185 web

‫قارەمان مەهدی‪ :‬کە هاتمە ناو یەکێتی الوان فەزایەکم بۆ دروست‬ ‫بوو توانیم لە زۆربەی رۆژنامە و گۆڤارەکان بابەت باڵو بکەمەوە‬ ‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫پێشکه‌وتن‬

‫‪185‬‬

‫‌ژماره‬ ‫تشرینی یەکەمی ‪201٢‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ‌ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات‬

‫سامان هیدایەت‪:‬‬ ‫تابلۆکانی دکتۆر فەرهاد‬ ‫پیرباڵ هیچ مانایەکیان نییە‬ ‫بەس هونەر نیین‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫محمد ماغوت‪ :‬ئێمە کێشەمان لەگەڵ خوادا نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو کێشەمان لەگەڵ ئەوانە دایە کە خۆیان لە دوای خوادا دەنێن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫شەکرە مەجید‪:‬‬ ‫هەندێک پیاو دەرچوونی ژن لەماڵەوە‬ ‫بە لەدەستدانی شەرەف دەزانن‬

‫‪1‬‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫دروستکردنی پەیکەرێک بۆ بکوژێک‬

‫هەر (واڵت‪ ،‬میللەت‪ ،‬نەتەوە‪ ،‬هۆز‪ ،‬شار)ێک‪،‬‬ ‫لەو دنیایە‪ ،‬ئاساییە و بەهەر جۆر و شێوەیەک کە‬ ‫خۆی پێی خۆشە و بە پەسندی دەزانێت‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫ڕێز لە داهێنەران و ڕۆژنامەنووس وهونەرمەندانی‬ ‫خۆی بگرێت و یادیان بکاتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی نا‬ ‫ئاساییە و دوورە لە لۆژیک‪،‬تاوانبارێک کە بەپێی‬ ‫بڕیاری دادگا‪ ،‬تاوانەکەی بەسەردا ساغ بۆتەوە و‬ ‫سزاکەشی بەسەردا جێبەجێ کراوە‪ ،‬کە بریتییە لە‬ ‫ئەنجامدانی کوشتن و دزی کردن‪ ،‬ئینجا تۆ بیهێنی‬ ‫لە پارکی ئازادی و ئەمنە سوورەکەی سلێمانی‬ ‫پەیکەری بۆ دروست بکەیت و وەک پاڵەوان پیشانی‬ ‫هاونیشتمانی بدەیت!‪ .‬سەیرلەوەدایە‪ ،‬ئەوسا ئەوە‬ ‫لەنێو میللەت باڵوکرایەوە‪ ،‬کە کاروان پاڵەوانە و‬ ‫بەعس لێی ترساوە!!‪ ،‬هەربۆیە لەسێدارەی داوە‪،‬‬ ‫ئێستاش ژمارەیەکی زۆر لەخەڵک هەروا دەزانن‬ ‫و بەو خەیاڵەوە دەژین‪ ،‬کاروان لەسەرکوردایەتی‬ ‫لەسێدارە دراوە‪ ،‬بێئاگا لەوەی کە ئەودوو تاوانی‬ ‫گەورەی کوشتن و دزینی لەیەککاتدا بە یەکەوە‬ ‫ئەنجامداوە!!‪ ،‬بۆیە دادگا دەستگیری کردوە و‬ ‫بریاری لەسێدارەدانی لەسەر جێبەجێ کردوە‪ .‬من‬ ‫لەگەڵ ئەوەدام کە ئینسان دوو دیوی هەیە (خراپ‬ ‫و باش‪ ،‬شەر‪ ،‬ئاشتی‪ ،‬جوان‪ ،‬ناشیرین) دەبێت‬ ‫هەریەکەیشیان بە جیا و وەک خۆی مامەڵەی‬ ‫لەگەڵدا بکرێت‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی ئێستا تێبینی‬ ‫دەکەین و وەک ڕۆژی رووناک بەبەرچاومانەوەیە‪،‬‬ ‫هەندێک کەس!!!‪ ،‬لەماوەیەدا پەیکەریان بۆ کاروان‬ ‫دروست کردوە و لە قەبارەی خۆی گەورەتریان‬ ‫کردوە‪ ،‬بەهەر جۆرێک و نرخێک بێت‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫وەک قارەمانی گۆرەپانی مەردایەتی بەو میللەتە‬ ‫خێرلەخۆنەدیوەی بفرۆشنەوە!‪ ،‬ئ��ەز زۆر الم‬ ‫ئاساییە‪ ،‬وەک هونەرمەندێک رێزی لێ بگیرێت‬ ‫و ی��ادی بکرێتەوە‪،‬خەڵک ئ���ازادە لەسنووری‬ ‫ئازادیەکانی خۆی‪ ،‬گوێ لە بەرهەمە هونەرییەکانی‬ ‫بگرێت‪ ،‬یاخود بیرەوەریەکانی لەگەڵ هەریەک لە‬ ‫بەرهەمەکان بێنێتەوە یادی خۆی‪ ،‬بەاڵم ئەوە بە‬ ‫مانای ئەوە نایەت‪ ،‬لەشارێکی وەک سلێمانی کە‬

‫بە پایتەختی ڕۆشنبیری دێتە ناسکردن‪ ،‬پەیکەری‬ ‫بۆ دروس��ت بکرێت؟ پرسیارە جەوهەرییەکەش‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬حیکمەت ل��ەوەدا چییە و بۆچی دەبێ‬ ‫پەیکەر بۆ کەسێک دروس��ت بکرێت کە تاوانی‬ ‫ئەنجامداوە‪ ،‬ئەویش لەگەڵ ک��ێ‪ ،‬هاوپیشەو‬ ‫هاورێیەکی خۆی‪ ،‬کە بەپێی زانستی کۆمەاڵیەتی‬ ‫جگە ل��ەوەی کە ئ��ەوە ت��اوان��ە‪ ،‬خیانەت و بێ‬ ‫وەفایشە‪.‬هاوکات ئەگەر بەپێی ئەخالقی بەرزی‬ ‫کۆمەڵی ک��وردەواری��ش لێکدانەوەی بۆ بکەین‪،‬‬ ‫ئەوە ئەوپەڕی بێ ویژدانییە کاروان دەرهەق بە‬ ‫هاورێیەکەی خۆی کردویەتی‪ ،‬ئەی باشە خێرە بیر‬ ‫لەو هەموو الیەنانە ناکرێتەوە‪ ،‬کەچی ئەو ستافەی‬ ‫بە دروست کردن و سپۆنەسەرکردنی ئەم پەیکەرە‬ ‫هەڵساون‪ ،‬تەنیا دەیانەوێت‪ ،‬هونەرەکەی دەربخەن‬ ‫و تاوانەکەی لەبیر هاواڵتیان بەرنەوە‪ .‬بەندە وەها‬ ‫سەیردەکەم‪ ،‬بەپاڵەوان پیشاندانی کاروان‪ ،‬یاخود‬ ‫هەموو ئەوانەی کەخیانەتی نیشتمانیان ئەنجامداوە‬ ‫و ت��ا دوێ��ن��ێ ل��ەب��ەرەی دوژم���ن ب���وون‪ ،‬یاخود‬ ‫بەخشینی پلە پێیان‪ ،‬یەکێکە لە دیاردە هەرە‬ ‫قێزەون و ناشیرینەکانی نێو حکومەت و حزبی‬ ‫کوردی کە زیاتر لە بیست ساڵە‪ ،‬هەر لەساڵی‬ ‫(‪)١٩٩٢‬ەوە تا ئێستا ئەو فۆرمە لە بیرکردنەوە‬ ‫درێ��ژە و بەردەوامی هەیە‪ .‬ئەمەش بە جۆرێک‬ ‫لە جۆرەکان ڕەوایەتدانە بەوەی کە هەر کەسێک‬ ‫ئەگەر تاوانێکی گەورەشی ئەنجامدا‪ ،‬بە پاساوی‬ ‫ئەوەی‪ ،‬ئەو (هونەرمەند‪ ،‬رۆژنامەنووس‪ ،‬نووسەر)‬ ‫ە‪،‬ئەوە نەک باجی تاوانەکەی نادات و لێپێچینەوەی‬ ‫لەگەڵ ناکرێت‪ ،‬بەڵکو لە دوای مردنیشیان دەکرێنە‬ ‫پاڵەوان و تەنانەت پەیکەریشیان لەسەر موڵکی‬ ‫عام بۆ دروست دەکرێت‪ ،‬کە ئەمە بەپێی زانستی‬ ‫دەروون��ی هاندان و ڕێگەخۆشکردنە بۆ کردنی‬ ‫تاوان‪ .‬لەبەرئەوەی ئەو هونەرمەندە‪،‬پەیکەرەکەی‬ ‫لە شوێنێکی گشتی دانراوە‪ ،‬مافی خۆمانە وەک‬ ‫هاونیشتمانیەک بپرسین و هۆکاری بەپاڵەوان‬ ‫کردنی ئەو هونەرمەندە تاوانبارە لەو قۆناغ و کات‬ ‫و سەردەمە بزانیین!‬

‫سەباح شێخانی‬

‫ئێستاش ژمارەیەکی زۆر‬ ‫لەخەڵک هەروا دەزانن‬ ‫و بەو خەیاڵەوە دەژین‪،‬‬ ‫کاروان لەسەرکوردایەتی‬ ‫لەسێدارە دراوە‪ ،‬بێئاگا‬ ‫لەوەی کە ئەودوو‬ ‫تاوانی گەورەی کوشتن‬ ‫و دزینی لەیەککاتدا بە‬ ‫یەکەوە ئەنجامداوە‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه‌ یه‌کێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌کات‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫‪0750 446 1301‬‬ ‫‪avanpirs@yahoo. com‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750 448 0225‬‬

‫‪shaxawanlawan@yahoo. com‬‬

‫ستافی په‌یامنێران‪:‬‬ ‫هه‌ولێر‪:‬‬ ‫توانا شیخانی‬ ‫تریفە بڵباس‬ ‫محەمەد عومەر‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان و پەراوێزخستنی گەنج‬

‫سامیە کریم خان‪:‬‬ ‫ئافرەتی کورد‬ ‫هەرچەند کاری‬ ‫دەرەوەش بکات‬ ‫ئەرکی ماڵەوەش‬ ‫هەر لەسەر شانیەتی‬

‫ل‪2‬‬

‫ل‪11‬‬

‫فۆتۆگرافەر‪:‬‬ ‫جیهانگیر گەردی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬ ‫فوئاد یوسفی‬ ‫ماڵپه‌ڕ‪:‬‬

‫‪www. lawanikurdistan. org‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی‬ ‫سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬

‫پێکان ناهێڵی داڤید ڤیا‬ ‫بەتەواوی دەرکەوێ‬

‫ل‪29‬‬

‫وتــار‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان و پەراوێزخستنی گەنج‬

‫سۆران کامەران‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫کە گەنجەکان رەخنەیان‬ ‫لەو بزوتنەوەیە‬ ‫دەگرت سەبارەت بە‬ ‫واجیهەکردنی هەندێ‬ ‫لە کەسە کۆنەکانی ناو‬ ‫یەکێتی‪ ،‬گۆڕانش ئەوەی‬ ‫وەک سەروەریەک‬ ‫باس دەکرد کە ئەوان‬ ‫گرنگیان داوە بە گەنج‬ ‫و لە هەموو بوارەکاندا‬ ‫گەنجیان کردۆتە‬ ‫پێشەنگ و پێشەوا‬

‫لە س��ەرەت��ای دروستکردنی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕاندا هەمیشە دڵی بەشێک لە گەنجانی ئەم‬ ‫واڵتە بەو رستەیەی (نەوشیروان مستەفا)‬ ‫خۆشبوو کە دەیوت دەنگمان پێ بدەن بۆ‬ ‫ئەوەی گەنجێکی وەک شاهۆ سەعید بنێرین بۆ‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬ئەم رستەیەی نەوشیروان مەستەفا‬ ‫بە ت��ەواوی دڵی بەشێکی زۆر لە گەنجانی‬ ‫خۆش کردبوو و هەندێک پێیانوابوو کە خەونی‬ ‫گەنجان ب��ەدی دێت لەم بزوتنەوە نوێیە‪،‬‬ ‫بەڵکو هەمیشە کە گەنجەکان رەخنەیان لەو‬ ‫بزوتنەوەیە دەگرت سەبارەت بە واجیهەکردنی‬ ‫هەندێ لە کەسە کۆنەکانی ناو یەکێتی ئەوا‬ ‫گ��ۆڕان��ش ئ���ەوەی وەک س��ەروەری��ەک باس‬ ‫دەکرد کە ئەوان گرنگیان داوە بە گەنج و لە‬ ‫هەموو بوارەکاندا گەنجیان کردۆتە پێشەنگ و‬ ‫پێشەوا‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئەوەی لەم دوایانە‬ ‫بینرا لە ناو بزوتنەوەکە و پەراوێز خستنێکی‬ ‫تەمام عەیار لە الیەن ئەو بزوتنەوەیە بەدی‬ ‫دەکرێت بەرامبەر گەنج‪ ،‬کە هێجگار نائومێدی‬ ‫گەنجانی لێ بەدی دەکرێت لەبەرامبەر خودی‬ ‫ئەو بزوتنەوەیە‪ ،‬چونکە ئەوەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان شانازی پێوە دەکرد ئەو چەند گەنجە‬ ‫ب��وو ک��ە ل��ە رێ��گ��ای ب��زوت��ن��ەوەک��ەوە ب��ەرەو‬ ‫پەرلەمان رۆشتن‪ ،‬ئەوەی بزوتنەوەکە شانازی‬ ‫پێوە دەکرد ئەو گەنجە بەتوانایانە بوو کە‬ ‫کار لەو بزوتنەوەیە دەکەن و گوێ لە خەڵک‬ ‫دەگرن‪ ،‬دەتوانم بڵێم ئەو دەنگانەی کە درا‬ ‫بە گۆڕان بەشێکی زۆری پەیوەندی هەبووە‬ ‫بەوەی کە بزوتنەوەی گۆڕان کۆمەڵێ گەنج و‬ ‫دەموچاوی تازەی هێناوەتە پێشەوە‪.‬‬ ‫ئێمە وەک گەنج پێویستە بیر لە رێگای‬

‫چارەی دیکە بکەینەوە بەرامبەر بەم دەسەاڵتە‬ ‫و لە هەوڵی دروستکردنی بزوتنەوەیەکی‬ ‫گەنجان بین بۆ ئەوەی بتوانین لەو رێگایەوە‬ ‫بتوانین بە مافەکانی خۆمان بگەین‪ ،‬رەخنەیەک‬ ‫لەو هەڵوێستەی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەیە‬ ‫کە لەهەردوو کۆبوونەوەکەی لەگەڵ پارتی‬ ‫و یەکێتی هیچ گەنجێک بەدی نەدەکرا لەو‬ ‫کۆبونەوانە ئەمەش بۆ خۆی جێگەی قسەیە‬ ‫بەڕاستی کە لە دوو کۆبوونەوەی وا گرنگدا‬ ‫هیچ گەنجێکی ناو بزوتنەوەکە نەبینرێت‪،‬‬ ‫بەتایبەت دانیشتنی گ��ۆڕان لەگەڵ سەرۆک‬ ‫کۆماری عێراق کە ئەمە بە دانیشتنێکی گرنگ‬ ‫دادەنرێت لەنێوان ئەو دوو الیەنە کەچی هیچ‬ ‫کەسێکی تازەی ناو بزوتنەوەکەمان نەبینی‪.‬‬ ‫لەالیەکی ترش گۆڕان هەڵەیەکی گەورەی‬ ‫کردوە کە وەک حزب لەگەڵ حزبێکی دیکە‬ ‫دێت باس لە گەڕانەوەی پرۆژە یاسای دەستور‬ ‫دەکات بۆ پەرلەمان‪ ،‬چونکە ئەو خاوەن بیست‬ ‫و پێنج ئەندام پەرلەمانە و پێویست بوو لە‬ ‫رێگای ئەندام پەرلەمانەکانیەوە ئەو داوایە‬ ‫پێشکەش بە پەرلەمان بکات‪ ،‬دواجار هەموو‬ ‫رێگەکان تاقی بکاتەوە و کۆتا رێگەی ئەوە‬ ‫بێت کە لەگەڵ حزب باس لە گەڕانەوەی پرۆژە‬ ‫یاسایی دەستور بکات بۆ پەرلەمان‪ .‬ئەمەش‬ ‫بۆخۆی تێکەڵکردنی ئاشکرایە لە نێوان حزب‬ ‫و حکومەتدا هیچ موبەریرێکی نیە‪.‬‬ ‫ئەم هەنگاوانەی بزوتنەوەی گۆڕان زیاتر‬ ‫رۆڵ��ی پەرلەمان الواز دەک��ات زیاتر بەرەو‬ ‫ئەو راستەیمان دەبات کە لەم واڵتە هەمیشە‬ ‫دەستی حزب لە دەستی پەرلەمان و حکومەت‬ ‫درێژترە‪ .‬لە چەتر پرێس وەرگیراوە‬

‫وتــار‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫رەهەندە جیاوازەکانی توندوتیژی دژ بە ژنان و مندااڵن‬ ‫حەبیبە عەبدواڵهی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بەپێی راپۆرتی‬ ‫رێکخراوی نێونەتەوەیی‬ ‫تەندروستی‪ ،‬لە یەکەم‬ ‫خوێندنەوەی بەرفراوانیدا‬ ‫لە ساڵی ‪ ٢٠٠٢‬دا ‪١٥٠‬‬ ‫ملیۆن کچ و ‪ ٧٣‬ملیۆن‬ ‫کوڕی ژێر ‪ ١٨‬ساڵی لە‬ ‫دونیادا کەوتوونەتە‬ ‫بەر هەرەشە و ئازاری‬ ‫سێکسییەوە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫رەهەندە جیاواز و هەمە چەشنەکانی توندو‬ ‫تیژی دژ بە ژنان و منااڵن‪ ،‬گەلێک بوار و شێواز‬ ‫لە خۆی دەگرێت و هەرکام لە روو و الیەنەکانی‬ ‫ئەم رەوشە پێناسەو شرۆڤەی تایبەت لە خۆی‬ ‫دەگرێت و پێویستی بە خوێندنەوەو شیکردنەوەی‬ ‫ئاکادمیتر هەیە‪.‬‬ ‫یەکێک لەو الیەنە هەستیارانەی توندو تیژی‬ ‫بەرانبەری دوو رەگەزی ئاماژەبۆکراو‪ ،‬کە کەمتر‬ ‫شیکراوەتەوە و بە بەرباڵوی ئاوڕی لێنەدراوەتەوە‪،‬‬ ‫یا خود پاساوی بۆ وەرێخراوە پرسی توندو تیژی‬ ‫لە چوارچێوەی دەسدرێژی سیکسی دایە‪ ،‬کە لە‬ ‫ب��ەراورد لە تەک چەشنەکانی تری توندو تیژی‬ ‫پێناسەکردنی بە هۆی ج��ۆراو ج��ۆر‪ ،‬شێواوەو‬ ‫ئەنگوست نەخراوەتە س��ەر بنەماکانی رەچ��او‬ ‫کردنی ئەم چەشنە لە زێدەخوازی رەگەزیو الیەنە‬ ‫پاڵپشتەکانی ئ��اب��ووری‪ ،‬کۆمەاڵیەتی‪ ،‬سیاسی‬ ‫و فەرهەنگی ئەم رەوش��ە‪ ،‬شیکاری بەرفراوانی‬ ‫زانستی بۆ نەکراوە‪ .‬یان النی کەم لە واڵتانی‬ ‫لە پاشکەوتوویی راگیراو یا خود لە ناو هەناوی‬ ‫کەلتوورە نەریتخوازەکاندا ئیزنی پشکنینی‬ ‫ئاکادمیکی پێنەدراوە‪.‬‬ ‫بە کااڵییکردنی ئەو بەشە لە جەستەی مرۆڤ‬ ‫رەنگە لە پێناسەی توندو تیژیدا تەنیا تایبەت‬ ‫بە بەشی سیکسی ژن نەبێو کۆمەڵێک کەرەسەو‬ ‫ئەمرازی پاڵپشتکردنی بەشی فیزیکی سیکسش‬ ‫بکەوێتە خ��ان��ەی پێناسەکردنی توندوتیژی‬ ‫سیکسیەوە‪.‬‬ ‫کەڵک لێوەرگرتنی سیکسی ژن وەک ئامرازی‬ ‫دامرکاندنەوەی هەستی سێکسی رەگەزی نێرساالر‬ ‫مەترسیدارترین ئازاری جەستەیی بۆ ژن و منداڵە‬ ‫و پاساوی هەڵسەنگاندنی ئەم هەڵسو کەوتەو بە‬ ‫بازاری کردنی یان وەک پیشەیی ناوبردنی بۆ کەس‬ ‫یان کەسانی قوربانی ئەم ئازارە‪ ،‬شێوازی توندو‬ ‫تیژییەکە‪ ،‬مەترسیدارتر دەکا‪.‬کەلتووری نێرساالر بۆ‬ ‫رەوایی کردنی ئەم ئازارە لە هەوڵی گۆڕانی شێوە‬ ‫روانینێکدا بوون تا ئەم بە پیشەیی کردنەی سیکس‬

‫وەک مافی ئازادی تاک بنرخێنن و بەم چەشنە‬ ‫خۆیان لە تاوانێکی مرۆڤی و دەسدرێژیکارانە بۆ‬ ‫سەر کەرامەتی مرۆڤ بێبەری بکەن‪ ،‬بە گشتی‬ ‫هەر جۆرە ئاکارو روانینێک لە دەرەوەی بازنەی‬ ‫هەڵوێستی سایکۆلۆژیکی ژن و کەڵک وەگرتن‬ ‫لە پێگە دەسکردییەکانی رەگەزی پاوانخواز بۆ‬ ‫پاوانکردنی دەسەاڵتی سێکسی تاک بە سەر خۆیدا‪،‬‬ ‫وەک بنەماییترین پارامتری پێناسەی سێکسی‬ ‫دێتە نرخاندن و پەیوەست بە شێوە روانینی‬ ‫هەر کەلتوورو روانینێکی کۆمەاڵیەتی تایبەت ئەم‬ ‫پێناسەیە هەمدیس خوێندنەوەی تر وەدەس��ت‬ ‫دەدا‪.‬ب���ۆ نموونە لە کۆمەڵگایەکی ئایینساالر‬ ‫شێوەی روانینی رەگەزی نێر بۆ جەستەی سیکسی‬ ‫ژن بە پاڵپشتی گرێبەستە ئایینیەکان و فەرهەنگی‬ ‫زاڵ‪ ،‬توندو تیژی شرۆڤەی تایبەت هەڵدەگریت‬ ‫و لە کۆمەڵگایەکی پیشەیی و کراوەشدا توندو‬ ‫تیژی لێکدانەوەی تایبەت بە خۆی هەڵدەگرێ‪.‬‬ ‫بۆ نموو ژنانی فمینستی واڵتانی پیشەیی کەڵک‬ ‫وەرگرتن لە هێماو روخسارو هەیکەلی فیزیکی‬ ‫ژن لە سەر شتومەک و کااڵ مەسرەفیەکانی بازار‬ ‫بە چەشنێک لە توندو تیژی سیکسی دەنرخێنن‬ ‫یا خود کەڵکوەرگرتن لە پێگە و رۆڵەکانی تاکو‬ ‫کۆمەڵ بۆ بە ژێر چۆکداهێنانی رەگەزی ژن وەک‬ ‫توندو تیژی سەیر دەکەن و لە هەموو کۆمەڵگاکاندا‬ ‫رۆژانە ئەم هەڵسوکەوتانە بە شێوەی جۆراوجۆر‬ ‫چەند پات دەبێتەوە لە ناو کوچەو کۆاڵنەکاندا‪ ،‬لە‬ ‫سەر شەقامو فرۆشگاکاندا‪ ،‬لە ناو شوێنە گشتیو‬ ‫پیشەییەکاندا… بە بەرچاوی کۆمەڵگای توندو‬ ‫تیژی سیکسی بەرانبەر ژنانو مندااڵن بەرێوە دەچێو‬ ‫رێژەی میلیۆنی قوربانیانی ئەم کارەساتە مرۆڤیە‬ ‫بەرەبەرە لە زیادبوون دایە ئامارە فەرمییەکان لەو‬ ‫بوارەوە دەرخەری کۆمەڵێک راستی تاڵن‪ .‬بەپێی‬ ‫راپۆرتی رێکخراوی نێونەتەوەیی تەندروستی‪ ،‬لە‬ ‫یەکەمین خوێندنەوەی بەرفراوانیدا لەو بوارەوە لە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٢‬دا ‪ ١٥٠٠٠٠٠٠٠‬کچ و ‪ ٧٣٠٠٠٠٠٠‬میلیۆن‬ ‫کوڕی ژێر ‪ ١٨‬ساڵی لە دونیادا راگەیاندووە کە‬

‫کەوتوونەتە بەر هەرەشە و ئازاری سێکسییەوە‪.‬‬ ‫ل��ە ن��او ئ��ەم واڵت��ان��ەی پێکهاتەی سیاسی‬ ‫و کۆمەاڵیەتیان الوازە توندو تیژی سیکسی‬ ‫بەرفراوانترەو رێژەکەشی لە ب��واری چەندی و‬ ‫چۆنایەتییەوە مەترسیدارترە‪.‬‬ ‫واڵتی ئێران بە هۆی گەندڵی سیاسی و چەشنی‬ ‫دەسەاڵتەکەی یەکێک لەو واڵتانەیە کە لە سااڵنی‬ ‫رابردوودا رێژەو شێوازی ئەم هەرەشە سیکسیانەی‬ ‫لە ب��ەراوەرد لە گەڵ کۆمەڵگاکانی هاوچەشنیدا‬ ‫جێگەی شەرمەزاری دەسەاڵتدارانە‪ .‬بۆ نموونە لە‬ ‫رووداوی کاشمەر کە لە بانەمەری ئەمساڵدا رووی‬ ‫دا ‪ ٥٠‬پیاو لە گوندێک دەسدرێژییان کردە سەر‬ ‫ژنێک کە تەنانەت دەسگای بە ناو دادوەری کۆماری‬ ‫ئیسالمی هەڵوێستی لێبڕاوی لە بەرانبەر ئەم تاوانە‬ ‫مرۆڤیەدا نەگرت‪ .‬یان لە رووداوی دەسدرێژی بە‬ ‫کۆمەڵی ‪ ١٢‬ک��ەس بۆ س��ەر چەند بنەماڵە لە‬ ‫سەیرانگایەکی خومەینی ش��اردا بەرێوەبەرانی‬ ‫دەسەاڵت هەڵوێستیەکیان نەنواند‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫وتــار‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫پاراستنا ژینگەهێ ژالیێ هزرێ ڤە‬

‫رەمەزان هەرنی‬

‫کەس لمە یێ رازی نیە‬ ‫یێ بەرهەڤ نیە چ جاران‬ ‫ماال خو پیس ب کەت‬ ‫لێ ئەم دئامادەینە بچین‬ ‫جهێ رونشتنا خو دگەل‬ ‫یا خەلکی پیس کەین‪.‬‬ ‫ئەڤەژی جهێ داخێ یە‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪4‬‬

‫پاراستنا سروشتی و ژینگەهێ رەمزا رەوشەنبیریا‬ ‫هەرکەسەکێ وهەروەالتەکێ وهەر نە تە وەیە کی‬ ‫یە‪ ،‬بەلێ ئەگەر ئەم بەحسێ پاراستن و پاکژ کرنا‬ ‫ژینگەهێ بکەین تنێ هەلگرتنا پاشماوێ سەیرانیان‬ ‫نیە ل سەیرانگەهان یان کەزاختنا داران نیە ل‬ ‫رەخێن جاددەیان‪ ،‬بەلێ دڤێت ئەم بزانین دێ‬ ‫چەوا پاکژ کەین و چەوا پارێزین ژالیێ هزرێ ڤە‬ ‫وژ الیێ کارکرنێ ڤە‪ .‬تایبەت پاراستن ئەوە ئەگەر‬ ‫ئەم بەبەحسێ وەرزێ بهارێ بکەین کو وەرزەکێ‬ ‫پری گیایێت خارنێ یە دڤێت بزانین دێ چەوا کەین‬ ‫و چەوا خوین‪ .‬گیا کرن نە ئەوە بچینە چیای و ب‬ ‫تە لیسان بینین و لمال فرەدەین یان ل چیای ب‬ ‫رهەڤە هەلکێشین بیێ کو هزرا خو دساال پاشتر‬ ‫دابکەین‪ .‬ئەگەر ئەوکەسێت دچنە چیای و زور‬ ‫بەرهەمی پێکڤە بکەن ئەو نە شێت هەمیێ بخوت‬ ‫نەڤێت کەسێن دی بخون تایبەت هەلکێشانا روەکێ‬ ‫سروشتی ب رهەڤە ئێکجار کارەکێ خرابەو دیرە‬ ‫ل رەوشتێن مروڤایەتیێ و ژینگە پارێزیی‪ .‬ژبەرکو‬ ‫دەما روەکەکێ سروشتی ب رهەڤە دئینە دەرێ‬ ‫ساال پاشتر ئەو روەک دێ کێم بیت یان دشێین‬ ‫بێژین نامینیت لەوما ئەرکێ مە هەمیانە روەکێ‬ ‫خویێ خومالی بپارێزین داکو بەردەوام وەالتێ مە‬ ‫یێ خەمالندی بیت ب روەک��ێ سروشتی‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئەم بەحسێ چیکرن و خارنا روەک��ێ سروشتی‬ ‫بکەین دێ بینین گیایێن سروشتی زور ب مفانە‬ ‫ژالیێ ساخلەمیێ ڤە ل دیف ڤەکولینێت زانستی‪.‬‬ ‫تایبەت روکێن وەکو‪.‬چورین‪ ،‬سترک‪ ،‬کەنگروک‪،‬‬ ‫ریڤاس‪.........،‬هتد‪ .‬ئەگەر ئەڤ روەکە ب رهەڤە‬ ‫بێنە دەر ساال پاشتر چ مفای خو نامینیت کەس نە‬ ‫شێت مفای لێ بینیت یان هەلکیشانا گول نێرگزان‬ ‫کو بیهنەکا خوش و رەنگەکێ جان هەیە لێ مخابن‬ ‫هندەک کەس رادب��ن ب هەلکیشانا وان یان مفا‬ ‫وەرگرتن ل بنکێت وان داکو ل نزیکی خو بچینن چ‬ ‫جارێت دی دیر نەچن بو کرنا گول نێرگزان ئەڤ‬ ‫چەندەش وێ پەندی دئینیتە بیرا مروڤی (دەمێ‬ ‫کەسەکی دیرەک ئاڤاکری و مزگەفتە ک خرا ب‬ ‫کری )لەوما فەرە پاراستنا ڤی روەکی پری مفا وەک‬ ‫چاڤێن خو بپارێزین ژبەرکو هەربومەیە هەربو مە دێ‬

‫مینیت‪ .‬خالەکادی کو ئەوژی پاراستنا سەیرانگەهان‬ ‫دوەرزێ بو هارێ و سەیرانان دا ئەگەر ئەم بەری‬ ‫وەرزێ سەیرانان سەحکەینە سەیرانگەهان دی‬ ‫بینین زور دپاکژو خاوێنن لێ ئەگەر ئەم بەراوردێ‬ ‫بکەین پاش دوحەفتیان دێ بینی سەیرانگە ە یێن‬ ‫بوینە زبل خانە ئەڤەژی ژ هزرنەکرنێ و نە نیشانا‬ ‫رەوشەنبیریا تاکێن کومەلگەها مە یە‪ .‬ژینگەە ب‬ ‫گشتی و سەیرانگەە تایبەت دوەرزێ سەیرانان دا‬ ‫ماال مروڤی یا دوێ یە‪ .‬کەس لمە یێ رازی نیە‬ ‫یێ بەرهەڤ نیە چ جاران ماال خو پیس ب کەت‬ ‫لێ ئەم دئامادەینە بچین جهێ رونشتنا خو دگەل‬ ‫یا خەلکی پیس کەین‪ .‬ئەڤەژی جهێ داخێ یە‪،‬‬ ‫راستە برایێن مە د باژێرڤانیان دا کاردکەن زور‬ ‫هەوال پاکژ کرنێ ددەن لێ ئەگەر ئەم هاریکارنە بین‬ ‫ئەونەشێن بتنێ چبکەن‪ ،‬دەستە کێ ب تنێ دەنک‬ ‫لێ ناهێت لەوما ژینگە ب کەسەکێ تنێ ناهێتە پاکژ‬ ‫کرن بەلێ بکەسە کێ دێ هێت پیس بیت‪ .‬فەرە‬ ‫ئەم هەمی ژینگەهێ ژالیێ هزرێ ڤە پاگژبکەین و‬ ‫بپارێزین پاشی ژالیێ کارکرنێ ڤە ئەز باوەرم ئەم‬ ‫بەر راناگەهین ژالیێ کارکرنێ ڤە ئەگەر هزرکرن‬ ‫دگەل دانە بیت‪ .‬هزرکرن ئەوە دەما تو ل روژێن‬ ‫دەرکەفتنێ دا بەریا پێتڤیێن خو دترومبێلی بنێی‬ ‫زاروک ماال خو ئاگەهدا ربکە کو ژینگە هێ پارێزن و‬ ‫کیسان ل ماال خو ببەین داکو پاشماوێ خو بکەینە‬ ‫تێدا نە ل جهێ خو پێلین و چاڤە مە ل باژێرڤانیێ‬ ‫نە بیت بال ئەم بخو راکەین و بینینە سەر جادە‬ ‫یا گشتی و ئالیکاریا باژێرڤانیێ بکەین وباربکەین‬ ‫و دەما ئاگری هەلدەکەین بو چێکرنا خارنان بال ل‬ ‫رەخەکی هەلکەین داکو جهێ وێ نە بیتە ئەگەرێ‬ ‫بێزاریا وان کەسێن دیف تە را دهێنە وێرێ پەندەکا‬ ‫جیهانی هەیە و دبێژیت (وێ دگەل کەسێ نە کە‬ ‫یاتە نە ڤێت کەس گەل تە بکەت)ئەز باوەرم جهێ‬ ‫مە دڤێت بچینی دڤێت یێ پاکژ بیت بەس ئەم نە‬ ‫شێین جهێ خو پاکژ بکەین بو وی کەسێ دیف مەرا‬ ‫دهێتە وێری‪ .‬بێ پالنی دهەر کارەکی دا ئەنجامێ‬ ‫خراب ل پاش دمینیت بال هەردەم پاراستن و پاکژ‬ ‫کرنا روەکێ سروشتی و جهێن گشتی ئەم ب هزرێ‬ ‫تێدا کاربکەین پاشی ب دەستان پاکژبکەین‪.‬‬

‫راپــۆرت‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫پاراستنی ژینگەی خانەقین‬

‫سەربەست برزۆ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫پیسکردنی ژینگە یەکێکە لەو کێشە قورسانەی‬ ‫کە ڕوو بە ڕووی مرۆڤایەتی دەبێتەوە و لەگەڵ‬ ‫خۆیشیدا دەیان نەخۆشی دەهێنێ‪ ،‬هەروەها زۆر‬ ‫بوونی ئۆتۆمبێل و کارگەکان لەم سەردەمەدا لە‬ ‫شاری خانەقین ‪ ،‬هەروەها ‪ ،‬وشکبوونی ڕووباری‬ ‫ئەڵوەن لە الیەن کۆماری ئیسالمی ئێرانەوە و‬ ‫پاشماوە جەنگی ئێران وعێراق‪ ،‬وشککردن و‬ ‫سووتاندنی زۆربەی باخەکانی خانەقین بەڕای‬ ‫من لە الیەن خاوەنەکانیانەوە دەسووتێندرێن‪،‬‬ ‫چونکە ل��ەم ڕۆدا بەرهەمی ئ��ەوەن��دە نییە‬ ‫بۆیە دەیسوتێنن وتێکی دەدەن بۆ ئەوەی‬ ‫بیکەنەجێگای نیشتەجێکردن‪ ،‬چونکە داهاتێکی‬ ‫باشیان دەستدەکەوێت هەروەها زۆر بوونی خۆڵ‬ ‫وخاشاک لە شارەکەمان وکەمتەرخەمی الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار لە کۆکردنەوە یاندا‪ ،‬هەموو ئەمانە‬ ‫هۆکارن بۆ پیسکردنی ژینگەی خانەقین بۆیە‬ ‫هیوادارین کە ڕۆژێک تەرخان بکرێت بۆ ژینگە‬ ‫لە شاری خانەقین و هاتووچۆی ئۆتۆمبێلەکان‬ ‫قەدەغە بکرێت و کارگەکان دابخرێت‪ ،‬لەو ڕۆژەدا‬ ‫هەموو الیەکمان هاوکاری الیەنی پەیوەندیدار‬ ‫بین بۆ پاککردنەوەی ئ��ەو خ��ۆڵ وخاشاکە‬ ‫بۆیە دەکرێت هەوڵەکانی لیژنەی بەرگری لە‬ ‫بەرژەوەندییە گشتیەکان لە شاری خانەقین‬ ‫بەرز بنرخێنین‪ ،‬کە بە هاوکاری دام و دەزگاکان‬

‫و الیەنی پەیوەندیدار لە رۆژی (‪)٢٠١٢/١٠/١‬‬ ‫یان تەرخان کرد بۆ رۆژی ژینگە لە خانەقین‪،‬‬ ‫کە لەو رۆژەدا هاتووچۆی ئۆتۆمبێل قەدەغەکرا‬ ‫لەچەند شەقامێک و هاوواڵتیان بە پاسکیل و‬ ‫پیادە هاتووچۆیان دەکرد‪ ،‬جێی خۆیەتی کە ئەو‬ ‫ڕۆژە بەرز و پیرۆز ڕابگرین ئەویش بە سازدانی‬ ‫کەرنەڤاڵێکی جەماوەری بۆ ڕۆژی ژینگە‪ .‬لەم‬ ‫بارەیەوە شێرکۆ توفیق ڕۆژنامەنووس وتی‬ ‫‪ -:‬وەسفێکی جوانی شارەکەمان پەیوەستە‬ ‫بە ژینگەوە‪ ،‬بۆیە بەرپرسیارێتی پاراستنی‬ ‫لە ئەستۆی هەموو الیەکمانە‪ ،‬ئەرکی الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار ئەوەیە کە ڕۆژێک بۆ ژینگە دیاری‬ ‫بکات لە خانەقین و هاتووچۆی ئۆتۆمبێل‬ ‫قەدەغە بکات لە چەند شەقامێک‪ ،‬کۆاڵنەکان‬ ‫پاکبکرێنەوە لە خۆڵ وخاشاک بۆ ئەوەی چیتر‬ ‫ئەو نەخۆشیانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە‬ ‫بنبڕ بکرێن هەروەها مامۆستا جەعفەر جوامێر‬ ‫وت��ی‪( -:‬ل��ە دێ��ر زەم��ان��ەوە خانەقین بەوە‬ ‫ناسرابوو کە ژینگەیەکی پاکی هەیە بە بۆنەی‬ ‫ئەو سەوزاییانەی کە چوار دەوری شاری داگیر‬ ‫کردبوو و لە تەنیشتیەوە ئاوی ئەڵوەنیش و ئەو‬ ‫باخانەی کە لەم ڕۆژەدا بە هۆی وشکبوونی ئاوی‬ ‫ئەڵوەن لە الیەن ئێرانەوە لە ناوچوون ‪ ،‬ئەمەش‬ ‫جگە لەو خۆڵ وخاشاکانەی کە بەر چاومان‬

‫دەکەوێت‪ ،‬بۆیە هیوادارین ڕێگە چارەیەک بۆ ئەم‬ ‫کێشانە بدۆزێتەوە) ئێمەش هیوادارین کە الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار پشتێنەی سەوز لە چوار دەوری‬ ‫شاردا دروست بکات و کێشەی ئاوی ئەڵوەنیش‬ ‫چارەسەر بکرێت وشەقامێک یا خود ڕۆژێک‬ ‫دیاری بکرێت بۆ ڕۆژی پاسکیل و پیادە و پارکی‬ ‫ئۆتۆمبێل وناوچەی پیشەسازی دروست بکرێت‬ ‫کە چی لەم ڕۆدا ناوچەی پیشەسازی تەنها لە‬ ‫شاری خانەقین نییە‪ ،‬هەزاران مەتر زەوی چوار‬ ‫دەور کە بەناو ناوچەی پیشەسازییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە ڕاستیدا بۆتە النەی جنۆکە و جێگای‪....‬؟‬ ‫وهۆشیاری ژینگە لە ڕێگەی کردنەوەی خولەوە‬ ‫لە گەڕکەکاندا جێ بە جێ بکرێت‪ ،‬پاککردنەوەی‬ ‫خۆڵ وخاشاکی شارەکەمان کە بەدی دەکرێت‬ ‫ئەوەندە وتمان هیوادارین ئیتر ڕقمان لە وشەی‬ ‫(هیوا) هەستاوە‪.‬‬ ‫پەخشی شێت لەم بارەیەوە لیێم پرسی کەی‬ ‫خۆڵ وخاشاکی شارەکەم دیارنامێنێت؟کەی‬ ‫کێشەی ئاوی ئەڵوەن چارەسەر دەکرێت؟ کەی‬ ‫باخەکان دەگەڕێنەوە سەر جاری جاران؟ لەوە‬ ‫اڵمدا زۆر بە سادەیی وتی ‪( :‬کاتێک هەسارەکان‬ ‫بە ڕۆژ دەردەچن‪ ،‬ئەمە کەی قسەی شێتێکە‪،‬‬ ‫بەڵکو لە وتەی ناودارێک دەچێت )‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ئەزموون و بیرەوەری‬

‫(قارەمان مەهدی) لە ساڵی ‪ ١٩٩٢‬تا ‪ ٢٠٠٢‬لە ناو یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان کاری کردووە‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬نـەوزاد فـوئـاد رەشید‬

‫ئێستا جێگری بەڕێوەبەری رۆشنبیری وەزارەتی پێشمەرگەیە‬

‫کە هاتمە ناو یەکێتی الوان فەزایەکم بۆ دروست بوو توانیم بگەمە ئاستێک‬ ‫لە زۆربەی رۆژنامە و گۆڤارەکان بابەت باڵو بکەمەوە‬ ‫ل��ە درێ���ژەی ه��ەڵ��دان��ەوەی الپەڕەکانی‬ ‫ئ��ەزم��ون و ب��ی��رەوەری ل��ە ن��او یەکێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬لە گۆشەی‬ ‫ئەمجارەماندا هەڤاڵ (قارەمان مەهدی)‬ ‫رۆشنایی دەخاتە سەر دە ساڵەی کارکردنی‬ ‫لەم رێکخراوەداو‪ ،‬لە دیدی خۆیەوە باس لە‬ ‫رابردووی پڕ سەروەری و رۆڵی بەرهەمداری‬ ‫(ی‪ .‬ل‪ .‬د‪ .‬ک) دەکات‪.‬‬ ‫کەی و چۆن هاتیتە ناو یەکێتی الوانی‬‫دیموکراتی کوردستانەوە؟‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٩٢‬کە ئەو کات ماڵمان‬‫لە شاری چەمچەماڵ بوو پەیوەندیم بەم‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪6‬‬

‫رێکخراوەوە ک��رد لە ل‪ .‬ن‪ .‬چەمچەماڵ‬ ‫سەر بە لقی کەرکوک‪ ،‬لەو دەمەدا هەردوو‬ ‫رێکخراوی قوتابیان و الوان یەک بوون‬ ‫(یەکێتی قوتابیان و الوان��ی دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان)‪ .‬چەند هەڤاڵێک ک��ە لەم‬ ‫رێکخراوەدا کاریان دەکرد بە هۆی ئەوانەوە‬ ‫س��ەرەت��ا س��ەردان��ی ب��ارەگ��ای ناوچەکەم‬ ‫دەک��ردو دواتر بووم بە ئەندام‪ ،‬کە بینرا‬ ‫ئامادەییم هەیە پاش ماوەیەک کرام بە‬ ‫ک��ادری ناوچە‪ ،‬ئیدی لێرەوە مەیدانیانە‬ ‫تێکەڵ بە کارو چاالکیەکانی ئەم رێکخراوە‬ ‫بووم‪ .‬بێگومان ئەو کات سەرەتای دوای‬ ‫راپەڕین بوو لە هەموو روویەکەوە بارودۆخ‬

‫جیاواز بوو لە ئێستا‪ ،‬حەماسەت و تینی‬ ‫کارو چاالکیەکان جیاواز بوون هەروەها‬ ‫ئیمکانیاتیش ج��ی��اواز‪ ...‬بە راستی لەو‬ ‫قۆناغەدا بە حوکمی تایبەتمەندیەکانی‬ ‫هەلومەرجەکە یەکێتی قوتابیان و الوان‬ ‫رۆڵێکی زۆر کاراو بەرچاوی هەبوو‪ ،‬نەک‬ ‫هەر لەرووی جەماوەری و پیشەیی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لە رووی سیاسیشەوە کاریگەری خۆی هەبوو‬ ‫بەسەر رەوشە گشتیەکەوە‪ ...‬لەو ماوەیەدا‬ ‫چەندان چاالکی جۆراو جۆر ئەنجامدران لە‬ ‫بوارەکانی وەرزشی و هونەری و خوێندندا‪.‬‬ ‫بە داخەوە شەڕی شومی ناوخۆ هاتە پێش‬ ‫و ئێمەش جێگۆڕ بوین‪ ،‬من لە ناحیەی‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫کارو چاالکیەکانت زیاتر لە‬‫بواری راگەیاندن بووە‪ ،‬ئاخۆ‬ ‫لەناو ئ��ەم رێ��ک��خ��راوەدا ئەم‬ ‫رەوت��ەت گرتەبەر ی��ان ئەوە‬ ‫بەهرەو خولیای خۆت بوو؟‬ ‫بێگومان ئ��ەم رێکخراوە‬‫سەرەتایەکی کاریگەر بوو لە‬ ‫هەنگاوەکانم و بە تایبەت لە‬ ‫ب��واری راگەیاندن‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫بۆ خۆشم هەمیشە ئارەزووی‬ ‫خوێندنەوەم هەبووەو هاوڕێی‬ ‫رۆژن��ام��ەو کتێب ب���ووم‪ ،‬لە‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٩٢‬یەکەم نوسینم‬ ‫ل��ە رۆژن���ام���ەی (ب��رای��ەت��ی)‬ ‫باڵوبۆتەوە‪ ،‬کە ستونێک بوو‬ ‫لە دوا الپ��ەڕەی رۆژنامەکەدا‬ ‫باڵوکرابوەوەو لەسەر شەهیدی‬ ‫سەرکردە ئیدریس بارزانی بوو‪.‬‬ ‫ئیتر لەوکاتەوە حەزو ویستی‬ ‫خۆم لەو ب��وارەدا دەبینیەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەم رێ��ک��خ��راوەو بە‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ی ک���ە ه��ات��م��ە ن��او‬

‫‪-‬ک���اری راگ��ەی��ان��دن بەشێک ب��وو لە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پیرمام گیرسامەوە‪ ،‬لەوێش س��ەرەڕای‬ ‫ئەرکی پێشمەرگایەتی درێ��ژەم بە کاری‬ ‫رێکخراوەیی خۆشم دا لە لیژنەی ناوچەی‬ ‫مەسیف سەالحەدین‪ ،‬ماوەیەک تەنها لە‬ ‫ناو رێکخستن پاشان بووم بە بەرپرسی‬ ‫رێکخراوو دواتر لە کۆتایی ساڵی ‪ ١٩٩٧‬پلەی‬ ‫کارگێڕی ناوچەی مەسیف سەالحەدینم‬ ‫وەرگ��رت تا لە ساڵی ‪ ١٩٩٨‬گوازرامەوە‬ ‫بۆ مەکتەبی سکرتاریەت‪ ،‬لێرەش وەک‬ ‫کادرو پاشان وەک ئەندام بەشی راگەیاندن‬ ‫ب��ۆ م���اوەی ‪ ٤‬س��اڵ ئ��ەن��دام��ی دەستەی‬ ‫نوسەرانی گۆڤاری پێشکەوتن و بەشدار لە‬ ‫ئامادەکردنی بەرنامەی پێشکەوتنی الوان‬ ‫بۆ کەناڵی (‪ )ktv‬و لە چاالکیەکانی تری‬ ‫بەشی راگەیاندن‪.‬‬

‫سکرتارییەت ئیدی فەزایەکی هاندەرانەم‬ ‫بۆ خوڵقاو خۆشم جدی بوم و توانیتم‬ ‫رێچکەیەک بگرمەبەر و تیایدا هەنگاو بنێم‬ ‫و بگەمە ئاستێک کە لە زۆر رۆژنامەو‬ ‫گ��ۆڤ��ار ب��اب��ەت و وت���ارم ب�ڵاوک��ردۆت��ەوەو‬ ‫ئەندامی کارای سەندیکای رۆژنامەنوسانی‬ ‫کوردستانیشم‪ ،‬هەروەها چەند کتێبێکیشم‬ ‫بە چاپ گەیاندون و ماوەی ‪ ١٠‬ساڵیشە‬ ‫بەڕێوەبەری نوسینی گۆڤاری (دەنگی‬ ‫پێشمەرگەم) و ئێستاش پلەم مقدەمەو‬ ‫جێگری ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی رۆشنبیری‬ ‫سەربازیی وەزارەتی پێشمەرگەم‪.‬‬

‫سیستەمی ئیشکردنی یەکێتی الوان‪ ،‬بە‬ ‫گشتی راگەیاندن و بە تایبەتی لەو ماوەیەی‬ ‫تۆ لە راگەیاندنی سکرتاریەتی الوان بووی‬ ‫گۆڤارێک و بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنیتان‬ ‫هەبوو دواتر رادیۆی پێشکەوتنیش دامەزارا‪،‬‬ ‫ئەم راگەیاندنە چ رۆڵێکی هەبوو تا چەند‬ ‫سەرکەوتوو بوون؟‬ ‫بێگومان ئ��ەم رێ��ک��خ��راوە دێرینە لە‬‫قۆناغەکانی خەباتیدا ب���ەردەوام لە زۆر‬ ‫ب���واردا رۆڵ��ی ه��ەب��ووە‪ ،‬ب��ە تایبەتی لە‬ ‫کایەی راگەیاندندا پێشەنگیەکی مێژوویی‬ ‫هەیە‪ ..‬ئەم ماوەیەش ‪ ٢٠٠٢- ١٩٩٨‬لە‬ ‫راستیدا راگەیاندنی الوان هەنگاوی باش‬ ‫و ب��ەرچ��اوی ن��ا‪ ،‬لە رووی چەندێتیەوە‪،‬‬ ‫گۆڤاری پێشکەوتن مانگانە‬ ‫ب��ە ‪ ٥٨‬الپ���ەڕە دەردەچ����وو‬ ‫هەروەها بەرنامەی پێشکەوتنی‬ ‫الوان هەفتانە لە تەلەفزیۆن‬ ‫ب��ڵ�اودەب����ووەوەو دوات����ر لە‬ ‫‪ ١٩٩٩‬رادی��ۆی پێشکەوتنیش‬ ‫دام��ەزرێ��ن��درا کە ئەمیش لە‬ ‫رووی نەتەوەیی و کەلتوریەوە‬ ‫رۆڵی کارای هەبوو‪ ،‬بە گشتی‬ ‫لە رووی چۆنیەتیشەوە تا‬ ‫رادەیەکی باش ناوەڕۆکی ئەم‬ ‫کارە میدییانە گوزارشتیان لە‬ ‫خواست و خولیاو پرسەکانی‬ ‫ت��وێ��ژی الوان دەک����رد‪ ،‬کە‬ ‫لەوانەیە پێشتر بەم رادەی��ە‬ ‫نەبوبێت‪ ،‬هەرچەند ناڵێم ئێمە‬ ‫راگەیاندنێکی تەخەسوسیمان‬ ‫بەڕێوەدەبردو تەواو رەنگوبۆی‬ ‫الوان�����ەی ه���ەب���ووە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫لەمڕوەوە پەرەسەندنی پێوە‬ ‫دی��ارب��وو‪ ،‬ئەوەشمان لە بیر‬ ‫ن��ەچ��ێ��ت ک��ە ئ���ەو ک���ات بە‬ ‫ستافێکی چەند کەسی کە‬ ‫لە پەنجەکانی ی��ەک دەست‬

‫‪7‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫تێنەدەپەڕین و بە ئیمکانیەتی کەم ئەو‬ ‫کارانە دەکراو هیچ کەرەستەیەکی پێویستی‬ ‫کاری میدیاییشمان لەبەر دەست نەبوو‪.‬‬ ‫ئ��ەو کاتیش زیاتر بایەخ بە نوسینی‬‫نووسەرە دیارەکان یان کەسێک کە نوسەر‬ ‫بوایە دەدرا‪ ،‬خۆم یەکێکم لەوانەی کە‬ ‫جارێک نوسینێکم نارد بۆ گۆڤارەکەو بە‬ ‫بیانوی ئەوەی نا کامڵە باڵو نەکرایەوە‪ ،‬واتا‬ ‫کەمتر گرنگیتان بە بەرهەمی خودی الوان‬ ‫دەدا‪ ،‬ئایا ئێوە بە پێی بەرنامەیەک کارتان‬ ‫دەکرد یان بە چ شێوەیەکی تر‪..‬؟‬ ‫وەک پێشتر وت��م ناتوانم بڵێم لەو‬‫ماوەیەدا راگەیاندنەکەمان و بە تایبەت‬ ‫گ��ۆڤ��اری پێشکەوتن تەخەسوسی بوو‪،‬‬ ‫چونکە ئەگەر وابێت ئەو کات ئەو چەشنە‬ ‫گرفتانە یان نابن یاخود دەگمەن دەبن‬ ‫و زەمینەی زیاتر بۆ دەستگیرۆیی الوانی‬ ‫بەهرەمەند دەڕەخسێنرێ‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا‬ ‫ک���اری تەخەسوسی پێداویستی خۆی‬ ‫هەیە هەم بە کەسانی پسپۆڕو هەم بە‬ ‫ئیمکانیات و ئەم تەکنەلۆژیایەی ئێستاو‬ ‫ف��ەزای راپەڕاندنی ک��ارەک��ان‪ ،‬کە ئەوانە‬ ‫نەبوو‪ ،‬ب��ەاڵم با ئ��ەوە دووب��ارە بکەمەوە‬ ‫کە ئێمە ستاف و ئیمکانیاتی پێویستمان‬ ‫نەبوو لەخۆبوردوویی نەبوایە بەو کارانەش‬ ‫رانەدەگەیشتین‪ ،‬ئیدی زیاتر گۆڤارەکەمان‬ ‫لەسەر مێز دەردەکرد‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪8‬‬

‫وەکو خۆت دەورت تا چ ئاستێک بوو‬‫لە جێبەجێکردنی ئەو ئەرکە میدیاییانەدا؟‬ ‫لە گۆڤارەکەدا دەستەی نوسەران بووم‪،‬‬‫بەشێک لە کارەکانم لە ئەستۆ ب��وو‪ ،‬لە‬ ‫نوسینی و ت��ارو بابەت تا پیاچونەوەی‬ ‫هەندێ ل��ەو بابەتانەی بۆمان دەه��ات‪،‬‬ ‫هەڵچنی و سەرپەرشتی کردنی تایپکردنی‬ ‫بابەتەکان‪ ،‬چونکە کۆمپیوتەرمان نەبوو‬ ‫ل��ە نوسینگەی ئ��ەپ��ڵ ک���اری ت��ای��پ و‬ ‫نەخشەسازیمان دەک��رد‪ .‬لە بەرنامەکەش‬ ‫بەشدار بووم وەک ئامادەکارو هەندێ جار‬ ‫وەک پەیامنێرو دوات��ر چونە ستۆدیۆ بۆ‬ ‫مۆنتاژ‪ ،‬بەاڵم لە رادیۆ ئەرکی فەرمیم نەبوو‬ ‫تەنها بەرنامەیەکیان پێم سپاردبوو هەفتانە‬

‫ئامادەم دەکرد‪.‬‬

‫لەسەر راگەیاندنی تایبەتمەندو گرنگی ئەم‬ ‫ب��وارە بۆ الوان تیا نوسیوە‪ ،‬سکرتێری‬ ‫ئەو کاتی ئەم رێکخراوە کاک ئیبراهیم‬ ‫ئیسماعیل پێشەکیەکی بە نرخی بۆ نوسی‬ ‫وەکو باڵوکراوەی سکرتاریەتی الوان چاپ و‬ ‫باڵو بووەوە‪ .‬لەو پەرتوکەشدا دەردەکەوێت‬ ‫کە یەکێتی الوان لەمێژساڵە خزمەت بە‬ ‫الوان و کۆمەڵگا دەکات و لەم بوارەشدا‬ ‫جێ دەستی دیارەو لە پێشەوەیە‪.‬‬

‫چەند کتێبێکت بە چاپ گەیاندووە‪،‬‬‫حەز دەکەین ئاماژەیەکیان پێ بکەیت بە‬ ‫تایبەتی ئەو کتێبەی لەسەر الوانە؟‬ ‫تا ئێستا (‪ )٥‬کتێبم بە چاپ گەیاندووە‪:‬‬‫ئیدریس بارزانی و چەند الپەڕەیەک لە‬ ‫ژیان و تێکۆشانی‪ ،‬کە زنجیرە وتارێک بوو‬ ‫لە ساڵی ‪ ٢٠٠١‬لەسەر داوای برای بەڕێز‬ ‫کاک فریاد بارزانی بۆ گۆڤاری (دەنگی‬ ‫پێشمەرگە)م نوسی‪ ،‬دیاربوو نوسینەکەیان ‪-‬سەبارەت بە مێژووی یەکێتی الوان‪ ،‬ئەو‬ ‫پ��ێ ب��اش ب��وو ب��ۆی��ە ئ��ەو ب��ەڕێ��زە وەک کاتەی تۆ لە سکرتاریەت بووی هەوڵێک‬ ‫زنجیرەیەک لە باڵوکراوەکانی مەکتەبی هەبوو بۆ کۆکردنەوەو نوسینەوەی مێژووی‬ ‫رێکخستنی پێشمەرگە ساڵی ‪ ٢٠٠٢‬لە دوو یەکێتی الوان و تۆش بەشداربووی ولەو‬ ‫توێی کتێبێکدا لە چاپیدا‪.‬‬ ‫بارەوە رۆڵت هەبووە‪ ،‬ئایا گەیشتنە کوێ‬ ‫کتێبی‪ :‬بارزانی لە قۆناغێکی خەباتی و توانرا چی بکرێت؟‬ ‫نەتەوەیی و ئازادیخوازیدا ‪.١٩٥٨-١٩٤٧‬‬ ‫بە داخەوە تا ئێستاشی لەگەڵ بێت مێژووی‬‫کتێبی‪ :‬بارزانی نەمر ئاسۆی سەرفرازی ئەم رێکخراوە بە تەواوی نەنوسراوەتەوە‪،‬‬ ‫نەتەوەیەک – ساڵی ‪.٢٠٠٨‬‬ ‫بەش بە حاڵی خۆم لە یەکێک لە یادەکانی‬ ‫ک��ت��ێ��ب��ی‪ :‬س���ەرەت���ای���ەک ل��ە م��ێ��ژووی ‪١٨‬ی شوباتی ئەو سااڵنەی لە سکرتاریەت‬ ‫رۆژنامەگەریی سەربازیی لە کوردستان و بووم داوام لێکرا بەو بۆنەیەوە بابەتێک‬ ‫جیهاندا‪ -‬ساڵی ‪.٢٠٠٩‬‬ ‫لەسەر مێژووی یەکێتی الوان ئامادە بکەم و‬ ‫یەکەم کتێبیشم لە ژێر ناوی (مێژووی لە راگەیاندنەکانمان باڵوی بکەینەوە‪ ،‬ئیتر‬ ‫رۆژنامەگەریی الوانی کوردستان لە ساڵی جودا لەو زانیاریانەی خۆم وەرمگرتبون و‬ ‫‪ )٢٠٠١ – ١٩٣١‬بوو‪ ،‬کە ‪ ٢٠٠١‬بە چاپم بە دەستم هێنابوو لە گێڕانەوەی بیروەری‬ ‫گەیشتووە‪ .‬بیرۆکەکەی ل��ەوەوە هات کە کەسانی ناو ئەم رێکخراوەو کەسانی تر‬ ‫ئاشنای ئەوەم یەکێتی الوان لە رابردوودا هاوکات چەند سەرچاوەیەکیشم کۆکردەوە‬ ‫رۆڵی باشی هەبووە لە بواری رۆژنامەگەریی کە زیاتر رۆژنامەو باڵوکراوەکانی قوتابیان‬ ‫و هەروەها تا ئەوکاتیش سەرچاوەیەکی الوان بوون و سەرئەنجام باسێکی پوخت‬ ‫ت��ای��ب��ەت ن��ەب��وو ک��ە ب��اس ل��ە م��ێ��ژووی هاتە ب��ەره��ەم ک��ە ب��ە چەند ئەڵقەیەک‬ ‫رۆژنامەگەریی الوان بکات بۆیە بە گرنگم لە بەرنامەی پێشکەوتنی الوان پەخش‬ ‫زانی دەست بەو کارە بکەم‪ ،‬سەرچاوەیەکی کراو بەشێکیشی لە گۆڤاری پێشکەوتن‬ ‫زۆرم ک��ۆک��ردەوەو ئەو کتێبەی لێ هاتە باڵوکرایەوە‪ ،‬بێگومان بە ئامادەکردنی‬ ‫بەرهەم‪ ،‬هەرچەند لە رووی هونەریەوە ئ��ەو ب��اس��ەوە زۆر م��ان��دوو ب���ووم‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫کتێبەکە سادەیە‪ ،‬بەاڵم لە ناوەڕۆکدا باس لە بەرهەمێکی تا رادەیەک شایستە بوو‪ ،‬کە‬ ‫بەشێک لە رابردووی خەبات و خزمەتەکانی دەتوانم بڵێم بناغەیەکی باشە بۆ ئاشنابون‬ ‫الوانی کوردستان و بە تایبەت یەکێتی الوان و بۆ نوسینەوەی مێژووی یەکێتی الوانی‬ ‫دەکات و ریزبەندی زۆربەی ئەو رۆژنامەو دیموکراتی کوردستان‪ ،‬بەاڵم لەم باسەشدا‬ ‫گۆڤارو باڵوکراوانەم کردووە کە لە سەرەتای دەرئەنجامێکی یەکالییکەرەوە لە بارەی‬ ‫سەدەی راب��ردوەوە تا ‪ ٢٠٠١‬لە بەشەکانی رۆژی دامەزراندنی ئەم رێکخراوە بەدەست‬ ‫کوردستان و دەرەوەش بە ناوی الوان و بۆ نەهاتووە‪ ،‬کە بیروڕای جیاوازی لەسەرە‪.‬‬ ‫الوان دەرچونە‪ ،‬هەروەها کورتە باسێکیشم‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫سروە هەورامی‪:‬‬ ‫بە داخەوە ئێستا ئافرەتمان نییە سەرنووسەر و‬ ‫بەڕێوەبەری رادیۆ و کەناڵێک بێت‪ ،‬بۆ دەبێ تەنیا‬ ‫پیاو ئەو پلەیەی هەبێت‬

‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫س��روە ه��ەورام��ی ل��ە دای��ک ب��ووی ساڵی‬ ‫‪١٩٧٠‬یە‪ ،‬ماوەی ‪ ١٩‬ساڵە وەکو رۆژنامەوانێکی‬ ‫ئافرەت کار دەکات‪ ،‬لە دیمانەیەکی گۆڤاری‬ ‫پێشکەوتن دا باس لە ئێستای راگەیاندنی‬ ‫کوردی و راگەیاندنکاری ئافرەت و گرفتەکانی‬ ‫رۆژنامەوانی ئافرەتان دەکات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬خوێندنەوەتان بۆ ئێستای راگەیاندنی‬ ‫کوردی چییە؟‬ ‫و‪ :‬ئەوە ‪ ١٩‬ساڵە لە ب��واری راگەیاندندا‬ ‫کار دەکەم‪،‬ئاستی راگەیاندنەکانی ئێستا لە‬ ‫ئاستێکی نزم دایە‪ ،‬بە داخەوە ناتوانم بڵێم‬ ‫پڕۆفیشناڵن‪ ،‬خۆم لە ب��وارە جیا جیاکانی‬ ‫راگەیاندن کارم ک��ردووە‪ ،‬چ لە رادیۆ چ لە‬ ‫تەلەڤیزیۆن یا لە ئاژانس بێت‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە‬ ‫ئێستا شوێنێک نابینمەوە لەگەڵ مندا بگونجێت‬ ‫کاری تێدا بکەم‪ ،‬ئەوەش دەگەڕێتەوە سەر‬ ‫ئەوەی کە دەزگاکانی راگەیاندن بەو شێوەیە‬ ‫نین ئاستەکانیان زۆر نزمە‪ ،‬بە ڕۆتینێکی زۆر‬ ‫دیاری کراودا تێپەڕدەبن هیچ گەشەیەکیان‬ ‫نییە بڵێن ئەمڕۆ بەرنامەیەکیان هەیە سبەی‬ ‫بەرنامەیەکی تازەیان هەیە تەنیا بە یەک‬ ‫ئاراستە دەڕۆن بە داخەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا خەتابارییەکەی دەکەوێتە ئەستۆی‬

‫خودی راگەیاندنکاران و رۆژنامەنووسان یاخود‬ ‫حزب و دەزگا راگەیاندنەکان؟‬ ‫و‪ :‬بێگومان زۆر هۆکاری هەیە ئەو شتەی‬ ‫کە من دەیڵێم یەکێک لە هۆکارەکان ئەوەیە‬ ‫کە لەو دەزگایانە بەراستی خۆمان وەکو‬ ‫راگەیاندنکار فیلتەرێکمان نییە بۆ‬ ‫چوونە ناوەوەی راگەیاندن‪ ،‬ئێستا‬ ‫لە کوردستان فیلتەرێک نییە بۆ‬ ‫ئەو کەسانەی دەچنە ناو بواری‬ ‫راگەیاندن ش��ارەزا هەیە دوو‬ ‫ساڵ ئیشی کردووە وەری دەگرن‪،‬‬ ‫ه��ەی��ە ب��ەرێ��وەب��ەرەک��ەی‬ ‫دەن��اس��ێ��ت واس��ت��ەی‬ ‫هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم دەبینی‬ ‫زۆرب�����ەی ئ���ەوان���ەی‬ ‫کە ک��اری راگەیاندن‬ ‫دەک������ەن ه��ی��چ��ی��ان‬ ‫دەرچ������ووی ب��ەش��ی‬ ‫راگ��ەی��ان��دن نیین‪،‬‬ ‫ب��ە داخ����ەوە تەنیا‬ ‫ش��ارەزای��ە لەوانەیە‬ ‫ش��ارەزای��ەک��ەش��ی‬ ‫زۆر باش بێت‬

‫و زۆر دەور ببینێت‪ ،‬بەاڵم ئەو کەسانەی ئەو‬ ‫دەزگایانە بەرێوەدەبەن بە داخەوە هۆی‬ ‫سەرەکی دواکەوتنی ئەو راگەیاندنانەن‪ ،‬ئەوان‬ ‫ئەو کەسە پڕۆفیشناڵە نیین کە لە میکانیزمی‬ ‫ئیشەکانی خۆیان بزانن یان بە میزاجە یان‬ ‫لە بوارێکدا خوێندوویەتی ئەو شوێنەش‬ ‫ه��ەر ب��ەو ب���وارە ب��ەرێ��وەدەب��ات‪،‬‬ ‫دوای��ی ئەو ملمالنێیەی کە ئێستا‬ ‫لەناو دەزگاکانی راگەیاندندا هەیە‬ ‫چاودێری نییە لەسەر دەزگاکانی‬ ‫راگەیاندندا‪ ،‬تۆ ئەمڕۆ بەرنامەیەک‬ ‫دەک��ەی سبەینێ کەس‬ ‫ناڵێت ئەم بەرنامەیە‬ ‫چ��ی ب���وو‪ ،‬دوای‬ ‫ئ��ەوە بەرنامەکان‬ ‫ه��������ەم��������ووی‬ ‫دووب���ارەی���ە‪ ،‬ئەو‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی��ەک‬ ‫دەک����������ات‬ ‫ئ���ەوی���ش‬

‫‪9‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪10‬‬

‫دەچێت بە هەمان ئاراستە و بەهەمان بۆچوون‬ ‫بەرنامەیەکی تر دەکات تەنیا ستۆدیۆیەکەی‬ ‫دەگۆڕێت شتێکی تازەمان نییە جورئەتەکە‬ ‫هەیە کەسەکانیش هەن‪ ،‬بەاڵم زۆرجار دەبینین‬ ‫دەرفەتەکەیان بۆ نارەخسێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬رۆژنامەنووسانی ئافرەت توانیویانە‬ ‫دەست بۆ بابەتە هەستیارەکان درێژ بکەن؟‬ ‫و‪ :‬زۆر ک��ەم ئ��ەوەش��ی ک��ە ک��ردووی��ەت��ی‬ ‫ڕووب��ەڕووی چەند گرفتێک بۆتەوە بەداخەوە‬ ‫کەمبووە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دەوترێت رۆژنامەنووسانی ئافرەت تەنیا‬ ‫خۆیان بە بابەتە الوەکیەکان سەرقاڵ کردووە‬ ‫نەیتوانیوە باس لە رۆشنبیری سێکسی ئافرەت‬ ‫بکەن و بیوروژێنن‪ .‬تۆ چی دەڵێ ؟‬ ‫و‪ :‬بە داخ��ەوە شتێک کە ئێمەی زۆر زۆر‬ ‫بەستۆتەوە ئاستی هۆشیارییەکە وای کردووە‬ ‫تۆ بابەتێکی وا بوروژێنی هەمیشە بە ئاراستە‬ ‫خراپەکە سەیری دەکەن‪ ،‬هەمیشە بەوە سەیری‬ ‫دەکەن بۆ ئەو بابەتەت وروژاندووە‪ ،‬تۆ کێی و‬ ‫تۆ چیت؟ دەیخەنە قاڵبی تەشهیر و تەداخولی‬ ‫تایبەتی ئەو کەسەوە دەبێتە کێشە بۆ ئێمە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا خۆمان رۆژنامەنووسەکان‬ ‫زۆرج��ار بە پڕۆفیشنااڵنە تەعامول لەگەڵ‬ ‫کێشەکە ناکەین‪ ،‬ئەگەر بەڵگە و ئامارم نەبێت‬ ‫نەزانم شتەکە ئاراستەکەی کوێیە ناتوانم بێم‬ ‫ئەو شتانە بکەم‪ ،‬زۆرجار رۆژنامەنووس ئەو‬ ‫بوارەی کردووە‪ ،‬بەاڵم بە ئاراستەیەکی هەڵە‬ ‫کردوویەتی هۆشیاریەکەی ئەو ئاستە نەبووە‬ ‫کە هاتۆتە ناو بابەتەکەوە‪ ،‬ئەوەندە بە نارێکی‬ ‫هاتووە لەسەری شکاوەتەوە بۆ بابەتێکی وا‬ ‫شتێکی تایبەتی ئافرەتێک دەوروژێنێت ناچین‬ ‫شتە گشتیەکەی بوروژێنین‪ ،‬دەچین شتە‬ ‫تایبەتەکەی باسدەکەین و تەشهیری پێدەکەین‪،‬‬ ‫ئەمە دەگەرێتەوە سەر ئاستی هۆشیاری ئەو‬ ‫رۆژنامەنووسە کاتێک بابەتێک دەوروژێنی‬ ‫نابێت تایبتمەندی ئەو کەسە ئیستغالل بکەی‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرج���ار ب��اس ل��ە ئیستغالل کردنی‬ ‫رۆژنامەوانی ئافرەت دەکرێت ئایا تەنیا لە‬ ‫نێو دەزگاکانی راگەیاندندا ئافرەت ئیستغالل‬ ‫دەکرێت یاخود لە دامودەزگا و وەزارەتەکانیش‬ ‫ئیستغاللی ئافرەت هەیە؟‬ ‫و‪ :‬پرسیار لەوبارەیەوە زۆر ک��راوە‪ ،‬من‬

‫زووتریش وتومە بۆ تەنیا ئافرەتی رۆژنامەنووس‬ ‫دەکەنە نمونەی ئیستغالل‪ ،‬تەنیا لەبەر‬ ‫ئەوەی زۆر لەبەر چاوە زۆر دەمێنێتەوە لە‬ ‫دەزگایەکەی‪ ،‬ئەمە هیچ ئەوە ناگەینێت وتمە‬ ‫دەیڵێمەوە با قەد ئافرەتی راگەیاندنکار نەکەنە‬ ‫نمونەی ئیستغالل ک��ردن‪ ،‬بە پێچەوانەوە‬ ‫دەبێت بە چاوێکی زۆر پیرۆزەوە سەیر بکرێت‪،‬‬ ‫چونکە نمونەی ئافرەتی مەرد و ماندونەناسن و‬ ‫بە درێژایی تەمەن دەچێتە بواری راگەیاندنەوە‪،‬‬ ‫بۆ خۆم جگە لە رێز و ئیحترام هیچ شتێکم‬ ‫نەدۆزیتەوە ئەگەر مەسەلەکە ئیستغالل بێت‬ ‫لە هەموو شوێنێک ئ��ەوە هەیە با ئافرەتی‬ ‫راگەیاندنکار نەکەنە نمونە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرێک لە رۆژنامەوانە ئافرەتەکان دێنە‬ ‫نێو کاری راگەیاندن دواتر لەو رێگەوە پۆست‬ ‫و پلەی تر وەردەگرن واز لەکاری راگەیاندن‬ ‫دەهێنن لەوانەیە تۆ یەکێک بی لەوانە؟‬ ‫و‪ :‬وازم لە کاری رۆژنامەنووسی نەهێناوە‬ ‫بە درێژایی تەمەنم کارم کردووە بە دڵنیاییەوە‬ ‫تۆ بە قۆناغدا تێدەپەڕی هەمیشە مرۆڤ بە‬ ‫قۆناغی چاکدا تێدەپەڕێ بەرەو نزم ناڕوات هەر‬ ‫بەرەو بەرز دەڕوات‪ ،‬من ئەوە ‪ ١٩‬ساڵە لە‬ ‫دەزگاکانی راگەیاندن کار دەکەم‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫کە گەڕاوەتمەوە وەزارەت مانای ئەوە نییە وازم‬ ‫لە رۆژنامەنووسی هێنا بێت‪ ،‬هەریەک لە ئێمە‬ ‫بەرەو باشتر هەوڵدەدات بەرەو پۆستی باشتر‬ ‫لەهەر شوێنێک بێت گرنگ ئەوەیە خزمەت بە‬ ‫بوارەکەی خۆت بکەی دانەبڕێت لە بوارەکە‪،‬‬ ‫هەیە پلەی ب��ەرزت��ری وەرگ��رت��ووە لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا ئێستا لە رۆژنامەکان دەنووسێت بە‬ ‫رۆژنامەنووسیش دەدرێتە قەڵەم من پێموایە‬ ‫ئەو کەسەی خولیای رۆژنامەنووسی بێت بەخوا‬ ‫قەد ناتوانێت دەست بەرداری بێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬هۆکاری نەبوونی سەرنووسەری ئافرەت‬ ‫لە ناوەندەکانی راگەیاندندا چییە؟‬ ‫و‪ :‬راستە لەگەڵتام زۆریشم پێناخۆشە‬ ‫زۆر جار دەبینم ئافرەت ئەو دەرفەتەی بۆ‬ ‫نارەخسێت لەگەڵ ئەوەشدا توانایەکی زۆرمان‬ ‫هەیە کەسانێک هەن هاوشانی من بوون لە‬ ‫سااڵنی نەودەکان بە درێژایی تەمەنمان لە‬ ‫راگەیاندن بووین‪ ،‬بە داخەوە ئێستا دەبینم‬ ‫ئافرەتمان نییە وەک��و س��ەرن��ووس��ەر وەکو‬

‫بەرێوەبەری رادیۆیەک و کەناڵێک بۆ دەبێت‬ ‫تەنیا پیاو بەرێوەبەری راگەیاندن بێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫بەجێدەهێڵم بۆ کەسانێک لەخۆمان بەرزتر‬ ‫بن بە راستی با بەدواداچوون بکەن بۆ ئەم‬ ‫بابەتە کە لە مێشکمانە ئافرەتی زۆر بە توانا‬ ‫هەیە لە راگەیاندندا پەراوێزخراون بەراستی بە‬ ‫درێژایی تەمەنیان وەکو پێشمەرگە لە سەنگەر‬ ‫خەباتیان کردووە‪ ،‬جاری وا هەبووە بە سێ‬ ‫رۆژ نانمان نەخواردووە لە برسی و تینوێتی‬ ‫و سەرمایە نەخەوتووین هەتا بەیانی ئێستاش‬ ‫ئ��ەو جورئەتەیان هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم بە داخ��ەوە‬ ‫پەراوێزخراون خەڵکانێکی تر هاتۆنەتە سەر‬ ‫حازر رۆژێک لە رۆژان چارێگی ئێمە ناخۆشیان‬ ‫نەبینیوە‪ ،‬ناتوانم کەسانێک خەتابار بکەم‬ ‫تەنیا ئەو پرسیارە لەو کەسانە دەک��ەم کە‬ ‫بەدواداچوون بکەن زۆر پێمانخۆش دەبێت ئەو‬ ‫ئافرەتانە بگەڕێنەوە ناو کاری راگەیاندن‪.‬‬ ‫پ‪:‬لەکاتی رووماڵکردن و بەدواداچوون بۆ‬ ‫ڕووداوەکان رۆژنامەوانە ئافرەتەکان ئاسانکاری‬ ‫زیاتریان بۆ دەکرێت لە چاو پیاوان؟‬ ‫و‪:‬دەبێت ئێمە بەخۆشحاڵی و سەربەرزیەوە‬ ‫بڵێین وایە‪ ،‬چونکە ئەوە جۆرێکە لە رێز من‬ ‫دەیگەڕێنمەوە بۆ رێز هەمیشە رۆژنامەنووسی‬ ‫ئافرەت تەعامولی خۆشترە پرسیارەکانی‬ ‫خۆشترە تەنیا رێ��زە‪ ،‬چونکە خ��ۆم ئ��ەوەم‬ ‫بەسەرهاتووە تەنیا رێزیان لە من گرتووە‬ ‫دەرفەتیان زیاتر پێداوم زۆر کوڕیش هەیە‬ ‫دەرفەتیان زیاتر پێداوە کە کەسایەتیەکەی‬ ‫ناسراوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا فەیسبوک لە بایەخی رۆژنامە و‬ ‫گۆڤارەکانی کەم نەکردۆتەوە؟‬ ‫و‪ :‬با سانسۆرێک لەسەر ئەو کەنااڵنە هەبێت‬ ‫ئەوە کێشەیە بۆ ئێمە ئێستا ئەوەندەمان گۆڤار‬ ‫و رۆژنامە هەیە کەس تاقەتی نەماوە سەیری‬ ‫تەلەڤزیۆن بکات‪ ،‬گۆڤارێک بخوێنێتەوە من‬ ‫رۆژنامەم بۆ بێت نایخوێنمەوە‪ ،‬چونکە پێشتر‬ ‫هەواڵەکەم لە فەیسبوک بۆ هاتووە هەمووی‬ ‫لەسەر فەیسبوک و ئەنتەرنێت هەیە ئەوە‬ ‫دەگەڕێتەوە ئەوەی پرۆفیشناڵی نەماوە لە‬ ‫دەزگاکانی راگەیاندن‪ ،‬بۆیە داو دەکەم ئەوانە‬ ‫بەخۆیاندا بچنەوە سیستەمێک و کارێکی‬ ‫جوانتر نیشانبدەن‪.‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫سامیە کریم خان‪:‬‬ ‫ئافرەتی کورد هەرچەند کاری دەرەوەش بکات‬ ‫ئەرکی ماڵەوەش هەر لەسەر شانیەتی‬ ‫دیمانە‪ :‬تریفە ئازاد‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ قۆناغەکانی منداڵیت چۆن بەسەر برد؟‬‫ــ دەکرێت بڵێم من قۆناغی منداڵیم زۆر‬ ‫کەم بووە‪ ،‬یاخود هەرنەبووە‪ ،‬چونکە لەبەر‬ ‫ب��ارودۆخ��ی سیاسی واڵتەکەمان کەمنیش‬ ‫یەکێکم لەو هاواڵتیانەی ئەم واڵتە کەتوشی‬ ‫س���ەدان ئێش و ئ���ازار بووینە ل��ە دەس��ت‬ ‫رژێمی بەعسی لە ناو چوو‪ ،‬بۆیە من هەر‬ ‫لەتەمەنی (‪ )١١‬ساڵیمدا‪ ،‬ئەرکی ماڵەوەم‬ ‫خرایە ئەستۆ‪ ،‬چونکە لە پاش ئەنفالکردنی‬ ‫بارزانیەکان واتە لەساڵی (‪ )١٩٨٣‬ناچار بووم‬ ‫کە واز لە خوێندن بێنم و کاربکەم‪ ،‬چونکە لە‬ ‫تەمەنێکی زۆر بچووک بووم (باوکم) لەژیان‬ ‫نەماوە لە دوای ئەنفالیش برایەکانم روویان‬ ‫لە شاخ و واڵتی ئێران ک��ردووە‪ ،‬لە ترسی‬ ‫زۆرداری‪.‬‬ ‫ چۆن پەیوەندیت بە حزبەوە کرد؟‬‫ من هەر لە منداڵیەوە تێکەڵ بە کاری‬‫حیزبایەتی ب��ووم‪ ،‬چونکە برایەکم بەناوی‬ ‫(خلیل ) کاری لەناو رێکخستنەکانی پارتی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫(س��ام��ی��ە ک��ری��م خ���ان ی��ح��ی��ا) یەکێکە‬ ‫ل��ە و ئ��اف��رەت��ان��ەی ک��ە وەک کادیرێکی‬ ‫لێهاتوو توانیویەتی پلەکانی حزبابەتی بە‬ ‫سەرکەوتوانە ببڕیت‪ ،‬سامیە ئێستا کارگێری‬ ‫لقی ‪١٦‬ی پارتی دیموکراتی کوردستانە‪.‬‬

‫دا دەک��رد‪ ،‬تا ساڵی (‪)١٩٨٣‬‬ ‫وات��ە تاکاتی ئەنفال کردنی‬ ‫بارزانیەکان‪ ،‬دواتر بە حوکمی‬ ‫هاتووچونمان بۆناوچە ئازاد‬ ‫ک��راوەک��ان ‪ ،‬کەسەرەدانی‬ ‫ب��رای��ەک��ان��م دەک����رد کە‬ ‫پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ب����وون‪،‬‬ ‫راستەوخۆ من خزامە‬ ‫ناو کاری حزبایەتی‬ ‫و بەردەوام بووم لە‬ ‫ناو رێکخستنەکانی‬ ‫پارتی دواتر پاش‬ ‫راپ��ەری��ن��ەک��ەی‬ ‫بەهاری(‪)١٩٩١‬‬ ‫ب����ە رەس���م���ی‬ ‫کارم کرد لەناو‬ ‫ر ێکخستنە کا نی‬ ‫پارتی‪.‬‬ ‫ کاری حزبایەتی تاچەند‬‫بۆ ئافرەت قورسە؟‬ ‫ لە راستیدا کاری حزبایەتی‬‫بۆ ئافرەت گرانە لەبەر چەند‬ ‫هۆکارێک‪ ،‬لەرووی کۆمەڵگاو‬ ‫هەندێک جاریش لە رووی‬ ‫خ��ێ��زان��ەوە‪ ،‬چونکە ک��اری‬

‫‪11‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪12‬‬

‫حزبی ئەرکێکی گرانە بۆ ئافرەت‪ ،‬ئافرەتی کورد هەرچەند کاری‬ ‫دەرەوەش بکات ئەرکی ماڵەوەش هەر لەسەر شانیەتی‪.‬‬ ‫ رۆڵی ئافرەت لە ناو کاری حزبایەتی چۆن دەبینی؟‬‫رۆڵی ئافرەت لەناو کاری حزبیدا پێم وایە تارادەیەک زۆر باشە‪،‬‬‫ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ کەسایەتی ئافرەتەکە کە تا چەند ئەو ئافرەتە‬ ‫دەتوانێت رۆڵی خۆی ببینێت لەناو کاری حزبیدا‪ ،‬بەاڵم دەزگ��ا و‬ ‫ئۆرگانەکانی حزبیش رۆڵی گرنگیان هەبووە بۆ هاوکاری کردنی ئافرەت‪.‬‬ ‫ ئەو کەسانەی هاوکارت بوونە لە کاری حزبابەتی کێ بونە؟‬‫ بەراستی لە کۆمەڵگایەکی وەکو ئێمە بۆ کاری حزبی ئەگەر‬‫خێزانەکەت هاوکارت نەبێت دەرفەتت نەداتێ ناتوانیت وەک پێویست‬ ‫کار بکەیت‪ ،‬کەواتە من خێزانەکەم هەمیشە هاوکارم بووینە دەرفەتی‬ ‫باشیان بەمن داوە ‪ ،‬هەروەها زورێ��ک لە هەڤااڵنم هاوکارم بونە‬ ‫بەتایبەتی لەم کۆنفرانسەی دوایی‪ ،‬من پێم وایە ئافرەتی زیرەک و‬ ‫لێهاتوو توانایەکی باشیی هەیە لە کارەکان ئەگەر دەرفەتی پێبدرێت‬ ‫لە ناو خێزانەکەی‪.‬‬ ‫ کارکردنت لە نێو بواری حزب تاچەند زیانی کۆمەاڵیەتی پێگەیاندوی؟‬‫ ناتوانم بڵێم کارکردنم لە ناو حزبدا زیانی پێگەیاندووم‪ ،‬چونکە پێم‬‫وایە کاتێک مرۆڤ هەرکارێک بکات بەکۆمەڵە کەسێک ئاشنا دەبێت‪،‬‬ ‫دەتوانین بڵێین ئەوکۆمەڵە کەسە دوو بەشن‪ ،‬بەشێکیان کەسی باشن‬ ‫و بەشێکیشان رەنگە بە پێچەوانەوە بن‪ ،‬من خۆم لە نێو حزبدا زۆر‬ ‫کەسی چاکم ناسیووە پێیان ئاشنا بوومە‪ ،‬زۆر شتی چاکیشیان لێ فێر‬ ‫بوومە‪ ،‬تەنها ئەوەی لەرووی کۆمەاڵیەتیەوە زیان دەگەینێت ئەوەیە‬ ‫کە وەک پێویست ناتوانیت بەردەوام سەرەدانی کەسوکارو دۆست و‬ ‫هەڤااڵنت بکەی‪.‬‬ ‫ لە چ شتێک پەشیمانی؟‬‫ــ لەو کاتانە پەشیمانم کەتێیدا نەم توانیوە شتێک بکەم سوود‬ ‫بە وواڵتەکەم و خەڵکانی دەوروب��ەرم و لە هەمان کاتیشدا بە خۆم‬ ‫بگەیەنێت‪ ،‬لەوە پەشیمانم گەر رۆژێک بە وتەیەکیش ئازاری کەسێکم‬ ‫دابێت‪.‬‬ ‫ ئەو خەونەی هەوڵی بۆ ئەدەی چیە؟‬‫ــ ئەو شتەی کە هەمیشە خەونی پێوە ئەبینم وە هەوڵی بۆ ئەدەم‬ ‫بە دەوڵەت بوونی کوردستانە‪.‬‬ ‫پێت وایە ئافرەتان ئێستا لە جاران زیاتر دێنە نێو بواری حزبایەتی؟‬‫ــ بە بەراورد لە گەڵ چەند ساڵ پێش ئێستا نەخێر‪.‬‬ ‫تاچەند رات لەگەڵ رێکخراوەکانی ئافرەتانە؟‬‫ــ وەک رێکخراو کارێکی زۆر باش و پیرۆزە‪ ،‬و ئەو رێکخراوانەی‬ ‫ئێستا لە کوردستان هەن زۆر شتی باشیان کردووە بۆ ئافرەتان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئافرەتانی ئێمە پێویستیان بە شتی باشتر و گەورەترە بۆیان بکرێت‪،‬‬ ‫هەروەها بەڕای من کاری رێکخراوەکانی ئافرەتان نابێت لە شێوەی‬ ‫مەکتەب بێت‪ ،‬بەڵکو دەبێت مەیدانی بێت تاوەکو لە نزیکەوە ئاگاداری‬ ‫کێشەو گرفتەکان و داواکاریەکانی ئافرەتان بن‪.‬‬

‫شەکرە مەجید‪:‬‬ ‫هەندێک پیاو‬ ‫دەرچوونی ژن‬ ‫لەماڵەوە بە لەدەستدانی‬ ‫شەرەف دەزانن‬

‫دیدار‪ :‬عومەر ئاوارە‬ ‫شەکرە مەجید‪ ،‬چاالکوان لە بواری سیاسەت و راگەیاندن‬ ‫و ژنان‪ ،‬لە دیدارێکی (پێشکەوتن) دا تیشک دەخاتە سەر‬ ‫ئەوکێشەوگرفتانەی کە بە هۆی مانەوەی دابو نەریتی کۆن‬ ‫وعەقڵێتی پیاو ساالرییەوە لەسنوری شاری خورماتوولەپێش‬ ‫ژنانەوە دروستبوون وبونەتە ڕێگر لە بەردەم ئازادییان‪.‬‬ ‫ نەبوونی ژنان لە دەسەاڵتە جیاوازەکاندا‪ ،‬بەتایبەت‬‫لەبواری ڕاگەیاندن وسیاسەت لە شاری خورماتوو بۆ چی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫_ هۆکاری بەشداری نەکردنی ژنان لە دەسەاڵتەجیاوازەکان‬ ‫زۆرن‪ ،‬یەک لەو هۆکارانە کلتوری پیاو ساالرییە کە زاڵە‬ ‫بە سەر بنەماکانی بەڕێوەبردن وحوکمکردن‪ ،‬ئەمەش بووەتە‬ ‫هۆکاری دروستبوونی بۆشایی نێوان هەردوو ڕەگەز‪ ،‬ژنانیش‬ ‫خۆیان کەمتەرخەمن لە بەشداریکردن لە کایە جیاجیاکان‪ ،‬لە‬ ‫گەڵ ئەوەی ژنان توێژی بەرچاوی کۆمەڵگان و دەبێت هەست‬ ‫بە لێپرسینەوە بکەن وخزمەتکردن بە ئەرکی سەر شانی‬ ‫خۆیانی بزانن وهەوڵی دەستەبەرکردنی مافەکانیان بدەن‪،‬بۆ‬ ‫نمونە ئەگەر بە ڕێژەیەکی بەرچاو بوونمان لە دەسەاڵتدا‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Sep‬‬ ‫‪Oct 2012 No 184‬‬ ‫‪185‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫هەبێت دەت��وان��ی��ن زی��ات��ر مافەکانمان‬ ‫بچەسپێنین‪ ،‬بۆیە بە رای من بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانرێت زیاتر ژنان ڕۆڵی کارا لە کایە‬ ‫جیاجیاکاندا بگێڕن پێویستە هەنگاو بنێن‬ ‫بۆ بە چاالککردنی ڕێکخراوەکانی ژنان‬ ‫وکردنەوەی خولی جۆراوجۆر وهەوڵدان‬ ‫بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی نەخوێندەواری‬ ‫وبەرزکردنەوەی ئاستی ڕۆشنبیریان تا‬ ‫هەست ب��ەوە بکەن کە دەتوانن ڕۆڵیان‬ ‫هەبێت لە بەڕێوەبردنی واڵت��دا‪ ،‬ئەمە لە‬ ‫الیەک ولە الیەکی دیکەوە ئەرکی سەرشانی‬ ‫ڕاگەیاندنە بە هەموو جۆرەکانییەوە گرنگی‬ ‫وبایەخی زیاتر بە ژنان بدەن وپێویستیشە‬ ‫سەربەستی ئابوری زیاتر بە ژنان بدرێت‬ ‫وتەنها بە ماڵەوەی نەبەسترێتەوە‪.‬‬ ‫ نەبوونی متمانە بە ژن��ان لەشاری‬‫خورماتوو نەبووەتە بەربەست لە بەردەم‬ ‫پێشکەوتنیاندا؟‬ ‫_ پێشتر ب��ە ه���ۆی داب��ون��ەری��ت��ی‬ ‫کۆنی کۆمەڵگاوە‪ ،‬ئ��ەوپ��ەڕی بێ مافی‬ ‫وچەوساندنەوە دەره��ەق بە ژنان دەکرا‪،‬‬ ‫بەاڵم لە دوای ڕوخاندنی ڕژێمی بەعسەوە‬ ‫ئەو زوڵم و زۆردارییە بە رادەی جاران نەماوە‬ ‫و دەرفەتیان بۆ هاتۆتە پێشەوە کە بتوانن‬ ‫جولە بکەن وبکەونە دوای ئەو بوار و ئەو‬ ‫مافانەی کە لێی بێبەشبوون‪،‬گۆڕانکاریش‬ ‫لە هەموو بوارەکاندا ڕویداوە ‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫لە بواری ڕۆشنبیری وکۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تا ئێستاش لە هەندێ شوێنی جیاجیادا‬ ‫ڕێ��ژەی��ەک لە پیاوان متمانەی ئەوەیان‬ ‫بە خێزانەکانیان یا خوشکەکانیان نییە‬ ‫کە لە دەزگایەکی حزبی یا حکومی کار‬ ‫بکەن‪ ،‬بەراستی ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەو داب ونەریتەی کە لە مێژوەوە ڕەگی‬ ‫داک��وت��اوە وتا ئێستاش لە ناو هەندێک‬ ‫تیرە و خێڵەکان هەر م��اون وج��اری وا‬ ‫هەیە لە پێناو کێشەیەکی کۆمەاڵیەتی دوو‬ ‫بنەماڵە‪ ،‬ژن دەکرێتە قوربانی وسەودا و‬ ‫مامەڵە بە کەسایەتیی دەکرێت‪ ،‬بەمەش‬ ‫کۆنتروڵی هەموو تواناکانیان دەکرێت‬ ‫وخواستەکانیان تیرۆر دەکرێت‪ ،‬لە ڕوانگەی‬

‫هەندێکی دیکەش لە پیاوانەوە دەرچوونی‬ ‫ژن واتا لە دەستدانی شەرەف‪.‬‬ ‫ پ��ی��اوان‪ ،‬ب��ە تایبەتیتر ئ��ەوان��ەی‬‫پیاوساالرانە بیر دەک��ەن��ەوە‪ ،‬کارکردنی‬ ‫ژنان لە بوارە جیاجیاکاندا گرێدەدەنەوە بە‬ ‫ناوزڕاندن ولە دەستدانی شەرەف‪ ،‬تا چەند‬ ‫ئەمە بەراست دەزانیت؟‬ ‫_ ڕەنگە هەندێکیان وا بیر بکەنەوە‬ ‫ک��ارک��ردن��ی ژن��ان ل��ە دەرەوەی م��اڵ بە‬ ‫وات��ای لە دەستدانی ش��ەرەف بێت‪،‬ئەمە‬ ‫بە راست نازانم وژنیش وەک پیاو تموحی‬ ‫لە زۆرشتدا هەیە‪ ،‬ئێمە ئەگەر بە مێژوودا‬ ‫بچینەوە چەندین ش��ۆڕە ژن توانیویانە‬ ‫ڕۆڵی سەرکردە ببینن وبونەتە پێشەوای‬ ‫میللەتێک وهەمیشە ن��اودار بوونە وەک‬ ‫خانزادی میری س��ۆران وحەپسەخانی‬ ‫نەقیب وعادیلە خانمی ژن��ی وەسمانی‬ ‫پاشای جاف نمونەی ژنی کورد بوون ‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت ئێمە شانازی بەو ژنانەوە‬ ‫بکەین کە لە مێژوودا لە جیاتی پیاوان‬ ‫حوکمڕانی ناوچەکەیان ک��ردووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫الپەڕەیەکی پرشنگدارو جوانی مێژووی‬ ‫گەلی کوردە بەوەی کە ژن ڕۆڵی هەبووە لە‬ ‫مێژووی نەتەوەکەیدا‪ ،‬لێرەدا دەتوانم بڵێم‬ ‫ژنان هەر لەو کاتەوە تا ئەمڕۆ هەوڵدەدەن‬ ‫و ویستویانە لە تای تەرازوی ژیاندا جۆرێک‬ ‫لە هاوسەنگی لە گەڵ پیاواندا دروست‬ ‫بکەن‪ ،‬بۆیە ئەگەر بە هەوڵ وتوانای خۆیان‬ ‫نەبێت لە ڕێگەی خۆ ڕۆشنبیرکردن مەحاڵە‬ ‫بتوانن ل��ە ب��ن سیستەمی پیاوساالری‬ ‫وباوکساالریدا دەربچن و رزگاریان بێت‪.‬‬ ‫ نەبوونی ڕێکخراوی تایبەت بە ژنان‬‫لە هەندێ شاردا‪ ،‬بووەتە هۆکاری بێدەنگی‬ ‫ژنان وئافرەتان ‪ ،‬هەبوونی ئەو ڕێکخراوانە‬ ‫تا چەند دەتوانێت ژنان وئافرەتان لەو‬ ‫بێدەنگی و کۆتە رزگار بکات؟‬ ‫_ ئەگەر باسی ئەم ماوەیەی ڕابردووە‬ ‫بکەین بە تایبەتی لە دوای راپەڕینەوە‬ ‫دەبینین ئەو گۆڕانکارییانەی کە بە سەر‬ ‫کوردستاندا هاتوون بێگومان زەمینەیەکی‬ ‫لە ب��ار بۆ ڕێکخراوەکانی ژن��ان هاتۆتە‬

‫پ��ێ��ش‪،‬ب��ەاڵم ن��ات��وان��م بڵێم ه��ەم��ووی��ان‪،‬‬ ‫هەندێکیان ناتوانن رۆڵی باش بگێڕن لە‬ ‫هۆشیارکردنەوەی ژنان لە کاتێکدا هەر‬ ‫رێکخراوێک مانگانە لە حکومەت بودجەی‬ ‫خۆی وەردەگرێت‪ ،‬دەبو گۆرانکاری باش‬ ‫دروست بکرایە لە ڕووی فکرییەوە‪ ،‬لێرەدا‬ ‫مەبەستم ئەوەیە ژنێک لێی بدرێت لە‬ ‫گەڵ ئەوەشدا نەزانێت چۆن داکۆکی لە‬ ‫مافی خۆی دەکات‪ ،‬پەنا بۆچی الیەنێک‬ ‫دەبات‪،‬ئەگەر ڕێکخراوی ژنان ‪،‬بە تایبەت‬ ‫ئەو دام��ەزراوان��ەی ناوی خۆیانیان ناوە‬ ‫ریفۆرمی کۆمەاڵیەتی کاری جدییان بکردایە‬ ‫ئەوا بە دڵنییایەوە گۆرانکارییان دروست‬ ‫دەک���رد‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە دەڵێم تا ئێستاش‬ ‫رێ��ژەی ئەو ئافرەتانەی کە ناهۆشیارانە‬ ‫بیر دەکەنەوە زۆرترە لە رێژەی ئافرەتە‬ ‫هۆشیارەکان‪ ،‬بۆیە داوا لەو رێکخراوانە‬ ‫دەک��ەم کە بتوانن رۆڵی ئەکتیڤ بگێڕن‬ ‫لە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا بە گشتی‬ ‫وتوێژی ژنان بە تایبەتی‪.‬‬ ‫ بەرای تۆ سیاسەت یاخود راگەیاندن‪،‬‬‫کامیان گرنگترە بۆ خزمەتکردنی ژنان‬ ‫وکچان لە شاری خورماتوو؟‬ ‫_ هەر یەک لەو الیەنانەی کە باسی لێوە‬ ‫دەکەیت بە کەرەستەیەکی گرنگی دەزانم بۆ‬ ‫خزمەتکردنی ژنان وکچانی شاری خورماتوو‪،‬‬ ‫ئەگەر چی هەندێک کەس وا تێگەیشتووە‬ ‫کە ئەو ڕۆژنامەنووسەی لە ناو دەسەاڵتدا‬ ‫بێت تەنها لە سەر ئەو هێاڵنە دەڕوات‬ ‫کە بوێ دیاریکراوە‪ ،‬بۆخۆم ئێستا وەک‬ ‫کەسێکی سیاسەتمەدار لە ناو یەکێک‬ ‫لە پارتە سیاسیە کوردستانییەکان کار‬ ‫دەکەم وبەڕاشکاوی هەندێکجار رەخنە لە‬ ‫دەسەاڵت دەگرم وقسە دەکەم وبە ئازادانە‬ ‫دەنووسم وبە چاوێکی ڕەخنەگرانەوە لە‬ ‫ڕووداو ودیاردەکان دەڕوانم کە ئەمەیان‬ ‫ئەرکی سەرشانی هەموو ڕاگەیاندکارێکە‬ ‫کە لە ن��اوەوەی دەسەاڵت بێت یاخود لە‬ ‫دەرەوە هەموو دیاردە ناشرینەکان بخەنە‬ ‫بەرچاوو ودڵنیام ئەم کارەش تەنها بۆ‬ ‫ئەوەیە کە دەسەاڵت لە الدان بپارێزێت‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫سەیران سەاڵح‪:‬‬

‫هەندێک الیەن لە خۆپیشاندان مندااڵن بەکار دەهێنن و‬ ‫دروشمی گەورەیان پێهەڵدەگرن‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکهه‬ ‫ پێشک‬

‫‪14‬‬

‫لەم دیمانەدا سەیران سەالح‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫رێکخراوی ئەستێرەی مندااڵن و چاالکوانی‬ ‫بواری مندااڵن‪ ،‬باس لە توندوتیژییەکانی‬ ‫نێو دراماکان و بارگرانی سەنتەرسازییەکانی‬ ‫مندااڵن و تێکەڵ کردنی منداڵ بە سیاسەت‬ ‫و مێژووی ئەدەبی شیعری مندااڵن دەکات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دراما کۆرییەکان توندوتیژییەکانی‬ ‫زیاتر کردووە هەڵوێستی ئێوە چی بووە؟‬ ‫و‪ :‬من کە ئ��ەو بەشەم هەڵگرت زۆر‬ ‫رۆشنبیر هەیە خۆی لێنادات چاالکوانی‬ ‫بواری مندااڵن‪ ،‬زۆر کەم هەن بەداخەوە‬ ‫من وەکو رۆژنامەنوسێک ئەوە بەدی دەکەم‬ ‫ئێستا پێشبرکێیەک لە نێوان کەناڵەکان‬ ‫هەیە هەریەک زنجیرەیەک نیشان دەدات‬ ‫لەڕووی مادییەوە پارەیەکی زۆری تێچووە‪،‬‬

‫هەم لە ڕووی دۆبالژەوە ئەگەر بێتوو ئێمە‬ ‫گرنگی بە بەرهەمی کوردی خۆمان بدەین‪،‬‬ ‫بۆبچین زنجیرە درامایەکی کۆری جۆمۆنگ‬ ‫و نازانم چی کە پەیوەندی بە کەلتوری‬ ‫ئێمە نەبووە پەخش بکەین‪ ،‬بە داخەوە‬ ‫راگەیاندنەکان دەچن کەلتوری خەڵکی تر‬ ‫دەهێن ئاشنای منداڵەکانی ئێمە دەکەن‪،‬‬ ‫ئ��ەوە گ��ەورە ترین هەڵەیە گەورەترین‬ ‫زەڕبەیە بۆ منداڵی کورد لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫ئەو دۆبالژە سەقەتانەی دەکرێت‪ ،‬منداڵ بە‬ ‫سروشتی خۆی السایی کەرەوەیە بۆ نمونە‬ ‫ئێستا لە هەر کۆاڵنێک منداڵ تیرکەوانی‬ ‫بە دەستەوەیە و هەوڵدەدەن خۆیان بە‬ ‫پاڵەوانەکان دابنێن ئ��ازا بن‪ ،‬پێویستە‬ ‫دایکان و باوکان بەهەر شێوەیەک بێت‬

‫نەهێڵن منداڵەکان ئەو زنجیرە درامایانە‬ ‫ببنین دەزگاکانی راگەیاندن زۆر هەڵەن لە‬ ‫کاتژمێر ‪ ٨‬ەوە پەخشی دەکەن کاتەکە‬ ‫زووە لە بەر منداڵ‪ ،‬بۆیە ئەو مندااڵنە‬ ‫توندوتیژ دەدەرچن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دەوت���رێ���ت س��ەن��ت��ەرس��ازی��ەک��ان��ی‬ ‫منداڵنیش وەک���و سەنتەرەکانی تری‬ ‫لێهاتووە ڕۆڵێکی ئەوتۆیان نییە و بونەتە‬ ‫بارگرانی؟‬ ‫و‪ :‬بە قسەی ک��ێ؟ ح��ەزدەک��ەم بزانم‬ ‫ئەوانە کێنە دەڵێن بارگرانییە بەڕاستی‬ ‫رێکخراوی مندااڵن زۆر کەمن‪ ،‬یەک چاالکی‬ ‫دەکەم کە باڵو دەبێتەوە بە دەیان تەلەفۆنم‬ ‫بۆ دێت لەهەموو ناوچەکانی کوردستانەوە‬ ‫دەڵێن بە هانای منداڵەکانی ئێمە وەرن‪،‬‬

‫دیــمـانـە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫شاعیرمان هەیە‬ ‫کەم لەسەر منداڵ‬ ‫دەنووسن‪ ،‬نازانم ئەگەر‬ ‫بۆ منداڵ بنووسن‪،‬‬ ‫هەست بە کەمیی‬ ‫خۆیان دەکەن؟‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫خەڵکانێک بهێنە لە ژیان تێبگەن نەک‬ ‫کۆمەڵێک منداڵ بهێنی بەرەو ئاراستەیەکی‬ ‫نادروستیان ببەی ببەنە قوربانی بەراستی‬ ‫گوناهە گەورەکان منداڵ تێکەڵی سیاسەت‬ ‫بکەن من وەک��و خزمەتکارێکی مندااڵن‬ ‫بە هیچ شێوەیەک بە چاوێکی سیاسیانە‬ ‫سەیری منداڵەکانم نەکردووە‪.‬‬ ‫پ‪:‬بوونی قوتابخانە نمونەیی و ئەهلیەکان‬ ‫چینایەتی دروس���ت ک���ردووە و منداڵە‬ ‫بەرپرس و دەوڵەمەندەکان لە قوتابخانە‬ ‫ئەهلیەکان دەخوێنن و منداڵەکانی تریش‬ ‫لە قوتابخانە ئاساییەکان دەخوێنن؟‬ ‫و‪:‬ئەگەر بەناوی قوتابخانەی پێشکەوتوو‬ ‫و زمانەوانی ئەوە شتێکی باشە بەداخەوە‬ ‫سیاسەتی وەزارەت����ی پ����ەروەردە رێگا‬ ‫بداتە منداڵە دەوڵ��ەم��ەن��دەک��ان بچن لە‬ ‫قوتابخانە ئەهلیەکان بخوێنن‪ ،‬بەس بۆ‬ ‫ئ��ەوەی دەوڵەمەند و بەرپرس بتوانێت‬ ‫منداڵەکەی جوان فێری ئینگلیزی بکات‬ ‫قوتابخانەیەکی پاک و خاوێنی هەبێت‬ ‫مامۆستای باشیان هەبێت ئەوانە هەمووی‬ ‫دەچێتە قالبی جیاکاری بەرامبەر بە منداڵ‪،‬‬ ‫بە ناڕەوای دەبینم لە الی بەرپرسە هەرە‬ ‫بااڵکان ئاماژەم بەوە داوە جیاکاری نەبێت‬ ‫لە نێوان قوتابخانە ئەهلی و حکومیەکان‬ ‫منداڵ هەر منداڵە دەوڵەمەند بێت هەژار‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم ئەوە گەورەکانن وا دەکەن کە‬ ‫منداڵ جیا دەکەنەوە هەست بە جیاوازی‬

‫یەکتر بکەن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لە مێژووی ئەدەبی کوردیدا گەلێک‬ ‫شاعیرمان هەیە شیعری بۆ مندااڵن نووسیوە‬ ‫ئایا ئێستا ئەدەبی شیعری مندااڵن لە چ‬ ‫ئاستێکدایە بەراورد بە رابردوو؟‬ ‫و‪ :‬ئێستاش شیعرەکانی بەهەشتی‪،‬‬ ‫ئیبراهیم ئەمین ب��اڵ��دار لە خەیاڵمە‬ ‫شاعیرمان هەیە‪ ،‬بەاڵم زۆر کەمە لە ڕووی‬ ‫ئەدەبی و رۆشنبیری و کۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫زیاتر خۆیان دەدەنە بەر خزمەتی ئافرەت‬ ‫گەنج و الو‪ ،‬بەاڵم بۆ منداڵ رۆشنبیر زۆر‬ ‫کەم دێن شت لەسەر منداڵ دەنوسن نازانم‬ ‫هەست بە کەمی خۆیان دەکەن ئەگەر بۆ‬ ‫منداڵ بنووسن‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫بە پێویستی دەزان��م سەنتەر و گروپ و‬ ‫رێکخراوەکانی مندااڵن زۆرتربن‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫‪ ١٦‬سەنتەری منداڵمان کۆکردۆتەوە بۆ‬ ‫دروستکردنی فیدراسیۆنێک بە داخ��ەوە‬ ‫پێویستە ل��ەوە زی��ات��ر هەبێت‪ ،‬چونکە‬ ‫کۆمەڵە منداڵێکی زۆر هەیە پێویستیان بە‬ ‫یارمەتییە‪ ،‬بەڵێ راستە بە دەیان سەنتەر‬ ‫هەیە بەناوی دیموکراسیەت و مەدەنیەت‪،‬‬ ‫گرنگی بە مندااڵن بدرێت باشترە‪ ،‬چونکە‬ ‫گەورە دەتوانێت خۆی رۆشنبیر بکات و‬ ‫خۆی پێبگەینێت‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی گرنگە‬ ‫منداڵ چۆن پێبگات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرجار منداڵ بۆ مەرامی سیاسی‬ ‫بەکار دەهێندرێت بەشداری خۆپیشاندانەکان‬ ‫دەک��ەن منداڵ لە کەناڵەکانی راگەیاندن‬ ‫داواکاری سیاسییان هەیە تەنانەت منداڵ‬ ‫لە نێو خۆپیشاندانەکان کوژراوە هەڵوێستان‬ ‫چیە لە بەرامبەر ئەوانەی منداڵ تێکەڵ بە‬ ‫سیاسەت دەکەن؟‬ ‫و‪ :‬دەمەوێت پێناسەی منداڵ بەو بکەم‬ ‫هەر کەسێک لە ژێر ‪ ١٨‬ساڵی دابێت منداڵە‬ ‫هەروەکو لە مافەکانی منداڵدا هاتووە منداڵ‬ ‫لە ژێر ‪ ١٨‬ساڵی نابێت تێکەڵی سیاسەت‬ ‫بکرێت‪ ،‬چونکە منداڵ لەکاتی لە دایکبوونی‬ ‫تا دەگاتە ‪ ١٨‬ساڵی ئەوە وەکو منداڵ‬ ‫حیسابە‪ ،‬بەاڵم لە ‪ ١٥‬ساڵی هەتا ‪ ١٨‬ساڵی‬ ‫بۆی هەیە کاری پێبکرێت ڕاو بۆچوونی‬ ‫هەیە لەگەڵ ئەوەشدا نابێت تێکەڵی کێشە‬ ‫سیاسییەکانیان بکەین بۆ نمونە بارودۆخی‬ ‫کوردستان وای خواستوە ئەگەر حزبەکان‬ ‫خۆپیشاندان بکەن یان هەندێک لە کەسان‬ ‫هەن ئەگەر خۆپیشاندان بکەن دێن منداڵ‬ ‫دەهێن دروشمی گ��ەورە گ��ەورە دەهێنن‬ ‫دروشمییان پێهەڵدەگرن کە ناشزانن‬ ‫ئەو دروشمە چییە‪ ،‬بۆ نمونە یەک لەو‬ ‫دروشمانە لەو مندااڵنەم بەدی کرد «بڕۆ‬ ‫دەرەوە» کێ بڕواتە دەرەوە ئەو منداڵە‬ ‫چۆن دەزانێت بەداخەوە نازانم سیاسیەکانی‬ ‫واڵتی من بۆ بەو شێوەیە رەفتار لەگەڵ‬ ‫منداڵ دەکەن زۆرجار منداڵ بەبەر گوللە‬ ‫کەوتوە شەهید بووە بەبەر دەست و پێیان‬ ‫دەکەوێت کاکە تۆ سیاسەتی خۆت دەکەی‬

‫‪15‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫سامان هیدایەت‪:‬‬ ‫تابلۆکانی دکتۆر‬ ‫فەرهاد پیرباڵ‬ ‫هیچ مانایەکیان‬ ‫نییە بەس هونەر‬ ‫نیین‬ ‫فۆتۆ‪ :‬هیوا عەزیز‬

‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکهه‬ ‫ پێشک‬

‫‪16‬‬

‫لەم دیمانەدا سامان هیدایەت پەیکەرتاش‬ ‫ب��اس لە رەخنە و رێ��ب��ازە هونەرەییەکانی‬ ‫شێوەکاری دەکات دەڵێت تابلۆیەکانی دکتۆر‬ ‫فەرهاد هیچ مانایەکی نییە یەک فلسی پێنادەم‪.‬‬ ‫پ‪ :‬رەخنە وای��ک��ردووە ئ��ەدەب و هونەر‬ ‫ب��ەرەو پێش ب��ڕوات‪ ،‬بەاڵم رەخنەی هونەری‬ ‫شێوەکارییمان نییە؟‬ ‫و‪ :‬رەخ��ن��ەی ه��ون��ەری گرنگە ب��ۆ ب��ەرەو‬ ‫پێشچوونی هونەری میللەتەکەت لەبەر ئەوەی‬ ‫تۆ کارێکی کۆمەڵی دەکەی بەو مانایەی نا‬ ‫هەموو کەس کاری هونەری بکات‪ ،‬تۆ باس‬ ‫لە رەخنەی هونەری دەکەی رەخنەی هونەری‬ ‫بۆ تەنیا کەسێک نییە بۆ ئەو کەسانەیە کە‬ ‫لەناو هونەردان خەریکی کاری هونەریین‪ ،‬ئێمە‬ ‫هەر لە منداڵیەوە فێری ئەوە نەکراوین رەخنە‬ ‫ببێتە کەلتور و نەریتێک الی ئێمە‪ ،‬بەراستی‬ ‫گەورەترین گرفت پەیمانگە و کۆلێژەکانن‬ ‫بەتایبەتی کۆلێژی هونەر و پەیمانگەی هونەر‬ ‫کە هەوڵی ئەوەیان نەداوە بتوانن کار لەسەر‬

‫ئەو بابەتە گرنگە بکەن‪ ،‬رەخنەی هونەری لە‬ ‫پەیمانگە و کۆلێژەکان هەیە‪ ،‬بەاڵم رەخنەی‬ ‫هونەری ئاوڕێکی زۆر کەمی لێدراوەتەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دەیبینی ئێستا کە دێ��ت ب��اس لە رەخنەی‬ ‫هونەری دەکات بابەت لەسەر هونەر دەنوسێت‬ ‫بە ش��ێ��وازی رەخ��ن��ە بەپەنجەکانی دەست‬ ‫دەژمێردرێن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬هونەرمەندە شێوەکارەکانی کوردستان‬ ‫توانیویانە سود لە رێبازە هونەرییەکانی ئەوروپا‬ ‫وەر بگرن؟جەنابتان سودتان وەرگرتووە؟‬ ‫و‪ :‬بەڵی سودم وەرگرتووە‪ ،‬بەاڵم گەورەترین‬ ‫کێشەی ئێمە ئەوەیە خۆمان ساغ دەکەینەوە‬ ‫لەسەر رێبازێکی هونەری‪ ،‬بەتایبەتی رۆژئاوایی و‬ ‫ئەوروپی‪ ،‬ئێمە بە هەڵە لە رێبازە هونەرییەکان‬ ‫گەیشتون ئەگەر باس لە (بوون) بکەین بە‬ ‫عەرەبیەکەی (واقع)ی پێدەڵێن ئێمە هێشتا ئەو‬ ‫قۆناغەمان تێنەپەڕاندووە‪ ،‬دێین چاو لە ئەوروپا‬ ‫دەکەین خۆمان سەرقاڵ دەکەین بە رێبازی‬ ‫هاوچەرخ‪ ،‬من ناڵێم سنور دابنێین لە نێوان‬

‫هونەر و رێبازەکاندا‪ ،‬چونکە هەر یەکەو رێچکەی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬بەاڵم تۆ دەبێت ئەو قۆناغ و ئەو‬ ‫رێبازانەی هونەر ببڕی دواتر بێی ئیش لەسەر‬ ‫هاوچەرخ و مۆدێرن و پۆست مۆدێرن بکەی‪،‬‬ ‫لە واڵتی ئێمەدا ئەوەی دەست بۆ کارێک دەبات‬ ‫ناوی لێناوە هاوچەرخ و مۆدێرن‪ ،‬نەیتوانیوە لە‬ ‫قوتابخانەی (بوون) واقعیدا خۆی بسەپێنێت‬ ‫خۆی بەرەو پێش ببات‪ ،‬تۆ دێیت کارێک دەکەی‬ ‫ناوی لێدەنێیت هاوچەرخ دەبێت ئیش لەسەر‬ ‫واتا و ناوەڕۆک بکەی ئەوانەی ئێمە بە هەڵە‬ ‫تێگەیشتوون‪.‬‬ ‫پ‪« :‬هونەر تاقە مێژووی راستگۆیی مرۆڤە»‬ ‫چ کۆمێنتێکتان لەسەر ئەم وتەیە هەیە؟‬ ‫و‪ :‬جارێک پرسیارم لە دکتۆرێک کرد وتم‬ ‫ئەگەر مرۆڤ سەرقاڵی هونەر نەبوایە خولیا و‬ ‫حەزی هونەری نەبایە چی دەبوو‪ ،‬وتی مرۆڤ‬ ‫خ��ۆی دەکوشت‪،‬چونکە ئ��ەوەی تۆ ناتوانی‬ ‫بینووسی لە تابلۆیەکدا دەردەب��ڕدرێ‪ ،‬ئەوەی‬ ‫تۆ ناتوانی بە دەنگ بە ڕەنگ بە خۆپیشاندان‬

‫هــونــەری‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫لە ژمارەی رابردوودا لە دیداری دەرهێنەر تەنیا کەریمدا‪ ،‬لە وەاڵمی پرسیارێکیدا لەبارەی کچی کافرۆش‪ ،‬پەیامنێرمان نووسیویەتی کە ناوبراو گوتوویەتی کچی‬ ‫کافرۆش کورد نییە‪ .‬داوای لێبوردن دەکەین‪ ،‬لە راستیدا تەنیا کەریم لەو دیمانەیەدا دەڵێ‪« :‬کچی کافرۆش سەدا سەد کوردە»‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بەراستی هونەری‬ ‫بیناسازی لە واڵتی‬ ‫ئێمەدا داڕوخاوە‪،‬‬ ‫بۆتە بازرگانی کردن‬ ‫ئەلیکۆبۆن ئەو واڵتەی‬ ‫ئێمەی کاول کردووە‪،‬‬ ‫دەبێت بگەڕێینەوە بۆ‬ ‫کەرپوچ و بەرد ئەمانە‬ ‫دیمەنی جوان بە شار‬ ‫دەبەخشن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫بیڵێیت لە تابلۆیەکی هونەریدا بە شێوەیەکی زۆر‬ ‫هێمنانە رەخنەکانت پێشکەشی خەڵک دەکەی‪،‬‬ ‫بوونی پەیکەرێک لەسەر ئازادی مرۆڤ بەگشتی‬ ‫باس لە ئازادی هەموو مرۆڤەکان دەکات ئەوەی‬ ‫کە دێتە دەرەوە لە ناخی تۆ دا بە تەنیا هی تۆ‬ ‫نییە هی میللەتێکە‪.‬‬ ‫پ‪:‬تابلۆ و پەیکەرەکان حالەتی نێگەتیڤ‬ ‫نیشان دەدات نەک پۆزەتیڤ‪ .‬بۆچی؟‬ ‫و‪ :‬وانییە لەگەڵ ئەو قسەی تۆدا نیم ئێمە‬ ‫هونەری پەیکەرسازیمان ئەوەندە پێشکەتوو‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم بڕۆ لەناو شاردا بگەڕێ کەم ئیش‬ ‫هەیە بارودۆخە نێگەتیڤەکە پیشانی خەڵک‬ ‫بدات‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا پێویستە هەردووالیەن‬ ‫نیشان بدرێ‪ ،‬ئێمە میللەتێکی زوڵم لێکراوین‬ ‫چەند ئیش لەو زوڵم و ستەملێکراوییە بکرێت‬ ‫کە بەرامبەر ئێمە کراوە‪ ،‬هێشتا تەواو نابێت‬ ‫دەتوانی هەزاران تابلۆ و پەیکەر لە سەر ئەنفال‬ ‫وجینۆساید و کیمیا باران و راگواستن و لە‬ ‫سێدارە دان بکەی‪ ،‬بەاڵم نابێت هەموو کارەکان‬ ‫لێرەدا خڕبکەینەوە نان و پیازی پێوە بخۆین‪،‬‬ ‫دەبێت هەوڵبدەین ل��ەو چوارچێوە خۆمان‬ ‫دەرباز بکەین ئەوەی لەناخی مندا هەیە لە‬ ‫پەیکەرێکدا باڵوی دەکەمەوە بۆ خەڵکە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی گشت خەڵک دەیبینێت هەموو چین و‬ ‫توێژەکان دەیبینن ئیش لەسەر ئەوانە کراوە بە‬ ‫شێوەیەکی نازانستی‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لقەکانی هونەری‪ ،‬شێوەکاری‪ ،‬وێنەکێشان‪،‬‬ ‫بیناسازی‪ ،‬نەخش ونیگار پەیکەرتاشی کامە لەو‬ ‫لقانە زیاتر گرنگی پێدراوە؟‬ ‫و‪ :‬هەر یەک لەو لقانە گرنگی و پیرۆزی و‬ ‫تایبەتی خۆی هەیە بە گشتی هونەر پیرۆزە‪،‬‬ ‫بەراستی هونەری بیناسازی لە واڵتی ئێمەدا‬ ‫داڕوخاوە بۆتە بازرگانی کردن ئەلیکۆبۆن ئەو‬ ‫واڵتەی ئێمەی کاول کردووە‪ ،‬دەبێت بگەڕێنەوە‬ ‫بۆ کەرپوچ و بەرد ئەمانە دیمەنی جوان بە‬ ‫شار دەبەخشن‪ ،‬ئەوانە شارستانیەتی میللەتی‬ ‫کۆنی ئێمەیە تۆ دێیت ئەلیکۆبۆن بەکار دەهێنی‬ ‫ئەوەی من بیستوومە تیشکدانەوەی هەیە ئەو‬ ‫تیشکدانەوەیە بۆ شێرپەنجە زۆر مەترسیدارە‪،‬‬ ‫شار هەمووی بۆتە ئەلیکۆبۆن زۆر ناشیرینە‬ ‫پەیکەرسازی و وێنەکێشان و گرافیک و‬ ‫سیرامیک هەر یەک بە گوێرەیەک ئاوڕیان‬

‫لێدرایتەوە ئەوەندە گرنگی بە سینەما و شانۆ‬ ‫دەدرێت ئەوەندە گرنگی بە هونەری شێوەکاری‬ ‫نادرێت‪ ،‬بەگشتی من کە ئەو گلەییە دەکەم‬ ‫مەبەستم ئەوە نییە لە هونەرەکەی ئەوان کەم‬ ‫بکەمەوە چ مۆسیقایە چ شانۆیە چ سینەمایە‬ ‫رێزم بۆیان هەیە‪ ،‬بەاڵم ناکرێت لەسەر حیسابی‬ ‫ئێمە ئەو هونەرانەی تر ب��ەرەو پێش ببەی‬ ‫بودجەیەکی زەبەالحی بۆ تەرخان بکەی ئەمە‬ ‫تاوانێکە بەرامبەر بە هونەری شێوەکاری‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بیرۆکەی ئافرێنەر و داهێنەری تابلۆیەکان‬ ‫جوانەکان لە خەیاڵی هونەرمەندەوە سەرچاوە‬ ‫دەگرێت؟‬ ‫و‪ :‬کەسێک کە کاری هونەری دەکات ئەگەر‬ ‫ئەندێشەیەکی جوان و بیرکردنەوە و بیرۆکەی‬ ‫جوانی نەبێت ناتوانێ تابلۆیەکی جوانیش‬ ‫پێشکەش بکات‪ ،‬مەرج نییە ئەو تابلۆیە جوانەی‬ ‫تۆ دەتەوێ ئەو تابلۆیە جوانە و پەیکەرە جوان‬ ‫بێت لەوەیە لە خاڵێکدا سەرنجی تۆ رابکێشێت‬ ‫دواتر هونەر بۆ هەموو کەسێک وەکو یەک نییە‬ ‫چاوی ئێمە جیاواز دەبینێ‪.‬‬ ‫پ‪:‬هونەری شێوەکاری لە واڵتی ئێمە ئەوەیە‬ ‫کۆمەڵێک تابلۆ و پەیکەری جوان لە هۆڵێک‬ ‫پیشان دەدرێ��ت خەڵک تەماشای دەک��ات لە‬ ‫هەندێک شوێن داوا لە هونەرمەندەکان دەکرێت‬ ‫مانا و مەغزای تابلۆ و پەیکەرەکانیان بۆ لێک‬ ‫بدەنەوە‪ .‬ڕای جەنابتان؟‬ ‫و‪ :‬من زۆر بە دەگمەن شیکردنەوە بۆ کارەکانم‬ ‫دەکەم نای کەم‪ ،‬چونکە ئەوەی لە مێشکی من‬ ‫دایە لێرەدا دروستم کردووە خستومە سەری‬ ‫هەمووی بە تۆ بڵێم نرخ و بەها پیرۆزی ئەو کارە‬ ‫لە چی دایە‪ ،‬گەر من بۆ تۆم شی نەکردەوە‬ ‫تۆ لە ڕوانگەی خۆتەوە هەڵسەنگاندنت بۆ ئەو‬ ‫کارە کرد هاتی وتت ئەم کارەت الی من ئەوایە‪،‬‬ ‫منیش دەڵێم ت��ەواوە گرنگ ئەوەیە تۆ ئەوا‬ ‫تێگەیشت بیت ئەو نهێنیە لە ناخی مندایە من‬ ‫پێشکەشی تۆم کرد من ئەو کارە دەکەم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە تۆ ناڵێم ئەو کارە چییە خۆت لێکدانەوەی‬ ‫بۆ بکە ئەگەر وابێت لە پێشەنگایەکدا من هەر‬ ‫دەبێت خەریکی شی کردنەوە بم بۆ خەڵک‪،‬‬ ‫ئێمە ئەو هۆشیارە هونەریەمان نییە نەک‬ ‫هۆشیاری هونەری هۆشیاری بە گشتی نەبۆتە‬ ‫کەلتور لەناو ئێمەدا‪.‬‬

‫پ‪ :‬تابلۆیەکانی د‪.‬فەرهاد پیرباڵ جوڵەی بە‬ ‫هونەری شێوەکاری کرد لەگەڵ ئەوەی رەخنە لە‬ ‫شیعر و تابلۆکانی دەگیرێت‪ ،‬بەاڵم تابلۆکانی بە‬ ‫نرخێکی زۆر فرۆشان جەنابتان خوێندنەوەتان‬ ‫بۆ کارەکانی د‪.‬فەرهاد چییە؟‬ ‫و‪ :‬د‪.‬فەرهاد پیرباڵ لە پەیمانگە مامۆستام‬ ‫بوو بەدەر لە مامۆستا بوون وەکو کەسێک کاری‬ ‫هونەری دەکات من وەکو کەسێک کاری هونەری‬ ‫دەکەم ئەو تابلۆیانەی ئەو کە دروستی کردون نە‬ ‫باوەڕم پێیە نە فلیسێکی پێدەدەم‪ ،‬یەک فلیسی‬ ‫پێنادەم بەدەر لەو ماندوو بوونەی دەیکات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوە بەس هونەر نییە من هەستم دەکەم‬ ‫گاڵتە کردنە بە هونەر د‪.‬فەرهاد پیرباڵ خەڵک‬ ‫ناوەکەی دەکڕێ هونەرەکەی ناکڕێ واتە دکتۆر‬ ‫فەرهاد ئەگەر هەر خەریکی نووسین بێت زۆر‬ ‫زۆر باشترە لەوەی کە دێت خۆی بە شێوەکاری‬ ‫سەرقاڵ دەکات من رێگری لەوە ناکەم بڵێم‬ ‫نابێت ئەوە بکەی‪ ،‬بەاڵم دکتۆر فەرهاد وەکو‬ ‫نوسەرێک و شاعیرێک ناسراوە ئەو دێت خۆی‬ ‫لە گۆرانی دەدات خۆی لە سینەما دەدات خۆی‬ ‫لە شانۆ دەدات خۆی لە وێنە کێشان دەدات تۆ‬ ‫خۆت ساغ بکەوە لە چ بوارێک دای‪ ،‬ئەوەشی‬ ‫دەیکڕێ ناوەکەی دەکرێت خەڵک تابلۆی فەرهاد‬ ‫پیرباڵ ناکڕێ تابلۆکانی هیچ مانایەکی نییە‬ ‫ئەوەی تابلۆکانی دەکڕێ هەوڵ دەدات خۆی‬ ‫بکاتە ناوێک کێ دەڵی راستە خەڵک زۆری باوەڕ‬ ‫دەکات کێ نالێ ئەوە سیناریۆیە من نەچوویتمە‬ ‫دیار تابلۆکانی و ناشچم‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫تارا حەمە سەعید‪:‬‬ ‫موزیک ڕاستگۆترین زمانی دنیایە‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خلیل‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکهه‬ ‫ پێشک‬

‫‪18‬‬

‫وەک��و کچێکی بەتوانا ه��ەر لەتەمەنێکی‬ ‫زوو حەزوخولیای بۆ موزیک چ��ووە‪ ،‬ئەمە‬ ‫وای لێکردوە بێتە ناو ئەم جیهانەو بەردەوام‬ ‫بێت لەکاری مویک ژەنی‪ ،‬بۆیە تاکو ئەمڕۆش‬ ‫بەردەوامە لەموزیک ژەنی و لەئێستادا ئەندامە‬ ‫لەگروپی کیژانی سلێمانی‪ ،‬لەدیمانەیەکدا بەچەند‬ ‫پرسیارێک هێنامانە ئاخاوتن ‪:‬‬ ‫دەسپێکی کارەهونەریەکانت ب��ۆ کەی‬‫دەگەرێتەوە و کاریگەری کێت بەسەرەوە وبوو؟‬ ‫س���ەرەت���ای دەس���ت ب��ەک��ارب��وون��م وەک‬‫موزیکسازێک بەشێوەیەکی جدی کارم کردبێت‬ ‫دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ ساڵی ‪ ١٩٩٥‬کە بوومەتە‬ ‫ئەندامێکی کارا لەتیپی مۆسیقای مەولەوی ئەو‬ ‫کاتەدا‪،‬کە باوکم بووە سەرۆکی ئەو تیپە بووە‬ ‫هاندەر و پاڵپشتم‪ ،‬باوکم خوا لێی خۆشبێت‬ ‫کەئێستا لەژیاندا نەماوە‪ ،‬وای لێکردووم کە‬ ‫هەمان ڕێگەی هونەری ئەو بگرمە بەروو درێژە‬ ‫بەڕێبازە جوانەکەی ئەو بدەم‪ ،‬پێی بڵێم تۆ‬ ‫نەمردووی‪ ،‬تۆ زیندووی ئەوەتا من تەواوکەری‬ ‫ڕێگای پیرۆزەکەی تۆ ئەگرم‪.‬‬ ‫موزیک الی خاتوو (تارا ) چی دەگەیەنێ ؟‬‫موزیک ڕاستگۆترین زمانی دنیایە‪،‬موزیک‬‫ه��ەوێ��ن��ی دن��ی��ای��ەک��ەپ��ڕە ل���ەئ���ارام���ی و‬ ‫خۆشەویستیەکان‪،‬موزیک ساتێکە بۆ مەست‬ ‫بوونی تاکەکان کەلەڕێی موزیکەوە دەتوانرێت‬ ‫هەست بکرێت کەژیان چ مانایەک دەگەیەنێ و‬ ‫دەبەخشێ‪،‬موزیک ئەمانکاتە هاوڕێی سروشت و‬ ‫گشت جوانیەکان‪ ،‬لەبەر ئەوە موزیک بەشێکی‬ ‫گەورەیە لەژیانی من‪.‬‬

‫هونەری ک��وردی لەچ ئاستێکدا‬‫دەبینی ؟‬ ‫هونەری کوردی ڕووبارێکی فراوانی‬‫پڕگەوهەری هونەریە‪ ،‬هەستێکی‬ ‫نەمرو پڕ لەسەروەریە‪ ،‬هونەرمەندی‬ ‫کورد ب��ەردەوام و ماندوو نەناسانە‬ ‫ڕێچکەی هونەری خ��ۆی بڕیووە و‬ ‫گەورەترین و کاریگەری هەیە لەسەر کەسیەتی‬ ‫پێم‬ ‫لەئێستاشدا‬ ‫مەدالیای سەروەری لەمل کردوە‪،‬‬ ‫هونەرمەند‪،‬بەتەشجیع پلە بەپلە هونەر ئەگاتە‬ ‫وایە کە خاوەنی بەرهەمی هونەری زۆر جوانین ئاستە زۆر بەرزەکان ئەتوانیت بگاتە ئاستی‬ ‫و هونەرمەندی بەتواناو باشمان هەیە لەچاو داهێنان‪ ،‬هونەرمەند چەند خ��اوەن ئەزموون‬ ‫ئەو ئازارو نەهامەتی و نەگبەتیانەی کەبەسەر بێت و چەند تەمەنی هونەری گەورە بێت هەر‬ ‫میللەتەکەماندا هاتووە‪ ،‬هەنگاوی هونەری زۆر پێویستی بەهاندانە ‪،‬گرنگی دانی ڕاگەیاندن و‬ ‫باشمان ن��اوە لەگەڵ ئەوەشدا کە هیچ کات رۆژنامەو گۆڤارەکان لەبەرز ڕاگرتنی هونەرو‬ ‫لەواڵتی ئێمەدا هونەرمەند بەقەد گەورەیی خۆی هونەرمەندان هەنگاوێکی گەورەیە بۆ پێشکەوتنی‬ ‫ڕێزی لێ نەگیراوە بەداخەوە‪.‬‬ ‫هونەر‪.‬‬ ‫سلێمانی‬ ‫کیژانی‬ ‫گروپی‬ ‫چ پێنا سەیەکت بۆ‬‫هونەر چی فێر کردیت؟‬‫هەیە ؟‬ ‫هونەرمەند عەقڵێکی جیاوازە پڕە لەبیرۆکەی‬‫جوانیەکانی‬ ‫وێنای‬ ‫سلێمانی‬ ‫کیژانی‬ ‫گروپی‬‫ج���وان و ق��وڵ هەمیشە پ��ەل ئ��ەه��اوێ��ت بۆ‬ ‫کچان نیشان ئەدەن‪ ،‬وێنای کچانی ئازاو چاالک تێگەیشتن لەژیان و ڕاستیەکان‪ ،‬حەقیقەت‬ ‫نیشان ئەدەن‪ ،‬وێنای توانای بەرزە فڕی هونەری دەبێتە شادەماری ژیانت کە هیچ کات ناتوانیت‬ ‫کچانی سلێمانی نیشان ئ��ەدەن ‪،‬کە ئەوە بۆ درۆ بکەیت و هەمیشە تێکەڵ بەقواڵییەکانی‬ ‫خۆی هەنگاوێکی زۆر گەورەیەو جێگای شانازی سروشت دەبێت هەربۆیە دەبێتەکەسێکی هەست‬ ‫کۆمەڵگایە‪،‬چونکە هونەر ئاوێتەی ڕۆشنبیری ناسک و بەشێوەیەکی ڕوحی مامەڵە لەگەڵ ژیان‬ ‫کۆمەڵگایە‪.‬‬ ‫دەکەیت‪.‬‬ ‫بۆ پێش خستنی هونەری کوردی پێت باشە‬‫دواوتەت چییە؟‬‫چی بکرێت ؟‬ ‫هیوادارم هونەر بەقەد گەورەیی خۆی ڕێزی‬‫بۆ ئەوەی هونەر پێش بکەوێت پێویستە بەقەد لێ بگیرێت و وە گەورەیی هونەرمەند لەچاوی‬‫گەورەیی خۆی ڕێزلەهونەر بگیرێت‪،‬پێویستە خەڵکیدا نیشان بدرێت ‪،‬چونکە هونەر ئاوێتەی‬ ‫گەورەیی هونەرمەند نیشان بدرێت‪،‬تەشجیع ڕۆشنبیری کۆمەڵگایە‪.‬‬

‫هــونــەری‬

‫‪Aug‬‬ ‫‪Oct 2012 No 183‬‬ ‫‪185‬‬

‫کورتەیەک لە ژیانی‬

‫هونەرمەند و پێشمەرگە‬ ‫حەسەن حەیران‬

‫دلێر یدیع‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫«چەندی گاز دەکەم گاز دەکەم دەرێم‬ ‫خۆزی بە خۆزی داران دەبا ئەمن کوڕیژ‬ ‫گەک بامایا‬ ‫لە کورێکێ لەیالیێ ئ��ەوەڵ فەسڵی دەرە‬ ‫بواران‬ ‫شین ببامایە لەسەر قەراتی پیرە هەولێرێ‬ ‫هەموو دانی سبەینان دەبا بەرێ خۆم دابایە‬ ‫هەردوو دەرکێ سەراێ‪،‬‬ ‫ئەمن دوون��ێ لە مەرکەزی ژوان��ێ گەیمە‬ ‫دووچاوێ بەرەک ‪،‬‬ ‫لە من وابی خەبەرەکیان دەدامێ ‪ ،‬لە من‬ ‫وابی دەگەمە مراز و مەخسودێ ‪،‬‬ ‫ئەمن نەمدەزانی لە پێیانم دەکەنەوە‬ ‫سندمێ ‪،‬‬ ‫لە دەستانم دەک��ەن��ەوە کەلەمچێ گەلە‬ ‫بەردەرکی خەمبار دەمنیرنە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ه��ەرک��ە ب��اس��ی ح��ەی��ران دەک����رێ‪ ،‬ن��اوی‬ ‫(حەسەن حەیران) دێتە س��ەرزارو بەسمبول‬ ‫و بەردی بناغەی حەیرانی کوردی دادەنرێت‬ ‫و رەنگە هیچ ماڵێک نەبێت لەم کوردستانە‬ ‫کاسێتێکی (حەسەن حەیران) ی نەبووبێ‪.‬‬ ‫حەسەن حەیران‪ :‬ناوی تەواوی (حەسەن‬ ‫ق��ادر خەلیل) ە‪ ،‬ب��ە (ح��ەس��ەن ح��ەی��ران)‬ ‫ن��اس��راوە‪ ،‬لە عەشرەتی (رۆژب��ەی��ان��ی) یە‪،‬‬ ‫لەساڵی (‪ )1937‬ل��ە گ��ون��دە جوانەکەی‬ ‫(تەلەخێمی گەورە) ی سەر بەشاردەێی گوێڕ‬ ‫چاوی بەسروشتی جوانی ئەم دەڤەرە پان و‬ ‫بەرینە هەڵێناوە‪ ،‬حەسەن لەبەر بارو دۆخی‬ ‫ئەو کاتە و نەبوونی قوتابخانە ناتوانێ بچێتە‬ ‫قوتابخانە هەر لەمنداڵییەوە باوکی کۆچی‬ ‫دوایی دەکات ئەرکی خێزانی دەکەوێتە سەر‬ ‫شانی و بەکاری جووتیاری خەریک دەبێ و‬ ‫ب��ەوەش ناوەستێ هەست بەخەم و ئ��ازاری‬ ‫گەلەکەی دەکاو لەساڵی ‪ )١٩٦٢‬چەکی شەرەف‬ ‫هەڵدەگرێت ڕوو لەچیاکانی کوردستان دەکات‪،‬‬ ‫دروشمی کوردستان یان نەمان هەڵدەگرێت‪،‬‬

‫هەر لەکاتی پێشمەرگایەتیدا لەگەڵ تەقەی‬ ‫تفەنگی دەن��گ��ە ب��ەس��ۆزەک��ەی ئ��اوێ��زان��ی و‬ ‫تێکەاڵوی بەبەژن و بااڵی پێشمەرگە دەکات‪،‬‬ ‫زیاتر جۆشیان دەدات‪ ،‬سەرەڕای ئەوەش بلور‬ ‫ژەنێکی بەتواناو نەفەس درێژ دەبێت‪ ،‬لەکاتی‬ ‫پێشمەرگایەتی چەندین پلەی وەرگرتووە لەبەر‬ ‫ئازایەتی بەجەرگی خۆی‪ ،‬ئەم حەیرانبێژە‬ ‫لەساڵی (‪ )١٩٧٥‬لەگەڵ خێزانەکەی ئاوارەی‬ ‫ئێران دەبێت و لەساڵی (‪ )1976‬جارێکی تر‬ ‫بەشداری شۆرشی گواڵن دەکات و لە ساڵی‬ ‫(‪ )١٩٦٣‬الوکی (دەلێ وایی) گووتوە‪ ،‬هەر‬ ‫کە لە ڕادیۆکانی شۆرشەوە دەنگی (حەسەن‬ ‫حەیران) دەهات خەڵکی کوردستان دڵخۆش‬ ‫دەب��وون و دەیانزانی پێشمەرگە دەرسێکی‬ ‫باشیان بەدوژمن داوە و سەرکەوتنی گەورەیان‬ ‫تۆمار کردووە‪ ،‬لە کاتی حەیران گۆتندا خۆی‬ ‫(شمشال) دەژەنێ‪ ،‬لەبەر ئەوەی گەنجێکی زۆر‬ ‫دڵتەڕ بووە‪ ،‬زۆری حەز بە سەیران وگەشت‬ ‫و گوزار کردوە لە ساڵی ‪ ١٩٨٤‬کۆچی دوایی‬ ‫کردووە‪ .‬یەکێ لە حەیرانەکانی دەڵێ‪:‬‬

‫‪19‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫أ‪/‬ئاسیا‬ ‫‪ /١٤‬پاکستان‬

‫هەرجارەو واڵتێك‬

‫چۆمان تەقێدین‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪20‬‬

‫‪/١‬ناوی فەرمی‪ /‬کۆماری پاکستانی ئیسالمی‪.‬‬ ‫‪/٢‬پایتەخت‪ /‬ئیسالم ئاباد ‪ ١.٢٠٠.٠٠٠‬کەس‪.‬‬ ‫‪/٣‬م��ان��ای واڵت‪ /‬وش��ەی پاکستان‪ ،‬لە دوو‬ ‫بڕگە پێکهاتووە‪ ،‬یەکەمیان وشەی پاکە کەواتەی‬ ‫پاک وخاوێنی دێ��ت‪ ،‬وش��ەی دووەمیان ستانە‬ ‫کەوشەێکی فارسییە واتەی نیشتمان یان واڵت‬ ‫دێت‪،‬کەواتە وشەی پاکستان واتەی واڵتی پاک‬ ‫وخاوێنی ئەگەێنێت‪.‬‬ ‫‪/٤‬دانیشتوان‪ ١٨١.٠٠٠.٠٠٠ /‬ملیۆن کەس‪.‬‬ ‫‪/٥‬رووب���ەر‪٨٠٣.٩٤٠ /‬کلیۆمەتر چوارگۆشە‬ ‫(هەرێمی‪ ،‬بەلوچستان ‪ ٣٤٧.٢٠٠‬کلیۆمەتر‬ ‫چوارگۆشە‪ ،‬هەرێمی‪ ،‬پونجاب ‪ ١٩٩.٨٥٠‬کلیۆمەتر‬ ‫چوارگۆشە‪ ،‬هەرێمی‪ ،‬سند ‪ ١٤٠.٩٢٠‬کلیۆمەتر‬ ‫چوارگۆشە‪ ،‬هەرێمی‪ ،‬خیبربختوانخوا‪٤٧.٢٩٥‬‬ ‫کلیۆمەتر چوارگۆشە‪ ،‬هەرێمی‪ ،‬باالوارستان‬ ‫‪٢٧.٣٠٠‬ک��ل��ی��ۆم��ەت��ر چ��وارگ��ۆش��ە‪ ،‬هەرێمی‪،‬‬ ‫ناوچەهۆزوخێڵەکان‪ ٢٧.٢٠٠‬کلیۆمەتر چوارگۆشە‪،‬‬ ‫هەرێمی جامۆو کشمیر‪ ،١٣.٣٣٠‬هەرێمی ئیسالم‬ ‫ئابادی پایتەخت ‪ ٩٠٥‬کلیۆمەتر چوارگۆشە‪.‬‬ ‫‪/٦‬ڕۆژی سەربەخۆیی‪ ١٩٤٧/٨/١٤ /‬جیابووە‬ ‫لە هیندستان‪ ،‬کە لەدوای کشانەوەی هێزەکانی‬ ‫بەریتانیا لە نیمچە قاڕەی هیندستان‪ ،‬دوو دەوڵەت‬ ‫پێکهات بۆ هیندۆسیەکان و موسڵمانەکان‪ ،‬کە‬ ‫یەکەمیان دەوڵەتی هیندستان بۆ هیندۆسیەکان‪،‬‬ ‫و دووەمیان دەوڵەتی پاکستان بۆ موسڵمانەکان‪.‬‬ ‫‪/٧‬نەتەوە‪٢٥ /‬نەتەوەی تێدایە کەئەمانەن‪:‬‬ ‫پ���ون���ج���اب‪ ،%٤١‬پ��ش��ت��وو‪ ،%١٠‬س��ن��د‪،%١٠‬‬ ‫سارایکی‪ ،%٧‬موجاهیر‪ ،%٦‬ئودو‪ ،%٤‬بەلوچ‪،%٣‬‬ ‫بیهار‪ ،%٣‬گوجاراتی‪ ،%٣‬هیندکوان‪ ،%٢‬کورد‪،%٢‬‬ ‫کشمیر‪ ،%٢‬بەنگال‪ ،%٢‬ج���ات‪ ،%١‬ک��اب��ۆج‪،%١‬‬ ‫هەزارە‪ ،%١‬تاجیک‪ ،%٠.٥‬شینا‪ ،%٠.٥‬چیتراڵ‪،%٠.٣‬‬ ‫ئ��ی��گ��ۆر‪ ،%٠.٣‬دەی��ه��ی��ڤ��ی‪ ،%٠.١‬ش��ی��دی‪،%٠.١‬‬ ‫بوروشو(هونزا)‪ ،%١ .٠‬ئۆزبەک‪،%٠.١‬ئینگلیز‪.%٠.١‬‬ ‫‪/٨‬ئایین‪ /‬ئیسالم‪(%٩٦.٥‬سوننە‪،%٧٧‬شیعە‪١‬‬ ‫‪،%٩‬ئەحمەدی‪،)%٠.٥‬هیندۆسی‪،%١‬مەسیحی‪،%١‬سی‬ ‫ک‪،%٠.٦‬زەردەشتی‪.%٠.٤‬‬ ‫‪/٩‬زمان‪ /‬ئۆردو وئینگلیزی فەرمی وزمانەکانی‬

‫نەتەوەکانی تر‪.‬‬ ‫‪/١٠‬دراو‪ /‬ڕووپیە = ‪١٠٠‬پیازە(سەدبیا)‪.‬‬ ‫‪/١١‬زانینی خوێندن ونووسین‪.%٦٠ /‬‬ ‫‪/١٢‬رژێ��م��ی دەس����ەاڵت‪ /‬ک��ۆم��اری یەکێتی‬ ‫فیدراڵی دیموکراتیە‪ ،‬لەگەڵ هەبوونی ئەنجوومەنی‬ ‫نیشتمانی(پەرلەمان) کە ل��ەدوو ئەنجوومەن‬ ‫پێکدێت یەکەمیان پێی ئەڵێن ئەنجوومەنی‬ ‫یاسادانان (ئومە) کە پێکهاتووە لە‪٢١٧‬ئەندام‪،‬‬ ‫دووەمیان‪ ،‬ئەنجوومەنی‪ ،‬پیران‪ ،‬کەپێکهاتووە‬ ‫ل��ە‪٨٧‬ئ��ەن��دام‪ ،‬لەگەڵ هەبوونی ئەنجوومەنی‬ ‫وەزیران‪.‬‬ ‫‪/١٣‬داه��ات��ی نەتەوەیی‪٥٤٣.٠٠٠.٠٠٠.٠٠٠ /‬‬ ‫لەساڵێکدا‪.‬‬ ‫‪/١٤‬ب���ەش���ی ت���اک ل��ەداه��ات��ی ن��ەت��ەوەی��ی‪/‬‬ ‫‪٣.٠٠٠‬دۆالر‪.‬‬ ‫‪/١٥‬زەویی کشتوکاڵی‪ %٣٥ /‬لە رووبەری واڵت‪.‬‬ ‫‪/١٦‬بەرهەمی کشتوکاڵی‪ /‬گەنم‪ ،‬جۆ‪ ،‬برنج‪،‬‬ ‫پەمۆ‪ ،‬چ��ەوەن��دەری شەکر‪ ،‬ت��ەڕە‪ ،‬میوەجات‪،‬‬ ‫زیتون‪.‬‬ ‫‪/١٧‬سامانی ئاژەڵی‪٤٥ /‬ملیۆن سەر بزن‪،‬‬ ‫‪٣٠‬ملیۆن س��ەر م��ەڕ‪٢١ ،‬ملیۆن س��ەر گامێش‪،‬‬ ‫‪٢٠‬ملیۆن سەر مانگا‪.‬‬ ‫‪/١٨‬بەرهەمی کارەبا‪ ٥٨.٥٠٠ /‬ملیار ونیو‬ ‫کیلۆوات کاتژمێر‪.‬‬ ‫‪/١٩‬س��ام��ان��ی س��روش��ت��ی‪ /‬ئ��اس��ن‪ ،‬ن��ەوت‪،‬‬ ‫کرومیتوگەچ‪ ،‬گازی سروشتی‪ ،‬بەردی چەوی‪.‬‬ ‫‪/٢٠‬پیشەسازی یەکانی‪ /‬ئامادەکردنی خۆراک‪،‬‬ ‫خواردنەوە‪ ،‬کەلوپەلی بیناسازی وخواردن‪ ،‬رستن‬ ‫وچینین‪.‬‬ ‫‪/٢١‬دەرچووەکانی‪ /‬بزنج‪ ،‬پەمۆ‪ ،‬بەرهەمەکانی‬ ‫رستن وچینین‪ ،‬خوری‪ ،‬ئاژەڵی زیندوو‪ ،‬گۆشت‪،‬‬ ‫پێستی ئاژەڵ‪.‬‬ ‫‪/٢٢‬هاتووەکانی‪ /‬ئامێر و کەلوپەلی ئەلکترۆنی‬ ‫وکارەبایی‪ ،‬کیمیاوی‪ ،‬دانەوێڵە‪ ،‬سووتەمەنی‪ ،‬رۆنی‬ ‫خواردن‪ ،‬ئۆتۆمبێل وکەلوپەلی گواستنەوە‪.‬‬ ‫‪/٢٣‬هاوبەشی بازرگانی‪ /‬واڵتانی یەکێتی‬ ‫ئەوروپا‪ ،‬چینی میللی‪-‬هۆنگ کۆنگ‪ ،‬ژاپۆن(یابان)‪،‬‬

‫ئەمریکا‪ ،‬سعودیە‪.‬‬ ‫‪/٢٤‬ش��ارە گرنگەکانی‪ /‬ڕوالپەندی‪ ،‬الهور‪،‬‬ ‫فەیسەڵ ئاباد‪ ،‬حەیدر ئاباد‪ ،‬کۆیتە‪ ،‬گ��وادار‪،‬‬ ‫پیشاوەر‪.‬‬ ‫‪/٢٥‬پێگە و سنووری جوگرافی‪ /‬باشووری‬ ‫ئاسیا‪ ،‬ل��ە ب��اک��وورەوە ه���ەردوو واڵت��ی چین‬ ‫وئەفغانستان‪ ،‬ل��ەخ��ۆرئ��اواوە ه���ەردوو واڵت��ی‬ ‫ئەفغانستان وئێران‪ ،‬لەباشوورەوە دەریای عەرەب‪،‬‬ ‫لەخۆرهەاڵتەوە واڵتی هیندستانە‪.‬‬ ‫‪/٢٦‬داب��ەش��ی ج��وگ��راف��ی‪ /‬واڵت��ی پاکستان‬ ‫داب��ەش��ی ک���راوە ب��ەس��ەر ه��ەش��ت ه��ەرێ��م کە‬ ‫بەم شێوەیەیە‪ ،‬هەرێمی پونجاب ‪٣٦‬ناوچە‪،‬‬ ‫ه��ەرێ��م��ی بەلوجستان ‪٣٠‬ن���اوچ���ە‪ ،‬هەرێمی‬ ‫خبیرخحتوانخوا‪٢٤‬ناوچە‪ ،‬هەرێمی سند‪٢٣‬ناوچە‪،‬‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ن��اوچ��ەه��ۆز و خ��ێ��ڵ��ەک��ان‪١٣‬ن��اوچ��ە‪،‬‬ ‫هەرێمی خیبربحتوانخوا‪١١‬ناوچە‪ ،‬هەرێمی‬ ‫جامۆوکشمیر‪١٠‬ناوچە‪ ،‬هەرێمی باالوارستان‪٧‬ناوچە‪،‬‬ ‫هەرێمی ئیسالم ئابادی پایتەخت‪١‬ناوچە‪.‬‬ ‫‪/٢٧‬کورتەیەک لەمێژووی واڵت‪ /‬پاکستان‬ ‫لەبنچینەدا بەشێکە لەواڵتانی نیمچە قارەی‬ ‫هیندستان‪ ،‬کەناوچەێکی ئ��اوەدان��ی نیمچە‬ ‫قارەی هیندستان بووە‪ ،‬هەروەها بەشێک بووە‬ ‫لەشارستانیەتەکانی دۆڵی سەند‪ ،‬لەسەدەی(‪)٦‬ی‬ ‫پێش زایین بەشی بەلوچستانی واڵتی پاکستان‬ ‫کەوتەدەست ئیمپراتۆریای م��اد(‪٥٥٠-٨٥٣‬پ‪.‬ز)‬ ‫لەوێشەوە پەلیان هاویشت بۆ ناوچەکانی تری‬ ‫پاکستان‪ ،‬ب��ەاڵم سەرکەوتوو ن��ەب��وون‪ ،‬دوات��ر‬ ‫واڵتەکە بووە بەشێک لەئیمپراتۆریای هەخامەنشی‬ ‫ف������ارس������ی(‪٣٣١-٥٥٠‬پ‪.‬ز) ک��ات��ێ��ک س��وپ��ای‬ ‫مەکدۆنی‪-‬یۆنانی بەسەرکردایەتی ئەلکیساندەری‬ ‫مەکدۆنی(‪٣٢٣-٣٣٦‬پ‪.‬ز) واڵتانی ئێرانی داگیرکرد‪،‬‬ ‫واڵتی پاکستان یەکێک لەو واڵتانەی ئێران بوو‬ ‫کەالیەن سوپای مەکدۆنی‪-‬یۆنانی یەوە داگیرکرا‪،‬‬ ‫دوات��ر گەڕایەوە بۆسەر هیندستان‪ ،‬لەسەدەی‬ ‫یەکەم و دووەم��ی زایینی‪ ،‬باکووری پاکستان‬ ‫ئیمپراتۆریای کۆزانای لێ دامەزرا‪.‬لەساڵی(‪٧١٢‬ز)‬ ‫لەڕێگەی هەرێمی بەلوچستانەوە‪ ،‬هەڕەشەی‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫‪www.‬‬ ‫‪lawanikurdistan. org‬‬ ‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫داگیرکردنی لێکرایەوە‪ ،‬کەئەمجارە سوپای‬ ‫مەکدۆنی‪-‬یۆنانی نەبوو‪ ،‬بەڵکو سوپای عەرەبە‬ ‫موسڵمانەکان بوو کەهێزێکی تازەپێگەیشتووی‬ ‫جیهان ب��وون‪ ،‬ئ��ەم سوپایە دەستی بەسەر‬ ‫پاکستاندا داگرت‪ ،‬بەم شێوەیە بووە قەڵەمڕەویی‬ ‫خەالفەتەکانی ئیسالمی‪ ،‬لەساڵی(‪١٢٠٦‬ز)سوڵتان‬ ‫نشینی دەلهی(‪١٥٢٦-١٢٠٦‬ز)ی ئیسالمی دامەزرا‪،‬‬ ‫کەپاکستان بووە بەشێک لێی‪ ،‬لەساڵی(‪١٥٢٦‬ز)‬ ‫کاتێ کەئیمپراتۆریای م��ەگ��ۆل(‪١٨٥٨-١٥٢٦‬ز)‬ ‫ی ئیسالمی لەنیمچەقارەی هیندستان دامەزرا‬ ‫بەسەرکردایەتی ئیمپراتۆر بابور(ڤهیرالدین‬ ‫مەحمەد) (‪١٥٣٠/١٥٢٦‬ز) تەواویی واڵتی ئێستای‬ ‫پاکستان بەشێک بووەلێی‪ ،‬لە ساڵی (‪١٧٥٧‬ز)‬ ‫لەڕێگەی هێزی سەربازییەوە توانی ئیمپراتۆریای‬ ‫مەگۆل (‪١٨٥٨/١٥٢٦‬ز) داگیر بکات‪ ،‬لەساڵی‬ ‫(‪١٨٥٨‬ز) بە یەکجاری کۆتایی هێنا بەدەسەاڵتی‬ ‫ئیمپراتۆریای مەگۆل (‪١٨٥٨/١٥٢٦‬ز)‪ ،‬لەساڵی‬ ‫(‪١٩٠٦‬ز) پارتێکی سیاسی ئیسالمی دام��ەزرا‬ ‫لەباکووری خۆرهەاڵتی ئێستای پاکستان لەساڵی‬ ‫(‪١٩١٦‬ز) مەحمەد عەلی جناح (‪-١٨٧٦‬‬ ‫‪١٩٤٧‬ز)داوای کرد کە واڵتێکی سەربەخۆ بۆ‬ ‫موسڵمانانی نیمچەقارەی هیندستان دورست‬ ‫بکرێت‪ ،‬لەوناوچانەی کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی‬ ‫موسڵمانن واتەهەرێمەکانی ئێستای واڵتی‬ ‫پاکستان لەگەڵ هەرێمی جامۆ وکشمیرو واڵتی‬ ‫بەنگالدیش (بەنگاڵی خۆرهەاڵت)و مەحمەدعەلی‬ ‫جناح (‪١٩٤٧-١٨٧٦‬ز) لەمیانەی ش��ەڕی‬ ‫دووەم���ی ج��ی��ه��ان��ی(‪١٩٤٥-١٩٣٩‬ز)الی��ەن��گ��ی��ری‬

‫دەس��ەاڵت��ی بەریتانیای ک��رد‪ ،‬کەبەهۆی ئەوە‬ ‫ل��ەدوای کشانەوەی هێزی سەربازی بەریتانیا‬ ‫لە نیمچەقاڕەی هیندستاندا توانی سەربەخۆیی‬ ‫بەدەست بهێنێ‪ ،‬لەبەرواری ‪ ،١٩٤٧/٨/١٤‬وە‬ ‫نیمچەقاڕەی هیندستان دابەش بوو بەسەردوو‬ ‫دەوڵ���ەت‪ ،‬یەکەمیان دەوڵ��ەت��ی پاکستان بۆ‬ ‫موسڵمانی هیندستان‪ ،‬دووەم��ی��ان دەوڵەتی‬ ‫هیند بۆ هیندۆسیەکانی هیندستان‪ ،‬بەاڵم والی‬ ‫هەرێمی جامۆوکشمیر چ��ووە پاڵ هیندستان‬ ‫بەپێچەوانەی ویستی دانیشتوانی هەرێمەکە‬ ‫کەزۆرینەی موسڵمان بوون‪ ،‬ئەوەش بووە هۆی‬ ‫هەڵگیرسانی شەڕ لەنێوان شۆڕشگیرانی کشمیر‬ ‫بە پشیتوانی سوپای پاکستان و دەسەاڵتدارانی‬ ‫هەرێمەکە پشیتوانی سوپای هیندستان کە لە‬ ‫ساڵی(‪١٩٤٨‬ز)شەڕ ڕاوەستا‪ ،‬لەساڵی(‪١٩٥٨‬ز)‬ ‫ژەنەڕاڵ ئەبوخالید کودەتایەکی کرد دەسەاڵتی‬ ‫س��ەرب��ازی لەپاکستان ڕاگ��ەی��ان��د‪ ،‬لەساڵی‬ ‫(‪١٩٦٠‬ز) بە سەرۆکی واڵت هەڵبژێردرا‪،‬کاتێ‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی(‪١٩٦٢‬ز) ش��ەڕ وملمالنێ لەبەشە‬ ‫هیندەکەی کشمیر لەنێوان شۆڕشگێڕانی کشمیر و‬ ‫سوپای هیندستان بەرپابوو‪ ،‬ئەوەبوو کەخەڵکی‬ ‫بەشە پاکستانەکەی کشمیر بۆ پشتیوانی بۆ‬ ‫شۆڕشگیرانی کشمیر سنووری هیندستانیان‬ ‫بەزاند کەئەمەش وایکرد سوپای هیندستان‬ ‫هێرشی کرد سەر بەشەپاکستانەکەی کشمیر‪،‬‬ ‫چەند الدێێکی پاکستانیشی بۆرمان کرد کەبووە‬ ‫هۆی بەرپابوونی شەڕ لەنێوان سوپای هیندستان‬ ‫وپاکستان‪ ،‬شەڕەکە تاساڵی(‪١٩٦٥‬ز)بەردەوام‬

‫بوو لەو ساڵەدا شەڕ لە نێوان ه��ەردوو واڵت‬ ‫ڕاوەستا‪ ،‬ژەن��ەڕاڵ ئەبوخالید لەساڵی‪٠١٩٦٩‬ز)‬ ‫وازی ل��ەدەس��ەاڵت هێنا‪ ،‬ژەن���ەڕاڵ یحیاخان‬ ‫دەسەاڵتی واڵتی گرتەدەست واڵت خۆپیشاندان‬ ‫و ئ��اژاوە گریتەوە‪ ،‬کەدوایی لەساڵی(‪١٩٧٠‬ز)‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی گشتی ل���ەواڵت ک���را‪ ،‬لەبەشی‬ ‫خۆرهەاڵتی پاکستان واتە ئێستای بنگالدیش‬ ‫(بەنگاڵی خۆرهەاڵت)پارتی ئیسالمی زۆرینەی‬ ‫بەدەست هێنا بەسەرۆکایەتی موجیب ڕەحمان‬ ‫کەداوای ئۆتۆنۆمی ئەکرد‪ ،‬لەخۆرئاوای پاکستان‬ ‫واتا پاکستانی ئێستا پارتی گەلی پاکستانی‬ ‫بەسەرۆکایەتی زولفەقار عەلی بۆتۆ (‪-١٩٢٨‬‬ ‫‪١٩٧٩‬ز)ب��ەڕەگ��ەز ک��ورد زۆری��ن��ەی دەنگەکانی‬ ‫هێنا‪ ،‬کەئەوە بوو لەمانگی‪١٩٧٠/٥‬پەرلەمانی‬ ‫پاکستان کۆبووە‪ ،‬خەڵکی خۆرهەاڵتی پاکستان‬ ‫واتە ئێستای بنگالدیش (بەنگاڵی خۆرهەاڵت)‬ ‫خۆیان بێ بەش لەهەموو مافەکان ئەزانی‪،‬موجیب‬ ‫ڕەحمان ناردنی بۆ ناوەند واتەخۆرئاوای پاکستان‬ ‫کە پاکستانی ئێستایە ڕاگ��رت‪ ،‬ئەبووە ناوەند‬ ‫واتەخۆرئاوای پاکستان سوپای بۆخۆرهەاڵتی‬ ‫پاکستان وات��ە ئێستای بنگالدیش(بەنگاڵی‬ ‫خۆرهەاڵت) ڕەوانەکرد‪،‬کەبووە هۆی هەڵگیرسانی‬ ‫شەڕلەنێوان خۆرهەاڵت وخۆرئاوای پاکستان‪،‬‬ ‫بووە هۆی کۆچ کردنی نزیکی‪١٦‬ملیۆن کەس‬ ‫بۆ هیندستان‪ ،‬سوپای هیندستان بۆ پشتگیری‬ ‫لە شۆڕشگیرانی بە نگاڵ هاتە ناوشەڕەکەوە‪،‬‬ ‫کە‪١٩٧١/١٢/٣‬شەڕەکە بەتەواویی پەریسەند‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫شاعیر مهدی هەورامی‪:‬‬

‫الی من شیعر ئەو شعورەیە کە‬ ‫ئەکرێ کەسانی ئاسایی هەستی‬ ‫پێ نەکەن‬

‫شیعر دەبێ ووزە و بەردەوامیت پێبدات وەک باران عیشقت بداتێ بۆ زیندوو‬ ‫بوونەوە‪ ،‬هەروەها وەک تابلۆ ڕاتگرێ و سەرسامیەکانت بخاتە کار‬ ‫دیدار‪ :‬عومەر عەزیز‬ ‫مۆبایلە شیعریان باڵو دەکرێتەوە ئەوە‬ ‫شیعر نیە‪ ،‬سۆزە ‪ ،‬هەستە‪ ،‬هەمان ئەو‬ ‫قسانەیە کە دوونەفەر دەگەن بە یەک و‬ ‫پێکەوە ئاڵوگۆڕ دەکرێت‪ ،‬شیعر زمانی‬ ‫جیاوازە لە زمانی قسەکردن‪ ،‬شیعر دەبێ‬ ‫ووزە و بەردەوامی پێبدا وەک باران عیشقت‬ ‫بداتێ بۆ زیندوو بوونەوە هەروەها وەک‬ ‫تابلۆ ڕاتگرێ و سەرسامیەکانت بخاتە‬ ‫کار‪ ،‬لەزەتێکت بداتێ سەرمەدی ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وانەبوو پێی ناوترێ شیعر‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪22‬‬

‫شاعیری شاری هەڵەبجە مهدی هەورامی ئەکرێ کەسانی ئاسایی هەستی پێ نەکەن‬ ‫لە ساڵی (‪ )١٩٧١‬هەزارو نۆسەدو حەفتاو ‪ ،‬هەست و سۆزێکە جیاوازە لە هەستوو‬ ‫یەک لە دایک بووە و لە ساڵی (‪)١٩٨٧‬تەوە سۆزی تر‪ ،‬شتێکە سادەنیە زۆر گرانیش نیە‬ ‫تێکەڵ بە بواری شیعری بووە و لە زۆر بەی هەمووقسەیەک یان ووشەیەک ڕیزکردنێ‬ ‫گۆڤارەکانی وەک (کاروان و نەوشەفەق و نابێتە شیعر‪ ،‬ئەبێ ئامانج و پەیامی هەبێ‪،‬‬ ‫هەڵەبجە و ڕاماندا شیعرەکانی باڵو کردۆتە هەڵبەتە عیشق ئاسا پێناسەی تایبەتی‬ ‫وە و بە شداری چەندین کۆڕ و ڤێستیڤاڵ نییە و ناتوانی پێناسەیەک بکەین بە بەریا‪.‬‬ ‫و بۆ نەی ئاینی و نەتەوەیی ک��ردوە‪ ،‬لە‬ ‫پێشکەوتن‪ /‬بە چ نوسینێک دەوترێ‬ ‫ڤێستێڤاڵەکاندا تا ئێستا سێ خەاڵتی پلە‬ ‫دوو و پلە سێ یەکی بە دەستهێناوە و شیعر؟‬ ‫مهدی ‪ :‬بەو نوسینەی وێنە و خەیاڵ و‬ ‫هەروەها دیوانێک و نامیلکەیەکی شیعری‬ ‫پێشکەوتن‪ /‬ئایا شیعرەکانی تۆ ئەو‬ ‫مندااڵنی ئامادەیی چاپە و کارمەندی خانەی مۆسیقای تیابێ و زمانی نوسینی زمانی‬ ‫ڕۆشنبیری مندااڵنی هەڵەبجەیە‪ ،‬مهدی قسە کردنی ئاسایی نەبێ و لێچواندن ڕەخنانە دەیانگرێتەوە ؟‬ ‫مهدی‪ :‬بەڵێ ‪ ،‬شیعرم هەیە الوازە و‬ ‫لەم چاوپێکەوتنەیدا لەگەڵ (پێشکەوتن) و وێنە و خەیاڵ و مۆسیقا ئێستاتیکا‬ ‫ئەو ڕەخنانەی من دەیانڵێم دەیانگرێتەوە‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات و دەڵێت‪»:‬عیشق وا ببەخشن بە نوسینەکە‪.‬‬ ‫شیعرەکانی منیش بە دەر نین لە ڕەخنە‬ ‫دەکات شیعر ببێتە شاکار»‪.‬‬ ‫پێشکەوتن‪ /‬ئایا ئەو دەقانەی کە پێی بەاڵم ڕەخنە گرتن لە شیعری خۆم ئیشی‬ ‫کەسێکی کەیە و هەر شیعرێکیشم الوازبێ‬ ‫دەگوترێ موبایلە شیعر‪ ،‬شیعرە؟‬ ‫پێشکەوتن‪ /‬شیعر الی تۆ چی یە؟‬ ‫مهدی ‪ :‬ئەو قسانەی کە ڕۆژانە لەگەڵ باڵوی ناکەمەوە‪.‬‬ ‫مهدی ‪ :‬شیعر لە شعوری عەرەبیەوە‬ ‫هاتوو‪ ،‬بۆیە الی من ئەو شعورەیە کە خۆشەویستەکانا دەوترێ و پێی دەوترێ‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫پێشکەوتن‪ /‬خامەی شاعیرانی هەڵەبجە‬ ‫لە چ ئاستێکدایە؟‬ ‫مهدی ‪ :‬هەڵبەتە هەڵەبجە وەختی‬ ‫خۆی سەرچاوەی ئەدەبیات بووە و زۆر‬ ‫بەی شاعیران و نوسەران و ناوداران لێرە‬ ‫چاویان کردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستە بەراورد بە‬ ‫سااڵنی رابردوو لە ئاستێکی نزمدایە لە گەڵ‬ ‫ئەوەشدا لە چاو شوێنانی تر باشترە‪.‬‬

‫عاشقی خاڵقی هەموو جوانیەکانم بۆیە‬ ‫هەمیشە ه��ەوڵ��دەدەم ئەمڕۆم باشتربێ‬ ‫لە دوێنێم و هەوڵدەدەم زیاتر خەڵکیم‬ ‫خۆشبوێ و ه��ەروەه��ا ه��ەوڵ��دەدەم ڕقم‬ ‫ل��ە ک���ەس ن��ەب��ێ ئیتر ئ��ەم��ە عیشقە‪،‬‬ ‫خۆشەویستی نێوان دووکەس عیشق نیە‬ ‫بەڵکو خۆشەویستیە‪ ،‬عیشق زۆر لەوە‬ ‫گەورەترە کە دووکەس تەعبیری لێ بکەن‪.‬‬

‫پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن‪ /‬ه��ۆک��ارەک��ەی ب��ۆ چی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫مهدی‪ :‬شاعیران لە سەردەمی کۆندا‬ ‫خاوەن بەهرەبوون و توانیویانە زمانەکانی‬ ‫تریش بە باشی بنوسن‪ ،‬هەروەها شارەزایی‬ ‫لە زمانی زیاتر پاشخانی ڕۆشنبیری زیاد‬ ‫کردوون بۆیە توانیویانە دەقەکانیان ببێتە‬ ‫شاکار‪.‬‬

‫پێشکەوتن‪ /‬لە کۆتایدا بەڕێوەبەرێتی‬ ‫ڕۆشنبیری هەڵەبجە تا چەند گرنگی بە‬ ‫شاعیرانی هەڵەبجە داوە؟‬ ‫م��ه��دی‪ :‬هەڵبەتە ئ��ەم پرسیارە ڕوو‬ ‫ژاڵە عزیز‬ ‫دەکاتە حکومەت و ڕۆشنبیران ‪ ،‬یەکەم‬ ‫حکومەت وەک پێویست گرنگی بە بواری‬ ‫ئەدەبی لە شارەکەدا نەداوە و هیچ نەبێ ئەزیزەکەم ئەمشەو بۆنی بارانی عەشق‬ ‫دڵمی پر کرد لە یادەوەریەکان‬ ‫بە دروستکردنی هۆڵێکی گۆنجاو بۆ هەموو‬ ‫چ بارانێک‪...‬بارانێکی پایزی‬ ‫بوارەکان چ جای ئ��ەوەی تایبەت بێ بە‬ ‫ئەو پایزانەی بە یەکەوە لە ژێر دارە‬ ‫ئەدەب‪ ،‬پێم وایە نەبوونی هۆڵێکی پێویست‬ ‫رووتەکان‬ ‫و نەبوونی سەنتەرێکی لێکۆڵینەوە گرنگی‬ ‫ژوانمان دەبەست و بارانی پایزی‬ ‫ن��ەدان بە چیرۆک و پەخشان و شانۆ و‬ ‫وعەشقیش‬ ‫شێوەکاری و وەرزشی‪....‬هتد کە ساڵ بە‬ ‫گەاڵ وەریوەکان و دڵی پر لە ئەوینی‬ ‫ساڵ ب��ەرەو ودواوە ڕۆشتووە کاریگەری‬ ‫ئێمەی دەشوشتەوە‬ ‫خراپی خۆی جێ دەهێڵێت لە شارەکەدا‪،‬‬ ‫س���ەرەڕای ئ��ەوەش نەبوونی لیژنەیەکی ئەزیزەکەم ئەمشەو دڵم پر بووە لە تۆ‪...‬‬ ‫بەاڵم تۆ هێندە لێم دووری تەنانەت‬ ‫هەڵسەنگاندنی چاالک بۆ ئەو ڤێستیڤاڵە‬ ‫خەیاڵەکانیشم ناتگاتێ‬ ‫خنجیالنەی کە سااڵنە دەکرێ و هەروەها‬ ‫دە وەرەوە‪....‬‬ ‫ه��اوک��اری نەکردنی م��ادی و مەعنەوی‬ ‫وەرەوە بۆ الی دڵە شەکەتەکەم‬ ‫و چەندان هۆکاری تریش وای ک��ردووە‬ ‫ئەو دڵەی ناوی تۆ دەڵێتەوە‬ ‫ئەوانەی خۆیان بە خاوەن قەڵەم دەزانن‬ ‫ئەو دڵەی تۆی لەگەڵ خوێن و‬ ‫تاقەتیان نیە بەشداری بکەن ‪ ،‬دووەم‬ ‫شادەمارەکانی تێکەڵ کردووە‬ ‫هۆکاریش ڕۆشنبیران خۆیانن بە خۆشمەوە‬ ‫وەرەوە با لەم پایزە بارانیەدا‬ ‫خوێندنەوەمان کەمە و بە پێی پێویست‬ ‫دەست لەمالنێی عەشق بکەین‬ ‫یەک دەستە نین‪.‬‬ ‫بە یەکەوە گۆرانیە هەمیشەییەکەی‬ ‫عەشقمان بچڕینەوە‬ ‫نمومەیەک لە شیعری مهدی هەورامی‬ ‫وەرەوە ئیتر دوور مەکەوە لێم تاوێک‬ ‫مادام دڵنیام‬ ‫بەیەکەوە یادی ئەو پایزە بکەینەوە‬ ‫کە شەو دێ تەقە ئەدەی لە چاوم‬ ‫کە بەهاری عەشقی بۆ هێناین و‬ ‫ئیتر با بمرێ چرای ژوورەکەم‪...‬‬ ‫نیگاکانمانی ئاوێزانی یەکتر کرد‬ ‫تاریکی چیە با داگیرم کا‬ ‫چونکە دەزانم هەرتۆی نورەکەم‬

‫پێشکەوتن‪ /‬مهدی هەورامی ئاوێتەی‬ ‫عیش بووە؟‬ ‫م���ه���دی ب��ەڵ��ێ ‪ ،‬ع��ی��ش��ق ووزە و‬ ‫بەردەوامیمان پێدەدات تا بەر دەوام بین لە‬ ‫نوسینی جوان‪ ،‬من هەرشتێکم بە عیشقەوە‬ ‫نوسرابێت خەڵکی قەبووڵی کردووە‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫پێشکەوتن‪ /‬چۆن ؟‬ ‫مهدی ‪ :‬ژیان بە بێ عیشق هیچ مانایەکی‬ ‫نیە بۆیە من عەشقم بۆ ژیان هەیە‪ ،‬ڕەنگە‬ ‫پێبزانم بۆچی هاتووم چی ئەکەم و بۆ کوێ‬ ‫دەچم‪ ،‬بۆیە عاشقم دەزانم دەرئەنجامی‬ ‫چۆنە‪ ،‬من عاشقی سروشت و جوانیم و‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پێشکەوتن‪ /‬عیشق تا چەند ڕەنگدانەی‬ ‫دەبێ لە سەر شاعیر؟‬ ‫مهدی ‪ :‬عیشق بناغەیە ب��ۆ هەموو‬ ‫شتەکان‪ ،‬عیشق پاڵنەرەێکی گەورەیە‪،‬‬ ‫عیشق وادەک����ات دەق ببێتە ش��اک��ار‪،‬‬ ‫ه��ەردەق��ێ��ک ی��ان بابەتێ ب��ە ب��ێ عیشق‬ ‫بنوسرێ ل��ەالی خەڵکی ناچەسپێ و‬ ‫چێژی لێ وەرناگیرێ‪ ،‬عیشق هەوێنە بۆ‬ ‫سەرچاوەی هەموو شتەکان لە ژیاندا بۆ‬ ‫ئەوەی بە زیندوویی بمێنێتەوە‪.‬‬

‫بارانی پاییز‬

‫‪23‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫محمد ماغوت‪:‬‬ ‫ئێمە کێشەمان لەگەڵ خوادا نییە‪ ،‬بەڵکو کێشەمان‬ ‫لەگەڵ ئەوانە دایە کە خۆیان لە دوای خوادا دەنێن‬ ‫ئامادەکردن‪ :‬محەمەد عومەر‬ ‫شاعیر و ئەدیبی سوری محەمەد ئەحمەد‬ ‫عیسا ئەلماغوت (‪ )٢٠٠٦-١٩٣٤‬لە پارێزگای‬ ‫حەما لە سوریا لە دایک بووە‪ ،‬لە دیمەشق‬ ‫و سەلمیە دەستی بە خوێندن کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەر هەژارییەکەی بە ناچاری قوتابخانەی‬ ‫لە تەمەنی زوو بە جێهێشت‪ ،‬هەر یەکە لە‬ ‫سەلمیە‪ ،‬دیمەشق و بەیروت لە شارە هەرە‬ ‫سەرەکییەکانی ژی��ان و داهێنانی ماغوت‬ ‫بووە‪ ،‬لە بواری رۆژنامەگەریدا کاری کردووە‪،‬‬ ‫لە دامەزرێنەرانی رۆژنامەی (تشرین) بووە‪،‬‬ ‫هەروەک سەرنوسەری گۆڤاری (الشرطە)‬ ‫بووە‪ ،‬شارەزایی لە هونەری سیاسی پەیدا‬ ‫کرد‪ ،‬ژمارەیەک لە شانۆگەری رەخنە ئامێزی‬ ‫نوسی‪ ،‬کە رۆڵی کاریگەریان لە پێشخستنی‬ ‫ش��ان��ۆی سیاسی ل��ە نیشتمانی عەرەبی‬ ‫هەبووە‪ ،‬هەروەها رۆمان و شیعری نوسیووە‬ ‫و دەستێکی ب��ااڵی لە نوسینی پەخشانە‬ ‫شیعردا هەبووە‪ ،‬لە ‪ ٣‬ئەپرێلی ‪ ٢٠٠٦‬کۆچی‬ ‫دوایی کرد‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪24‬‬

‫ژیانی‪:‬‬ ‫ساڵی ‪ ،١٩٣٤‬لە دایکبوونی ماغوت بووە‪،‬‬ ‫لە خێزانێکی ه��ەژار لە پارێزگای حەمای‬ ‫سوریا گەورە بووە‪ ،‬باوکی جوتیارێکی سادە‬ ‫بووە و بە درێ��ژای تەمەنی بە کرێ ئیشی‬ ‫لەسەر زەوی خەڵکانی تر دەک��رد‪ ،‬ماغوت‬ ‫چووە بەر خوێندن لە قوتابخانەی کشتوکاڵی‬ ‫لە سەلمیە‪ ،‬پاشان بۆ خوێندنی ناوەندی‬ ‫کشتوکاڵی رۆیشتە دیمەشق‪ ،‬دەگێڕنەوە‬ ‫جارێکیان باوکی نامەیەکی بۆ قوتابخانەکە‬ ‫نارد و داوای کرد بە بەزەیی و نەرمونیان‬ ‫بن لەگەڵ کوڕەی‪ ،‬ئەوانیش داواکاریەکەی‬ ‫لەسەر دیواری قوتابخانە هەڵواسی‪ ،‬ئەوەندە‬

‫بەس بوو بۆ ئەوەی ببێتە نوکتە و قسەی‬ ‫پێکەنینی سەر زاری هاوڕێیانی‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وایکرد بە ناچاری قوتابخانە جێبهێڵێت و‬ ‫بگەڕێتەوە ماڵەوە لە سەلمیە‪.‬‬ ‫دوای گەڕانەوە بۆ سەلمیە‪ ،‬ماغوت بێ‬ ‫ئەوەی پەیڕە و پڕۆگرام بخوێنێتەوە‪ ،‬چووە‬ ‫ناو ریزەکانی حیزبی نەتەوەیی کۆمەاڵیەتی‬

‫سوری‪ ،‬ئەو کات دوو حیزبی گەورە هەبوون‪،‬‬ ‫یەکێکان ئەو حیزبە بوو کە ماغوت چووە‬ ‫ن���اوی‪ ،‬دووەم��ی��ان حیزبی بەعس ب��وو‪..‬‬ ‫بارەگای حیزب بەعس لە گەڕەکی ماڵی‬ ‫ماغوت دوور بوو‪ ،‬بەاڵم حیزبی نەتەوەیی لە‬ ‫تەنیش ماڵەوەیان بوو‪ ،‬زۆر لە ئەندامییەتی‬ ‫ئ��ەو حیزبە ن��ەم��ای��ەوە‪ ،‬تا لە ساڵەکانی‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫شێستەکاندا ئەندامییەتی خۆی کێشاوە‪ ،‬بە‬ ‫هۆی ئەوەی چەند جارێک لەسەر ئینتیمای‬ ‫حیزبییەوە دەستگیر کرابوو‪.‬‬ ‫لەو ماوەیە ماغوت بووە جوتیار و بەهرەی‬ ‫شیعرنوسینی دەرک���ەوت‪ ،‬قەسیدەیەکی‬ ‫بەناونیشانی (غادە یافا) لە گۆڤاری (االداب‬ ‫البیروتیە) باڵو کردەوە‪ ،‬دوای ئەوە چووە‬ ‫خزمەتی سەربازی لە سوپا‪ ،‬یەکەم پەخشانە‬ ‫شیعری بەناوی (الجئە بین ال��رم��ال) لە‬ ‫گۆڤاری (الجندی) باڵو کردەوە‪ ،‬ئەو گۆڤارە‬ ‫هاوکات ئەدۆنیس و خالدە سەعید و سلێمان‬ ‫عەواد بابەتیان تێیدا باڵو دەکردەوە‪.‬‬ ‫تیرۆرکردنی عەدنان مالکی لە ‪ ٢٢‬ئەپرێلی‬ ‫‪ ١٩٥٥‬خاڵی گ��ۆڕان��ک��اری ژی��ان��ی ماغوت‬ ‫بوو‪ ،‬چونکە حیزبی نەتەوەیی سوری بەو‬ ‫کردەوەیە تۆمەتبار کرا‪ ،‬پاشان ئەندامیان‬ ‫دەستگیر دەکرد‪ ،‬ماغوت لە نێوانیاندا بوو‪،‬‬ ‫ماغوت لە بەندیخانەی (المزە) مایەوە‪ ،‬لە‬ ‫دواوەی شیشەکانی بەندیخانە ژیانی ئەدەبی‬ ‫ماغوت دەستی پێکرد‪ ،‬لە ماوەی بەندکردنیدا‬ ‫شاعیر عەلی ئەحمد ناسراو بە ئەدۆنیسی‬ ‫ناسی‪ ،‬کە ئەویش لە ژووری تەنیشتەوە‬ ‫دەستگیر کرابوو‪.‬‬ ‫لە م��اوەی یەکبوونی نێوانی میسڕ و‬ ‫سوریا‪ ،‬ماغوت لە سوریا داواک��راو بوو‪ ،‬لە‬ ‫کۆتایی پەنجایەکان بڕیاری دا بۆ بەیروت‬ ‫هەڵبێت‪ ،‬لەوێ ماغوت چووە ریزی گروپی‬ ‫گۆڤاری (شیعر)‪ ،‬لەوێش شاعیر یوسف‬ ‫الخال‪-‬ی ناسی کە هێنایە ناو گروپی گۆڤاری‬ ‫شیعر‪.‬‬ ‫لە بەیروت پەیوەندیەکی هاوڕێیەتی نزیک‬ ‫لە نێوان ئەو و بەدر شاکر سەیاب دروست‬ ‫ب��وو‪ ،‬هەروەها ماغوت لە ماڵی ئەدۆنیس‬ ‫کچە شاعیری سنیە ساڵحی ناسی (کە‬ ‫دواتر بووە خێزانی)‪ ،‬خوشکی خالدە سەعید‬ ‫خێزانی ئەدۆنیس بوو‪ ،‬واتە لەگەڵ ئەدۆنیس‬ ‫ئاوەڵزاوابوون‪.‬‬ ‫ماغوت دوای بەدەستهێنانی ناوبانگێکی‬ ‫گ���ەورە‪ ،‬گ��ەڕای��ەوە دیمەشق‪ ،‬ی��ەک��ەم کۆ‬ ‫بەرهەمی لە ساڵی ‪ ١٩٥٩‬لە گۆڤاری (شیعر)‬ ‫دەرک��رد بە ن��اوی (غەمباری لە تیشکی‬ ‫مانگدا)‪ ،‬دوای ساڵێکی تر‪ ،‬کۆ بەرهەمی‬

‫دووەمی خۆی بەناوی (ژوورێک بە ملیۆنان‬ ‫دەرگاوە) دەرکرد‪ ،‬پەیوەندی نێوان ماغوت‬ ‫و سنیە کە بۆ خوێندن هاتبۆوە دیمەشق‪،‬‬ ‫پتەوتر ب��وو‪ ..‬لە ساڵی ‪ ١٩٦١‬بۆ جاری‬ ‫دووەم دەستگیر کرا‪ ،‬ئەمجارەیان ‪ ٣‬مانگ‬ ‫لە بەندیخانەدا مایەوە‪ ،‬لەو ماوەیەدا سنیە‬ ‫ساڵح و زەکریا تامری هاوڕێی لە پشتی‬ ‫بوون‪ ،‬دوای ئازادبوونی لە بەندیخانە‪ ،‬ژیانی‬ ‫هاوسەرگیری لەگەڵ سنیە پێک هێنا و دوو‬ ‫کچیان بە ناوەکانی (شام و سالفە) بوو‪.‬‬ ‫لە حەفتایەکاندا ماغوت وەک سەرنوسەری‬ ‫گ���ۆڤ���اری (ال��ش��رط��ە) ک���اری دەک���رد‪،‬‬ ‫الپەرەیەکی تایبەتی هەبوو‪ ،‬بابەتەکانی خۆی‬ ‫تێدا باڵو دەکردەوە بە ناوی (دوا پەڕ)‪ ،‬لەو‬ ‫بە شێک لە بەرهەمە شانۆگەرییەکانی‪:‬‬ ‫ماوەیەدا بڕیاری دا دەڕبڕینی نوسینەکانی‬ ‫ضيعة تشرين‬‫خۆی روونتر و ئاسانتر بکات بۆ ئەوەی‬ ‫شقائق النعمان‬‫هەموو خەڵک تێیان بگات‪ ،‬بەم شێوەیە دوو‬ ‫ كاسك يا وطن‬‫شانۆگەری لە دوایەک (تشرین) و (غەریبی)‬ ‫خارج السرب‬‫باڵو ک��ردەوە‪ ،‬ماغوت لەم کارەیدا ویستی‬ ‫العصفور األحدب‬‫قسە لەگەڵ خەڵکی ئاسایی بکات بە بێ‬ ‫المهرج‬‫ئاڵۆزی لە نوسیندا‪ ،‬دواتر و لە ساڵەکانی‬ ‫حەفتاکاندا هەوڵەکانی خۆی لە نوسین و‬ ‫بەرهەمە سینەماییەکانی‪:‬‬ ‫رۆژنامەوانید لە سەر ئاستی واڵتی سوریا‬ ‫ الحدود‬‫فراوانتر کرد‪ .‬لە هەشتایەکاندا چووە واڵتی‬ ‫ التقرير‬‫ئیمارات و کاری لە رۆژنامەی (الخلیج) کرد‪،‬‬ ‫گەرینگترین بەرهەمەکانی‪:‬‬ ‫بە هاوکاری یوسف عیدابی بەشی رۆشنبیری‬ ‫ حزن في ضوء القمر‬‫رۆژنامەکەی کردەوە‪.‬‬ ‫ غرفة بماليين الجدران‬‫م��اوەی سااڵنی هەشتا بۆ ماغوت زۆر‬ ‫ق��ورس و ن��اخ��ۆش ب��وو‪ ،‬ب��ە ه��ۆی کۆچی‬ ‫یەکێک لە وتەکانی ماغوت‪:‬‬ ‫دوایی خوشکی (لەیال) لە ساڵی ‪ ١٩٨٤‬و‬ ‫(ئێمە کێشەمان لەگەڵ خوادا نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کۆچی دوایی باوکی عیسا لە ساڵی ‪ ،١٩٨٥‬کێشەمان لەگەڵ ئەوانە دایە کە خۆیان لە‬ ‫قورسترین گورزیش کە لەو ماوەیە بەری دوای خوادا دەنێن)‬ ‫ک��ەوت‪ ،‬کۆچی دوای��ی خێزانە شاعیرەکەی‬ ‫ ئەو خەاڵتانەی بەدەستی هێناون‪:‬‬‫بوو (سنیە ساڵح) لە ساڵی ‪ ،١٩٨٥‬پاشان‬ ‫‪ -١‬خەاڵتی (احتضار) لە ساڵی ‪١٩٥٨‬‬ ‫کۆچی دوایی دایکی ناهیدە لە ساڵی ‪.١٩٨٧‬‬ ‫‪ -٢‬خەاڵتی رۆژنامەی (النهار)ی لوبنانی‪،‬‬ ‫لە ناوەڕاستی نۆوەدەکان کچەکەی (شام) ‪١٩٦١‬‬ ‫ش��ووی بە پزیشکێکی س��وری دانیشتووی‬ ‫‪ -٣‬خەاڵتی (سەعید عقل)‬ ‫ئەمەریکا ک��رد‪ ،‬کچی دووەم��ی��ش لەگەڵ‬ ‫‪ -٤‬بەخشینی خەاڵتی س��ەرۆک کۆماری‬ ‫هاوسەرەکەی لە بەڕیتانیا دەژیان‪ ..‬هەموو سوریا‪.‬‬ ‫ئەو ناخۆشی و نەهامەتییە یەک لە دوای‬ ‫‪ -٥‬خ��ەاڵت��ی (س��وڵ��ت��ان ب��ن ع��ەل��ی) بۆ‬ ‫یەکانە کاریگەری قوڵیان لەسەر خۆی و رۆشنبیری لە ‪٢٠٠٥‬‬ ‫نوسین و بەرهەمەکانی جێهێشت‪.‬‬ ‫لە نیوەڕۆی رۆژی دووشەم ‪٣‬ی نیسانی‬ ‫‪ ٢٠٠٦‬محەمەد ماغوت لە تەمەنی ‪ ٧٢‬ساڵی‬ ‫و دوای ملمالنێکی زۆر بۆ ماوەیە ‪ ١٠‬ساڵ‬ ‫لەگەڵ نەخۆشیدا‪ ،‬ژیانی دونیای جێهێشت و‬ ‫دڵی لە لێدان کەوت‪.‬‬ ‫محەمەد ماغوت بە یەکێک لە پێشەنگانی‬ ‫پەخشانە شیعر لە نیشتیمانی عەرەبیدا‬ ‫دادەندرێت‪ ،‬ماغوت پەخشانە شیعر و رۆمان‬ ‫و شانۆگەری و سیناریۆی بۆ زنجیرە درامای‬ ‫تەلەفزیۆنی و فیلمی سینەمایی دەنوسی‪،‬‬ ‫شێوازی نوسینی بە سادەیی دەربڕین و‬ ‫حوزن و غەمباری دەناسرایەوە‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫رۆمانی (بەرە‬ ‫بەیانی خومار)‬ ‫کەوتە بەردیدی‬ ‫خوێنەران‬

‫محەمەد عومەر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪26‬‬

‫رۆمانی (بەرە بەیانی خومار) لە نووسینی حاجی‬ ‫سەید جەوادی (پەروینە) فەوزیە قوڕەیشی بۆکانی‬ ‫وەریگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی‪ ،‬بە کتێبخانەی‬ ‫ک��وردی ئاشنابوو‪ ،‬رۆمانەکە لە دووت��وێ ‪٤٩١‬‬ ‫الپەرەدا‪ ،‬باس لە کێشەکانی ئافرەتێک دەکات کە‬ ‫لە کارئەکتەری سەرەکی (مەحبوبە) خۆی دەنوێنێ‬ ‫و بە بەسەرهاتێکی پڕ لە ئێش و ئازار و غەمناک‬ ‫تێ پەڕدەبێ‪ ،‬مەحبوبە نمونەی ژنێکی دڵ پاک‬ ‫و ئەویندارە کە تەنیا بە تاوانی خۆشەویستی و‬ ‫هەڵبژاردنی هاوسەری ژیانی لەسەر رەزامەندی‬ ‫خۆی‪ ،‬لە پێناو هەست و سۆزی بێ خەوشیدا بەو‬ ‫پەڕی دڵڕەقیەوە سزادراوە‪ ،‬مەحبوبە کە عاشقێکی‬ ‫راستەقینەیە راستگۆ بووە لەگەڵ مەعشوقەکەی‬ ‫ئەگەرچی هیچ ڕووناکیەک و تروسکایەک نەبوو هەر‬ ‫لە تاریکی لێی دەڕوان��ی‪ ،‬دواج��ار نەگەیشت پێی‬ ‫و تەنانەت باجیشی بۆ دا‪ ،‬دەقی شیعرەکانی نێو‬ ‫رۆمانەکەش شیعرەکانی شاعیری کورد (عەباسی‬ ‫حەقیقی)یە لە دیوانی (شەونم)ی دەرهێندراوە‪.‬‬ ‫کڕۆکی رۆمانەکە باس لە ئازادییەکانی ئافرەت‬ ‫دەکات لە هەڵبژاردنی هاوسەر و داخراوی کۆمەڵگە‬ ‫رۆژهەاڵتیەکان لەو ڕوەوە‪ ،‬ئەوەی لەو رۆمانە بەدی‬ ‫دەکرێت هاوشێوەی رۆمانەکانی تر بە تراژیدیا‬ ‫کۆتایی دێت و خۆشەویستەکان ناگەنە یەک و‬ ‫رێگریی و کۆسپ و تەگەرەکانیان دێتە پێش‬ ‫دیوارەکان ئەوەندە بەرزن سەرکەوتیان زەحمەتە‪.‬‬ ‫نووسەر لە پێشەکیدا دەنوسێت «مەبەستی‬ ‫سەرەکی من ئەوەیە کە ئێستا دەب��واری هونەردا‬ ‫بەتایبەتی هونەری چیرۆکنووسی لەمپەرێکمان لە‬ ‫سەر رێگایە بەناوی شەرم‪ ،‬حەیا‪ ،‬کەم ڕوویی رەنگە‬ ‫هیچ کامێکمان دە قسە کردندا هێندە شەرمێون‬ ‫نەبین‪ ،‬بەاڵم دەگەڵ ئەوەی هاتینە سەر نووسین‬ ‫ئەو خەتە سوورانە سەرهەڵدەدەن و دەبنە لەمپەر‬ ‫ئەو حاڵەتە دەبێتە چەشنێک خۆ سانسۆڕی کە زۆر‬ ‫جاران دە نووسینی نەسردا وەها دەچێتە هەزار و‬

‫دووالییەوە کە رستە لە مانا دەخا و وەهمی ئەدەبیاتی‬ ‫سۆفییانەی لێ دەکرێت»‪ .‬نووسەر لەم رۆمانەدا‬ ‫بوێرانە دەست لەسەر نەخۆشیەکانی کۆمەڵگەدا‬ ‫دادەنێت هەروەها نووسەر لە پێشەکییەکەدا داوا لە‬ ‫کوڕان و کچان دەکات سود لە ڕووداوەکانی نێو‬ ‫رۆمانەکە وەربگرن‪.‬‬ ‫ئ��ەو ه��ەوڵ��ەی ف��ەوزی��ە ق��ورەی��ش��ی دەچێتە‬ ‫چوارچێوەی تەقەالکانی رۆشنبیرانی کوردانی‬ ‫رۆژهەاڵت بە ئامانجی وشیارکردنەوەی کۆمەڵگا و‬ ‫پەنجە خستنە سەر کێشە و کێماسیەکان و کرانەوە‬ ‫ب��ەڕووی جیهانی ئەمڕۆدا‪ ،‬کە بەداخەوە لە چەق‬ ‫بەستنی دۆخەکە هەمیشە رەگەزی مێ کە ئافرەتە‬ ‫باجی سەرەتاو کۆتایی دەدات‪.‬‬ ‫الیەنێکی دی��ک��ەی گ��ەش��ی ئ��ەو رۆم��ان��ە لە‬ ‫وەرگێڕانیدا دەردەکەوێ بە تایبەتی لەو زمانە سادە‬

‫و بێ گرێ و گۆڵەی کە هەم گوزارشت لەو سنورە‬ ‫جوگرافیەدەکات کە رۆمانەکەی لێ بەرهەم هاتوە‬ ‫و پیشانی خوێنەرانیشی دەدات کە شێوەزارەکانی‬ ‫زمانی کوردی ئەوەندە زۆر و دەوڵەمەندن دەکرێ‬ ‫بە زیاتر لە رێگایەک و بە کارکردنی جۆرا و جۆر‬ ‫لەسەری لە دەرئەنجامدا لە پاڵ هەوڵە ئەدەبیەکە‬ ‫خزمەتێکی زۆریش بە زمانی شیرنی کوردی بکەین‪.‬‬ ‫خوێندەوە بۆ هەموو بڕگە و بابەتەکانی ئەو رۆمانە‬ ‫کاتی زۆرتر و پانتایی نووسینی پتر لەوەی نوسراوە‬ ‫دەخوازێت‪ ،‬ئەوە دەروازەی���ەک بوو بۆ ناساندنی‬ ‫سەرەتایی ئەو کارە جوانەی وەرگێر‪ ،‬ماوەتەوە‬ ‫بڵێین فەوزیە قورەیشی لە ساڵی ‪ ١٣٤٠‬هەتاوی‪،‬‬ ‫‪ ١٩٦١‬زاینی لە بۆکان لەدایکبووە‪ ،‬لە زانستگای‬ ‫تەورێز خوێندویەتی و ئێستا لە قوتابخانەی ناوەندی‬ ‫(سەبا) مامۆستایە‪.‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫عاشقی عەرەب‬ ‫هەر لە یەکەم‬ ‫ساتی ژنهێنانییدا‬ ‫بیر لە تەاڵقدانیشی‬ ‫دەکاتەوە‬

‫ئامادەکردنی‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫«ژن لە شیعر و ژیانمدا) ناونیشانی‬ ‫کتێبێکی شاعیری عەشق و ژنی عەرەب‬ ‫(نزار قەبانی)یە ئەو کتێبە پێکهاتووە لەو‬ ‫دیمانە و گفتوگۆ ئەدەبی ورۆژنامەوانیانەی‬ ‫لەگەڵ نزار قەبانی ئەنجامدراوە ئەوەی لێرە‬ ‫دەخوێندرێتەوە بەشێک لە بۆچوونەکانی‬ ‫قەبانیە لەبارەی ژنەوە‪ ،‬پێشکەوتن گرنگترین‬ ‫ئەو بۆچونانەی قەبانی خستۆتەڕوو‪.‬‬ ‫ن��زار قەببانی لە ب��ارەی هەڵبژاردنی‬ ‫بابەتی ژن* دەڵێت «م��ن ئ��ەوە دەزان��م‬ ‫ک��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ژن وەک����و ب��اب��ەت��ی‬ ‫سەرەکی نووسین هەڵبژاردنێکی قورسە‬ ‫و ئاخاوتن لەبارەیەوە ئاخاوتنە لە بارەی‬ ‫حەرامکراوەکانەوە و ئەو کەسەی دەستی‬ ‫ژنێک دەگرێت وەک ئەوە وایە پشکۆیەکی‬ ‫داگیرساوی گرتبێتە دەست‪ ،‬ئەوەش دەزانم‬ ‫کە تێوەگالن لە پەیوەندییەک لەگەڵ‬ ‫ژنێکی جواندا لەم نیشتیمانەی مندا وەک‬ ‫تێوەگالن وایە لە تاوانی قاچاخچێتی یاخود‬ ‫تاوانی هەڵکوتانەسەر بانکێک بە مەبەستی‬

‫تااڵنکردنی»‬ ‫قەبانی باسی ئەو کارانەی دەکات کە بۆ‬ ‫ژنی کردووە و دەڵێت «چڵ ساڵە (ژن)‬ ‫م بە شان هەڵگرتووە هەر لە کەنداوە وە‬ ‫تا ئۆقیانوس بە برژانەگەکانم رێ دەکەم‬ ‫و سەفەری پێدەکەم‪ ،‬من پارێزەری ژن‬ ‫ب��ووم لە دژی شەیتان‪ ،‬ن��اوی (ژن)م لە‬ ‫لیستی خواردەمەنی هێنایە دەرێ لە لیستی‬ ‫گوڵەکاندا دام��ن��ا‪ ،‬ن��اوی ژن��م لە لیستی‬ ‫زەوی و زار و موڵک و سامان و پارەدا‬ ‫سڕییەوە‪،‬خستمە لیستی ئەو کتێبانەی‬ ‫دەخوێنرێنەوە‪ ،‬جەستەی ژنم لەناو لیستی‬ ‫ئەو بەرخۆاڵنەی چاوەڕوانی سەربڕین دەکەن‬ ‫و ئەو گۆلکانەی چاوەڕێی پێست گۆرین‬ ‫دەک��ەن سڕییەوە و خستمە ن��او لیستی‬ ‫ئەو مۆزەخانانەی کە سەردان دەکرێن ئەو‬ ‫سەمفۆنیانە گوێیان لێدەگیرێت‪ ،‬من بووم‬ ‫مەمکەکانی ژنم کە بە درێژایی مێژوو بە‬ ‫بارمتە گیرا ب��وون وەک ج��ووت��ێ کۆتر‬ ‫رەوانەی ئەو ئاسمانە کرد کە ڕاوە مەمکی‬

‫سپی پیشەیەتی‪ ،‬لەو شارە عەرەبیانەی‬ ‫کە بە نهێنی عەشق دەکەن ئەو شارانەی‬ ‫دەترسن لەوەی تەوقە لەگەڵ ژنێکدا بکەن‬ ‫نەوەکو دەست نوێژیان بشکێت‪ ،‬من بووم‬ ‫مێژووی ژنانم نووسیەوە یان الیەنی کەم‬ ‫هەوڵمدا بینووسمەوە»‪ .‬هەروەها دەشڵێت‬ ‫«من لەگەڵ ژندا دەریاوانێکم بایەخ نادەمە‬ ‫ئەو بەندەرانەی هاتوونەتە بەردەم گەشتە‬ ‫دەریاییەکەم بە قەد ئەوەی بایەخ دەدەمە‬ ‫ئەو بەندەرانەی کە هێشتاکە دەرنەکەوتوون‬ ‫هەرگیز کەنارەکانی ژنم جێنەهێشتووە‪،‬‬ ‫تاوەکو بگەڕێمەوە بۆ الی‪ ،‬ئەوانەی وێنای ژن‬ ‫وا دەکەن کە ئەو جۆگە بچکۆڵەیە دەکرێت‬ ‫لە ماوەی ‪ ٥‬خولەک ئەمبەر بۆ ئەوبەری‬ ‫بکەی بێ ئ��ەوەی بزانن ژن بەرینترین و‬ ‫قوڵترین و ترسناکترین دەریاکانە»‪.‬‬ ‫قەبانی لە ژیانیدا ئامادەنەبووە کاتەکانی‬ ‫بە پیاوان بە فیڕۆ بدات هەروەکو خۆی‬ ‫دەڵێ «ئەگەر کاتی خۆم لە پەی بردن بە‬ ‫ژندا بە فیڕۆ نەدەم چما لە پەی بردن بە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نزار قەبانی شاعیری ژن‪ ،‬ئاوێتەیەک لەگەڵ ژن‬

‫‪27‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫رزگارکردنی ژن وەک‬ ‫رزگارکردنی فەلەستین‬ ‫وایە بە پاڕانەوە و نزا و‬ ‫نەزرکردن نایەتەدی‬ ‫ژن زەمەنی تایبەتی‬ ‫پیاو دەسڕێتەوە‬ ‫دەیخاتە ناو زەمەنی‬ ‫خۆیەوە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪28‬‬

‫پیاوان بە فیرۆی بدەم»‪ .‬هەروەها دەشڵێت‬ ‫داوای یاساییم بە کۆمەڵ لە دژی پیاوانی‬ ‫عەرەب تۆمار کردووە بە تاوانی ترساندنی‬ ‫ژن و بێدەنگ کردن و کڕین و فرۆشتنی و‬ ‫زەلیل کردن و تااڵنکردنی سەروەتی جەستە‬ ‫و عەقلی ژنان‪.‬‬ ‫ش��اع��ی��ری ژن ل��ە ب���ارەی پێکهاتە و‬ ‫پەیوەندی پیاو و شیعرەوە لە کتێبەکەیدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت «پ��ی��او ب��ەپ��ێ��ی پێکهاتەکەی‬ ‫مەخلوقێکی ناشیعرییە وشک و ناساز و‬ ‫سیما قورسە‪ ،‬پیاو هەر کە قۆناغی زانکۆی‬ ‫تەواوکرد ئیتر پەیوەستی خۆی بە شیعرەوە‬ ‫دەپچڕێنی جگە لەو رۆژنامەیەی کە بە دڵی‬ ‫خۆیەتی جگە لە خشتە و لیستی نرخەکانی‬ ‫بۆرسە هیچی تر ناخوێنێتەوە‪ ،‬پیاو ناچێتە‬ ‫کتێبخانەیەک بۆ ئەوەی دیوانە شیعرێک‬ ‫بکڕێت‪ ،‬ناچێتە دوکانی گوڵفرۆشێک بۆ‬ ‫ئەوەی گوڵێک بکڕێت‪ ،‬کەچی ژن هەتا دوا‬ ‫چرکەی ژیانی لە بەردەم سۆزی جوان و‬ ‫وشەی جوان دەتوێتەوە پیاو بە ددانەکانی‬ ‫قەسیدە دەخوات کەچی ژن بە شەوقەوە‬ ‫نۆشی دەکات‪.‬‬ ‫قەبانی ئ��ام��اژە ب��ەوە دەک��ات کە ئەو‬ ‫کاتە پیاو بە شەنگ و شۆخی دەمێنێتەوە‬ ‫کە لە سایەی ژندا و لە ژێر چەتری ئەو‬ ‫دابێت‪ ،‬کاتێکیش ژن دەستەبەرداری پیاو‬ ‫دەبێت ئەو کات تەمەنی پیاو لەیەک ساڵدا‬ ‫هەزار ساڵ بەرەو پیریی هەڵدەکشێت و بە‬

‫چەشنی فیلی ئەفریقی لە تاو بێزاریی و‬ ‫جەستە و سیما قورسیی خۆی دەکوژێت»‪.‬‬ ‫قەبانی زیاتر دەدوێت «ئەو پیاوانەی کە‬ ‫شانیان داوەت��ە سەر مێژوو ئەوانەی لە‬ ‫کەوتن و نەمانی دەستکەوتە زەمەنییەکان‬ ‫وبەرپابوونی شۆرشێک لەناو زیندانی ژناندا‬ ‫دەترسین و سڵ لەوە دەکەنەوە ژن داوایان‬ ‫لێبکات بچنە ژێر چەتر و گوێڕاڵییەوە ئەوانە‬ ‫ئەو پیاوانەن لەوە دەترسن کە ژن شوو بە‬ ‫چوار پیاو بکات وەک چۆن ئەوان چوار ژن‬ ‫دەهێنن»‪.‬‬ ‫قەبانی دەڵێت پچراندن پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫ژن دا مانای پچڕاندنی پەیوەندییە لەگەڵ‬ ‫شیعر و ژیاندا‪ .‬هەروەها دەڵێت «کۆمەڵی‬ ‫عەرەب خۆی شێتە‪ ،‬چونکە ناتوانێت عاشق‬ ‫بێت نازانێت عاشق بێت»‪.‬‬ ‫قەبانی لە شوێنێکی تر رەخنە لە پیاوانی‬ ‫عەرەب دەگیرێت دەڵێت ئەگەر ژن خەونی‬ ‫عەرەب بوایە ئەو کات کتێب و شیعرەکانی‬ ‫من پێویست نەبوو هەروەکو خۆی دەڵێت‬ ‫«هیچ رۆژێ��ک ژن خەونی پیاوی عەرەب‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەاڵم هەموو رۆژێک ژن بە بارمتە‬ ‫گیراوە ئاژەڵی بەر دەستی پیاوی عەرەب‬ ‫بووە‪ ،‬ئەگەر ژن خەونی عەرەب بوایە ئەوا‬ ‫کۆمەڵگەی ع��ەرەب باخچەیەک دەب��وو‬ ‫ئەوساکە بوونی من و کتێبە شیعرییەکانم‬ ‫چ پێویست دەبوو‪ ،‬چونکە ئەو کات هەموو‬ ‫پیاوان دەبوونە شاعیر و بە زمانی کۆتران‬ ‫لەگەڵ ژن��دا دەدوان گوڵە وەنەوشەیان‬ ‫دەرخوارد دەکردن‪ ،‬بەاڵم پیاوی عەرەب سەر‬ ‫و سۆراغی لەگەڵ خەوندا نییە ناتوانێت لە‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ مێینەدا ببێتە شاعیر‪ ،‬رەگ‬ ‫و ڕیشەی عەشیرەتگەری و دەرەبەگایەتی‬ ‫پیاوی عەرەب ئەوەی بەسەردا سەپاندووە‬ ‫کە مامەڵەکردنی لەگەڵ ژن��دا چەشنی‬ ‫مامەڵە کردنی بێت لەگەڵ زەوی و زار و‬ ‫تۆوی چاندن و سامانی ئاژەڵی وەک ئەسپ‬ ‫و باڵندە و کەروێشکەکان»‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬کتێبی (ژن لە شیعر و ژیانمدا)‬ ‫نزار قەبانی‪ ،‬جەمال غەمبار کردویەتی بە‬ ‫کوردی‪.٢٠٠١‬‬

‫کڕنوش‬ ‫ناز رزگار شێخانی‬ ‫بۆچی بەڵێنی جوانترین بەهار‬ ‫بە خونچەی تینووی وەرزی عومرم دەدەی؟‬ ‫کە خۆت گوڵێکی پاییزی و بە دەم‬ ‫وەرینەوە‬ ‫کڕنوش بۆ جوانی دەبەی‪..‬‬ ‫بۆچی بەڵێن دەدەی ببیتە خۆرێکی‬ ‫هەمیشەیی‬ ‫بۆ شەوە بێ کۆتاییەکان؟؟‬ ‫کە خۆت دوایین تیشکی ئێوارانی و‬ ‫بە دەم ئاوا بوونەوە کڕنوش دەبەی بۆ‬ ‫ئاسمان‪...‬‬ ‫کەتۆ هەمیشە دەریایەکی بێ دەنگی و‬ ‫شەپۆلێک شک نابەی بتگەیەنێتە کەناری‬ ‫خۆت‪...‬‬ ‫چۆن هەوڵی گەیشتن بە ناخی من دەدەی؟‬ ‫چۆن مرواریەکانی دەریای ڕۆحی خۆم وااڵ‬ ‫کەم بۆت؟‬ ‫کە تۆ ئێستا بە دوای خۆت وێڵی‬ ‫منی ون بوو لە کوێ دەدۆزیتەوە؟‬ ‫منی بێ دەنگ و منی شەوە زەنگ‬ ‫چۆن ڕوناکیم بۆ دەهۆنیتەوە؟‬ ‫چۆن دەتوانی کۆتی تەنیاییم بشکێنی و‬ ‫ئومێدێک ببەخشیەوە بە دوا چرکەکانی نغرۆ‬ ‫بوون؟‬ ‫کە خۆت بولبولێکی دیل کراوی و‬ ‫نە ئومێدێکت هەیە بۆ دەرچوون نە‬ ‫دەروازەیەکیش بۆ ون بوون‪...‬‬ ‫ئەی ئەو ئاسمانەی تاریکیت لێ دەچۆڕێ‬ ‫چیت داوە لە ئەستێرەیەکی داکشاوی ون؟‬ ‫ئێستا هیچ ئومێدێک‬ ‫نە لە شەوە زەنگی تۆدا ماوە نە لە داکشان‬ ‫و ون بوونی من‪..‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫پێکان ناهێڵی داڤید ڤیا بەتەواوی دەرکەوێ‬ ‫پێشکەوتن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫داڤدڤیا شانسێس‪ ،‬شوێنی یاریکردنی هێرشبردن‪ ،‬لە‬ ‫تویال النغریۆ ئیسپانیا لە ‪ ١٩٨١/١٢/٣‬لە دایکبووە‪،‬‬ ‫بااڵی ‪ ١٧٥‬سنتیم کێشی ‪ ٦٧‬کیلۆ‪ ،‬ڤیا لەتەمەنی ‪٢٨‬‬ ‫ساڵیدا پەیوەندی بە یانەی بەرشەلۆنەوەکرد‪ ،‬دوای‬ ‫پێنج رۆژ لە بەدەستهێنانی دووەم نازناوی اللیگا لە‬ ‫ساڵی ‪ ،٢٠١٠‬بۆ یەکەمجاریش لەگەڵ تیپێکی بچوک‬ ‫دەرکەوت لە خولی یانە پلە یەکەکان بەناوی تیپی‬ ‫سەرقستە‪ ،‬پاشان لەگەڵ یانەی ڤالنسیا‪ ،‬رەچەڵەکی‬ ‫یاریزانەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئستورسیا باکوری ئیسپانیا‪،‬‬ ‫باوکی کرێکاری کانی خەڵوزبوو‪ ،‬یاریکردنی ناوبراو لە‬ ‫تیپی الوانی یانەی سپۆرتینگ خیخۆن دەستپێکرد‪،‬‬ ‫وەکو هەنگاوی یەکەم بۆ پەیوەندیکردن بە تیپی‬ ‫یەکەم‪ ،‬ڤیا بەوە ناسراوە کە زۆر بەدەگمەن بەرامبەر‬ ‫گ��ۆڵ ه��ەڵ��ەدەک��ات‪ ،‬وات��ا هەلەکان ناچوێنێ‪ ،‬لە‬ ‫حەوت وەرزی خولی پلەیەکەکان تەنیا پازدە گۆڵی‬ ‫تۆمارکرد‪ ،‬کاتێک هاتە یانەی بەرشەلۆنە کە ‪ ٢٨‬گۆڵی‬ ‫تۆمارکردبوو‪ ،‬هەردوو وەرزی ‪ ٢٠٠٣‬تا ‪ ٢٠٠٥‬لەگەڵ‬ ‫یانەی سەرقستە یاریکرد‪ ،‬پێنح وەرزیش لەگەڵ یانەی‬ ‫ڤالنسیا لە ‪ ٢٠٠٥‬تاکو ‪ ١٤٠ ،٢٠١٠‬گۆڵی لە ‪ ٢٣٩‬یاری‬ ‫تۆمارکرد‪ ،‬لەگەڵ هەموو ئەو وریایی و زیرەکیەشی‬ ‫کەهەیەتی‪ ،‬کاتێک پەیوەندی بەیانەی بەرشەلۆنەوەکرد‬ ‫زۆر تامەزۆری دەسکەوت بوو‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ڤیا یەکێک ب��وو لە کلیلەکانی یاریە‬ ‫نێودەوڵەتیەکانی هەڵبژاردەی واڵتەکەی‪ ،‬دوای جامی‬ ‫جیهانی باشوری ئەفریقیا‪ ،‬یەکێک بوو لەو یاریزانانەی‬ ‫کە زۆرترین گۆڵی بۆ هەڵبژاردەی واڵتەکەی کرد‪ ،‬لە‬ ‫پاڵەوانێتی جامی جیهانی ‪ ٢٠١٠‬لە ئەفریقیا هاوشانی‬ ‫تۆماس مۆلەر و شنایدەر و فۆرالن بووە گۆڵکاری‬ ‫پاڵەوانێتی یەکە بەتۆمارکردنی پێنج گۆڵ‪.‬‬ ‫ئەو وەکو بااڵ و کێش یاریزانێکی گ��ەورە نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەوە ناسراوە کە دەتوانێ بەهەردوو قاچ گۆڵ‬ ‫تۆماربکات‪ ،‬ئەوکاتەی منداڵ بوو لە قاچی راستی‬ ‫کێشەی هەبوو‪ ،‬بۆیە بەناچاری بە قاچی چەپی گۆڵی‬ ‫دەکرد‪ ،‬تاکو لە کۆتاییەکەی وایلێهات بە هەردوو قاچی‬ ‫گۆڵی تۆمار بکات راست و چەپ‪ ،‬هاوت بەسەریش‬ ‫لە گۆڵتۆمارکردن بەهرەیەکی باشی هەیە‪ ،‬خاڵێکی‬

‫دیکەی بەهێزی ئەو یاریزانە خێریای‬ ‫ل��ە رادەب��ەدەری��ەت��ی ل��ەو کاتەی‬ ‫تۆپی لەژێر قاچدایە‪ ،‬یەکێکە‬ ‫لەو یاریزانانەی کە زیاتر بە‬ ‫دوای پانتیایی ییەکانی ناو‬ ‫یاریگا دەگەڕێت‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫ک��ەس ن��ات��وان��ێ پێشبینی‬ ‫تواناکانی بکات‪ ،‬زۆر بە‬ ‫گیانێکی دلێرانە و ورە‬ ‫ب��ەرزی��ەوە ی��اری��ی دەک��ات‬ ‫و ب��ەردەوام��ی��ش گوشار‬ ‫دەخ��ات��ە س��ەر یاریزانانی‬ ‫هێڵی بەرگری تیپی بەرامبەر‪،‬‬ ‫چونکە یاریزانێکی بە کاریگەرە‪،‬‬ ‫دەشتوانێ لەهەر چرکەیەک رێڕەو‬ ‫و ئەنجامی یاریەکە بگۆڕێ‪.‬‬ ‫هەندێک لە دەسکەوتەکانی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫یانەی بەرشەلۆنە خولی پاڵەوانانی‬ ‫ئەوروپا وەرزی ‪ ،٢٠١١-٢٠١٠‬خولی پلە‬ ‫یەکی ئیسپانیا وەرزی ‪ ،٢٠١١-٢٠١٠‬جامی‬ ‫سوپەری ئیسپانیا هەمان وەرز بۆ یانەی‬ ‫بەرشەلۆنە‪.‬‬ ‫لەگەڵ یانەی ڤالنسیا‪ ،‬جامی شای‬ ‫ئیسپانیا وەرزی ‪ ،٢٠٠٨-٢٠٠٧‬لەگەڵ‬ ‫یانەی سرقستە لە وەزری ‪٢٠٠٥-٢٠٠٤‬‬ ‫جامی سوپەری ئیسپانیا و ‪-٢٠٠٣‬‬ ‫‪ ،٢٠٠٤‬جامی ش��ای ئیسپانیا‪ ،‬و‬ ‫چەندین دەسکەوتی دیکەی کەسی‬ ‫و یانەیی بەدەستهێناوە‪ ،‬بەاڵم یەکێک‬ ‫لە کێشەکانی ئەوەیە پێکانی زۆرە و‬ ‫ئ��ەوەش هەمیشە کاریگەری لەسەر‬ ‫ئاستی ئ��ەو یاریزانە ه��ەب��ووە‪ ،‬کە‬ ‫زۆرجار ئەوە وادەکات تا یاریزانەکە‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬یاریزانێکی دیکە شوێنی‬ ‫دەگرێتەوە‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫تــەندروســتــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫دکتۆر فاخیر حاجی رەحمان‪ ،‬پسپۆری‬ ‫نەخۆشیەکانی پێست و جوانکاری‪:‬‬

‫لە جەستەی خەڵکی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست ئەگەر کەمێک مووش‬ ‫هەبێت بەئاسایی دادەنرێت‬

‫ئامادەکردنی ‪ :‬رابەر بەرزنجی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪30‬‬

‫زی��ادب��وون��ی م��وو ل��ەئ��اف��رەت��دا بریتیە‬ ‫لەگەشەکردنی موو لەوشوێنانەی کە لێی‬ ‫دەردەچ��ێ و پشت دەبەستن بەهۆڕمۆنی‬ ‫ئەندرۆ جین‪ ،‬وەکو دەم و چاو لێوەکان‬ ‫چەناگە و ال ڕوومەتەکانی ئافرەت‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫نیشانەی تریشی لەگەڵ دابێت‪ ،‬وەکو زیپکەی‬ ‫دەم و چاو یان قژ ڕووتانەوە یان ئەستوور‬ ‫ب��وون و گ���ەورە ب��وون��ی ماسوولکەکان‪،‬‬ ‫تێکچونی سوڕی مانگانەی کچ و کەمبوونی‪،‬‬ ‫زیادبوونی سوری مانگانەی‪ ،‬گەر حاڵەتەکە‬ ‫ئەم نیشانانەی لەگەڵدا بوو هەموو ئەمانە‬ ‫ه��ۆی��ەک��ەی ب��ۆ ه��ۆڕم��ۆن��ی ئ��ەن��درۆ جین‬ ‫دەگەڕێتەوە کە لە ئافرەتدا شوێنی سەرەکی‬ ‫دەردانی ئەم هۆڕمۆنە ڕژێنی سەر گورچیلەو‬ ‫هێلکەدانە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئ��ای��ەل��ەم��ووی زی��اد ج��ی��اوازی هەیە‬ ‫لەنێوان ئافرەت یان پیاو؟‬ ‫و‪/‬بەڵێ لەئافرەت پێی دەڵێن هێستیزم‬ ‫و لەپیاوان زیادگەشەکردنی موو بەگوێرەی‬

‫تەمەن و ڕەچەڵەکی کەسەکە دەبێتن‪.‬‬ ‫پ ‪/‬هۆڕمۆنی نێرینە لەئافرەتدا چیە؟ئایە‬ ‫دەبێتە هۆی زیادبوونی موو؟‬ ‫و‪/‬هۆرمۆنی نێرینە لەئافرەتدا هەیە‬ ‫هەروەک ئاماژەم پێکرد لەهێلکە دانەکان و‬ ‫رژێنی سەر گوورچیلە دەریدەدات وادەکات‬ ‫ئ��ەو م��ووان��ەی ل��ەو شوێنانەی کە پشت‬ ‫دەبەستێت بەهۆرمۆنی ئەندرۆجین موەکە‬ ‫گەشەبکات و لەوانەیە هۆکاری تریشی‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆ دەردان��ی تەنها ئەو شوێنانە‬ ‫نەبن کەناوم هێنان وەهۆی تریشی هەبێت‬ ‫کاری تێبکات بۆ گەشەکردنی مووی زبر‬ ‫لەروخساری ئافرەتدا‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئەو مووانە جیاوازیان هەیە ئەگەر لە‬ ‫چەناگە بێت یان روومەت ؟‬ ‫و‪/‬ب��ەڵ��ێ ل��ەال تەنیشتەکان و لەگۆی‬ ‫مەمک و ئەوشوێنانە کێشەکەی بۆ ئەوە‬ ‫دەگەڕێتەوە کە ئەندرۆجینەکان لەهێلکەدانی‬ ‫ئ��اف��رەت دەردەدرێ�����ن‪ ،‬ب��ەاڵم لەچەناگە‬

‫یان س��ەرووی سگ یان لەسنگی ئافرەت‬ ‫کەمووەکە گ��ەش��ەدەک��ات ودەردەک��ەوێ��ت‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە س��ەرچ��اوەک��ەی لەڕژێنی سەر‬ ‫گورچیلەوە بێت‪ ،‬جیا لەوانەی باسمانکرد‬ ‫چەند هۆکارێکی تریش هەن کەوادەکات‬ ‫لەهەندێ لەخەڵکان مووی زیادە لەلەشیان‬ ‫بێت‪ ،‬کەچی بەئاسایی دادەن��رێ��ت وەکو‬ ‫ڕەچەڵەک‪ ،‬بۆ نمونە لەخەڵکی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست ئەگەر کەمێک مووشی هەبێت‬ ‫بەئاسایی دادەنرێت‪ ،‬لەباشوری رۆژهەاڵتی‬ ‫ئەوروپا ئەوخەڵکانەی لەو شوێنانە ئەگەر‬ ‫کەمێک مووشیان هەبێت هەربەئاسایی‬ ‫وەری دەگرن‪ ،‬لەباشوری رۆژئاوای ئاسیاش‬ ‫هەربەئاسایی دادەنرێت‪.‬‬ ‫هۆکاری ترمان هەیە بۆ زی��ادەی مووی‬ ‫دەم و چ��او‪ ،‬لەوانەیە هۆکاری دەروون��ی‬ ‫بێت‪ ،‬لەوانەیە موکەم بکات و هەڵوەرێت‪،‬‬ ‫ئەگەر باسی ئ��ەو سەرچاوەگرنگەی کە‬ ‫ئەندرۆجینەکان دەردەدات لەئافرەت بکەین‬

‫تــەندروســتــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫هێلکەدانە‪ ،‬ئەو نەخۆشیانەی کەوادەکات‬ ‫ئەو هۆڕمۆنە زۆربێت لەهێلکەدان یەکێکیان‬ ‫پێی دەوترێت سندرەم‪ ،‬کەزیادبوونی کیسە‬ ‫فرەیی لەسەر هێلکەدانە‪ ،‬ئەمەوادەکات ئەو‬ ‫هۆرمۆنانە زیادبکات و دەرچوونی موی زیادە‬ ‫لەدەم و چاوو تێکچونی سوری مانگانەو‬ ‫ئەستور بوونی ماسولکەکانی لێدەکەوێتەوە‪.‬‬ ‫پ‪/‬تاچەند زیادبوونی موو پەیوەندی بە‬ ‫منداڵ نەبوونەوە هەیە؟‬ ‫و‪/‬زیادبوونی موو هەندێ جار وەک ئەو‬ ‫نەخۆشەی باسم کرد‪ ،‬زیادبوونی کیسەکانی‬ ‫سەرهێلکەدان وادەکات هەم منداڵی نەبێت‬ ‫هەم ئەو نیشانانەی باسم کرد موی زیاد‬ ‫دەبێت لەناوەراستی جەستەی قەڵەو دەبێت‬ ‫ئەمەش وادەکات کە منداڵی نەبێت‪ ،‬بەڕاست‬

‫کردنەوەی هۆرمۆنەکان و چارەسەرکردنیان‬ ‫ئەگەر قەڵەویش بێت دابەزاندنی کێشی‬ ‫لەش لەوانەیە س��ودی هەبێت‪ ،‬ب��ەاڵم بۆ‬ ‫منداڵ نەبوونەکەی پێویستی بە پسپۆری‬ ‫ئافرەتان هەیە کەتایبەت بێت بەو بوارە‪.‬‬ ‫پ‪/‬بوونی زیپکە لەسەر روخسار لەکاتی‬ ‫سوری مانگانە زیاتر هۆی چیە؟‬ ‫و‪/‬ه��ەن��دێ ج��ار لەتەمەنی ه��ەرزەک��اری‬ ‫ئەمە رووئەدات کرێم ولۆشنی تایبەت هەیە‬ ‫بەگوێرەی پێستەکەی و ئەو شوێنانەی لێ‬ ‫یەتی کەبەکاری دێنێت بەرێنمایی دکتۆر‬ ‫هەتاکو سوودی تەواوی لێ دەبینێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئایە دژەخۆر سوودی هەیە بۆپاراستنی‬ ‫پێست؟‬ ‫و‪ /‬دژەخ��ۆرم��ان هەیە بۆ دەم وچاوی‬

‫وشک و هەمانە بۆ دەم و چاوی چەور‪،‬‬ ‫ئەگەر خۆی دەموچاوی وشک بێت دەبێ‬ ‫دژە خۆرێ بکرێ بۆ دەم و چاوی وشک‬ ‫بۆئەوەی نەرمیەک بداتە پێستەکەی‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دەم وچاوی چەور بێت دەبێ ئەوی تریان‬ ‫بەکاربهێنێت‪ ،‬واتا دژەخۆر هیچ خراپیەکی‬ ‫نییە بەڵکو دەیپارێزێت لەتیشکی سەروو‬ ‫وەنەوشەیی‪.‬‬ ‫لەکۆتاییدا ئامۆژگاری ئافرەتان دەکەم‬ ‫ئ��ەو ئافرەتانەی م��ووی زی��ادەی��ان هەیە‬ ‫پێویست دەکات پشکنینی تاقیگەییان بۆ‬ ‫بکرێت بۆئەوەی هەڵسەنگاند نێکیان بۆ‬ ‫بکرێت بۆئەوەی ئاستی هۆرمۆنەکانیان‬ ‫دیار بکرێت بۆئەوەی زوو چارەسەر بکرێت‬ ‫چارەسەری بۆ دیاری بکرێت‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪31‬‬

‫رەنــگــاوڕەنــگ‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫یەکەم‪ :‬ئایا دەزانی لە ساڵی ‪ ١٥٠٠‬ز ژمارەی دانیشتووانی سەر‬ ‫زەوی تەنها (‪ )٤٠٠‬ملیۆن کەس بووە؟‬ ‫دووەم‪ :‬ئایا دەزان��ی کە پەپوولە بە قاچەکانی دواوەی تام‬ ‫دەکات؟‬ ‫سێیەم‪ :‬ئایا دەزانی شاخی کەرکەدەن شاخێکی ئاسایی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو لە قژی لوول خواردوو دروست بووە؟‬ ‫چوارەم‪ :‬ئایا دەزانی تیمساح بەرد دەخوات بۆئەوەی زیاتر‬ ‫بچێتە ژێر ئاو؟‬ ‫پێنجەم‪:‬ئایا دەزانی پشیلە رقی لە بۆنی پرتەقاڵ و لیمۆیە؟‬ ‫شەشەم‪ :‬ئایا دەزان��ی هێڵی رش و سپی سەر الشەی هەر‬ ‫کەرەکێوییەک جیاوازە لە هی کەرەکێوییەکی دیکە؟‬ ‫حەوتەم‪ :‬ئایا دەزانی ئەسپ بەپێوە دەخەوێت؟‬ ‫هەشتەم‪ :‬ئایا دەزانی سااڵنە لە رۆژی عەرەفە (رۆژی پێش‬ ‫جەژنی قوربان) پۆشاکی کەعبەی پیرۆز دەگۆڕدرێت؟‬

‫بەرزبوونەوەی داهات چێژی سێکسی زیاد دەکات‬ ‫لەوانەیە پ��ارە خۆشەویستی دروست‬ ‫نەکات‪ ،‬بەاڵم دەتوانێ ژیانێکی سێکیس‬ ‫س��ەرک��ەوت��وو ب��ۆ خ��اوەن��ەک��ەی داب��ی��ن‬ ‫بکات و کۆمپانیایەکی رووپ��ێ��وی چینە‬ ‫دەوڵەمەندەکان لە رێگەی توێژینەوەیەکەوە‬ ‫سەلماندوویەتی ک��ە ‪ ٧٠‬ل��ەس��ەدی ئەو‬ ‫کەسانەی لە جیهاندا خاوەنی زیاتر لە‬ ‫‪ ٩٠‬ملیۆن دۆالرن‪ ،‬دانیان بەوەداناوە کە‬ ‫ژیانێکی سێکسییانەی خۆشیان هەیە‪ .‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪32‬‬

‫رۆبەرت فرانک لە وتارێکدا بە ناونیشانی‬ ‫چ��ێ��ژی سێکسی الی دەوڵ��ەم��ەن��دەک��ان‬ ‫دەڵێ ‪ ٦٣‬لەسەدی پیاوە دەوڵەمەندەکان‬ ‫ئاشکرایان کردووە کە ژیانی سێکسییان‬ ‫زۆرباشە و الی ئافرەتە دەوڵەمەندەکان‬ ‫رێژەکە بۆ ‪ ٨٨‬لەسەد بەرزتر بووەتەوە‪.‬‬ ‫ئاشکرایە کە دەوڵەمەندەکان لە کۆڵ‬ ‫خەمی کەمیی پارە و دڵەڕاوکێی بێکاری‬ ‫دەبنەوە و بەوەش ئەو چینە کە ژمارەیان‬

‫‪ ١‬ل��ەس��ەدە مێشکیان پشوو دەدات و‬ ‫توانایان باشتر دەبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئەوانەشی کە خاوەنی پارەی‬ ‫زۆر نین پێویستە لە رێگەی سێکسەوە‬ ‫هەستی بەختەوەریی خۆیان زیاد بکەن‪،‬‬ ‫چونکە توێژینەوەیەکی ه��ەردوو زانکۆی‬ ‫دارتمۆس و وارویک لە بەریتانیا ئاشکرایان‬ ‫ک��ردووە کە رێ��ژەی خۆشبەختی بەهۆی‬ ‫سێکسکردنەوە الی کەسەکان دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫جاستن لیمیلەر‪ ،‬چ��ارەس��ەرک��ەری‬ ‫دەروونی و کۆمەاڵیەتی دەڵێ بەختەوەری‬ ‫مرۆڤ پێویستی بە چەند خولەکێک زیاتر‬ ‫ل��ە پ��ەی��وەن��دی جەستەیی هەیە و ئەو‬ ‫بەختەوەرییەی بەهۆی سێکسەوە دروست‬ ‫دەبێت لەبەرئەوەیە کە لەشی مرۆڤ لەو‬ ‫کاتەدا‪ ‬چەند هۆرمۆنێک دەردەدات کە‬ ‫یارمەتی مرۆڤ دەدات بۆ هەستکردنی زیاتر‬ ‫بە بەختەوەری وەک هۆرمۆنی دۆبامین و‬ ‫فاسوبراسین و ئۆکسیتۆسین کە هەستی‬ ‫زاڵبون بەسەر گرفتەکان و و داهێنان و‬ ‫متمانە بەخۆبوون زیاد دەکەن‪.‬‬

‫رەنــگــاوڕەنــگ‬

‫ئامادەكردنی ‪ :‬فخرالدین‬

‫وشەی یەکتربڕ‬

‫ئاسۆیی‬ ‫‪ -1‬میرنشینێكی ئافرەتی كوردبوو – شا‬ ‫‪ -2‬پیتێك‪ +‬شارێكی كوردستانی باكورە(پ)‬ ‫‪ -3‬سێ پیتی (لەنج ) ‪ -‬تووك (پ) – نەرم (ت)‬ ‫‪ -4‬ستان (ت) ‪ +‬دراو – باڵندە هەیتی (پ)‬ ‫‪ -5‬پیتێكی ئینگلیزیە – بۆ دەركردنی مریشك دەگوترێ‪ +‬بەسەرەوەیە – ژمارەیەكە‬ ‫‪ -6‬دەرگایەكی بەهەشتە – نیوەی بەند(پ)‬ ‫‪ -7‬یانەیەكی وەرزشی فەرەنسایە – بۆ ‪ -‬فریشتە‬ ‫‪ -8‬بزربو – تەنیشت‬ ‫‪ -9‬جگەرەیەكە‬ ‫‪ -10‬بەرزترین لوتكە چیای جیهانە – رۆی‬ ‫‪ -11‬كەسایەتیەكی بەناوبانگی شاری هەولێرە‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ستوونی‬ ‫‪ -1‬دیاری – مۆزەخانەیەكی بەناوبانگە‬ ‫‪ -2‬زانایەكی بەناوبانگە – نیوەی سایە‬ ‫‪ -3‬تانج (ت) – كورتكراوەی ناوێكە(پ) – موشی ناوقەد بڕاو‬ ‫‪ -4‬پڕ (پ) – نیك (ت) – خەیار (پ)‬ ‫‪ -5‬پایتەختی واڵتی پرتوگال (پ)– كورتكراوەی ناوێكە(پ)‬ ‫‪ -6‬روخسار – ترس‬ ‫‪ -7‬لە سمی ئەسپ دەدرێ (پ) ‪ -‬دارێكە‬ ‫‪ -8‬بە سااڵچوو – فەالح (ت)‬ ‫‪ -9‬چیایەكی كوردستانە – دەریاچەیەكی كوردستانە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪33‬‬ ‫وەاڵمی ژمارەی پێشوو‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫مەکتەبی سکرتارییەت‬ ‫دارەت�������وو‪ :‬ک����ردن����ەوەی ی��اری��گ��ای��ەک��ی‬ ‫‪١١‬ی��اری��زان��ی وداب��ەش��ک��ردن��ی پێداویستی‬ ‫وەرزشی و خولێک‬ ‫ل��ەب��ەردەوام��ی خزمەتگەیاندن بەبزاڤی‬ ‫وەرزش����ی و الوان���ی گشت دەڤ��ەرک��ان‪،‬‬ ‫بەئامادەبوونی ن��ەوزاد ه��ادی پارێزگاری‬ ‫هەولێر و دکتۆر ئ��اراس حەسۆ میرخان‬ ‫بەرپرسی لقی ‪١٦‬کارگێڕانی لق و ‪ ١٦‬و‬ ‫قایمقامی قەزای دەشتی هەولێر و ئومێد‬ ‫خۆشناو‪ ،‬سکرتێر و کاڕگێڕانی سکرتایەت‬ ‫و بەڕێوەبەری ناحیەی دارەتوو بەڕێوەبەری‬ ‫وەرزش و الوانی هەولێر و الوانی سنورەکە‬ ‫یاریگایەکی گ��ەورەی وەرزش��ی کرایەوە و‬ ‫پێداویستیی وەرزش��ی بەسەر تیپەکانی‬ ‫سنورەکە دابەشکراو خولێکی وەرزش��ی‬ ‫بۆتیپەکانی الوان کرایەوە‬ ‫لە مەراسیمەکەدا قایمقامی قەزای دەشتی‬ ‫هەولێر لەوتەیەکدا وێ��ڕای بەخێرهێنانی‬ ‫ئامادەبوان باسی لە پڕۆژەکانی سنورەکە‬ ‫کرد و پیرۆزبای لە وەرزشکارانی دارەتوو‬ ‫کرد‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪34‬‬

‫شاندێکی ئەکادیمیای نێو دەوڵ��ەت��ی‬ ‫بۆڕاهێنانی کەسی سەردانی سکرتاریەتیان‬ ‫کرد‬ ‫بەئامانجی هاوکاری و هەماهەنگی نێوان‬ ‫ئەکادیمیای نێو دەوڵەتی بۆ ڕاهێنانی کەسی‬ ‫و پەرەپێدانی سەرکردایەتی شاندێکی‬ ‫ئەکادیمیاکە سەردانی مەکتەبی سکرتایەتیان‬ ‫کرد و لەالیەن ئومێد خۆشناو‪ ،‬سکرتێر و‬ ‫کارگێڕانی سکرتارییەت‪ ،‬پێشوازیان لێ کرا‬ ‫لە دانیشتنێکدا‪ ‬گفتوگۆ لەمەڕ پەیوەندی‬ ‫و هەماهەنگی نێوان ه��ەردووالک��راو پالنی‬ ‫ستراتیژی تاکەکەسی گفتۆ گۆی دەربارەوە‬ ‫کرا‬ ‫شاندی ئەکادیمیاکە کە لە کۆمەڵێک الوی‬

‫ڕاهێنەری خۆبەخش پێکهاتوون باسیان لە‬ ‫ئامانج و پالن و بەرنامەی ئەکادیمیا کرد‬ ‫هاوکاری و هەماهەنگی یەکێتی الوانی‬ ‫دیموکراتی کوردستانیان بۆ دەر بڕا کە لە مەكتەبی سكرتاریەت ی��ادی ‪ 40‬ساڵەی‬ ‫سنورە جیا جیا کان توێژی الوان سود لە یەكێتی الوانی دیموكراتی لە كوردستانى‬ ‫بەرنامەکانیان وەبگرن‬ ‫عێراق پیرۆزكرد‬ ‫شاندی مەكتەبی سكرتاریەتی یەکێتی‬ ‫چەمچەماڵ‪ :‬سەردانی شاندێکی یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان كە پێكهاتبوو‬ ‫الوان‬ ‫لە ئومێد خۆشناو و كارگێڕانی سكرتاریەت‪،‬‬ ‫بەمەبەستی پیرۆزبایی لە بەرپرس و بەمەبەستی پیرۆزکردنی یادی چل ساڵەی‬ ‫کارگێڕانی ستافی تازەی لقی ‪١٩‬ی پارتی دامەزراندنیان‪ ‬‬ ‫دیموکراتی کوردستان‪ ،‬شاندێکی سکرتاریەت سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی‬ ‫کە لە ئومێد خۆشناو و هەڤااڵنی ناوەندی الوانی دیموكراتی لە كوردستانی عێراق كرد‪،‬‬ ‫ب��ااڵی الوان��ی چەمچەماڵ پێک هاتبوو‪ ،‬كە لەالیەت سكرتێر و مەكتەبی سكرتاریەت‬ ‫سەردانی لقی ‪١٩‬یان کرد‬ ‫پێشوازیكرا‪.‬‬ ‫لەدانیشتنێکدا لەگەڵ هەڤاڵ دکتۆر ‪ ‬فەرهاد ل��ە دان��ی��ش��ت��ن��ەك��ەدا ش��ان��دی یەكێتی‬ ‫بەرپرسی لق و کارگێڕانی لق وێڕای پیرۆزبای الوان پیرۆزبایی ‪ 40‬ساڵەی دامەزراندنی‬ ‫بەبۆنەی دەسبەکاربوونیان وەک ستافی لق رێكخراوەكەیانی پێراگەیاند و هیوایان‬ ‫‪ ،‬باس لە ڕەوشی الوانی دەڤەرەکەو بزاڤ و خواست یادەكە ببێتە هاندەری زیاتری‬ ‫چاالکیەکانی یەکێتی الوان کرا‬ ‫كاراتربوونی رێكخراوەكە و بە تەنگەوەچوونی‬ ‫پەیوەندی و هەماهەنگی نێوان ئۆرگانەکانی كێشەكانی الوان و بەهێزبوونی پەیوەندی‬ ‫پارتی و یەکێتی الون بەمەبەستی زیاتر رێكخراوەكانی الوان‪.‬‬ ‫خزمەتکردنی الوان تەئکیدی لێکرایەوە‬ ‫ه��ەڵ��س��ەن��گ��ان��دن و پ��ێ��داچ��ون��ەوە بە‬ ‫قوتابیانی ئەکادیمیای کادیرانی پارتی ئۆرگانەکانی ئافرەتان والوان لەدەڤەری‬ ‫سەردانی مەکتەبی سکرتاریەتیان کرد‬ ‫بادینان‬ ‫لەڕۆژەکۆتایەکانی خولی ‪١٧‬ی ئەکادیمیای هەوڵدان بۆ باشتر کردنی دۆخی الوان‬ ‫پێگەیاندنی کادیران ژمارەیەک لە قوتابیانی و ئافرەتانی ناوچەکە و گرینگیدانی زیاتر‬ ‫ئەکادیمایا بەیاوەری هەڤاڵ قادر قەچاغ لەالیەن پارتی دیموکراتی کوردستانەوە‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی س��ەرک��ردای��ەت��ی و ‪ ،‬تەوەری سەرەکی کۆبونەوەی دەستەی‬ ‫بەرپرسی ئەکادیمیا سەردانی سکرتایەتی ڕێکخراوە جەماوەریی‪ ‬و پیشەییەکانی پارتی‬ ‫الوانیان کرد‪ ‬‬ ‫دیموکراتی کوردستان بوو لەگەڵ بەرپرسانی‬ ‫لە دانیشتنێکدا پیرۆزبای لە قوتابیانی جەماوەری لقەکانی دەڤەری بادینان‪.‬‬ ‫خولی ‪١٧‬مینی ئەکادیمیاکرا کە پۆلێک لەکۆبونەوەکەدا کە لە بارەگای دەستەی‬ ‫لە الوان تێدا دەردەچن و لە ئۆرگانەکانی ڕێکخراوە جەماوەریی و پیشەییەکانی پارتی‬ ‫پارتی بەشێوازێکی نوێ و سوودوەرگرتن لە دیموکراتی کوردستان بەڕێوەچوو ‪ ،‬باس‬ ‫وانەکانی ئەکادیمیا درێژە بەکاری پارتایەتی‬ ‫دەدەن‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ناوەندى چاالكى قەالتى هەولێر دووەمین‬ ‫ڤیستیڤالى الوك و حەیرانى ئەنجامدا‬ ‫ئەمڕۆ ناوەندى چاالكى قەالت سەر بە‬ ‫ناوەندى ب��ااڵى هەولێرى یەكێتى الوانى‬ ‫دیموكراتى كوردستان دووەمین فێستیڤالى‬ ‫الوك و حەیرانى ساز دا كە ژمارەیەكى زۆر‬ ‫لە حەیرانبێژ و حەیراندۆست و بەرپرسى‬ ‫حزبى و حكومى ئامادە بوون‪ .‬دواتر خەاڵت‬ ‫و رێزلیان بەسەر حەیرانبێژەكاندا دابەش‬ ‫كرا‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫هەولێر‪ :‬سیمیناری هۆشیاری یاسایی‬ ‫ژینگە پارێزی‬ ‫پاراستن و چاککردنی ژینگەی کوردستان‬ ‫ناونیشانی ئەو سیمینارەبوو کە گروپی‬ ‫خۆبەخشی پارێزەرانی الو سەرە یەکێتی‬ ‫الوان��ی دیموکراتی کوردستان بۆ بەڕێز‬ ‫عەبدولڕحمان سدیق‪ ،‬وەزی���ری پێشوی‬ ‫ژینگەی عێراقی ساز کرد‪.‬‬ ‫لە سیمینارەکەدا پەرلەمانتارویاساناسان‬ ‫و مامۆستایانی ئایینی و ئومێد خۆشناو‬

‫شاندێكی وەرزشی رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫سەردانی مەكتەبی سكرتاریەت دەكات‪ ‬‬ ‫شاندێكی هاوبەشی وەرزش���ی ك��ە لە‬ ‫وەرزشوانانی شارەكانی مهاباد و بۆكان‬ ‫و پ��ی��ران ش���ار پێكهاتبون س��ەردان��ی‬ ‫مەكتەبی سكرتاریەتیانكرد‪ ،‬لەالیەن‬ ‫ئومێد خۆشناو و كارگێڕانی سكرتاریەت‬ ‫پێشوازیكران‪ ،‬شاندەكە باسیان لە ئامانجی‬ ‫سەردانەكەیانكرد كە زیاتر بۆ مەبەستی‬ ‫دروستكردنی پەیوەندی و هەماهەنگی لە‬ ‫نێوان وەرزشوانانی باشووری كوردستان و‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان هاتون‪ ،‬هاوكات ئەو‬ ‫پێشكەوتنەی لە بواری وەرزشی لەباشووری‬ ‫كوردستان بەدی هاتوە‪ ،‬بە تایبەتیش ئەو‬ ‫گرنگیەی كە یەكێتی الوان بە بواری وەرزشی‬ ‫دەدات‪ ،‬لەالی ئەوان جێگای بایەخ بوو‪.‬‬ ‫پ��اش بەخێرهێنانی ش��ان��دی م��ی��وان‪،‬‬ ‫بەشداریكردنی زی��ات��ری الوان���ی ك��وردی‬ ‫رۆژهەاڵت لە بوارە جیاوازەكانی وەرزشی بە‬ ‫گرنگەوە باسكرا و سەردانیكردنی هاوبەشیش‬ ‫لە نێوان ئێرە و رۆژهەاڵتی كوردستان بە‬ ‫زەرورەت زانرا‪ ،‬لە كۆتایدا هەموو پاڵپشتی‬ ‫و پشتیوانیەكی یەكێتی الوانیش بۆ شاندەكە‬ ‫دەربڕا‬

‫ڕۆژی کۆتایی هەڵمەتی ی��ەک مانگەی‬ ‫ڕۆژی جیهانی الوان‬ ‫بە بەشداری وەزیری ڕۆشنبیری والوان و‬ ‫ڕێکخراوەکانی الوان لە پارکی شانەدەری‬ ‫شاری هەولێر‪ ،‬دوا بزاڤی هەڵمەتی یەک‬ ‫مانگەی ڕۆژی الوان بەڕێوەچووچەند‬ ‫چاالکیەکی الوانە ئەنجامدران‬ ‫پ��ڕۆژەی سی مەتر کۆمێنت کە بریتی‬ ‫ب��وو ل��ە کۆمێنتی الوان���ی ک��وردس��ت��ان و‬ ‫چەندین داواک��ارو داخ��وازی الوان��ی لە خۆ‬ ‫گرتبوو ئ��اراس��ت��ەی س��ەرۆک��ی حکومەت‬ ‫ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی کرابوو‪ ،‬ئەو سی‬ ‫مەتر کۆمێنتە لە الیەن فەرهەنگ خانەکانی‬ ‫دهۆک‪ ،‬ب��ارزان‪ ،‬کەڵەک‪ ،‬مەخمور‪ ،‬کۆیە‪،‬‬ ‫ڕانیە‪ ،‬قەاڵدزێ‪ ،‬شوان‪ ،‬هەڵەبجەی شەهید‬ ‫ڕێکخرابوو‪ ،‬ل��ەدوای سەیرکردنی سەدان‬ ‫کۆمێنت و داخ��وازی الوان نوێنەری الوان‬ ‫کۆمێنتەکانی لەر ڕێگای وەزیری ڕۆشنبیری‬ ‫و الوان پێشکەش بەسەرۆکی حکومەت کرد‬ ‫پاشان گروپی شێوەکاری ئ��ارت وەن‬ ‫بەبەشداری ‪ ٢١‬هونەرمەندی شێوەکار‬ ‫پێشانگایەکی شێوە کاری کردەوە‬ ‫گ��روپ��ی هاوڕێیانی هونەریش ک��ە ‪١٤‬‬ ‫هونەرمەندی الوی لەخۆ گرتبوو پێشانگایەکی‬ ‫فۆتۆگرافی کردەوە‬ ‫شیعروگۆرانی و مۆسیقا پرۆگرامی کۆتای‬ ‫ب��وون ول��ە الی��ەن تیپی مۆسیقای چرا‬ ‫پێشکەشکران‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫لە دۆخ��ی الوان و ئافرەتانی ناوچەکە و‬ ‫هەوڵدان بۆ زیاتر خزمەتکردنیان لە ڕێگەی‬ ‫ئۆرگانەکانی پارتیەوە کرا و لەو ڕووەوە‬ ‫چەندین پێشنیار و تێبینی خرانە ڕوو‪ ‬‬ ‫کۆبونەوەکە بە ئامادەبوونی هەڤااڵن ڕێبوار‬ ‫یەڵدا بەرپرسی دەستە و ساسان عەونی‬ ‫بەرپرسی ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان و سکرتێری یەکێتی‬ ‫ئافرەتانی کوردستان و ئومێد خۆشناو‪،‬‬ ‫سکرتێری یەکێتی الوان���ی دیموکراتی‬ ‫کوردستان بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫ه���ەڤ���اڵ ڕێ���ب���وار ی���ەڵ���دا ئ��ەن��دام��ی‬ ‫مەکتەبی سیاسی وبەرپرسی دەستەی‬ ‫ڕێکخراوەجەماوەریی و پیشەییەکانى پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان ئاماژەی بەوەدا کە‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان هەمیشە بە‬ ‫گرینگیەوە دەڕوانێتە الوان و ئافرەتان و بە‬ ‫بەشێکی گرینگی نێو کۆمەڵگەیان ناوزەند‬ ‫دەک��ات‪ ،‬بۆیەش لەو سۆنگەیەوە هەموو‬ ‫جۆرە هاوکارییەک بۆ باشترکردنی ڕەوشیان‬ ‫بە ئەرک دەزانێت‪ .‬‬ ‫لە کۆتایی کۆبونەوەکە تەئکیدکرایەوە‬ ‫لەوەی کە پێویستە ڕێکخراوەکانی الوان و‬ ‫ئافرەتان لە ناوچەکە بە هاوکاری بەشی‬ ‫جەماوەریی لقەکان کار لەسەر ڕاسپاردەکانی‬ ‫دەستە بکەن لە پێناو جێبەجێکردنی‬ ‫داواک��ان و بنبڕکردنی کەم و کوڕییەکان‬ ‫وهەڵسەنگاندنی ئۆرگانەکانی ئافرەتان و‬ ‫الوان لە دەڤەری بادینان کرا‬

‫و دەستەی ژینگە پارێزی کوردستان و‬ ‫ژمارەیەک چاالکوانی ڕێکخراوەکانی مەدەنی‬ ‫و ژینگە پارێزان بەشدار بوون‬ ‫بەڕێز عەبدولڕەحمان سدیق ڕۆشنای‬ ‫خستە سەر هۆکارەکانی پیس بوونی ژینگەو‬ ‫کاریگەری لەسەر مرۆڤایەتی‪ ،‬لەتەوەریکیتردا‬ ‫شرۆڤەی یاسای پاراستنی ژینگەی کردو‬ ‫خاڵ و بەندەکانی هەڵوەستە لەسەر کرد‬ ‫دوات��ر ڕوناکی خستە سەر ئەرکەکانی‬ ‫دەستەی پاراستنی ژینگەو هەماهەنگی ڕۆڵی‬ ‫سەرجەم دەزگاو دامەزراوەکانی خستەڕوو‬ ‫لەکۆتایشدا چەند ڕێگا چارەیەکی خستە‬ ‫ب��ەر دی��دی ئ��ام��ادەب��ووان و بەشدارانیش‬ ‫بەڕاوسەرنج و بۆچونەکەیان باسەکەیان‬ ‫دەوڵەمەند کرد‬

‫‪35‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫گروپی پارێزەرانی الو سەردانی پەرلەمانی کوردستانی کرد‬ ‫ل��ە درێ���ژەی ک��ارو سەردانەکانیاندا‪،‬‬ ‫گروپی پارێزەرانی الو سەر بە مەکتەبی‬ ‫سکرتاریەتی یەکێتی الوان��ی دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬س��ەردان��ی س��ەرۆک��ای��ەت��ی‬ ‫پەرلەمانی کوردستانیان کرد و لە الیەن‬ ‫بەرێز (دکتور حسن محمد سورە) جێگری‬ ‫س��ەرۆک��ی پەرلەمان و خاتوو(سمیرە)‬ ‫ئەندامی پەرلەمان پێشوازیان لێکرا‪ ،‬لە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪36‬‬

‫سەرەتادا شاندەکە گروپەکەیان ناساندو‬ ‫ئامانج وهۆکاری دورس��ت ب��وون و کارو‬ ‫چاالکیەکانی گروپەکەیان باس کرد‪ ،‬دواتر‬ ‫لەالیەن جێگری سەرۆکی پەرلەمان وێرای‬ ‫بە خێرهاتنی شاندەکە ب��اس لە کارو‬ ‫پرۆژەکانی پەرلەمان کرا و باسی لەگرنکی‬ ‫دروستبوونی ئەو گروپە و کاری خۆبەخشی‬ ‫کرد‪ ،‬هیوای خواست کە گروپی لەو جۆرە‬

‫زیاتر بێت و گرنکی بە کاری خۆبەخشی‬ ‫بدرێت و لەکۆتاییدا باس لە هەماهەنگی‬ ‫و ه��اوک��اری نێوان پەرلەمان و گروپی‬ ‫پارێزەران کرا‪ ،‬بۆ ئەنجامدانی کارو چاالکی‬ ‫یاسایی بە هاوبەشی هەردوو‪ ،‬شایەنی باسە‬ ‫لە الیەن گروپی پارێزەرانی الو پرۆژەیەک‬ ‫س��ەب��ارەت بە یاسای ب��اری کەسایەتی‬ ‫پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرا‪.‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ناڤەندا باال زاخو‬ ‫ڤەکرنا خولەکا فێربونا کومپیوتەرێ‬ ‫بەرنامی ووردی بو ژمارەکا زورا الوا ژ کجو‬ ‫وکورا‪.‬‬ ‫سەردانا هێزین پیشمەرگێن قەهرەمان‬ ‫کرن ل دەڤەرین سنوری ل دەڤەرا زمارا‬ ‫وپشتەڤانیا خو بو هەلویستی جەنابی‬ ‫سەروکی خوشتفی وپێشمەرکین قەهرەمان‬ ‫دیار کرن دژی‬ ‫دوماهیک ئێنانا قارەمانیەکا تەپا پیێ‬ ‫یێن تێمێن ژدایک بووێن ‪.١٩٩٤‬‬

‫چاالکیێن ناڤەندا زاخو‬ ‫ڤەکرنا خولەکا رەوشنبیری بهلکەفتا‬ ‫بورینا (‪ )٥١‬ساالن لسەرشورەشا ئەیلوال‬ ‫مەزن‬ ‫ڤەکرنا قارەمانیەکا تەپاپێی بو (‪) ٤٨‬‬ ‫تیما‪.‬‬ ‫قارەمەنیکا تەپا پێی بدوماهیک هات‬ ‫وخەالت هاتنە دابش کرن لسەر هەردوو‬ ‫تێمین سەرکەفتێ ‪.‬‬ ‫بەریکانەکا برسیار هاتنە ئەنجام دان‬ ‫دناف بەرا ‪ ٨‬گروپا وخەالت ودیاری هاتنە‬ ‫دابەش کرن‪.‬‬

‫ناڤەندا باتیفا‬ ‫ڤەکرنا قارەمانیەکا تەپاپێی بو (‪)٣٦‬‬ ‫تیما‪.‬‬ ‫قارەمانیەکا تەپا پێی بدوماهیک هات ل‬ ‫کومالگەها پێگوڤا‪.‬‬ ‫قارەمانیەکا تەپا لسەر مێزی بدوماهیک‬ ‫هات وخەالت ودیاری هاتنە دابەش کرن‬ ‫لسەر یارزانێن سەرکەفتی‪.‬‬ ‫قارەمانیەکا ‪ ١١‬یارگەری یا تەپا پیێ‬ ‫بدوماهیک هات وخ��ەالت ودی��اری هاتنە‬ ‫دابەش کرن لسەر تیمێن سەرکەفتی‪.‬‬

‫ناڤەندا دەرکارێ‬ ‫ناڤەندا خابور‬ ‫خولەکا یاریا کوستیرانێ بدوماهیک هات‬ ‫ڤەکرنا خولەکا رەوشنبیری بهلکەفتا‬ ‫بورینا (‪ )٥١‬ساالن لسەرشورەشا ئەیلوال وخەالت ودیاری هاتنە دابەش کرن لسەر‬ ‫تیمێن سەرکەفتی‪.‬‬ ‫مەزن‬ ‫فەکرنا خولەکا فێرکرنا کومپیوتەرێ‬ ‫بدوماهیک هات بەشداریا ‪٢٠‬الوا‬

‫ناوەندی بااڵی ئاکرێ‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ل ناحیا دارەتوو ل سەر توندوتیژیا دژی‬ ‫ناوەندا چاالکی گردەسین‬ ‫ناوەندا چاالکی ئاکرێ‬ ‫ناوەندا چاالکی گردەسین خولەکا توپا ئافرەتان‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی ئاکرێ کوتایی ئینا ب‬ ‫سمینارەک ئامادەکربو بو خوشکە‬ ‫خولەکا توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەکرن بو ‪ ٣٢‬پێ ڤەکر بو ‪ ٢٢‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‪.‬‬ ‫جمیلە محمد ئەنداما پیشوی لقێ ‪ ٩‬بەریز‬ ‫ناوەندا‬ ‫تیپین سنورێ ناوەندا وان‬ ‫بو ژمارەکا زور الوین ناحیا دارەتوو‪.‬‬ ‫چاالکی بوتان‬ ‫ناوەندا چاالکی بجیل‬ ‫ناوەندا چاالکی بەردەرەش‬ ‫ب��ەرپ��رس��ێ ن��اوەن��دا چ��االک��ی بوتان‬ ‫ن��اوەن��دا چ��االک��ی بجیل مەراسونەکا‬ ‫کوتایی ئینا ب خولەکا توپا پێ ئەوا‬ ‫غ��اردان��ێ ئامادەکربو بو ( ‪ ) ٤٠‬الوین سمینارەک گیرا بو ژمارەکا زور الوین‬ ‫هاتبو ڤەکرن بو ‪ ٣٢‬تیپین سنورێ ناوەندا‬ ‫ناحیا کەلەک ل‬ ‫سنورێ ناوەندا خو‪٠‬‬ ‫ناوەندا چاالکی بوتان خولەکا توپاپێ خو ل‪٠‬‬ ‫ڤەکر بو ( ‪ )٧٠‬تیپین سنورێ ناوەنداخو‬ ‫ناوەندا چاالکی ئازادی‬ ‫ناوەندا چاالکی دینارتە‬ ‫ناوەندا چاالکی ئازادی خولەکا توپا سەر‬ ‫کوتایی ئینا ب خولەکا توپا پێ ئەوا‬ ‫ناوەندا چاالکی دارەتوو‬ ‫مێز ڤەکر بو ‪ ٢٤‬یاریزانین سنورێ ناوەندا‬ ‫سمینارەک ئامادەکربو بو ریزدار ( نقیب هاتبو ڤەکرن بو ‪ ٣٢‬تیپین سنورێ ناوەندا‬ ‫خو‬ ‫عەفان ) بو ژمارەکا زور الوین کج و کور وان‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫چاالکیێن ناڤەندا باتیلێ‬ ‫چاالکییەکا غ��اردان��ا ماراسونی هاتە‬ ‫ئەنجام دان بەشداریا ( ‪ ٤٦‬الوا وخەالت‬ ‫هاتنە دابەش کرن لسەر سەرکەفتیا‪.‬‬ ‫ن��اڤ��ەن��دا ب��اال خولەکا کومپیوتەرێ‬ ‫بدوماهیک هات بەشداریا (‪ )٢٠‬الوا‪.‬‬ ‫قارمانیەکا تەپا پێی بدوماهیک هات‬ ‫بەشداریا ‪ ٣٤‬تیما‪.‬‬ ‫خولەکا تەپا لسەر مێزی بدواماهیک‬ ‫وخەالت ودیاری هاتنە دابەش کرن لسەر‬

‫یاریزانێن سەرکەفتیی‪.‬‬

‫دوماهیک ئێنانا قارەمانیەکا تەپا پێی‬ ‫بەشداریا (‪ )٣٨‬تیما‬

‫‪37‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ناوەندی بااڵی دەوروبەری هەولێر‬ ‫ناوەندی دارەتوو‬ ‫کردنەوەی خولێکی (‪ )١١‬یاریزانی بۆ چوار‬ ‫بنکەی وەرزش و الوان‪.‬‬ ‫بۆزیندوو کردنەوەی رەسەنایەتی کلتوری‬ ‫کوردی کۆتایی هێنا بەخولی کاڵومستانێ بۆ‬ ‫(‪ )٥٠‬تیپی هەولێر و دەوروبەری‪.‬‬ ‫ناوەندی سێبیران‬ ‫بۆ رێزگرتن لەئەرک و ماندوبونی مامۆستایانی‬ ‫ئاینی و پەروەردەیی سنوری کۆمەڵگای سێبیران‬ ‫خەاڵتی ریزلێنان بەسەریاندا دابەش کرد‪.‬‬ ‫کۆتایی هێنابەخولێکی تۆپی پێی بچوککراوە‬ ‫ناوەندی سەالحەدین‬ ‫گروپی گ��ڕاو سەربەناوەندی سەالحەددین‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولێکی تۆپی پێ‬

‫ناوەندی رزگاری‪ ‬‬ ‫گرووپی گەزنەسەربەناوەندی رزگاری کۆتایی‬ ‫هێنا بە خولێکی تۆپی پێ بۆ(‪ )٢٤‬تیپی سنوری‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫ناوەندی رزگ��اری کۆتایی هێنا بەخولێکی‬ ‫تۆپی پێ بۆ(‪)٣٢‬تیپ‪.‬‬ ‫ناوەندی شاوێس‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولی پیالنی( تاکەشەخسی‬ ‫وسیفی) ب���ۆ(‪ )٩٠‬الوی سنوری کۆمەڵگای‬ ‫شاوێس‬ ‫ئەنجامدانی پێشبرکێی پرسیارو وەاڵم‬ ‫لەتەوەرەکانی (ئاین‪ -‬کۆمەاڵیەتی‪-‬رۆشنبیری –‬ ‫هونەری‪-‬وەرزشی) بۆ (‪ )٥٠٠‬الوی کچ و کوڕی‬ ‫سنوری شاوێس‪ ‬‬

‫ناوەندی کەسنەزان‪ ‬‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولێکی تۆپی پێ‪.‬‬ ‫کردنەوەی خولێکی دوورمان بۆ(‪)٤٠‬ئافرەتی‬ ‫سنوری چاالکی خۆی‪.‬‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێی بچوککراوە بۆ‬ ‫یاریزانە دێرینەکان‬ ‫ناوەندی خەبات‪ ‬‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولێکی تۆپی پێ‬ ‫هەڵسا بەهەڵمەتێکی خ��وێ��ن بەخشین‬ ‫بۆتوشبوانی نەخۆشی (تاالسیما)‬ ‫ناوەندی بەحرکە‬ ‫کۆتایی هێنان بە خولێکی تۆپی پێی بچوک‬ ‫کراوەکەبۆ (‪ )٧٠‬تیپی سنوری خۆی کردبۆوە‬

‫ناوەندی بااڵی ڕانیە‬ ‫ک��ردن��ەوەی پێشانگایەکی شێوەکاری‬ ‫لەهۆڵی لیژنەی ناوچەی ڕانیە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫بیتوێن هەڵسا بەکردنەوەی خولێکی تۆپی‬

‫پێی بچوککراوە بۆ (‪ )١٨‬تیپی وەرزشی (‪ )١٤‬تیپی وەرزشی‬ ‫ناوەندی چاالکی خۆشناوەتی هەڵسا بە‬ ‫سنوری‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی ڕانیە کردنەوەی خولێکی تۆپی پێی بچوککراوە بۆ‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێی بچوککراوە بۆ (‪ )٢٠‬تیپی وەرزشی‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی بارزان‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪38‬‬

‫وۆرک ش���وپ���ەک ه��ات��ە س������ازدان ب���و (‬ ‫عبدلعەزیزمحسن) سەروکێ ئەنستتویا دهوک بو‬ ‫رەوشەنبیریا گشتی ل سەر چەوانیا هاریکاریکرنا‬ ‫ئێک دبرێڤەبرنا چاالکیان دا بو گشت دام و‬ ‫گەزگەهێن دەڤەرێ‪.‬‬ ‫ڤەکرنا خولەکا شەترەنجێ ل بارەگایێ ناوەندێ‬ ‫بو ‪ ١٤‬کەسان بریارە بو ماوێ ‪ ١٥‬روژان ئەڤ خولە‬ ‫ڤەکێشیت‪.‬‬ ‫دابەشکرنا جلوبەرگێن وەرزش���ی ب سەر‬ ‫ژمارەیەکا تیمێن وەرزشی ل سنورێ خو‪.‬‬ ‫گێرانا سمینارەکێ بو ( حەسەن بابەکر)‬ ‫بەرپرسێ ناوەندا بااڵیا بارزان ل سەر دوماهیک‬ ‫پێشهاتێن سیاسی ل ئیراقێ و کوردستانێ‪.‬‬

‫ناوەندێ چاالکی و پێگەهاندنا الوێن بلێ‬ ‫هەستاین ب دابەشکرنا پێتڤیێن وەرزشی ل سەر‬ ‫ژمارەیەکا تیمێن سنورێ خو‪.‬‬ ‫دوماهیک ئینان ب خولەکا تێنسا سەرمێزێ کو‬ ‫‪ ١٢‬کەس بەشداربون ل دوماهیێش خەالت ب سەر‬ ‫سەرکەفتیان دا هاتنە دابەشکرن‪.‬‬ ‫دابەشکرنا جلو بەرگێن وەرزش��ێ ب سەر ‪٦‬‬ ‫گروپێن سنورێ ناوەندا خو‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی و پێگەهاندنا الوێن بەروژ‬ ‫دوماهیک ئینان ب خولەکا زمانێ ئینگلیزیێ بو‬ ‫‪ ٣٥‬کەسان ب هەڤکاریا مەشقا پیشەیا دەزگای‬ ‫خێرخوازی لقی بلێ‪.‬‬ ‫ڤەکرنا خولەکا توپاپێی بو ‪ ١٢‬تیمێن هەرزەکاران‬

‫ل سنورێ خو‪.‬‬ ‫ڤەکرنا خولەکا فێربونا وێنە کێشانێ بو ‪١٦‬‬ ‫قوتابیێن بەهرەمەند بریارە بوماوێ هەیڤەکێ‬ ‫ڤەکێشیت‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالکی و پێگەهاندنا الوێن نزار‬ ‫دەست پێ کرنا هەلمەتە کا پاکژ کرنا یارێگەهێن‬ ‫سنورێ خو بو ماوێ دوو روژان‪.‬‬ ‫سازدانا پێشبرکێیەکا پرسیارو بەرسڤان بو‬ ‫‪ ٢٠‬کەسان ل گوندێ هەربول دوماهیێش کەسێن‬ ‫سەرکەفتی هاتنە خەالتکرن‪.‬‬ ‫دوماهیک ئینان ب خولەکا توپاپێی بو ‪١٢‬‬ ‫تیمێن سنورێ خو ل دوماهیێ تینێن سەرکەفتی‬ ‫خەالتکرن‪.‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ناوەندی بااڵی سەفین‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی باسرمە‬ ‫ئەنجامدانی ماراسۆنی پایسکیل سواری بۆ(‪)١٨‬‬ ‫وەرزشوانی سنوری خۆی‪.‬‬ ‫کۆتایی هێنابەخولی تۆپی پێی بچوککراوە‬ ‫کەبۆ(‪)٦٠‬تیپی وەرزشی سنوری خۆی‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی کۆیە‬ ‫دابەشکردنی جل وب��ەرگ��ی وەرزش���ی بەسەر‬ ‫سەرجەم فەرمانبەرانی فەرمانگەی دابەشکردنی‬ ‫کارەبایی کۆیە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی هیران‬

‫سیمینارێکی ئەنجامدابۆ(مقدادعلی ) بەرپرسی‬ ‫لقی ‪٢٤‬ی سەفین لەم سیمینارەدا بەهاوکاری‬ ‫ل‪.‬ن‪.‬هیران خەالتی رێزلێنان بەخشرایە (‪ )٢٥‬الوی‬ ‫سنوری خۆی‬ ‫ب��ەه��اوک��اری رێکخراوی (‪ )pda‬نەرویجی‬ ‫سیمینارێکی ئەنجامدالەژێرناونیشانی (پرۆسەی‬ ‫بەرنگاربونەوەی هاوسەرگیری بەزۆر)‬ ‫کۆتایی هێنابەخولی تۆپی پێی بچوککراوە‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی سەفین‬ ‫ئەنجامدانی سیمینارێک بۆ مامۆستا (رێبوار‬

‫زاهیر) لەژێرناونیشانی (هۆشیارکردنەوەی الوان)‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی هەریر‬ ‫ئەنجامدانی سیمینارێک بۆ مامۆستا (نامیق)‬ ‫بەرپرسی ناوەند لەژێرناونیشانی (پاراستنی ژینگەی‬ ‫شارەکەمان)‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی کۆڕێ‬ ‫کۆرێکی جەماوەری کە ل‪.‬ن‪.‬کۆڕێ رێکیخستبوو‬ ‫بۆ (مقدادعلی ) بەرپرسی لقی ‪٢٤‬ی سەفین‪.‬‬ ‫دابەشکردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر (‪)١٥‬‬ ‫تیپی وەرزشی گوندەکانی بناری سەفین‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی کەرکووک‬

‫ناوەندی بااڵی خانەقین‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ناوەندی بااڵ‬ ‫کردنەوەی خولی کۆمپیوتەر ودوو خولی دروومان‬ ‫بە بەشداری ‪ ٦٠‬ئافرەت‬ ‫ئەنجامدانی یاری کۆتایی خولی ‪١١‬ی ئەیلوول‬ ‫ناوەندی خانەقین‬

‫کردنەوەی خولی کۆمپیوتەر ودوو خولی دروومان‬ ‫بە بەشداری ‪ ٦٠‬ئافرەت‬ ‫ناوەندی جەلەوال‬ ‫ک��ردن��ەوەی خولی تۆپی پ��ێ ب��ۆ ‪ ٢٠‬تیپ و‬ ‫دابەشکردنی خەاڵت بە سەر چوار تیپ‪.‬‬

‫ناوەندی سەعدیە‬ ‫کردنەوەی خولی تۆپی بالە بۆ ‪ ٨‬تیپ ولە کۆتای‬ ‫خولەکە خەاڵت دابەش کرا‬ ‫ناوەندی مەندەلی‬ ‫ئەنجامدانی یاری کۆتایی تۆپی پێ بە بەشداری ‪ ١٦‬تیپ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫کۆڕێکی شیعری س��ازک��رد ب��ۆ چەند‬ ‫شاعیرێکی الوی شاری کەرکوک‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫کەرکووک ‪١‬‬ ‫ئەنجامدانی سەیرانێک بۆ چەند الوێکی‬ ‫سنووری ناوەندمان بۆ هاوینە ه��ەواری‬ ‫دۆکان‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫کەرکووک ‪٢‬‬ ‫کۆتایی هێنانی خولێکی وەرزشی تۆپی‬ ‫پێ فوتساڵ کە بۆ (‪ )٢٠‬تیپی وەرزشی‬ ‫سنوریان ئەنجامیان دابوو‬ ‫بەخشینی خوێن بۆ ئەو کەسانەی کە‬ ‫نەخۆشی تاالسیمایان هەیە‪.‬‬ ‫کردنەوەی خولێکی وەرزش��ی تۆپی پێ‬

‫فوتساڵ کە بۆ (‪ )١٠‬تیپی وەرزشی سنوریان‬ ‫ساز کردبوو‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫کەرکووک ‪٣‬‬ ‫سازدانی گەشتێک بۆ بەرپرسی گروپەکان‬ ‫و الوانی سنووری ناوەندیان‪.‬‬ ‫چاک کردنی یاریگایەکی یانزەیی بۆ الوانی‬ ‫سنووری پەنجا عەلی‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫پردێ‬ ‫بە ه��اوک��اری رێکخراوی (‪)I_ r_d‬‬ ‫ئەمریکی هەستا بە کردنەوەی خولێکی‬ ‫راهێنانی لە بارەگای ناوەندمان بە ناوی‬ ‫خولی (ئاشتی وپێکەوە ژیان) بۆ (‪) ٢٤٠‬‬ ‫الوی کورو کچی سنوریان‬

‫کردنەوەی خولێکی وەرزش��ی تۆپی پێ‬ ‫ی فوتساڵ بۆ ‪ ١٤‬تیپی وەرزشی سنوریان‬ ‫رۆژانەش خولەکە بەردەوامە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫دووبز‬ ‫کۆتایی هێنانی خولێکی وەرزشی تۆپی‬ ‫پێ کە بۆ( ‪ ) ١٢‬تیپی یاریزانە دێرینەکان‬ ‫سازدانی کۆرێکی فروان لە هۆڵی شەهید‬ ‫(لقمان عباس ) بۆ (ک��اک سەعدوون )‬ ‫کارگێری لێژنە ناوچەی دووب��ز کە باسی‬ ‫شۆرش مەزنەکەی ئەیلوولی کرد‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫داقووق‬ ‫کردنەوەی خولێکی وەرزشی تۆپی پێ بۆ‬ ‫‪ ١٢‬تیپی وەرزشی سنووری داقووق‬

‫‪39‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Oct 2012 No 185‬‬

‫ناوەندی بااڵی سۆران‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی سۆران‬ ‫کردنەوەی (‪ )٢‬خولی تۆپی پێی بچوککراوە‬ ‫کۆتایی هێنان بە خولی تۆپی پێی بچووکراوە‬ ‫بۆ تازە پێگەیشتوان بۆ (‪ )١٦‬تیپ بە بۆنەی‬ ‫شۆرشی ئەیلولی مەزن‬ ‫گروپی مە جیداوە سەر بە ناوەندی چاالکی‬ ‫و پێگەیاندنی سۆران کۆتاییان هێنا بە خولێکی‬ ‫تۆپی پێی بچوککراوە‬ ‫خولێکی بلیاردی سنۆکەری کردەوە بۆ (‪)٣٢‬‬ ‫یاریزانی سنوری شاری سۆران‬ ‫کۆتاییان هێنا بە خولێکی تێنسی سەرمێز کە‬ ‫بۆ (‪ )٢٦‬یاریزان سازکرابوو‬ ‫گروپی( نوزین ) سەر بە ناوەندی چاالکی‬ ‫و پێ گەیاندنی س��ۆران هەڵسا بە سازدانی‬ ‫کونسێرتێکی گۆرانی و میوزیک جەماوەری لە‬ ‫پارکی گواڵنی سۆران‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی وەرتێ‬ ‫ئەنجامدانی یاری کۆتایی خولێکی تۆپی پێ‬ ‫بۆ تیپەکان سنوری ناحییەی وەرتێ کە هەردوو‬ ‫تیپی الوانی (زێوە) و (خانەقا) توانیان بگەنە‬ ‫یاری کۆتایی خولەکە کە تیپی الوانی زێوە توانی‬ ‫یاریەکە بباتەوە‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی خەلیفان‬ ‫کۆتایی هێنان بە خولێکی تۆپی پێ کە بۆ‬ ‫(‪ )٢٣‬تیپی سنوری دۆلی بیاو رێکیان خست بوو‪.‬‬

‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێ بو (‪ )١٢‬تیپی‬ ‫ئافرەتانی سنوری خۆی‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێ بۆ (‪ )١٦‬تیپی‬ ‫سنوری خۆی‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێگەیاندنی دیانا‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی سەر مێز (پینگ‬ ‫پۆنگ) بۆ (‪ )٣٢‬یاریزان‬ ‫کۆتایی هێنان بە خولی تۆپی سەر مێز کە‬ ‫(‪ )٣٢‬یاریزان بەشداریان تیایدا کرد‪.‬‬ ‫ماراسۆنێکی بە کۆمەڵ بۆ (‪ )٣٠‬الوی سنوری‬ ‫خۆی ساز کرد‬ ‫کۆتایی هێنا بە خولێکی تۆپی پێ کە بو (‪)٢٠‬‬ ‫تیپی سنوری خۆی رێکخست بوو‬ ‫لە یادی رۆژی جیهانی الوان سمینارێک سازکرا‬ ‫لە سەر داوا و خواست و ئاوات و ئارەزوەکانی‬ ‫الوان بە هەردوو ڕەگەزەوە‬ ‫کردنەوەی خولێکی فێربوونی (ئینتەر نێت)‬ ‫تەکنەلۆژیای سەردەم بۆ (‪ )١٦‬مامۆستای ئاینی‬ ‫سنوری بەرێوەبەرایەتی ئەو قافی سۆران‬ ‫کردنەوەی خولێکی فێربونی کۆمپیوتەر بۆ‬ ‫(‪ )٢٥‬الوی سۆران‬ ‫کۆتایی هێنا بە خولێکی ئەنتەرنێت کە بۆ‬ ‫(‪ )١٦‬مامۆستایی ئاینی سازی دابوو‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێ گەیاندنی چۆمان‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێ بۆ تازە پێ‬

‫گەیشتوانی ناحیەی حاجی ئۆمەران‬ ‫ک��ردن��ەوەی خولێکی رۆشنبیری ل��ە ژێر‬ ‫ناونیشانی پالنی ستراتیژی تاکە کەس بۆ (‪)٣٠‬‬ ‫الوی سنوری چاالکی خۆی بو ماوەی یەک هەفتە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێ گەیاندنی رواندز‬ ‫میوانداری یاریزانانی کوردانی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان لەگەڵ یاریزانە دێرینە کانی شاری‬ ‫رەواندوز‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێ بۆ (‪ )١٢‬تیپی‬ ‫دۆڵی ئاکۆیان‬ ‫بە هاوکاری ناوەندی چاالکی وەرتێ و هێزی‬ ‫زێرەڤانی هەڵمەتێکی خوێن بەخشین بۆ نە‬ ‫خۆشەکانی تاالسمیا‬ ‫میوانداری تیپی مۆسیقای ( کاروان) سلێمانی‬ ‫کرد و لە یاریگای چیمەنی دەستکرد کونسێرتێکی‬ ‫هونەری لە ئێوارەی هەمان رۆژ بو ئەم تیپە‬ ‫ئەنجام دا‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێ گەیاندنی سمیالن‬ ‫کردنەوەی خولێکی تۆپی پێ بۆ (‪ )١٢‬تیپی‬ ‫سنوری خۆی‬ ‫کردنەوەی خولێکی تێنیسی سەرمێز بۆ (‪)١٦‬‬ ‫یاریزانی سنوری خۆی‬ ‫ناوەندی چاالکی و پێ گەیاندنی سیدەکان‬ ‫ک��ردن��ەوەی خولێکی کۆمپیوتەر بۆ (‪)٢٠‬‬ ‫ئافرەتی سنوری خۆی‬

‫ناوەندی بااڵی مەخمور‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪40‬‬

‫ناوەندی بااڵی مەخمور خەاڵتی رێزلێنانی‬ ‫بەسەرالوانی مەخمور دابەشکرد‬ ‫سازکردنی مەراسیمی رێزلێنان لەژێر ناو‬ ‫نیشانی خزمەت کردن و رێزگرتنی الوان ئەرکی‬ ‫هەمیشەییمانە‪ ،‬لەهۆڵی کتێبخانەی مەخمور‬ ‫کەتێیدا خەاڵتی رێزلێنان بەسەر ‪٢٥‬الوی سنوری‬ ‫مخمور بەخشرا هەر الوێک لەبوارێکی جیادا‬ ‫جلی وەرزش��ی بەسەر تیپە وەرزشیەکانی‬ ‫دابەشکرد‪:‬‬ ‫لەسەرداهاتی یاریگا کان بەبری (‪)٣٠١٠٠٠٠‬‬ ‫سێ میلیۆن سەد هەزاردینار هەڵسا بەسازکردنی‬ ‫مەراسیمی دابەشکردنی جل وبەرگی وەرزشی‬ ‫بەسەر(‪)٨٦‬تیپی میللی‬

‫گێرانی کۆرێکی وەرزش��ی بۆ وەرزش��وان‬ ‫و سەرجەم تیپە میللیەکانی هەر سنورێکی‬ ‫سەربەناوەندی بااڵی مخمور‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االک��ی وپێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫قوشتەپە‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پیێ‬ ‫کردنەوەی خولی فێربوونی قورئانی پیرۆز‬ ‫بۆ ئارەزوو مەندانی فێربوونی قورئانی پیرۆز‬ ‫کەتێدا( ‪)٢٥‬الوی سنورەکە بەشداربوون‬ ‫دابەشکردنی خەاڵت بەسەر بەشداربووانی‬ ‫خولی فێربوونی قورئان پیرۆز‬ ‫ک��ردن��ەوەی( خولی خۆشنووسی ) بۆ‬ ‫هەوادارانی ئەم بوارە‬

‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوانی تورەق‬ ‫کردنەوەی خولی وەرزشی تۆپی پیێ بۆ‬ ‫تیپەکانی سنوری تورەق‬ ‫کۆتایی هێنا بە خولی وەرزشی تۆپی پیێ ی‬ ‫کەبۆ سەرجەم تیپیەکان رێکخرابوو‬ ‫ناوەندی چاالکی وپێگەیاندنی الوان��ی کانی‬ ‫قرژاڵە‬ ‫دان���ەوەی ب��ڕوان��ام��ەی دەرچ��ووان��ی خولی‬ ‫فێربوونی ئینگلیزی منهج بۆ(‪ )٢٠‬بەشدار بو‬ ‫دان���ەوەی ب��روان��ام��ەی دەرچ��ووان��ی خولی‬ ‫فێربوونی خولی کۆمپیۆتەر بۆ(‪ )١٨‬بەشداربو‬ ‫کۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پیێ‪.‬‬

‫یەکێک لە کارەکانی هونەرمەند سامان هیدایەت‬

‫ده‌توانی به‌م فرێکوێنسیانه‌ی خواره‌و‌ه له‌سه‌ر ‪ FM‬گوێبیستی رادیۆکه‌مان بیت‬ ‫هه‌ولێر و کەرکوک و ده‌وروبه‌ری‪101.3 MHz :‬‬

‫دهۆک‪ ،‬زاخۆ‪ ،‬سۆران‪ ،‬رواندز‪ ،‬باڵه‌کایه‌تی‪ ،‬رانیه‌‪ ،‬پشده‌ر و ئاکرێ‪101.3 MHz :‬‬

‫سلێمانی‪ ،‬گه‌رمیان‪ ،‬چەمچەماڵ و شاره‌زور‪100.9 MHz :‬‬

‫دەنگ و رەنگی الو تی ڤی ئێستا بە سیستمی‬ ‫‪ DVB-HD‬میوانی ماڵەکانتانە‬