Petrochem 09 2014 by Industrielinqs pers en platform

making the difference

Nr. 9 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

01_2_67_68_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 2

‘We willen een rol in de voorhoede’ • Kraker in Teesside schakelt over op ethaan • Weinig tegenslag bij polyolen-project Huntsman • Thema: Milieu & Efficiency

02-09-14 13:14

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieANDUS Group BV Beukenlaan 117

ningen, bovenleidingsystemen voor het spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

01_2_67_68_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 3

Andus A4 MagAd Petrocem.indd 1

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

19-08-14 13:14 14:42 02-09-14

IN DEZE EDITIE

12 ‘WE WIllEN EEN rol IN DE voorhoEDE’

37 bIocoKEs als groNDsTof

Op het moment van interview is Kris Peeters in between jobs. Hij is Vlaams premier af, maar bezig met de formatie van een nieuwe federale Belgische regering. Hij kan positief terugkijken op de verbeterde relatie tussen Vlaanderen en Nederland. En de chemische industrie speelt daarin een belangrijke rol.

‘Een bedrijf dat zo slim en complex met energie-inkoop omgaat, heb ik nog niet meegemaakt’, stelt directeur Rob Boogaard van tapijtfabrikant Interface na zijn bezoek aan ESD-SIC in het Groningse Farmsum. Wederom een mooie ontmoeting van twee totaal verschillende bedrijven binnen het programma Energy Savers.

19 KraKEr schaKElT ovEr op EThaaN Sabic gaat zijn kraker in Teesside (Verenigd Koninkrijk) ombouwen zodat deze voortaan ethaan kan omzetten in bouwstenen voor de chemie. Daarmee speelt het bedrijf in op de nieuwe kansen die Amerikaans schaliegas biedt.

20 WEINIg TEgENslag bIj projEcT huNTsmaN De nieuwe polyolenfabriek van Huntsman is in Heijningen (Noord-Brabant) gebouwd en in vier delen naar Rotterdam getransporteerd. Bij een vergelijkbaar project zou commissioning manager Sjaak Legerstee het weer zo doen.

28 TurrET op TraNsporT Ruim drie jaar geleden gaf Shell groen licht voor de bouw van Prelude FLNG, een drijvende LNG-fabriek waarin gas uit het Australische Prelude-veld direct vloeibaar zal worden gemaakt voor transport. Inmiddels krijgt het schip steeds meer vorm.

33 INEos WaagT ZIch aaN schalIEgas Ineos heeft een belang van 51 procent genomen in een licentie voor de winning van schaliegas in het Verenigd Koninkrijk. Het is de eerste stap die het bedrijf zet in de schaliegaswinning.

35 mIljarD Dollar IN aNTWErpEN ExxonMobil investeert één miljard dollar in zijn raffinaderij in Antwerpen. Er komt een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen.

40 ThEma: mIlIEu & EffIcIENcy Oranje-Nassau Energie heeft een verrassend snelle en succesvolle bouw achter de rug van een installatie die aardgascondensaat, butaan en propaan uit een klein offshore gasveld scheidt van natuurlijk aardgas. Partners en experts van het Petrochem Platform praten over efficiëntie. En Dow Benelux heeft het afgelopen jaar enkele projecten uitgevoerd die de CO2-uitstoot van het bedrijf verminderden.

EN vErDEr commentaar 5 feiten en cijfers • Spectaculair transport in Antwerpen • Team voor actieplan Eemsdelta compleet 7 feiten en cijfers buitenland • Ook Borealis boekt ethaan uit VS • Groen licht voor Amerikaans LNG-export-project 10 project-update 27 online 31 onbevangen • Katrien Bogaerts 39 Technologie 55 producten 57 agenda 61 column • Wim Soetaert 66

PETROCHEM 09 – 2014

03_B_Inhoud.indd 3

02-09-14 12:01

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 9 - 2014

UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Miriam Rook 020 312 2796

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: BASF ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Safety

Productivity

Energy

Reliability

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prijswijzigingen voorbehouden.

04_colofon_emerson_.indd 4

02-09-14 13:14

COMMENTAAR

‘Met het onderwerp schaliegas is het meteen bingo.’

Stuitend naïef? Een hoogleraar tijdens mijn studie had bedacht dat hij tijdens zijn college een keer pardoes het woord ‘seks’ moest laten vallen. Gewoon om de aandacht van de studenten er weer bij te krijgen. En dat lukte hem aardig, al was het van korte duur. De industrie heeft momenteel ook zo’n woord: schaliegas. Deze zomer heb ik een paar zomerblogs op www.petrochem.nl geschreven en die op LinkedIn gebruikt als startpunt voor discussies. Met het onderwerp schaliegas was het meteen bingo. Dat het een modewoord is, moge duidelijk zijn. Ongeveer vijf jaar geleden heb ik er in Petrochem ook al eens over gepubliceerd, maar toen ik het artikel onlangs zocht, kon ik het eerst niet vinden. Maar toen bedacht ik me dat ik de term shale gas anders had vertaald: kleisteengas. Het woord schaliegas bestond nog niet eens.... Dus hoe snel kan het gaan? Puberteit Heel snel dus! Want nog niet lang geleden leek de chemische industrie eindelijk een mantra te hebben gevonden waarmee ze voor de dag kon komen, stel ik in mijn zomerblog. De chemie kon immers oplossingen bieden voor een duurzamere toekomst. Lichtere auto’s, betere materialen voor zonne- en windenergie, interessante innovaties op het gebied van voedselvoorziening. Het klonk als een volwassen industrie die haar verantwoordelijkheid wilde nemen. De opkomst van schaliegas lijkt de chemie echter weer met volle kracht terug te drukken in de puberteit. De laatste decennia waren er steeds minder grote investeringen in de Amerikaanse chemische industrie. Net als in de Europese industrie waren er de tekenen van een volwassenheid. Eerder bestendiging dan groei. Bijna onvermijdelijk. De schaliegasrevolutie heeft de boel echter behoorlijk in onbalans gebracht. Niet alleen zorgde schaliegas voor lagere energieprijzen in de VS, wat op zich al een belangrijke vestigingsfactor is, ook levert de schaliegaswinning nieuwe grondstoffen op voor de chemie. Daarbij gaat het niet alleen om methaan, maar ook om andere koolwaterstoffen die bij de winning van het Amerikaanse schaliegas bovenkomen. Van het padje Inmiddels zijn al verschillende krakers omgebouwd om een groot percentage aan schaliegassen als feedstock in te zetten in plaats van aardolie. Denk bijvoorbeeld aan de enorme kraker van BASF en Total in Port Arthur. En het lijken vooral Chinese bedrijven die nu de volgende stap gaan zetten. Twee

Chinese bedrijven willen gigantische methanolfabrieken bouwen aan de Amerikaanse Gulf Coast. Het zou om miljardeninvesteringen gaan en de methanol, dat wordt geproduceerd uit goedkoop schaliegas, moet na transport als grondstof dienen voor de productie van olefinen in China. Wat me op het moment eigenlijk het meest verbaast, is dat grote mondiaal opererende chemische bedrijven, die juist bekend staan om hun degelijkheid en visie op de langere termijn, zich zo van het padje laten brengen door schaliegas. Zodanig dat ze als pubers vooral oog lijken te hebben voor de achtbaan van de kortere termijn, terwijl het de chemische industrie traditioneel om investeringen gaat die nog wel een jaartje of dertig mee moeten. Dat ze zich zo weer vol in de fossiele grondstoffen laten drukken. Een teken van volwassenheid is toch dat je je niet gemakkelijk gek laat maken? Dat je het overzicht behoudt. Dat je nu ook al ziet dat schaliegas door de VS binnenkort geëxporteerd gaat worden in de vorm van LNG. Dat de eerste vergunningen daarvoor momenteel worden afgegeven. Dat het dus allerminst zeker is dat schaliegas in de VS zo goedkoop blijft, zoals nu. Dat er straks chemische installaties in de VS staan die uiteindelijk niet of nauwelijks goedkoper produceren dan die in de rest van de wereld. Dat de mondiale chemie dan wel een prachtige kans heeft gemist om veel structurelere maatregelen te nemen op het gebied van energie-efficiëntie en verduurzaming. Nieuwsgierig Tijdens de discussies die hierop volgden op LinkedIn had ik veel medestanders, maar ook een enkele reageerder die mijn gedachten ‘stuitend naïef ’ vond. Waarom, stond er echter niet bij. Ben ik gemeend nieuwsgierig naar! Ook kwamen er in de diverse reacties verschillende onderzoeken boven water die concludeerden dat schaliegas in de VS onmogelijk zo goedkoop kan blijven. Waaronder een Frans onderzoek. Maar ja, de Fransen zijn sowieso tegen schaliegas. Pro nucleair… Let wel. Ik ben geen tree hugger, maar wel heel erg voor verregaande verduurzaming. En ik dacht dat de chemische industrie dat ook was… En hopelijk maken verschillende bedrijven geen beslissingen waar ze later spijt van krijgen. Omdat de aandacht dan weer ergens anders ligt. Reageren? Via e-mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 09 – 2014

05_C_commentaar.indd 5

02-09-14 14:30

www.moxa.com

Superieur in PoE Hoogwaardige PoE (voeding via ethernetbekabeling) IEEE 802.3af Ethernet Switches, geschikt voor toepassingen zoals IP-bewakingscameraâ&#x20AC;&#x2122;s, wireless toegangspunten en overige PoE apparatuur op moeilijk te bereiken plaatsen. Managed- en unmanaged switches zijn leverbaar, evenals de PoE+ switches voor toepassingen waar grotere vermogens gevraagd worden. IndustriĂŤle PoE switches Er is zoveel meer over te vertellen... Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

managed EDS-P510

Official

Distribu adv_MoxaA4nw_PoE.indd 1 06_modelec.indd 1

unmanaged EDS-P206A

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

20-12-12 09:19 02-09-14 09:41

Feiten & ciJFerS

FOTO: ENGICON (GELDOF)

Begin augustus heeft Bilfinger industrial Services België/nederland een eigen record verbroken wat betreft het werken zonder verzuimongeval (LTI). De dienstverlener realiseerde toen het aantal van zes miljoen uur. In mei behaalde het al het aantal van vijf miljoen uur werken zonder verzuimongeval.

st gelez ee

Provinciale Staten hebben in meerderheid ingestemd met de Havenstrategie moerdijk. Daarmee geeft de provinciale politiek groen licht voor de ontwikkeling van Moerdijk tot een industriële en logistieke hotspot. Met de havenstrategie spreken de gemeente Moerdijk, het Havenschap Moerdijk en de provincie Noord-Brabant de ambitie uit om Moerdijk voor 2030 te ontwikkelen tot het belangrijkste haven- en industriecomplex binnen de VlaamsNederlandse Delta op het gebied van duurzame logistiek, chemie en procesindustrie.

team voor actieplan eemSdelta compleet Begin dit jaar kwam minister Kamp (Economische Zaken) met plannen om het chemiecluster in Delfzijl te versterken. Een werkgroep, onder leiding van voormalig Shell Nederland-topman Rein Willems, werkte de plannen uit tot een actieplan. En nu is het team dat het actieplan gaat uitvoeren compleet. Onder leiding van oud AkzoNobel topman René Scheffers gaan Eertwijn van den Dool (projectdirecteur Utiliteiten) en Monique Smit (gedetacheerd ambtenaar ministerie Economische Zaken) werken aan de aanbevelingen in het rapport van Rein Willems. Daarin werd onder meer voorgesteld het gebruik van infrastructuur rond stoom, water en gas centraal te beheren. Dit bespaart kosten en vergroot efficiënt gebruik. Ook werd aanbevolen een gezamenlijke investeringsstrategie uit te werken om zo meer bedrijvigheid aan te trekken uit binnen- en buitenland. Ter ondersteuning hebben het Rijk en de Provincie Groningen veertig miljoen euro beschikbaar gesteld voor investeringsplannen van bedrijven uit de regio. Het geld is bedoeld om nieuwe plannen voor investeringen een extra steun in de rug te geven. Zo zijn er al voorstellen gedaan voor het vergroten van de productie van chloor en het beter benutten van restgas dat vrijkomt bij chemische processen. Ook zijn er plannen voor een terminal voor het ontvangen van tankers met vloeibaar gas. ‘We gaan in volle vaart werken aan de nieuwe toekomst van het chemiecluster’, vertelt karrentrekker Scheffers. ‘De toekomst ligt in belangrijke mate bij de vergroening van de chemie. Dat is een belangwekkende mondiale trend waarop we goede aansluiting moeten zien te vinden.’ Het team pakt ook het realiseren van een zogenaamde utiliteiten entiteit op. Dat is een belangrijke voorwaarde voor de verdere ontwikkeling van het cluster. Deze entiteit kan zorgen voor meer samenhang tussen de bedrijven. Verder moeten het in kaart brengen van belemmerende regelgeving en het slechten van regelbarrières helpen om de werkgelegenheid van het cluster veilig te stellen en uit te breiden.

m .nl

op ww

lanxess heeft in lillo, midden in het havengebied van Antwerpen, zijn nieuwe fabriek voor polyamidekunststoffen opgestart. De installatie kan jaarlijks negentigduizend ton polyamide-kunststoffen maken en kostte 75 miljoen euro om te bouwen. De nieuwe plasticfabriek is net naast de bestaande caprolactaminstallatie van Lanxess gebouwd. Dat is geen toeval, want caprolactam is het belangrijkste halffabricaat voor de vervaardiging van kunststoffen.

Spectaculair tranSport in antwerpen Een volledig afgewerkte tank, zestien meter breed en twaalf meter hoog, zorgde begin augustus voor spectaculair transport toen hij naar zijn eindbestemming op een raffinaderij reed. Het was een van de twee opslagtanks die Engicon (Geldof) voor de raffinaderij w .p e tro c bouwde, transporteerde en installeerde. Het off-site bouwen van de tanks zorgde ervoor dat de doorlooptijd halveerde doordat de tankbouw en de civiele werken in parallel gebeurden. Bij levering konden de tanks meteen op de funderingen worden geplaatst met minimale afwerking op de site. Bovendien is deze aanpak veiliger. Op de raffinaderij is immers weinig plaats om tanks te bouwen en gaat het om een omgeving waar allerlei chemicaliën voor het nodige explosiegevaar zorgen. Door off-site te bouwen, kon het laswerk op de site tot een minimum worden beperkt. Deze voordelen wogen zonder meer op tegen de uitdagingen die het transport met zich mee bracht. De weg moest volledig worden afgesloten voor verkeer, het spoorverkeer moest worden stilgelegd en bovendien moesten heel wat ondergrondse leidingen worden overbrugd met verstevigingen. In totaal was er goedkeuring nodig van vijftien partijen om het transport mogelijk te maken.

Tientallen kilometers aan ondergrondse gasleidingen van Gasunie worden de komende jaren preventief vervangen. De leidingen zijn op den duur mogelijk minder bestand tegen zwaardere aardbevingen. Dat blijkt uit verschillende onderzoeken, uitgevoerd in opdracht van Gasunie en het ministerie van Economische Zaken. Conclusie is dat de leidingen en cavernes bevingen met krachten zoals die de komende jaren maximaal te verwachten zijn voorlopig kunnen doorstaan. Volgens de beschikbare rapporten neemt op termijn de onzekerheid echter toe en moet er voor de toekomst rekening worden gehouden met zwaardere aardbevingen.

Interesse in de Eemsdelta? Kom naar het congres EemsDeltavisie op 19 september in Eemshaven. Meer informatie op www.eemsdeltavisie.nl

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

PETROCHEM 09 – 2014

02-09-14 12:02

Vanaf 2015 krijgt het middelbaar beroepsonderwijs structureel 75 miljoen euro extra om technische opleidingen te bekostigen. Minister Jet Bussemaker (Onderwijs) vindt het belangrijk dat meer jongeren voor techniek kiezen: ‘Dat begint met innovatief en uitdagend onderwijs dat goed samenwerkt met het regionale bedrijfsleven. Dit is een extra stimulans voor scholen om technische opleidingen aan te bieden en andere kostbare opleidingen waar de arbeidsmarkt om vraagt.’ De Raad van State ziet geen reden om de bouw tegen te houden van honderd nieuwe woningen op voormalige sportvelden aan de Lemaireweg in Hoek van Holland. Daarmee geeft ze geen gehoor aan een hoger beroep van zeven bedrijven en belangenorganisatie Deltalinqs. Volgens Deltalinqs-directeur Cees-Jan Asselbergs staat de uitspraak haaks op het gezamenlijke streven van industrie en overheden om de economische activiteiten in het havengebied te intensiveren in combinatie met een aanvaardbare leefkwaliteit. De Raad van State geeft in haar uitspraak aan dat de toekomstige uitbreidingsmogelijkheden van het havengebied onvoldoende geconcretiseerd en derhalve niet onredelijk beperkt is. Nederlandse ondernemers gaven in 2013 bijna 6,5 miljard euro uit aan research & development. Dit is een toename van tien procent ten opzichte van 2012. Dit blijkt uit de jaarcijfers van de WBSO en RDA over 2013. Ondernemers kunnen via deze regelingen een deel van hun R&Duitgaven fiscaal aftrekken.

Speciality polymerS antwerp vollediG in Handen van BorealiS DuPont verkoopt zijn belang in de joint venture Speciality Polymers Antwerp aan Borealis. Met de overname van het belang van 67 procent wordt Borealis volledig eigenaar van de fabriek in Zwijndrecht, waar onder andere acrylaatcopolymeren en ethyleenvinylacetaat worden gemaakt. Vooral de acrylaatcopolymeren zijn belangrijk voor Borealis omdat ze de bouwstenen zijn voor een aantal producten van het bedrijf.

FOTO: DUPONT

Eind juli heeft Hertel offshore de mijlpaal bereikt van vijf jaar werken zonder verzuimongeval (Lost Time Incident, LTI). Volgens Hertel is het de nauwe samenwerking tussen alle partijen – werknemers, klanten, partners en subcontractors – die gezorgd heeft voor veilige praktijken en betrouwbare diensten in de offshore industrie. Sinds 2013 werkt het bedrijf met de Target Zero-aanpak.

ook antwerpen plant lnG-BunkerStation Antwerpen krijgt een LNG-bunkerstation in de haven. Tegen 2016 moeten binnenvaartschepen LNG kunnen bunkeren aan een vaste installatie, vindt het Havenbedrijf Antwerpen. Ze kunnen dat al sinds 2012 via truck-to-ship bunkering, maar met de bouw van een vaste installatie wil het Havenbedrijf de sector stimuleren over te schakelen op deze schonere brandstof. Ook vrachtwagens moeten bij het LNG-station kunnen tanken. In Rotterdam is de situatie eender. Ook daar kunnen binnenvaartschepen al een poosje LNG tanken vanuit een LNG-tankwagen en gaat het Havenbedrijf voor een vast bunkerstation. Overigens kunnen sinds juli ook zeeschepen er op toegewezen locaties boord-boord LNG bunkeren. Maar ook in de Eemshaven kunnen schepen vanaf begin 2015 LNG tanken, zij het met een mobiele installatie. Gate terminal, de joint venture van Gasunie en Vopak, nam in juli de definitieve investeringsbeslissing om infrastructuur en diensten voor LNG break bulk toe te voegen aan het aanbod van de Rotterdamse terminal. De eerste grote klant is Shell. Break bulk-diensten richten zich erop grootschalige LNG-ladingen in kleinere eenheden op te splitsen. Twee jaar geleden stelde het Havenbedrijf Rotterdam dat tegen 2015 ten minste vijftig binnenvaartschepen, vijftig zeeschepen en vijfhonderd trucks op LNG mogelijk moesten zijn. Daarvoor moest wetgeving worden aangepast en werden samenwerkingsverbanden met andere havens opgezet. Maar zolang de infrastructuur niet ruimschoots voorhanden is, blijven scheepseigenaren afwachten en tegelijkertijd blijven investeringen in LNG-bunkerstations uit als er nog te weinig klanten zijn. Deze impasse willen de havenbedrijven doorbreken met een vast LNG-bunkerstation. LNG is voor vrachtauto’s, treinen en schepen een schoon en stil alternatief voor de (marine) diesel of zware stookolie die zij momenteel gebruiken. Door de overstap op LNG kan een flinke bijdrage worden geleverd aan de verbetering van de luchtkwaliteit en voldaan worden aan de steeds strengere milieueisen. Om deze reden stimuleren de Europese, nationale en regionale overheden het gebruik van LNG.

vlaanderen onderzoekt nieuwe piJpleidinGroute antwerpen-ruHrGeBied Samen met onder andere het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen onderzoekt de Vlaamse regering waar het beste een nieuwe pijpleidingroute kan worden aangelegd op de as Antwerpen-Limburg-Ruhrgebied. Uiteindelijk doel is een ruimtelijk plan voor een leidingstraat van gemiddeld zeventig meter breed. Door de verschillende leidingen zullen dan verschillende chemische stoffen worden getransporteerd. Eerst wordt een ruimtelijk en technisch vooronderzoek gedaan waarbij realistische mogelijkheden voor een tracé voor deze leidingstraat worden bepaald. Vervolgens wordt een plan van aanpak bepaald voor de verdere planvorming, ontwikkeling en realisatie van de als redelijk omschreven tracés. De resultaten hiervan zullen als vertrekpunt dienen voor besluitvorming door de betrokken overheden en partners. Op basis van deze principiële besluitvorming zal dan de tweede fase van de studie worden opgestart. Volgens het havenbedrijf in Antwerpen tonen verschillende studies de noodzaak van extra pijpleidingen naar het Ruhrgebied aan, terwijl de huidige ruimtelijke plannen weinig tot geen ruimte bieden.

PETROCHEM 09 – 2014

07_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

02-09-14 12:02

duurzame reStwarmte-koppelinG vliSSinGen-ooSt Verschillende partijen in de haven van Vlissingen (het Sloegebied) gaan samenwerken om restwarmte opnieuw te gebruiken. Na onderzoek is gebleken dat de raffinaderij van Zeeland Refinery (Total/Lukoil) zeer bruikbare energie in de vorm van restwarmte beschikbaar heeft, die nuttig kan worden toegepast bij de naastgelegen bedrijven Martens Havenontvangst installatie en Covra. De warmte wordt op 130 graden afgevangen bij Zeeland Refinery waarna deze door middel van pijpleidingen wordt getransporteerd naar Martens, die deze energie gebruikt om ingezamelde afgewerkte olie (sludge) te verwerken tot schone bruikbare stookolie. Daarnaast zal Covra de warmtestroom gebruiken voor klimaatbeheersing in de opslagplaatsen voor nucleair afval, waarna het water is afgekoeld tot 70 graden en kan worden hergebruikt als koelwater door Zeeland Refinery. Alle partijen hebben hiervoor langlopende leverings- en afnameovereenkomsten getekend. Deze koppeling is een van de drie restwarmte-initiatieven in de Green Deal Zeeland die de Provincie Zeeland en Zeeland Seaports hebben gesloten met het ministerie van Economische Zaken. De Rijksoverheid ondersteunt het initiatief met een bijdrage van 1,5 miljoen euro. Ook de Provincie Zeeland heeft financieel bijgedragen om deze koppeling tot stand te brengen. Naar verwachting wordt in de loop van dit jaar ook nog een tweede Green Deal Zeeland project afgerond in de Kanaalzone, het havengebied van Terneuzen. Ook daar zal het gaan om gebruik van restwarmte als energiebron voor andere industriële bedrijven.

nederlandSe induStrie vraaGt om waterBencHmark De inspanningen die de Nederlandse grootverbruikers van water doen om de impact daarvan op mens en milieu te beperken, zijn niet altijd zichtbaar. Volgens de deelnemers aan een rondetafeldiscussie van het Watervisieplatform zou een waterbenchmark helpen om de publieke opinie, maar ook de wetgever te laten zien dat men er alles aan doet om de waterkwantiteit te beperken, de kwaliteit te vergroten en de vervuiling terug te dringen. De overheid zou er goed aan doen om de relatieve scores van de industrie te beoordelen in plaats van af te gaan op de absolute cijfers, aldus een van de deelnemers aan de rondetafeldiscussie. De petrochemie gebruikt nu eenmaal veel water in absolute hoeveelheden, maar doet er veel aan om dat verbruik terug te dringen of afvalwater te hergebruiken of dermate te zuiveren dat het op het oppervlaktewater kan worden geloosd. Dus ten opzichte van vergelijkbare bedrijven buiten Nederland scoort de Nederlandse petrochemie juist goed. Het zou helpen als er een benchmark voor water komt per sector zodat je appels met appels kunt vergelijken. Lees het volledige artikel in Utilities 6, 2014

115

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

110

105

100

17 18 21 22 23 24 25 28 29 30 31 1

JULI

PERSONALIA Gerald Schotman wordt per 1 oktober 2014 de nieuwe directeur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Hij is sinds 2009 chief technology officer en executive vice president Innovatie en Research & Development Shell. Hij volgt Bart van de leemput op, die nu vijf jaar leiding geeft aan de NAM. Van de Leemput maakt een nieuwe stap binnen het Shell-concern, als executive vice president Operated Assets Upstream International wordt hij verantwoordelijk voor alle door Shell aangestuurde upstream-activiteiten. Jan willem van Hoogstraten, algemeen directeur van TAQA Energy, is benoemd tot voorzitter van de Nederlandse Olie & Gas Exploratie en Productie Associatie (Nogepa). Hij volgt ruud zoon op. Barend Botter, adjunct-directeur van de NAM, is benoemd tot vice-voorzitter. Shell heeft Harry Brekelmans benoemd tot director Projects & Technology. Hij zal per 1 oktober beginnen en neemt het stokje over van matthias Bichsel, die na 34 jaar het bedrijf verlaat.

BRENT RUWE OLIEKOERS

Softwareproducent Spirit it uit Eindhoven wordt overgenomen door het industriële concern aBB. Spirit IT produceert meetsystemen voor de olie- en gasindustrie. De meetsystemen kunnen exact vaststellen hoeveel olie of gas er in een olietanker of pijpleiding zit. Op die manier wordt bijvoorbeeld snel inzichtelijk hoeveel er is verkocht.

8 11 12 13 14 15 18 19 20 21 22 25

Odfjell Terminals in Rotterdam heeft het managementteam versterkt met abel noordanus (commercial manager), Gerard van Gerven (manager QHSSE), ron Bal (manager Operations) en Bas kimpel (manager Technical Services). Johan Brekelmans is benoemd tot Manager Finance a.i. Managing director Theo Olijve is bijzonder tevreden met deze benoemingen. Het bedrijf investeert de komende jaren in veiligheid, herstel van bestaande voorzieningen en de bouw van nieuwe tanks.

AUGUSTUS

PETROCHEM 09 – 2014

07_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

02-09-14 12:02

AkzoNobel verkoopt haar Paper Chemicals voor 153 miljoen euro aan Kemira. ‘We zijn tot de conclusie gekomen dat onze Paper Chemicals beter past bij een andere eigenaar, zodat wij ons kunnen concentreren op onze sterke chemische platformen’, verklaart Werner Fuhrmann, lid van het Executive Committee van AkzoNobel, de verkoop. Het onderdeel realiseerde in 2013 een jaaromzet van 243 miljoen euro. De transactie zal naar verwachting binnen zes maanden zijn afgerond. AkzoNobel wil grondstoffen uit aardolie en palmolie vervangen door duurzame algenolie. Met dat doel heeft het concern met Solazyme, gespecialiseerd in bioproducten, een meerjarige overeenkomst afgesloten voor de levering van tienduizend megaton algenolie per jaar. De twee bedrijven breiden ook de al bestaande samenwerking uit en investeren in gezamenlijke productontwikkeling. De eerste paal voor een LNG-steiger in Aqaba (Jordanië) is geslagen. BAM verwierf samen met de Ierse zustermaatschappij BAM Contractors en de lokale joint venturepartner MAG Engineering & Contracting in november 2013 de opdracht voor het ontwerp en de bouw van de Aqaba Liquefied Natural Gas (LNG) terminal. Het project verloopt volgens plan en wordt naar verwachting in april 2015 opgeleverd aan Aqaba Development Corporation. AkzoNobel gaat samen met Solar Energy Research Institute of Singapore onderzoek doen naar goedkopere productie van hoogrenderende zonnecellen met silicium wafers. Het onderdeel High Purity Metalorganics van AkzoNobel is een belangrijke leverancier van elektronische materialen voor de halfgeleider- en zonne-energie-industrie. De samenwerking is ingegeven door de groeiende verwachting dat de fotovoltaïsche sector zal kiezen voor hoogrenderende zonnecelsystemen op basis van silicium wafers.

PETROCHEM 09 – 2014

10_11_E_FCbuitenland.indd 10

FOTO: BOREALIS

FEITEN BUITENLAND

OOK BOrEALIS BOEKT EThAAN UIT VS De flexibele stoomkraker van Borealis in Stenungsund (Zweden) is de komende tien jaar verzekerd van ethaan uit de Verenigde Staten. Borealis heeft daarvoor een overeenkomst gesloten met Antero Resources. De eerste levering van ethaan is gepland voor eind 2016. In februari dit jaar sloot Borealis ook al een overeenkomst met Statoil voor de levering van ethaan. Het ging toen om een vernieuwing van een bestaand contract want Statoil levert al veertien jaar ethaan aan de kraker. Het vernieuwde contract heeft een looptijd van zeven jaar, gerekend vanaf oktober 2015. Statoil levert de ethaan vanuit haar gasfabriek in het Noorse Kårstø. De kraker in Stenungsund is een van de meest flexibele krakers in Europa. De installatie kan ethaan, nafta, propaan en butaan kraken. Toch vraagt de extra aanvoer van ethaan uit de VS wel om een investering van meerdere miljoenen in de kraker en in opslagfaciliteiten. Er zal een gekoelde ethaantank worden gebouwd en de stoomkraker heeft een upgrade nodig om meer ethaan als voeding te kunnen verwerken. Met de twee contracten in handen heeft Borealis een prachtige basis voor zijn Zweedse kraker. Hiermee kan het bedrijf de grondstofkosten drukken en is tegelijkertijd de leveringszekerheid gewaarborgd. Het goedkope ethaan uit de VS dat meekomt bij de winning van schaliegas en waar nog wel transportkosten bij komen, is een mooie aanvulling op het duurdere Noorse ethaan, waarvan de transportkosten vanwege de kortere afstand lager zullen liggen. Ook Ineos laat ethaan uit de Verenigde Staten naar Europa komen. Het bedrijf heeft al eerder dit jaar overeenkomsten gesloten met Range Resources, Consol Energy en Enterprise Products voor de levering van ethaan aan zijn krakers in het Noorse Rafnes en het Schotse Grangemouth. Zowel Ineos als Borealis kunnen op deze manier concurrerend op de wereldmarkt voor polyolfinen blijven meespelen.

ChINEzEN INVESTErEN mILjArDEN IN mEThANOLFABrIEKEN VS Twee Chinese bedrijven willen gigantische methanolfabrieken bouwen aan de Amerikaanse Gulf Coast, zo meldt C&EN. Het zou om miljardeninvesteringen gaan en de methanol, dat wordt geproduceerd uit goedkoop schaliegas, moet na transport als grondstof dienen voor de productie van olefinen in China. Fund Connell USA zegt dat het maar liefst 4,5 miljard dollar wil steken in de bouw van een methanol-fabriek met een capaciteit van 7,2 miljoen ton per jaar. Fund Connell is een joint venture van de Chinese bedrijven Sino Life Insurance en Connell Group. De enorme voorraden aardgas in Texas en de uitbreiding van het Panamakanaal in 2016 maken de vestiging in Texas City aan de Amerikaanse Gulf Coast lucratief. Daardoor wordt de productie en het transport van enorme hoeveelheden methanol goed mogelijk en dat kan de groei van de petrochemische industrie in China extra stimuleren, stelt Sino Life. Een ander Chinees bedrijf, Yuhuang Chemical, heeft eveneens plannen voor een methanolfabriek van drie miljoen ton per jaar, maar dan in St. James Parish (Louisiana). Deze zou in 2018 klaar moet zijn. Het gaat om een investering van 1,8 miljard dollar. China ziet in de methanolproductie een alternatief voor het traditionele stoomkraken om olefinen te produceren.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

02-09-14 12:04

ShELL VErKOOPT EN KOOPT SChALIEVOOrrADEN IN VS Shell verkoopt twee gasvelden in de Verenigde Staten voor in totaal 2,1 miljard dollar en neemt tegelijk schaliegrond over. Het concern verkoopt zijn gasveld in Pinedale (Wyoming) voor 925 miljoen dollar aan Ultra Petroleum en krijgt in ruil ook schaliegrond in Pennsylvania. Daarnaast doet Shell zijn gasveld in Haynesville in Louisiana over aan Vine Oil & Gas en de investeringsmaatschappij Blackstone voor 1,2 miljard dollar. In mei verkocht het concern al bijna 43.000 hectare grond in het schaliegebied Eagle Ford voor circa 639 miljoen dollar. Shell lijkt versneld af te willen van verschillende activiteiten in de wereld. De Britse krant Daily Mail melde in augustus ook al dat Shell in Nigeria overeenstemming heeft bereikt over de verkoop van vier productieblokken op het Nigeriaanse vasteland. Daarbij is een bedrag van minstens 2,5 miljard euro gemoeid.

st gelez ee

m .nl

op ww

GrOEN LIChT VOOr AmErIKAANS LNG-ExPOrT-PrOjECT Toestemming voor de export van LNG is omstreden in de Verenigde Staten. Aan de ene kant willen gasproducenten graag exporteren, aangezien de gasprijs in het buitenland veel hoger ligt dan in de VS w zelf. Bovendien kan Amerika zo profiteren van de vele mogelijkhe.p e tro c den die de wereldwijde gasmarkt biedt. Aan de andere kant staat de maakindustrie in de VS. Bedrijven vanuit de hele wereld haasten zich om in de VS te investeren, waardoor de economie groeit. Met het verschepen van de eigen energiebonnen, wordt deze ontwikkeling bedreigd. In dat spanningsveld staat het Cameron LNG-project in Louisiana (Verenigde Staten). De partners in het project gaven eind vorige week groen licht voor de bouw van een LNGfabriek die twaalf miljoen ton LNG per jaar zal produceren en exporteren. De bouw ervan begint al deze herfst en het project gaat zo’n tien miljard dollar (7,47 miljard euro) kosten. Er zullen drie LNG-treinen worden gebouwd. Productie van de eerste trein staat gepland voor begin 2018, terwijl de tweede en derde trein later in 2018 en 2019 moeten worden opgestart. De beslissing om door te gaan met het project volgt op toestemming van de Amerikaanse overheid om LNG te mogen exporteren naar landen waarmee de VS geen vrijhandelsovereenkomst heeft. Daarmee wordt export naar bijvoorbeeld Europa en Azië mogelijk. De nieuwe fabriek komt naast een bestaande LNG-fabriek te staan, maar dan één die LNG kan ontvangen. Deze is verbonden met vijf grote pijpleidingen die meerdere staten doorkruisen. Daarnaast zijn er twee ligplaatsen voor LNG-schepen en drie opslagtanks waarin 480.000 kubieke meter LNG kan worden opgeslagen. De LNG-export-fabriek profiteert zodoende van de al aanwezige infrastructuur en faciliteiten van de bestaande site.

SChALIE-OLIE zOrGT VOOr TEKOrT AAN GESChIKTE rAFFINADErIjEN IN VS Terwijl Europa al jaren kampt met een overcapaciteit, kan de raffinagesector in de Verenigde Staten het huidige succes in de olie- en gaswinning nauwelijks bijbenen. Volgens CNBC hebben de bijna 150 raffinaderijen nog geen passend antwoord op met name de schalierevolutie. Al meer dan dertig jaar is er in de Verenigde Staten geen nieuwe grote raffinaderij gebouwd. Niet verwonderlijk, want lange tijd was er in Amerika meer sprake van een overcapaciteit dan een tekort. Met name de bloei van de raffinagesector in Venezuela, Nigeria en het Midden-Oosten zorgde voor de nodige tegenwind in de VS en Europa. Maar sinds de VS zelf meer gas en olie produceert, staat de wind weer volop in de zeilen. Met name de winning van lichte schalie-olie zorgt voor nieuwe uitdagingen voor de raffinagesector. Het is niet alleen een kwestie van een te kleine totale raffinagecapaciteit, de lichte olie vraagt bovendien om specifieke installaties. Een groot deel van met name de raffinaderijen aan de Gulf Coast is ingesteld op zware ruwe olie uit verschillende internationale bronnen. En dus niet geschikt voor de nieuwe toevoer. Volgens experts duurt het ongeveer twee tot drie jaar om een raffinaderij geschikt te maken voor het lichtere schalie-olie. Bovendien zijn er met de ombouw behoorlijke investeringsbedragen gemoeid. Het kan daarom nog jaren duren voordat de Amerikaanse raffinagesector de huidige uitdagingen volledig aankan.

Een Amerikaanse zakenman is veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijftien jaar voor bedrijfsspionage bij DuPont. De in Maleisië geboren Walter Liew verkocht vijf bedrijfsgeheimen, waaronder een fabrieksontwerp voor titaniumdioxide aan de Chinese Pangang Groep. Het is voor de eerste keer in de Verenigde Staten dat een jury daadwerkelijk een straf uitdeelt voor bedrijfsspionage. Liew moet bovendien een boete betalen van 28 miljoen dollar. Naast het fabrieksontwerp verkocht Liew ook een computermodel van een chemisch proces, een stroomschema van een fabriek en een document waarin het proces en de benodigde apparatuur wordt beschreven voor het inrichten van een productielijn voor titaniumdioxide. Hij kreeg de documenten door medewerkers van DuPont om te kopen en verkocht ze vervolgens aan de Pangang Group, die in China een fabriek wilde bouwen met een capaciteit van honderdduizend ton per jaar. Sasol overweegt een GTL-plant (gas-to-liquids) te bouwen in mozambique. Het gas voor de plant zou moeten komen uit het Rovuma Basin. Eni is operator van een blok in de diepe wateren van het Rovuma Basin ten noorden van Mozambique. Het concern boorde er eind 2011 voor het eerst gas aan en was meteen laaiend enthousiast over de grootte van de vondst. Geschat wordt dat er 85 biljoen vaten olie-equivalenten aan gas te winnen valt. Met een nieuw materiaal gemaakt uit grafietvlokken in een koolstofschuim is stoom te genereren door zonneenergie te absorberen. Dat melden onderzoekers van het Amerikaanse MIT in Nature Communications. Het nieuwe materiaal kan tot maar liefst 85 procent van het binnenkomende zonlicht omzetten in stoom, veel meer dan tot nu toe met andere technieken is bereikt. Bovendien zijn er waarschijnlijk geen dure, complexe systemen (met bijvoorbeeld spiegels en lenzen) nodig om deze technologie op te schalen.

PETROCHEM 09 – 2014

10_11_E_FCbuitenland.indd 11

02-09-14 12:04

INTERVIEW

‘We willen een rol in de voorhoede’

PETROCHEM 09 – 2014

12_13_14_15_17_O_Interview.indd 12

02-09-14 13:22

Op het moment van interview is Kris Peeters in between jobs. Hij is Vlaams premier af, maar bezig met de formatie van een nieuwe federale Belgische regering. Hij zou zo maar de nieuwe Belgische premier kunnen worden. Op één punt kan hij sowieso onversneden positief terugkijken: de verbeterde relatie tussen Vlaanderen en Nederland. En de chemische industrie speelt daarin een belangrijke rol. Wim Raaijen

Wie had dat een paar jaar geleden verwacht? De politieke vriendschap tussen Vlaanderen en Nederland lijkt beter dan ooit, terwijl de belangen niet zo lang geleden nog lijnrecht tegenover elkaar stonden. Zo riepen Vlaamse politici een paar jaar geleden de burgers in hun gewest nog op om vooral geen Zeeuwse mosselen meer te eten. Dat zou ‘de Hollanders’ leren om hun beloften na te komen. Tijdens Balkenende III leken eerdere afspraken rond de uitdieping van de Westerschelde op losse schroeven te staan, waardoor de bereikbaarheid van de Antwerpse Haven voor grotere zeeschepen op zich zou laten wachten. Een Zeeuws-Rotterdams complot om de positie van de Rotterdamse haven te versterken? De Vlaamse politiek had – hoe dan ook – geen goed woord over voor de wispelturige Nederlandse regering. Het lijkt allemaal ver achter ons. Inmiddels zijn de – op het moment van interview demissionaire – Vlaamse premier Kris Peeters en zijn Nederlandse collega Mark Rutte op een gezamenlijke en zeer uitgebreide handelsmissie geweest in Texas en zijn er verschillende initiatieven voor nauwere samenwerking. Alsof het nooit anders is geweest. Kris Peeters kijkt nu overwegend posi-

tief terug op de periode van strijd in de Lage Landen. Never spill a good crisis, lijkt zijn devies. Volgens de uittredend Vlaamse premier hebben de politieke strubbelingen tussen Nederland en Vlaanderen juist een goede uitwerking gehad. ‘Het Schelde-dossier leverde moeilijke debatten op, waarbij veel mensen aan weerszijde betrokken waren. Doordat het resultaat uiteindelijk positief was, hebben de debatten de verschillende bewindslieden aan beide zijden uiteindelijk dichter bij elkaar gebracht.’ Schaliegasrevolutie Volgens de Vlaamse pers heeft het ook zeker meegeholpen dat er een goede klik is tussen premiers Peeters en Rutte. ‘Oh, dat zal zeker meespelen,’ bevestigt de voormalig Vlaamse premier luchtig, ‘maar ook het contact met Balkenende was daarvoor goed hoor.’ Het zou te veel een simplificatie zijn om het alleen daaraan toe te schrijven. Peeters: ‘Heel belangrijk was het verbeterde contact op meerdere politieke niveaus.’ Door gouverneurs en commissarissen van de koning is volgens hem veel goed werk verzet. ‘Zo heb ik veel respect voor bijvoorbeeld Carla Peijs. Die heeft met haar collega’s van andere gewesten veel

Kris Peeters: ‘We moeten juist heel alert zijn en de uitdaging aangaan. Onvlaams? Misschien wel, maar het voelt goed. Heel goed zelfs!’ PETROCHEM 09 – 2014

12_13_14_15_17_O_Interview.indd 13

02-09-14 13:22

betekend voor de Vlaams-Nederlandse samenwerking. Mensen maken echt het verschil.’ Ook is Peeters zeer te spreken over de captains of industry. ‘Die weten precies waarover ze het hebben.’ Op 4 juni 2011 was er een historische bijeenkomst in Noord-Brabant op initiatief van de Nederlandse minister Schultz. In het tweede deel van de bijeenkomst mochten ook topmensen uit met name de chemische industrie aanschuiven. ‘Ik heb zeer goede ervaringen met CEO’s uit de chemie. Zelf ben ik natuurlijk geen industrieel, maar ik ben zeer onder de indruk van wat zij en de chemische industrie te bieden hebben.’ Volgens Peeters maakt de petrochemie in Vlaanderen zich op voor een grote transitie naar een veel duurzamere chemische industrie. Daar is hij heel positief over. Allicht vormen verduurzaming en verdere grensoverschrijdende integratie van industriële ketens een goed antwoord op bijvoorbeeld de schaliegasrevolutie in de Verenigde Staten en andere mondiale economische uitdagingen. ‘Verduurzaming zal de sector helpen om zijn positie te behouden en zijn rol te spelen als motor van een bio-based economie van de toekomst.’ Noordrijn-Westfalen Volgens Peeters is met name een gezonde chemische industrie van cruciaal belang voor de economie in de Delta. ‘De delta van Vlaanderen en Nederland heeft de meest gediversifieerde productie van chemicaliën en kunststoffen in de wereld. Daarbij komt dat de chemiedelta hoofdzakelijk exportgericht is. Ongeveer tachtig procent van de productie wordt wereldwijd geëxporteerd. Een samenwerking tussen de Rotterdamse en Antwerpse industriële havens zorgt dus voor grote synergie. Samenwerking zet de regio op de kaart als een toplocatie voor de chemie, die kan rekenen op uitstekende logistieke ondersteuning. Vergeet vooral ook niet dat de chemische industrie in Vlaanderen en Nederland samen goed zijn voor een toegevoegde waarde van 24 miljard euro. Ze vertegenwoordigen meer dan dertig procent van de Europese chemische in- en uitvoer en meer dan vijftien procent van de Europese productiecapaciteit van chemicaliën. En samen met het Duitse achterland vormen Vlaanderen en Nederland 14

PETROCHEM 09 – 2014

12_13_14_15_17_O_Interview.indd 14

02-09-14 13:22

het zwaartepunt van de chemische industrie in Europa.’ Dat hier voldoende kansen liggen voor versterking van de economieën aan weerzijden, daarover waren Vlaamse en Nederlandse regeringen het snel eens. Op een tweede Vlaams-Nederlandse top op 8 oktober 2013 in Maastricht werd daarom onder meer afgesproken om een gezamenlijke toekomstgerichte chemiestrategie te ontwikkelen. Bij deze top waren beide premiers en verschillende bewindslieden van weerzijden aanwezig. Belangrijk was om eerst in kaart te brengen welke uitdagingen de chemische industrie heeft. Om vervolgens acties te formuleren die Nederland en Vlaanderen – en waar mogelijk ook NoordrijnWestfalen – kunnen nemen om de toekomst van de chemie in deze regio zeker te stellen. Peeters: ‘Het chemiecluster in dit totale gebied is groter dan waar ook ter wereld. Daarom is het belangrijk ook de samenwerking te zoeken met het Duitse achterland. Ik heb de premier van de deelstaat Noordrijn-Westfalen er inmiddels intensief over gesproken. Die

‘Ik heb zeer goede ervaringen met CEO’s uit de chemie. Ik ben zeer onder de indruk van wat zij en de chemische industrie te bieden hebben.’ ziet ook veel mogelijkheden voor samenwerking.’ Onvlaams? In de eerste fase hebben de economieministers een beroep gedaan chemie-organisaties Essenscia en VNCI, die inmiddels samen een rapport hebben geschreven als basis voor een gezamenlijke energiestrategie voor de chemische industrie in de Delta. Begin mei kreeg Peeters het rapport overhandigd van Essenscia en kreeg hij meteen de boodschap mee dat de energiekosten niet verder moeten oplopen. Gedelegeerd bestuurder van Essenscia Vlaanderen, Frank Beckx tijdens de overhandiging: ‘De Vlaamse regering heeft al belangrijke stappen ondernomen met de hervorming van de groene stroomcertificaten en de indirecte emissiecompensatie. Bijkomende maatre-

gelen zijn echter nodig want de meerkosten op elektriciteit blijven oplopen. De gasprijzen kunnen competitiever worden door diversificatie van de aanvoerroutes. Bovendien vragen we een objectieve analyse van het schaliegaspotentieel in Europa niet uit de weg te gaan.’ Peeters deelt de bezorgdheid van de chemische industrie in Vlaanderen. ‘Mij is ook ter ore gekomen dat veel grote chemiebedrijven hun positie in de Delta heroverwegen. Die signalen bereiken ons heel snel omdat we in Vlaanderen de meest open economie ter wereld hebben. Daardoor hebben we al eerder een wake up call gehad in 2009/2010 onder andere door het sluiten van de Opelfabrieken.’ Peeters besloot met zijn regering om het vanaf dat moment over een andere boeg te gooien. ‘We willen een rol in de voor-

PETROCHEM 09 – 2014

12_13_14_15_17_O_Interview.indd 15

02-09-14 13:22

Total integrated solutions for downstream? Absolutely.

We provide fully integrated power, automation, safety and telecoms solutions for oil refineries, heavy oil conversion and associated downstream processes. A partnership with ABB means world class expertise and continuity. By providing integrated products and solutions as the Main Automation Contractor (MAC) and the Main Electrical Contractor (MEC), we minimize customersâ&#x20AC;&#x2122; risks, project delivery time and optimize the operational benefit of the installed system. ABB is your ideal partner to extend your refinery boundaries. www.abb.com/oilandgas

www.abb.com/oilandgas

Downstream_ADV___Tipo_D_EN.indd 1 16_ABB.indd 1

07-05-14 09:40 10:36 02-09-14

hoede. Dat we de meest open economie in de wereld hebben, moeten we vooral als kracht inzetten. We moeten vooral niet afwachten.’ Dat besluiten over de toekomst van fabrieken in Vlaanderen bijna altijd elders worden genomen, kan afhankelijk maken en reactief. Echter de aanwezigheid van productielocaties van verschillende grote internationale bedrijven, kan volgens de premier ook een belangrijke troef zijn. Misschien dat het “kleine Vlaanderen” in het verleden een afwachtende pose had ingenomen, zo niet het kabinet van Peeters. Ook hier wilde hij de urgentie die de crisis met zich meebracht, niet verspillen: ‘We hebben het momentum juist gebruikt om korter op de bal te gaan spelen. We moeten juist heel alert

zijn en de uitdaging aangaan. Onvlaams? Misschien wel, maar het voelt goed. Heel goed zelfs!’ Innovate or die Anders dan voorheen wil Vlaanderen in Europa het voortouw nemen op industrieel gebied. Peeters kwam met een ambitieuze boodschap in Het Nieuw Industrieel Beleid dat hij nadien in gang heeft gezet: ‘We verhelen niet dat we met Vlaanderen een pioniersrol willen spelen in de voorbereiding van een nieuw industrieel tijdperk.’ Tot zijn genoegen ziet de Vlaamse premier ook verschillende initiatieven tot wasdom komen. Een mooi programma volgens Peeters is FISCH, Flanders Innovation Hub for

‘We willen een rol in de voorhoede. Dat we de meest open economie in de wereld hebben, moeten we vooral als kracht inzetten.’

Sustainable Chemistry, geïnitieerd door Essenscia Vlaanderen en het Vlaamse onderzoekscentrum VITO. FISCH is een forum waar kleine, middelgrote en grote bedrijven uit de Vlaamse industrie door open samenwerking duurzame (bio) chemische oplossingen realiseren. Volgens Peeters kunnen dergelijke initiatieven ook prima grensoverschrijdend zijn. En dat het initiatief voor onder andere FISCH vanuit de industrie komt, juicht Peeters alleen maar toe. Ook op het gebied van samenwerking tussen de Vlaamse en Nederlandse industrie ligt de bal volgens hem vooral bij de bedrijven zelf. Peeters: ‘De overheden kunnen en willen dat natuurlijk wel faciliteren! Ik denk dan aan interregionale onderzoeksprogramma’s of het werken aan gezamenlijke infrastructuur, zoals de samenwerking tussen de Biobased Economy Plant in Gent en het trainingscentrum in biobased technology in Terneuzen. Dit is mede tot stand gekomen door gezamenlijke financiering van 21 miljoen euro, waarbij het Vlaamse gewest, Nederland en de Europese Commissie ieder zeven miljoen euro bijdragen.’ Om het nog wat stelliger te onderstrepen, voor de chemische industrie in de Lage Landen is de urgentie enorm: “Innovate or die”. Het is de boodschap van de Vlaamse premier aan de industrie, maar ook aan de samenleving. Innovatie moet wel de ruimte krijgen die het nodig heeft. Voormalig Essensciavoorzitter Frank Coenen maakte zich een half jaar geleden in Petrochem nog grote zorgen over het conservatisme in de samenleving als het gaat om innovatie: ‘Er heerst een enorme aversie tegen risico’s. Willen we echter mee blijven spelen in de wereld dan zullen we moeten innoveren en bijvoorbeeld gen- en nanotechnologie niet bij voorbaat in de ban doen.’ Volgens Peeters moet er inderdaad voldoende maatschappelijk draagvlak worden gecreëerd voor innovatie, ook op terreinen die wat gevoeliger liggen. ‘Op dat vlak heeft de triple helix, de samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en wetenschap, een belangrijke rol. In Het Nieuw Industrieel Beleid is dat misschien wel het belangrijkste uitgangspunt van onze regering geweest. We moeten allen de handen aan de ploeg slaan.’ W

PETROCHEM 09 – 2014

12_13_14_15_17_O_Interview.indd 17

02-09-14 13:22

18_schneider.indd 1

02-09-14 09:40

SCHALIEGAS

Kraker in Teesside schakelt over op ethaan

Sabic gaat zijn kraker in Teesside (Verenigd Koninkrijk) ombouwen zodat deze voortaan ethaan kan omzetten in bouwstenen voor de chemie. Daarmee speelt het bedrijf in op de nieuwe kansen die Amerikaans schaliegas biedt. Liesbeth Schipper

Europese raffinaderijen staan al jaren onder druk vanwege overcapaciteit, maar nu heeft de schaliegas-boom in de Verenigde Staten daar nog een schepje bovenop gedaan. De concurrentie met Amerikaanse raffinaderijen is nu al moordend vanwege de lage energie- en grondstofkosten aldaar door de overvloedige

winning van schaliegas. En er zullen om dezelfde reden alleen maar meer krakers bij worden gebouwd, die hun producten niet alleen naar groeimarkt AziĂŤ, maar ook naar Europa zullen verschepen. Niets doen is geen optie. Daarom steken bijvoorbeeld Total en ExxonMobil beide een miljard euro in hun Antwerpse raffinaderijen om mee te kunnen blijven spelen in de wereldmarkt. Feed flexibility Thema bij alle investeringen in Europese raffinaderijen is feed flexibility. Als krakers willen overleven, is het een absolute noodzaak dat ze flexibel zijn in hun voeding. Alleen op die manier kunnen raffinaderijen hun marges in stand houden en verbeteren. Sabic neemt die stap nu dus ook voor zijn kraker in Teesside. Als deze ethaan kan verwerken, wordt het bedrijf minder afhankelijk van olie en kan het profiteren van het goedkope ethaan, dat meekomt bij de winning van scha-

Als krakers willen overleven, is het een absolute noodzaak dat ze flexibel zijn in hun voeding. Alleen op die manier kunnen raffinaderijen hun marges in stand houden en verbeteren.

liegas in de Verenigde Staten. De upgrade van de kraker moet in 2016 rond zijn. Sabic hoopt dat de raffinaderij vanaf dat moment niet alleen in de Europese maar ook op de wereldmarkt weer kan meespelen. De kraker kan per jaar 865 kiloton etheen, 400 kiloton propeen en 100 kiloton butadieen produceren. Achterstand Het bedrijf lijkt daarmee een achterstand te hebben op enkele Europese concurrenten. Zo is de kraker van Borealis in Stenungsund (Zweden) al een van de meest flexibele krakers in Europa. De installatie kan ethaan, nafta, propaan en butaan kraken. De krakers van Ineos in het Noorse Rafnes en het Schotse Grangemouth zijn eveneens al geschikt voor ethaan als grondstof. Ineos heeft ook al overeenkomsten gesloten met drie Amerikaanse leveranciers van ethaan. De eerste leveringen voor de kraker in Rafnes en Grangemouth zijn gepland voor 2016. Borealis laat eveneens ethaan uit de Verenigde Staten naar Europa komen. Voor de kraker in Stenungsund is de eerste levering gepland voor eind 2016. Overigens moet Borealis wel meerdere miljoenen investeren in een upgrade van de kraker, zodat deze meer ethaan als voeding kan verwerken. n

PETROCHEM 09 â&#x20AC;&#x201C; 2014

19_U_artikel.indd 19

02-09-14 13:12

PROJECT

Weinig tegenslag polyolenproject Huntsman De nieuwe polyolenfabriek, project Capstone van Huntsman, is in Heijningen (Noord-Brabant) gebouwd en in vier delen naar Rotterdam getransporteerd. Deze prefabricatie is veiliger en heeft tijdwinst opgeleverd. Eenmaal op zijn plaats was het niet een kwestie van even de sleutel omdraaien. Alles moest nog worden aangesloten en bij het testen kwamen de onvermijdelijk praktische problemen aan het licht, maar bij een vergelijkbaar project zou commissioning manager Sjaak Legerstee het weer zo doen. Wim Raaijen

‘Het is bij de bouw van nieuwe installaties net als bij de routeplanning van mijn TomTom. Als ik naar Utrecht ga, dan geeft hij een aankomsttijd aan, maar er hoeft onderweg maar iets te gebeuren en ik ben gewoon later. Tegenwoordig wordt onder druk van hoofdkantoren, onder financiële druk of algehele tijdsdruk in een planning al gauw uitgegaan van ideale omstandigheden. Je mag je echter bij de bouw van complexe chemische fabrieken gelukkig prijzen als er niets geks gebeurt. Om de vaak opgelegde planning te halen, moet er niks misgaan.’ Commissioning manager Sjaak Legerstee van Huntsman is blij dat zowel de projecten Keystone – de bouw van een nieuwe MDI Splitter in 2012 en 2013 – en Capstone nu voortvarend zijn gelopen. De nieuwe polyolenfabriek had begin augustus al drie test-batches gedraaid en het ziet ernaar uit dat de installatie aan het einde van 2014 op volledige capaciteit van dertig kiloton per jaar draait. ‘Maar ik ben gewoon

blij dat we tijdens het project weinig tegenslag hebben gehad’, stelt de ervaren Legerstee, die al 37 jaar op de site in Botlek Rotterdam werkt en in die tijd veel nieuwbouwprojecten voorbij heeft zien komen. De realiteit is vaak weerbarstig waardoor te optimistisch opgestelde planningen niet haalbaar blijken te zijn. ‘Er hoeft maar iets te gebeuren en je loopt vertraging op.’ Dat had ook zo maar met het Capstoneproject kunnen gebeuren, stelt hij realistisch. Zo bleef het project met enig geluk binnen de planning dankzij de extreem zachte winter. Uniek aan de bouw van de polyolenfabriek was dat het elders, in Noord-Brabant, door de FB Group is gebouwd en in vier modules naar Rotterdam is getransporteerd. Legerstee: ‘De bouw is eigenlijk te laat op gang gekomen, maar door de zachte winter kon de FB Group er continu met volle kracht aan blijven werken. Daardoor kon de installatie op tijd naar Rotterdam worden verplaatst. Op een paar tests na was op dat moment alles

SPECTACULAIR TRANSPORT NIEUWE FABRIEk Scan de foto en bekijk het filmpje Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

Eind februari werd de vierhonderd ton wegende nieuwe polyolenfabriek van Huntsman in 1,5 dag vanuit het NoordBrabantse Heijningen getransporteerd naar Rotterdam. Voor het transport door Mammoet hebben aannemer FB Group en ingenieursbureau Tebodin de installatie in vier modules gescheiden. Anders zou het transport veel duurder zijn uitgevallen, zo niet onmogelijk zijn geworden. Van het spectaculaire transport mocht Petrochem een filmverslag maken.

PETROCHEM 09 – 2014

20_21_23_25_R_artikel.indd 20

www.ilinqs.tv/p2v/4320

02-09-14 12:33

volgens planning gedaan. Maar het had niet een langere periode moeten vriezen. Dat geluk moet je dus hebben.’ Directe tijdwinst Overigens is Legerstee zeker tevreden over de modulaire aanpak en de bouw van de installatie buiten het Huntsman-terrein en ook over de rol van FB Group daarbij. Niet iedere nieuw te bouwen installatie is er geschikt voor, maar bij een soortgelijk

met installaties waar gevaarlijke stoffen door stromen, met hoge tempraturen en onder druk. Dat alleen al beperkt het risico enorm.’ Een belangrijk voordeel was ook de tijdwinst die de off site bouw opleverde. ‘Omdat de constructie buiten ons terrein plaatshad, hoefden we bijvoorbeeld niet op een bouwvergunning te wachten.’ En ook tijdens het bouwen zelf leverde deze aanpak tijdwinst op. Indirect doordat het

‘Bij de bouw van een fabriek heb je weinig aan een spreadsheet van het management.’ project zou hij er zo weer voor kiezen. In dit geval heeft het behaalde voordeel de keuze gerechtvaardigd. ‘Allereerst is het bouwen van een fabriek buiten een draaiende fabriekslocatie gewoon veiliger. Je zit niet midden in een risicovolle omgeving

bouwpersoneel minder kilometers woonwerkverkeer hadden en er veel minder werkvergunningen nodig waren. Ook was er minder tijdverlies door bijvoorbeeld standaard procedures aan de poort. Maar er was eveneens directe tijdwinst.

Legerstee: ‘Een voordeel was bijvoorbeeld dat de installatie in aanbouw aan alle kanten eenvoudig te benaderen was. Daardoor kon er tegelijkertijd van meer kanten aan worden gewerkt. Dat was hier op het terrein niet mogelijk geweest, omdat de nieuwe installatie in bestaande installaties moest worden ingepast.’ En dan is er natuurlijk altijd de vraag of de nieuwe aanpak ook financieel voordeel heeft opgeleverd. Als je tijdwinst in geld omzet, dan waarschijnlijk wel. Natuurlijk leveren minder procedures ook financiële besparingen op. Echter het transport van vier enorme modules van Heijningen in Noord-Brabant naar Rotterdam is ook een significante investering. Maar wil je een mogelijk financieel voordeel zien in de off site bouw, dan moet die vooral komen van het verkorten van de tijd tussen investeringsbeslissing en productie. Daardoor kan eerder omzet wordt gegenereerd met de nieuwe installatie.

PETROCHEM 09 – 2014

20_21_23_25_R_artikel.indd 21

02-09-14 12:33

Weer een I/O wijziging. Oeps. Dus een nieuw bedradingsschema. Een nieuw marshalling ontwerp. En ook een nieuwe kastâ&#x20AC;Ś Kon ik dat allemaal maar laten verdwijnen!

DAT KAN GEWOON Electronic Marshalling- geen extra werk, geen nieuw ontwerp en geen hoofdpijn meer. Met DeltaV Electronic Marshalling kunt u I/O wijzigingen doorvoeren, waar en wanneer u wilt, zonder engineeringskosten of opschorten van uw planning. Onze DeltaV CHARacterisation Module (CHARM) elimineert kruisbedrading van het marshallingpaneel naar de I/O kaart, ongeacht het signaaltype, zodat u geen voorgeschreven specificaties nodig hebt. Al deze kabels, weg. De extra tijd en engineering, weg. Kijk zelf hoe eenvoudig het is. Ga naar www.IOondemandcalculator.com of bel +31 70 413 66 66

Bezoek ons op stand 11C046 Het Emerson logo is een merknaam en een service merknaam van Emerson Electric Co. ÂŠ2014 Emerson Electric Co.

115696 ins53_DeltaVeraseYCDT_Petro_v4.indd 1 22_emerson01.indd 1

12/08/2014 15:42 02-09-14 09:40

‘Ik ben absoluut een groot voorstander van innovatie, maar het toepassen nieuwe technologie vraagt wel om uitgebreide voorbereiding en begeleiding door met name ervaren mensen uit de praktijk.’ Vragen om moeilijkheden Toen de installatie eind februari na verscheping op zijn plaats stond, begon voor Legerstee pas het echte werk. En heel anders dan een normale commissioning was het niet. ‘Er waren zelfs collega’s die dachten dat we de installatie nadat hij op zijn plaats was gezet met een paar eenvoudige handelingen aan de praat konden krijgen. Maar dat is natuurlijk naïef.’ Niet alleen moest de nieuwe fabriek aan maar liefst 22 pijpleidingen worden aangesloten, ook moesten verschillende ondersteunende installaties

nog geheel of gedeeltelijk worden gerealiseerd. Denk aan de sprinklerinstallatie, de elektrische installatie, isolatie en meer. Bij het Capstone-project zijn tal van opdrachtnemers betrokken geweest die ieder op hun eigen terrein een bijdrage leverden. Cofely voor het aansluiten van de pijpleidingen, Qualm voor de civiele zaken, Imtech voor de elektrische installatie en bijvoorbeeld Cegelec voor de sprinklerinstallatie. Legerstee: ‘Voor onze partner Tebodin was het weer een hele klus om als interface voor al deze partijen op te treden.’

En naast de complexiteit van alle werkzaamheden die nog moesten gebeuren, komen er bij het testen nog altijd tal van fouten aan het licht, weet Legerstee als geen ander. ‘Dat zal altijd zo blijven’, stelt hij. ‘Een ventilator die bijvoorbeeld verkeerd om in een pomp was geïnstalleerd.’ Bovendien kan alles er in het ontwerp fantastisch uitzien, in de praktijk zijn er vaak veel aanpassingen nodig om de installatie werkelijk te laten doen, waarvoor die is ontworpen. ‘Dat is nog steeds zo en ook dat zal altijd zo blijven’, stelt Legerstee. ‘Ik moet wel zeggen dat 3D-modellen alles veel gemakkelijker hebben gemaakt. Zo zijn we bij de nieuwe polyolenfabriek in de praktijk geen problemen met dimensies tegengekomen. Dat was vroeger wel eens anders. Je kon niet altijd van papier af een volledig beeld krijgen van de installaties. Met 3D-modellen kun je vooraf langs alle heikele punten lopen en die oplossen.’ Wat dat betreft is er de afgelopen decennia wel veel veranderd. Ervaren mensen Toch blijft het bouwen van een fabriek nog grotendeels mensenwerk. En net als de kersverse Plant Manager of the Year Frans Scheeren van OCI Nitrogen in de vorige editie van Petrochem, wil Sjaak Legerstee een lans breken voor het beoordelend vermogen van ervaren mensen. ‘Bij de bouw van een nieuwe installatie of bijvoorbeeld bij grote onderhoudstops is het oordeel van ervaren mensen heel belangrijk. Ervaren wachtchefs en operators kunnen vaak in één blik zien of iets bijvoorbeeld niet klopt. Ik heb laatst een rapport gelezen dat de bouw van 25 nieuwe fabrieken analyseerde. Daarvan zijn er vier uiteindelijk niet eens in gebruik genomen. Daarnaast liep het overgrote deel bij de DIGITALE LONGREAD Wordt het off site bouwen van hele chemische fabrieken een trend? Of is het gewoon een leuke optie in specifieke gevallen? En hoe zit het eigenlijk met de mogelijkheden voor onderhoud buiten de productielocatie? Lees meer over off site en modulair bouwen in de digitale longread op www.petrochem.nl

PETROCHEM 09 – 2014

20_21_23_25_R_artikel.indd 23

02-09-14 12:33

PROJECT HUNTSMAN FOR HUNTSMAN’S CAPSTONE PROJECT FB GROUP HAS BUILT THE ISBL MODULE. A PREFABRICATED MODULE WITH OVERALL DIMENSIONS OF 21 X 12 X 16 METER AND TOTAL WEIGHT OF 410 TONS. THE UNIT WAS TRANSPORTED OVER WATER TO SITE IN FOUR SECTIONS ALLOWING EASY RE-ASSEMBLY.

YOU NAME IT, WE BUILD IT. FB GROUP

The FB Group provides customers worldwide with complete modules, process packages, piping systems, structural steel works and various types of equipment. Located near open water facilities we have excellent opportunities for direct shipment to any place in the world. The FB Group is a young and dynamic organisation where flexibility, enthusiasm, quality and good workmanship are combined with a ‘no-nonsense’ philosophy.

Our ‘custom made’ units include for detailed engineering, project-management, procurement, in-house fabrication and are fully assembled and tested prior to shipment to minimize site construction time, reduce safety risks at site and shorten project execution times. Interested in how FB Group could contribute to a successful performance of your projects? Please contact our offices at + 31 (0)167 52 50 00 or visit our website: www.fbgroup.nl

With experienced and well trained personnel we are able to provide unique and quality products with competitive delivery times to our customers.

FB Group Sluisweg 17 4794 SW Heijningen

24_FB.indd 1

T: +31 (0) 167 52 50 00 F: +31 (0) 167 52 47 17 E: info@fbgroup.nl

02-09-14 09:40

bouw vertraging op. Slechts vijf waren redelijk binnen de planning klaar. Wat bleek? Bij de projecten die misgingen is er onder druk van het management niet of nauwelijks geluisterd naar ervaren mensen in het veld. Dat is echt vragen

om moeilijkheden. Bij de bouw van een fabriek heb je weinig aan een spreadsheet van het management.’ De topdown-benadering wordt helemaal problematisch als ook nog nieuwe technologie moet worden ingepast. ‘Alles wat

SNELHEID TROEF BIj PREFABRICATIE POLyOLENFABRIEk Project Capstone, de grondige uitbreiding van de polyolenfabriek van Huntsman in Rotterdam, maakte flink vaart. Pas in september vorig jaar is aannemer FB Group met de bouw begonnen op haar eigen terrein in Heijningen. Eind 2014 zal de fabriek naar verwachting met volle capaciteit draaien. Uniek aan het project is de modulaire bouw, op een andere locatie dan de eigen Huntsman-site. In de olie- en gaswinning is deze manier van bouwen de gewoonste zaak van de wereld. In de chemische industrie is een dergelijke grootschalige prefabricatie niet gewoon, maar het lijkt wel voordelen te hebben als er snelheid moet worden gemaakt. Voor het bouwen op een chemieterrein is namelijk een tijdrovend vergunningtraject nodig. Dat terwijl lassers, fitters en installateurs net zo goed hun werk kunnen doen op een bouwplaats elders in een minder kwetsbare omgeving. Echt goedkoper is het misschien niet, maar doordat de tijd tussen investeringsbeslissing en daadwerkelijke productie significant wordt verkort, kan sneller op de markt worden gereageerd. En tijd is ook geld. Vier delen Om de modules in Rotterdam te krijgen, splitsten specialisten van Huntsman, aannemer FB Group en ingenieursbureau Tebodin de installatie, die zo’n vierhonderd ton weegt, op in vier delen. Na het transport eind februari werd de nieuwe installatie eerst geïntegreerd in de huidige polyolenfabriek, waarna de fabriek in het tweede kwartaal uitgebreid werd getest en voorbereid op ingebruikname. In juli werd de eerste batch gedraaid, die al bijna binnen de specificaties was. De tweede en derde batch waren al van verkoopbare kwaliteit. Het is de bedoeling dat de productie de komende maanden zodanig wordt opgeschaald dat de fabriek eind 2014 naar verwachting op volle toeren zal draaien. Dertig kiloton per jaar De gemoderniseerde fabriek moet via de nieuwe technieken en snellere doorlooptijd de productiecapaciteit voor polyolen verhogen naar dertig kiloton per jaar. Tegelijkertijd liet Huntsman ook twee opslagtanks bouwen en plaatsen voor de opslag van het product. Huntsman gebruikt polyolen als monomeer in combinatie met di-isocyanaten voor de productie van polyurethanen. Dit product wordt onder meer gebruikt in matrassen, stoelbekleding, gebouwisolatie en koelkasten.

je voor het eerst doet, kost gewoon meer tijd. Ik ben absoluut een groot voorstander van innovatie, maar het toepassen van nieuwe technologie vraagt wel om uitgebreide voorbereiding en begeleiding door met name ervaren mensen uit de praktijk. Want op papier lijkt alles mooier. Uit onderzoek blijkt dat er een duidelijk verband is tussen het aandeel nieuwe technologie en bijvoorbeeld de vertraging van projecten.’ Ook kan de kwetsbaarheid van een installatie in het kleinste detail zitten, weet Legerstee uit ervaring. Een goede voorbereiding en goede begeleiding tijdens de bouw en het testen zijn daarom essentieel. ‘Wat dat betreft heb ik veel respect voor Japanners. Bij een investeringsproject bereiden ze die zich altijd heel grondig voor. Dat bespaart ze vaak een hoop ellende bij de bouw en de opstart van de nieuwe installatie.’ Meester Een goede voorbereiding, een klein team met ervaren mensen, goede samenwerking met partners en tal van toeleveranciers, en enig geluk met de omstandigheden zorgen ervoor dat de nieuwe polyolenfabriek van Huntsman in Rotterdam naar verwachting binnen enkele maanden op volle toeren draait. Legerstee wil er nog even bij blijven om honderd procent zeker van zijn zaak te zijn. ‘Bij het vorige project, Keystone, ben ik er na de eerste productiedatum nog vijf maanden bij betrokken gebleven, maar toen moest ik het wel overdragen. Dat zal nu waarschijnlijk korter zijn. Er wacht mogelijk een nieuw project.’ Misschien wel de laatste van Legerstee, die binnen enkele jaren pensioengerechtigd is. Huntsman moet dan op zoek naar een andere meester op het gebied van commissioning. n

PETROCHEM 09 – 2014

20_21_23_25_R_artikel.indd 25

02-09-14 12:33

Longread

Polyolen-project Huntsman Wordt het off site bouwen van hele chemische fabrieken een trend? Of is het gewoon een leuke optie in specifieke gevallen? En hoe zit het eigenlijk met de mogelijkheden voor onderhoud buiten de productielocatie?

Lees meer over off site en modulair bouwen in de digitale longread op

www.petrochem.nl

26_longread_advertentie.indd 28

02-09-14 16:04

PROJECT-UPDATE

Project: ExxonMobil Antwerpen Bijzonderheden: Bouw van een delayed coker unit die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen. Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen

Project: Onderzoek pijpleidingroute Bijzonderheden: Het gaat eerst om een ruimtelijk en technisch vooronderzoek en vervolgens een plan van aanpak voor de verdere planvorming, ontwikkeling en realisatie.

ExxOnMOBil sTEEkT MilJARD DOllAR in AnTWERPEn ExxonMobil investeert omgerekend 730 miljoen euro in zijn Antwerpse raffinaderij. Er komt een zogeheten delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel. Het is voor het concern een investering voor de lange termijn in zijn ‘strategische raffinaderij’ in Antwerpen.

VlAAnDEREn OnDERzOEkT PiJPlEiDingROUTE AnTWERPEn-RUhRgEBiED Samen met onder andere het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen onderzoekt de Vlaamse regering waar het beste een nieuwe pijpleidingroute kan worden aangelegd op de as Antwerpen-Limburg-Ruhrgebied. Doel is een ruimtelijk plan voor een leidingstraat van gemiddeld zeventig meter breed. Door de verschillende leidingen zullen dan verschillende chemische stoffen worden getransporteerd. Volgens het havenbedrijf in Antwerpen zijn extra pijpleidingen naar het Ruhrgebied nodig, terwijl de huidige ruimtelijke plannen weinig tot geen ruimte bieden.

Opdrachtgever: Vlaamse regering Waar: Vlaanderen

Project: Pijpleiding voor hergebruik restwarmte Bijzonderheden: Restwarmte van de raffinaderij van Zeeland Refinery zal via een pijpleiding worden getransporteerd naar de naastgelegen bedrijven Martens Havenontvangst installatie en Covra. Waar: Vlissingen

Project: Power-to-gas Eemshaven Bijzonderheden: Bouw van een syngas-installatie en een power to gas-installatie die overtollige elektriciteit gebruikt om water te splitsen in waterstof en zuurstof.

DUURzAME REsTWARMTE-kOPPEling VlissingEn-OOsT Verschillende partijen in de haven van Vlissingen (het Sloegebied) gaan samenwerken om restwarmte opnieuw te gebruiken. De raffinaderij van Zeeland Refinery (Total/ Lukoil) heeft zeer bruikbare energie in de vorm van restwarmte beschikbaar, die nuttig kan worden toegepast bij de naastgelegen bedrijven Martens Havenontvangst installatie en Covra. De warmte wordt op 130 graden afgevangen bij Zeeland Refinery waarna deze via pijpleidingen wordt getransporteerd naar Martens, die deze energie gebruikt om ingezamelde afgewerkte olie (sludge) te verwerken tot schone bruikbare stookolie. Daarnaast zal Covra de warmtestroom gebruiken voor klimaatbeheersing in de opslagplaatsen voor nucleair afval, waarna het water is afgekoeld tot 70 graden en kan worden hergebruikt als koelwater door Zeeland Refinery.

VOllEDig gEïnTEgREERDE POWER-TO-gAs-insTAllATiE In Delfzijl wordt binnen twee jaar de eerste grootschalige, volledig geïntegreerde powerto-gas-installatie ter wereld gebouwd (twaalf megawatt). De eerste stap is de bouw van een syngas-installatie die synthesegas maakt van getorreficeerde biomassa. Daarna volgt een power-to-gas-installatie die overtollige elektriciteit gebruikt om water te splitsen in waterstof en zuurstof. De waterstof kan worden afgezet bij de industrie in de Eemshaven terwijl de zuurstof nodig is bij de productie van syngas.

Opdrachtgever: onder meer Torrgas, Siemens, Stedin, Gasunie en A.Hak Waar: Delfzijl

Meer projecten op www.petrochem.nl

27_I_Projectenupdate.indd 27

PETROCHEM 09 – 2014 27

02-09-14 12:16

PROJECT

Turret op transport Ruim drie jaar geleden gaf Shell groen licht voor de bouw van Prelude FLNG, een drijvende LNG-fabriek waarin gas uit het Australische Prelude-veld direct vloeibaar zal worden gemaakt voor transport. Inmiddels krijgt het schip steeds meer vorm. In augustus werd een belangrijk onderdeel van het schip verscheept naar de werf in ZuidKorea.

aan de zeebodem om het op z’n plek boven het gasveld te houden. Het is de as waar het schip omheen kan draaien al naar gelang de wind en de stroming. Via de turret komen ook de flexibele pijpleidingen vanaf de zeebodem binnen. Prelude Shell bouwt Prelude FLNG voor een gasveld dat zo’n tweehonderd kilometer uit de kust van Australië is gevonden. Het veld ligt te ver weg om een pijpleiding naar het vaste land aan te leggen, maar is te groot om niets mee te doen. Shell besloot daarom het gas ter plekke vloeibaar te maken en vervolgens te verschepen. Daarvoor is een LNG-fabriek op een schip nodig: Prelude FLNG.

FOTO’S: SHELL

Liesbeth Schipper

Hij zou groot worden, het schip dat Shell bouwt om ver uit de kust van Australië gas te winnen uit het Preludegasveld. De afmetingen zijn nooit een geheim geweest – 488 bij 74 meter – en toch blijft het telkens weer indrukwekkend om te zien. Eind vorig jaar werd de romp van het immense LNG-schip, bijna een halve kilometer lang (!), al te water gelaten. Halverwege augustus werd het grootste deel van de turret, bijna honderd meter hoog, op transport gezet van Dubai naar Zuid-Korea, waar het schip wordt gebouwd. De turret is onderdeel van het afmeersysteem van het schip. Met gigantische kettingen en kabels wordt het element in de boeg van het schip vastgemaakt

PETROCHEM 09 – 2014

28_29_Q_artikel.indd 28

02-09-14 12:31

Dat klinkt eenvoudig, maar is het zeker niet. De drijvende LNG-fabriek moet vijfmaal kleiner in oppervlak zijn dan een qua capaciteit even grote installatie

op land. Een LNG-fabriek laat zich dus niet zomaar op een schip plaatsen. Om aardgas af te koelen naar -162 graden Celsius is een serieuze fabriek nodig.

Die bestaat bijvoorbeeld uit installaties om het gas te ontdoen van water en andere verontreinigingen als kwik en zwavel, en uit een meertraps koeltrein. Daarnaast zijn een energiecentrale, een waterzuiveringsinstallatie en vele opslagvaten nodig. Het is bovendien lastig om op zee met het ijskoude aardgas om te gaan. Het klotsen van de vloeistof in halfvolle opslagtanks en het overladen naar een LNG-tanker kunnen voor technische problemen zorgen. Afgelegen Prelude FLNG zal ongeveer 25 jaar voor de kust van Australië liggen en zo’n 3,6 miljoen ton LNG per jaar produceren. Het is de bedoeling dat het schip daarna weer kan worden ingezet bij een ander afgelegen gasveld. Shell is operator van Prelude, en werkt samen met Inpex (17,5 procent), Kogas (tien procent) and Opic (vijf procent). Bouwers van het schip zijn Technip and Samsung Heavy Industries. n

PETROCHEM 09 – 2014

28_29_Q_artikel.indd 29

02-09-14 12:31

Energie2014_Advertentie_NE_185x267HR.pdf 21 18-8-2014 14:27:11

CMY

30_jaarbeurs01.indd 1

02-09-14 09:39

ONLINE Petrochem verzamelt iedere maand via zijn Twitteraccount @_petrochem_ de beste meningen, foto’s, video’s en artikelen over chemie die op internet verschenen. Ook een suggestie doen? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl of via Twitter @_petrochem_ FOTOS

MENINGEN Gisteren was ik op Radio 1 om uit te leggen dat Shell nog steeds verzuimt om haar smeerboel in Nigeria op te ruimen Geert Ritsema (@Geert_MD) De beste sanctie is een ander energiebeleid #mh17 Derk Sauer (@derksauer) Moerdijk krijgt er wellicht nog ‘ns 100 ha. aan chemische industrie bij, maar volgens burgemeester Jac Klijn wordt ’t enkel veiliger. Juist. Juliën L’Ortye (@MatthieuHerben)

Admire the #Iowa skyline, as seen from top of #Projectliberty by @POETDSM DSM Company (@DSM) Offshore kabeltrekker legt kabels tot 6 meter diep Hayke Veldman (@HaykeVeldman)

Rare paradox: @vnci klaagt over investeringsklimaat @exxonmobil stopt miljard in Antwerpen Harm Ikink (@harmikink) Het blijft een grote misvatting dat de rol van olie en aardgas zo groot niet meer zou zijn. Nogepa (@nogepa) Niet 1 mondiale CO2-markt met 1 prijs; wel gaan CO2handelssystemen de wereld over. Mijn column op @energiepodium Jos Cozijnsen (@timbales)

#Rathlin energy want to bring their drilling rig from West Newton to #CrawberryHill. They wont be able to today! No Dash for Gas (@nodashforgas)

ARTIKELEN

Is er behoefte aan meer kunst in de haven?! Deze ballerina heeft inmiddels >21.000 mensen bereikt Lisette van der Pijl (@Lisettevdpijl)

VIDEO

Wetenschappelijke en technische studies in de lift http://bit.ly/technische-studies

Hadden de peakoilers het mis? http://bit.ly/peakoilers

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

Team voor actieplan Eemsdelta compleet. ‘In volle vaart werken aan toekomst van chemiecluster.’ http://bit.ly/actieplan-eemsdelta Klikchemie maakt kunsthars recyclebaar http://bit.ly/klikchemie

Vier columnisten van Petrochem: chemie is trots, kapot, ongeaccepteerd en visieloos. Petrochem (@_Petrochem_)

Hoe werkt het? 1) Knappe goochelarij @LaChapelleland bouwt een levensechte, maar piepkleine olieraffinaderij van huishoudelijk afval

2) 3) 4)

Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ Start de app op uw smartphone of tablet Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

PETROCHEM 09 – 2014

31_F_online.indd 31

02-09-14 11:53

Industriële automatisering voor uw vakgebied

30 SEPTEMBER T/M 3 OKTOBER

JAARBEURS UTRECHT

Gratis entree bij registratie op WWW.WOTS.NL

13436-WOTS_BezoekersAdv-02.indd 1 32_FHI.indd 1

WORLD OF TECHNOLOGY & SCIENCE

03-03-14 11:15 02-09-14 09:53

SCHALIEGAS

Ineos waagt zich aan Schots schaliegas Ineos heeft een belang van 51 procent genomen in een licentie voor de winning van schaliegas in het Verenigd Koninkrijk. Het gaat om een zogeheten Petroleum Exploration and Development Licence (PEDL). Het is de eerste stap die het bedrijf zet in de schaliegaswinning. FOTO: INEOS

Liesbeth Schipper

De Grangemouth-raffinaderij.

Ineos onderzoekt al een jaar de optie om zelf schaliegas te gaan winnen. Het bedrijf heeft begin dit jaar een team van experts aangetrokken, waarmee het expertise op het gebied van de exploratie en winning van schaliegas in huis heeft gehaald. Nu is het bedrijf dus zover dat het de grote stap durft te nemen. Dat heeft wel heel wat wikken en wegen gekost. Het Verenigd Koninkrijk is vooralsnog een van de weinige EU-landen die duidelijk voor schaliegas heeft gekozen. Bij de beslissing om te investeren in een projectteam is het voor Ineos een doorslaggevende factor geweest dat de Britse regering de ontginning van schaliegas steunt. Grangemouth Ineos kan schaliegas gebruiken als grondstof of energiebron voor zijn krakers, maar bezit ook grond, pijpleidingen en opslagruimtes in enkele belangrijke gebieden die ontgonnen worden

in het Verenigd Koninkrijk. De kraker in het Schotse Grangemouth kan in de toekomst wellicht draaien op ethaan uit schaliegas van eigen bodem en eigen winning. Deze kraker gaat binnenkort al over op ethaan dat zal worden geleverd vanuit de Verenigde Staten. Daarvoor heeft het bedrijf contracten

met zijn Europese clusters concurrerend op de wereldmarkt voor polyolefinen blijven meespelen. Licentie De licentie die het bedrijf nu heeft gekocht omvat 329 vierkante kilometer van de Midland Valley in Schotland. In

Bij de beslissing om te investeren in een projectteam is het voor Ineos een doorslaggevende factor geweest dat de Britse regering de ontginning van schaliegas steunt. gesloten met Amerikaanse leveranciers. Het gas is door de schaliegasrevolutie aldaar zo goedkoop geworden, dat het de moeite loont het naar Europa te verschepen. Ineos kan op deze manier ook

dat gebied zijn ook de Grangemouthraffinaderij en petrochemische activiteiten van Ineos gevestigd. Het bedrijf nam het belang over van BG Group, de andere 49 procent is in handen van Dart Energy. n

PETROCHEM 09 â&#x20AC;&#x201C; 2014

33_V_artikel.indd 33

02-09-14 12:09

Neem nu een abonnement op PT Industrieel Management en ontvang gratis het Polytechnisch Zakboek

PT Industrieel Management is het magazine voor de maakindustrie. Engineering, manufacturing en supply chain management zijn de pijlers onder dit gezaghebbende tijdschrift. Als productiviteit en flexibiliteit uw uitdagingen zijn, dan leest u PT Industrieel Management. Neem nu een abonnement en profiteer van onze unieke aanbieding! • Het eerste jaar 50% korting of • Gratis Polytechnisch Zakboek ter waarde van € 175,–

Ga naar www.bimmedia.nl/ptim

34_BIM.indd 1

02-09-14 09:39

PROJECT

ExxonMobil investeert in raffinaderij Antwerpen De Europese chemie zucht en steunt, maar in Antwerpen lijkt het leed minder groot. ExxonMobil kondigde begin juli namelijk aan één miljard dollar te investeren in zijn raffinaderij ter plaatse. Voor dat geld installeert dochter Esso België een zogeheten delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel. Inge Janse

De investering, omgerekend goed voor zo’n 730 miljoen euro, is alweer de derde grote investering die het chemiecluster in Antwerpen de afgelopen jaren ontving. Eerder spendeerde Exxon namelijk al een miljard dollar aan de bouw van een warmtekrachtcentrale van 130 megawatt en een ontzwavelingsinstallatie voor diesel. Daarnaast besloot Total in 2013 om een miljard euro kostend moderniseringsproject van zijn productiecomplex in Antwerpen uit te voeren.

gisch kan klinken, en legt daarom in zijn persbericht uit dat het een investering voor de lange termijn in zijn ‘strategische raffinaderij’ in Antwerpen betreft. ‘De investering beantwoordt aan een tekort aan industriële capaciteit om zware stookolie in producten zoals diesel om te zetten. [...] De jaarlijkse Outlook for Energy van ExxonMobil toont aan dat de vraag naar diesel voor vrachtwagens en ander commercieel transport in Europa in de komende decennia hoog blijft.’

Waarom? De grote vraag is natuurlijk: waarom doet ExxonMobil dit? Er is te veel raffinagecapaciteit in Europa, de marges zijn extreem laag, en de concurrentie vanuit de VS en het Midden-Oosten is moordend. Ook Exxon snapt dat dit onlo-

Rotterdam ExxonMobil is stevig vertegenwoordigd in België: het bedrijf heeft er een raffinaderij (320.000 vaten per dag) en drie chemische fabrieken (één voor koolwaterstofoplosmiddelen en twee voor polyetheen). Ook het Europese technologiecentrum voor onderzoek en ontwikkeling bevindt zich in België. Maar de rest van Europa lijkt eveneens niet te worden vergeten, meldt het persbericht: ‘Deze investering is de eerste in een reeks die we momenteel overwegen om onze strategische raffinaderijen in Europa verder te versterken en om nog succesvoller de uitdagingen van de sector te kunnen aangaan.’ De wens om de ‘strategische raffinaderijen in Europa verder te versterken’ zou ook goed nieuws kunnen zijn voor de installatie in Rotterdam. Begin juni ging namelijk het goed gefundeerde gerucht dat Exxon ook deze voor honderden miljoenen euro’s zou willen uitbreiden. Mocht ook dát gebeuren, dan lijkt het er ironisch genoeg op dat nota bene een bedrijf uit Amerika, dat met zijn schaliegas dé grote concurrent is van de chemische industrie in Europa, als zwaluw fungeert voor een nieuwe zomer. n

PETROCHEM 09 – 2014

35_W_artikel.indd 35

02-09-14 12:10

Donderdag 30 oktober 2014, Petrochem On Site, OCI Nitrogen, Geleen

Leer van Weltmeister Frans Scheeren WAT WIE

Masterclass Frans Scheeren (OCI Nitrogen, Plant Manager of the Year 2014) WAAR OCI Nitrogen, Geleen WANNEER 30 oktober 2014 START 14:00 – Eind: 17:30 (met aansluitend netwerkborrel) Kijk op www.industrielinqs.nl/petrochemonsite voor meer informatie en aanmelden.

Frans Scheeren, plantmanager bij OCI Nitrogen, is Plant Manager of the Year 2014. Bij zijn verkiezing deze zomer gaf hij aan dat hij wil werken aan het verbeteren van de bedrijfsvoering. Scheeren laat zich daarbij inspireren door het oude systeem van meesters en gezellen. Op die manier wil hij Weltmeister worden in veiligheid, onderhoud en uitvoering. De Plant Manager of the Year vertelt daarom op 30 oktober bij zijn bedrijf in Geleen hoe hij hier invulling aan wil geven. Bovendien geeft hij een kijkje in de keuken. Oftewel: een leerzame en inspirerende dag voor bezoekers uit Nederland én België, en dat op een van de meest indrukwekkende chemieclusters! Deze bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met OCI Nitrogen.

ITANKS-LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

Sloot Tankbouw

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

www.industrielinqs.nl/petrochemonsite _PET_onsite.indd 53

02-09-14 09:50

ENERGY SAVERS

Biocokes als grond- en koolmonoxide als brandstof ‘Een bedrijf dat zo slim en complex met energie-inkoop omgaat, heb ik nog niet meegemaakt’, stelt directeur Rob Boogaard van tapijtfabrikant Interface na zijn bezoek aan ESD-SIC. Voor deze producent van siliciumcarbide is elke besparing op energiekosten direct merkbaar in het resultaat. Het was wederom een mooie ontmoeting van twee totaal verschillende bedrijven binnen het programma Energy Savers. Tijdens EemsDeltavisie op 19 september in Eemshaven doen ze uitgebreid verslag. Wim Raaijen

Eerder dit jaar liet Cas König van ESDSIC zich inspireren tijdens zijn bezoek aan de tapijtfabriek van Interface in Scherpenzeel. Vooral de doelstelling om in 2020 zelfs herstellend te willen zijn voor het milieu vond hij indrukwekkend. Maar zeker ook de stappen die inmiddels zijn gemaakt. Andersom lijken Rob Boogaard en Mark Wiegeraadt van Interface niet minder onder de indruk na hun bezoek aan ESD-SIC begin augustus. ‘Alleen al hoe alles hier er uitziet, is zo anders dan ik bij andere bedrijven heb gezien’, stelt Wiegeraadt. Bergen cokes en zand die in een enorme hoop in een speciale structuur worden gemengd, waarbinnen dan onder temperaturen van 2.000 tot 2.500 graden Celsius het zeer harde siliciumcarbide ontstaat. Het is chemie, maar het ziet er alles behalve als een chemische plant uit.

Sterke leider Boogaard begrijpt wel waarom Cas König Plant Manager of the Year 2013 is geworden. ‘Als je met hem over het terrein loopt, zie je hoe goed hij alles met zijn team voor elkaar heeft. En dat hij ook veel aandacht heeft voor zijn mensen. Het is een sterke leider.’ Dat moet ook wel bij een bedrijf dat heel slim met zijn grondstoffen en energiegebruik moet omgaan. ESD-SIC is de zevende afnemer van elektriciteit in Nederland en elk dubbeltje dat het bedrijf per megawatt betaalt, levert in de totale kosten een aardige besparing op. Doordat het bedrijf de productie op elke moment kan aan- en uitschakelen kan het ook prima inspelen op overcapaciteit in het energienet, zoals wanneer het een dag harder waait of als de zon feller schijnt. En het bedrijf is op zoek naar nog meer mogelijkheden om slim met energie en grondstoffen om te gaan. Zo onderzoekt het bedrijf de mogelijke inzet van bioin plaats van petroleumcokes, waardoor er ook minder emissies mogelijk zijn. Bovendien wordt koolmonoxide afgevangen en als brandstof gebruikt voor elektriciteitsopwekking. EemsDeltavisie Tijdens het bezoek van interface kwamen nog meer mogelijkheden ter sprake. Van het bezoek wordt een filmreportage gemaakt die 19 september tijdens EemsDeltavisie voor het eerst zal worden vertoond. Dan zullen König en Wiegeraadt ook met de zaal in debat gaan over mogelijkheden voor energiebesparing in industriële ketens. Meer informatie over Eemsdeltavisie vindt u op www.eemsdeltavisie.nl. n

PETROCHEM 09 – 2014

37_S_artikel.indd 37

02-09-14 12:06

VAKBEURS VOOR PROCESAPPARATUUR, -ENGINEERING EN -AUTOMATISERING

30 SEPTEMBER - 3 OKTOBER 2014 | JAARBEURS, UTRECHT WWW.INDUSTRIALPROCES SING.NL

DE GROOTSTE VAKBEURS VOOR DE TOTALE NATTE EN DROGE PROCESINDUSTRIE IN DE BENELUX • De nieuwste producten en technieken van ruim 200 exposanten • Hoogwaardig lezingenprogramma i.s.m. ISPT, NVDO en FedEC • Representatief aanbod met 50% Solids en 50% Fluids • Ook gratis toegang tot Macropak, Industrial European Dairy Show en World of Technology & Science

IP2014_adv_210x297-2.indd 1 38_jaarbeurs02.indd 1

30-07-14 11:45 02-09-14 09:39

ONBEVANGEN

Iedereen haalt opgelucht adem omdat we niet meer elke week ergens in de specifieke lijn een dichting moeten vervangen.

De wereld aan je voeten Geweldig toch: de wereld is binnen handbereik in een paar muisklikken. Vakantie boeken, boodschappenlijstje bestellen om ’s avonds op te pikken, gezamenlijke agenda beheren, informatie opzoeken, nieuwe kleren voor mijn kleine meid – of nog beter, voor mezelf – en ga zo maar door. Zeker met een kredietkaart ligt de wereld aan je voeten. Of je het nu kan betalen of er eigenlijk stiekem een beetje verslaafd aan bent, daar houdt internet geen rekening mee. Nu ik er zo over nadenk, zullen er misschien veel financiële en echtelijke problemen uit voortvloeien, maar toch ben ik een grote fan. Mijn vriend moet voorlopig alleen maar lachen als er weer eens een pakje wordt bezorgd, hopelijk houdt hij dat zo nog even vol. Het bespaart me veel tijd, zeker nu ik soms thuis “vastzit” omdat ik mijn slapende éénjarige moeilijk alleen kan laten. Maar soit, ik denk niet dat er iets is wat je wél zou willen kopen maar niet kunt vinden. Niet op de lijst Zo was ik onlangs in een discussie verwikkeld met één van onze engineering-contactpersonen. Als je in de productie staat, vind je altijd dat die van engineering te ver van de werkelijkheid staan. Omgekeerd vinden de engineers natuurlijk dat wij veel te eng denken en te weinig over barrières heen kunnen kijken. Het is een beetje zoals de architect en de aannemer (op dit moment mijn leefwereld): de ene denkt het altijd beter te weten dan de ander want ‘die heeft toch geen ervaring in de praktijk’. Bon, discussie met de engineer dus over welke dichtingen en bouten moeten worden gebruikt voor een specifieke toepassing. Diegene die wij voorstelden mochten niet wegens ‘niet op de lijst van toegestane materialen’. Diegene die hij voorstelde kon hij enkel aanbieden in een materiaalstructuur die voor ons niet acceptabel was wegens te hard en dus onvervormbaar. Een andere toepassing kende hij niet. Volgens mij kon dat niet dus deed ik wat iedereen op het werk eigenlijk veel te weinig doet: ik dook in de wondere wereld van Google!

Goed alternatief Enkele pagina’s later had ik dan volgens mij een toppertje van een dichting gevonden, maar de fabrikant was helaas failliet. Niet omdat zijn dichtingen niet deugden, maar omdat hij was overgenomen door een fout bedrijf. De volgende dag bracht me echter bij een reeds gekende producent die nog niet zolang gestart was met het maken van net die dichtingen die ik op het oog had. Ik kon online zelfs de infosheet, prijzentabel en toegelaten krachten voor de momentsleutel opsnorren, ongelooflijk toch! Met deze info ging ik terug naar onze engineering-collega die eerst niet meewilde omdat hij nog nooit van dat type dichting had gehoord. Beetje aandringen en wat slagzinnen als: ‘We kunnen het toch proberen’, en: ‘Stel je voor dat dit dé oplossing is, dan kunnen we onze andere bedrijven dit adviseren omdat we eindelijk een goed alternatief hebben gevonden’, konden hem uiteindelijk over de streep trekken. Niks te verliezen Een paar weken later stond er een mooie doos met verschillende pakjes op mijn bureau te blinken met prachtige, zachte dichtingen die toch veel stevigheid hadden. Na wat spoelacties hebben we alle dichtingen ineens vervangen omdat we toch niks te verliezen hadden. Uiteraard hebben we dit pas achteraf gemeld aan onze engineer, dit geheel terzijde. We zijn nu opnieuw enkele weken verder en iedereen haalt opgelucht adem omdat we niet meer elke week ergens in de specifieke lijn een dichting moeten vervangen. Voor diegenen onder jullie die niet goed tussen de regels kunnen lezen, komt het hierop neer: probeer nooit om een vrouw tegen te houden als ze zegt dat ze online koopjes kan doen! Katrien Bogaerts Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij Petrochem Platform.

PETROCHEM 09 – 2014

39_N_onbevangen.indd 39

02-09-14 12:27

PETROCHEM 09 – 2014

40_41_X_Themaspread.indd 40

02-09-14 12:19

THEMA MILIEU & EFFICIENCY

• Oranje-Nassau Energie heeft een verrassend snelle en succesvolle bouw achter de rug van een installatie die aardgascondensaat, butaan en propaan uit een klein offshore gasveld scheidt van natuurlijk aardgas. Omdat het bedrijf de order voor de bouw volledig toekende aan één partij verliep het project bijzonder efficiënt. • Wat merken bedrijven van de internationale concurrentie, hoe gaan zij met die uitdagingen om, en welke rol speelt efficiëntie daarbij? Dat was het onderwerp voor een rondetafelgesprek met partners en experts van het Petrochem Platform. • Dow Benelux heeft het afgelopen jaar enkele projecten uitgevoerd die de CO2-uitstoot van het bedrijf verminderden. Zo zorgt een nieuw ontwikkelde ethyleenoxide-katalysator voor een CO2-verlaging van vijftig procent bij dezelfde hoeveelheid product, en voor een meer energiezuinige productie.

PETROCHEM 09 – 2014

40_41_X_Themaspread.indd 41

02-09-14 12:19

PROJECT

Eén contractor voor meer veiligheid en minder moeite Oranje-Nassau Energie ontdekte in 2011 een marginaal offshore gasveld onder de Maas-mond en wilde zo snel mogelijk beginnen met de productie ervan. Dat lukte in een recordtijd door de gasbehandelingsinstallatie vrijwel volledig door Cofely te laten bouwen. Nu de productiefaciliteit draait, zijn beide partijen zeer tevreden, ondanks een paar spannende momenten. ‘We hebben niet altijd van elkaar gehouden hoor.’ Inge Janse

Als je een gemiddeld navigatiesysteem moet geloven, dan ligt de weg naar de nieuwe gasbehandelingsinstallatie van Oranje-Nassau Energie (ONE) midden in de zee. De fabriek staat namelijk net naast de Tweede Maasvlakte, en van diens bestaan hebben nog niet alle TomToms weet. Peter Nieuwenhuijze, Construction & Engineering manager bij Oranje-Nassau Energie en Jacques Slingerland, projectmanager bij Cofely, kijken dan ook niet vreemd op als het interview wat te laat begint, vanwege navigatieproblemen bij bovengetekende. Wat meespeelt bij die coulance is dat beiden in een uitstekend humeur zijn. Nieuwenhuijze en Slingerland hebben namelijk een verrassend snelle en succesvolle bouw achter de rug van de plant die aardgascondensaat, butaan en propaan uit het marginale veld scheidt van natuurlijk aardgas. Er zaten nog geen veertig weken tussen de toekenning van de order aan Cofely en de oplevering van de gloednieuwe installatie. Bovendien is de nieuwe fabriek absoluut state of the art: er komen vrijwel geen emissies bij vrij, het gewonnen gas wordt zo efficiënt als maar kan verwerkt, en het gegenereerde geluidsniveau is minimaal. En, ook niet onbelangrijk, het

Q16-Maas gasveld blijkt een bijzonder hoogcalorisch gasveld te zijn. Oftewel: het bevat veel butanen en propanen en lichte olie (aardgascondensaat), en dat zijn waardevolle grondstoffen waarvoor goed geld wordt betaald. Twee jaar Algehele euforie dus, en dat is zeker ten tijde van recessie en marginale investeringen een welkom lichtpunt. Gelukkig vertellen Nieuwenhuijze en Slingerland graag over de basis van hun succes. ONE-manager Nieuwenhuijze ontleedt allereerst stapsgewijs de exploitatie van het marginale veld, goed voor een totale investering van honderd miljoen euro, waarvan zeventig miljoen voor de gasbehandelingsinstallatie. ‘In 2011 hebben we een boring gedaan, waarvan we in november de analyse-resultaten van de gascompositie kregen. Daarna deden we tot april 2012 de concept engineering, gevolgd door de basic engineering, waarna we met dit basisontwerp de detail engineering in zijn gegaan. Halverwege de detail engineering hebben we een fabricage-aanvraag in de markt gezet. Op deze manier konden we heel snel, dus in twee jaar tijd, de plant uit de grond stampen en opstarten.’

MADE IN HOLLAND De gasbehandelingsinstallatie van Oranje-Nassau Energie is modulair gebouwd, een beetje zoals dat in de offshore-FPSO industrie gaat. Eerst was er het pipe rack als hart van de installatie, waarna de leidingen erin konden. Ondertussen had ONE de onderdelen met een langere levertijd besteld, zoals compressoren, kolommen en vaten. Modulair bouwen is volgens Nieuwenhuijze een van de redenen waardoor de bouw zo snel kon worden gerealiseerd. Saillant detail daarbij is dat ONE nagenoeg alle onderdelen in Nederland heeft laten bouwen, afgezien van de turbo-expander. Nieuwenhuijze benadrukt dat dit een bewuste keuze is. ‘Als kleine club is het fijn om gewoon naar de leverancier toe te kunnen rijden. En als Nederland in een recessie zit, waarom

zou je dan al het werk naar het buitenland brengen? Het is niet altijd goedkoper, maar wel flexibeler. Ik kan nu naar Rotterdam rijden om wat te bespreken, en dat kost niets geen tijd.’ Ook Slingerland is een voorstander van deze aanpak. ‘Ik heb zelf twee stookolieterminals gebouwd, en dan haal je bij Verhoef je gangways vandaan. Dat is een Nederlands bedrijf met een práchtig product. Vervolgens koop je bij Kanon je laadarm, ook een prachtig product. Ik loop dan helemaal te glimmen als ik op de steiger loop. Man, alles is van Nederlandse clubs! Ik vind dat geweldig, en het is lang niet altijd duurder.’ Nieuwenhuijze beaamt dat. ‘Laat maar eens een laadarmpje bouwen in Italië, dat moet worden vervangen. Nou, dat gaat hem niet worden.’

PETROCHEM 09 – 2014

42_43_45_X1_thema_artikel 2.indd 42

02-09-14 12:23

FOTO’S: ORANjE-NASSAu ENERgIE

Een extra uitdaging voor de productiefaciliteit was het hoogcalorische gas. Aan de ene kant een mooie bijkomstigheid voor een marginaal veld, anderzijds een uitdaging om het veld uiteindelijk toch economisch te kunnen ontwikkelen. De destillatie van de propanen en butanen brengen zowel eenmalig als structureel extra investeringen met zich mee. ‘We hebben uiteindelijk, na behandeling, vier eindproducten: gas (methaan, ethaan), propaan, butaan en aardgascondensaat. Het condensaat gaat via de Maasvlakte Olie Terminal naar BP, en het propaan en butaan worden per truck naar SHV (Frankrijk) en Benegas getransporteerd in de vorm van LPG autogas, los propaan, los butaan. Benegas gebruikt het ongeparfumeerde propaan bijvoorbeeld voor drijfgas in spuitbussen van bijvoorbeeld haarlak.’ Onverwachte kosten Om de potentie van het gasveld zo snel mogelijk te benutten, wilde ONE in een rap tempo de plant gerealiseerd krijgen. Nieuwenhuijze: ‘Wij zijn een kleine organisatie. Je moet cash genereren,

want dat is belangrijk om te groeien. Dat betekent dat je zo snel mogelijk in productie wilt zijn. Bovendien gaat het om veel geld waar je zo snel mogelijk rendement uit wilt halen.’ Dat Cofely daarbij het leeuwendeel van het werk heeft uitgevoerd, stond niet van tevoren vast. Sterker nog: eerst was Cofely niet eens in beeld. Een gedeelte van het voorbereidende basis design is namelijk verricht door de engineers van KCI samen met Frames proces systems, terwijl Fluor het detail design van het proces uitwerkte. Het is een unieke combinatie van koude techniek (door middel van turbo expansie) en destillatiekolommen om de hoogcalorische fracties als propaan en butaan te fractureren. De drie engineers leverden tezamen het ontwerppakket op, waarna ONE een tender uitschreef voor de realisatie. Die realisatie was op twee manieren uniek. Ten eerste waren de plannen nog niet compleet, met alle risico’s voor de uitvoerder van dien op vertragingen en onverwachte kosten. Ten tweede koos ONE ervoor om al het constructiewerk door één

partij te laten doen, aangezien het E&Pbedrijf met zo min mogelijk interfaces wilde werken. Eén partij voor de hele klus dus, afgezien van het civiele werk voor ondergronds betonnen en gebouwen. Enorm risico De tender werd dus gewonnen door Cofely, legt Nieuwenhuijze uit. ‘Cofely is een club die én mechanisch, piping, elektrisch én instrumentatie kan bouwen, plus dat ze ook nog een stukje kunnen engineeren om kleine design onvolkomenheden te corrigeren. We namen al een groot risico door in twee jaar deze plant te willen bouwen. Dan moet je wel een bedrijf vinden dat met je meedenkt.’ Dat klinkt logisch, maar volgens Slingerland heeft Cofely een gecalculeerd risico genomen door de klus aan te nemen terwijl nog maar tachtig procent van de scope bekend was. ‘De prijs was zonder nacalculatie. Je kunt dan óf een heel dik contract maken óf elkaar diep in de ogen kijken. Wij hebben vooral dat laatste gedaan.’ PETROCHEM 09 – 2014

42_43_45_X1_thema_artikel 2.indd 43

02-09-14 12:23

(ADVERTORIAL)

Lef, visie en gevoel voor de business De procesindustrie in West Europa maakt roerige tijden mee. Naast het economische klimaat spelen ook andere factoren een belangrijke rol in de toekomst van veel bedrijven. Guido Wink, General Manager van Emerson Process Management, herkent deze uitdagingen en gelooft dat technologie kan helpen om de situaties het hoofd te bieden. Op het gebied van uit- en instroom van werknemers, striktere regelgeving en een niet aflatende druk op de kostprijs heeft de industrie zowel in het eigen land als in vergelijking met lagelonenlanden een uitdaging. Op andere plaatsen in de wereld zijn grondstoffen en arbeid goedkoper en is de druk van weten regelgeving lager. Daar is weinig aan te veranderen. Deze regio kan echter het verschil maken met hoge betrouwbaarheid en efficiency van de productieprocessen. Daarmee zijn betere en relatief goedkopere producten te maken. Guido Wink gelooft dat optimale inzet van procesautomatisering daarbij kan helpen. Hierbij zorgt een totale integratie van procesautomatisering met onder meer logistieke pakketten, onderhoudbeheerssystemen en analysetools voor een optimale inzet van de beschikbare assets. Deze technologie is niet nieuw maar wordt steeds beter toegankelijk. Nu is het ook aan de markt om door te pakken.

van nieuwe producten. De inzet van nieuwe systemen moet sneller en eenvoudiger, ook al is de complexiteit ervan hoger. Een half jaar terug bijvoorbeeld, ging ik bij een klant praten over de één op één vervanging van zijn systeem. Na een paar gesprekken zijn we op een geheel nieuwe oplossing uitgekomen die inmiddels draait en de verbetering heeft laten zien waar de klant op zat te wachten.’ Het vraagt van zowel de leverancier als de opdrachtgever een andere aanpak. ‘Conservatisme kan een rem zijn op verbetering. Dat kan komen doordat de klant niet weet wat er te koop is. En daar kunnen wij bij helpen in de rol van adviseur. We helpen onze klant om met lef, visie en een gevoel voor de business, te kiezen voor de beste oplossing.’ En dat is volgens Wink nodig. ‘Als we hier alles uit de assets halen, kunnen we de concurrentie met andere landen goed aan. Daar ben ik van overtuigd.’ Emerson Process Management Patrijsweg 140 2289 EZ Rijswijk 070 413 6666

Guido Wink: ‘Het is al tijden de filosofie van Emerson Process Management om de automatisering geïntegreerd en centraal aan te pakken. We bieden al jaren PlantWeb ™ als oplossing om informatie uit het veld op een centrale plaats te verwerken en in te zetten voor overzichten en voorspellingen. Met bewezen succes overigens. Zo wordt voor de Noorse offshore industrie op afstand gewerkt met de geïntegreerde oplossingen van Emerson als antwoord op het gebrek aan arbeidskrachten. Maar eigenlijk gebeurt het nog op beperkte schaal, en dat is jammer.’ Wellicht dat er een andere rolverdeling in de markt voor nodig is. Waar vroeger producten en systemen werden verkocht tussen sales en inkoop, wordt nu met de plantmanagers gesproken over oplossingen voor vraagstukken. Wink: ‘Dat is een wezenlijk verschil. Veel van de gesprekken worden ook gebruikt bij de ontwikkeling

44_emerson_advertorial.indd 34

02-09-14 14:12

Nieuwenhuijze denkt ook niet dat het werk op deze manier met een andere contractor gelukt was. ‘Je moet zoeken naar een contractor met een verdienmodel dat bij jou past. Cofely besteedde bijvoorbeeld heel weinig van de hoofddisciplines uit. Dat betekent dat je direct met Cofely kunt praten, en dat zij ervoor zorgen dat de job gedaan wordt. Dat is perfect.’ Slingerland weet ook wat het alternatief is voor de opdrachtgever: praten met alle losse partijen, die elkaar vervolgens met facturen bestoken en moeilijk samenwerken. ‘Traditioneel heb je een hoofdaannemer die achteroverleunt als alles nog niet klaar is. Die zegt dan tegen zijn opdrachtgever: ik heb hier een document dat niet past. Wanneer krijg ik de volgende van je? En zijn onderaannemer doet precies hetzelfde! Vervolgens sturen zij allemaal rekeningen naar elkaar. Wij hebben daarom gezegd: wij nemen het werk aan en lossen de problemen zelf op. In plaats van tegen elkaar te werken, werken we nu samen.’ Donders snel Beide mannen zijn ervan overtuigd dat deze vorm van samenwerking veel heeft opgeleverd. Slingerland benadrukt naast de tijdwinst ook de beperkte hoeveelheid moeite die erbij kwam kijken, dus frustratie, tijd en geld. ‘Uiteindelijke lukt

elk project. De vraag is alleen hoeveel moeite je erin moet steken.’ Bovendien is de fabriek ook kwalitatief erg goed uit de verf gekomen. Slingerland: ‘De fabriek draait al donders snel, levert het product dat hij moet leveren, en werkt misschien zelfs beter dan van tevoren bedacht in dit stadium.’ Nieuwenhuijze bevestigt de euforie van zijn partner. ‘Dit heeft voor alle partijen veel goeds opgeleverd. Als je mij vraagt om nog zo’n plant te bouwen, dan doe ik het

ZERO EMISSION-gASPRODuCTIE Wie door de Botlek rijdt en overal enorme pijpen en buizen rook en vuur ziet uitbraken, denkt niet direct aan een schone industrie. Maar kom je eenmaal aan bij de plant van Oranje-Nassau Energie, dan staat de wereld op z’n kop. De gasbehandelingsinstallatie is gebouwd volgens het Zero Emission-concept, dus er wordt vrijwel geen molecuul uitgestoten naar de natuur. De fabriek fakkelt in de basis, buitenom emergency-gevallen, niet af. Het gas wordt in een dicht systeem verwerkt, het propaan en butaan komen direct in tanks, en alles wat overblijft wordt gerecycled en gaat terug het proces in totdat het een nuttig eindproduct is. Bovendien wordt alles elektrisch aangedreven of opgewarmd, dus er is geen warmtekrachtkoppelingscentrale of andere energieopwekker met verbrandingsmotoren te vinden. En daarnaast zijn alle motoren toeren-geregeld, waardoor ze zeer efficiënt werken, plus dat de site met zonnecellen een gedeelte van zijn eigen energie opwekt. Die milieubewuste aanpak heeft twee vaders. Ten eerste is ONE aangesloten bij branchevereniging Nogepa, de Nederlandse Olie en gas Exploratie en Productie Associatie. Deze branchevereniging heeft uitgesproken te zullen voldoen aan het Clinton-akkoord wat Rotterdam onderschrijft. Daarnaast speelt de tijdsgeest mee; anno 2014 kan het technologisch “naar de laatste stand der techniek” én is de vraag uit de maatschappij naar dit concept groot. Blijkbaar kan het dus toch, winst maken én het milieu ontzien.

weer op deze manier met Cofely.’ Wat bij die tevredenheid ook een grote rol speelt, is de score op veiligheidsgebied. Slingerland meldt eufemistisch dat ze het goed hebben gedaan. Nieuwenhuijze springt daar direct op in: ‘We hebben nog geen lost time injury gehad! Hooguit wat gekke dingen, zoals iemand die te hard over het terrein reed of een vrachtauto die verzakte. En dat na meer dan tweehonderdduizend uur in negen maanden tijd.’ Volgens Slingerland lukte dat door heel dicht op het werk te zitten met de werknemers. ‘Elke ochtend zitten we met iedereen aan tafel, waarbij we met alle uitvoerenden het ochtendgebedje doen. We leggen dan uit wat we vandaag gaan doen en wat de risico’s zijn.’ ONE regelde daarnaast ook meer aardse beloningen, zoals op zijn tijd een kroket bij de lunch of een friettent op het terrein. Afwijkingen Natuurlijk waren er ook spannende momenten voor en tussen Nieuwenhuijze en Slingerland. Lachend zegt de laatste: ‘We hebben niet altijd van elkaar gehouden hoor.’ Volgens de ONE-manager gebeurde dat vooral bij afwijkingen in de scope. Zaten die wél of níet in de prijs? ‘We hebben het vooral de laatste maand hard gespeeld, zowel financieel als contractueel, maar ik denk dat we nog steeds een goede relatie hebben.’ Slingerland stemt grondig in: ‘Ik bouw die fabriek morgen weer voor je, Peter!’ W PETROCHEM 09 – 2014

42_43_45_X1_thema_artikel 2.indd 45

02-09-14 12:23

INNOVATIE

Mens cruciaal voor efficiëntie Op papier zag het er duidelijk uit, het onderwerp voor het rondetafelgesprek van dit kwartaal: wat merken bedrijven van de internationale concurrentie, hoe gaan zij met die uitdagingen om, en welke rol speelt efficiëntie daarbij. Maar eenmaal in gesprek blijken de sentimenten in het Petrochem Platform heel anders te liggen. Want de cruciale factor voor alle vooruitgang is toch écht de mens. Inge Janse

AANwEzIG AAN TAFEl • Jeoffrey van den Berg, directeur Flowid • Corneel Lambregts, secretaris Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken • Julie Koetsenruijter, business development manager Applied Technologies (Energy) Emerson Process Management • Will de Groot, vice-president Sales & Marketing Industrial Automation Yokogawa Europe • Alexander Elzenga, key account manager Progressive Global Energy & Natural Resources • Roelf Venhuizen, voorzitter Profion

Met vier partnerbedrijven, twee experts en twee redacteuren beloofde de zomereditie van Petrochems rondetafelgesprek veel moois in petto te hebben. Efficiëntie bleek een prima gekozen onderwerp, want na anderhalf uur waren de gasten nog steeds niet uitgepraat. Dat bleek al bij een rondje langs de velden, want direct werd duidelijk dat de deelnemers bij dit onderwerp aan veel verschillende invalshoeken denken. Neem Corneel Lambregts, secretaris Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken. Als vertegenwoordiger van deze bedrijfstak meldt hij dat energie-efficiëntie een groot goed is, evenals het zo efficiënt mogelijk omgaan met grondstoffen om papier te maken. Will de Groot, vicepresident Sales & Marketing bij Yokogawa Europe, merkt dat zijn klanten wat efficiëntie betreft minder geïnteresseerd zijn in hóe het gebeurt dan in wát het resultaat is. Dat moet ook wel, weet De Groot, want er verandert momenteel heel veel in de olie- en gassector. Een compleet afwijkend geluid laat Julie Koetsenruijter, business development manager Applied Technologies (Energy) bij Emerson, horen. Zij woonde en werkte namelijk tot 2006 in de Verenigde Staten en is nog altijd verbaasd over hoe ver de Nederlandse industrie is met energie-efficiëntie. ‘De verbeteringsprocessen zijn hier veel verder dan in Amerika. Daar waren bedrijven vijftien jaar geleden ook bezig met energie-efficiëntie, maar toen lag de focus op nieuwbouw.’ Een opsteker dus voor de industrie, die vanwege de energieprijs vaak in zak en as zit. Tegelijkertijd ziet Koetsenruijter ook grote verschillen tussen bedrijven binnen de landsgrenzen. Zo is een organisatie als BASF al heel ver, terwijl andere clubs nog overwegen welke stappen zij moeten nemen vanwege de Europese wetgeving voor energie-efficiëntie die eraan komt.

Lastig realiseerbaar ‘Geen oude schoenen weggooien voordat je nieuwe hebt die echt beter zijn’, is de insteek van Roelf Venhuizen als het over efficiëntie gaat. Oftewel: alleen nieuwe, superefficiënte fabrieken bouwen wanneer je de bestaande assets volledig hebt benut. Dat is ook wel logisch, want als voorzitter van Profion, de branchevereniging voor professioneel industrieel onderhoud, maakt hij zich sterk voor levensduurverlenging. Tegenover zich vindt hij Jeoffrey van den Berg, die voor zijn grensverleggende reactoren juist hoopt dat de industrie zijn processen opnieuw inricht. Flowid probeert dus zijn voet tussen de deur te krijgen, en dat lukt al aardig met twee pilotplants. En die zijn efficiënt, becijfert hij. Voor een zuurbasereactie, traditioneel uitgevoerd in een energieverslindend proces van zeven megawatt en een vat van vijftigduizend liter, bouwde hij een reactor die evenveel produceert, maar op een kwart tafel past en zijn restwarmte zo nuttig gebruikt dat het proces minimaal energieneutraal wordt. Iemand die mogelijk een verschil kan maken in de mindset van bedrijven is Alexander Elzenga. Als key account manager bij Progressive Global Energy & Natural Resources levert hij specialisten in de petrochemie. Wat als hij “zijn” mannen en vrouwen meegeeft anders te denken en te werken? Dat vindt hij een interessant idee, maar lastig realiseerbaar. ‘Innovatie ligt bij de klant, niet bij ons. Wij zouden het graag meer willen sturen, maar kunnen multinationals lastig vertellen hoe zij moeten werken. Vaak moeten bedrijven gewoon iemand hebben die precies de juiste expertise heeft. Er is een dilemma dat moet worden opgelost, zo spoedig mogelijk en tegen een zo scherp mogelijk tarief. Dan denk je niet na over andere opties.’

PETROCHEM 09 – 2014

46_$7_49_X2_thema_artikel.indd 46

02-09-14 12:26

Urgentie creëren Ook Van den Berg weet hoe lastig het is om bedrijven zover te krijgen dat zij radicaal het roer omgooien. ‘Het grote publiek is daarom nodig om urgentie te creëren, zoals voor onze Spinning Disc. Mensen sturen namelijk de politiek.’ Van het bedrijfsleven hoeft hij het alvast niet te hebben. ‘Inkopers denken te vaak in traditionele oplossingen. Ik heb heel veel moeite om commitment te krijgen van grote clubs. We merken er alvast niets van dat zij met open innovatie aan de slag willen. Bedrijven denken alleen aan energiebesparing met een terugverdientijd van twee jaar. Voor energiebesparing bestaat echter geen businesscase. Zelfs het voorbeeld van zeven megawatt komt niet uit, omdat energie te goedkoop is.’ Ter inspiratie vertelt Lambregts hoe de papierindustrie aan energie-efficiëntie werkt. De VNP heeft in 2004 namelijk beloofd om in 2020 de helft minder energie te gebruiken in de keten. In de papierindustrie kun je via procesoptimalisatie “maar” een paar petajoule bezuinigingen, en dan ben je er nog niet. ‘Door naar de hele keten te kijken, ga je anders nadenken. We moeten naar doorbraaktechnologieën.’ De Europese papierindustrie heeft daarom via open innovatie de meest kansrijke ideeën verzameld, en die worden momenteel doorontwikkeld. Denk daarbij aan manieren om met CO2 het droogproces van de papierproductie uit te voeren, de grondstof cellulose bij kamertemperatuur te scheiden van lignine, en over te

‘De VS ligt voor met schaliegas, maar misschien is dat wel de compleet verkeerde richting. Europa is heel goed in energie-efficiëntie. Dát moeten we uitbouwen.’ stappen op honderd procent elektrische papierproductie. ‘Hierdoor zullen de manier van papier maken en de inrichting van fabrieken veranderen. Dat is soms reëel, omdat we toch al steeds meer alternatieve grondstoffen gebruiken en nieuwe producten maken, wat een andere aanpak vereist.’ Maar de veranderende energiemarkt is het meest belangrijk, stelt Lambregts. ‘Energie moet flexibel kunnen worden gebruikt en afgenomen. Dat vraagt om innovatie, maar het emissiehandelsysteem ETS biedt daar te weinig drijfveren voor.’ De mens Klinkt allemaal goed, vindt Elzenga, maar zijn al die plannen niet alleen maar marketing? Hoe belangrijk is het nou écht dat je groener en efficiënter gaat werken? En dan komt de kern van de discussie naar voren: de mens. Jeoffrey van den Berg trapt af. ‘De consument heeft het heus wel door wanneer hij bedrogen wordt. Ikea is voor zijn duurzaamheidsdoelen bijvoorbeeld heel reëel in zijn aanpak.’ En hoewel Venhuizen meent dat het succes van de meubelgigant vooral zit in ijzersterk design en dito marketing, zijn zij het erover eens dat mensen zich niet om te tuin laten leiden. Maar er is meer mogelijk, vindt Van den Berg. ‘Mensen moeten ook gewoon

eens stoppen met troep kopen. Hou die massa uit je huis!’ Venhuizen vindt dat de markt wat dat betreft al ver is. ‘Kijk maar naar het succes van Marktplaats.nl. Ook daardoor nemen consumentenbestedingen af.’ Koetsenruijter, vanuit haar ervaring in de VS, weet dat Europa daar inderdaad al ver mee is. ‘In Europa wordt beter nagedacht over de impact van acties. In Amerika zijn mensen zich heus wel bewust van de problemen die er zijn, maar zij willen toch altijd weer de nieuwste en de grootste spullen. You want to keep up with the Joneses. Amerikanen leven in een soort bubbel. Pas als er iets ergs gebeurt, gaan mensen nadenken.’ Gebutst gevoel van trots Mensen spelen dus een grote rol in het efficiënter worden van de industrie, maar momenteel steekt vooral de crisis menig spaak in de wielen. De Groot ziet bij Yokogawa dat de trend van nu toch echt is om geld te verdienen met de bestaande opties. ‘Vervangen is geen optie. Bedrijven willen een slimme oplossing bovenop wat er al is, plus een sluitende businesscase.’ Schaliegas, de reden dat de Amerikaanse industrie momenteel zoveel sneller groeit dan die in Europa, is volgens hem niet de oplossing voor dit continent. ‘Je haalt de PETROCHEM 09 – 2014

46_$7_49_X2_thema_artikel.indd 47

02-09-14 12:26

Prestatiemanagement

statiemanagement, meten, wete killsKIJK, dashboard, samenwerkin op Prestatiemanagement best value, doen, targets, capaciteit, tentie, prestatiemanagement en, weten, skills, dashboard samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, statiemanagement, meten, wete Congres van NVDO Sectie SUTO en iMaintain

Woensdag 1 oktober • De Glazen Ruimte • Maarssen

/Schrijf

nu in

Programma

Goed Prestatiemanagement heeft positieve effecten op de totale keten van asset manager tot toeleverancier. Maar wat is de invloed van prestatiemanagement op innovatie? Hoe zijn de zachte factoren van prestatiemanagement het beste geborgd en wat kun je het beste meten voor een optimale prestatie?

Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een project, team of organisatie naar succesfactoren en acties. Sturen op die succesfactoren en constant monitoren van de effecten ervan, zorgt voor optimaal beheer van activiteiten en, nog belangrijker, van de prestaties van organisaties.

Op 1 oktober 2014 staat in de Glazen Ruimte in Maarssen de KIJK op Prestatiemanagement centraal. Een afwisselend en inhoudelijk programma belicht verschillende aspecten van goed prestatiemanagement: Van wetenschappelijke onderbouwing tot ervaring uit de praktijk; van klantervaring tot contractduur. Uit de NVDO Suto Benchmark blijkt dat veel potentieel nog onbenut wordt. Wat is er nodig om deze verborgen schatten te vinden? Is dat innovatie? Gaat dat om de juiste KPI’s of komt het gewoon neer op mensenwerk? Op 1 oktober delen experts op alle gebieden hun visie met het aanwezige publiek.

Initiatiefnemers:

Contentpartner:

INFORMATIE: Marjolein Veeninga

Tel.: +31 (0)20–31 22 791

Mail: marjolein@industrielinqs.nl

01_A4.indd 2

Partners iMaintain Platform:

10:00 Ontvangst en registratie 10:30 Opening door de dagvoorzitters 10:40 Kijk naar de benchmark Binnen de NVDO Suto Benchmark wordt wetenschappelijk gekeken naar diverse topics. Hoe staat de Nederlandse industrie ervoor, wat zijn de kengetallen en trends en welk visie is daar bij nodig? Met medewerking van: Prof. Arjan van Weele (TU/e), Prof. Leo van Dongen (TU Twente), Prof. Frank Verbeeten (UvA) 12.00 Pauze 12.45 KIJK op de prestatiegedreven organisatie! Als visie, missie en strategie zijn vertaald naar alle processen, hoe vind je dat terug in de organisatie? Met medewerking van: Wilbert Wijns (NedTrain), Bram Alkema (Enexis), Arjan Oostdijck (Suiker Unie) 13.45 Stelling in de Kijker; Prestatiemeting verhindert innovaties! Het meten van prestaties en de druk op presteren kunnen averechts werken op vernieuwing. Wat is de praktijk? Met medewerking van: Han Roebers (Rijkswaterstaat), Jan Braber (SIR), Patrick Essers (Dutch Institute World Class Maintenance) 14.45 Pauze 15.05 WORKSHOP Interactieve sessies waarbij bezoekers zelf ook een prestatie gaan leveren. 16.00 KIJK op de zachte factoren van Prestatiemanagement Presteren is mensenwerk. Hoe werk je samen met je team naar topprestaties? Met medewerking van: Dick Koopman (directeur Yacht), Hans Hermans (Interim manager voor professionalisering van bedrijven), Erik de Bruine (directeur Nevi) 17:00 KIJK op KIJK! Een inspirerende lezing door de hoofdredacteur van populairwetenschappelijk magazine KIJK. Inge Fraters (New Skool Media) 17:45 Afsluiting 18.00 Netwerkborrel Leden iMaintain Platform:

www.imaintain.info/prestatie 02-09-14 09:51

concurrentie nooit meer in. De chemie moet zich daarom richten op efficiënter en slimmer omzetten van energie uit zon en wind, en dan zó dat het vaste of vloeibare energie wordt.’ Koetsenruijter herkent dat sentiment bij de klanten van Emerson. ‘Ze beseffen dat ze moeten investeren, maar willen de bestaande productie niet stoppen. Beide moeten dus tegelijkertijd gebeuren, en bedrijven weten niet altijd welke mogelijkheden daarvoor zijn. Bovendien zijn nog niet alle bedrijven goed ingericht voor energie-efficiëntie.’ Maar hoe doorbreek je de impasse dat niemand wil investeren en dat niemand zijn productie wil stoppen? De Flowiddirecteur breekt direct een lans voor een radicaal nieuwe visie. ‘De VS ligt voor met schaliegas, maar misschien is dat wel de compleet verkeerde richting. Europa is heel goed in energie-efficiëntie. Dát moeten we uitbouwen.’ Volgens Van den Berg kan de Europese industrie daarmee ook zijn gebutste gevoel van trots weer uitdeuken. ‘We zijn vijftig procent meer energie-efficient dan Amerika. Ook onze maatschappij is veel verder met duurzaamheid.’ Meer rumoer Zo’n radicaal nieuwe richting bekt natuurlijk goed. Maar was er bijvoorbeeld de afgelopen 25 jaar überhaupt sprake van een doorbraak in de chemie? Andrzej Stankiewicz, hoogleraar procesintensificatie aan de TU Delft, zegt het wel vaker: driehonderd jaar geleden waren de mengvaten van hout, tegenwoordig zijn ze van RVS, maar verder is er in die tijd niets fundamenteels veranderd in de chemie. Dat kan waar zijn, stelt De Groot, maar vanuit Yokogawa ziet hij dat internet veel veranderd heeft, zoals oprukkende globalisering en de kansen van big data. Industriespecialist Venhuizen merkt daarbij op dat het internet bestaat bij

‘Katalysatoren voor polypropeen en ethyleenoxide hebben door de jaren heen het productieproces veel zuiniger en efficiënter gemaakt.’ gratie van chemische innovaties, zoals halfgeleiders. Bovendien is er volgens hem heel veel vooruitgang geboekt bij het optimaliseren van bestaande processen. ‘Neem de katalysatoren voor polypropeen en ethyleenoxide. Die hebben door de jaren heen het productieproces veel zuiniger en efficiënter gemaakt.’ En de komende 25 jaar? Wat mogen we daarvan verwachten? Van den Berg voorziet heel wat meer rumoer dan de afgelopen tijd. ‘Er komt een heel grote verandering. Die is niet gedreven vanuit de industrie, maar komt voort uit het serieuze gebrek aan grondstoffen en water in de toekomst.’ Ongekende creativiteit Terug naar de rol van de mens. Koetsenruijter ziet bij Emerson namelijk dat door de recessie het aantal werknemers in de chemie flink is gedaald en het gevoel is gestegen dat er iets moet gebeuren. Van den Berg onderschrijft dat. ‘Vóór 2009 was er geen gevoel van

GlOEDNIEuwE TAFElS BIj ITANKS Het rondetafelgesprek vond ditmaal plaats bij iTanks, het kennisplatform voor innovatie met de focus op de Rotterdamse haven. De stichting, gehuisvest op de RDM Campus in Rotterdam, kijkt bijvoorbeeld naar de mogelijkheden van Google Glass en 3D-printing voor bedrijven in de haven. Bovendien werkt iTanks aan een appstore voor de industrie. En aangezien Petrochem Platform samenwerkt met iTanks, kon deze bijeenkomst plaatsvinden in de gloednieuwe experience room, inclusief uitzicht op de Nieuwe Maas en de Rotterdamse industrie.

urgentie voor verandering. De naïviteit was groot. Begin 2013 was er niettemin sprake van complete stilstand in de sector. Ondertussen is er weer enige ruimte ontstaan, en nu lijken mensen het anders te gaan doen. Er is iets ten goede geknapt. We moeten onze angst omzetten in trots!’ Profion-voorzitter Venhuizen haalt ter illustratie hiervan een voorbeeld aan uit een heel andere sector: kunst en cultuur. ‘Bij het balletgezelschap Scapino in Rotterdam is er enorm gesneden in de subsidies, en dat heeft geleid tot ongekende creativiteit. De organisatie is sindsdien compleet opgeleefd en kan de vraag amper aan. Hetzelfde gaan we zien in de jeugdzorg. De maatschappij heeft soms gewoon een goede blackout nodig. Ik ben heus geen voorstander van aardbevingen in Groningen, maar het was wel een goede wake-up-call. Opeens werd het een issue. Als alles comfortabel is, dan is het heel lastig om te veranderen.’ Lambregts reageert enthousiast namens de papiersector: ‘Tijd voor doorbraaktechnologieën in de energievoorziening!’ De Groot legt het voorbeeld van de iPhone op tafel om te laten zien dat het ook anders kan. ‘Soms is er geen crisis nodig. Met een sterke leider zoals Steve Jobs werd het concept van de mobiele telefoon helemaal opnieuw ontdekt.’ Koetsenruijter beaamt dit. ‘Kijk waar we het laatste half uur over spraken: de rol van de persoon. Uiteindelijk gaat het altijd om mensen.’ W PETROCHEM 09 – 2014

46_$7_49_X2_thema_artikel.indd 49

02-09-14 12:26

Meld u nu gratis aan!

Hét naslagwerk voor de Industriële Delta, gedrukt en online

•

Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal •

•

Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondIn december 2015 verschijnt de nieuwe editie van de

•

Transport – Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport Industrielinqs–Transport Catalogus, het–Transport handboek voor –Transport de industriele delta. De Industrielinqs Catalogus is een crossmediaal

•

Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – naslagwerk Rotary equipment Rotary equipment – Rotary equipmet artikelen,–achtergrondinformatie, branchegegevens, bedrijfsprofielen, opleidingen, informatie

•

Process Control – Process Control – Process Control – ProcessvanControl – Process Control – Process Control – Process brancheverenigingen en een complete matrix van •

•

producten en diensten met hun leveranciers. Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & append-

•

De Industrielinqs catalogus biedt een unieke mix van Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag drukwerk en digitale informatie met een groot bereik van ruim 3000 exemplaren. Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen –

Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen –

Opleidingen •

•

– Offshore

•

Controleer nu uw vermelding of meld gratis aan via www.industrielinqs.nl/linqs equipment – Offshore services & equipment

•

Offshore services & equipment – Offshore services &

•

Een vermelding de Industrielinqs is gratis. Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – inOnderhoud – Catalogus Onderhoud – Onderhoud –

•

Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek •

•

Uw advertentie Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – InstalVersterk uw gratis vermelding met een profiel, logo of advertentie. Bel Robbin van Jetvertising naar de mogelijkheden. Industrieel Gas –Hofman Industrieel Gas –en vraag Industrieel Gas – Industrieel (+31 (0)70-399 0000 – robbin@jetvertising.nl)

Industrieel Gas – Industrieel Gas –

Gas – Indus-

•

Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water

INduSTRIElINqS CATAlOGuS 2014

Kijk voor meer informatie op www.industrielinqs.nl/linqs

•

• •

•

CBT Trainingen & Opleidingen

•

Coastal Training Technologies

•

Avans University of Applied Sciences • Avans+

Comprehensio

•

Copla Opleiding & Training bv

•

Cost Engineering Consultancy bv

•

CoThink bv

•

Cursuscentrum Overschie

•

decoachvooringenieurs.nl

Delft TopTech

•

DNV Academy

•

radesingel 50 9711 eK groningen Postbus 7080 9701 JB groningen telefoon: 050-3162626 e-mail: linde@aog.nl

•

Training Solutions

•

Egemin bv

•

Egemin NV

•

Elsevier Opleidingen

•

Energy Technology Services bv

•

DuPont Sustainable Solutions,

• •

Kijk voor meer details op www.industrielinqs.nl/opleidingengids

✘

(Petro-)chemie Industrieel onderhoud Infrastructuur overig

technology Consultancy Center is een spin-off van de rijksuniversiteit groningen en voert technisch contractonderzoek uit voor bedrijfsleven

✘

avondopleiding deeltijdopleiding Bedrijfsopleiding train the trainer Maatwerk online

•

Training Solutions

•

B.V. • • leergang Egemin Reliability & Maintenance Engineering, vaardigheden voor Asset Management.

• •

steeds terugkomen en waarvan de werkelijke oorzaken niet worden opgelost. Kritisch en creatief denken worden gekop• • peld aan vijf fasen voor continue verbetering. ‘Voorbarige • • worden • •voorkomen. • • Problemen • • •zorgvuldig conclusies’ worden doorgrond. Het vinden van de juiste oorzaak leidt tot creatieve

•

Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Audit-

ing – Au

Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen

– Algeme

en overheid op diverse gebieden. daarnaast verzorgen wij opleidingen op het gebied van piping, apparatenbouw en extrusie.

IndustrIelInqs Catalogus 2014

051-107_matrix.indd 52

Kijk voor meer details op www.industrielinqs.nl/linqs

•

18-12-13 13:17

•

022-25_opl_prof.indd 22

•

18-12-13 13:17

•

door het creëren bewegingSolutions, en ontwikkeling van uw medeDuPontvan Sustainable werkers, verbeteren uw resultaten.

IndustrIelInqs Catalogus 2014

028-39_opl_matrix.indd 28

01_IPPcat_A4.indd 2

13:17

18-12-13 14:00

•

tisering –

Auditing Algemeen

Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen

016_17_19_branches.indd 16

•

• • •

•

– Consul

Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automa-

erkenning Verworven competenties MBo niveau HBo/Bachelor Wo/Master niet van toepassing

IndustrIelInqs Catalogus 2014

•

techniek

Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy

opleidingsniveau

✘ ✘ ✘

•

• ✘ ✘

•

gieleveri

Consultancy

Activiteiten

Voor kalender, tarieven en inschrijfformulier zie www.vincotte.nl

opleidingsvorm Technology Consultancy Sectoren Center ✘ energievoorziening dagopleiding

•

– Engine

Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektro-

Automatisering

een greep uit onze opleidingen; - Basis ndo - ultrasoon onderzoek - Penetrant onderzoek - Visueel onderzoek - Magnetisch onderzoek - toFd - radiografie - Phased array - Filmlezen

•

profielen

Training Kwaliteit vereist gekwalificeerde mensen. daarom investeren vooruitstrevende, innovatieve bedrij-

•

C-Services Holland

– Industr

control –

Elektrotechniek

Airtec Pneumatic Engineering bv – www.airtec.nl

•

Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Ener-

•

trieel Ga

Energielevering

•

Air-Parts bv – www.air-parts.com

Airconveyors International bv – www.airconveyors.nl

Airconet bv – www.airconet.nl

•

Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting •

•

latiebouw

Engineering & Contracting

•

onafhankelijkheid en betrouwbaarheid Vinçotte nederland maakt deel uit van de internationale groep Vinçotte en geniet als geaccrediteerde en door de overheid erkende keurings- en inspectie-instelling in heel nederland bekendheid. Vinçotte nederland biedt een breed gamma van complementaire diensten aan. door onze deskundigheid, competentie en flexibiliteit bieden we een toegevoegde waarde voor de klant. Het productenpalet bestaat onder andere uit: niet-destructief onderzoek, keuringen van drukapparatuur (als notified Body), keuringen van hijs- & hefwerktuigen, elektrotechnische inspecties, keuringen van attractie- & speeltoestellen, systeemcertificatie (Iso 9000, Iso 14 000, VCa*/**) en training.

•

Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid

•

Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water

Fluid control

•

Industrieel Gas

•

– Logisti

Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Indus-

•

services

Industrieel Water

• •

•

Airclean Safety Products – www.aircleansysteme.com/nl

•

Airco-Fin bv – www.aircofin.com

•

Air Products Nederland bv – www.airproducts.com

Air Liquide Industrie bv – www.airliquide.com

•

AIMT Nederland – www.aimt-group.com

Ahoy – www.ahoy.nl

•

Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Instal-

•

– Opleid

Onderho

Installatiebouw

123456

•

ven in de opleiding van hun medewerkers. om aan deze behoefte te voldoen, voorziet Vinçotte nederland in een breed scala van ndoopleidingen. Vandaag trainen we cursisten in overeenstemming met nagenoeg alle codes en standaarden, inclusief de asnt regels, en 473 en Iso 9712. naast algemene opleidingen voor het behalen van erkende certificaten in ndo bestaat ook de mogelijkheid om cursussen op maat van de klant te doceren in één van onze opleidingscentra of op locatie bij de klant. Vinçotte nederland is een erkend opleidingsinstituut door Hobéon sKo en Bant.

AHD Aandrijftechniek bv – www.ahd-aandrijftechniek.nl

Applus RTD Benelux

aIB-Vinçotte nederland B.V. - oftewel Vinçotte - is een dienstverlenend bedrijf op het vlak van inspectie, controle, certificatie en opleidingen inzake kwaliteit, veiligheid en milieu.

•

Aggreko International (Ned.) bv – www.aggreko.com

•

Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek

•

ANNEXIS consultancy

– Opslag

Logistiek

•

Afvalstoffen Terminal Moerdijk bv – www.atmmoerdijk.nl

•

Aertssen Kranen nv – www.aertssen.be

•

Aerotherm bv – www.aerotherm.nl

•

Aero Control Uden – www.aerocontrol.nl/

•

Zie ook de advertentie op pagina 47

•

Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore •

AMC T&T bv

ages – P

Offshore services & equipment

•

Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud –

•

Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen

Onderhoud

•

Opleidingen

•

Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag

•

Opslag

•

Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & append-

•

AMC Centre (AMC-RF)

Control –

Piping & appendages

•

ment – R

Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process

–Transpo

Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equip-

transpor

heid, mil

Transport – Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport

Process Control

Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezond-

Transport Rotary equipment

Verticaal transport Veiligheid, gezondheid, milieu

123456

erkenning Verworven competenties MBo niveau HBo/Bachelor Wo/Master niet van toepassing

✘

•

overige trainingen

In- en outsourcing

•

didactische vaardigheden

leidinggeven en coachen

Communicatie (in teams / projecten)

Werkvoorbereiding

•

DHTC bv

Overige trainingen

Didactische vaardigheden

• •

Projectmanagement

Aluminium Centrum

DARE!! Instruments

persoonlijke ontwikkeling en in het werk. We houden de vakkennis up-to-date, met bijvoorbeeld onze vakgroepdag, een digitale nieuwsbrief, vaknieuws, netwerken en masterclasses. Bovendien kunnen onze consultants ondersteunen bij veiligheidskundige projecten en in-companytrainingen in de organisatie. de dienstverlening van Copla kenmerkt zich door een interactieve persoonlijke benadering, zowel in de opleidingen als bij onze veiligheidskundige ondersteuning. In- en outsourcing

• •

directievoering

• •

Deltares

• • • • Sectoren Opleidingsniveau Opleidingsvorm Cost Engineering Aluminium • • Consultancy B.V. Centrum ✘ energievoorziening dagopleiding erkenning Verworven competenties IndustrIelInqs Catalogus 2014 21 • • • • avondopleiding • • • • ✘ •MBo •niveau • • ✘ (Petro-)chemie IJsselmeer AMC 32e Centre (AMC-RF) Industrieel 3332 eX Zwijndrecht AMC T&T B.V. • • • • deeltijdopleiding • • • • ✘ •HBo/Bachelor • • ✘ Bedrijfsopleiding ✘ Wo/Master onderhoud Postbus 25 ANNEXIS consultancy • • • • the trainer • •niet van • toepassing • ✘ Infrastructuur train 3330 aa Zwijndrecht ✘ overig • • • ✘ Maatwerk Applus RTD Benelux telefoon: 078-6200910 021_Opl-voorbl.indd 21 18-12-13 ✘ online Internet: www.costengineering.eu Apply Opleidingen B.V. • • • • • • • • • e-mail: sales@costengineering.eu • • • • • • • • • • • • Arbo Opleidingsinstituut Nederland B.V. • Arbo Support B.V. • • • • Arbo Support Holland B.V. • • • • • Sectoren • B.V. • • Opleidingsvorm • • • • Opleidingsniveau • CoThinkArbode bv ✘ energievoorziening ✘ dagopleiding ✘ erkenning Verworven•competenties • • • • Avans+ ✘ (Petro-)chemie avondopleiding ✘ MBo niveau BME Opleidingen • ✘ Industrieel deeltijdopleiding ✘ HBo/Bachelor • • • ✘ Bedrijfsopleiding • • • Bureau Veritas Training Benelux onderhoud Wo/Master niet van toepassing Cothink Coastal Training Technologies ✘ Infrastructuur • • • ✘• train • the trainer • ✘ overig ✘ Maatwerk 3853 XB erMelo Comprehensio • • • • online • • Postbus 280 3850 ag erMelo Copla Opleiding & Training b.v. • • • • • • • • telefoon: 06 13140979 Cost Engineering Consultancy B.V. • • • • • • Internet: www.cothink.nl • • • • • • • • CoThink B.V. e-mail: meerinfo@cothink.nl C-Services Holland • • • Cothink is vernieuwend, innovatief en resultaatgericht. We en Maintenance engineer. Het hanteren van een gestructuCursuscentrum Overschie • reerde aanpak • hebben jarenlange expertise en ervaring in training in kribij lastige vraagstukken is van groot belang. tisch denken. We ervaren dagelijks dat elk bedrijf de eigen Met andere • woorden: • • niet alleen de • inhoudelijke kennis en D.A.R.E!! Instruments vraagstukken kan oplossen, mits de juiste vragen op het juiste ervaring zijn noodzakelijk om vraagstukken op te lossen, maar DARE!!gesteld Instruments • vaardigheid • • in het toepassen • moment worden en beantwoord. vooral de van kritisch en creatief• denken. In die•rol zoekt • • • de • reliability- en• Maintenance Delft TopTech We combineren de methode van het gestructureerd ‘opschudengineer ‘nieuwe stijl’ voortdurend naar verbeteringen in de Deltares • • • den’ om zo bestaande patronen en ingesleten denkwijzen te installatieprestaties. • • Delta-Tech b.v. doorbreken met een pragmatische en persoonlijke aanpak,• waarin ontwikkeling Innovative DHTC B.V. en verbinding centraal staan. We hante• • Root Cause Analyse (IRCA). ren een breed scala aan vernieuwende methoden en stellen de training Innovative troubleshooting is bij uitstek geschikt • • • voor • diegenen • hoge eisenDNV aan Academy de praktische toepasbaarheid van de training. die geconfronteerd worden met problemen die AIB-VINCOTTE Nederland B.V. Ajax-Chubb Brandbeveiliging

overig

Bureau Veritas Training Benelux

Cursussen

Leidinggeven en coachen

opleidingsinstituut

Infrastructuur

BME Opleidingen bv

erkenning Verworven competenties MBo niveau HBo/Bachelor Wo/Master niet van toepassing

Communicatie (in teams / projecten)

• •

Wij bieden aankomende veiligheidskundigen een entree tot een boeiend vakgebied met volop carrièremogelijkheden. onze opleidingen HVK enMVK zijn natuurlijk Hobéon sKo-erkend. Copla helpt afgestudeerde veiligheidskundigen bij hun verdere

Industrieel onderhoud

Delta-Tech bv

Copla adviseert, ondersteunt en doceert al meer dan 20 jaar, bijna dagelijks directies, managers en adviseurs over arboveiligheid, met als doel het werk in de praktijk daadwerkelijk veiliger te maken.

(Petro-)chemie

✘

dagopleiding avondopleiding deeltijdopleiding Bedrijfsopleiding train the trainer Maatwerk online

AE Sensors bv – www.aesensors.nl

Industrieën

takkebijsters 8 4871 Bl Breda Postbus 6869 4802 HW Breda telefoon: 076 5172288 Internet: www.vincotte.nl e-mail: info@vincotte.nl

✘

Advies- en Ingenieursbureau Rufer – www.air.nl

Bedrijven

✘ ✘

✘

energievoorziening (Petro-)chemie Industrieel onderhoud Infrastructuur overig

Advantech Europe – www.advantech.eu

✘ ✘

Arbode bv

Opleidingsniveau

✘ ✘

• •

Arbo Support bv

Opleidingsniveau

dagopleiding avondopleiding deeltijdopleiding Bedrijfsopleiding train the trainer Maatwerk online

• •

opleidingsniveau

✘

✘ ✘

ADC Performance Improvement – www.adcpi.nl

✘

energievoorziening (Petro-)chemie Industrieel onderhoud Infrastructuur overig

• •

opleidingsvorm

✘ ✘ ✘

Advanced Flow Technics bv – www.aft.nl

•

Opleidingsvorm

✘ ✘ ✘

Werkvoorbereiding

Havenbedrijf Antwerpen www.portofantwerp.be Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen speelt als autonome publieke onderneming en als beheerder van het havengebied een belangrijke rol in de dagelijkse werking van de haven.

Prins Mauritslaan 45c 3843 aJ Harderwijk Postbus 279 3840 ag Harderwijk telefoon: 0341-430848 Internet: www.copla.nl Aandachtsgebied e-mail: w.v.schaik@copla.nl

Opleidingsvorm

Sectoren

GCA www.vereniging-gca.nl de groep Fabrieken van Apparaten voor de Chemische Industrie is een branche van de Vereniging FME-CWM.

Sectoren

Copla Opleiding & Training b.v.

management en organisatie

DACE www.dace.nl de dutch Association of Cost Engineers is het Nederlandse netwerk van cost engineers en value engineers.

NRL www.denrl.nl de Nederlandse Regelkleppen leveranciers behartigt de belangen van de regelkleppenleveranciers.

•

FME-CWM www.fme.nl FME-CWM is de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie.

• •

Sectoren

Sector: Olie en gas - 1 Utilities - 2 Voedingsmiddelenindustrie - 3 (Petro)chemie - 4 Biotechnologie - 5 Overig - 6

Contactgegevens

FlandersBio www.flandersbio.be FlandersBio is de koepelorganisatie van de life sciences en biotechnologiesector in Vlaanderen.

Cefic www.cefic.org Cefic is de Europese vereniging voor de chemische industrie.

Projectmanagement

Bio.be www.bio.be Bio.be is de Belgische vereniging van de biotechnologie-industrie onder essenscia.

• •

Nederland bv

Registreren is voor aanbieders van opleidingen het hele jaar mogelijk via www.industrielinqs.nl/opleidingengids.

Directievoering

FHI www.fhi.nl de federatie van technologiebranches is de koepelorganisatie voor bedrijven die technologie in industrie en gezondheidszorg aanbieden en toepassen.

BIG www.bigleidingen.eu Het Buisleiding Industrie Gilde is een vereniging die de mogelijkheden van transport per ondergrondse leidingen promoot.

AIB-VINCOTTE Nederland bv Ajax-Chubb Brandbeveiliging

AiB-VinCoTTe nederland B.V.

Arbo Opleidingsinstituut

U vindt de gids op www.industrielinqs.nl/opleidingengids.

overig

•

FedEC www.fedec.nl de Federatie van Energie Consultants is een beroepsvereniging van personen die werkzaam zijn in de energiebranche.

Infrastructuur

Bemas www.bemas.nl de Belgian Maintenance Association vzw is een non profit vakvereniging voor iedereen die betrokken is bij asset management en onderhoud.

In de online versie van de opleidingengids, te vinden op www.industrielinqs.nl/opleidingengids, vindt u dit overzicht ook. Bij de gegevens van de aanbieder ziet u dan meteen in welke industrieën de cursussen worden gegeven (industrieel onderhoud, energievoorziening, (petro)chemie, infrastructuur en overig). U ziet eveneens in welke vorm en op welk niveau de opleidingen worden aangeboden. Voor vier aandachtsgebieden zijn de aanbieders weergegeven in een matrix met cursussoorten. De aandachtsgebieden zijn

opleidingsinstituut

Apply Opleidingen bv

Met de opleidingengids maakt u snel een shortlist van aanbieders van cursussen die aansluiten op uw zoekopdracht. Bij de online-versie van de gids kunt u met een wizard snel en eenvoudig aangeven wat u zoekt. Vervolgens kunt u zelf bij deze aanbieders hun specifieke aanbod en cursuskalender bekijken.

Industrieel onderhoud

EuropaBio www.europabio.org EuropaBio is de politieke stem van de biotechnologie-industrie in Europa.

management en organisatie, procesoptimalisatie, veiligheid en techniek.

Kennis en kunde zijn belangrijke ingrediënten voor een duurzame industrie in Nederland en België. Daarom brengt Industrielinqs pers en platform de opleidingengids uit. Deze gids biedt u een overzicht van bedrijven die zich hebben geregistreerd voor een gratis vermelding in dit naslagwerk.

(Petro-)chemie

Belgische Petroleum Federatie www.petrolfed.be de Belgische Petroleum Federatie is de woordvoerder van de voornaamste petroleummaatschappijen die actief zijn in de raffinage en distributie in België.

Essenscia www.essenscia.be Essenscia is een multisectorale koepelorganisatie die de activiteitsectoren van de chemie en de life sciences vertegenwoordigt.

energievoorziening

Aqua Nederland www.aquanederland.nl Aqua Nederland is de branchevereniging voor de waterbehandelingssector en richt zich op “waterzorg”.

Energie-Nederland www.energie-nederland.nl Energie-Nederland is de belangenbehartiger van vrijwel alle energiebedrijven die actief zijn op de Nederlandse markt.

•

AIChE www.aiche.nl Het American Institute of Chemical Engineers wil een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van chemical engineering in de breedste zin van het woord.

•

Dutch Institute World Class Maintenance www.worldclassmaintenance.com Het dutch Institute World Class Maintenance heeft als taak om vraaggestuurd en gesteund vanuit asset owners en maintenance ondernemingen innovatieprojecten te initiëren, te beheren en de kennis te verspreiden.

Agoria www.agoria.be Agoria verenigt de bedrijven uit de Belgische technologische industrie

energievoorziening

BRANCHE-ORGANISATIES

management en organisatie

BRANCHE-ORGANISATIES

Deltalinqs www.deltalinqs.nl deltalinqs behartigt de gezamenlijke belangen van de haven- en industriële bedrijven in de mainport Rotterdam.

•

• •

•

Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid

27-08-14 11:47

18-12-13 13:16

PROJECT

Dow blijft investeren in energie-efficiëntie Ondanks de moeilijke tijden voor in Europa gevestigde chemiebedrijven heeft Dow Benelux enkele projecten uitgevoerd die de CO2-uitstoot van het bedrijf verminderden. Een mooi voorbeeld is een in Terneuzen ontwikkelde ethyleenoxide-katalysator. Deze zorgt voor een CO2-verlaging van vijftig procent bij dezelfde hoeveelheid product en voor een meer energiezuinige productie, zo meldt Dow Benelux in haar duurzaamheidsverslag 2013. Harmen Wijer, Duurzaam Geproduceerd

De ethyleenoxide-katalysator werd in het tweede kwartaal met succes in de Terneuzense ethyleenoxide-fabriek toegepast. Garry Meima, hoofd van het HTR-lab legt uit hoe het werkt: ‘Een katalysator bestaat uit een aantal basisingrediënten, meestal metalen of oxiden en kleine hoeveelheden hulpstoffen, ook wel promotoren genoemd. In de zoektocht naar de optimale EO-katalysator gaat het vooral om de juiste verhouding van promotoren, zodat je komt tot de beste omzetting naar ethyleenoxide. Bij

die omzetting naar EO ontstaat kooldioxide. Je wilt dus een katalysator met de optimale selectiviteit naar ethyleenoxide en die tegelijkertijd de vorming van CO2 zo veel mogelijk onderdrukt.’ Door het uitvoeren van ‘design of experiment’ en door de mogelijkheid een veelvoud van experimenten met variërende samenstellingen tegelijkertijd door te meten, is Dow tot zo’n optimale katalysator gekomen. ‘Die is vervolgens opgeschaald in een pilot plant van Dow in Texas. Daarna is deze eerst succesvol toegepast in het proces van andere EO-fabrieken van Dow in de VS. En nu draagt deze technologie bij aan een betere energie-efficiëntie van de EO-fabriek in Terneuzen na optimalisatie voor deze fabriek. Maar waarschijnlijk stopt het daar niet bij, want we zijn nu ook bezig met het bekijken van nieuwe samenstellingen en promotoren. Wie weet wat dat weer op gaat leveren.’ Hot water installatie Een ander energiebesparend project is in september 2013 in Terneuzen opgestart: de hot water installatie. Het project draaide om de installatie van een heetwatersysteem waarbij op slimme wijze gebruik wordt gemaakt van de restwarmte in de fabriek. Warmte die normaal gesproken in de atmosfeer verdween, wordt nu als restwarmte aangewend om water op te warmen tot 77 graden Celcius. Die opwarming gebeurt door een warmtewisselaar. Het warme water wordt vervolgens gebruikt voor het verwarmen van andere stromen in de

Hierdoor zijn in totaal 827 transportbewegingen tussen Stade en Delfzijl vervangen voor transport per schip.

fabriek, waarvoor ook weer vijf warmtewisselaars dienst doen. Verschillende processen draaien zo dus op restwarmte. Dit project vergde een investering van 1,7 miljoen euro. Een investering die zich echter snel terugverdient, want de energiewinst komt op maar liefst vijftien procent van de totale stoomconsumptie. Vrachtbewegingen Ook in het slim beperken van de vrachtbewegingen boekte Dow Benelux forse CO2-winst. In Delfzijl produceert Dow allerlei varianten van MDI. Het grootste deel van de grondstoffen – zogeheten crude MDI – wordt vervoerd per schip. Een tweede grondstof, circa dertig procent van het totaal, kan alleen per vrachtwagen worden vervoerd. In vergelijking met transport per schip, geeft dit een flinke extra uitstoot van CO2 en aanzienlijk hogere transportkosten. In de afgelopen jaren is een multidisciplinair team druk bezig geweest met het bedenken van allerlei creatieve oplossingen om het aantal vrachtwagentransporten te reduceren. Zo is bijvoorbeeld een nieuwe productmodus ontwikkeld waarbij alleen nog maar gebruik wordt gemaakt van crude MDI. Daarnaast is binnen de bestaande productmix een optimalisatie doorgevoerd en is een bestaand product zelfs compleet uitgefaseerd. In 2013 is fase 1 van het project geïmplementeerd. Hierdoor zijn in totaal 827 transportbewegingen tussen Stade en Delfzijl vervangen voor transport per schip. Dit resulteerde in een structurele vermindering van CO2-uitstoot en een jaarlijkse reductie in transportkosten van 689.000 dollar. In 2014 wordt fase 2 van het project geïmplementeerd en zal naar verwachting nog eens 1,2 miljoen dollar worden gesneden in transportkosten. n

PETROCHEM 09 – 2014

51_T_artikel.indd 51

02-09-14 13:25

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

ITANKS-LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

Sloot Tankbouw

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 38

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

02-09-14 09:48

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Karin Husmann Plant One, managing director

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Wouter Stam Flowid, managing director

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 39

02-09-14 09:48

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie? Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water. Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services • 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 43 54_eco_abo.indd 1

27-08-14 09:39 11:44 02-09-14

TECHNOLOGIE

MEEr EruCazuur IN OLIEGEwas

Een gewas genetisch modificeren zónder dat zogenaamde merkergenen in het gewas komen. Als je dat doet, kun je tegemoet komen aan de wensen van de markt en hou je tegelijkertijd rekening met de wensen van de maatschappij. Het is een promovendus van Wageningen University gelukt. Weicong Qi ontwikkelde een techniek waarmee crambe genetisch kan worden gemodificeerd terwijl er toch geen merkergenen in het gewas komen. Met die techniek was hij in staat om de aanmaak van inhoudsstoffen te sturen in een richting die het gewas voor de verwerkende industrie aantrekkelijker maakt. Crambe is een gewas voor de biobased economy: het levert hernieuwbare grondstoffen voor de industrie. Het gewas produceert op dit moment echter nog te kleine hoeveelheden olie die voldoet aan de wensen van de industrie. Er is vooral veel belangstelling voor erucazuur. Al tientallen jaren wordt crambe veredeld om de productie van erucazuur te verhogen. Via kruisingsveredeling lijkt een erucazuurgehalte van maximaal 65 procent haalbaar. Dat is te weinig om het gewas economisch rendabel te maken. Daarom onderzocht Qi de mogelijkheden om de productie van erucazuur te verbeteren door crambe genetisch te modificeren. Hij bracht een gen naar crambe over dat ervoor zorgt dat de plant oliemoleculen kan bouwen met niet twee, maar drie erucazuurmoleculen op de drie beschikbare posities per oliemolecuul (glycerol). Het lukte hem om zo het erucazuurgehalte te verhogen tot meer dan 75 procent. zELfHErsTELLENdE pOEdErCOaTING

TNO heeft een hars ontwikkeld die zelfherstellend is door hem opnieuw te verwarmen. Met deze grondstof kan een lak worden gemaakt die zelf krassen repareert. ‘Het principe van lak is dat je deze vloeibaar aanbrengt, waarna deze uithardt en zijn beschermende functie krijgt’, vertelt Eric Craenmehr, chemisch ingenieur bij TNO. ‘Dit uitharden is echter een onomkeerbaar proces, de moleculen vormen een soort visnet, wat betekent dat je deze thermohardende lak normaal gesproken niet opnieuw vloeibaar kunt maken.’ TNO ontwikkelde echter een hars die lak de eigenschap kan geven dat deze na verhitting opnieuw vloeibaar kan worden. ‘De warmte trekt het visnet weer uit elkaar. Door de beschadigde lak te verwarmen in een oven of met een föhn loopt de kras weer dicht met lak. Het voordeel is dus dat de schade wordt herstelt met exact dezelfde lak als waarmee de rest van het voorwerp is behandeld. Het kan een auto zijn, maar alle beschadigde voorwerpen die zijn geverfd met de speciale lak kun je op deze manier behandelen.’ Het ontwikkelen van de hars heeft twee jaar geduurd. Een van de moeilijkheden was het zoeken naar het juiste uitgangsmateriaal, vertelt Craenmehr. ‘Uiteindelijk hebben we patent aangevraagd voor poedercoatings. Dat is de meest interessante markt voor TNO, omdat onze technologie bij uitstek geschikt is voor toepassing in poedercoatings.’ Bron: TNO, Duurzaam Geproduceerd

synthetisch rubber repareert zichzelf Rubberen afdichtingen gaan niet eeuwig mee, integendeel. Ze moeten regelmatig worden vervangen en zorgen daarmee voor onderhoudskosten. Hoe langer een rubberen afdichting meegaat, hoe beter, maar nog beter is het als het rubber zichzelf herstelt. Daar werkt het EU-project SHINE nu een jaar aan, en met succes. SHINE-onderzoekers hebben op labschaal een elastomeer ontwikkeld die zichzelf – zonder tussenkomst van mensen – herstelt bij kamertemperatuur. In een paar seconden helen microscheurtjes weer aaneen zodat een micro-scheurtje zich niet verder kan ontwikkelen tot een serieuze scheur. Inmiddels is er ook een pilot op industriële schaal. Het is nog onbekend hoe lang de herstelde scheurtjes goed blijven, maar het materiaal behoudt in ieder geval minimaal 97 procent van zijn oorspronkelijke sterkte. De onderzoekers werken nu aan een oplossing voor de stijfheid die ontstaat op plaatsen waar het materiaal zichzelf heeft hersteld. Opstap naar efficiëntere katalysatoren Onderzoekers van FOM-instituut DIFFER hebben aangetoond dat ook zwaardere atomen dan waterstof in een materiaaloppervlak direct kunnen reageren met die in een omringend gas. Dit proces heeft minder energie nodig dan een reactie tussen twee atomen die allebei aan het materiaal zitten vastgeplakt. Slechts een van de reagerende atomen hoeft immers zijn band met het oppervlak te verbreken, zodat minder energie nodig is. De ontdekking kan daarom leiden tot efficiëntere katalysatoren voor bijvoorbeeld de productie van kunstmatige brandstof. Het reactiepad biedt extra controle over welke deeltjes reageren en dat kan leiden tot nieuwe manieren om materialen te produceren en te bewerken. Het onderzoek wordt voortgezet in een samenwerking tussen DIFFER en het Center of Interface Dynamic for Sustainability.

PETROCHEM 09 – 2014

55__J_Technologie.indd 55

02-09-14 12:27

NDT G6 Welders Bolt Tensioning Industrial Rope Techniques

Special Lifting

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

DECONTAMINEREN?

Rope Access? SKY-ACCESS! T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

Altena Industrial Services B.V. is gespecialiseerd in het chemisch technisch reinigen en decontamineren van industriĂŤle installaties. De aanpak is dat wij ter ondersteuning van het operationeel personeel de volledige zorg voor de te reinigen installatie voor onze rekening nemen. Decontamineren van plantequipement voorafgaande aan de Turn Around met als doel de installatie veilig en schoon aan de mechanische contractor te kunnen overdragen. Neem voor meer informatie contact met ons op.

Bel: +31(0)416-670700 WWW.ALTENA.COM

ALS KWALITEIT VOOROP STAAT

56_sky_altena.indd 1

02-09-14 09:39

PRODUCTEN

NIEUWE GENERATIE FREQUENTIEREGELAARS Mitsubishi Electric heeft een nieuwe generatie frequentieregelaars ontwikkeld met een uiterste precisie en betrouwbaarheid. De FR-A800-serie beschikt over geïntegreerde USB-interface voor het programmeren en kopiëren van parameters, een gemakkelijk afleesbare bedieningseenheid en drie uitbreidingsslots. Door het gebruik van een optimale vermogensbalans, energiebesparende functies en grotere systeemveiligheid werkt deze nieuwe serie zeer betrouwbaar en precies. De serie is te besturen en bewaken via een groot aantal netwerken. Standaard wordt de RS-485 communicatie ondersteund, maar door het gebruik van optie-kaarten kan dit worden uitgebreid. Meer informatie bij Koning & Hartman: www.koningenhartman.nl LASTOORTS MET GEÏNTEGREERDE LASROOKAFZUIGING Er is de laatste jaren veel te doen geweest over lasrook en regelgeving. In 2010 concludeerde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat bij een blootstelling van minder dan 1 mg/m3 er geen onaanvaardbare gezondheidsrisico’s optreden voor de lasser en zijn naaste collega’s. De verwachting is dan ook dat de huidige grenswaarde van 3,5 mg/m3 zal worden verlaagd. In juni 2010 heeft de overheid deze grens al afgekondigd, maar er was nog geen apparaat in staat deze waarden te realiseren. Tot nu toe is de enige oplossing een goede ruimtelijke afzuiging in combinatie met een lashelm met een frisselucht-unit. Nadeel hiervan is de ventilator die op de rug moet worden meegedragen, want deze is te zwaar voor langdurig gebruik. Een lastoorts met geïntegreerde lasrookafzuiging heeft dit nadeel niet. De Extractor is de eerste lastoorts met geïntegreerde lasrookafzuiging, en momenteel hard op weg de grenswaarde te halen, blijkt uit testen van TNO. De essentie van dit ontwerp is dat het op een effectieve wijze de lasrook afzuigt zonder het beschermgas – dat nodig is bij bepaalde lasprocessen – weg te zuigen. Dat is namelijk de clou van de vinding waarop TNO inmiddels patent heeft aangevraagd. Meer informatie bij Translas: www.translas.com

FLEXIBELE SNIJBESTENDIGE HANDSCHOEN

Showa Best heeft een flexibele, snijbestendige handschoen ontwikkeld die is gemaakt van Hagani-staal. Dit wordt ook gebruikt in Samouraizwaarden en de beste keukenmessen. Deze roestvrijstalen kern biedt optimale bescherming tegen scherpe randen, schuren, snijden en scheuren. De lichtgewicht palmcoating garandeert maximale vingergevoeligheid, grip en flexibiliteit. Meer informatie bij Prestop: www.prestopbv.nl

BEVESTIGINGSLIJMEN THERMISCHE FLOWMETER VOOR NAT BIOGAS Flowmeting van ongeconditioneerd en meestal drijfnat biogas is voor traditionele thermische gasmassameters een lastige opgave omdat de sensor door de hoge vochtigheid van het biogas sterker wordt afgekoeld dan door de werkelijke hoeveelheid gas zou zijn veroorzaakt. Deze ongewenste extra afkoeling veroorzaakt bij de meeste thermische gasmeters een flinke meetfout, waardoor dit meetprincipe in de biogasmarkt een slechte reputatie heeft gekregen. Kurz Instruments heeft dit probleem ondervangen door een thermische barrière rond de sensor aan te brengen op basis van het Leidenfrost-effect, ook wel bekend van de waterdruppel die lijkt te zweven boven een oververhitte plaat. Het constante temperatuurverschil van het meetelement wordt dusdanig hoog gekozen dat beïnvloeding door een wisselende gasvochtigheid verwaarloosbaar is geworden. Meer informatie bij Intercontrol: intercontrol.eu

Henkel heeft onder het merk Loctite twee anaerobe lijmen voor cilindrisch bevestigen ontwikkeld die bestand zijn tegen temperaturen tot 180 graden Celsius en die heel betrouwbaar uitharden, ongeacht de aanwezigheid van oliecontaminanten en zelfs op passieve metalen oppervlakken. Deze recent ontwikkelde lijmen garanderen adhesie, zelfs op licht verontreinigde onderdelen, en bieden zo een oplossing voor een typisch probleem in vele productieprocessen. Zij kunnen uitstekend uitharden op alle metalen, inclusief passief metalen oppervlakken als roestvrij staal. Meer informatie bij Henkel: www.henkel.nl

Meer producten op www.petrochem.nl

57_59_G_producten.indd 57

PETROCHEM 09 – 2014 57

02-09-14 15:53

BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.

ProMinent is producent van membraan-, slangen- en plunjerdoseerpompen, meet- en regeltechnologie, polymeeraanmaaksystemen en waterbehandelingsinstallaties. Tijdens de Industrial Processing 2014 in hal 3 op stand A080 toont ProMinent nu 3 innovatieve en unieke producten: • De DulcoFlow, de enige flowmeter, welke pulserende vloeistofstromen kan meten tot 30 l/uur. Volledig in PVDF. • De Zentriplex, de enige API 674 membraanpomp voor de chemische, olie- en gas industrie met een zeer kleine footprint. • Tenslotte de EXtronic magneetgedreven doseerpomp (volledig ATEX gecertificeerd) met RVS of kunststof pompkop, de enige compacte doseerpomp met 4-20 mA geïntegreerde aansturing in IP65 behuizing en EX bereik IIC en temperatuurklasse T6.

ProMinent Verder b.v. Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.

Meer weten? Neem contact op met Gijs Hoekstra (020-3122088) of movielinqs@industrielinqs.nl

Utrechtseweg 4A 3451 GG Vleuten Postbus 12 3450 AA Vleuten T | F | W | E | IN | FB | TW |

030-6779280 030-6779288 www.prominent.nl info@prominent.nl https://www.linkedin.com/company/prominent-verder-bv https://www.facebook.com/ProminentNL https://twitter.com/prominent_nl

Welke magneetventielen vertrouwt u wanneer het om veiligheid gaat? ASCO Numatics magneetventielen worden wereldwijd gebruikt in analytische en medische apparatuur. Ontworpen met betrouwbaarheid in het achterhoofd zijn ze de veilige keuze bij de bescherming van babies of medewerkers in een productie-omgeving. Voor veiligheidssystemen leveren wij stuurventielen, 1oo2 redundante ventielen of spoelen en 2oo2 redundante besturingssystemen – beschikbaar met individueel gecertificeerde stuurventielen of als compact Actuator Control Systeem. Daarnaast beschikken we over een omvangrijke keuze aan certificaten voor explosiegevaarlijke omgevingen. Dit maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier in procesinstallaties wereldwijd. Voor nadere informatie bel 033 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek www.asconumatics.nl

3933 ASCO Medical ad-Petrochem 132x185 DUTCH.indd 1

58_ProMinent_bizz_asco_.indd 1

26/06/2014 13:02

02-09-14 09:42

DraaDloze gasDetectors composiet buis kan staal in olieput vervangen Innovatieve, zeer sterke composiet mantelbuizen uit Nederland zijn succesvol geïnstalleerd in een olieput in Oman op een diepte van ruim vijfduizend meter. ‘Het is een werelddiepterecord voor dit materiaal, dat conventionele stalen buizen kan vervangen. Dit biedt nieuwe mogelijkheden voor de winning van olie, gas en warm water’, stelt Dick Swart, directeur van Acquit Business Development (ABD) en Well Engineering Partners (WEP) uit Hoogeveen. High Strength Composite Casing HSCC is opgebouwd uit glasvezel en composiet en wordt geproduceerd met een speciale giettechniek. De buis zelf en de verlijmde verbindingen onderling en met stalen buizen zijn zeer sterk. TNO en de TU Delft hebben het nieuwe materiaal intensief getest. In Oman is recent 98 meter buis gebruikt op een diepte van 4917 meter tot 5015 meter in een 5123 meter diepe put. De buizen zijn zeer licht en corrosiewerend. Van binnen zijn ze bovendien zeer glad afgewerkt, zodat er geen resten aan de buiswand hechten. Ze hebben een hoge isolatiewaarde en standaardafmetingen. En ze zijn geschikt voor elektromagnetische boorgatmetingen om bijvoorbeeld de eigenschappen van een gas- of oliereservoir of een zoutmijn te monitoren. Het materiaal kan ook een bijdrage leveren aan het verlengen van de levensduur van olieputten. Door corrosie van de stalen buizen is de gemiddelde levensduur van een put twaalf jaar. Met de kunststofbuizen kan dat worden opgerekt naar twintig jaar. Voor een van zijn putten heeft PDO/Shell in Oman al 1.500 meter composietbuis besteld. Meer informatie bij Well Engineering Partners: www.wellengineering.nl optimalisatie toekomstige turnarounD neste oil Een turnaround gaat gepaard met veel hectiek. Het aantal personen op site is soms meer dan het tienvoudige dan wanneer de site in bedrijf is. Om de uitvoer van de turnaround veilig, snel, voorspelbaar en tegen beperkte kosten te laten verlopen, moeten infrastructuur en procedures tijdelijk worden aangepast. Vooral in de voorfase kunnen processen worden geoptimaliseerd om de turnaround goed of beter te laten verlopen. Kritische analyse in de planningsfase verduidelijkt de eisen aan faciliteiten en verkeersstromen. Voor de eerste grote turnaround van een nieuwe hernieuwbare-dieselfabriek van Neste Oil stelde Tebodin daarom een faciliteitenplan op, aan de hand van een aantal workshops. In groepssessies namen medewerkers en externen met verschillende belangen en achtergronden binnen de fabriek alle stappen van de toekomstige turnaround door. Het samenbrengen van de verschillende expertises en visies leidde tot een beter begrip van processen en benodigdheden. Tussendoor overlegden de deelnemers met hun achterban om vragen te beantwoorden en ideeën en oplossingen te verifiëren. Daardoor ontstond een goed onderbouwd faciliteitenplan, met draagvlak binnen de verschillende organisaties en teams. ‘Tijdens de workshops daagde Tebodin de deelnemers uit om na te denken over allerlei logistieke processen en verkeersstromen’, vertelt Daan Pijl, turnaround manager bij Neste Oil. ‘Na drie workshops werden de contouren zichtbaar van een aantal mogelijke site lay-outs. Het toekennen van weegfactoren aan deze lay-outs, in een Multi Criteria Analyse, bepaalde de meeste ideale optie.’ Tebodin simuleert verkeerssituaties en processen met verschillende simulatiesoftware-pakketten. Het bedrijf toetst en vergelijkt met de software verschillende opties en scenario’s. Het zijn logistieke simulaties van bijvoorbeeld werkprocessen, aankomstprocessen en logistieke ketens op abstract niveau, of juist gedetailleerd. De simulatie houdt rekening met onzekerheden in procestijden, planningen en kansen op falen. Het bedrijf onderbouwt hiermee beslissingen over capaciteiten en kruisingen met realistische animaties. Meer informatie bij Tebodin: m.schepers@tebodin.com

Yokogawa heeft haar aanbod aan draadloze veldoplossingen verbreed met de distributie van ISA100 draadloze gasdetectors van GasSecure. Ze detecteren lekkages van koolwaterstofgas en onderscheiden zich door hun hoge betrouwbaarheid, hoge beschikbaarheid en geringe energieverbruik. Gasconcentraties worden met een responstijd van vijf seconden infrarood gemeten en draadloos naar een host-monitoringsysteem verzonden. De ISA100 draadloze netwerkmogelijkheid en het gebruik van redundante communicatie tussen detector en monitoringsysteem maken de detectors uiterst betrouwbaar. De betrouwbaarheid van het instrument is vergelijkbaar met die van draadgebonden alternatieven. De optische oppervlakken van de gasdetectors zijn verwarmd waardoor condensatie wordt voorkomen en de gasdetectors toepasbaar zijn in zeer vochtige omgevingen. De toegepaste drievoudige infrarood-golflengtetechnologie is zeer stabiel en maakt kalibratie gedurende de levensduur van het product overbodig. Meer informatie bij Yokogawa: www.yokogawa.nl

compacte magneetventielen

De magneetventielen van de nieuwe VDW-serie van SMC zijn compacte, direct bediende-ventielen met twee poorten die voor een hele reeks toepassingen geschikt zijn. Ze zijn kleiner dan een pink en lichter dan een gsm en kunnen ruimte, energie en loonkosten besparen. De magneetventielen kunnen optioneel met een insteekkoppeling worden uitgerust, waardoor ze nog sneller kunnen worden gemonteerd. Meer informatie bij smcpneumatics: www.smcpneumatics.nl

PETROCHEM 09 – 2014 59

57_59_G_producten.indd 59

02-09-14 12:18

140

138

121 Multiwave PRO

134

Safe digestion for trace elemental analysis of used lubricants to diagnose wear 46

133

107

Choose from 140 diverse petroleum testing solutions from Anton Paar, the world market leader of density measurement, rheometry and viscometry.

www.140solutions.com 210x297.indd 1 60_anton.indd 1

27.05.14 15:19 02-09-14 09:42

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

3D-MEEttEchNiEk De laatste jaren is de 3-dimensionale meettechniek in opmars. De fabrikant van de meetmachine verzorgt bij aanschaf meestal ook de opleiding. Deze opleidingen concentreren zich vooral op de bediening van de omvangrijke en complexe software. In deze vierdaagse cursus wordt geen software behandeld, maar leert de cursist onder andere 3D-metingen gestructureerd aan te pakken, alle activiteiten die met 3D-meten te maken hebben te organiseren en de machine efficiënt te beheren. Kortom: de cursist zet de eerste stap naar een optimaal gebruik van de 3D-meetmachine.

30 september Waalre

ZAAM www. assetmanagementsysteem.nl

iNZicht iN DE iso 55000 Met de komst van de ISO 55000 oriënteren steeds meer bedrijven zich op een asset-managementsysteem en de norm. Deze eendaagse introductietraining geeft inzicht in de richtlijnen én mogelijkheden van zo’n systeem. Tijdens de training maken deelnemers kennis met de ISO 55000, in relatie met andere managementsystemen als PAS 55 en ISO 9001. Zij krijgen een helder beeld van het gedachtegoed en de integrale aanpak die de norm voorschrijft. Deelnemers gaan actief en interactief met andere vakgenoten op zoek naar de toegevoegde waarde die dit systeem mogelijk kan bieden voor de uitdagingen op het gebied van asset management. Ook wordt onderzocht welke kansen de norm biedt om de relatie tussen contractors/ servicepartijen en asset owners uit te bouwen. De training is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de levenscyclus van kritische kapitaalgoederen; eigenaar, beheerder, onderhouder en toeleverancier.

2 oktober Rotterdam

ichemE www.icheme.org

chEMicAl ENGiNEEriNG voor wEtENschAppErs Deze cursus is speciaal ontworpen voor chemici en andere wetenschappers die in de chemische en procesindustrie werken en de basisconcepten en algemene filosofie van chemical engineering willen begrijpen. De cursus verbreedt de technologische basis van de deelnemers zodat zij beter kunnen communiceren met chemical engineers.

6 – 10 oktober Shipley (Engeland)

CONGRES / BEURS / EVENEMENT petrochem platform / Groningen seaports www.eemsdeltavisie.nl

EEMsDEltAvisiE 19 september De industrie in de Groningse Eemsdelta staat volop in de actualiteit. Eemshaven Het economische laagtij en de verschillende ontwikkelingen in de energiemarkt drukken stevig hun stempel op de aanwezige industrie in dit gebied. Tegelijkertijd ontstaat er onder de huidige druk weer veel nieuw elan en ruimte voor innovatie. Tijdens het eerste EemsDeltavisie-congres gaan alle aanwezigen daarom samen op zoek naar de nieuwe mogelijkheden voor en initiatieven van de industrie in de Eemsdelta. Met het thema Nieuwe Energie voor de Eemsdelta wordt gezocht naar lichtende voorbeelden voor verduurzaming, meer samenwerking in industriële ketens en nieuwe inzichten voor efficiëntie.

Fhi en FEDA www.wots.nl

worlD oF tEchNoloGy & sciENcE 30 september – 3 De beurstitels Industrial Automation & Drives en HET Instrument zijn overoktober gegaan in World of Technology & Science. Tijdens deze vierdaagse vakbeurs Utrecht presenteren ruim vierhonderd exposanten hun producten en diensten in technologie. De World of Technology & Science wordt gelijktijdig gehouden met Industrial Processing, Macropak en de Industrial European Dairy Show.

PETROCHEM 09 – 2014

61_63_K_agenda.indd 61

02-09-14 13:19

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

ADVERTENTIE-INDEX ABB ...............................................................................................................16 Abonnees .................................................................................................... 54 Aerzen International Rental ..........................................................................2 AJK Hydrolift ................................................................................................62 Altena Cleaning ...........................................................................................56 Andus Group ................................................................................................67 Anton Paar Benelux .....................................................................................60 ASCO Controls .............................................................................................58 BIM Media ....................................................................................................34 BIZZ56”.........................................................................................................58 Industrielinqs catalogus 2015 .....................................................................50 Eco Ketelservice Verhuur .............................................................................54 Emerson Process Management .......................................................4, 22, 44 Euroforum ............................................................................................ bijlage FB Group ......................................................................................................24 FHI Federatie van Technologiebranches ....................................................32

iMaintain Prestatiemanagement congres .................................................48 Jaarbeurs ................................................................................. 30, 38, bijlage Krohne Nederland ........................................................ tussen pag. 34 en 35 Longread project Huntsman .......................................................................26 Market review ........................................................................................64, 65 MODELEC Data-Industrie ..............................................................................6 Navingo ................................................................................................ bijlage PAO Stichting PostAcademisch Onderwijs ........................................ bijlage Petrochem onsite .........................................................................................36 Petrochem Platform...............................................................................52, 53 Prominent .....................................................................................................58 Schneider Electric ........................................................................................18 SGS Nederland ............................................................................................68 Sky Access....................................................................................................56 Vacature site Petrochem .............................................................................62

25% korting op uw vacature

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt. Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Inge Janse,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

inge.janse@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1 62_index_vacature_ajk.indd 1

27-08-14 11:58 02-09-14 11:30

iMaintain / NvDo www.imaintain.info/prestatie

iMAiNtAiN prEstAtiEMANAGEMENt Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een project, team of organisatie naar succesfactoren en acties. Sturen op die succesfactoren en constant monitoren van de effecten ervan, zorgt voor optimaal beheer van activiteiten en, nog belangrijker, van de prestaties van organisaties. Goed prestatiemanagement heeft positieve effecten op de totale keten van assetmanager tot toeleverancier. Het afwisselende en inhoudelijke programma van dit congres belicht verschillende aspecten van goed prestatiemanagement: Van wetenschappelijke onderbouwing tot ervaring uit de praktijk; van klantervaring tot contractduur.

1 oktober Maarssen

vNcw www.chemiebeurs.nl/

chEMiEbEurs De chemische keten is dringend op zoek naar innovatieve oplossingen als gevolg van veranderingen in de markt, goedkope energie in andere delen van de wereld en een gewijzigde behoefte van de maatschappij. Tegelijkertijd vragen allerlei wijzingen in regelgeving, het leaner worden van bedrijven en de pensionering van een belangrijke generatie om aanscherping van het kennisniveau. Dat vereist een daadkrachtige aanpak. Op de ketenbeurs van de VNCW, de vereniging van de chemische warehousing, staan deze behoeften centraal. Er zijn diverse lezingen, zoals van professor Ira Helsloot over de innovatie van veiligheid en Piet Knijff van DSM over menselijk gedrag en hoe je dat gedrag kunt interpreteren.

1 oktober Dordrecht

vNu Exhibitions www.energievakbeurs.nl/

ENErGiE Nationale B2B-beurs gericht op energiebesparing en duurzame energie in de bouw en de industrie. Op Energie kunt u advies inwinnen, condities vergelijken en kennismaken met nieuwe oplossingen. Alles om te komen tot een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing. Naast een breed exposantenaanbod biedt het evenement een inhoudelijk programma vol workshops, congressen en lezingen.

7 – 9 oktober Den Bosch

Navingo www.offshore-energy.biz

oFFshorE ENErGy Tweedaagse beurs voor bedrijven die werkzaam zijn in de offshorebranche. Tegelijkertijd is er een congres met zeven technische sessies, vier masterclasses en drie paneldiscussies. Thema van het congresprogramma is: The future in the water. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere: de toekomst van Noordzee E&P, afsluiten en verlaten van putten, innovaties en veranderingen in de regelgeving. Tijdens de paneldiscussies praten captains of industry bijvoorbeeld over samenwerking in de keten. In een apart programma is er aandacht voor winden getijdenenergie.

28 – 29 oktober Amsterdam

petrochem www.petrochem.nl

pEtrochEM oN sitE Frans Scheeren, plantmanager bij OCI Nitrogen, is Plant Manager of the Year 2014. Bij zijn verkiezing deze zomer gaf hij aan dat hij wil werken aan het verbeteren van de bedrijfsvoering. Scheeren laat zich daarbij inspireren door het oude systeem van meesters en gezellen. Op die manier wil hij Weltmeister worden in veiligheid, onderhoud en uitvoering. De Plant Manager of the Year vertelt op 30 oktober bij zijn bedrijf in Geleen hoe hij hier invulling aan wil geven. Bovendien geeft hij een kijkje in de keuken. Oftewel: een leerzame en inspirerende dag voor bezoekers uit Nederland én België, en dat op een van de meest indrukwekkende chemieclusters.

30 oktober Geleen

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

61_63_K_agenda.indd 63

PETROCHEM 09 – 2014

02-09-14 13:19

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen, Afsluiters slAngen en kunststoffen

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Algemeen

chemicAls

chemicals, lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

demontAge

ddm demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

energietechniek

eXplosieVeilige Verlichting & signAlering

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

mechAnicAl contrActing

engineering, pijpleidingen, montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

milieu & enVironment

inspectie, tAnks drukAppArAten, Vloeren

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe supports

kunststofroosters en constructies (gVk)

sgs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BlAst VAlVes

dutramex BV Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

intec netherlands BV

mAnn+hummel Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

for Benelux, marine & offshore Po Box 101 NL – 8180 AC Heerde the Netherlands tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

mAnufActuring eXecution systems (mes)

mAgion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 09 – 2014

64_65_marketreview.indd 64

02-09-14 11:03

Market review process control

ptfe

stAAlconstructies

python BV mAgion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

process eQuipment

polyfluor plastics BV minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WAterBehAndeling

euroWAter B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

Verzekeringen

studBolts

intrAmAr insurances Bc Basco Alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

process simulAtion

jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

WArmteBehAndeling

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Alfa laval Benelux nV

Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

protomation bv

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

smit gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@sgd-nl.eu Website: www.sgd-nl.eu

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising, robbin hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 09 – 2014

64_65_marketreview.indd 65

02-09-14 11:03

COLUMN

Kernenergie, die een baken van stabiliteit leek, is nu een voortdurende bron van onzekerheid geworden. Gelukkig blijft de zon schijnen en de wind waaien.

Nucleair theater Op de Belgische elektriciteitsmarkt voltrekt zich vandaag een geweldig theaterstuk met een vooralsnog onzekere afloop. Nadat scheurtjes in het nucleaire reactorvat van Doel 3 en Tihange 3 waren vastgesteld, werden deze voor onbepaalde tijd stilgelegd, mogelijk worden ze nooit meer opnieuw opgestart. Begin augustus werd ook de nucleaire reactor van Doel 4 stilgelegd, wegens een defect aan de generator dat werd veroorzaakt in duistere omstandigheden. Er loopt een gerechtelijk onderzoek en woorden zoals sabotage en zelfs terrorisme worden zonder schroom gebruikt. Een spannend verhaal voor de media tijdens de komkommertijd! Bovendien is Tihange 1 vanaf september in onderhoud. Het eindresultaat is dat er slechts 1.912 megawatt van het totaal Belgisch nucleair vermogen van 5.926 megawatt actief is. Het grootste deel van ons nucleair vermogen (ongeveer vierduizend megawatt) ligt dus gewoon plat. Ter referentie: het energiegebruik in België schommelt tussen de acht- en twaalfduizend megawatt, waarvan de nucleaire capaciteit normaal ongeveer de helft voor zijn rekening neemt. Nucleaire energie dekt nu dus hoogstens een kwart van de Belgische elektriciteitsvraag. Paniek Heel dit onwaarschijnlijk theater zorgt voor een paniekstemming, want er wordt ernstig gevreesd voor stroomtekort wanneer de vraag zal stijgen tijdens de komende winter. De kersverse regering die nog nauwelijks uit de startblokken is gekomen, heeft al direct een grote prioriteit: de energiebevoorrading verzekeren. Veel opties zijn er niet. Kernenergie was de hoeksteen van de Belgische elektriciteitsvoorziening en als die wegvalt, gaat het licht onherroepelijk uit. Een optie is de reductie van de energievraag, enerzijds vrijwillig via een oproep in de media, maar anderzijds ook gedwongen via geplande stroomonderbrekingen. Er wordt ernstig bekeken wie van het net kan worden afgekoppeld als de nood het hoogst is. Kernenergie, die een baken van stabiliteit leek, is nu een voortdurende bron van onzekerheid geworden. Gelukkig blijft de zon schijnen en de wind waaien. Zonder hernieuwbare energie hadden we nu al een groot probleem. Verandering De kernenergielobby is bijzonder machtig in België, maar nu gaat het er echt om spannen gezien kernenergie zijn beloftes niet waarmaakt. Na het ongeval in Fukushima hebben zowel Merkel als Koizumi aangekondigd dat Duitsland en Japan uit 66

kernenergie stappen en volop zullen inzetten op hernieuwbare energie. Dat was een moedige beslissing die beslist niet evident was voor beide industrielanden. Volgt de nieuwe Belgische premier straks hun lichtend voorbeeld? Het zou een rationele beslissing zijn die volstrekt in lijn is met de tijdsgeest. Dinosaurussen Los van welke Belgische beslissing ook moet je vaststellen dat de elektriciteitsmarkt in snel tempo aan het veranderen is. In Duitsland – dat sterk heeft ingezet op hernieuwbare energie – is de groothandelsprijs voor elektriciteit niet gestegen maar juist sterk gedaald. In zoverre dat klassieke gascentrales stilliggen of zelfs worden gesloten en steeds meer conventionele energiecentrales financieel niet meer meekunnen. Gans het businessmodel van de klassieke energieproducenten gaat op de schop en ze komen flink in de problemen. Tony Seba, een energie-expert van Stanford University, publiceert binnenkort een boek met een titel die er niet om liegt: Disrupting energy – how Silicon Valley is making coal, nuclear, oil and gas obsolete. Volgens hem zal hernieuwbare energie in combinatie met de elektrische wagen tegen 2030 de fossiele energiegiganten te gronde hebben gericht. De onvoorstelbaar snelle prijsdaling van zonnepanelen tot onder één euro per watt heeft ervoor gezorgd dat zonne-energie competitief is geworden in de meeste landen van de wereld. Hetzelfde zal gebeuren met de prijs van de batterijen die vooralsnog de doorbraak van de elektrische wagen tegenhouden. Het keerpunt voor de keuze tussen verbrandingsmotoren en elektrische motoren ligt volgens Tony Seba rond de 250 à 300 dollar per kilowatt en hij verwacht dat dit tegen 2020 zal worden bereikt. De prijsdaling van de batterijen zal zich verder doorzetten en rond 2030 zal honderd dollar per kilowatt worden bereikt. Dan is het game over voor de verbrandingsmotor. Zover zijn we nog niet, maar dat het spel verandert, is nu al duidelijk merkbaar. En dat is positief want al bij al is dit een bijzonder optimistisch toekomstscenario. De zon is immers een zeer gelijkmatig verdeelde energiebron; in het ene land schijnt de zon weliswaar wat meer dan in een ander, maar iedereen kan ervan profiteren. Wim Soetaert Prof. Wim Soeaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent, en expert Petrochem Platform.

PETROCHEM 09 – 2014

66_M_column.indd 66

02-09-14 13:20

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

ningen, bovenleidingsystemen voor het spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

01_2_67_68_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 3

Andus A4 MagAd Petrocem.indd 1

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

19-08-14 13:14 14:42 02-09-14

making the difference

Nr. 9 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

01_2_67_68_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 2

‘We willen een rol in de voorhoede’ • Kraker in Teesside schakelt over op ethaan • Weinig tegenslag bij polyolen-project Huntsman • Thema: Milieu & Efficiency

02-09-14 13:14

â&#x2013;˛

digitale bijlagen

9 december 2014 | WTC Rotterdam

CleanTech

i.s.m.:

BUSINESS DAY

Het event voor ontwikkelaars, producenten, afnemers en financiers van duurzame en schone technologieën die samen nieuwe business willen ontwikkelen

Eventpartners:

Highlights van het programma: > U hoort de marktkansen- & ontwikkelingen binnen de booming CleanTech sector van o.a. Frans Nauta > Innovatieshow waar het bruist van nieuwe technologieën en ideeën > Tijdens de Investors Lounge maken CleanTech entrepreneurs (zowel start-ups als MKB-bedrijven) kans op een kennisvoucher van € 25.000,> Matchmaking tijdens speeddates > De nieuwste CleanTech innovaties en succesvolle business cases tijdens 6 programmatracks: 1. Green Transport 2. Water Source of Innovation 3. Green Industry 4. The Flexible Energy System 5. Resilient Cities 6. Energy Storage

Partners:

Mediapartners:

Definitief Logo (Liggend)

Project: 070 DUURZAAMBEDRIJFSLEVEN.NL BRANDING

Speciale korting voor FME-leden

Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise

WWW.CLEANTECHBUSINESSDAY.NL KLEURENSCHEMA — PANTONE, CMYK, RGB & HEX Pantone 287C

Pantone 284C

9 december 2014 | WTC Rotterdam

CleanTech BUSINESS DAY

CleanTech Business Day 2014

Deze dag wordt georganiseerd door ondernemersorganisatie FME en Euroforum in samenwerking met InnovationQuarter, Gemeente Rotterdam, Clean Tech Delta en vele andere partners. Het event bestaat uit diverse programmaonderdelen:

Plenair programma

Inspirerende keynote speeches van absolute CleanTech experts als Frans Nauta. U hoort de marktkansen & -ontwikkelingen binnen de booming cleantech sector.

Kennisprogramma

Tijdens 6 verschillende programmatracks hoort u de nieuwste CleanTech innovaties en succesvolle business cases, gericht op de belangrijkste CleanTech sectoren: Green Transport, Water Source of Innovation, Green Industry, The Flexible Energy System, Resilient Cities, Energy Storage (Focusthema)

CleanTech Innovatieshow

Op de innovatieshow bruist het van nieuwe technologieën en ideeën. Universiteiten, start-ups, OEM’s en gevestigde ontwikkelbedrijven laten hier hun nieuwste cleantech innovaties zien. Laat u inspireren tijdens een wandeling over deze innovatieshow met ruim 70 van de allernieuwste innovaties.

Start-ups in de spotlight

In de Investors Lounge krijgen cleantech entrepreneurs (zowel start-ups als MKB-bedrijven) de kans zich te presenteren aan een panel van ervaren investeerders. Voor de beste pitch uit iedere categorie is een aantrekkelijke startsubsidie beschikbaar, oplopend tot € 25.000,-. Afgelopen jaar waren eE-Stone en PectCo de gelukkige winnaars.

Matchmaking tijdens speeddates

Kom in contact met de door u zelf geselecteerde experts. Met wie wilt u een samenwerking aangaan en nieuwe cleantech business initiatieven ontplooien? Via onze matchmaking Tool kunt u direct waardevolle contacten leggen en elkaar face-to-face ontmoeten tijdens speeddates op de Meeting Plaza.

Kijk voor meer informatie en interviews met CleanTech experts op: WWW.CLEANTECHBUSINESSDAY.nl

Vakbeurs voor procesapparatuur,-engineering en -automatisering

UITNODIGING

UITN

ODIG

T.W.V .

ING

# 35,

30 sept - 3 okt 2014 | Jaarbeurs in Utrecht | www.industrialprocessing.nl

Ga naar industrialprocessing.nl/toegang en vraag uw gratis toegangsbewijs aan met de volgende registratiecode:

000.000.00 200 0 1 6 8 5

30 sept - 3 okt 2014 | Jaarbeurs in Utrecht

Industrial Processing is dé ontmoetingsplaats voor professionals in de natte en droge procesindustrie in de Benelux. Hier komt alles en iedereen op het gebied van procesapparatuur, -engineering en -automatisering bijeen. Bekijk de nieuwste toepassingen van dichtbij, ontmoet vakgenoten, doe kennis op en neem deel aan live demonstraties. Wat heeft Industrial Processing 2014 u te bieden? Het grootste technologie-trefpunt van Nederland! Want Industrial Processing vormt samen met Macropak, de Industrial European Dairy Show en de World of Technology & Science één geheel. Alleen hier vindt u alle oplossingen voor de meest uiteenlopende productieprocessen onder één dak. Laat u verrassen en inspireren door: • de toonaangevende seminars en congressen • de prijswinnende innovaties van exposanten • talrijke demonstraties voor de voedingsmiddelen-, zuivel-, farmaceutische en chemische industrie • de pleinen van PompNL en Machevo • interactieve guided tours

Kijk voor meer informatie, het volledige programma en de deelnemers op industrialprocessing.nl. Bezoek Industrial Processing 2014 Dinsdag 30 september 10.00 - 17.30 uur Woensdag 1 oktober 10.00 - 17.30 uur Donderdag 2 oktober 10.00 - 17.30 uur Vrijdag 3 oktober 10.00 - 17.00 uur Locatie Jaarbeurs in Utrecht, hal 3 en 4 Gelijktijdig met: Macropak (hal 1 en 2) Industrial European Dairy Show (hal 3) World of Technology & Science (hal 7 t/m 11) Meer informatie? T +31 (0) 30 295 27 31 E info@jaarbeurs.nl W industrialprocessing.nl

Ga naar industrialprocessing.nl/toegang en vraag uw gratis toegangsbewijs aan met de registratiecode op de voorkant (z.o.z.) BRANCHEPARTNER

HOOFDMEDIAPARTNERS

MEDIAPARTNERS

#ip2014