2011ko Otsaila 2 zenbakia - 5,75 â‚Ź
Moz o rroak prest!
Au rkibidea 4. MARTINBERTSO. Mundua ez da beti jai Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi
9. FILOSO TXIKIAK. Festa, zer dela eta? Testua: Sophie Furlaud. Marrazkiak: Dorothée de Monfreid © BAYARD PRESSE
14. PIRRITX PORROTX ETA MARIMOTOTS Hasi zomorroak (barka! mozorroak!) prestatzen!
Neguaren amaiera iragartzeko jaiak dira inauteriak, ihauteak, ihoteak edota haratusteak. Negua bukatzen ari denez Ama Lurra esnatu dadin egutegian pizten den iratzargailua. Zarata, jolasa, eromena eta kolorea dakartza inauteriak. Alaitasuna. Irria. Gustuko festak ditugunez, mozorroak prestatzen hasi gara dagoeneko. Mundua ez da beti jai, badakigu. Inoiz tristea ere bai, baina badirenez mila motibo kantatzeko alai, ez dugu irria ezkutatzeko inolako asmorik. Antzera dabiltza irrien lagunak ere: Pirritx, Porrotx, Marimotots, Pupu eta Lore, esaterako, ari dira mozorroak hautatzen. Largabista eta Marimotots, berriz, naturaren mozorroei buruz ari dira solasean. Zenbaki honetan, gainera, badugu alai egoteko motibo gehiago ere: atala estreinatzen dugu. Joseba Sarrionandia idazleak errealitatearen harresian leihoak zabaltzeari ekingo dio aurrerantzean, hilero, haurrentzat zein helduentzat idatzitako ipuin labur eta hezitzaileekin. Irakurtzen duzuenez, zuek zarete idazleak. Mozorrotu orrialde hauek irudimenarekin, eta has dadila festa!
Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez
20. MARIKALANBRE. Pixoihalak eta txokolatea Testua: Ana Galarraga, Elhuyar fundazioa Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi
24. PUPU ETA LORE. Guraso despistatuak! Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez
28. LARGABISTA. Naturaren mozorroak Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal
32. IDAZLEA ZEU ZARA, IRAKURTZEN DUZULAKO. Semaforoa Testua: Joseba Sarrionandia Marrazkiak: Lierni Altube
34. ANE PIRATA ETA PATAKON. Piratok badakigu arrantzan Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal
38. ERRIMEN OSTADARRA. Beñat Gaztelumendi, in-txahala! Testua eta bertsoak: Uxue Alberdi Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal
IRRIA aldizkaria 2 zenbakia · 2011ko otsaila Argitaratzailea: Irrien Lagunak, SL Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea Gudarien etorbidea, z/g 20140 Andoain, Gipuzkoa Posta elektronikoa: irria@irrienlagunak.com Lege Gordailua: SS-1381-2010 ISSN: 2172-5519 Koordinatzailea: Gari Berasaluze Maketatzailea: Olatz Goikouria Publizitatea: publi@irrienlagunak.com Bezero arreta: 902-820 806 Inprimategia: Leitzaran Grafikak Zenbaki honetako kolaboratzaileak: Harkaitz Cano, Uxue Alberdi, Joseba Sarrionandia, Lierni Altube, Elhuyar Fundazioa (Ana Galarraga), Bikain Diseinu Grafikoa (Julen Tokero, Cesar Gonzalez, Iñaki Iturriza) eta Lotura Films (Jose Angel Lopetegi, Juan Carlos Nazabal, Itsaso Bon).
Babeslea: Gipuzkoako Foru Aldundia
40. DENBORA-PASAK
2
Egileak: Itsaso Bon, Olatz Goikouria
3
“MUNDUA EZ DA BETI JAI” ZE KOLORETAKOAK? BA, ADIBIDEZ, LARANJAK, ARRAINONTZIKO ARRAINAK BEZALA!
Berri onak ala berri txarrak? Botila erdi hutsik ala erdi betea? Askotan dena beltz ikusteko joera daukagu, baina ez dago ezer beltz-beltza denik, eta ezta beti irauten duen pozik ere. Dena beltz ikusten dugunean, lotara joatea onena. Hurrengo goizean beste kolore batekoak ikusiko ditugu gauzak. 4
GALDU EGIN DUZULA PILOTAN?! DONA DONA KATONA: BERRI TXARRA ALA BERRI ONA? MIKATZA ZER DEN EZ DAKIENAK, GOZOA EZIN EZAGUTU INOLA!
5
INOIZ EZ DUT ULERTU ZERGATIK AGUR ESATEN DEN BETI MUKI-ZAPIAREKIN! PORROTXENA ZIKINA DAGO, GAINERA, MUKIZ BETETA! AGUR ESATEKO AGUR-ZAPIA ASMATU BEHARKO LITZATEKE!
JOSTAILU BERRIA PUSKATU ZAIZU, AKABO! DONA-DONA KATONA…
AGUR-AGUR, AMA BIDAIAN DOA JAPONIARA! DONA DONA KATONA…
…BERRI TXARRA ALA BERRI ONA? BI PUSKA EGIN DENEZ, BI JOSTAILU DAUZKAZU, HORRA!
…BERRI TXARRA ALA BERRI ONA? BAKARRIK SENTITUKO ZARA BAINA… AURKI EKARRIKO DIZU AMAK ISTORIO BERRIEN SONA!
6
7
Elkarrekin pentsatzeko koadrila!
EURIA ARI DU: EZ DAGO MENDI-TXANGORIK! DONA DONA KATONA…
FILOSOFO TXIKIAK
MIXINA
PERU
FESTA,
XERRI
MOKOFIN
Zer dela eta?
ZER DELA ETA ?
Zer dela eta? Zergatik?
Z O
R
I
ZORIONAK, MIXINA!
O
N
A
K
EZ, MESEDEZ EZ…
HANDI-HANDIA EGIN NAIZ!
AIZU, ETXERA JOAN NAHI DUT!
FESTA DUGU GAUR!
ZER EGIN OHI DUGU FESTETAN?
AIZU, NON DAGO HODEI?
ILARGIAN, BETI BEZALA…
…BERRI TXARRA ALA BERRI ONA? ETXEAN GERATUKO GARA KANTUAK ABESTEN, ZU, NI ETA AMONA TXINPARTA!
8
9
Filosofo txikiak
Z
…EDO GABONAK!
O DANTZAN ARITZEN GARA!
R
I
O
N
DOTORE-DOTORE JARTZEN GARA!
ASMATU ERE EGIN DITZAKEGU JAIAK! EZAGUTZEN DUZU… OTSOENA, ADIBIDEZ?
NIK BADUT GABONAK OSPATZEN EZ DITUEN LAGUN BAT!
A
JAI HORI EZ ZAIT ASKO GUSTATZEN…
K
KAR, KAR!
BERANDU OHERATZEN GARA!
A! EZ AL DITUGU, BA, GUZTIOK JAI BERAK OSPATZEN?
EGUN ARRUNTETAN EGITEN EZ DITUGUN GAUZA ASKO EGITEN DITUGU!
BAITA NORMALEAN EGIN EZIN DITUGUNAK ERE…
EZ, EZ…
5 4
1
BAINA, BATEZ ERE, LAGUNAK GONBIDATZEN DITUGU! ETA ONGI PASATZEN DUGU ELKARREKIN!
ORDUAN, EGIN OTE LITEKE FESTARIK BAKARKA?
GAURKOAN, NIRE URTEBETETZEA OSPATZEKO EGINGO DUGU FESTA!
! NIRE URTEBETETZEA, ESATERAKO ! NIRE JAIOTEGUNA OSPATZEKO
GORA MIXINA, FESTAKO ERREGINA!
EGUN GARRANTZITSUAK OSPATZEKO!
DELA BAINA ZER ITUGU D N E IT G E ETA FESTAK?
ite ev n r Tou age ! la p
EDO GERTAERA BEREZIREN BAT OSPATZEKO, EZKONTZA BAT, ADIBIDEZ!
2
10
3
6
atu Pas ldea! ia orr
Filosofo txikiak
BI IRUDI HANDI LAGUNEN ARTEAN PENTSATZEKO ETA EZTABAIDATZEKO
ZURE USTEZ, IBILI GINTEZKE BETI FESTAN?
12
13
14
15
16
17
18
19
Marikalanbre PIXOIHALAK PIXOI IH ETA TXOKOLATEA
- Nik badakit! -esan du berehala Marikalanbrek-. Egia esan, jakin, jakin... ez dakit. Baina badakit nola jakin dezakegun. - Nola? -galdetu diote lagunek, jakin-minez. - Esperimentu erraz baten bidez. Amona: badugu pixoihalik etxean?
A
mona, ze usain goxoa! Uau, txokolate egosia egiten ari zara guretzat... Zu bai goxoa! -esan dio Marikalanbrek, muxu ematearekin batera.
-
- Eta zu bai losintxari zipriztina! Baina, bai, zuentzat da. Hala ere, pixkatean itxaron egin beharko duzue, ogia labean daukat eta. Bitartean, konta iezadazue zer egin duzuen. - Loreri eta Pupuri pixoihalak aldatzen lagundu diegu Pirritxi eta Porrotxi erantzun du bizkor-bizkor Manexek. - Pixaz gainezka zeuden, astun-astunak!- bota du Martinek-. Auskalo zenbat litro pixa zituzten! 20
Amonak baietz erantzun dio, eta laster ekarri du Marikalanbrek pixoihal bana denentzat. Jarraian, orriak eta arkatzak banatu ditu, eta mahaiaren erdian txarro batzuk, urez betetako hainbat botila, eta sukaldeko balantza jarri ditu, denen eskura. - Listo, dena prest dugu. Eta zuek hasteko prest zaudete? -galdetu die Marikalanbrek. Jakina, ikerketa-buru! -erantzun diote, gogotsu. 21
Beren pixoihal bustiak pisatu aurretik, ordea, amonak esaldi magikoa esan du: -Askaria prest dago! Esperimentuaren amaiera gerorako utzita, berehala dira denak ogia txokolatetan bustitzen. Bukatu dira lehengo berriketaldiak; orain, denak isilik daude... Julenek hitz egin duen arte: -Amona Tximista, benetan ona dago ogi egin berri hau. Baina, zenbat txokolate xurgatzen duen ikusita, ez zaizu inoiz bururatu pixoihalak egiteko erabil daitekeela?
ra: Marikalanbrek esandako guztiari jarraituz, lanean hasi dira: ero, - Lehenik, pixoihalak dauden bezala pisatu behar ditugu. Gero, txarroa hartu, urez bete, eta pixkana-pixkana ura isuriko dugu pixoihalera, gehiago xurgatu ezin izan arte. Hooooorrelaxe. Denek poliki-poliki isuri dute ura beren pixoihaletara. -Noski, noski -esan du, bat-batean Uxuek. -Noski, zer? -Orain, berriro pisatuko ditugu pixoihalak eta, lehengo pisuarekin alderatuta, zenbat ur xurgatu duten jakingo dugu-azaldu du, harro, Uxuek. -Hori da! Eta Loreren eta Pupuren pixoihalak ere blai-blai ango zeudenez, pentsatzekoa da hauek ura duten adina pixa izango zutela -osatu du Marikalanbrek. 22
Amonak tximistak bezain azkar erantzun dio Julenen txantxari: - Ba ez, maitea. Orain xurgatzeko ahalmen handia duten bolatxo batzuk erabiltzen dituzte pixoihalen betegarria egiteko. Baina, ezetz asmatu zer erabiltzen zuten zenbait lekutan, artean halako materialik ez zegoenean? Goroldioa! Eta ez gelditu horrela, aho zabalik, txokolatea hoztu egingo zaizu eta... 23
24
25
26
27
Mari Mototsek ez zuen asmatzen: “zer da zuhaitzetan zenbat eta zaharrago orduan eta gizenago?”.
besterik ez dut ikusten…
-Kolesterola! -bota zuen azkenean, zerbait esategatik.
-Putz egiteko!
-Ez neska, ez! Enborra! Begiratu enborrean!
“NATURAREN “NATURAR N MOZORROAK” M RR AK”
-Uste baino itsuago nabil, Largabista… Enborrean enborra
-Putz egin enborrari, Mari Motots… -Nola? -Hautsa harrotzea nahi duzu, ala? Mari Mototsek putz egin zion enborrari eta bat-batean, tximeleta bat atera zen hegaz!
IKUSEZINA ZEN!
-Harrigarria benetan! Harrigarria! –esan zuen Largabistak. -Zer da harrigarria, Largabista? –Mari Mototsek.
28
-Hortxe dago eta! Zure muturraren aurrean! -Zuhaitz bat besterik ez dut nik ikusten… Eta adarretan ezer ez!
-Ez al duzu ikusten?
-Zuhaitzak zer dauka adarrez eta hostoez aparte, Mari Motots?
-Zer? –Mari Mototsek ez zuen deus ikusten.
-Sustraiak!
-Tximeleta hori!
-Bai, baina sustraietan zizareak ibiltzen dira sigi-saga, tximeleta hegalari gutxi! Zer gehiago dauka zuhaitzak, zenbat eta zaharrago orduan eta gizenago?
Mari Mototsek kataloxa eskatu zion Largabistari, baina alferrik. Ez zuen tximeletarik ikusten.
BAI ZERA! EZKUTATUTA ZEGOEN! ENBORRAREN KOLOREA HARTZEN DUTE ASKOTAN TXIMELETA ETA ZOMORROEK, ZOMORRO HANDIAGOETATIK BABESTU ETA HAIEK JAN EZ DITZATEN!
-Hosto itxurako tximeletak eta tximeleta itxurako hostoak! Naturaren mozorroak! –harri eta zur zegoen Mari Motots. -Izan ere… ZOMORO eta MOZORRO, ez al dira antzeko hitzak? Hitzetan ere arreta jarri behar, enborretan bezala! 29
-Horri kamuflajea esaten zaio… Zure inguruko koloreak jantzi eta hartara ez zaitu inork ikusten… Goazen uretara! Esan eta egin. Ur azpian murgildu ziren Largabista eta Mari Motots. Bertan, txibia erraldoi bat ikusi zuen Mari Mototsek, baina ukitzen saiatu zenean, hark, ikaratu eta tinta beltz-beltza isuri zien.
TXIBIA JAUN TXIT AGURGARRIA: EZ ZEN GURE ASMOA ZU IKARATZEA…
HAUXE BAI IRLA EDERRA TOPATU DUGUNA ATSEDEN HARTZEKO!
BA NIRI APUR BAT DAR-DAR EGITEN DUELA IRUDITZEN ZAIT…
IRUDIPENAK IZANGO DIRA! INGURU HAUETAN EZ DA LURRIKARARIK IZATEN!
PUAJ! EZ DUT TUTIK ERE IKUSTEN!
-Txibiak arriskua sumatzen duenean tinta botatzen du, tintaren atzean ezkutatu eta etsaiak bera ez ikusteko! -Baina gu ez gara txibiaren etsaiak! -Berak ez daki, ordea... -Zer egingo dugu orain? -Tinta hartu eta gutun bat idatziko diogu! 30
31
SEMAFOROA ‘Zer egiten duzu’, galdetu zidan aitak, ‘argia gorri dagoenean?’ ‘Gelditu’, erantzun nion. ‘Eta zer egiten duzu argi horia ikusten duzunean? ‘Itxaron’, erantzun nion, ‘argia berde ipin i arte’. ‘Eta berde dagoenean?’ ‘Aurrera egin’. ‘Oso ondo!’, esan zidan aitak. Autoa neuk gidatzeko asmo baten bar ruan zegoen semaforo seinaleak ikastearena. Baina ikasketak amaigabeak ziren, aitzakia hutsa ni autoaren atzealdean geratzeko. Ez zidan autoa gid g atzen utzi nahi. ‘Orain neuk galdetuko dizut, aita!’, esa n beh ehar ar iza izan nion nion ger gero, o, hiru hiru edo edo lau semaforo atzean utzi eta etorbidet ik aur aurrrer era gind ginndoaz oazela. ela. ‘Esan!’ ‘Zer egiten duzu zuk, aita, ostadarra iku ste tenn duz duzune unean? an?’
32
33
PIRATAK BADAKIGU ARRANTZAN!
A N E P I R ATA ETA
Bi egun geroago...
PATA KO N
NOREN IDEIA IZAN DA?
IKARAGARRIA ZARA KAXIANO! A ZER ABILDADEA ESKULANERAKO!
PATAKONENA: PIRATA-ONTZIA ARRANTZA-ONTZIZ “MOZORROTU” DU!
TIRA BA! INDAR GEHIAGOZ!
ALFERRIK DA!
NOLA EZ DUTE BADA ARRAINEK IHES EGINGO? SAREA ZULATUTA DAGO!
LASAI, KAPITAINA: ANEK ETA BIOK KONPONDUKO DUGU
ORAINGOAN EZ DIGUTE IHES EGINGO!
NIRE JERTSEA BERRIZ, SARETUTA DAGO!
34
35
JASO GORA! INDAR GEHIAGO! UR GEZETAKO AMURRAIN ARRANTZALEAK ZARETE, ALA? EMAN HOR! KEMENA! TIRA!
ONDOEGI KONPONDU DUZUE SAREA! ZULO TXIKIEGIAK ZITUEN ORAINGOAN!
Sardinak afaldu eta lotara joan ondoren, hurRengo goizean, Ane Piratak eta Patakonek pirata izateko balio duten lagunen bila jarRaitu beharko dute, eskifaia osatu eta pirata-ontzia lehenbailehen itsasoratzeko. Guztion artean lana erRaztu diezaiekegu. Izan ere, besteEi laguntzen aritzen diren eta elkartasuna lau haizetara zabaltzen duten pirata maitagarRiz beteta daude gure herRiak.
AHALEGINTZEN GARA BAINA… GEHIEGI PISATZEN DU…
Horien berRi emateko eskatu nahi dizuegu: urteak eta urteak bizikletak konpontzen aritu den aitona, ikastolara araa marRazten erakustera astelehenero agertzen den margolari bizar zuria, herRiko danborRadarako jantziak josten eta konpontzen dituen laguna, koOoOsk egiteko moduko tarta gozoak prestatzen dituen txokolategilea, ostiralero musikarekin haurRak dantzan jartzen dituen irakasle atsegina, gehien behar dutenei laguntzen aritzen den boluntarioa, eta abar. TIRA: AFALTZEKO SARDINA BATZUK BADAUZKAGU!
Gure herRiei kolorea ematen dieten pirata maitagarR maitag i horien bilduma egin nahi dugu, IRRIA aldizkarian karian zuei erakusteko, eta Ane Piratari eta Patakoni pirata-ontzia betetzen laguntzeko. BIDALI PIRATA HORIEI BURUZKO INFORMAZIOA IRRIA@IRRIENLAGUNAK.COM POSTA ELEKTRONIKORA, ETA PARTE HARTZEN DUZUENON ARTEAN KOLOREZ ETA MUSIKAZ BETETAKO OPARIAK ZOZKATUKO DITUGU!
36
37
BeĂąat Gaztelumendi
I N - T X A H A L A !! !
Haurra zela gurpildun au lkian eserita behar izan z egon uen BeĂąat G a z te lu m endik. Urte bete futbole an aritu gab e , k o rr ik a egin gabe, egun asko ik astolara joan g a b e... Baina jas zituen guras o oen eta anaia re n mimoak e opari bat: Hiz ta tegi Errimatu a. Eta desku zuen hitzen britu magia, katea tu z it u en errimak, kantatu zue n aulkitik m u n d u ra... eta bertsolari bih urtu zen! Ord u tik hankak sendatu eta sendotu zaiz k io, burua ind eta mingain artu a bizkortu... A Ăą o rg a k oa da hitzen mago a! Errimen m a la b a rista! Baina batez ere gure pail a z o a , gure irrien lagun pikaro eta maitagarr ia. Gipuzkoa txapelketan ko txapelerako fa b o ri to etako bat omen da... In -Shala!, diote a ra b ia rrek. In-txahala!, d iogu guk!
38
oinetara Burutik hasi ta doi-doian metro bat zela egonagatik alturaz behean en goian: bertsotan zebil a jarriz emoziotan buru ian ta bihotza arrazo n dun aulki batea nahiz ta gurpil soian egon zen ume sa itsi baietz aurrena bera ir atoian! bertsoaren mar emanez gero Mikrofono bat alde!!! alde, parekoak, , adu nahiko gatz Ziri-sartzeko b e; piper eta abildad andi-handia alturaz ez da h alde baina hori bere raldoiei ze bertsoaren er abe irribarrez, lotsag pasatzen zaie hanken azpitik gabe! haiek konturatu ala esan zuen Belodromoan h , finalera iritsita ahal txikia zezen artean tx ka. bazetorrela ziri badator berriz Txapelketa bat jarrita, eta pentsatzen riarako ez al litzake Ir lita argazki polit-po aloka eta zezen pila bat tx jantzita? txahala txapela
39
Denbora-pasak 1
MATEMATIKAK: Marikalanbre zenbatzen ikasten ari da, eta gustura jasoko du zure laguntza.
3
HITZ GURUTZATUAK: Marrazki hauetan zer agertzen den idatzi, eta hitz gurutzatuak osatuko dituzu.
L H O
A D E
S R
A
Z
2
AURKITU EZBERDINTASUNAK: Bi irudi hauek berdinak dirudite, baina 7 ezberdintasun dituzte. Ea aurkitzen dituzun!
4
T
ANTZEKOAK, BAINA EZ BERDINAK: Sei lorontzi hauek antzekoak dirudite, baina badute ezberdintasunik. Ea bakoitza aldamenekoarengandik zertan bereizten den asmatzen duzun.
Denbora-pasak 5
LOTU PUNTUAK ETA MARGOTU: 1 zenbakitik hasita, lotu puntuak, eta lagundu Marikalanbreri margotzen!
44 40 1
41
45 47 2
43 39
42
46
35
3 7
6
5
36
37
38
4
34 33
8
32 9 31 10 30 11
12
13
29 14
27 15
28
26
16
23
19 18
20
25
22 24
17 21
6
NOR ETA ZER: Behean agertzen den gauza bakoitzari, idatzi dagokion lagunaren zenbakia.
7
LABIRINTOA: Lagundu Martin Bertsori behar dituen gauzak hartzen eta gitarratik ateratzen!
44