WYSTAWY I KONKURSY | EXHIBITIONS AND CONTESTS
Bursztynowe art déco Amber art déco O bursztynie w dwudziestoleciu międzywojennym
About amber in the interwar period Renata Adamowicz
Wystawa Bursztynowe art déco. O bursztynie w dwudziestoleciu międzywojennym – przygotowana przez Muzeum Bursztynu, oddział Muzeum Gdańska – jest pierwszą prezentacją tak szeroko ujętej europejskiej sztuki bursztynniczej pierwszej połowy XX w. w Polsce. Na wystawie prezentujemy 186 eksponatów ze zbiorów własnych Muzeum Bursztynu oraz wypożyczonych z Muzeum Zamkowego w Malborku (Mierzwińska 1998; Sobecka 2016), PAN Muzeum Ziemi (Leciejewicz, Kwiatkowska 2005), Muzeum Miasta Gdyni i Muzeum Okręgowego im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Organizatorom ekspozycji zależało na ukazaniu różnorodności wytwórczości bursztynowej – od wyrobów wykonanych według projektów uznanych twórców (Rezczikowa 2015), poprzez modne przedmioty artystyczne, znajdujące się na wyposażeniu eleganckiego męskiego gabinetu czy damskiego buduaru, do masowych produkcji dostępnych dla powszechnego odbiorcy w latach 20. i 30. XX w. Art déco nie ma jednoznacznych cech stylowych, składa się z wielu nurtów i odmian, od inspirowanych sztuką Orientu po geometryczno-futurystyczne wizje. Pierwsze przejawy stylu odnotowuje się już w latach 1908–1909, a jeszcze w latach 50. XX w. odnajdujemy jego wyraźne wpływy. Wspólne dla wszystkich wcieleń jest upodobanie do wyszukanego wzornictwa, intensywnych, często kontrastowych kolorów oraz szczególna dbałość o wykończenie i detal. Styl art déco znalazł najpełniejszy wyraz w sztukach użytkowych i modzie. Bursztyn w tych właśnie dziedzinach doskonale odnajdował się w estetyce epoki. Okazał się również bardzo wdzięcznym materiałem do wykorzystania w masowej produkcji. A jednym z ważniejszych postulatów tego czasu była zasada łączenia sztuki z rzemiosłem. Najbardziej stylowym eksponatem na wystawie jest cygarniczka Cartiera, zakupiona do zbiorów Muzeum Bursztynu na aukcji Christie’s w Londynie. Powstała we Francji, ojczyźnie art déco, w pierwszej fazie krystalizowania się stylu (1912), w firmie jednoznacznie kojarzonej z luksusem. Art déco nie było sztuką dla mas. Zdecydowanie przeznaczone było dla zamożnych, wykształconych elit. Do takich klientów adresowana była oferta niedużych, eleganckich przedmiotów użytkowych lub zdobiących modne wnętrza, wykonanych z bursztynu lub nim dekorowanych.
28
Bursztynisko 42 | 2018
Ryc. 1. Papierośnica z herbem Gdańska, Hermann Brachert, Staatliche Bernstein- Manufaktur Königsberg (?), 1926-1945r., zbiory Muzeum Gdańska Fig. 1. Cigarette-case with a crest of Gdańsk / 1926–1945 / Königsberg, Staatliche Bernstein-Manufaktur Königsberg (?) / design: Hermann Brachert (?) Museum of Gdańsk. Purchase financed by BRE Bank Foundation (fot. Michał Kosma Szczerek)
Amber Art Déco. On Amber in the 1920s and 30s is an exhibition brought to you by the Amber Museum Branch of the Gdańsk Museum, as Poland’s first presentation of such a wide scope of European amber art from the first half of the 20 th century. The exhibition features 186 exhibits from the Amber Museum’s own collection and on loan from the Malbork Castle Museum (Mierzwińska 1998; Sobecka 2016), the PAS Museum of the Earth (Leciejewicz, Kwiatkowska 2005), the Gdynia City Museum and the L. Wyczółkowski Regional Museum in Bydgoszcz. It was important for the exhibition’s organisers to present the diversity of amber products: from items based on designs by renowned artists (Rezczikova 2015), through fashionable artistic items that once equipped the stylish man’s cabinet or a lady’s boudoir, to mass-produced pieces available to the public in the 1920s and 30s. Art déco does not have uniform stylistic features; instead, it consists of many trends and varieties, from those inspired by the art of the Orient to geometric and futuristic visions. The first manifestations of the style were recorded back in 1908–1909, with its clear influence still found even in the 1950s. Shared by all its incarnations is its penchant for elaborate design, vivid and often contrasting colours, and particular attention to finish and detail. Art déco found its fullest expression in functional art and fashion. It was in these areas that amber fit in very well with the beauty standards of the age. It also proved a very gratifying material to use in mass production. The principle to combine art with handicraft was one of the more important premises of the time. The exhibition’s most stylish exhibit is a cigarette-holder from Cartier, purchased for the Amber Museum at an auction at Christie’s, London. It was made in France, the home of art déco, in the first stage of the style’s emergence (1912), at a company instantly associated with luxury. Art déco was not an art for the masses. It definitely catered to the wealthy, well-educated élites. Made of amber or decorated with it, the small and stylish functional items, or those that adorned fashionable interiors, were made for just such clientele.
