İzmir Tarih Agora, Kadifekale, Birinci ve İkinci Derece Konut Bölgeleri Operasyon Planları by İzmir Tarih

Operasyon Planları Operasyon Planları Agora,Kadifekale, Kadifekale,Birinci Birinciveveİkinci İkinciDerece DereceKonut KonutBölgeleri Bölgeleri Agora, İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir Tarih Proje Merkezi

Konak 35250 / İZMİR 0232 293 13 29 izmir-tarih@izmir.bel.tr

ISBN: 978-975-18-0184-5

Agora, Kadifekale, Birinci ve İkinci Derece Konut Bölgeleri Operasyon Planları

Agora, Kadifekale, Birinci ve kinci Halka Konut Bölgeleri

Dr. H. Gökhan Kutlu

Yayına Hazırlayanlar Gizem Akyıldız, Alkın Korkmaz

İkinci Baskı Ağustos, 2016

Bu kitap Dinç Ofset tesislerinde 500 adet basılmıştır ISBN: 978-975-18-0184-5

øÇøNDEKøLER

Giriú ………………………………………………………………………….....

øzmir Tarih Projesi’nin AmaçlarÕ ve Stratejik Yönelimleri ……..……..

ÇalÕútay …………………………………………………………………….......

Kapsam, Yöntem ve Süreç ……………………………………………...

ÇalÕútay SonuçlarÕ …………………………………………………........

Operasyon PlanÕ ……………………………………………………….............

Operasyon PlanÕnÕn Genel Kurgusu …………………………………….

Bölgede BaúarÕlmak østenenler ………………………………………….

Birden Fazla Ünitenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken 33

Mikro Operasyonlar ……………………………………………………..

Bölgenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar .............

Ek ……………………………………………………………………….............

100

ÇalÕútay KatÕlÕmcÕlarÕ ………………………….………………………...

101

Operasyonlar ………………………………….......................................

Giriú

øzmir Büyükúehir Belediyesi, øzmir Tarih Proje Merkezi koordinatörlü÷ünde çalÕúmalarÕna ilk olarak 09.03.2013 tarihinde gerçekleútirilen geniú katÕlÕmlÕ arama toplantÕsÕ ile baúlanan øzmir Tarih Projesi kapsamÕnda hazÕrlanan TasarÕm Stratejisi Raporu’nda, proje alanÕ olarak belirlenmiú olan KemeraltÕ Kentsel Sit ve Kadifekale Kentsel Dönüúüm AlanÕ on dokuz alt bölgeye ayrÕlmÕútÕ ve bölgeler içerisinde canlandÕrma, sa÷lÕklaútÕrma ve koruma eylemlerinin belirlenebilmesi do÷rultusunda alt bölge katÕlÕm platformlarÕnÕn oluúturulmasÕ kararlaútÕrÕlmÕútÕ. KatÕlÕm platformlarÕ aracÕlÕ÷Õyla ilgili tüm aktörlerin süreçte aktif rol üstlenmeleri ve alt bölgelerde gerçekleútirilecek operasyonlara iliúkin somut fikir ve önerilerin ortak akÕl ile oluúturulmasÕ amaçlanmÕútÕ. Bu rapor, belirtilen amaçlar do÷rultusunda 27 Mart 2015 tarihinde øzmir Tarihi HavagazÕ FabrikasÕ Kültür Merkezi'nde gerçekleútirilen ikinci alt bölge çalÕútayÕ neticesinde geliútirilen operasyon planÕnÕ aktarmak amacÕnÕ taúÕmaktadÕr. Rapor iki bölümden oluúmaktadÕr. ølk bölümde çalÕútayÕn kapsamÕ, yöntem ve gerçekleútirilme süreci aktarÕlmaktadÕr. økinci bölümde ise, çalÕútay kapsamÕnda yer alan bölgelerde gerçekleútirilecek projelerin tariflendi÷i “operasyon planÕ” yer almaktadÕr. Operasyon planÕ; çalÕútay sonuçlarÕ ve tasarÕm stratejisi raporunda ayrÕntÕlÕ úekilde tanÕmlanan amaç, stratejik yönelim ve faaliyetler ile iliúkili olarak oluúturulmuútur. Bu nedenle tasarÕm strateji raporunda detaylandÕrÕlan amaç ve stratejik yönelimleri hatÕrlamakta fayda var.

øzmir Tarih Projesi’nin AmaçlarÕ ve Stratejik Yönelimleri1 øzmir Tarih Projesi kapsamÕnda iki temel amaç belirlenmiútir. Birinci amaç, øzmirlilerin tarih ile iliúkisini güçlendirmektedir. Bu øzmirlilerin kentleriyle iliúkili olan belleklerinin geliútirmesi yoluyla yapÕlacaktÕr. Bu amaçla yararlanÕlacak olan kaynak, proje alanÕndaki arkeolojik kültür varlÕklarÕ ve tarihi yapÕ stokudur. økinci amaç øzmir’in sanayi toplumunun tek merkezli kentinden, bilgi toplumunun çok merkezli kent bölgesine geçiú yaúanÕrken proje alanÕnda ortaya çÕkan çöküntü alanlarÕnÕn oluúumuna mani olmak ve bu oluúumu tersine çevirmektir. Proje alanÕnÕn büyük oranda kültürel varlÕk barÕndÕrÕyor olmasÕ, canlandÕrma ve koruma hedeflerinin bir arada geliútirilmesini gerekli kÕlmaktadÕr. CanlandÕrma hedefinin arkeolojik miras, tarihi yapÕ stoku, kültürel çeúitlilik ve sosyal yapÕ özelinde sürdürülebilir yaklaúÕmlar do÷rultusunda gerçekleútirilmesi sa÷lanmalÕdÕr. 1

Bu bölüm Prof. Dr. ølhan Tekeli tarafÕndan hazÕrlanan øzmir Tarih Projesi TasarÕm Stratejisi Raporu’ndan derlenmiútir.

YukarÕda belirtilen hedefler kapsamÕnda belirlenen stratejik yönelimlerin baúÕnda, alanÕn canlandÕrÕlabilmesi için, proje alanÕnÕn bazÕ bölümlerinde yukarÕ do÷ru seçici (filter-up) bir sürecin baúlatÕlmasÕ gelmektedir. Bölgeyi terk eden prestijli faaliyetlerin yerini, baúka prestijli faaliyetlerin almasÕ bölgenin ziyaret edilme potansiyelini artÕracaktÕr. KatÕlÕmcÕ süreçte böylesi bir stratejik faaliyetin turizm olabilece÷i konusunda geniú bir uzlaúÕ sa÷lanmÕútÕr. Turizmin bu alanda sadece tarihi de÷erlerin gözlenmesinden hareketle de÷il, tarihin buradaki yaúam deneyiminin bir parçasÕ haline getirilmesi suretiyle geliútirilmesi önemlidir. Bu amaçla, yaúamÕn “deneyim” geçirilen “yer” niteli÷i kazandÕ÷Õ sokaklarÕn bu niteli÷inin dikkatle korunmasÕ (Havra soka÷Õ vb.), bu niteli÷e sahip sokaklarÕn sayÕlarÕnÕn artÕrÕlmasÕ ve proje alanÕ içerisinde yer alan han, sinagog gibi büyük ölçekli yapÕlarÕn yenilikçi yaklaúÕmlar, tasarÕm ve uygun örgütlenme teknikleri ile “deneyim” yaratan bir niteli÷e kavuúturulmasÕ önerilmiútir. Gençli÷in, yüksekö÷renim faaliyetleri ve onlara iliúkin konaklama faaliyetleri dolayÕmÕnda bu alana çekilmesi di÷er bir stratejik yönelim olarak belirlenmiútir. Bu do÷rultuda, gençli÷in boú zamanlarÕnÕ de÷erlendirmek için yararlanabilecekleri faaliyetlerin çeúitlili÷inin artÕrÕlmasÕ, gençlere yönelik üretim ve satÕú faaliyetleri ile bütünleúmiú kültürel alanlarÕn oluúturulmasÕ ve proje alanÕnda bulunan ve e÷itim sistemi dÕúÕnda kalmÕú iúsiz ya da çalÕúan gençlerin becerilerini ve potansiyelini artÕrmaya dönük projeler geliútirilmesi gibi öneriler geliútirilmiútir. MøA’nÕn prestijli faaliyetlerinin bölgeyi terk etme e÷ilimleri konusunda dikkatli olunmasÕ, gereksiz boúalmalara karúÕ çÕkÕlmasÕ di÷er stratejik tercihlerden birisidir. KatÕlÕmcÕ süreçte üzerinde uzlaúma sa÷lanan dördüncü stratejik tercih, büyük oranda konut bölgelerini içeren bölgede konut iúlevlerinin sa÷lÕklaútÕrÕlmasÕ ve canlandÕrÕlmasÕ olmuútur. Konut kullanÕmÕna yönelik olarak toplumun tüm katmanlarÕndan gelenlerin bu alanda yaúar hale gelmesi sa÷lanarak dengeli bir toplumsal yapÕ elde edilmesi önerilmiútir.

ÇalÕútay

Kapsam, Yöntem ve Süreç ÇalÕútay, TasarÕm Stratejisi Raporu’nda 19 bölgeye ayrÕlan proje alanÕnda 1 numaralÕ Agora’yÕ, 16 numaralÕ Kadifekale ve Antik Tiyatro’yu ve aralarÕnda kalan 13 ve 14 numaralÕ birinci ve ikinci halka konut dokularÕnÕ kapsamaktadÕr. Söz konusu bölgelerin proje alanÕ içerisinde konumunu gösteren harita Resim 1’de verilmiútir. ÇalÕútay 27 Mart 2015 tarihinde gerçekleútirilmiútir. FarklÕ baúlÕklar altÕnda, üç ayrÕ masada çalÕútay kurgusu do÷rultusunda oturumlarÕn yönetimini sa÷lamak üzere birer moderatör ve verileri belgelemek üzere birer raportör görev yapmÕútÕr. ÇalÕútaya katkÕ sa÷layan moderatör ve raportörlerin isimleri aúa÷Õda verilmiútir.

Moderatörler: Doç. Dr. Mine HamamcÕo÷lu Turan Doç. Dr. øpek Özbek Sönmez Doç. Dr. Hümeyra Birol Akkurt

Raportörler: Emine Gonca Ural Gizem YÕlmaz AkyÕldÕz Kadir Öztürk

Resim 1. ÇalÕútay KapsamÕ

ÇalÕútay öncesi moderatör ve raportörlerin katÕlÕmÕnda iki toplantÕ gerçekleútirilmiú ve kapsam içerisinde yer alan alt bölgelerin özellikleri, potansiyelleri ve sorunlarÕ göz önünde bulundurularak konu baúlÕklarÕ belirlenmiútir. ÇalÕútay kapsamÕnda bulunan dört alt bölge için ortak çalÕúÕlacak üç adet konu baúlÕ÷Õ belirlenmiútir. Konu baúlÕklarÕ aúa÷Õda verilmektedir:

Konut / Fiziksel Bölgenin

canlandÕrÕlmasÕna

yönelik

fiziksel

koúullarÕn

(üstyapÕ,

altyapÕ,

dolaúÕm/ulaúÕm, gürültü, aydÕnlatma vs.) iyileútirilmesi, sa÷lÕklaútÕrÕlmasÕ ve restorasyonu do÷rultusunda geliútirilecek yöntemlerin tartÕúÕlmasÕ

Konut/Sosyal Bölgenin canlandÕrÕlmasÕna yönelik farklÕ kullanÕcÕ profillerine göre (kullanÕcÕlar,

sakinler, esnaflar, kente yeni gelenler, mülteciler, ziyaretçiler, kadÕn, erkek, genç, yaúlÕ, çocuk vb.) taleplerin belirlenmesi, iyileútirilmesi, eriúilebilirli÷in arttÕrÕlmasÕ, temel ihtiyaçlarÕn karúÕlanmasÕ ve beceri kazandÕrÕlmasÕ.

x UlaúÕm/Eriúim Bölgenin sosyo-kültürel de÷erlerini göz önünde bulunduran farklÕ eriúim, dolaúÕm, ulaúÕm alternatiflerinin de÷erlendirilmesi.

ÇalÕútay katÕlÕmcÕlarÕ belirlenirken, tüm çalÕúma masalarÕnda esnaf ve di÷er bölge kullanÕcÕlarÕn sayÕca fazla olmasÕna özen gösterilmiútir. Alt bölgelerde yer alan mahallelerin muhtarlarÕ, mahallede bulunan okullarÕn rehber ö÷retmenleri, esnaf, yönetim mekanizmasÕ ve yatÕrÕmcÕ grup olarak belediyeler, bölge ve øzmir ölçe÷inde bilimsel üretimi olan akademisyenler, ilgili meslek odalarÕ ve sivil toplum kuruluúlarÕ temsilcileri katÕlÕmcÕ profilini oluúturmuútur. Aúa÷Õdaki tabloda ikinci alt bölge çalÕútayÕnda gerçekleúen temsiliyet durumlarÕ verilmektedir.

Tablo 1. øzmir Tarih Projesi 2. Alt Bölge ÇalÕútayÕ Temsiliyet Durumu Meslek

Davet Edilen

KatÕlan

Akademisyen

Yerel Yönetim

Meslek OdalarÕ

Sivil Toplum Kuruluúu

Di÷er Kamu KurumlarÕ

Muhtar

Esnaf, Bölge KullanÕcÕsÕ

YatÕrÕmcÕ

Toplam

ÇalÕútay, øzmir Tarih Projesi’nin amaç ve hedefleri aktarmak amacÕyla gerçekleútirilen açÕlÕú konuúmasÕ ile baúlamÕútÕr. Kapsam içerisinde yer alan bölgelerin tarihsel süreçlerini, sosyal ve kültürel ba÷lamda öne çÕkan özelliklerini, mimari ve kentsel niteli÷ini aktarmayÕ amaçlayan bölge sunumu, Doç. Dr. Hümeyra Birol Akkurt tarafÕndan gerçekleúmiútir. ÇalÕútay baúlamadan önce, moderatörler tarafÕndan katÕlÕmcÕlara üç oturuma sahip çalÕútayda izlenecek yöntem ve beklentilerle ile ilgili bilgi aktarÕmÕnda bulunulmuútur.

Resim 2. øzmir Tarih Projesi ikinci alt bölge çalÕútayÕ

Birinci Oturum: Durum Tespiti Birinci oturumda, üç masa için önceden belirlenmiú konu baúlÕklarÕ ba÷lamÕnda oluúturulmuú sorular çalÕútay katÕlÕmcÕlarÕna sorulmuútur. KatÕlÕmcÕlardan, bölgenin günümüzdeki durumu ile ilgili tespitlerde bulunmalarÕ için anahtar kelimeler istenmiútir. Her soru için katÕlÕmcÕlardan alÕnan anahtar kelimeler panoya yerleútirilmiú, benzer cevaplar derlenerek ortak baúlÕklar altÕnda kümelenmiútir. Oturumun son aúamasÕnda ise, masadaki tüm katÕlÕmcÕlarÕn panoda kümelenmiú olan anahtar kelimeleri oylamalarÕ istenmiú ve her katÕlÕmcÕya üç oy hakkÕ verilmiútir. Oylama aúamasÕndan sonra anahtar kelimelerin ve oylamalarÕn yer aldÕ÷Õ bilgiler raportörler aracÕlÕ÷Õyla kaydedilmiútir.

Resim 3. Durum Tespiti ÇalÕúmalarÕ

økinci Oturum: Haritalama økinci oturumda, katÕlÕmcÕlara her üç masanÕn odak konularÕ ba÷lamÕnda; bölgenin de÷erlerini, sorunlarÕnÕ ve potansiyellerini tespit etmeye yönelik sorular sorulmuú, cevaplar alt bölgelerin sÕnÕrlarÕnÕ gösteren hâlihazÕr haritalar üzerinde katÕlÕmcÕlar tarafÕndan grafik aktarÕmla ifadelendirilmiútir.

Resim 4. Haritalama ÇalÕúmalarÕ

Resim 5. Haritalama ÇalÕúmalarÕ

Üçüncü Oturum: Yol HaritasÕ ÇalÕútayÕn son oturumunda, bölgelerde ilk iki oturumda tespit edilen bulgular do÷rultusunda atÕlmasÕ gereken adÕmlarÕn, eylem ve projelerin neler olabilece÷i ve kimler tarafÕndan hayata geçirmesi gerekti÷i ile ilgili sorular sorularak bir tartÕúma ortamÕ oluúturulmuútur. Oturum sÕrasÕnda geliútirilen tüm fikir ve öneriler raportörler tarafÕndan kaydedilmiútir.

Resim 6. Sosyal YapÕ De÷erlendirme ÇalÕúmalarÕ

ÇalÕútay sonucunda yol haritasÕ oturumlarÕnda katÕlÕmcÕlar tarafÕndan geliútirilen eylem önerileri 22 Nisan 2015 tarihinde gerçekleútirilen toplantÕda çalÕútay moderatörleri tarafÕndan de÷erlendirilmiútir. Koruma, canlandÕrma ve sa÷lÕklaútÕrma müdahaleleri do÷rultusunda çalÕútay katÕlÕmcÕlarÕ tarafÕndan geliútirilen öneriler, øzmir Tarih TasarÕm Stratejisi Raporu’nda belirlenmiú olan stratejik yönelimler ile birlikte operasyon planlarÕnÕn oluúturulmasÕnda faydalanÕlan temel kaynak olmuútur. 13

ÇalÕútay SonuçlarÕ Gerçekleútirilen çalÕútayda, kapsam içerisindeki alt bölgelerde yer alan konut dokusu fiziksel ve sosyal boyutlarÕyla ve bölgenin aktif turistik çekim merkezleri olarak iúleyen Antik Smyrna AgorasÕ ile Kadifekale arasÕnda oluúturulmasÕ uzun zamandÕr önerilen yaya koridorlarÕ ile alternatif ulaúÕm güzergâhlarÕ ayrÕntÕlÕ úekilde de÷erlendirilmiútir. Bu baúlÕklar altÕnda bölgenin hâlihazÕrda sundu÷u olumlu ve olumsuz koúullar, sahip oldu÷u potansiyeller tartÕúÕlmÕú, canlandÕrma ve sa÷lÕklaútÕrmaya yönelik müdahale önerileri geliútirilmiútir. Oturumlar neticesinde bölgeye iliúkin yapÕlan de÷erlendirmeler aúa÷Õda verilmiútir.

KatÕlÕmcÕlarÕn Bölgenin Fiziksel Özelliklerine Yönelik De÷erlendirmeleri ÇalÕútay kapsamÕna giren konut alanÕnÕn fiziksel özelliklerinin de÷erlendirildi÷i oturumda, körfeze hâkim bir tepe üzerinde konumlanmasÕ nedeniyle sahip oldu÷u kent manzarasÕ, topografyanÕn yarattÕ÷Õ bakÕ noktalarÕ ve hâkim rüzgâra açÕk oluúu bölgenin en olumlu özelli÷i olarak de÷erlendirilmiútir. OsmanlÕ döneminde konut dokusu olarak geliúmiú bölgenin dar sokak kurgusunun bütüne iliúkin ipucu vermemesi nedeniyle, alanda dolaúmanÕn sürprizlerle dolu oldu÷u, farklÕ nitelikte mekânlar ve yapÕlar ile karúÕlaúma ihtimali barÕndÕrdÕ÷Õ, bu özellikleri ile bölgenin deneyim sa÷layan bir niteli÷e sahip oldu÷u belirtilmiútir. Antik Smyrna AgorasÕ, Antik Tiyatro ve Kadifekale gibi arkeolojik kültür mirasÕnÕn, son derece zengin ve nitelikli OsmanlÕ konut mimari örneklerinin, doku zenginli÷inin, tarihin izlerinin katman katman okunuyor oluúunun, özetle barÕndÕrdÕ÷Õ tarihi ve kültürel mirasÕn, bölgenin stratejik olarak faydalanÕlmasÕ gereken olumlu bir özelli÷i oldu÷u vurgulanmÕútÕr. Bunun yanÕ sÕra kent merkezine son derece yakÕn oluúu, Hatuniye, KemeraltÕ ÇarúÕsÕ ve Basmane gibi merkezler ile yürüyüú mesafesinde iliúkileniyor olmasÕ, yine bölgenin olumlu özelliklerinden biri olarak ifade edilmiútir. Konut alanlarÕnÕn fiziksel özelliklerinin de÷erlendirildi÷i oturumda, bölgedeki olumsuz koúullar da de÷erlendirilmiú, tarihi niteli÷e sahip yapÕlarÕn bakÕmsÕzlÕk nedeniyle eskimiú olmalarÕ, birço÷unun yÕkÕlmÕú birço÷unun da yÕkÕlmanÕn eúi÷ine gelmiú olmasÕ en önemli sorun olarak ortaya konmuútur. Bu de÷erlendirmeyi ikinci sÕrada, alana geç dönemde inúa edilen ruhsatsÕz yapÕlar, ruhsatlÕ olsa da dokuya uyumsuz yapÕlarÕn ve yüksek gabarili yapÕlarÕn yarattÕ÷Õ görsel olumsuzluklar izlemiútir. Bölgeye toplu taúÕma araçlarÕ ile ulaúÕmÕn zor oldu÷u, otopark alanlarÕnÕn yetersizli÷i nedeniyle araçlarÕn zaten dar olan sokaklarÕ iyice darlaútÕrdÕ÷Õ ve bu nedenle trafi÷in gün boyu sorunlu oldu÷u, topo÷rafik nedenlerle, yaya 14

ulaúÕmÕnÕn son derece zor oldu÷u ifade edilmiútir. SÕkÕúÕk ve organik bir düzene sahip alan bölge içerisinde yeúil alanlarÕn yok denecek kadar az oldu÷u, aydÕnlatmanÕn yetersiz oldu÷u, bu nedenle gece saatlerinde tekinsizlik yaúandÕ÷Õ belirtilmiútir. SokaklarÕn darlÕ÷Õ nedeniyle atÕk yönetiminin sorunlu oldu÷u, sokaklarÕn kirlili÷i, özellikle yaz aylarÕnda bölgede kötü koku gibi olumsuzluklarÕn yaúandÕ÷Õ ve di÷er altyapÕ yetersizlikleri vurgulanmÕútÕr. økiçeúmelik Caddesi’nin, Havralar Bölgesi ve KemeraltÕ çarúÕsÕ gibi ticari alanlar ile bölgenin iliúkisini zayÕflatÕyor olmasÕ da bölgenin fiziksel ölçekte olumsuz özellikleri arasÕnda sayÕlmÕútÕr. BunlarÕn yanÕ sÕra az sayÕda park, meydan gibi kamusal alanlarÕn tanÕmsÕzlÕk, kentsel donatÕ eksikli÷i gibi nedenlerle kullanÕlmadÕ÷Õ ifade edilmiútir. ÇalÕútayda katÕlÕmcÕlara, alanda en çok hangi yerleri bir araya gelmek amaçlÕ tercih ettikleri sorulmuútur. Bu soruya en yüksek oranda verilen yanÕt; kÕna gecesi, dü÷ün, nevruz kutlamalarÕ gibi etkinlikler özelinde meydanlar ve yÕkÕlmÕú yapÕlarÕn bulundu÷u boúluklar olmuútur. Bunu çocuklar tarafÕndan oyun alanÕ olarak kullanÕlan sokaklar izlemiútir. Mahalle ölçe÷inde iletiúim ve sosyalleúme alanÕ olarak ön plana çÕkan bir di÷er yer, a÷ÕrlÕklÕ olarak kadÕnlar ve çocuklar tarafÕndan kullanÕlan konut önleri olmuútur. BunlarÕn yanÕ sÕra Kadifekale’ye yakÕn konumlanan seyir tepesi ve erkek nüfus tarafÕndan yo÷un kullanÕlan kÕraathaneler belirtilen di÷er toplanma noktalarÕdÕr. Bu bölümde çalÕútay katÕlÕmcÕlarÕ tarafÕndan özellikle vurgulanan bir di÷er husus, bölge içerisinde çok sayÕda terk edilmiú konut yapÕsÕnÕn bulundu÷u ve bu yapÕlarÕn düúük gelir grubu kentliler, göçmen ve mülteciler özelinde bir çekim oluúturdu÷u yönündedir. Bu konutlarÕn bir kÕsmÕnÕn yasal kiracÕlÕk yoluyla kullanÕma sunuluyor olmasÕnÕn yanÕ sÕra, bir kÕsmÕnÕn da yasadÕúÕ yöntemlerle iúgal edildi÷i ifade edilmiútir. Yöneltilen soru kapsamÕna tam olarak oturmasa da, bölge kullanÕcÕlarÕna iliúkin temel bir problemi, planlÕ olarak ele alÕnmasÕ ve çözüm üretilmesi gereken bir durumu tanÕmlÕyor olmasÕ ve bölgenin dezavantajlÕ bazÕ kesimler için barÕnma olana÷Õ sunan bir kentsel alan niteli÷i taúÕdÕ÷ÕnÕ ortaya koymasÕ açÕsÕndan önemlidir.2 ÇalÕútay katÕlÕmcÕlarÕna konut dÕúÕ mekânsal ihtiyaçlarÕn ne oldu÷u sorulmuú ve en yüksek oranda talep çocuklara yönelik oyun alanlarÕ olarak ortaya çÕkmÕútÕr. Bunu park ve yeúil alanlar ile bölgede yaúayan kadÕn nüfusa yönelik ortak üretim alanlarÕ izlemiútir. Spor 2

Bu çalÕúmanÕn konusu alan ile direk iliúkili Oteller Bölgesi ve Anafartalar Caddesi 2. Etap Bölgesinin ele alÕndÕ÷Õ bir önceki operasyon planÕnda, bölge ile göç yoluyla ya da mülteci olarak iliúkilenen kullanÕcÕlara yönelik kapsamlÕ sosyal ve kültürel destek sunulmasÕ amacÕyla çeúitli öneriler geliútirilmiútir. DetaylÕ bilgi için bknz: Kutlu, H. G. (2015). Oteller Bölgesi, Havralar Bölgesi, Anafartalar Caddesi 2. Etap Bölgesi Operasyon PlanlarÕ. øzmir: ø.B.B. øzmir Tarih Proje Merkezi YayÕnlarÕ.

alanlarÕ ve otopark bölgede oluúturulmasÕ talep edilen di÷er kentsel mekân düzenlemeleri olarak ön plana çÕkmÕútÕr. økinci oturumda gerçekleútirilen haritalama çalÕúmasÕnda, alan içerisinde yer alan Agora, Tiyatro ve Kadifekale birinci derece arkeolojik sit alanlarÕ, tarihi ve kültürel de÷er taúÕyan sa÷lam ya da yÕpranmÕú birçok tek yapÕ ile sosyal ihtiyaçlara yönelik iúlev gören bazÕ yapÕ ve alanlar, katÕlÕmcÕlar tarafÕndan bölgenin canlanmasÕ, ziyaret edilebilirli÷inin artmasÕna yönelik tetikleyici olabilecek potansiyel yerler olarak ifade edilmiútir. Bu yapÕ ve alanlar Resim 8’de verilen potansiyel haritasÕnda gösterilmektedir. økinci oturumda ayrÕca, katÕlÕmcÕlardan bölgenin canlanmasÕnda etkili olabilecek yeni iúlevlerin neler olabilece÷i ve nerede hayata geçirilebilece÷ine yönelik düúüncelerini paylaúmalarÕ istenmiútir. KatÕlÕmcÕlar tarafÕndan bu çerçevede yapÕlan de÷erlendirmelerde dört temel öneri ön plana çÕkmÕútÕr. Üzerinde en çok ortaklaúÕlan öneri alan içerisinde mevcut büyük ölçekli ve tarihi niteli÷i olan bazÕ yapÕlarÕn sosyal ve kültürel iúlevler do÷rultusunda kullanÕma kazandÕrÕlmasÕ olmuútur. Bir di÷er öneri, tarihi niteli÷e sahip yapÕlarÕn yeniden iúlevlendirilmesi ve dokuya uyumsuz yapÕlarÕn eliminasyonu ve dokuya uyumlu olarak yeniden üretimi yoluyla bölgeye turizme yönelik ticari konaklama iúlevinin getirilmesidir. Antik Smyrna AgorasÕ ve Kadifekale arasÕnda bir geçiú niteli÷i taúÕyan bölge içerisinde yer alan tarihi akslarÕn üzerinde farklÕ sunumlar do÷rultusunda ticari iúlevlerin konumlandÕrÕlmasÕ önerilmiútir. Ticari aktivite artÕúÕnÕ sa÷larken bölgenin doku niteli÷inin korunmasÕnÕn önemi üzerinde durulmuútur. Ticari aktivitelerin sadece turizm odaklÕ de÷il, bölgenin kentin geri kalanÕ ile sosyal ve ekonomik ba÷larÕnÕn güçlendirilmesini sa÷layacak bir çerçeve içerisinde ele alÕnmasÕnÕn gereklili÷i vurgulanmÕútÕr. Bölgenin hâlihazÕrda barÕndÕrdÕ÷Õ, midye, Mardin çöre÷i, boyoz gibi bazÕ ticari sunumlarÕn bu anlamda de÷erli oldu÷u ifade edilmiútir. øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan gerçekleútirilen kamulaútÕrmalar neticesinde boúalan alanlar ile arazi ve kullanÕm koúullarÕnÕn izin verdi÷i di÷er noktalarda uygun iúlevler ile desteklenmiú bakÕ noktalarÕ, seyir teraslarÕ oluúturulmasÕ da geliútirilen bir di÷er öneridir.

KatÕlÕmcÕlarÕn Bölgenin Sosyal YapÕsÕna Yönelik De÷erlendirmeleri ÇalÕútay kapsamÕna giren konut bölgesinin sosyal yapÕsÕnÕn de÷erlendirildi÷i oturumda, bölgenin çok kültürlü, çok kimlikli, heterojen yapÕsÕnÕn bir renk ve zenginlik oldu÷u vurgulanmÕútÕr. Göçmen nüfusun a÷ÕrlÕklÕ oldu÷u bölgede geleneksel mahalle özelliklerinin devam etti÷i, komúuluk iliúkilerinin güçlü oldu÷u belirtilmiútir. Olumlu bu özelliklerinin yanÕ sÕra; bölge kullanÕcÕlarÕn büyük oranda düúük gelirlilerden oluútu÷u, bu nedenle ekonomik sorunlarÕ oldu÷u ifade edilmiútir. Bölgenin içine kapalÕ bir iúleyiúe sahip oldu÷u, kentin merkezinde konumlanmasÕna ra÷men, sosyal olarak çevresi ile tek yönlü bir iliúkisi oldu÷u, bölgenin kente açÕlamadÕ÷Õ; bu nedenle de özellikle kültürel anlamda sahip oldu÷u potansiyelin hayata geçirilemedi÷i belirtilmiútir. Sosyal yapÕnÕn de÷erlendirildi÷i oturumda kullanÕcÕlara, kültür varlÕklarÕnÕn sosyal ve ekonomik yaúantÕya ne tür bir katkÕ sa÷layabilece÷i sorulmuútur. KatÕlÕmcÕlarÕn büyük bir ço÷unlu÷u, turizme yönelik ticari faaliyetlerin aile ekonomisine katkÕ sa÷layabilece÷ini, alan kullanÕcÕlarÕnÕn gerek bölgenin iyileútirilmesine yönelik gerçekleútirilecek restorasyon faaliyetlerinde iú gücü olarak, gerekse ticari müesseselerde iúletmeci ya da çalÕúan olarak bir istihdam edilebilece÷ini ifade etmiútir. Turizmin bölgedeki sosyal yapÕnÕn geliúmesinde çok elzem oldu÷u, bölgeye yatÕrÕmÕ çekece÷i ve canlanmanÕn ilk etapta bölge kullanÕcÕlarÕnÕn yararÕna olaca÷Õ belirtilmiútir. Ancak, turizmi canlandÕrmaya yönelik alÕúÕlagelmiú stratejilerin bu bölge için geçerli olamayabilece÷i, bölgenin sosyal hassasiyetlerinin önemle dikkate alÕnmasÕ, iúlev de÷iúikliklerinin mevcut yaúantÕ ile uyumlu tespit edilmesinin gereklili÷i üzerinde durulmuútur. Bölgede yaúanacak de÷er artÕúÕnÕn, arsa ve konut fiyatlarÕnÕn aúÕrÕ yükselmesinin, mevcut kullanÕcÕ profilini zor durumda bÕrakabilece÷i, bu nedenle fiziksel iyileúmenin, sosyal iyileúme ile birlikte kontrollü bir úekilde gerçekleúmesinin önemi vurgulanmÕútÕr. Bölge kullanÕcÕlarÕnÕn mevcut tarihi ve kültürel de÷erler özelinde yeterince bilgi sahibi olmadÕklarÕ, bu konu özelde bir farkÕndalÕk yaratÕlmasÕnÕn gerekli oldu÷u, kültürün tüm toplumun ortak mirasÕ oldu÷u algÕsÕnÕn, toplumsal gerilimler yaúanmadan bölgenin dÕúa açÕk bir yapÕ geliútirilmesinde etkili olabilece÷i belirtilmiútir. Mekânsal nitelik artÕúÕnÕn, konfor koúullarÕnÕn yükseltilmesinin sosyal yapÕyÕ olumlu etkileyece÷i ifade edilmiútir.

KatÕlÕmcÕlar tarafÕndan, alan içerisinde çocuklara yönelik kentsel donatÕlarÕn olmadÕ÷Õ, e÷itim tesislerinin yetersiz ve niteli÷inin düúük oldu÷u, sa÷lÕk tesislerinin yetersiz oldu÷u vurgulanmÕútÕr. Alanda sosyal yapÕyÕ destekleyecek yeni servis ve etkinliklerin neler olabilece÷i sorulmuú, bu soruya verilen cevaplar arasÕnda iki konu ön plana çÕkmÕútÕr. BunlarÕn ilki çocuk ve gençlere yönelik sosyal ve kültürel donatÕlarÕn bölge içerisinde oluúturulmasÕ, ikincisi ise istihdama yönelik kurslarÕn açÕlmasÕ ve ilgili di÷er önlemlerin alÕnmasÕdÕr. Yerel üreticilere satÕú ve sunum e÷itimleri verilmesi, yöresel mutfak ürünlerinin pazarlanmasÕna dönük geliútirici faaliyetlerin örgütlenmesi, saz yapÕmÕ zanaatkârlarÕna yönelik programlar oluúturulmasÕ ve yapÕ zanaatÕ (taú örme, ahúap, alçÕ, demir vb.) e÷itimlerinin organize edilmesi önerilmiútir. BunlarÕn yanÕ sÕra bölge halkÕna Türkçe ve yabancÕ dilde e÷itim verilmesi ile kadÕnlarÕn toplumsal yaúam içerisindeki rolünün artÕrÕlmasÕna yönelik çalÕúmalar yapÕlmasÕ do÷rultusunda öneriler gelmiútir. Bölgeye özel, yerel bazÕ becerilerin mevcut oldu÷u, özellikle erkeklerin kuúçuluk, kadÕnlarÕn ise i÷ne oyasÕnda çok yetkin olduklarÕ, bu becerilerin bölgenin sosyal yapÕsÕnÕn geliúmesine yarayacak bir katma de÷ere dönüútürülmesinin mümkün oldu÷u belirtilmiútir. økinci oturumda yürütülen haritalama çalÕúmasÕnda, bölgedeki sosyal yaúam için önem taúÕyan yerler özelinde iúaretlenen noktalar, fiziksel çevreye yönelik masada, bölgenin canlanmasÕ, ziyaret edilme potansiyelinin artmasÕna yönelik tetikleyici olabilecek potansiyel yerlere iliúkin tespit edilen noktalar ile neredeyse birebir örtüúmektedir (Resim 7). GecekondulaúmanÕn yo÷un oldu÷u alanlar ile asayiú sorunlarÕ oldu÷u ifade edilen, terk edilmiú yapÕlar, depolar, metruk binalar ve bazÕ kontrolsüz boúluklar, sorunlu alanlar olarak belirtilmiútir. Son oturumda, katÕlÕmcÕlara, alanda nasÕl bir sosyal yaúam çevresi hayal ettikleri ve bu do÷rultuda atÕlacak adÕmlarÕn neler olmasÕ gerekti÷i sorulmuútur. Bölgenin sosyo-kültürel yapÕsÕnÕn geliúmesi için büyük ölçekli kültürel yatÕrÕmlarÕn; mahalle ölçe÷inde mikro sosyal projeler ile birlikte ele alÕnmasÕ önerilmiútir. YatÕrÕmlarÕn bölge kullanÕcÕlarÕn ma÷duriyetine yol açmayacak úekilde ele alÕnmasÕ, bölgenin yerel halk ile beraber geliúmesi, müdahalelerin, çok etnili, çok kültürlü, heterojen sosyal yapÕya entegrasyonunun önemi vurgulanmÕútÕr. Bölge genelinde soylulaútÕrmaya (gentrification) dönük yaklaúÕmlarÕn mevcut kullanÕcÕ profilini bölgeyi terk etmeye zorlayaca÷Õ belirtilmiú, bu konuda son derece dikkatli olunmasÕ 18

gerekti÷inin altÕ çizilmiútir. Bu nedenle sosyolojik yapÕnÕn çok iyi analiz edilmesinin, sivil toplum kuruluúlarÕ, yerel yönetimler, üniversiteler ve ilgili tüm aktörlerle odak çalÕúmalar yapÕlmasÕnÕn faydalÕ olaca÷Õ ifade edilmiútir. FarklÕ profillere uygun ticari sunum biçimlerinin bölgenin mevcut dinamikleri aracÕlÕ÷Õyla geliútirilmesinin hem turizmi güçlendirece÷i hem de mevcut kullanÕcÕlarÕn ekonomik düzeylerinin iyileúmesine katkÕ koyarak süreklili÷ini sa÷layabilece÷i belirtilmiútir. Bölgeye yönelik canlandÕrma stratejilerinde, ticaret-konut-turizm özelinde tüm sosyoekonomik sÕnÕflardan kullanÕcÕlarÕn hedeflenmesinin gerekli oldu÷u ifade edilmiútir.

Ba÷lantÕlar/ Rotalar/ DolaúÕm/ UlaúÕm ÇalÕútay kapsamÕnda, bölgenin barÕndÕrdÕ÷Õ tarihi ve kültürel de÷erler ba÷lamÕnda kent genelinde sahip oldu÷u çekim ve yerli - yabancÕ turizm potansiyelini ortaya çÕkarmaya ve geliútirmeye yönelik iç ve dÕú ba÷lantÕlar, gezi rotalarÕ, bölgenin yaya ve araç odaklÕ ulaúÕm alternatifleri ayrÕntÕlÕ olarak de÷erlendirilmiútir. KatÕlÕmcÕlar tarafÕndan ilk olarak bölge içerisinde ba÷lantÕ ve rotalara altlÕk oluúturabilecek alanlar, sokaklar, tarihi niteli÷i ve anÕtsal de÷eri olan yapÕlar detaylÕ olarak listelenmiútir. Tespitler; arkeolojik miras, kamusal yapÕlar, sivil mimari örnekleri, nitelikli doku ve sokaklar baúlÕklarÕ altÕnda derlenmiútir (Resim 35). Fiziksel yapÕya iliúkin bu tespitlerin yanÕ sÕra katÕlÕmcÕlar ayrÕca, bölgeye dair bilinen hikâyeleri, efsaneleri, bölgede yaúayan veya yaúamÕú olan önemli kiúileri; antik dönem, dini ve sivil baúlÕklarÕ altÕnda mekân ile iliúkili olarak listelemiúlerdir (Resim 36). ArdÕndan katÕlÕmcÕlardan ilk aúamada tanÕmladÕklarÕ noktalara eriúimde ve gündelik yaúamlarÕnda çeúitli amaçlarla yo÷un olarak kullandÕklarÕ arterler üzerinde bizzat deneyimledikleri problemleri tanÕmlamalarÕ istenmiútir. YapÕlan de÷erlendirmede öncelikli olarak, konut bölgesi niteli÷indeki alanda, otopark eksikli÷i nedeniyle araç sahiplerinin araçlarÕ park edebilecekleri tanÕmlÕ noktalar olmadÕ÷Õ, araçlarÕn yollara park edilmek zorunda oldu÷u, bunun da zaten dar sokaklardan oluúan organik konut dokusu içerisinde eriúim olanaklarÕnÕ olumsuz etkiledi÷i belirtilmiútir. Üzerinde yüksek oranda fikir birli÷ine varÕlan di÷er sorunlar; yetersiz aydÕnlatma nedeniyle gece yaya eriúiminin zor oldu÷u ve ziyaretçilere yönelik olarak yönlendirme tabelalarÕnÕn eksikli÷i olmuútur. Tespit edilen bir di÷er problem, bölgede arazinin e÷imli olmasÕ nedeniyle çok fazla yokuúlu yol oldu÷u, bu durumunda yaya eriúimini çok zorlaútÕrÕyor 19

Resim 7. Potansiyel HaritasĂ&#x2022;

olmasÕdÕr. Bölge içerisinde umumi tuvalet bulunmamasÕ da bir sorun olarak tanÕmlanmÕútÕr. AyrÕca, hâlihazÕrda yüksek oranda ziyaret edilen Kadifekale, Antik Tiyatro ve Antik Smyrna AgorasÕ gibi birinci derece arkeolojik sit alanlarÕna araç ile eriúimin problemli oldu÷u, tur otobüsleri için elveriúli bekleme noktalarÕnÕn bulunmadÕ÷Õ belirtilmiútir. økinci oturumda katÕlÕmcÕlardan, bölge içerisinde gündelik yaúamlarÕnda yo÷un olarak kullandÕklarÕ arterleri harita üzerine iúlemeleri istenmiútir. Belirtilen arterler Resim 8’de verilmektedir. Harita çalÕúmasÕnda son olarak katÕlÕmcÕlardan ziyaretçilere yönelik rotalar oluúturmalarÕ istenmiútir. Önerilen rotalar Resim 9’da verilmektedir. Son oturumda katÕlÕmcÕlar tarafÕndan, ilk iki oturumda yapÕlan tespitler neticesinde bölgenin eriúim-dolaúÕm olanaklarÕnÕ ve ziyaret edilme potansiyelini artÕrmaya dönük öneriler geliútirilmiútir: Bu öneriler aúa÷Õda listelenmiútir: 1. Mevcut

ba÷lantÕlarÕn

iyileútirilmesi

geliútirilmesi,

çevre

ile

iliúkilerinin

güçlendirilmesi, 2. FarklÕ temalarÕ kapsayacak úekilde ve farklÕ uzunluklarda yeni tarih ve kültür rotalarÕnÕn tanÕmlanmasÕ, 3. Bölge kullanÕcÕlarÕ ve ziyaretçilere yönelik olarak araç trafi÷i ve otopark sorunlarÕna yönelik kalÕcÕ çözümler geliútirilmesi, 4. Arazi koúullarÕna ba÷lÕ olarak yaya eriúimi kolaylaútÕrÕcÕ ve engelli eriúimine olanak sa÷layan çözümler geliútirilmesi, 5. Tematik güzergâhlarda fiziki yapÕnÕn iyileútirilmesi, mekân kalitesinin yükseltilmesi, düúük nitelikli ve dokuya uyumsuz yapÕlarÕn eliminasyonu, 6. Tematik güzergâhlarda ticari fonksiyonlarÕn (çay bahçesi, kafeterya, el sanatlarÕ üretim atölyeleri, satÕú birimleri, sanat galerileri,

yerel mutfak sunumlarÕ vb.)

canlandÕrÕlmasÕnda yerel halkÕn beceri ve katÕlÕm olanaklarÕnÕn gözetilmesi, 7. Elveriúli alanlarÕn manzara ve tarihi dokuya yönelik seyir terasÕ ve dinlenme noktasÕ olarak düzenlenmesi, bu do÷rultuda gerekli kentsel donatÕlarÕn oluúturulmasÕ, 8. Arkeolojik kazÕ çalÕúmalarÕnÕn bir etkinlik olarak izlenmesine olanak verecek düzenlemeler yapÕlmasÕ, 9. Dokuya uyumlu toplu taúÕma araçlarÕnÕn geliútirilmesi (Minibüs- dolmuú vb.), 10. Bölgede bisiklet kullanÕmÕna izin verecek düzenlemelerin yapÕlmasÕ.

ÇalÕútay neticesinde elde edilen veriler do÷rultusunda hazÕrlanan operasyon planÕ raporun ilerleyen bölümünde aktarÕlmaktadÕr. 21

Resim 8. Yoรทun Kullanร lan Arterler

Resim 9. Ziyaretรงilere Yรถnelik ร nerilen Rotalar

Operasyon PlanĂ&#x2022;

Operasyon PlanÕnÕn Genel Kurgusu Bu bölümde çalÕútay aracÕlÕ÷Õyla elde edilen ve belli bir sistematik içerisinde de÷erlendirilen veriler do÷rultusunda hangi müdahalelerin nerede gerçekleútirilece÷inin ayrÕntÕlarÕnÕ içeren operasyon planÕ aktarÕlmaktadÕr. Operasyon planÕ kapsamÕnda önerilen projeler alt bölgeler içerisinde yer alan tüm parselleri kapsamamaktadÕr. TasarÕm strateji raporunda önerilen stratejik yönelimler ile de iliúkili senaryolar do÷rultusunda alt bölgelerde bir canlanma ve sa÷lÕklaúmayÕ tetikleyebilecek ölçüde müdahale önerisi geliútirilmiútir. Operasyon planÕ kapsamÕ dÕúÕnda kalan di÷er parsellerin, operasyonlar neticesinde geliúecek dinamikler aracÕlÕ÷Õyla kendili÷inden, piyasa mekanizmalarÕ yardÕmÕyla iúlev kazanaca÷Õ veya mevcut iúlevini devam ettirece÷i öngörülmüútür. Operasyon planlarÕ altÕ aúamalÕ olarak kurgulanmÕútÕr:

Bölgede baúarÕlmak istenenler ÇalÕútayÕn birinci ve ikinci oturumlarÕnda katÕlÕmcÕlar tarafÕndan, bölgelerin temel nitelikleri, sahip oldu÷u de÷erler, güçlü ve zayÕf yanlarÕ ortaya konmuútur. Bu bulgulardan hareketle, operatif faaliyetlerin hangi hedefler do÷rultusunda úekillenece÷i ve operasyon tamamlandÕ÷Õnda bölgede nelerin baúarÕlmasÕ gerekti÷inin çerçevesi çizilmiútir.

Birden fazla ünitenin tümü için gerçekleútirilecek operasyonlar Alt bölgelerde kalÕcÕ bir iyileúme, canlanma ve sa÷lÕklaúma elde edebilmek için, sadece parsel ölçe÷inde noktasal müdahaleler ile yetinmek yeterli olmayacaktÕr. Özellikle mevcut dinamiklerin etkin olamamasÕ nedeniyle boúalmÕú ve çöküntü alanÕ niteli÷i arz eden bölgelerde, belli bir senaryo dâhilinde birden fazla yapÕ ve/veya alanÕ kapsayan operasyonlara ihtiyaç vardÕr. Bu nitelikte operasyonlarÕn, belli bir faaliyeti bölge ölçe÷inde etkin kÕlacak úekilde sÕçratmasÕ, kurumsal çerçevede bir örgütlenme düzenine sahip olmasÕ ve uygulandÕklarÕ bölgede tasarÕm ürünü olarak ortaya çÕkmalarÕ beklenmektedir. Operasyon planÕnÕn bu aúamasÕnda, çalÕútay neticesinde ortaya çÕkan bulgular ve øzmir Tarih Projesi’nin stratejik yönelimleri ile iliúkili olarak bölgenin mevcut nitelikleri üzerinde yükselen ve/veya yeni nitelikler edinmesini amaçlayan, alan ölçe÷inde etkili olabilecek düzeyde operasyonlar yer alacaktÕr.

Mikro operasyonlar Bölgeler içerisinde tarihi niteli÷i ile öne çÕkan bir binanÕn belli bir iúlevde restore edilerek kullanÕma kazandÕrÕlmasÕ veya kamusal niteli÷e sahip bir kentsel boúlu÷un sa÷lÕklaútÕrÕlarak kullanÕm potansiyelinin artÕrÕlmasÕ gibi birçok öneri geliútirilmiútir. Bunlar operasyon planÕnda mikro operasyonlar olarak de÷erlendirilmiútir. Mikro operasyonlarda iúlevlendirmenin bölgenin geliúim ve canlandÕrma senaryosuna uygun olarak belirlenmesine özen gösterilmiútir.

Bölgenin tümü için gerçekleútirilmesi gereken operasyonlar KatÕlÕmcÕlar tarafÕndan ayrÕca; aydÕnlatma problemlerinin giderilmesi, güvenli÷in sa÷lanmasÕ, ulaúÕm ve trafik problemlerine dönük çözümler üretilmesi gibi yenileme alanÕnÕn bütününe genellenebilecek ve ilgili kamu kurumlarÕnÕn (belediyeler, emniyet, altyapÕ kurumlarÕ vb.) sorumluluk alanÕna iúaret eden öneriler geliútirilmiútir. TanÕmlanan operasyonlar bu nitelikte projelerden oluúmaktadÕr.

ørdeleme Bu aúamada, operasyon planÕnÕn ilk aúamasÕnda kararlaútÕrÕlan baúarÕlmak istenen durumlarÕn, birden fazla ünitenin tümü için gerçekleútirilmesi gereken operasyonlar, mikro operasyonlar ve bölgenin tümü için gerçekleútirilmesi gereken operasyonlar aracÕlÕ÷Õyla gerçekleútirilip gerçekleútirilmedi÷inin irdelemesi yapÕlacaktÕr. ørdeleme neticesi olumlu olursa tüm önerilerin koruma amaçlÕ imar planÕna uygunluk durumlarÕ kontrol edilecek ve gerekli olmasÕ durumunda uygulama aúamasÕna geçebilmek üzere plan revizyonlarÕ gerçekleútirilecektir. ørdeleme neticesinde üç ayrÕ aúamada önerilen operasyonlarÕn baúarÕlmak istenen durumlarÕ sa÷layamadÕ÷Õ tespit edilirse, önceki aúamalara dönülerek istenen durumlarÕ baúarmak için yeni proje önerileri geliútirilecektir. Üç aúamada önerilen farklÕ ölçekte operasyonlarÕn bu çerçevede irdelenmesi, ilgili tüm aktörlerin katÕlÕmÕnda düzenlenecek diyalog konferansÕnda gerçekleútirilecektir. Diyalog konferansÕ neticesinde uzlaúma ve söz verme süreci tamamlanmÕú olacaktÕr.

øzleme Söz

verme

sürecinin

tamamlanmasÕnÕn

ardÕndan,

ilgili

aktörler

tarafÕndan

gerçekleútirilecek operasyonlarÕn belli bir sistematik içerisinde izlenmesi, operasyon planÕnÕn altÕncÕ aúamasÕnÕ oluúturmaktadÕr. Bu aúama aynÕ zamanda bir geribildirim süreci olarak iúleyecektir. Sürecin aksamasÕna neden olabilecek detaylar bu aúamada ilgili aktörler tarafÕndan çözüme kavuúturulacaktÕr. Bu nedenle sa÷lÕklÕ bir koordinasyon ortamÕnÕn oluúturulmasÕ ve süreklili÷inin sa÷lanmasÕ son derece önemlidir.

Resim 10. Operasyon PlanÕ øúleyiú ùemasÕ

Bölgede BaúarÕlmak østenenler

M.Ö. 3. yüzyÕldan günümüze kadar bir yerleúim alanÕ olma özelli÷ini korumuú olan bölge içerisinde; Helenistik, Roma, Bizans, OsmanlÕ ve Cumhuriyet Dönemine iliúkin çok sayÕda anÕtsal, dini ve sivil kültür varlÕ÷Õ yer almaktadÕr. Söz konusu kültürel miras günümüzde kÕsmen aktif olarak kullanÕlÕyor olsa da büyük oranda yÕpranmÕú, yanlÕú müdahaleler nedeniyle tahrip olmuú, kimisi de yok olmanÕn eúi÷ine gelmiútir. øzmir Büyükúehir Belediyesi ve Konak Belediyesi baúta olmak üzere, ilgili kurumlar tarafÕndan bölge içerisinde yer alan kültür varlÕklarÕna yönelik, a÷ÕrlÕklÕ olarak kamusal kullanÕma kazandÕrÕlmak üzere koruma ve yaúatma çalÕúmalarÕ yürütülüyor olsa da, bu çalÕúmalar bölgesel ölçekte bir iyileúmenin sa÷lanmasÕ için yeterli olamamakta ve tarihi doku içerisindeki tahribat gün geçtikçe artmaktadÕr. Bölgedeki çok katmanlÕ tarihi ve kültürel mirasÕn korunmasÕ, bir tasarÕm bütünlü÷ü içerisinde canlandÕrma stratejilerine uygun iúlevler yüklenerek yaúatÕlmalarÕ ve bölgesel ölçekte bir iyileúmenin sa÷lanmasÕ amaçlanmaktadÕr. Tarihi doku içerisinde do÷al faktörlere ba÷lÕ yÕpranmanÕn yüksek bir hÕzda gerçekleúti÷i göz önüne alÕndÕ÷Õnda, bölgede koruma çalÕúmalarÕ yürüten resmi ve sivil aktörlerin sayÕsÕnÕn artÕrÕlmasÕ, yerel kullanÕcÕlarÕn bu do÷rultuda baúat bir aktör haline getirilmeleri amacÕyla gerekli deste÷in oluúturulmasÕ son derece önemlidir. Bölge içerisinde gerçekleútirilecek çalÕúmalarda, a÷ÕrlÕklÕ olarak düúük gelirlilerden oluúan yerel halkÕn birincil faydalanÕcÕ olarak gözetilmesi, bu do÷rultuda katÕlÕmcÕ çerçevenin proje ve uygulama sürecinin tamamÕnda etkin kÕlÕnmasÕ, canlandÕrmaya yönelik faaliyetlerin bölge kullanÕcÕlarÕ tarafÕndan benimsenmesini ve içselleútirilmesini sa÷layacaktÕr. AyrÕca, aynÕ amaç do÷rultusunda, alan kullanÕcÕlarÕnÕn, bölgenin tarihi ve kültürel önemine iliúkin farkÕndalÕk geliútirmelerini sa÷layacak kapsamlÕ sosyal ve kültürel programlarÕn hayata geçirilmesi gereklidir. Birinci derece arkeolojik sit alanlarÕnÕn dÕúÕnda, tamamÕyla konaklama yapÕlarÕndan oluúan bölge içerisinde, øzmir Tarih TasarÕm Stratejisi Raporu’nda tanÕmlanan ilkeler ile de iliúkili olarak, konaklama iúlevinin iyileútirilerek sürdürülmesi ve toplumun tüm sosyal katmanlarÕna hizmet verebilecek úekilde çeúitlenmesi ve geliúmesi, mevcut kullanÕcÕ profiline yeni kullanÕcÕlarÕn eklemlenmesi amaçlanmÕútÕr. FarklÕ ölçekli yatÕrÕmlar neticesinde yaúanmasÕ muhtemel de÷er artÕúÕndan öncelikle yerel halkÕn faydalanmasÕnÕn sa÷lanmasÕ, bu do÷rultuda gerekli destek ve teúvik mekanizmalarÕnÕn devreye sokulmasÕ önemlidir.

Bölge

içerisinde

çeúitli

amaçlara

hizmet

edebilecek

kamusal

alanlarÕn

yo÷unlu÷unun artÕrÕlmasÕ, bu alanlardaki kentsel donatÕlarÕn katÕlÕmcÕ bir anlayÕúla yerel kullanÕcÕlarÕn görüú ve beklentileri do÷rultusunda oluúturulmasÕ ve tasarÕm dokunuúlarÕ ile kentsel ve mekânsal niteli÷in yükseltilmesi sa÷lanmalÕdÕr. BarÕndÕrdÕ÷Õ arkeolojik kültür katmanlarÕ, doku niteli÷inde OsmanlÕ dönemi sivil ve dini mimari miras aracÕlÕ÷Õyla sa÷ladÕ÷Õ deneyim ile bölge, yüksek oranda ziyaret edilme potansiyeline sahip olmakla beraber, bu potansiyel ortaya çÕkamamakta, içine kapalÕ olarak iúlemektedir. Bölgenin dÕúa açÕk bir nitelik geliútirmesi, gerek kentlinin gündelik aktiviteler aracÕlÕ÷Õyla, gerekse yerli ve yabancÕ turistlerin deneyim odaklÕ olarak bölge ile iliúkilenmeleri sa÷lanmalÕdÕr. Bölgenin çevresi ile kentsel ba÷lantÕlarÕnÕn güçlendirilmesi, doku niteli÷ine zarar vermeden, iúlevsel süreklilikler ve fiziksel düzenlemeler aracÕlÕ÷Õyla geçirgenli÷inin artÕrÕlmasÕ, hâlihazÕrda içe dönük bir nitelik sergileyen bölgenin dÕúa açÕlmasÕnda etkili olacaktÕr. Mevcut durumda bölgede sadece Kadifekale ve Antik Smyrna AgorasÕ ziyaretçi çekmekte, bu ziyaretler a÷ÕrlÕklÕ olarak yabancÕ turistler tarafÕndan tur otobüsleri aracÕlÕ÷Õyla gerçekleúmektedir. KamulaútÕrma çalÕúmalarÕ øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan tamamlanan Antik Tiyatro, yakÕn zamanda baúlayacak kazÕ çalÕúmalarÕ ertesinde bölge içerisinde yeni bir arkeolojik çekim merkezi haline gelecektir. Turizm özelinde son derece etkin çalÕúan bu Kadifekale ve Antik Smyrna AgorasÕ arasÕnda uzanan, tarihi ve kültürel niteli÷i ile yüksek ziyaret edilme potansiyeline sahip konut dokusu, mevcut ziyaretçi trafi÷ine açÕlamamaktadÕr. Konut dokusunun da ziyaret edilebilmesini sa÷lamak amacÕyla, ilk etapta Kadifekale ve Antik Smyrna AgorasÕ arasÕnda yaya odaklÕ dolaúÕm güzergâhlarÕnÕn tanÕmlanmasÕ gerekmektedir. Bu sayede Kadifekale’ye tur otobüsü ile gelen ve tarihi dokuyu üst ölçekten görme úansÕnÕ yakalayan bir ziyaretçi, Antik Smyrna AgorasÕna ulaúmak amacÕyla OsmanlÕ kentsel dokusunu yaya olarak deneyimleyebilece÷i alternatif bir rotayÕ tercih edebilecektir. Söz konusu ba÷lantÕlarÕn; økiçeúmelik Caddesi, Havralar Bölgesi, KemeraltÕ ÇarúÕsÕ, Hanlar Bölgesi, TasarÕm Atölyesi, Hatuniye, Basmane MeydanÕ, AltÕnpark, Aziz Vukolos Kilisesi vb. çekim noktalarÕ ile iliúki kurabilecek úekilde yatayda ve dikeyde çeúitlenmesi, bölge içerisinde farklÕ tema ve uzunlukta alternatif rotalarÕn oluúmasÕnÕ ve bölgenin farklÕ ilgi ve beklentileri olan çeúitli kullanÕcÕlara açÕlmasÕnÕ sa÷layacaktÕr. Bu úekilde, hâlihazÕrda birinci derece arkeolojik sit alanlarÕ üzerinde yo÷unlaúmÕú olan çekim gücünün bölgenin geneline yayÕlmasÕ mümkün olacaktÕr. 31

Bölgenin tanÕmlandÕ÷Õ úekilde yaya öncelikli dolaúÕm ve eriúime açÕlabilmesini sa÷lamak amacÕyla, co÷rafi koúullarÕn yarattÕ÷Õ engelleri ortadan kaldÕracak, yaya eriúimini özendirecek ve kolaylaútÕracak düzenlemelerin yapÕlmasÕ gerekmektedir. Bunun ötesinde uygun noktalarda duraklama, dinlenme ve seyir amaçlÕ kentsel müdahaleler ve uygun ticari sunumlarÕn entegrasyonu ile söz konusu dolaúÕm güzergâhlarÕ zenginleútirilmelidir. Ticari sunumlarÕn niteli÷ini belirlerken, yerel beceri ve olanaklarÕn da gözetilmesi, düzenlemelerin sosyal yapÕ ile iliúkilenmesini ve bölge kullanÕcÕlarÕn ekonomik koúullarÕnÕn iyileúmesini sa÷layacaktÕr. Bölge içerisinde yer alan arkeolojik kültür katmanlarÕnÕn, uzaktan seyredilen alanlar olmaktan çÕkarak, kent yaúamÕna katÕlmalarÕnÕn sa÷lanmasÕ, yerel halk ve ziyaretçiler için deneyim sa÷layan bir nitelik kazanmalarÕ do÷rultusunda yenilikçi yaklaúÕmlarÕn hayata geçirilmesi amaçlanmaktadÕr. Konaklama amaçlÕ kullanÕlan bölgede, mevcut koúullar ve bölgeye iliúkin dolaúÕm senaryosu ile iliúkili olarak araç ulaúÕmÕ ve toplu taúÕmaya yönelik düzenlemelerin yapÕlmasÕ, doku niteli÷ine uygun alternatif ulaúÕm modellerinin yaratÕlmasÕ ve otopark alanlarÕnÕn tanÕmlanmasÕ bölgenin kentsel niteli÷inin geliúmesini sa÷layacaktÕr.

Birden Fazla Ünitenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

Agora Fora øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan 2003 yÕlÕnda baúlatÕlan “Agora Koruma Geliútirme ve Yaúatma Projesi” kapsamÕnda önemli aúamalar kat edilmiútir. Öncelikle alanÕn 1/1000 ölçekli koruma amaçlÕ planÕ hazÕrlanmÕú ve bu planÕn önerileri do÷rultusunda uygulanan kamulaútÕrma programÕ aracÕlÕ÷Õyla 132 taúÕnmazÕn tapusu alÕnmÕú ve üzerinde konumlanan yapÕlar yÕkÕlmÕútÕr. YÕkÕmlar neticesinde kazÕ alanÕnÕn sÕnÕrlarÕ; batÕda økiçeúmelik Caddesi, kuzeyde MezarlÕkbaúÕ OtoparkÕ, Akhisar Oteli ve so÷uk hava deposu binasÕ, güneyde TarÕk SarÕ Sokak, Agora ParkÕ ve Namazgâh HamamÕ’na dayanmÕútÕr. Daha önce ilgili kazÕ baúkanlÕ÷ÕnÕn Antik Smyrna AgorasÕ’na yönelik olan kazÕ programÕ, Antik Smyrna kentinin idari ve kamusal yapÕlarÕnÕ da kapsayacak úekilde geniúletilmiú ve bu alanlarda gerçekleútirilen çalÕúmalar sonucunda birçok yeraltÕ kültür katmanÕ ortaya çÕkarÕlmÕútÕr. Birinci derece arkeolojik sit alanÕ içerisinde kültür varlÕ÷Õ olarak tescillenmiú üç yapÕ yer almaktadÕr. Bunlar arasÕnda 19. yüzyÕl içerisinde inúa edilmiú olan bir Türk evi, kazÕ evi olarak kullanÕlmak üzere restore edilmiú, 17. yüzyÕla tarihlenen bir Musevi evinin restorasyon çalÕúmalarÕ devam etmektedir. OsmanlÕ döneminde inúa edilmiú ve 16. yüzyÕl sonuna tarihlenen kamusal bir yapÕ olan Namazgâh HamamÕ’nÕn restorasyon çalÕúmalarÕ önümüzdeki günlerde baúlayacaktÕr.

Resim 11. KazÕ Evi olarak restore edilen 19. yüzyÕl Türk konutu

KazÕ alanÕnÕn güvenli÷i sa÷lamak amacÕyla tasarlanan güvenlik duvarÕ tamamlanmÕú, güncel sÕnÕrlara uygun olarak ve ulaúÕm olanaklarÕ gözetilerek, mevcutta kazÕ alanÕnÕn güneyinde konumlanan giriú yapÕsÕnÕn alanÕn kuzeyine taúÕnmasÕ kararlaútÕrÕlmÕú ve kapsamlÕ bir mimari programa ev sahipli÷i yapacak úekilde baúlatÕlan tasarÕm süreci tamamlanmÕútÕr.

Resim 12. Agora Güvenlik DuvarÕ

Tüm bu çalÕúmalar neticesinde Antik Smyrna AgorasÕ kentsel ba÷lam içinde algÕlanÕr kÕlÕnmÕú, büyük ölçüde yeraltÕ kültür katmanÕ ortaya çÕkarÕlmÕú, bunun dolayÕmÕnda Agora’nÕn turizm potansiyeli artÕrÕlmÕú ve en önemlisi Agora ve içinde bulundu÷u KemeraltÕ ve Çevresi kentsel sit alanÕnÕn tarihi ve kültürel önemine yönelik kent genelinde farkÕndalÕk yaratÕlmÕútÕr. Bundan sonraki aúamada, Agora’nÕn kentsel ba÷lam ile iliúkilerinin daha da güçlendirilmesi ve sadece turistlerin de÷il alana yönelik farkÕndalÕk geliútirmiú olan øzmirlilerin de bölgeyi deneyimleme ve yeniden ziyaret etme arzusu duymalarÕnÕ sa÷layacak úekilde çekim yaratacak sunumlarÕn bölge içerisinde oluúturmasÕ amaçlanmÕútÕr. Agora Fora projesi bu do÷rultuda geliútirilmiútir. Proje ile iki temel probleme çözüm getirilmesi amaçlamaktadÕr: 35

1. YÕkÕmlar neticesinde alanÕn kuzeyinde, Agora’ya sÕrt veren kapalÕ bir cephe blo÷u ortaya çÕkmÕútÕr. Bu cephede konumlanan yapÕlarÕn Agora ile iliúki kurabilecek úekilde düzenlenmeleri ve/veya yeniden üretilmeleri gerekmektedir. Bu yapÕlar ile birlikte Agora’nÕn do÷usunda yer alan 943 soka÷Õn üzerinde konumlanan yapÕlarÕn çekim yaratacak ticari, sosyal ve kültürel iúlevler do÷rultusunda ele alÕnmasÕ önerilmektedir. 2. Agora økiçeúmelik Caddesi ile bütünleúmiú olmakla beraber, kuzeyde konumlanan blok cephe arkasÕnda uzanan, KemeraltÕ ÇarúÕsÕ ile Basmane MeydanÕ’nÕ birbirine ba÷layan Anafartalar Caddesi ile güçlü bir iliúki kuramamaktadÕr. Agora’nÕn yeni giriú yapÕsÕ ve tur otobüslerinin park alanÕ 939/1 sokak özelinde güçlü bir ba÷lantÕ yaratacak olmakla beraber, Agora’nÕn çevresine açÕlmasÕnda tek baúÕna yeterli de÷ildir. 940, 941, 942 ve 943 sokaklarÕn Agora ile Anafartalar Caddesi’nin iliúkisini güçlendirecek do÷rultuda ele alÕnmasÕ, ziyaret talebi do÷uracak iúlevler ile desteklenmesi gerekmektedir.

Resim 13. Agora’dan kuzey blok cepheye bakÕú

Kuzey cephede konumlanan MezarlÕkbaúÕ katlÕ otoparkÕ ve Akhisar Oteli, birinci alt bölgeler operasyon planÕ kapsamÕnda ele alÕnmÕútÕ. HâlihazÕrda birinci derece arkeolojik sit alanÕ içerisinde konumlanan MezarlÕkbaúÕ katlÕ otoparkÕnÕn altÕnda yer alan arkeolojik kültür katmanlarÕnÕn korunamamÕú olmasÕ ve bölgenin otopark sorununa büyük ölçüde çözüm getiriyor

olmasÕ

nedeniyle

iúlevsel

süreklili÷inin

sa÷lanmasÕ,

mimari

niteli÷inin

yükseltilmesi, zemin katÕnÕn kültürel ve ticari bir program do÷rultusunda yeniden iúlevlendirilmesi ve çatÕ katÕnÕn ise farklÕ etkinliklere ev sahipli÷i yapabilecek seyir terasÕ niteli÷inde bir kamusal alan olarak düzenlenmesi kararlaútÕrÕlmÕútÕ. Musevi cemaatinin barÕnma kültürünün izlerini günümüze taúÕyan ve örnekleri oldukça azalmÕú bir kortejo yapÕsÕ olan Akhisar Oteli’nin ise yerli ve yabancÕ turistlerin, gençlerin ve tercih edecek di÷er kullanÕcÕlarÕn uygun fiyatlara konaklayabilecekleri bir hostel olarak restorasyonu önerilmiúti. Anafartalar Caddesi økinci Etap Bölgesi ile güneyinde kalan konut dokusunun bir bölümüne yönelik kentsel tasarÕm ölçe÷inde proje geliútirilmesi kapsamÕnda øzmir Büyükúehir Belediyesi, Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi ve TARKEM arasÕnda bir iúbirli÷i sa÷lanmÕútÕr. Söz konusu iúbirli÷i kapsamÕnda geliútirilen proje kapsamÕnda iki odak alana yönelik kentsel tasarÕm kararlarÕ üretilmiútir. Odak alanlardan ilki; kuzeyde Anafartalar Caddesi, batÕda 939 sokak ve katlÕ otopark yapÕsÕ; do÷uda 943 sokak ve güneyde Agora kazÕ alanÕ ile çevrili olan Agora Fora proje alanÕdÕr. Proje alanÕnÕn mevcut arazi kullanÕmÕ Resim 14’de verilmektedir. Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi tarafÕndan geliútirilen proje kapsamÕnda, Agora Fora proje alanÕ içerisinde, ziyaretçilere ve alan kullanÕcÕlarÕna yönelik olmak üzere üç temel makro müdahale kararÕ geliútirilmiútir: 1. Konaklama kullanÕmÕnÕn yayÕlÕmÕ 940, 941, 942 ve 943 sokaklar üzerinde konumlanan kullanÕm dÕúÕ kalmÕú bazÕ yapÕlarÕn konaklama iúlevi do÷rultusunda dönüúmesi, odak alanÕn direk iliúkili oldu÷u Oteller Bölgesi ile bütünleúmesini, Oteller Bölgesi ile Agora arasÕnda Anafartalar Caddesi üzerinden iúlevsel bir süreklili÷in kurulmasÕnÕ ve bu sayede ziyaretçiler özelinde çekim gücünün artmasÕnÕ sa÷layacaktÕr. Yürürlükte olan koruma amaçlÕ imar planÕ da bu kullanÕm biçimini desteklemektedir. Alan içerisinde mimari özellikleri dolayÕmÕnda, konaklama yapÕsÕ olarak dönüúmeye elveriúli birçok tarihi yapÕ konumlanmaktadÕr.

Resim 14. Agora Fora proje alanÕ mevcut arazi kullanÕmÕ3

Tarih øle Diyalog: Anafartalar, Agora, AltÕnordu. øzmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2.Etap ve 1.Halka Konut Dokusu’nun Bir Bölümünün Operasyon PlanÕna Yönelik Ön Proje Raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi, A÷ustos 2015, s. 77.

Konaklama kullanÕmÕnÕn yayÕlÕmÕnda, farklÕ kullanÕcÕ profillerine hitap edebilecek bir çeúitlenmenin gözetilmesi, tasarÕm stratejisi raporu ve Oteller Bölgesi’nin ele alÕndÕ÷Õ bir birinci alt bölgeler operasyon planÕnda da hedeflendi÷i úekilde dengeli bir toplumsal yapÕnÕn bölge içerisinde geliúmesini sa÷layacaktÕr. Söz konusu yeniden iúlevlendirmenin, zemin katlarda farklÕ ilgi alanlarÕna hitap edebilecek ticari fonksiyonlarla birlikte ele alÕnmasÕ (art-shop, antikacÕ, kafeterya, restoran, meyhane vb.), sokak yaúamÕnda karma bir kullanÕmÕnÕn geliúmesini sa÷layacak ve farklÕ kullanÕcÕlarÕn ziyaretini tetikleyerek bölgenin canlanmasÕna olumlu yönde katkÕda bulunacaktÕr. Antik Smyrna AgorasÕ Ören Yeri, AltÕnpark kazÕ alanÕ gibi arkeolojik alanlarÕn, KadÕ HamamÕ gibi kamusal yapÕlarÕn varlÕ÷Õ bölgenin turizm de÷erini güçlendirmekte ve bu ne çerçevede konaklama iúlevi özelinde tercih edilme potansiyelini artÕrmaktadÕr. 2. Sosyal ve kültürel odaklarÕn güçlendirilmesi Proje kapsamÕnda ikinci makro müdahale kararÕ sosyal ve kültürel odaklarÕn güçlendirilmesi olarak belirlenmiútir. Agora Fora alanÕnÕn yakÕn çevresinde Büyükúehir Belediyesi ve Konak Belediyesi tarafÕndan, bölgede sosyal ve kültürel amaçlara hizmet eden çekim alanlarÕnÕn oluúmasÕnÕ amaçlayan birtakÕm çalÕúmalar gerçekleútirilmiútir. Pazaryeri Mahallesi içerisinde, bölgede önemli bir sosyal aktivite alanÕ olarak ön plana çÕkan AltÕnordu Spor Kulübü Derne÷i yanÕnda hizmete açÕlan øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi bunlarÕn baúÕnda gelmektedir. Bölgenin kentsel ve mimari niteli÷ini iyileútirmek amacÕyla hayata geçirilecek tasarÕm müdahalelerini bölge kullanÕcÕlarÕnÕn katÕlÕmÕnÕ sa÷layarak geliútirmeyi amaçlayan øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi, øzmirlilerin geleneksel konut dokusu ile iletiúime girmelerini sa÷layan önemli bir çekim merkezi haline gelmiútir. Bu alanda hayata geçirilecek iúlevler aracÕlÕ÷Õyla, merkez niteli÷inin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede geliútirilen öneriler operasyon planÕnÕn ilerleyen bölümlerinde aktarÕlacaktÕr. Bir di÷er önemli sosyal odak olan Emir Sultan Türbesi’nin restorasyonu øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan tamamlanmÕútÕr. Hatuniye MeydanÕ, Oteller Bölgesi’nde yer alan Basmane Semt Merkezi, 967 Sokak üzerinde yer alan øzmir Radyo ve Demokrasi Müzesi, PatlÕcanlÕ Yokuúu üzerinde yer alan Agora Semt Merkezi ve bölgede çok sayÕda bulunan kÕraathaneler, sosyal ve kültürel anlamda önem taúÕyan di÷er mekânlardÕr. Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕnda, sosyal ve kültürel iúlevler altÕnda hizmete açÕlmasÕ önerilen, özel proje alanlarÕ da Agora Fora proje alanÕnÕn yakÕn çevresinde konumlanmaktadÕrlar. 39

Birinci alt bölgeler operasyon planÕ kapsamÕnda Agora Fora proje alanÕnÕn kuzey çeperinden geçen Anafartalar Caddesi üzerinde sosyal ve kültürel yaúamÕn canlandÕrÕlmasÕnÕ amaçlayan bazÕ proje önerileri geliútirilmiúti. Bu önerilerin bir kÕsmÕ Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi tarafÕndan geliútirilen proje içerisinde detaylandÕrÕlmÕútÕr. Bunlardan ilki, Hatuniye MeydanÕ’nÕn bir karúÕlaúma, iletiúim ve diyalog alanÕ olarak örgütlenmesi, sosyal ve kültürel iúlevlere ev sahipli÷i yapacak do÷rultuda geliúmesi önerisi do÷rultusunda, meydanÕn batÕ çeperinde bir toplum merkezinin inúa edilmesidir. Geliútirilen projede Meydan ve Toplum Merkezi bir bütün olarak ele alÕnmÕútÕr. Bu do÷rultuda Meydan’Õn do÷al topografyasÕ kotlarla eritilerek 943 Sokak’a ba÷lanmÕú ve Toplum Merkezi bütününde oluúturulan Etkinlik Amfisi ile yeni bir kentsel odak üretilmiútir. Meydan ile aynÕ kotta oluúturulan bu amfi, yapÕnÕn güney çeperinde oluúturulan bir geçit ile Anafartalar Caddesi’ne ba÷lanmÕútÕr. Böylelikle, hazÕrlanan projenin ana mekânÕ olan Etkinlik Amfisi Anafartalar Caddesi ve Hatuniye MeydanÕ ile bütünleúen bir kamusal alan haline getirilmiútir. Zemin katta, etkinlik amfisi dÕúÕnda, aúevi ve kÕraathane gibi kamusal mekânlarÕn yer aldÕ÷Õ yapÕnÕn ikinci katÕ, Toplum Merkezi olarak planlanmÕútÕr. Bölünebilir tek hacimli bir mekân olarak tasarlanan ikinci kat, sivil toplum örgütler, e÷itim kurumlarÕ, idareler tarafÕndan düzenlenebilecek bilgilendirme ve atölye çalÕúmalarÕna olanak sa÷lamaktadÕr.4

Resim 15. Hatuniye MeydanÕ Toplum Merkezi (a.g.e., s. 144)

a.g.e., s. 141

Resim 16. Hatuniye MeydanÕ Toplum Merkezi

Proje kapsamÕnda detaylandÕrÕlan ikinci proje, birinci alt bölgeler operasyon planÕnda, mevcut iúlevini koruyarak mimari niteli÷inin yükseltilmesi ve turizm faaliyetleri ile iliúkili bir programa ev sahipli÷i yapmasÕ kararlaútÕrÕlan MezarlÕkbaúÕ katlÕ otoparkÕdÕr YapÕnÕn yeniden düzenlenmesine yönelik projenin temel hedefleri, zemin kat yaúamÕnÕn güçlendirilmesi ve zemin kat üzerinden Agora kazÕ alanÕ yeni ziyaretçi giriúi ile iliúkilendirilmesi; ziyaretçilere kenti farklÕ bir açÕdan deneyimleme fÕrsatÕ sunan kent terasÕ oluúturulmasÕ ve yapÕnÕn a÷Õr kütle etkisinin parçalanmasÕ olarak belirlenmiútir. Bu hedefler do÷rultusunda yapÕya getirilen öncelikli müdahale, kütle etkisinin yeniden düzenlenmesidir. Cephe dilinin de÷iútirilmesi ile oluúturulan bu müdahale kapsamÕnda yapÕnÕn sabit yükünü arttÕran ve yatay kütle etkisini güçlendiren prekast parapet elemanlarÕ kaldÕrÕlmaktadÕr. YapÕnÕn batÕ tarafÕndaki cephelerinin, geçirgenli÷i yüksek gridal çelik yüzey ile sarÕlmasÕ ve dÕú yüzeydeki yatay taúÕyÕcÕ elemanlar arasÕna yerleútirilecek bu çelik a÷ ile kullanÕm güvenli÷inin sa÷lanmasÕ hedeflenmektedir. YapÕnÕn bir kent terasÕ haline dönüútürülmesi, projenin bir di÷er önceli÷idir. Bu kapsamda oluúturulan panoramik asansörler ile ziyaretçilerin çatÕya ulaúÕmÕnÕn sa÷lanmasÕ, teras katÕnda sunulan ticari hizmetlerin ve kent panoramalarÕnÕn ardÕndan yapÕnÕn güney cephesinde konumlandÕrÕlan yürüyen merdivenler ile sokak kotuna ulaúmalarÕ hedeflenmiútir. Bu senaryo ile bir yandan yapÕya kent terasÕ niteli÷i kazandÕrÕlmakta, öte yandan önerilen 41

mimari düzenleme ve elemanlar ile yeni bir kent imgesi yaratÕlmaktadÕr. YapÕnÕn zemin kat kullanÕmÕnÕn güçlendirilmesi ve sokak yaúamÕ ile iliúkilendirilmesi projenin bir di÷er hedefidir. Bu kapsamda önerilen yapÕnÕn düúey sirkülâsyon hattÕnÕn do÷u bölümünde konumlanan ve Anafartalar Caddesi’ni Agora kazÕ alanÕna ba÷lama fÕrsatÕ sunan geçidin güçlendirilmesi planlanmÕútÕr. Bu do÷rultuda, geçidin batÕ bölümündeki ticari kullanÕmlar büyük ölçüde korunmuú, ancak geçide cephe veren birimlere do÷u cephelerinden de eriúim alma imkânÕ sa÷lanmasÕ önerilmiútir. Geçidin do÷u bölümündeki mekânsal kurgu büyük ölçüde korunmuú ancak bu bölüme kafeterya, hediyelik eúya satÕúÕ gibi turistlere yönelik kullanÕmlar önerilmiútir. Söz konusu kullanÕmlarÕn gerek 939 Sokak, gerekse geçit üzerinden ulaúÕlan mevcuttaki orta boúluk üzerinden giriú almasÕ ticari canlÕlÕ÷Õ arttÕracaktÕr.5

Resim 17. MezarlÕkbaúÕ OtoparkÕ

a.g.e., s. 117

Resim 18. MezarlÕkbaúÕ OtoparkÕ Öneri Proje (a.g.e., s. 117)

Resim 19. MezarlÕkbaúÕ OtoparkÕ Öneri Proje (a.g.e., s. 115)

Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi tarafÕndan geliútirilen bir di÷er proje kuzey blok içerisinde yer alan so÷uk hava deposunun yÕkÕlarak, yerine çok amaçlÕ bir kültür ve sanat platformunun inúa edilmesidir. YapÕ, zemin katta ticari satÕú birimlerine, bir etkinlik avlusuna ve amfiye, birinci ve ikinci katta hediyelik eúya satÕú ve çok amaçlÕ kültür ve sanat platformuna ev sahipli÷i yapacaktÕr. Projenin tasarÕm öncelikleri, tarihi/özgün olan ile ayÕrt edilebilen yeni/ça÷daú bir mimari dilin kullanÕlmasÕ, bununla birlikte yapÕ geometrisi ve iç-dÕú mekân iliúkilerinin kurgusunda içinde bulunulan tarihi dokunun referans alÕnmasÕ, iç mekânlarÕn Agora kazÕ alanÕ ve Kadifekale ile görsel iliúkisinin sürekli kÕlÕnmasÕdÕr. Bu do÷rultuda zemin katta parçalÕ birimler ve iç avludan oluúarak fiziksel çevre ile bütünleúen; üst katlarda farklÕ kullanÕmlara hizmet verebilen, bölünebilir geniú hacimler sunan bir yapÕ tasarlanmÕútÕr. Projenin temel hedefi, Agora kazÕ alanÕna gelen ziyaretçilere ve MezarlÕkbaúÕ katlÕ otoparkÕnÕn yeniden düzenlenmesi ile alana çekilmesi planlanan kentlilere nitelikli bir kamusal mekân sunmaktÕr. Öte yandan, yapÕnÕn zemin katÕnda oluúturulan ticari birimler, iç avluda oluúturulan amfi ve üst katlarda yer alan esnek kullanÕm alanlarÕ, farklÕ kullanÕmlar için yapÕya gelen gruplarÕn bir aradalÕ÷ÕnÕ, etkileúimini sa÷lama fÕrsatÕ sunmaktadÕr.6

Resim 20. Kültür ve Sanat Platformu Kesiti (a.g.e., s. 125)

a.g.e., s. 124

Resim 21. Kültür ve Sanat Platformu Görünüm (a.g.e., s. 126)

Resim 22. Kültür ve Sanat Platformu Görünüm (a.g.e., s. 126)

Studio X østanbul, Columbia Üniversitesi'nin giriúiminde New York, Amman, Bombay, Pekin, Rio de Janerio, Johannesburg ve Tokyo gibi dünyanÕn sayÕlÕ kentlerinin ardÕndan a÷a eklenen son merkez olarak 2013 yÕlÕnda SalÕpazarÕ semtinde açÕlmÕútÕr. Kentin mevcut ve gelecekte karúÕlaúaca÷Õ sorunlarÕ tanÕmlamayÕ ve çözümleri için yeni düúünce biçimleri üretmeyi hedefleyen Studio X Istanbul; uzmanlar, üniversiteler, sivil toplum kuruluúlarÕ ve yerel yönetimler arasÕnda bilgi alÕúveriúini sa÷layacak yeni bir platform olarak tanÕmlanmaktadÕr. Yerel, bölgesel ve küresel ölçekte etki yaratabilecek düúünce, fikir ve

projelerin üretildi÷i, kente iliúkin sergi, atölye ve panel çalÕúmalarÕnÕn gerçekleútirildi÷i kampus dÕúÕ bir etkinlik alanÕ ve düúünce üretim merkezi olarak ön plana çÕkmaktadÕr.7 Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi tarafÕndan geliútirilen proje kapsamÕnda, bu giriúimden ilham alarak, 940 ve 941 sokaklar arasÕnda kalan 381 ada 35 parsel üzerinde, benzer amaçlara hizmet edecek bir e÷itim-iletiúim merkezinin inúasÕ önerilmiútir. Parsel üzerinde kullanÕm ile bütünleúen ancak fiziksel olarak ayrÕúan iki yeni yapÕ önerisi geliútirilmiútir. Söz konusu yapÕlardan parselin do÷u sÕnÕrÕnda konumlanan ve 941 Sokak’tan eriúim alan kütle konaklama ve hizmet birimi olarak kurgulanmÕú, parselin batÕ sÕnÕrÕnda konumlanan kütle ise E÷itim-øletiúim Merkezi olarak tasarlanmÕútÕr. Proje ile öngörülen kullanÕm, sosyal ve kültürel amaçlarla kullanÕlabilen bir kamusal mekân oluúturulmasÕdÕr. Önerilen kullanÕmÕn kamusal olmasÕ, Agora kazÕ alanÕnÕ ziyaret eden kentli ve turistlere yönelik çekim noktasÕ niteli÷i sunmaktadÕr. Öte yandan, bu alanÕn sosyal, kültürel, e÷itim ve benzeri amaçlar için kullanÕlabilen geniú hacimler sunmasÕ, farklÕ kullanÕmlar için yapÕya gelen gruplarÕn biraradalÕ÷ÕnÕ, etkileúimini sa÷lama fÕrsatÕ sunmaktadÕr. Oluúturulan projede öncelik alÕnan unsurlar, yapÕ iç mekânÕnÕn görsel akÕúkanlÕ÷a sahip olmasÕ, iç mekândan Agora ve kent siluetinin kesintisiz algÕsÕnÕn sa÷lanmasÕ, Agora’dan yapÕya bakÕúta iç mekânÕn algÕlanmasÕdÕr.8

Resim 23. E÷itim-iletiúim merkezi inúa edilmesi önerilen parselin kazÕ alanÕ içerisinden görünümü

Studio X østanbul hakkÕnda bilgi için bknz: http://www.studio-xistanbul.org http://www.arkitera.com/haber/18085/kent-laboratuvari-studio-x-istanbul-kuruldu 8 Tarih øle Diyalog: Anafartalar, Agora, AltÕnordu. øzmir Tarih Projesi Anafartalar Caddesi 2.Etap ve 1.Halka Konut Dokusu’nun Bir Bölümünün Operasyon PlanÕna Yönelik Ön Proje Raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi, A÷ustos 2015, s.130

Resim 24. E÷itim-iletiúim merkezi (a.g.e., s. 132)

Resim 25. E÷itim-iletiúim merkezi (a.g.e., s. 132)

Resim 26. KullanÕm ve yapÕlaúma önerisi (a.g.e., s. 131)

MezarlÕkbaúÕ OtoparkÕ’nÕn düzenlenmesi ile beraber Kültür Sanat Platformu ve E÷itim-øletiúim Merkezi projelerinin hayata geçirilmesi neticesinde; øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan Agora 1. derece arkeolojik sit alanÕ içerisinde tamamlanan kamulaútÕrma ve yÕkÕm çalÕúmalarÕ neticesinde ortaya çÕkan geç dönem inúa edilmiú ve dokuya uyumsuz yapÕlardan oluúan ve kuzey blok cephe, Agora ile iliúki kurabilecek biçimde dönüúmüú olacak ve Anafartalar Caddesi ile kazÕ alanÕ arasÕnda güçlü kentsel ba÷lantÕlar kurulmasÕ sa÷lanacaktÕr. AyrÕca, ziyaretçi ve alan kullanÕcÕlarÕnÕn bir araya gelmelerini sa÷layarak iletiúim ve diyalog ortamÕnÕn oluúumuna hizmet edecek sosyal ve kültürel kullanÕmlarÕn Agora Fora proje alanÕ içerisinde de süreklili÷inin sa÷lanmasÕ kentsel ba÷lantÕlarÕ daha da güçlendirecek, aynÕ zamanda bölgenin dÕúa dönük bir nitelik geliútirmesi yönünde ivme sa÷layacaktÕr.

Resim 27. Uygulama sonrasÕ kuzey blok ön görünümü

3. YapÕ stokunun sa÷lÕklaútÕrÕlmasÕ Günümüzde büyük oranda depo amaçlÕ kullanÕlan, birçok yapÕnÕn da kullanÕm dÕúÕ oldu÷u alanda, 37 adet tescilli yapÕ ve 8 adet tescile de÷er nitelikli yapÕ yer almaktadÕr. AlanÕn do÷u sÕnÕrÕnÕ oluúturan 943 sokak, üzerinde konumlanan tescilli konut yapÕlarÕ ile etkileyici bir dokudur. Öte yandan, 942 sokak ile bütünleúen ve alanÕn güneydo÷u parçasÕnÕ oluúturan bölge, konut olarak kullanÕlan, niteliksiz ve dokuya uyumsuz yapÕlardan oluúmaktadÕr. AlanÕn temel fiziksel sorunlarÕndan biri dokuya uyumsuz yo÷un yapÕlaúmadÕr. Alanda gözlenen niteliksiz yapÕlarÕn bir bölümü tescilsiz parsellerde ancak Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕ öngörüleri dÕúÕnda üretilmiútir. AyrÕca, tescilli parsellerde, tescilli yapÕya ek ve/veya ayrÕk yasal olmayan yapÕ inúalarÕ da mevcuttur. Alanda konumlanan tescilli veya tescilsiz ancak nitelikli yapÕlarÕn niteliksiz eklerinden arÕndÕrÕlarak sa÷lÕklaútÕrÕlmasÕ, kütle ve gabarileri ile dokuya uyumlu olan yapÕlarÕn yenilenmesi, dokuya uyumsuz yapÕlarÕn temizlenerek koruma amaçlÕ imar planÕ öngörüleri do÷rultusunda yeni yapÕ üretilmesi anÕlan proje kapsamÕnda temel fiziksel müdahaleler olarak belirlenmiútir.9 Alanda konumlanan yapÕlarÕn nitelik durumu Resim 29’da verilmektedir.

Resim 28. 943 sokak

9 a.g.e., s. 101

Resim 29. YapĂ&#x2022; Nitelik Durumu (a.g.e., s.77)

øzmir Tarih MeydanÕ ùengül Gürsel, Gülúen Durmuú ve Hüseyin Hüsnü Hasdemir tarafÕndan øzmir Büyükúehir Belediyesi’ne ba÷Õúlanan ve Pazaryeri Mahallesi içerisinde konumlanan tarihi yapÕ restore edilerek øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi olarak hizmete açÕlmÕútÕr. KemeraltÕ ve Çevresi Yenileme AlanÕ içerisinde kentsel sa÷lÕklaútÕrma ve canlandÕrma müdahalelerini hayata geçirmekte tasarÕmÕ itici bir güç olarak kullanmayÕ, yenilikçi - yaratÕcÕ tasarÕm kültürü ve becerisini görünür kÕlmayÕ, katÕlÕmcÕ yöntemlerle yerel halkÕn beklenti ve talepleri do÷rultusunda kentsel ve mekânsal niteli÷i yükseltmeyi amaçlayan øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi, yerel kullanÕcÕlarla güçlü bir iletiúim geliútirebilmek do÷rultusunda stratejik olarak geleneksel konut dokusunun kalbi olarak nitelendirilebilecek bu alanda konuúlandÕrÕlmÕútÕr. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi hizmete açÕldÕ÷Õ 2014 yÕlÕnÕn eylül ayÕndan bu yana, bölge içerisinde önemli bir çekim merkezi haline gelmiútir. Bölge kullanÕcÕlarÕ, sivil toplum kuruluúlarÕ, akademisyenler, ö÷renciler, sanatçÕlar ve tasarÕmcÕlar ile birlikte bu yapÕ içerisinde bölgeye yönelik farklÕ ölçekte birçok çalÕúma gerçekleútirilmektedir. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi, temel amaçlarÕnÕn yanÕ sÕra, daha önce de ifade edildi÷i gibi içe kapalÕ bir niteli÷e sahip olan bölgenin dÕúa açÕlmasÕ do÷rultusunda da dikkate de÷er bir ivme yaratmÕútÕr. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi’ne, Hatuniye MeydanÕ üzerinden Dönertaú Sebili yanÕndan 945 sokak aracÕlÕ÷Õyla; Agora kazÕ alanÕ yanÕndan uzanan TarÕk SarÕ sokak aracÕlÕ÷Õyla Pazaryeri MeydanÕ üzerinden geçerek ulaúÕlmaktadÕr. Kentin hem turizm özelinde en etkin sunuldu÷u Agora, AltÕnpark gibi arkeolojik sit alanlarÕ hem de OsmanlÕ döneminden kalma nitelikli dini ve sivil mimari yapÕlar ile çevrili øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi, yarattÕ÷Õ çekim sayesinde bölgenin sahip oldu÷u tarihi ve kültürel de÷erler özelinde kent genelinde farkÕndalÕk geliúmesine de aracÕlÕk etmektedir. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesinin yanÕnda konumlanan AltÕnordu Spor Kulübü Derne÷i uzun zamandÕr bölgede gençlere yönelik spor faaliyetlerinin düzenlenmesinde aktif rol üstlenmektedir. Söz konusu sportif faaliyetler, dernek binasÕ önünde yer alan halÕ saha içerisinde gerçekleútirmektedirler. HalÕ saha, TasarÕm Atölyesi önünde yer alan boúluk ve ara yollar; birlikte bölge içerisinde ender geniú ölçekli boú alanlardan birini tanÕmlamaktadÕrlar. Boúlu÷a cephe veren ve konaklama amaçlÕ kullanÕlan yapÕlarÕn ço÷unlu÷u tarihi niteli÷e sahip olmakla beraber, alan içerisinde doku ile uyumsuz ve çok katlÕ birkaç yapÕ da bulunmaktadÕr.

Resim 30. Mevcut durum

Resim 31. øzmir- Tarih TasarÕm Atölyesi, AltÕnordu Spor Kulübü Derne÷i HalÕ SahasÕ ve SoyunmalÕk BinasÕ

Resim 32. MeydanÕ çevreleyen konut yapÕlarÕ

øzmir Tarih MeydanÕ Projesi ile yavaú yavaú bölgenin dÕúa açÕk yüzü haline gelmeye baúlayan øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi ile baúlayan kentsel canlanmanÕn artÕrÕlmasÕ, etki alanÕnÕn geniúletilmesi ve alanÕn yerel kullanÕcÕlara dönük bir iletiúim ve destek merkezi haline getirilmesi amaçlanmaktadÕr. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi bölge kullanÕcÕlarÕnÕn proje kapsamÕnda karar alma süreçlerinde katÕlÕmcÕ rol üstlenmeleri çerçevesinde bir iletiúim merkezi olarak çalÕúmakla beraber, kültür varlÕ÷Õ niteli÷i taúÕyan konutlarÕn kullanÕcÕsÕ konumundaki bölge halkÕnÕn, söz konusu binalara yönelik bakÕm onarÕm süreçlerini kontrol edebilecek baúat bir aktör haline gelmeleri hususunda açÕlÕmlar getirilmesinin gerekli oldu÷u düúünülmektedir. TanÕmlanan çerçevede, bölge halkÕna yönelik kapsamlÕ bir programÕ hayata geçirmek amacÕyla bu alanda oluúturulmasÕ kararlaútÕrÕlan “Koruma Ofisi” hakkÕnda detaylÕ bilgi raporun ilerleyen bölümlerinde verilmektedir. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi’nin hizmete açÕlmasÕyla birlikte baúlayan, bölgenin dÕúa açÕlmasÕnda etkili olabilecek yukarÕda özetle aktarÕlan kentsel niteli÷in geliútirilmesi ve alanÕn çekim potansiyelinin artÕrÕlmasÕ amacÕyla, alan içerisinde konumlanan bazÕ yapÕlarÕn yeni iúlevler do÷rultusunda restorasyonu ve/ veya yeniden üretilmesi do÷rultusunda öneriler geliútirilmiútir.

Meydan içerisinde konumlanan çok katlÕ ve kullanÕm dÕúÕ kalmÕú yapÕnÕn, dönüútürülerek ya da yeniden üretilerek genç giriúimciler ve/veya bölgeye yatÕrÕm yapacak gruplar tarafÕndan çeúitli amaçlarla kullanÕlabilecek bir açÕk ofis yapÕsÕna dönüútürülmesi önerilmektedir. Bu sayede farklÕ bir kullanÕcÕ profilinin daha alan ile iliúkilenmesi sa÷lanabilir. Söz konusu çok katlÕ yapÕnÕn yanÕnda yer alan boú parselde, alan ile iliúkilenecek yeni kullanÕcÕ profiline yönelik bir ticari iúlev (kafeterya, esnaf lokantasÕ vb.) önerilmektedir.

Resim 33. AçÕk ofis olarak dönüútürülmesi önerilen çok katlÕ yapÕ ve ticari iúleve sahipli÷i yapacak boú parsel

TasarÕm Atölyesi arkasÕnda, AltÕnordu Spor Kulübü Derne÷i’nin yanÕnda konumlanan çok katlÕ yapÕnÕn yÕkÕlmasÕ ve spor etkinlikleri kapsamÕnda soyunma, duú ve iliúkili mekânsal 54

donatÕlar do÷rultusunda biçimlenecek, doku ile uyumlu bir yapÕnÕn inúasÕ önerilmektedir. Söz konusu iúlevlerin baúka bir yapÕda sa÷lanmasÕ neticesinde, øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi önünde konumlanan, meydan bütünlü÷ünü olumsuz etkileyen ve geç dönemde inúa edilmiú olan soyunmalÕk binasÕnÕ ortadan kaldÕrmak mümkün olabilecektir.

Resim 34. YÕkÕlmasÕ önerilen üç katlÕ ve dokuya uyumsuz yapÕ

Bu sayede elde edilecek nitelikli kentsel boúluk, yerel kullanÕcÕlara ve ziyaretçilere hizmet edecek; toplanma, dinlenme, sosyalleúme, spor faaliyetleri, kültürel ve sosyal etkinliklerin gerçekleútirilebilece÷i çok amaçlÕ bir kentsel alan olarak düzenlenecektir. Koruma ofisi ve önerilen di÷er iúlevler ile alan, øzmir Tarih Projesi kapsamÕnda katÕlÕm sa÷lama, örgütlenme, proje geliútirme, tasarÕm, bilgilendirme, destek vb. faaliyetlerin yürütüldü÷ü bir kentsel nitelik kazanacaktÕr. Bu nedenle bu alana øzmir Tarih MeydanÕ adÕ verilmesi önerilmektedir. 55

østikamet Kent Tarihi Yaúayan bir konut bölgesi olmasÕ nedeniyle hâlihazÕrda alan içerisinde dolaúÕma açÕk olan tüm arterler gündelik rutin içerisinde kullanÕlmaktadÕr. A÷ÕrlÕklÕ olarak meydanlarda konumlanan bakkal, manav, kasap, fÕrÕn gibi alan içi ticari birimler, cami, kÕraathane gibi kamusal mekânlar ve bu mekânlara ulaúan arterler üzerinde kullanÕm yo÷unlu÷u daha yüksek olarak gerçekleúmektedir. Bunun yanÕ sÕra toplu taúÕma a÷larÕnÕn yer aldÕ÷Õ økiçeúmelik Caddesi ve Basmane MeydanÕ gibi merkezi noktalara açÕlan arterlerde de kullanÕm yo÷unlu÷u yüksektir. øçine kapalÕ iúleyen bölgede, kullanÕcÕlarÕn gündelik ihtiyaç ve talepleri do÷rultusunda iúleyen bir ulaúÕm kurgusu vardÕr. Bölgenin hâlihazÕrda, a÷ÕrlÕklÕ olarak yabancÕ turistler tarafÕndan ziyaret edilen Antik Smyrna AgorasÕ ve Kadifekale gibi arkeolojik çekim noktalarÕna sahip oldu÷u, ancak bu alanlar arasÕnda geliúmiú olan geleneksel konut bölgesinin ziyaret edilme potansiyelinin ortaya çÕkamadÕ÷Õ belirtilmiúti. øzmir Tarih projesinin temel amaçlarÕndan biri øzmirlilerin tarih ile iliúkisini güçlendirmektir. Bunu ise bölgenin sahip oldu÷u tarihi ve kültürel de÷erler üzerinden gerçekleútirmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede, içe dönük olarak iúleyen bu bölgenin barÕndÕrdÕ÷Õ kültür varlÕklarÕnÕn öncelikli øzmirliler olmak üzere yerli, yabancÕ tüm ziyaretçiler için eriúilebilir olmasÕ ve ziyaret talebi do÷uracak bir bütünlük içerisinde ele alÕnmalarÕ gerekmektedir. Bölge içerisinde Helenistik dönemden, Cumhuriyet dönemine kadar uzanan geniú bir yelpazede çok sayÕda kültür varlÕ÷Õ yer almaktadÕr. ÇalÕútay katÕlÕmcÕlarÕ tarafÕndan belirtilen ve dört baúlÕk altÕnda derlenerek oluúturulan kültür varlÕklarÕ haritasÕ Resim 35’de, efsaneler, hikâyeler ve kiúilere iliúkin harita Resim 36’da verilmiútir. Haritada verilen kültür varlÕklarÕ katÕlÕmcÕlar tarafÕndan bilinenler ile sÕnÕrlÕ olup, tescilli ve tescil niteli÷i taúÕyan olarak belirtilen parsellere bakÕldÕ÷Õnda alanda sayÕ olarak bilinenin çok ötesinde nitelikli yapÕ oldu÷u görülecektir. Bölge, görülebilecek, ziyaret edilebilecek ve farklÕ rotalarÕn oluúumuna izin verecek çok fazla sayÕda kültür varlÕ÷Õna ev sahipli÷i yapmaktadÕr.

Resim 35. Alan içerisinde katÕlÕmcÕlar tarafÕndan belirlenen kültür varlÕklarÕ

Resim 36. Efsaneler, hikĂ˘yeler, kiĂşiler

øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi tarafÕndan, Dokuz Eylül Üniversitesi MimarlÕk Fakültesi MimarlÕk Bölümü ö÷rencileri ile 5-7 ùubat.2015 tarihlerinde “Hatuniye’den Kadifekale’ye Keúif HaritalarÕ” çalÕútayÕ gerçekleútirilmiútir.

Resim 37. Hatuniye’den Kadifekale’ye Keúif HaritalarÕ ÇalÕútayÕ

ÇalÕútay kapsamÕnda, ö÷renciler tarafÕndan yürütülen alan çalÕúmalarÕ neticesinde tespit edilen görülmeye de÷er potansiyeller, moderatörler tarafÕndan yürütülen de÷erlendirme toplantÕlarÕnda üst baúlÕklar halinde gruplanmÕútÕr. Ö÷rencilerin bu bölgede deneyimlenmesini istedi÷i potansiyeller;” merdivenler, röper ve odak noktalarÕ”, “mobil hizmetler-yerleúik esnaf” ve alandaki tarihi çeúmeleri ve devúirme malzeme olarak nitelendirilebilecek arkeolojik buluntularÕ kapsayan “izler” baúlÕklarÕ altÕnda ele alÕnmÕú ve bu potansiyellerin tespit edildi÷i yerler bölge haritalarÕna iúlenmiútir.

Bu aúamanÕn ardÕndan her ö÷renci,

hikâyesi ile birlikte kendi gezi rotasÕnÕ harita haline getirmiútir. Alandaki tüm kültür varlÕklarÕnÕn tek seferde deneyimlenmesi mümkün olmadÕ÷Õ için, çalÕútay sonuçlarÕna benzer úekilde farklÕ temalar altÕnda rotalarÕn yaratÕlmasÕ gerekecektir. Bu çerçevede bir sÕnÕflandÕrmaya gidecek olursak birçok alternatif ortaya çÕkmaktadÕr. Aúa÷Õda gezi rotalarÕna örnek oluúturabilecek bazÕ temalar verilmektedir:

Resim 38. Merdivenler, rĂśper ve odak noktalarĂ&#x2022;

Resim 39. Mobil hizmetler ve yerleĂşik esnaf

Resim 40. Ã¸zler

Resim 41. Deneyim HaritasĂ&#x2022; (Ăširvan Kaya)

Resim 42. Deneyim HaritasÕ (Burcu TaúçÕ)

Arkeolojik Kültür VarlÕklarÕ

Sivil Mimari

Dini Mimari

18. yüzyÕl dönemi yapÕlarÕ

19. yüzyÕl dönemi yapÕlarÕ

Cumhuriyet dönemi yapÕlarÕ

Çeúmeler

Devúirme yapÕ elemanlarÕ (antik kolonlar, sütun baúlÕklarÕ vb.)

Yerel tatlar

Efsaneler, hikâyeler

vb. AlanÕn büyüklü÷ü göz önüne alÕndÕ÷Õnda, deneyim rotalarÕna iliúkin temalarÕn her biri

tüm güne yayÕlabilecek bir yaya devinimi anlamÕna gelmektedir. Kadifekale’ye do÷ru yükselen tarihi dokunun büyük bir bölümü dik yokuúlardan ve merdivenlerden oluúmaktadÕr. BunlarÕn ço÷u da kentsel ve mimari standartlara uygun de÷ildir. Engelli eriúimi alanÕn neredeyse bütününde olanaksÕzdÕr. Tercih edilecek yollarÕn büyük bir ço÷unlu÷u araç trafi÷ine açÕktÕr ve yine büyük bir ço÷unlu÷u bölge kullanÕcÕlarÕ tarafÕndan araç park yeri olarak kullanÕlmaktadÕr. Söz konusu temalar çerçevesinde oluúturulacak rotalarÕn cazip ve tercih edilebilir olabilmesi için yaya eriúimini kolaylaútÕrÕcÕ çeúitli çözümler ile desteklenmesi, alanÕn fiziki niteliklerine uygun toplu taúÕma olanaklarÕnÕn yaratÕlmasÕ ve otopark konusunda çözüm üretilmesi gereklidir. Yaya ve taúÕt eriúimine yönelik çözümlerin bölgeye uyumlu olarak geliútirebilmesi amacÕyla bir ulaúÕm planÕ hazÕrlanmasÕ kararlaútÕrÕlmÕú ve bu do÷rultuda çalÕúmalar øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan baúlatÕlmÕútÕr. Önerilen rotalarÕn, farklÕ ticari sunumlar, sosyal ve kültürel oluúumlarla desteklenmesi, tercih edilirli÷ini daha da artÕracaktÕr. Ticari sunumlarÕn rota ve ilgili kullanÕcÕ profili ile iliúkili olarak do÷ru da÷ÕlÕmÕ, baúarÕlÕ olmasÕ ve süreklili÷in sa÷lanmasÕ için gereklidir. Bölgenin canlanmasÕna büyük katkÕda bulunacak rotalar üzerinde oluúmasÕ önerilen ticari iúlevlerin belirlenmesinde yerel halkÕn beceri ve katÕlÕm olanaklarÕnÕn gözetilmesi önemlidir. Geliúecek canlanma neticesinde oluúacak de÷er artÕúÕndan bölge insanÕnÕn öncelikli olarak yararlanmasÕ, fiziki çevrenin iyileútirilmesine yönelik müdahalelerde temel bir aktör haline gelmesini de sa÷layacaktÕr. Fiziki çevrenin iyileútirilmesine yönelik olarak kullanÕm

Resim 43. BakÕ NoktalarÕ

yo÷unlu÷u yüksek rotalarda sokak sa÷lÕklaútÕrma çalÕúmalarÕ da ilk aúamada bir çözüm olarak ortaya çÕkabilir. Bunun ötesinde, dinlenme, duraklama imkânlarÕnÕn yaratÕlmasÕ gerekecektir. Dinlenme ve duraklama noktalarÕnÕn uygun ticari aktiviteler deste÷inde seyir teraslarÕ ile birlikte ele alÕnmasÕ olanaklÕdÕr. Bölge içerisinde bu çerçevede ele alÕnmak üzere potansiyel barÕndÕran boúluklar ve bakÕ noktalarÕ Resim 43’de verilmektedir. KatÕlÕmcÕ süreçte bölgede umumi tuvalet eksikli÷i dile getirilmiútir. Umumi tuvaletlerin bu noktalarda ele alÕnmasÕ mümkün olabilir. AyrÕca bu noktalarda ücretsiz wi-fi hizmeti sa÷lanmasÕ ilgiyi ve ziyaret oranÕnÕ artÕracaktÕr. Rotalar bölge içerisinde birçok noktada kesiúmektedirler. Ziyaretçilerin do÷ru bilgilendirilmelerini sa÷lamak üzere, uygun etkileúim formatlarÕnda bölgeye özel tasarlanmÕú yönlendirme donatÕlarÕnÕn oluúturulmasÕ gereklidir.

Arkeoloji ve Tarih ParkÕ Makro ölçekte ele alÕnacak projelerden bir di÷eri Kadifekale, Antik Tiyatro ve çevresinin arkeoloji ve tarih parkÕ olarak düzenlenmesidir.

Bu projeye zemin oluúturan

yatÕrÕmlar øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan uzun zaman önce baúlatÕlmÕútÕr. ÇalÕúmalar ilk olarak, Kadifekale’nin batÕsÕnda ve güneyinde yer alan yaklaúÕk 42 hektar büyüklü÷ünde jeolojik sakÕncalÕ alanda baúlamÕútÕr. Tamamen yapÕlaúmÕú bu bölge içerisinde yer alan yaklaúÕk iki bin taúÕnmaz øzmir Büyükúehir Belediyesi öz kaynaklarÕ ile kamulaútÕrÕlarak yÕkÕlmÕútÕr. Elde edilen alanda, toprak hareketlerini engellemek amacÕyla a÷açlandÕrma çalÕúmalarÕ gerçekleútirilmiútir. ÇalÕúmalar neticesinde Kadifekale kent siluetinde görünür kÕlÕnmÕútÕr. Birinci derece arkeolojik sit alanÕ olarak belirlenmiú Kadifekale, Antik Tiyatro ve aralarÕnda kalan ikinci derece arkeolojik sit alanÕnda koruma ve kullanma koúullarÕnÕ belirlemek amacÕyla 1/1000 ölçekli koruma amaçlÕ imar planÕ hazÕrlanmÕútÕr.

øzmir

Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi Meclisleri ve ilgili Koruma Bölge Kurulu tarafÕndan onaylanarak yürürlü÷e giren söz konusu planda; alan içerisinde geç dönem gecekondu olarak inúa edilmiú, fakat sonradan ruhsat tanzim edilerek yasallaúmÕú olan tüm taúÕnmazlarÕn yÕkÕlmasÕ, potansiyel yer altÕ kültür katmanlarÕnÕn ortaya çÕkarÕlmasÕ ve bölgenin arkeoloji ve tarih parkÕ olarak düzenlenmesi kararlaútÕrÕlmÕútÕr. KoÕuma amaçlÕ imar planÕ do÷rultusunda, Kadifekale ve Antik Tiyatro sÕnÕrlarÕ içerisinde kalan yapÕlarÕn kamulaútÕrma ve yÕkÕm çalÕúmalarÕ tamamlanmÕú, ikinci derece arkeolojik sit alanÕnda yer alan yapÕlarÕn kamulaútÕrma iúlemleri de 2015-2019 yatÕrÕm programÕna alÕnmÕútÕr. Kadifekale surlarÕ restore edilmiútir. øzmir Büyükúehir Belediyesi ana sponsorlu÷unda Antik Smyrna Kenti KazÕ BaúkanlÕ÷Õ tarafÕndan gerçekleútirilen kazÕ çalÕúmalarÕnda Helenistik döneme ait sur kalÕntÕlarÕ ortaya çÕkarÕlmÕútÕr. Kadifekale içerisinde kazÕ çalÕúmalarÕnÕn devam etmesi planlanmÕútÕr. Sur içinde kalan kentin ilk øslami yapÕsÕ olarak bilinen mescit ile Bizans döneminden kalma sarnÕcÕn restorasyon çalÕúmalarÕ baúlamÕútÕr. SarnÕç yapÕsÕ bir sergi mekânÕ olarak projelendirilmiútir.

Turizm aktivitesini olumlu yönde etkileyece÷i düúüncesinden hareketle, arkeoloji temelli sosyal ve kültürel faaliyetlere ev sahipli÷i yapabilecek bir yapÕnÕn bölgede inúa edilmesi amacÕyla plan revizyon çalÕúmalarÕ tamamlanmÕútÕr. YapÕ alanÕ olarak, jeolojik sakÕncalÕ alanÕn batÕ kanadÕ ile Antik Tiyatro arasÕnda kalan bölge belirlenmiú ve bu bölgede kamulaútÕrma çalÕúmalarÕ baúlamÕútÕr. Bu alanÕn bütüncül olarak bir arkeopark haline getirilmesi amaçlanmaktadÕr. KazÕ çalÕúmalarÕnÕn bilfiil izlenebildi÷i, arkeoloji biliminin ve bölge tarihinin uygulamalÕ olarak tanÕtÕldÕ÷Õ, deneyimlendi÷i, klasik müze anlayÕúÕndan farklÕ olarak ziyaretçinin aktif konuma geçti÷i bir ö÷renme alanÕnÕn hayata geçirilmesi, kültürel sunum biçimlerinin günlük yaúam ile bütünleúebilmesi, bilgilendirme ve canlandÕrmalarla, ziyaretçilerin kazÕ etkinli÷inin bir parçasÕ kÕlÕnmasÕ hedeflenmektedir. YaratÕcÕ drama, ö÷retici oyunlar, farklÕ yaú gruplarÕna yönelik etkinlikler, sanat dallarÕ ve arkeoloji bilimi arasÕnda köprü kuracak enstalasyonlar, vb. birçok faaliyet alan içerisinde hayata geçirilebilecektir. Arkeolojik kültür katmanlarÕ ile kurulan iletiúimin bu alanda bir deneyime dönüúmesi amaçlanmaktadÕr. Düzenlemeler neticesinde geliúecek arkeoloji ve tarih parkÕ, øzmirlilerin tarihsel hafÕzalarÕnÕ inúa edebilecekleri bir alan olarak düúünülmelidir. TanÕmlanmaya çalÕúÕlan iletiúim biçimlerini deúifre etmeye yönelik ilgili uzmanlarÕn katÕlÕmÕnda bir çalÕútay øzmir Tarih Proje Merkezi tarafÕndan düzenlenecektir. Kadifekale sur içinin hem bir kazÕ alanÕ, hem de sergi, konser vb. faaliyetlere ev sahipli÷i yapacak bir açÕk etkinlik alanÕ olarak düzenlenmesi hedeflenmektedir. AktarÕlan hedefler do÷rultusunda “Arkeoloji ve Tarih ParkÕ” projesinin yarÕúma yolu ile elde edilmesi kararlaútÕrÕlmÕútÕr.

Resim 44. Arkeoloji ve Tarih ParkÕ Proje AlanÕ

Yereli Keúfetmek ÇalÕútay kapsamÕna giren konut bölgesi içerisinde yürütülen arazi çalÕúmalarÕ neticesinde bölge içerisinde farklÕ kategoriler altÕnda özgün üretimler ve bölge dÕúÕnda pek rastlanmayan ilgi çekici aktiviteler oldu÷u tespit edilmiútir. Bunlar arasÕnda en bilineni, Mardin kökenli bölge kullanÕcÕlarÕ tarafÕndan gerçekleútirilen midye dolma üretimidir. Bu bölgede üretilen midye dolma kentin büyük bir bölümüne servis edilmektedir. Üretim ev içlerinde gerçekleúmektedir. Alanda yo÷un olarak üretilen di÷er gÕda maddeleri turúu ve salçadÕr. Salça üretimi o kadar yo÷undur ki, özellikle yaz aylarÕnda çatÕ ve balkonlarda kurutulan salçalar dokunun kÕrmÕzÕ bir renge bürünmesine neden olmaktadÕr. Sadece bu bölgede rastlanÕlan Mardin çöre÷i, Pazaryeri MeydanÕ’na bakan fÕrÕnda satÕlmaktadÕr. Bölge içerisinde ayrÕca muhallebici, kaymakçÕ gibi çekim potansiyeli yaratabilecek ticari sunumlar da mevcuttur. Bölgede, a÷ÕrlÕklÕ olarak genç ve orta yaú erkek nüfus tarafÕndan bir hobi olarak benimsenmiú güvercin yetiútiricili÷i yaygÕndÕr. Temelde güvercinlerin evcilleútirilmeleri ve akrobatik hareketler gerçekleútirmek üzere e÷itilmelerine dayanan bu hobinin, OsmanlÕ döneminde bir meslek olarak icra edildi÷ini biliyoruz. Bölgede yaúayan kadÕn nüfus arasÕnda i÷ne oyasÕ el sanatÕ çok yaygÕndÕr. Günümüzde sÕnÕrlÕ çevrelerde sürdürülen bu geleneksel el sanatÕnÕn çok ileri örneklerini bölgede gözlemlemek mümkündür. Bölge, yukarÕda belirtildi÷i gibi, özgünlük de÷eri barÕndÕran ve gastronomi, el sanatlarÕ, hobi gibi farklÕ kategoriler altÕnda ele alÕnabilecek önemli bir potansiyeline sahiptir. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi ve øzmir Ekonomi Üniversitesi iúbirli÷inde, Endüstri Ürünleri TasarÕmÕ Bölümü 3. SÕnÕf TasarÕm Stüdyosunda, ürün tasarÕmÕ ve tasarÕm yönetimine yönelik olarak e÷itim döneminin bütününe yayÕlan bir çalÕúma gerçekleútirilmiútir. ÇalÕúma, bölgede gerçekleútirilen üretimlerin iúlerli÷inin sa÷lanmasÕ, pazarlama stratejilerinin geliútirilmesi ve yerele artÕ de÷er kazandÕrÕlmasÕna iliúkin bazÕ proje önerileri ile sonuçlanmÕútÕr. “Pita lavash” adÕndaki proje kapsamÕnda, bölgede pita-lavaú üretimine yönelik bir kooperatif kurulmasÕ ve kadÕnlarÕn kooperatifte istihdam edilerek desteklenmesi önerilmiútir. “Flash Mussel” adÕnda proje ile bölgede mevcut midye üretiminin daha sa÷lÕklÕ koúullarda gerçekleútirilmesi ve satÕú hacminin geniúletilmesine yönelik pazarlama stratejileri 71

geliútirilmiútir. “Stall” adlÕ proje ile bölgede sÕk rastlanÕlan seyyar satÕú eylemlerinin, daha konforlu ve iúlevsel hale getirilebilmesi amacÕyla bir tezgâh tasarÕmÕ gerçekleútirilmiútir. Bu projelerde oldu÷u gibi, bölgenin yerel ticari gastronomi sunumlarÕnÕ, el sanatlarÕnÕ ve hobi olarak icra edilen ilgi çekici faaliyetlerini geliútirmek, uygun stratejiler ile kent genelinde bir çekim yaratÕlmasÕnÕ sa÷lamak, ticaret hacmini artÕrmak ve bölgede katma de÷er yaratmak amaçlarÕyla bir kooperatif örgütlenmesi önerilmektedir.

Resim 45. Pita Lavash (Kardelen Cici, øzmir Ekonomi Üniversitesi)

Resim 46. Flash Mussel (Ezgi ùipúak, øzmir Ekonomi Üniversitesi)

Resim 47. Stall (Mert Karaman, øzmir Ekonomi Üniversitesi)

Resim 48. Birden Fazla Ünitenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

Gerekiyor

Gerekmiyor

øzmir Tarih MeydanÕ

østikamet Kent Tarihi

Arkeoloji ve Tarih ParkÕ

Yereli Keúfetmek

Plan Revizyonu

Agora Fora

Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

Birden Fazla Ünitenin Tümü øçin

Özel Giriúimciler

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Yerel Kooperatif Konak Belediyesi, Üniversiteler, STK’lar

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi, Üniversiteler, STK’lar

Müze Müdürlü÷ü

øzmir Büyükúehir Belediyesi

Mülk Sahipleri,

øzmir Büyükúehir Belediyesi

Konak Belediyesi,

Konak Belediyesi

øzmir Büyükúehir Belediyesi,

øzmir Büyükúehir Belediyesi, øzmir Büyükúehir Belediyesi,

Konak Belediyesi

Özel Giriúimciler

øzmir Büyükúehir Belediyesi,

Özel Giriúimciler

VakÕflar øzmir Bölge Müdürlü÷ü øzmir Büyükúehir Belediyesi,

Mülk Sahipleri,

Konak Belediyesi,

Mülk Sahipleri,

øzmir Büyükúehir Belediyesi, øzmir Büyükúehir Belediyesi,

øzmir Büyükúehir Belediyesi,

øúletmeci Aktör(ler)

YatÕrÕmcÕ Aktör(ler)

Örgütleyici Aktör(ler)

Aktör(ler)

Tablo 2. Agora, Kadifekale, Birinci ve økinci Halka Konut Bölgeleri: Birden Fazla Ünitenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

Mikro Operasyonlar

Koruma Ofisi Kültür varlÕklarÕnÕn fiziksel, sosyal ve ekonomik de÷erleri ile birlikte sürdürebilirli÷ine izin verecek úekilde detaylandÕrÕlmasÕ gereken korumacÕ yaklaúÕmlar, yönetimi güç süreçler içermektedir. Belgeleme, projelendirme, uygulama süreçleri ve ilgili mevzuat özelinde do÷ru bir yönlendirme çok önemlidir. øzmir Büyükúehir Belediyesi mülkiyetinde bulunan ve TasarÕm Atölyesinin karúÕsÕnda konumlanan tarihi bina içerisinde, yerel halkÕn, kendi binalarÕna yönelik basit ve kapsamlÕ müdahaleleri hÕzlÕ ve korumacÕ ilkelere uygun olarak gerçekleútirebilecek bir aktör haline gelmesini sa÷lamak ve bu do÷rultuda gerekli koúullarÕ oluúturabilmek amacÕyla, øzmir Büyükúehir Belediyesi bünyesinde kurulan øzmir Tarih Proje Merkezi’ne ba÷lÕ olarak çalÕúacak bir koruma ofisi oluúturulacaktÕr.

Resim 49. Koruma ofisi olarak restore edilecek tarihi yapÕ

Koruma ofisi aúa÷Õda belirtilen program çerçevesinde örgütlenecektir. Destek: x Bölge kullanÕcÕlarÕnÕ koruma amaçlÕ imar planlarÕ kapsamÕnda yürürlükte olan parsel bazÕndaki kararlar özelinde bilgilendirmek. x Bölge kullanÕcÕlarÕnÕ koruma mevzuatÕ hakkÕnda bilgilendirmek. x OnarÕmÕn niteli÷inin belirlenmesi amacÕyla (basit onarÕm/ esaslÕ onarÕm) yerinde inceleme gerçekleútirmek, ilgili kurumlara gerçekleútirilecek baúvuru ve izin sürecinde bölge kullanÕcÕlarÕna yardÕmcÕ olmak. x Projelendirme süreçlerinin tanÕmlamasÕ. x Uygulama süreci ve sonrasÕnda yol göstericilik. x Bölge kullanÕcÕlarÕna, finansman kaynaklarÕ, fon ve krediler hakkÕnda bilgi sa÷lamak; söz konusu finansman kaynaklarÕna ulaúmalarÕnda gerekli baúvuru süreçlerini kolaylaútÕrÕcÕ ve hÕzlandÕrÕcÕ destek sunmak. E÷itim x Koruma uzmanlarÕnÕn ve zanaatkârlarÕn deneyimlerini yerel kullanÕcÕlara aktarmasÕnÕ sa÷lamak. x

Kültürel mirasa iliúkin farkÕndalÕk geliútirmek, korumacÕlÕk bilincinin yerleúmesini ve yaygÕnlaúmasÕnÕ sa÷lamak.

Bölge kullanÕcÕlarÕnÕn restorasyon ara teknik elemanÕ olarak e÷itimi (Kent Koleji).

Proje geliútirme x

Bölge kullanÕcÕlarÕ ve yatÕrÕmcÕlarÕ bir araya getirmek.

Çocuk Atölyesi ve Etüt Merkezi (Carfi Köúkü - ÖPA 4) 19. yüzyÕlda inúa edilmiú olan ve Carfi ailesinin köúkü olarak kullanÕldÕktan sonra terk edilen yapÕ, 1997 yÕlÕnda aile tarafÕndan Ege Ça÷daú E÷itim VakfÕ’na (EÇEV) ba÷ÕúlanmÕútÕr. Çok odalÕ iki katlÕ bir köúk, müútemilat ve geniú bir bahçeden oluúan yapÕ günümüzde neredeyse yok olmuú durumda olup, sadece bazÕ beden duvarlarÕ ayaktadÕr. Özel proje alanÕ olarak belirlenmiú olan taúÕnmaza koruma amaçlÕ imar planÕnda sosyo-kültürel tesis kullanÕm kararÕ getirilmiútir. Konak Belediyesi ve EÇEV iúbirli÷i ile baúlatÕlan çalÕúma neticesinde yapÕnÕn projelendirme çalÕúmalarÕ tamamlanmÕútÕr. Çocuklara yönelik, atölye, etüt merkezi, yaz okulu gibi etkinlikler do÷rultusunda e÷itim amaçlÕ restore edilecektir.

Resim 50. Carfi Kona÷Õ

Resim 51. Carfi Kona÷Õ proje görseli (http://www.konak.bel.tr)

Sanat Evi (Kapanizade Köúkü - ÖPA 3) Bölgenin önemli sivil mimari örneklerinden biri olan Kapanizade Köúkü, 19. yüzyÕl sonlarÕnda inúa edilmiú ve uzun süre Kapanizade ailesinin evi olarak kullanÕlmÕútÕr. Köúk; vitraylarÕ, resimli tavan süslemeleri, bahçesindeki fil ayaklÕ ve mozaik süslemeli çiçeklikleriyle ilgi çekmektedir. Uzun zamandÕr kullanÕlmayan ve sahipsiz kalan köúk, bugün yÕkÕlmanÕn eúi÷ine gelmiútir. øki katlÕ ana köúk yapÕsÕ, dönem eki geniú bir müútemilat ve iki parçalÕ büyük bir bahçeye sahip olan Kapanizade Köúkü’ne, Pazaryeri MeydanÕ ve 952 sokak üzerinden ulaúÕlmaktadÕr. Bölge içerisinde en geniú kullanÕm alanÕna sahip yapÕlardan biridir. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi’nin konumlandÕ÷Õ alan ile direk iliúkilidir. Konak Belediyesi tarafÕndan yapÕnÕn satÕn alÕnmasÕna yönelik süreç baúlatÕlmÕútÕr. YapÕnÕn konumlandÕ÷Õ parsel koruma amaçlÕ imar planÕnda özel proje alanÕ olarak belirlenmiú ve sosyal tesis kullanÕm kararÕ getirilmiútir. Dünya genelinde birçok benzeri bulunan Dutch Culture / Trans Artists10, Res Artis11 ve McColl Center12 gibi oluúumlar, uluslararasÕ platformda sanatçÕlar ve sanat evleri arasÕnda oluúturduklarÕ ba÷lantÕlar aracÕlÕ÷Õyla kültürler arasÕ bir paylaúÕmÕn gerçekleúmesini sa÷lamaktadÕr. Söz konusu oluúumlar, çeúitli disiplinlerden sanatçÕ, küratör vb. yaratÕcÕ aktörlerin üretim pratiklerini farklÕ co÷rafyalarda, farklÕ sorunsallar ve yaúam biçimleri ile iliúkili olarak gerçekleútirebilmelerine olanak vermektedir. Belli bir program dâhilinde, birkaç günden birkaç aya kadar yayÕlabilen bir süreç içerisinde, çeúitli sanatçÕlarÕn sanat evlerinde bir araya gelerek ortak, kolektif bir üretim süreci içerisine girmelerine önayak olmaktadÕrlar. Kapanizade Köúkü’nün, böylesi bir oluúum ile iliúkili olarak, uluslararasÕ çerçevede bir sanat evi olarak dönüútürülmesi, sanat üretimi, sergileme ve konaklama iúlevleri do÷rultusunda restore edilmesi önerilmektedir.

Bu iúlev aracÕlÕ÷Õyla bölgenin kullanÕcÕ

profilinin çeúitlendirilmesine katkÕ sa÷lanmasÕ amaçlanmaktadÕr.

10 Dutch Culture / Trans Artists ile ilgili ayrÕntÕlÕ bilgiye http://www.transartists.org/about/mission adresinden ulaúÕlabilir. 11

Res Artis ile ayrÕntÕlÕ bilgiye http://www.resartis.org/en adresinden ulaúÕlabilir.

McColl Center ile ayrÕntÕlÕ bilgiye http://mccollcenter.org/artists-in-residence adresinden ulaúÕlabilir.

Resim 52. Kapanizade Köúkü

Resim 53. Kapanizade Köúkü

Rehabilitasyon ve Rehberlik Merkezi (ÖPA 7) Bölge içerisinde tarihi niteli÷i, parsel büyüklü÷ü ve konumu ile öne çÕkan yapÕlardan bir di÷eri de, koruma amaçlÕ imar planÕnda 7 numaralÕ özel proje alanÕ olarak tanÕmlanmÕú olan 1546 ada ve 170 parsel üzerinde konumlanan tarihi binadÕr. Uzun zamandÕr kullanÕm dÕúÕ kalmÕú olan yapÕ bölge içerisindeki birçok tarihi bina gibi büyük oranda tahrip olmuú durumdadÕr. Koruma amaçlÕ imar planÕnda söz konusu parsele sosyal tesis kullanÕm kararÕ getirilmiú olup, yurt, kreú, huzurevi, yetiútirme yurdu, güçsüzler evi, aúevi, rehabilitasyon merkezi, rehberlik merkezi vb. iúlevler önerilmiútir. Bodrum ve iki kattan oluúan binanÕn aynÕ zamanda geniú bir bahçesi bulunmaktadÕr. Binaya hâlihazÕrda Hatuniye MeydanÕ’nda yer alan Dönertaú Sebili yanÕndan tarihi konut bölgesine açÕlan 945 sokak üzerinden sapÕlan bir çÕkmaz aracÕlÕ÷Õyla ulaúÕlmaktadÕr. Plan kararlarÕnda bu çÕkmazÕn açÕlmasÕ ve söz konusu bina önünde oluúturulacak bir meydan üzerinden 943 soka÷a ba÷lanmasÕ önerilmektedir. Bu uygulama gerçekleúti÷inde 170 parselde konumlanan bina, birçok tarihi binaya ev sahipli÷i yapan aynÕ zamanda Hatuniye MeydanÕ’nÕn do÷usu ve batÕsÕ üzerinden konut dokusuna ba÷lanan iki önemli arter arasÕnda oluúan kÕsa yol üzerinde kalacaktÕr. YapÕnÕn, birinci alt bölgeler operasyon planÕnda Hatuniye MeydanÕ’na yönelik geliútirilen

“Sosyal ve Kültürel Merkez” projesi ile iliúkili olarak

rehabilitasyon ve rehberlik merkezi ana iúlevi do÷rultusunda, kültürel bir programa sahip olacak úekilde restore edilmesi önerilmektedir.

Resim 54. 1546 ada 170 parsel üzerinde yer alan bina

Pazaryeri MeydanÕ Düzenlemesi ÇalÕúma alanÕ içerisinde ender rastlanan kentsel boúluklardan Pazaryeri MeydanÕ, bölgenin önemli buluúma ve karúÕlaúma alanlarÕndan biridir. Konut yapÕlarÕ ile çevrili olan meydan, fÕrÕn, kÕraathane, bakkal gibi ticari yapÕlara da ev sahipli÷i yapmaktadÕr. Bunun yanÕ sÕra Pazaryeri Camii ve muhtarlÕk gibi kamusal yapÕlar da meydan içerisinde konumlanmaktadÕr. Antik Symrna AgorasÕ yanÕndan geleneksel konut dokusuna ba÷lanan 816 sokak direk Pazaryeri MeydanÕ’na ba÷lanmakta, meydan üzerinden 945 sokak aracÕlÕ÷Õyla da øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi ve AltÕnordu Spor Kulübü Derne÷i’nin bulundu÷u alana açÕlmaktadÕr. Bu çerçevede, yerel halk tarafÕndan gündelik aktiviteler dolayÕmÕnda yo÷un kullanÕlan bir yer olmanÕn yanÕ sÕra, bölge içerisinde canlÕlÕk yaratan yapÕ ve alan ölçe÷inde önemli noktalar arasÕnda geçiú alanÕ olarak da kullanÕlmaktadÕr. Bölge içerisinde uzun zamandÕr yaúayan kullanÕcÕlar, Pazaryeri MeydanÕ’nÕn geçmiúte, özellikle bayramlarda çocuklara dönük aktivitelere (salÕncak, dönme dolap vb.) ev sahipli÷i yaptÕ÷ÕnÕ, artÕk bu iúlevini yitirdi÷ini belirtmektedirler. Günümüzde meydan bölge sakinlerinin araçlarÕnÕ park etti÷i bir alan olarak çalÕúmaktadÕr. Pazaryeri MeydanÕ’nÕn güncel ihtiyaçlar do÷rultusunda ve kentsel bellekteki konumu ile de iliúkili olarak bir meydan olarak düzenlenmesi amaçlanmaktadÕr.

Resim 55. Pazaryeri MeydanÕ

Emir Sultan ParkÕ AydÕno÷ullarÕ

Beyli÷i

komutanlarÕndan

Seyid

Mükeremeddin’in

türbesinin

bulundu÷u, bunun yanÕ sÕra hamam, dergâh, aúhane ve üç parçadan oluúan bir hazireye ev sahipli÷i yapan Emir Sultan Türbesi ve Zaviyesi bölgenin önemli ve yo÷un ziyaret edilen dini merkezilerinden biridir. øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan restore edilmiú ve kullanÕma kazandÕrÕlmÕútÕr. Dini yapÕ kompleksinin yanÕnda bulunan boúlu÷un, koruma amaçlÕ imar planÕnda belirtildi÷i gibi park olarak düzenlenmesi önerilmektedir. Bu sayede, alanÕ ziyarete gelenlerin ve bölge kullanÕcÕlarÕnÕn buluúma, sosyalleúme gibi ihtiyaçlarÕna cevap verebilecek bir yeúil alan yaratÕlmasÕ, çocuklar için de güvenli bir oyun alanÕ elde edilmesi amaçlanmaktadÕr. Bu çerçevede, øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi tarafÕndan sürdürülen; parkÕn potansiyel kullanÕcÕlarÕ ile birlikte ele alÕnan katÕlÕmcÕ tasarÕm süreci içerisinde tasarÕm çalÕúmalarÕ devam etmektedir.

Resim 56. Emir Sultan Türbesi yanÕnda konumlanan boúluk

Tasavvuf Musikisi ve AraútÕrma Merkezi (øzmir Mevlevihanesi) øzmir Mevlevihanesi 1850 senesinde açÕlmÕú ve tekkelerin kapatÕldÕ÷Õ 1925 yÕlÕna kadar hizmet vermiútir. Kurucusu Halil Akif Dede'dir. øzmir Mevlevihanesi'nin en aktif ve renkli simasÕ ùeyh Nureddin Efendi'dir. Halil Dede'nin o÷ludur. Otuz iki yÕl görev yapmÕútÕr ùeyh Nureddin Efendi vefat edince yerine o÷lu 13-14 yaúlarÕndaki o÷lu Mehmet Celaleddin göreve baúlamÕútÕr. øzmirli meúhur bestekâr RakÕm Elkutlu’nun bu dönemde bir süre úeyh naipli÷i yaptÕ÷Õ bilinir.13 Neyzen Tevfik,

lise yÕllarÕnda babasÕ tarafÕndan øzmir ødadisi'ne gönderildi÷i

dönemde sanatÕnÕ øzmir Mevlevihanesi'nde geliútirmiútir. Tokadizade ùekip, Tevfik Nevzat, Ruhi Baba ve ùair Eúref gibi pek çok ünlü isimle øzmir Mevlevihanesi’nde tanÕúan Neyzen Tevfik’in ilk úiiri bu günlerde, 13 Mart 1893’de Muktebes dergisinde yayÕmlanmÕútÕr.14 Bir zamanlar PatlÕcanlÕ Yokuúu’nun Kireçlikaya Düzlü÷ü’ne çÕktÕ÷Õ yerde sa÷ tarafta konumlanmakta olan15 øzmir Mevlevihanesi günümüzde ayakta de÷ildir. Binadan geriye bahçe duvarlarÕ ve a÷açlÕ boú bir parsel kalmÕútÕr. Eski kent haritalarÕnda yerleúik alanÕn üst sÕnÕrÕnÕ oluúturan yapÕnÕn tekke adÕyla belirtildi÷i görülmektedir.

Resim 57. Baedeker PlanÕ’nda (1905) øzmir Mevlevihanesi’nin konumu16

Demirci, M. Bir Musiki Oca÷Õ: øzmir Mevlevihanesi. http://semazen.net/w2/bir-musiki-ocagi-izmir-mevlevihanesi/

http://beyaztarih.com/ansiklopedi/detay/neyzen-tevfik

PÕnar, ø. (2012). øzmir YazÕlarÕ [Kent ve Tarih]. øzmir: ø.B.B. Ahmet Priútina Kent Arúivi ve Müzesi YayÕnlarÕ.

PÕnar, ø. (2011). SaklÕ Mazi DibekbaúÕ-Kireçlikaya. østanbul: Heyamola YayÕnlarÕ.

YapÕnÕn bir zamanlar bulundu÷u parsel üzerinde e÷itim, araútÕrma ve icra faaliyetlerinin yürütüldü÷ü bir Tasavvuf Musikisi AraútÕrma Merkezi inúa edilmesi önerilmektedir. Alan içerisinde geliúecek kültürel rotalardan birinin üzerinde konumlanÕyor oluúu da bu önerinin geliútirilmesinde etkili olmuútur. YapÕnÕn bölge içerisinde yaúayan kullanÕcÕlar ve ziyaretçiler için bir çekim yarataca÷Õ düúünülmektedir.

Resim 58. øzmir Mevlevihanesi, 1917 (a.g.e.)

Resim 59. Günümüzde Mevlevihane’nin bulundu÷u alan

Jeolojik sakÕncalÕ alanÕn düzenlenmesi 20. yüzyÕlÕn ikinci yarÕsÕndan itibaren gecekondulaúma neticesinde yapÕlaúan ve jeolojik sakÕncalÕ olmasÕ nedeniyle øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan 2007-2012 yÕllarÕ arasÕnda kamulaútÕrÕlan yaklaúÕk 42 hektar büyüklü÷ündeki alanÕn, KemeraltÕ ve Çevresi Yenileme AlanÕ sÕnÕrlarÕ içerisinde kalan bölümü eúsiz bir úehir manzarasÕna sahiptir. Alan alt kotta 746 sokak, üst kotta Kadifekale önünden geçen RakÕm Elkutlu Caddesi arasÕnda uzanmaktadÕr. 1/5000 ölçekli koruma amaçlÕ imar planÕ kapsamÕnda, 746 soka÷Õn geniúletilerek yenileme alanÕ içerisindeki ana ulaúÕm arterlerinden biri haline gelmesi önerilmektedir. Bu arter aynÕ zamanda sosyo-kültürel tesis alanÕ ve Antik Tiyatro önünden de geçmektedir. Bölgenin önemli bir kültür aksÕ haline gelmesi önerilen PatlÕcanlÕ Yokuúu da direk olarak jeolojik sakÕncalÕ alanÕn bulundu÷u noktada 746 soka÷a ba÷lanmaktadÕr. Ancak jeolojik sakÕncalÕ alanÕn önünde bulunan istinat duvarÕ nedeniyle bu alan ile iliúki kuramamaktadÕr. Jeolojik sakÕncalÕ alan aynÕ zamanda yÕkÕlan ÇakÕl Gazinosu’nun bulundu÷u ve sonradan Ayla Ökmen ParkÕ ve Seyir TerasÕ olarak düzenlenen kentsel boúlu÷a komúudur. AlanÕn gerekli statik önlemler alÕnarak bir kentsel teras olarak düzenlenmesi, 746 sokak ve Ayla Ökmen ParkÕ ile bütünleúmesinin sa÷lanmasÕ, kültürel ve sosyal aktiviteler aracÕlÕ÷Õyla bir buluúma, toplanma ve açÕk etkinlik alanÕ haline getirilmesi, peyzaj düzenlemesinin yapÕlmasÕ ve kentsel donatÕlarÕnÕn oluúturulmasÕ önerilmektedir. Bu sayede bölge içerisinde konut dokusu ile Kadifekale arasÕnda kurulan do÷rusal sokak ba÷lantÕlarÕna alternatif olarak alansal ölçekte bir iliúki yaratÕlmasÕ amaçlanmaktadÕr.

Resim 60. Jeolojik SakÕncalÕ Alan

Kafeterya Jeolojik sakÕncalÕ alan içerisinde, 746 sokak üzerinde konumlanan tescilli taúÕnmaz, øzmir Büyükúehir Belediyesi mülkiyetinde bulunmaktadÕr. Bodrum katÕ üzerinde tek katlÕ inúa edilmiú yapÕ, dikdörtgen planlÕ olup, yarÕm kÕrma çatÕ ile örtülüdür. 19. yüzyÕl’da örnekleri görülmeye baúlanan ve SakÕz Tipi konut olarak anÕlan øzmir konutunun neo-klasik özelliklerini yansÕtmaktadÕr. Söz konusu taúÕnmazÕn, kamusal bir kentsel teras olarak düzenlenecek jeolojik sakÕncalÕ alan içerisinde hizmet veren bir kafeterya olarak restore edilmesi, Kadifekale ve Agora arasÕnda canlandÕrÕlacak koridorlar arasÕnda önemli bir durak haline gelmesi amaçlanmaktadÕr.

Resim 61. Jeolojik sakÕncalÕ alan içerisinde yer alan tescilli yapÕ

1568 Ada 47 Parselde Konumlanan Türbenin Restorasyonu Kubilay Mahallesi, TemaúalÕk Mevkii’nde, sÕkÕúÕk konut dokusu içerisinde erken OsmanlÕ dönemine tarihlenen bir türbe yer almaktadÕr. Türbenin üzerinde ømamÕ Cafer-i SadÕk Tayyar, Urfu Naci Hazretleri, On øki ømam’Õn baúÕ yazÕlÕ bir tabela bulunmaktadÕr. øçerisinde sanduka tipi dört mezar bulunan türbe, sekizgen planlÕ olup, üzeri yaklaúÕk 30 cm. yüksekli÷inde bir kasna÷a oturan, yarÕm küre úekilli bir kubbe ile örtülüdür. Türbeye, aynÕ soka÷a açÕlan úahÕs mülkiyetindeki bir konut bahçesi aracÕlÕ÷Õyla ulaúÕlmaktadÕr. øslam kültürü ba÷lamÕnda son derece önemli ve bölge içerisindeki en eski yapÕlardan biri olmasÕ nedeniyle türbe, restore edilmek üzere øzmir Büyükúehir Belediyesi øzmir Tarih Projesi 2016 yÕlÕ programÕna alÕnmÕútÕr. Yan parselde konumlanan ve türbeye eriúimi sa÷layan taúÕnmaz da kamulaútÕrma programÕna alÕnmÕútÕr. KamulaútÕrma yoluyla Büyükúehir Belediyesine mülkiyetine geçecek olan ve yan parselde konumlanan taúÕnmaz içerisindeki yapÕlarÕn øslam kültürü ile iliúkili sanat dallarÕnda e÷itim ve sergileme amaçlÕ bir program do÷rultusunda dönüútürülmesi önerilmektedir.

Resim 62. Türbe yapÕsÕ

Agora ParkÕ Antik Smyrna AgorasÕ’nÕn mevcut giriúinin karúÕsÕnda; 818 sokak, TarÕk SarÕ Sokak ve Namazgâh HamamÕ arasÕnda konumlanan Agora ParkÕ bölge sakinleri tarafÕndan yo÷un kullanÕlan bir yeúil alan olarak öne çÕkmaktadÕr. Namazgâh HamamÕ’nÕn özgün iúlevinde restore edilmesi do÷rultusunda çalÕúmalar baúlamÕú ve kÕsa süre içerisinde tamamlanacaktÕr HamamÕn hizmete açÕlmasÕ neticesinde park kullanÕmÕnÕn daha artaca÷Õ ve kullanÕcÕ profilinin çeúitlenece÷i öngörülmektedir. Bünyesinde bir çocuk oyun alanÕ da barÕndÕran Agora ParkÕ’nda øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi tarafÕndan söz konusu oyun alanÕnÕn tasarÕmÕna yönelik bir çalÕúma baúlatÕlmÕútÕr. Bölgede yaúayan ve parkÕ kullanan çocuklar ile birlikte gerçekleútirilen çalÕútaylar neticesinde; bölge çocuklarÕnÕn tercihlerine uygun bir oyun grubunun, katÕlÕmcÕ bir tasarÕm ve yapÕm süreci aracÕlÕ÷Õyla elde edilmesi amaçlanmÕútÕr. Buna benzer katÕlÕmcÕ bir süreç ile parkÕn mimari niteli÷inin iyileútirilmesi, engelli eriúime uygun hale getirilmesi ve kullanÕm yo÷unlu÷unun artÕrÕlmasÕnÕ sa÷lamak üzere bir düzenleme yapÕlmasÕ önerilmektedir.

Resim 63. Agora ParkÕ

Antik Dönem Sur KalÕntÕlarÕnÕn Sa÷lÕklaútÕrÕlmasÕ Antik dönemde, Smyrna kentinin güvenli÷i sa÷lamak üzere Kadifekale’den baúlayan ve iki ayrÕ hat halinde körfeze ulaúan surlar inúa edilmiútir. Özellikle 7. yüzyÕl boyunca Sasaniler ve Müslüman Emevi AraplarÕ tarafÕndan maruz kaldÕ÷Õ tehditler ve iúgaller sÕrasÕnda Smryna’da, surla çevrili yerleúik alan dÕúÕnda kalan konut ve di÷er yapÕlaúmanÕn ortadan kalktÕ÷Õ ve kentin tamamen surlar içine çekildi÷i, AltÕnpark Arkeoloji AlanÕ'nda yapÕlan kazÕ çalÕúmalarÕ ile elde edilen bulgulardan anlaúÕlmaktadÕr.17

Resim 64. Symrna Kenti ve surlar (a.g.e. 42)

Günümüzde bu surlar yÕkÕlmÕú olsa da bölge içerisinde bazÕ noktalarda kalÕntÕlarÕnÕ gözlemlemek mümkündür. AltÕnpark Arkeoloji AlanÕ karúÕsÕnda konumlanan ve geçti÷imiz yÕllar içerisinde Konak Belediyesi tarafÕndan restore edilerek kullanÕma kazandÕrÕlan Radyo ve Demokrasi Müzesi’nin bahçe duvarÕ bunlardan bir tanesidir. Kubilay Mahallesi sÕnÕrlarÕ içerisinde kalan sur kalÕntÕsÕ ise bugün yo÷un ve düúük nitelikli bir yapÕlaúma altÕndadÕr. YapÕlaúma altÕnda kalmÕú olmasÕ sebebiyle tespit edilemeyen daha pek çok sur kalÕntÕsÕ oldu÷u tahmin edilmektedir. 17

Ersoy, A (Ed) (2012). IESNA 2012 Smyrna (øzmir). øzmir: D.E.Ü. Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü

Alan içerisinde da÷ÕnÕk olarak yer alan sur kalÕntÕlarÕnÕn tespit edilmesi, bakÕm ve onarÕmlarÕ yapÕlarak koruma altÕna alÕnmalarÕ, iúgallerin giderilmesi ve çeúitli düzenlemeler aracÕlÕ÷Õyla kentsel mekân ile iliúkilerinin güçlendirilmesi önerilmektedir.

Resim 65. Radyo ve Demokrasi Müzesi önünde konumlanan sur parçasÕ

Resim 66. Kubilay Mahallesi içerisindeki sur kalÕntÕlarÕ

Resim 67. Mikro Operasyonlar

94 Gerekmiyor

Gerekmiyor

Gerekiyor

Gerekmiyor

Gerekiyor

Gerekmiyor

Çocuk Atölyesi ve Etüt Merkezi (Carfi Kona÷Õ)(ÖPA 4)

SanatçÕ Evi (Kapanizade Köúkü)(ÖPA 3)

Rehabilitasyon ve Rehberlik Merkezi (ÖPA 7)

Pazaryeri MeydanÕ Düzenlemesi

Emir Sultan ParkÕ

øzmir Tasavvuf Musikisi ve AraútÕrma Merkezi

Jeolojik SakÕncalÕ AlanÕn Düzenlenmesi

Kafeterya

1568 Ada 47 Parseldeki Türbenin Restorasyonu

Agora ParkÕ

Antik Dönem Sur KalÕntÕlarÕnÕn Sa÷lÕklÕlaútÕrÕlmasÕ

Gerekmiyor

Revizyonu

Plan

Koruma Ofisi

Mikro Operasyonlar

øzmir Aile ve Sosyal Politikalar øl Müdürlü÷ü

øzmir Büyükúehir Belediyesi

øzmir Büyükúehir Belediyesi, øl Kültür ve Turizm Müdürlü÷ü

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi

øzmir Büyükúehir Belediyesi

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi, STK’lar

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi

øzmir Büyükúehir Belediyesi

Konak Belediyesi, Özel Giriúimciler

EÇEV

øzmir Büyükúehir Belediyesi

Konak Belediyesi, EÇEV

øúletmeci Aktör(ler)

YatÕrÕmcÕ Aktör(ler)

Aktör(ler)

Tablo 3. Agora, Kadifekale, Birinci ve økinci Halka Konut Bölgeleri: Mikro Operasyonlar

Resim 68. Operasyonlar

Bölgenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕ ÇalÕútay kapsamÕnda kalan alana yönelik olarak koruma amaçlÕ imar planlarÕ kÕsmi olarak tamamlanmÕútÕr. 1/1000 ölçekli Agora ve Çevresi Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕ ile 1/1000 ölçekli Kadifekale, Antik Tiyatro ve Çevresi Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕ çalÕúmalarÕ øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan tamamlanmÕútÕr. Geri kalan alanlara yönelik planlama çalÕúmalarÕnÕn iki aúamalÕ yürütülmesi kararlaútÕrÕlmÕú, ømalat Bölgesi, Oteller Bölgesi, KapÕlar ve Hatuniye MeydanÕ’nÕn güneyinde kalan bir kÕsÕm konut bölgesi için Konak Belediyesi tarafÕndan hazÕrlanan ilk aúama tamamlanmÕútÕr. Kadifekale’ye kadar uzanan ikinci aúamaya planlama çalÕúmalarÕ henüz baúlamamÕútÕr. Bu yüzden bu bölgede uygulama gerçekleútirmek mümkün de÷ildir. Plan kapsamÕnda yapÕlmasÕ gerekli jeolojik etüt çalÕúmalarÕnÕn øzmir Büyükúehir Belediyesi tarafÕndan ele alÕnmasÕ kararlaútÕrÕlmÕú ve süreç baúlamÕútÕr. Plan çalÕúmasÕ Konak Belediyesi tarafÕndan yürütülecektir.

UlaúÕm PlanÕ UlaúÕm planÕ aracÕlÕ÷Õyla, alanÕn tarihi ve organik dokusuna uyumlu toplu taúÕma yöntemlerinin tespit edilmesi, kullanÕm kararlarÕ ile iliúki olarak araç ve yaya trafi÷ine yönelik ayrÕntÕlÕ

düzenlemelerin

yapÕlmasÕ,

arazi

koúullarÕnÕn

zorlaútÕrdÕ÷Õ

yaya

ulaúÕmÕnÕ

kolaylaútÕrÕcÕ çözümlerin üretilmesi, bölgenin engelli eriúimine uygun hale getirilmesi ve ziyaret edilme potansiyelinin artÕrÕlmasÕ amaçlanmaktadÕr.

AydÕnlatma Gece saatlerinde güvenli÷in sa÷lanmasÕ ve kullanÕm potansiyelinin artÕrÕlmasÕ amacÕyla bölgenin aydÕnlatma problemlerinin giderilmesi gerekmektedir. AydÕnlatma önerilerinin farklÕlaúan kullanÕm biçimleri, mimari ve kentsel niteliklerine cevap verebilecek bir tasarÕm problemi olarak ele alÕnmasÕ uygun olacaktÕr.

AltyapÕ Bölge ihtiyaçlarÕna uzun vadeli cevap verebilecek nitelikte altyapÕ çalÕúmalarÕnÕn gerçekleútirilmesi gerekmektedir. Hijyen problemlerinin giderilmesi, a÷ÕrlÕklÕ olarak yayalaútÕrÕlmÕú bölgede yaúantÕnÕn farklÕ mevsim koúullarÕnda rahatça deneyimlenebilmesi, bu amaçla sa÷lÕklÕ bir deúarj sistemi oluúturulmasÕ, bunun yanÕ sÕra internet altyapÕsÕnÕn oluúturulmasÕ, oluúturulacak sistemin gerekti÷inde kolay müdahaleye izin vermesi ve güncel teknolojiler ile geliútirilmeye elveriúli olmasÕ önemlidir. Dar sokaklardan oluútu÷u için atÕk yönetimi konusunda bölgeye özel yenilikçi yaklaúÕmlarÕn geliútirilmesi gereklidir.

øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi øzmir Büyükúehir Belediyesi, Konak Belediyesi, Gediz Aù øzmir Büyükúehir Belediyesi

UlaúÕm PlanÕ

AydÕnlatma

AltyapÕ ølgili AltyapÕ KurumlarÕ

Konak Belediyesi, øzmir Büyükúehir Belediyesi

Koruma AmaçlÕ ømar PlanÕ

Bölgenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar YatÕrÕmcÕ Aktör(ler)

Tablo 4. Agora, Kadifekale, Birinci ve økinci Halka Konut Bölgeleri: Bölgenin Tümü øçin Gerçekleútirilmesi Gereken Operasyonlar

100

ÇalÕútay KatÕlÕmcÕlarÕ

1. Prof. Dr. ølhan Tekeli 2. B. Fügen Selvitopu 3. Dr. H. Gökhan Kutlu 4. Ayfer Nakipo÷lu

Baúkan DanÕúmanÕ ø.B.B. Genel Sekreter YardÕmcÕsÕ ø.B.B. øzmir Tarih Proje Koordinatörü ø.B.B. NazÕm Plan ùube Müdürü

5. Dr. Ayúegül Sabuktay

ø.B.B. Akdeniz Akademisi Müdürü

6. Dr. Ça÷layan Deniz Kaplan

ø.B.B. øzmir Tarih TasarÕm Atölyesi

7. Mihriban YanÕk 8. Nehir Yüksel 9. Hümeyra Çelebi

Konak Belediyesi Kentsel TasarÕm ùube Müdürü ùehir PlancÕsÕ, Konak Belediyesi Konak Belediyesi Etüt Proje ùube Müdürü

10. Ertu÷rul Gül

Konak Kent Konseyi

11. Gülçin Tonguç

Konak Kent Konseyi

12. Yasemin Demirtaú

Agora Semt Merkezi

13. Abdülaziz Ediz 14. Doç. Dr. AkÕn Ersoy 15. Hasan Topal 16. Ayúe Firuzan Caman

øl Kültür ve Turizm Müdürü Smyrna Antik Kenti KazÕ BaúkanÕ øzmir Mimarlar OdasÕ BaúkanÕ Arkeoloji Müzesi Müdür YardÕmcÕsÕ

17. Demet Büyükdo÷an

Kemal Atatürk ølkokulu Rehber Ö÷retmeni

18. Derya Demirgören

Hürriyet Anadolu Lisesi Rehber Ö÷retmeni

19. Prof. Dr. Mehmet ÇÕnar Atay

ùehir PlancÕsÕ

20. Doç. Dr. Deniz Güner

Dokuz Eylül Üniversitesi Ö÷retim Üyesi

21. Doç. Dr. Emel KayÕn

Dokuz Eylül Üniversitesi Ö÷retim Üyesi

22. Doç. Dr. ùeniz ÇÕkÕú

øzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Ö÷retim Üyesi

23. Yrd. Doç. Dr. Koray Velibeyo÷lu

øzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Ö÷retim Üyesi

24. Yrd. Doç. Dr. Neslihan Demirtaú Milz

øzmir Ekonomi Üniversitesi Ö÷retim Üyesi

101

25. Yrd. Doç. Dr. Bilgen Dündar

Gediz Üniversitesi Ö÷retim Üyesi

26. Yrd. Doç. Dr. ùebnem Yücel

Yaúar Üniversitesi Ö÷retim Üyesi

27. Dr. Fatma Feyzal Özkaban 28. Hande Uzuno÷lu

øzmir Ticaret OdasÕ

29. Hitay Baran

øzmir Ticaret OdasÕ

30. U÷ur Yüce

Tarkem Yönetim Kurulu Baúkan Vekili

31. Sibel Ersin

Tarkem Genel Müdürü

32. Göze Bayram 33. Korhan MangÕr

Tarkem Proje Koordinatörü øzmir KalkÕnma AjansÕ

34. Özer Mumcu

Ege Turizm Derne÷i Genel Sekreteri

35. Mahir Kaplan

Ege Genç øú AdamlarÕ Derne÷i

36. Rabia ølhan

Bölge KullanÕcÕsÕ

37. Ali Yüksel

Süvari Mahallesi MuhtarÕ

38. Kemal Evgi

Yeni Mahallesi MuhtarÕ

39. Enis øpek

Hurúidiye Mahallesi MuhtarÕ

40. Mehmet Saraç Batuk

Pazaryeri Mahallesi MuhtarÕ

41. Mehmet YorgancÕ 42. Tamer Pakben

YatÕrÕmcÕ Mimar

43. Hamid Reza Yazdani

ùehir PlancÕsÕ

44. ødil YazÕcÕo÷lu

Turist Rehberi

102

Dokuz Eylül Üniversitesi Ö÷retim Üyesi