Kemeraltı Aydınltma Master Planı by İzmir Tarih

K E M E R A L T I AY D I N L AT M A MASTER PLANI

Birinci Baskı Temmuz, 2018 Bu kitap Dinç Ofset tesislerinde 500 adet basılmıştır.

Bu döküman kapsamında kullanılan görsel veriler ( harita, şema, grafik, görsel, fotoğraf) Arup Aydınlatma Tasarım Ekibi tarafından hazırlanmıştır. Aydınlatma Master Plan Haritası : Frit Ta Ta Kapak Fotoğrafı: Mehmet Yasa

İÇ E R İK GİRİŞ

BU DÖKÜMANI NASIL KULLANACAKSINIZ?

B Ö LÜM 1 | MEVCUT DU RUM A N A LİZ İ

B Ö LÜM 2 | P L AN LA MA YAK LA ŞIM I

2.1.2 - TEKNİK ARKA PLAN

35 37 42

2.1.3 - PLAN KARARLARI

2.1.3.1 - YOL TİPOLOJİLERİ VE ÖNERİ AYDINLATMA TASARIMI

51 76 78

2.1 - ULAŞIM AKSLARI 2.1.1 - BÖLGESEL KİMLİKLER

2.1.3.2 - ETKİN ENERJİ KULLANIMI 2.1.3.3 - AYDINLATMA KONTROL SİSTEMLERİ

2.2 - NİRENGİLER 2.2.1 - REFERANS ÖĞELERİ OLARAK CAMİLER 2.2.2 - GEÇMİŞİN İZLERİ HAVRALAR 2.2.3 - DİĞER NİRENGİLER

81 84 88 90

2.3 - GİRİŞ KAPILARI

2.4 - ODAKLAR

101 104 108

2.4.1 - YEŞİL ALANLAR 2.4.2 - MEYDANLAR

2.5 - ÖZEL YOLLAR

113

2 . 6 - H A R İ TA L A R

121

Fotoğraf 01 - Milli Kütüphane Caddesi

GİRİŞ K E N T İ N YA Ş AYA N Y Ü Z Ü K E M E R A L T I

İzmir Kemeraltı Bölgesi için geliştirilen aydınlatma master planı, İzmir Tarih Projesi ile bir bütün olarak değerlendirilerek oluşturulmuştur. Kemeraltı Bölgesi’nin geçmişten günümüze taşıdığı ticari odak olma işlevine, kentin önemli noktalarını birbirine bağlayan konumuna, kentsel doku ve tarihi - mimari özelliklerine odaklanan plan, bölgenin gece imajını tüm katmanları birlikte değerlendirerek ortaya koymayı amaçlamaktadır. “Kentin Yaşayan Yüzü Kemeraltı” konsepti ile geliştirilen Kemeraltı Aydınlatma Master Planı (KAMP), bölgenin gündüz ön plana çıkan, aktif, dinamik, yaya yoğun, canlı yapısının geceleri de devam edebilmesini sağlamayı temel hedeflerden biri olarak belirlemiştir. Ancak, günümüzde kentsel bölgelerin 7/24 yaşayan alanlar haline gelmesi gerçeğinin, olumlu ve olumsuz yönlerinin birlikte değerlendirilmesi gerekliliği açıktır. Bu anlamda, KAMP, son yıllarda özellikle gündemde olan, “ ışık kirliliği, doğal çevrenin tahribatı, enerji ve kaynakların kontrolsüz tüketimi gibi çevresel konuların altını çizmekte ve plan kararlarını sosyal-ekonomik-ekolojik bakış açılarının kesişimi ile ortaya çıkarmaktadır.

BU DÖKÜMANI NASIL KULLANACAKSINIZ Bu doküman kimler için hazırlandı? Belediyeler, ilgili kamu kuruluşları, aydınlatma tasarımcıları, mimarlar, malikler, girişimciler. KAMP Nedir? Kemeraltı Aydınlatma Master Planı (KAMP), bölgesel ölçekte aydınlatma yaklaşımlarını belirleyen ve geleceğe yönelik planlama kararlarını içeren bir kılavuz niteliğindedir. KAMP raporu, tüm kullanıcılar için, aydınlatma tasarımı konusunda yönlendirici olmakla beraber, bölgenin aydınlatma önceliklerini belirlemek üzere hazırlanmıştır.

KAMP’nin içeriği neleri kapsamaktadır? KAMP, bölge genelinde ulaşım aksları, parklar ve meydanlar ile ilgili prensip aydınlatma kararlarını belirlemektedir. Plan, bölgenin tarihi kimliği ile örtüşen ancak modern fonksiyon alanları ile ilişki sağlayan bir yaklaşım doğrultusunda geliştirilmiştir. KAMP “Kent İmajı Kuramı”* odağında kentsel imaj bileşenlerini birlikte değerlendirmektedir. Yollar ve odaklar olarak tanımlanmış plan kapsamı, nirengiler, sınırlar ve bölgeler dahil edilerek genişletilmiş olup, bu yaklaşım ile bütünsel bir planlama pratiği sunmaktadır.

*Kent İmajı Kuramı- Lynch, K. (1960), Kent İmgesi/ The Image Of The City , The MIT Press, Cambridge

SPeAR, Arup tarafından geliştirilmiş bir “sürdürülebilirlik” değerlendirme aracıdır. Amacı, bir projenin sürdürülebilirliğini etkileyecek kararların, farklı uzmanlık alanlarının da desteğini alarak, bütünsel bir yaklaşımla verilmesini sağlamak ve projenin sonunda, amaçlanan değerlerin ne kadar uygulanabildiğini ve nasıl bir iyileşme sağlandığını değerlendirmektir. Şehirlerin yenileme veya iyileştirme projelerinin içerisinde önemli bir yere sahip olan aydınlatma için, SPeAR aracı, aydınlatmaya göre adapte edilerek üç ana başlık altında incelenmektedir: sosyal, ekonomik ve çevresel göstergeler.

Tablo 01 - SPeAR Mevcut durum analizi

SPeAR

Tablo 02 - SPeAR Hedeflenen durum analizi

©ARUP

Değerlendirme, konu başlıklarına uygun çeşitli sorular aracılığıyla yapılmakta, sorular iyi ve kötü senaryo arasında 5 kademeye göre cevaplanmaktadır. Tablo 1’de mevcut duruma yakın kötü senaryo analizi görülürken, Tablo 2’de projenin gerçekçi en iyi senaryo analizi görülebilir. “Sosyal Göstergeler” ana başlığı altında bulunan alt başlıklar, aydınlatmanın, geceleri insan sağlığı, güvenlik-emniyet, mekanların sosyal ve kültürel canlılığı, insanların sosyal etkileşimleri, yeşil alanların ve mağazaların kullanım durumları ile olan ilişkisini incelemektedir. “Çevresel” ana başlığının altında ise aydınlatmanın ekosisteme ve biyo-çeşitliliğe, insanın görsel konforuna, içinde bulunduğu mekana, yakınında bulunduğu diğer bölgelere ve kentsel elemanlara nasıl etki ettiğini incelenmektedir. “Ekonomik” ana başlığının altında ise aydınlatma, ile enerji verimliliği, yenilenebilir enerjinin kullanımı,

ışık kirliliği, ışığın özellikleri ve standartlara uyumu açısından bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu bölümde ayrıca aydınlatmanın çevredeki yaşam alanlarına ekonomik açıdan nasıl ve ne kadar süre ile fayda sağlayabileceği değerlendirilmektedir. Bunun dışında aynı bölümde aydınlatma sisteminin tedarik ve bakım zincirinin en etkin biçimde nasıl gerçekleştirilebileceği ve diğer sistemlerle ne kadar entegrasyonunun sağlanabileceği sorgulanmaktadır. Kentsel aydınlatma, hem gündüz hem de gece, şehir düzenine çok çeşitli etkileri olan ve diğer disiplinlerle koordinasyon içinde çalışılması gereken bir konudur. SPeAR, bu anlamda, kentsel ölçekte yapılacak çalışmalardan önce mekanların analiz edilmesinde ilgili tüm proje muelliflerin ve yönetimsel birimlerin de dahil edilmesini sağlayacak bir altlık oluşturmaktadır. Bu araç aracılığı ile KAMP dahilinde geliştirilen aydınlatma düzenlemeleriyle oluşturulacak etkinin, mevcut durum ile karşılaştırması yapılarak, bir sonraki adım desteklenmiştir.

1 MEVCUT DURUM ANALİZİ

1. MEVCUT DURUM ANALİZİ DÜŞÜK RENKSEL GERİVERİM SINIFI/ YÜKSEK DÜZEYDE ENERJİ TÜKETİMİ

Kemeraltı Bölgesi genelinde ulaşım akslarında, 2200K renk sıcaklığındaki sodyum buharlı ışık kaynaklarının kullanıldığı görülmektedir. Tarihi doku ve renk sıcaklığı arasındaki ilişki incelendiğinde mevcut durum, tarihi dokuyu vurgulamak adına pozitif bir yaklaşım sergilemesine karşın, yüksek enerji tüketimi, düşük renksel geriverim sınıfı, kontrol esnekliği sağlamaması gibi negatif özelliklere sahip ışık kaynakları, bölgede yer alan eşsiz tarihi dokunun ve çevrenin görsel anlamda, net olarak okunmasına olanak vermemektedir. Mekanda yapılan gece analizleri, ışığın, renk sıcaklığı, renksel geriverim indeksi, S/P oranları, aydınlık düzeyi gibi ortaya koyduğu niceliksel özellikleri ile insan ölçeği, renk, doku, malzeme özellikleri gibi ışık ve mekan arasındaki niteliksel bağı ortaya koyan özellikler bağlamında yapılmıştır. İlerleyen bölümlerde, bu analizlere ve yaklaşıma yönelik detaylı açıklamalar yer almaktadır.

Fotoğraf 03 - Kemeraltı Mevcut Gece Durumu

FotoÄ&#x;raf 04 - 848 Sokak Mevcut Gece Durumu

1. MEVCUT DURUM

Mevcut Durum| Niteliksel ve Niceliksel Özellikler İnsan Ölçeği Çoğunlukla giriş katı aktif, ticaret fonksiyonlu, 2 katlı yapıların yer aldığı bölgede, mevcut durumda 8-10 metre yüksekliğinde eski tip aydınlatma direkleri kullanılmaktadır. Gerek ölçek gerekse estetik anlamda mekan ile örtüşmeyen direkler, insan ölçeği ve mevcut yapı yüksekliği ile uyum göstermeyen bir yapı sergilemektedir (Fotograf 3 ve 4). Yaya yoğun kullanım alanlarında direk yükseklikleri seçimi gerçekleştirilirken, 2 katlı yapı stoğu ve insan ölçeği ile uyumlu bir yaklaşım segilenmelidir. Renksel Geriverim İndeksi (CRI) ve Renk-Doku-Malzeme Algısı Tam spektrum (ışık tayfı) günışığı ile gerçekleşen gündüz algısı, tüm kentsel öğelerin gerçek renk-dokumalzeme özellikleri ile görünür olmasını sağlar. Hava karardığında ise, görme işlevi yapay aydınlatma tarafından yönlendirillir. Mevcut durumda bölgede, ağırlıklı olarak sodyum buharlı yapay ışık kaynaklarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu ışık kaynakları, düşük renksel geriverim sınıfındaki kaynaklar olup, cisimlerin renklerinin doğru algılanmasını engellemektedir.

Grafik 1 - Günışığı Spektrumu * * - IES 10 Handbook

Grafik 2 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Lamba Spektrumu *

Renksel geriverim indeksi, ışık kaynağının renkleri doğru gösterme oranını 0-100 değerleri arasında sayısallaştıran bir sistematiktir. Günışığı 100 ile ifade edilmektedir. Alanda yapılan ölçümler sodyum buharlı ışık kaynaklarının renksel geriverim indeksinin 13-24 aralığında olduğunu göstermektedir (bkz. Grafik 3 - Renksel geri verim indeksi grafiğinde Ra:24 olarak görülmektedir). Genellikle 25 civarında olan sodyum buharlı ışık kaynaklarının CRI değerinin, alanda bu denli düşük çıkmasının

1. MEVCUT DURUM

bir diğer nedeni de ömrünü doldurmak üzere olan ışık kaynaklarının hala kullanılıyor olmasıdır. Renklerin doğru algılanmaması birçok nedenle sorun olarak tanımlanabilir Bunlardan ilki, yenilenmiş tarihi cepheleri ile mimari ve dokusal özelliklerini gün boyunca sergileyen Kemeraltı Bölgesi’nde, günden geceye geçildiğinde bu özgün dokunun ortadan kalkmasıdır. Bir diğer konu, ticari birimlerin sergileme alanı olarak kullandığı tezgahlar ve ışığın ilişkisi olarak tanımlanabilir. Bölgeye özgün niteliğini kazandıran ticari aktivitenin kaliteli bir aydınlatılmış atmosfere ihtiyacı olduğu açıktır. Dükkanların önündeki tezgahlara yayılan eşyaların/ malzemelerin gerçek renklerinde algılanması önemlidir. Konunun, en önemli noktası ise güvenlik ve emniyet odaklıdır. Alanda yapılan analizler sırasında çekilen Fotoğraf 5’te, durum örneklendirilmekte, renksel geriverim indeksi ve renklerin doğru algılanabilirliği konusunda net bir görsel açıklama sağlanmaktadır. Arup Aydınlatma Tasarım Departmanı’ndan ölçüm yapan tasarımcının üzerindeki montun gündüz algılanan rengi, Fotoğraf 5’in en sağında gösterilmektedir. Açık yeşil mont, bölge içinde CRI 24 olan sodyum buharlı ışık kaynağının bulunduğu aydınlatma direğinin altında çok daha farklı, hakisarı(Fotoğraf 5’in en solunda) renklerde görünmektedir. Bu durum olası bir suç durumunda, suçlunun üzerindeki kıyafetlerin tanımlanmasını engelleyecek bir tehdit unsurudur. Aydınlatma tasarımı konu olduğunda standartlarda belirtilmiş sayısal verileri sağlamak, sağlıklı

Fotoğraf 05 - Düşük Renksel Geri Verim İndisli Işık Kaynağı Altında Renklerin Algısı

Grafik 03 - Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Renksel Geri Verim Ölçümü (bölgede yapılan ölçüme göre)

mekanlar oluşturmak adına yeterli bir çözüm değildir. Standartların ötesinde gözönünde bulundurulması gereken birçok niteliksel ve niceliksel veri birlikte değelendirilmedir.

1. MEVCUT DURUM

Fotoğraf 07 - Işık işgali yapan sokak aydınlatmaları

Fotoğraf 06 - Yüksek aydınlatma direkleri

Mevcut aydınlatma direklerinin yüksekliği, pek çok yerde yapı yüksekliğini aşmaktadır. Özellikle konut alanlarında yüksek direklerden yayılan ışık, kontrolsüz armatür seçimlerinin de etkisi ile konut yapılarında ışık işgallerine neden olmaktadır.

Fotoğraf 08 - Kontrolsüz armatürler

1. MEVCUT DURUM

Fotoğraf 09-Bölge kimliği ile uyumlu olmayan renk sıcaklığı ve ışık kaynağı

Gerek ölçek gerekse tipoloji olarak tarihi doku ile uyum gösteren direk seçimleri, uygun olmayan renk sıcaklıkları ve ışık kaynağı seçimleri ile bölgenin kimliğini tam olarak destekleyememektedir. Yayaların yoğun olduğu bu güzergahta yeni düzenlemeler, hem tarihi yapıları hem de insan ölçeğini ön planda tutacak şekilde yapılmalıdır.

Fotoğraf 10 - Kızlarağası Hanı

1. MEVCUT DURUM Gerekli Aydınlık ve Işıklılık Düzeyi (Illuminance/ Luminance Levels) Aydınlatma tasarımının temel ilkesi aydınlatılmış ve aydınlatılmamış yüzeyler arasında, görsel denge sağlayabilmektir. Bu anlamda özellikle taşıt yolları gibi teknik yeterliliklerin sağlanması gerekli alanlar için geliştirilmiş standartlar yer almaktadır. Taşıt yolu aydınlatması, yüzey yansıtma çarpanını da gözönünde bulunduran ışıklılık ile tanımlanmaktadır. Işıklılık değerinin birimi cd/m2 olup, M yol aydınlatma sınıflarına yönelik olması gerekli ışıklılık düzeyleri TS EN 13201:2013’te belirtilmektedir. Kemeraltı Bölgesi’nde yaya kullanımının yoğun olduğu yolların (40km/saat’ten düşük) bölgeyi tanımladığı elde edilen dökümanlardan derlenmiştir. Bu durumda yoğunluklu olarak P sınıflarına göre şekillenecek olan yolların gerekli aydınlık düzeyleri (lux) yine aynı standartta belirtilmektedir (P sınıflarına göre yol kademelenmesi haritası Bölüm 2.1’de gösterilmektedir). Bu durumda bölgede olması beklenen en düşük aydınlık düzeyinin 2 lux, en yüksek düzeyin ise 15 lux olduğu standartlarca tanımlanmıştır. Mevcut durum değerlendirildiğinde, Harita 1’de görüldüğü gibi aydınlatılmamış sokakların çokça yer alması dikkat çekmektedir. Bu durum kimi zaman arızalı ve bakımı yapılmamış armatürlerden kaynaklansa da, alan genelinde hiç aydınlatma direği bulunmayan bölgelerin olduğu da tespit edilmiştir. Direklerin yakın çevresinde yapılan ölçümler, bölgedeki maksimum aydınlık düzeyini tespit edebilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bölge genelinde en düşük aydınlık düzeyi, 0 lux (hiç aydınlatılmamış alanlar), en yüksek aydınlık düzeyi ise 20 lux (direk altında) olarak ölçülmüştür. Direk yerleşimleri değişmekle beraber, bölge genelinde iki direk arası yapılan ölçümler ortalama 3 lux değerindedir. Dış mekanda, ticari yapıların girişlerini aydınlatmak için kullandıkları ek armatürler ile aydınlık düzeyleri, 40 lux ile 100 lux arasında değişen değerlere ulaşabilmektedir. Bu durum sokaklarda, yüksek kontrasta neden olmaktadır (Bkz. Fotoğraf 11). Tablo 3, sağlanması gereken aydınlık düzeyleri ve yol kademelerini göstermektedir . İlerleyen sayfalarda yer alan yol kademesi haritası ile eşleştirilerek okuma daha da netleştirilebilir.

Yatay Aydınlık Düzeyi Aydınlatma Sınıfı

Yüz Tanımlaması Gerekli ise

Ēa (lux) (en küçük)

E min (lux) Yatay düzlem aydınlık düzeyi

Ev min (lux) Düşey düzlem aydınlık düzeyi

Esc min (lux) Yarı silindirik aydınlık düzeyi

fTI % (en büyük)

15,00

3,00

5,0

10,00

2,00

3,0

2,0

7,50

1,50

2,5

1,5

5,00

1,00

1,5

1,0

3,00

0,60

1,0

0,6

2,00

0,40

0,6

0,2

Tablo 03 - P Sınıfları için gerekli aydınlık düzeyi TS EN 13201-2

1. MEVCUT DURUM

Harita 01 - Karanl覺k ve Ayd覺nl覺k Alan Haritas覺

1. MEVCUT DURUM Kontrol Kolaylığı / Bakım Mevcut aydınlatma armatürleri eski tip direklerdir. Sodyum buharlı ışık kaynakları ile kullanılan direklerin kimi yerlerde işlevini yitirdiği gözlemlenmiştir. Kırık armatür başları ve/veya ömrünü tamamlamış veya zarar görmüş ışık kaynakları nedeniyle çalışmayan armatürler dikkat çekmektedir. Tek yerden kontrolün sağlanmasına olanak vermeyen mevcut aydınlatma sistemi, bakım ve onarım konusunda aksaklıklar ortaya koymaktadır.

Fotoğraf 11, 12 - Arızalı aydınlatma direkleri nedeniyle karanlık kalan sokaklar

Arızalı ve/veya atıl durumdaki armatürler nedeniyle sokakların karanlıkta kaldığı durumlar gözlenmektedir. Fotograf 11-12, genel aydınlatmanın sağlanamadığı sokaklara örnektir. Fotoğraf 13’te ise tamamen karanlıkta kalan sokakta, ışıklı logo ile sağlanan aydınlatılmış yüzeyler görülmektedir.

Fotoğraf 13- Ticaret Alanındaki Karanlık Sokaklar

1. MEVCUT DURUM

Fotoğraf 14 - Parçacıl Aydınlatma Çözümü

Fotoğraf 14’de, mağazanın girişinin parçacıl, geçici bir çözüm ile aydınlatıldığı görülmektedir. Fotoğraf 15, bölgenin gece kimliğini ortaya koyan, net bir görsel olarak değerlendirilmiştir. Mesai bitiminde dükkandan çıkan kadın çalışanların, yetersiz aydınlık düzeyi ve karanlık bölgeler nedeniyle, kapıyı kilitlemek ve ana caddeye ulaşabilmek için fener kullanmak zorunda kaldıkları an fotoğraflanmıştır.

Fotoğraf 15 - Bireysel Çözümler ile Aydınlanma - Fenerler ile Güvenliğin Sağlandığı Durum

Kişisel ürettikleri çözümler ile yollarını bulan kullanıcıların varlığı, açıkça göstermektedir ki genel aydınlatma, kullanıcıların kendilerini güvende hissetmeleri için yeterli değildir. Gözlemin yapıldığı alanın, bölgedeki diğer alanlara göre daha yüksek aydınlık düzeyine sahip olmasına karşın, bu durum ile karşılaşılmış olması, bölgenin diğer alanlarında (bkz. Fotoğraf 16) daha hassas bir çalışmanın yapılması gerekliliğinin altını çizmektedir. Fotoğraf 16 - Karanlık Sokak

1. MEVCUT DURUM

Harita 02 - Mevcut Renk Sıcaklığı Haritası

1. MEVCUT DURUM İNSAN GÖZÜ YAPISAL OLARAK GÜNDÜZ GÖRME KOŞULLARI ALTINDA, 555 NM’DE (KIRMIZI / TURUNCU) EN ÜST DÜZEYDE HASSASIYETE SAHIPTIR.

Grafik 04 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Renksel Geriverim Ölçümü

Grafik 05 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Spektrumu

Havralar Bölgesi’nde yapılan analizlerde, bölge ile ölçek itibari ile uyumlu aydınlatma direklerinin varlığı görülmüştür. Işık kaynaklarına yönelik yapılan ölçümlerde renk sıcaklıklarının 1800 K ile 2200 K arasında değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Tarihi dokuda sıcak beyaz ışık kaynaklarının kullanımı malzeme ile uyum ve oluşturulan atmosfer açısından pozitif bir durum olsa da, ışık kaynaklarının renksel geriverim indeksi 18 civarındadır. Bu durum bölgenin sarı dumanlı bir görüntüye bürünmesine neden olmakta, yapıların gün ışığında tanık olunan gerçek renk ve doku özellikleri algılanamamaktadır.

Grafik 06 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Mac Adam Skalasındaki Yeri

1. MEVCUT DURUM

Fotoğraf 17 - Havralar Bölgesi sodyum buharlı ışık kaynağı kullanımı

Fotoğraf 19 - İnönü Sokak

Sokağın genişliğinden bağımsız olarak, tüm alanda aynı güçte ışık kaynaklarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Kimi dar sokaklarda, 250 W sodyum buharlı ışık kaynaklarının kullanılması nedeniyle, gereğinden yüksek aydınlık düzeyi oluşmakta, gereksiz enerji tüketimi gerçekleşmektedir.

Fotoğraf 18 - Havralar Bölgesi sodyum buharlı ışık kaynağı kullanımı

1. MEVCUT DURUM

Fotoğraf 20 - Ticaret Alanındaki Tenteli Sokaklar

Ticari yapıların bireysel çözümler olarak ürettikleri bez tente ve saçaklar, geceleri aydınlatma armatürlerinden yayılan ışığı bloklamakta ve ışığın istenen yüzeye (yol aksı) ulaşmasını engellemektedir. Kumaş gibi, yarı geçirgen seçimlerin yapıldığı tente sistemleri, ışığı kısmen engellerken, Fotoğraf 18’te görülen geçirgen olmayan plastik vb. tente seçimleri yapıldığı durumda, yol yüzeyinde sağlanması gereken aydınlık tamamen engellenmektedir.

Fotoğraf 21 - Ticaret Alanındaki Geçirgen olmayan tente malzemeleri

2 P L A N L A M A YA K L A Ş I M I K E N T İ N YA Ş AYA N Y Ü Z Ü

KEMERALTI

K E N T İ N YA Ş AYA N Y Ü Z Ü

KEMERALTI

Planlama Yaklaşımı KAMP, Kevin Lynch tarafından ortaya konmuş olan “Kent İmajı” kuramı baz alınarak, Kemeraltı Bölgesi’ndeki tüm kentsel imaj öğelerinin bir bütün olarak değerlendirilmesiyle oluşturulmuştur. Planın kapsamını oluşturan ulaşım aksları, yeşil alanlar ve meydanlar, bu öğeler ve nirengiler arasındaki ilişki, kıyı vb. sınır elemanları ile olan bağlantılar ve bölgesel özellikler gözönünde bulundurularak plan kararlarına konu edilmektedir.* Plan, temel olarak iki konu etrafında şekillendirilmiştir. Bunlar, - Enerjinin etkin kullanımını sağlamak, - Kullanıcıların mekansal deneyim sürelerini uzatmak olarak belirlenmiştir. Plan kararlarını yönlendiren planlama kriterleri bu iki ana başlık altında detaylandırılmakta ve gelecekte yapılacak tasarımlara yön vermektedir.

*Lynch, K. (1960), The Image Of The City (Kent İmgesi), The MIT Press, Cambridge

P L A N L A M A YA K L A Ş I M I

TARİHSEL GELİŞİM ANITSAL VE SİVİL MİMARİ

KULLANICILAR TANIMLI BÖLGELER

ATMOSFER

GÜVENLİK EMNİYET

BÖLGE KARAKTERİ

KEMERALTI TEKNOLOJİ TARİH İLE İLİŞKİ İMAJ VE KİMLİK

KÜLTÜREL KESİŞİM ALANI

GECE EKONOMİSİ

P L A N L A M A YA K L A Ş I M I

1. Mekansal Deneyim

İzmir Tarih Projesi kapsamında, bölge, canlandırılacak turizm aktivitesi ile dikkat çekmektedir. Ancak burada bahsi geçen turizm, ziyeretçilerin bölgeyi görüp terk etmelerini değil, mekanı deneyimleme sürelerini uzatmayı amaçlamaktadır. KAMP, bu yaklaşıma paralel bir şekilde, bölgenin kendine has dokusunu aydınlatma yolu ile ön plana çıkartmayı amaçlamaktadır. 1A. Güvenlik ve Emniyet Gerek ziyaretçilerin, gerekse mekan kullanıcılarının, bölge içerisinde güvenli ve emniyetli bir şekilde sirkülasyonunu sağlamak, ziyaretçilerin mekansal deneyim süresini uzatmak amacıyla atılacak temel adım olmalıdır. Emniyet ve güvenlik, dış mekanı deneyimleyen kullanıcılar için sağlanması gerekli aydınlatmada iç içe geçmiş, ancak birbirinden farklı konulardır. Kişi, emniyet riski altında tehlike hissine; güvenlik riski altında ise endişe hissine kapılır. Emniyet, daha çok yol üzerinde bir engel ile karşılaşma, takılma, düşme gibi kaza vakalarını önleme anlamında önem taşımaktadır. Yatay düzlemde yolun kademesine göre sağlanması gerekli aydınlık düzeyleri sağlanarak kişilerin güvenli bir şekilde hareket etmeleri sağlanmalıdır. Güvenlik ise, potansiyel bir tehdidin net bir şekilde görülebilir/ algılanabilir olmasını sağlamak ile ilgilidir. Güvenlik açısından özel önlem alınması gerekli olan durumlarda yatay aydınlık düzeylerine ek olarak, yarı silindirik aydınlık düzeyi (Esc) değeri esas alınmalıdır. Yaya yollarında, yüz tanımayı sağlamak, kişiye tehlike anında kaçış imkânı sunabilmek ve bu anlamda güvenlik hissini arttırmak için zeminden 1,5 m yükseklikte yarı silindirik aydınlık düzeyi hesapları yapılmalıdır. Bu değerler, TS EN 13201-2:2015’te, 10 lux SC1’den 0,50 lux SC9’a kadar değişen aralıklarda tanımlanmıştır. Yüz tanıma gerektiren alanlarda, yüksek renksel geriverim indisine sahip ışık kaynakları kullanılmalıdır. KAMP için sağlanması gerekli aydınlık/ışıklılık düzeylerini belirten tablo ve haritalar, “Ulaşım Aksları” Bölümü’nde detaylandırılmakta ve mekanın geceleri de yaşayan, güvenli bir bölge haline getirilmesi hedeflenmektedir. 1B. Görsel Konfor Gereğinden yüksek veya gereğinden düşük aydınlık düzeyinde ve/veya yanlış yönlendirilmiş aydınlatma, kamaşmaya veya kör noktaların oluşmasına ve gereksiz enerji tüketimine sebep olur. İhtiyaca ve önceliğe göre, doğru aydınlatma tasarımı ve aydınlatma armatürü seçimi yapılmalıdır. KAMP kapsamında, TS EN 13201-2:2015’te P sınıfları için kamaşma (disability glare) sınırları, maksimum eşik artışı (TI) ölçüsü ile verilirken, aydınlatma armatürleri seçimleri, kamaşmanın sınırlandırılmasını sağlayan ışık şiddeti sınıflarına (G) göre yapılmaktadır.

P L A N L A M A YA K L A Ş I M I

1C. Gündüz Algısını Devam Ettirmek Tam spektrumlu ( full spectrum- gün ışığı) ışık kaynağı ile gerçekleşen gündüz algısı, tüm kentsel öğelerin gerçek renk-doku-malzeme özellikleri ile görünür olmasını sağlar. Tarihi yapılaların gündüzleri malzeme-renk-doku-detay vb. özellikleri ile oluşturduğu görsel zenginlik geceleri yapay aydınlatma ile sağlanmalıdır. Bu anlamda sokak aydınlatması için renksel geriverim endeksi Ra ≥70 olan ışık kaynaklarının kullanıldığı armatür seçimleri yapılması öngörülmektedir. Cephe aydınlatmaları için ise birçok başka kritere de bağlı olmakla birlikte Ra ≥80 ışık kaynaklarının kullanımı önerilmektedir. 1D. Kolektif Hafıza / Kültürel-Tarihi Değerler Eski limanın sınırlarını belirten Anafartalar Caddesi’nden, agoraya, kortejolardan, unutulmaya yüz tutmuş havralara kadar birçok tarihi kültürel katmanı barındıran Kemeraltı Bölgesi’nde, aydınlatma master planı bu izlerin takibinde geliştirilmektedir. Planın kapsamını oluşturan kamusal toplanma mekanları ve sirkülasyon alanları, içinde bulundukları bölge ile bir bütün olarak değerlendirilmektedir. 4 ana alt bölgede değerlendirilecek olan Kemeraltı Bölgesi’nde, kültürel değerler, tarihi doku ve ölçek ile uyumlu aydınlatma armatürleri seçiminin gerçekleştirilmesi ve özgün bir gece kimliğine sahip olması hedeflenmektedir. Havralar Bölgesi örneğinde görüleceği gibi, yol aydınlatma armatürü seçimlerine ek olarak, bölgenin unutulmuş yapıları ve kültürü de yine aydınlatma yolu ile canlandırılacaktır. 1E. Oyunlu Alanlar Kamusal alanlar, kullanıcıların sosyalleşme mekanlarıdır. Bu alanlarda gerekli teknik yeterlilikler sağlandıktan sonra, aydınlatma yolu ile oyunlu, dinamik, aydınlatma çözümleri oluşturulabilir. Böylelikle aydınlatma, bu alanların çekici birer odak haline getirilmesi gibi konularda etkili bir araç olarak değerlendirilmektedir. Plan kapsamında “Özel Yollar” başlığı altında bölgenin “oyunlu alanlar”ı ön plana çıkartılmakta ve geleceğe yönelik öneriler geliştirilmektedir. 1F.Kent İmajı - Yönlendirme Gündüzleri kentsel mekan kullanıcıları, zihinsel haritalar (mental maps) oluşturarak kent içindeki yerlerini tanımlamakta ve mekanlar arasında dolaşım sağlamaktadır. Lynch tarafından ortaya atılmış olan zihinsel haritalar kavramı, kentsel mekan algısının duyusal ve zihinsel sürecini ortaya koyarken algılamada beş ana bileşenin dikkat çektiğini vurgulamaktadır. Kentlerin okunabilirlik düzeyleri hakkında bilgi veren bu bileşenler salt fiziksel bileşenler olmanın ötesinde bireyin ve/veya grupların deneyimlerine, mekanın sosyal-tarihi vb. anlamlarına gore farklılaşmaktadır. Lynch tarafından bu bileşenler imaj öğeleri olarak nitelendirilmekte ve yollar (paths), kenarlar/sınırlar (edges), bölgeler (districts), odaklar (nodes), işaret öğeleri/simgeler (landmarks) olarak ayrılmaktadır.

P L A N L A M A YA K L A Ş I M I

Kemeraltı Bölgesi’nde gündüzleri işaret öğeleri olarak dikkat çeken yapılar, ilerleyen bölümlerde açıklanmaktadır. Bu öğeler, gündüzleri yaya trafiği oldukça yoğun olan bölgede, yön bulmak açısından tanımlayıcı/yönlendirici olarak görev yapmaktadır. Ancak gece olduğunda karanlığa bırakılan bu yapılar nedeniyle ve zaten aydınlatılmayan sokaklar ile kullanıcıların mekan içinde yönlenebilmeleri söz konusu olamamaktadır. Yönlendirme, mekanların ve odakların uygun aydınlık düzeyleri ve nitelikleri kullanılarak aydınlatılmasına ek olarak, bu öğeleri destekleyecek işaret öğelerinin de aydınlatma ile ön plana çıkartılması ile gerçekleştirilebilir. KAMP kapsamında, meydanlar, yeşil alanlar, nirengiler birer yönlendirici olarak, mekansal organizasyon açısından önemli öğeler olarak değerlendirilmektedir. 1G. Atmosfer Aydınlatma tasarımı ile tarihi dokunun güçlü bir algı oluşturması, klasik/tarihi görünümlü aydınlatma armatürlerinin seçiminden öte bir konudur. Burada önemli olan renk sıcaklığı, renksel geriverim indisi, spektral güç dağılımı, ışık yeğinliği vb. ışığın niteliksel ve niceliksel özelliklerinin, istenen atmosfere uygun şekilde tariflenmesini sağlamaktır. KAMP ile yolların bulunduğu konuma göre, aydınlatma armatürlerinin tipi, boyutu, farklı renk sıcaklıkları veya ışık efektleri ile farklı atmosfer tanımları oluşturulmakta ve bölgesel kimlikler vurgulanmaktadır.

2. Enerjinin Etkin Kullanımı

KAMP, Ulaşım Aksları Bölümü’nde detaylandırılacak olan yaklaşım ile, yenilikçi bir teknik arka plan ortaya koymaktadır. Eski tip ışık kaynaklarının yeni tip LED ışık kaynakları ile değişimi ile sağlanacak olan enerji tasarrufundan öte, yol aydınlatması için öngörülen planlama sistematiğine güncellenmiş aydınlatma bilgisini eklemleyerek geliştirmektedir. Bunun yanında plan, ışık kirliliği konusu üzerinde durarak çevresel etkilerin olumsuz yansımalarını azaltmayı öngörmektedir. 2A. Güncel Yaklaşımlar Pratikte, yol aydınlatma çözümlerinde çoğunlukla fotopik (gündüz) görme koşullarına endeksli ışık akısı hesapları kullanılmaktadır. KAMP kapsamında, P yol aydınlatma sınıfları için, fotopik görme koşulları ile mezopik (karma) görme koşulları altında olması gereken aydınlık düzeyleri sağlanarak enerjinin etkin kullanımı desteklenmektedir. Detaylı açıklamalar Bölüm 2.1.2 ve 2.1.3’te yer almaktadır. 2B. Işık Kirliliği ve Sürdürülebilirlik Işık kirliliği, gökyüzünün olağan görüntüsünü bozmasıyla ve hedef odaklı yapılmayan yönlendirmelerden kaynaklı gereksiz enerji tüketimi ile çevreyi, ışık işgalleri ile insan sağlığını etkilemektedir. Gökyüzüne yönlendirilmiş veya uygun olmayan aydınlatma armatürlerinin kullanımı ile ışığın atmosferde bulunan toz taneciklerine ve moleküllere çarparak gökyüzünün doğal fonunu bozarak parlak bir hale getirdiği, yıldızların görünmesini engellediği, geceleri görüşü bozduğu, güvenliği ve görsel konforu azalttığı, insan

P L A N L A M A YA K L A Ş I M I

sağlığına, varolan ekosistem ve hayvanlara zarar verdiği, gereksiz enerji tüketimine neden olduğu yapılan araştırmalarla ortaya çıkarılmıştır. Işık kirliliğini oluşturan bileşenler arasında; gök parlaması, ışık işgali, kamaşma yer almaktadır. Gök Parlaması (Sky Glow) Işık kirliliğine neden olacak şekilde, ışık, armatürlerden direkt olarak gökyüzüne yayılabilir veya yeryüzünden yansıyan ışık, atmosferdeki toz ve gaz molekülleri tarafından atmosfere saçılarak, parlak bir fon yaratabilir. Armatürlerin yanlış yönlendirilmesi nedeni ile istenilen yüzeyi aydınlatmak yerine, gökyüzüne ışık göndermesi veya geniş açılı projektörlerden gökyüzüne ışık kaçışı gök parlamasına neden olmaktadır. Işık İşgali (Light Trespass) Komşu bir bölgeye istenmeyen ışığın girmesini ifade eder. Sokak aydınlatmaları bu duruma neden olabilen en yaygın örneklerdir. Işık işgali, sokak armatürlerinin ışığının, konut yapılarının pencerelerinden iç mekana ulaşarak kullanıcıları olumsuz yönde etkilemektedir. Kemeraltı Bölgesi’nde mevcut durumda kullanılan yüksek ve siperlik açısı uygun olmayan aydınlatma direkleri, cephelerde ışık işgali oluşturmaktadır. Özellikle konut bölgesinde, bu durumun önlenmesi gereklidir. Kamaşma (Glare) CIE 31- 1976’da verilen şekliyle; İstenmeyen Kamaşma (Disability Glare) ve Konforu Bozan Kamaşma (Discomfort Glare) olarak iki türden oluşmaktadır. Perdeleme açısı ne kadar küçük olursa, kamaşma kontrolünün iyileşmesi nedeniyle, armatür tarafından sağlanan görsel konfor da o kadar büyük olur (bkz. Şema 01). Aydınlatma armatürü

Aydınlatma Armatürü / Siperlik Çıkış Açısı Işık kaynağının direkt olarak görünmediği bölüm ile armatür gövdesinin bitiş noktası arasında kalan açıdır.

Işık kaynağı

perdeleme açısı (cut-off angle)

siperlik çıkış açısı (shielding angle)

Şema 01 - Siperlik çıkış açısı - perdeleme açısı

KAMP kapsamında, armatür yükseklikleri, yönlendirme açıları, armatürün cepheden uzaklığı, yerleşim şeması, ışık işgalini engellemeye yönelik özel tasarım çözümleri, ışık kirliliği bağlamında ele alınan konular olmuştur. Bölüm 2.1’de gök parlaması, kamaşma konuları ile doğrudan ilişkili olan perdeleme ve armatür siperlik çıkış açılarını içeren şemalar ve kesitler gösterilmektedir.

2.1 ULAŞIM AKSLARI

Ulaşım aksları için ortaya konulmuş olan aydınlatma kararları, kademeli bir planlama yaklaşımı ile gerçekleştirilmiştir. Kamusal mekanlar ve sirkülasyon alanlarına odaklanan KAMP, bu konuları öncelikli olarak, bulundukları “Bölge”ler bazında değerlendirmektedir. “Teknik Arka Plan” adlı bölümde, yol aydınlatması konusunda verilen kararların, teknolojik, bilimsel gelişmeler ile ulusal-uluslararası normlarla olan ilişkilerine yönelik açıklamalar ve gerekçeler yer almaktadır. Bölgesel kimlikler ve teknik arka plandan elde edilen verilere paralel olarak, “Yol Tipolojileri” belirlenmiş olup, “Armatür Aileleri” tanımlanmıştır. Belirlenen bu tipoloji ve aileler, gelecekte yapılacak aydınlatma uygulama çalışmaları için hazırlanmış olan yönlendiricilerdir.

2.1.1 BÖLGESEL KİMLİKLER

Kemeraltı Bölgesi Proje Alanı içerisinde, konut ve ticaret olmak üzere, net bir şekilde iki ana fonksiyon bulunmaktadır. Konut alanı, gündüz ve gece benzer yoğunluklarda olan yaya odaklı bir alan iken, ticaret alanı, gündüzleri oldukça akışkan ve yüksek bir kullanıcı/ziyaretçi yoğunluğuna sahip olmasına karşın akşamları özellikle saat 20.00 itibari ile sakin ve yer yer ıssız bir alan haline gelmektedir. Plan kapsamında, “Konut Alanları” bir bütün olarak ele alınmaktadır; ancak ticaret

alanları sokak yapısına ve önemine göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle “Ticaret Alanları” başlığına ek olarak, “Özel Ticaret Alanları” başlığı oluşturulmuştur. Eski dönemlerinden beri bölgede varlığını sürdüren, daha önceleri aktif olmasına rağmen, günümüzde yoğunluğu azalmış olmasına karşın Kemeraltı Bölgesi’nin kimliğine katkıda bulunmaya devam eden bir diğer alan ise, “Havralar”dır. KAMP, ilerleyen sayfalarda belirtilen ulaşım akslarına yönelik aydınlatma kararlarını, bölgesel kimlikleri baz alarak ortaya koymaktadır.

2.1.1 BÖLGESEL KİMLİKLER

3 2 4

Harita 03 - Bölgesel Kimlikler Haritası

2.1.1 BÖLGESEL KİMLİKLER

İmaj 01

İmaj 02

1 KONUT

2 TİCARET

ALANLARI

Bölgenin güneyinde yer alan alanı tariflemektedir. Düşük ve orta gelir grubuna hizmet eden geniş konut alanında birçok tescilli yapı yer almakta ve özgün sokak dokusu korunmaktadır. Konut alanı çoğunlukla “1. etap proje alanı” * içerisinde yer almakta olup, bu alanda diğer alanlardan farklılaşan armatür aileleri ile konut kimliğini destekleyecek uygulamalar gerçekleştirilmelidir.

ALANLARI

Ticaret alanları; tarihi ticaret ve imalathane alanları olarak farklılık gösteren bölgenin kuzey kısmını tarifleyen bir alanı kapsamaktadır. Tarihi ticaret bölgesi, “Eski İç Liman Bölgesi” sınırlarında yer almakta olup, konut alanları ile bu bölge arasında imalathaneler bulunmaktadır. Gündüz yoğun bir kullanıma sahip olmasına rağmen bölge, gece görünümünde zıt bir kimliğe bürünmektedir. Konut bölgesinden farklı bir kullanım ve kimliği bulunduğu için bu alanın farklılaşan bir armatür ailesi kullanımı ile ayrıştırılması hedeflenmektedir.

*Bkz sayfa 122/ H A R I T A C - E T A P 1 V E E T A P 2 Imaj 01 -https://brunch.co.kr/@hyejinchoi/75 Imaj 02 -http://www.andrew.andrew.com

2.1.1 BÖLGESEL KİMLİKLER

İmaj 03

3 ÖZEL TİCARET ALANLARI

Özellikle tarihi ticaret bölgesinde yer alan, 2m ve daha az genişliğe sahip yollar, bu kapsamda değerlendirilmiştir. Çoğunlukla kuyum ve züccaciye ürünleri üzerine uzmanlaşmış ticari birimlerin yer aldığı bölgede, tamamen karanlıkta bırakılmış sokakların yoğunluğu dikkat çekmektedir. Ticari birimlerin, sergileme durumuna göre dükkanlarının önünde kullandıkları saçak/gölgelik/ tente çözümleri, gündüzleri günışığından korunmayı sağlamakta ancak geceleri yapay aydınlatmayı bloke eden bir sorun haline gelmektedir. Bu dar sokaklı, saçaklı ve alçak katlı yapılardan oluşan bölgede, dokuya uygun özel tasarlanmış çözümlerle ilerlenmesi sağlanmaktadır.

Imaj 03 - http://www.ronstantensilearch.com/landscape-lighting-catenary/

2.1.1 BÖLGESEL KİMLİKLER

İmaj 04

H AV R A L A R BÖLGESI

Tasarım Stratejisi Raporu’nda bir alt bölge olarak belirlenen Havralar Bölgesi, İzmir’e, İstanbul, Selanik, Portekiz ve İspanya’dan göç eden Musevilerin, Havra Sokağı ve çevresine yerleşmeleri ve ibadet yapılarını da bu alanda inşa etmeleri neticesinde gelişmiştir. Geleneksel alışveriş kültürünün ve Musevi Cemaati’ne ilişkin belleğin izlerini taşıyor olması nedeniyle oldukça önemli bir kültürel potansiyele sahiptir. Çok katmanlı sosyal yapısı ile birlikte bölgenin öne çıkan bir başka özelliği de, Kemeraltı Çarşısı içerisinde yaşamın bir “deneyim” niteliği kazandığı Havra Sokağı gibi hareketli bir ticaret aksının varlığıdır. Havralar Bölgesi’nde dokuz havra ve bir hahamhane bulunmaktadır.

Bölgede yer alan havraların bir bütün olarak restore edilmesi ile yeni bir müzenin, gelecekte bu alanda yer almasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bölge, bahsedilen dini ve ticari belleği vurgulamak üzere diğer alanlardan daha farklı bir aydınlatma yaklaşımı ile ele alınmalıdır. İlerleyen bölümlerde görüleceği gibi, İkiçeşmelik Caddesi’ni Kemeraltı’na bağlayan Havra Sokağı (929 Nolu Sokak) “özel yol” olarak değerlendirilecektir. İzmir Tarih Projesi, bu sokağı, alışveriş yapmanın bir “deneyim” (experience) niteliği kazandığı özel bir yer olarak tanımlamaktadır.

Imaj 04 - http://www.wieliczka-saltmine.com/

2.1.2 TEKNİK ARKA PLAN Gözün görme işlevi, ortamdaki ışıklılık seviyesine ve ışık kaynağının spektral dağılımına göre şekillenmektedir.

Bağıl tayfsal aydınlatma verimliliği

Temelde, fotopik, mezopik ve skotopik olmak üzere 3 kategoride gerçekleşir. 5 cd/m2 ışıklılık değerlerinin üstünde gerçekleşen konilerin faaliyet gösterdiği görme olayına “fotopik/gündüz görme”, 0.005 cd/ m2’nin altında çomaklarla gerçekleşen görme olayına ise “skotopik/gece görme” adı verilmektedir. Bu iki ışıklılık düzeyinin arasında kalan, koni ve çomakların birlikte çalıştığının kabul edildiği koşullar ise “mezopik/karma görme” olarak adlandırılmaktadır. Yol ve sokak aydınlatma uygulamalarında, mezopik görme koşulları geçerlidir.*

Sarı Gece (skotopik) çubuk görüş

Gündüz (fotopik) konik görüş

Mavi

Grafik 07- Dalgaboyu (nanometre)

Ancak, sektördeki neredeyse tüm armatür üreticilerinden sağlanan sayısal veriler gözün gündüz görme (fotopik görme) özelliklerine paralel olarak tanımlanmaktadır. Yol aydınlatmasından bahsedildiğinde gece algısının genellikle mezopik görme koşullarında gerçekleştiği gerçeği gözönünde bulundurulduğunda, pratikte bu koşulların gözardı edildiği anlaşılmaktadır.

İnsan gözü yapısal olarak gündüz görme koşulları altında, 555 nm’de (kırmızı / turuncu) en üst düzeyde hassasiyete sahiptir. Ancak bu duyarlılık, mezopik görme koşullarına geçildiğinde, spektrumun kısa dalga boylarına yani mavi / yeşil ucuna doğru kayma gösterir. Örneğin metal halide, flüoresan ve soğuk beyaz LED gibi ışık tayfında mavi dalga boyu yoğun olan ışık kaynaklarının üreticiler tarafından öngörülen ışık akıları baz alınarak yapılan mekansal aydınlık düzeyi hesapları (illuminance level) ile algılanan parlaklık arasında farklılıklar (perceived brightness) bulunmaktadır. Farklı spektral dağılıma sahip ışık kaynaklarının görsel performans üzerindeki etkileri, birkaç parametrenin birlikte değerlendirilmesi ile açıklanabilir. Bunlar; • Işık kaynaklarının S/P (skotopik/fotopik) oranları (farklı renk sıcaklıkları ve tipteki ışık kaynaklarına yönelik S/P oranları TM 12-12’de belirtilmektedir.) • Adaptasyon Işıklılığı: Ortam ışıklılığı düşük olduğunda görsel performans anlamında S/P oranı yüksek ışık kaynaklarının, düşük olanlara oranla görsel performansları daha yüksek olacaktır (diğer tüm faktörlerin eşit olduğu varsayımı karşılandığında, yani laboratuvar koşulları altında). • Gözlem alanındaki öğelerin yansıtma ve renk özellikleridir.

* Raporda açıklanan ışıklılık düzeyleri ve görme şekilleri CIE 191- 2010 baz alınarak tanımlanmıştır.

2.1.2 TEKNİK ARKA PLAN

Işık kaynağının spektral karakteristik özelliğine etki eden parametrelerden biri olan S/P oranı, ışık kaynağının parlaklık algılamasını (brightness perception) mezopik koşullar altında nicelleştiren bir kullanım endeksidir. Bu değer, metrik olarak “S/P oranı” ile ifade edilmektedir. Bu oran arttıkça spektral dağılımda mavi dalga boyunun yoğunluğu artmakta ve dolayısıyla algılanan parlaklık (perceived brightness) da yükselmektedir. Kullanımda olan ışık kaynaklarının S/P oranları birbirinden farklıdır. Örneğin alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar için yaklaşık 0,25, sıcak beyaz ışık renkli metal halide lambalar için 1,2, soğuk beyaz ışık renkli metal halide lambalar için ise 2,40’tır. Ülkemizde yol aydınlatmalarında sıklıkla kullanılan yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların S/P oranı yaklaşık 0,60 ile düşük bir değere sahiptir. IES TM 12 12’de de bahsedildiği gibi ışık kaynaklarının renk sıcaklığının, doğrudan S/P oranlarıyla ilgisi yoktur. LED üreticileri aynı renk sıcaklığı için farklı S/P oranlarına ulaşabilmektedir. Günümüzde LED teknolojisinin hızla gelişmesi sayesinde, üretici firmalar, sıcak beyaz (3300K altı) renk sıcaklığındaki ışık kaynaklarının 1,5’e varan S/P oranlarına ulaşabildiğine dair verileri sunabilmektedir (Bkz.Tablo 04). Bu konu, S/P oranı arttıkça, enerji verimliliğinde artış sağlama potansiyelinin de artması nedeniyle önemlidir. Son yıllarda özellikle üzerinde durulan mezopik görme ve ışık kaynağının etkinliği birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu olumlu ve gelecek vaadeden çalışmalar, M kategorileri ile tanımlanan taşıt yolları özelinde bir standarda henüz oturtulmamış olmasına

karşın, ülkemizde çok yaygın bir şekilde gündemde olmasa da, özellikle yayaların aktif olarak kullandığı kent içi (40 km/saat hızın altında) akslarda farklı ışık kaynaklarının farklı algılanan parlaklıklarını sistematiğe oturtabilmek adına İngiltere’de BS 5489: 2013, bir standart olarak kullanılmaya başlanmıştır. Enerji verimliliği anlamında değerlendirilebilecek olan bu gelişmelerin, Kemeraltı Aydınlatma Master Planı’na dahil edilebilmesi amacıyla, plan EN ve TSE standartlarına ek olarak, BS 5489’u da baz almakta ve yaya aydınlatması özelinde düzenlemeleri mezopik görme koşullarını gözönünde bulundurarak gerçekleştirmektedir. Bu anlamda plan, sodyum buharlı ışık kaynaklarından LED ışık kaynaklarına geçiş önerisi ile ortaya koyduğu enerji verimliliğinin sağlanması konusunu daha da ilerleterek, yol aydınlatmasında mezopik görme koşullarının geçerli olduğu durumlar için, S/P oranı ile oluşacak enerji kazancını hesaplamakta ve gelecekte yapılacak çalışmalara yön göstermektedir. Işık Kaynağı

Renk Sıcaklığı (CCT)

Renksel Geriverim İndisi (CRI-Ra)

Skotopik/Fotopik Oranı (S/P)

LED

3000K

>95 (örn 98)

1,46

LED

3000K

>80 (örn 83)

1,26

LED

3000K

>80 (örn 83)

1,25

LED

3000K

>95 (örn 98)

1,50

Tablo 04 - Üreticiden elde edilen 3000K LED S/P Oranları (Xicato 2017)

* S/P oranı, ışık kaynağının parlaklık algılamasını mezopik koşullar altında nicelleştiren bir kullanım endeksidir. Bir ışık kaynağının CIE skotopik spektral değerlendirilmiş ışık akısının, CIE fotopik spektral duyarlık fonksiyonu V(λ)’ya göre değerlendirilmiş ışık akısına oranıdır.

2.1.3 PLAN KARARLARI

KAMP kapsamında, renk sıcaklığı konusunda verilen kararların ana yönlendiricisi, “Tarihi belleğin yeniden geliştirilmesi ve güçlendirilmesi ” ilkesi olmuştur. Tarihi dokusuyla ön plana çıkan Kemeraltı Bölgesi’nde , salt teknik ve bilimsel veriler gözetilerek tek tipleşen çözümler üretmek mevcut doku-renk-malzeme özelliklerini hiçe saymak olacaktır. İnsan gözünün yapay ışıkla yaşadığı ilk deneyimin mum ışığı ve gaz lambasıyla başladığı düşünülürse, tarihi doku ve sıcak beyaz ışık kaynakları arasındaki bağ net bir şekilde anlaşılabilmektedir. Bu nedenle aşağıda detaylı olarak tanımlanmış renk sıcaklığı seçimleri tarihi doku gözetilerek yapılmıştır.

Grafik 08 - 3000K Işık tayfı örneği

P sınıfı yoğun yaya kullanımına sahip konut ve ticaret alanlarındaki akslarda, S/P oranı 1.2 ve üzeri, 3000K (mavi dalgaboyu daha az) renk sıcaklığına (Bkz. Harita: 4) sahip LED ışık kaynakları kullanılmı önerilmektedir. Tarihi doku ve konut dokusunun varlığı bu kararın oluşumda etkileyici olmuştur. Bu yollarda kullanılacak sıcak beyaz ışık renkli LED ışık kaynaklarında sağlanması gereken uygun değerler aşağıda belirtilmiştir. Renk Sıcaklığı (CCT): 3000 K (Sıcak Beyaz) Renksel Geriverim İndisi (CRI-Ra): ≥ 70 Skotopik/Fotopik Oranı (S/P Ratio): ≥1.2 Işık Kaynağı Ömrü: L80 B20 @250 50.000 saat MacAdam Elips Kademesi (SDCM): ≤ 5

Grafik 09 - 3000K R1-R15 radar diyagramı örneği / Renksel Geriverim İndisi

Havralar Bölgesi’nde ise tüm bölgeye oranla daha sıcak beyaz ışık kaynaklarının kullanımı ile, tarihe atfın daha belirgin hale getirilmesi ve alanda etkili bir görsel atmosfer oluşturulması amaçlanmıştır. Bölgede, kullanılacak ışık kaynakları 2700K renk sıcaklığına (Bkz. Harita:04) sahip olmalıdır. Bu akslarda sağlanması gereken uygun değerler aşağıda belirtilmiştir. Renk Sıcaklığı (CCT): 2700 K (Sıcak Beyaz) Renksel Geriverim İndisi (CRI-Ra): ≥ 70 Skotopik/Fotopik Oranı (S/P Ratio): ≥1.2 Işık Kaynağı Ömrü: L80 B20 @250 50.000 saat MacAdam Elips Kademesi (SDCM): ≤ 5

Grafik 10 - 3000K MacAdam elipsi kademe örneği

2.1.3 PLAN KARARLARI

Harita 04 - Önerilen Renk Sıcaklığı Haritası

2.1.3 PLAN KARARLARI

M kategorisine giren taşıt akslarında (40 km/saat hız limitinin üstündeki yollarda) yollarda, S/P oranı 1.5 ve üzeri, 4000 K (mavi dalgaboyu daha fazla) renk sıcaklığına (Bkz. Harita 4) sahip LED ışık kaynakları kullanılması kararını vermiştir. Bu akslarda sağlanması gereken uygun değerler aşağıda belirtilmiştir. Renk Sıcaklığı (CCT): 4000 K (Nötr Beyaz) Renksel Geriverim İndisi (CRI-Ra): ≥ 70 MacAdam Elips Kademesi (SDCM): ≤ 5 Skotopik/Fotopik Oranı (S/P Ratio): ≥1.5 Işık Kaynağı Ömrü: L80 B20 @ 250 50.000 saat Armatür Etkinlik Faktörü: ≥ 115lm/W

Grafik 11 - 4000K Işık tayfı örneği

Grafik 12 - 4000K R1-R15 radar diyagramı örneği / Renksel Geriverim İndisi.

Grafik 13 - 4000K MacAdam elipsi kademe örneği

2.1.3 PLAN KARARLARI Aşağıda TS EN 13201-2 (Türkiye) ve EN 13201-2 (Avrupa) standartlarında M ve P yol sınıfları için belirtilen aydınlatma standartları yer almaktadır. Sınıf

Kuru ve ıslak yol yüzeyi şartlarında taşıt yolunun yol yüzeyi ışıklılığı Kuru durum

Aydınlatma Sınıfı

İstenmeyen kamaşma

Çevre aydınlatması

Islak

Kuru durum

L (korunan en küçük) (cd/m2)

U0 (en küçük)

Ul a (en küçük)

Uow b (en küçük)

fTI (%) (en büyük) %

SREIc (en küçük)

2,00

0,40

0,70

0,15

0,35

1,50

0,40

0,70

0,15

0,35

1,00

0,40

0,60

0,15

0,30

0,75

0,40

0,60

0,15

0,30

0,50

0,35

0,40

0,15

0,30

0,35

0,40

0,15

0,30

Tablo 05 - TS EN 13201-2 - M Serisi Aydınlatma Sınıfları

Yatay Aydınlık Düzeyi Aydınlatma Sınıfı

Yüz Tanımlaması Gerekli ise

Ē (lux) (en küçük)

E min (lux) Yatay düzlem aydınlık düzeyi

Ev min (lux) Düşey düzlem aydınlık düzeyi

Esc min (lux) Yarı silindirik aydınlık düzeyi

fTI % (en büyük)

15,00

3,00

5,0

10,00

2,00

3,0

2,0

7,50

1,50

2,5

1,5

5,00

1,00

1,5

1,0

3,00

0,60

1,0

0,6

2,00

0,40

0,6

0,2

Tablo 06 - TS EN 13201-2 - P Serisi Aydınlatma Sınıfları Düzgünlüğün sağlanması için, muhafaza edilen ortalama aydınlık düzeyinin gerçek değeri o sınıf için belirtilen en küçük Ē değerinin 1.5 katını aşmayabilir.

2.1.3 PLAN KARARLARI

Harita 05 - Sokaklara gรถre belirlenen P yaya yolu kademeleri

2.1.3 PLAN KARARLARI

P Yol Aydınlatma Sınıfları İçin Mezopik Görme Koşulları Altında Olması Gereken Aydınlık Düzeyleri TS EN 13201-2: 2013 standartında P sınıfı yollar için belirtilen aydınlık düzeyleri Tablo 06’da görülmektedir. KAMP, alan genelinde, S/P oranı 1.2 ve üzeri ışık kaynaklarının kullanımını önermektedir. P yol aydınlatma sınıfında S/P oranlarını baz alarak geliştirilmiş BS 5489-1:2013 standardında belirtilen, olması gereken aydınlık düzeyleri ise Tablo 07’de yer almaktadır. Sarı çerçeve içine alınan değerler, S/P oranının 1.2 olduğu durum için geçerli aydınlık düzeyleridir. Bölüm kapsamında bölgelere özel armatür aileleri ve armatür teknik özellikleri tanımlandıktan sonra, enerji kullanımına yönelik hesaplamalar mezopik görme koşulları baz alınarak yapılmaktadır. Önerilen sistem ile elde edilecek enerji tasarufuna yönelik detaylar Bölüm 2.1.5 ‘te belirtilmiştir.

Aydınlatma Sınıfı

TS EN 13201-2 (Ra ≤ 60 veya S/P oranı tanımlanmadığı durumda)

S/P oranı = 1,2 ve Ra ≥ 60 olan ışık kaynakları

S/P oranı = 2 ve Ra ≥ 60 olan ışık kaynakları

Ē (lux)

E en küçük (lux)

Ē (lux)

E en küçük (lux)

Ē (lux)

E en küçük (lux)

13,4

2,7

12,3

2,5

8,6

1,7

7,7

1,5

7,5

1,5

6,3

1,3

5,5

1,1

0,8

3,4

0,7

0,6

2,2

0,4

1,8

0,4

1,4

0,4

1,1

0,4

Tablo 07 - P Sınıfları için gerekli aydınlık düzeyi-BS 5489-1:2013

Not: Milli Kütüphane Caddesi P2 kategorisinde yer almaktadır. Ancak Anafartalar Caddesi’nin devamı niteliğinde olan bu aks, ileride yapılacak kentsel tasarım düzenlemeleri kapsamında Anafartalar Caddesi ile bir bütün olarak değerlendirilebilir.

2.1.3 PLAN KARARLARI

3 2

Harita 06 - Kemeraltı Bölgesi’nde Sokaklara Göre Belirlenen Aydınlatma Armatürü Tipleri

2.1.3.1 YOL TİPOLOJİLERİ VE ÖNERİ AY D I N L AT M A TA S A R I M I

1 KONUT

Görsel 01 - Konut Alanı

2 TİCARET

3 Görsel 02 - Ticaret Alanı

Görsel 03 - Özel Ticaret Alanı

4 HAVRALAR Görsel 04 - Havralar Bölgesi

ÖZEL TİCARET

2.1.3 PLAN KARARLARI 2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I

KONUT

TİCARET

ALANLARI

TİP 1

ALANLARI

TİP 2

Görsel 05- Konut Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 1 -2

TİP 4

TİP 3

Görsel 06- Ticaret Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 3-4-5-6

TİP 5

2.1.3 PLAN KARARLARI 2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I

ÖZEL TİCARET

H AV R A L A R

ALANLARI

TİP 6

ALANI

TİP 7

7.1

TİP 8

7.2

Görsel 07- Özel Ticaret Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 7.1- 7.2

TİP 9

Görsel 08- Havralar Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 8-9

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I KONUT ALANLARI

KONUT VE TİCARET ALANLARI

KONUT

ALANLARI

Harita 07 - Konut Alanında Yer Alan Yollarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri

KONUT ALANLARI

İnsan ölçeği ile uyumlu yapılardan oluşan tarihi bölgede, sıcak, doku ile uyumlu bir atmosfer yaratılması amaçlanmıştır. Bu sebeple, yapılar ile bütünleşik bir tasarım öngörülmüş olup, öncelikli olarak dokuya uyumlu apliklerin kullanımı önerilmektedir.

Görsel 09 - Konut Alanı Aplik Kullanımı

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I KONUT ALANLARI

TİP 1

TİP 2

Görsel 10 - Konut alanı tek taraflı yerleşim

Görsel 11 - Konut alanı kaydırılmış yerleşim

Kemeraltı’nın konut bölgesinde sokak aydınlatması olarak aplikler kullanılacaktır. Dar sokaklarda tek taraflı dizilim yapılacaktır. Merdivenli sokaklarda, yine aplik kullanımı önerilmektedir.

Geniş sokaklarda, kaydırılmış yerleşimde öncelikli olarak aplik tercihi yapılmalıdır. Alanda, tescilli yapıların yoğun olarak bulunması nedeniyle, aplik uygulaması yapılamayan durumda, aplik ile aynı başlığın kullanıldığı direkler yer alacaktır.

<4M GENİŞLIKTE T E K TA RA F L I D İ Z İ L İ M

4M - 6M GENİŞLİKTE KAYDIRILMIŞ DİZİLİM

AY D I N L AT M A ÖNERİLERİ

I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI: 3000K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: 4,5m KONSOL: 0 - 0,5m SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF):

Tam Perdelemeli ( Full Cut Off) GÖVDE RENGİ: Kahverengi-Antrasit

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I KONUT ALANLARI

AYDINLATMA ARMATÜRÜ KULLANIMI • Konut Bölgesinde’de öncellikli olarak aplik kullanımı önerilmektedir. • Işık kaynağı 4.5m yükseklikte olmalıdır. • Tescilli yapıların yoğun olduğu durumda hiçbir koşulda aplik uygulanamıyor ise aynı başlığın kullanıldığı direk yerleşimi yapılmalıdır. • Dar sokaklarda tek taraflı aplik kullanımı önerilmektedir. Tescilli yapılar nedeni ile tek tarafta düzenleme yapılamıyorsa bu durumda direk kullanımına geçilmeden önce kaydırılmış yerleşim öngörülmelidir. • Merdivenli sokaklarda, aplik kullanımı zorunlu olacaktır. Bu durumda tescilli yapılara denk getirilmeyecek şekilde aplik düzenlemesi düşünülmeli, gerekli durumlarda trabzanlara monte edilecek aydınlatma elemanları ile merdiven aydınlatması desteklenmelidir.

TEKNİK & TASARIM • CRI: >70 • Tüm armatürlerde minimum dim etme aralığı: %20 - %100 olmalıdır. • IP66/IK08 • Işık kaynağı, gövde bitiş sınırları içinde yer almalıdır. • Önerilen ışık yeğinlik diyagramı aşağıda yer almaktadır.

Grafik 14 - Aplik - Işık Yeğinlik Diyagramı Örneği

KONUMLANDIRMA • Aplikler tescilli yapıların üzerine monte edilmeyecek şekilde, armatür plan yerleşimleri yapılmalıdır. • Direkler yapıların girişlerine denk gelmeyecek şekilde konumlanmalıdır. • Direk yerleşimleri yapılardan 50-70cm mesafede olacak şekilde düzenlenmelidir.

• Aplikler için önerilen armatür tasarımı, armatür aileleri bölümünde, şematik olarak belirtildiği şekilde düzenlenmelidir. Armatür başlığının konuta cephe veren kısmı, ışık dağılımına izin vermeyecek şekilde tasarlanmalı ve cephe üzerinde ışık işgalleri engellenmelidir. Kullanılacak malzemenin geçirgenliği, uygulama aşamasında tasarımcı görüşü alınarak belirlenmelidir.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I KONUT ALANLARI

A R M AT Ü R A İ L E L E R İ Armatür ailesi önerisi, bölgenin kimliğini vurgulayabilmek ve görsel birlik sağlamak amacıyla getirilmiştir. Aynı armatür başlığının kullanıldığı direk ve aplik önerileri ile bölge, gündüzleri de bir bütün olarak algılanacaktır. Konut alanı genelinde, Tip A da bulunan seçeneklerinden biri tercih edilmelidir.

AİLE TİP A Geometrik ve minimal hatlara sahip çözümler

APLİK

DİREK

Şema 02 - Konut Bölgesi Armatür Kimliği

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

TİCARET ALANLARI

KONUT VE TİCARET ALANLARI

Harita 08- Ticaret Alanında Yer Alan Yollarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri

2 TİCARET ALANLARI

Yapı yükseklikleri ve yol genişliklerine paralel olarak, ticari çekirdekte direk ve askı sistem (kataner) ile aydınlatma tasarımına yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Görsel 12 - Ticaret Alanı Direk Kullanımı

Fotoğraf 22 - 863 Sokak

Fotoğraf 23 - 872 Sokak

Fotoğraf 24 - 876 Sokak

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

TİP 3

A RAÇ YO LU

AY D I N L AT M A ÖNERİLERİ

I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI: 4000K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: 6-8m KONSOL: 0 - 0,5m SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF):

En Az Perdelemeli (Cut Off) GÖVDE RENGİ: Kahverengi-Antrasit

Görsel 13 - Ticaret Alanı - Araç yolunda tek taraflı yerleşim

Kemeraltı Bölgesi’nde 30km’nin üzerinde hız sınırına sahip yollarda, Tedaş 057.B şartnamesindeki teknik zorunluluklar geçerlidir. Tek taraflı ya da kaydırılmış direk yerleşimi yapılmalıdır.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

TİP 4

TİP 5

<4M GENİŞLİK

4M-6M GENİŞLİK

TİCARET ALANI ÖNERİLERİ I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI: 3000K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: 4,5m KONSOL: 0 - 0,5m SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF): En Az Perdelemeli (Cut Off) GÖVDE RENGİ: Kahverengi-Antrasit

Görsel 14 - Ticaret Alanı - Tek taraflı yerleşim

Görsel 15 - Ticaret Alanı- Kaydırılmış yerleşim

Ticaret fonksiyonlu dar sokaklarda, tek taraflı aydınlatma yerleşimi gerçekleştirilmelidir.

Ticaret fonksiyonlu geniş caddelerde, kaydırılmış direk yerleşimi gerçekleştirilmelidir.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

TİP 6

K AT E N E R ( A S K I ) S İ S T E M

AY D I N L AT M A ÖNERİLERİ

I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI 3000K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: 5-6m KONSOL: Yok SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF):

En Az Perdelemeli (Cut Off) GÖVDE RENGİ: Kahverengi-Antrasit

Görsel 16 - Ticaret alanı - Askı sistem - Kaydrılmış yerleşim

Tarihi odak dışında kalan geniş ve çoğunlukla kaldırımın bulunmadığı ticari alanlarda katener sistem önerilmektedir. Yapı yüksekliğinin yeterli olmadığı ve tescilli yapılarla çakışan yerleşim durumlarında, cephe üzerine montaj yapılması yerine döşemeye monte, kaydırılmış direkler arasına gerilen çelik askı sistem ile devamlılık sağlanmalıdır.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

DİREK ve/veya KATENER SİSTEM KULLANIMI • Tarihi odakta yer alan ticaret alanında öncelikli olarak aydınlatma direği kullanımı gerçekleştirilmelidir. • Direk yüksekliği, sokak genişliğine göre 4m ya da 6m olarak değişiklik gösterebilir. • Tarihi odağın çevresinde yer alan ticaret alanında, katener sistem ile uygulama yapılmalıdır (bkz. Harita 8). • Katener sistemdeki armatür, en az 5m en fazla 6m yükseklikte yer almalıdır. • Bina yüksekliğinin elverişli olmadığı ve tescilli yapıların yoğun olduğu sokak dokusunda çapraz yerleştirilecek direkler arasında gergi sistemde katener uygulaması devam ettirilmelidir. KONUMLANDIRMA • Direk yerleşimi, iki binanın kesişim noktalarına denk getirilerek yapılmalıdır. • Bina sınırına denk getirilemediği durumlarda vitrinleri ve girişleri etkilemeyecek şekilde kaydırmalar yapılabilir. • Belediye tarafından uygulanmamış bir üst örtünün/tentenin bulunması durumunda, direk yerleşimlerinde kaydırma yapılmamalıdır. • Direk yerleşimleri yapılardan 50-70cm mesafede olacak şekilde düzenlenmelidir.

TEKNİK & TASARIM • (CRI): CRI>70 • Tüm armatürlerde minimum dim etme aralığı: %20 -%100 olmalıdır. • Işık kaynağı, gövde bitiş sınırları içinde yer almalıdır. • IP66/IK08 • Önerilen ışık yeğinlik diyagramları aşağıda yer almaktadır.

Grafik 15 - Aydınlatma direği ışık yeğinlik diyagramı örneği

Grafik 16 - Katener sistem ışık yeğinlik diyagramı örneği

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I TİCARET ALANLARI

A R M AT Ü R A İ L E L E R İ Ticaret alanı iki ayrı bölgede ele alınmakta, Tip A ve Tip B olarak iki ayrı aile önerisi getirilmektedir. Tip C, araç yollarında kullanılacaktır. Sokağın fiziksel özelliklerine göre aynı aileden olmak üzere kataner sistem ya da aydınlatma direkleri kullanılmalıdır.

AİLE TİP A Ticari çekirdekte kullanılması önerilen armatür başlıkları: DİREK

ÇİFT KONSOLLU DİREK*

K AT E N E R

DİREK

ÇİFT KONSOLLU DİREK**

K AT E N E R

AİLE TİP B Konut bölgesinde bulunan ticaret alanında kullanılması önerilen armatür başlıkları:

AİLE TİP C Araç yollarında kullanılması önerilen armatür başlıkları:

DİREK

Şema 03 - Ticaret Bölgesi Armatür Kimliği * Kızlarağasının önünde yer alan geniş kaldırımda kullanılması önerilmektedir. **Milli Kütüphane Caddesi’nde kullanılması önerilmektedir.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I ÖZEL TİCARET ALANLARI

ÖZEL TİCARET ALANLARI

Harita 09 - Özel Ticaret Alanında Yer Alan Yollarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri

ÖZEL TİCARET ALANLARI

Çoğunlukla üzeri tente ile kapatılmış ticaret fonksiyonlu ve yaya yoğunluğunun yüksek olduğu, ızgara sokak dokusuna sahip alanda, askı sistem (kataner), duvar yüzeyine monte aplik ve saçağa entegre aydınlatma çözümleri önerilmektedir. Çalışmalar, askı sistem ve aplikler üzerinden geliştirilmiştir.

Görsel 16 - Askı sistem çözümü

Fotoğraf 25 - 1318 Sokak

Görsel 17 - Aplik aydınlatma çözümü

Fotoğraf 26 - 1321 Sokak

Fotoğraf 27 - Kuyumcular

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I ÖZEL TİCARET ALANLARI

ÖZEL TİCARET ALANI ÖNERİLERİ

TİP 7

Görsel 18 -Özel Ticaret - Askı Sistem

Görsel 19 -Özel Ticaret - Aplik

Ticaret yapılarının saçaklarının düzenlenmesi gereklidir. Bu alanda düzenleme yapılırken armatürlerin saçak sistemi ile birlikte ele alınması ideal çözümdür. Ancak bu çözümün mümkün olmadığı durumda, iki cephe arası katener sistem uygulaması ve yapı yüksekliği yeterli olmayan durumda ise direkler arası kataner sistem yapılmalıdır.

Dar yapılı özel ticaret sokaklarında aplik çözümü bir diğer uygun yöntemdir. İki binanın birleşme noktasına yakın olacak şekilde, duvara montaj yapılarak uygulanmalıdır.

≤2,5M GENİŞLİK A LT E R N AT İ F 1

≤2,5M GENİŞLİK A LT E R N AT İ F 2

I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI: 3000K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: Kataner: 4,5 m, aplik: 3,5 m KONSOL: Yok SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF):

En Az Perdelemeli (Cut Off) GÖVDE RENGİ: Antrasit

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I ÖZEL TİCARET ALANLARI APLİK ve KATANER KULLANIMI • Genişliği 2.5 m ve altında olan ticaret fonksiyonlu sokaklarda, katener sistem ya da aplik kullanımı önerilmektedir. • Katener kullanımında 4 - 4,5m yüksekliğe armatürler asılmalıdır. • Aplik kullanımında ise montaj yüksekliği 3-3,5m olmalıdır.

TEKNİK • (CRI): CRI>70 • Tüm armatürlerde minimum dim etme aralığı: %20 -%100 olmalıdır. • IP66/IK08 • Işık kaynağı, gövde bitiş sınırları içinde yer almalıdır. • Önerilen ışık yeğinlik diyagramları aşağıda yer almaktadır. 105o

KONUMLANDIRMA • Aplikler iki bina sınırın kesişim yerlerine yerleştirilmelidir. • Katener uygulamasında bina cephelerinin yüksekliklerinin uygun olmaması durumunda askı sistem için direk kullanılması gereklidir.

90o 75o 60o

45o

30o

Grafik 17 - Katener sistem Işık yeğinlik diyagramı örneği

15o

30o

Grafik 18 - Aplik - ışık yeğinlik diyagramı örneği

A R M AT Ü R T İ P L E R İ Özellikle kuyumcuların yer aldığı sokaklarda aplik kullanımı önerilmekteyken, özel ticaret alanlarında küçük boyutlu kataner sistem tercih edilmelidir.

TİP A Modern Tip K AT E N E R

TİP B

Modern Tip

APLİK

Şema 04 - Özel Ticaret Bölgesi Armatür Kimliği

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I H AV R A L A R B Ö L G E S İ

H AV R A L A R BÖLGESI

Harita 10 -Havralar Bölgesi’nde Yer Alan Sokaklarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri

H AV R A L A R BÖLGESI

Kültürel fonksiyonların aktifleştireleceği tarihi bölgede, ışık kaynaklarının renk sıcaklığı diğer bölgelere oranla daha sıcak olarak tanımlanmış olup, estetik anlamda bölge ile uyumlu farklılaşmış aydınlatma başlıklarının kullanılması önerilmektedir.

Görsel 20 - Havralar Alanı Direk Kullanımı

Fotoğraf 28 - 920 Sokak

Fotoğraf 29 - 926 Sokak

Fotoğraf 30- 926 Sokak

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I H AV R A L A R B Ö L G E S İ

TİP 8

4-6M GENİŞLİKTE KAYDIRMALI DİZİLİM

TİP 9

≥ 6M GENİŞLİKTE ÇİFT KO N S O L LU

H AV R A L A R ALANI ÖNERİLERİ

I Ş I K K AY N A Ğ I : LED RENK SICAKLIĞI: 2700K I Ş I K K AY N A Ğ I YÜKSEKLİĞİ: 4,5m KONSOL: 0,5- 0,7m SİPERLİK ÇIKIŞ AÇISI(SHIELDING ANGLE): ≥30o PERDELEME DURUMU (CUT OFF):

En Az Yarı Perdelemeli (Semi Cut Off) GÖVDE RENGİ: Antrasit

Görsel 21 - Havralar - Kaydırılmış Direk Sistemi

4-6 m genişliğindeki sokaklarda kaydırılmış sistem uygulanmalıdır. 4m nin altındaki sokaklarda tek taraflı uygulama yapılabilir.

Görsel 22 - Havralar - Çift ve Tek Konsollu Kaydırılmış Direk Sistemi

Bölgede bulunan geniş sokaklar nedeni ile, çift konsollu aydınlatma tipi eklenmiştir.

2 . 1 . 3 . 1 Y O L T İ P O L O J İ L E R İ V E Ö N E R İ AY D I N L AT M A TA S A R I M I H AV R A L A R B Ö L G E S İ AYDINLATMA DİREĞİ KULLANIMI • Havralar Bölgesi’de dekoratif başlıklı aydınlatma direği kullanılmalıdır. • Havralar bölgesinin, diğer bölgelerden ayrışması için armatür aile tipi farklılaşmaktadır. • Işık kaynağı 4,5m de olmalıdır. • Tente kullanılan sokaklarda, direk yerleşim ve yükseklikleri ile ilgili gerekli düzenlemelerin yapılacağı kabul edilerek önerilmiştir.

TEKNİK • (CRI): CRI>70 • Tüm armatürlerde minimum dim etme aralığı: %20 -%100 olmalıdır. • IP66/IK08 • Işık kaynağı, gövde bitiş sınırları içinde yer almalıdır. • Tek taraflı ya da merkeze yerleştirilecek aydınlatma direği yerleşimine göre kullanımı değişecek ışık yeğinlik diyagramları aşağıda yer almaktadır.

KONUMLANDIRMA • Aydınlatma direkleri giriş kapılarının önüne denk getirilmeyecek şekilde konumlandırılmalıdır. • Armatür başlıkları göz önünde bulundurularak, direk yerleşimleri binadan 50-70cm uzaklıkta gerçekleştirilmelidir. Grafik 19 - Aydınlatma Direği Asimetrik dağılımlı ışık yeğinlik diyagramı örneği

Grafik 20 - Aydınlatma Direği Simetrik dağılımlı ışık yeğinlik diyagramı örneği

A R M AT Ü R A İ L E L E R İ Diğer bölgelerden ayrışması amacı ile Aile Tipi ve renk sıcaklığı değişiklik göstermektedir. Sokağın dar veya geniş olma durumuna göre, aynı aileden olmak koşuluyla tek veya çift konsollu direk kullanımı gerçekleştirilebilir.

AİLE TİP A Dekoratif başlıklı, teknik yeterlilikleri sağlayacak aydınlatmalar tercih edilmelidir.

TEK KONSOLLU DİREK Havralar Bölgesi için konsollu direk kullanımı önerilmektedir.

Şema 05 - Havralar Bölgesi Armatür Kimliği

ÇİFT KONSOLLU DİREK 6m nin üzerinde genişliğe sahip sokaklarda çift konsollu çözümler uygulanabilir.

2.1.3.2 ETKİN ENERJİ KULLANIMI

Mevcut ve Öneri Durumun Enerji Kullanımı Karşılaştırması Etap 1’deki ulaşım aksları aydınlatmasında gerçekleşecek değişiklik ile sağlanacak enerji tasarrufu oranını örneklemek adına, mevcut yol aydınlatma ve öneri yol aydınlatma düzenekleri arasında enerji tüketimi karşılaştırması yapılmıştır. Mevcut durumdaki direk adetleri ve aydınlatma aygıtlarının gücüne göre, çalışmaya konu olan yollardaki aydınlatma direklerinin yıllık tükettiği toplam enerji miktarı hesaplanmıştır. Önerilen durum için, yol aydınlatma sınıflarına göre belirlenmiş, uygun aydınlatma gereksinimlerini karşılayacak aydınlatma hesapları yapılmıştır. Mevcut durumda YBSBL’lı (yüksek basınçlı sodyum buharlı lamba) olan aydınlatma aygıtları LED ışık kaynakları ile değiştirilmiş, bu sayede mevcut durumda direk başına 250W olan elektrik tüketimi, önerilen durumda 30 W olarak belirlenmiştir. Bu çalışma sonucunda yapılan hesaplamalara göre, mevcut durum ile LED ışık kaynaklı aydınlatma aygıtları kullanılarak yapılan öneri yerleşimin karşılaştırmasında, güçler arasındaki farktan doğan, %65 oranında enerji tasarrufu sağlanmıştır. Bu enerji tasarrufu, ışık kaynağı değişimleri ve gece 02:00’dan sonra sokak aydınlatmalarının dim edilmesi ile sağlanabilmektedir. Mevcut durumda yıllık (yaz ve kış olarak iki ayrı adımda) harcanan enerji 179520 kWh iken, önerilen durumda harcanan toplam enerji 62592 kWh’tır. Önerilen yerleşimlerde P2, P3, P4 yol aydınlatma sınıfı için gerekli tüm TS-EN 13201-2 aydınlatma standartları sağlanmıştır. Yıllık Bazda Enerji Karşılaştırma Tablosu: A- Mevcut civa veya sodyum buharlı armatürler için:

MEVCUT DURUM TOTAL: 179520 kWh

B- Önerilen LED armatürler için: ÖNERİ DURUM TOTAL: 62592 kWh

%65 ORANINDA ENERJİ TASARRUFU Tablo 08 - Etap 1 Mevcut (YBSB ışık kaynağı) ve Öneri (LED ışık kaynağı) Enerji kullanımı karşılaştırılması

2.1.3.2 ETKİN ENERJİ KULLANIMI

Dim edilerek uzayan ampül ömrü grafiği 18,6

Hesaplar, bölge için önerilen teknik özellikleri sağlayan armatürler ile yapılmıştır. Uygulama aşamasında kullanılacak armatürler ;Ulaşım Aksları Bölümü’nde belirtilen S/P oranları, renk sıcaklığı, etkinlik faktörü, siperlik çıkış açısı gibi yeterliliklerini sağlayacak şekilde seçilmelidir. Tüm aydınlatma armatürlerinin dim edilebilir olması önerilen kontrol sisteminin doğru işleyebilmesi açısından önemlidir.

50.000 saatlik Ampül Ömrü (Yıl)

20 18

16,5

16 13

14 12 10 8 6 4 2 0 1000

1300

1600

1900

2200

2500

2800

3100

3400

365 günlük dilimde çalışma süresi

%100 çalışma

%50 dim ile ( 02:00’dan sonra )

3700

4000

%30 dim ile

Grafik 20 - Dim edilerek ampül ömrünün uzamasını gösteren grafik KONUM

YOL KADEMESİ 3-4m

STANDART TSE EN 13201 -2

TEK TARAFLI 842. Sk. / İnönü Sok. Konut

BS 5489-1:2013 P4

BS 5489-1:2013

E min

Watt

Lumen

Dizim aralığı

ETAP 1 'DE 5,00 UYGULANAN 7,12

E maks

1,00

22 w

2561lm

15m aralık

%30 DİM S/P E maks EDİLEREK 4,00 STANDARTIN SAĞLANMASI 4,84

S/P E min 15w

1746 lm

15m aralık

ARALIK S/P E maks DEĞİŞTİREREK 4,00 STANDARTIN SAĞLANMASI 5,35

S/P E min 22w

2561lm

20m aralık

4,72

0,80 3,21

0,80 4,59

Tablo 09 - BS 5489-1:2013 Standartlarına uyumlu olarak lux seviyelerinin düzenlenmesi E maks E min Watt Lumen Dizim aralığı KONUM YOL KADEMESİ STANDART ile elde edilebilecek enerji tasarrufu 7,50

1,50

22 w

2561lm

13m aralık

ETAP 1 'DE 4-5m TSE EN 13201 -2 Grafik 20 ‘de ışık kaynağı ömrünün uzaması ile ilgili yapılan hesaplar; LED ışık kaynaklarının dim edilerek UYGULANAN ÇAPRAZ 7,81 5,58 kullanılması durumunu iki ayrı yaklaşım ile göstermektedir. İlk yaklaşım, bölgede yoğunluğun düşük olduğu %18 DİM Sk. (1. Kısım) S/P E maks S/P E minhiç dim edilmeden 02:00-06:00 saatleri arasında, armatürlerin442%50 dim edilerek kullanılması durumunda, EDİLEREK BS 5489-1:2013 6,30 1,30 2095 lm 13m aralık Konut STANDARTIN kullanıldığı duruma göre, 3,5 yıl kadar daha uzun kullanılabileceğini öngörmektedir. İkinci18wyaklaşımda; P3 SAĞLANMASI 6,37 4,45 Ulaşım Aksları Bölümü’nde belirtilen mezopik görme koşulları baz alınarak hesaplama yapılmıştır. ARALIK S/P E maks S/P E min Mezopik görme koşulları baz alınarak sağlanması gereken aydınlık düzeyleri, Bölüm 2.1.3’ te, Tablo 07’de DEĞİŞTİREREK BS 5489-1:2013 6,30 1,30 22w 2561lm 15m aralık belirtilmektedir. Bu değerler baz alınarak, yol aydınlatması verileri yeniden STANDARTIN değerlendirilmiş ve mevcut SAĞLANMASI 6,72 4,73 sistem üzerinden armatürlerin dim edilmesi (kısılması) ile aydınlık düzeylerinin düşürülmesi sağlanmıştır. E maks E min Watt Lumen Dizim aralığı KADEMESİ STANDART Yapılan hesaplarda %30 dim (öngörülenKONUM hesaplar P4YOLkademesi için geçerlidir) yapılarak standartlarda 3,00 22 w 2561lm 21m aralık ETAP 1 'DE 10,00 3-4 m TSE EN 13201 -2 belirtilen rakamlar elde edilebilmektdir (bkz. Tablo 09). UYGULANAN ÇAPRAZ

10,50

9,45

%18 DİM Sk. (2. Kısım) S/P E maks S/P Eteorik min Grafik 20’ de ışık kaynağı ömrü için yapılan442 hesaplamalar ideal koşullarEDİLEREK düşünülerek olarak BS 5489-1:2013 8,60 1,70 18w 2095 lm Konut STANDARTIN hesaplanmıştır (armatür ısısı, dış ortam şartları gibi diğer P2 etkenler hesaba katılmamıştır).

BS 5489-1:2013

SAĞLANMASI 5,59

7,73

ARALIK S/P E maks DEĞİŞTİREREK 8,60 STANDARTIN SAĞLANMASI 8,84

S/P E min 1,70 7,84

22w

2561lm

21m aralık

25m aralık

2 . 1 . 3 . 3 AY D I N L AT M A K O N T R O L S İ S T E M L E R İ Bölgede halihazırda bir kontrol sistemi bulunmamaktadır. Kemeraltı Aydınlatma Master Planı’nın hedeflerinden biri olan enerjinin etkin kullanımı konusu, projeye, aydınlatma kontrol sistemlerinin entegre edilmesi ile ele alınmaktadır. Planlanan aydınlatma otomasyon sistemi tümüyle DALI’dir. Sistem münferit/kendi başına veya merkezi kontrole izin verecek esneklikte olacaktır. İlgili belediye tarafından istendiği durumda, belirlenecek bir lokasyonda, tesis edilecek kontrol merkezi, server ve ilgili otomasyon yazılımı ile tüm aydınlatma sistemine (DALİ)merkezi olarak müdahale edilmesi de sağlanacaktır. Merkezi kontrol, mevcut geniş alan data-fiber (WAN) bağlantısı vasıtası ile gerçekleştirilecektir. Aydınlatma otomasyon sistemi, otomasyon senaryosuna bağlı olarak düzenlenebilecek esnek bir yapıdadır. Gün ışığı ve hareket sensörlerinden alınan bilgiler doğrultusunda ışık seviyelerinin otomasyon sisteminde belirtilen değerlerde çalışması sağlanacaktır. Aydınlatma otomasyon sistemi, otomasyon panoları içerisinde tesis edilecek kontrol/otomasyon modülleri aracılığı ile dışarıdan herhangi bir müdahaleye gerek duymadan kendi başına(stand-alone) çalışabilecek yapıda olacaktır. Merkezi Kontrol: Bu sistem ile her lambanın bilgisinin merkeze ayrı ayrı gelmesi sağlanabilir. Böylece lambanın ömür bilgisi, lamba sıcaklığı gibi bilgiler kontrol merkezinden önceden gözlemlenebilir. Bireysel durum raporlama, cihazın anlık çalışma durum bilgisi ve arızalı cihaz takibi sorgusu yapılabilir. GPRS sistemi sayesinde kontrol merkezinden arıza takip araçlarına bilgi gönderilebilir ve yönlendirme yapılabilir, istenilen senaryolar uygun programlarda düzenlenebilir ve sistemin çalışması sağlanabilir. DALI : Dijital adreslenebilir Veri Arayüzü anlamına gelmektedir (Digital Addressable Lighting Interface). Aydınlatma ekipmanlarının adreslenerek, tek bir veri hattı üzerinden

tüm armatürlerin/lambaların ayrı ayrı (tek merkezden veya farklı merkezlerden) kontrolüne izin veren uluslararası aydınlatma protokolüdür. Kemeraltı Bölgesi’nde kullanılacak tüm armatürlerin sürücüleri ve otomasyon sisteminde kullanılacak tüm ekipmanlar DALI uyumlu olarak seçilerek sisteme entegre edilebilmektedir. Bunun için güç kablosunun yanı sıra, DALI kablosunun bağlantısı da gerçekleştirilmelidir. DALI protokolü kullanılarak her armatürden bireysel olarak alınan arıza, sıcaklık, lamba

Güç Hattı DALİ Hattı Otomasyon/Güç Panosu Görsel 23- BUS hattının kullanımı ile kontrol merkezi ve direkler arası haberleşme

ömür bilgileri merkezi kontrol sitemine aktarılabilecektir. Arızanın çıktığı noktanın tespit edilebilmesini ve müdahale için lokasyonunun belirlenmesini sağlayabilecektir. Tüm armatürler, tesis edilecek aydınlatma otomasyon sistemi ile DALI hattı üzerinden, hem zaman hem de gün ışığı algılayıcılarından alınacak kontak bilgisi ile otomatik olarak kontrol edilebilecek(ON/ OFF), istenilen seviyede de kısılabilecektir. Enerji tasarrufu için her armatüre ayrı ayrı sensör entegre edilebildiği, her armatür bağımsız olarak kontrol edilebildiği gibi armatürleri grup olarak da kontrol etmek mümkün olacaktır. Günışığı Sensörü: Panoların üzerine eklenerek geniş bir alandaki armatürlere sinyal göndermek koşulu ile çalıştırılması önerilmektedir. Sistem kapsamında tesis edilen gün ışığı algılayıcılarından çalış kontağının verilmesi ile tüm sistem, havanın karardığı bilgisini alarak, otomatik olarak tüm armatürleri set değerlerinde açabilecektir. Set değeri; öngörülen zaman aralıklarına ve bu aralıklarda hangi armatürlerin/ bölgelerin hangi karartma oranlarına sahip olacağı idarece belirlenecektir. Kemeraltı Projesi’nde

2 . 1 . 3 . 3 AY D I N L AT M A K O N T R O L S İ S T E M L E R İ kullanılacak günışığı sensörü, doğru günışığı ortalaması için 180°’lik yatay açıya sahip olmalı ve 0 – 10.000lx arasında doğrusal tepkiyi sağlamalıdır.

150°

Varlık (Presence) Sensörü - Pilot Proje Yaklaşımı Varlık sensörü; kapsama alanına kullanıcının yaklaşması ile aydınlık düzeyinin yükselmesini ya da karanlık bir sokağın aydınlatmalarının bireysel veya grup olarak açılmasını sağlayabilmekte ve enerjinin etkin kullanımına yardımcı olmaktadır. Bölgede varlık sensörü

150°

Şema 06 - 150 derece kapsama alanlı varlık sensörü

Şema 07- 180 derece kapsama alanlı varlık sensörü

kullanımı, pilot proje uygulaması ile deneyimlenecektir. Belediye ile beraber karar verilerek belirlenen pilot proje uygulaması 848 Sokak’ta gerçekleştirilecektir. Projede, varlık sensörleri minimum 150 derece (tercihen 180 derece) kapsama alanına sahip olacak ve yatayda minimum 12 metre’lik bir alanı kapsayacaktır. Varlık sensörleri kızılötesi sensörler ile birlikte devinimi tespit edecektir. Verim alınması durumunda, öngörülen sokağa ve tüm bölgeye entegre edilmesi İdarece karar verilecektir. Demeraj Akım Sınırlayıcısı (In Rush Current Limiter): Yukarıda bahsedilen konuların dışında, demeraj akım sınırlayıcısının, kontrol sistemi dahilinde olmasa da armatür balastının ömrü düşünülerek sisteme eklenmesi önerilmektedir. Armatürlerin yanar duruma geldikleri anda sistemdeki ilk kalkış akımın en yüksek seviyeden alımı sınırlandırılmaktadır.

Aydınlatma Otomasyon Yazılımı: Merkezi aydınlatma otomasyon yazılımı aydınlatma otomasyon sisteminin en önemli parçalarındandır. Kemeraltı Bölgesi’nde kurulması önerilen yazılım ile sokak aydınlatmalarını kontrol etmek ve yanda belirtilen aydınlatma verilerini toplayarak analiz etmek için bir yazılım platformu oluşturulmalıdır.Bu yazılım, kablolu iletişim ağları ile sistem kapsamındaki tüm aydınlatma armatürlerinin uzaktan yönetimini sağlayacaktır. Yazılımının; • Aydınlatma sisteminde kullanılan tüm ekipmanların bölgeye ait haritalar üzerinde görüntülenmesi ve her armatürün interaktif olarak ya da senaryolara bağlı olarak kontrol edilebilmesi, • Hangi sokakta, hangi armatürün bulunduğunun görülebilmesi ve çalışma veya arıza durumlarını görüntülenebilmesi, • Kullanıcı yetkilendirme özellikleri, • Her bir armatürün tek tek izlenebilmesi (açık/kapalı, %DIM ve arıza bilgisi, tükettiği anlık/aylık/yıllık enerji miktarı, anlık çektiği akım, ampul çalışma saat bilgisi, balast/sürücü sıcaklığı vb.), • İstenildiği takdirde her bir armatürün tek tek, grup olarak veya tümümün birden kontrolünün sağlanabilmesi, • Gün ışığı ve hareket sensörleri ile entegre çalışarak, ihtiyaç duyulan zamanda, ihtiyaç duyulan yerin aydınlatma kontrolünün sağlanabilmesi, • Aydınlık düzeylerini basit bir tıkla ayarlama imkanı sunabilmesi, • Program dahilindeki takvim üzerinden esnek aydınlatma programlarının gelişmiş olarak görülebilmesi, • Her bir ayrı aydınlatma için belirli karartma profillerinin saklanabilmesi, • Sokak aydınlatmalarından (her bir armatürden) otomatik arıza bildirimlerinin alınabilmesi, • Arıza kaydı ve onarım raporlarının hazırlanabilmesi; veri grafikleri ile: tarihsel veriler de dahil tüm enerji kullanım miktarlarını (tüketim raporlama) ve arızalarının görülebilmesi, enerji tasarrufu insiyatiflerinin etkisini ölçebilmesi (grafiksel olarak karşılaştırma ve enerji etkilerin belirlenmesi) avantajları arasında yer almaktadır.

2.2 NİRENGİLER

Bölgeyi tanımlayan yapılar, “Nirengiler” başlığı altında bu bölümde ele alınmaktadır. Eski liman alanını tanımlayan camilerin, Musevi Kültürü’nün izlerini sürdüren havraların, bölgenin tarihinde önemli yere sahip diğer nirengilerin Kemeraltı’nın gece imajında yer almaları planlanmıştır. Bu nirengilerin cephe aydınlatma kriterleri, bulundukları konum, yapı bölümleri, mevcut/planlanan fonksiyonları göz önünde bulundurularak ve dış mekan aydınlatma çevreleri sınıflandırması (bkz. Tablo 10 ) ile ilişkilendirilerek oluşturulmuştur. Aşağıda CIE 150:2003 standardına göre, E1(doğal alanlar), E2 (kırsal), E3 (kent çevresi) ve E4 (kent merkezi) olarak tanımlanmış bölgelerde yer alan bina ve panolarda aşılmaması gereken ışıklılık değerleri belirtilmiştir. KAMP içindeki öneri ışıklılık değerleri, mevcut durum değerlendirmesi, bölgenin kent içindeki konumu, İzmir’in diğer büyük kentler ile karşılaştırılması gibi birçok etmenin birlikte değerlendirilmesi sonucu Kemeraltı Bölgesi’nin E3/E4 kategorisinde yer aldığı kabulu ile yapılmıştır (Bkz. Tablo 11). Çevresel bölge

Mülkiyet üzerindeki ışık

Aydınlatma aygıtının ışık şiddeti

Üst yarı uzay ışık akısı oranı

EV (lx)

I (cd)

ULOR (%)

Işıklılık

Lb (cd/m2)

Ls (cd/m2)

Bina cephesi

Panolar

Günbatımıgece arasıa

Gece gündoğumu arasıb

Günbatımı-gece arası

Gece gündoğumu arası

2500

7500

500

400

10000

1000

800

25000

2500

1000

Tablo 10 - CIE 150:2003 - Dış mekân aydınlatma çevrelerinde izin verilen azami değerler a) Karanlıkla ilgili bir yönetmelik olmaması durumunda, yüksek değerler aşılmamalı, düşük seviyeler ise tercih edilen sınır değerler olarak göz önüne alınmalıdır. b) Gece gündoğumu arası olarak belirtilen saatler, ilgili merci tarafından aksi belirtilmedikçe, (en geç) 23:00 ile 06:00 saatleri arasıdır.

Nirengiler (İşaret Öğeleri) Yapı Bölümleri

Işıklılık (Lort- Len büyük)

Camiler

Taç Giriş-Gövde

10- 15 cd/m2 5 - 10 cd/m2

Diğer Nirengiler

Giriş-Gövde

5 - 10 cd/m

Taç /

Giriş-Gövde /

Tablo 11- Yapı yüzeylerinde sağlanması gereken ışıklılık değerleri

Şema 08 - Yapı bölümleri - Işıklılık İlişkisi

2.2.1 REFERANS ÖĞELER OLARAK CAMİLER

Camiler: Organik formlu dar sokaklardan oluşan kentsel doku içerisinde özellikle camiler, yüksek minareleri ve geniş kubbeli yapıları ile birer referans öğesi olarak yön bulma konusunda yönlendirici olmaktadırlar. Gündüzleri, ticaret birimlerinin sokağa taşan sergileme alanları ile gittikçe daralan sokaklardaki referans öğeler, yayalar için etkin birer yönlendiricidir. Ancak, günden geceye dönüldüğünde, bu öğeler bölgenin gece yüzünde görünmez hale gelmektedir. Genel aydınlatma açısından yeterli aydınlık düzeylerinin sağlanamadığı ya da aydınlatılmamış sokakların bulunduğu bölgede, dikey yönlendiriciler olarak tanımlanabilecek cami vb. nirengilerin aydınlatma yolu ile ön plana çıkartılması, gece imajını oluşturmada önemli bir etkendir.

Bölge, tarihi iç limanı ile bilinmektedir. Bu iç limanın sınır izi, günümüzde Anafartalar Caddesi ve çoğunlukla bu caddeye paralel yerleşmiş camiler ile takip edilebilmektedir. KAMP, yanda fotoğrafları ve Harita 11’de konumları görülebilen camileri, birer referans öğesi olarak kentin gece yüzüne kazandırmaktadır. Konumu nedeni ile bölgede önemli bir yönlendirici olan Salepçioğlu Camii de aydınlatma tasarımı yapılması önerilen yapılar arasındadır.

34 Fotoğraf 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38: Bölgenin Gece İmajında Etkili Olacak Cami Örnekleri

2.2 NİRENGİLER 2.2.1 REFERANS ÖĞELERI OLARAK CAMİLER

HİSAR CAMİ ŞADIRVAN CAMİ

KESTANEPAZARI CAMİ

KEMERALTI CAMİ

BAŞDURAK CAMİ

SALEPÇİOĞLU CAMİ

Harita 11 - Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Referans Öğelerinin Yerleşimleri

2.2 NİRENGİLER 2.2.1 REFERANS ÖĞELERI OLARAK CAMİLER

Uzak algıda üst kotlarında yer alan minare, kubbe gibi öğeleri ile dikkat çeken ve ziyaretçilerin yön bulmasına yardımcı olan camiler için önerilen ışıklılık değerleri, yine bu algıdaki baskınlık/ görünürlük ilişkisi baz alınarak tanımlanmıştır. Camiler için öngörülen aydınlatma kurgusu, yapının üst kotlarında yer alan kubbe, minare gibi mimari öğelerin, girişgövde bölümlerine oranla daha yüksek ışıklılık değerleri ile ön plana çıkartılması yönündedir. (Bkz. Tablo11)

Taç / Uzak Algı

Giriş-Gövde / Yakın Algı

Şema 09 - Cami bölümleri - Işıklılık İlişkisi

Şema 10- Uzak algıda görme alanına giren yapı bölümü - Taç

Görsel 24- Gece yüzünde, uzak bir mesafeden, referans olabilecek yapı aydınlatması örneği

2.2.1 REFERANS ÖĞELERI OLARAK CAMİLER

Görsel 25 - Kemeraltı Camii Önerilen Cephe Aydınlatması

2.2.2 GEÇMİŞİN İZLERİ H AV R A L A R

İzmir Tarih Projesi’nin de altını çizdiği gibi, İzmir’in çok kültürlü yapısının mimari yansıması olarak günümüze ulaşmayı başarabilmiş olan havraların korunmaları ve bir tasarım bütünlüğü içerisinde kentsel bağlam ile ilişkileri güçlendirilerek yaşatılmaları sağlanmalıdır. Bölgede yer alan havraların restore edilerek ziyarete açılması, bazı sokakların Musevi kültürü ile ilgili ürün satış, lokanta gibi işlevler doğrultusunda değerlendirilmesi gibi öneriler, İzmir’in çok kültürlü sosyal yapısının, Musevi kültürünün deneyimlenmesine yönelik atılacak adımlar olarak tanımlanmıştır. Havralar bölgesi içinde kullanılmayan boş alanların, eğitim faaliyetlerini içerecek biçimde moda merkezi haline getirilmesi, sanatçıların bu bölgede üretim yapmalarının desteklenmesi, küçük atölyeler organize edilerek, geleneksel sanatların canlandırılması ve sanat sokaklarının oluşturulması gibi öneriler, proje dahilinde ortaya atılmış fikirlerdir. “Mekansal Deneyim Süresini Uzatmak” temel hedefiyle şekillendirilmiş olan KAMP, bölgeyi, tarihi geçmişini vurgular şekilde diğer alt bölgelerden renk sıcaklığı, armatür tipi gibi yol aydınlatmasına yönelik seçimler ile farklılaştırmıştır. Bu bağlamda açılacak yeni yollar da, çevresindeki diğer yollar dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Plan kapsamında önerilen tasarım, tüm cepheyi aydınlatmak yerine, sinagog yapılarının girişlerini, yere gömme sinyal aydınlatmalar ile vurgulamak yönünde olmuştur. Bu yaklaşımı yönlendiren temel düşünce, sinagogların, içe dönük yapılarına atıfta bulunmaktır. Bölge içerisinde fonksiyon değişikliği gerçekleştiğinde nirengi olarak tanımlanabilen yapı cephelerinde ise yalın ve düşük ışıklılık değerlerine sahip bir aydınlatma kurgusu oluşturulabilir. Yalın bir cephe aydınlatma kurgusu ve kırmızı renkte olması önerilen sinagog giriş aydınlatmaları ile bölge, tarihi geçmişine atıfta bulunan sıcak bir atmosfer ile tanımlanmaktadır.

İKİ ÇEŞMELİK CADDESİ E Ş R E F PA Ş A C A D D E S İ

A N A FA RTA L A R C A D D E S İ

Görsel 26 - Havralar Bölgesi - Aydınlatmalar ile vurgusu yapılacak girişler

2 . 2 . 2 G E Ç M İ Ş İ N İ Z L E R İ H AV R A L A R

Görsel 27 - Havralar Bölgesi - Sinagog Girişleri Aydınlatma Önerisi

2.2.3 DİĞER NİRENGİLER

ABACIOĞLU HANI Başdurak Camii’nden, Arasta’ya giden Anafartalar Caddesi’nin sağında bulunur. Anafartalar Caddesi’nden olan Han girişi gün içerisinde de oldukça zor farkedilmektedir. Han’da gerçekleştirilen restorasyon projesi sonrasında, yeme içme mekanları ile canlı bir hale gelmiştir.

39 ÇAKALOĞLU HANI 895. ve 861. sokaklar arasında bulunan han 18.yy Osmanlı eseridir. Bölgedeki diğer birçok niregi gibi kesme taş, moloz taş ve tuğladan yapılmış olan han, dikdörtgen planının ortasında yer alan koridorun iki ucunda açılan kapılarla sokağa açılmaktadır. Cephe ve yönlendirici iç mekan aydınlatması bulunmamaktadır.

MİLLİ KÜTÜPHANE VE OPERA BİNASI

41 Neo-klasik tarza sahip olan yapı, bölgenin Konak Meydanı’na bakan Hükümet Konağı’ndan sonra en bilinen yapılarından biridir. Önemli bir alışveriş aksı olan Milli Kütüphane Caddesi’nde yer alan yapının görkemi diğer binalardan ayrışmaz bir şekilde gece imajında yer almaktadır. Milli Kütüphane Caddesi’nde yapılan düzenlemeler yanında, bu cephenin aydınlatması da ayrıca ele alınmalıdır. KADIN DOĞUMEVİ

KIZLARAĞASI HANI Hisar Camii’si ile çevrili olan Kızlarağası Hanı 1743 yılında yaptırılmıştır. İzmir’in en önemli yapılarından biri olduğu söylenebilir. Osmanlı mimarisine ait olan bu han kesme taş, kaba yontma taş ve tuğladan yapılmıştır. Dikdörtgen plana sahip ve avlulu yapı 2 katlıdır. Dış cephesinde cumba çıkmaları bulunmaktadır. 18.yy ve 19.yy da teknolojinin ve ulaşımın değişimi ile han önemini kaybetmiştir. 1993 yılında geçirdiği restorasyondan sonra han; el sanatları ürünleri, halılar ve deri ürünlerinin satıldığı bir yapı olarak kullanılmakta olup, avlusu çay bahesi olarak hizmet vermektedir. Gündüz halinde cephesi oldukça görünürken, gece imajında sokak aydınlatmalarının cephede oluşturduğu etki, yapının bütünlüğünü bozmaktadır. Cumba detayları ya da malzeme özellikleri görünmemektedir.

42 İzmir’in ilk müslüman hastanesi olarak bilinir. 1851 yılında kurulmuştur. 1985 yılı itibari ile ön kısmı, İzmir Doğum Evi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bölgeye giriş sağlayan akslardan birinde bulunan hastane, tanımlayıcı ve önemli kültür yapıları arasında yer almasına rağmen cephe aydınlatması bulunmamaktadır.

43 Fotoğraf 39, 40, 41, 42, 43: Bölgenin Diğer Nirengileri

2.2.3 DİĞER NİRENGİLER

Harita 12- Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Diğer Nirengilerin Yerleşimleri

2.2 NİRENGİLER

Harita 13- Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Tüm Nirengilerin Yerleşimleri

2.2 NİRENGİLER

Sheffield City Hall, Sheffield, UK

©John Kees

Selected projects Victoria Gallery and Museum, Liverpool, UK Sheffield City Hall, Sheffield, UK Weston Park Museum, Sheffield, UK Bradford City Park, Yorkshire, UK New Acropolis Museum, Athens, Greece Central Police Station

©John Kees

©Arup

Genel Yaklaşım: Nirengilerin cephe aydınlatmaları, 2.2 Ulaşım akslarında bölgeler için tanımlanmış olan renk sıcaklıklarına bakılmaksızın, yapının malzeme, doku, renk özellikleri dikkate alınarak gerçekleştirilmelidir. Yapının mimari özellikleri öne çıkartılacak şekilde uygulamalar yapılmalıdır. Fotoğraf 31 - 35’ deki cepheler yukarıda belirtilen yaklaşıma uygun gerçekleştirilmiş aydınlatma projelerine örnektir. Aydınlatılması yapılar için uygun ışıklılık değerleri saglanarak, mimari ile örtüşen aydınlatma Lightingöngörülen | Historic Buildings çözümlerine gidilmelidir.

44. Tarihi cepheler için sıcak beyaz ışık kaynakları ile uygulama örneği 45. Derinlik ve üç boyut vurgulaması 46. İç mekandan aydınlatma yolu ile form vurgusu Client 47. analytical Renk sıcaklığı approach farkı ve farklı is mimari öğelerin An imaginative yet needed to vurgulanması Sheffield International Venues Ltd 48. Mimari detayların ön plana çıkartılması

emphasise architectural features while preserving the Arup’s sympathetic exterior lighting approach has b design elements of heritage buildings Keyhistoric Collaborators major conservation achievement allowing the publi Penoyre & Fotoğraf Prasad 44, 45, 46, 47, 48 - Yapı Cephelerindeaydınlatma Tasarımı Örnekleri

rediscover this civic building in the city at night.

Key facts The lighting buildings, both inside and out, takes 9Hall 3historic Sheffield City of is a grade II careful consideration. Increasingly, historic renovations aim to listed building designed in the combine the preservation of historic design elements with the 1920s by Emanuel Vincent Harris As part of ascheme multidisciplinary Arup offering, we provid need for modern lighting systems. lighting should as an important civic building for A good lighting design for the £13m refurbishment, restoration Sheffield. It remains an integral part achieve these goals while providing enough light for practical of the city’s thriving cultural ofeffect Sheffield City Hall. reasons. Our approach also quarter takes into improvement consideration the of

2.3 GİRİŞ KAPILARI

Kuzeyde, Kavaflar Çarşısı, tarihi hanlar ve nitelikli yapılar ile tanımlı bölgenin giriş kapıları, kıyı alanına gelindiğinde, Hükümet Konağı, Doğum Evi, Opera Binası ve ana taşıt yolu bağlantısı ile tanımlı hale gelmektedir. Bölgenin yeni gece imajının oluşturulmasında, giriş ve çıkışlar üzerinde yer alan bu yapıların cephe aydınlatma tasarımlarının gerçekleştirilmesi etkili olacaktır. Aşağıda, bu yapıların, şematik olarak, hangi bölümlerinin vurgulanabileceğine dair öneriler yer almaktadır. 28

T Ü M C E P H E N İ N AY D I N L AT I L M A S I

SINIRLARIN BELİRGİNLEŞTİRİLMESİ

M İ M A R İ D E TAY L A R I N V U R G U L A N M A S I

NİTELİKLİ BÖLÜMLERİN ÖN PLANA ÇIKARILMASI

Görsel 28-31 - Kemeraltı Bölgesi’nin girişlerinde yer alan yapı cephelerinde gerçekleştirilebilecek aydınlatma tasarımı örnekleri

2.3 GİRİŞ KAPILARI

Harita 14- Kemeraltı Bölgesi’nin Giriş Kapıları ve Kapıları Tanımlayan Yapılar ve Diğer Noktalar

2.3 GİRİŞ KAPILARI Selvili ve Mirkelamoğlu Hanları bölgenin kuzeyindeki giriş kapılarından birini tanımlamaktadır. Fevzi Paşa Bulvarı’na cephe veren bu hanların giriş kotlarındaki dükkanların kepenk ve tabelaları nedeni ile tarihi cephelerinin bir bütün olarak anlaşılamadığı görülmektedir. Bu nedenle, tüm cephenin aydınlatılması yerine parçacıl olarak aydınlatılarak nitelikli bölümlerinin vurgulanması önerilmektedir.

Görsel 32 -Selvili Han ve Mirkelamoğlu Han Giriş Kapısı- Yapının orjinal kısımlarının ön plana çıkartılması ile mimari vurgu

2.3 GİRİŞ KAPILARI

Görsel 33 - Giriş Kapıları - Kavaflar Çarşısı - Sınırların Belirgin Hale Getirildiği Cephe Aydınlatma Öneri Durumu

51 Fotoğraf 49, 50, 51 Kuzey Giriş Kapılarının Gündüz Fotoğrafları

100

2.4 ODAKLAR

101

2.4 ODAKLAR

Kemeraltı Bölgesi‘ndeki yoğun ulaşım aksları zaman zaman açık alanlara ulaşarak genişlemektedir. Kamusal alanlar, kentsel tasarım projeleri ile yeniden ele alınmakta olup, :KAMP bu düzenlemelere paralel olarak tasarımı yönlendirecek ana kriterleri belirlemektedir. Bölgedeki kamusal alanlar, iki ana başlık altında ele alınmıştır. Bunlardan ilki yeşil alan düzenlemesi ile park olarak kullanılacak olan alanları kapsamaktadır. Diğer kamusal alanlar ise yeni tasarımlar ile düzenlenerek meydan işlevi görmesi planlanan alanları içermektedir.

Görsel 34 - Tarihi Odaklı Meydanlar

Görsel 35 - Geçiş Meydanları

Görsel 36 - Yeşil Alanlar - Mahalle Parkları

102

2.4 ODAKLAR

Harita 15- Kemeraltı Bölgesi Odakları - Yeşil Alanlar ve Meydanlar

103

2.4.1 YEŞİL ALANLAR

Görsel 37 - Yeşil Alanlar

Kemeraltı’nda yapılan analiz çalışmalarında, mevcut yeşil alanların gece kullanımının oldukça düşük olduğu görülmüş, kullanıcıların beyanları doğrultusunda, zaman zaman güvenlikle ilgili problemlerin yaşandığı öğrenilmiştir. Kemeraltı Bölgesi’nde mevcut durumda, planlı bir yeşil alan aydınlatmasına rastlanmamış, yol aydınlatmasını sağlayan armatürlerden yayılan ışık ile parkların aydınlandıkları gözlemlenmiştir. Parkın içerisinde bulunan ağaçların, gereğinden yüksek aydınlatma direklerinden sağlanan ışığı, kimi yerlerde bloke ettiği ve bunun sonucu olarak karanlık alanların oluştuğu gözlemlenmiştir. Bu durum gerek güvenlik gerekse emniyet açısından olumsuz sonuçlar ortaya koymaktadır. Bölgenin genelinde olduğu gibi, bu alanlarda da yüksek basınçlı sodyum buharlı (YBSB) ışık kaynaklarının kullanıldığı görülmektedir. Daha önce bahsedildiği gibi bu ışık kaynakları düşük renksel geriverim indisi nedeni ile görsel anlamda kaliteli mekanlar oluşturmamakla birlikte, enerji açısından da yüksek düzeyde harcamaya neden olmaktadır. Yeşil alanlarda aydınlatma tasarımı gerçekleştirilirken, parkın hangi çevreye hizmet ettiği/konumu, yakın çevresi ile ilişkisi gibi kimlik özelliklerine ve fiziksel özelliklerine göre aydınlatma tasarım kurgusunun oluşturulması ve tasarım kriterlerinin önceliklendirilmesi önemli konulardır. Yeşil alanlarda aydınlatma tasarımından bahsedildiğinde

104

konu, insanlar açısından değerlendirildiğinde, öncelikle üzerinde durulması gereken husus güvenlik ve emniyet olmalıdır. Kullanıcıların üzerinde yürüdükleri zemini net bir şekilde, takılmadan-düşmeden görebilmeleri, karşılarına çıkabilecek herhangi bir engeli uzaktan algılayabilmeleri, emniyet konusunun kapsamını oluşturmaktadır. Kapkaç, gasp gibi suça yönelik girişimleri en aza indirgemek, tehdit unsuru olan kişinin yüzünü, gövdesini, kıyafet renklerini net olarak görülebilmesini sağlamak, güvenlik kapsamında değerlendirilen konulardır. Güvenlik açısından özel önlem gerektiren alanlarda, yatay düzleme ek olarak yarı-silindirik aydınlık düzeylerinin de hesaba katılması önemlidir. Park giriş-çıkışlarında, merdivenlerde düşük-yüksek aydınlık düzeyi kontrolleriyle ya da dikkati odaklayacak özel tasarım çözümleri yoluyla yayaları doğru yöne yönlendirme sağlanmalıdır. Bölge içindeki parklarda, aydınlatma tasarımı ile dramatik, sıcak ya da dinamik vb. gibi yakın çevre ile ilişki kuran farklı atmosfer tanımları oluşturulabilir. Yeşil alanların aydınlatma tasarımı yapılırken bu alanların, gündüz ve gece kimlikleri, birlikte düşünülmelidir. Bu alanlarda kullanımı öngörülen aydınlatma armatürlerinin seçim kriterleri uygun teknik yeterlilikleri sağlamakla birlikte, bulunduğu bölgenin (sosyal yapı, mimari nitelik, su öğesi ile etkileşim, manzara, peyzaj niteliği vb.) niteliksel özellikleri ile de uyum sağlamalıdır.

2.4.1 YEŞİL ALANLAR

Bölge içerisinde aydınlatma tasarımına konu olacak • iki park yer almaktadır. Bunlardan ilki, düzenleme ile park olarak kullanılacak, mevcut durumda otopark • olarak kullanılan Salepçioğlu Camii’nin önünde yer alan parseldir. Bir diğeri ise, halihazırda park olarak kullanılan Milli Kütüphane Parkı’dır. Mahalle parkı olarak tanımlanabilecek bu parklarda, yan bölümde belirtilen tasarım yönlendiricileri eşliğinde, aydınlatma kriterleri oluşturulmuştur. •

•

• • • •

Fotoğraf 52 - Salepçioğlu Parkı olarak düzenlenecek alan

• • • • Fotoğraf 53 - Milli Kütüphane Parkı

Aydınlatma kriterleri aşağıda yer almaktadır. • Işık kaynağı olarak; LED, metal halide ve flüoresan kullanılabilir. Aydınlatma direklerinde kesinlikle LED veya metal halide ışık kaynağı kullanılmalıdır.

105

Işık kaynaklarının renksel geriverim indisi (CRI), Ra 70 ve üzeri olacaktır. Parkların genel aydınlatmasında 3000K renk sıcaklığındaki ışık kaynaklarının kullanılması önerilmektedir. Tasarım detaylarına parklarda bulunan heykel, bank gibi öğelerin aydınlatılmasında sıcak/nötr/soğuk beyaz renk sıcaklığındaki alternatifler kullanılarak çeşitlilik sağlanabilir. Renkli ışık kullanımı yapılmamalıdır. Bitki aydınlatması yapılması durumunda, bu armatürler gece 00.00 itibari ile kapatılmalıdır. Alanda güvenlik aydınlatması sabaha kadar devam ettirilmelidir. Parklarda kullanılan armatürler dim edilebilir ve DALI uyumlu olmalıdır. Parkın giriş-çıkışları, tanımlayıcı objeleri vurgulanmalıdır. Mahalle parklarında bitki ve ağaç aydınlatması yapılabilir. Kullanılacak aydınlatma armatürleri kimlik ve atmosfer ile uyumlu olarak tek tip, renk ve malzemelerde seçilmelidir. Parklarda kullanılan direk yükseklikleri 4-6m aralığında olmalıdır. Aydınlatma armatürlerinde kamaşma önleyici özel lens/reflektör veya aksesurlar kullanılmalıdır. En az yarı perdelemeli (semi cut-off) aydınlatma armatürleri kullanılmalıdır. Vandalizme dayanıklı IK08 armatürler kullanılmalıdır. Koruma sınıfı ise en az IP66 olmalıdır.

2.4.1 YEŞİL ALANLAR

1 4 3

1 2

Görsel 38 - Milli Kütüphane Parkı Örneği

1 - Giriş noktaları 2- Ağaç/bitki aydınlatması 3- Heykel aydınlatması 4- Oturma grupları aydınlatması Ulaşım akslarında belirtilen 1. Etap alanına giren parklardaki armatürlerde, bu bölgede kullanılan armatür ailesi devam ettirilebilir.

6m 5m 4m 3m 2m 40 Açı en büyük:

Şema 11 - Park Armatür Tip ve Yükseklikleri

106

2.4.1 YEŞİL ALANLAR

Görsel 39 - Milli Kütüphane Parkı Önerilen Durum

107

2.4.2 MEYDANLAR

Fotoğraf 54 - Ali Paşa Meydanı

Fotoğraf 55 - Çınaraltı Meydanı

Kemeraltı’nda gerçekleştirilecek olan yenileme projeleri ile bazı geniş alanlara düzenleme yapılarak meydan özelliği kazandırılması planlanmaktadır.

Görsel 40 - Tarihi Odaklı Meydan

Görsel 41 - Geçiş Meydanı

Tarihi Odaklı Meydanlar Kemeraltı Meydanı Başdurak Meydanı Ali Paşa Meydanı Kestanepazarı Meydanı Hisarönü Meydanı Şadırvanaltı Meydanı

Geçiş Meydanları Çınaraltı Meydanı 851-849 Sokak Meydanı 919 Sokak Meydanı Faik Muhittin Adam Caddesi Meydanı Azizler Sokak Meydanı

KAMP, bu düzenlemelerin gerçekleştirileceği meydanları iki başlık altında ele almaktadır. Bu başlıklar; tarihi bir öğe ya da tarihi bir yapı ile bağlantısı olmayan, belediyece zemin düzenlemesi yapılarak meydan haline getirecek alanlar ‘geçiş meydanları’ ve tarihi bir öğeyi içeren alanların düzenlenmesi ile oluşturulan ‘tarihi odaklı meydanlar’ şeklindedir.

108

2.4.2 MEYDANLAR İki ayrı meydan tipolojisi için oluşturulan aydınlatma kriterlerine göre, meydanların sokak dokusundan ayrışmaları sağlanacak ve kullanıcıların hoş vakit geçirebilecekleri uygun atmosferler oluşturulacaktır.

Aydınlatma kriterleri aşağıda yer almaktadır: •

• Işık kaynağı olarak LED kullanılmalıdır. • Işık kaynaklarının renksel geriverim indisi

• • • • •

•

(CRI), en az Ra 70 ve üzeri olacaktır. Heykel, anıt vb. aydınlatması yapılacak ise Ra 80 ve üzeri olmalıdır. Vandalizme dayanıklı IK08 armatürler kullanılmalıdır. Koruma sınıfı ise en az IP66 olmalıdır. En az yarı perdelemeli aydınlatma armatürleri kullanılmalıdır. Meydanlarda kullanılan armatürler dim edilebilir ve DALI uyumlu olmalıdır. Meydanların genel aydınlatmasında renk sıcaklığı 3000K ‘dir. Meydan çevresinde yer alan ve gece kullanımı olan dükkan - kafe gibi işletmelerde kullanılan ışık renk sıcaklığı da 2700K - 3000K aralığında olmalıdır. Bölge 4 olarak tanımlı Havralar Bölgesi’nde aydınlatılacak bir meydanda, yukarıda tanımlanmış tüm kararlar geçerli olup, renk sıcaklığı 2700 K olmalıdır. Havralar bölgesindeki yapıların fonskiyon değişiklikleri göz önünde bulundurularak, dönemsel olarak meydan aydınlatmasında renkli ışık kullanımı, efekt aydınlatması (gobo gibi) kullanılabilir. Bu durumda çok başlıklı armatürler tercih edilirse aydınlatma direk yüksekliği 10m’ye kadar yükselebilir. LED ışık kaynaklı tüm sokak aydınlatma armatürlerinin maksimum renk sapma değeri (colour deviation): SDCM≤5, tüm

109

•

• • •

mimari aydınlatma armatürlerinin maksimum renk sapma değeri SDCM≤3 olmalıdır. Aydınlatma armatürlerinde kamaşma önleyici özel lens/reflektör veya aksesurlar kullanılmalıdır. Kullanılacak aydınlatma armatürleri kimlik ve atmosfer ile uyumlu olarak tek tip, renk ve malzemelerde seçilmelidir. Geçiş meydanlarında bölgede kullanılan armatürlerin devamlılığı sağlanarak bütüncül bir düzenleme yapılması önerilmektedir. Geçiş meydanlarında bitki ve ağaç aydınlatması yapılabilir. Meydanlarda kullanılan direk yükseklikleri 4-6m aralığında olmalıdır. Tarihi odaklı meydanlarda, tarihi öğeler ortaya çıkartılacak şekilde aydınlatma tasarım projeleri hazırlanmalıdır. Meydandaki tarihi odağın bir yapı (dini yapı, han vb) olması durumunda, yapının cephe aydınlatması nirengiler için tanımlanmış olan aydınlatma kriterlerinden farklılaşarak, alt kotlarında da aydınlatma yapılması koşulu ile meydanın canlı kılınması sağlanabilir.

2.4.2 MEYDANLAR

Meydan aydınlatması, çevresindeki yapılar ile birlikte ve bulunduğu bölgenin özellikleri doğrultusunda ele alınmalıdır. Yapı cepheleri ile tanımlı küçük ölçekli meydanlarda, varsa tarihi cepheler ya da odağındaki tanımlayıcı yapı, bir kurgu dahilinde aydınlatılarak ortaya çıkarılmalıdır. Görsel 42‘de örneklendiği gibi Ali Paşa Meydanı’nın ortasında yer alan şadırvan mimari detaylarıyla ön plana çıkarılmakta, çevresindeki açık alanlar ise, 2. bölge tarihi ticaret alanındaki armatür ailesi ile aydınlatılarak sokak dokusunun devamlılığı sağlanmaktadır.

8m 7m 6m 5m 4m 3m 2m 1m

Şema 11 - Meydan Armatür Tip ve Yükseklikleri

110

Görsel 42- Ali Paşa Meydanı Aydınlatma Öneri Durumu

111

112

2.5 Ã&#x2013;ZEL YOLLAR

113

2.5 ÖZEL YOLLAR

Özel yollar olarak tanımlanan akslar, bölge içerisinde, bulunduğu konuma ve sahip olduğu kimlik özelliklerine göre diğer yollardan farklılaşmaktadır. Bölgenin merkezi noktalarını birbirine bağlayan ve bölgenin gece imajının güçlenmesine katkıda bulunacak manzaralı ya da törensel vb. özellikteki akslar bu tanımı oluşturur. Bu akslar yol kademelenmesi paftasında belirtilen P sınıflarının gerekliliklerine ek olarak geçici ya da kalıcı özel tasarımlara konu olacak akslardır.

Bölgenin deniz ile bağlantısını sağlamayan ancak bölge içinde önem arz eden diğer sokak ve caddeler de bulunmaktadır. Bu güzergahlar aşağıda belirtilmektedir.

Ulaşım akslarında TS-EN standartları baz alınarak tanımlanan gerekli aydnlık düzeylerine ek olarak, geliştirebilecek aydınlatma temaları ile bu cadde ve sokaklar özel olarak tasarıma konu olacak öğelerdir.

İnönü Sokak, günümüzde müze olarak kullanılan İsmet İnönü’nün evini içermesi ile bölgede ön plana çıkmaktadır. Yapının ve sokağın aydınlatma temaları ile özelleştirilerek bölgenin gece imajına dahil edilmesi sağlanmalıdır.

Özel yollar tanımı altında öne çıkan akslar; kıyı alanı ile agora arasındaki ilişkiyi sağlayan güzergahlardır. Anafartalar Caddesi, 16. yüzyılda kentin iç limanının (kadırga limanı) rıhtımını oluşturmasıyla ve bölgenin en önemli ticari akslarından biri olması nedeni ile öne çıkmaktadır. Havralar Sokağı Agora ile Anafartalar Caddesi’ni bağlamaktadır. Ayrıca bir alt bölge kimliği olan havraları da tanımlayan aktif bir ticaret aksı olması nedeni ile bu bölümde ayrıca incelenmektedir. Azizler Sokağı, yenileme projesine konu olmuş, Agora’dan bölgeye giriş için önemli bir başka aks durumuna gelmiştir.

Milli Kütüphane Caddesi, en az Anafartalar Caddesi kadar önemli, yaya odaklı bir alışveriş güzergahıdır. Ayrıca bölge nirengilerinden Milli Kütüphane ve Opera Binaları bu cadde üzerinde yer almaktadır.

Kızlarağası, Kızlarağası Hanı ve Hisar Cami’ni birbirine bağlayan Bakır Arastası bir diğer önemli aks olarak bölge içinde yerini korumaktadır. Ali Paşa Meydanı ile Kızlarağası Hanı’nı birbirine bağlayan Kızlarağası Aksı(871 Sokak) ve 861 Sokak da bu bağlamda öne çıkartılmalıdır. 900 Sokak, Eski Belediye Binası’nın yer aldığı, yaya odaklı ulaşımın sağlandığı bir güzergahtır. Bölüm kapsamında , Anafartalar Caddesi ve Havra Sokak , Özel Yollar’a örnek olarak seçilerek öneri tasarım yaklaşımları geliştirilmiştir. Bu iki aks için geliştirilen yaklaşım diğer tanımlanmış olan tüm özel yollar için emsaldir.

*Not: 442 Sokak’ın Kestelli Caddesi’ne bağlanan tescilli yapıların yoğun olduğu bölümü özel yollara dahil kabul edilmektedir. Bu yapıların girişlerine ayrıca dekoratik aplik aydınlatması eklenebilir. 859 Sokak barındırdığı fonksiyonlar sebebiyle özel yol kategorisine dahil edilmiştir. Sokak aydınlatmasına ek olarak ,ortak alanın canlandırılmasına yönelik geçici özel aydınlatma tasarımları yapılabilir.

114

2.5 ÖZEL YOLLAR

Harita 16- Kemeraltı Bölgesi Özel Yollar Haritası

115

2.5 ÖZEL YOLLAR

Anafartalar Caddesi İzmir Tarih projesi kapsamında hazırlanan ‘Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü ve Kent Mobilyaları’ projesi, Anafartalar Caddesi için üst örtü ve bu sisteme entegre aydınlatma çözümünü içermektedir. KAMP kapsamında ‘Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü ve Kent Mobilyaları’ projesi değerlendirilerek, Anafartalar Caddesi için yapılan ilk öneri, tüm Kemeraltı Bölgesi için öngörülmüş olan renk sıcaklığında ışık kaynaklarının seçimine gidilmesi ve

Direk aydınlatması Üst örtü aydınlatması

Görsel 43 - Anafartalar Caddesi - Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü Projesi

bölge ile görsel bütünlük sağlanmasıdır. Oluşturulan bu genel aydınlatma çözümüne ek olarak Kemeraltı Aydınlatma Master Planı, ‘Kentin Tarihi Yüzü’ kurgusu ile bu cadde üzerinde tarihi iç liman/deniz ile kent bağlantısını, aydınlatma yolu ile vurgulamayı önermektedir. Bu tematik aydınlatmayı oluşturmak için farklı yöntemler kullanılabilir. Zemin üzerinde, kalıcı, renkli ışık efektleri ile caddenin su ile bağlantısı kurulabilir ya da dönemsel olarak tekrar eden, geçici ışık enstalasyonları ile bölgeye olan ilgi arttırılabilir.

Öneri - renkli ışık kullanımı

Görsel 44 - Anafartalar Caddesi - KAMP kapsamında önerilen ek atmosfer aydınlatması

Görsel 45 - Anafartalar Caddesi - KAMP kapsamında önerilen ek atmosfer aydınlatması plan gösterimi

116

2.5 ÖZEL YOLLAR

DENİZ

Görsel 7 - Anafartalar Caddesi - Enstolasyon Önerisi

AGORA

Harita 15 - Anafartalar Caddesi - Öneri Enstolasyon Kurgusu

Görsel 7 ve Görsel 45 iki farklı aydınlatma yaklaşımını göstermektedir. Örnek teşkil eden bu öneriler,aydınlatma tasarım projeleri ile netleştirilmeli ve/veya çeşitlendirilmelidir. Dönemsel olarak tekar eden, geçici ışık enstalasyonlarında, farklı tasarımlar ele alınabilir. Harita 15’te görülen örnekte, denize doğru yaklaşıldıkça, yerleşim sıklığı artan bir kurgu görülmektedir. Önerilen kurguya göre, her haftasonu gün batımı ile akşam 23:00 saatleri arasında her 30 dakikada bir, 5’er dakikalık şovlar programlanabilir. ‘Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü ve Kent Mobilyaları’ projesinde, Anafartalar Caddesi için oluşturulan genel aydınlatma çözümü, KAMP’de belirlenen renk sıcaklığını esas alırken, tematik aydınlatma için renkli ışık (deniz ilişkisi-mavi-cyan) kullanımları önerilmektedir. Renkli ışık kullanımı durumunda, bağıl doymuşluğu düşük, RGB ve HSL (tür-bağıl doymuşluk-parlaklık) kodları veya RGBW kodu belirtilmelidir.

117

2.5 ÖZEL YOLLAR

Havra Sokak Havra Sokak, Anafartalar Caddesi’nden Agora’ya doğrudan açılan güzergahlardan biridir. Havralar Bölgesi’nin en yoğun ticaret aksı olan bu sokakta, gün içerisinde, karşılıklı yerleşmiş tezgahlar ile karşılaşılmaktadır. Her dükkan tezgahının, kendi aydınlatma çözümü bulunurken sokağın genel aldınlatması bulunmamaktadır (sokak içerisinde yer alan aydınlatma direklerinin aktif olmadığı görülmüştür). Yeni örtü/tente sistemi için hazırlanan ışık testinde, bir adet askı armatür ile deneme yapılmış olup, bu uygulama proje süreci devam ederken kaldırılmıştır.

Fotoğraf 56 - Havra Sokak Mevcut Gece Durumu

Havra Sokak, içerisinde tescilli yapıları barındırması ve çoğunlukla tek katlı binaların varlığı nedeni ile aplik kullanımları için uygun değildir. Direk kullanımının ise yoğun tezgah dizilimleri arasında, aydınlatma yerleşimlerinin süreklilik arz etmesi açısından sorun oluşturabileceği öngörülmektedir. Bu nedenle Havra Sokak’ta, kaydırılmış montajlı katener sistem kullanımı gerçekleştirilmesi önerilmektedir. Kat yüksekliklerinin yeterli olmaması durumunda, direklere montaj sağlanarak katener sistem uygulaması devam ettirilmelidir (bkz. Görsel 48). Bu sokakta, Havralar Bölgesi’nin kimliğini devam ettirebilmek amacı ile, 927 Sokak’ta (bkz. Görsel 47) kullanılan aydınlatma armatürü ailesi içinden seçim gerçekleştirilmelidir. Havralar Bölgesi için tanımlanan 2700K renk sıcaklığı kabulü ve aydınlatma kriterleri aynı şekilde bu sokak için de geçerlidir. Görsel 47 - Havralar Bölgesi için önerilen aydınlatma direği tipi

118

2.5 ÖZEL YOLLAR

Görsel 48 - Havra Sokak Katener Aydınlatma Sistem Önerisi

119

120

2 . 6 H A R Ä° TA L A R

121

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA A - Sentez Haritası

122

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA B- Konut ve Ticaret Bölgesi

123

2 . 6 H A R Ä° TA L A R

HARITA C - ETAP1 VE ETAP 2

124

2 . 6 H A R Ä° TA L A R

HARITA D - ODAKLAR

125

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA E - Eski İç Liman Sınırını Oluşturan Camiler ve Etki Alanları

126

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA F - Aydınlık - Karanlık Alan Analizi

127

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA G - Mevcut Durum Renk Sıcaklığı Dağılımı

128

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA H - Bölgenin Nitelikli Giriş Noktaları

129

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA I - Öneri Durum Renk Sıcaklığı Dağılımı

130

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA J - P Sınıfı Kategorilerinin Sokaklara Göre Dağılımı

131

2 . 6 H A R İ TA L A R

HARITA K - KAMP Özel Yollar

132

2 . 6 H A R İ TA L A R

3 2

HARITA L - Bölgeler ve Öneri Aydınlatma Tipleri

133

İNDEKS

F Fotoğraf 01 - Milli Kütüphane Caddesi 6 Fotoğraf 03 - Kemeraltı Mevcut Gece Durumu 12 Fotoğraf 04 - 848 Sokak Mevcut Gece Durumu 13 Fotoğraf 05 - Düşük Renksel Geri Verim İndisli Işık Kaynağı Altında Renklerin Algısı 15 Fotoğraf 06 - Yüksek aydınlatma direkleri 16 Fotoğraf 07 - Işık işgali yapan sokak aydınlatmaları 16 Fotoğraf 08 - Kontrolsüz armatürler 16 Fotoğraf 09-Bölge kimliği ile uyumlu olmayan renk sıcaklığı ve ışık kaynağı 17 Fotoğraf 10 - Kızlarağası Hanı 17 Fotoğraf 11, 12 - Arızalı aydınlatma direkleri nedeniyle karanlık kalan sokaklar 20 Fotoğraf 13- Ticaret Alanındaki Karanlık Sokaklar 20 Fotoğraf 14 - Parçacıl Aydınlatma Çözümü 21 Fotoğraf 15 - Bireysel Çözümler ile Aydınlanma - Fenerler ile Güvenliğin Sağlandığı Durum 21 Fotoğraf 16 - Karanlık Sokak 21 Fotoğraf 17 - Havralar Bölgesi sodyum buharlı ışık kaynağı kullanımı 24 Fotoğraf 18 - Havralar Bölgesi sodyum buharlı ışık kaynağı kullanımı 24 Fotoğraf 19 - İnönü Sokak 24 Fotoğraf 20 - Ticaret Alanındaki Tenteli Sokaklar 25 Fotoğraf 21 - Ticaret Alanındaki Geçirgen olmayan tente malzemeleri 25 Fotoğraf 22 - 863 Sokak 61 Fotoğraf 23 - 872 Sokak 61 Fotoğraf 24 - 876 Sokak 61 Fotoğraf 25 - 1318 Sokak 69 Fotoğraf 26 - 1321 Sokak 69 Fotoğraf 27 - Kuyumcular 69 Fotoğraf 28 - 920 Sokak 73 Fotoğraf 29 - 926 Sokak 73 Fotoğraf 30- 926 Sokak 73 Fotoğraf 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38: Bölgenin Gece İmajında Etkili Olacak Cami Örnekleri 84 Fotoğraf 39, 40, 41, 42, 43: Bölgenin Diğer Nirengileri 90 Fotoğraf 44, 45, 46, 47, 48: Bölgenin Diğer Nirengileri 90

Fotoğraf 44, 45, 46, 47, 48 - Yapı Cephelerindeaydınlatma Tasarımı Örnekleri 93 Fotoğraf 49, 50, 51 Kuzey Giriş Kapılarının Gündüz Fotoğrafları 99 Fotoğraf 52 - Salepçioğlu Parkı olarak düzenlenecek alan 105 Fotoğraf 53 - Milli Kütüphane Parkı 105 Fotoğraf 54 - Ali Paşa Meydanı 108 Fotoğraf 55 - Çınaraltı Meydanı 108 Fotoğraf 56 - Havra Sokak Mevcut Gece Durumu 118

G Görsel 01 - Konut Alanı 51 Görsel 02 - Ticaret Alanı 51 Görsel 03 - Özel Ticaret Alanı 51 Görsel 04 - Havralar Bölgesi 51 Görsel 05- Konut Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 1 -2 52 Görsel 06- Ticaret Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 3-4-5-6 52 Görsel 07- Özel Ticaret Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 7.1- 7.2 53 Görsel 08- Havralar Alanı Sokak Yerleşim ve Aydınlatma Tipolojileri 8-9 53 Görsel 09 - Konut Alanı Aplik Kullanımı 55 Görsel 10 - Konut alanı tek taraflı yerleşim 56 Görsel 11 - Konut alanı kaydırılmış yerleşim 56 Görsel 12 - Ticaret Alanı Direk Kullanımı 61 Görsel 13 - Ticaret Alanı - Araç yolunda tek taraflı yerleşim 62 Görsel 14 - Ticaret Alanı - Tek taraflı yerleşim 63 Görsel 15 - Ticaret Alanı- Kaydırılmış yerleşim 63 Görsel 16 - Askı sistem çözümü 69 Görsel 17 - Aplik aydınlatma çözümü 69 Görsel 18 -Özel Ticaret - Askı Sistem 70 Görsel 19 -Özel Ticaret - Aplik 70, 73 Görsel 20 - Havralar Alanı Direk Kullanımı 73 Görsel 21 - Havralar - Kaydırılmış Direk Sistemi 74 Görsel 22 - Havralar - Çift ve Tek Konsollu Kaydırılmış Direk Sistemi 74 Görsel 23- BUS hattının kullanımı ile kontrol merkezi ve direkler arası haberleşme 78 Görsel 24- Gece yüzünde, uzak bir mesafeden,

135

referans olabilecek yapı aydınlatması örneği 86 Görsel 25 - Kemeraltı Camii Önerilen Cephe Aydınlatması 87 Görsel 26 - Havralar Bölgesi - Aydınlatmalar ile vurgusu yapılacak girişler 88 Görsel 27 - Havralar Bölgesi - Sinagog Girişleri Aydınlatma Önerisi 89 Görsel 28-31 - Kemeraltı Bölgesi’nin girişlerinde yer alan yapı cephelerinde gerçekleştirilebilecek aydınlatma tasarımı örnekleri 96 Görsel 32 -Selvili Han ve Mirkelamoğlu Han Giriş Kapısı 98 Görsel 33: Giriş Kapıları - Kavaflar Çarşısı - Cephe Aydınlatma Öneri Durumu 99 Görsel 34 - Tarihi Odaklı Meydanlar 102 Görsel 35 - Geçiş Meydanları 102 Görsel 36 - Yeşil Alanlar - Mahalle Parkları 102 Görsel 37 - Yeşil Alanlar 104 Görsel 38 - Milli Kütüphane Parkı Örneği 106 Görsel 39 - Milli Kütüphane Parkı Önerilen Durum 107 Görsel 40 - Tarihi Odaklı Meydan 108 Görsel 41 - Geçiş Meydanı 108 Görsel 42- Ali Paşa Meydanı Aydınlatma Öneri Durumu 111 Görsel 43 - Anafartalar Caddesi - Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü Projesi 116 Görsel 44 - Anafartalar Caddesi - KAMP kapsamında önerilen ek atmosfer aydınlatması 116 Görsel 45 - Anafartalar Caddesi - KAMP kapsamında önerilen ek atmosfer aydınlatması plan gösterimi 116 Görsel 47 - Havralar Bölgesi için önerilen aydınlatma direk armatür tipi 118 Görsel 48 - Havra Sokak Katener Aydınlatma Sistem Önerisi 119 Grafik 1 - Günışığı Spektrumu 14 Grafik 2 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Lamba Spektrumu 14 Grafik 03 - Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Renksel Geri Verim Ölçümü (bölgede yapılan ölçüme göre) 15 Grafik 04 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Renksel Geriverim Ölçümü 23

İNDEKS

Grafik 05 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Spektrumu 23 Grafik 06 - Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Işık Kaynağı Mac Adam Skalasındaki Yeri 23 Grafik 07- Dalgaboyu (nanometre) 42 Grafik 08 - 3000K Işık tayfı örneği 44 Grafik 09 - 3000K R1-R15 radar diyagramı örneği ww / Renksel Geriverim İndisi 44 Grafik 10 - 3000K MacAdam elipsi kademe örneği 44 Grafik 11 - 4000K Işık tayfı örneği 46 Grafik 12 - 4000K R1-R15 radar diyagramı örneği / Renksel Geriverim İndisi. 46 Grafik 13 - 4000K MacAdam elipsi kademe örneği 46 Grafik 14 - Aplik - Işık Yeğinlik Diyagramı Örneği 57 Grafik 15 - Aydınlatma direği ışık yeğinlik diyagramı örneği 65 Grafik 16 - Katener sistem ışık yeğinlik diyagramı örneği 65 Grafik 17 - Katener sistem - Işık yeğinlik diyagramı örneği 71 Grafik 18 - Aplik - ışık yeğinlik diyagramı örneği 71 Grafik 19 - Aydınlatma Direği - Asimetrik dağılımlı ışık yeğinlik diyagramı örneği 75 Grafik 20 - Aydınlatma Direği - Simetrik dağılımlı ışık yeğinlik diyagramı örneği 75

H Harita 01 - Karanlık ve Aydınlık Alan Haritası 19 Harita 02 - Mevcut Renk Sıcaklığı Haritası 22 Harita 03 - Bölgesel Kimlikler Haritası 38 Harita 04 - Önerilen Renk Sıcaklığı Haritası 45 Harita 05 - Sokaklara göre belirlenen P yaya yolu kademeleri 48 Harita 06 - Kemeraltı Bölgesi’nde Sokaklara Göre Belirlenen Aydınlatma Armatürü Tipleri 50 Harita 07 - Konut Alanında Yer Alan Yollarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri 54 Harita 08- Ticaret Alanında Yer Alan Yollarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydın-

Harita Harita Harita Harita Harita Harita Harita Harita

latma Armatürü Tipleri 60 09- Özel Ticaret Alanında Yer Alan Sokaklarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri 68 10 -Havralar Bölgesi’nde Yer Alan Sokaklarda Kullanılacak Renk Sıcaklıkları ve Aydınlatma Armatürü Tipleri 72 11 - Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Referans Öğelerinin Yerleşimleri 85 12- Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Diğer Nirengilerin Yerleşimleri 91, 92 13- Kemeraltı Bölgesi’nde Yer Alan Tüm Nirengilerin Yerleşimleri 92 14- Kemeraltı Bölgesi’nin Giriş Kapıları ve Kapıları Tanımlayan Yapılar ve Diğer Noktalar 97 15- Kemeraltı Bölgesi Odakları - Yeşil Alanlar ve Meydanlar 103 16- Kemeraltı Bölgesi Özel Yollar Haritası 115

I İmaj 01 İmaj 02 İmaj 03 İmaj 04

39 39 40 41

S Şema 01 - Siperlik Açısı 33 Şema 02 : Konut Bölgesi Armatür Kimliği 58 Şema 03 : Ticaret Bölgesi Armatür Kimliği 66 Şema 04 : Özel Ticaret Bölgesi Armatür Kimliği 71 Şema 05 : Havralar Bölgesi Armatür Kimliği 75 Şema 06 - 150 derece kapsama alanlı varlık sensörü 79 Şema 07- 180 derece kapsama alanlı varlık sensörü 79 Şema 08 - Yapı bölümleri - Işıklılık İlişkisi 83 Şema 09 - Cami bölümleri - Işıklılık İlişkisi 86 Şema 10- Uzak algıda görme alanına giren yapı bölümü - Taç 86 Şema 11 - Park Armatür Tip ve Yükseklikleri 106

136

T Tablo 1 - SPeAR Mevcut durum analizi 9 Tablo 2 - SPeAR Hedeflenen durum analizi 9 Tablo 3 - P Sınıfları için gerekli aydınlık düzeyi TS EN 13201-2 18 Tablo 04 - Üreticiden elde edilen 3000K LED S/P Oranları (Xicato 2017) 43 Tablo 05 - TS EN 13201-2 - M Serisi Aydınlatma Sınıfları 47 Tablo 06 - TS EN 13201-2 - P Serisi Aydınlatma Sınıfları 47 Tablo 07 - P Sınıfları için gerekli aydınlık düzeyiBS 5489-1:2013 49 Tablo 08 - Etap 1 Mevcut (YBSB ışık kaynağı) ve Öneri (LED ışık kaynağı) Enerji kullanımı karşılaştırılması 76 Tablo 09 - BS 5489-1:2013 Standartlarına uyumlu olarak lux seviyelerinin düzenlenmesi ile elde edilebilecek enerji tasarrufu 77 Tablo 10 - CIE 150:2003 - Dış mekân aydınlatma uygulamalarında izin verilen azami değerler 83 Tablo 11- Yapı yüzeylerinde sağlanması gereken ışıklılık değerleri 83