total zal de bestaande nafta-reformer in gebruik houden om het benodigde waterstof voor de bioraffinage te produceren. Naast de bioraffinaderij wordt ook een hub voor logistiek en opslag ontwikkeld. Deze zal een capaciteit krijgen van zo’n 1,3 miljoen kubieke meter. Ook een opleidingscentrum maakt deel uit van de plannen. Total maakte wel

eerste fase, tot halverwege 2017 zo’n 360 duizend ton plantaardige olie gaat verwerken. In 2017 krijgt de installatie een upgrade waardoor de verwerkingscapaciteit oploopt tot 560 duizend ton per jaar, waarbij ongeveer 420 duizend ton biobrandstoffen zullen worden geproduceerd. ‘Op dit moment gebruiken we geraffineerde palmolie, in de toekomst kunnen we ook ruwe palmolie verwerken. Het Ecofining-proces is bovendien geschikt om tweede generatie grondstoffen, zoals dierlijke vetten of afgewerkte olie, te verwerken tot brandstoffen. Er valt ook te denken aan grondstoffen die op termijn beschikbaar zijn op de markt, zoals olie uit algen of ligno-cellulose.’

Momenteel werkt de Italiaanse onderneming aan de introductie van niet-conventionele grondstoffen. In de eerste helft van 2015 heeft het bedrijf een industriële test gedaan met afgewerkte plantaardige olie uit Italië. Daarnaast is Eni in vergevorderd overleg met lokale afvalinzamelaars in de omgeving van Venetië om de inzameling van afgewerkte olie uit huishoudelijk gebruik een impuls te geven, zodat deze gebruikt kan worden als grondstof voor de bioraffinaderij.

bekend dat het personeelsbestand gereduceerd wordt van 430 tot 250. Het bedrijf denkt dat te kunnen bereiken zonder gedwongen ontslagen.

Het bedrijf wil daarnaast vierhonderd miljoen euro investeren in een upgrade van de activiteiten in Donges. Total richt hierbij op de productie van laagzwavelige brandstoffen. Er zal daarom een nieuwe ontzwavelingsunit, met bijbehorende steam methane reformer voor de waterstofproductie, worden gebouwd. Het is de bedoeling dat de projecten op de raffinaderij in Donges in 2019 zijn afgerond.

De reorganisatie van de Franse activiteiten maakt deel uit van een herstructurering van de hele Europese raffinagepoot, die ervoor moet zorgen dat de raffinagecapaciteit in 2017 met twintig procent is gereduceerd. Wel maakte het Franse bedrijf vorig jaar bekend een miljard euro in de raffinaderij in Antwerpen te investeren. En in 2012 werd een investering van bijna een miljard euro bekend gemaakt om de synergie tussen de raffinaderij in Normandië en het nabijgelegen petrochemische complex in Gonfreville l’Orcher te versterken.

‘Het projectmanagement was behoorlijk ingewikkeld. Maar de stopverliezen waren minimaal en het project is uitgevoerd zonder incidenten of ongevallen.’

Het bedrijf geeft ook aan dat de ombouw naar bioraffinaderij voor de directe omgeving een milieuvoordeel oplevert. Als de installaties op volle capaciteit draaien wordt de uitstoot van NOx met 45 procent gereduceerd, de uitstoot van SOx zelfs met 65 procent. De zwaveluitstoot kan zelfs tot nul worden teruggebracht, doordat het geproduceerde H2S wordt teruggewonnen en terug in de reactiesectie wordt gebracht. De uitstoot van fijnstof wordt met 32 procent gereduceerd.

Sicilië In november 2014 maakte Eni bekend dat de verlieslijdende raffinaderij in Gela op Sicilië ook omgebouwd zal worden tot bioraffinaderij. ‘Het project in Gela is eigenlijk een kopie van het project in Venetië. De site in Gela is wel een stuk groter dan die in Porto Marghera. De capaciteit wordt ook hoger. De bioraffinaderij zal zo’n 710 duizend ton

plantaardige olie per jaar verwerken tot ongeveer 530 duizend ton biodiesel.

Dat maakt de ombouwoperatie wel complexer’, aldus Rispoli. De ervaringen in het Noord-Italiaanse project dragen zeker bij aan een soepele uitvoering van de transformatie in Sicilië. ‘Er zijn altijd lessen te leren uit projecten. Om een voorbeeld te noemen: we gebruikten voor de opslagtanks voor de grondstoffen eerst gewoon staal en alleen voor specifieke onderdelen pasten we speciale legeringen of edelstaal toe. We hebben geleerd dat het beter is om de tanks en pijpleidingen te beschermen door edelstaal toe te passen, omdat plantaardige olie te corrosief is.’

Rispoli denkt dat het een goed idee is om verlieslatende raffinaderijen op deze manier nieuw leven in te blazen. ‘Dat blijkt wel, nu Total ook aangekondigd heeft om een van haar raffinaderijen te transformeren tot bioraffinaderij’, zegt Rispoli met een glimlach. ■ PETROCHEM 9 - 2015 29

PET9_P_Ombouw.indd 29

02-09-15 13:04

SOLIDS EUROPEAN SERIES PINIONS ONTWORPEN IN SCHIEDAM

Rotterdam

PINIONS, HAKEN

Gelijktijdig met Pumps & Valves

EN KABELSCHIJVEN GELEVERD

DE DRAGENDE KRACHT VAN DE OFFSHORE

2015

OFFSHORE NL

VANUIT HAPS

Ahoy Rotterdam

AFSLUITERS

30 / 09 - 01 / 10 / 2015 DE ONMISBARE SCHAKELS UIT DE OFFSHORE

GELEVERD UIT

Trade show ELKAAR for powder ONTMOETEN OP 24 EN 25 MAART

HARDINXVELD-

GOUDA EN

& bulk technologies 2015 IN solids GORINCHEM

GIESSENDAM

BOORGEREED-

B er ooeknt u bij?

STAAL-

CONSTRUCTIE DOOR EEN

BEDRIJF UIT

ZWIJNDRECHT

SCHAPPEN GELEVERD VANUIT ETTEN-LEUR

Vakbeurs Solids Benelux

@SolidsBenelux #SolidsBenelux

@offnl_eh

www.solidsrotterdam.nl

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/offshore-go

25% korting op uw vacature

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt.

Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Miriam Rook,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

miriam.rook@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1

PET9_Advertenties.indd 30 K Agenda.indd 34

23-10-14 15:02

02-09-15 04-03-15 13:18 13:00

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: markt voor algen openbreken Omega Green pitcht algenteelt Omega Green is een van de finalisten van de Northern Enlightenmentz. Het bedrijf heeft een systeem ontwikkeld waarmee duizenden kilo’s algen kunnen worden geteeld. Op 18 september pitcht het bedrijf tijdens EemsDeltavisie 2015.

‘Met algenteelt heb je een hoge productie van organisch materiaal dat soja, meel en palmolie kan vervangen.’

Wat is het?

Omega Green heeft een systeem ontwikkeld om algen op grote schaal te kunnen produceren met behulp van rookgassen of restwarmte. Hierdoor kunnen ketens van bedrijven worden gesloten en wordt hun footprint verlaagd. Algen bevatten veel eiwitten, omegavetzuren en antioxidanten die gebruikt kunnen worden in dier-, vis- en humane voeding en ook in cosmetica.

Schoondorp: ‘Het is lastig om mensen te overtuigen dat ze hectares algen moeten neerleggen als je verder nog niet ziet hoe zo’n module functioneert. Wij hebben echt een demosite nodig om te laten zien hoe wij werken. Dan kunnen we de markt verder openbreken.’

Het waddengebied heeft een extra reden om algenkweek te introduceren. Mossels hebben voor hun groei algen nodig.

Algen- en mosselkweek op land vormt een innovatieve combinatie die de Waddenzee ontlast. De huidige mosselkweek in de Waddenzee veroorzaakt schadelijke beroering van de bodem. Wanneer de mossels en andere schaaldieren op land worden geteeld, blijft zowel de werkgelegenheid behouden als ook de bodem van de Waddenzee.

Wie zit er achter?

Omega Green uit Eelde (Drenthe).

Hoe werkt het?

Het standaardsysteem is 2500 vierkante meter en bestaat uit grote zakken waar de algen in kunnen groeien. Per jaar levert zo’n systeem tienduizend kilo algen op. Van algen is bewezen dat ze stoffen bevatten die de gezondheid bevorderen. Monique Schoondorp van Omega Green: ‘Dat komt door de omegavetzuren en antioxidanten die er in zitten. Die worden nu toegevoegd aan bijvoorbeeld diervoeding. Er is aangetoond dat ze goed zijn voor de huid en de stofwisseling. Ons systeem kan tegen lage kosten algen produceren in combinatie met andere bedrijfsvoering.’

Dat kan doordat er standaard materiaal wordt gebruikt en er weinig personeel nodig is als het systeem eenmaal staat.

Om algen te laten groeien zijn meststoffen, nitraten en fosfaten, nodig. ‘Dat zou je met reststromen kunnen doen’, zegt

Schoondorp. ‘Bedrijven die aardgasverbranding hebben, een mestvergister of een tank waarin CO2 van vergistingsprocessen wordt opgeslagen, kunnen algen op hun terrein laten groeien.’ De bedrijven kunnen op deze manier hun footprint verminderen en met hun reststromen hoogwaardige organische massa produceren.

Omega Green stort zich eerst op het voer voor dieren. Daarna op aquacultuur.

Ook onze eigen voeding is een interessante markt. Algen kunnen gebruikt worden voor meel, vleesvervangers, et cetera. In september wordt een demosysteem in het waddengebied gebouwd.

Waarom is het een lichtend voorbeeld?

‘Voor algenteelt heb je geen vruchtbare grond nodig, maar je hebt wel een hoge productie van organisch materiaal dat uiteindelijk soja, meel en palmolie kan vervangen. Daarmee wordt de markt oneindig. Als we naar een duurzame samenleving willen, moeten we lokaal produceren en niet met mineralen over de wereld gaan rondslepen. In principe kunnen alle producten die van aardolie worden gemaakt ook van algenolie worden gemaakt. Wij gaan het systeem daarvoor verder ontwikkelen, zodat het mogelijk wordt om overal algen te produceren.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 31

PET9_T_Enlightenmentz.indd 31

02-09-15 13:08

Schenk Containerverhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie.

SCHENK Containerverhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten.

• Vloeistofdichte containers (14, 20, 28 en 40 m3) • Ontwateringscontainers • Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers • Leidingwerk, appendages en aansluitingen • Transport van containers

NIJMEGEN t +31 (0)24 - 348 25 93

www.schenkgroep.nl

BOUWPLANNEN?

UTILITEIT kantoren, distributiecentra, loodsen, etc.

AGRARISCH bewaarplaatsen, stallen, machinebergingen, etc.

INDUSTRIE fabrieken, bordessen, leidingbruggen, trappen,etc.

www.hansestaalbouw.nl

hanse + staal een sterk verhaal

RENOVATIE van asbest tot zonnepanelen, interne en externe renovatie.

Bedrijfsveiligheid gevaarlijke stoffen Bent u bezorgd over de veiligheidssituatie binnen uw bedrijf als het gaat om gevaarlijke stoffen? Of heeft u informatie over crimineel gedrag binnen of buiten uw bedrijf?

Ga vertrouwelijk in gesprek met het Team Criminele Inlichtingen (TCI) van de Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD) van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

Zij schermen uw identiteit af, zodat u anoniem uw informatie kunt delen. Bel met 070 456 38 22 en lever zo een belangrijke bijdrage aan criminaliteitbestrijding.

ADVERTENTIE-INDEX 54events. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Andus Group. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 APC by Schneider Electric. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Aquatech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Betapublishers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 BIM media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Bray Controls Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Delta Heat Services. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Denis de Ploeg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Duurzaam Geproduceerd congres. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12, 30 Eco Ketelservice Verhuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Emerson Process Management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Environmental Technology Publications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Evides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

PET9_Advertenties.indd 32

Gelis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Hanse Staalbouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 iMaintain Prestatiemanagement congres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Krohne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na 34 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 65 Ministerie van Infrastructuur en Milieu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Multipomp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 PAO Stichting PostAcademisch Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46, 47 Promat International. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Schenk Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Sky Access. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Vacaturesite Petrochem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Verschoore Constructie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

02-09-15 13:18

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: snelle afbraak macrostructuren

Wat is het?

Het is een pre-procesinstallatie die eenvoudig in bestaande of nieuw te realiseren biogas of bio-ethanol productie-installaties kan worden geïntegreerd. Betaprocess breekt de in biomassa aanwezige macrostructuren in slechts een fractie van een seconde af. Het totale vergistingsproces gaat op deze manier sneller en efficiënter, wat resulteert in hogere opbrengsten en een sterke verbetering van het rendement van de installatie. Naast voordelen bij de productie van biogas en bio-ethanol, is de verwachting dat Betaprocess het op termijn mogelijk maakt tot een rendabele extractie van hoogwaardige bio-componenten te komen.

Wie zit er achter?

Dutch Sustainable Development BV is een internationaal opererende consultancy-organisatie gespecialiseerd in projecten op het gebied van duurzame landbouw, de voedingsmiddelenindustrie, de markt voor biobrandstoffen en in concept- en technologieontwikkeling.

Wat doet het?

Betaprocess is een technologie op basis van vacuüm-extrusie.

Gepureerde biomassa wordt in een speciaal reactievat gebracht, waar cellen bij een temperatuur van zestig tot zeventig graden Celsius exploderen. Vezels, celwanden en celmembranen worden uiteengereten waardoor bacteriën en enzymen direct toegang krijgen tot de suikers en overige inhoudsstoffen.

Daarnaast treedt er een verandering op in de moleculaire structuur van diverse stoffen, waarbij deze vrijkomen. Dit bevordert en versnelt massale bacteriële activiteit, vergisting en de vorming van gas of ethanol. Dit resulteert in een efficiënter productieproces dat meer biogas en ethanol oplevert en minder

‘De processingtechnologie die we hebben ontwikkeld past compleet in de cradle-to-cradle-gedachte.’

FOTO: LIMIT FOTOGRAFIE

DSD BV pitcht tijdens EemsDeltavisie 2015 Dutch Sustainable Development BV (DSD) is met Betaprocess een van de finalisten van de Northern Enlightenmentz. Op 18 september pitcht Hans van Klink, directeur/eigenaar, zijn idee tijdens EemsDeltavisie 2015. Met Betaprocess kunnen macrostructuren in biomassa snel worden afgebroken.

digestaat. Bij gasproductie levert Betaprocess de beste resultaten bij verwerking van organische biomassa met een vochtgehalte van boven de zeventig procent, zoals energiegewassen en restproducten uit de voedingsketen en van de voedselverwerkende industrie. Betaprocess is ook geschikt voor co-vergisting van bijvoorbeeld de verwerking van mest.

Bij productie van bio-ethanol is de techniek succesvol bij verwerking van suikerbieten. Toepassingsmogelijkheden bij andere gewassen zijn nog in onderzoek. ‘Voorlopige resultaten tonen aan dat vergelijkbare gunstige effecten realiseerbaar zijn’, legt Van Klink uit. ‘Dit doet DSD in een demonstratieplant in het kader van het Era-net Bioenergy project CHEMBEET in samenwerking met Acrres (Wageningen UR) in Lelystad.’

Waarom is het een lichtend voorbeeld?

Van Klink: ‘Met onze technologie en kennis van de gehele keten zijn wij een ideale link tussen de agro- en de chemische industrie. De processingtechnologie die we hebben ontwikkeld past feitelijk compleet in de cradle-to-cradle-gedachte. We hebben geen reststoffen. Uit elk product en van elke zijstroom die wordt gecreëerd, wordt het optimale gehaald.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 33

PET9_Z_Enlightenmentz.indd 33

02-09-15 13:14

Bray, een van de grootste producenten van vlinder‑ kleppen en kogelkranen in Noord‑Amerika heeft productiefaciliteiten in de USA, Canada, Mexico, Duitsland, Australië, UK en China. Over de gehele we‑ reld heeft Bray een uitgebreid distributienetwerk met meer dan 300 voorraadhoudende verkoopeenheden.

Op basis van jarenlange praktijkervaring en innovatief onderzoek heeft Bray verschillende productlijnen ontwikkeld die allen voldoen aan de zeer strenge voorwaarden die de procestechniek heden ten dage stelt. Bray biedt een complete lijn vlinderkleppen met zachte dichtingen en metaaldichtend (Tri-Lok), met een temperatuurbereik van -253° C tot +538° C. Alle Bray handbedieningen, pneumatische en elektrische aandrijvingen zijn direct te monteren op de Bray vlinderkleppen.

Daarnaast biedt Bray onder de naam Flowtek een uitgebreide reeks kogelkranen met flens-, draad- en/of lasaansluitingen.

Bray Benelux verzorgt de verkoop en distributie van de Bray en Flowtek productlijnen voor de Benelux.

DDP beschikt hiertoe over een indrukwekkend aantal standaardcomponenten. Echter: desgewenst behoren op maat gemaakte componenten zonder meer tot het leveringspakket. Of het nu gaat om een toepassing in de luchtvaartindustrie, in de automotive, bij de Formule 1, bij olieboorgereedschappen, in machine-onderdelen, in medische instrumentatie of bij inkjet printers... DDP zou graag uw betrouwbare partner willen zijn voor elke vorm van maatwerk.

Als het gaat om precisie in vloeistof- en gasbeheersing, staan we technologisch zodoende altijd op de eerste rij.

Geneindestraat 33 6301 HC Valkenburg a/d Geulle (NL)

Bray Controls Benelux Joulestraat 8 1704 PK Heerhugowaard T: +31 (0)72 572 1410 F: +31 (0)72 572 1710 E: bcbe.sales@bray.com

150901_iLinqs_Advert_Bray.indd 1

DDP bundelt een halve eeuw ervaring in het leveren van miniatuurcomponenten die vloeistoffen en gassen met precisie in goede banen leiden.

Postbus 66 6300 AB Valkenburg T : +31 (0)43 8200 250 M : info@ddp.nl

150901_iLinqs_Advert_DPP.indd 01-09-15 10:38 1

01-09-15 10:39

Officiële distributeur van Dickow centrifugaalpompen, Tuthill tandradpompen en Munsch kunststof (beklede) centrifugaalpompen.

Voorraadhoudend, service, onderhoud en reparatie Multipomp bv, Canadaweg 10, 4661 PZ Halsteren (ind. terrein Oude Molen) Tel.: 0164-63 20 40, Fax: 0164-63 20 41, E-mail: info@multipomp.nl, www.multipomp.nl

PET9_Advertenties.indd 34

02-09-15 13:19

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: biodiesel van het eigen erf TCE Gofour pitcht bioprocessor TCE Gofour is met de Bio Product Processor een van de finalisten van de Northern Enlightenmentz. Op 18 september pitcht directeur Peter van der Klok tijdens EemsDeltavisie 2015.

FOTO: TCE GOFOUR

Wat is het?

De Bio Product Processor (BPP) is een machine die op een volledig biologische manier uit oliehoudende gewassen allerlei producten, zoals food, feed en fuel, kan maken. Met de BPP kan een boer op zijn erf zelf biodiesel maken om te gebruiken in zijn bedrijf. Maar ook uit frituurvet, olie uit de riolering en dierlijke vetten kan biodiesel worden gemaakt.

Peter van der Klok in de Bio Product Processor.

Wie zit er achter?

TCE Gofour uit Stadskanaal. Het bedrijf houdt zich sinds 2007 bezig met het ontwikkelen van groene technologieën.

Hoe werkt de BPP? De BPP heeft het formaat van een zeecontainer, waardoor hij overal en snel kan worden neergezet. Een boer kan hem zonder daar iets voor te hoeven bouwen op zijn eigen erf neerzetten.

Van der Klok: ‘Als een boer koolzaad verbouwt, dan kan hij een deel daarvan in de machine doen. Dat wordt dan geperst. De perskoek kan worden gebruikt als diervoer. De olie die er uit komt, wordt voor deels in de markt gezet als spijsolie voor in de keuken. Het andere deel wordt met behulp van enzymen omgezet in biodiesel die de boer zelf kan gebruiken. Een hectare land levert 4,5 ton koolzaad op. Daar houd je drie ton veevoer van over en van de resterende anderhalve ton maak je spijsolie en biodiesel.’ De BPP kan ook worden gebruikt voor andere oliehoudende gewassen. Daarnaast is de machine in

te zetten om vetten uit het riool en uit etensresten om te zetten naar biodiesel.

Daardoor is de installatie ook interessant voor waterzuiveringen.

De BPP kost 275.000 euro, maar levert volgens Van der Klok in tien jaar tijd ongeveer acht ton op. Drie boeren hebben op dit moment een intentieverklaring getekend om er een aan te schaffen.

Hoe is het idee ontstaan?

Van der Klok werkte in 2008 aan een project over de vergroening van visserijschepen. Hij zag dat heel veel vis noodgedwongen overboord werd gegooid.

‘In vis zit veel olie. Het zou fijn zijn als je de olie uit het visafval haalt voordat die overboord wordt gegooid. Daarmee zou je dan CO2-neutraal kunnen vissen.

Door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedsel werd in 2009 een Sbir (aanbesteden van innovaties) tender

open gesteld. Zo is het gaan lopen. In 2010 kreeg ik van minister Verhagen een aanvullende Sbir-opdracht en heb ik de installatie kunnen ontwikkelen.

Wageningen UR en Rijksuniversiteit Groningen hebben op ons verzoek onze ontwerpen getest.’

Waarom is het een lichtend voorbeeld?

‘Nederlandse boeren hebben nogal wat diesel nodig,’ zegt Van der Klok. ‘Die diesel zorgt voor een enorme CO2-footprint. Met de BPP kan de boer met één procent van zijn biomassa-opbrengst zijn boerderij voorzien van energie. Hij kan zijn bedrijf CO2-neutraal runnen en eigen biodiesel maken. Dat is een fantastische oplossing. We willen ook andere biomassastromen op de boerderij raffineren. In het najaar brengt de boer ook bieten en aardappelen voort en om die naar de fabriek te brengen moeten er duizenden transporten plaatsvinden. Als het lukt om meer op de boerderij te raffineren, ben je geweldig bezig.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 35

PET9_Y_Enlightenmentz.indd 35

02-09-15 13:14

Cutting-edge engineering for a safer world Fire & blast protection, thermal insulation

Promat is a global provider of fireproofing (to protect personnel, steel structures, storage vessels and equipment) and thermal insulation solutions (to reduce energy loss in pipes, pipe supports and petrochemical processing units).

Discover how you can benefit from Promat • More than 50 years of experience, innovation and know-how • Increased personnel safety & asset protection • Optimal process control • Minimal loss of space & energy • Full engineering services

© Promat International N.V. 2015-04

Contact us for more information Promat International NV, Bormstraat 24, 2830 Tisselt, Belgium | T: +32 15 71 21 86 | info@promat.be www.promat-oilandgas.com

PET9_Advertenties.indd 36

02-09-15 13:19

PRODUCTEN STIKSTOFGAS OPLAADKITS FILTERLIJN VOOR (PETRO)CHEMISCHE PROCESSEN Filterfabrikant Graver Technologies heeft de range vloeistof-procesfilters uitgebreid met TPE-series filtercartridges. De TPE- filterelementen zijn vervaardigd uit gesinterd poeder van titanium of roestvrij staal, dat een robuuste vaste poriestructuur vormt. De cartridges zijn bestand tegen hoge temperaturen en cryogene stoffen en bieden ook een oplossing voor filtratie van hoge viskeuze vloeistoffen. Deze filters zijn uitermate geschikt voor processtromen binnen de chemische, petrochemische en polymerenindustrie en kunnen ook ingezet worden als katalysatorverwijderaar.

Meer informatie: www.hitma-filtratie.nl INDUSTRIËLE UITGIFTEAUTOMATEN Brammer lanceert Invend™; deze automaat zorgt dat verbruiksartikelen met een hoge omloopsnelheid binnen productie-omgevingen direct bij de gebruikers zijn. Hiermee wordt voorraadbeheer geoptimaliseerd, ontstaat er een gecontroleerde uitgifte per medewerker en minder verkeer tussen de werkplaats en het magazijn. Eerste ervaringen leren dat verbruikskosten worden verminderd met 25 tot 40%. Medewerkers halen met hun persoonlijke pas of code de materialen die ze nodig hebben uit de machine. Op het moment dat de voorraad aangevuld moet worden, verstuurt de machine zelf een melding om de voorraad aan te laten vullen.

Meer informatie: www.brammer.nl WIRELESS TRANSMITTERS Emerson Process Management maakt het winnen van energie voor zijn Smart Wireless Transmitters mogelijk dankzij de Vibration Energy Harvester en de Intelligent Power Module van Perpetuum. Bij deze vorm van energieopwekking wordt overtollige energie, vanuit bijvoorbeeld de trillingen van pompen en motoren, omgezet in elektrische stroom. De Harvesters voorzien de transmitters van aanvullende voeding en verlagen de onderhoudsbehoefte omdat ze de levensduur van de voedingsmodule verlengen. De Rosemount® 3051S Wireless Pressure Transmitter is de eerste draadloze transmitter van Emerson die energie kan herbenutten.

Deze oplossing voor het terugwinnen van energie is volledig gecertificeerd. De Intelligent Power Module is intrinsiek veilig en goedgekeurd voor toepassing in explosiegevaarlijke omgevingen.

Meer informatie: www.emersonprocess.nl MODEM EMULATOR Het externe GSM modem van een bestaand apparaat wordt vervangen door de MCS Modem Emulator (MME). De MME vangt alle AT-commando’s af en simuleert de modem inbelverbinding. Zodra de verbinding tot stand komt, wordt alle seriële data transparant doorgezet over IP. Aan de ontvangende kant kan ook een MME gebruikt worden of u kunt uw eigen oplossing gebruiken.

De MCS Modem Emulator kan ingezet worden in diverse sectoren, zoals energie, gebouwbeheer systemen, industriële automatisering, verkeerssystemen, liftbeheer, et cetera.

Meer informatie: www.mcs-nl.com

Deze nieuwe kits bestaan uit ventielen voor het opladen van gas die gemakkelijk in het gebruik zijn en bijvulkits die gegarandeerd lekvrij zijn. De kit kan o.a. gebruikt worden voor het opladen en ontladen en het testen van de druk van hydraulische accumulatoren.

De stikstofgas oplaadkits kunnen aangesloten worden op een systeem in werking, zonder dat er gas verloren gaat.

De oplaadventielen hebben een dubbele werking omdat zij zowel geschikt zijn voor het opladen als het ontladen tot wel 630 bar. De oplaadventielen zijn te koppelen door middel van een betrouwbare schroefkoppeling.

De kit garandeert volledige lekvrije werking: er is sprake van <2 x 10-5 mbar l/s, bij temperaturen van -40˚C tot +135 ˚C. Meer informatie: www.solinas.nl ATEX-GECERTIFICEERDE HANDHELD TABLETS De ATEX-gecertificeerde versies van de FZ-E1 en FZ-X1 5-inch handheld tablets zijn speciaal bedoeld voor professionals in sectoren als de olie- en gaswinning, de mijnbouw en de (petro)chemische en farmaceutische industrie. De tablets zijn gecertificeerd voor gebruik in Zone 2 omgevingen en beschikken over een ingebouwde 1D/2D-barcodelezer.

De tablets zijn geschikt voor alle mobiele industriële toepassingen, en beschikken over een HD antireflectiescherm dat ook bediend kan worden met handschoenen en in zware regen. De FZ-E1 ATEX en FZ-X1 ATEX zijn stof- en spatwaterdicht; werken bij temperaturen van -20 °C tot +40 °C en beschikken over een accu die tot 14 uur onafgebroken kan functioneren.

Meer informatie: www.toughbook.eu

PETROCHEM 9 - 2015 37

PET9_G_Producten.indd 37

02-09-15 12:55

ONDERHOUD

‘Het is nu echt veel beter dan vroeger’ In het verre verleden ging een naftakraker elke twee jaar in onderhoudsstop. Momenteel is de tussenliggende periode maar liefst acht tot negen jaar. En de installaties staan er bij Dow in Terneuzen echt veel beter bij dan ooit, stelt Dik Schipper, die afgelopen voorjaar afscheid nam als ‘production leader’. ‘Tegenwoordig staat de naftakraker bijna nooit stil. Dat was vroeger wel anders.’

Wim Raaijen

De oudste kraker van Dow Benelux is inmiddels 45 jaar oud. Hoe lang die nog mee gaat? Dik Schipper durft er geen voorspelling aan te wagen. Petrochemische installaties werden in het verleden gebouwd om ongeveer dertig jaar dienst te doen. Maar met levensduurverlengende projecten en verbeterde onderhoud en procesvoering wordt die termijn tegenwoordig immens opgerekt. Schipper: ‘De krakers bij Dow staan er momenteel echt heel goed bij. Dus het heeft weinig zin om ze te vervangen. Misschien zijn ze minder efficiënt dan een state-of-theart kraker die je nu helemaal nieuw gaat neer zetten. Maar nieuwe krakers worden bijna niet meer gebouwd. Er vallen er eerder een paar af. Belangrijk is dan dat de kraker met een flexibele feedstock kan werken, dat ze volledig geïntegreerd werken met veel andere installaties en dat de locatie goed is. Bijvoorbeeld aan diep water.’

Ondanks dat hij in februari met vervroegd pensioen is gegaan, deelt hij gedreven en gul zijn kennis over het opereren en onderhouden van industriële installaties. Alsof hij nog elke dag op de site van Dow in Terneuzen is te vinden.

Alleen zijn bruine gelaat verraadt direct dat hij de laatste maanden veel buiten is geweest. Om zijn hoofd wat leeg te maken, is hij sinds zijn afscheid acht uur per dag fysiek bezig geweest in de bospartijen rond zijn enorme tuin. En dat heeft enorm geholpen.

Eén van de hoogtepunten van zijn lange carrière bij Dow was de verkiezing tot nationaal Plant Manager of the Year in 2010. De jury roemde hem toen vanwege zijn technisch en organisatorisch inzicht. ‘Daarnaast is hij een coachende leider die met zijn directe stijl het beste uit mensen weet te halen’, aldus het juryrapport destijds. Als productiemanager

van de drie krakerinstallaties van Dow Terneuzen had hij op dat moment 350 mensen onder zich.

Op dat moment was hij ook al betrokken bij de aansluiting van het onderwijs met de industrie, vooral als het gaat om het mbo. Daar wil hij zich voor blijven inzetten. ‘Nu gaat het nog goed, maar de aanwas van nieuwe mensen kan een probleem worden. In Zeeland en met name Zeeuws-Vlaanderen is er sprake van een enorme krimp.’

Fabelen Schipper heeft in de afgelopen decennia het onderhoud aan de installaties enorm zien verbeteren. ‘Indertijd gingen de krakers elke twee jaar in onderhoudsstop en verder deden we onderhoud bij storingen. Het kwam regelmatig voor dat installaties tussentijds stil kwamen te liggen. Dat komt tegenwoordig nauwelijks meer voor, terwijl de frequentie van de onderhoudsstops nu op acht tot negen jaar ligt. Er gebeurt veel meer preventief en als de installaties gewoon in bedrijf zijn. Met bestaande technologie kunnen we beter voorspellen wanneer bijvoorbeeld onderdelen vervangen moeten worden. Denk bijvoorbeeld aan röntgentechnieken om het warmtetransport in kaart te brengen.’ Op die manier zijn bijvoorbeeld veel gemakkelijker interne lekkages op te sporen of is de dikte van leidingen te meten.

Het is er echt veel beter op geworden.

De verhalen dat er tijdens de crisis veel op onderhoudskosten is bespaard, waardoor de veiligheid in de chemische industrie onder druk kwam te staan, verwijst hij het liefst naar het rijk der fabelen. Schipper: ‘Een bedrijf gaat echt niet bezuinigen en de veiligheid ter discussie stellen. Het afbreukrisico is veel te groot.

Chemische bedrijven zetten heus hun

PETROCHEM 9 - 2015 38

PET9_S_Schipper.indd 38

02-09-15 13:07

Serieus Dat er de laatste jaren verschillende incidenten zijn geweest in de procesindustrie heeft volgens Schipper ook geen direct verband met de budgetten voor onderhoud. Hij vindt dat dergelijke conclusies te vaak en te gemakkelijk worden getrokken. Menselijk falen heeft in de meeste gevallen een andere oorzaak.

En menselijk falen kun je volgens hem helaas nooit honderd procent uitsluiten.

Maar het is wel ontzettend belangrijk om de risico’s zo veel mogelijk te beperken.

‘De laatste veertig jaar zijn er veel meer goede procedures en checklists gekomen.

Er zijn steeds meer ‘layers of defense’ ingebouwd.’

Ook werd er meer aan het veiligheidsbewustzijn van de mensen gewerkt. Het ‘waarom’ van veiligheid. Schipper: ‘Beide heb je nodig om veiliger te opereren.’

Hij merkt dat het veiligheidsbesef en maatschappelijke verantwoordelijkheid steeds meer van binnenuit komt. ‘Veertig tot vijftig jaar geleden gold dat wanneer de schoorsteen rookte, er welvaart was. Dat idee is natuurlijk ouderwets.

Tegenwoordig is het interne besef veel groter dat we goed voor onze omgeving moeten zorgen. De samenleving brengen we steeds meer met ons mee. Dat zien we bijvoorbeeld ook bij sollicitaties. Mensen kiezen tegenwoordig niet alleen maar voor een goed salaris. In toenemende mate willen ze ook weten bij wat voor soort bedrijf ze komen te werken en of maatschappelijke waarden wel serieus worden genomen.’

FOTO: WIM RAAIJEN

‘license to operate’ niet op het spel.

En uiteraard willen we zelf op de locatie ook veilig werken. Zo hebben we het hogedrukreinigen van onderdelen onbemand gemaakt. Werken met hogedrukspuiten zorgden in het verleden voor verschillende nare incidenten. De hoge druk kan echt vreselijke schade aan het lichaam veroorzaken. Dat risico wilden we niet lager nemen. We hebben nu reinigingsapparaten die op afstand kunnen worden bediend. In het begin zorgde dat voor vertraging, maar inmiddels doen die machines minstens net zo snel het werk als bij een handmatige reiniging.’

Dik Schipper: ‘De krakers bij Dow staan er momenteel echt heel goed bij.’

Injecteren Volgens Schipper gaat het onderhoud zich de komende jaren nog veel meer professionaliseren. Zowel procesmatig als innovatief. Zo denkt hij dat werkprocessen nog beduidend efficiënter kunnen.

‘Momenteel zijn monteurs slechts vijftig procent van hun tijd daadwerkelijk bezig met sleutelen. De rest zijn ze bezig met bijvoorbeeld vergunningprocedures of simpelweg wachten. Dat kan natuurlijk efficiënter.’

Om tot meer innovaties te komen vindt Schipper het belangrijk dat opdrachtgevers, engineers en contractors regelmatig met elkaar aan tafel gaan zitten om te bedenken hoe het anders en beter kan.

Zowel procesmatig als technologisch.

Schipper: ‘Een mooi voorbeeld is dat we in verschillende installaties stoffen kunnen injecteren die vervuiling tegengaan.

Daardoor hoeven we onderdelen minder vaak te reinigen.’

Ook verwacht Schipper veel van de doorontwikkeling van diagnostische apparatuur. ‘We kunnen steeds beter online vibraties meten, scheurtjes controleren en wanddiktes meten. Meten is weten. En door al deze informatie te correleren, kun je veel beter voorspellen wat er gaat gebeuren. Als je nu al ziet wat je met röntgenbeelden bij destillatiekolommen kunt doen. Er kan al zo veel en dat wordt alleen maar meer.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 39

PET9_S_Schipper.indd 39

02-09-15 13:07

WET- EN REGELGEVING

Integrale ATEX-aanpak leidt tot meer veiligheid ATEX wet- en regelgeving, daar moet je aan voldoen. Iedereen in de sector weet dat. Toch is het nog niet zo eenvoudig in de praktijk om honderd procent ‘in compliance’ te zijn. Ook dat is bekend in de sector. Budget toekennen, tijd en mensen vrijmaken en een integrale aanpak vormen het antwoord, zegt Victor van de Pas, plant manager bij Sachem Europe BV. ‘Ik heb rust gekregen.’

Pieter Pulleman

Er zijn verschillende redenen die het lastig maken om de ATEX-regels goed toe te passen. Zo blijken de experts de regels in de praktijk nogal eens verschillend te interpreteren. Ook veranderen de regels, dus up-to-date blijven is een vereiste.

Omstandigheden binnen het eigen bedrijf spelen ook een rol: beschikbare manpower met de juiste knowhow, klanten die hun producten willen ontvangen, de productie die om aandacht vraagt of het onderhoudsbudget dat al is opgesoupeerd.

En dan is er nog de mindset: nieuwe regels vragen om verandering en veranderen is niet altijd eenvoudig. Maar ook de gedachte ‘het zal wel loslopen, het gaat al zo lang goed’ kan onbewust aanwezig zijn.

Het zijn argumenten die eigenlijk niet opgaan, zegt Victor van de Pas. ‘Het is wet- en regelgeving en daar moet je aan voldoen. Einde discussie. Daarnaast gaat het om de veiligheid van je mensen, je bezoekers en van de omwonenden. Maar het gaat ook om de continuïteit van je productie.’

Kwalitatief probleem Sachem maakt fijnchemicaliën als halffabricaat voor de productie van onder meer medicijnen, papier, autolakken, lcd-schermen en katalysatoren. Het bedrijf is sinds 1970 gevestigd in Zaltbommel. Het chemiebedrijf heeft een technische dienst met vijf eigen medewerkers, plus twee man ‘inhuur’. De grootste uitdaging is hoe je de inspecties, reparaties en vervangingen uitvoert, vindt Van de Pas. De eigen technische dienst van Sachem is niet groot genoeg en het ontbreekt aan voldoende expertise. ‘Een kwalitatief en kwantitatief probleem. Maar het is niet zo dat we niets deden. Zeker niet. We hadden al verschillende fasen doorlopen, met hulp van externe specialisten. En we deden dingen zelf, met een eigen engineer. Maar het legt veel beslag op je manpower. Die besteed je liever aan je core business, de eigen processen.’

Interpretatieverschillen De grotere systemen en installaties waren en zijn bij Sachem dan ook allemaal op

ATEX: RICHTLIJNEN EN NORMEN ATEX staat voor ATmosphères EXplosives. Onder een explosieve atmosfeer wordt verstaan: een mengsel van brandbare stoffen in de vorm van gassen, dampen, nevels en stof, onder atmosferische omstandigheden, waarin de verbranding zich na ontsteking uitbreidt tot het gehele niet-verbrande mengsel.

De ATEX-richtlijn geldt voor alle plaatsen waar gas- of stofontploffingsgevaar kan heersen. ATEX 137 is van toepassing op werkplekken waar personen werken in een potentieel explosieve omgeving. ATEX 95 is van toepassing op fabrikanten van systemen en apparaten.

Volgend jaar komen er nieuwe Europese richtlijnen: ATEX 114 vervangt dan ATEX 95 en ATEX 153 vervangt ATEX 137. De aanpassing vindt plaats in het kader van de stroomlijning van

meerdere bestaande Europese richtlijnen, zodat de terminologie en de procedures zijn geharmoniseerd.

De ATEX-richtlijnen zijn wetten en geven aan waaraan bedrijven moeten voldoen, maar niet hoe ze dit moeten bewerkstelligen. Hiervoor zijn er normen ter ondersteuning. Starink: ‘Als je je aan de normen houdt, heb je een grote waarschijnlijkheid dat je aan de richtlijn voldoet. Maar alleen voldoen aan de normen is dus niet voldoende. Voldoe je aan de richtlijn, dan voldoe je aan de wet. Richtlijnen veranderen als de wetgeving verandert; dus niet zo frequent. Normen veranderen echter vaker, door het ontstaan van nieuwe inzichten en/of technieken. Het is dus een continu proces om dit bij te houden.’

PETROCHEM 9 - 2015 40

PET9_V_Atex.indd 40

02-09-15 13:08

orde, laat de plant manager weten. Overigens is het aanpakken van die grotere items relatief eenvoudiger aan te pakken, zegt hij. ‘Een pomp die aan de ATEX-regels voldoet, kun je gewoon bestellen, laten leveren en laten installeren. Daarna een herinspectie uitvoeren en de actie administreren, simpel. Maar je hebt ook minder cruciale dingen, zoals een wartel, behuizing of een armatuur.’

Al die items waren in kaart gebracht, zo’n vijfduizend stuks. ‘Het probleem was dat dit een lijst met zaken opleverde waarmee ik vervolgens de boer op moest om het werk te laten uitvoeren. Dat leverde dan soms interpretatieverschillen op tussen de inspecteur en degene die de items moest vervangen of repareren.

Ondertussen werden de regels strikter; welke wartel je mag gebruiken, hoe je deze dient te monteren en een bevoegd persoon die het werk mag uitvoeren.’

Tijd en geld Al met al kostte de werkwijze Sachem te veel tijd. Ook overzicht houden op het budget werd een probleem. Tijd voor actie dus, besloot Van de Pas pakweg

‘De hele keten ligt nu bij één partij. De volgende stap is dus ook telkens onder controle.’ twee jaar geleden. Vervolgens koos hij ervoor om alles in handen te leggen van één partij: technisch dienstverlener Actemium. ‘Een partij met actuele en ruime kennis van ATEX, die inspecties kan uitvoeren, maar die ook de werkzaamheden die uit de inspecties volgen, kan doen.’

Bang voor een slager die zijn eigen vlees keurt, was hij niet. ‘Nee, ze zouden hun reputatie op het spel zetten. Dat zullen ze niet laten gebeuren.’

Het ATEX-proces bestaat uit een vijftal stappen. Identificeren, registreren, controleren/repareren, beoordelen en rapporteren. ‘De hele keten ligt nu bij één partij en dat was voor ons doorslaggevend. De volgende stap is dus ook telkens onder controle.’

Onderdeel van de samenwerking is ook het vergroten van het ATEX-bewustzijn van de medewerkers van Sachem. ‘Dat gebeurt door het trainen van de technische mensen, zodat ze na het vervangen

van een item, dit ook opnieuw inspecteren, het bijbehorende certificaat updaten en de database bijwerken. Dat helpt ons ook om nog veiliger te werken.’ De trainingen gaan door in alle lagen van de organisatie. ‘Inclusief het management.

Als team moet je ATEX dragen en uitvoeren.’

Hele keten onder controle Actemium bracht ruim een jaar geleden alle mechanische en elektrische items in kaart en velde er volgens de ATEX-richtlijnen en normen een oordeel over.

Dat leverde een lijst op met meer dan honderd items die moesten worden aangepakt. ‘Wartels, kabels, behuizingen van componenten, verdeeldozen, van alles.’ Maar het is niet zo dat Van de Pas het hele ATEX-verhaal over de schutting van zijn technische dienstverlener heeft gegooid. ‘Nee, zeker niet. Wij zijn eindverantwoordelijk en zijn dus ook continu PETROCHEM 9 - 2015 41

PET9_V_Atex.indd 41

02-09-15 13:08

Snel op weg met kostenramingen

DACE Prijzenboekje met online richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij • Raming van projecten • Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen • Toetsing van offerteprijzen • Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen DACE Price Booklet is nu ook te raadplegen via de website www.dacepricebooklet.com!

De 30e editie van het DACE Prijzenboekje bestaat vanaf nu naast het vertrouwde boekje ook uit een website, www.dacepricebooklet.com, als waardevol hulpmiddel bij het samenstellen van uw kostenramingen voor industriële procesinstallaties. U vindt richtprijzen voor vrijwel elk onderdeel van een procesinstallatie. Specifieke kosteninformatie wordt gegeven voor procesapparatuur, pijpleidingmateriaal, elektrotechniek, instrumentatie, schilderwerk, isolatie en bouwkunde. Tevens bevat het kengetallen per m2 oppervlakte voor productie-, magazijn-, kantooren laboratoriumgebouwen en bouwdeelprijzen voor bouwkundige, installatietechnische en civieltechnische componenten. De richtprijzen reflecteren werkelijk gemaakte kosten en zijn niet slechts een afspiegeling van catalogusprijzen.

DACE Prijzenboekje / Price Booklet en website wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan.

Ga voor uw bestelling of een abonnement naar www.bimmedia.nl/prijzenboekje of www.dacepricebooklet.com of bel 070 304 67 77

101878_Dace.indd 1 PET9_Advertenties.indd 42

2/9/201502-09-15 11:18:52 AM 13:35

WET- EN REGELGEVING

Hoe kleiner, hoe moeilijker Toen Actemium aan de slag ging bij Sachem was de eerste stap het bepalen van het aantal te inspecteren items.

Er was wel een lijst met items, maar onduidelijk was of alle modificaties wel waren opgenomen. Daarnaast was er soms discussie of componenten die uit meerdere onderdelen bestaan, aangemerkt moesten worden als één item, of als meerdere. Van de Pas: ‘Hoeveel items heeft een fabriek? Dat geldt voor elke aanbesteding, maar wat is eigenlijk een item?’ Er was dus eerst een prescan nodig. ‘Je kunt het hoog of laag inschatten, het bepaalt wel je budget.

En hoe vertaal je dat? Zeker als je per item afrekent. We hebben dus een prescan gedaan om de juiste hoeveelheid items vast te stellen. Dat was een hele exercitie, maar uiteindelijk is daar een heel mooi stukje werk geleverd. Waar we nu mee bezig zijn, is veel complexer dan die grotere componenten die je ATEX-gecertificeerd inkoopt. Eigenlijk geldt: hoe kleiner, hoe moeilijker. De grootste uitdaging is nu om met zo min mogelijk productieverlies zo veel mogelijk items aan te pakken.’

Onderschatting Projectmanager Arjan Starink van Actemium: ‘De wetgeving verandert continu op basis van nieuwe inzichten en de voortschrijdende techniek. Vroeger ging het alleen over explosieveiligheid van elektrische componenten in een

FOTO: CSA GROUP

betrokken. Er is doorlopend dataoverdracht en we hebben wekelijks overleg.

Soms gaat het over een certificaat dat niet op de juiste plek aanwezig is, of een afgekeurd item dat niet meer actief is.

Dat kun je dan direct markeren om het te laten verwijderen. Een groot voordeel van werken met één grote organisatie is de grote achterban met heel veel expertise. Als we een vraag hebben, komt er altijd een antwoord. Ze zijn up-to-date qua kennis van de wet- en regelgeving en ik hoef niet meer de lijst met items te coördineren tussen de verschillende leveranciers. Kortom, het geeft mij enorm veel rust. Ik krijg geen deeloplossingen meer, de hele keten is onder controle.’

‘De grootste uitdaging is om met zo min mogelijk productieverlies zo veel mogelijk items aan te pakken.’ gasomgeving. Nu geldt dit ook in een stofomgeving (stofexplosies) en voor overig materieel, zoals mechanische, pneumatische en hydraulische onderdelen.

Een ATEX-inspectie geeft je een goed beeld omtrent de status van de installatie en voorziet in aanbevelingen om aan de eisen te voldoen.’

Bij bedrijven is soms sprake van onderschatting ten aanzien van ATEX, meent Starink. ‘Omdat ze er dagelijks rondlopen, zien ze dat losse kabeltje niet meer, of het onderdeel dat niet meer wordt gebruikt. Maar bij een inspectie of na een incident kijkt de inspecteur daar wel naar. Dus je moet het wel aanpakken.’

Vorm een team ‘Mijn advies? Kijk met een open mind naar je installaties, eventueel met een andere partij. Leer open te kijken en ga

daarover in gesprek. Stel jezelf vragen als ‘is het veilig?’, ‘wat kan er fout gaan?’ en ‘wat gaan we met de installatie doen in de toekomst?’.’

Een veel voorkomende situatie die Starink aantreft is de waan van de dag, die een structurele aanpak van ATEX in de weg staat. ‘De productie gaat vaak voor, evenals reguliere onderhoudswerkzaamheden en het oplossen van storingen.

Dan is de week al weer om. Wijs daarom iemand aan of vorm een klein team om de boel vlot te trekken. Ja, dat kost geld.

Maar het levert ook veel op: een veiligere werkplek, minder stilstand door een grotere bedrijfszekerheid en ‘last but not least’, een grotere inspectie-interval. Bij Sachem is het gezamenlijke langetermijndoel om van eens per drie naar eens per vijf jaar te gaan. Onder voorwaarden is dat mogelijk.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 43

PET9_V_Atex.indd 43

02-09-15 13:09

INNOVATIE VOLKERWESSELS WIL PLASTIC WEGEN MAKEN Zeoliet voor kleinschalige GTL Een nieuwe katalysator kan gasto-liquids (GTL) wellicht vooruithelpen. Met GTL-technologie kan aardgas beter worden benut. GTL zet methaan, de belangrijkste component van aardgas, om in vloeibare methanol en koolwaterstoffen. Die worden dan verscheept naar de chemische industrie of oliemaatschappijen wereldwijd.

Het nadeel van bestaande GTL-technologie is dat deze alleen op zeer grote schaal levensvatbaar is. Een internationale onderzoekgroep heeft echter een nieuwe zeolietkatalysator, een zeer gestructureerd poreus materiaal, ontwikkeld. De katalysator imiteert het actieve centrum van een natuurlijk enzym dat effectief en selectief methaan kan omzetten in methanol.

Polymeer laat vervorming zien Een nieuwe soort polymeren kan laten zien dat ze van vorm zijn veranderd. Na belichting met UV-licht stralen de moleculen dan een ander licht uit. Daarmee ligt een nieuwe weg open voor onderzoek naar hoe kleine beschadigingen in rubbers en plastics leiden tot een breuk. De nieuwe polymeren zijn ontwikkeld door onderzoekers van Wageningen University.

Lichtgevende polymeren bestaan al langer. Ze veranderen van kleur als de ruimtelijke structuur, oftewel conformatie, verandert. Bijzonder aan de nieuwe polymeren is dat in die kleurverandering nuances zijn waar te nemen. Bij bestraling met UV-licht laten de bestaande polymeren een kleurenspectrum zien, dat eruit ziet als berg met een gladde top. De nieuwe polymeren hebben daarentegen een eigen vingerafdruk: ze laten specifieke piekjes zien in het kleurenspectrum. Bovendien verschuiven die piekjes als de ruimtelijke structuur verandert, door bijvoorbeeld uitrekking van het materiaal waarin ze zijn verwerkt. Zo zijn diep binnenin complexe materialen veranderingen in conformatie te bestuderen en kan bijvoorbeeld beter worden bekeken hoe heel kleine beschadigingen in polymeren geleidelijk accumuleren.

VolkerWessels wil wegen van gerecycled plastic gaan aanleggen. Het bedrijf presenteerde daarvoor het concept PlasticRoad dat is ontwikkeld door KWS Infra. Volgens VolkerWessels is een plastic weg veel duurzamer en vrijwel onderhoudsvrij.

Voor de wegen wordt gerecycled plastic en kunststof verwerkt tot prefab wegdelen die in hun geheel worden aangebracht. Door de prefab productie kan de kwaliteit, zoals stroefheid en waterafvoer, beter worden gegarandeer en kunnen wegen veel sneller worden aangelegd.

PlasticRoad is volgens het bouwbedrijf vrijwel onderhoudsvrij. Het is ongevoelig voor corrosie en weersinvloeden. Het kan temperaturen van -40 tot +80 graden Celsius aan en is goed bestand tegen chemische aantastingen. ‘We schatten in dat de levensduur van wegen verdrievoudigd kan worden.’

Door de holle constructie van PlasticRoad zijn verkeerslussen, meetapparatuur en aansluitingen voor lichtmasten gemakkelijk prefab te integreren. De holle ruimte in de weg kan bijvoorbeeld ook worden benut als waterberging of goot voor kabels en leidingen.

Door het lichte gewicht is de aanleg eenvoudiger en ook ‘ideaal’ voor minder een draagkrachtige ondergrond.

Een planning voor de aanleg van een eerste plastic weg kan KWS Infra nog niet geven.

Rolf Mars, directeur KWS Infra: ‘De potentie van het concept is enorm. Op dit moment zijn we op zoek naar partners die samen met ons een pilot willen uitvoeren. Naast fabrikanten uit de plastic- en kunststofindustrie denken we dan aan de recyclebranche, universiteiten en andere kennisinstellingen.’ De gemeente Rotterdam heeft zich al gemeld voor een proefplaatsing.

ZELFHERSTELLENDE ZINK-EPOXYPRIMER Zinkcoatings worden al heel lang gebruikt om constructies te beschermen in omgevingen waar zout water en een hoge vochtigheidsgraad onbeschermd staal snel laten corroderen. Zink is minder edel dan ijzer en werkt als opofferingselement in de zinkcoating.

Bij blootstelling aan corrosieve elementen, zoals water of zuurstof, corrodeert het zink in plaats van het ijzer, zodat het staal intact blijft. Dit wordt het galvanisch effect genoemd.

Aan zinkcoatings is sinds hun introductie in de jaren zestig weinig veranderd. Daar heeft Hempel nu verandering in gebracht. Dit bedrijf ontdekte dat slechts een derde van het zink in een standaard zink-epoxyprimer enig corrosiewerend effect heeft. Het galvanisch effect vereist namelijk elektrisch contact tussen de zinkdeeltjes. ‘Uit ons onderzoek bleek dat alleen het zink in de eerste 20 tot 30 micron van de coating galvanische bescherming kan bieden’, vertelt Josep Palasi, R&D director bij Hempel. ‘Aangezien een normale zinkcoating een dikte heeft van ongeveer 60 tot 80 micron, bevindt twee derde van het zink zich te ver van het corrosievlak om te kunnen oxideren.’

Hempel heeft dit opgelost door twee nieuwe bestanddelen toe te voegen aan een traditionele zinkepoxy: holle glasbolletjes en gepatenteerde activators. Bijkomend voordeel van de nieuwe primers is dat ze zelfherstellend zijn. De glasbolletjes in de primer stoppen de verdere ontwikkeling van microscheurtjes, en de bijproducten die tijdens het zinkactiveringsproces ontstaan, vullen de ruimte van het microscheurtje op.

PETROCHEM 9 - 2015 44

PET9_J_Innovatie.indd 44

02-09-15 12:57

NANODRAADJES STUWEN RENDEMENT ZONNEBRANDSTOFCEL OP De elektriciteit die een zonnecel oplevert, kan goed worden gebruikt om water te splitsen (elektrolyse). Dat levert onder meer waterstofgas op, dat als schone brandstof in de chemische industrie kan worden gebruikt of in brandstofcellen kan worden verbrand om motoren aan te drijven.

Een bestaande siliciumzonnecel aan een batterij koppelen die het water splitst, is op dit moment de meest efficiënte oplossing, maar ook erg duur. Onderzoekers zoeken daarom naar een materiaal dat in één klap zowel het zonlicht kan omzetten in elektrische lading als het water kan splitsen. Onderzoekers van TU/e en FOM zien hun gedroomde kandidaat in galliumfosfide, een samenstelling van gallium en fosfide die ook als basis dient voor bepaalde kleuren leds.

Galliumfosfide (GaP) heeft gunstige elektrische eigenschappen, maar het nadeel is dat het moeite heeft om licht op te nemen als het de vorm heeft van een groot, plat oppervlak zoals tot nu toe gebruikelijk is in GaP-zonnecellen. De onderzoekers maakten daarom een rooster van piepkleine nanodraadjes GaP. Het rendement waarmee het waterstof werd gewonnen, schoot daardoor plots een factor tien omhoog, naar 2,9 procent, terwijl voor de rossters tienduizend keer zo weinig kostbaar galliumfosfide nodig was.

Het rendement van 2,9 procent is een record voor GaP-cellen, maar nog wel ver verwijderd van de vijftien procent die siliciumzonnecellen gekoppeld aan een batterij behalen.

Verdere ontwikkeling is dus nog nodig.

ITANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

TNO ONTWIKKELT ZONNEKOELING Een nieuw concept van TNO maakt goedkope en duurzame koeling mogelijk.

Koeling die, in tegenstelling tot bijvoorbeeld airconditioning, niet afhankelijk is van externe energie zoals elektriciteit.

Dit is vooral nuttig waar elektriciteit afwezig, kostbaar of onvoldoende leveringszeker is.

De technologie combineert bestaande concepten als adiabatische koeling met nieuwe elementen als het gebruik van zonnewarmte. Koeling in de nacht of bij bewolking is door slimme buffering wel mogelijk. En afhankelijk van de luchtvochtigheidsgraad levert het systeem niet alleen koeling maar ook water.

Het Solar Cooling System werkt met een milieuvriendelijke oplossing die het water uit vochtige warme lucht haalt. Zonnewarmte wordt gebruikt om dat water uit de oplossing te halen en als waterdamp te transporteren naar de inmiddels droge warme lucht. Daar zorgt de waterdamp door adiabatische koeling voor tot wel vijftien graden koelere lucht.

En TNO ziet mogelijkheden om de temperatuur nog verder te kunnen verlagen.

Met verdere aanpassing van het systeem ziet TNO ook mogelijkheden om op basis van hetzelfde principe CO2 uit biogas te halen om het geschikt te maken als brandstof. Dit geeft mensen in afgelegen rurale gebieden de mogelijkheid biomassa snel en goedkoop in gasvorm geschikt te maken als brandstof voor transport en koken.

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 9 - 2015 45

PET9_J_Innovatie.indd 45

02-09-15 12:57

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

SPIE wint contract onderhoudsdiensten Neste SPIE heeft de opdracht gekregen voor het leveren van onderhoudsdiensten voor Neste Netherlands.

De raffinaderij op de Maasvlakte is de grootste voor hernieuwbare brandstoffen in Europa.

Joop Hekkelaan, Business Unit Manager Industry: 'We zijn blij te werken aan een nieuwe fabriek waarbij duurzaamheid, ná veiligheid, een van de hoofdrollen speelt.'

Havenbedrijf Rotterdam bouwt Yukonhaven Aan de noordzijde van het Yangtzekanaal komt de Yukonhaven, die een lengte van 255 meter, een breedte van circa 150 meter en een diepgang van vooralsnog 7,50 meter krijgt.

Volgend jaar opent Gate terminal aan deze nieuwe insteekhaven haar LNG Breakbulk terminal.

Daardoor kunnen kleine hoeveelheden vloeibaar aardgas worden verladen naar bunkerschepen en kleine LNG-tankers. Dit maakt het mogelijk om LNG verder te distribueren als schoner brandstofalternatief.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

AkzoNobel levert coating Duitse energiecentrale AkzoNobel levert coatings en corrosiebescherming voor de uitbreiding van een grote energiecentrale in Düsseldorf. Het nieuwe Fortuna Block van de centrale Lausward wordt in 2016 in bedrijf wordt genomen. Gerard de Vries, Business Director Protective Coatings Noord Europa: 'We zijn erg trots dat we de coatings voor deze nieuwe, ultramoderne faciliteit mogen leveren.'

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PET9_Platform.indd 46

02-09-15 13:05

‘EXPERTQU TES’ Saoedi-Arabië voelt nog niet de noodzaak voelt om het beleid om te gooien. De mensen zijn ervan overtuigd dat het land een economische grootmacht is. De al jaren noodzakelijke hervormingen zijn voortdurend op de lange baan geschoven.’

Cyril Widdershoven, TNO, in het artikel 'Saoedi-Arabië verbrandt zijn oliedollars nu wel heel hard', Financieel Dagblad, 25 augustus 2015.

Asset management kan een tool zijn om te verantwoorden waarom zaken op een andere manier moeten worden aangepakt. Daar is een langetermijnvisie voor nodig. Het gaat niet alleen om een technische ontwikkeling, de hele maatschappij doet mee in de discussie rondom de inrichting van Nederland en de innovatie die daarvoor nodig is. Het is in feite een cultuurchange.’

Roelf Venhuizen, voorzitter Profion, tijdens een bijeenkomst van het project WCM Infra over asset management, 4 juni 2015.

Je hebt de voorspellingen van het zeer onbetrouwbare CPB, twee procent groei in 2015, en je hebt de feitelijke cijfers van het CBS.’ Egbert Schellenberg, FNV, over een bericht dat de economische groei wordt vertraagd door krimp van de aardgasproductie.

Rusland heeft 3 augustus een nieuwe uitgebreide claim op het Noordpoolgebied ingediend en eist nu de Noordpool op.’

Louwrens Hacquebord, Universiteit Groningen, op Twitter.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET9_Platform.indd 47

Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder, BASF Antwerpen

Karin Husmann Plant One, managing director

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Steffen Walgien Tebodin, manager Engineering Oil & Gas

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs Algemeen adviseur

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Jan Bout Bout&Co, partner

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Ruud Schenk Cofely West Industrie, algemeen directeur

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

02-09-15 13:05

Prestatiemanagement Prestatiemanagement

prestatiemanagement, meten, weten, skills, dashboard, tt samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, prestatiemanagement, meten , anagement, meten, azen Ruimte • Maarssen weten, skills, dashboard, d effect van Prestatiemanagement , dashboard, samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, g, best value, , Congres van NVDO Sectie Suto en iMaintain Congres van NVDO Sectie SUTO en iMaintain

Woensdag 7 oktober • De Glazen Ruimte • Maarssen

DOMINO: het het versterkend effect van Prestatiemanagement DOMINO: versterkend effect van Prestatiemanagement Trends, Ontwikkelingen, Innovatie, Methoden en Benchmark Trends, Ontwikkelingen, Innovatie, Methoden en Benchmark PRESTATIEMANAGEMENT vertaalt de visie, missie

Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een en strategie een asset, of organisatie project, asset,van team of project, organisatie naarteam succesfactoren en acties.

ain

van een acties. e effecn net als oren en ort het ijg je de

effect van hun inspanningen rond prestatiemanagement in asset

09.00 – 10.15 Business Cases van iMaintain platformpartners naar succesfactoren en acties.

Sturen op die succes­ Sturen op die succesfactoren en constant monitoren van de effecmanagement. Ontvangst en registratie 10.00 ten ervan,en kanconstant met behulp van uiteenlopende methoden.

Reserveer de datum en kijkdoor regelmatig op factoren monitoren van de effecten ervan,En net als 10.30 Welkom de dagvoorzitters. bij het Domino-effect is het resultaat het best als alle factoren en www.imaintain.info/prestatie Piet van der Linden, NVDO Sectie Suto kan met behulp van methoden. acties goed op elkaar aansluiten. Te dicht op elkaar verstoort het Initiatiefnemers: Mark Oosterveer, iMaintain En net als bij het Domino­effect is het resultaat van die 10.45 Analyse en resultaten van de NVDO SUTO proces, en te ver uiteen zorgt voor een dood spoor. Hoe krijg je de methodenversterking het best als factoren en acties goed op Benchmark door TU Twente maximale van alle je inspanningen?

Leo van Dongen, TU Twente elkaar aansluiten. Te dicht op elkaar verstoort het proces, Richard Ruitenburg, TU Twente en te ver uiteen zorgt voor een dood Voorspoor. meer informatie: Lotte Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl 12.00 Netwerklunch Hoe krijg je de maximale versterking van je inspanningen?

13.00 Het domino­effect van outsourcing Kees de Jonge, E­ON Benelux iMaintain prestatiemanagement, het congres van NVDO Pim van Kekem, Vos Gekas&Boot Sectie Suto en het iMaintain platform, onderzoekt de 13.45 Het domino­effect van een krachtige alliantie factoren voor een optimaal domino­effect in asset Michiel Bedaux, Shell Moerdijk 14.30 Pauze management. Waar staat de Nederlandse industrie en 15.00 Interactieve sessie: wat zijn de belangrijkste trends van vandaag?

Prestaties managen of passies managen?

Bert Visser, CoThink DOELGROEP 15.50 Het domino­effect van een Resstudie performance management Werkgevers en werknemers van onderhoudsintensieve erv in u eer George Cladaras, AkzoNobel bedrijven en organisaties uit de (petro)chemie, voedings­ w genvoor innovatie 16.20 Het benodigde domino aeffect d a middelenindustrie, utilities, papierindustrie, vastgoed, THEMA: Nieuwe Chemie in de Eemshaven Jeoffrey van den Berg, Flowid defensie, infrastructuur, vervoer en bouw. Aanbieders van 17.00 chemische Netwerkborrelroutes, Met inspirerende presentaties over nieuwe advies, resources en onderhoudsdiensten 18.30 Diner en avondprogramma Op 7maar oktober gaan sprekers en publiek op zoek 21.30 naar het maximale ook nieuwe vormen van samenwerken.

Bovendien de tweede Afsluiting Vertegenwoordigers uit het regulier onderwijs en oplei­ editie vaninspanningen de Northern Enlightenmentz-verkiezing. effect van hun rond prestatiemanagement in asset dingsinstituten.

lls

nchmark

PROGRAMMA Op 7 oktober gaan sprekers en publiek op zoek naar het maximale

EemsDeltavisie 2015 • Donderdag 18 september Nijlicht Eemshaven

doen

management.

Doelgroep EemsDeltavisie Kijk voor het congres actuele programma op de website Reserveer de datum en kijk regelmatig op • Management in de procesindustrie • Management van de toeleverende industrie www.imaintain.info/prestatie • Consultants en onderzoekers Initiatiefnemers: Initiatiefnemers : • Beleidsmakers bij overheden

www.imaintain.info/prestatie

citeit, potentie,

Contentpartner:

Op de hoogte blijven? www.eemsdeltavisie.nl

Voor meer informatie: Lotte Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl

te Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl PET9_Advertenties.indd 48 IMA5 advertenties.indd 46 150730 IMA_Prestatiemanagent 1_1.indd 20

02-09-15 13:20 19-05-15 20-08-15 16:41 16:04

AGENDA CONGRES / BEURS / EVENEMENT Petrochem platform www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2015 Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van Northern Enlightenmentz-verkiezing.

Doelgroep van dit congres: management in de procesindustrie en toeleverende industrie, consultants en onderzoekers, beleidsmakers bij overheden.

18 september 2015 Nijlicht, Eemshaven

Management Producties www.maritimetech.nl

MARITIME TECH 2015 Het technisch jaarcongres over innovatie in maritiem ontwerp, bouw en onderhoud. Sprekers zijn onder andere: Robby de Backer (Jan De Nul), Peter van Terwisga (Damen), Bram Kruyt (Wärtsilä), Hans Hopman (TU Delft), Alcuin de Weert (Anthony Veder), Jaap de Jong (Van Oord), Bas Buchner (MARIN) onder leiding van dagvoorzitter Wouter Kruijt (IHC Services). Op dit event verwachten we meer dan honderd CEO’s, technisch directeuren en manager uit de maritieme branche zoals rederijen, scheeps- en equipmentbouwers, leveranciers en dienstverleners.

24 september 2015 Energiehuis, Dordrecht

VNCI www.vnci.nl/chemie/ dag-van-de-chemie

DAG VAN DE CHEMIE Dit evenement wordt tweejaarlijks georganiseerd door de VNCI. Het doel is om de kennis van chemie bij het grote publiek te vergroten en het imago van de chemie te verbeteren. Ook kan de omgeving kennismaken met organisaties en de chemie. De VNCI zet dit jaar het thema innovatie centraal. De chemie speelt een belangrijke rol op het gebied van innovatie en verduurzaming.

Voor onze maatschappij is dit van essentieel belang. Denk aan zuinige en lichte auto’s, de ontwikkeling van medicijnen, ‘groene verpakkingen’ en biogebaseerde grondstoffen.

26 september 2015 Meerdere locaties

Easyfairs www.easyfairs.com/pumps-nl

PUMPS & VALVES 2015 Vanuit de procesindustrie speelt de componenten vakbeurs in op technologieën en innovaties in industriële pompen, kleppen, afsluiters en industriële appendages. Gedurende twee dagen staat kennisdeling centraal via het deelnemersaanbod, maar ook via een praktisch ingericht content programma met de chemie, petrochemie, olie & gas en water.

Deelnemers zullen op het gebied van energiebesparing, duurzaamheid en kostenbesparing hun oplossingen op specifieke bedrijfscases presenteren.

30 september 1 oktober 2015 Ahoy, Rotterdam

Management Producties www.scheldeconferentie.com

SCHELDE CONFERENTIE 2015 Om als havencomplex te voldoen aan de nieuwe tijd, zal in hoge mate gezocht moeten worden naar een antwoord op de schaalvergroting en kostenverlagingen. Dat vraagt om een duidelijke regie en daarnaast het verbinden van bedrijven en stromen.

Sprekers: Minister Ben Weyts, Marc Van Peel (Port of Antwerp), Renaat Landuyt (Port of Zeebrugge), Mathias De Clerq (Port of Ghent), Carla Schönknecht (Zeeland Seaports), Paul Jacob Bins (Euroports), Johan Proost (Ipsen Logistics), Geert Pauwels (NMBS Logistics), Carla Debart (APM Terminals Zeebrugge), Ben Maelissa (Danser Group), Frank Beckx (essenscia vlaanderen) en Richard van de Plasse (Arkema Nederland).

1 oktober 2015 Martinushoeve, Haven Antwerpen

54events www.energievakbeurs.nl

ENERGIE & INDUSTRIE 2015 Voor het eerst is een eigen hal voorzien voor energiebesparende maatregelen in de industrie en wordt er een driedaags inhoudelijk programma georganiseerd. Hiermee komt de organisatie tegemoet aan de behoefte aan focus op energiebesparing in het proces.

De beursvloer bestaat uit tien aandachtsgebieden voor energiebesparing in de industrie: isolatie, warmte-integratie, stoom, luchtbehandeling, drogen, koelen, verwarmen, perslucht & motoren, procesoptimalisatie & automatisering, en maintenance.

6 - 8 oktober 2015 Brabanthallen, Den Bosch

PETROCHEM 9 - 2015 49

PET9_K_Agenda.indd 49

02-09-15 12:59

PETROCHEM 9 - 2015 50

PET9_X_Themaspread.indd 50

02-09-15 13:13

THEMA MILIEU EN EFFICIËNTIE

• Meer energie besparen in een sneller tempo: de chemiesector laat zien dat het kan.

FOTO: VALMET

• Een voorproefje van de filmreportage van het bezoek van Plant Manager of the Year 2013 Cas König aan zetmeelfabrikant Avebe. De reportage is tijdens EemsDeltavisie op 18 september voor het eerst te zien.

De Nederlandse overheid lijkt steeds meer met haar duurzame targets voor 2020 in de maag te zitten.

Misschien kan de industrie een handje helpen.

• Deze editie is gedrukt op papier uit landbouwafval. Het papier heeft 47 procent minder milieu-impact dan FSCgecertificeerd papier uit houtvezel.

PETROCHEM 9 - 2015 51

PET9_X_Themaspread.indd 51

02-09-15 13:13

ENERGIEBESPARING

Inzicht in energiehuishouding door self assesment Meer energie besparen in een sneller tempo: de chemiesector laat zien dat het kan. Tien chemische MJA3/MEE-bedrijven namen deel aan een pilotprogramma, waarbij ze een energy self assessment deden en snel inzicht kregen in hun energiehuishouding. Zo ging Albemarle aan de slag met twee scans van AkzoNobel: ESA en SEM.

Maaike Belder

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) heeft een pilotprogramma uitgevoerd om methodes rondom energy self assessment te testen.

De dienst benaderde daarvoor chemische bedrijven die bij de VNCI hadden aangegeven interesse te hebben voor energy self assessments. ‘We testten daarin methodes van CARE+ en AkzoNobel’, vertelt RVO.nl-adviseur Erik ter Avest.

‘Deze scans geven de bedrijven snel inzicht in de sterke en zwakke punten van hun energiebesparingsaanpak. Het laat zien waar energiewinst is te behalen en hoe je via succesvolle implementatie van technische en organisatorische verbeteropties ook daadwerkelijk meer geld kunt verdienen.’

Meerjarenafspraken energieefficiëntie ‘Er was wel aandacht voor, maar energie had bij ons geen hoge prioriteit’, vertelt Johan Last, energiecoördinator bij katalysatorenproducent Albemarle. ‘Het ontbrak aan een doelmatig energiebeleid en wat er wel gebeurde, was altijd vanuit kostenoogpunt. Het ging meestal om aanpassingen met een goede terugverdientijd. Gezien onze deelname aan het MEE-convenant wilden we graag meewerken toen RVO.nl ons vroeg voor het

MEERJARENAFSPRAAK ENERGIE-EFFICIËNTIE Albemarle doet sinds het begin in 2009 mee aan de meerjarenafspraak energie-efficiëntie ETS-ondernemingen (MEE). Dit is een overeenkomst tussen de overheid en energie-intensieve bedrijven die aan emissiehandel deelnemen. RVO.nl-adviseur Erik ter Avest: ‘Met de meerjarenafspraken MJA3 voor kleinere bedrijven en MEE voor grote bedrijven stimuleert het ministerie van Economische Zaken het effectiever en efficiënter inzetten van energie. Dat draagt bij aan het behalen van de Nederlandse klimaatdoelstellingen in 2020 en het realiseren van de energiebesparingsdoelen uit het Energieakkoord. RVO.nl faciliteert de afspraken, stimuleert de bedrijven en monitort de resultaten.’

pilotprogramma.’

Albemarle begon met de scan ESA. ‘De Energy Self Assessment is een kort assessment van een dag’, zegt Ruud Morssinkhof, programmamanager bij AkzoNobel. ‘Het is bedoeld voor kleine tot middelgrote bedrijven, die dit assessment zelf kunnen uitvoeren. De scan richt zich op drie aspecten: technologie, performance management en organisatie.

In een checklist staan mogelijke verbeteringen op het gebied van bijvoorbeeld persluchtgebruik en verlichting. Een vragenlijst gaat over het energiemanagement van een bedrijf op zes punten: visie, organisatie, performance management, communicatie, investering en training.’

De scan geeft op een laagdrempelige manier inzicht in de energiehuishouding.

Last: ‘Al snel viel op hoe mager we erin stonden. Dat schudde ons management wakker: het moest anders, we moesten een stap voorwaarts maken.’

SEM: Sustainable Energy Management ‘Naast de ESA kun je als bedrijf kiezen om een SEM uit te voeren’, vervolgt Morssinkhof. ‘Deze Sustainable Energy Management-scan is intensiever en uitgebreider. Hiervoor zijn we drie tot vier dagen bij een bedrijf aanwezig. Voor het bezoek beginnen we met feiten verzamelen en bekijken hoeveel energie er naar verschillende onderdelen gaat. De feiten zijn vaak zeer verhelderend, zeker voor het bedrijf zelf. Ze betalen de energierekening, maar weten niet precies waar het verbruik plaatsvindt.’

Onderdeel van de SEM is het uitsturen van een enquête. Albemarle stuurde die naar alle medewerkers op de site. Last: ‘De antwoorden waren voor ons een informatiebron die inzicht gaf in hoeverre werknemers op de hoogte zijn van

PETROCHEM 9 - 2015 52

PET9_X1_Energiebesp.indd 52

02-09-15 13:10

g LEERPUNTEN EN RESULTATEN De leerpunten van de pilots zijn gebundeld in het rapport Lessons Learnt from Care+ / AkzoNobel pilots.

Dit is te bekijken op de website van RVO.nl. Voor geïnteresseerde bedrijven stelde RVO.nl ook een brochure samen met daarin onder meer de voordelen en succesfactoren van de ESA. Daarnaast zijn de resultaten verwerkt in het Sectoral Platform in het Chemicals for Energy Efficiency Excellence (SPICE3)-samenwerkingsproject, dat wordt geleid door CEFIC. www.spice3.eu

Gezamenlijk ideeën bedenken AkzoNobel verzamelt samen met werknemers ideeën tot verbetering. Volgens Morssinkhof is het belangrijk om dat gezamenlijk te doen. ‘Het maakt de implementatiekans veel groter. Er is automatisch al draagvlak als iemand met een eigen idee komt. Bovendien motiveert het enorm door mensen erbij te betrekken. We komen altijd wel tot minimaal tachtig ideeën en soms ver daarboven. Doorgaans is vijfentwintig tot dertig procent van de ideeën écht nieuw, de rest bestaat al in meer of mindere mate. De kunst is om ze te categoriseren: in volgorde van belangrijkheid, veel tot weinig besparing en eenvoudig tot ingewikkeld te implementeren.

Tl-buizen kun je zelf vervangen, maar een warmtewisselaar aanschaffen, is een complexer verhaal.’

AkzoNobel helpt bij het trechteren van

FOTO: FCA

energie en de daarbij behorende doelen vanuit ons bedrijf. En hoe zij over energie denken en ermee omgaan.’

‘Het moest anders, we moesten een stap voorwaarts maken.’ de ideeën tot de meest aantrekkelijke overblijven. ‘Daar maken we mini businesscases van’, vervolgt Morssinkhof.

‘Wat brengt het echt op en wat kost het?

Daarna blijft er een aantal ideeën over dat kan worden geïmplementeerd.’

Energiedashboard Voor Albemarle had de scan een aantal tastbare en concrete uitkomsten. Last: ‘Het stoomdistributienetwerk is uitgerust met condenspotten, waarvan er diverse slecht functioneerden. Daarbij was vooral ’s winters het warmteverlies goed te zien. We lieten ze daarom preventief

vervangen. Dat was een ‘quick win’.

Inmiddels hebben we nieuwe stoommeters die het verbruik aangeven. Omdat we die voorheen niet hadden, is de energiebesparing niet precies vast te stellen.

Maar we weten nu wel: goed meten is belangrijk.’ Dit wordt ook bevestigd door Morssinkhof. ‘Met meten kun je aantonen wat veranderingen opleveren en je kunt zorgen dat de behaalde besparingen blijvend zijn door maandelijks te controleren.’

Daarnaast leidde de scan tot de komst van energiedashboards waarop het energieverbruik van apparaten is te zien.

PETROCHEM 9 - 2015 53

PET9_X1_Energiebesp.indd 53

02-09-15 13:10

’s Werelds meest toonaangevende vakbeurs voor proces-, drink- en afvalwater

A M ST E RDA M • N L

EXHIBITION 3 - 6 NOVEMBER

2015

VOLOP INSPIRATIE EN INNOVATIE VOOR CHEMIE PROFESSIONALS Ontdek de laatste trends en innovaties op het gebied van industrieel watergebruik  Innovatieve pioniers met oplossingen voor wateruitdagingen  Speciaal seminarprogramma op het gebied van waterinname en waterbehandeling 

Registreer uw gratis bezoek op aquatechtrade.com!

Organisatie

Ondersteund door

Onderdeel van

PET9_Advertenties.indd 54

02-09-15 13:20

ENERGIEBESPARING

Last: ‘Die staan in twee fabrieken. We zien dat het bewustzijn creëert bij de operator, die het verbruik van de apparaten aan de hand van het dashboard kan sturen. In geld uitgedrukt denken we dat we op jaarbasis enkele tonnen besparen.’

Vreemde ogen dwingen ‘Bewustzijn’, zegt Last als antwoord op de vraag wat voor Albemarle het grootste leerpunt was. ‘Energiemanagement heeft aandacht gekregen, bij zowel het management als op de werkvloer. We streven nu duidelijke doelen na. Na de scan is er een zogenaamd energy steering team geformeerd. Vanuit operations, maintenance, R&D en technology komen we periodiek samen met de managers. Energie en duurzaamheid hebben ook vanuit ons hoofdkantoor in Amerika een belangrijke focus gekregen.

Voor die onderwerpen krijgen we ruimte, omdat de MEE-resultaten meetellen.’

Last kijkt terug op een succesvol pilotproject. ‘We zijn heel blij dat we de kans kregen om mee te doen. De scans bleken een krachtig middel, waarbij het fijn was dat AkzoNobel als externe partij faciliteerde. Vreemde ogen dwingen nu eenmaal. Het liet ons inzien dat we een

DUURZAAM ONDERNEMEN Duurzaamheid biedt kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren. Het resultaat: economische groei, winst voor het milieu én een duurzame bedrijfsvoering. De overheid ondersteunt dagelijks honderden organisaties met financiering, kennis en partners. Voor al deze organisaties is de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland het eerste aanspreekpunt. Ook voor het signaleren en attenderen van beleidsmakers op verbetering van wet- en regelgeving. www.rvo.nl/duurzaamondernemen

enorme verbeterstap konden maken en dat we aandacht moeten blijven houden voor energie. Wat mij betreft doet elk bedrijf op zijn minst een ESA. Het creëert op allerlei vlakken in de organisatie bewustzijn. Bovendien is het een geringe inspanning die een verrassende uitkomst kan hebben.’

Focus op sociale innovatie Het resultaat van alle pilotprojecten ligt ook bij meer bewustwording van energiegebruik en -kosten, meer inzicht in besparingsmogelijkheden en verbeterde vervolgstappen om de ESA-uitkomsten in de organisatie toe te passen. RVO. nl-adviseur Ter Avest: ‘Veel verbeterpunten hebben te maken met mensenwerk, de koppeling van sociale innovatie

aan techniek. Het gaat niet alleen om technische maatregelen. Belangrijke succesfactoren zijn het regelen van managementcommitment, betere onderlinge communicatie en het doorvoeren van organisatorische verbeterpunten.’

Morssinkhof voegt toe: ‘Het ontbreekt vaak aan het menselijke aspect.

Om tot realisatie van technologische oplossingen voor energiebesparing te komen, liggen er meestal knelpunten bij draagvlak, uitvoering en organisatie.

Het is daarom belangrijk dat bedrijven hun mensen op alle niveaus betrekken, regelmatig om de tafel zitten over energiegebruik en hun werknemers blijven trainen. Techniek, performance management en organisatie moeten met elkaar in balans zijn.’ ■ PETROCHEM 9 - 2015 55

PET9_X1_Energiebesp.indd 55

02-09-15 13:10

Datum: 19 november 2015 | Locatie: TCC Rotterdam

[Schrijf

u nu in

]

THEMA: SERIOUS BUSINESS PROGRAMMA 10.00 Ontvangst en registratie 10.30 Pitches & Preaches 1 - Keynote BASF Nederland + debat Pitches Process Enlightenmentz 12.00 Netwerklunch 13.00 Pitches & Preaches 2 Praktijkcases Serious Business - De nieuwe mindset van Avebe - Eward Hofstede, productiedirecteur Avebe - De Bouwfabriek - Jan Willem van de Groep, Greenspirator Pitches Social Enlightenmentz

14.30 Pauze 15.00 Pitches & Preaches 3 Pitches Product Enlightenmentz Praktijkcases Serious Business - Mission Zero - Geanne van Arkel, Sustainable Business Development Interface - Duurzaam Tijdschrift 2.0 16.30 Bekendmaking Enlightenmentz of the Year 16.45 Borrel 18.00 Einde

ENLIGHTENMENTZ Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. Niet alleen duurzaam maar ook mooi, comfortabel en intuïtief! Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. www.enlightenmentz.nl DOELGROEP

• Beslissers in de industrie, waaronder sitemanagers, business development managers, productiemanagers • Process- en product engineers • Onderzoekers, beleidsmakers en consultants op het gebied van duurzame productie en producten

www.duurzaamgeproduceerd.nl/congres PET9_Advertenties.indd 56 150901 iLinqs DGP congres.indd 1

02-09-15 01-09-15 13:20 16:31

LANDBOUWAFVAL

Dit blad is gedrukt op papier van landbouwafval Vanaf januari dit jaar ziet Petrochem er al iets anders uit. Geen glossy cover en iets dunner papier. Daarmee bracht Industrielinqs de footprint van het blad ongeveer 25 procent terug, zonder echt grote veranderingen aan de ‘look and feel’. Dit nummer gaat een stapje verder.

Het is gedrukt op papier uit landbouwafval. Het papier heeft 47 procent minder milieu-impact dan FSC-gecertificeerd papier uit houtvezel.

de samenwerkende partijen nog een Ingenieuze industriewater stapje verder gaan. Door met name naar grondstoffen te kijken. Daarbij wordt onder andere gekeken naar mogelijkhezijn er om gevonden te worden den van olifantsgras, bagasse en zelfs suikerbietenpulp. Een van de mogelijkheden is ook om papier van landbouwafval te maken, via het proces van Paperwise.

OPLOSSINGEN

India Momenteel laat Peter van Rosmalen van Paperwise het papier in India fabriceDuurzame Water Management • Maatwerk DBFO • Multi-Client waterren, deels vanwege de kosten, maar ook Commodity • Mobile Solutions • Asset Management oplossingen omdat het kansen biedt voor ontwikkelingslanden met veel landbouwafval.

Maar Van Rosmalen is er van overtuigd dat er ook sluitende business cases mogelijk zijn voor Nederland. Met name in gebieden waar traditioneel veel landbouw wordt bedreven, bijvoorbeeld in het noordoosten van Nederland.

Het project Duurzaam Tijdschrift wordt hiermee dus een doorlopend proces van verbeteringen. In 2014 begon dat met een onderzoek naar de milieu-impact van het blad Duurzaam Geproduceerd.

Daaruit bleek dat Industrielinqs onbewust al redelijk op het goede spoor zaten met haar bladen. De keuze van de uitgeverij voor duurzame energie had al eerder effect gehad. Ook kwam de huisdrukker positief uit het onderzoek.

Nieuwe, efficiënte drukstraten, aangedreven met duurzame energie, zorgen voor een relatief kleine impact.

De grootste impact komt van papier. En ook op dat vlak was het papier waarop onder andere Petrochem wordt gedrukt top drie. Op de relatief korte termijn kon Industrielinqs eigenlijk alleen de dikte van het papier aanpassen en de afwerking wijzigen. Door met name op dunner papier te drukken, werd toch de footprint toch nog relatief eenvoudig met 25 procent verminderd.

Kwaliteitspapier en -karton uit landbouwafval is zeer goed mogelijk, laat de Nederlandse starter Paperwise zien.

Het bedrijfje produceert papier dat volgens onderzoek van de Universiteit van Amsterdam 47 procent minder milieu-impact heeft dan FSC-gecertificeerd papier uit houtvezel. Uitgeverij Industrielinqs voegt graag de daad bij het woord. Al eerder bracht het de footprint van haar magazines Duurzaam Geproduceerd, Petrochem en iMaintain naar beneden door voor dunner papier te kiezen en minder milieubelastende afwerking. Dat gebeurde binnen het kader van Duurzaam Tijdschrift 1.0, een traject dat Industrielinqs afgelegde samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Papierenkarton.nl en de Koninklijke VNP. Binnen Duurzaam Tijdschrift 2.0 willen

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

Water is een bron van inspiratie. Evides Industriewater heeft alle expertise in huis om elk watervraagstuk

duurzaam op te lossen. Dagelijks werken we aan innovatieve oplossingen op het gebied van proceswater, afvalwaterzuivering, waterhergebruik en meer.

Voor Evides Industriewater is innovatie niet zomaar een begrip. Het is een manier van denken, een manier van werken. Er wordt continu geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën en kennis op het gebied van water en asset management.

Evides Industriewater, vindingrijk

www.evides.nl/industriewater

20150042 Advertentie_Algemeen_04.indd 2 PET9_A_Voorplaat.indd 1

Wim Raaijen

Nr. 9 - 2015

29-06-15 10:35

AkzoNobel maakt werk van innovatie procestechnologie • Deze Petrochem is gedrukt op papier van landbouwafval • Verlieslatende raffinaderij krijgt tweede leven in bio

01-09-15 13:20

Strokarton Met deze resultaten werden ook de andere bladen aangepakt. Zo wordt Petrochem vanaf januari gedrukt op iets dunner papier en ook de cover is dunner. Alleen voor het geoefend oog zichtbaar. De grootste verandering is dat Industrielinqs afscheid nam van de UV-lak. Voordeel was bovendien dat naast een verbetering van de footprint, de veranderingen ook een kostenbesparing opleverden.

Papier uit landbouwafval is echter vooralsnog duurder, ongeveer dertig procent.

Dat heeft echter vooral te maken met de kleine schaal waarop het wordt geproduceerd. Dus of de keuze voor dit soort papier slechts eenmalig is, of echt toekomst heeft, zal met name afhangen van of het grootschaliger zal worden geproduceerd. Vandaar dat Peter van Rosmalen de kans grijpt om tijdens EemsDeltavisie op 18 september in Eemshaven een lans te breken voor zijn innovatie. In het gebied waar eens de productie van strokarton welig tierde. ■ PETROCHEM 9 - 2015 57

PET9_X4_Oproep.indd 57

02-09-15 13:13

PET9_Advertenties.indd 58

02-09-15 13:21

ENERGY SAVERS

Energy Savers III: de mindset van Avebe Na tapijtfabrikant Interface vorig jaar, bracht Plant Manager of the Year 2013 Cas König onlangs een bezoek aan zetmeelfabrikant Avebe. Om nieuwe inspiratie op te doen over energiebesparing en verduurzaming. En net als bij Interface draait het bij Avebe om verandering van mindset. Alvast een voorproefje op de filmreportage die tijdens EemsDeltavisie op 18 september voor het eerst te zien is.

Wim Raaijen

Als Plant Manager of the Year 2013 had Cas König zich voorgenomen om energiebesparing in de industrie beter op de agenda te zetten. Bij ESDSIC had hij dagelijkse focus op energie.

Logisch, want energie is de grootste kostenpost van de producent van siliciumcarbide in Farmsum. Energiebesparing is in de meeste gevallen direct kostenbesparing. In zijn nieuwe baan zal dat overigens niet veel anders zijn.

Deze zomer maakte hij de overstap naar aluminiumverwerker Klesch Aluminium Delfzijl, voorheen Aldel. Zijn interesse hoe andere bedrijven omgaan met energiebesparing en verduurzaming zal daardoor niet veranderen.

Finetuning Bijzonder onder de indruk was hij vorig jaar bij zijn bezoek aan Interface. Al

sinds 1996 is het bedrijf bezig met haar ‘Mission Zero’: het naar nul brengen van de uitstoot van broeikasgassen voor 2020. Sterker nog, het Amerikaanse bedrijf met een productievestiging in Scherpenzeel heeft inmiddels de ambitie om in 2020 ecologisch herstellend te zijn. Een voorbeeld dat veel navolging verdient.

Bij de Nederlandse fabriek in Scherpenzeel zette Interface zijn grootste stap in energie-efficiency toen het zijn meest energie-intensieve machinelijn moest vervangen. Traditionele leveranciers boden een nieuwe machinelijn aan die het gasverbruik met twintig procent omlaag zou weten te brengen.

Bij Avebe treft König een organisatie aan die zeer bewust met energiebesparing omgaat.

PETROCHEM 9 - 2015 59

PET9_X3_Energysavers.indd 59

02-09-15 13:12

7  8 OKTOBER

2015

Jaarbeurs Utre

De vakbeurs vo

cht

or professiona

ls in het labora torium

TOEGANG IS GR Registreer nu v ATIS www.labtechnoia logy.nl/registra tie BEURSVLOER Op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology 2015 is de nieuwste laboratoriumtechnologie te vinden. Naast innovatieve technologie is er ruimte voor producten ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. Een overzicht van de exposanten is te vinden op www.labtechnology.nl PROGRAMMA Op beide dagen is er een stevig inhoudelijk programma.

Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. analysetechnieken (GC, HPLC, MS, LC), biobanking, cryo storage & sampling, biomedische- en biotechnologie, laboratoriumontwikkeling, -inrichting en –automatisering, robotics, materiaalkunde en ‘common’ laboratoriumapparatuur.

partners:

PET9_Advertenties.indd 60 403_adv_labtech_210x297_NW.indd 1

Op woensdag 7 oktober vindt The Analytical Challenge plaats met een programma over de laatste ontwikkelingen binnen de analytische chemie. The Analytical Challenge wordt georganiseerd door de Sectie Analytische Chemie van de KNCV (SAC), vakblad C2W en Bèta Publishers.

Meer informatie: www.theanalyticalchallenge.nl REGISTREREN Toegang tot Labtechnology 2015, de beursvloer en het programma m.u.v. The Analytical Challenge is gratis. Kijk voor deelnametarieven op www.theanalyticalchallenge.nl.

Registreer vandaag nog via www.labtechnology.nl

organisatie:

02-09-15 13:21 07-05-15 09:36

FOTO'S: WIM RAAIJEN

ENERGY SAVERS

Cas Köning op bezoek bij Interface in 2014.

Klakkeloos een nieuwe machine bestellen had gekund, maar past niet bij de missie van Interface. Twintig procent energiebesparing vond het bedrijf gewoonweg niet genoeg. Interface speurde net zo lang – ook buiten de traditionele netwerken in de tapijtsector – totdat het bedrijf een Zwitserse technische leverancier vond die uiteindelijk een machinelijn leverde met een besparing in het gasverbruik van maar liefst 45 procent. Na finetuning kan dit op maar liefst vijftig procent uitkomen. Door deze stap was het tegelijkertijd een stuk gemakkelijker om de overgebleven energievraag volledig duurzaam in te vullen. Zelfs duurder biogas leverde onder de streep een significante kostenbesparing op ten opzichte van de oude situatie.

Kleine vissen Ook bij Avebe treft König een organisatie aan die momenteel zeer bewust met energiebesparing omgaat. Ook dit bedrijf heeft zichzelf ambitieuze doelen gesteld op het gebied van energiebesparing en CO2-reductie. Zo wil de zetmeelproducent het energieverbruik in vijf jaar terugbrengen met 25 procent. En daarbij worden alle zeilen bijgezet. Volgens productie-directeur Eward Hofstede is dat ook het mooie van energiebesparing.

Op alle fronten is er winst te halen. ‘We doen alles; efficiënter transport, pro-

‘Het mooie van energiebesparing is dat er op alle fronten winst te halen is.’ cesinnovatie tot aan de vervanging van de kantoorverlichting door ledlampen.’

Alles draait daarbij om bewustwording.

In de hele organisatie is focus gekomen op energiebesparing. Zo heeft het bedrijf aan opleidingsinstituut VAPRO gevraagd om een speciale module energiebesparing toe te voegen aan de opleiding van operators. En ook de vorming van energieteams heeft al veel kleine en grotere besparingen opgeleverd. Vele kleine vissen maken al gauw een grote.

Transportkilometers Grote investeringsprojecten worden echter niet geschuwd. Zo heeft het bedrijf twee installaties voor de productie van Protastar samengevoegd op één locatie. Protastar is een hoogwaardig eiwit, bestemd voor de diervoedingsindustrie.

De productie ervan vond nu nog plaats in Foxhol. Maar het standaardeiwit werd in Gasselternijveen ingedroogd en naar Foxhol getransporteerd voor verdere bewerking tot hoogwaardige eiwitten voor diervoeding.

In een nieuwe fabriek vindt het gehele proces sinds kort plaats in Gasselternijveen op één locatie. Met de investering wordt een indroogstap uitgespaard die

overeenkomt met een reductie van tienduizend ton CO2 per jaar. Daarnaast wordt het aantal transportkilometers per jaar met veertigduizend verminderd.

Kippeneiwit Bijzonder is ook de nieuwe installatie voor de productie van Solanic. Het is een product met dezelfde samenstelling als kippeneiwit. In de zoektocht naar een energie-efficiënter proces, bleek dat het zwaard aan twee kanten kon snijden.

Dit eiwit wordt in de nieuwe fabriek in een koud proces met relatief weinig energie wordt gewonnen. Bijkomend groot voordeel is dat het nog vloeibaar is en daardoor veel meer waarde heeft. Het kan net als vloeibaar kippeneiwit worden verwekt in tal van voedingsproducten, zonder de gezondheidsrisico's van het wit uit kippeneieren. De nieuwe fabriek in Gasselternijveen levert dus niet alleen een energiebesparing op, maar ook een product met hogere waarde voor de markt, Avebe en de boeren, die meer geld per kilo aardappelen kunnen verwachten. Solanic staat overigens ook op de longlist van The Enlightenmentz of the Year, die in november worden gekozen (www.enlightenmentz.nl). ■ PETROCHEM 9 - 2015 61

PET9_X3_Energysavers.indd 61

02-09-15 13:12

POWER-TO-PRODUCTS

Industrie afnemer overschot duurzame stroom De Nederlandse overheid lijkt steeds meer met haar duurzame targets voor 2020 in de maag te zitten. Misschien kan de industrie een handje helpen, bijvoorbeeld door overschotten aan duurzaam opgewekte elektriciteit te benutten. Het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) onderzocht de mogelijkheden om er bijvoorbeeld energie-intensieve chemicaliën mee te produceren, zoals ammoniak en chloor. Binnenkort presenteert het ISPT haar bevindingen en tijdens EemsDeltavisie op 18 september licht ze alvast een tipje van de sluier.

Wim Raaijen

Een van de uitdagingen voor de duurzame opwekking van elektriciteit is de opslag van overschotten. Als de zon langdurig schijnt of er een stevige wind staat, is er niet per se een grote vraag naar stroom. Enorme batterijen, zuigersystemen gebaseerd op zwaartekracht en noem maar op, overal in de wereld worden daarom systemen ontwikkeld om stroom grootschalig op te slaan om het te gebruiken wanneer de vraag wel groot is.

Dat terwijl een interessante oplossing misschien wel dichtbij is: overschotten aan energie gebruiken om chemicaliën of andere producten te produceren. Het lijkt misschien een gedachtesprong, maar er is feitelijk weinig futuristisch aan.

Solar fuels Toen in Noorwegen de witte steenkool opkwam en er op een gegeven moment elektriciteit in overvloed was, is Norsk Hydro kunstmest met behulp van elektriciteit gaan maken. Maar ook in Nederland is er al ervaring mee. Zo wordt het al in de praktijk gebracht door een bedrijf als ESD-SIC. Bij de productie van silicium carbide zijn enorme hoeveelheden stroom nodig. Het relatief kleine bedrijf in het Groningse Farmsum is niet voor niets de achtste stroomafnemer van Nederland. Misschien niet iets om direct trots op te zijn, maar het heeft wel een enorm voordeel: het kan de productie aan en afschakelen wanneer het maar wil. Dus wanneer het winderig en zonnig is, en de elektriciteitsprijs door het overaanbod keldert, schakelt ESD de

productie het liefst op. Twee vliegen in een klap. De productie wordt er goedkoper en tegelijkertijd duurzamer door.

Met recht kan ESD-SIC daarom zeggen dat het op de meest duurzame manier ter wereld silicium carbide produceert.

Al eerder waren er ook plannen om overschotten aan duurzaam opgewekte elektriciteit op te slaan in een andere energievorm, bijvoorbeeld waterstof of methaan. Power-to-gas en solar fuels zijn veelgehoorde hippe termen. Een aansprekend voorbeeld is dat van Audi, dat in het Duitse Wertle een fabriek heeft staan waarmee het methaan produceert met duurzaam opgewekte stroom. Daarmee kunnen speciaal ontwikkelde aardgasauto's mee worden voortgedreven. En ook Gasunie heeft met plannen rondgelopen om op deze manier methaan te produceren als groen alternatief voor aardgas uit de bodem. Nadeel is dat het nog relatief duur is. Vooral omdat er enorme investeringen voor nodig zijn.

Overschotten omzetten in hoogwaardigere chemicaliën lijkt bovendien kansrijker op de korte termijn, omdat ook de opbrengst hoger is.

Rendabele cases Slaagt de industrie er in om meer productie-installaties als afnemer van overschotten aan zonne- en windenergie in te zetten, dan kan nationaal het aandeel duurzame energie vergroten, alleen al omdat er minder stroom verloren gaat.

En als er goede afspraken met energiebedrijven kunnen worden gemaakt, dan kan het zelfs een kostenbesparing opleveren. Het ISPT heeft daarom met een consortium van achttien bedrijven onderzocht welke mogelijkheden er nog meer zijn.

Uiteindelijk zijn in het onderzoek, dat eind september wordt gepresenteerd,

PETROCHEM 9 - 2015 62

PET9_X2_Power.indd 62

02-09-15 13:11

FOTO: AKZONOBEL

Een chloorelektrolyse-installatie van AkzoNobel

vijf cases onderzocht bij uiteenlopende bedrijven, waar er bij twee al mogelijkheden liggen op de korte termijn. Dat zijn de chemiebedrijven AkzoNobel en Dow Chemical. Bij de andere drie zijn er zeker mogelijkheden, maar liggen de obstakels vooral in de toevoer van elektriciteit.

Vooral voor zetmeelfabrikant Avebe en papierfabrikant Smurfit Kappa en in mindere mate FrieslandCampina speelt dat parten.

Om flexibel op het elektriciteitsaanbod in te kunnen spelen moeten fabrieken, met name pompen, reactoren, ketels en meer, elektrisch worden aangedreven.

Uitdagend, maar mogelijk. Het grootste obstakel ligt echter buiten de bedrijven in het elektriciteitsnet. Dat is landinwaarts, waar deze bedrijven hun productielocaties hebben, niet uitgerust om regelmatig enorme hoeveelheden elektriciteit te transporteren. Het versterken van het net vraagt om stevige investeringen. En dan rest de vraag, wie gaat dat betalen. Als de bedrijven daar zelf te veel in bij moeten dragen, is er geen zicht op rendabele business cases.

Vergroenen Bij AkzoNobel in Rotterdam en Delfzijl en Dow in Terneuzen speelt dat veel minder mee. Het elektriciteitsnet is in havengebieden met industriële concentraties sowieso zwaarder uitgevoerd en er zijn op dat vlak geen extra investeringen nodig. En AkzoNobel heeft nog een extra voordeel. De case is gebaseerd op

‘Overschotten omzetten in hoogwaardigere chemicaliën lijkt kansrijker op de korte termijn, omdat ook de opbrengst hoger is.’ de productie van chloor en dat gebeurt met elektrolyzers. Die werken al op elektriciteit. Daardoor zou AkzoNobel in Rotterdam of Delfzijl zelfs al op relatief korte termijn kunnen overgaan op power-to-products.

Een verschil met ESD-SIC is dat AkzoNobel relatief makkelijk de productie kan terugschakelen, maar minder gemakkelijk kan opschalen. Daar moet dan vooral worden gelet op periodes dat er weinig zon schijnt of het windstil is.

Op piekmomenten kunnen de chloorfabrieken dan op volle toeren produceren.

Overigens ziet AkzoNobel ook mogelijkheden op de langere termijn bij de productie van andere chemicaliën, waarbij de processen bijvoorbeeld nog geëlektrificeerd moeten worden of op een andere manier daar op voorbereid dienen te worden, zoals bij de productie van ammoniak.

Power-to-products vraagt in veel gevallen vooral om een andere manier van denken. Bij Dow in Terneuzen bijvoorbeeld.

Daar zijn de meest interessante mogelijkheden van power-to-products indirecter dan bij AkzoNobel. Door eerst duurzame energie aan te wenden om proceswarmte verder te vergroenen, kan die worden gebruikt in verschillende installaties om chemicaliën te produceren.

Droogtorens Dow in Terneuzen kan tien procent van zijn energiebehoefte flexibel maken, dat is ongeveer tweehonderd megawatt. Een van de ideeën is om de laagwaardige restwarmte of stoom via mechanische damprecompressie om te zetten in bruikbare proceswarmte. Als het bedrijf met één megawatt aan groene stroom uit vijf megawatt aan laagwaardige restwarmte vier megawatt aan proceswarmte kan opwekken, is dat een hele verbetering.

Voor deze opwerking hoeft het bedrijf geen aardgas te verstoken.

Wel een mooi voorbeeld dat toepasbaar is voor meerdere bedrijven. Veel productiebedrijven kunnen flexibiliteit inbouwen door naast een bestaande stoomketel een elektrisch verwarmde stoomketel te zetten of een bestaande stoomketel te vervangen door een ketel die zowel op elektriciteit als aardgas werkt. Als de elektriciteitsprijs laag is, kan een bedrijf hiervan profiteren door het productievolume tijdelijk op te voeren.

Ook valt te denken aan het gebruik van elektriciteit voor membraaninstallaties die processtromen ontwateren en zo een alternatief voor droogtorens vormen. De membraaninstallaties draaien op stroom, de droogtorens op stoom. Voorbeelden te over. ■ PETROCHEM 9 - 2015 63

PET9_X2_Power.indd 63

02-09-15 13:11

MARKET REVIEW ALGEMEEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Abtech

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

BLAST VALVES

DDM Demontage B.V. MANN+HUMMEL Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatec.com Website: www.abheatec.com E-mail: info@konuskessel.com Website: www.konuskessel.com

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

PETROCHEM 9 - 2015 64

44

PETROCHEM 9 – 2015

PET9_MarketRevieuw.indd PET9_MR.indd Alle pagina's64

02-09-15 13:01

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

VERZEKERINGEN

INTRAMAR insurances Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 9 - 2015 65 PETROCHEM 9 – 2015

PET9_MarketRevieuw.indd 65

45

02-09-15 28-08-15 13:01 12:02

ONBEVANGEN

‘Het bestrijden van incidenten is een samenspel tussen overheid en bedrijf.

Samen hebben ze de mensen, de middelen en vooral gezamenlijk de kennis.

Toch richten we ons veelal op het voorkomen en minder op het bestrijden.’

Zwarte bladzijde Piper Alpha, Flixborough, Texas City; we kennen er allemaal wel een aantal. Incidenten uit de (chemische) industrie met vele slachtoffers. En helaas lijkt het erop dat we er aan dit rijtje eentje kunnen toevoegen: Tianjin, China. Tijdens het schrijven van deze column is er nog niet veel bekend over het ongeval.

Het voorlopige dodental staat ruim over de honderd en er wordt een groot aantal mensen nog vermist. Nu, tijdens het lezen van dit stuk, is er hopelijk meer bekend over de oorzaak.

Wat in elk geval opvalt, is de grootte van de explosies die hebben plaatsgevonden en het aantal slachtoffers onder de hulpdiensten. Zoals we bij China wel gewend zijn, is de hoeveelheid informatie die naar buiten wordt gebracht erg summier. Vast staat dat de hulpdiensten niet geweten hebben waar zij op af gingen, want anders hadden ze vast andere keuzes gemaakt. Op het moment van schrijven is nog altijd niet bekend hoeveel en welke stoffen precies aanwezig waren bij het bedrijf (700 ton zwaar giftig natriumcyanide, red.). Dit geeft wel aan dat dit dus ook niet bekend is geweest tijdens het incident. En als je niet weet waar je mee te maken hebt, kun je als brandweer ook geen passende strategie bepalen. Eigenlijk kan de brandweer in zo´n geval helemaal niets doen, want een goedbedoelde poging kan een incident zelfs verergeren.

Beste bestrijdingsstrategie In Europa, en zeker in Nederland, is het gangbaar dat bij het gebruik van grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen, een informatievoorziening voor de hulpdiensten in stand wordt gehouden. Nauwkeurig worden de aanwezige hoeveelheden gevaarlijke stoffen bijgehouden en gerapporteerd. Bij incidenten zijn deze gegevens allemaal beschikbaar voor de hulpdiensten. Toch is dit maar een klein stukje. Het bestrijden van incidenten in de chemie vraagt om een bijzondere aanpak. In de hectiek van een incident is vaak niet alle informatie direct voor handen en zaken die in normale omstandigheden heel vanzelfsprekend zijn, worden onder tijdsdruk simpelweg vergeten. U moet zich voorstellen dat het om erg lastige situaties gaat.

Bij incidenten is altijd sprake van een afwijkende situatie, want anders was er geen sprake van een incident. Gevaarlijke stoffen komen uit installaties, waar dat niet bedoeld is en vaak ook niet wordt verwacht. En er zijn veel onzekerheden. Als bij

een brand bijvoorbeeld de oorzaak al bekend is en men weet welke stoffen de brand voeden, dan is nog maar de vraag welke gevolgen die brand allemaal kan hebben. Welke procesdelen worden allemaal bedreigd en wat is het gevolg daarvan. De meeste installatie zijn niet ontworpen op verhitting van buitenaf. En branden in de chemische industrie hebben de eigenschap snel heel groot te kunnen worden, door de eigenschap van de gebruikte stoffen en de condities waaronder die stoffen worden gebruikt. Het opwarmen van toxische stoffen kan tot kookverschijnselen leiden, waardoor giftige dampwolken kunnen ontstaan. En wat voor verbrandingsproducten levert die brand allemaal op? En hoe schadelijk zijn die? En wat is nu de beste bestrijdingsstrategie? U snapt wel, een zeer complexe situatie.

Soort ‘doemdenken’ Daarom is het bestrijden van dergelijke incidenten een samenspel tussen overheid en bedrijf. Samen hebben ze de mensen, de middelen en vooral gezamenlijk de kennis. Toch richten we ons veelal op het voorkomen en minder op het bestrijden, want ‘voorkomen is beter dan genezen’. Maar ja, hoewel we allemaal zo gezond mogelijk leven, worden we toch allemaal wel eens ziek. En dan is het fijn dat we medicijnen hebben ontwikkeld.

Zo ook in de industrie. Het uitgangspunt is dat we proberen de stoffen binnen de leidingen te houden, maar we moeten voorbereid zijn op wat er moet gebeuren als dat een keer niet lukt.

Het klinkt misschien als een soort ‘doemdenken’, maar incidenten als in China tonen aan dat nadenken over de benodigde bestrijding noodzakelijk is. Een goede voorbereiding is het halve werk. Het testen en beoefenen van de getroffen maatregelen is minstens zo belangrijk. En uiteindelijk is het ook in het belang van het bedrijf dat incidenten snel kunnen worden bestreden. Dan blijven de schade, de negatieve media-aandacht en het productieverlies namelijk ook beperkt.

Ik ben in elk geval benieuwd naar de oorzaken en leerpunten van het incident in Tianjin, zodat we weer betere maatregelen kunnen nemen. En natuurlijk deze zwarte bladzijde achter ons kunnen laten, maar zeker niet vergeten.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid

PETROCHEM 9 - 2015 66

PET9_N_Onbevangen.indd 66

02-09-15 13:01

h

:

Serving Servingthe theindustry industry Professionaliteit Professionaliteit en en creatief creatief denken, denken, gecombineerd gecombineerd metmet kennis kennis vanvan zaken, zaken, zijn zijn de de kenmerken kenmerken vanvan RijnDijk RijnDijk Construction.

Construction.

Multidisciplinaire Multidisciplinaire constructieprojecten constructieprojecten worden worden volgens volgens hoge hoge (inter)nationale (inter)nationale standaards standaards en en veiligheidsveiligheidsen en kwaliteitseisen kwaliteitseisen uitgevoerd. uitgevoerd.

Dit Dit maakt maakt RijnDijk RijnDijk Construction Construction tot tot eeneen betrouwbare, betrouwbare, full full service service partner. partner.

Project Project management, management, engineering, engineering, productie productie en en montage montage worden worden in eigen in eigen beheer beheer vanuit vanuit gespecialiseerde gespecialiseerde productielocaties productielocaties uitgevoerd. uitgevoerd.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een speler speler vanvan formaat formaat voorvoor grootschalige grootschalige projecten projecten in de in de (petro)chemische (petro)chemische industrie, industrie, zware zware industrie, industrie, energiemarkt energiemarkt en en complexe complexe utiliteitsbouw. utiliteitsbouw.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen de ‘Contracting de ‘Contracting divisie’ divisie’ vanvan Andus Andus Group.

Group.

De overige De overige divisies divisies zijn zijn ‘Manufacturing’ ‘Manufacturing’ en ‘Services en ‘Services & Maintenance’. & Maintenance’.

Andus Andus Group Group is een is een internationale internationale onderneming onderneming metmet circacirca 1.100 1.100 medewerkers medewerkers en 15 en gespecialiseerde 15 gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen wereldwijd wereldwijd actief actief in een in een breed, breed, industrieel industrieel werkveld. werkveld.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction BV BV | Beukenlaan | Beukenlaan 115,115, 5616 5616 VC VC Eindhoven Eindhoven NL NL | T |+31 T +31 (0)40 (0)40 - 246 - 246 72 28 72 28 | E |info@rijndijk.com E info@rijndijk.com

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

l

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op www.rijndijk.com. op www.rijndijk.com.

Naamloos-1 67Corporate RD Construction RD Construction Corporate MagAd.indd MagAd.indd 1 1

01-09-15 01-09-15 13:55 13:55 02-09-15 19:20 24-06-15 24-06-15 14:13 14:13

Ingenieuze industriewater

OPLOSSINGEN zijn er om gevonden te worden

Duurzame wateroplossingen

Water Management • Maatwerk DBFO • Multi-Client Commodity • Mobile Solutions • Asset Management Water is een bron van inspiratie. Evides Industriewater heeft alle expertise in huis om elk watervraagstuk duurzaam op te lossen. Dagelijks werken we aan innovatieve oplossingen op het gebied van proceswater, afvalwaterzuivering, waterhergebruik en meer.

Voor Evides Industriewater is innovatie niet zomaar een begrip. Het is een manier van denken, een manier van werken. Er wordt continu geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën en kennis op het gebied van water en asset management.

Evides Industriewater, vindingrijk

www.evides.nl/industriewater

20150042 Advertentie_Algemeen_04.indd 2 Naamloos-1 68 PET9_A_Voorplaat.indd 1

29-06-15 10:35 02-09-15 19:20