Duiken als remedie tegen stress

Kan onze sport gebruikt worden in de strijd tegen burn-out?

Het proces tegen Salah Abdeslam is in Evere gestart op 12 september 2022. De man werd eerder tot levenslang veroordeeld door een Franse rechtbank voor zijn aandeel in de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs. Op die avond sloegen commando's van terroristen toe bij het Stade de France, ten noorden van de stad en daarna op caféterrassen en in de concertzaal Bataclan. De aanslagen werden opgeëist door Islamitische Staat. Er vielen 130 doden en 350 gewonden te betreuren. Heel wat slachtoffers lijden vandaag nog aan posttraumatische stress.

Posttraumatische stress is een angststoornis die ontstaat wanneer iemand het slachtoffer is van een shockerend ongeval of er gewoon getuige van is. De gevolgen zijn zeker niet te onderschatten: slaapstoornissen, nachtmerries, prikkelbaarheid, hyperwaakzaamheid en veel andere ziektebeelden treden op.

Na de aanslagen van 2015 werden de psychiatrische diensten van de Franse hospitalen dan ook overstelpt door patiënten met deze pathologie. De behandeling van deze mensen gebeurt met geneesmiddelen die hun efficiëntie bewezen hebben, maar een team onder leiding van Dr. Mathieu Coulange, specialist hyperbare geneeskunde van de CHU van Marseille onderzocht of de duiksport ook soelaas kan brengen of zelfs therapeutisch kan werken.

DivStress

Reeds in 2015 werd er, in het kader van een masterstudie aan de universiteit van Marseille, een project opgestart om de positieve invloed van de duiksport op stress te bepalen. Deze studie kreeg de naam 'DivStress' en liep in samenwerking met het 'Institut de recherche biomédicale des armées' (het biomedisch onderzoeksinstituut van de Franse strijdkrachten). Een vergelijking werd gemaakt tussen een groep personen die de duiksport beoefenen en een andere groep die niet duiken, maar kajakken of klimmen als sport beleven. De resultaten? Duikers zien hun stressniveau duidelijk verminderen en hun capaciteit om aan onverwachte situaties het hoofd te bieden stijgt. Het onderzoek werd in 2019 gepubliceerd en kreeg internationale aandacht. Recreational Diving Practice for Stress Management: An Exploratory Trial, Front Psychol. 2017 Dec. 18.8.2193.

therapeutische effecten

Hoe kunnen we de positieve effecten van de duiksport op ons stressniveau verklaren? In de eerste plaats door de controle van onze ademhaling. De werking van al onze organen wordt permanent gecontroleerd door de twee systemen die tot ons autonome zenuwstelsel behoren en die elkaar tegenspelen. Dat autonome stelsel is betrokken bij automatische processen en reflexen zoals ademen. We hebben hier dus geen invloed op. De twee delen waaruit dat stelsel bestaat zijn het sympathisch deel,

Foto: NELOS vzw.

De trage, diepe ademhaling en de rustige sfeer tijdens een duik werkt goed tegen chronische stress.

dat aanzet tot actie in tijden van stress en opwinding en het parasympathische deel, dat energie en middelen bespaart tijdens ontspanning. In geval van chronische stress verdwijnt stilaan de invloed van het parasympathische systeem. Het sympathische deel krijgt de overhand en het lichaam wordt onder druk gezet tot volledige uitputting.

Eén van de middelen om het parasympathische systeem te reactiveren is de controle van de ademhaling. Het is wetenschappelijk bewezen dat regelmatig een trage en diepere ademhaling oefenen het parasympatische systeem herstelt. Dat wordt trouwens in de meeste relaxatiemethoden al eeuwenlang toegepast. De duiker zal deze ademhalingstechnieken onbewust toepassen bij gebruik van zijn ademautomaat.

Een tweede manier om het parasympathische stelsel te helpen, is door de geest te focussen op de actuele beleving om de negatieve gedachten, die permanent in de hersenen rondtoeren, te verdringen. Om dit bereiken kan de patiënt best in een rustige, vreedzame en ongewone sfeer ondergedompeld worden. Bij het duiken komt hij onvrijwillig en vanzelf in deze situatie terecht.

DivHope

Zoals hierboven aangehaald werd in 2017 een nieuw onderzoek gestart met de naam 'DivHope'. Niet met kajakkers of klimmers, maar met een groep van een dertigtal personen die de aanslagen van Parijs hebben overleefd.

Het onderzoek liep in Guadeloupe en het duikprogramma werd opgesteld om de twee aangehaalde sleutelfactoren te optimaliseren, met name de ademhalingstechnieken en de actuele en totale momentbeleving.

De resultaten zijn zeker bemoedigend, al zou het onderzoek tijdens een langere tijd moeten kunnen gebeuren dan nu het geval was. De positieve invloed van het duiken op het stressniveau was zeker waar te nemen, maar hield niet langer dan drie maanden aan. Verder onderzoek is nodig om de resultaten van deze pilootstudie te bevestigen.

Last van stress: ga duiken!

De therapeutische invloed van duiken op het stressniveau is bewezen. Onze sport kan een positieve invloed hebben op moderne ziekten als burn-out, angststoornissen en depressie. Resultaten op lange termijn kan je echter maar bekomen door geregeld te duiken. En als iemand je vraagt "Ga je weer duiken?", kun je naar waarheid antwoorden dat het tegen de stress is. 

Comparing meditative scuba diving versus multisport activities to improve post-traumatic stress disorder symptoms.

PATRICK SWINNEN