Petrochem nr5 lr

Nr. 5 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

Industrie ook schuldig aan resistente bacteriën • Kandidaten PMY 2015 trots op teamprestaties • Belangrijke gasopslag in gebruik genomen • Thema: Personeel en Opleiding

B Inhoud.indd 5

06-05-15 13:12

LOGISTICON WATER TREATMENT DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Demiwater

Afvalwater

25 JAAR

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie huur installaties mogelijk Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

B Inhoud.indd 4 logisticon adv A4_v1.indd 1

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

25 JAAR

06-05-15 13:28 13:13 22-04-14

IN DEZE EDITIE

12 INDUSTRIE OOK SCHULDIG AAN RESISTENTE BACTERIËN De keynote van het Deltavisie-congres in juni gaat over een groot, mondiaal probleem: de toenemende resistentie voor antibiotica. Naast verkeerd gebruik van medicijnen, ligt ook een belangrijke oorzaak in de industrie zelf. Met name in India en China lozen producenten grote hoeveelheden afvalwater met antibioticaresiduen. Volgens vicepresident Marieke Schöningh van DSP wordt het de hoogste tijd dat volledige industriële ketens hun verantwoordelijkheid nemen.

46 THEMA: PERSONEEL EN OPLEIDING Het belang van het human capital is goed doorgedrongen tot de chemische industrie. Bedrijven steken de handen uit de mouwen om jongeren te enthousiasmeren voor een opleiding in hun branche. En ze werken samen met scholen om die jongeren een goede opleiding te geven.

In minder dan een jaar tijd vonden drie acties en stakingen in de chemische industrie plaats. Bij AkzoNobel, bij Lyondell en bij Vopak. Volgens Egbert Schellenberg van FNV Procesindustrie is dat uitzonderlijk. ‘De laatste actie die ik meemaakte was in 2005.’

16 KANDIDATEN PMY 2015 TROTS OP TEAMPRESTATIES Jaarlijks doorkruist de jury van de Plant Manager of the Year het hele land om de finalisten te bezoeken. Dit jaar is het niet anders, hoewel de kandidaten van DSM en BASF op fietsafstand van elkaar werken, in Heerlen en Maastricht. De derde kandidaat werkt bij de Rotterdamse Botlek Tank Terminal.

24 GASOPSLAG VAN NATIONAAL BELANG IN GEBRUIK GENOMEN Energiebedrijf TAQA heeft haar gasopslag in Bergermeer bij Alkmaar op 1 april volledig in gebruik genomen. Al tijdens het ontwerpen van de fabriek is veel nagedacht over toekomstige ontwikkelingen. De fabriek kan, als gas op een gegeven moment niet meer nodig is, voor andere doeleinden worden gebruikt.

36 ODFJELL WIL VAN ACHTERBLIJVER NAAR KOPLOPER Tankopslagbedrijf Odfjell Terminals Rotterdam (OTR) wil van het slechte imago af en het beste jongetje van de klas worden. Volgens managing director Theo Olijve komt het vertrouwen in het bedrijf langzaam terug. Odfjell is er nog niet, maar er zijn flinke stappen gemaakt. De operationele integriteit van de terminal is goed en nu gaat de aandacht uit naar het verder verbeteren van de bedrijfscultuur.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Minister wil meer digitaliseren in industrie • Voorlopig geen gaswinning in en rond Loppersum • ‘RDM-trainingsplant is een unieke schakel’ 6 Feiten en cijfers buitenland • Total verbouwt raffinaderijen • Solvay bouwt silicafabriek in Zuid-Korea 11 Kansen voor nieuwe grondstoffen 20 Enlightenmentz 23 Masters of Industry 28 Grootste IT-bedreiging komt van binnenuit 32 Innovatie 40 Agenda 45 Onbevangen • Chris Aldewereld 58

PETROCHEM 5 - 2015 3

B Inhoud.indd 3

06-05-15 13:23

De massaflowmeter voor de procesindustrie

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie Nummer 05 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle LAY-OUT: De Opmaakredactie OMSLAGFOTO: BP p.l.c.

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Zoekt u een standaard massaflowmeter ook geschikt voor veeleisende applicaties?

KROHNE OPTIMASS 6400 is het antwoord.

Met de ontwikkeling van de OPTIMASS 6400 massaflowmeter voor vloeistoffen en gassen verlegt KROHNE de grenzen voor toepassingsmogelijkheden, en maakt daarmee het KROHNE massaflow portfolio compleet. De hoogwaardige meter zet de standaard voor nauwkeurigheid en betrouwbaarheid.

OPTIMASS 6400 bereikt superieure resultaten ook onder veeleisende condities, zoals cryogene of hoge temperaturen van –200 tot +400 °C en drukken tot 200 bar.

Geeft continue stabiele meetwaarden dankzij Entrained Gas Management, ook bij 0–100% gasinsluiting in vloeistoffen, en beschikt over CT goedkeuring voor het ijkwaardig meten van gassen en vloeistoffen (MI002 en MI005).

Wat uw veeleisende procescondities ook zijn, ons uitgebreide portfolio massaflowmeters biedt altijd een oplossing.

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprijs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

KROHNE – Proces instrumentatie is onze wereld.

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Voor meer informatieve zie onze website.

C Commentaar.indd 4

ISSN: 1380-6386

06-05-15 13:23

COMMENTAAR

‘Meer dan ooit begrijp ik Plant Manager of the Year Frans Scheeren die een pleidooi houdt voor meesterschap in de industrie.’

Net Grey’s Anatomy Veiligheidskleding. Ik heb die in verschillende soorten aangehad. Met name bij het filmen voor de Plant Manager of the Year, onlangs nog bij de nieuwe kandidaten, en de Maintenance Manager of the Year. Maar ook bij andere opnames, industriebreed. In de chemie gaat het dan vaak om een helm, veiligheidsschoenen, werkkleding en in verschillende gevallen ook om een veiligheidsbril en gehoorbescherming.

In de voedingsmiddelenindustrie krijg je al gauw een witte jas aan. Zoals vorig jaar bij een kandidaat Maintenance Manager of the Year bij Heinz in Elst. Daarbij kregen we als filmploeg ook allemaal vanwege de hygiëne een soort douchmuts op en een mondkapje voor. Ziet er allemaal erg charmant uit.

Mondkapjes en haarnetjes Onlangs kwam ik wegens bijzondere omstandigheden voor het eerst in een operatiekamer. Om de geboorte van mijn zoon mee te maken. Na een lange nacht en ochtend in het ziekenhuis was het de enige optie om het kereltje met een keizersnede te halen. Hoewel mijn vriendin na de uitputtingsslag zichtbaar opgelucht was met deze uitkomst, voelde ik me juist wat ongemakkelijk bij de plotsklapse optie van een operatie. Je houdt er van tevoren nauwelijks rekening mee, het klinkt ook zo rigoureus. En wilde ik er eigenlijk wel met mijn neus bovenop staan?

Want dat mag zomaar…

Toch week de onrust snel, toen ik in de operatiekamer kwam.

Misschien wel omdat ik net daarvoor een soortgelijk mondkapje voor mijn mond en eenzelfde haarnetje om mijn hoofd had gespannen als bij Heinz. Alleen werd de witte jas omgeruild door een blauwe broek en bijpassend shirt. Net Grey’s Anatomy.

Misschien dat de herinnering aan Heinz en de herkenbaarheid van de tv-serie me rustig maakte. Minder angstaanjagend allemaal. Overigens kwam niet het beeld binnen van de één miljoen flessen rode ketchup die dagelijks door de fabriek in Elst scheren. En al zou je een beetje bloed willen zien, de operatie zelf werd netjes achter een scherm van textiel gehouden. Ik kon me concentreren op het gezicht van mijn vriendin en door een inkijk een glimp opvangen van de geboorte van mijn zoon.

Vertrouwen Wat me misschien wel het meest geruststelde was dat de mensen in de operatiekamer honderd procent de indruk gaven dat ze precies wisten waar ze mee bezig waren. Er was zelfs ruimte voor humor. Dat gaf me direct het vertrouwen dat het goed ging komen. Veel tijd om daar bij stil te staan was er overigens niet. Verschillende voorbereidingen waren al getroffen toen ik de OK betrad. En in tegenstelling tot alles wat er de 24 uur daarvoor was gebeurd, ging het heel snel. In no time werd mijn zoon aan de wereld voorgesteld en de wereld aan hem.

Op zo’n moment ben je iedereen dankbaar. En zeker de mensen die ook alle recht op dankbaarheid hadden. Want ondanks de euforie die alle vermoeidheid had verdrongen, had ik constant oog voor het vakmanschap in de operatiekamer. En vooral ook voor het plezier dat het operatieteam uitstraalde, toen bleek dat het weer een blakend gezond kind op wereld had gezet. Dat enthousiasme verwatert nooit, begreep ik later van een verpleegkundige. Geen seconde gespeeld.

Onbetaalbaar Meer dan ooit begrijp ik nu Plant Manager of the Year Frans Scheeren, die – afgelopen jaar en nu wederom in de aanloop naar het congres Deltavisie op 4 juni in Rotterdam - een pleidooi houdt voor meesterschap in de industrie. Want of het om een operatiekamer van een ziekenhuis gaat, een chemische fabriek of de productielijn van tomatenketchup; goed vakmanschap, meesterschap en blijvende bezieling zijn o zo belangrijk om uitstekende prestaties te leveren. En helemaal als zaken als veiligheid en gezondheid in het geding zijn. Mede daardoor ben ik nu trotse vader van uiteraard het leukste kereltje van de hele wereld! Meesterschap is onbetaalbaar.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 5 - 2015 5

C Commentaar.indd 5

06-05-15 13:23

FEITEN & CIJFERS

Utrechtse onderzoekers hebben ontdekt dat een katalysator die goedkope, ruwe aardolie omzet in benzine sterft als een rottende appel. De vergiftiging van de katalysator, door metaalatomen uit de olie, breidt zich vanaf de schil uit naar de kern. Op een bepaald moment kan de olie de nog wel actieve kern echter niet meer bereiken. Deze ontdekking hebben scheikundigen van de Universiteit Utrecht in samenwerking met onderzoekers van Stanford Synchrotron Radiation Lightsource en Albemarle Corporation gedaan.

PETROCHEM 5 - 2015 6

D_E Feiten en Cijfers.indd 6

m .nl

he

m

en

Het stoomsysteem van Shell Moerdijk wordt in mei opgestart. Het stoomsysteem raakte in oktober beschadigd als gevolg van verontreiniging. Het stoomsysteem is nu voor een groot deel weer gereed, waardoor het kan worden getest en opgestart. Dit kan geluidsoverlast opleveren voor de omgeving.

De opstart van het stoomsysteem is ook een voorbereiding voor de opstart van de etheenfabriek, de kraker. De verwachting is dat die tegen het einde van het derde kwartaal in 2015 in bedrijf wordt genomen.

PROEFFABRIEK BIOTECHNOLOGIE OPENT DEUR VOOR START-UPS Bioprocess Pilot Facility (BPF) is een nieuwe proeffabriek in Delft st gelez ee voor biotechnologie die vooral bedoeld is voor mkb-bedrijven.

‘Het is een kenmerkend probleem voor het mkb’, zegt Kees Kwant, adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). w ‘Je hebt een veelbelovende innovatie in de bioprocestechnologie. c .p e tro Het is getest in het lab. Maar voor de stap naar de markt moet je ook weten hoe het proces verloopt op een grotere, industriële schaal. Mkb-bedrijven missen vaak de kennis en apparatuur om dat te testen.’

Het ministerie van Economische Zaken vindt het belangrijk dat het mkb aanhaakt bij innovatie in de energiesector. Het ministerie heeft dan ook bijgedragen aan de komst van de BPF. Hier kunnen bedrijven en kennisinstellingen nieuwe, duurzame en milieuvriendelijke productieprocessen rond biomassa testen. Bijvoorbeeld om biologisch restmateriaal om te vormen tot kunststoffen, tot brandstof of tot bestanddelen voor voedsel en medicijnen.

Ook de Europese Unie steunde de BPF. De faciliteit bestaat uit units voor fermentatie, downstreamprocessing, pretreatment (mechanisch, chemisch) en food grade.

op ww

Medewerkers van Vopak in Rotterdam voeren voorlopig geen acties meer. FNV Havens en CNV Vakmensen hebben van Vopak een nieuw aanbod voor een cao en een sociaal plan gekregen.

Een groot deel van de eisen van de vakbonden zijn ingewilligd. De vakbonden wilden onder meer afspraken maken over loonsverhoging en ze wilden afspreken dat er geen gedwongen ontslagen zullen plaatsvinden. Het staat volgens de bonden buiten kijf dat de druk van actievoerende leden, zoals het stilleggen van het werk, de doorslag heeft gegeven om Vopak te doen realiseren dat geen sociaal plan geen optie is en dat verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden niet zouden worden geaccepteerd.

Binnenkort zijn er diverse bijeenkomsten om met de leden te besluiten of het aanbod van Vopak voldoende is om in een schriftelijke raadpleging voor te leggen aan de leden.

STRIJD TEGEN TEKORT AAN WERKNEMERS IN PROCESINDUSTRIE HR-dienstverlener Unique, opleider Technicom en UWV Friesland gaan de aankomende krapte en vergrijzing op de arbeidsmarkt binnen de procesindustrie gezamenlijk aanpakken. De drie partijen zien een mismatch in deze markt: veel werkzoekenden zijn niet opgeleid voor dit vakgebied, terwijl er wel veel vraag naar is. Het samenwerkingsverband maakt het mogelijk dat twintig werkzoekenden binnen vier maanden worden opgeleid tot Entree Operator. Daarbij krijgen ze de garantie op een baan bij een van de opdrachtgevers van Unique.

De eerste drie maanden van de opleiding staan voornamelijk in het teken van het bijbrengen van theoretische kennis. De laatste maand zullen de kandidaten deelnemen aan een stage. Na het afronden van de opleiding beschikken kandidaten over voldoende basiskennis, zodat zij direct inzetbaar en productief zijn. Werkgevers kunnen deelnemers verder opleiden tot volledig inzetbare operators. Zo zetten zij in een korte periode de eerste stappen naar een oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt binnen de procesindustrie.

De selectiedag voor deelnemers vindt plaats op 20 mei 2015. De opleiding start 15 juni 2015.

‘RDM-TRAININGSPLANT IS EEN UNIEKE SCHAKEL’ De RDM-trainingsplant is belangrijk voor het opleiden en trainen van mensen in de procestechniek, vertelde Cees Jan Asselbergs, algemeen directeur Deltalinqs, op de openingsdag van Maintenance Next.

De RDM-trainingsplant is volgens hem een locatie waarin mbo en hbo jongeren hun toekomstige werkplek herkennen en waar technici zich verder kunnen bekwamen in de vereisten binnen de procesindustrie. ‘De cultuur van veilig werken is standaard. De RDM-trainingsplant speelt in op die behoefte.’

Op de RDM-Heijplaat ligt momenteel de ontmantelde rubberfabriek van Shell. Als deze wordt opgebouwd staat op de RDM de kern voor de onderhoudsopleidingen en trainingsinfrastructuur. ‘Zowel bruikbaar voor jongeren als geschikt voor diverse beroepskwalificaties voor mensen die in de procesindustrie hun brood willen verdienen’, aldus Asselbergs.

‘Veilig werken is een vereiste. De RDM-trainingsplant speelt daar op in en is het voorbeeld van publiek private samenwerking. Een slimme Rotterdamse aanpak waarbij gezamenlijk wordt geïnvesteerd in de opleidingsinfrastructuur. Deze plant vormt dé verbindende schakel op de arbeidsmarkt.’

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

06-05-15 13:24

VOORLOPIG GEEN GASWINNING IN EN ROND LOPPERSUM In en rond het Groningse Loppersum mag voorlopig geen gas meer worden gewonnen. Dat heeft de Raad van State bepaald in een voorlopige uitspraak. Er mag alleen gas worden gewonnen als dat op andere locaties niet meer mogelijk is en als dat vanuit een oogpunt van leveringszekerheid noodzakelijk is. Er is geen aanleiding om gaswinning uit het Groningenveld op dit moment geheel stop te zetten, omdat dan niet aan de gasvraag in Nederland en omliggende landen kan worden voldaan.

Stichting Vrienden van Groningen Centraal en enkele fracties van provinciale staten van Groningen hadden gevraagd om de gaswinning in het Groningenveld helemaal stop te zetten. Ze wilden in elk geval dat de productielocaties Eemskanaal en Loppersum niet meer zouden worden gebruikt.

In afwachting van de definitieve uitspraak later dit jaar is het instemmingsbesluit van de minister van Economische Zaken over de gaswinning door de NAM voor een deel geschorst. Het instemmingsbesluit van de minister van januari 2015 maakt het mogelijk om in het Groningenveld in 2015 maximaal 39,4 miljard Nm³ gas te winnen.

Een definitief oordeel is op dit moment nog niet mogelijk. Om alle bezwaren tegen het instemmingsbesluit te beoordelen, is verder onderzoek nodig. Dat kan niet in deze spoedprocedure waarin snel een voorlopige uitspraak moet worden gedaan. De voorzieningenrechter heeft daarom een voorlopig oordeel gegeven waarbij hij alle betrokken belangen heeft afgewogen. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State wil in de eerste helft van september 2015 een rechtszitting houden waarop alle ruim veertig beroepschriften uitgebreid zullen worden behandeld. Daarna zal zij een definitieve uitspraak in deze zaak doen.

MINISTER WIL MEER DIGITALISEREN IN INDUSTRIE Om de concurrentiepositie te versterken, moet Europa meer werk maken van smart industry: de digitalisering van de industrie. Dit zei minister Henk Kamp van Economische Zaken (EZ) in een toespraak op de Hannover Messe, de grootste industriebeurs ter wereld.

‘Ontwikkelingen zoals robotisering en 3D-printen bieden de maakindustrie veel kansen om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen’, zei de minister. ‘Gezamenlijke Europese afspraken zijn nodig om ervoor te zorgen dat onze bedrijven deze kansen beter benutten. Zo versterken we ons toekomstig verdienvermogen.’

Uit Duits onderzoek blijkt volgens Kamp dat de Europese economie per jaar met 110 miljard euro kan groeien als de mogelijkheden van ICT worden benut. Daarvoor is volgens de minister onder andere nodig dat er wordt gewerkt aan het harmoniseren van regelgeving op het gebied van de digitale interne markt.

In Europa wordt met belangstelling gekeken naar de Nederlandse aanpak voor smart industry. Tijdens de Hannover Messe spreekt minister Kamp onder meer met Eurocommissaris voor de digitale economie, Günther Oettinger over de kansen van het Nederlands beleid en de noodzaak voor Europa om te vernieuwen. Kamp: ‘De Nederlandse industrie staat wereldwijd hoog aangeschreven. Onze maakindustrie biedt werk aan meer dan 800.000 mensen.’ aldus minister Kamp. ‘De internationale concurrentie staat echter niet stil. Voor de versterking van de economie is het van groot belang dat wij in Nederland en Europa optimaal profiteren van de kansen die digitalisering aan onze industrie biedt.’

Dit deden zij door voor het eerst het sterfproces van een katalysatordeeltje driedimensionaal tot op de nanometer schaal in beeld te brengen.

Hoewel al langer bekend is dat een katalysator tijdens gebruik zijn activiteit verliest, was nog onbekend hoe dit proces precies verloopt.

‘Inzicht in het deactiveringsproces van deze katalysator is belangrijk, omdat we de komende tientallen jaren steeds meer afhankelijk worden van dit type aardolie’, licht Bert Weckhuysen, hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse van de Universiteit Utrecht toe. ‘Verrassend genoeg zien we nu dat de katalysator al volledig dood is, terwijl de kern van het katalysatordeeltje nog niet vergiftigd is door de metaalionen die in goedkope ruwe aardolie aanwezig zijn. Dat betekent dat we een deel van de katalysator niet optimaal benutten.’

BASF sluit een deel van de fabriek in De Meern zes weken om veiligheidsmaatregelen te nemen. Bij het bedrijf zijn regelmatig incidenten met chemische stoffen. De sluiting was gepland, maar voordat het productieproces werd stilgelegd, waren er twee nieuwe incidenten. Volgens de gemeente Utrecht meldde BASF die te laat bij de autoriteiten. BASF De Meern bevestigt dat het bedrijf begin april op eigen initiatief een deel van haar productie heeft stilgelegd. Tijdens deze periode zal het chemieconcern een aantal belangrijke onderhoudswerken, structurele verbeteringsmaatregelen en verschillende veiligheidstrainingen voor medewerkers uitvoeren.

Met deze acties wil het bedrijf het aantal interne ‘spill’ incidenten nog verder terugdringen, in lijn met het plan van aanpak dat momenteel met het bevoegd gezag wordt besproken.

‘Met deze maatregelen willen we het bedrijf de komende maanden van een goede middenmotor naar de top tillen op het gebied van veiligheid’, aldus Site Director Paul Evers. ‘De veiligheid van onze medewerkers en omwonenden is prioritair.’ BASF zal in de komende maanden nog verdere maatregelen nemen, waarbij een deel van haar productie wordt stilgelegd.

PETROCHEM 5 - 2015 7

D_E Feiten en Cijfers.indd 7

06-05-15 13:24

Vier goede redenen waarom u kunt vertrouwen op de energiezuinige ventielen van ASCO Numatics Het gebruik van magneetventielen met een laag energieverbruik biedt vele economische voordelen. Zo kunt u laag vermogen uitgangen in uw besturingen toepassen, het aantal voedingen reduceren, de eisen aan koeling in schakelkasten verlagen en de bedradingskosten minimaliseren.

Wat ook uw overwegingen zijn, ASCO Numatics heeft de oplossing. De laag vermogen ventielen van ASCO zijn beschikbaar vanaf 0.003 watt. Dat maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier voor procesinstallaties wereldwijd.

Voor nadere informatie bel +31 (0)33 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek onze website op www.asconumatics.nl John Brent, Engineering Manager

Frankfurt am Main, Duitsland 15-19 juni 2015 Hal 9, stand B4

Het Emerson logo is een handels- en servicemerk van Emerson Electric Co. Het ASCO logo is een geregistreerd handelsmerk van ASCO Valve Inc. © 2015 ASCO. Alle rechten voorbehouden.

4421 ins 7 ASCO Low Power NL R2 ACHEMA.indd 1

28/04/2015 12:12

Ucrete Fast

Wanneer een productiestop geen optie is!

Wilt u geen tijd verliezen en uw kostbare productieproces stilleggen voor het renoveren van uw productievloer! Ucrete® Fast kan na 5 uur bij ca. 10 ºC weer volledig belast worden.

Kijk voor uw oplossingen op master-builders-solutions.basf.nl Of bel direct voor advies: T +31 (0)162 425 190

D_E Feiten en Cijfers.indd 8

06-05-15 13:24

p

cs en Dat er

1,

2015 12:12

UITVINDING MAAKT BIOBRANDSTOF GOEDKOPER Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) heeft een nieuwe technologie ontwikkeld die de productie van duurzame biobrandstoffen uit biomassa met tien tot vijftien cent per liter goedkoper kan maken. Om de gepatenteerde technologie verder door te ontwikkelen en op grotere, industriële schaal te kunnen toepassen, wil het onderzoeksinstituut samenwerken met internationale bioraffinaderijen en proeffabrieken.

De nieuwe methode heet Cellulase Saver. ‘Hiermee komen betaalbare biobrandstoffen van de zogeheten tweede generatie weer een stapje dichterbij’, stellen onderzoekers Arjan Smit en Wouter Huijgen van ECN. Biobrandstoffen van de tweede generatie worden gemaakt uit niet eetbare delen van biomassa, zoals maïsstengels, tarwestro of bagasse (een restproduct van suikerriet).

Bij de productie van biobrandstoffen gaat het erom cellulose uit vezelhoudende gewassen als stro en andere reststromen uit de landbouw vrij te maken. Vervolgens worden enzymen toegevoegd (cellulases) om de cellulose af te breken tot suikers die daarna gefermenteerd worden tot bijvoorbeeld ethanol. De enzymen zijn in dit proces een grote kostenfactor. Door de biomassa tijdens een extra stap eerst met water te wassen en daarna te filteren is ECN erin geslaagd eiwitten te onttrekken die later in het proces weer worden toegevoegd. Deze eiwitten verbeteren de werking van de enzymen.

BRENT RUWE OLIEKOERS 70

60

55

50

31 1

Onderzoekers willen proberen om een hoger rendement van oliewinning uit zandsteen te krijgen. De Stichting FOM en het NWO-gebied Chemische Wetenschappen (CW) zijn daarvoor met de firma BP een (Chemical) Industrial Partnership Programme (CH)IPP gestart. De komende vijf jaar werkt een team onder leiding van prof. dr. Frieder Mugele aan dit onderzoek, met een budget van ruim drie miljoen euro. De adsorptie van ionen op het oppervlak van gesteente speelt een cruciale rol voor de hechting van olie aan de rots in een oliereservoir. Met behulp van verschillende technieken willen de onderzoekers van het consortium de microscopische mechanismen van dit proces in kaart brengen en nieuwe strategieën ontwikkelen om olie efficiënter van de rots los te halen.

De onderzoekers zullen zowel experimentele als theoretische technieken toepassen op een reeks goed gedefinieerde modelsystemen. Daarnaast zullen zij een microchip ontwikkelen om het rendement van oliewinning op kleine schaal te monitoren.

PERSONALIA Per 1 april 2015 is Wessel Sluis benoemd tot Commercieel Directeur bij Cofely West Industrie BV. Sluis studeerde Werktuigbouwkunde en Industrial Design Engineering aan de TU Delft. Sinds 2007 was Sluis werkzaam bij GEN Nederland waar hij de laatste vier jaar verantwoordelijk was voor Business Development in de Nederlandse en Belgische markt.

Rockwell Automation heeft Jan de Witte benoemt tot Sales Director Benelux. De Witte is ruim 25 jaar werkzaam binnen de industriële automatisering. Zijn opdracht is om een duurzame groei in de Benelux bij bestaande en nieuwe klanten te realiseren. De verkoop-, marketing- en serviceinspanningen gaan zich meer richten op de segmenten food and beverages, life sciences, olie en gas, (fijne) chemische- en metaalindustrie.

65

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

en en en.

ONGEBRUIKTE MAÏSVLIESJES WORDEN LIJM OF COSMETICA Wageningen UR Food & Biobased Research en TNO gaan aan de slag met het verwaarden van vezelrijke reststromen, zoals tarwezemelen en vliesjes van maïs en peulvruchten (‘hullen’). Nu worden die reststromen nog als veevoer gebruikt, maar door de zogeheten oligosachariden uit dit restafval te halen zijn er andere biobased producten te maken, zoals voedingsvezels, maar ook lijmen, coatings, verpakkingsmaterialen en cosmetica. Beide instituten zijn op zoek naar industriële partners in dit nieuwe innovatieprogramma ‘Biorefinery for raw materials and flexibility’, dat op 1 april 2015 van start is gegaan.

Het onderzoeksproject richt zich op het ontwerp van een nieuw proces dat de efficiëntie van de extractie van oligosachariden uit hemicellulose verbetert. Extractie is technisch mogelijk, maar proceseconomisch niet rendabel. De oligosachariden kunnen dienen als grondstof voor biobased oppervlakte-actieve stoffen, biologisch afbreekbare kunststoffen, water oplosbare films, coatings, capsules en tabletten, hydrogellen, micro -en nanodeeltjes, lijm en verpakkingen. Ook cosmetische toepassingen behoren tot de mogelijkheden vanwege onder meer het hydraterend vermogen van oligosachariden.

2

3

6

7

8

9

10

13

14

15

16

17

20

21

22

23

24

27

MAART APRIL 2015

PETROCHEM 5 - 2015 9

D_E Feiten en Cijfers.indd 9

06-05-15 13:24

D_E Feiten en Cijfers.indd 10 016_mob.indd 1

06-05-1516:40:39 13:24 07-03-2011

11 16:40:39

FEITEN BUITENLAND Bestuursvoorzitter Ben van Beurden van Shell wil de banden met het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobras aanhalen, zo meldt ANP. Dat zei hij onlangs na afloop van een ontmoeting met president Dilma Rousseff.

Aan het eind van dit decennium zal Shell een vijfde van zijn productie uit Brazilië halen halen. De topman bestempelde Petrobras als een competent bedrijf. Een versterking van de positie van Shell in Brazilië was een van de voornaamste redenen dat het concern eerder deze maand een overnamebod van ruim 64 miljard euro uitbracht op de Britse gasproducent BG.

TOTAL VERBOUWT EN VERDUURZAAMT RAFFINADERIJEN Oliemaatschappij Total gaat zijn raffinaderij in La Mède (bij Marseille) verbouwen tot bioraffinaderij. De raffinaderij in Donges (bij Nantes) wordt gemoderniseerd.

Total investeert tweehonderd miljoen euro in La Mède om aan de groeiende vraag naar biobrandstoffen te voldoen. Een aantal aardolieproduct raffinage-activiteiten worden behouden, maar de verwerking van ruwe olie stopt eind 2016, omdat Total daarmee zwaar verlies lijdt. Daarna worden de installaties verbouwd om brandstof op plantaardige basis te produceren. In de raffinaderij van Donges wordt vierhonderd miljoen euro geïnvesteerd, zodat er brandstoffen met een lager zwavelgehalte kunnen worden gemaakt.

SOLVAY BOUWT SILICAFABRIEK IN ZUID-KOREA Solvay is begonnen met de bouw van zijn fabriek voor de productie van hoogdispergeerbaar silica (HDS) in Gunsan, Zuid-Korea, om aan de stijgende Aziatische vraag naar energiezuinige banden tegemoet te komen en om innovatieve soorten HDS te ontwikkelen.

De fabriek wordt naar verwachting over twee jaar in gebruik genomen en heeft een jaarlijkse capaciteit van meer dan 80.000 ton.

De Silica Global Business Unit (GBU) van Solvay zal er zijn nieuwste, meeste geavanceerde soorten hoogdispergeerbaar silica produceren, waaronder Efficium.

Dankzij deze laatste generatie HDS kan de productiviteit en flexibiliteit van de productie van energiezuinige banden voor personenwagens en vrachtwagens worden verhoogd.

De fabriek zal na verloop van tijd een belangrijk deel van de huidige capaciteit van Solvay’s silicafabriek in Incheon vervangen. Die fabriek bevindt zich in een gebied dat bestemd is voor woningbouw.

Reliance Industries Limited (RIL) heeft twee nieuwe petrochemische fabrieken in India geopend. In Dahej, Gujarat is een nieuwe PTA -plant (gezuiverd tereftaalzuur), en PET resin plant (polyethyleen tereftalaat) gebouwd.

De PTA -plant heeft een capaciteit van 1150 kiloton per jaar en de PET-plant van 650 kiloton per jaar. De PET-plant gaat worden gebruikt voor het verpakken van water, koolzuurhoudende frisdranken, farmaceutica en ander voedsel en drinken.

De nieuwe capaciteit zal helpen om aan de toenemende vraag uit India en de regio naar flessen en verpakkingen te voldoen. India is een van de snelst groeiende markten voor PET-verpakkingen.

In België wordt geprobeerd om het Guiness World Record van de ‘grootste chemieles’ te verbreken. Meer dan duizend leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar doen mee. Ook Essenscia (de federatie van de chemische industrie, kunststoffen en life sciences) en Technopolis (het Vlaamse doe-centrum voor wetenschap en technologie) doen mee. In 2011 veroverden deze instanties al eens het wereldrecord met een chemieles voor 562 scholieren. In 2012 werd het record scherper gesteld toen 837 leerlingen gezamenlijk een chemieles volgden in de Royal Latin School in het Verenigd Koninkrijk. Op 5 mei proberen meer dan duizend kinderen het record naar Vlaanderen te halen.

PETROCHEM 5 - 2015 11

D_E Feiten en Cijfers.indd 11

06-05-15 13:24

INTERVIEW

Industrie ook schuldig aan resistente bacteriën

PETROCHEM 5 - 2015 12

O Interview.indd 12

06-05-15 13:37

De keynote van het Deltavisie-congres gaat dit jaar over een groot, maar nog grotendeels sluimerend mondiaal probleem: de toenemende resistentie voor antibiotica. Naast verkeerd gebruik van medicijnen, ligt ook een belangrijke oorzaak in de industrie zelf. Met name in India en China lozen producenten grote hoeveelheden afvalwater met antibioticaresiduen. Volgens vicepresident Marieke Schöningh van DSP wordt het de hoogste tijd dat volledige industriële ketens hun verantwoordelijkheid nemen. Zeker ook de grote merken.

Wim Raaijen

FOTO’S: PETER VENEMA

Toen Marieke Schöningh een positie accepteerde in de top van de joint venture DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP), gaf een maatschappelijke reden de doorslag. Ja, als ze bij het grotere DSM was gebleven, zouden er vast nog verschillende mooie carrièrekansen komen, maar bij DSP kreeg ze het gevoel dat ze echt verschil kon maken. Want er ligt een enorme uitdaging voor producenten van antibiotica, zoals DSP: de toenemende resistentie van bacteriën.

De oorsprong van DSP ligt in Nederland, bij Gist Brocades dat 145 jaar geleden werd opgericht. Na de overname in 1998 door DSM, besloot dat concern vier jaar geleden om voor de productie van antibiotica een wereldwijde joint venture aan te gaan met het Chinese Sinochem.

Inmiddels zijn de activiteiten in Azië groter dan in de rest van de wereld, vandaar dat de hoofdzetel van de joint venture in Singapore is. De markten groeien daar enorm, een belangrijke reden voor DSM om met een Chinese partner in zee te gaan.

Ook Marieke Schöningh, die als vicepresident verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken binnen de vijf business units, werkt officieel vanuit Singapore. ‘Mijn functie is zeer internationaal, zo hebben we naast Europa ook fabrieken in bijvoorbeeld Azië en Zuid-Amerika. Nu werk ik een week in de maand vanuit Singapore, straks drie weken per maand.’

Tien miljoen doden DSP profileert zich als een wereldspeler op het gebied van milieuvriendelijke anti-infectie moleculen. De wereldgezondheid en ook duurzaamheid staan hoog in het vaandel. Daarmee geeft het concern zichzelf meteen een enorme opdracht. Elk jaar sterven alleen al in de VS en de Europese Unie vijftigPETROCHEM 5 - 2015 13

O Interview.indd 13

06-05-15 13:37

INTERVIEW duizend mensen door resistentie voor antibiotica, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. In India overlijden jaarlijks maar liefst zestigduizend baby’s aan bloedvergiftiging als gevolg van resistente bacteriën. En om nog maar een cijfer te noemen: in 2012 waren er wereldwijd ongeveer 450.000 gevallen bekend van multiresistente tuberculose. Slechts een voorbeeld van een ziekte die al lange tijd eenvoudig kon worden behandeld met moderne medicijnen.

Actuele cijfers liggen ongetwijfeld nog hoger, omdat er geen adequate gegevens beschikbaar zijn van verschillende delen in de wereld. ‘Het moge duidelijk zijn dat de gevolgen nu al een veel grotere omvang hebben dan bijvoorbeeld HIV’, stelt Schöningh. ‘En als we op dezelfde voet door blijven gaan, wordt het probleem nog veel groter. Tussen de komende vijf en tien jaar kan het grootste deel van de bacteriën resistent zijn.’ Zonder stevige interventie zal resistentie tegen 2050 jaarlijks tien miljoen doden eisen.

‘Natuurlijk is ook het voortbestaan van DSP in gevaar als antibiotica niet hun werk meer kunnen doen.’

Sneller muteren Mondjesmaat haalt deze problematiek de pers en dan wordt het teveel voorschrijven van antibiotica door artsen al gauw als belangrijkste oorzaak aangewezen.

Wel heeft de World Health Organization (WHO) de resistentie tegen antibiotica als een van de belangrijkste bedreigingen voor de mensheid onderkend. En er zijn de afgelopen paar jaar ook verschillende conferenties aan gewijd. Het debat blijft echter nog teveel hangen bij alleen overdadige voorschrijving en gebruik van het medicijn door artsen, apothekers en patiënten.

Volgens DSP ligt het namelijk allemaal veel bredere en complexer. Schöningh: ‘Te weinig gebruik kan in verschillende gevallen bijvoorbeeld ook tot meer resistentie leiden. Zo komt het voor dat patiënten in bijvoorbeeld Afrika te weinig geld hebben om een hele kuur af te maken. Juist bij het voortijdig afbreken kunnen bacteriën sneller muteren. En in een groot aantal landen worden kwalitatief inferieure medicijnen geleverd, met onderdosering van de actieve ingrediënt.

Met hetzelfde effect als voortijdig afbreken van een kuur.’

Uitwassen Antibiotica worden echter veel breder ingezet met tal van mogelijkheden voor bacteriën om zich te muteren. Het product is gewoon te goedkoop en vindt daardoor met gemak op tal van terreinen toepassing. Marieke Schöningh: ‘In de VS is bijvoorbeeld tachtig procent van de antibiotica bestemd voor de landbouw en de veeteelt. En wist je dat antibiotica zelfs worden ingezet voor de coating van schepen, om ongewenste algengroei tegen te gaan? Daarbij komt dat we tegenwoordig meer reizen en dat enorm veel goederen over de hele wereld worden getransporteerd. Resistentie breidt zich dus heel snel en gemakkelijk mondiaal uit. Het kan met een paar vluchten gebeuren.’

Een verbeterde en selectievere inzet van antibiotica moet dus een veel bredere scope hebben dan alleen het medicijngebruik. ‘Bijvoorbeeld nog meer vermijden dat antibiotica wordt ingezet als groeihormoon. In veel landen is deze toepassing verboden. En we hebben er alle vertrouwen in dat het verbod in de EU en Noord-Amerika goed wordt

nageleefd. In verschillende andere landen ligt dat helaas toch anders. Het probleem is dat veeartsen in bijvoorbeeld China geld verdienen aan het voorschrijven van antibiotica. Daar kan dus een verkeerde financiële prikkel vanuit gaan.’

Om te controleren waar de producten voor worden gebruikt, denkt DSP er zelfs aan om veeartsen in dienst te nemen. ‘We zullen het natuurlijk nooit volledig in de hand hebben, maar we willen wel zoveel mogelijk voorkomen dat onze producten verkeerd worden ingezet.’ Daarom is het goed als de verdienmodellen worden aangepakt. ‘Het allerbelangrijkste is natuurlijk dat er andere business modellen komen die uitwassen minder in de hand werken.’

Hyderabad De problemen beperken zich niet alleen tot het gebruik. Een paar maanden geleden zocht de president-directeur van DSP, Karl Rotthier, de internationale publiciteit met zijn zorgen over uitwassen in de industrie zelf. Veel werkzame stoffen voor antibiotica worden gefabriceerd in India en China. Zelf heeft DSP daar ook productie-installaties. Op veel producenten is weinig aan te merken, maar er zijn er ook bij die serieuze problemen hebben op het gebied van kwaliteit en milieu. Schöningh: ‘Een deel van de pillen wordt gewoon niet goed gedraaid. Met name in India zijn er producenten die ronduit een slecht product leveren.’

Ronduit schokkend is een onderzoek van de Zweedse onderzoeker Joakim Larsson.

In de rivieren rond Hyderabad, een van de farmaceutische centra in India, trof zijn team in 2009 hogere concentraties van verschillende antibiotica aan dan normaal is in het bloed van een patiënt onder behandeling. Nog recenter is een onderzoeksrapport van de Chinese staatstelevisie van december 2014.

Daaruit blijkt dat producenten illegaal afvalwater met antibioticaresiduen lozen in gemeentelijke waternetten van grote Chinese steden, waardoor het water onveilig is om te drinken.

Betere diagnostica Het is in niemands belang dat deze praktijken voort blijven bestaan. ‘Natuurlijk is ook het voortbestaan van DSP in gevaar als antibiotica hun werk niet

PETROCHEM 5 - 2015 14

O Interview.indd 14

06-05-15 13:37

meer kunnen doen. Een betrouwbare en duurzame productieketen van antibiotica is in het voordeel van producenten die al jarenlang investeren in waardevolle en gerespecteerde producten. Onverantwoord opererende producenten zijn een gevaar voor de hele sector. Maar voor ons is het nog veel belangrijker dat we met vereende kracht een groot maatschappelijk drama moeten voorkomen. Twee van mijn directe collega’s hebben een naaste verloren door een resistente bacterie.

Die hoef je echt niks uit te leggen. Ook voor mij is het een belangrijke drive dat we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Het gaat me echt niet alleen om antibiotica. We moeten echt op alle fronten proberen te voorkomen dat infectieziekten onnodig slachtoffers eisen. Als andere medicijnen daarbij helpen, of betere diagnostica, het is allemaal goed.’

Urgentie DSP roept andere bedrijven in de keten op om hun verantwoordelijkheid te nemen. Natuurlijk moeten overheden en farmaceutische organisaties ook hun best doen met strikte regelgeving en strenge handhaving. Ook kunnen ze betere afspraken maken over harmonisatie van

Marieke Schöningh (DSP): ‘Het moge duidelijk zijn dat de gevolgen van resistentie voor antibiotica nu al een veel grotere omvang hebben dan bijvoorbeeld HIV.’ regels en procedures. Maar het mag de industrie niet ontslaan van eigen verantwoordelijkheid.

Volgens DSP is het belangrijk dat de industrie en afzonderlijke bedrijven aan zelfregulering doen. Afgestemd op een goede regelgeving van overheden kunnen ze dan werken aan betrouwbare productie- en toeleverende ketens. Om dwars door geografische en bedrijfsgrenzen heen samen te werken aan de duurzame productie van antibiotica. Schöningh: ‘Alle partijen in de keten moeten samenwerken om de kwaliteit op een zo hoog mogelijk niveau te brengen met een minimum aan vervuiling en afval. Vooral ook de grote medicijnmerken moeten zich hier sterk voor maken.’

De meeste producenten, zoals DSP leveren de werkzame stoffen, maar brengen de antibiotica niet onder eigen merken op de markt. Die zijn daardoor een paar stappen verwijderd van de consument.

Juist de partijen die het dichtst bij de

consument staan, kunnen de meeste invloed uitoefenen in de keten. Het zijn ook de partijen die er het eerst op aangesproken zullen worden door de samenleving. Schöningh vindt hier de vergelijking met de textielindustrie zeker opgaan. Na het instorten twee jaar geleden van een textielfabriek in Bangladesh, waarbij 523 mensen omkwamen, wordt de druk op grote kledingmerken opgevoerd om die de veiligheid van werknemers bij hun toeleveranciers te garanderen.

De impact van muterende bacteriën is misschien minder zichtbaar, maar op zijn minst zo urgent. Schöningh: ‘We grijpen daarom graag de mogelijkheid aan om in de publiciteit te treden. Zoals Karl Rotthier deed met zijn interview in de Daily Telegraph. En ook met interviews als deze en het verzorgen van een keynote tijdens Deltavisie. De urgentie kan niet vaak genoeg aangegeven worden.’ ■

PETROCHEM 5 - 2015 15

O Interview.indd 15

06-05-15 13:37

PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015

Kandidaten PMY 2015 trots op teamprestaties de Plant Manager of the Year het hele land om de finalisten te bezoeken. Dit jaar is het niet anders, hoewel de kandidaten van DSM en BASF op fietsafstand van elkaar werken, in Heerlen en Maastricht. De derde kandidaat werkt bij de Rotterdamse Botlek Tank Terminal.

Wim Raaijen

Het is elk jaar weer opvallend dat de kandidaten voor de verkiezing van de Plant Manager of the Year (PMY) uit de uithoeken van het land komen. Vooral de Eemsdelta, maar ook Zeeuws-Vlaanderen hebben veel finalisten en zelfs winnaars geleverd. Wellicht dat de winst vorig jaar van Frans Scheeren van OCI Nitrogen Zuid-Limburg heeft wakker geschud. Twee van de drie finalisten komen dit jaar uit die regio.

Opvallend is verder dat verreweg de grootste petro- en chemische concentratie in Nederland, de Rotterdamse haven, niet elk jaar een kandidaat levert. En misschien nog curieuzer is dat er in de zeven eerdere edities nog geen keer een Rotterdamse kandidaat met de uiteindelijke eer is gaan strijken.

Frank de Leng (Botlek Tank Terminal) Wellicht dat Frank de Leng van Bot-

‘Zonder opslag en transport van brandstoffen en vloeibare chemicaliën komen hele industriële ketens stil te liggen.’

lek Tank Terminal (BTT) dit jaar daar verandering in kan brengen. De finaleplaats van de 55-jarige terminalmanager past prima bij het toetreden van Votob tot de initiatiefnemers van de verkiezing. Jarenlang organiseerde het Petrochem platform de verkiezing in nauwe samenwerking met de chemische industrie, verenigd in de VNCI. Hoewel kandidaten uit de hele procesindustrie welkom waren, heeft de organisatie dit jaar er bewust voor gekozen om ook in de ondersteuning de breedte op te zoeken. De eerste stap is het betrekken van Votob, die bedrijven in de tankopslag verenigt. Een sector die, onder andere door de ontwikkelingen bij Odfjell, de laatste jaren publiekelijk onder het vergrootglas ligt.

Voor Frank de Leng moet zijn finaleplaats daarom vooral niet alleen op hem persoonlijk worden gericht. Zijn kandidatuur moet een steentje bijdragen aan

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Jaarlijks doorkruist de jury van

PETROCHEM 5 - 2015 16

R Plantmanagers.indd 16

06-05-15 13:44

‘Voor een sterke industrie is op duurzaamheid gerichte innovatie onontbeerlijk.’

de zichtbaarheid van de sector. ‘Zonder opslag en transport van brandstoffen en vloeibare chemicaliën komen hele industriële ketens stil te liggen’, stelt hij. Veel bedrijven in de opslag gaan zeer professioneel met hun dagelijkse taken om. Dat wil Frank de Leng graag voor het voetlicht brengen. Mocht hij Plant Manager of the Year worden, dan zal hij dat als zijn persoonlijke opdracht zien.

Overigens heeft De Leng een bijzonder carrièreverloop. Zo heeft hij negen jaar op de grote vaart over de wereldzeeën gevaren en heeft hij voor Nedlloyd in verschillende exotische landen gewerkt, waaronder Iran. ‘Ik was daar net nadat Ajatollah Khomeini aan de macht kwam.

Dat was wel erg spannend. Zo werden we een keer uitgenodigd voor een openbare steniging. We konden daar gelukkig onderuit komen. Maar dat zijn natuurlijk wel heftige zaken.’

Sinds 2009 is De Leng in dienst van Botlek Tank Terminal. Op dat moment een nieuwe speler de Rotterdamse haven en eigendom van Private Equity funds. Toen hij begon, stond er nog een graansilo op het terrein van BTT. Die moest eerst worden afgebroken om er vervolgens opslagtanks voor vloeibare brandstoffen te bouwen. Vanaf 2011 is de terminal, die zich onderscheidt van andere terminals door de ranke hoge tanks, operationeel. Inmiddels is er extra land opgespoten voor eventuele uitbreiding. Mochten er nieuwe tanks

komen, dan zullen die nog hoger zijn dan de bestaande tanks, maar liefst 48 meter hoog. ‘Volgens regelgeving mogen ze maximaal vijftig meter hoog zijn, dus we zoeken de grens op. Overigens zullen niet alle schepen geschikt zijn om hier te tanken, vanwege de enorme druk die in de tanks door de hoogte ontstaat. Of en wanneer er wordt geïnvesteerd in nieuwe opslag hangt af van overeenkomsten met klanten. We zijn geen grote speler, dus kunnen pas investeren als we ook daadwerkelijk contracten hebben.’

De Leng is er trots op dat hij samen met een relatief klein team de transitie naar een opslagterminal heeft gerealiseerd, zonder het gespreide bedje van een groot bedrijf. ‘We moeten hier echt alles zelf doen. We hadden samen weliswaar een hoop kennis toen we begonnen, maar geen ervaring met deze terminal. We hebben het wel tot een succes kunnen brengen. We hebben hier een veilige en efficiënte terminal neergezet.’

Eugène Kuijpers (BASF Maastricht) Bij BASF in Maastricht treffen we een volgens eigen zeggen - atypische finalist.

De 61-jarige Eugène Kuijpers heeft het grootste deel van zijn carrière niet in een productieomgeving vertoefd, maar in R&D- en business-functies. Hij promoveerde binnen het katalyseonderzoek en schopte het bij - de toenmalige mondiale marktleider in katalysatoren - Engelhard

tot wereldwijd R&D-directeur. Op het moment dat chemiegigant BASF Engelhard in 2006 overnam, stond Kuijpers aan het hoofd van de Nederlandse productielocatie van Engelhard.

Na een aantal jaren voor BASF de Europese business voor uitlaatgaskatalysatoren geleid te hebben, kwam hij drie jaar geleden aan het roer te staan van BASF Maastricht. Daar staat hij pas voor de tweede keer in zijn loopbaan dicht bij de dagelijkse productie van chemicaliën, pigmentpreparaten in dit geval. Kleurstoffen voor kunststoffen, bijvoorbeeld verpakkingen, ‘en wist je dat de Nederlandse hockeydames wereldkampioen zijn geworden op kunstgras dat door ons is gekleurd, We zeggen ook wel eens gekscherend: “we geven kampioenen kleur”.’

Nog niet zo lang geleden, in 2009, werd de site in Maastricht overgenomen van Ciba. Zoals bij veel overnames kwam de site in een hectische periode terecht.

Reorganisaties volgden elkaar op en de site moest voldoen aan alle strenge voorschriften van BASF op het gebied van veiligheid, efficiëntie, duurzaamheid en meer. Kuijpers: ‘Ik ben echt trots op het doorzettingsvermogen van het team hier.

We hebben er voor gezorgd dat BASF Maastricht een mooie toekomst tegemoet kan zien binnen het BASF-concern. Bezoekers zeggen me regelmatig dat ze de trots van de mensen voelen als ze op de site rondlopen. Dat vind ik echt een mooi compliment voor het team.’

PETROCHEM 5 - 2015 17

R Plantmanagers.indd 17

06-05-15 13:44

Ingenieuze afvalwater

OPLOSSINGEN zijn er om gevonden te worden

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen.

Maar wij hebben het antwoord. Want betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en drank- en voedingsmiddelenindustrie. Wij leveren onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen voor de zuivering van afvalwater en maken hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

Evides Industriewater, vindingrijk

www.evides.nl/industriewater

R Plantmanagers.indd 18

06-05-15 13:44

r

Nn

ds

n.

id

e-,

ze

an

/7

‘Wat zou het mooi zijn als agenten in politieseries roepen: “I ‘ll put on my Dyneema” in plaats van “my Kevlar”.’

Mocht hij PMY 2015 worden dan wil hij graag een lans breken voor de industrie. ‘Te lang heeft Nederland de nadruk gelegd op de dienstensector. Duitsland werd wel eens uitgelachen vanwege hun ouderwetse industriebeleid. Maar welk land heeft Europa er de laatste tijd doorheen getrokken? Juist, Duitsland.’

Kuijpers is er trots op dat zijn beide zoons inmiddels ook een carrière in de techniek hebben. Terwijl de ene zoon heeft gekozen voor biotechnologie, heeft de ander zich bekwaamd in innovatiemanagement. ‘Toen hij studeerde bespraken wij regelmatig stof die hij tijdens colleges voorgeschoteld kreeg. Het was leuk om te merken dat inzichten die ik de afgelopen decennia in de praktijk heb opgebouwd, bij hem tot de leerstof hoorden.’

Voor een sterke industrie is volgens Kuijpers op duurzaamheid gerichte innovatie onontbeerlijk. In verschillende commissies probeert hij zijn invloed aan te wenden om de samenwerking tussen private en publieke partijen op dit vlak te versterken. In het verlengde daarvan zou ik jongeren graag bekend willen maken met de interessante aspecten van techniek. Want een duurzame, innovatieve procesindustrie heeft enthousiaste en goedopgeleide jonge mensen nodig.’

Ronald Hoenen (DSM Dyneema) Verreweg de jongste van de drie finalis-

ten is de 43-jarige Ronald Hoenen. Dat is wellicht ook merkbaar in zijn manier van leidinggeven. Die laat zich gemakkelijk omschrijven als modern, uitgaande van de kwaliteiten van mensen. En ook zijn methoden lijken allerminst stoffig.

Op het prikbord van zijn kamer staan bijvoorbeeld tot motto verheven songteksten van Coldplay, Marillion en Rush.

Relatief jong voor een sitemanager, maar een groentje is hij zeker niet. Inmiddels werkt hij al achttien jaar bij DSM op verschillende posities in de manufacturing. De laatste tweeëneenhalf jaar als sitemanager van DSM Dyneema in Heerlen.

Met veel enthousiasme kan hij over het product Dyneema vertellen. De volgens DSM sterkste vezel ter wereld vindt overal zijn toepassing. In bijvoorbeeld kabels om enorme schepen mee vast te leggen. Hoenen: ‘Bij dezelfde dikte is Dyneema acht keer zo sterk als staalkabels, en uiteraard veel flexibeler en lichter.’ En wat te denken van de bepantsering van legervoertuigen en kogelvrije vesten. ‘Wat zou het mooi zijn als agenten in politieseries roepen: “I ‘ll put on my Dyneema” in plaats van “my Kevlar”.’

De vezel is momenteel 25 jaar oud. Dat betekent dat verschillende octrooien inmiddels een tijdje zijn verlopen. ‘Dat merken we ook. We krijgen te maken met concurrentie, bijvoorbeeld uit Chi-

na. Voor ons is het daarom belangrijk om met innovaties en nieuwe toepassingen voorsprong te houden op nieuwe toetreders.’ En er zijn nog meer uitdagingen. Door de crisis de afgelopen jaren is de vraag naar verschillende beproefde toepassingen afgenomen. ‘Ook daarom moeten we op zoek naar nieuwe markten en producten.’

Om de organisatie dynamischer op marktontwikkelingen te laten anticiperen, is Hoenen bezig met een cultuurverandering. Niet dat de oude cultuur slecht was, maar Hoenen wil nog meer uit zijn mensen halen. ‘Daar is dienend leiderschap voor nodig. We moeten vooral ontdekken welke kwaliteiten we hebben. En daar wil ik als manager van uitgaan en samen met de mensen verder ontwikkelen. Mensen gedijen het best als je de juiste randvoorwaarden schept.

Alles heeft te maken met vier factoren: richting, ruimte, vertrouwen en transparantie.’

Daar wil hij zich ook breder voor inzetten, mocht hij Plant Manager of the Year 2015 worden. Dat in de Nederlandse industrie meer van de kwaliteiten van mensen wordt uitgegaan. En dat leidinggevenden daar de juiste omgeving voor creëren en dienend zijn in hun leiderschap. ‘Ik denk echt dat dit een zienswijze is die meer aandacht verdient en organisaties verder kan helpen.’ ■

PETROCHEM 5 - 2015 19

R Plantmanagers.indd 19

06-05-15 13:44

GRONDSTOFFEN

Kansen voor nieuwe grondstoffen Welke nieuwe grondstoffen naast olie en gas zijn er en welke daarvan hebben de beste kans om een flinke rol te gaan spelen in de (petro)chemische industrie? Hoe ga je met die nieuwe grondstoffen om? En zijn er nog wel grote fabrieken nodig of is het beter om meerdere kleine fabriekjes verspreid over het land neer te zetten? Daarover spraken experts en leden van het Petrochem platform tijdens een rondetafelbijeenkomst.

Dagmar Aarts

De discussie begint met de vraag of biobased economy niet teveel een marketing begrip is geworden, want niet alle bioroutes zijn beter dan de gebruikelijke.

Roelf Venhuizen (Profion, EDGaR) vindt het jammer dat biobased economy zo totalitair wordt neergezet. ‘Er wordt nogal zwart-wit gedacht. Als je op het Springtij festival (festival over de transitie naar een duurzame samenleving, red.) met een fossiel verhaal komt, word je gewoon uitgefloten. Terwijl er op dat kruispunt heel veel waarde toe te voegen is. Je kunt bepaalde stukken van een molecuul biobased doen en dat bijvoorbeeld combineren met ethyleenoxide. Er zijn veel goede combinaties te bedenken waardoor je elkaar kunt versterken en helpen. Er wordt verondersteld dat de fossiele mannen tegen biobased zijn, maar dat is niet het geval. Bovendien wordt maar vier procent van de fossiele consumptie gebruikt als grondstof voor de chemie.’

Blikveld De biobased economy is niet als enige een reden om andere grondstoffen te gebruiken. Er zijn verschillende drijfveren. Zo is ESD-SIC in Delfzijl genoodzaakt om te kijken naar andere grondstoffen zoals biocokes. De petroleumcokes die het bedrijf gebruikt, worden steeds minder goed van kwaliteit, vertelt

Cas König (ESD-SIC). ‘Daarmee komt ook de kwaliteit van ons eindproduct onder druk te staan.’

Ook Theo Smit van Groningen Seaports heeft zijn blikveld veranderd. ‘We richten ons niet alleen op het water, maar ook op het achterland. Daar komt een groot gedeelte van de grondstoffen vandaan. Wat gebeurt er zoal in de agrarische sector en hoe kunnen we van bijvoorbeeld suikerbieten, hennep en aardappelen profiteren?’

Volgens hem is het wel lastig, want er is maar een heel beperkte verbinding tussen de agrarische sector, de industrie en de haven. ‘Er moet worden geïnvesteerd door banden met coöperaties en de agrarische sector aan te halen.’

Kopiëren Als er gewerkt gaat worden met nieuwe grondstoffen moet er vooral niet worden geprobeerd om de fossiele ketens te kopiëren, stelt Marco Waas van Akzonobel. Het is onnodig om een aardappel of suikerbiet eerst helemaal uit elkaar te halen en vervolgens met veel energie tot bestaande kunststoffen te maken. ‘Je moet echt op hele andere manieren de chemicaliën maken’, aldus Waas.

Een andere route kiezen, is volgens Taco Boerstra van Tebodin inderdaad het optimale proces, maar niet altijd de beste oplossing. ‘Als je de bestaande installaties

AANWEZIG AAN TAFEL: Roelf Venhuizen, voorzitter Profion, EDGaR Marco Waas, directeur Research, Development, Innovation & Technology Akzonobel Gerolf de Boer, managing consultant Ortec Cor Zijderveld, voorzitter Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta Taco Boerstra, directeur chemicals Zuidwest-Nederland Tebodin Theo Smit, manager strategic development Groningen Seaports Cas König, directeur ESD-SIC, Plant Manager of the Year 2013

PETROCHEM 5 - 2015 20

L RondeTafel.indd 20

06-05-15 13:33

wilt benutten dan wil je juist aan de basis bijmengen en dan neem je eigenlijk het minder efficiënte proces. Ik denk dat die methodes naast elkaar blijven bestaan.’

Hoe dat allemaal moet gebeuren en met welke nieuwe grondstoffen is nog niet helemaal duidelijk blijkt in de discussie.

Cor Zijderveld (Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta): ‘We beginnen nog maar net. We moeten onderzoeken welke producten het meest geschikt zijn om uit nieuwe grondstoffen te maken. Daar moet je je op concentreren en daarna pas verder evolueren. De rest moet je voorlopig op de oude manier blijven maken.

We kunnen niet alles tegelijk.’

Focus Met verschillende partijen probeert Marco Waas uit te zoeken waar de focus kan komen te liggen. ‘Wij kijken bijvoorbeeld wat de kosten van suiker ten opzichte van de prijs van een bepaald product zijn. De biologische yield is heel belangrijk. Biogas maken uit suiker is bijvoorbeeld heel negatief, omdat je maar een yield hebt van 24 procent. Als je zuren maakt heb je honderd procent yield en alchoholen

‘Met nieuwe grondstoffen moet er vooral niet worden geprobeerd om de fossiele ketens te kopiëren.’ zitten op vijftig procent. Daarnaast moet je ook de procesenergie die je nodig hebt om de zuivering te doen meenemen.’

Hiermee wordt gekeken welke chemicaliën het meest zinvol zijn om met nieuwe grondstoffen te maken. Waas: ‘Ik hoop dat we daarmee richting kunnen geven aan de discussie.’

Kleinschalig Waar de focus moet liggen, hangt ook erg af van de locatie waar je je bevindt volgens Venhuizen. In Brazilië rijden ze op ethanol, want dat is daar beschikbaar.

‘Maar we moeten niet proberen om alles wat in het buitenland wordt gebruikt ook in Nederland te doen. Dan moet je biomassa over de hele wereld slepen om er hier iets van te maken. Daar hebben we de ruimte niet voor. Dit kan ook niet kleinschalig.’

En juist in dat kleinschalige zien veel

deelnemers aan de discussie wel wat. Zijderveld: ‘Ik denk dat het speelveld heel erg aan het veranderen is. Als je enorm grootschalig geld wilde verdienen had je fabrieken nodig van een paar honderdduizend ton, nu gaan we naar kleinschaligere fabrieken die lokaal staan. De laatste tien jaar gaat de chemie al dichter bij de klant zitten, vooral vanwege het veiligheidsaspect. Chloor is daar het eerste voorbeeld van, maar het gaat straks ook gebeuren met benzeen en andere gevaarlijke stoffen.’

Over de regelgeving maakt Venhuizen zich nog wel zorgen, want straks worden er op meerdere plekken veiligheidsrisico’s gecreëerd. ‘Het worden allemaal kleine BRZO-bedrijven.’ Waas ziet de uitdaging meer in het aantal partners dat er voor zulk soort kleine fabrieken nodig is.

Het opstartproces wordt er volgens hem complexer van. ■ PETROCHEM 5 - 2015 21

L RondeTafel.indd 21

06-05-15 13:33

ACUTE OOGHEELKUNDIGE AFDELING

Bew e fysio zen effe logis ctiev spet c ter s he zout er dan e o zure e n en plossing n alkal bij iën.

Verhoog de kans om uw ogen te redden met de kleinste eerstehulpafdeling voor het oog ter wereld.

Het belangrijkste waaraan u moet denken wanneer er een ongeluk gebeurt, is de gevaarlijke chemicaliën snel weg te spoelen en de pH-waarde van het oog weer te herstellen. Cederroths gebufferde oogdouche biedt in vergelijking met een gewone fysiologische zoutoplossing een grotere kans dat u de ogen kunt redden. Niet alleen verdunt en spoelt de vloeistof, maar deze heeft ook een neutraliserend effect op spetters alkaliën en zuren (het effect is in het algemeen sterker op alkaliën dan op zuren). Daarom wordt Cederroth oogdouche door oogspecialisten aanbevolen in een studie waarin de werkzaamheid van verschillende spoelvloeistoffen tegen alkaliën wordt vergeleken1.

Lees meer over de kleinste eerstehulpoogafdeling ter wereld op www.rstaid.cederroth.com/nl

1) Rihawi et al., Graefe’s arch. Clin. Exp. ophtalmol. (2006) 244:845-854

15-3558-Cederroth_EyeWash_210x297_NL.indd 1 L RondeTafel.indd 22

2015-04-27 06-05-15 13:35 13:33

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: snelle afbraak macrostructuren

Wat is het?

Het is een pre-procesinstallatie die eenvoudig in bestaande of nieuw te realiseren biogas of bio-ethanol productie-installaties kan worden geïntegreerd. Betaprocess breekt de in biomassa aanwezige macrostructuren in slechts een fractie van een seconde af. Het totale vergistingsproces gaat op deze manier veel sneller en efficiënter, wat resulteert in aanzienlijk hogere opbrengsten en een sterke verbetering van het rendement van de installatie. Naast voordelen bij de productie van biogas en bio-ethanol is de verwachting dat Betaprocess het op termijn mogelijk maakt tot een rendabele extractie van hoogwaardige bio-componenten te komen.

Wie zit er achter?

Dutch Sustainable Development BV is een internationaal opererende consultancy-organisatie gespecialiseerd in projecten op het gebied van duurzame landbouw, de voedingsmiddelenindustrie, de markt voor biobrandstoffen en in concept- en technologieontwikkeling.

Wat doet het?

Betaprocess is een technologie op basis van vacuüm-extrusie.

Gepureerde biomassa wordt in een speciaal reactievat gebracht, waar cellen bij een temperatuur van zestig tot zeventig graden Celsius exploderen. Vezels, celwanden en celmembranen worden uiteen gereten waardoor bacteriën en enzymen direct toegang krijgen tot de suikers en overige inhoudsstoffen.

Daarnaast treedt er een verandering op in de moleculaire structuur van diverse stoffen, waarbij deze vrijkomen. Dit bevordert en versnelt massale bacteriële activiteit, vergisting en de vorming van gas of ethanol. Dit resulteert in een efficiënter

‘De processingtechnologie die we hebben ontwikkeld past compleet in de cradle-to-cradle-gedachte.’

FOTO: LIMIT FOTOGRAFIE

DSD BV pitcht Betaprocess tijdens Deltavisie 2015 Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. Tijdens Deltavisie 2015, 4 juni in Rotterdam, zullen diverse ondernemers en instellingen hun ideeën in een kort en vlammend betoog pitchen. Hierna worden de winnaars bekend gemaakt. Nu alvast een voorproefje van Betaprocess.

productieproces dat meer biogas en ethanol oplevert en minder digestaat.

Bij gasproductie levert Betaprocess de beste resultaten bij verwerking van organische biomassa met een vochtgehalte van boven de zeventig procent, zoals energiegewassen en restproducten uit de voedingsketen en van de voedselverwerkende industrie. Betaprocess is ook geschikt voor co-vergisting van bijvoorbeeld de verwerking van mest.

Bij productie van bio-ethanol is de techniek vooralsnog succesvol bij verwerking van suikerbieten. Toepassingsmogelijkheden bij andere gewassen, zoals mais en tarwe en reststromen uit de voedselverwerkende industrie, zijn nog in onderzoek. ‘Voorlopige resultaten tonen aan dat vergelijkbare gunstige effecten realiseerbaar zijn’, legt Hans van Klink, directeur/eigenaar van DSD, uit. ‘Dit doet DSD in een demonstratieplant in het kader van het Era-net Bioenergy project CHEMBEET in samenwerking met Acrres (Wageningen UR) in Lelystad.’

Waarom is het een lichtend voorbeeld?

Van Klink: ‘Met onze technologie en met onze kennis van de gehele keten zijn wij een ideale link tussen de agro- en de chemische industrie. De processingtechnologie die we hebben ontwikkeld past feitelijk compleet in de cradle-to-cradle-gedachte.

We hebben geen reststoffen. Uit elk product en van elke zijstroom die wordt gecreëerd, wordt het optimale gehaald.’ ■ PETROCHEM 5 - 2015 23

P Enlighten.indd 23

06-05-15 13:38

GASOPSLAG

Belangrijke gasopslag in gebruik genomen Energiebedrijf TAQA heeft haar gasopslag in Bergermeer bij Alkmaar op 1 april volledig in gebruik genomen. Al tijdens het ontwerpen van de fabriek is veel nagedacht over toekomstige ontwikkelingen. De fabriek stoot geen koolwaterstoffen en CO2 uit en kan, als gas op een gegeven moment niet meer nodig is, voor andere doeleinden worden gebruikt.

Dagmar Aarts

Jan Willem van Hoogstraten, directeur van TAQA in Nederland, geeft een rondleiding over het terrein van de gasbehandelingsinstallaties op de Boekelermeer van waar pijpleidingen naar de gasopslag in Bergermeer lopen. Hij vertelt hoe de gasopslag tot stand is gekomen.

In de Bergermeer is in de jaren zestig gas gevonden. Vier decennia lang is er aardgas gewonnen uit het veld. Nadat het economisch leeg was, besloot TAQA het reservoir te gebruiken als gasopslag.

Met een werkvolume van 4,1 kubieke meter aardgas is het de grootste voor de vrije markt toegankelijke opslag van Europa. Dat is ongeveer tien procent van het jaarlijkse totale gasverbruik van Nederland en genoeg om te voorzien in het jaarlijkse verbruik van 2,5 miljoen huishoudens.

De overheid heeft de gasopslag van TAQA aangemerkt als project van nationaal belang. Van Hoogstraten legt uit: ‘In Nederland is het aandeel van gas in het primaire energieverbruik 43 procent.

De komende jaren worden we meer afhankelijk van de import van aardgas.

Maar dat kost tijd. Russisch gas doet er bijvoorbeeld vijf dagen over om hier te komen. Stel het is koud, dan wil je geen dagen wachten op gas. Je hebt lokale buffers nodig. Met onze gasopslag willen we de gasrotonde versterken, de gasinfrastructuur in Nederland. Bergermeer levert flexibiliteit en zorgt voor leveringszekerheid.’

Al tijdens het ontwerpen in 2008 is er nagedacht over de ontwikkelingen van de komende dertig tot vijftig jaar. Van Hoogstraten: ‘We hebben een volledig elektrische fabriek gebouwd, hij is zero emission. Ik denk dat dat uniek is in de wereld. Als gas over tientallen jaren niet meer nodig is, dan kan de hal waar de compressors in staan, worden gebruikt voor bijvoorbeeld cultuur of evenementen. Een architect heeft daar bij het ontwerp al rekening mee gehouden. Er zit geen kostenverschil in het maken van een mooie of lelijke fabriek als je daar van te voren over nadenkt.’

Ook werd een landschapsarchitect ingehuurd om ervoor te zorgen dat de industriële installatie in het landschap past. De gasbehandelingsinstallatie staat namelijk op een bedrijvenpark en de welstandscommissie wilde graag dat het past bij de omgeving. Voordat op 18 juni 2012 de eerste paal werd geslagen, was het een kale zandvlakte. Nu staan er compressoren, laadstations voor vrachtwagens, gasdrooginstallaties en lopen er allerlei buizen over het terrein. Daartussen en daarlangs is een duinlandschap gecreëerd. Het terrein is niet overal vlak, maar glooiend. Er is gebruik gemaakt van zandkeien en gras. Tegen de slugcatcher, een reusachtig bezinkbassin, leunt een steenachtige dijk aan. Hier is de Hondsbossche Zeewering (een 5,5 kilometer lange dijk bij Petten) nagebootst.

Toekomst Op de Boekelermeer in Alkmaar staat de gasbehandelingsinstallatie die het gas schoonmaakt en op druk brengt. De installatie is aangesloten op het Nederlandse gasnet. Een ondergronds leidingentracé van acht kilometer verbindt de gasopslag en de installatie met elkaar.

Weerstand TAQA heeft sinds 2010 elk voorjaar een alternatief broedgebied van 18,5 hectare ingericht voor weidevogels voor als ze niet bij de boortoren zouden willen broeden. Het bedrijf wil dertig hectare grond permanent inrichten als nieuw natuurgebied. Hiermee komt TAQA de omgeving

PETROCHEM 5 - 2015 24

T Bergermeer.indd 24

06-05-15 13:48

tegemoet. Toen de plannen bekend werden gemaakt, was er veel weerstand. Van Hoogstraten: ‘We wilden deze fabriek realiseren in een dichtbevolkt gebied en een weidevogelgebied. Er waren vragen over de impact op het milieu, de omgeving en of er aardbevingen zouden kunnen ontstaan. Uit studies is gebleken dat er op dat laatste een beperkt risico is. Op het gebied van milieu hebben we veel maatregelen genomen. De Raad van Sta-

FOTO’S: TA Q

• Naast Gasopslag Bergermeer heeft TAQA ook de piekgasinstallatie in Alkmaar. Ook dit is een ondergrondse gasopslag. Deze installatie levert sinds 1997 extra gas aan het gasnet in de Randstad.

•G asopslag Bergermeer heeft voor 4600 manjaren werk gezorgd, waarvan 3500 in Nederland.

• Aan de bouw hebben 8266 mensen gewerkt, waarvan ruim zeventig procent uit Nederland.

• TAQA heeft tijdens de aanleg van het leidingentracé alle dotterbloemen bewaard en later terug geplant.

• Verkeersopzichters hielden de hele bouwperiode toezicht op het verkeer naar en van de bouwlocatie in de Bergermeer.

•E r zijn 1844 heipalen gebruikt, tweehonderd miljoen kilo staal, bijna twintigduizend kuub beton en ruim zeshonderd kilometer kabel.

• Om alle installaties met elkaar te verbinden is 39 kilometer pijpleiding gemonteerd en ondergronds aangelegd.

•D e bouwplaats in de Bergermeer werd gedurende de bouw ’s nachts verlicht met groen licht in plaats van wit licht. Dit is minder storend voor mens en dier.

• Op de puttenlocatie in de Bergermeerpolder is alles beneden het maaiveld afgewerkt zodat het weidse uitzicht over de Loterijlanden intact blijft.

•D e slugcatcher, een bezinkbassin, is het grootste onderdeel uit één stuk.

Hij is 58 meter lang, ruim 17 meter breed, 8 meter hoog en weegt 550 ton.

• TAQA is het Arabische woord voor energie.

A

FEITEN EN CIJFERS

Industriële installatie moet in het landschap passen. te heeft 44 vergunningen goedgekeurd in 2012. De zienswijzen die mensen daarop hebben ingediend, hebben tot een beter project geleid.’

Op de hoogte Onbekend maakt onbemind, dus besloot TAQA om de omgeving nauwkeurig op de hoogte te houden van het project.

Er werd een website opgetuigd en het energiebedrijf plaatst wekelijks publica-

ties in het Noord-Hollands Dagblad en in huis-aan-huisbladen. Daarnaast stond er drie jaar lang een informatiecentrum bij het terrein en werden er rondleidingen gegeven. Daarvan maakten ongeveer vijftienhonderd mensen gebruik.

Om de overlast van verkeer voor de omgeving zo gering mogelijk te houden, is in overleg met de aannemers, de omliggende gemeenten en de provincie Noord-Holland een uitgebreid PETROCHEM 5 - 2015 25

T Bergermeer.indd 25

06-05-15 13:48

Polytechnisch Zakboek Uw encyclopedie op het gebied van technische informatie

Het Polytechnisch Zakboek is al lang geen zakboek meer. In dit boek vindt u technische informatie uit uiteenlopende vakgebieden in de vorm van definities, formules, tabellen en tekeningen.

Uw voordelen: • Onmisbaar vanwege de verplichte Eurocode systematiek.

• Alle naslaginformatie van diverse technische vakken gebundeld in één boek.

• Praktische korte en bondige teksten afgestemd op de dagelijkse praktijk.

• De tabellen zijn duidelijk leesbaar door groter formaat boek.

• Inhoud is betrouwbaar, onafhankelijk en compleet. Ook voor de Vlaamse markt!

• Ook op cd-rom.

Redactie: F. van Herwijnen, G. de Roeck, G.A. Schwippert, P.H.H. Leijendeckers en Y. Verbakel Ga voor meer informatie en uw bestelling naar www.bimmedia.nl/PTZB

T Bergermeer.indd 26

06-05-15 13:48

verkeersplan opgezet met vaste routes en tijden voor het eigen personeel en het werkverkeer. Zwaar werkverkeer reed niet rond tijden dat kinderen van en naar school fietsten. Ook kregen alle leerlingen van groep 5 tot met 8 van de basisscholen die langs of in de buurt van de routes van TAQA’s werkverkeer liggen, les over de gevaren van de dode hoek in het verkeer. ‘Het moet allemaal niet, maar we hebben het wel gedaan’, zegt Van Hoogstraten.

Onbemand Hoewel het terrein op de Boekelermeer groot is, zijn er weinig mensen te zien.

Bijna alles wordt geregeld door een geavanceerd en geïntegreerd besturingssysteem. Overdag zijn er ruim vijftien mensen aanwezig, ’s nachts maar twee of drie. Van Hoogstraten: ‘De fabriek is volledig automatisch en kan onbemand draaien. Voor een commerciële gasopslag is het een gigantische administratie als je van al je klanten tegelijkertijd opdrachten binnen krijgt. Nu krijgt het systeem die opdrachten binnen en berekent zelf hoeveel gas ergens heen moet. Voor de boekhouding wordt heel precies gemeten

‘Je hebt lokale buffers nodig.’ hoeveel gas er binnen komt en wat er uit de opslag weggaat. Het gas is namelijk niet van TAQA, maar van haar klanten.

Voor operators is het wennen, want de fabriek maakt eigen beslissingen.’

Veiligheid Het project is binnen de tijd en binnen het budget opgeleverd. Daarvoor moest wel de samenwerking met Fluor op de schop. Fluor was verantwoordelijk voor EPCM (engineering, procurement, and construction management) en TAQA zat meer op het toezicht. Dat bleek niet goed te werken. Van Hoogstraten: ‘We hadden het gevoel dat we elkaar eerder tegenwerkten dan dat we met elkaar bezig waren. Het succes van een project draait om de juiste mensen. Die zijn moeilijk te vinden voor dit werk.

We konden elkaar daar in aanvullen. In plaats van elkaar te controleren, gingen we gezamenlijk aansturen. Iedereen kreeg een overal in dezelfde kleur zodat je niet zag wie van welk bedrijf is. Zo werd het echt een gezamenlijk project.’

Tijdens de bouw zijn er een aantal incidenten geweest. Iemand brak een teen, een ander verbrandde zijn handen. De druppel voor Van Hoogstraten was toen een werknemer een elektrische schok had gehad. ‘Hij stond in de regen met een elektrische boor te werken. Hij had niks, maar je vraagt je af of mensen nog nadenken. We hebben toen het werk stilgelegd en vijftienhonderd man verzameld in het AZ-stadion om nog eens de regels en verwachtingen uit te leggen. Ik heb uitgelegd dat iedereen de plicht heeft zijn werk veilig te doen en te stoppen als je denkt dat het niet veilig is. We werken met 63 verschillende nationaliteiten en in sommige culturen denken ze dat veiligheid de verantwoordelijkheid van de operator is. Uiteindelijk is het project veilig afgerond zonder incidenten met verzuim.’

De fabriek draait inmiddels volop. Het enige overgebleven karwei is het verwijderen van de oude putten in de Bergemeer uit de jaren zeventig. Dat werk zal in juli of augustus worden afgerond. ■ PETROCHEM 5 - 2015 27

T Bergermeer.indd 27

06-05-15 13:48

More than a solution.

• Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen

• Data- telecommunicatie • Ondersteuning Technische Diensten • Brandmeldinstallaties

• Verhuur Zone 0 Verlichting

• Veiligheidsinstallaties

• Maatwerk CEAG kunststof Ex Klemmenkasten

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

Petrochemie

EemsDeltavisie 2015 • Donderdag 18 september Nijlicht Eemshaven R eser v in u eer age w nda

THEMA: Nieuwe Chemie in de Eemshaven Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van de Northern Enlightenmentz-verkiezing.

Doelgroep EemsDeltavisie congres • Management in de procesindustrie • Management van de toeleverende industrie • Consultants en onderzoekers • Beleidsmakers bij overheden

Op de hoogte blijven? www.eemsdeltavisie.nl

T Bergermeer.indd 28

06-05-15 13:48

MASTERS OF INDUSTRY

Van het lab naar de praktijk Hoe kunnen we de biobased economy vanuit het lab en pilot plants naar de praktijk brengen?

Marco Waas, verantwoordelijk voor innovatie en technologieontwikkeling binnen AkzoNobel Industrial Chemicals, vertelde daarover tijdens Masters of Industry

Dagmar Aarts

MASTERS OF INDUSTRY Masters of Industry zijn werkcolleges toegepaste industriekunde, georganiseerd door Industrielinqs in samenwerking met verschillende partners, waaronder iTanks en Groningen Seaports. Deze tweede bijeenkomst werd begin april in Delfzijl gehouden.

Meer over Masters of Industry vindt u op www.mastersofindustry.nl.

AkzoNobel gelooft in ‘business is sustainability’ en ‘sustainability is business’.

Het bedrijf wil producten leveren die klanten helpen hun footprint te verminderen. In 2020 moet twintig procent van hun producten van dat doen. In datzelfde jaar is de doelstelling een CO2 footprint-reductie van 25 tot dertig procent ten opzichte van 2012.

Heden Waas legt uit hoe een aantal producten nu wordt gemaakt. ‘We beginnen met de grondstoffen gas en biomassa/ reststromen. Daar maken we stoom en elektriciteit van en dat gebruiken we om zout uit de grond te halen, dat we weer voor producten als chloor kunnen inzetten. De tweede stroom grondstoffen die we gebruiken zijn naphta en kool. Uit kool en aardgas maken we syngas dat we gebruiken om methanol en azijnzuur te maken. Deze gecombineerde keten levert producten zoals plastics op.’

Om die ketens duurzamer te maken zijn er een aantal strategieën bedacht. Processen worden geïntensiveerd, en er wordt gekeken hoe er voor beschikbaarheid van hernieuwbare materialen kan worden gezorgd. Ook wordt geprobeerd kringlopen te sluiten en er wordt gekeken hoe er nieuwe applicaties uit eigen producten kunnen worden gemaakt.

Nieuwe keten Hoe zou de nieuwe keten er dan uit zien? In plaats van uit kool en aardgas wordt syngas gemaakt uit biomassa. ‘Uit renewable energy zoals wind, licht, zon en water kan je stoom en elektriciteit maken die je weer voor het produceren van producten kunt gebruiken.’ Er zijn voor veel stoffen al duurzamere routes bedacht, maar nog niet voor allemaal.

Voor ethyleen is bijvoorbeeld nog geen economisch rendabele route gevonden.

Het bedrijf probeert uit te vinden welke chemicaliën de beste kans hebben om vanuit biobased grondstoffen te worden

gemaakt en rendabel zijn. Niet alle materialen zijn even makkelijk en dat heeft vooral met de efficiency van de omzetting te maken. De uitdaging is nu om in Nederland een aantal van de pilot plants naar een industriële schaal te brengen.

Suikerbiet Een van de grondstoffen die interessant is voor een biobased economy is suikerbiet. In Delfzijl lopen twee cases om te onderzoeken welke chemicaliën uit suikerbiet kunnen worden gehaald. Met Enerkem onderzoekt Akzonobel hoe er uit afval syngas en methanol kan worden gemaakt. Met andere partners wordt gekeken hoe er uit suikerbieten azijnzuur, vetzuren en butanol kunnen worden gefabriceerd. Waas: ‘Azijnzuur is een redelijk goedkoop product, dat heel efficiënt in omzetting is. Uit een suiker krijg je drie azijnzuren. Butanol is duurder, maar heeft een theoretische yield van 45 procent. Met deze twee cases kijken we welke typen chemicaliën je uit suikerbieten kunt halen.’ Een praktisch probleem van de suikerbiet is dat hij maar vijf maanden per jaar groeit. Er wordt daarom ook gekeken naar winterbieten.

Discussie De vraag is of biomassa gebruikt moet worden om chemicaliën te maken. Daar is nogal wat discussie over. Waas: ‘Als je al je brandstof en energie uit biomassa wilt maken, heb je drie keer zoveel biomassa nodig dan we nu voor voedsel produceren. De discussie om biomassa voor chemicaliën te gebruiken is makkelijker.

Er wordt nu elf miljard ton aan biomassa geproduceerd, tien miljard ton daarvan is nodig als voedsel. Voor chemicaliën is anderhalf miljard ton nodig.’

Waas pleit ervoor om niet te lang achter de tekentafel te blijven zitten als het om de biobased economy gaat. ‘Anders gaan straks andere landen ervandoor met de kennis die de wetenschap de afgelopen tien jaar in Nederland heeft opgedaan.’ ■ PETROCHEM 5 - 2015 29

V MOI.indd 29

06-05-15 13:51

DATUM: 4 JUNI 2015 | LOCATIE: TCC/RDM ROT TERDAM

PROGRAMMA

Schrijf nu

in!

10.30 Business Cases 12.00 Ontvangst en lunch 13.00 Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) 13.05 Keynote, Marieke Schöningh, vice-president DSM Sinochem 13.30 Plant Manager of the Year 2015 - de columns van de finalisten: Frank de Leng (Botlek Tank Terminal), Eugène Kuijpers (BASF Maastricht) en Ronald Hoenen (DSM Dyneema) 14.00 Pauze 14.20 Masterclasses ZERO Footprint, ZERO Accidents, Process Enlightenmentz, VOMI Safety Award 15.10 Pauze 15.40 Masters of Excellence, Frans Scheeren, OCI Nitrogen, en Roy Janssen, Stork 16.10

Safety Buddy

16.40 Debat met Henk Leegwater (Petrochem platform) en Mariska van Dalen (Tebodin) over ZERO Accidents en ZERO Emissions 17.15

Borrel

18.30 Diner met bekendmaking PMY 2015 en VOMI Safety Award 2015

w w w. d e l t av i s i e 2 015 . n l DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM:

V MOI.indd 30

06-05-15 13:51

THEMA:

ZERO DOELGROEP

- Management in de procesindustrie - Management van de toeleverende industrie - Consultants en onderzoekers - Beleidsmakers bij overheden

ZERO

“Nul” is in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul. Tijdens Deltavisie gaan we onderzoeken hoe we die 0 op de horizon kunnen bereiken.

PLANT MANAGER OF THE YEAR VERKIEZING De finalisten voor de Plant Manager of the Year 2015 zijn bekend: - Eugène Kuijpers, BASF - Ronald Hoenen, DSM Dyneema - Frank de Leng, Botlek Tank Terminal De Plant Manager of the Year-verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie. Dit doet zij door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te

waarderen voor onder andere veiligheid, gezondheid, milieu en productiviteit. Op 4 juni wordt de Plant Manager of the Year 2015 bekendgemaakt in de avond van het Deltavisie congres in Rotterdam.

w w w. d e l t av i s i e 2 015 . n l

V MOI.indd 31

06-05-15 13:51

CYBERSECURITY

Grootste IT-bedreiging komt van binnenuit Bij onderhoudswerkzaamheden komt steeds meer IT kijken en ook steeds meer procesautomatiseringssystemen zijn met de buitenwereld verbonden. Handig, maar het levert ook risico’s op.

De systemen worden kwetsbaarder voor cyberaanvallen. Wie zijn bedrijf niet goed beschermt, kan worden platgelegd door een virus of een fabriek kan worden overgenomen door een hacker.

Dagmar Aarts

Volgens hoogleraar Cyber Security Jan van den Berg (TU Delft) hangt het erg van het bedrijf af of er serieus met cybersecurity wordt omgegaan.

‘Bewustzijn zie je voornamelijk ontstaan bij bedrijven die sterk afhankelijk zijn van IT, zoals bijvoorbeeld de gasproductiebedrijven. Zij hebben echt gezorgd dat hun vitale aansturingsonderdelen losgekoppeld zijn van de IT. Bij de kleinere bedrijven of de bedrijven die wat minder IT-intensief zijn, gaat dat proces langzamer.’

Er is niet een standaard waarmee de industrie zich kan beschermen. Volgens de hoogleraar is het belangrijk om als bedrijf in kaart te brengen waar je afhankelijk bent van IT. Van den Berg: ‘Er zijn bepaalde businessprocessen die cruciaal zijn. Als bij de zorgverzekeringen in december hun IT eruit ligt, kunnen ze de overstappers van de ene naar de andere verzekeraar niet registreren. Dan hebben ze een

probleem. De beschikbaarheid van de IT in december is kritiek. Dat is een simpel voorbeeld, maar iedereen snapt dat.’

Focus Volgens Van den Berg moet de verantwoordelijkheid voor cybersecurity richting de board gaan. ‘Ik denk dat het belangrijk is dat de board rechtstreeks contact heeft met de cybersecurity-afdeling. Als een bedrijf heel IT-intensief is, dan moet er misschien zelfs iemand in de board zitten die er verantwoordelijk voor is. Daarnaast moet iedereen in de organisatie cyberbewust zijn.’

Daar gaat het nogal eens mis volgens de hoogleraar, want de focus ligt meestal niet op cybersecurity. ‘Een bedrijf wil iets draaiende krijgen en denkt daarna pas ‘O ja, het moet ook nog cyber secure zijn’.

Een voorbeeld daarvan zijn de autonoom rijdende auto’s. Er wordt een beeld geschetst dat je met je armen over elkaar kan gaan zitten of zelfs kan gaan slapen

PETROCHEM 5 - 2015 32

U Cybersecurity.indd 32

06-05-15 13:50

Samen Bedrijven schakelen Cofely in om hun machines te beschermen tegen virussen en hackers. ‘Vroeger waren er alleen standalone machines in de industrie, die hadden geen connectiviteit met de buitenwereld’, zegt Wilmar van Steenis van Cofely.

‘Dat is niet meer zo natuurlijk, want alles wordt met elkaar gekoppeld tegenwoordig. Een jaar of tien geleden kwam dat al een beetje in gang en toen hebben we onze eigen visie aangepast. We wilden het voor zijn dat alles gekoppeld wordt en dat je daar dan nog niet gereed voor bent.’

Nog niet elk bedrijf is volgens Van Steenis goed beveiligd. ‘Er zijn bedrijven waar we binnen komen en waar je meteen dingen ziet die je met een simpele maatregel kan verhelpen. Zo zijn wij bij bedrijven langs geweest waar alle control-applicaties direct vanaf het internet bereikbaar waren. Met een scanner is zoiets op te sporen, voor een hacker is het gemakkelijk om dan schade aan te richten.’

Cofely doet er alles aan om zulk soort situaties te voorkomen. Voor klanten die zelf geen IT-afdeling hebben, doen

FOTO: SHELL

als je op de snelweg rijdt. Hoe naïef kan je zijn? Technisch kan het misschien allemaal, maar de security wordt überhaupt niet benoemd als een bedreigend iets.

Dat snap ik niet.’

Als de industrie zich niet goed beveiligd tegen cybercrime kunnen virussen in het systeem komen. Applicaties kunnen dan bijvoorbeeld niet meer goed functioneren of een hele fabriek kan zelfs worden stilgelegd. Als een hacker in het systeem weet te komen kan hij informatie stelen of de controle over een fabriek overnemen. Een levensgevaarlijke situatie.

Een controlroom van Shell.

‘De focus ligt meestal niet op cybersecurity.’ ze alles op het gebied van cybersecurity.

Met bedrijven die wel een eigen IT-afdeling hebben, overleggen ze hoe hun systeem beter kan en komen ze samen tot een oplossing.

Controlsystemen Dat cybersecurity gevoelig ligt, blijkt uit het feit dat een groot Nederlands bedrijf in de chemische industrie wel mee wil werken aan dit artikel, maar niet met naam genoemd wil worden.

De PCD IT Security Engineer van het bedrijf zorgt ervoor dat er op de site optimaal bewustzijn rond cybersecurity is en dat de systemen veilig gebruikt kunnen worden. ‘We hebben op onze site proces-controlsystemen. Dat zijn de

systemen waar operators mee werken en de fabrieken mee bedienen. Onze proces-controlsystemen moeten voldoen aan de security-standaard die is opgelegd door het bedrijf. De controlsystemen draaien onder Windows Operating Systemen, die up-to-date moeten zijn en vooral blijven.

Dit is niet zo simpel, omdat er ook specifieke vendor software op draait die daarnaast eigen eisen heeft.’

Dat is dan ook een van de redenen dat proces-controlsystemen altijd achterlopen op het thuisgebruik. ‘Windows 8 zal je bijvoorbeeld maar weinig op een site zien’, zegt de engineer. ‘Wij willen ook niet helemaal voorop lopen, want dan ben je kwetsbaar. Wij gaan voor safe.’

PETROCHEM 5 - 2015 33

U Cybersecurity.indd 33

06-05-15 13:50

NDT G6 Welders Bolt Tensioning oiltanking terneuzen GEREALISEERD: 2013 CoAtInGSpECIfICAtIE: HeMpadUr Mastic 45880, HeMpadUr 15590 HeMpadUr 35760, HeMpatHane Hs 55610

Industrial Rope Techniques

Special Lifting

Painting

Brede toepassing voor tanklinings en tankcoatings

Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

• Bestand tegen • Zwaar corrosieve omgeving • Uitgebreide reeks chemicaliën • Hoge temperaturen • Oplosmiddelvrije systemen • Systemen voor onderhoud • Bewezen duurzaamheid Hempel, bijna 100 jaar ervaring in duurzame coatingsystemen, technische begeleiding/advisering en maatwerk met hoogwaardige systeem oplossingen conform ISo-12944.

www.hempel.nl

U Cybersecurity.indd 34

Rope Access?

SKY-ACCESS! T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

06-05-15 13:50

Vroeger waren er alleen standalone machines in de industrie, die hadden geen connectiviteit met de buitenwereld.

Bedreiging van binnenuit Het besturingssysteem wordt daarom regelmatig geüpdatet, de machines hebben antivirussoftware en op de netwerken zitten firewalls. De IT-specialist acht de kans heel klein dat een hacker binnenkomt en de fabriek platlegt. ‘Dan zou hij eerst via internet onze office datacentrumkant in moeten gaan en dan door allerlei firewalls heen breken om in ons systeem te komen.’

De grootste bedreiging komt van binnenuit. Op de verschillende plants komen veel mensen over de vloer: onderhoudsmensen, operators, leveranciers, engineers en nog veel meer. Het is lastig om ervoor te zorgen dat iedereen ITveilig werkt.

USB-stick ‘We hebben engineers op de site die onderhoud plegen aan het systeem

‘IT-beveiliging is een kat-en-muis-spel.’ omdat er software moet worden aangepast of processtukken vervangen moeten worden. Die bedreiging is groot, want zij werken op de systemen. Die mensen zijn intern door mij voorbereid.

Met name de omgang met USB-sticks is belangrijk. Eigenlijk mogen die niet worden gebruikt, want ze kunnen virussen van buitenaf meenemen. Maar de praktijk leert dat je ze toch vaak nodig hebt.

Voor onze site heb ik een speciale USBstick gemaakt waar precies op staat wat je moet doen. Je moet de USB-stick altijd eerst scannen op virussen in een systeem, pas daarna mag je hem gebruiken. Het kan fout gaan als iemand de procedures niet volgt, doordat hij bijvoorbeeld denkt: Ik heb een paar dagen

geleden al gecheckt, dat hoef ik nu niet weer te doen. Daardoor is de bedreiging van binnenuit groter dan van buiten.’

Wakker geschud Volgens de drie experts is nooit alles te beveiligen. Van den Berg: ‘Er zijn een paar grote cybergebeurtenissen geweest die ons hebben wakker geschud. Het is gebleken dat als iemand een gerichte aanval doet, bijna alle systemen wel plat te krijgen zijn. In principe is elk systeem kraakbaar, maar dat is geen nieuws. In de fysieke wereld is ook niet alles waterdicht getimmerd. Maar daar leven we mee.’

Volgens Van Steenis is beveiliging altijd een kat-en-muis-spel. ‘Als het ene gat in de beveiliging is gedicht, gaat de hacker zoeken naar een andere ingang.’ ■ PETROCHEM 5 - 2015 35

U Cybersecurity.indd 35

06-05-15 13:50

BEDRIJFSCULTUUR

Odfjell wil van achterblijver naar koploper Tankopslagbedrijf Odfjell Terminals Rotterdam (OTR) wil van het slechte imago af en het beste jongetje van de klas worden.

Volgens managing director Theo Olijve komt het vertrouwen in het bedrijf langzaam terug.

Odfjell is er nog niet, maar er zijn flinke stappen gemaakt. De operationele integriteit van de terminal is goed en nu gaat de aandacht uit naar het verder verbeteren van de bedrijfscultuur.

Dagmar Aarts

Toen Odfjell in 2012 in zwaar weer kwam, werkte Theo Olijve bij LyondellBasell. In totaal werkte hij daar 21 jaar, daarvoor was hij in dienst van Exxon Chemical. Het vertrouwen in Odfjell was ernstig geschaad. Olijve was klant bij het tankopslagbedrijf en merkte hoe moeilijk het was om zaken te doen met ze. Hij maakte zich zorgen over de chemische industrie in de Rijnmond, omdat die is gebouwd op onderlinge integratie. Er zijn veel pijpleidingen die bedrijven verbinden en onderlinge samenwerking is essentieel. Als een belangrijke schakel in de keten niet functioneert, levert dat een groot probleem op en veel schade voor andere bedrijven. Hij wilde helpen.

Olijve besloot, toen hij gevraagd werd

om managing director te worden van het in diskrediet geraakte OTR, om de baan te accepteren om de terminal om te vormen tot een koploper in de sector.

‘Ik zocht een nieuwe uitdaging. Je moet jezelf scherp houden en gebruik kunnen maken van je kennis en kunde. Ik vind het bijzonder leuk om heel veel contacten te hebben met externe partijen en overheidsinstanties en dat heb je hier.’

Hij was niet de enige die deze uitdaging zag zitten. Een aantal medewerkers van LyondellBasell en andere chemiebedrijven zegden hun goede baan op en verhuisden met hem mee naar een bedrijf dat er op dat moment financieel moeilijk voor stond en grote problemen had. Waarom? ‘Voor de uitdaging’, zegt Olijve.

WAT GEBEURDE ER BIJ ODFJELL? Odfjell raakt in 2012 in opspraak, omdat het bedrijf onder meer een groot incident had verzwegen waarbij tweehonderd ton brandgevaarlijk butaangas was ontsnapt uit een tank. Daarna staat het bedrijf onder verscherpt toezicht van DCMR, de Inspectie SZW en de Veiligheidsregio Rijnmond. Tegen Odfjell loopt ook een strafrechtelijk onderzoek. Bedrijven zijn verplicht incidenten onmiddellijk te melden bij de betrokken autoriteiten in het gebied.

In maart 2012 schreef milieudienst DCMR een kritisch rapport over de tankterminal van Odfjell in het Botlekgebied. De pers pikte de berichtgeving op, deed er nog een schepje bovenop en maakte het publiek zo bang dat de Rotterdamse politiek zich ermee ging bemoeien. Die liet zich overtuigen van de goede intenties van de leiding van het bedrijf en liet weten te vertrouwen op de maatregelen die al waren ingezet om de veiligheidsrisico’s te beperken. Toch was daarmee de kous niet af.

Het bedrijf ligt op een petrischaal en ieder nieuw incident wordt aangegrepen om opnieuw de vinger beschuldigend richting het chemiecluster in de Botlek in het algemeen en Odfjell in het bijzonder te wijzen. Ook de landelijke politiek kreeg lucht van de zaak en er werden zelfs Kamervragen gesteld. Een artikel in het Algemeen Dagblad, waarin de hele Rotterdamse industrie er van langs kreeg, speelde daar een rol

in. Niet alleen het beleid van Odfjell, en het veiligheidsniveau van de industrie als geheel werden aan de kaak gesteld, maar vooral ook de controlerende instanties kregen het verwijt steken te laten vallen.

Ondertussen ligt Odfjell nog steeds onder het vergrootglas bij de DCMR. Eind juli 2012 verplichten DCMR en de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond Odfjell ertoe om vijf tanks leeg te pompen. De tanks moeten leeg blijven totdat er met een test is aangetoond dat de koel- en blusvoorzieningen in orde zijn.

Niet veel later wordt het hele bedrijf stilgelegd. Het is vooral de Provincie Zuid-Holland die aandringt op volledige sluiting.

Odfjell gaat als eerste alle brandblusvoorzieningen testen voordat het bedrijf weer operationeel wordt.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) start een onderzoek naar het Rotterdamse Odfjell. De OVV gaat kijken naar de rol die alle partijen hebben gespeeld, de vergunningverlening, inspecties en handhaving.

Nog steeds is Odfjell niet van onderzoeken en inspecties af. Dit jaar heeft de Nationale Ombudsman een onderzoek ingesteld om te onderzoeken of het Openbaar Ministerie en de politie op een goede manier zijn omgegaan met de klachten van een man die misstanden bij Odfjell aan het licht bracht. Op dit moment draait nog maar zestig procent van de terminal.

PETROCHEM 5 - 2015 36

S Odfjell.indd 36

06-05-15 13:46

FOTO’S: ODFJELL SE

Mis Als OTR in 2012 door het moederbedrijf wordt stilgelegd, vraagt Olijve zich af hoe dat kan. Het Noorse moederbedrijf Odfjell SE heeft een geweldige reputatie en het tankopslagbedrijf in Rotterdam heeft alles wat je kan wensen.

OTR heeft een opslagcapaciteit van 1,6 miljoen kuub, kan mengen, kan van bulk kleine vrachten maken en andersom en heeft als een van de weinige terminals een destillatie-eenheid op het terrein staan. Daarnaast is er logistiek ook van alles mogelijk. Olijve: ‘Hoe kan het dat je alles hebt en dan zo in het nieuws komt?’

Om die vraag te beantwoorden, moeten we even een stap terug in de tijd nemen.

In 2000 neemt Odfjell de tankopslagterminal in de Botlek over van Paktank.

Het is bekend dat de terminal onderhoud nodig heeft en echt moet worden aangepakt. De terminal staat bekend om zijn flexibiliteit. Als er nog geen leiding lag, werd die wel gemaakt.

Olijve: ‘Daarmee maak je de terminal flexibeler, maar ook complexer. Er is alleen maar bijgebouwd, waardoor het voor het personeel bijzonder moeilijk is om alles op orde te houden en producten goed te behandelen. Ook zijn er veel ver-

‘Zorg voor een open cultuur en voor een luisterend oor.’ gunningswijzigingen geweest, waardoor het onduidelijk is waar Odfjell aan moet voldoen.’

Doofpot De organisatie is vanuit het verleden erg commercieel aangestuurd. De terminal moest goed draaien. Dat lukte en de inkomsten waren uitstekend. De reactieve bedrijfscultuur heeft meegespeeld bij de neergang van Odfjell. Problemen werden opgelost als ze zich voordeden, maar zijn onvoldoende opgepakt om er van te leren. ‘Van 2000 tot de stillegging in juni 2012 is er van alles gebeurd. Kleine incidenten en grote incidenten’, zegt Olijve.

‘Er zijn wel klachten geweest vanuit het personeel. Die zeiden dat ze op deze manier niet wilden werken, maar daar is te weinig naar geluisterd. Dan moet je je afvragen hoe open de cultuur binnen het bedrijf is. Op een geven moment leert het personeel met de problemen leven en worden incidenten normaal. Dat is een valkuil. Er ontstaat een doofpotcultuur als werknemers hun probleem niet meer kwijt kunnen.’

Maatregelen Odfjell moet het vertrouwen van andere bedrijven en van de overheid weer terugwinnen. En dat is moeilijk als je zo negatief in het nieuws bent geweest. Olijve neemt na zijn komst daarom drastische maatregelen. Er wordt een compleet nieuw managementteam geïnstalleerd.

Hij formeert een team dat zich continu op verbeteringen en operational excellence kan richten. De beste mensen uit de organisatie worden anderhalf jaar vrij gemaakt om het managementsysteem van onderaan op te bouwen. Er komt een grote reorganisatie en een nieuwe cao.

Hij beslist ook om alle nieuwbouwprojecten tijdelijk te stoppen. Olijve: ‘Dat heeft bijzonder veel pijn gedaan voor het bedrijf, want daarmee zet je de boel stil.

Ik vond dat de enige optie. Daarnaast moest ik ook voor transparantie zorgen.

Daarom heb ik ingesteld dat we alles aan de overheid melden. Al liep er maar ergens een druppel uit een slang. Als je dat niet doet, zet je de overheid meteen op achterstand als er vragen worden PETROCHEM 5 - 2015 37

S Odfjell.indd 37

06-05-15 13:46

@offnl_eh

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/offshore-go

25% korting oponderhoud, uwshutdown vacature VAKBEURS voor industrieel technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid

vacaturesite Petrochem 1/2

Antwerp Expo • 1 & 2 april 2015 VACATURES

Gelijktijdig met :

MAINTENANCE

Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite

Special edition Congress • 1 & 2 / 04 / 2015

waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen MAINTENANCE

opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt.

Registreer u op :

Gelijktijdig met

Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier

www.easyfairs.com/maintenance-environment te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website

Uw code: 139

uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

En ontvang uw gratis badge om beide vakbeurzen te bezoeken!

Wilt u hier gebruik maken?

Knowledge van partner

Media partner Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Miriam Rook,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

miriam.rook@industrielinqs.nl

30°W

20°W

10°W

0°

H

51,31°N

C6 H

30°E

40°E

60°E

50°E

23-10-14 15:02

51,31°N

3

20°E

C 3H

C6 H C H C H3 C6H5C2H3 C6 H5 C H ADVERTENTIE-INDEX 5 C2 H3 C H 5C 2H 3 C 6H 5C 2H 3 6 5 2 2 3 6

10°E

4,32°E

Organized by:

C2 H C H 2H 4 2 4 C 2H 4 CO H4 H 3 H C 6 C53H 6 C 6H 5OC 3H 6

H6 C3

5

40°W

6

H

50°W

H 5OH

60°W

pet_vacature_advertentie.indd 1

Main Media partner

6

5C H AJK Hydrolift. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Hempel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2 3 C Visit www.portofantwerp.com/en/chemical-cluster 04-03-15 Andus Group. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 6 H5 CKrohne Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Follow us at www.portofantwerp.com/everythingispossible 2H ASCO Controls. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 #eisp13 #portofantwerp BASF Belgium Coordination Center. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 POR T OF Everything is possible ANT WERP BetaPublishers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56, 57 at the Port of Antwerp BIM Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Chemistry. The modern magic. Because it is truly a miracle Cederroth. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Pietersen Elektriciteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 what the chemical cluster at the port of Antwerp can do.

RI Providing the raw material for your drinking bottle, your 31 N K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42, 43 Deltavisie congres 2015. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, Platformpagina IN shopping bag 2015 or the. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 oil for your new Vespa. You name it: Eems DeltaVisie congres Sky Access. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 G BO everything is possible at the port of Antwerp.

TTLE Evides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 vacature site Petrochem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 AT THE GYM YOUR DRIN

K Agenda.indd 34

13:00

filx

50°N

50°N

YOU

R

30°W

20°W

10°W

0°

4,32°E

10°E

20°E

30°E

45°N

45°N

D

KING

40°W

BO 40°E

TT

E

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

R Emerald.indd 22 S Odfjell.indd 38

04-03-15 13:04 06-05-15 13:46

03-15 13:04

gesteld of een klokkenluider op staat.’

Daarnaast is veel tijd besteed aan het duidelijk maken van de verantwoordelijkheden en het creëren van eigenaarsschap.

Als niemand eigenaar is, neemt niemand verantwoordelijkheid is het idee van Olijve. Ook is aandacht geschonken aan een optimale samenwerking tussen afdelingen. ‘Je hebt een probleem als je onderhoudsafdeling niet goed samenwerkt met je operatie- en inspectieafdeling.’

ISO-certificering Massa’s inspecteurs kwamen de afgelopen jaren over de vloer bij Odfjell in de Botlek. Er werd wel gezegd dat OTR het best gecontroleerde en meest veilige bedrijf was in de regio. Die inspecties kosten gigantisch veel tijd, maar zijn volgens Olijve wel hard nodig om te groeien. Op een gegeven moment neemt hij een radicaal besluit. Hij stopt tijdelijk met het ISO-certificaat. ‘Mijn perceptie was dat wij in 2013 nog niet goed genoeg waren voor het ISO-certificaat.

We zijn wel doorgegaan alsof we dat certificaat hadden. We hebben een jaar lang de tijd genomen om met een nieuw managementsysteem alles op te zetten.

Op deze manier geef je niet alleen aan dat je zo’n certificaat wilt hebben, maar

ook dat je er naar wilt leven.’

Een belangrijke reden om de baan bij Odfjell aan te nemen was voor Olijve dat de aandeelhouders door wilden gaan en wilden blijven investeren in de toekomst.

‘Het makkelijkste dat ze hadden kunnen doen, was om niet meer mee te betalen en het bedrijf te stoppen. Dat hebben ze niet gedaan. Odfjell is een familiebedrijf en de trots is enorm. Ze hebben ervoor gekozen om door te gaan. Odfjell is voor 51 procent eigenaar van de terminal, de andere eigenaar is de private investeerder Lindsay Goldberg. Beide partijen kiezen ervoor om op te bouwen. Voor mij is dat de reden om met een nieuw team te laten zien dat dat kan.’

Toekomst Odfjell is op de goede weg. Klanten komen terug, het bedrijf kreeg complimenten van de Rotterdamse gemeenteraad en de ISO-certificaten zijn sinds december ook weer binnen. Maar Odfjell is er nog niet helemaal volgens Olijve. Zo draait het bedrijf nu nog maar op zestig procent. ‘Dat is een bewuste keuze. We hadden al veel meer in bedrijf kunnen stellen, maar dat gaat ten koste van kwaliteit. Dat willen we niet.’

Ook de trots moet terugkomen in het

bedrijf. ‘Dit was een bedrijf waar je trots op was om te komen werken. Het werk ging van vader op zoon. Ik heb nog nooit zoveel veertigjarige dienstverbanden gevierd als hier. Die trots is gebroken, maar komt terug. Die moeten we weer opbouwen door successen te boeken en die ook te belonen.’

Lessen Olijve wil dat de les van Odfjell een les is voor de hele industrie. ‘Dit mag nooit meer gebeuren. Toen wij in het nieuws kwamen, heeft de industrie al naar zichzelf gekeken. Ik hoorde van de aannemers dat ze nog nooit zoveel opdrachten hebben gehad om soortgelijke problemen bij anderen op te lossen.

Een belangrijke les die ik mee wil geven, is dat leiderschap essentieel is. Als een managementteam niet in staat is om corrigerende besluiten te nemen of als je geen verantwoordelijkheid neemt, zal je dat later misschien bij het OM moeten uitleggen. Als het directieteam de ambitie niet goed neerlegt, zal je als bedrijf nooit de top bereiken. Laat ook zien dat het je interesseert wat op de werkvloer gebeurt en weet wat er leeft. Zorg voor een open communicatiecultuur en voor een luisterend oor.’ ■ PETROCHEM 5 - 2015 39

S Odfjell.indd 39

06-05-15 13:46

INNOVATIE Onverwacht intermediair bij synthese amines Bij de synthese van de amines zijn bedrijven voortdurend op zoek naar goedkopere katalysatoren en een reductie van het aantal tussenstappen. Eén van de mogelijke sluiproutes zijn de zogenoemde nitreen-overdrachtsreacties, gekatalyseerd door kobalt(II) porfyrines. Hiervoor is de laatste jaren veel belangstelling vanwege de voordelen op het gebied van duurzaamheid. Het enige bijproduct is stikstofgas en het kobalt is minder schaars en duur dan het in de katalyse gebruikelijke palladium of platina.

In samenwerking met verschillende Europese onderzoeksgroepen hebben chemici van het Van 't Hoff Institute for Molecular Sciences (HIMS) experimenteel bewijs gevonden voor een bijzonder tussenproduct in deze route voor de synthese van amines.

Het bestaan hiervan werd niet werd verwacht, want eerder uitgevoerde computersimulaties hadden er geen aanwijzing voor opgeleverd. De verwachting is dat deze resultaten nieuwe, schone en efficiënte syntheseroutes voor amines opleveren.

Fischer-Tropsch-katalysatoren presteren suboptimaal Het Fischer-Tropsch-proces is een chemische reactie, waarbij waterstof en koolstofmonoxide door middel van een katalysator worden omgezet in langere koolwaterstoffen. Deze kunnen worden gebruikt als vloeibare brandstoffen. Onderzoekers van de TU/E zijn er in geslaagd om aan te tonen op welke manier en onder welke condities een katalysator voor de Fischer-Tropsch-reactie optimaal kan functioneren. De katalysator heeft een hoge selectiviteit voor lange koolwaterstoffen en produceert zo min mogelijk korte ketens, zoals methaan.

Uit het onderzoek blijkt dat bij de katalytische reactie aan getrapte Ru-oppervlakten bij voorkeur lange koolwaterstoffen worden gevormd door insertie van CH-monomeren in de groeiende koolwaterstofketen. Het onderzoek laat zien dat huidige katalysatoren suboptimaal presteren en dat er nog ruimte voor verbetering is.

SNELLE WATERSTOFBATTERIJ BRENGT WATERSTOFAUTO DICHTERBIJ Waterstof is een van de belangrijkste kandidaten om de energiedrager van de toekomst te worden. Het is ’s werelds meest voorkomende element en bij verbranding ontstaan geen schadelijke gassen. De opslag van pure waterstof is echter een proVulopening voor waterstof van een BMW bleem, omdat een druk van enkele honderden bar nodig is om voldoende in een tank te krijgen. Deze praktische bezwaren bemoeilijken het gebruik van waterstof als brandstof in auto’s of bussen.

Wel is waterstof met CO2 te combineren tot vloeibaar mierenzuur, waardoor je veel meer waterstof kan opslaan in hetzelfde volume. De bottleneck was echter de snelheid waarmee de waterstof in het CO2 wordt opgenomen, weer wordt vrijgegeven, en hoe dit kan worden gecontroleerd. Totdat twee studenten Scheikundige Technologie van de TU Eindhoven per toeval op een katalysator stuitten die de reactie extreem snel liet verlopen: een complex van een organisch molecuul met een atoom van edelmetaal ruthenium.

Door de reactie te optimaliseren is nu een reactiesnelheid mogelijk die tien keer hoger is dan het wereldwijd snelste, bekende systeem, dat ook nog eens een aanzienlijk duurdere katalysator vergt. Ook bijzonder is dat de reactie heel makkelijk omkeerbaar is. Bij een temperatuur van 65 graden Celsius is het mierenzuur stabiel, maar verwarm je het naar 90 graden, dan komt het waterstof snel vrij.

De snelheid van de reactie en de stabiliteit maken het mierenzuur tot een potentiële kandidaat voor een waterstofbatterij, bijvoorbeeld in een auto. Voor het zover is moet de opslagdichtheid nog wel omhoog. Daarom kijken de onderzoekers nu ook naar andere moleculen om waterstof in op te slaan, zoals methanol.

ONDERZOEK NAAR POREUZE MATERIALEN KRIJGT IMPULS De TU Eindhoven en de Universiteit Utrecht hebben samen een onderzoekscentrum voor poreuze materialen opgezet, met de naam Darcy Center. De twee universiteiten zijn allebei sterk op dit gebied, en verwachten door de krachtenbundeling een nog sterkere landelijke en internationale positie te krijgen. Betere kennis van poreuze materialen is van groot belang voor veel toepassingen, zoals winning van gas en olie, bouwmaterialen, energieopslag en watermanagement.

De twee universiteiten hebben beide unieke onderzoekslabs. Zo is er in Utrecht het Hoge Druk en Temperatuurlaboratorium, waar de omstandigheden diep in de aarde kunnen worden nagebootst. In Eindhoven is er een laboratorium met geavanceerde MRI- en CT-scanners waarmee de structuur en het vochttransport in poreuze materialen kunnen worden bestudeerd. Het onderzoek binnen het Darcy Center zal drie gebieden beslaan: materialen, transport en opslag. Binnen materialen richten de onderzoekers zich op de structuur van poreuze materialen, en veranderingen daarin.

Vooral breukvormingsprocessen moeten door de bundeling van de experimentele en numerieke expertise beter te voorspellen worden. Binnen transport gaan de wetenschappers zoeken naar wiskundige modellen om het transport van vloeistoffen in poreuze materialen te beschrijven en te kunnen voorspellen.

Ook bieden poreuze materialen goede kansen voor de opslag van energie, wat een van de belangrijkste voorwaarden is voor een wereldwijde duurzame energievoorziening.

De Eindhovense en Utrechtse onderzoekers gaan onder meer werken aan een zogenoemde warmtebatterij, een goedkope en omkeerbare opslag van energie waaruit geen energie kan weglekken.

PETROCHEM 5 - 2015 40

J Innovatie.indd 40

06-05-15 13:28

PROJECT COSMOS ONDERZOEKT KANSRIJKE OLIEZAADGEWASSEN De Europese oleochemische industrie is momenteel afhankelijk van geïmporteerde kokos-, palmpit- en castorolie als grondstoffen voor middellange vetzuren met een koolstofketen van tien tot veertien koolstofatomen. Deze worden gebruikt voor de productie van bijvoorbeeld shampoos, douchegels, schoonmaakmiddelen, smeermiddelen en speciale plastics.

Het project COSMOS wil die afhankelijkheid verminderen door van de momenteel nog weinig gebruikte oliezaadgewassen camelina en crambe winstgevende, duurzame, meervoudig inzetbare, GM-vrije Europese gewassen te maken voor de productie van oleochemicaliën. Met moderne veredelingstechnieken zullen de zaadafmetingen en zaadopbrengst, het oliegehalte, en de waarde van de overige gewasdelen worden verhoogd, de nutriëntenbehoefte worden verlaagd en zal de vetzuursamenstelling van de olie worden afgestemd op de behoeften van de industrie.

Het project duurt vierenhalf jaar en wordt uitgevoerd door achttien partners, waarvan de helft bestaat uit MKB en grote ondernemingen. De andere helft omvat universiteiten en onderzoeksinstituten. Het consortium wordt geleid door Wageningen UR Food & Biobased Research.

ITANKS-LEDEN Petrochem Platform

INTELLIGENTE STROOMVERDELER LAAT ELEKTRISCHE AUTO’S SNELLER LADEN Elektrische voertuigen hebben tegenwoordig grotere batterijen en laden op een veel hoger vermogen (krachtstroom). Om op hoger vermogen te kunnen laden of meerdere elektrische auto’s tegelijk te kunnen laden, is extra vermogen op het lokale elektriciteitsnetwerk nodig. Daarnaast vereist elk type elektrische auto een specifieke aanpak voor het benodigde laadvermogen. Clean Tech startup Cohere heeft samen met de TU Delft een kleine intelligente stroomverdeler ontwikkeld waarmee het laden dynamisch wordt afgestemd, waardoor er aanzienlijk sneller kan worden geladen.

De kleine computer in de meterkast maakt het ook mogelijk een slimme koppeling te maken tussen zonnepaneel, het lokale elektriciteitsnetwerk en de auto waardoor het laadvermogen van de elektrische auto op de hoeveelheid zonne-energie kan worden aangepast. Hierdoor kan altijd op de zelf opgewekte energie worden gereden. Wekken de zonnepanelen energie op, dan is er zelfs meer capaciteit beschikbaar in de meterkast. Dat betekent sneller laden als de zon feller schijnt. Maar gebruikers zijn niet gebonden aan de hoeveelheid zonlicht. De laadsnelheid kan eenvoudig worden verhoogd via een online applicatie.

Cohere ziet de elektrische auto's als begin. Naast laadstations en zonnepanelen kunnen ook warmtepompen, stationaire batterijen en andere energieproducten in de toekomst worden aangesloten. Het systeem is inmiddels uit de bèta-fase en wordt bij een groeiend aantal particulieren geplaatst. Daarnaast is het systeem onlangs ook op grotere schaal toegepast bij de parkeerplaats van BBF SchipholTaxi waar 96 Tesla’s nu slim worden geladen.

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 5 - 2015 41

J Innovatie.indd 41

06-05-15 13:28

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

AkzoNobel Industrial Chemicals haakt aan bij CAB Het bedrijf is aangehaakt als ‘launching partner’ bij de Centrale Afvalwaterzuivering Botlek van projectontwikkelaar Evides Industriewater. Het project omvat de bouw van een persriool ter inzameling van het bedrijfsafvalwater in het Botlekgebied en de bouw van een nieuwe aërobe afvalwaterzuivering. Bedrijven uit de omgeving kunnen hierop aansluiten om hun industriële afvalwater te laten zuiveren.

BASF opent haar deuren tijdens de Dag van de Chemie BASF opent op 26 september 2015 de deuren van vier van haar locaties in Nederland. Tijdens de Dag van de Chemie zullen de productielocaties in Heerenveen, De Meern, Oosterhout en Boxtel een open dag houden. Ook de locatie in Arnhem, waar de ondersteunende diensten zijn gevestigd, zal bij deelnemen aan de open dag.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA

SPIE breidt uit door overname van Numac Groep Numac is een toonaangevende dienstverlener op het gebied van industrieel onderhoud. Via vier dochterondernemingen biedt het bedrijf een uitgebreid portfolio van diensten en oplossingen: machinebouw, besturings- en installatietechniek en machineonderhoud voor Metaaltechnologie.

Met meer dan 670 medewerkers en 16 locaties in Nederland realiseert het bedrijf een omzet van 57 miljoen euro op jaarbasis.

PET3 platform.indd 30

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

04-03-15 13:08

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PlatformQuotes.indd 42

06-05-15 13:39

‘EXPERTQU TES’ Je moet niet spastisch proberen om de petrochemie te veranderen. Je moet zoeken naar andere hoge toegevoegde waardeoplossingen.’

Persoonlijk vind ik de term innovatie uitdagend, maar tegelijkertijd werpt het een drempel op. Het combineren van kleine - soms zelf mislukte - ideeën, is vaak de basis van nieuwe vindingen.’

Roelf Venhuizen, Profion, tijdens een rondetafelbijeenkomst van het Petrochem platform over nieuwe grondstoffen.

We zijn heel flexibel met ons productieproces. Zodra de wind hard waait, produceren we meer. Met weinig wind en zonlicht produceren wij minder.’

Cas König, ESD-SIC, tijdens een rondetafelbijeenkomst van het Petrochem Platform over nieuwe grondstoffen.

Cor Kloet in een speech tijdens ‘Innovatie Ontketend Maintenance Delta Region’.

The current contract settings are not attractive, and the time schedule of the lifting of sanctions is not known. Risks of political interference need to be decreased too before companies are even going to go in.'

Cyril Widdershoven, TNO, in een reactie aan de Anadolu Agency. Sancties tegen Iran worden mogelijk opgeheven, waardoor er weer ruimte zou kunnen zijn voor buitenlandse investeringen in het land.

In een vol-continu-sector zoals de chemische industrie zouden functies in dagdienst moeten worden gecreëerd, zodat het oudere personeel niet meer in de ploegendiensten hoeft te werken.’

‘Deze toezichthoudende meesterrol dient explicieter te worden ingevuld om incidenten, fouten, dubbel werk, en vertraging te voorkomen.'

Egbert Schellenberg, FNV Procesindustrie, legt in deze Petrochem uit hoe hij vindt dat bedrijven moeten investeren om mensen langer en gezond aan het werk te houden.

Frans Scheeren, OCI Nitrogen, pleit in het nieuwe programma Masters of Excellence voor de borging van kennis en ervaring binnen de industrie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PlatformQuotes.indd 43

Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder, BASF Antwerpen

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Karin Husmann Plant One, managing director

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Jan Bout Bout&Co, partner

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

06-05-15 13:39

De vakbeurs vo

or professiona

ls in het labora torium

Jaarbeurs Utre c

ht | 7  8 OKTO BER 2

015

DE ONTMOETINGSPLAATS Labtechnology is de grootste labbeurs in Nederland en dé ontmoetingsplaats voor de laboratoriumwereld. Het concept blijft helder: contact tussen leveranciers en laboratoriumprofessionals, analisten en labmanagers op de beursvloer, in combinatie met een inhoudelijk programma.

BEZOEKERS Elke editie van Labtechnology kan rekenen op ruim 1.000 gerichte bezoekers. Daarnaast zullen zo’n 500 mensen het congres The Analytical Challenge bezoeken. Onder de Nederlandse en Vlaamse bezoekers onder andere chemici, life scientists, analisten, labmanagers en labinkopers.

BEURSVLOER Twee dagen lang staat de beursvloer vol met innovatieve laboratoriumtechnologie en producten ter ondersteuning van de werkzaamheden in het laboratorium.

PROGRAMMA Net als tijdens voorgaande edities zal er op beide dagen een interessant inhoudelijk programma zijn.

In samenwerking met de Sectie Analytische Chemie van de KNCV en andere partners zullen er veel actuele thema’s en technieken worden belicht.

Wilt u professionals en beslissers in het laboratorium ontmoeten? Reserveer dan nu voor Labtechnology 2015.

Neem voor meer informatie contact op met Bas van den Engel via +31 (0)33 4539450 / bas@archermedia.nl of kijk op www.labtechnology.nl. partners:

PlatformQuotes.indd 44 337_Advertentie_Labtechnology_2015_210x297.indd 1

organisatie:

06-05-15 09:37 13:39 09-10-14

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS ROVC www.rovc.nl/studieadvies/ kennissessieproces

AANPAKKEN KENNISTEKORT VAN UW E/I TECHNICIANS De procesindustrie kampt met een tekort aan goed opgeleide technici, terwijl het binnen deze sector extra belangrijk is dat medewerkers goed gekwalificeerd zijn. Niet alleen vanwege de veiligheid van het personeel, maar ook om het aantal storingen aan installaties te minimaliseren en sneller te verhelpen.

Om dit kennistekort tegen te gaan is het belangrijk dat de opleidingspaden per medewerker inzichtelijk zijn. De vraag hoe dit het beste aangepakt kan worden staat centraal tijdens de sessie.

4 juni 2015 Rotterdam

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Petrochem platform www.deltavisie2015.nl

DELTAVISIE 2015 – ZERO Cijfers mogen nooit op zichzelf staan. Elk getal moet altijd worden gerelateerd aan een context. Een voorbeeld: honderdduizend kan heel veel zijn, maar voor multinationals is honderdduizend euro bijna niks. Een uitzondering is het getal nul. Dit getal is namelijk heel duidelijk en kan vaak zonder context worden gelezen. Het is namelijk ‘niks’. Ook zonder relatie met de realiteit blijft het niets. Nul heeft daarom misschien ook bijna nooit nieuwswaarde. Nul ongelukken, nul schade, het is geen nieuws. Nul is bijna nooit interessant. Toch is ‘nul’ in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul.

4 juni 2015 Rotterdam

Reed Business Opleidingen www.atexcongres.nl

ATEX-CONGRES 2015 Dit jaarlijkse congres is bedoeld voor bedrijven die te maken hebben met explosieveiligheid. Tijdens het congres kunnen bezoekers deelnemen aan een variëteit van sessies op het gebied van wet- en regelgeving, praktijkvoorbeelden, zonering, gas/stofexplosies en mechanische ontstekingsbronnen.

De laatste ontwikkelingen op het gebied van risico’s en inspectie worden gedeeld, evenals best practices van grote industriële opdrachtgevers.

9 juni 2015 Brabanthallen, Den Bosch

Management Producties www.havenconferentie.nl

NATIONALE HAVENCONFERENTIE 2015 De concurrentiekracht op de Nederlandse havens neemt toe. Hoe kunnen we zorgen dat alle randvoorwaarden op orde zijn, om onze internationale positie te behouden en uit te bouwen? Urgente onderwerpen aan de orde komen zijn innovatie, bereikbaarheid en behoud van industrie.

9 juni 2015 Zuiderstrandtheater, Den Haag

NEN www.gas2015.org

GAS2015 Deze beurs is de ontmoetingsplek voor internationale experts en bedrijven uit zo’n veertig landen op het gebied van gasanalyse. Onderwerpen die aan bod komen in de deelsessies zijn: aardgas & biogas; metrologie, normalisatie en certificatie; analytische applicaties; gezondheid, veiligheid en milieu.

10-12 juni 2015 Beurs-WTC, Rotterdam

RVO

PRAKTIJKDAG BIO-ENERGIE 2015 Tijdens de praktijkdag inspireren grote en kleinere ondernemers bezoekers met nieuwe initiatieven en succesvolle projecten. Deelnemers worden bijgepraat over duurzaamheid, financiering en beleid. Bezoekers kunnen sessies en workshops volgen en zijn in de gelegenheid om marktpartijen te spreken op de praktijkmarkt.

18 juni 2015 Apenheul, Apeldoorn

Petrochem www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2015 Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van Northern Enlightenmentz-verkiezing. Doelgroep van dit congres: management in de procesindustrie en toeleverende industrie, consultants en onderzoekers, beleidsmakers bij overheden.

18 september 2015 Nijlicht Eemshaven

PETROCHEM 5 - 2015 45

K Agenda.indd 45

06-05-15 13:31

PETROCHEM 5 - 2015 46

X Themaspread.indd 46

06-05-15 13:52

THEMA PERSONEEL EN OPLEIDING

FOTO: BASF

• Klagen over een tekort aan technici of over niet-aansluitende opleidingen is niet meer van deze tijd. Bedrijven steken zelf de handen uit de mouwen om jongeren te enthousiasmeren voor een opleiding in hun branche. En ze werken samen met scholen om die jongeren vervolgens een goede opleiding te geven. Het belang van het human capital is goed doorgedrongen tot de chemische industrie.

• In minder dan een jaar tijd vonden drie acties en stakingen in de chemische industrie plaats. Bij het chloorbedrijf van AkzoNobel, bij Lyondell en bij Vopak. Volgens Egbert Schellenberg van FNV Procesindustrie is dat uitzonderlijk. ‘In de chemische industrie wordt over het algemeen niet veel gestaakt. De laatste actie die ik meemaakte was in 2005.’

PETROCHEM 5 - 2015 47

X Themaspread.indd 47

06-05-15 13:52

OPLEIDING

Personeelswerving begint op de lagere school Klagen over een tekort aan technici of over niet-aansluitende opleidingen is niet meer van deze tijd. Bedrijven steken zelf de handen uit de mouwen om jongeren te enthousiasmeren voor een opleiding in hun branche. En ze werken samen met scholen om die jongeren vervolgens een goede opleiding te geven. Het belang van het human capital is goed doorgedrongen tot de chemische industrie.

Francis Voermans

Sinds jaar en dag is er een tekort aan technisch personeel. En net zolang worden er campagnes gevoerd om dat tekort op te lossen. Toch is er veel veranderd in de laatste tien jaar. Chemische bedrijven zijn actiever betrokken bij technische opleidingen en het werven van studenten. En, hoewel de oorzaak-gevolg-relatie moeilijk hard te maken is, dat lijkt vruchten af te werpen. Uit een onderzoek van de VNCI blijkt dat het aantal studenten chemie en chemie-gerelateerde richtingen de laatste vijf jaren significant is toegenomen, zowel op wo- als hbo-niveau. En ook voor procesoperators (mbo-niveau) is de markt de laatste jaren ‘ruim’, aldus cijfers van het UWV. VCA-certificaat Steven Lak, voorzitter van Deltalinqs, onderschrijft die cijfers. ‘Er is een aantal jaren een tekort geweest aan procesoperators, maar daar is nu een verzadigingspunt bereikt. Dat komt overigens mede door zij-instromers en doorstromers binnen een bedrijf, waardoor het aantal vacatures is gedaald.’ De krapte zit nu in andere disciplines, vervolgt hij. ‘In de chemische industrie is vooral een tekort aan onderhoudstechnici op mbo 3/4-niveau en aan meet- en regeltechnici. Daarnaast is er, maar dat is door alle sectoren heen, een tekort aan mensen met een ICT-opleiding.’

Voldoende beschikbaarheid van goed opgeleid personeel in de Rotterdamse haven is een belangrijk aandachtspunt van Deltalinqs. De ondernemersvereniging in de haven heeft op dat gebied vooruitstrevende ideeën gerealiseerd. Zo richtte Deltalinqs in 1998, met het oog

‘In de chemische industrie is vooral een tekort aan onderhoudstechnici op mbo 3/4-niveau.’

op het ook toen al structurele tekort aan gediplomeerde schoolverlaters, het Procescollege op in samenwerking met ROC Zadkine en het Scheepvaart & Transport College (STC). Binnen het Procescollege werken onderwijs en bedrijven samen aan de opleidingen tot operator op mbo niveau 3 en 4. Bedrijven garanderen stageplaatsen en praten mee over de inhoud van de opleidingen. Op kosten van bedrijven behalen leerlingen bijvoorbeeld een VCA-certificaat tijdens de opleiding. Het Procescollege is een succes.

De opleiding sluit goed aan bij het werk als procesoperator en de belangstelling is groot. ‘Destijds is gestart met tachtig leerlingen. Nu heeft het college achthonderd leerlingen, het maximum van tweehonderd per studiejaar’, vertelt Lak. Helder maken Naar analogie met het Procescollege, is in 2006 het Maintenance College opgericht. Het Maintenance College biedt opleidingen in verschillende onderhoudsdisciplines, die naast het Zadkine en STC door het Albeda worden verzorgd. Sinds drie jaar krijgen leerlingen van de beide colleges een carrière-startgarantie, wat betekent dat ze zeker zijn van een baan na het behalen van het diploma. Elk jaar zijn er vijfhonderd startgaranties beschikbaar, tweehonderd voor het Procescollege en driehonderd voor het Maintenancecollege. Alle plaatsen op het Procescollege zijn dus gevuld, maar het Maintenancecollege heeft slechts vijftig tot zestig studenten per jaar. Om meer studenten naar de onderhoudsopleiding te trekken, wil Deltalinqs onder meer de goede perspectieven voor afgestudeerden voor het voetlicht te brengen.

Lak: ‘Een onderhoudstechnicus heeft een goed startsalaris van zo’n 30 tot 35 duizend euro per jaar. Er zijn mogelijkheden

PETROCHEM 5 - 2015 48

X1 Opleiding.indd 48

06-05-15 13:53

FOTO: WINTERSHALL

om door te groeien tot technisch manager of om eventueel over te stappen naar andere interessante sectoren, zoals de offshore. Dat moeten we helder maken.’

Levensechte fabriek Een andere troef is een Training Plant op de RDM Campus, die Deltalinqs dit jaar hoopt te realiseren. De bedoeling is om een oude rubberfabriek van Shell om te bouwen tot een trainingsomgeving op ware grootte, met name voor onderhouds- en veiligheidsopleidingen. In de plant kan bijvoorbeeld steigerbouw, het aanbrengen van isolatiemateriaal of lassen worden geoefend. Voor de realisatie van de plant is 4,5 miljoen euro nodig, waaraan de bedrijven in de haven, het Rijk en de gemeente Rotterdam plus het Havenbedrijf ieder een derde zouden moeten bijdragen. ‘We hopen de financiering deze zomer rond te krijgen’, zegt Lak. De Training Plant zou het onderhoudsequivalent worden van de Oefenfabriek van STC Brielle, die sinds 2008 in bedrijf is. De Oefenfabriek bestaat uit een proceshal met negen verschillende processen en een controlekamer. Het oefenen in een levensechte fabriek heeft veel voordelen: het is een efficiënte en interessante leermethode en zorgt voor

‘We willen iedereen laten kennis maken met de haven.’ een betere aansluiting op het latere werk.

De fabriek wordt intensief gebruikt, niet alleen voor opleidingen tot procesoperator, maar ook voor meet- en regelcursussen en vele her- en bijscholingen.

Bij het opzetten van de fabriek waren bijna tweehonderd bedrijven betrokken.

Naast mensen en apparatuur, leverden zij inhoudelijke input voor de inrichting van de fabriek.

Kennismaken op de basisschool Bedrijven stellen zich daarnaast steeds vaker open voor buitenstaanders om hun bekendheid en imago te verbeteren. De Jong Havenvereniging organiseert bijvoorbeeld sinds 2009 de Mainport Meewerkdagen voor studenten van het wo en hbo. Tijdens deze dagen kunnen studenten een dag(deel) meedraaien binnen een bedrijf of organisatie in de Rotterdamse haven. Er zijn ook vele landelijke initiatieven waarbij chemiebedrijven hun deuren openzetten, zoals tijdens de Week van de Procestechniek en de Dag van de Chemie.

Het promoten van de chemie begint al op de basisschool. De Stichting C3 heeft

daarvoor onderwijsmaterialen ontwikkeld met allerlei proeven en lesmateriaal.

De stichting maakte zelfs een draaiboek voor een kinderfeestje in het thema chemie. Ook Deltalinqs richt zich op de basisschool. Samen met het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam is het Port Rangers-programma ontwikkeld voor leerlingen van groep zes of zeven. De leerlingen leren eerst op school dingen over de Rotterdamse Haven en maken vervolgens een excursie naar de haven.

Alle 230 basisscholen in Rotterdam kunnen aan het programma deelnemen. ‘Dat zijn zesduizend leerlingen per jaar. Ze zijn nog niet allemaal geweest, maar dat is wel de bedoeling. We willen iedereen laten kennis maken met de haven’, vertelt Steven Lak. Contractonderzoek De aanwijzing van chemie als een van de negen topsectoren van Nederland is een extra stimulans voor de bekendheid van chemiebedrijven. Een van de instrumenten in het topsectorenbeleid zijn de Centra voor innovatief Vakmanschap PETROCHEM 5 - 2015 49

X1 Opleiding.indd 49

06-05-15 13:53

OPLEIDING

(CiV, voor mbo) en de Centres of Expertise (CoE, voor hbo). In de centra werken studenten en docenten samen met het bedrijfsleven. Op die manier ontstaat er een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Ook doen de studenten ervaring op met innoveren, een vaardigheid die nu vaak gemist wordt in opleidingen.

Een van de eerste centra die werd opgericht is Chill, een samenwerkingsverband van Arcus College, Leeuwenborgh Opleidingen, Hogeschool Zuyd, Universiteit Maastricht, DSM, Sabic en Sitech. Sinds 2012 is Chill een officiële bv, gehuisvest op industriepark Brightlands Chemelot in Sittard-Geleen.

Daar heeft het zevenhonderd vierkante meter labruimte plus een vergelijkbare afmeting aan lokalen ter beschikking.

Chill heeft onder meer een materiaallab, een microreactortechnologie/organisch chemisch lab en een moleculair genetisch lab. Sinds kort beschikt het ook over een innovatieve industriële 3D-printer.

De belangrijkste activiteit van Chill is het aanbieden van contractonderzoek op het gebied van procestechnologie en life & material sciences. Bedrijven die zelf geen tijd of faciliteiten hebben, kunnen hun onderzoeksvraag neerleggen bij Chill. Daar wordt het onderzoek uitgevoerd door een team van studenten van verschillende opleidingsniveaus, inhoudelijke experts, docenten en mensen van het bedrijf.

Vaardigheden Chill heeft momenteel zo’n zestig studenten per jaar, afkomstig van mbo, hbo en wo, en voert zo’n honderd opdrachten per jaar uit. ‘De bedoeling is het aantal studenten en opdrachten nog verder uit te breiden. Uiteindelijk moeten we op eigen benen kunnen staan’, vertelt Cyriel Mentink van Chill.

Studenten voeren hun onderzoeksproject of afstudeerwerk uit bij Chill. Werken bij Chill is voor hen interessanter en leerzamer dan een opdracht op school of op de universiteit, vertelt Mentink.

‘Studenten werken aan real life opdrachten in een projectteam met studenten van andere opleidingsniveaus en van bedrijven. En ze werken in een echte

bedrijfsomgeving.’

Naast de onderzoeksopdrachten faciliteert Chill ook praktijkgericht onderwijs.

De studenten kunnen theorievakken volgen in gespecialiseerde richtingen, zoals materiaalkunde. Bij veel van die lessen zijn bedrijven betrokken, door inhoud of zelfs de docent te leveren. Soms schuiven ook werknemers van bedrijven aan bij de lessen. Bij Chill is er niet alleen aandacht voor technische vakken, maar ook voor sociale vaardigheden, zoals ondernemerschap en communicatieve vaardigheden.

Praktijkervaring De schaarste aan technici heerst niet alleen in Nederland. De Belgische industrie kampt met hetzelfde probleem en ook hier werken bedrijven samen met scholen om een oplossing te vinden. In het Antwerpse nemen BASF, Bayer, Evonik en INEOS deel aan een interessant proefproject met de naam Avogadro, in samenwerking met Essenscia en twee Antwerpse hogescholen. Het project houdt in dat studenten Procestechnologie hun derde en laatste jaar bijna volledig - vier dagen in de week - bij een chemiebedrijf doorbrengen. Omdat ze wel dezelfde theoretische examens moeten afleggen, moeten ze veel zelf leren. Ook hebben ze dezelfde praktische leerdoelen, die ze in plaats van in het schoollaboratorium in het bedrijf moeten doen.

Het Avogadro-project loopt drie jaar op proef. In het eerste jaar deden zes studenten mee, drie van elke hogeschool.

Dit jaar nemen vier studenten deel, en voor volgend jaar zijn er tot nu vier geïnteresseerden. Niet erg veel studenten dus,

maar toch zijn de ervaringen positief.

Alle zes de studenten van het eerste jaar studeerden af en waren blij het traject gevolgd te hebben. Elk had voor het afstuderen al een arbeidscontract op zak, hoewel ook de studenten van het reguliere programma zeer gewild zijn bij het bedrijfsleven. ‘Het is een groot voordeel dat ze leren in hun latere werkomgeving.

Bij vragen kunnen ze bij specialisten terecht en ze komen in aanraking met mensen met verschillende opleidingen’, vertelt Kristel Weymans van de Karel de Grote Hogeschool.

Volgend jaar wordt beslist of het project wordt voortgezet. Ondanks de positieve ervaringen is dat niet zeker. ‘Het kost veel extra inspanning bij de hogescholen en bij de bedrijven. De studenten moeten zeer gemotiveerd zijn. Ze moeten hun leerdoelen zelf plannen en zelf studeren voor de theoretische vakken. En doordat ze bijna alle dagen bij het bedrijf zijn, is het moeilijk te combineren met een studentjob’, aldus Weymans.

Investeren blijft nodig Bedrijven zijn in de loop der tijd steeds inventiever en meer ervaren geworden in het omgaan met schaarste op de arbeidsmarkt. De voorspelde doemscenario’s zijn daardoor nooit uitgekomen. Nu hangt er opnieuw een donkere wolk boven de arbeidsmarkt, doordat veel werknemers in de industrie de komende vijf tot tien jaar met pensioen gaan. Het verleden geeft vertrouwen dat de sector ook hier een oplossing voor vindt. Voorwaarde is wel dat ze blijft investeren in het toekomstige human capital. ■

PETROCHEM 5 - 2015 50

X1 Opleiding.indd 50

06-05-15 13:53

MASTERS OF EXCELLENCE

Frans Scheeren op zoek naar Masters of Excellence De laatste jaren vraagt het Petrochem platform aan de Plant Manager of the Year om zich ergens sterk voor te maken.

Michel Meertens (DSM) koos voor veiligheid met het programma Safety Buddy. Cas König brak een lans voor energie-efficiëntie met Energy Savers.

En nu is het de beurt aan Frans Scheeren (OCI Nitrogen). De Plant Manager of the Year 2014 wil eerherstel voor technische kennis en ervaring. Hij is op zoek naar Masters of Excellence. Tijdens Deltavisie op 4 juni legt hij uit wat hij daar onder verstaat.

Wim Raaijen

‘De toezichthoudende meesterrol dient explicieter te worden ingevuld.’

Wil de Nederlandse industrie wereldkampioen manufacturing worden, dan ligt de sleutel bij vakmensen die weten waarover ze het hebben. ‘Ik wil world class meesters’, stelde Frans Scheeren vorig jaar tijdens Deltavisie. Een bescheiden aftrap dacht hij, maar inmiddels wordt hem gevraagd om op verschillende plekken zijn pleidooi te houden.

Scheeren maakt zich vooral zorgen over de borging van kennis en ervaring binnen de industrie. Wie is verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het onderhoud en de nieuwbouw nu veel van de taken zijn uitbesteed?

Turnaround Dat de controle op vakmanschap en kwaliteit van geleverde diensten en materialen min of meer is verwaterd, heeft volgens de Plant Manager of the Year 2014 deels te maken met de historie en ook met huidige ontwikkelingen. Bijvoorbeeld op het industriecomplex in Geleen waar een deel van de fabrieken van OCI staan.

De laatste jaren is daar veel veranderd.

Vóór de verkoop van een groot deel van de fabrieken aan het Arabische Sabic, ruim een decennium geleden, waren nagenoeg alle fabrieken van DSM. Het Angelsaksische model vierde hoogtij.

Focussen op kerncompetenties was het credo en zoveel mogelijk uitbesteden van zaken die daar niet toe konden worden gerekend. Dat moest tot kostenbesparingen leiden. Scheeren in een interview vorig jaar in Petrochem: ‘Dit heeft ertoe geleid dat het vakmanschap en de toezichthoudende en controlerende rol buiten de deur werden gezet.’

Maar er is meer. ‘Daarnaast zie je dat ten gevolge van de huidige vergrijzing en de flexibilisering van de arbeidsmarkt veel, al of niet plant-specifieke ervaring

dreigt te verdwijnen. Vooral tijdens een turnaround wordt het probleem zichtbaar: alle tekortkomingen van geleverde materialen en diensten stapelen zich dan op en leiden vaak tot improvisatie, risico’s en vertraging. Het corrigeren leidt uiteindelijk tot extra kosten en langere doorlooptijd en dus productiederving.’

Scheeren is van mening dat het vakmanschap, het domein van de gezel in het vroegere gildesysteem, maar ook de controle op geleverde diensten en materialen, de rol van de meester, thuishoren bij de serviceverlener en toeleverancier.

‘Deze toezichthoudende meesterrol dient explicieter te worden ingevuld om incidenten, fouten, dubbel werk, en vertraging te voorkomen. Met andere woorden: first time right. Het bedrijf zelf dient als klant in staat te zijn om de behoefte goed te definiëren en te beoordelen of de geleverde diensten of materialen voldoen aan de verwachting.’

Stork Scheeren heeft de daad bij het woord gevoegd. Met contractor en partner Stork werkt OCI Nitrogen aan een samenwerkingsverband op het vlak van onderhoud, waarbij vertrouwen en de lange termijn er voor moeten zorgen dat partners zich medeverantwoordelijk voelen voor fabrieken en een goed beoordelend vermogen opbouwen.

Samen met Roy Janssen van Stork komt Frans Scheeren 4 juni tijdens Deltavisie in Rotterdam uitleggen hoe de bedrijven de samenwerking willen inkleden. Er zijn ook filmopnames gemaakt over een wederzijds bezoek. Binnen het Petrochem platform wordt met hen gewerkt aan een traject voor e-learning. Onder de naam Masters of Excellence kan iedereen straks meediscussiëren en van elkaar leren om de industrie te versterken. ■ PETROCHEM 5 - 2015 51

X2 MOOK.indd 51

06-05-15 13:54

STAKING

Stakingen blijven sluitstuk onderhandelingen In minder dan een jaar tijd vonden drie acties en stakingen in de chemische industrie plaats. Bij het chloorbedrijf van AkzoNobel, bij Lyondell en bij Vopak. Volgens Egbert Schellenberg van FNV Procesindustrie is dat uitzonderlijk. ‘In de chemische industrie wordt over het algemeen niet veel gestaakt. De laatste actie die ik meemaakte was in 2005.’

Jacqueline van Gool

Dankzij het Nederlandse poldermodel worden de meeste conflicten aan de onderhandelingstafel opgelost. Vakbond De Unie kondigde begin dit jaar zelfs aan helemaal niet meer te gaan staken.

‘Zo’n uitspraak verzwakt de onderhandelingspositie van de vakbond als je dit drukmiddel, het sluitstuk van collectief onderhandelen, inlevert’, zegt Marloes Diepenbach, onderzoekster aan de Universiteit van Amsterdam. Gerard Groten van AWVN denkt dat stakingen zoveel mogelijk voorkomen kunnen worden als bedrijven goed kunnen beargumenteren waarom ze voor bepaalde standpunten staan. ‘Ze moeten goed hun huiswerk doen.’

‘Als onderhandelingen tussen werkgevers en werknemers vastlopen, kunnen de bonden grijpen naar het stakingsmiddel om een tegemoetkoming aan hun eisen af te dwingen’, zegt Diepenbach. De meest voorkomende oorzaak van stakingen zijn volgens haar aflopende cao’s.

De afgelopen jaren waren er volgens de

onderzoekster minder acties vanwege de economische crisis. ‘Staken had weinig zin. Werknemers waren genoodzaakt genoegen te nemen met weinig of niets.

Met name loonsverhogingen zaten er niet in. Slechter dan zo kon eigenlijk niet. Nu de economie weer lijkt aan te trekken durven de bonden weer looneisen te stellen. Daarbij is de actiebereidheid groter, waardoor er eerder gekozen wordt voor collectieve acties.’

Escaleren ‘In Nederland zijn de vakbonden vrij braaf ’, zegt Diepenbach. ‘Er wordt hier gewerkt met het poldermodel en er wordt geprobeerd zo veel mogelijk op te lossen met overleg. In Zuid-Europa is de overlegcultuur heel anders. Daar zijn de verhoudingen tussen werkgevers en werknemers ook harder dan hier. Er zijn meer en langere stakingen. De staking van piloten bij AirFrance onlangs duurde twee weken en kostte het bedrijf zo’n tweehonderd miljoen euro. De acties

GEGEVENS CBS Jaar 2012

Aantal stakingen 18

Totaal verloren arbeidsdagen 219 duizend

Sectoren waar het meest gestaakt werd Schoonmaakbranche, onderwijs

2013 2014

24 25

19 duizend 41 duizend

Industrie en bouw Schoonmaakbranche

Noot van CBS: Bij een werkstaking of werkonderbreking zetten werknemers tijdelijk hun werkzaamheden stop om zo tegemoetkoming aan gestelde eisen af te dwingen. Niet het aantal stakingen zelf wordt geteld, maar het aantal geschillen, voor zover die leiden tot een werkstaking of werkonderbreking. Een geschil kan meerdere geschilpunten omvatten en stakingen waarbij meer dan één geschilpunt is, worden ingedeeld naar voornaamste geschilpunt. Het CBS gaat bij de waarneming van werkstakingen uit van een economische invalshoek. Als het arbeidsproces wordt onderbroken als gevolg van een bewuste actie van werknemers en er daardoor (productie)ver-

lies wordt geleden, wordt deze actie als staking beschouwd.

Andere acties die plaats vinden in eigen tijd van het personeel, poortacties, zondagsdiensten, werkoverleg en ludieke acties worden niet als staking meegeteld.

In 2014 werd volgens cijfers van het CBS 25 keer gestaakt. Het aantal arbeidsgeschillen lag iets boven het gemiddelde van 21 keer per jaar. In totaal gingen 41 duizend arbeidsdagen verloren, relatief weinig. In 2002 werd 245 duizend dagen gestaakt.

De belangrijkste acties vonden plaats in de schoonmaakbranche, bijna tien weken duurden die acties en er gingen 23 duizend arbeidsdagen verloren.

PETROCHEM 5 - 2015 52

X3 Staking.indd 52

06-05-15 13:58

FOTO’S: VOPAK, AKZONOBEL EN LYONDELL

zijn ook vaak harder dan in ons land. Zo komt het voor dat de directie van een bedrijf wordt gegijzeld, dat is in Nederland ondenkbaar. Dit terwijl in Frankrijk minder werknemers zijn aangesloten bij een vakbond. De vakbeweging is in Frankrijk meer versplinterd en de bonden zijn radicaler. Doordat bijvoorbeeld het FNV een grote en brede vakbeweging is, is volgens Diepenbach de interne druk groter en zullen acties minder snel escaleren. Daarnaast speelt volgens de onderzoekster ook dat als het publiek geraakt wordt door stakingen, dat breed wordt uitgemeten in de media. ‘Dat is geen positief geluid.’

‘In andere Europese landen is het soms eerst staken en dan pas praten’, zegt Egbert Schellenberg, bestuurder van FNV Procesindustrie. In de chemische industrie wordt volgens Schellenberg sowieso weinig gestaakt. ‘De laatste actie die ik meemaakte was in 2005.’ Het is volgens Schellenberg dan ook uitzonderlijk dat er bij drie verschillende bedrijven acties zijn geweest binnen een jaar tijd.

Vergeleken met veel Europese landen kent Nederland betrekkelijk weinig arbeidsonrust, becijferde het CBS. Gemiddeld gingen er in de periode 2009–2013 per duizend werknemers negen dagen door stakingen verloren. In België gingen bijvoorbeeld per duizend werknemers gemiddeld 66 arbeidsdagen per jaar verloren, meer dan het zevenvoudige van het Nederlands gemiddelde.

In Frankrijk is dit zelfs 171. De stakingsbereidheid in Duitsland is vergelijkbaar met die in Nederland.

‘Je hebt te maken met een veranderende, meer flexibele arbeidsmarkt en een globaliserende concurrentie.’

Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWVN). Groten denkt wel dat de arbeidsverhoudingen tussen werkgevers en werknemers door de economische crisis zijn verhard. ‘Dat zorgt voor meer ingewikkelde omstandigheden voor onderhandelingen.’ Groten ziet dat het overleg tussen werkgevers en werknemers verandert: ‘Tijdens een klassiek cao-overleg werd eens in de twee jaar een paar rondjes onderhandeld en als je er niet uitkwam, konden acties volgen. We

zoeken nu naar vernieuwde processen om tot akkoorden te komen. Werkgevers moeten continu in dialoog blijven met de werknemers.’ Werkgevers zien uiteraard hun personeel niet graag staken.

‘Stakingen helpen niet bij het komen tot een akkoord. Bedrijven moeten goed hun huiswerk doen, zodat ze goed kunnen beargumenteren waarom ze voor bepaalde standpunten staan.’

Maar zijn de arbeidsvoorwaarden de afgelopen periode verslechterd?

Huiswerk De insteek van cao-overleg is altijd om er samen uit te komen, zeggen zowel Schellenberg als Gerard Groten, directeur arbeidsvoorwaardenbeleid van de PETROCHEM 5 - 2015 53

X3 Staking.indd 53

06-05-15 13:58

STAKING RECENTE STAKINGEN IN DE CHEMISCHE INDUSTRIE AkzoNobel De meest in het oog springende actie in de chemische industrie was de staking bij het chloorbedrijf (Membraan Electrolyse Bedrijf, MEB) van AkzoNobel in de Botlek vorig jaar die 61 dagen heeft geduurd. Uiteindelijk keurden de vakbondsleden het cao-akkoord tussen de bonden en AkzoNobel goed. Schellenberg: ‘Inzet bij deze staking was een loonsverhoging van 4,5 procent. De beloningen bleven achter bij andere bedrijven in de omgeving. Er lag al een concrete toezegging, maar toen de resultaten tegenvielen werd die ingetrokken. Toen het overleg op niets uitliep, besloten de vakbewegingen actie te ondernemen. Uiteindelijk werd een centrale cao afgesloten, maar daarmee is het voor de vakbonden niet afgelopen.’ Schellenberg geeft al aan dat er mogelijk nieuwe acties volgen bij de komende cao-onderhandelingen. Volgens de vakbond is de onvrede onder het personeel nog levensgroot aanwezig.

Volgens FNV heeft de staking AkzoNobel 22 miljoen euro gekost. Maar daarnaast zorgde ze voor grote onvrede bij afnemers. Het bedrijf spande samen met twee klanten een tweetal kort gedingen aan. De rechter verplichtte de stakers om de productie niet onder de 46 procent van de maximale capaciteit te laten zakken. Het terugregelen van de fabriek tot onder dit minimumniveau zou volgens het bedrijf onverantwoord zijn geweest. Naast de veiligheidsrisico’s leidde het terugregelen van de chloorfabriek er volgens AkzoNobel ook tot nadelige gevolgen voor het milieu, omwonenden en andere ondernemingen die in verbinding met het bedrijf staan. Tot die gevolgen behoort bijvoorbeeld het chloortransport per trein voor klanten en extra emissies en lozingen door klanten die hun fabrieken moeten terugregelen.

Groten: ‘Ik denk niet dat je dat zo algemeen kunt zeggen. In de crisistijd viel weinig te verdelen en dat leidde tot loonmatiging. De lonen zijn wel gestegen, maar minder dan voorheen. Wat je wel kunt zeggen is dat de arbeidsvoorwaarden veranderen. Je hebt te maken met een veranderende, meer flexibele arbeidsmarkt en een globaliserende concurrentie. Dat moeten werkgevers en werknemers in het cao-overleg meenemen.’

Ook Schellenberg denkt niet dat de arbeidsvoorwaarden zijn verslechterd.

‘De loonontwikkeling houdt gelijke tred met de inflatie. Wel is het zo dat de werkgevers de loonsverhogingen laag willen houden omdat de inflatie laag is.

Maar werknemers willen hogere lonen om de koopkracht te herstellen.’

Vergrijzing Een belangrijk aandachtspunt op de arbeidsmarkt is duurzame inzetbaarheid

Schellenberg beaamt dat bij stakingen in de chemische industrie altijd rekening gehouden moet worden met eventuele gevolgen. De acties mogen geen milieuschade aanrichten.

Lyondell Eind vorig jaar vond ook een staking plaats bij Lyondell. De staking volgde op vastgelopen cao- en pensioenonderhandelingen. ‘Bij Lyondell was al een tijdje irritatie over het management en de stijl van leidinggeven. Tijdens het cao-overleg bleek dat het bedrijf wilde bezuinigen en knijpen op de pensioenen en op een gegeven moment sloeg de vlam in de pan en ging het personeel over tot acties. Nadat Lyondell een aangepast cao-bod deed en ook het pensioenvoorstel aanpaste, werden de acties opgeschort’, vertelt Schellenberg.

Vopak Na het mislukken van het cao-overleg begin april, dreigde het personeel van tankopslagbedrijf Vopak te gaan actievoeren en mogelijk ook te gaan staken. Bij Vopak is het jarenlang goed gegaan. Maar nu gaat het in de sector wat minder goed. Het bedrijf deed voorstellen waardoor de arbeidsvoorwaarden zouden verslechteren. Daarbij wilde het personeel een sociaal plan en de zekerheid dat er geen gedwongen ontslagen vallen bij de in oktober aangekondigde reorganisatie van het bedrijf.’

De bonden schortten een week na aankondiging de acties bij Vopak op. Het tankopslagbedrijf deed een nieuw cao-voorstel waarin voor een groot deel aan de eisen van de vakbonden werd voldaan, stelt FNV in een persbericht. Vopak zegt er op te vertrouwen snel tot een nieuwe cao te komen.

‘In andere Europese landen is het soms eerst staken en dan pas praten.’ van personeel zeggen Schellenberg en Groten. ‘De pensioenleeftijd op 67 brengen is één, maar de mensen moeten tot die leeftijd wel echt inzetbaar blijven.

Bedrijven zullen moeten investeren om mensen langer en gezond aan het werk te houden’, zegt Groten. Schellenberg ziet dat specifiek voor de chemische industrie. ‘In een vol-continu-sector zoals de chemische industrie zouden functies in dagdienst moeten worden gecreëerd, zodat het oudere personeel niet meer in de ploegendiensten hoeft te werken.’

De vergrijzing in de chemische industrie zorgt voor spanning op de arbeidsmarkt. Schellenberg: ‘Er gaan de komende jaren veel mensen met pensioen, waardoor veel kennis en ervaring uit de sector weggaat. Daardoor

wordt de druk op de achterblijvende werknemers groter. Er zijn meer onervaren mensen op de fabriek. Dat zal zorgen voor een hogere looneis.’

Sluitstuk Voorzitter Reinier Castelein van Vakbond De Unie gaf begin dit jaar aan dat zijn organisatie het stakingswapen niet meer gaat gebruiken. Volgens Castelein is het draagvlak om te staken en de actiebereidheid van de leden in de huidige arbeidsmarkt minder groot. Hij denkt daarbij dat er aan de onderhandelingstafel sneller afspraken kunnen worden gemaakt dan bij protestacties ‘op het Malieveld’. Castelein stelt voorts dat stakingen bij het publiek niet goed vallen en schade opleveren voor de werkgevers.

PETROCHEM 5 - 2015 54

X3 Staking.indd 54

06-05-15 13:58

Dat De Unie aangaf niet meer te willen staken, is volgens Diepenbach frappant.

‘In sommige situaties kunnen acties nodig zijn. Zo’n uitspraak verzwakt de onderhandelingspositie van de vakbond als je dit drukmiddel, het sluitstuk van collectief onderhandelen, weggeeft. Het wordt dan meer collectief bedelen. Soms is alleen de dreiging van een staking al genoeg voor een bedrijf om tegemoet te komen aan de eisen van de werknemers.

Als je dit laatste drukmiddel inlevert, zal de werkgever geneigd zijn minder snel toe te geven.’

Schellenberg vindt het besluit van De Unie niet passen bij een vakbond.

‘Normaal gesproken proberen we zo veel mogelijk tot elkaar te komen aan de onderhandelingstafel. Maar de Unie geeft op voorhand het uiterste middel uit handen. Ik vind dat als je dat zegt, je je eigenlijk geen vakbond zou mogen noemen.’

Staken is goed voor de zichtbaarheid van de vakbonden. Dat gaf Schellenberg in een eerder interview in Petrochem al aan.

‘FNV wil zichtbaar zijn voor haar leden.

Dat lukt niet als je alleen maar aan het overleggen bent.’ Diepenbach is het hier mee eens. ‘Vakbonden zagen in de afgelopen periode het aantal leden afnemen.

We weten dat als de vakbond stakingen organiseert, dit meer leden oplevert.’ Wel is het zo, zegt de onderzoekster, dat die ledengroei maar tijdelijk is.

Effect Diepenbach is van mening dat staken effect heeft. ‘Een goed voorbeeld van een staking die effect had was die in de schoonmaakbranche drie jaar geleden.

Het ging hier overigens niet alleen om hoger loon, maar ook om respect en scholing.’

Ook Schellenberg ziet dat stakingen effect hebben. ‘Ik denk dat in zo’n negentig procent van de gevallen een staking leidt tot een tegemoetkoming van de bedrijven. Dat zag je bij de acties bij Lyondell en Vopak, daar kwam een beter cao-bod. Bij AkzoNobel is niet bereikt wat de werknemers wilden, dat zullen we bij de komende

cao-onderhandelingen zien.’

Staken is niet de enige manier om eisen kracht bij te zetten denkt Diepenbach.‘Er zijn zeker alternatieven te bedenken. Ludieke acties die niet per se de klassieke staking in overall op het Malieveld hoeven te zijn. Denk aan ‘gratis openbaar vervoer’. Het personeel werkte gewoon en het publiek had er geen last van, vond het wel een sympathieke actie, maar de werkgever werd wel getroffen. Ook kunnen acties via social media schade aanrichten aan

bedrijven. Denk aan vakbonden die een conflict met de werkgever hebben en bijvoorbeeld consumenten via social media oproepen om geen koffie van Douwe Egberts te drinken. In Duitsland werd een aantal jaar geleden een flashmob georganiseerd. In een supermarkt laadden klanten hun karretje vol boodschappen, lieten bij de kassa alle boodschappen aanslaan en zeiden vervolgens ‘oh sorry we hebben geen geld bij ons’.

Dan staakt het personeel niet, maar zo’n winkel ligt wel een paar uur plat.’ ■ PETROCHEM 5 - 2015 55

X3 Staking.indd 55

06-05-15 13:58

MARKET REVIEW AANDRIJFTECHNIEK EN GEREEDSCHAPPEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH www.abtech.eu ERIKS bv Rotterdam

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10-245 50 00 Fax: +31 (0)10-262 06 22 E-mail: info.rotterdam@eriks.nl Website: www.eriks.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS SLANGEN EN KUNSTSTOFFEN

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

BLAST VALVES

MANN+HUMMEL Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Abtech

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INTEC Netherlands BV

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

MILIEU & ENVIRONMENT

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

PETROCHEM 5 - 2015 56 PETROCHEM 3 – 2015

44

PET3 review.indd MarketMarket Review.indd 56 44

04-03-15 06-05-15 13:03 13:34

PET3 Mar

3-15 13:03

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

STUDBOLTS

INTRAMAR insurances BC Basco MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 5 - 2015 57 PETROCHEM 3 – 2015 45

PET3 review.indd MarketMarket Review.indd 57 45

04-03-15 06-05-15 13:03 13:34

ONBEVANGEN

‘Laten we keuzes durven maken en daar dan ook vol voor gaan.’

Groene energie Je kunt er tegenwoordig niet meer omheen: Groene energie.

Overal verschijnen zonnepanelen en windmolens. En hoewel iedereen voor het gebruik van duurzame energie is en tegen het gebruik van fossiele brandstoffen, hoor je toch ook veel geklaag over deze vorm van energieopwekking. Want die windmolens vinden we lelijk, ze maken herrie, verpesten het landschap en ons mooie uitzicht, de zonnepanelen van de buren glinsteren zo vervelend, en ga zo maar door. Doodmoe word je ervan.

Protest En die houding hebben we in Nederland toch zoveel. Want om even bij het energievraagstuk te blijven, we willen allemaal onze iPhone dagelijks opladen, maar dat mag niet ten koste gaan van het milieu. De steenkolencentrales vinden we vies, smerig en ouderwets. En kernenergie is al helemaal niet bespreekbaar meer sinds de ramp in Fukushima.

Maar als er een locatie wordt gezocht om windmolens neer te zetten, dan geven we spontaan niet meer thuis. Totdat de overheid besluit die dingen binnen zichtsafstand te zetten, want dan beginnen we ineens heel hard te protesteren. Die verschrikkelijke dingen wil je toch zeker niet in je achtertuin hebben? Ok, dan moeten ze maar gegroepeerd worden op het IJsselmeer, of buiten de kust, op zee. Maar nee! Als ik dan op een mooie dag naar het strand wil, zit ik nog heel de dag tegen die dingen aan te kijken. Daar willen we ze ook niet. Dus eigenlijk willen we geen windmolen, maar toch willen we wel groene stroom.

Voedsel, nog zo’n zaak. We willen allemaal niets extra’s betalen voor ons eten, maar toch moet het biologisch zijn. En vooral maatschappelijk verantwoord. Ons vlees moet voldoende ruimte hebben gehad om rond te lopen, als het maar niet in onze ‘achtertuin’ is. En op de groente en fruit mogen geen chemicaliën en bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt. Maar als de aardbeien een rare vorm hebben of vlekken hebben, dan kopen we ze niet. Dus wat willen we nu?

Keerzijde Zo gaat dat ook met de chemie. Een geïndustrialiseerde omgeving willen we niet zien. Fabrieken zijn vervuilend, gevaarlijk

en lelijk. Niemand wil schoorstenen zien als hij uit het raam kijkt. En iedereen denkt dat alle rook uit die schoorstenen giftig is, de ozonlaag afbreekt en het broeikaseffect versterkt. Maar toch gebruiken we de producten uit die fabrieken dagelijks. Bij bijna alles wat we doen. ‘Chemie is overal’ was de slogan om de chemie te promoten. Of dat echt gewerkt heeft, weet ik niet, maar de zin klopt nog altijd.

En dan te beseffen dat ik een aantal jaar geleden, met een aantal toenmalige medestudenten, nog een toekomstscenario heb geschetst waarin fossiele brandstoffen vervangen zouden worden door water en lucht. Een soort fotosynthese in een fabriek zou de nieuwe leverancier van basischemicaliën worden. Dit idee was goed genoeg om tijdens het Petrochem-congres in de prijzen te vallen. En het grote publiek zal wellicht ook wel interesse hebben in het duurzame karakter. Maar als men wist dat ditzelfde voorstel gepaard gaat met een soort koeltorens die de CO2 uit de lucht moeten filteren, dan zal het enthousiasme wel weer ver te zoeken zijn. Windmolens zijn al een probleem, laat staan koeltorens.

Keuzes maken Kunnen we in Nederland niet gewoon accepteren dat bepaalde zaken een keerzijde hebben. Als we het één willen, zullen we het andere erbij moeten nemen. En als we het anders willen, kost dat meestal geld. Laten we keuzes durven maken en daar dan ook vol voor gaan. Zo denk ik nog steeds dat het prijswinnende scenario best een goed idee is. Dan hebben we gelijk een oplossing voor een aantal keerzijdes.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

Aldewereld@gmail.com.

PETROCHEM 5 - 2015 58

N Onbevangen.indd 58

06-05-15 13:36

ANDUS group companies: Manufacturing FIB Industries Gouda Refractories Nedstaal Special Steel Van Voorden Castings

Services & Maintenance

Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services ISS Projects Lengkeek Staalbouw

Contracting Armada Janse Armada Mobility Armada Rail HSM Offshore HSM Steel Structures RijnDijk Construction

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: productie van hoogwaardig staal, vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

ANDUS Group BV | Voorstraat 56, 4132 AS Vianen | T +31 (0)30 - 211 58 00 | E info@andusgroup.com

Kennismaken? Graag.

Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

B Inhoud.indd 5 Andus A4 Corporate MagAd.indd 1

06-05-15 28-04-15 13:14 11:25

... Industriële Routing Switches De Redfox is een layer 3 industriële Ethernet switch ontwikkeld voor applicaties die veel bandbreedte genereren. Door de robuuste aluminium behuizing toepasbaar in zware omstandigheden, mede door de diverse certificeringen. Meerdere configuraties zijn beschikbaar die naar behoefte kunnen worden aangepast door een reeks van SFP glasvezelmodules. De switch is in staat routingfunctionaliteit te bieden als OSPF, RIP en VRRP. Tevens is voorzien in diverse redundantieprotocollen, RSTP en Westermo’s eigen FRNT ringprotocol met hersteltijden van 20 ms, zelfs bij gebruik van Gigabit Ethernet.

... committed to perfection.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_IndRoutSwitch.indd 1 B Inhoud.indd 4

18-11-14 16:14 06-05-15 13:15