هەڵوەرینی سەد تاڵە موو لە رۆژێکدا بەئاسایی هەژمار دەکرێت
پێشکه‌وتن
188
ژماره کانوونی دووەمی 2013
مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات
نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان بۆچی دەنووسن؟
لە بارەی دابڕانی (خەیاڵیانەی) نەوەکانەوە... سابیر ئەحمەد :ساڵی 1994یەکەم خولی وەرزشیمان بەناوی خولی وەرزشی بارزانی نەمر کردەوە ،دەنگ دانەوەیەکی زۆرباشی هەبوو
بەڕێز نەوشێروان مستەفا گۆڵی خۆی کرد
ئومێد خۆشناو
نوێژی هەینی کوردستان بێ ئامادەبوونی ڕێبەرانی ئیسالمی کە گەلێ جاران خۆیان بە وەکیلی پەیامبەر لەسەر ئەرز لەقەڵەم دەدەن بەڕێوە چوو
نوێژی هەینی بە یەکێک لە واجبە گرنگەکانی موسڵمانان دێتە هەژمار و ئەو نوێژە تێربوونی ڕۆحی موسڵمانانە و گرد بوونەوەیەکە بۆبەخۆدا چوونەوە و حیکمەتەکانی ئەو نوێژە حیکمەت گەلێکن لەژمار نایەن. هەر ئەو حیکمەتانەش بوون هەژموونی هەردوو پارتە ئیسالم سیاسیەکەی کوردستانی لە خۆپیشاندانەکانی بەر دەرکی سەرای سلێمانی نیشاندەداو لەسەر شەقام و لەسەر کارتۆن وگونیەکان هەموو وێکڕا دەستنوێژ و بێ دەستنوێژ نوێژی هەینیان دەکرد. ئەو گرتانەش زۆرن و کاتی خۆی بەشی زۆرمان دیت چۆن و بەچ شێوەیەک ئەو نوێژە بەکۆمەڵەمان دیتن! وەلێ هەینی کۆبوونەوەی پارتە ئۆپۆزسێوەنەکانی کوردستان لە سلێمانی بەڕێوە چوو ،کە سەرکردایەتی و بەشێکی زۆر لە مەکتەب سیاسییەکانی هەردوو پارتی ئیسالمی کورستان بە ئەمیندار و ئەمیریشەوە بەشداربوون، واتە نوێژی هەینی ئەمڕۆی کوردستان ڕێبەرانی ئیسالمی کە گەلێ جاران خۆیان بە وەکیلی پەیامبەر لەسەر ئەرز لەقەڵەم دەدەن بێ ئەوان بەڕێوەچوو. هەر پەیەوند بەو ڕووداوە شتێکی ئیسالمیەکانی الی خۆمانم بیر هاتەوە کە زۆر جاران بەبەڵگە وە لە ناوەڕاستی سااڵنی نەوەدەکان ،بەئایەت و فەرموودەی پیرۆز گەنجانیان دەترساند بەوەی ئەگەر یەکێکت خۆش بوێت یان الیەنگیری بکەیت ،ئەوا لەم دونیا لەگەڵ ئەو حیسابت بۆدەکرێت ،بەو پێوەرەی ئەوان بێت خۆ ئێستا لەکوردستان ڕێبەرایەتی هێزی ئۆپۆزسێون ئەوا بزوتنەوەی گۆڕانی عیلمانی و بەڕێز نەو شێروانی بیر مارکس و چەپ دەیاکات ،واتە ئەوانیش بەتایبەت بەڕێزان ئەمیرو ئەمینداری کۆمەڵ و یەکگرتوو بە قاعیدەو قیادە کە لەدوای ئەو کاروانەن دەبێت لەو دونیا لەگەڵ مارکسی و چەپەکانی دونیا حیسابیان لەگەڵ بکرێت! خۆ ئەگەر بشڵێن نەخێر وانیە ئەوا دەبێت وەاڵمی ئەو هەموو گەنجە نازدارەش بدەنەوە کە بەو گۆتنانە فریویاندان و هێندێکیشیان ژیانیان لەو پێناوە لەدەست دا،خۆ هیچ مەنتقیشی تێدا نیە بڵێن ئەو لەگەڵ ئێمە حیسابی بۆ دەکرێت! سەرەنجام ڕێکخەری حزبی گۆڕان گۆڵی خۆی ک��ردوەو لەگۆڵەکانیشی بەردەوام دەبێت ئەگەر ئۆف ساید نەبێت
مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات
خاوه‌ن ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو
دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر و ساکین ه جانسز چه‌ند له‌یه‌ک ده‌چن! ل2
سه‌رنووسه‌ر: ئاڤان حه‌م ه ساڵح
0750 446 1301 avanpirs@yahoo. com
جێگری سه‌رنووسه‌ر: شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان
shaxawanlawan@yahoo. com
بەڕێوەبەری نووسین: محەمەد عومەر هاوکاران: نەوزاد فوئاد عومەر عەزیز تریفە بڵباس فۆتۆگرافەر: کارزان خۆشناو جیهانگیر گەردی نه‌خشه‌ساز: فوئاد یوسفی ماڵپه‌ڕ:
www. lawanikurdistan. org ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران
سابیر ئەحمەد« :لەدوای راپەرینی ١٩٩١زۆربەی هونەرمەندان و وەرزشوانان لەناو یەکێتی الواندا خۆیان دەدیتەوە» ل11
ڕۆناڵدۆ، ئەستێرەی ریال و هەڵبژاردەی بەرازیل
ل31
وتــار
Jan 2013 No 188
دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر و ساکین ه جانسز چه‌ند له‌یه‌ک ده‌چن!
نه‌جیب ه قه‌ره‌داغى
پێشکه‌وتن
2
ساکنه جانسز ل ه دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى کوردستان په‌که‌که‌دا وه‌ک شۆڕشگێڕێکى چاالک و کارا ئه‌رکه‌کانى راده‌په‌ڕێنێت ،ساکینه جانسیز له ( )27تشرینى دووه‌مى ساڵى ()1978 دا به‌شدارى یه‌که‌مین کۆنگره‌ى دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى کوردستان دەکات
( )29مارتى ( )1988دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر له پاریس وه‌حشیان ه تیرۆر کرا ( )9چله‌ى ( )2013ساکن ه جانسز ل ه پاریس وه‌حشیان ه له‌گه‌ڵ دوو هه‌ڤاڵى دۆغان فیدان و له‌یال شایله‌مه‌ز تیرۆر کران دۆلیس سه‌پته‌رمبه‌ر کێیه؟ دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر Dulcie September ل ه ساڵى ( )1935ل ه هه‌رێمى ئه‌تلۆنى سه‌ر به ویسترن که‌یپ تاونى ئه‌فریقیاى باشور له‌دایک بوو، خوێندنى سه‌ره‌تایى و ناوه‌ندى ل ه هه‌مان شار ته‌واو کرد ،ل ه ساڵى ( )1954په‌یوه‌ندى کرد ب ه په‌یمانگاى پ���ه‌روه‌رد‌ه ل ه ویسلى بۆ وه‌رگرتنى بڕوانامه‌ى مامۆستایه‌تى ل ه ساڵى ()١٩٥٥دا کۆتایى ب ه خوێندن هێنا .وه‌ک مامۆستا ل ه شارى میتالند کارى کرد .له ساڵى ( )١٩٥٦مامۆستاییه‌تى خوێندنى سه‌ره‌تایى ده‌کات ل ه هه‌رێمى بریج تاونى هه‌رێمى ئه‌تلۆنى که‌یپ تاون. ل ه ساڵى ( )١٩٥٧ده‌که‌وێت ه نێو دونیاى سیاسه‌ت و ده‌ست ب ه قۆناغى کار و تێکۆشان ده‌کات ،ل ه نێو یه‌کێتى خوێندکاران ل ه نیو‌ه دورگه‌ى که‌یب ،هه‌ر له‌و کاته‌دا ک ه پارتى کۆمۆنیستى ئه‌فریقیاى باشور دامه‌زرا بوو ئامانجى سه‌ره‌کیشى کۆتایى هێنان بوو ب ه سیسته‌مى جیاکارى نه‌ژادی .پاشان په‌یوه‌ندى کرد ب ه کۆمه‌ڵه‌ى مامۆستایانى ئه‌فریقیاى باشوره‌وه. دواتر دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر په‌یوه‌ندى کرد ب ه یه‌کیتى دیموکراتى گه‌النى ئه‌فریقیا ناسراو ب ه APDUSA ک ه ل ه ساڵى ()١٩٦٠دا دام�ه‌زرا ،دواى ئه‌و‌ه بووه ئه‌ندامى یانه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌ى گروپى چه‌کدارى (یو چى چان) ک ه ل ه کۆتایى ساڵى ()١٩٦٢دا دامه‌زرا و ل ه ساڵى ()١٩٦٣دا هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه. کاتێ ک ه ئه‌ندامى به‌ره‌ى ڕزگارى نیشتمانى دۆلیس سه‌پته‌رمبه‌ر ل ه ساڵى ()١٩٦٣ده‌دا ده‌ستگیر کرا بێ ئه‌وه‌ى ک ه دادگایى بکرێت ،له‌گه‌ڵ نۆ که‌سى تر له ئه‌ندامانى رێکخراوه‌که‌ى بۆ ماوه‌یه‌ک ده‌ستبه‌سه‌ر بوو ،به‌پێی یاساى تاوانى رژێمى ئاپارتایدى ئه‌فریقیاى باشور تۆمه‌تى ج��وداخ��وازى ،تێکدانى ئاسایش، ئه‌نجامدانى کارى تێکده‌ران ه و هاندانى توندوتیژى
درای ه پاڵى و دواى چه‌ندین مانگ ل ه ده‌ستبه‌سه‌رى ل ه ( )١٥نیسانى ()١٩٦٤دا سزاى پێنج ساڵ زیندانى بۆ بڕایه‌وه .له‌کاتى زیندانى کردنى هه‌موو جۆره ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کى جه‌سته‌یى و ده‌روونى ل ه به‌رامبه‌ر په‌یڕه‌و کرا. ساڵى ( )١٩٦٩ئ��ازاد کرا و کارى سیاسى بۆ ماوه‌ى پێنج ساڵ لێ قه‌ده‌غ ه کرا .ته‌نانه‌ت لێێ قه‌ده‌غه‌کرا ک ه بچێت ه سه‌ر پیشه‌که‌ى جارانى که مامۆستایه‌تى بوو ،له‌گه‌ڵ یه‌ک ل ه خوشکه‌کانى چووه شارى پارل له‌وێ نیشته‌جیێ بوو. ل ه ( )١٩کانونى یه‌که‌مى ساڵى ()١٩٧٣دا ناچار کرا ک ه ب ه یه‌ک جارى واڵت به‌جێبێڵێ و رووى له به‌ریتانیا کرد ل ه شارى ستافۆرشایرى به‌ریتانیا له کۆلیژى په‌روه‌رد‌ه بووه مامۆستا و له‌وێش ده‌ستى ل ه کارو تێکۆشان به‌رنه‌دا و بووه ئه‌ندامى بزوتنه‌وه‌ى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى جیاکارى نه‌ژادى ،سه‌رکێشى بۆ زۆر خۆپیشاندان و چاالکى سیاسى کرد. ل ه ساڵى ()١٩٧٦دا بووه ئه‌ندامى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور و ل ه کۆمه‌ڵه‌ى ژنانى سه‌ر به کۆنگره ،درێژه‌ى ب ه کار و تێکۆشان دا .ل ه ساڵى ( )١٩٧٩ل ه له‌نده‌ن وه‌ک سه‌رۆکى کۆمیته‌ى ژنانى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور هه‌ڵبژێردرا و ل ه کۆتایى ساڵى ()١٩٨٣دا دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر وه‌ک س �ه‌رۆک��ى ن��ێ��رده‌ى کۆنگره ل� ه فه‌ره‌نسا، سویسرا و لوکسه‌مبورگ ئه‌رکى پێ سپێدرا .ئه‌و که‌سێکى زۆر چاالک بوو ته‌نانه‌ت چاالکیه‌کانى و ک��ار‌ه دیبلۆماسیه‌کانى بۆ دروس��ت کردنى لۆبى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور هێند‌ه فراوان بوو که له‌ئه‌نجام دا کۆنگره ل ه لیستى رێکخراو‌ه تیرۆریست و توندره‌وه‌کان ده‌رهێنرا. دۆلیس سه‌پته‌مبه‌ر سیاسه‌تمه‌دارى ئه‌فریقیاى باشور ک ه ل ه یه‌که‌م ژنه‌کان بوون ک ه له‌گه‌ڵ رێبه‌رى ئه‌فسانه‌یى ئه‌فریقیاى باشور نیلسۆن ماندیال ده‌ستى ب ه تێکۆشان کرد .به‌اڵم هه‌میش ه ئامانجى ده‌سته تاریکه‌کانى پشت په‌رد‌ه رژێمى ئاپارتایدى ئافریقیاى باشور بۆ ماویه‌کى درێژ ب ه دوایه‌و‌ه بوون .تا ل ه رۆژى ()٢٩ى مارتى ساڵى ()١٩٨٨دا ل ه (Rue )28
وتــار
Jan 2013 No 188
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
des Petites-Ecurieل ه پاریس کوژرا له کاتێکدا ک ه نوسینگه‌‌ى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشورى ده‌ک��رده‌و‌ه دواى ئه‌وه‌ى ک ه نامه‌کانى ل ه سندقى پۆسته‌ى به‌رده‌م بیرۆکه‌دا د‌هر‌هێنا ،هه‌ندێ سه‌رچاوه وتیان ک ه سه‌ربڕراوه ،به‌اڵم پۆلیس یه‌کسه‌ر رایگه‌یاند ک ه ب ه چوار فیشه‌کى چه‌کى بێ ده‌نگ کوژراوه. کاتێ دۆلیس سه‌بته‌رمبه‌ر تیرۆر کرا ته‌مه‌نى ( )53ساڵ بوو ،له‌و رۆژانه‌ى ک ه دۆلیس سه‌بته‌مبه‌ر تیرۆر کرا سه‌رۆکى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور سه‌رقاڵى دانوسان بوو له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ئه‌و کاته‌ى ئه‌فریقیاى باشور ،ئه‌و کاته‌ى دۆلیس تیرۆر کرا ( )10ساڵ تێپه‌ر ده‌بوو به‌سه‌ر مانه‌وه‌ى دا وه‌ک په‌نابه‌ر ل ه فه‌ره‌نسا. ب ه ئێستاشه‌و‌ه ک ه ( )25ساڵ تێپه‌ڕ ده‌بێ تا ئێستا پۆلیس هیچ زانیاریه‌کى روونى له‌سه‌ر ئه‌و تیرۆر‌ه نه‌داو‌ه و ئه‌و کات ه ده‌نگۆى ئه‌و‌ه باڵوبویه‌وه ک ه پاکتاوى ناوخۆیى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور خۆى بووه ،به‌اڵم ئه‌و بانگه‌شان ه ن ه له‌ناو کۆنگره و ن ه له‌ناو خه‌ڵکى ره‌شپێستى ئه‌فریقیاى باشور نه‌بووه مایه‌ى باوه‌ڕی. پۆلیس ( )4ساڵ درێژه‌ى ب ه لێپرسینه‌و‌ه له‌سه‌ر که‌یسى تیرۆرکردنى دا ،به‌اڵم هیچ ئه‌نجامێکى نه‌دا. ئه‌و دادوه‌ره‌ى ک ه سه‌رۆکایه‌تى ده‌سته‌ى دادگایى که‌یسه‌که‌ى ده‌کرد ،ل ه ( )17ته‌موزى ساڵى ()1992 دا بڕیارى داخستنى که‌یسه‌که‌ى دا .ب ه پێى راپۆرتى پۆلیس ئه‌و تاوان ه زۆر پسپۆران ه ئه‌نجام درا ،جگه له‌جێ و پاشماوه‌ى دوو جگه‌ره‌ى مالبۆرۆ نه‌بێ ،هیچ جێ په‌نجه‌یه‌کى ئه‌و تاوان ه نه‌دۆزرایه‌وه .ل ه هه‌مان راپۆرت دا هاتبوو ک ه کوشتنى دۆلیس سه‌بته‌مبه‌ر به‌شێک ه ل ه پالنى پاکتاوکردنى کادێرانى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور. ل ه چوارچێوه‌ى هه‌مان پالندا ل ه پاریس و له‌نده‌ن ل ه به‌رامبه‌ر به‌رێوه‌به‌رانى کۆنگره هێرشى بۆمبى و کوشتن ب ه نیشانگره‌و‌ه ئه‌نجام درا .ل ه راپۆرتى توێکارى جه‌سته‌ى دۆلیس سه‌بته‌مبه‌ردا راگه‌یه‌نرا بوو ک ه ئه‌و ب ه پێنج فیشه‌کى چه‌کى بێ ده‌نگ کوژراوه .شایه‌تحاڵه‌کان وتیان ک ه ته‌نیا له‌و بینایه‌وه ل ه دواى کوشتنه‌ک ه دوو که‌سى سپى پێست هاتونه‌ته دهرهوه .خۆ به‌خۆ یه‌کسه‌ر دواى کوشتنه‌ک ه پۆلیس وتبوى به‌ده‌ستى که‌سانى پسپۆر کراوه. ل ه ساڵى ()2010دا ل ه دواى تێپه‌ڕبونى ()23 ساڵ به‌سه‌ر کوشتنى دۆلیس سه‌بته‌مبه‌ر کتێبێکى لێکۆڵینه‌و‌ه له‌سه‌ر کوشتنه‌که‌ى نوسرا ل ه الیه‌ن رۆژن��ام �ه‌وان دوفریس سرماى ک ه هه‌واڵه‌که‌ى له رۆژن��ام �ه‌ى ال پۆینتى فه‌ره‌نسیش ب�ڵاوب��ۆوه .له کتێبه‌که‌یدا نوسه‌ر ده‌ڵێ رۆژنامه‌وانێک ک ه زانیارى
زۆرى له‌سه‌ر دۆلیس هه‌بوو پێى وتم ک ه من له‌گه‌ڵ یه‌کێک ل ه قاتڵه‌کان دانیشتوم و قاوه‌م خواردۆته‌وه، پێشى وتوو‌ه ک ه ده‌ستێکى ئیستخباراتى فه‌ره‌نسى له‌و تیرۆره‌دا هه‌بووه. دواى ( )25ساڵ ل ه هه‌مان شار و هه‌مان هه‌لو مه‌رج ساکن ه جانسز ،فیدان دۆغان و له‌یال شایله‌مه‌ز تیرۆر کران. ژنێک ب ه تێکۆشانێکى ئه‌فسانه‌یى ،تێکۆشانێکى ( )40ساڵ ه پ ێ ل ه جه‌ساره‌ت و باوه‌ڕى که‌م وێنه ناونیشانى داستانێکه ،داستانى ژیانى ژن ه رێبه‌رێکه، ئه‌و داستان ه ناوى ساکنه‌یه. ساکن ه جانسز کێیه؟ ئه‌ندامى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان ساکین ه جانسز ل ه ساڵى ()1958 ل ه شارى دێرسیم له‌دایک بووه .ل ه دواى کوده‌تا سه‌ربازیه‌که‌ى تورکیا ل ه ( )١٢ئادارى ساڵى ()1971 ده‌چێت ه ریزى ته‌ڤگه‌رى گه‌نجانى شۆڕشگێڕ .پاشان ده‌چێت ه نێو ریزى شۆڕشگێڕانى کورده‌وه .له‌و کاته‌دا له‌ناو گروپى ئاپۆچیاندا ده‌بێ ک ه ل ه شۆڕشگێڕانى کوردستانى و تورک پێکهاتبوون و له‌الیه‌ن رێبه‌رى گه‌لى کورد عه‌بدولاڵ ئۆجاالنه‌و‌ه پێشه‌نگایه‌تى ده‌کرا. ل ه شارى ئه‌لعه‌زیز ل ه دژى فاشیسته‌کانى ئه‌و شاره چاالکان ه تێده‌کۆشێت ،له‌وێ ل ه گه‌ڕه‌که‌کانى فه‌وزى چاکماک ،یڵماز باغڵه‌ر ک ه زۆربه‌ى کوردى عه‌له‌وین خه‌بات ده‌کات و گرنگى تێکۆشانى نه‌ته‌وه‌یى کورد ب ه بنه‌ما ده‌گرێت و رۆڵێکى چاالکانه‌ى ده‌بێت له رێکخستنکردنى الوانى کورد دا .ل ه ساڵى ()1978دا کۆمیت ه داده‌مه‌زرێنێ و خه‌باتى ڕێکخستنى گه‌نجان به‌ڕێو‌ه ده‌بات. ساکن ه جانسز وه‌ها باس ل ه ژیانى منداڵێتى و گه‌نجێتى خۆى ده‌کات: ل ه گوند بوین ،ل ه پۆلى یه‌که‌مى سه‌ره‌تاى دا من ل ه گونده‌و‌ه چووم ه شار ،هه‌م خوێندنى سه‌ره‌تایى، هه‌م ئاماده‌ییم ل ه ده‌رسیم خوێند ،بنه‌ماڵه‌که‌مان نیو کارمه‌ند و نیو کرێکار بوون ،هه‌شت خوشک و برانم بوون ک ه سێیان کچ و پێنجیان کوڕ .ل ه ساڵى ()70 کان دا هێشتا بچوک بوین روداوه‌کان کاریگه‌ریان له سه‌رمان هه‌بوو ،هه‌رچه‌ند‌ه ب ه زۆربه‌یمان نه‌ده‌زانى، به‌اڵم ڕوداوى سێداره‌ى ده‌نیز گه‌زمش کاریگه‌رى ل ه کۆمه‌ڵگ ه ک��رد ،ه��اواداری��م��ان هه‌بوو بۆ ئه‌و شۆڕشگێرانه .رێبه‌رانى شۆرشگێر ،مرۆڤى قاره‌مان خه‌ڵکى خۆشیان ده‌ویستن. ل ه ش��ارى دێرسیم و ده‌وروبه‌ریشى به‌شدارى خه‌باتى ڕێکخستنى ده‌ک��ات .خه‌ڵکى ده‌رسیم له سته‌م و زوڵمى ده‌وڵ�ه‌ت وشیار ده‌کاته‌وه .نه‌ک ته‌نیا ل ه خه‌باتى نه‌ته‌وه‌یى دا ،ل ه تێکۆشانى ڕه‌گه‌زى
دا ڕۆلێکى سه‌ره‌کى و گرنگى هه‌بوو ل ه نێو ژنانى عه‌له‌وى دا و ژنانى به‌شه‌کانى ترى کۆمه‌ڵگه‌ى کورد، کۆمه‌ڵگه‌ى کورد ل ه ده‌رسیم ک ه ل ه دواى کۆمه‌ڵکوژى ده‌رسیم سه‌رکوتکرابوون و ده‌وڵه‌ت پێى ده‌گوتن من کوردم ل ه مه‌زاره‌کانى کۆمه‌ڵکوژیدا ژێر خاک کردووه، ئیتر ل ه که‌سى ساکن ه گۆڕیان هه‌ڵته‌کاند بوو. ساکن ه جانسز ل ه دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى کوردستان په‌که‌که‌دا وه‌ک شۆڕشگێڕێکى چاالک و کارا ئه‌رکه‌کانى راده‌په‌ڕێنێت .ژن ه شۆڕشگێڕى کورد ساکین ه جانسیز ل ه ( )27تشرینى دووه‌مى ساڵى ()1978دا به‌شدارى یه‌که‌مین کۆنگره‌ى دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى کوردستان په‌که‌ک ه ده‌بێت له گوندى فیسى ئامه‌د و ل ه ساڵى ()1979دا ل ه شارى ئه‌لعه‌زیز ده‌چێت ه ڕیزى هه‌ڤاڵه‌کانیه‌وه. گرنگترین وێستگه‌ى ژیانى شۆڕشگێرى ساکنه جانسز ل ه زینداندا گوزه‌را ،ئه‌و له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵه‌کانى تر داستانى به‌رخودانیان تۆمار ده‌ک��رد ل ه دژى ئه‌شکه‌نج ه و بانگه‌وازى راده‌ست بوون. ل ه سه‌روبه‌ندى کوده‌تاى سه‌ربازى ( )12ئه‌یلول ساڵى ( )1980ده‌ستگیر ده‌ک��رێ و ل ه زیندانى ئامه‌د ل ه دژى هه‌موو ئه‌شکه‌نج ه و گوشاره‌کانى ناو زیندان سازش ل ه ناسنامه‌ى په‌که‌ک ه بوونى خۆى ناکات .ئه‌وه‌ى ک ه زۆرى بۆ جه‌الده‌کاتى ده‌هێنا ئه‌و‌ه بوو ک ه جانسز ل ه ژێر ئه‌شکه‌نجه‌دا ده‌نگى لێوه ده‌رنه‌ده‌هات و نه‌یده‌نااڵند ،جارێک ک ه زۆرى بۆ دێنن و بانگى ته‌سلیمبونى لێده‌که‌ن ،ساکن ه تف ل ه ڕووى ئه‌سعه‌د ئۆکتاى ده‌کات ئه‌و جه‌الده‌ى ک ه ب ه دڕنده‌یى ده‌ناسرا. یه‌ک له‌و ژنانه‌ى ک ه خه‌باتى رێکخستنى له‌گه‌ڵ دا ده‌ک��رد و نزیک ب��وو ل ه بنه‌ماڵه‌که‌ى له‌کاتى سه‌روبه‌ندى لێپرسینه‌و‌ه ل ه جانسز و ئه‌شکه‌نجه‌کردنى دا سه‌ردانى ده‌کات ل ه زیندان ،به‌اڵم ساکن ه جانسز هیچ خۆى نیشان نادات ک ه ئه‌شکه‌نج ه کراوه و مۆرى له‌وپه‌ڕى باشى دا ده‌بى و ب ه ڕووى خه‌نده‌و‌ه سه‌یرى ده‌کات و هه‌واڵى دهرهوه ده‌پرسێ ده‌ڵێ ئێم ه زۆر باشین ،یه‌ک له‌و پاسه‌وانانه‌ى ک ه ژنێک بوو به‌ناوى زه‌هرا ل ه زیندانى ئامه‌د چه‌ندین جار ساکن ه جانسز به به‌رچاویه‌و‌ه ئه‌شکه‌نج ه ده‌که‌ن ،به‌اڵم کاتێ ده‌بینێ ک ه ساکن ه راده‌ستیان نابێ و به‌رخودانى ده‌کات زۆر پێى کاریگه‌ر ده‌بێ و ته‌نانه‌ت ل ه کاتى سه‌ردانى که‌سوکاریدا خۆى پێ ناگیرێ و پێیان ده‌ڵێ که ئه‌و ساکنه‌ى زۆر خۆش ده‌وێ له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ک ه زۆر ژنێکى جیاواز‌ه ل ه هه‌ڵسوکه‌وتى دا. پاش ماوه‌یه‌ک ساکن ه جانسز ده‌گوازرێته‌وه به‌ندیخانه‌کانى ئه‌لعه‌زیز ،مااڵتیا ،ئامه‌د ،بورسا، چه‌ناک ک ه ماوه‌یه‌کى زۆر زیندانى ده‌بێ و ل ه ساڵى
3
وتــار
Jan 2013 No 188
()1991دا سه‌ربه‌ست ده‌کرێ .دواى ده‌رچوونى له زیندان زۆر چاالکان ه به‌شدارى ریزى تێکۆشه‌رانى کورد ده‌بێت و ده‌چێت ه ئه‌کادیماى مه‌عسوم کۆرکماز و پ �ه‌روه‌رده‌ى ئایدۆلۆژى و سه‌ربازى ده‌بینێ که له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى په‌که‌که‌‌و‌ه سه‌رپه‌رشتى ده‌کرێت .هه‌ر له‌وێ به‌شدارى یه‌که‌مین کۆنفرانسى زیندانیانى سیاسى ده‌بێت. ماوه‌یه‌ک ل ه فه‌ڵه‌ستین ،سوریا و رۆژئ��اواى کوردستان ده‌مێنێته‌وه .پاشان ده‌چێت ه چیاکانى کوردستان و به‌شدارى تێکۆشانى گه‌ریالیه‌تى ده‌بێت و ل ه کۆنگره و کۆنفرانسى ته‌ڤگه‌رى گه‌نجان و په‌که‌که‌دا به‌شدار ده‌بێت و دواتر ده‌چێت ه ئه‌وروپا و کار و خه‌باتى رێکخستنى ل ه واڵتانى ئه‌وروپا به‌ڕێو‌ه ده‌بات. ژن ه تێکۆشه‌رى خه‌باتى ئازادیخوازى ژنانى کورد و ئه‌ندامى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى په‌که‌ک ه ساکینه جانسز ب ه به‌رده‌وامى ل ه کار و خه‌باتدا بوو ،نه ماندوو بون ،ن ه پسانه‌و‌ه و ن ه پاشگه‌زبونه‌وه‌ى نه‌ده‌ناسی ،ئه‌و ب ه که‌سێکى یاخى ل ه نه‌ریتێکى باو ده‌ناسرا .تا ئه‌و رۆژه‌ى تیرۆر کرا ب ه هه‌ناس ه درێژى، ئاسۆى فراوانى ،رۆحى هه‌ڤاڵێتى و که‌سى دوور بین ده‌ناسرا ،راده‌ست ب ه هیچ بۆچونێک نه‌ده‌بوو که بزانێ زیان ب ه تێکۆشانى ئازادى ده‌گه‌یه‌نێ. ل ه ساڵرۆژى ( )34مینى دامه‌زراندنى په‌که‌ک ه دا ده‌ڵێت «جگ ه ل ه کار و تێکۆشان هیچ شتێکى تر ناکه‌ین ،رێز و په‌یوه‌ستبومان به‌م رۆژه‌و‌ه ده‌کرێ، وه‌ها ده‌ربڕین وه‌ها واتادار ده‌بێ». دوو هه‌فته‌ی ه به‌سه‌ر تیرۆر کردنى ساکن ه جانسز ئه‌ندامى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى په‌که‌که ،فیدان دۆغ��ان نوێنه‌رى که‌نه‌ک ه ل ه پاریس و ئه‌ندامى ته‌ڤگه‌رى ئازادى ژنانى کورد ،له‌یال شایله‌مه‌ز ئه‌ندامى ته‌ڤگه‌رى گه‌نجانى کورد تێپ ه ێ ده‌بێ ،به‌اڵم وه‌ک بڵێى هه‌روه‌ک تیرۆرکردنه‌که ،لێپرسینه‌وه‌که‌شى، مێژووى پاریس دووپات ده‌کاته‌وه .به‌اڵم ئه‌و‌ه دوو هه‌فته‌ی ه گه‌لى کورد ل ه هه‌موو چاالکیه‌کانى دا و به‌تایبه‌تى گه‌لى کورد ل ه پاریس و که‌سوکارى قوربانیه‌کان و رێکخراوه‌کانى کوردان ل ه ئه‌وروپا و کوردستان تا ڕوون کردنه‌وه‌ى ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیه ده‌ست له‌و که‌یس ه به‌رناده‌ن( .چەتر پرێس)
پێشکه‌وتن
4
سه‌رچاوه‌کان: ویکى پیدیا ئه‌رشیفى کۆنگره‌ى ئه‌فریقیاى باشور ئه‌رشیفى رۆژتیڤى و نوچ ه تیڤى ماڵپه‌رى په‌که‌ک ه ئۆنالین رۆژنامه‌ى ل ه پۆینت
لە بارەی دابڕانی (خەیاڵیانەی) نەوەکانەوە... ئەبو بەکر جاف
بۆ نەوە ئەنارشیستەکانی خەیاڵ و زمان... نەوە بە زەمەن ناپێورێت ،ئەگەرچی زەمەن پێکهێنەرێکی سەرەکی (شوناس وەرگرتنی) نەوەیە ،جیاوازی نێوان من و تۆ ،ئێمەو ئەوان ،دابڕانێکە پێش هەر شتێک ،ئاڵوگۆر و تێکچونی هارمۆنی (زمانە) .لێرەدا ،زمان وەک میکانیزمی مانێفستبوونی (فکر و دونیابینی) .وەک تێکدانی یاساو رێساکانی (گەمەیەک) کە بارگاوییە بە ئەکسیۆن و ئەکتەری (دوێنێ) .جیاوازی نێوان دوو نەوە ،بەرمەبنای تێکدان و دروستکردنەوە و دەستلێدان و هەڵگێڕانەوەی دونیابینییەکانە، دونیا بینییەک کە کۆنتێکستی (مێژوو زمان) دەرگیری کردووە و بە مانای بەرهەمهێنان و بەرهەمهێنانەوەی مانا ،شەرعییەت و ئەفسانەکانی ن��ەوەی دوێنێ بارگاوییە بە پاساوهێنانەوە و بە ئەفسانەکردنی (دۆگمێکی ئیدۆلۆژی دیاریکراو) .هەر ئەم ئەفسانەیە قودرەتی خۆ گۆڕین و فۆرموەرگرتنی جیاواز لە خۆ ئەگرێت ..ئەمانە هەمووی حەقیقەتی (سۆسیۆلۆژین) ..ب��ەاڵم پێش هەرشتێک جیاوازی و جیاواز ب��وون و تەعریفکردن و تەعریفکردنەوە (دراوەک�����ان) (مانا هەنووکەییەکان)( ،موقەدەسەکانی ئێستا)، (ئەفسانەکانی ئێستا)( ،شەرعییەتی ئێستایی)( ،دکتاتۆریەت و فاشیزمی رابردووی بە حوزور هاتوو لە ئێستادا)(،کارەکتێرە کاریزماییەکان) (بتەکانی ئێستای دوێنێ) (جەبرییەتی گوتاری کۆنزەرڤاتیزمانەی ئیستایی )....دەستلێدانی ئەوێت. کۆی ئەم پرۆسانە لە جێگەیەکدا سێنەترو پنتی (نەگۆر و دەست لێنەدراون ) تا لە زماندا (بوونیان هەبێت و ب��ەردەوام��ی و
ڕەوایی زمانی وەرگرن ...جێگۆرکێ نەکردنی ئەو موفرەدانەیە کە لە سیستەمی زمانەوانی نەوەیەکدا بووە بە (تابو) .بەاڵم مانەوە و بەردەوامی ئەم سیستەمە زمانەوانییە لە ئەتمۆسفێریکی دیکەوە خوێن وەر ئەگرێت .لە کوێدا (کەسێک ،بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی، گروپێکی سیاسی ،ئیدۆلۆژیایەک ،ستایڵیکی تایبەت ...لە زماندا کۆتای هات ،ئەوا بە ناچاری و جەبرییەکی (ناوەکی-دەرەکی) بزمار لە تابووتی خۆی ئەدات ،یا هەرهیچ نەبێت ،لە سێنتەرگەراییەوە دەبێتە پەراوێز و الکەوتە ،یا تێکچونی (لۆژیکی گرامەریی و ئاماژەیی و دەس��ت��ەواژەی��ی گروپێک.. بە حەتمی و ناچاری درێژە دەکێشێت بۆ ئاوابوون و ماڵئاوایی جەبەروتی حیکایەتی ن��ەوەی دوێنێ...حیکایەتێک کە باشترین میکانیزمی تەجەالبوون و شەرعییەت وەرگرتن و بەردەوامی لە زماندا دەبێتە فینۆمین...با نەوەی شۆرش وەرگرین ،یا نەوەکانی شۆرش، زمانی ئەکتەری شۆرشگێڕان ،موفرەدە و حیکایەتەکانیان ،با بڵێین دال و مەدلولی ئەکتەرەکانی زەمەنی شۆرش ،سیستەمی زمانەوانی شۆرشگێڕان و ئەدەبیاتی شۆرش تەواو مانێفستبووە لە (گوتاری زمانەوانیدا، بۆ ئ���ەوەی رون بۆمان دەرک��ەوێ��ت (کە کۆمەڵگەیەک ،گروپێک ،کەسێک ...لە چ چرکەساتێکی (وجودی-روحی -سۆسیۆلۆژی- سایکۆلۆژیدا)...دایە ،تەماشای موفرەدەکانی بکە(،موفرەدەکانی ن���ەوەی ش��ۆرش لە (هاورێیان ،هەڤااڵن ،برایان ،پێشمەرگە، خەباتگێران ،موجاهیدان ،ب��ەرژەوەن��دی باڵی نەتەوە ،سەرۆک و سەرکردەی پڕ لە حیکمەت ،سیاسەتی حەکیمانەی براگەورە،
وتــار
Jan 2013 No 188
هاوتا شێخانی
رۆژنامەنووس دەبێت خۆی دەوڵەمەند بکات بە خوێندنەوەی بەسود و زانیاری گشتی و باکگرواندێکی رۆشنبیری هەبێت ،چاودێرێکی بەردەوامی ڕووداوە جیاجیاکان بێت، راستگۆ بێت نەوەک قورمیشکراوی دەستی ئەم و ئەو نەوەک قورمیشکراوی دەستی ئەم و ئەو. دەبێت حەزی رۆژنامەوانی ڕۆچۆبێتە ناو ناخی ئەو کەسە ،نەوەک بۆ بەرژەوەندی و ناوبانگ بنوسێـت و کار بکات ،ئیدی دەبێ لەوە تێبگەین رۆژنامەنووسی شتێکە ئەوەنییە هەموو کەس خۆی لەقەرە بدات، چونکە مەرج و ئەرک و تایبەتمەندێتی خۆی هەیە، هەروەها ئەوانەی بەخۆیان دەڵێن رۆژنامەنووس دەبێ بزانن لە رۆژنامەنووسیدا بەرپرسیارەتی هەیە. سەندیکای رۆژنامەنوسانی کوردستان لەشکرێک لە رۆژنامەنووسی پێشکەش بە کۆمەڵگای کوردی ک��ردووە ،بێ ئەوەی بتوانن بە پیشەییانە ئەدای کارەکەیان بکەن ،ئایا سەندیکا چۆن و بەچ پێوەر و مەرجێک (پێناسە)ی رۆژنامەنووسی دەدات بەم کەسانە کە چاالک نین و تەنیا بۆ ناوبانگی خۆیان دەڵێن رۆژنامەنووسین. هیوادارم سەندیکا مەرجی زیاتر و پێوەری جیهانی تر بگرێتە بەر بۆ متمانە پێدان بەکەسانێک کە بەراستی دەیانەوێ ببن بە رۆژنامەنووس.
www.lawanikurdistan.org
ئەگەر بڕوانینە میدیا و راگەیاندنی کوردی دەبینین هەر کەسێک تەنیا بە نووسینی بابەتێک، کە بابەتەکە ئەسڵەن گرنگیش نیە دەڵێت من رۆژنامەنووسم ،ماوەیەکی تر وای لێدێت هەموومان دەبین بە رۆژنامەنووس و ئیتر کەس بابەتی کەس ناخوێنێتەوە و کەس گوێ لەکەس ناگرێت ،لێرەوە بەو بەرێزانە دەڵێم کە بەخۆیان دەڵێن رۆژنامەنووس ئایا چۆن چۆنی لە هونەر و پیشەی رۆژنامەنووسی گەشتوونە؟! خۆ تەنیا بە نووسینی بابەتێک نابێت بە رۆژنامەنووس؟! من کە (بحس تخرج)ەکەم لەسەر تاوانەکانی رۆژنامەنوسی ب��وو ل��ەوێ��وە ب��ۆم دەرک���ەوت کە رۆژنامەنوس کێ یە ،بە کێ دەڵێن رۆژنامەنووس؟ ئەرکی رۆژن��ام��ەن��ووس چی ی��ە؟ تایبەتمەندی رۆژنامەنووس چی یە؟ لە یاسای رۆژنامەگەری کوردستان یاسادانەر بەم شێوەیە پێناسەی رۆژنامەنووس دەکات : رۆژن���ام���ەن���وس( :ه���ەر ک��ەس��ێ��ک ل��ەب��واری رۆژنامەگەریدا لە هەر کەناڵێکی ڕاگەیاندن کار دەکات). واتە لێرەدا بۆمان ڕوون دەبێتەوە کە هەرهیچ نەبێت دەب��ێ��ت ئ��ەوک��ەس��ەی ب��ەخ��ۆی دەڵێت رۆژنامەنووس لەگەڵ دەزگایەکی ڕاگەیاندن کار بکات. دڵنیام زۆرێک لەوانەی ئێستا بەخۆیان دەڵێن رۆژنامەنووس مومکینە ئەو یاسا و پێناسەیان نەخوێندبێتەوە یان لێی ش��ارەزا نەبن ،ئاساییە هەر کەسێک لە هەر شوێنێک بیروڕای تایبەتی خۆی دەرب��ڕێ ،بۆنمونە لە میدیای ئەلیکترۆنی و الپەرەکانی فەیسبووک ،بەاڵم نابێت بەخۆی بڵێت رۆژنامەنووس ،چونکە تەنیا بیروڕای خۆی دەربڕیووە. رۆژنامەنووس دەبێت خۆی دەوڵەمەند بکات بە خوێندنەوەی بەسود و زان��ی��اری گشتی و باکگرواندێکی رۆشنبیری هەبێت ،چاودێرێکی بەردەوامی ڕووداوە جیاجیاکان بێت ،راستگۆ بێت
پێشکه‌وتن
دوژمنانی خاک و نیشتمان ،دوژمنانی بیرو ب��اوەر ،دوژمنانی چینی بەشمەینەت... قوربانی دان و لە خۆبووردوویی ،شێوازی جل و بەرگ پۆشین )...بە مانایەکی ووردتر کۆی ئەو موفرەدەو چەمکانەی دەچێتەوە سەر (مەرگ) موفرەداتی گوتاری زمانەوانی نەوەی شۆرشگێران پێک دێنن ،یاخود ،ئەم زمانە (زمانی پاڵەوانەکانی مەرگدۆستی و جەنگن) ..تێکشاندن ،ئاڵوگۆڕکردن، تێکدانی یاساکانی گەمەکە(..جۆرێک لە ئەنارشیزمی زم��ان��ەوان��ی ئ��ەوێ��ت) یا جێگۆڕکێی موفرەدەکان ،یا سەرلە نۆێ پێناسەکردنەوەی موفرەدەکان ،چونکە پرۆتۆکۆلێکی _ش��اراوە و ن��اش��اراوە) لە نێوان کۆی ئەکتەرەکانی ن��ەوەی کۆندا بووونی هەیەو سەرسەختانە دەرگیرن پێوەی( ...،موقەدەسی نا زەمەنی ئەو ن��ەوەی��ە) ..پ��رۆس��ەی دەس��ت��اری��ک��ردن و تێکدانی گەمە زمانەوانییەکەی نەوەی کۆن، بە (ئەنارشییستانە بێت ،یا بە کۆدێتاو ریفۆرمێکی پالن بۆ داڕێژارو ..ناچاریی و زەرورەتێکی(وجودی -سیاسیانەی) نەوەی نوێیە..بەاڵم لە بیرمان نەچێت ،زمان (بە ئاستە جیاوازییەکانیەوە) مێکانیزمی فۆندەمۆنتاڵی ( خەیاڵە) ...نەوەکان و جیاوازییان (لە جیاوازی خەیاڵکردنەوە) دەستپێئەکات ،قودرەتی موعجیزە ئاسای گەنج و الو لە ( خەیاڵکردنیدا) ،ئێمە ئەگەر بە (جیاواز خەیاڵ بکەین و خەیاڵدانێکی نۆێ) پێک بهێنیین ،ئەوکاتە بە (ناچاریی و زەرورەتێکی ناوەکی ) زمانێک و موفرەداتی زمانەوانی خۆمان ئەبێت ،رەنگەو بۆ نا (زمانێکی سوریالیانە بێت )...واتە ئەگەر ئەکتەرەکانی نەوەی کۆن (پاڵەوانەکانی مەرگن) دەبێت ..ئەکتەرەکانی (نەوەی ن��وێ پاڵەوانەکانی ژی��ان ب���ن ...ت��ەواو ژیاندۆست بن.
ئەوەی هەڵدەسێتەوە ،دەڵێت رۆژنامەنووسم
5
راپــۆرت
Jan 2013 No 188
نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان بۆچی دەنووسن؟ راپۆرت :محەمەد
پێشکه‌وتن
6
ڕەوتی رۆژنامەگەری کوردی لە ئێستادا ل��ە الی���ەن ن��ەوەی��ەک��ی ن��وێ��ی��ەوە ئ��ی��دارە دەکرێت ،نەوەیەکی نوێ کاری تێدا دەکات نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان جۆرێک لە یاخیگەرانەی پێوە دیارە ،لەم راپۆرتەدا چەند رۆژنامەنوسێکی الو بە واتایەکی تر نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان باس لە ئامانجی کاری رۆژنامەوانی خۆیان دەکەن. سەرەتا هەردەوان نەقشبەندی مامۆستای راگەیاندن لە زانکۆی سەالحەدین گوتی «نووسین و کاری ڕۆژنامەوانی پرۆسەیەکی هزری بااڵی بیرکردنەوەیە ،ڕۆژنامەنووسیش کاتێک پەنا بۆ نووسین دەب��ات بۆ ئەو مەبەستەیە تاوەکو سەرکوتکراوەکانی ناخ ئازاد بکات ،ئەوەی من بەدی دەکەم نەوەی نوێی ڕۆژنامەنووس تا ڕادەیەکی زۆر بێ ئومێدن لەکار و پیشەی ڕاگەیاندن، چونکە کەم تا زۆر ئەو هەستەیان لەال گەاڵڵە بووە و دەپرسن :بۆچی نووسین و بۆچی بنووسین وکێ گوێمان لێدەگرێت؟». ه��ەروەه��ا گوتیشی»ئەگەر ل��ەم هەموو وێبسایت و الپەڕە و گۆڤار و باڵوکراوانەدا بەقەد پەنجەکانی دەست گوێ بەنووسین و بەهای نووسین نەدەن ،بۆ کێ و بۆچی بنووسین». مامۆستاکەی راگەیاندن ئاماژەی بە ک���اردان���ەوەی نێگەتیڤی ن���ەوەی نوێی رۆژنامەنووسان کرد و گوتی «بەبڕوای من ئەمە ڕەنگدانەوەی نێگەتیڤی دەبێت لەسەر پیشەیی بوونیان و زۆرج��ار لە ئاراستە تەندروستەکەی ک��اری میدیا ال دەدەن،
ئاراستەی نا تەندروست دەگرنە بەر وەک پەنا ب��ردن بۆ ن��اوزڕان��دن و تەشهیر... هتد ،هەر ئەمەش وایکردووە نەوەی نوێی ڕۆژنامەنووس زیاتر پەنا بەرنە بەر تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان بۆ کاری میدیایی ،چونکە لە تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان فەزایەکی ئازادتر هەیە ،فلتەرەکانی پاسەوانی ،دەرگ��ا، سانسۆر ،مەقەستی ڕەقیب بوونی نییە». دڵشاد باڵەکی رۆژنامەنووس گوتی «لە ئاست ئەو گەندەڵی و ناعەدالیەتە دەمەوێت وەک تاکێک لەو بوارەدا کاریگەرم هەبێت لەو سیستەمە کە پێویستی بە گۆرانکاری زۆر هەیە ،ئ��ەوەی ئ��ەو شۆرشە بکات پێموایە ئەو گەنجانەن کە خامەی خۆیان بۆ راستگۆیی و بوێری بەکارهێناوە ،بۆ ئەوەی ئەم نیشتیمانە یاخود سیستەمی سیاسی واڵت ب��ەرەو ئاراستیەکی باشتر بەرن بە وشە و قەڵەم مرۆڤ دەتوانێت کۆمەڵگەیەک بونیاد بنێت کە لە دوارۆژدا میللەت پێوەی سەر بەرز بێت» .دڵشاد ئاماژە بەو پەیامە دەدات و باوەڕی پێیەتی س��ەرەڕای ئاستەنگەکانی هەروەکو خۆی گوتی «زۆرج��ار دووچ��اری تانە و قسەی کەس‌و کارم بوومەتەوە ویستویانە بخنکێم لە بواری رۆژنامەنووسیدا ،بەاڵم هیچ کات گوێم بە دەوروبەر نەداوە لەوەی نەنوسم، دەنووسم تا ئەو کاتەی دەگەمە قەناعەت ک��ە پەیامەکەم گ��ەی��ان��دووە ،م��رۆڤ لە بوارەکەی خۆی بە راستگۆیی کارەکەی بکات دەگاتە ئەو ئامانجەی کە هەیەتی». الی خ��ۆی��ی��ەوە ،ئ����ازاد ق��ەی��ت��ەوان��ی
رۆژن��ام��ەن��ووس گوتی «ئامانچ لە کارە ڕۆژنامەوانیەکانم لەچەند خاڵێکدا خۆی دەبینێتەوە وێڕای ئەوەی نوسین و کاری میدیایی خولیایی ناخی خۆم بووە ،بەاڵم هۆکاری هەرە گرنگ و پاڵنەری بنەڕەتی من بۆ نوسین و کاری ڕۆژنامەوانی نەهێشتنی ئ��ەو ن��ادادپ��ەروەری��ە کۆمەاڵیەتیە هەمە جۆرەیە کە لەم واڵتە ستەم دیدەیەدا باڵی بەسەر تەواوی جومگەکانی ژیاندا کێشاوە، ویستومە لەڕێگایی پ��ێ نوسەکەمەوە هەنگاوێکی بچوک بخەمە خەرمانی نوسین و دونیایی ڕۆژنامەگەری کوردی ،هەرچەند من ڕێگە بەخۆم نادەم و ناشکرێت بڵێم نوسەرم یان ڕۆژنامەنوسم ،بەاڵم دەکرێت بڵێم کارام لەم بوارەدا». ئ��ازاد لە درێ��ژەی قسەکانیدا گوتیشی «زۆر ج���ار ل��ە ن��اخ��ی خ��ۆم��دا ل��ەگ��ەڵ ن��ادادپ��ەروەری��ەک��ان بەجەنگ هاتووم تا گەیشتمە ئەو ڕاستیەی پێنوسەکەم بەگەڕ بخەم بۆ وەاڵم دانەوەیان ،پێموایە هەر مرۆڤێک خاوەن بیرو ڕایی تایبەتی خۆی نەبێت وا باشترە حیسابی کۆیلەبوون و مرۆڤی ژێردەستە و مرۆڤی پلە دوو بۆ خۆی بکات». بەهرە سدیق گ��ەردی ،رۆژنامەنووس پێیوایە «نوسین یەکێکە لەو هەنگاوانەی کەناومە بۆ گەیشتن بەدەربرینی بیرو ڕاکانم ،کاری رۆژنامەوانی من بۆ ئەوەیە بتوانم دەنگی هەموو ئافرەتێک بگەیەنم، چونکە زۆر بیرو ڕا هەیە لەناخماندا پەنگی خ��واردۆت��ەوە کە کچان و ژنانی
راپــۆرت
Jan 2013 No 188
پێشکه‌وتن
ئێمە ناتوانن بەئاشکرا باسیان بکەن، لەوکاتەشدا پێویستیمان بەقەڵەمەکانمان دەبێ پێی بنوسین و هەڵیبژێرین ،بەاڵم ئەونوسینەش پێویستی بەیاسا و سنووری خۆی هەیە ،ناکرێ هەموو کات و ساتێک قەڵەممان بەکار بێنین ،چونکە ئەو قەڵەمە زۆر پ��ی��رۆزە کارێکی ق��ورس دەک��ات». بەهرە گوتیشی «هیچ کاتێک ئەوکارە بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆمان بەکارنایەنم، بەڵکو مەبەستمە پیرۆزیەکەی وەکو خۆی بگەیەنین،حەزدەکەم لێرەشەوە ئەوە بڵێم ئ��ەوک��ارەدەک��ەم ت��اوەک��و بتوانم کەمێک چاوی ئافرەتانی خۆمان رۆشن بکەمەوە ئەگەر کەمێکیش ئەوەم پێ بکرێ بۆمن شانازیە». شەنگار عەبدوڵاڵ دەرچ���ووی زانستە سیاسیەکانە م���اوەی ٧س��اڵ��ە ک��اری راگەیاندن دەکات ،ماوەیەک سەرنوسەری (رێگا مەگەزین) ب��ووە و ماوەیەکیش سەرپەرشتیاری رۆژن��ام��ەوان��ی گۆڤاری (چوار ستار) بووە ،ئێستا سەرپەرشتیاری
گۆڤاری(بەڵێندەران)ە .لەبارەی ئامانجی ئەو بۆ کاری رۆژنامەوانی وتی «سەرەتا ک��اری رۆژنامەنووسی وەک ح��ەزی خۆ دەرخستنە ،بەاڵم پاش ماوەیەک کارکردن ئیتر کاری راگەیاندن دەبێتە ئەرک ،بۆیە هەندێ کەس کە دێنە ناو کاری راگەیاندنەوە پاش ماوەیەکی کەم وازدەهێنن». ئ��ەو گوتیشی «ئامانجم گەیاندنی راستیەوە و خزمەتکردنی هاونیشتیمانیانە، ل��ەو رێگەیەشەوە هۆشیارکردنەوەیە، تا بەمافەکانیان بگەن ،چونکە تەنیا هاونیشتیمانی وشیار دەتوانێت بەمافەکانی بگات ،بۆیە پێویستە ب��ەر لەهەرشتێ هەموومان ئامانجەکانمان لەم خاڵەدا چڕ بکەینەوە. شەنگار گوتیشی :کاتی ئەوە هاتووە هەموومان بەرژەوەندی گشتی لەبەرچاو بگرین و کارەکانمان بخەینە خزمەتی ب���ەرژەوەن���دی گ��ش��ت��ی��ەوە ،ن��ەک تەنیا ئامانجەکانمان بخەینە خزمەتی الیەنێکەوە ئیتر بەرژەوەندی گشتی لەبەرچاو نەگرین،
چونکە هەرکات ئامانجمان بەرژەوەندی گشتی ب���وو ،ئ��ەو ک��ات کۆمەڵگایەکی بەختەوەریش دروست دەبێت. بەهمەن عومەر ،رۆژنامەنووس گوتی «ئ���ەوەی هانیدام ب��ۆ ڕووک��ردن��ە ک��اری رۆژن��ام��ەن��ووس��ی ج��ی��اواز ل��ەب��وارەک��ان��ی دیکەی نوسین کۆنتاکتی راستەوخۆی ئەم کارەیە لەگەڵ سەرکێشی و یاخی بوونی دەستبردن بۆ بڤەکان ،بوونی ناعەدالەتی فراوان لەسەرجەم ئاستەکاندا ،هەر لە نا هاوسەنگی و نابەرانبەری دەبینین بەسەدان کەسی نەخۆش دەمرن لەبەر ئەوەی پارەی نەشتەرگەریەکیان نییە ،منداڵەکەیان لەبەر چاوییانەوە دەمرێت ناتوانن چارەسەری بۆ بکەن ،ئەوداڕزینە ئیداریە و سیاسەیەی کوردستانی پێیدا دەڕوات ،ئەوانە و سەدان شتی دیکە هانیاندام قسەم هەبێت ،کاری رۆژنامەوانیم بە باشترین و کاریگەرترین چ��ەک زان��ی ک��ە ل��ە رێ��گ��ای��ەوە بتوانین ڕووب���ەڕووی ئەو ناعەدالەتیانە ببینەوە رۆژانە بەرچاومانەوە دەکرێن».
www.lawanikurdistan.org
بەهرە سدیق
دڵشاد باڵەکی
شەنگار
7
راپــۆرت
Jan 2013 No 188
کۆمەڵێک خۆبەخش ئەرکی بەخاکسپاردنی مردووەکانمان جێبەجێ دەکەن راپۆرت :هێمن خلیل کۆمەڵێک لەهاوواڵتیان ئامادەن بۆ گۆڕ هەڵکەندن لەکاتی مردنی هەر هاوواڵتیەکدا هاوکاری و یارمەتی پێشکەش بەخاوەن مردوو بکەن،ئەمە مایەی خۆشحاڵیە کە دەبێتە هاوکاریەک بۆ خاوەن مردوو لەو کاتەدا ،بۆ ئەم مەبەستە دیمانەیەکمان لەگەڵ ئەم چەند کارمەندە بەپێویست زانی دڵدار میرانی ،سەرۆکی لقی ڕێکخراوی هیاللی مرۆڤایەتی خێرخوازی لقی هەولێر، دەرب����ارەی بنکەی گ��ۆڕل��ێ��دان و م��ردوو ناشتن ،ئەو بنکەیە لەگۆڕستانی شێخ ئەحمەدە ل��ەش��اری هەولێر ،لەکۆتایی س��اڵ��ی ٢٠١٢ب��ەش��ێ��وەی��ەک��ی ف��ەرم��ی کرایەوە ،ئەو دوو تیمەی کار دەکەن بۆ گۆڕهەڵکەندن ،تیمێکیان لە کاتژمێر ()٨ ی بەیانیەوە تاکو ( ،)٤شەفتەکەی تر ل���ە()٤ی ئ��ێ��وارەوە تاکو ()١٠ی شەو ک��اردەک��ەن ،ژم��ارەی��ان ب��ەه��ەردوو شەفت ( )١٦کارمەندە لەسەرجەم گۆڕستانەکان گۆڕهەڵدەکەنن بەبێ ج��ی��اوازی ،لێرەدا
بەپێویستی دەزان��م زۆر سوپاسی بەڕێز (نەوزاد هادی) پارێزگاری هەولێر بکەین کەهاوکاری کردووین ،هەروەها وەزی��ری شارەوانی پێشوو بەڕێز (سەمیر ئاکرەیی) کە هاوکاری کردین بەوەی پارچە زەویەکی بۆ تەرخان کردین لەم شوێنە،ئامادەین بەهەموو شێوەیەک یارمەتی هاوواڵتیان بدەین ،بۆ ئ��ەم مەبەستە سەرۆکی لق ئاماژەی بەوەدا بۆ پەیوەندی کردنمان ئەمە ژمارەی مۆبایلە.٠٧٥٠٨٩٩٣٨١١ : ساڵح کەریم کەندارەیی :یەکێکە لەو خێرخوازانەی کە گۆڕهەڵدەکەنێت ،باس لەوە دەکات کە منداڵ بووە لەگەڵ باوکیدا ه��اوک��اری هاوواڵتیانی ک���ردووە ،کاتێک هاوواڵتییەک مرد هەر لەشووشتن و کفن و دفن کردنی یارمەتی پێشکەش بەخاوەن م���ردوو دەک���ات ،بۆیە لەئێستادا بۆتە یەکێک لەو کارمەندانەو ئامادەیە هاوکاری هاوواڵتیان بکات. عبدالقادر حمد عەلی :وەکو گەنجێک
لەساڵی ٢٠٠٦تاکو ئێستا دەستی کردوە بەگۆڕ هەڵکەندن بۆ ئەو هاوواڵتیانەی ک��ە کۆچی دوای���ی دەک���ەن و یارمەتی خانەوادەکەیان دەدات بەوەی کە گۆڕ بۆ کۆچکردووەکە هەڵدەکەنێت ،ئەو دەڵێت ب��ەردەوام دەبم تاهێزو توانا لەجەستەم مابێت بۆ ئ��ەوەی یارمەتی هاوواڵتیانی خۆشەویست بدەم. ئەحمەد محمود تاڵەبانی گووتی :کارە کارگێڕیەکان جێ بەجێ دەکەم،هاوکاری هاوواڵتیان دەکەم لەو ڕوانگەیەوە ،داوام لەو گەنجانەیە کە بێ کارن بێن یارمەتی هاوواڵتیان بدەن لەو کاتەی کە یەکیان دەمرێت. بالل حمدامین :دەمێکە حەزم دەکرد لەم الیەنە یارمەتی و هاوکاری هاوواڵتیان بکەم بۆ ئەوەی لەکاتی مردنی کەسێکیان گۆڕ هەڵبکەنم و یارمەتیان بدەم ،داوام لەگەنجانە کەبێن بۆ ئەم ک��ارە خێرە و بەشداربن تێیدا.
پێشکه‌وتن
8
عبدالقادر حمد عەلی
ساڵح کەریم کەندارەیی
بالل حمدامین
کــۆمــەاڵیــەتــی
Jan 2013 No 188
چەمکی عەشق
عەشق زیاتر پەی بردنە بە شتەکانی ناوەوەی مرۆڤ و تێکەڵ بوونی هەست و نەستەکانی ئەو دوو مرۆڤەیە پێشکەوتن
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
عەشق یەکێکە لەو هەستە کاریگەرانەی ،کە مرۆڤەکان بەبێ جیاوازی جۆری بیرکردنەوە و تەمەن و ڕەگەزیان دووچاری دەبنەوە ،هەموو مرۆڤێک لە ساتێک لە ساتەکانی ژیانیاندا عاشق دەبێت ،مەرجیش نییە ئەو عاشق بوونە دەرئەنجامێکی ئەوتۆی لێبکەوێتەوە هەتا دوا ساتەکانی ژیانی لە حاڵەتی عاشق بوونەدا بمێنێتەوە ،بەاڵم عەشقیش هەیە هەتا دوا ساتەکانی تەمەن بە نەمری دەمێنێتەوە و بگرە دوای مردنیش ئەو عەشقە نامرێ ،بۆیە پێناسەیەکی دی��اری ک��راو نییە بۆ چەمکی عەشق ،بەڵکو جۆری پەیوەندییەکانی نێوان دوو عاشق جۆری عەشقەکە دیاری دەکات. عشق ئەو ژیانە ئەویندارییە کە زۆرترین قوربانی دەوێ��ت ئەگەرچی عاشق ب��وون بە خودا یەکێکە لە جۆرەکانی عاشق و چوونە ب��ۆ دون��ی��ای (ت��ەس��ەوف) و دەرچ��وون��ە لە حەقیقەتی بوونی دنیا و تەسلیم بوونە بە مەعشوقێکی نادیار ،بەاڵم عەشقی دیار لە نێوان (نێر و مێ) دایە و هەزاران ئەفسانە و چیرۆک و داستانی مێژوویی لەبارەی عەشق و دێوانەکانی عەشقەوە هەیە ،کە چەند کاریگەری لەسەر سایکۆلۆژیەتی مرۆڤ دادەنێت تا ئاستی ئاڵودەبوون و پەرستن پێوەی پەیوەست دەبێت ،گەرچی زۆرترین جار عاشق و مەعشوق بە یەکتر ناگەن ئەمەش جۆرێک لە نەمری بەو عەشقە دەبەخشێت و ئەو عەشقە بۆ هەتا هەتایە لە نەستدا جێگر دەبێت. عەشق ئ��ەو هەستە بااڵیەی مرۆڤە لە چوارچێوەی چێژی سێکسی قەتیس نابێت، کاتێک عەشق خرایە قاڵبی هاوسەری و چێژەوە ب��ەرەو م��ردن دەچێت زۆرت��ری��ن پەیوەندی خۆشەویستی ئەنجامی دەبێت بە ژیانی هاوسەری و وردە وردە ئەو خۆشەویستیە
لەگەڵ ناسینی جەستەی یەکتر کاڵ دەبێتەوە و بە دوای کەسێکی تردا دەگەڕێت ،بەاڵم عەشق بە تەنیا ه��ەوڵ��دان نییە بۆ ژیانی هاوسەری و تێر کردنی ئارەزووە سێکسیەکان، بەڵکو عەشق زیاتر پەی بردنە بە شتەکانی ن��اوەوەی م��رۆڤ و تێکەڵ بوونی هەست و نەستەکانی ئەو دوو مرۆڤەیە و حاڵەتی نزیک بوونەوەی (هەست و نەست) کە قورسترین کاریگەری لەسەر یەکتر دادەنێن ناتوانن لە زاکیرەی یەکتردا بسڕنەوە ،چونکە ئەو دوو تاکەی عاشقی یەکتری دەبن نزیک بوونەوە تا ئاستی ئالودە بوون و تێکەڵ بوونی ڕووحەکان دەچن ،بەاڵم کاتێک ئەو نزیک بوونەوەیەی ڕووحیان دەگات بە ئاستی چێژ ئیتر وردە ورد عەشقەکەیان بەرەو الوازی و لەناوچوون دەچێت. (سۆفیەکان) کە هەموو ژیانی خۆیان تەرخان دەک��ەن بۆ ئ��ەوەی مەعشوقەکەیان ڕازی بکەن و دەست لە هەموو شتە دنیاییەکان ه��ەڵ��دەگ��رن ڕوو دەک��ەن��ە خ��ودا و هەوڵی ڕازیکردن دەدەن ئەم ج��ۆرە عەشق کردنە لەگەڵ مەعشوقێکی نادیاردا زیاتر تەسلیم بوونە ب��ەوەی کە ئەم داوای پاک بوونەوە دەک��ات ،بۆیە هەموو ژیانی خۆی بۆ ئەوە تەرخان دەکات ،چونکە زۆرجار عەشق ژیان بەرە و جوانتر دەبات و زاڵ دەبێت بەسەر دڵ ڕەقی مرۆڤدا چەمکی عەشق سیمایەکی ئاسمانی پێبەخشراوە لە هەوڵدانی مرۆڤدا بۆ گەیشتن بە مەعشوق ،عەشق هەم وەکو ئاستێکی بەرزتری خۆشەویستی وێنا دەکرێ و هەم وەکو پەیوەندیی نێوان نێوان مرۆڤ و خوای خۆی تەمەشای دەکرێ و ئیالهیاتی هیندی ،مەسیحی ،سۆفیزم و عیرفانی ئیسالمیش بەرجەستەکەری ئەم ڕوانگەیەن. چەمکی عەشق و خۆشەویستی لە ڕووی
ماناوە بە درێژایی مێژوو تا ئێستا جیاوازن لە یەکدی و ناکرێت یەک پێناسە بۆ هەردووکیان بەکار بهێنرێت ،خۆشەویستی دەبێتە هۆی دروس��ت��ک��ردن��ی پ��ەی��وەن��دی دوو الی��ەن��ە بە یەک گەیشتنی جەمسەری (نێر و مێ) لە چوارچێوەی ژیانی هاوسەریدا ،بەاڵم عەشق زۆر جار تەنیا پەیوەندیەکی ڕووحییە و مانای بەیەکگەیشتنی ئەو دوو جەمسەرە ناگەیەنێ و زۆرجار مرۆڤ لە نیگای یەکەمیدا عاشق بە مرۆڤێکی تر دەبێت و تا دوا ساتەکانی تەمەنی دەبێت بە بەشێکی جیانەبووە لە زاکیرەی بەبێ ئەوەی ئەو دوانە بگەنە ژیانی هاوسەری، چونکە ئەو دوو مرۆڤە بە تەنیا پەیوەندییەکی ڕووحیان بە یەکەوە هەیە جگە لەوەی عەشق هەڵگری سیفاتی نەمرییە و عاشق و مەعشوق بەو پەڕی ڕاستگۆییەوە پێی دەگەن لە هەمان کاتیشدا عاشق و مەعشوق هەمیشە ئامادەی قوربانیدانن بە جەستەی خۆیان بۆ ئەوەی ڕووحیان نەمرێ و بە زیندوویی بمێنێتەوە. زۆرج���ار ن��ووس��ەران و ب��ی��رم��ەن��دان لە ی��ەک رس��ت��ەدا ه��ەر دوو چەمکی عەشق و خۆشەویستی پێناسە دەک��ەن وەک��و یەک باسی جیانەکردنەوەیان وای کردووە کە بە گشتی قسە لەسەریان بکرێ و ماناکانیشی لە جێگای یەکتر بەکار بهێنرێ لەگەڵ ئەوەی ئەو دوو چەمکە نزیکایەتیەکی زۆریان پێکەوە هەیە و هەردووکیان پەیوەندییان بە الیەنە (هەستی و نەستی )یەکانی مرۆڤەوە هەیە، بەاڵم دەبێت درک بەو راستیەش بکەین کە جیاوازییان هەیە. سەرچاوە *عەشق و خۆشەویستی لە نێوان وەهم و واقیعدا ،سەروەر کەریم *لە پەیوەندییەوە بۆ خۆشەویستی ،رێبوار سیوەیلی
9
کــۆمــەاڵیــەتــی
Jan 2013 No 188
ژنان چۆن دڵی هاوسەرەکانیان بەدەست دێنن
کاتێک پێشنیازی یەک دوو شتت کردو پە سەندی کرد تۆش داواکانت زیاد مەکە ئامادەکردنی :سیڤان حسین
پێشکه‌وتن
10
وشەی یەکی عاشقانەو میهرەبانانە سێ مانگی زستان گەرم دەکاتەوە ! م��رۆڤ��ی س��ەر ک��ەوت��وو ل��ە ژی��ان��دا ئەو مرۆڤەیە کە ژیانی هاوسەری بە باشی و سەر کەوتووی ئەنجامدەدات و دەتوانێت چێژ و سود لە خۆشیەکانی هاوسەرێتی وەرگرێت و نرخ و ڕێز بۆ ڕاو بۆچۆن و دڵسۆزی هاوسەرەکەی دابنێت ،هەروەها ب���ەردەوام لە هەوڵی نەهێشتنی گیر و گرفتدابێت ،کۆمەڵگەی سەرکەوتوو ئەو کۆمەڵگەییە کە خێزان تیایدا بە ختەوەر و دڵخۆشن ،خوای گەورە لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت((ومن ایتە ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم مودە ورحمە)) سورەتی الرم ئایتی .٢١ چونکە ئێمە کە عەوداڵین بە دوای ئارامی و خۆشبەختی و بەختەوەری هەندێک جار (وشەیەک ،نیگایەک ،بزەو خەندەیەک، ساڵوێک ،لە ئامێز گرتنێک ،لێبوردنێک، دڵ��ۆپ��ە فرمێسکێک ،شاخەگوڵێک، دی��اری��ی��ەک��ی ب��چ��وک ،پیاسە کردنێک، دڵنەواییەک ،هد )..بێزار و ماندویەتی چەند کات و ساڵێک لە بیر دەباتەوە بۆیە گەر هاوسەر گیریت ئەنجامداوە ،یان بە نیازیت ئەنجامی بدەیت ،بزانە کە بە چەند شتێکی بچوک دەتوانیت ژیانت خۆش و بەردوام بێت ،بۆیە پێویستە تەنها بۆ وەرگرتنی زانیاری ئەمە نە خوێنیتەوە؟ بەڵکو لە ژیانی ڕۆژانەتدا کاری پێبکەیت: چەند ئامۆژگارییەک.. !ـ بەنرخترین کات ئەو کاتەیە کە لە خەو بەخەبەر دێن و یەکتر دەبینن بۆیە نرخی ئەو کاتە بزانە.
٢ـ هەندێ جار کە لەسەر کارە نامەی بۆ بنێرە و پێی بڵێ (ساڵو خۆشم دەوێیت، بیرت دەکەم). ٣ـ ب��ە ه��اوس��ەرەک��ان��ت��ان مەڵێن کە خوازبێنی کاری زۆرتان هەبووە. ٤ـ کاتێک دەچن بۆ میوانی یان گەڕان با هەمیشە دڵ و هۆشتان الی بێت. ٥ـ مۆڵەتی بدەن تا دڵی بۆتان تەنگ ببێت و خۆتان بە ئەودا هەڵمەواسن. ٦ـ کاتێک پرسیارتان لێ دەکات ( چی ڕووی داوە؟) مەڵێن (هیچ). ٧ـ پێویست ناکات ئەوشتانە بوترێن کە پێویست ناکات بوترێن. ٨ـ کاتێک پێشنیازی یەک دوو شتت کردو پە سەندی کرد تۆش داواکانت زیاد مەکە. ٩ـ کاتیک بۆڕێستۆرانت دەڕۆن پێی مەڵێ کە تێرن وهیچتان بۆناخورێت. ١٠ـ ئەوخواردنە ئامادە بکە کە ئارەزویە تی. ١١ـ ئەگەر ویستی بابەتی ڕۆژنامەیەکت بۆبخوێنێتەوە ئەوا گوێی لێ بگرە. ١٢ـ وەسڵی ئەوپارەیەی کە خەرجت کردوە بیخەرە بەردە ستی. ١٣ـ بیری مەخەرەوە کە قژوموی سەری وەریوە. ١٤ـ هەندێ جاربەبێ منداڵەکانتان بچن بۆسەفەر. ١٥ـ هەرماوەی جارێک پێی بڵێ (خۆشم دەوێیت). ١٦ـ بەچاکترین شێوە یادی(رۆژی باوک) بکەنەوە. ١٧ـ ناز و نەوازشکردنێکی عاشقانە و
دۆستانە ،گەرمی بە هاوسەرەکەت دەبە خشێت. ١٨ـ منداڵە کانتان فێربکەن کە ڕێز لە باوکیان وەربگرن. ١٩ـ بە هیچ شێوەیەک مەڵێن (تۆ ئەو پیاوە نەبویت کە دەمویست. ٢٠ـ لە ڕۆژان��ی پشوداخواردنی باشی بەیانیانی بۆئامادە بکە وپێکەوەبیخۆن. ٢١ـ وەکو دایکی قسەی لەگەڵ مەکە. ٢٢ـ نهێنی هاوسەرەکەتان بە کەس مەڵین. ٢٣ـ وێنەیەکی خێزانی خۆتانی بەرێ تا لە شوێنی کارەکەی دایبنێت. ٢٤ـ ئەو بۆنوعەترە بە کاربهێنن کە ئەوپێی خۆشە. ٢٥ـ گەرهاوسەرە کەت جگەرە کێشە هانی بدە وازی لێ بینێت. ٢٦ـ کە لەگەڵ خودا ڕازو نیاز دەکەن هاوسەرەکەتان بیرنەچێت. ٢٧ـ ساڵیادی هاوسەرییەتی و بۆنە تایبەتییەکانتان بیرنەچێت. ٢٨ـ لەکاتی نەخۆشیدا یارمەتی بدەن و لە کاتی خۆیدا دەواودەرمانی بدەنێ. ٢٩ـ هەوڵبدە ڕابێت لەگەڵ بنەماڵە و خێزانەکەیدا. سەرچاوە: چۆن دەچنە دڵی هاوسەرەکەتانەوە؟! نوسینی :راب��رت ئاکرمەن و ئەسغەر کەیهان نیا وەگێڕانی :مودریک علی عارف چاپی یەکەم.
دیــمــانــە
Jan 2013 No 188
ئەزموون و بیرەوەری
(سابیر ئەحمەد) لە ساڵی ١٩٩٢تاکو ساڵی ٢٠٠٤لە(ی.ل .د .ک) چەندین پلەی بەرپرسارێتی بڕیوە ،تاکو پلەی کارگیری مەکتەبی سکرتاریەت .ئێستا ئەندامی دەستەی رێکخراوە جەماوەری و پیشەییەکانی ( پ .د .ک) .
«لەدوای راپەرینی ١٩٩١زۆربەی هونەرمەندان و وەرزشوانان لەناو یەکێتی الواندا خۆیان دەدیتەوە»
ئامادەكردنی :نـەوزاد فـوئـاد رەشید
www.lawanikurdistan.org وتن وتن پێشکهه پێشک
پرسیار /یەکەم چاالکیت چی ب��وو لەناو یەکێتی الوان وەاڵم /لە کۆنگرەی ()٤ەمی الوان لەساڵی ١٩٩٣کە هەردوو رێکخراوی الوان و قوتابیان لەیەک جیابونەوە ،بە ئەندامی سەرکردایەتی رێکخراوی الوان ه��ەڵ��ب��ژێ��ردرام ،وەک الوێک لەهەردوو بواری راگەیاندن و وەرزش ئارەزووی زۆرم ه��وب��وو ،خ��ۆش بەختانە ئێستاکەش بەردەوامم ،لەیادی ١٨شوباتی ١٩٩٣فیستڤاڵێکی
وەرزشی و هونەریمان رێکخست ،من وەک بەشی وەرزش رۆڵ��م تێیدا بینی ،ئەوکات بارەگای مەکتەبی سکرتاریت لەباڵەخانەی شیراتۆن ب��وو ،رادیۆیەکیشمان هەبوو پەخشی لەسەر سستەمی ( )fmبوو ،دوای راپەرینی ١٩٩١ یش شتی تازەهاتە ئ��اراوە ،هەردوو رێکخراوی الوان و قوتابیانیش رۆڵی بەرچاو و کاریگەریان دەنواند ،دوای لەیەک جیابونەوەشیان وەک دوو قوتابخانەی لەگشت بوارێکی نەتەوایەتی و کاری
رێکخراوەیدا تەکانی باشیاندا لەناساندنی خودی خۆیان وەک رێکخراوی جەماوەری و پیشەیی و پێگەیاندنی هەردوو توێژی الو و قوتابی ،لەدەیان کوڕۆ سمینار و چاالکی هونەری و رۆشنبیری و کاری رێکخراوەی رۆڵی بەرچاویان دەبینی. پرسیار /سەبارەت بەرادیۆی الوان و قوتابیان لەبارەگای شیراتۆن ،لەکاتی دامەزراندنی دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی گواڵن ،ئەو رادیۆیە لە ئێوە وەرگیرایەوە بۆ؟
11
دیــمــانــە
Jan 2013 No 188
وتن وتن پێشکه پێشکه
12
وەاڵم /بەباشی س��اڵ و رۆژەک����ەم لەیاد نییە وابزانم لەکۆتایی ،١٩٩٣بوو ئێمە وەک سکرتاریەتی الوان لەدیدارێکی بەرێز کاک نێچیرڤان بارزانی دابوین ،لەودانیشتنەدا بەرێز کاک نێچیرڤان بارزانی ه��ەردوو بەرێزان کاک س��ەرۆق��ادر و ک��اک ب��ەدران ئەحمد)ی بەئێمە ناساند ،گووتی ئەمانە دێن هاوکارتان دەبن بۆ پێشخستنی راگەیاندنی ئێوە ،ئەوکات ئێمەنەمان دەزانی لێمان دەسەندرێتەوە ،سەرەتا ماوەیەک پێکەوە کارمانکرد ،ب��ەاڵم ش��ەری ناوخۆیش بەسەر وەزعی ناوخۆی کوردستاندا هات ،ئیدی کاتی ئەوەنەما باسی ئەوبابەتە بکرێت ،ئێمەش وەک راگەیاندنی خۆمان تەنها گۆڤاری پێشکەوتن لەبەردەستمان مایەوە ،پاشان لەرادیۆی گواڵن و تەلەفزیۆنی کوردستان هەفتانە بەرنامەیەکان دەکرد لەسەر کار و چاالکیەکانمان. پرسیار /لەبواری هەستی نەتەوایەتی الو رێکخراوی الوان لەوسەردەمەدا چی کرد؟ وەاڵم /رێ��ک��خ��راوی الوان هەمیشە رۆڵ��ی بەرچاوی گێڕاوە لە گۆشکردنی الو لە بواری هەستی کوردانە و نەتەوایەتی ،قۆناغ بەقۆناغ ئەم رۆڵ دیتنە پێشکەوتنی بەخۆیەوەبینی و لەمێژووی دامەزراندنیەوە ساڵی ١٩٥٣تاکو بە ئەمرۆ دەگ��ات ،ب��ەاڵم هەرقۆناغێک لەگەڵ قۆناغی دیکە جیاوازی هەیە ،کاتی خۆی زوڵم و چەوسانەوەیەکی زۆرمان لەسەر بوو ،ئەمانە رۆژانە لەبەرچاوی هەمووان دەبینرا ،هەر الوێکی کورد ،مادام کوردە ئیدی ناتوانێت هیچ کات وەک الوێک ئازادبێت و گرنگی بە حەزەکانی خۆی بدات ،ئەم گەنجە گەر لەم رێکخراوەشدا ئەندام نەبوایە گەر پێشمەرگەش نەبوایە هەستی نەتەوایەتی هەبوو ،کاریگەریەکانی ئەمڕۆی عەولەمەش هەندێک جار رۆڵی نەرێنی بینی وە لەدابەزاندنی هەستی نەتەوایەتی ،الوی ئەمڕۆ بەدوای ئارەزوەکانی خۆیدا دەگەرێت ،جلی جوان سەیارەی جوان ،دابینکردنی خانو و پێکهێنانی ژیانی هاوسەری ،دامەزراند بە پلەی باش ،گشت ئەمانەش مافی خۆیانە ،لەگەڵ ئەمانەش دەبێت الوی کورد هەستی نەتەوایەتی لەبیرنەچێتەوە، من دەڵێم ئەوەی پێشمەرگایەتی کردووە ئازاری چێشت ،باشتر قەدری ئەمرۆ دەزانێت ،جامەرج نی یە لەخانەوادەیەک گشت پێشمەرگە بوبین، بەڵکو یەک کەسیش بێت ،راستە گەنجی ئەمرۆ لەزۆر بوار لەپێشکەوتندایە ،بەاڵم لەزۆر بواریش دواکەوتوە بۆ نموونە لەبواری لەچاولێکەری (تقلید) لەپێشەوەن ،کەپێویستە لە داهێنانیش
لەپێشەوەبین .دەرفەتیش زۆرە ،گەر سەرچاوەی گ��ش��ت ئ��ەم��ان��ە خ��وێ��ن��دن ب��ێ��ت ،ئ���ەوا ئێمە لەخوابەزیادبێت ئەمرۆ نەک لەناوەوەی کوردستان وا قوتابی لەدەرەوەش دەرفەتی بۆ خوێندن بۆ رەخساوە ،لەدوای راپەڕین چەند ساڵێک کەم و کوڕی زۆر زۆر هەبوو ،بەاڵم ئێستاکە زۆرباشترە. سەبارەت بە رێکخراوی الوانیش هەمیشە واق��ع بینیانە بۆ ب��ارودۆخ��ی الوان تەماشای ک��ردووە و هەمووکات بەرنامەی باشی هەبوە بۆ رۆشنبیرکردنی گەنج لەبواری نەتەوایەتی ئێستاکەش ئەم رەوتە بەردەوامە. پرسیار/سەبارەت بەدابەشکردنی کارەکانتان و لەبەرچاوگرتنی خواستی ئەو کاتی الو چۆن ئەوبەرنامە رێژیەدەکرا؟ وەاڵم /ئەوکاتیش بەشەکان وەک راگەیاندن و وەرزش و هونەر و رۆشنبیری هەریەکەو کاری خۆی دەک��رد ،بەهەمان شێوەش لەخوارتری ئێمە کە لقەکان هەبووە بەرنامی خۆیان هەبوە و رێنمایەکانی ئێمەش لەبەرچاوگیراوە ،بۆ تەواوکردنی ئەرکەکان گەرچی راگەیاندنێکی بیستراو یان بینراوی سەرتاسەریمان نەبووە، بەاڵم کادری مەیدانی سەرتاسەریمان هەبووە بۆ گەیاندنی پەیامی ئەم رێکخراوە. لەگەڵ ئەمەش بۆمێژوو دەیڵێم لەدوای راپەرینی ١٩٩١زۆربەی هونەرمەندان و وەرزشوانان لەناو یەکێتی الواندا خۆیان دەدیتەوە و کاریان لەگەڵ ئەم رێکخراوەدا دەکرد ،سکرتاریەت تیپی هونەری مۆسقی و شانۆ و چەندین بەرنامەی رۆشنبیری و کۆمەاڵیەتیمان هەبوە ،وەک تیپی مۆسیقای چرای الوان کەهەردوو هونەرمەندان کامەران عبدالرحمان و نۆڤەرمحێدین سەرپەرشتی دەکرد، بەرنامەی پێشبڕکێی هاوسەران کاک (سالح ) پێشکەشی دەکرد ،سەبارەت بەوەرزش بەرنامەی باشی وەرزش��ی��م��ان ه��ەب��وو ،ل��ە رێکخستنی تیپەمللیەکان و ک��ردن��ەوەی خولی وەرزش��ی جۆراو جۆر و دابەشکردنی پێداویستی وەرزشی بەسەریاندا ،یەکێتی الوان لەگشت بوارێکی ژیان هەوڵی خۆیداوە ،تەنانەت لەسەرناوی کوردی و لەسەر جەژنی ن��ەورۆز لەسەر جل و بەرگ و دابونەریتیش کارمانکرد .لەسەرکۆچی الوان ئەوکات الوان گیرۆدی بوو بوون ،کۆنفرانسمان ئەنجامدا ،چەندین توێژینەوەی گرنگ خرانەرو سێ رۆژ بەردەوام بوو ،ئیدی کاری زۆر کراو. پرسیار /لەسەردەمی ئێوەش و ئێستاکەش ل��ەرێ��ک��خ��راوی الوان ،بۆچی رەوت���ی وەرزش زاڵ��ە بەسەرگشت ب��وارەک��ان��ی دیکەی ئیشی
رێکخراوەیی؟ وەاڵم /وەرزش لەگشت دنیادا ه���ەوادار و الیەنگری زۆرت��ری لەگشت بواری دیکەی ژیان هەیە ،دەبینین لەیاریەکی تۆپی پێدا خەڵک جگە ل��ەوەی لەنێویاریگاکان تەماشادەکات، ملیۆنەها خەڵکی دیکە لەرێگەی tvی��ەوە تەماشایی وەرزش دەکات ،رێکخراوی الوانیش وەک بەشێکی دانەبڕاو لەم کۆمەڵگایە لەالیەنی وەرزشی پشکی شێری بەرکەوتوە ،بۆ زانیاریت لەدوای راپەڕین یەکەم کارکردنمان کۆکردنەوە و رێکخستنی تیپەمللیەکان و وەرزشوانان بوو، دەبێت ئەو راستیەش بزانین کاتی دەسەاڵتی بەعس دەرفەتی وەرزشکردن نەبوو ،هەر بۆیە وەرزش وەک هەربەشێکی دیکەی ژی��ان روی لە بوژانەوەکرد ،ل���ە ١٩٩٤/٣/٥یەکەم خولی وەرزشیمان بەناوی خولی وەرزش��ی بارزانی ن��ەم��رک��ردەوە ،دەن��گ دان��ەوەی��ەک��ی زۆرباشی هەبوو ،ئیدی بوە نەریت تاکو ئێستاکەش ئەم خولە دەکرێتەوە ،ئێستاکە بەشێوازی فیستڤال دەک��رێ��ت��ەوە ،پاشان خۆبەخاوەنکردنی ئەم هەمووتیپە مللیە کە حکومەت نەیدەتوانی هیچان بۆبکات و خاوەنداریان بکات ،ئێمە لێژنەی تیپەمللیەکانمان دامەزراند ،لەهەولێر لەناویەکێتی الوان ئەوبەشەمان گرنگترکرد ،مۆڵەتمان بەتیپەکاندا ،ب��ە ب����ەردەوام خولمان بۆیان دەک��ردەوە ،کەل و پەلی وەرزشیمان بەسەردا دابەشدەکردن ،ئەمە مانای ئەوەناێت الیەنەکانی دیکە فەرامۆشکرابێت ،بەاڵم وەرزش وەک گوتم لەدنیادا وایە.و دەبێت ئەوەش بڵێین رێکخراوی الوان لەروی رێکخراوەیی یەکەم رێکخراو بوو تیپی وەرزشی کچانی لەکوردستان دامەزراند، لەروی ئاستی وەرزشی یاریزانەکانمان گەیشتنە ئاستی هەڵبژاردەی عیراق ،لە بوارەکانی دیکەی وەرزشی وەک شەترەنج ،بالە ،باسکە ،پایسکل س���واری ،گ��ۆڕەپ��ان و م��ەی��دان ،تێنس ،زندو کردنەوەی یاریە فولکلۆریەکان. پ /ئاستی ئێستاکەی وەرزش لەناو یەکێتی الوان بەراورد بە چەند ساڵێک لەمەوبەر چۆن دەبینی؟ وەاڵم /بەبۆچونی خ��ۆم ،ئێستا وەرزش بەگشتی لەپاش کەوتندایە ،سەرەڕای ئەو هەموو هاوکاری و فەراهام بونی بواری باش و توانای م��ادی باشتر ،هۆکاریش ئەویاریگا ٦شەش یاریزانانەیە کە ئێستاکە دروستکراون ،گەر لەالیەک سودی هەبێت ،بەاڵم لەالیەکی دیکە زەرەری داوە ،کاتی خۆی ئێمە یاریگاکانمان
دیــمــانــە
Jan 2013 No 188
لە ١٩٩٤/٣/٥یەکەم خولی وەرزشیمان بەناوی خولی وەرزشی بارزانی نەمرکردەوە ،دەنگ دانەوەیەکی زۆرباشی هەبوو ،ئیدی بوە نەریت تاکو ئێستاکەش ئەم خولە دەکرێتەوە
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
١١یاریزانی خوڵ بوو ئاستی یاریزانان باشتربوو، لەئاستی یانەکان سااڵنی ١٩٩٧یانەی هەولێر یەکەم بوو ژمارەی یاریزانە عەرەبەکان دوو تا سێ یاریزان بوو ،یاریزانەکانی دیکەی گشتی کوردبوون و لەتیپە میللیەکانی هەولێر یاریان دەک��رد ،لەسەر دەستی بەرێز شەهید فرانسۆ هەریری کە پاڵ پشتێکی یەکجار زۆری وەرزش بوو ،ئەمڕۆ یانەی هەولێر دەگاتە ئاستی ئاسیاو ناوبانێگی گەورەیە کەجێگای شانازی یە ،بەاڵم لەگێمی دووهەم یاریزانێک یان دووان دەبینی کە کوردبن ،لێرەدا من مەبەستم ئەوەنیە لە بایەخی یانەی هەولێرکەم بکەمەوە ،بەشێوەیەکی گشتی دەڵێم ،س��ەب��ارەت بەتیپەمللیەکان ئاستیان داب��ەزی��وە ،هەموو کەسیش بۆیان هەیە یاری بکات لەهەموودنیاش واباوە ،دەکرێت ئەمانەش هەبن ،بەاڵم ١١یاریزانی دەبێت هەبێت و گرنگی پێبدرێت ،پێشان شارەزایانی بواری وەرزش کەم بوون دەرچ��وی پەیمانگابوون ،بەاڵم ئێستاکە لەناو تیپێکی میللی لەوانەیە چەندکەسێک هەبن، منیش گلەیم هەیە لەوەی ئاستی تیپەمللییەکان وەک پێویست نی یە. پرسیار /تاچەند س��ودت لەئەزموونی ناو رێکخراوەکە بینی و لەکاری دیکەی ئیداری یان حزبی سودت لێ وەرگرتووە؟ وەاڵم /بێگومان نەوەک من ،هەموو هەڤااڵنی دیکەی ناو ئەم رێکخراوانە شانازی دەکەین رۆژێک لەرۆژان لەناو ئەم رێکخراوە کارمانکردووە، ب��ەڕاس��ت��ی ئ��ەم رێ��ک��خ��راوە قوتابخانەیەکی پێگەیاندنی تاکی گەنجە ،بەتایبەتی بۆ ئێمە کە کاری رێکخراوەیی پێش کاری حزی یان ئیداری دەکەین ،من بۆخۆم زۆرسودم وەرگرتوە وەک فلتەرێک واب��ووە بۆ رێکخستن و ئامادەکردن تاوەک بە ئەمڕۆش دەگات دەتوانم بەردەوامی بەوخزمەتانەبدەم کەلەم رێکخراوە فێری بومە، ئێستاکەش هەندێک جار الیەنگیریمان پێوە دیارە بۆ ئەم رێکخراوە ،کەلەناویدا فێری زۆرشی باش بوم ،لەکاتی هەڵبژاردنەکانی کۆنگرەی ١٣پارتی زۆرمان پێ خۆش بوو کادرێکی الوان یان قوتابیان یان ئافرەتان بۆ پلەکانی حزبی
خۆیان کاندید دەکردو دەردەچ��ون ،ئەمە نەک خوانەخواستە تەنها لەبەر ئەوەبوبێت لەناو ئەم رێکخراوانەکاریان ک��ردووە ،بەڵکو بۆ ئەوەبوو دەم��ان دیت کادرێکی وەک جەنابت و ئەوانە قۆناغێکی باشی کاری خزمەتکردنیان بڕیوە، دواتر بینیمان یەکێتی الوان بۆنەیەکی رێکخست بۆرێزگرتن لەوکادیرانەی لەناو ئۆرگانەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان متمانەیان بەدەستهێناوە، زۆرم پێ خۆش بوو ،بەاڵم هەندێک جار پێمان ناخۆشە یەکێتی الوان لەئاست بەرپرسیارێتی ئەوەدانیە بتوانێت ئەمڕۆ خزمەتی گەنج بکات و لەئاست داخوازیەکانیان دابێت ،یەکێتی الوان بۆ تەنها یەک نوخبە کارناکات ،چونکە الوی واهەیە گەر رۆژێک لەرۆژان لەم جێگایەی منەوە قسەبکات رەنگە زۆر لەمن باشتر قسەبکات ،یان دەرفەتی ئەوەی بۆنەرەخسابێت یان وابیربکاتەوە بڵێت یەکێتی الوان جێگایەکی نیی یە بۆئەوەی من خۆمی تیاببینمەوە ،یان بڵێت یەکێتی الوان تەنها بۆ ئەوکەسانەیە بەسەیارەی جوان و جلی جوان بێنەپێشەوە نەخێر وانی یە. پ /پێشنیارت بۆ ئێستاکەی رێکخراوی الوان چییە؟ ئێوە ئێستاکە کۆنگرەتان لەپێشە ،دەکرێت لەم کۆنگرەیە زۆر گۆڕان بکەن و شەفافانەتر کاربکەن ،کاری رێکخراوەیی لەهەموو دنیادا کاری خۆبەخشیە واتا نابێت ئێمە تەنها ئەو هەموو موچە خ��ۆرە لەستافی رێکخستنەکان دروس��ت بکەین ،دەکرێت ئەوانەی کاردەکەن لەم رێکخراوانە لەپاڵ پیشەکانی خۆیاندا کاری رێکخراوەیش بکەن ،نەک تەنها موچەخۆری رێکخراوەکەبن ،دەکرێت تۆ وەرزش وانێکی باش بیت لەپاڵ پیشەکەی خۆت لەم رێکخراوە خزمەتبکەیت ،ی��ان دکتۆرێک بیت دەکرێت لەپاڵ ئەو پیشەیەی خۆت خزمەتێکیش بەم رێکخراوەبکەیت ،بۆ گشت بوارەکانی دیکەی ژیان، بەهەمان شێوە بۆیەدەکرێت دارایی رێکخراوەکە بۆکارو چاالکی بێت و لەبواری پەرەپێداندا سەرف بکرێت ،خۆش بەختانە ئێستاکە رێکخراوی الوان بۆتە ئەندام لەرێکخراوی جیهانی الوان ،دەکرێت
سود لەوانیش وەربگرن ،کۆمەڵێک کاری باش کراوە وەک دورستکردنی یەکەی نیشتەجێبون، کارکردن لەسەر سندوقی هاوکاری گەنج ،بەاڵم کاری دیکە زۆرماوە دەکرێت بەرنامەهەبێت بۆ ئەم کارانە. گلەییەک دەکەم ،رەنگە ئەو گلەییە لەخۆشمان بکرێت ئەویش ئەوەیە لەم دووخولەی دواییدا سەرکردایەتی الوان پەیوەندیەکی روحی وانابینم بەیەکمانەوە ببەستێتەوە ،جانازانم هۆکارەکەی بۆئەوە دەگەرێتەوە هەڤااڵنمان لەئاستی هەندێک شت چونەتە پێشەوە ،جا بژێوی ژیانە کەسایەتی خۆیانە ،بواری رێکخراوەیی یە ،من تەمەنادەکەم بەبەردەوامی لەکاری رێکخراوەیی لەپێشەوەبن، واباشترە ئەو پەیوەندییە روحییە نەپچڕێنین، چونکە ئەم رێکخراوە دەستاودەست بە ئێمە گەیشتووە و سروشتی ژیان وایە بەیانیی دەگاتە هەڤااڵنی دیکە. پرسیار /ئ��ەم بەرنامەیەت ب���ەالوە چونە پێشنیارت چییە؟ وەاڵم /ئ��ەوە یەکەم ج��ارە من بتوانم بەو راشکاویە دڵی خۆم بکەمەوە ،هەنگاوێکی زۆر باشە دەس��ت خۆش بێت دورنییە لەهەندێک شتی ئێمە س��ود وەربگیریت ،ئ��ەوان��ەی لەم رێکخراوە کاریان کردووە پلەی بەرپرسیاریەتیان وەرگرتووە هەروابەئاسانی نەبووە ،کۆمەڵێک ئ��ازار و دەردەس��ەری و شەونخونیان بینیوە، بروابکە جارێکیان لەجەژن نزیک دەبوینەوە هیچمان نەبوو بیخۆین ،کۆمەڵێک ک��ەوادری ئەم رێکخراوە لەسەرکردایەتی بوین ،ئەوکات کاک ئیبراهیم مستەفا) سکرتێری الوان بوو بروسکەیەکی بۆ بەرێزکاک (نێچیرڤان بارزانی )ک��رد .دوات��ر کاک نێچیرمان دیت گوتی کاک ئیبراهیم کاتێک بروسکەکەم دیت وەخ��ت بو بۆتان بگریم ،مەبەستم لێرە ئەوەیە ئەم رێکخراوە هەروا بەئاسانی بەئەمرو نەگەیشتوە ،دەبێت ئەوانی پێشو ئەوانی ئێستا ئەوانی لەپاشان دێن گشتمان بزانین چۆن بەم رۆژەگەیشتوین .لەپێش راپەڕین کۆمەڵێک کادری پێشمەرگە و شۆڕشگێر وەک کاک رێبوار یەڵدا و کاک عبداللە خەلۆ رێکخراوەکەیان رادەستی ئێمەکرد ،لەکۆنگرەی ئازادی دوای راپەرین ،ئێمەش رادەستی کۆمەڵێک هەڤاڵی دیکەمان کرد بۆبەیانی بەرێزانێکی دیکە دێن سروشتی کاری ئەم رێکخراوە وایە ،سوپاس بۆگشت ئەندامانی یەکێتی الوان .ئومێدەوارم قسەکانم بەگیانێکی وەرزش���ی لێ وەربگرن وەکچۆن خۆم کەسێکی وەرزشیم.
13
دیــمــانــە
Jan 2013 No 188
عومەر ساڵح : بمانەوێت ڕاستینەی چەمکی مەدەنییەت دروستبکەین دەبێ ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی بوونی هەبێ دیدار عومەرعەزیز ع��وم��ەرس��اڵ��ح ،ب��ەڕێ��وەب��ەری نوسینگەی هەڵەبجەی ڕێکخراوی بارانی خێر خوازی لەم چاوپێکەوتنەی لەگەڵ (پێشکەوتن) ئاماژە بەوە دەکات کە «لە بەرئەوەی حزب هەیمەنی زاڵە
پێشکه‌وتن
14
ڕێکخراو نەیتوانیوە لەو چوارچێوە حزبیە بێتە عومەرسالح :کاری ڕێکخراوەیی دابەش بووە دەرەوە و مەدەنیانە مامەڵە بکات». بە سەر دوو شێوازدا ،شێوازێکیان زیاتر لە پێشکەوتن /ل��ە هەڵبجە ڕەوش���ی ک��اری سێبەری حزبدایە ،ئەویش ئەو ڕێکخراوانەن کە پاشکۆی حزبن ،هەروەها ئەوی تریان ئەو ڕێکخراوەیی چۆن دەبینی؟ ڕێکخراوانەن کە زۆر بەکەمی هەن ،واقیعەن مەدەنین و سەر بەهیچ حزبێک نین لە بەر ئەوە ئەو ڕێکخراوانەی کە سەر بەحزبن لەالیەن حزبەوە هاوکاری دەکرێن ،بەاڵم ئەوانەی کە سەر بە هیچ الیەنێک نین و تازە دام��ەزراون ئەڵقە لە ئیش و کاریاندا هەیە ،لە بەرئەوە ئەمجیاوازیە هەیە ،لە هەڵەبجەش بەڕاستی هەردوو شێوازەکە ڕۆڵ و کاری گەری باشیان هەیە. پێشکەوتن /بوونی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بۆ شارەکە تا چەند گرنگە؟ عومەر سالح :لە هەرشوێنێکدا ئەگەر بمانەوێت ڕاستینەی چەمکی مەدەنیەت دروستبکەین لەناو کۆمەڵگەدا دەبێ ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی بوونی هەبێ ،لە بەر ئەوە لە هەر شوێنێک رێکخراو نەبێت کۆمەڵگەیەکی داخراوە ،بە هەموو مەعنایەک واتە لەالیەن حزبەوە داگیردەکرێت و ئایدۆلۆژیایەک تەسەڕوفی تێدا دەکات ،بۆیە ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی موحەڕیکێکی ڕاستەقینەی کۆمەڵگایە بە تایبەتی کە گەنج ڕۆحی ئەو کۆمەڵگایەیە. پێشکەوتن /ئایا توانیویانە لە ڕووی فکری و مەدەنیەوە کاریگەریان لە سەر الوی هەڵەبجە هەبێ؟ عومەرسالح» تاڕادەیەک بەڵێ ،لە بەرئەوەی
دیــمــانــە
Jan 2013 No 188
www.lawanikurdistan.org
لە ئێستادا هەموو ڕێکخراوەکان بۆیان دەرکەوتووە کە بەڕاستی پاشکۆبوون و خۆگرێ دانەوە بە حزبەوە لەم سەدەیەدا خەریکە مۆدێلی نامێنێت ،بەڵکو مۆدێلی کاری مەدەنیە تا هەموو خەڵێک ئازادانە ڕەنگی خۆی بنوێنێ
پێشکه‌وتن
حزب هەیمەنی زاڵە ڕێکخراو نەیتوانیوە لەو چوارچێوە حزبیە بێتە دەرەوە و مەدەنیانە مامەڵە لەگەڵ خەڵکدا بکات ،بەاڵم تاڕادەیەکی باش ڕێکخراوەکان بە گشتی توانویانە کاریگەری لە سەر گەنجی شارەکە دانێن ،چونکە گەنجی هەڵەبجە چاالک و جواڵون بەڵگەش بۆ ئەمە یەکەمین فراکسیۆنی ڕێکخراوەیی لە هەموو کوردستاندا وەک پەرلەمانێکی بچکۆلە کە هەموو ڕێکخراوەکان تیایدا کۆببنەوە لە هەڵەبجەی شەهید دروستکرا. پێشکەوتن /ئەو ڕێکخراوانەی کە نزیکن لە حزبەکانەوە تاچەند هەوڵیانداوە لە کاروچاالکیان سەربەخۆیی خۆیان بپارێزن؟ عومەر :لە ئێستادا هەموو ڕێکخراوەکان بۆیان دەرکەوتووە کە بەڕاستی پاشکۆبوون و خۆگرێ دانەوە بە حزبەوە لەم سەدەیەدا خەریکە مۆدێلی نامێنێت بەڵکو مۆدێلی کاری مەدەنیە تا هەموو خەڵێک ئازادانە ڕەنگی خۆی بنوێنێ ،لە بەر ئەوە تاڕادەیەکی باش ئەو ڕێکخراوانەی کە سێ بەری حزبن هەوڵیانداوە بێنەوە ناوکۆمەڵگاو مەدەنیەیانە تـــر مامەڵەبکەن نەک حزبیانە. پێشکەوتن /لە پرسەکاندا تاچەند گرنگی بە ئەنجومەنی ڕێکخراوەکان دەدرێت؟ عومەر :ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەنجومەنی ڕێ��ک��خ��راوەک��ان ،چونکە چەندێک ج��واڵو و بزوێنەری ئیشەکان بێت واتە الیەنێکی گەورەی فشاربێت ئەوەندە حسابی بۆ دەکرێت ،بەاڵم بە پێچەوانەوە ئەنجومەنەکە بمرێت و تەنها لە کۆبوونەوە و چەند ۆرکشۆپێک بمێنێتەوە ئەوکاتە الیەنی پەیوەندیدار لە شارەکەدا پشتگوێ دەخ��ات لە بەر ئ��ەوە ئەوپشتگوێ خستنەی ئەنجومەن دەگەڕێتەوە بۆخۆی. پێشکەوتن /لە سەر کاری دەستەی پێشووی ئەنجومەنی ڕێکخراوەکان کۆمێنتت چییە؟ عومەر :لە الیەک دروستکردنی ئەنجومەنێکی وا دروستکردنی سیستەمێکی نوێی مەدەنیەتە، هەروەها پێکەوە کارکردنە بە هەموو جیاوازییەکان بۆیە ئەمە دەسخۆشیەکی زۆر گرنگە بۆیان ،لە الیەکی ترەوە گللەیمان ئەوەیە ئەو ئەنجومەنە لە سەرەتاوە کە دروستبوو خەڵکێکی کەم بوون و هەوڵی جدیان نەداوە کە ڕێکخراو و گروپەکانی
تر کە هەبوون بیهێننە ناو ئەنجومەنەکە لە بەر ئەوە لەم کۆنفرانسەش کە بەسترا ئەو ڕاستیانە دەرکەوتن کە ئەبووبانگهێشتبکرانایە. پێشکەوتن /تاچەند لە ئ��ەدای یەکەمین کۆنفرانسی ئەنجومەنی ڕێکخراوەکان رازیبووی؟ عومەر :هەندێک کەمو کوڕی تێدا هەبوو بۆیە هەندێ گللەیمان لێان هەیە ،بەاڵم لە بەر ئەوەی یەکەمین کۆنفرانسبوو هەروەها بەو شێوازە گرنگە بەسترا بەگشتی لێی ڕازیم و ئەشکرێ لە کۆنفرانسەکانی داهاتوودا ئەو هەاڵنەش جارێکی تر بە سەرماندا تێ پەڕ نەبنەوە. پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن /پ�لان��ی داه���ات���ووی چ��ۆن هەڵدەسەنگێنی؟ عومەر :پالنی داهاتووی پشتی بەوە بەستووە کە کۆمەڵێک پرس دەخرێتە ناو نوخبەکانی شارەوە و ئەم پرسانەش وەاڵم دەدرێنەوە بە جۆرێک کە قسەی خەڵکی شارەکە دەهێنرێت و دەکرێتە پرنسیپێک بۆ ئەوەی ئەنجومەن ئیش لە سەر داواکارییەکانی خەڵک بکات. پێشکەوتن /ڕێکخراوەکەتان چ ڕێکخراوێکە؟ عومەر :ڕێکخراوی بارانی خێر خوازیە لە ساڵی ( )٢٠١١مۆڵەتی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستانمان وەرگ��رت��ووە و لەم ڕێکخراوەدا کۆمەڵێک گەنجین بە خۆبەخشی ئیش لە سەر ئ��ەوە دەکەین کەسی خۆمان فێری کاری خێرخوازی بکەین واتە جیاواز لەو خەڵکانەی کە پارە لە دەرەوە دێنن و دەیکەن بە قوڕگی خەڵکدا. پێشکەوتن /کێ کرێی بینا و تێ چونی چاالکییەکانتان دەگرێتە ئەستۆ؟ عومەر» دوو خێرخواز کرێی بارەگاکەمان بۆ دەدەن واتە تا ئێستا دینارێک ئیسفادەمان لە حکومەت نەکردووە ،وەک چاالکیش ئیشەکانمان دابەشکردووە بۆیە زۆر ئیش هەیە تەنها لە ڕاگەیاندنەکانەوە ئیعالنی بۆ دەکەین کە کێ شتێکی هەیە و دەیبەخشێ بیهێنێ ئەمە جۆرێک ،جۆرێکی تر ئەوەیە دەگەڕێین بە ناو کۆمپانیاکان و خەڵکانی دەوڵەمەندا و پڕۆژەیان تەقدیم دەکەین بۆیە بەم شێوازەش کاردەکەین، بەاڵم بۆ ئیشی تایبەتی ڕێکخراوەکەی خۆمان زۆر جار داوا لە کۆمپانیاو گروپەکان دەکەین بۆ
سپۆنسەری کارەکانمان. پێشکەوتن /لە هەڵمەتی کۆکردنەوەی هاوکارین بۆ ئاوارەکانی ڕۆژئاوا ،چیان کرد؟ عومەر :پڕۆژەمان هەبوو بە ناوی با کوردانی سوریا لە یاد نەکەین ،بەمە توانیمان بڕێکی زۆر هاوکاری لە دوو پڕۆژەدا کۆبکەینەوە بۆ ئاوارەکانی کەمپی دۆمیز ،لەگەڵ ئەوەشدا جەژنمان لە ناو ئاوارەکان کرد ،لە ئێستاشدا پڕۆژەیەکی ترمان هەیە بۆ ئەو کەمپەی کە لە سلێمانیە و بەردەوامیش دەبین. پێشکەوتن /هاوکارییەکانتان چەند دەبوو؟ عومەر :تا ئێستا توانیومانە لە سنوری هەڵەبجە و خورماڵ و ق��ەزای ش���ارەزوور و بەشێک لە سلێمانی زیاد لە یازدە لۆری گەورە هاوکاری جلوبەرگ و پیتاک و خۆراک بنێرین بۆ ئاوارەکان ئەگەر چی ئیعالنی ئیشەکەمان پارەی تێدا نەبوو ،بەاڵم خەڵک پارەشیان ناردبوو. پێشکەوتن /تێبینی ئەوە دەکرێ ئافرەت لە ڕێکخراوەکەتاندا نیە ،ئەمە بۆ؟ عومەر :لە ڕاستیدا ئێمەش دەڵێین بۆ؟ چونکە بە فەرمی داوامان نەکردووە کە ئافرەت بێت لە گەڵماندا کاربکات و لە ب��ەر هیچ هۆکارێکیش نیە ،بۆیە لێرەوە داوادەکەین هەر ئافرەتێک خوازیاری کاری خێرییە لە گەڵماندا ئەوا سوپاسی دەکەین چونکە ئافرەت لە کاری خێرخوازیدا کۆڵەگەیەکی ئەساسی کارکردنە.
15
هــونــەری
Jan 2013 No 188
عەدنان عوسمان: تەمەنی سینەمای کوردی لە هەرێمی کوردستان ١٢ساڵە دیمانە :محەمەد عومەر لە میانەی دیمانەیەکی پێشکەوتندا عەدنان عوسمان بەرێوەبەری سینەمای هەولێر باس لە کار و پرۆژەکانی ساڵی ٢٠١٢و ئێستای سینەمای ک���وردی و ئ��ام��ادەک��اری ب��ۆ بە پایتەختبوونی گەشتیاری هەولێر دەک��ات، دەشڵێت تا کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٣هەولێر زیاتر لە ٢٠هۆڵی سینەمای تێدا دەکرێتەوە. پ :بەرهەم و کارو چاالکیتان لە ساڵی ٢٠١٢
پێشکه‌وتن
16
دا چی بوو؟ و :لە ساڵی ٢٠١٢دا نەمانتوانیوە زۆر کار و چاالکی بکەین ،ئ��ەوەی ک��راش لە تموحی ئێمە دانەبووە ،بەرنامەی زۆر وردت��ر و زۆر زانستی ترمان داڕشتبوو ،بەاڵم بە هۆی درەنگ گەیشتنی بودجەوە تا ناوەڕاستی مانگی ١٠دوا کەوتین ،هەر ئەوەندە پێڕاگەیشتین کاروبارەکان رێکبخەین ،کاتێک بودجە هات کۆمەڵێک کار و
چاالکیمان کرد ،وەک ،فیلمی دۆکۆمێنتاری بۆ ئەو گەنجانەی یەکەم کاریان بوو ،کورتە فیلم، فیلمێکی سینەمایی مێژوویی لە دەرهێنانی حوسێن سێوەدین ،هەروەها سێیەم خولی نیشتیمانی فیلمی ناتوندوتیژی کە ئەویش ٥٢فیلم لە ٥پێنج واڵت بەشداریانکرد ،یادی رۆژی جیهانی سینەما ک��ردەوە لە ،١٢-٢٨ چەند هونەرمەندێک خەاڵت کران ئەوانەی کە
سعودیە بەو هەموو پارە و پترۆڵە زۆرەوە خاوەنی یەک فیلمی سینەمایی درێژە ،بەاڵم هەرێمێکی بچوکی بێ کیانی وەکو کوردستان زیاتر لە ٥٠ فیلمی درێژی سینەمایی هەیە
هــونــەری
Jan 2013 No 188
پرۆفایل عەدنان عوسمان لە دایک بووی ١٩٧٠ خاوەنی ١٢فیلمە چەند کورتە فیلمێکی هەیە خەاڵتی ناوخۆ و جیهانی و عەرەبی و عێراقی وەرگرتووە فیلمی سینەمایی درێژی هەیە دوو کتێبی لەبارەی سینەماوە نووسیوە بەناوی چیرۆکی سینەما و سیناریۆکانم چوار کتێبی تر ئامادەیە بۆ چاپکردن.
www.lawanikurdistan.org
تا کۆتایی ٢٠١٣لە هەولێر زیاتر لە ٢٠هۆڵی سینەما دەبێت ،ئەوانە هیچیان پەیوەندییان بە حکومەتەوە نییە، بەڵکو کەرتی تایبەت جێبەجێیان دەکات حکومەت تەنیا هاندەر و هاوکار دەبێت
پێشکه‌وتن
سااڵنێکە لە بواری سینەمایی کار دەکەن ،چوار لەو هونەرمەندانەی کە لە فیستیڤاڵی خەلیج ١٢خەاڵتی سەرەکییان وەرگرتبوو کورد بوون ئەوانیشمان خەاڵتکرد ،ژم��ارەی��ەک گۆڤاری پانۆرامامان دەرک��رد کە گۆڤارێکە تایبەتە بە سینەما ،ه��اوک��اری چەند فیستیڤاڵێکی ناوخۆیمان کرد وەکو فیستڤاڵی الو و فیستیڤاڵی الوی زێڕین کۆمەڵێک فیستیڤاڵی تر. پ :دەرهێنەرێک دەڵێت «فیلمی کوردیمان هەیە بەاڵم سینەمای کوردیمان نییە شتێک نییە ناوی سینەمای کوردی بێت» تۆ چی دەڵێت؟ و :ق��س��ەی ئ���ەو ب�����رادەرە پشت راس��ت دەک��ەم��ەوە ،پێموایە زۆر نزیکە لە راستی، بە حکومی ئەوەی هەتا ئێستا لە دەرەوە لە فیستیڤاڵەکان شتێک نییە بەناوی سینەمای کوردی ،شتێک نییە بەناوی واڵتی کوردستان، فیلمە سینەما کوردییەکان کە لە فیستیڤاڵەکان بەشداری دەکەن هەندێکجار بەناوی هەرێمی کوردستانەوەن زۆرجاریش بەناوی عێراقەوە، سینەمای عێراقی و سینەمای کوردی جیاوازی ئەرز و ئاسمانی هەیە ،جگە لەوە سینەمای عێراق بە کۆمەڵێک کەلتور و تایبەتمەندی خۆی دەناسرێتەوە ،بۆ نمونە ئەگەر فیلمێکی فەرەنسی ببینین دەزانین ئەوە فەرەنسییە، بەاڵم بە داخەوە ئەو خاسیەت و تایبەتمەندیانە لە فیلمی کوردیدا دروس��ت نەبووە ،پێموایە بەشێکی گرێ دراوە بە نەبوونی کیانی کوردی. پ :بۆچی فیلمسازانی ک��ورد نەیتوانیوە فیلمێک لەسەر شێخ مەحمود و کۆماری مەهاباد و مەال مستەفای بارزانی هتد دروست بکەن؟ و:هونەرمەندانی کورد بە گشتی توانیانە هەنگاوی زۆر زۆر گ��ەورە بهاوێژن ،ئەوەش مەسەلەیەکی عاتفی نییە واڵتێکی گ��ەورەی وەکو سعودیە بەو هەموو پارە و پترۆلە زۆرەوە خاوەنی یەک فیلمی سینەمایی درێژە ،بەاڵم بە هەرێمێکی بچوکی بێ کیانی وەکو کوردستان بەو بەدبەختی و گەمارۆ سیاسیەوە هەتا ئەو دەقەی قسەی لێدەکەین توانیومانە زیاتر لە ٥٠فیلمی درێژی سینەمایی بەرهەم بهێنین، نزیکەی ٤٠فیلمیان بەرهەمی حکومەتی هەرێم و وەزارەتی رۆشنبیری و بەرێوەبەرایەتییەکانی سینەمای هەولێر و ده��ۆک و سلێمانین ،لە
دەرەوەی کوردستانیش نزیکەی ١٠فیلمێک بەرهەم هێندراوە ،بە کۆی گشتی نزیکەی ٥٠ فیلمە ،ئەوە داتایە ژمارەیەکی زۆر گرنگە ،لە ساڵی ٢٠٠٠یەکەم فیلم بە پراکتیکی لە خاکی کوردستان دروست کرا فیلمی (ڕاوە جنۆکە) ب��وو کەواتە تەمەنی سینەمای ک��وردی لەو هەرێمەدا ١٢ساڵە ،ئەو ساڵ دەچێتە ساڵی سێنزدەهەمینیەوە ،پاشان لەو تەمەندا ٥٠فیلمی سینەمایی درێژی هەبێت ،نزیکەی ١٠٠خەاڵتی جیهانی هەبێت ،لە زۆربەی فیستڤاڵەکاندا فیلمە کوردیەکان بەشداری دەکەن نزیکەی ١٠٠٠کورتە فیلم هەبێت لە کۆی ئەو ١٠٠٠فیلمە نزیکەی ٣٠٠ هەتا ٤٠٠کورتە فیلم خەاڵتی جیهانی هەیە، دیارە ئەوە ژمارەیەکی زۆر گرنگە ،بەاڵم وەکو بابەت و ن��اوەڕۆک من هاوڕای ئێوەم دەبوایە زیاتر گرنگی بەو بابەتانە بدەین ،زۆرب��ەی بابەتەکان سیاسین دیارە ئەو ٥٠فیلمە بینەری کوردی تێر نەکردووە پێویستە لەوە دوا زیاتر گرنگی بەو بابەتانە بدەین. پ :بۆ بە پایتەختبوونی گەشتیاری هەولێر بۆ ساڵی ٢٠١٤لە ڕووی سینەماییەوە چیتانکردوە؟ و :دەک���را ئ��ەو قسەیە پێش س��ێ مانگ لەمەوبەر بکرا بایە ،ئەو قسەیە لەگەڵ رێزم کۆن بووە ،پێشتر ئامادەکاری بۆ کراوە دوور و نزیک ئاگەدار بوومە زیاتر لە دوو ساڵە ئیشی لەسەر دەکەین ،خەریکن لەناو مۆڵەکاندا سینەما بکەنەوە ،رۆیاڵ مۆڵ هەیە مانگی ١١پێنج هۆڵی دیجتاڵ لەسەر ستانداری جیهانی کراوە ،هۆڵی سینەما کریستاڵ کە چەند ساڵێک داخرابوو ئەویش جارێکی تر ن��ۆژەن کرایەوە ،یەکەم فیلمی تێیدا نیشاندرا ئەوەی من ئاگەدار بم لە فاملی مۆڵ زیاتر لە ١٠هۆڵ دروست دەکرێت، تا کۆتایی ٢٠١٣لە هەولێر زیاتر لە ٢٠هۆڵی سینەما دەبێت ئەوانە هیچیان پەیوەندییان بە حکومەتەوە نییە کەرتی تایبەتە حکومەت تەنیا هاندەر و هاوکار دەبێت. پ :دەرهێنەری ک��ورد ،بەهمەنی قوبادی رایگەیاند بۆ م��اوەی سێ س��اڵ لە هەولێر دەمێنێتەوە مانەوە قوبادی چ خزمەتێک بە سینەمای کوردی لە هەولێر دەکات و بەرنامەی چییە؟ و :دەبێت ئەو پرسیارەی لە خۆی بکەی،
بەهمەن دۆس��ت و خۆشەویستمانە پیاوێکی جوانە سینەماکارێکی گەورەیە ،بەاڵم لە نزیکەوە ئاگەداری پرۆژەکانی نیمە. پ :کۆمەککردنی هونەرمەند و نوسەر و رۆژنامەنووسان لە ژێ��ر ن��اوی داهێنەران کاردانەوەی زۆری هەبوو ،تۆ یەکێک بووی لەو داهێنەرانە لە کاتێکدا تۆ بەرێوەبەری یەکەیەکی ئیداری؟ و :تا ئێستا نەمویستوە قسەی لەبارەوە بکەم ،پرۆژە بە نەخشەدان دادەندرێت ،بەشی دووەمی الیەنە دارایەکەیە پێش ئەوەی ببمە بەرێوەبەری سینەمای هەولێر ،هونەرمەندێک بووم دەیان پرۆژە و خەونم هەیە کە پەیوەندییان بە مەسەلەی ئیدارییەوە نییە پەیوەندی بە کار ئەکتەری خۆمەوە هەیە کە هونەرمەندم ،بۆیە من وەکو هەموو نوسەر و رۆشنبیر و هونەرمەندێک دونیایەک پ��رۆژە و خ��ەون و خەیاڵم هەیە منیش یەکێکم لەو کەسانەی سودمەند بوومە لە سندوقی کۆمەکی داهێنەرانی نووسەران و رۆشنبیران و هونەرمەندان.
17
هــونــەری
Jan 2013 No 188
کوردە عوسمان: لەقۆناغەکانی سەرەتایی لە بۆنە و ئاهەنگەکانی قوتابخانەدا وەک نواندن لەکار و چاالکی بەشدار بووم دیمانە :هێمن خلیل
پێشکه‌وتن
18
وەکو ئەکتەرێکی بەتوانا توانیوویەتی لەچەندین درام���او ش��ان��ۆدا ڕۆڵ��ی جوان بگێڕێت جێ پەنجەی دیاربێت،لەو شانۆ و درام��ای��ان��ەی کەبەشداربووە(ژیلەمۆ، وەسیەتنامە ،گەڕان بەدوای سێبەرەکان، پارێزەرەکەی رەحمە ،سروتە دۆزەخیەکان، گێژاو ،سایە...هتد) بۆ ئ��ەم مەبەستە دیمانەیەکی تایبەتمان لەگەڵیدا ئەنجامدا: سەرەتا لێمان پرسی چۆن بوو جیهانی ه��ون��ەری ش��ان��ۆ و درام����ات ه��ەڵ��ب��ژارد، لەوەاڵمدا گووتی :ئەتوانم بڵێم وەک حەزی منداڵی کە خوێندکار بووم لەقۆناغەکانی س��ەرەت��ای��ی و ن���اوەن���دی دا ل��ەب��ۆن��ەو ئاهەنگەکانی قوتابخانەدا وەک نواندن لەکار و چاالکی بەشدار بووم ،بەاڵم زیاتر بەردەوامیم ئەگەرێتەوە بۆ ئەوسااڵنەی کەخوێندکاربووم لە پەیمانگای هونەرە جوانەکانی سلێمانی بەشی شانۆ واتە ساڵەکانی ٩٥ بۆ .٩٦ ئەگەر وەک تەجروبەی خوێندکارێک لەپەیمانگا باسی لێوەبکەین لەقۆناغی یەکەمەوە دەستم کردووە بەکاری شانۆیی وات��ە ل��ەن��او پەیمانگادا زی��ات��ر ل��ە()١٠ کاری شانۆییدا بەشدار بووم دوای تەواو بوونی پەیمانگاش زیاتر لە ( )٥شانۆییدا
بەشدار بووم و ل��ەدوای تەواو بوونی خوێندن هەر ب��ەردەوام بووم ،لەبواری دراماو کورتە فیلم بەشدار بووم کە ئەوانیش )٢٠( بەرهەمە و دوو کورتە فیلمیش بۆ ڤیستیڤاڵەکانی نەرویج و سوید. هونەرمەند کوردەخان باسی لەوە کرد کەجگە لەکاری شانۆ و دراما بەچییەوە سەرقاڵە گووتی :جگەلە کاری هونەری شانۆ و دراما لەبواری دۆبالژدا کار دەکەم و کاری پیشەیی خۆم مامۆستای شانۆم لە باخچەی ساوایان ،لەئێستادا لەبەشی ڕاگەیاندن و ستۆدیۆی هونەری بەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی دەوامی فەرمی خۆم دەکەم. باسی لەکێشەو گرفتەکان کرد لەبواری دراماو گووتی :ئەگەر باس لە کێشەو گرفت بکەین لەدرامای کوردیدا زۆرن ،لەڕووی تەکنیک و سیناریۆ و دەرهێنان و نواندن و هتد ،تەنانەت گرنکی نەدان و بایەخ نەدان بەهونەرمەند و ئەکتەر بۆیە لەڕاستیدا زۆرجار باس لەو کێشانە دەکرێن ،بەاڵم بێ ئەنجامە ،من تەنها ئەوەندە دەڵێم هیوادارم ب��واری هونەر و هونەرمەندان فەرامۆش نەکرێت ،چونکە کلتورو مێژووی هەموو
میللەتێک بەهونەر دەکرێت و دەناسرێت و پر بایەخ دەبێت . لەپرسیارێکی تردا لەو هونەرمەندەمان پرسی چ جیاوازیەک دەبینی لەنێوان ئێستاو ڕابردووی درامای کوردی ،لەوەاڵمدا گووتی :بۆچوونی خودی خۆم ،لەئێستاو رابردوشدا کارە هونەرییەکان بەنرخ و پڕ بایەخن ،چونکە لە ڕابردودا لەرێی کاری هونەرییەوە هوتافیان کێشاوە بۆ ئەوەی هەستی نەتەوایەتی بوروژێنن ئەمە گرنک ب��ووە ل��ەڕاب��ردوودا ،ب��ەاڵم ک��اری درام��ی لەئێستادا پێویستی بەچارەسەرکردنی کێشە کۆمەاڵیەتییەکانە لەڕووی بابەتیەوە لەگەڵ ئەو هەموو پێشکەوتنەی کەبەخۆیەوە بینیوە لەڕووی تەکنەلۆجیاوە. هونەرمەند کوردە عوسمان باسی لەدوا پ��ڕۆژەی هونەری خ��ۆی ک��ردوو گووتی: پ��ڕۆژەی ئێستام سەرقاڵی وێنەگرتنی درام��ای سایەین و ک��اری نواندنی تەواو ب��ووە و ئینشااڵ کارێکی سەرکەوتوو دەبێت و جێگەی خۆی لەدڵی بینەردا دەکاتەوە .لەکۆتاییدا هیوای سەرکەوتن بۆ گۆڤارەکەتان دەخوازم و دەست خۆشی بۆ ئێوە.
ئــەدەب
Jan 2013 No 188
وەلی دێوانە «عەشق و ئەوینی شەم وای کرد وەلی ببێت بە دێوانە» دلێر بدیع
هۆنراوەکانی هۆنراوەکانی وەلی دێوانە بە شێوەزاری ه��ەورام��ی و لەسەر کێشی دە بڕگەیی خۆماڵی نووسراون ،هۆنراوەکانی هۆنراوەی سادە و ئاسان و ڕەوان��ن ئەمەش تام و چێژێکی تایبەتی بە هۆنراوەکانی داوە.
پێشکه‌وتن
ژیانی ناوی وەلید کوڕی کوێخا محەمەدی تیرەی کەمالەیییە ،باوکی پیاوێکی خانەدان و موڵکداربوە ،لە دەشتی شاکەل و شێروانە هاتۆتە دنیاوە ،لە سەرچاوەکاندا ساڵی لە دایک بوونی ئاشکرا نییە ،بەاڵم گومان ل��ەوەدا نییە کە لە س��ەدەی هەژدەیەمدا ژیاوە و مردووە (لە ساڵی ١٧٥٦دا هێشتا لە ژیاندا بووە. لە تەمەنی منداڵییەوە باوکی حەزی ک��ردوە فێری خوێندن و نووسین ببێت، لە ش��اری سلێمانی فەقێیەکی بۆگرتوە فێری خوێندنی بکات و لەسەر دەستی مامۆستاکەی مەال یوسف فێری خوێندن و نووسین و و قورئان بووە ،خوێندەواری وەل��ی دێوانە و ناوبانگی مامۆستاکەی
هەی شەمی بەشەوق چل چرای شەوان هەی ژیانی من هەی ڕۆحی ڕەوان هەی گلێنەکەی دیدەی بێ خەوان هەی ئاسکی سەرکەڵ لەسێبەر سڵ کەر هەی هەوای سازی کوێستانان لە سەر هەی عەنبەرین خاڵ سۆسەنی کاڵف هەی ڕوناکایی ڕەشمااڵنی جاف هەی من پەروانەی پەڕ سوتاوی تۆ هەی من گیرۆدەی زوڵفی خاوی تۆ تۆ جارێ نایەی بۆ سەر وەختی من گوێ نادەی بە ئاە زامی سەختی من ناپرسیت ئاخۆ من بۆ تۆ چۆنم بێ باکی لە تین قرچەی دەرونم هەوای کوێستانت وا بۆ بووەوە حەیفت کرد منت لەبیر چووەوە بێ مروەتیت کرد هەی شەم دەربارەم من بۆ تۆ قەیسی سیا ستارەم وادەی من و تۆ دیوانی خوابێ مەگەر ئەو ڕۆژە دادم ڕەوا بێ شەمی شەم ڕوومەت تۆ بەسەالمەت سکااڵی دڵم کەوتە قیامەت
www.lawanikurdistan.org
وەلی دێوانە هۆنراوە نووسێکی کوردی س��ەدەی هەژدەهەم ب��ووە ،هۆنراوەکانی ئەم شاعیرە کە بە شێوەزاری هەورامی بوونە پشتاوپشت بیستراون ،بۆ یەکەمجار هۆنراوەکانی لە ڕۆژنامەی ژیان و ژین باڵو کراونەتەوە ،پیرەمێردی شاعیر گرنگیەکی زۆری بە هۆنراوەکانی داوە و کردوونی بەشێوەزاری س��ۆران��ی ،مەحمود خاکی لە ساڵی ١٩٧٠و عوسمان هەورامی لە ١٩٧٦دا هۆنراوەکانی وەل��ی دێوانەیان کۆکردووەتەوە و چاپیان ک��ردووە ،وەلێ دێوانە شارەزای زمانی فارسی بووە.
گەیشتۆتە هۆزەکانی ت��ر ،کوێخا قادر ش��ێ��روان ک��ە یەکێک ب��ووە ل��ە س��ەرۆک خێڵەکانی تیرەی کەمالەیی و کچێکی هەبووە بە ناوی شەم (شەمسە) ،داوای لە مامۆستاکەی ک��ردووە ،ئەمیش فێری خوێندن بکات و پێکەوە لەگەڵ وەلی دێوانە خوێندوویانە ،وەلێ شەیدای شەم دەبێ و پەیمانی خۆشەویستیان بەستووە، دەچن بۆ خوازبێنی ،بەاڵم بڕیاریان داوە تا لە کوێستان بگەڕێنەوە بەدەستگیرانی بمێننەوە ،لە کاتی کۆچی هاوینەی جاف بەرەو کوێستان ،ناکۆکی لە نێوان بنەماڵەی شاعیر و بنەماڵەی خۆشەویستەکەی لە کەلی پەیکووڵیدا ،ڕووی��داوە .بەهۆی ئەو ناکۆکییەوە ،دوو دڵدار بە یەک نەگەیشتن و لەیەکتری دابڕاون و یەکتریان نەدیوەتەوە، خۆشەویستی شەم زۆر کاریگەری هەبووە لەسەر ئەم شاعیرە و زۆربەی شیعرەکانی بۆ خۆشەویستی و لێک دابڕانی شەم بووە. گۆڕی وەلی دێوانە لە قەد پاڵی کێوی سەید سادقەوەیە لە شارۆچکەی سەید سادقی ناوچەی شارەزووردا.
19
جـوگـرافـی
Jan 2013 No 188
هەرجارەو واڵتێك
أ/ئاسیا /١٧تایوان(چینی نیشتمانی) چۆمان تەقێدین
وتن وتن پێشکه پێشکه
20
/١ناوی فەرمی /کۆماری چینی نیشتمانی(تایوان). /٢پایتەخت /تایپی ٣.٠٠٠.٠٠٠کەس. /٣مانای واڵت /وشەی تایوان بەو دوورگەیە وتراوە. /٤دانیشتوان ٢٥.٠٠٠.٠٠٠ /کەس. /٥رووبەر ٣٦.٢٠٠ /کلیۆمەتر چوارگۆشە. /٦ڕۆژی سەربەخۆیی ١٩١١/١٠/١٠ /لەکۆماری چینی میللی کەتائەو رێکەوتە لەگەڵ چینی میللی یەک واڵت بوون. /٧نەتەوە٤ /نەتەوەی تێدایە کەئەمانەن. هۆکلۆ،%٧٠هاککا،%١٤ماینالند،%١٤گاۆشان(تایوا نی ڕەسەن).%٢ /٨ئایین /بودا،%٣٥تاوی،%٣٣بێ دین،%١٤مەس یحی(%٤پرۆتێستانت،%٢.٥کاپولیک)%١.٥ئەکوان تاو،%٣.٥وەئاینەکانی کۆنفشێۆشت وئیسالم و ماهایانا و هەشت ئاینی تر.%١٠.٥ /٩زم���ان /ماندرینی چینی زمانی فەرمی و زمانەکانی هۆکلۆ و هەککا و ماینالند و زمانی تر. /١٠دراو /دۆالرتایوانی تازە= ١٠٠سەنت. /١١زانینی خوێندن ونووسین.%٩٦.٥ / /١٢رژێ��م��ی دەس���ەاڵت /ک��ۆم��اری دیموکراتی، کەنیمچە سەرۆکایەتییە ،لەگەڵ هەبوونی دوو ئەنجومەن ،کەیەکەمیان ئەنجوومەنی نیشتمانی
(نوێنەران)لە ١١٣ئەندام پێکهاتووە ،کە٧٣ئەندام ڕاستەوخۆ لەالیەن گەلەوە هەڵدەبژێرێت و ٣٣ئەندام بەپێی رێ��ژەی پارتە ب��راوەک��ان داب��ەش ئەکرێت، دووەمیان ئەنجوومەنی وەزیرانە. /١٣داهاتی نەتەوەیی ٢٨٥.٠٠٠.٠٠٠.٠٠٠ /دۆالر لەساڵێکدا. /١٤بەشی تاک لەداهاتی نەتەوەیی١٥.٠٠٠ /دۆالر. /١٥زەویی کشتوکاڵی%٢٥ /لەرووبەری واڵت. /١٦بەرهەمی کشتوکاڵی/ئەنەناس،مۆز،گەنم،جۆ ،برنج،پەتاتە،تەڕە،میوەجات،سوورایی،چەوەندەری شەکر،چا. /١٧س�����ام�����ان�����ی ئ����اژەڵ����ی١٩/م����ل����ی����ۆن سەرپەلەوەر١١،ملیۆن سەر بەراز٤،ملیۆن سەر بزن٢،٥،ملیۆن ونیو سەرمانگا٢،ملیۆن سەر گامێش. /١٨بەرهەمی کارەبا١٢٣ /ملیارکلیۆوات کاتژمێر. /١٩س�����ام�����ان�����ی س����روش����ت����ی /ب�����ەردی چەو،مەڕمەر،خەڵوز،گازی سروشتی. /٢٠پیشەسازی یەکانی /م��ادەی کیمیاوی، شەکر ،جل و بەرگ ،رستن وچینین ،خۆشکردنی پێست،ئامادەکردنی گۆشت /٢١دەرچووەکانی /ئامێری ئەلیکترۆنی و کارەبا، بەرهەمەکانی رستن و چینین ،داری ساج و جاوی، جل و بەرگ ،چا ،ئەنەناس ،کەرەستەی جوانکاری،
شەکر ،لۆکە ،کۆاتاشۆک،برنج. /٢٢هاتووەکانی /نەوتی خاو ،کانزا سەرەکی و گرنگەکان ،م���ادەی کیمیاوی ،ئۆتۆمبێل و پێداویستەکانی. /٢٣هاوبەشی بازرگانی /ئەمریکا ،چین ،یابان، هۆنگ کۆنگ ،بەریتانیا ،واڵتانی یەکێتی ئەوروپا. /٢٤شارە گرنگەکانی /تیاشنگ ،کاوسونگ ،تای شونگ ،تاینان ،تاو یوان ،سین شۆ ،بان کیاو ،زونگ. /٢٥پێگە و سنووری جوگرافی/خۆرهەاڵتی کە هەرچواردەوری بەئاو دەورە دراوە ،باکوور و خۆرهەاڵت دەریای چین ،لە خۆرئاوا و باشوورە وە بە دەریای فیلیپین گیراوە. /٢٦داب��ەش��ی جوگرافی /واڵتەکە بەسەر دوو هەرێمی سەرەکی دابەشکراوە ،یەکەمیان هەرێمی تایوانە بەسەر ١٦پارێزگا دابەشبووە. ٦ش��ارەوان��ی هەیە ،بەشی دووەم��ی��ان هەرێمی فۆجیانە کەدابەشکراوە بەسەر ٢پارێزگا و یەک شارەوانی. /٢٧کورتەیەک لەمێژووی واڵت /تایوان هەر لەکۆنەوە تاساڵی ١٩١١بەشێک بووە لەواڵتی چین، لە ساڵی ١٥٩٠پرتوگالییەکان گەیشتنە تایوان، ناویان لێنا دوورگەی جوان بەزمانی پرتۆگالی بە مانای (فۆرموزا)دێت ،لە ساڵی ١٦٢٤هۆڵەندییەکان
جـوگـرافـی
Jan 2013 No 188
www.lawanikurdistan.org www. lawanikurdistan. org وتن وتن پێشکه پێشکه
لەباشووری تایوان قەاڵیان دورستکرد ،لەهەمان کات ئیسپانییەکانیش لەبەشی باکوور دورستیانکرد، لەسەر دورگەکە کێشە و ملمالنێ کەوتە نێوان هۆڵەندە و ئیسپانیا ،لەئەنجامدا هۆڵەندییەکان توانیان لەساڵی ١٦٤١ئیسپانییەکان لەتایوان دەربکەن، دەس��ەاڵت��ی خۆیان بەسەر خ��اک و دانیشتوانی دوورگەکەدا سەپاند ،تا ئەوەی لەساڵی ١٦٦١سوپای چینی بەسەرکردایەتی کوکسینجاو توانی تایوان لەژێر داگیرکاری هۆڵەندە ئازاد بکەن و شانشینێک لە خاکەکەیدا دابمەزرێنن ،لەساڵی ١٦٨٣تایوان بەفەرمی خرایەوە سەر نیشتمانی دایک کە واڵتی چینە ،لە ساڵی ١٩١١لەمیانەی جەنگی یەکەمی نێوان چین و ژاپۆن(یابان) سوپای یابان واڵتی تایوانی داگیرکرد ،لەکاتی جەنگی دووەمی جیهانیدا ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا تایوانی بە فرۆکە بۆردوومانکرد و لەدوایی خۆبەدەستەوە دانی یابان بەهێزەکانی هاوپەیمانان چین دەستی بەسەر واڵتی تایواندا گرتەوە ،لەساڵی ١٩٤٧شۆڕشێکی میللی لەدژی ناوەند لەپەکین بەرپابوو ،بەاڵم سەرکەوتوو نەبوو ،لەساڵی ١٩٤٩بەهۆی هەڵگیرسانی شۆڕشی کۆمەنیستەکان لەچین بەسەرۆکایەتی ماوسی
تۆنگ ،شۆڕشگێڕانی کۆمەنیست توانیان حکومەتی نیشتمانی بەسەرۆکایەتی مشیر چیانگ کای شک برۆخێنن و مشیر چیانگ کای شک بەرەو تایوان ڕایکرد ،مانگی ١٩٤٩/١٢لەتایوان حکومەتێکی تازەی دورستکرد ،سوپایەکی ٦٠٠کەسی بەهێزی دورستکرد بە نیازی گەڕانەوە بۆ چینی میللی و هەروەها توانی تایوان بپارێزێ لەدەستدرێژی چینی میللی ،ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و بەریتانیا و فەرەنسا و نەتەوە یەکگرتووەکان دانیان نا بەسەربەخۆیی تایوان ،چینی میللی بەبیانووی ئەوەی کەتایوان بەشێکە لەچینی گەورە چەندان جار هەوڵی داوە داگیریکا ،بەاڵم بەهۆی بوونی کەشتیگەلی ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەناوچەکەدا نەیتوانی ئەو کارە بکات ،لەساڵی١٩٥٤ پەیماننامەی بەرگری لەنێوان چینی نیشتمانی و ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا مۆرکرا ،ئەم ک��ارەش ب��ووە ه��ۆی ئ��ەوەی کە لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان کورسی چینی میللی بۆ چینی نیشتمانی بێت،لە ساڵی١٩٧٢تایوان ب��ەرەو سیستەمی دیموکراسی هەنگاوی نا،لەو ساڵدا بۆیەکەم جار هەڵبژاردنی پەرلەمانی لەواڵتدا
بەرێوەچوو ،گۆڕانێک لەسیاسەتی دەرەوەی ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵی ڕووی��دا،١٩٧٣ دان��ی بەسەربەخۆیی چینی میللی نا و ئەوەش بووەهۆی گەڕانەوەی کورسی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ چینی میللی ،لەساڵی١٩٧٥ مشیر چیانگ کای شک کۆچی دوایی کرد ،لەساڵی ١٩٧٩ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەگەڵ تایوان پەیوەندی پچراند ،پەیماننامەی بەرگری لەگەڵیدا هەڵوەشاندووە ،لەساڵی ١٩٨٦پارتی ن��اوەن��دی پێشکەوتن ل��ەدژی پارتی نیشتمانی دەسەاڵتدار دامەزرا،لەساڵی ١٩٩٣پەیماننامەی هاوکاری لەگەڵ چینی میللی مۆر کرد،لە ١٩٩٤ هەڵبژاردن بەرێوەچوو کەلەئەنجامدا پارتی ناوەندی پێشکەوتنی ئۆپۆزسیۆن سەرکەوتنی بەدەست هێنا و لەساڵی ١٩٩٦لتونگ بووە سەرۆکی تایوان(چینی نیشتمانی) ،چینی میللی تاساڵی ٢٠٠٤لەهەوڵی ب���ەردەوام دای��ەوە بۆ گ��ەڕان��ەوەی تایوان(چینی نیشتمانی)بۆسەر خاکی واڵتەکەی ،بەاڵم لەئێستادا وازی ل��ەو بیرۆکەیە هێناوە ،ت��ای��وان (چینی نیشتمانی)ڕۆژ لەدوایی ڕۆژ بەسەرکەوتن وپێشکەوتن هەنگاو ئەنێ.
21
ئــەدەب
Jan 2013 No 188
عەشق چاوەڕوانم مەبە دڵشاد میراودەلی لەشەڕابی ،هێشوی خەمی تۆدا، ڕەنگم ڕەنگی گۆناتی گرت، لەوەرزی خەزان و بادا، لەژوانی بوولبوول و گوڵدا، پەرداخی تەمەنی خەم، لێوانلێوبوو لە شەڕابی غوربەت. وەکو تاڤگەی عەشقێکی شێت، ڕژامە ئێوارەی ژیانتەوە.
پێشکه‌وتن
22
عەشق چاوەڕوانم مەبە میوانێکی ئێسک سوکی ماڵت بووم، نەک ڕێبوارێکی بێئەمەکی سپڵە. ئەو ساتەی گەرەکم بوو... لەژێرساباتی چارەنووس، سەرخەوێکت البشکێنم، تۆ ئەی عەشق، ژانی قەدەرت بۆ ڕاخستم... بێداریت کردە بالێفم، تا ..بوومە یاوەری «ئەو شەوانەی خەوم نایە» لە پەراوێزی عەشقدا، بە ساتەکانی غەمباریت سپاردم. عەشق چاوەڕوانم مەبە من ،گۆشکراوی ماڵە بێنەوایەکانی هۆگۆو پیاوە ڕووت و ڕەجاڵەکەی چیرۆکەکەی چیخۆف و مردو خۆرەکانی لیلینگرادم پی دەڵێن. تۆش ئەی عەشق، ئێرەیی ژیانت پێبردوم. عەشق چاوەڕوانم مەبە من ،لە سۆژە خۆبەخشەکانی میهرەوە هاتووم،
لە تاڤگە بێگەردەکانی وەفاوە... ڕژامە مەملە کەتی جوانیت... ئەفسوس تۆش توشی قەیرانی لە بیر چونەوە بووی. چۆن دەتوانم جارێکیتر، دەست لە مالنێی یەکتر بین؟ لە سۆالڤگەی سۆزێکت، تۆسقاڵێ وەفاو مشتێ لە حەزی سەر شێتم پێنە بەخشی. ئەمشەو دەڕۆم... تێشوی ڕێگایەکی دوورو درێژ، لە ئێوارە وەردەگرم، بە دوای تارمایی بااڵو خەیاڵی ئاوو تاریکی پرچ دەکەوم. بۆ هەواری ئەو شۆخانەی، وەک تۆ ناچن نەمبینیون، وەک تۆ دەچن نەمبینیون، عاشق بوون و نەمبینیون ناعەشق نا... چاوەڕوانی هیچم لێ مەکە، چاوەڕوانی هیچیشت لێ ناکەم. تۆ هەمیشە، تفەنگی قەدەرت لە سەر پێیە. زۆرجار خەونەکانت کوشتوم. چەندین جار حەزەکانت زامدار کردوم. تەنیا تۆ بوویت، لە گەرمەسێری تەنیایی چارەنووسدا، مەرگە توانەوەی شەنکترین،
کەویە بەفری کوێستانت بۆ هێنام، ساڵوی بەردینترین ماچت لێکردم، پەیڤی پیرۆزترین نیگات، بەخاچی دابڕاندا هەڵواسی. ئێستاش عەشق، ڕەنگی تەنیاترین کۆچم گرتووە، ڕەنگی هەموو وەرزەکانم گرتووە، چێژی ماچ و ڕەنگی پرچ و وێنەی ژوانم، بیرچۆتەوە. ڕەنگی سەراب و ..ڕەنگی سەحراو ..رەنگی جەنگم گرتووە، تەنیا ،ڕەنگی ئاشتبوونەوە نەبێ. مەنزڵ بە مەنزڵیش بڕۆم، بۆ هەواری نائومێدی.. پرسەی خەونێک لە هەوارت نابەستم، تۆ ..نەئیالهی و نەساکاری و نە خەونی شاعیرێکی قوڵ دەنووسییەوە. نەڕێواسێک لە پایزی تەمەندا کفن دەکەی. تۆ کەی؟ وێنەی عەشقی پاک دەکێشی، چەندجار بە کامێرای سۆزم، پۆرترێتی ئەوینی پڕ لە میهرم کێشا، قەدەر کاڵی دەکاتەوە، گوڵم چیتر بەرگە ناگرم، تۆ پەیکەری ئەوین ،لە بەفر دەنەخشێنی تۆ ،ڕووبارێک لە نیگەرانی و دەریایەک لە نائومێدی و زەریایەک لە غوربەت چێ دەکەی.
ئــەدەب
Jan 2013 No 188
زانا خەلیل :زەمەن هەمیشە ئەو سەقفەیە کە هەموو شتەکان لە ژێر خۆیدا دەپاڵێوێ و لێکیان جیادەکاتەوە
دیمانە :محەمەد عومەر
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
لە دیمانەیەکی پێشکەوتندا زانا خەلیل باس لە پەیامی شیعر و پەیوەندی شیعر و ژن و ئەدەبیاتی شیعری گەنجان دەکات. پێشکەوتن :زانا شیعر بۆ کێ دەنووسێت؟ زانا:دەنووسم بۆ ئ��ەوەی هەست بکەم هێشتا سەالمەتم ،لەرێگای وەرگێڕانی دەنگە زهنیەکانم بۆ دەنگی م��ادی دەم��ەوێ بە وەرگر بڵێم دەی ئەوە دنیای کەسێکە یا دنیای کەسێک بوو ئێستا یا رۆژگارێک ئاوا دەژیێت و ژیا ،دەنووسم بۆ ئەوەی سروشتی ئەو شتانەی کە گرنگن بۆم بیانکەمە زمان و بیدەمە وەرگر ،رۆزا ئاوسلێندەر گوتەنی :بۆ خۆم دەنووسم و بۆ وەرگری باڵو دەکەمەوە. پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن :دەوت���رێ���ت شیعر بە تاڵکردنەوەی ئازارەکانی ن��اوەوەی مرۆڤە سەرنجی تۆ چییە؟ زانا:شیعر یەک شت نییە ،شیعر هەموو شتێکە و لە هەموو شتەکانیشدا هەیە هەتا لەناو کەلوپەلەکانی مەتبەخیش ،گرنگ ئەوەیە بیبینینەوە و چۆنی بڵێین. پێشکەوتن :فەیسبوک ل��ە تۆڕێکی کۆمەاڵیەتیەوە بۆتە دیوانە شیعر و الپەڕەی شیعری شاعیران ،لە ئێستادا شیعرپانتایەکی زۆری لە فەیسبوک داگیرکردووە .ڕای تۆ لەمبارەوە چییە؟ زانا :فەیس بوک کەناڵێکی زۆر گرنگە بۆ گەیاندن ،لە زۆرب��ەی کەناڵەکانیتری گەیاندندا شیعری ج��وان و خ��راپ هەیە، زەمەن هەمیشە ئەو سەقفەیە کە هەموو
شتەکان لە ژێر خۆیدا دەپاڵێوێ و لێکیان جیادەکاتەوە ،فەیس بوک ئەوەی باشە کە دەرگای ئاوەاڵ کردووە بۆ هەر کەسێک کە دەیەوێ لە بوارەکانی نووسین خۆیان تاقی بکەنەوە ،بەاڵم ئەوەی راستی بێ خەڵێکی زۆر خۆی لە بواری شیعردا تاقی دەکاتەوە. پێشکەوتن :ئ��ەگ��ەر دی��وان��ە شیعرێک وەسف و باسی ژنی تێدا نەبێت ئەو چێژ وەرگرتنە و جوانییە تێدا دەبێت کە خوێنەر بە ح��ەزەرەوە بیخوێنێتەوە روونتر بڵێین دەتوانین شیعر و ژن لێک جیا بکەینەوە؟ زانا :لە سەرەتا وەاڵمی ئەو پرسیارەم دایەوە ،هەموو ماددەیەک شیعرییەتی تێدایە ئەگەر یەکێک ئەو توانایەی هەبێ دەتوانێ ب��ەرەو شیعری ببات و بیکاتە شیعر ،ژن یەکێکە لە بابەتەکانی شیعر ،رەنگە الی کەسێک گرنگ بێ و الی یەکێکیتر ئەوەندە جێی باس نەبێ. پێشکەوتن :نزار قەبانی دەڵێت «پیاو بە ددانەکانی قەسیدە دەخوات ،کەچی ژن بە شەوقەوە نۆشی دەکات» .پرسیارەکە ئ��ەوەی��ە ئایا پیاو زیاتر دەکەوێتە ژێر کاریگەری شیعرەوە یان ژن ،تۆش هاوڕای قەبانی؟ زانا :ئەوە ئاست و باکگراوەند و چێژی وەرگر بڕیاری لێ دەدات ،شیعر بۆ هەموو کەس و بۆ هەموو ئاستێکە ،شیعر جوانییە، بۆیە لە کەسێکەوە بۆ کەسێکیتر ئەو چێژ لێ بردنە دەگۆڕدرێ ،هیچ ئامارێک نییە کە
23
ئــەدەب
Jan 2013 No 188
پێشکه‌وتن
24
نسبەتی چێژبردنی ژن و پیاوی لە شیعردا دەستنیشان کردبێ ،بەاڵم نزار لەو قسەیەدا مەبەستی وەک عادەتی هەمیشەیی خۆی نیشاندانی دنیای جوانی ژنەکانە. پێشکەوتن :شیعر لە هەر سەردەمێک لە سەردەمەکان دەربڕی پەیامێکە ،پەیامی ئەو سەردەمەی ئێستای شیعر چییە؟ زانا :شیعری جوان لە هەموو سەردەمەکان پەیامی گەیاندنی جوانییە ،جوانترکردنی جوانییەکان و هەوڵدان بۆ جوان کردنی ناشرینییەکان ،ئەوەی کە بوارەکانیتر لە کەشفکردنی شیعرییەت پێیان ناکرێ ئەوە شیعر دەیکات. پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن :ب���ە ه���ۆی زۆرب���وون���ی شاعیرییەوە یاخود ئەو گەنجانەی شیعر دەنووسن دەتوانین بڵێین ئەو گەنجانە بزاڤێکیان دروست ک��ردووە یاخود ڕوونتر بڵێن شتێک هەیە بەناوی ئەدەبی شیعری گەنجانەوە؟ زانا :بەرهەمی ئەدەبی جوان پەیوەندی بە تەمەنەوە نییە ،دەکرێ گەنجێک و بە تەمەنێک هەردووکیان جوان بەرهەم بێنن و بە پێچەوانەشەوە ،بەاڵم بە بڕوای من ئەدەبیات جیا لە زۆر بواریتر پێویستی بە ئەزموون و خوێندنەوەی زیاتر و قاڵبوونەوەی زیاتر هەیە ،بۆیە ئەگەر یەکێک بەردەوام بۆ ئەدەبیات و لە پێناو ئەدەبیات بژیت و توانا و زانینی خۆی بە بەردەوامی گەشە پێ
بدا ئەوە تەمەن زۆر گرنگە ،چونکە چەند زانیاری زیاد بێت ئەوەندە کاریگەری دەبێ لەسەر جۆری بەرهەمە ئەدەبیەکە بە تایبەت کە ئەو کەسە خاسیەتەکانیتری نووسەر و شاعیری هەبێ. پێشکەوتن :بە دێرێک باسی ئەو کەسانە بکە یاخود پێناسەیان بکە؟ مەحمود زام��دار؛ دێتەوە یادم کە هیچ مردوویێکم هێندەی تۆ نایەتەوە یاد. ج��ەن��ەڕاڵ��ی ب��ای��ی��ز؛ شتەکانیم ک��ەم خوێندۆتەوە. فەرهاد پیربال؛ فەرهاد پیرباڵ. گ��ۆران��ی ش��اع��ی��ر؛ شیعرەکانی ناڵیم خۆشتردەوێ نوێ بوو بۆ کاتی خۆی. د .مارف خەزنەدار؛ یەکەمین پێشەکی بۆ یەکەمین دیوانم نووسی لە ساڵی ،١٩٩٦ نەفس بەرز بوو. مەحمود دەرویش؛ بەشێکی شیعرەکانیم زۆر خۆشدەوێ.
شیعری جوان لە هەموو سەردەمەکان پەیامی گەیاندنی جوانییە، جوانترکردنی جوانییەکان و هەوڵدان بۆ جوان کردنی ناشرینییەکانە
خوێنی رەگەکانی گەردەن دەمەوێ شیعرێکی سۆرتاریک بنووسم ..دەنووسم : «عەشق بەهێزترین دەسەاڵتی دنیایە» دەمەوێ بەردەوام بنووسم ..ناهێڵیت و لە نامەیەکدا بۆم دەنووسی :لە کوێی؟ دەڵێم :هەموو ئەو شوێنانە لەناو مندان کە جارێ پێیدا تێپەڕیوین. کوێن ئەو شوێنانەی کە جارێ پێیدا تێپەڕیوین؟ئەو شوێنانەی کە جارێ لە جارانقاوەیەک ،چارێگێک تکرداخ کۆالیەکمان تێیدا خواردۆتەوە یا پێیدا تێپەڕیوین. بۆ نمونە : قاتی شەشەمی هوتێلێک کە ژمارەی ژوورەکەمم لە یاد نەماوە. نێوان گەاڵکانی دارخورمایەک کە دڵۆپەکانی بارانی لێ دێتەخوار. ناو سەدای بۆنی پرچت. ناو خوێنی رەگەکانی گەردەنت. ناو رەنگەکانی ناو رەنگت. ناو هەموو دەنگەکانی ناو دەنگت. لە ناو ناو. لەناو سێبەرەکانمان. شوێنی بلۆک و چیمەنتۆفرۆشی ئەرێ بۆچی لەوێ بووین؟ دەمەوێ شیعرێکی سۆرتاریک بنووسم ..دەنووسم : «عەشق بەهێزترین دەسەاڵتی دنیایە» دەمەوێ بەردەوام بنووسم ..ناهێڵیت و شیعرێکیترم پێ دەنووسیت ..ئەو شیعرە
ئــەدەب
Jan 2013 No 188
ئاری ئاغۆک :هەموو شعرەکانم بەشێکی گرنگن لە رۆحم و سێبوری دڵەی نامۆم دیمانە :تریفە ئازاد
ئەوی هەمیشە دوور سارا محەمەد
پێشکه‌وتن
بۆ ئەوێکی هەمیشە دوور پاییز هات و تۆ هەر ونیت کوڕی باران و رەهێڵە ئەز تەنیاییەکانی خۆم و سەفەرەکانی خۆت دەنوسمەوە، تۆش بەس لە دوای ئاوا بوونەکانی خۆر تەنیایی و سەفەر و خۆم و خۆت جێبهێڵە دەتنووسمەوە وەک ناسکی بادە و ئاسمان و دەریا دەتنووسمەوە چەشنی قەشەنگی سەما پاییزم تێ هەڵوەڕا و تۆ هەر نەهاتی نەمزانی بۆ هەر تێر نەبووی لە گڵۆپەکانی غوربەت و ئاوا بوون و کەشتی پاییز هات و پڕی کردم لە زەرد بوون و ژاکان وەرە ئامێزتم بەرێ تا نەکەوتومە بەرزە پەڕی شکان
www.lawanikurdistan.org
ئ��اری ئاغۆک یەکێکە ل��ەو شاعیرە هەست ناسکانەی کە جێگای پەنجەی دی���ارە ،ئاری لەدایکبوی ش��اری هەولێرە و هەر لەمنداڵیەوە عاشق بە دونیای خوێندنەوە بووە ،قۆناغەکانی خوێندنی لە هەولێر تەواو کردوە پەیمانگەی هونەرە جوانەکان و پاشان کۆلێژی هونەرە جوانەکان تەواو کردوە ،لە بواری راگەیاندنیش شارەزاییەکی باشی هەیە ،خاوەنی چەندین بەرهەمی جوانە ،گۆڤاری پێشکەوتن لە دەرفەتێکدا بە پێویستی زانی بەسەری بکاتەوە. پ/سەرەتای دەست پێکردنت بە کاری راگەیاندن چۆن و کەی بوو؟ ئاری /لەزوەوە هۆگری خوێندنەوەم هەبوە ،دوای راپەرین لەرێگەی رادیۆوە توانیم بەشداری لەبەرنامە هونەری و ئەدەبیەکان بکەم ،بۆیە رادیۆ دەروازەی ئاشنابوونی من بوو بەرامبەر بەدونیای راگەیاندن، کە ئەوکات بۆ من پشگیریەکی گرنک و ئیجابی بوو . پ/چۆن پێناسەی راگەیاندن دەکەی؟ ئاری/بێگومان دونیای راگەیاندن دونیایەکی فراوانە منیش لەرێگەی رادیۆوە توانیم لە رێگای ئامادەکردن و پێشکەشکردنی چەند بەرنامەیەک مەبەستەکەی خۆم بگەیەنم ،هەروەها لەبواری ن��وس��راوی��ش��دا ک��ارم��ان ک���ردوە ،ئێستاش وەک سەرنووسەر ،سەرپەرشتی گۆڤاری نواڵەی نوێ دەکەم. پ /جگە لە بواری راگەیاندن لەچەند بواری تر
کار ئەکەی؟ وەاڵم /راگ��ەی��ان��دن ب��ۆ م��ن ب��وە دەروازەی جیهانبینی ،بۆیە شیعر بوە بەشێکی گرنک لەرۆح و دەرونم ،هەوڵم دا بیکەمە پەیامی گرنکی ژیان، بۆیە سەرەتا بەچەند پەیڤێکی سادە و لەرێگەی باڵوکردنەوەی بەرنامە رادیۆییەکان بەهرەی شیعریم گەیاند ،دواتریش لەرووپەری رۆژنامە و گۆڤارەکان بابەتەکانم باڵوکردەوە ،سەبارەت بەشانۆش ئەویش حەزێکی خۆم بوو ،کاتێ لەپەیمانگەی هونەرە جوانەکان وەرگیرام ئەم بەشەم هەڵبژارد. پ /تۆ پەیمانگا و کۆلیژی هونەرە جوانەکان بەشی شانۆت ت��ەواو ک��ردوە ئایا تا ئێستا لەچ کارێکی هونەری بەشدار بووتە؟ وەاڵم /ل��ەزۆرب��ەی چاالکیەکانی پەیمانگا بەشداربوومە ،جگە لەتێزی دەرچونی پەیمانگا کەشانۆنامەی (مانفێستی جەنگ) بوو بۆ چەند بەرهەمێکی تریش ک��اری دەرهێنانم ک��ردوە لەوانە(منە منێکی هامڵێت ،سەفەرێک بەنێو تابوتی عەشق دا ،ماڵئاوا ئەی شاعیران) هەروەها لەکۆلیژی هونەرە جوانەکانیش پرۆژەی ساڵی کۆتای) بوو. لەرووی رەخنەی شانۆییەوە بۆ چەند بەرهەمێک خوێندنەوەم کردوە. پ /کەی دەست بە شیعر نوسین کردوە؟ وەاڵم/ل���ەدوای راپەرینەوە دەستم بەنوسینی شیعرکردوە ،یەکەم بەرهەمم کە خۆم قەناعەتم پێی هەبوو باڵو کرایەوە بەناونیشانی (حەزیکی نامۆ)،
باس لەنامۆبونی عەشقێکی شەرمنی دەکرد. پ /ئێستا خاوەنی چەندبەرهەمی؟ وەاڵم /خەونەکانی م��ن و دای��ک��م ،عەتری خۆشەویستی ،پیاسەیەک بەنێو کۆاڵنەکانی غەریبی ،دیوانی عەشقی ئەبەد ،حەرفە جوانەکانی ی��اد ،کۆمەڵەیادگاریەکمان جێهێشت ،سەفەرە تاڵەکەی من و دوعاشیرینەکانی دایکم ،جوانترین مردن ،شاعیرێک خۆشی دەویستی پ /زۆر جاران دەڵێن شاعیران کاتێکی تایبەتیان هەیە بۆ نوسینی شیعر ئەمە تاچەند راستە؟ وەاڵم /بێگومان وایە ئەگەر کاتێکی دیاریکراو نەبئ کەواتە تۆ درۆلەگەڵ خۆت دەکەی و شیعر نانووسی. پ /تۆ چ جیاوازیەک لە نێوان هونەر و راگەیاندن و شیعر دا ئەکەیت؟ وەاڵم /هیچ جیاوازیەک ناکەم هەمویان بەشێکی گرنگن لە رۆحم و سێبوری دڵەی نامۆمن.
25
گــشــتــی
Jan 2013 No 188
بە دوایەکدا هاتنی وەرزەکان چۆن لێک سوپاسی كێ بكەین دەدەیتەوە؟ سیڤان حسێن
پێشکه‌وتن
26
ئێمە خاوەنی چوار وەرزی��ن کە خوای گەورە بۆ ئێمەی داناوە و هیچ مرۆڤێک نیە کە نەزانێ جیاوازی وەرزەکان چیە؟ ئایا خوای گەورە مەبەستی چیە لەو جیاوازیەی کە لە وەرزەکاندا دایناوە ،ڕاستە جوانە بەاڵم ئایا تەنها بۆ ئەوەیە کە مرۆڤەکان بە جۆرێک لە جۆرەکان ژیانی تیا بگوزەرێنن بێگومان ئەمە چەندین پرسیار دروست دەکا الی تاکەکان؟ ــ وەرزی زستان ،کە ب��ەوەرزی بەفر و سەرماو سۆڵە ناسراوە و شەوگارێکی درێژی هەیە و سودی هەیە بۆ عیبادەت و خوا پەرستی ،عیبادەت هەرتەنها نوێژ ناگرێتەوە ،بەڵکو لەو شەوگارە درێژەدا نابێت کات بە باسکردنی خەڵک و ناو زڕان��دن و سوکایەتی پێکردنیان بەسەر بەرین ،چونکە وەرزی زستان پەیوەندی کۆمەاڵیەتی بەهێز دەکات و دەتوانین لەو شەوە درێژەدا سەردانی ماڵی نەخۆش و ئازیزو خزمانمان بکەین ،بێگومان سەرماو سۆڵەی زستان وامان لێدەکات کە خۆمان گەرم بکەینەوە بۆیە پێویستە هاوکاری کەم دەرامەت و ئاوارەکانی سوریا بکەین و وەک خۆمان گەرمیان بکەینەوە ،ئەوکاتە بەهەشتی ئەو دنیا بۆخۆمان گەرم دەکەین، هەروەها بە پێچەوانەی شەو ڕۆژگارێکی کورتیشی هەیە و دەتوانین بە ڕۆژووبین، ئەمە هەر لە وەرزی زستاندا دەتوانین باشترین سود وەربگرین و چێژ لە شەو ڕۆژ و تەنانەت بەفرە سپیەکەیشی وەربگرین، بەنمونە ب��ەردە ڕەشەکەی کەعبە کە لە مەککەی پیرۆزدایە لە سەرەتاوە خوای گ��ەورە بە سپی ن��اردووی��ەت��ی ،ب��ەاڵم بە
ئیبراهیم مستەفا هۆی گوناهی مرۆڤەکانەوە ڕەش بووە، ئەمە باشترین وانە یە بۆ مرۆڤایەتی بۆیە پێویستە درک بەم نمونانە بکەین تا بزانین چۆن کاتەکانمان لەو وەرزەدا ببەینە سەر. ــ وەرزی بەهار ،بەهار وەرزێکی زۆر جوان و سەوزە ،بە وەرزی دروستبوون و نوێبوونەوە و دووبارە ژیان دا دەنرێت و ئەوەمان پیشاندەدات کە چۆن مرۆڤەکان دوای مردنیان دوو بارە زیندوو دەبنەوە و دەژینەوە. ـ��ـ وەرزی ه��اوی��ن ،وەرزی گ��ەرم��ا و سوتانە و هەموومان پەنا بۆ خۆ فێنک کردنەوە دەبەین ،چونکە بەرگەی ئەو گەرمییە ناگرین و دەڵێین »:سووتاین» کە ئەمە نمونەیەکی بچوکی ئاگری دۆزەخە کە گەرمی هاوین لە چاو ئاگری دۆزەخ سەهۆڵە. ــ وەرزی پایز ،لە زۆرب��ەی واڵتەکان گرنگی ت���ەواو ب��ەم وەرزە دەدەن و مەڕاسیمی تێدا دەگێڕن ،چونکە گرنگە و شاعیرانیش لێکدانەوەی جیاوازیان بۆی هەیە بەڕاستی وەرزێکی زۆر جوان و جیاوازە ،واتایەکی زۆر جوانی هەیە کە واتای مردن و لە ناو چوونمانە و کە چۆن خاوەن پارەو سەرمایەدارەکان دەمرن و هیچ نابەنە ناو گۆڕەوە ،بۆیە دەبینین پارە و سەرمایەکانیان وەک گەاڵی درەختەکانی پایز زەرد دەبێ و دەوەرێ و هەر بەتەنها دەخرێنە خاکەوە و سەر وەت وسامانیشیان هیچیان بۆ ناکات و هیچی لە دەست نایەت.
بە رێكەوتیش باسی مانای سوپاس ناكەم ،هەرچەندە وشەی سوپاس سەنگ و نرخ و بایەخی خۆی هەیە ،كە زۆر پێویستە لەكاتی گونجاوی خۆی پاداشت و نرخی سوپاس بەو كەسانە بدرێت كە شایانی سوپاسن ،هەر بۆیە بەپێویستم زانی لە رۆژگارێكی وەكو ئەمڕۆ بەهاو ماهیەتی سوپاس وەك��و خ��ۆی بەسەر كەینەوە، بەهاو ماهیەتی سوپاس بزانین ،ئەوە پێشكەیە بۆیە دەڵێم رۆژێكیان بەرێكەوت سەرپێچەیەكی هاتوچۆمكرد ،كە هیچ كات بیرم لە سەرپێچی هاتوچۆ نەكردۆتەوە، بەاڵم قەدەر وابوو كە سەرپێچیەكەم بە سوپاسەوە لەسەر تۆماربكرێ. كاكی كارمەندی هاتوچۆ لێی پرسیم بۆ سەرپێچیت ئەنجامداوە ،لە وەاڵم��دا پێم فەرموو قوربان بە گەورەیی و پیرۆزی ك��ارەك��ەی خ��ۆت ك��ە خزمەتكردنە بم بەخشە ،چونكە نەمیستوە و نەمدەمویست سەرپێچی بكەم ،بەاڵم بەرێزیان سوربوو لەسەر ئەوەی سزام بۆ بنوسێ ،هەر ئەو كاتەو لە هەمان شوێن هاواڵتیەكی دیكە سەرپێچی ئەنجامدا ،بەاڵم ئەو جیاواز بوو لەگەڵ منی دام��اوم ئەو بەتەنها بە یەك گفتوگۆ لەگەڵ سوپاسی برای هاتۆچۆ وەك ئەوە وابوو نە بایی دیبێ نە باران ،بۆیە لەبری ئەوەی وەكو من سزابدرێ پاداشتكرا، بۆیە خۆم بۆ رانەگیرا و گوتم برام ئەوەیان چەندی بە چەند ب��رای پۆلیسی هاتوو چۆ لێم هاتە جواب و گوتی لێكۆڵینەوەم لەگەڵ دەك��ەی لەبری ئ��ەوەی دووج��ار سوپاسم بكەی ،منیش گوتم چۆن؟ گوتی
گــشــتــی
Jan 2013 No 188
پاراستنی ژینگە ئەرکی هەموومانە
چیا هەرکی
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
یەكەمجار تەنها سزای مادیم داوی ،دووەم سەیارەكەت نابەم دەستی بەسەردا بگرم، بۆیە ناچاری کردم لە هەردوو حاڵەتەكەدا سوپاسی بكەم. جا دەردەكە هەر لەالیەكەوە نییە ،نزا و پارانەوە لە خوای گەورە دەكەم كەس رێ��ی نەكەوێتە نەخۆشخانە ،خزمێكم لە یەكێك لە ئازیرانی لە خەستەخانە كەوتبوو ،پێی گوتم با سەردانێكی بكەین، وتم ئەركێكی زۆر پیرۆزە با بچین ،بەاڵم با قسەیەك بۆ وی��ژدان بكەین ئەو رۆژە كاتی سەردانیكردنی نەخۆش نەبوو، چونكە وەك دەزانین رۆژی سەردانیكردنی نەخۆش دیاریكراوە ،كە گەیشتینە پرسگە قەرەباڵغیەكی زۆر هەبوو ،پشویەكمان دا و هەندێك قسەمانكرد ،دوای چاوەڕوانییەكی زۆر چیمان بینی و چمان بیست ،كەسانێك دەهاتن تەنها بەیەك غەمزەی چاو و فیزێك دەچونە ژورەوە ،هەندێكیش بە بۆڵەبۆڵ و دەنگەدەنگ هەرایان ئەگەیشتە كەشكەاڵنی فەالك ،ئێمەش گوتمان با بەختی خۆمان تاقی بكەینەوە بزانین ئێمە لە كامانەین، بە كاكی پرسگەمانگوت نەخۆشێكمان هەیە زۆر هیالكەو لەسەرە مەرگە گەر روخسەتمان بدەی سەردانێكی بكەین ،بە هاواركردنەوە گوتی كاكە نازانن ئەورۆ كاتی سەردانیكردن نییە ،گوتمان دەزانین بەاڵم زۆر هیالكە نەوەكا بمرێ و نەیبی نینەوە، گوتمان بۆ خەڵكانێك بە غەمزەی چاو بە بەرچاوی ئێمەدا دەچنە ژورێ ،بەهەر حاڵ ئەو دوو نموونەیە زۆر مانادەدات با خوێنەران خۆیان حاكم بن.
ژینگە یەکێکە لە هۆکار و الیەنانەی کە کاریگەری راستەوخۆی لەسەر م��رۆڤ و هەموو دەوروبەر هەیە ،ژینگە‌چەندە باش و پاکو خاوێن بێت ،ئەوەندە ژیانی دانیشتوان و مرۆڤەکان ئاسوودە و پر لە خۆشی دەبێت ژیانێکی خۆش و تەندروستیان دەبێت. کێشەی پیسبوونی ژینگە و بەهەدە‌ردانی سە‌رچاوە‌کانی و تێکدانی هاوسە‌نگییە‌کانی بۆتە بابەتیکی گرنگ و س�ەرەک��ی��ی لە هەموو جیهاندا و سااڵنە لەسەر ئاستی رێکخراوی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان یەکێتی ئەوروپاو رێکخراوەکانی ()ngo ی تایبەت بە ژینگە پارێزیە‌وە ،هەروەها چ �ەن��دی��ن ک��ۆن��گ��رە‌و ک��ۆن��ف��ران��س وۆرک ش��ۆپ لەسەر ئاستی جیهان دەبەسترێن و گرنگی و بایەخی زۆری پێدە‌درێت و دەتوانین بڵێین بایە‌خدان بە پاراستنی ژینگە ،بۆتە بابەتێکی زۆر گرنگ بۆتە ه��ۆک��اری دروس����ت بوونی پەیوەندییە نێودە‌وڵە‌تییە‌کان وەک بابەتێکی هاوبە‌ش و مە‌ترسی بۆ ئێستا و ئایندە‌ی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی سە‌یر دەکرێت ،نموونە لە کارو پرۆژەکانی یەکێتی ئەوروپا بە پلەی یەکەم کار لەسەر پاراستنی ژینگەو چۆنیەتی دروستکردنی ژینگەیەگی تەندروست و باش دەکرێ و بە گرنگترین بابەت دادەنرێت لە بەرنامەی کاریان ،بۆتە گرفتێکی بەردەوامی وواڵتانی ئەوروپاو جیهان هەروەها لەسەر ئاستی رێکخراوەکانی () ngoکۆمپانیا گە‌ورە‌کانی جیهانیش بەهەماهەنگی لەگەڵ ناوەندەکان و سە‌نتە‌رە‌کانی لێکۆڵینە‌وە و زانکۆکانی جیهان ،باشترین پ��رۆژە و پ��ڕۆگ��رام بۆ پاراستنی ژینگە ئامادە
دەکرێت بۆ ئەوەی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی و دانیشتوانی جیهان سوودی لێوە‌ربگرن .ئەگەر سە‌یری ژینگە‌ی کوردستان بکەین دەبینین ئەو ژینگە جوانە‌ی بە هەموو پێکهاتە و س �ە‌رچ��اوە سروشتییانە‌ی لە کوردستان دا ه��ەی��ە،ب��ەه��ۆی رژێ��م��ە دک��ت��ات��ور یەک لەدوایەکەکانی عێراق و ناوچەکە تووشی ژێرخانێکی رووخاو و ژینگەیەکی تێکدراو ناجێگیربووە ،ژینگەیەکی وێرانیان بۆ بە جێهێشتووین بە کیمیاباران و تێکدانی دێهات و مین رێژکردنی خاکی واڵتەکەمان ئەم ژینگە جوانەیان لێ تێکداوین ،بۆیە پێویستە بە‌دیدێکی واقیعیانە بەبە‌رنامە و پ��رۆگ��رام��ێ��ک��ی س��ت��ان��داردی ن��وێ و جیهانی و بۆ رێکخستنە‌وە‌ی ژێرخانە تێکدراو و روخاوە‌کە‌و ژینگە لەناو چووەکە پیالنەکان دابرێژین. زۆرگرنگە ئێمەی خەڵکی ئ��ەم واڵتە غەدر لێکراوە بە ئەرکی سە‌رشانی خۆمانی بزانین و بە شێوەکی نیشتیمان پەروەرانە هەوڵی زۆر بدەین بۆ ئ��ەوەی ئەم ژینگە جوانەمان بەرەو پێش ببەین و ژینگەیەگی پاک و خاوێن دروست بکەین تاکو بتوانین بە ئاسودەی تێیدا بژین ،بۆ سەر لەنوێ بونیاد نانەوەی ژینگە‌ی کوردستان وهە‌وڵدان بۆ گێرانە‌وە‌ی سرووشتی ژینگە پ��اک و خاوێنەکەی واڵتەکەمان کارێکی زۆر پێویستە و پێویستی بە هاوکاری زۆری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەیە ،بەتایبەت هاوکاری و پاڵپشتی رێکخراوەکانی ن �ەت �ەوە یەکگرتووەکان و ئەوروپیەکانە کە پێویستە بەشێوەیەکی زۆر باشتر وچاالکتر هەماهەنگ و هاوکارمان بن.
27
وەرگــێــڕان
Jan 2013 No 188
حەجاج سزای خوا
حەجاجی کوڕی یوسفی سەقەفی والی عێڕاق خاوەن میراتێکی خوێنڕێژی و ستەمکاریی
ئا :رێبەند موحسین
پێشکه‌وتن
28
حەجاج کوری یوسفی سەقەفی لە شاری تائیف لە ساڵی ٤١کۆچی لە دایک بووە ،لە سەرەتادا ناوی کولیەیب بووە ،پاشان بۆ ناوی حەجاجی گۆڕیووە، دایکیشی ناوی فارعە کچی هەمامی کوری عروە کوری مەسعودی سەقەفی ب��ووە ،کە هاوەڵێکی (شەهید)ی پێغەمبەر بووە (درودی خوای لەسەر بێت). حەجاج لە تائیف گەورەبووە و هەرلەوێش فێری قورئان و فەرموودە و رەوانبێژی زمانی عەرەبی بووە ،لە سەرەتای گەنجیەتیشیدا لەگەڵ باوکی قورئان و فەرموودەی بە مێرد منداڵەکان گوتووە، وێ��ڕای کاریگەری زۆری (قورئان) لەسەری ،کە ناوبانگی بە بەرز راگری قورئان دەرکردبوو ،کەچی بەکارەکەی خۆی رازی نەبوو. لەو کاتەدا تائیف (مەککە و مەدینە) لە نێوان ویالیەتی ع��ەب��دواڵی ک��وری زوبێر و دەسەاڵتی ئومەییەکاندا بوو ،حەجاج بڕیاریدا بۆ شام بڕوا ،کە لەوێش دەسەاڵتی ئومەوی هەبوو ،ئەو هۆکارانەی وایان لە حەجاج کرد بچێتە شام و لەوێ تموحی سیاسی دەست پێ بکات جیاوازن ،وێڕای دووری نێوان تائیف و شام هەروەها نزیکی لەمەکە ،بەاڵم وا پێدەچێ گەورەترین هۆکار ،خۆشی نەهاتن و رقبوونەوەی بووبێ لە ویالیەتی عبداللەی کوری زوبێر. لە شام پەیوەندی بە پۆلیسی ئیمارە کرد ،کە بە چەندین کێشەی جۆراجۆرەوە دەینااڵند ،لەوانە خراپی رێکخستن و کەمی تەجنیدکردن و هەروەها گاڵتەکردنی پۆلیسەکان بە رژێمی ئەوکاتە ،لەوێدا بەحەماسەوە دەستی بەکارکرد ،بەرپرسەکانیشی لە هەموو هەڵە و کەموکوڕتیەکان ئاگادارکردوە و بەتوندیش خۆی گرت( ،روحی کوڕی زەنباع) ،کە سەرکردەی پۆلیس بوو ،لەخۆی نزیک کردووە و پلەی بەرز کردووە لە سەر هاوەڵەکانی ،ئەویش بەتوندی کاری ئەوانی گرتەدەست ،لەسەر بچوکترین کەموکوڕی سزای دەدان و رێکی خستن ،وای کرد کە کاری پۆلیس بە ملکەچکردنی تەواو بۆ بەرپرسەکان بەڕێچوە بچێ.
روح��ی ک��وڕی زەن��ب��اع لەکارەکانی حەجاجدا عەزیمەت و هێزی بینی ،بۆیە بردیە الی خەلیفە عەبدولمەلیکی کوڕی مەڕوان ،ئەوکەسە زیرەکەی کە دەوڵەتی ئەمەوی کۆکردووە و لە رووخان پاراستی و سەرلەنوێ بنیادی ناوە. ل��ەو ک��ات��ەدا پۆلیس حاڵی زۆر خ���راپ ب��وو، عەبدولمەلیکی کوڕی مەڕوان گرنگی بەو بابەتەدا، بە تایبەت دوای دامەزراندنی حەجاج وەک بەرپرسی پۆلیسەکان ،حەجاج زی��ادەڕۆی��ی لە سزادانی سەرپێچیکاران کرد ،کاروباری پۆلیسی رێکخست و هەرچی کاری ناڕێک و کەمتەرخەمی هەبوو لە نێوانیان ،نەیهێشێت ،هەموو پۆلیس کەوتەر ژێر فەرمانی حەجاج ،جگە لە گروپی روحی کوڕی زەنباع نەبێت ..رۆژێکیان حەجاج چ��ووە الیان بینی خەریکی نانخواردنن ،داوای لێکردن لە کاتی ئەرکیاندا ئەم کارە نەکەن ،بەاڵم بە قسەیان نەکرد، حەجاج فەرمانی دەستگیرکردنی دەکرد و هەموو کەلوپەلەکانیشی سووتاندن ،روحی کوڕی زەنباع سکااڵی الی خەلیفە کرد ،خەلیفە لە دوای حەجاجی نارد بۆ لێپرسینەوە لەو کارەی کردوویەتی ،حەجاج گوتی «تۆ ئەم ک��ارەت ک��ردووە ،ئەی ئەمیری ئیمانداران ،من دەست و قامچی ت��ۆم» ،پاشان قەرەبووی کوڕی زەنباع کرایەوە ،بەاڵم بێ ئەوەی لە فەرمانی دەربچێت. عەبدولمەلیکی کوڕی مەڕوان سوپایەکی ئامادەکرد بۆ شەڕکردن لە دژی لە سنووردەرچووانی دەوڵەت، سەرکردایەتی ئەو سوپایەی دایە دەست حەجاج ،بۆ جەنگ دژی موسعەبی کوڕی زوبەیر. خەڵکی شام بۆ ئەو سوپایە نەدەهاتن ،حەجاج داوای لە خەلیفە کرد ،دەسەاڵتی تەواوی بەسەریاندا ب��دات��ێ ،خەلیفەش دەس��ەاڵت��ی پێ دا ،حەجاج رایگەیاند هەر کەسێک توانای شەڕکردنی هەبێت و نێتە ناو سوپا ،سێ رۆژ مۆڵەت پێ دان ،پاشان کوشتنی و خانووەکانی سووتاندن و ماڵەکانیش بە تااڵن بردن ،دواتر لە کوچە و کواڵنەکان بە دوای نەیارانی خۆیدا دەگەڕا ،هەموو ملکەچی بوون.
جەنگی مەککە عەبدولمەلیکی کوڕی مەڕوان بڕیاری دا لە عەبدواڵی کوڕی زوبێر رزگاریان بێت ،سوپایەکی گەورەی ئامادەکرد بۆ شەڕکردن لە مەککە ،حەجاجی کوڕی یوسفی کردە سەرکردەی ئەو سوپایە ،حەجاج گەمارۆی مەککەی دا ،چەکی (مەنجەنیق)ی لەسەر چیاکانی (ئەبی قەیس و قیقعان) دام��ەزران��د، جەنگەکە مانگێکی خایاند ،سوپای کوڕی زوبێر شکا. حەجاج رایگەیاند هەرکەسێک لە جەنگاوەرانی زوبێر خۆی تەسلیم بکات ،سەالمەت دەبێت ،بەاڵم عەبدواڵی کوڕی زوبێر ئەو داوایەی حەجاجی رەت کردەوە ،وێڕای خراپی باری سوپاکەی ،هەر شەڕی کرد ،عەبدواڵی کوڕی زوبێر لە تەمەنی ٧٢ساڵی دابوو ،لەو کاتەی حەجاج لە تەمەنی ٣٠ساڵیدا بوو. ویالیەتی حەجاج لە حیجاز دوای سەرکەوتنی لەو جەنگەدا ،عەبدولمەلیک حەجاجی کردە والی ویالیەتی مەککە ،بەاڵم بەهۆی زۆری ناکۆکی خەڵکی مەککە و مەددینە لەگەڵ حەجاج و زۆربوونی سکااڵ لەسەری ،عەبدولمەلیکی کوڕی مەڕوان حەجاجی البرد و لە عێڕاق دایمەزراند. ویالیەتی حەجاج لە عێڕاق ماوەی ویالیەتی حەجاج لە عێڕاق بیست ساڵی خایاند و ه��ەر ل��ەوێ��ش م��رد ،ئ��ەو ک��ات عێڕاق دوو عێڕاق ب��وو ،عێڕاقی عەرەبەکان و عێڕاقی عەجەمەکان ،...حەجاج لە کوفە دەستی پێکرد ،لە سەرەتای ماوەی دەسەاڵتەکەی ،رۆژێکیان فەرمانی بە هەموو خەڵکی کرد بێنە مزگەوت ،دەستی بە خوێندنەوەی وتارە توندەکەی کرد ،کە دواتر بووە رووداوێکی مێژووی و لەوێدا کەسایەتی تۆقێنەر و دەسەاڵتی پڕخوێناوی و نیازی خۆی بۆ گەلی عێڕاق ئاشکرا کرد ،لەو وتارەیەدا کە خەڵکی عێڕاق بە دووڕوویی و بەدەڕەوشت وەسف دەکات ،کە دەڵێت «يا أهل العراق يا أهل النفاق والشقاق ومساوئ األخ�لاق» ،لەو رۆژەدا و لە وت��ارە پڕ ترس و هەڕەشە و خوێناویەی حەجاجدا بۆ گەلی عێڕاق،
وەرگــێــڕان
Jan 2013 No 188
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
سیاسەتی توندی خۆی روون کردەوە ،حەجاج لە عێڕاقدا حوکمی دورگەی عەرەبی (یەمەن و بەحرێن و حجاز) و (خوراسان لە رۆژهەاڵت) دەکرد ،شەڕی خەواریج و لە سنورالدەرانی دەوڵەتی ئەمەوی کرد و لە هەمووشیان سەرکەوتووبوو ،شاری (واست)ی بنیاد ناو کردیە پایتەختی خۆی. جەنگی خەواریجەکان لە ساڵی ٧٦کۆچیدا حەجاج چەند سەرکردەیەکی ن��ارد بۆ ش��ەڕک��ردن لەگەڵ شەبیبی وائلی ،کە سەرکردیەکی خەواریج بوو ،بەاڵم دوای دوو ساڵ و شکست خواردنی سەرکردەکانی سوپاکەی ،بڕیاری دا خۆی بۆ ئەم جەنگە بچێت ،لە نزیک کوفە ئەم شەڕە قورسە هەڵگیرسا ،شەبیب شکا و هەاڵت، خێزانەکەشی بەناوی غەزالە کوژرا ،لە ساڵی ٧٩ و ٨٠کۆچیدا حەجاج (قطري بن الفجاءة) کە سەرکردەی خەواریجەکان بوو دوای جەنگێکی درێژ، کوشت و سەری لە الشەی جیا کردەوە. شوڕشی (کوڕی االشعث) لە دژی حەجاج لە ساڵی ٨٠ی کۆچیدا حەجاج عەبدولرەحمانی کوڕی اشعث ی بۆ جیهاد لە سجستان رەوانە کرد، سوپایەکی گەورەی بۆ ئامادە کرد ،دوای جێگیر بوونی ،اشعث لە حەجاج هەڵگەڕایەوە و لەو ماوەیەدا درێژترین و پڕ خوێناویترین شەڕ لە نێوانیادا روویدا، لە ساڵی ٨١خەڵکی بەسڕەش هاتنە ریزی اشعث، لە رۆژی جەژنی قورباندا شەڕیان لەگەڵ حەجاج کرد و حەجاج شکستی خوارد ،دەگوترێت ٨٤جار شەڕ لە ماوەی ١٠٠رۆژ روویدا ٨٣ ،یان لەسەر حەجاج بوون تەنیا یەک شەڕ لە بەرژەوەندی حەجاج بوو، هەروەها دەگوترێت لە ساڵی ٨٣لە گەورەترین شەڕی خوێناویدا حەجاج بەسەر سەربازانی اشعث دا سەرکەوت ،دوات��ر اشعث ه��ەاڵت و بەدەستی دارودەستەی حەجاج لە سجستان کوژرا و سەری لەالشەکەی جیاکراوە و بە هەموو واڵتیاندا گەڕاند. ویالیەتی وەلید عەبدولمەلیکی کوڕی م��ەڕوان لە ساڵی ٨٦دا کۆچی دوای��ی کرد و کوڕی خۆی بەناوی وەلید شوێنی گرت ،لەو سەردەمەشدا حەجاج بەهەمان شێوەی باوکی ،خۆی لە وەلید نزیک ک��ردەوە و
وێ��ڕای ناڕەزایی کەسوکاری نزیکی وەلید کوڕی عەبدولمەلیک ،بەاڵم توانی پشگیری خەلیفەی کوڕ بە دەستبهێنێت لەو سەردەمەدا فتوحاتی ئیسالمی واڵتانی رۆژهەاڵت تا دەگاتە چین گرتەوە. مردنی حەجاج ح��ەج��اج ل��ە رەم���ەزان���ی ٩٥ک��ۆچ��ی��دا ،دوای نەخۆشییەکی توند ،مرد ،لە دواین وەسیەتنامەیدا دوای وشەی شەهادەت دەڵێت ( حەجاج جگە لە ملکەچی بۆ وەلیدی کوڕی عەبدولمەلیک ،هیچی تر نازانێت ،لەسەر ئەو دەژیت و دەمرێت و زیندوو دەبێتەوە) .خەلیفە وەلید بۆ مردنی حەجاج زۆر نیگەران ب��وو ،خەڵکی بۆ سەرەخۆشی هاتنە سەردانی ،وەلید دەڵێت (باوکم دەیگوت حەجاج پێستی نێوان چاوەکانمە ،بەاڵم من دەڵێم ،ئەو پێستی هەموو رووی منە) .حەجاج لە واست لە گۆڕێکی نەناسراو نێژرا. رای زانایان لەسەر حەجاج میراتی حەجاج وێ��ڕای ئ��ەوەی حەجاج شاری واستی بنیادنا و فتوحاتی ئیسالمی بەرەوە روژهەاڵت ئاراستە کرد، پالنی دروستکردنی دەوڵەتی دانا ،پایەکانی واڵتی لە تێکدان و لەناوچوون پاراست ،بەاڵم لە دوای خۆی میراتێکی لە ستەم و خوێنڕێژی بە جێهێشت کە پێشتر نمونەی نەبووە ،هەروەها ترسی لە دڵی خەڵک جێهێشت ،تەنانەت ئومەییەکانیش رقیان لێ دەبۆوە ،بەهۆی شەڕکردنی لەگەڵ کوڕی زوبێر و کوشتاری مەککە .خەواریجەکان داخیان لەبەرامبەری لە داڵ دابوو ،بەهۆی ئەو کردەوانەی بەرامبەری کردن ،هەروەها شیعەکانیش بە هەمان شێوە بوون بەهۆی رێزنەگرتنی (ال البیت) ،زۆر لە ژیان و بەسەرهاتی ئەو کەسە گوتراوە و تەنانەت هەندێکجار زیادەڕۆیی تێدا ک��راوە و وێنەیان بە شەیتان چواندووە. تا ئێستاشی لەگەڵ دابێت میراتی حەجاج لە شەڕ و کوشتار و خوێنڕێژی و ستەمکاریدا هەرماوە، هەواڵی جۆراوجۆر بە ژیانی حەجاج دەلکێندرێت، تا ئێستاش قسەی ناشرینی پێ دەگوترێت ،بەشێک لە توێژەرانی مێژووی سیاسی بە نمونەی زۆردارێکی
ستەمکاری خوێنڕێژی دەبینن. مەزهەبی حەجاج لە حوکمدا حەجاج پێی واب��وو ئ��ەوەی سنوری دەس��ەاڵت تێبپەڕێنێت ،کافرە ،پێشی وابوو ئەم کارەی لە خوا نزیکی دەکاتەوە ،بەاڵم ئەمە پێچەوانەنی شەڕکردنی بوو لەگەڵ موسڵمانان لە نمونەی سەعیدی کوڕی زوبیر و هەروەها خزمەتکردنی ئیسالم بە قورئان و باڵوکردنەوەی. حەجاج و خەڵکی عێڕاق و شام پ��ەی��وەن��دی ح��ەج��اج و خەڵکی ع��ێ��ڕاق زیاتر پەیوەندییەکی ئاڵۆز و سەیروسەمەر بووە ،زۆرتریش پەیوەندییەکی بە ترس بووە لە مێژووی ئیسالمیدا، حەجاج بووە والی عێڕاق لە نێوەندی رقبوونەوەی لە خەڵکەکەی ،ئەوانیش خۆشیان نەدەویست ،ئەو پەیوەندییەش وەک پەیوەندی هاوسەرگیری بە زۆری (کاسۆلیکی) درێژەی کێشا ،کە جیابوونەوەی تێدا نییە ،تەنیا مردنی یەکێکیان نەبێت ،دەگێڕێنەوە بە مردنی حەجاج خەڵکی عێڕاق زۆر دڵیان خۆشبووە و ئاهەنگیان گێڕاوە. بەاڵم خەڵکی شام پێچەوانەبوون ،حەجاجیان خۆشدەویست و پاڵپشتیان دەک���رد ،لە دوای مردنیشی بۆی دەگریان ،دەگێڕنەوە خەڵکی شام دەچوونە سەر گۆڕی حەجاج و داوای لێخۆشبوونیان بۆ دەک��رد ،لە بەرامبەریشدا حەجاج ب��ەردەوام بە سیفەت و ک��ارە چاکەکانی خەڵکی شامیدا هەڵدەگوت ،زۆربەی سوپاکەشی خەڵکی شام بوون و نەرمونیان بوو لەگەڵیان. وەسفێکی مێژوویی حەجاجی کەسێکی رەوانبێژ و قسەزان بووە ،زۆر شیعری خۆشویستووە و نمونەی زۆری قسەکانی بە شیعر بووە ،پیرۆزراگری قورئان بووە ،کەسێکی دڵکراوە و ئازا ب��ووە ،حەسەنی بەسڕی دەڵێت (حەجاج سزای خوا یە ،بەدەستی خۆتان سزای خوا بۆخۆتان مەهێنن ،بەڵکو ملکەچ بن ،چونکە َ َ ْ ْ َ اب َف َما خوا دەفەرموێت « َول َق ْد أ َخذ َنا ُهم ِبال َعذ ِ اسْ َت َكانُوا لِ َرب ِِّه ْم َو َما َي َت َ ضرَّ عُ ون» («سورة المؤمنون» سورة المؤمنون آية )76 سەرچاوە :ویکیپێدیا
29
تــەندروســتــی
Jan 2013 No 188
دکتۆر مشیر ئیبراهیم عەبدواڵ: هەڵوەرینی سەد تاڵە موو لە رۆژێکدا بەئاسایی هەژمار دەکرێت ئامادەکردنی :رابەر بەرزنجی
پێشکه‌وتن
30
پ/لەسەرەتادا با باسی قژ هەڵوەرین بکەین ،ئایا پێناسەی قژ هەڵوەرین چییە؟ و/قژ هەڵوەرین پێناسە دەکرێت بەوەی کەرێژەی هەڵوەرینی قژ ل��ەرادەب��ەدەر بێت و لەشێوەی ئاسایی خۆی تێپەرێت ،قژ وەک��و پێکهاتەیەک بەچەند قۆناغێک ت��ێ دەپ���ەڕێ، قۆناغی یەکەم» قۆناغی گەشەیە، دووەم ڕاوەستان یان پشوو ،سێیەم هەڵوەرین ،پ��ەروەردگ��اری ئازیزمان قۆناغەکانی وادان����اون کە کاتێک کۆمەڵێک موو لەقۆناغی گەشەن، کۆمەڵێک م��ووی تر لە هەڵوەرین دان ،ب��ۆی��ە ک��ەس��ەک��ە ه��ەس��ت بە هەڵوەرینی موو ناکات ،بەاڵم کاتێک ڕێژەکە زیاتربوو لەرێژەی ئاسایی و ژمارەیەکیش هەیە لەزانستی پزیشکی دەڵێ لەبەینی پەنجا بۆ سەدو پەنجا، هەندێکیش دەڵێن سەد تاڵە موو لەرۆژێک دا ،یان هەڵوەرینی سەدوو پەنجا تاڵە موو بەئاسایی هەژمار دەکرێت ،ئەگەر لەورێژەیە زیاتر بوو ئ��ەو کاتە بەقژ هەڵوەرین ئەژمار دەکرێت ،پێویستە قژهەڵوەرین لەگەڵ قژ شکان لێک جیا بکەینەوە. پ/هۆکاری قژ هەڵوەرین چیە؟ و/ق��ژ هەڵوەرین کۆمەڵێک ه��ۆک��اری هەیە، هۆکارەکان جیاوازن بەپێی کەسەکە ،کەسەری چ���ەورە ی��اخ��وود ووش��ک��ە ی��ان ک��ەس��ەک��ە هیچ نەخۆشیەکی سەری هەیە یان نیەتی ،هۆکارەکانیش بەشێوەیەکە گشتی بریتین لەهۆکارە هۆرمۆنیەکان، بۆنمونە وەکو نەخۆشیەکانی غ��وددەی دەرەقی، یاخود سک پری وەکەم بوونی ماددە کانزاییەکان و زیادبوونی ڤیتامین دی ،ئەمانە کۆمەڵێک هۆکارن، هۆکاری تریش بۆ قژهەڵوەرین بەکارهێنانی دەرمانە،
هەندێک دەرمانمان هەیە بەکارهێنانیان دەبێتە هۆی قژ هەڵوەرین. پ/ئایا هەڵوەرینی موو لەپیاوان و ئافرەتان هیچ جیاوازیەکیان هەیە؟ و/دەبێت رێژەکە دیاری بکەن ،بۆ نموونە پیاوان
لەبەرئەوەی مووی قژیان کورتە لەوانەیە ئەگەر مووەکانیان هەڵیشوەرێ هەستی پێنەکەن ،بەاڵم ئافرەتان لەبەر ئەوەی کە قژیان زیاتر دادەهێنن و یاخود شوشتنی زیاترو یان مەوادی تر بەکار دەهێنن لەوانەیە قژهەڵوەرینەکە زیاتر هەست پێبکەن. پ/نەشتەرگەری دەبێتە هۆی هەڵوەرینی قژ؟ و/زۆربەی نەشتەرگەریەکان بەتایبەت گەورەکان بەهۆی ئەوەی کەکەسەکە زۆر خوێن و مەوادەکانی تری لەدەست دەدات ،چ وەک کارلێک دانەوەیەک جسمی ئەوکەسە بۆنەشتەرگەریەکە کۆمەڵێک
گۆرانکاری دروست دەکات ،مووش لەو گۆڕانکاری و رەت��دان��ەوان��ە بێبەش نابێت ،لەوانەیە ئەگەر نەشتەرگەریەکە زۆر گەورەبێت موویێکی زۆر هەڵبوەرێت ،ل��ەدوای نەشتەرگەری دووگیانیش بەهەمان شێوە. پ /ئایا بۆ ماوەیی تاچەند رۆڵی هەیە لەهەڵوەرینی قژ؟ و/ه��ۆک��اری ب��ۆم��اوەی��ی لەسەدا س��ەد ڕۆڵ��ی هەیە ،ب��ەاڵم لەوانەیە هەموو منداڵەکان وەک یەک نەبن، هۆکارێکیتریش بەکارهێنانی مەوادە جوانکارییەکانن ،یاخوود ئووتووکردن و یاخوود راستکردنەوەی مووەکان کەدەبێتە شکانی مووەکە. پ( /بۆیە) تاچەند زیان بە موو دەگەیەنێت؟ و/هەموو ئەو مەوادانەی کەبەکاردێن بۆ جوانکاری موو کۆمەڵێک الیەنی خراپی هەیە ،لەوانەیە ببێتە هۆی هەستیاری ک��ەس��ەک��ە ل��ەک��ات��ەدا، کەسەکە حەساسیە پەیدا دەکات، لەوانەیە ببێتە هۆی زیاتر هەڵوەرینی م��وو و شکانی م��ووەک��ە ،لەوانەیە کاریگەریەکی هەتاهەتایی بەجێ بێڵێ. پ/ئ��ام��ۆژگ��اری��ت ب��ۆ ئ��ەوک��ەس��ان��ەی گرفتی هەڵوەرینی موویان هەیە چییە؟ و/شتێک کەناتوانن س��ەری لێ دەرب��ک��ەن با ئەنجامی ن��ەدەن ،باسەردانی پزیشک بکەن بۆ ئەوەی چارەسەری گرفتەکانیان بکەن ،بەهیوای تەندروستیەکی باش بۆ هەمووالیەک. *پسپۆر لە نەخۆشیەکانی پێست و حەساسیە و پرچ هەڵوەرین
وەرزش
Jan 2013 No 188
ڕۆناڵدۆ ،ئەستێرەی ریال و هەڵبژاردەی بەرازیل ئامادەکردنی :پێشکەوتن
www.lawanikurdistan.org
ڕۆنالدۆ یاریزانی تۆپی پێی بەرازیلی، لەمارسی ساڵی ٢٠٠٤دا (بیلیێ) وەک یەکێک لە باشترین ١٢٥یاریزانی زیندووی جیهانی هەڵیبژارد ،س��ێ ج��ار خەاڵتی باشترین یاریزانی لە جیهاندا وەرگرتووە لەسااڵنی ( )٢٠٠٢ ،١٩٩٧ ،١٩٩٦دا .دوو جاریش بەهۆی ڕۆناڵدۆوە هەڵبژاردەی تۆپی پێی بەرازیل جامی جیهانی بەدەست هێناوە لە سااڵنی ٢٠٠٢ ،١٩٩٤دا. ڕۆن��اڵ��دۆ ن��اوی ت��ەواوی رۆن��اڵ��دۆ لوبس نازاریودی لیما لە ٢٢ی سێپتمبەری ساڵی ١٩٧٦لە بیتیتوریبیرب،ریودی جانیرۆی
بەڕازیل لە دایک بووە. ڕۆناڵدۆ لەنەخۆشخانەی (سان فڕانسوا کسافیێ) لە ناوچەی (ئیتاگوای) لە هەرێمی ڕیۆ دی جانیڕۆ ،لەدووری ٣٠کیلۆمەتر لە شاری (ری��ۆ) لەدایک ب��ووە ،بەناوی ئەو دکتۆرەوە ناونراوە کە یارمەتی لەدایک بوونی داوە و ناوی (ڕۆناڵدۆ ڤاالنتی) بووە. منداڵی سێیەمینی باوک و دایکی (نیلۆ) و (سۆنیا) بووە ،لەدوای خوشکی (یۆن) و براکەی (نیلیۆ جۆنیوەر) هاتۆتە دونیا. ڕۆناڵدو تا تەمەنی شانزە ساڵی هەر بە (دادادو) برا بچووکەکەی بانگی دەکرد،
هەروەها هاوڕێکانی ناویان نابوو (مۆنیکا) کەناوی پاڵەوانێکی فیلمی کارتۆنی مندااڵنە و ددانەکانی ب��ەدەرەوەن هەروەک ڕۆناڵدۆ ددانی لەدەرەوەیە ،ئەویش ئەم ناوەی زۆر ال ناخۆش بوو و پێی پەست دەبوو. کاتێک تەمەنی گەیشتە یانزە ساڵ، دایک وباوکی لێک جیابوونەوە ،بەاڵم هیچ کاریگەری نەکردە سەر ڕۆناڵدۆ ،چونکە باوکی ڕاهاتبوو لە سەر خواردنەوەی مەی، ئەگەرچی هانی ڕۆناڵدۆشی دەدا بۆ تۆپی پێ ،بە پێچەوانەی دایکی. ڕۆناڵدۆ لە ژیانیدا زۆر بە ئافرەت سەرقاڵ
پێشکه‌وتن
31
وەرزش
Jan 2013 No 188
وتن وتن پێشکهه پێشک
32
بووە ،هەردەم پەیوەست بووە بە هاورێیەکی ئافرەت یاخود دەستگیرانێک ،ژنێک وەکو سوزانا فیرنەر دەستگیرانی یەکەمی ،میلینی دۆمینیگس ه��اوس��ەری یەکەمی ،دانیێال سیکاریللی بۆ سێ مانگ دەسگیرانی بووە. لەیەکەم هەنگاوی ژیانی یاریزانیدا، ڕۆناڵدۆ لەگەڵ یانەی کروزێرۆی بەرازیلی لە وەرزی ( )١٩٩٤/١٩٩٣دا یاری کرد، سەرنجی ڕاهێنەری هەڵبژاردەی بەرازیلی (کارلۆس ئەلبێرتۆ کاریرا) ی ڕاکێشا ،بۆیە هێنایە نێو هەڵبژاردەی بەرازیل لە جامی جیهانیدا ،پاشان لە ساڵی ١٩٩٤دا چووە یانەی بی ئێس ڤی ئایندهۆڤنی هۆڵەندی، بۆماوەی دوو وەرز لەگەڵ یانەکە یاری کرد، لەژێر چاودێری ڕاهێنەری ئینگلیزی (سێر بۆبی ڕۆبنسون) کاتێک کە سێر بۆبی ڕۆیشت بۆ مەشقدانی یانەی بەرشلۆنەی ئیسپانی ،ڕۆناڵدۆیشی لەگەل خۆی برد بۆ یانەی کاتالۆنی ،لە وەرزی ١٩٩٧/١٩٩٦دا لەگەڵ بەرشلۆنە یاری کرد. لە وەرزی ،١٩٩٨/١٩٩٧چووە یانەی ئینتەر میالنی ئیتاڵی ،لە ساڵی ١٩٩٨ دا ب��ەش��داری جامی جیهانی تۆپی پێی کرد ،هەڵبژاردەی بەرازیل پلەی دووەمی ب��ەدەس��ت هێنا ،ئ��ەم��ەش دوای دۆڕان��ی بەرامبەر بە هەڵبژاردەی فەڕەنسا لەخولی کۆتایی یاریەکان( ،)٠ – ٣دوات��ر لە وەرزی ،١٩٩٩/١٩٩٨بەهۆی پێکانێک کە بەر چۆکی ڕۆناڵدۆ کەوت ،بۆماوەی چەند مانگێک لە یانەکە دابڕا ،لە ساڵی ٢٠٠٠دا جارێکی تر هاتەوە نێو یاری ،کە یارییەکە لەنێوان ئینتەر میالن و التسیۆ بوو ،بەاڵم هەر دوای حەوت خولەک جارێکی تر چۆکی توشی پێکان ب��ووەوە ،پاش بیست مانگ لە چارەسەر کردن ،جارێکی تر گەڕایەوە نێو یاری ،بەڵکو بەشداری لەجامی جیهانی تۆپی پێ ی ٢٠٠٢دا کرد ،لە خولی کۆتایی یارییەکانیشدا دوای ئەوەی کە هەڵبژاردەکە کەوتە بەرامبەر هەڵبژاردەی ئەڵمانی ،توانی دوو گۆل تۆمار بکات بوو بە پاڵەوانی جیهانی و گۆڵکاری جامی جیهانی بەکۆی هەشت گۆڵ ،هەروەها توانی ببێ بە یەکەم
یاریزان کەژمارەی پێوانەیی بشکێنی لە شەش گۆڵ زیاتر تۆمار بکات کە لەجامی جیهانی ساڵی ١٩٧٤دا تۆمارکرابوو. لە هاوینی ساڵی ٢٠٠٢دا ڕۆناڵدۆ چووە یانەی ڕیاڵ مەدریدی ئیسپانی ،لە سەرەتای وەرزەکەدا توانی هاوکاری تیپەکە بکات بۆ بەدەست هێنانی نازناوی خولی ئیسپانی، لە جامی جیهانی تۆپی پێی ساڵی ٢٠٠٦ دا ،توانی پێوانەی ژم���ارەی گۆڵەکانی یاریزانی ئەڵمانی (گێرد مۆلەر) بشکێنی بە تۆمارکردنی پانزە گۆڵ لە تۆڕی هەڵبژاردەی (گانا) لەبەرواری ٢٧ی یۆنیۆی ٢٠٠٦دا. دەسکەوتەکانی : کڕۆزێڕۆ ،جامی بەرازیل لەساڵی ١٩٩٣ بی ئێس ڤی ئایند هۆڤن ،جامی هۆڵەندا لەساڵی ١٩٩٦ بەرشلۆنە ،جامی سوپەڕی ئیسپانی لەساڵی ١٩٩٦ جامی جامەکانی ئەوروپی لەساڵی ١٩٩٧ خولی ئیسپانی لەساڵی .١٩٩٧ ئینتەر میالن ،جامی یەکێتی ئەوروپی لەساڵی.١٩٩٨. ڕی��ال مەدرید ،جامی جیهانی یانەکان لەساڵی .٢٠٠٢ جامی سوپەڕی ئەوروپی لەساڵی .٢٠٠٢ خولی ئیسپانی لەساڵی .٢٠٠٢ جامی سوپەڕی ئیسپانی لەساڵی .٢٠٠٣ هەڵبژاردە جامی جیهانی تۆپی پێی سااڵنی ١٩٩٤ز و ٢٠٠٢ز. جامی تۆپی پێی کیشوەرەکان لەساڵی .١٩٩٧ جامی کوبا ئەمریکا لەسااڵنی ١٩٩٧و .١٩٩٩ دەسکەوتی کەسیەتی : باشترین یاریزان لەجیهاندا ،لەسااڵنی ١٩٩٦و ١٩٩٧و .٢٠٠٢ باشترین یاریزان لە ئەوروپا لەسااڵنی ١٩٩٧و .٢٠٠٢ باشترین گۆڵکار ل��ە م��ێ��ژووی جامی جیهانیدا ( ١٥گۆڵ لە ١٩یاریدا) گۆڵکاری جامی جیهانی تۆپی پێی ساڵی
٢٠٠٢بە هەشت گۆڵ. بوو بە شایی گۆڵکاران لەجامی جیهانیدا، دوای سەرکەوتنی بەسەر (گێرد مۆلەر) دا. *سەرچاوە :ئینتەرنێت
پــشــوو
ئامادەكردنی :فخرالدین ئاسۆیی -1سەركردەیەكی كورد بوو -وەكویەكە -2پایتەختی واڵتی مالیزیا -3نیلی ناوقەدبڕاو – ساكو (ت) – وەزارەتێكە -4نیوەی مانا – مەتین (ت) -گیاندارێكە -5ئاسنی سور كراوەی لەسەر دەكوترێ – مەزهەب -6پرس(پ) – گەرەكێكی شاری سلێمانیە -7پارێزگایەكی عێراقە (پ) – بیر -8مفا – ستەمكار +پیتێك -9پاوە (ت) – نەخێر (پ) -بووی -10پەز +خواردنێكە – رێگا +باڵدارێكی گۆشت خۆرە -11وەكویەكە – ماری بێ سەر -خواردنێكە -12باخ – بەخەڵكی كەركوك دەگوترێ +پیتێك
وشەی یەکتربڕ
Jan 2013 No 188
ستوونی -1گومان – جۆرە بۆنێكە – جگەرەیەكی كۆنە -2واڵتێكی ئەوروپیە – تۆ بە ئینگلیزی – وەكویەكن -3برای دایك – حاكم -4ئەندامێكی جەستەیە – یاریزانێكی بەناوبانگی ئەرجەنتین بوو -5وەرزێكی ساڵە – شوێنی وەستانی ئۆتۆمبێل -6كەحل(ت) – كوێستان -7بەرهەمێكی شیرە – هێز (پ) -ئاگر -8غەریب (پ) +ئازا – یاریزانێكی هەڵبژاردەی عێراقە (پ) -9ورچ بە عەرەبی – ژیان بە فارسی (پ) +پیتێك -10ژمارەیەكە (پ) – رادیۆیەكە – ژنی كور -11چیایەكی كوردستانە (پ) – شاترز (ت) -12یاریەكی كوردەواریە – ژمارەیەكە
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
33 وەاڵمی ژمارەی پێشوو
رەنــگــاوڕەنــگ
Jan 2013 No 188
گرینگترین سووده‌كانی گه‌نمه‌شامی گه‌نمه‌شام ی ره‌مل و به‌رد ل ه ناو گورچیله‌دا ورد ئه‌كات. ناهێڵێت وه‌ره‌م یاخود گرێ ترسناكه‌كان ل ه ناو له‌شدا دروست بن . له‌ش چاالك ده‌ك��ات ،ناهێڵێت هه‌وكردن ل ه
میزڵدان دروست بێت. پێستی له‌ش نه‌رم و جوان ده‌كات ،كۆلسترۆڵی باش ل ه ناو له‌شدا به‌رز ده‌كاته‌وه. خوێن به‌ربوون ناهێڵێت و رێژه‌ی شه‌كر ل ه ناو خوێندا نزم ئه‌كاته‌وه( .نەوا)
ل ه ماوه‌ی 50ساڵدا ده‌ستدرێژی كردۆت ه سه‌ر 600كه‌س ت��ۆڕی ه �ه‌واڵ��ی ب��ی ب��ی س��ی داوای لێبوردنی له‌و كه‌سان ه كرد ك ه بوون ه قوربانی ده‌ستدرێژی سێكسی پێشكه‌شكارێكی به‌ناوبانگی ئه‌و كه‌ناڵه. دوای ئ �ه‌وه‌ی رۆژی هه‌ینی پۆلیسی به‌ریتانیا راپۆرتێكی 30الپ�ه‌ڕه‌ی��ی ل ه س �ه‌ر ئ �ه‌و كه‌سان ه ب�ڵاوك��رده‌و‌ه ك ه ل ه نیوسه‌ده‌ی رابردودا ل ه الیه‌ن جیمی ساویل پێشكه‌شكاری ناوداری «بی بی سی»ه‌وه ده‌ستدرێژی سێكسیان ك��راب��و‌ه سه‌ر، به‌رپرسانی ئه‌و تۆڕ‌ه داوای لێبوردنیان له سه‌رجه‌م قوربانیانی ئه‌و دۆسی ه كرد. بی بی سی ل ه به‌یاننامه‌یه‌كدا وێرای جه‌ختكردنه‌وه ل ه سه‌ر پێشكه‌شكردنی هاوكاری ت �ه‌واوی خۆیان بۆ به‌رپرسانی پۆلیس سه‌باره‌ت ب ه ئه‌نجامدانی لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر له‌و دۆسی ه باسیان له‌وه‌كردوه
ك ه هه‌وڵ ئه‌ده‌ن رێگری بكه‌ن ل ه دووباره‌بوونه‌وه‌ی روداوی له‌و چه‌شن ه ل ه ناو نوسینگه‌كانی سه‌ربه‌و ده‌زگا راگه‌یاندنه. له‌و راپۆرته‌ی پۆلیسی به‌ریتانا ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌كرا
ك ه جیمی ساویل ل ه م��اوه‌ی 50ساڵی راب��ردودا ده‌ستدرێژی كردۆت ه سه‌ر 600 كه‌س ك ه كه‌م ته‌مه‌نترینیان 8ساڵ و به‌ته‌مه‌نترینیشیان 47ساڵ بووه. %73ی ئه‌و كه‌سانه‌ی بوون ه قوربانی ئه‌و پێشكه‌شكاره‌ی بی بی سی مێرمنداڵ بوون و %80یان ژن و كچ بوون ك ه له كاتی ده‌ستدرێژی كردنه‌سه‌ریان ته‌مه‌نیان ل ه نێوان 13بۆ 16ساڵدابووه. شایانی باس ه جیمی ساویل به‌رله‌وه‌ی ب ه هۆی ئه‌و ده‌ستدرێژیانه‌و‌ه روبه‌ڕووی دادگ��ا بكرێته‌و‌ه ل ه ساڵی 2011و ل ه ته‌مه‌نی 84ساڵیدا مردبوو. جیمی ساویل به‌شێكی به‌رچاو له‌و تاوانانه‌ی ل ه ناو ستۆدیۆ و بیناكانی بی بی سی ئه‌نجامدابوو( .نەوا)
سه‌وز ه و میو ه سووره‌كان بخۆن
پێشکه‌وتن
34
توێژه‌ران ده‌ڵێن خواردنی میو‌ه و سه‌وزهی گه‌لێ سوور بۆ ته‌ندرووستی گه‌لێك به‌سووده. «فیڵ له‌مپێرت» ش��اره‌زا ی بوار ی خۆراك ل ه ناوه‌ند ی به‌ها ی خۆراك ی ئه‌ڵمان ی ده‌ڵێت :ئه‌و میو‌ه و سه‌وزان ه ی ك ه ڕه‌نگیان سووره ،هه‌ندێك ماده‌یان تێدای ه ك ه ئه‌گه‌ری تووشبوون ب ه شێرپه‌نج ه كه‌م ده‌كه‌نه‌و‌ه و ده‌بن ه هۆی دابه‌زینی زه‌ختی خوێن و كۆلسترۆڵی خراپی خوێنیش كه‌م ئه‌كه‌نه‌وه. ئه‌و شاره‌زایای ه ی بوار ی خۆراك ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،ته‌مات ه و شووتی بۆ ته‌ندروستی چاو و ده‌رمانی پرۆستات زۆر باشن ،سێوی سووریش سه‌رچاوه‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندی ڤیتامین سی ،فیبر و ئانتی ئۆكسیداته. ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت ،شلكیش ده‌بێت ه هۆی پته‌وبونه‌وه‌ی ئێسك و گێالسیش به‌ر ل ه هۆكاره‌كان ی له‌بیر چوونه‌و‌ه ده‌گرێت. هه‌روه‌ك بیبه‌ر ی سووریش بۆ چاره‌سه‌ر ی غود‌ه و باش خه‌وتن به‌سووده. (نەوا)
رەنــگــاوڕەنــگ
Jan 2013 No 188
ی خۆراكی ده‌ریایی بزانه رۆڵ و گرنگ بۆدابینكردن ی زۆری��ن�� ه ی پێداویستیی ه له‌هه‌ندێ واڵت ك ه خاوه‌ن ی ده‌ریا ی گه‌ور‌ه نین، خۆراكییه‌كان ی جه‌ست ه ی م���رۆڤ ،خۆراك ه ڕێژ‌ه ی نه‌خۆشییه‌كان ی وه‌ك تێكچوون ی جه‌سته‌و ده‌ریاییه‌كان باشترین س�ه‌رچ��او‌ه ی ڤیتامینن كۆئه‌ندام ی ده‌مار ،الواز ی یاده‌وه‌ری ،تێكچوون ی و ڕۆڵ ی گرنگیش له‌پاراستن ی مرۆڤ به‌رامبه‌ر پل ه ی گه‌رمی و كه‌م ی یۆد و ڤیتامینه‌كانی تر له‌ناو دانیشتوانه‌كانیاندا له‌ئاستێك ی به‌رزدایه. نه‌خۆشیه‌كان ده‌گێرن. هه‌موو خۆراكێك ی ناو ده‌ریا ،ڕێژه‌یه‌ك ی زۆر سه‌نته‌ر ی په‌ره‌پێدان ی خۆراك ه ده‌ریاییه‌كان ل�ه‌ش��ار ی ناپۆل ی ئیتاڵیا رایگه‌یاند ك ه ئه‌و له‌هۆرمۆن ی تیرۆئید ی تێدای ه ك ه بۆ ته‌ندروست ی خۆراكان ه ی له‌ناو ده‌ری��ادا هه‌ن وه‌ك گۆشت ی م��رۆڤ پێویسته ،كه‌م ی تیرۆئیدیش هۆكار ی م��اس�ی ،رۆب��ی��ا ن و ئ �ه‌و خ��ۆراك � ه گیاییان ه ی س�ه‌ره‌ك� ی سست ی گه‌ش ه ی جه‌سته‌و الوازی � ی له‌نێو ده‌ری��ادا ده‌ڕوێ��ن ،ده‌توانن سه‌رجه‌م ئه‌و هه‌ست ی بینی ن و بیستن ه له‌مرۆڤدا ،ئه‌مه‌ش زۆر ڤیتامینان ه دابین بكه‌ن ك ه بۆ مرۆڤ پێویستن ،به‌كه‌م ی دووچ��ار ی ئه‌و كه‌سان ه ده‌بێته‌و‌ه ك ه چونك ه نه‌بوون یاخود كه‌م ی خۆراك ی ده‌ریای ی خۆراك ی ده‌ریای ی ده‌خۆن( .نەوا)
پێشکه‌وتن
لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی پزیشك ی ل ه ژاپۆن ئه‌وه‌ی خستۆته‌ڕوو ك ه خ��واردن��ی قاچی مریشك كاریگه‌ریی له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی پاڵه‌په‌ستۆی خوێن هه‌یه. له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی پزیشكی دا ،كه‌چه‌ند زانایه‌ك له‌زانكۆی «هێرۆشیما» ب ه به‌شداریی بنكه‌ی «لێكۆلینه‌و‌ه و گه‌شه‌پێدان»ی سه‌ر
به‌كۆمپانیای «نیبۆن مێت» ئه‌نجامیانداوه بۆیان ده‌ر كه‌وتووه ،قاچی مریشك چوار جۆری جیاواز پرۆتینی تێدایه ،له‌هه‌موویان كاریگه‌رتر ماده‌ی «كۆالجینی پرۆتین»ـه، ك�ه‌ئ�ه‌م م��اده‌ی � ه چ��اره‌س �ه‌ر‌ه ب��ۆ دابه‌زینی پاڵه‌په‌ستۆی خوێن. شاره‌زایان تاقیكردنه‌وه‌كه‌یان له‌سه‌ر چه‌ند
مشكێك ك ه پاڵه‌په‌ستۆی خوێنیان به‌رزبوو‌ه ئه‌نجامداوه ،دوای ئ �ه‌وه‌ی قاچی مریشك ك�ه‌م��اده‌ی «كۆالجین» ی تێدایه‌داونه‌تێ بۆ م��اوه‌ی 8سه‌عات به‌شێوه‌یه‌كی باش پاڵه‌په‌ستۆی خوێنیان دابه‌زیوو‌ه و تا ماوه‌ی چوار هه‌فت ه پاڵه‌په‌ستۆی خوێنیان ئاسایی بۆته‌وه( .نەوا)
www.lawanikurdistan.org
ی مریشك ناخۆن ی قاچ بۆ ئه‌وان ه
35
چــاالکــی
Jan 2013 No 188
مەکتەبی سکرتارییەت پ�لان��ی ک��ارک��ردن��ی س��اڵ��ی 2013ب��ۆ هەرسێ ڕێکخراوەکانی قوتابیان و الوان و ئافرەتان نمایشکرا لە بارەگای دەستەی ڕێکخراوە جەماوەریی و پیشەییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان پالنی نوێی کارکردن بۆ ساڵی 2013لەچوارچێوەی بەرنامەیەکی ڕێکخراو بۆ سکرتاریەتی هەرسێ ڕێکخراوەکانی الوان و قوتابیان و ئافرەتان نمایشکرا . ب��ەرن��ام��ەی پالنەکە ل��ەالی��ەن ب��ەڕێ��ز ساسان عەونی بەرپرسی ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستانەوە پێشکەشکرا ،بەشێوەیەکی وورد ئەرکەکانی هەرسێ ڕێکخراوی نیشاندا لەپێناو کارکردنی باشتر بۆ پێشخستنی تواناکانیان لەپێناو زیاترین خزمەت بە توێژەکانی پەیوەند پێیانەوە. بەشێکی پڕۆگرامەکە تایبەتکرابوو بە پرسە نیشتیمانیەکان و لەمیانەی ئەو پڕۆگرامەدا داوا لەهەرسێ ڕێکخراوی ئامادەبوو کرا کە بەشێوەیەکی ج��ددی کارەکانیان لەچوارچێوەی هەڵمەتە نیشتیمانیەکان چڕبکەنەوە ئەوەش بەهۆی ئەو ب��ارودۆخ��ەی کە ئێستا عێراق و کوردستان و ناوچەکەی پێدا تێدەپەڕێت . لەبەرامبەردا سکرتاریەتی هەرسێ ڕێکخراوەکە وێڕای خستنە ڕووی تێبینیەکانیان و گۆڕینەوەی ڕاو بۆچونیان لەسەر پالن و پڕۆگرامەکە ،پالنی کارکردنی ڕێکخراوەکانی خۆشیان خستە ڕوو بۆ ئ��ەوەی بەهەموو الیەکەوە سەرەنجام پالنێکی تۆکمە بخەنەوە. شایەنی گوتنە کۆبونەوەکە بە ئامادەبونی ئەندامانی دەستەی ڕێکخراوە جەماوەرییەکان و مەکتەبی سکرتاریەتی هەرسێ ڕێکخراوەکانی قوتابیان و الوان ئافرەتان بەڕێوەچوو..
پێشکه‌وتن
36
ژم���ارەی���ەک ل��ە الوان���ی ڕۆژئ����اوی ک��وردس��ت��ان سەردانی یەکێتی الوانیان کرد بە مەبەستی ئاشنا بوون بەکاری ڕێکخراوەی الوان و ئامادەکاری زیاتری الوانی ڕاپەڕیوی ڕۆژئاوای کوردستان وهەنگاو نان بەرەو دروستکردنی گروپی الوانەی زیاتر لە ڕۆژئاوای کوردستان ،ژمارەیەک لە الوانی ئازادی خوازی ڕۆژئاوا سەردانی مەکتەبی
سکرتاریەتیان کرد لە دانیشتنێکدا گفتوگۆ لەمەڕ کاری ڕێکخراوەی الوان و شارەزابوونی زێتر لە کاری خۆبەخشی و بەهێزکردنی بیری ن��ەت��ەوەی وهەنگاونان لەمەڕ دروستکردنی گروپی خۆبەخشی الوان لە ڕۆژئاواوتیمی الوانە کرا ئەزمونی یەکێتی الوان لەقۆناغە جۆراوجۆرەکان بۆیان شیکرایەوەوهیوای ت��ەواو ئازادبوونی ڕۆژهەاڵت و گەیشتن بە ئامانجە نەتەوەیەکانیان بۆ خواسترا ه��ەول��ێ��ر :الوان ی���ادک���ردن���ەوەی ٦٧س��اڵ��ەی دامەزراندنی کۆماری کوردستان لەهۆڵی پێشەوا یادی دووی ڕێبەندان ٦٧ساڵەی دامەزراندنی کۆماری کوردستان لە مهاباد،لە الیەن یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستانی ئێران و یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان کرایەوە لەدەسپێکی مەراسیمەکەدا ئامادەبوان لەگەڵ س��رودی ئ��ەی ڕەقیب چەند ساتێک لە ئاست گەورەی ڕۆحی شەهیدان وەستان پ��اش��ان ل��ە الی���ەن ب��ەڕێ��ز مستەفا هیجری سکرتێری حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران پەیامێک پێشکەشکراو بەڕێزیان تیشکی خستە سەر گرنگی کۆمارو دەسکەوت و لێکەوتەکانی کۆمار،دواتر ڕوناکی خستە سەر ڕۆڵی پێشەوای نەمرلەسەرکردایەتی کردنی کۆماروشۆڕشی ئ��ازادی خوازیدا،لەتەوەرێکیتردا تیشک خستە سەر بەشداری کوردانی بەشەکانی کوردستان لەم ڕوەوەداڕۆڵی بارزانی نەمروهەڤااڵنی بەکۆڵەگەیەکی بەهێزی کۆمارو بەرگری لەکۆمار وەسفکرد پاشان هەڤاڵ فواد خاکی پەیامی ڕێکخراوەکانی الوانی چوار پارچەی کوردستانی پێشکەشکرد و تیشکی خستە سەر ڕۆڵی الوان و بەشداریان لەکۆمار،لەتەوەرێکیتردا ئاماژەی بە بڕیارێکی دووەمین کۆنفراسی نەتەوەی الواندا بەوەی الوانی هەر چ��وار پارچە بڕیاری ئەوەیاندا کە دووی ڕێبەندان ڕۆژێکی دیرۆکی تەواوی کوردانە و الوان هەمیشە بەگرنگیەوە یادی دەکەنەوە ل��ە کۆتایشدا چەندین گ��ۆران��ی و س��رودی نیشتیمانی و ن��ەت��ەوەی و هەڵپەرکێی الوان پێشکەش بەئامادەبوان کرا.
هەولێر :کفتوگۆی ڕەشنووسی میساقی شەراکەت و گەشەپێدان لە نێوان دەسەاڵتەگشتیەکان و ڕێکخراوەناحکومیەکانی کوردستان ب��ە م��ەب��ەس��ت��ی گ��ف��ت��وگ��ۆی ه��ەم��ەالی��ەن��ەی ڕێکخراوەکانی الوان و کۆمەڵی م��ەدەن��ی بۆ ڕەشنووسی میساقی شەراکەت و گەشە پێدان، بە ئامادەبوونی ژمارەیەک لە ڕێکخراوەکانی الوان و کۆمەڵی مەدەنی گفتو گۆیەک بەڕێوەچوو کە دووڕۆژ ب���ەردەوام بوو وبەسەر چەند گروپێک دابەش دەبن ئەم میساقە بریتیە لە ڕێکەوتنی نێوان دەسەاڵتە گشتیەکان لەدەسەاڵتەکانی یاسا دان��ان و جێ بەجێ کردن و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی و سەرجەم الیەنەکان پێکەوە بەشێوەیەکی کارا و شەراکەت کاردەکەن ،بەمەبەستی پتەو کردنی دیموکراسی و کۆمەڵی مەدەنی وفەرمان ڕەوای باش لە پێناو بەرژەوەندی کوردستان و گۆمەڵگا و هاوواڵتیان. ئەم میساقە چەند خاڵێک ڕوون دەکاتەوە وەک *ڕۆڵ�����ی ی��ەک��ت��ر ت�����ەواو ک�����ەری ن��ێ��وان دەسەاڵتەگشتیەکان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی *میکانزم و پرەنسیپەکانی هاوکاری نێوان هەردووال *گرنگی هاوکاری و پێکەوە کارکردن و شەراکەت لە میساقەکەدا چەند خاڵێک دەسەلمێ وەک *پاراستنی سەربەخۆی ڕێکخراوەکان تەنانەت ئەگەر چی پارە (تەمویل)یش بکرێن لە الیەن حکومەتەوە *بەشداری کارای ڕێکخراوەکان لەگەشە پێدانی کۆمەڵگایەکی دیموکرات و مەدەنی *مافی ڕێکخراوەکان بۆ ئەنجامدانی چاالکی داک��ۆک��ی وک��ۆک��ردن��ەوەی پشگیری بۆ دۆزێ��ک لەبەرامبەر دەسەاڵت شاندی رێكخراوی الوان��ی كوردستان سەردانی مەكتەبی سكرتاریەت دەكات ئومێد خ��ۆش��ن��او ،سكرتێر و كارگێڕانی سكرتاریەتی رێكخراوی الوانی كوردستانی ،حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتی ك��رد ،ل��ەالی��ەن ئومێد
چــاالکــی
Jan 2013 No 188
خۆشناو ،سكرتێر و كارگێڕانی سكرتاریەت پێشوازیكرا ،لە دانیشتنێكدا گفتوگۆ دەربارەی بەرنامەی كاری هاوبەشی رێكخراوەكان بۆ ساڵی نوێكرا ،پرسی فیدارسیۆنی رێكخراوەكانی الوان و پرۆژەی بۆردی رێكخراوەكانیش الیەنێكی دیكەی دانیشتەكەبوون. ئاماژە بە خەباتی پێكەوەیی نێوان هەردوو رێكخراودرا و كۆبوونەوەی زیاتری نێوان سەرجەم رێكخراوەكانی الوان بە هۆكاری دۆزی��ن��ەوەی چارەسەر بۆ كێشەكانی الوان زانرا ،لە كۆتایدا بەهێزكردنی پەیوەندی نێوان ه��ەردوو رێكخرا و دان��ان و دڕاشتنی بەرنامەی هاوبەشی كاری رێكخراوەیی تەئكیدی لەسەر كرایەوە.
بەهاوکاری بەریتانیەکان یەکێتی الون هەوڵی کردنەوەی پەیمانگایەکی ڕۆژنامەوانی دەدات لەسەر بانگهێشتی فەرمی کۆمپانیای ئەڤیسی ڕاگەیاندن و ه��ەردوو زانکۆی ی��ۆرک وبرستولی بەریتانی بەشی ڕاگەیاندن،سکرتێری یەکێتی الوان و نوێنەری دەرەوەی یەکێتی الوان سەردانی
ئامادەکاری بۆ دروستکردنی لێژنەی هەماهەنگی ڕێکخراوەکانی الوان بەمەبەستی ئ��ام��ادەک��اری ب��ۆ دروستکردنی لێژنەیەکی هەماهەنگی نێوان ڕێکخراوەکانی الوان لەمەڕ پرسە نیشتیمانیەکان و پرسەکانی الوان بەبەشداری ژمارەیەک لە ڕێکخراوەکانی الوان کۆبونەوەیەک بەڕێوەچوو لە کۆبونەوەکەدا ئامانج و کارەکانی نێوان ئەو لێژنەیەو چۆنیەتی گوزارشتکردن لە داخ��وازی الوان وگەیاندنیان بە الیەنە پەیەوەندارەکان وهەر ئامادەیەکی ڕێکخراوەکانی الوان بۆ پرسە نەتەوەی و نیشتیمانیەکان گفتوگۆی دەربارەوە کرا لەداهاتوو ئەم هەوڵە بەردەوام دەبێت بۆ زێتر بەشداری سەرجەم ڕێکخراوەکانی الوانی کوردستان.
پێشکه‌وتن
مەكتەبی سكرتاریەت 14مین ساڵوەگەڕی كوردستان تی ڤی پیرۆز كرد ئومێد خۆشناو ،سكرتێر و كارگێڕانی مەكتەبی سكرتاریەت س��ەردان��ی نووسینگەی هەولێری سەتەالیتی كوردستانیان كرد ،كە لەالیەن كاروان ئاكرەیی بەڕێوەبەری گشتی و دەستەی كارگێڕی و كارمەندان پێشوزیكران ،پیرۆزبایی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستانیان بە بۆنەی تێپەڕبوونی 14 ساڵ بەسەر دامەزراندنی كوردستان تیڤی لێكرا و چەپكە گوڵی پیرۆزباییان پێشکەشکرا. لە دانیشتنەكەدا ستایشی ئەو رۆڵە گرنگ و گەورەیە كراكە سەتەالیتی كوردستان لە ساتی دامەزراندیەوە تاكو ئێستا لە بواری رۆژنامەگەری بینراو بینیویەتی و بەتایبەتی بایەخی بە پرسەكانی الوان.
ب����ەدواداچ����وون و ب��اش��ت��رک��ردن��ی ک��ارەک��ان��ی ڕێکخراوەکانی قوتابیان و الوان و ئافرەتان لەکۆبونەوەیەکدا بەمەبەستی ب���ەدواداچ���وون و باشتکردنی کارەکانیان بۆ ساڵی نوێ و دانانی بەرنامەی نوێی کارکردن لەو ساڵە ،چوارشەممە 16ی کانونی دووەم بەڕێز ساسان عەونی ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان و بەرپرسی ڕێکخراوە جەماوەرییەکان لەگەڵ هەر سێ سکرتێر و ئەندامانی سکرتاریەتی قوتابیان و الوان و ئافرەتان کۆبۆوە . لەسەرەتایی کۆبونەوەکەدا ب��اس لە کەشی سیاسی عێراق بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی ک��را و ه��اوک��ات ب��اس لە ڕۆڵ��ی ڕێکخراوەکانی کوردستان کرا بۆ پێشەنگ بوون لە بەژداریکردن لە چارەسەر کردنی قەیرانەکان . هەروەها کاروچاالکییەکانی هەرسێ سکرتاریەت ل��ەم��اوەی ساڵی ڕاب����ردوودا هەڵسەنگێنران و ووتوێژ و ڕاگۆڕینەوەش بۆ باشترکردن و بەرەو پێشچووەچونی کارەکانیان لەم ساڵدا کرا . هاوکات بەرنامەی نوێی کارکردن و هاندان بۆ زیاتر خزمەتکردنی ئەو سێ توێژە جەختی لێکرایەوە. شایەنی گوتنە ئەندامانی سکرتاریەتی هەرسێ سکرتاریەت و ئەندانی دەس��ت��ەی ڕێکخراوە جەماوەرییەکان ئامادەی کۆبونەوەکە بوون
www.lawanikurdistan.org
ش���ان���دێ���ک���ی س���ك���رت���اری���ەت پ���ی���رۆزب���ای���ی دەستبەكاربوونی سكرتاریەتی نوێی قوتابیانی كرد ئومێد خۆشناو ،سكرتێر و كارگێڕانی مەكتەبی سكرتاریەت سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی قوتابیانی كوردستانیانكرد ،كە لەالیەن سكرتێر و كارگێڕانی سكرتاریەت پێشوازیكران، وێڕای پیرۆزباییكردن لە ستافی تازەی سكرتاریەتی رێكخراوەكە ،ئومێدی خواست دەرئەنجامەكانی 14مین كۆنگرەی رێكخراوەكەیان ببێتە هاوكار و پاڵشتی زیاتر خزمەتكردنی یەکێتی قوتابیان بە توێژی قوتابیان و كاراتر بونیان لە خەباتی مەدەنی و هەماهەنگی زیاتر لەگەڵ رێكخراوەكانی دیكەی كۆمەڵگای مەدەنی لە كوردستان
جارێکیتر ب���ارەگ���ای الوان����ی ک���ەرک���وک ب��وو بەئامانجی تیرۆرستان. لە کۆمەڵگای ئازادی کە کۆمەڵێک بارەگای پارتی و دەزگای ڕاگەیاندن و بارەگاکانی یەکێتی الوان و یەکێتی ئافرەتان و ئەیلول و پۆلیس و ئاسایشی لێیە ،ئۆتۆمۆبیلێکی بۆمبڕێژکراو لەبەردەم ئەو کۆمەڵگایە تەقیەوەبە داخەوە چەندین شەهیدو برینداری لێکەوتەوە ،ساڵو لە ڕۆحی شەهیدانی ئەم کارەساتەو هیوای چاک بوونەوە بۆ بریندارن، ڕوڕەشیش بۆ تیرۆرستانی تاریک.
کۆلیژی ڕاگەیاندنیان لەزانکۆی یۆرک لەواڵتی بەریتانیا کردولەالیەن پاتریک ویل سەرپەرشتیاری کۆلیژی ڕاگەیاندن و ستافی بەڕێوەبردن پێشوازی کران شاندی الوان تەواوی بەشەکانی کۆلیژەکەیان بەسەر کردەوەو ئاشانا بوون بەچۆنیەتی کارەکانی ئەو کۆلیژە. ئەم سەردانەش دوای هێنانی چەند دەزگایەکی ڕاگەیاندنی بەریتانی بوو بۆکوردستان لەوانە تۆڕی ڕاگەیاندنی بی بی سی لەسەر بانگێشتی نوێنەرایەتی دەرەوەی یەکێتی الوان،ب��ۆ ئەوەی کار لەسەر کردنەوەی دەزگایەکی ڕۆژنامەوانی پڕۆفیشناڵی بەریتانی لەکوردستان بکرێت بۆ ئ��ەوەی ڕۆژنامەڤانانی کوردستان بتوانن تێیدا خوێندن تەواو بکەن و بەشێوازێکی ئەکادیمی کاری ڕۆژنامەڤانی بکەن. شایەنی باسە یەکێتی الوان لە هەوڵی ئەوەدایە ئەو ئەکادیمیایە لەکوردستان بکرێتەوەو تەواوی ئاسانکاری دەزگاکانی کوردستانی بۆ کۆمپانیاو کۆلیژە بەریتانیەکە دەر بڕی ،ڕێکەوتنێک کرا بۆ ئ��ەوەی ئەوانیش ئامادەکاری بکەن و لەم نزیکانە شاندێکیان سەردانی کوردستان دەکەن و ئامادەکاری کردنەوەی ئەو بەشە لەکوردستان دەکەن. ئەو کۆلیژە جگە ل��ەوەی الوان��ی ڕۆژنامەڤان دەتوانن تێدا ببنە قوتابی بڕوانامەی ڕۆژنامەڤانی وەربگرن لە هەمان کاتدا کارمەندانی دەزگا کانی ڕگەیاندنیش دەت��وان��ن کۆرسی ڕاهێنانی تێدا وەربگرن
37
چــاالکــی
Jan 2013 No 188
ناوەندی بااڵی موسڵ
پێشکه‌وتن
38
رابی ب هەوەكا كو مكرنا ئیمزا بۆ پشتگیری كرنا ووتارا سەرۆك بارزانی كەماوەی ( )3رۆژ ڤەكیشا ل باشیك -قەرەقوش -بەرتلە – تلكیف – كوكجلی كەتێدا ( )5هەزار ئیمزا هاتە كونكرن ل سنوری ناوەندا بااڵ. ورسمێن ڤەكرنا گورەپانا ( )11یارێزانی هاتەڤەكرن ئو ژمارەكا ئەندامێن لیستا برایەتیا مووسل ئو جەماوەرەكێ زۆر . سەرەدانا مەزار بیربوب و مەزارشیخ مەحمد جورا وجور كر و پێروزباهێن خو گەهاندنە هەمی ئیزیدی. ساخكرنا روژا ئاالیی كوردستانی كەتێدا ( )300ئاال ل سەر دام ودەزگەه و جهێن گشتی هەلدان شاندكا ناوەندا باال رابێ ب هەلكەفتا جەژنا برایێن مەسیحیی كەتێدا سەرەدانا چار كەنیسێن جورا وجور كر و پێروزباهێن خو گەهاندنە هەمی مەسیحیی.
ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی باشیك خولەكا توپا پێ یا ( )11یارێزانێن هاتە ڤەكرن بو ( )32تیپێن وەرزشی ل سنوری باشیك و دەوروبەر. خولەكا فێركرنا درومانێ بو ژمارەكا الوێن كچ هاتە ڤەكرن بۆ زیاتر ل ( )26ئافرەتان كە ب دوو شەفتا ب رێڤە دجوو. ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی تلكێف خولەكا توپا پێ هاتە ب كوتایی ئینان ل كوندی باتنایێ ئو ل دووماهی دیار ب سەر سەركەتیا دابەش كرن. خولەكا توپا پێ ل ناحیا وانكی ب كوتایی هات كە ( )16تیپێن وەرزش تێدا بەشدار بوون سیمنارەكا بەرفرە ب رێڤە جوو ل تلكیف ل سەر جەواتیا دۆرست شیعرێ ئو كاریگەرییا وێ ل سەر گومەلگەیی
میوانداری بەرێز دكتۆر (ف��ەرس��ەت سۆفی) مامۆستای زانكۆ و پسپۆر لە یاسای نێو دەوڵەتی بۆ شرۆڤەكردن و خستنە رووی كۆمەڵێك پێشنیاری نیشتیمانی لەمەر ب��ارودۆخ��ی ئ��ەم��رۆی هەرێی كوردستان و عێراق . كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوككراوە. كۆتایی هێنان بەخولی تۆپی پێی بچوككراوە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ ()16تیپ هەڵمەتێكی كۆكردنەوەی واژوو لە سەرجەم شارۆچكەو ناحیەكانی سنوری خۆی لە چوار چێوەی (كەمپینی بەرگری لە خاك) بەبۆنەی رۆژی ئااڵ لە فلكەی ئااڵ لە شاری سۆران مەراسیمی پیرۆز كردن و هەڵكردنی ئااڵ سازدرا. كۆكردنەوەی واژووی هاوواڵتیان لە دوو هەڵمەتی جیا ،كە یەك هەفتە بەردەوامی هەبوو توانییان نزیكەی ( )2000واژوو كۆبنكەنەوە ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی سۆران بە هاوكاری گروپی موزیكی نوژین كۆتایی هێنا بەم خوالنەی خوارەوە كە بۆ ( )50الوی كچ و كور سازی كردبوون. خولی وێنە كێشان. خولی كەمانجە. خولی گیتار. خولی ساز. كردنەوەی پێشانگایەكی هەڵكوڵین لە سەر دار
بۆ هونەرمەندی الو (ئومێد سالح محمد) كە ()140 بەرهەمی جۆراو جۆری نمایش كردبوو. كۆتایی هێنانی خولی تۆپی پێی بچووك كراوە كە بۆ چەندین بەرێوەبەرایەتی شاری سۆران سازكرا بوو. كۆتایی هێنان بە خولی تۆپی پێی بچوككراوە بۆ ( )16تیپ سازكرا بوو كۆتایی هێنان بە خولی بلیارد بۆ ( )32الو ساز كرابوو كۆتایی هێنان بە خولی تێنسی سەرمێز بۆ ()25 الو ساز كرابوو كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوككراوە. كۆتایی هێنان بەخولی تۆپی پێی بچوككراوە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ ()16تیپ
ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی بەرتلە خولەكا توپا پێ هاتە ڤەكرن بۆ ( )15كروپێن وەرزش ل گوندی خزنە (ن.چ.پ بەرتلە) ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی قەرەقوش ئەنجامدانا كورەكا هوزان خواتدنێ ب هەر سی زمانێن (كوردی – عەرەبی -سریانی) ب بەشدارییا ( )16هوزانڤان خولەكا توپا پێ یا بچووكتری هاتە ڤەكرن ل وەردەك كەتێد ( )24تیپ بەشدار بوون ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی خورسیباد دیاری ل سەر ( )25كروپێن وەرزشی دابەش كرن. ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی كوكجلی خولەكا توپا پێ یا بچووكتری هاتە ڤەكرن ل توبزاوا كەتێد ( )16تیپ بەشدار بوون.
ناوەندی بااڵی سۆران
ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی سمیالن كۆتایی هێنان بە خولی تۆپی پێ ی (بەرگری خاك). ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی دیانا كۆتایی هێنا بە خولێكی تۆپی پێ كە بۆ ()20 تیپی سنوری خۆی رێكیخست بوو كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووككراوە بۆ ( )16تیپی سنوری چاالكی خۆی كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووككراوە بۆ ( )20تیپی سنوری چاالكی خۆی
مەراسیمی هەڵكردنی ئااڵ سازدرا كردنەوەی خولێكی فێر بوونی كۆمپیوتەر بۆ ()16 كچی سنوری خۆی كردنەوەی خولێكی فێربوونی دروومان بۆ زیاتر لە ( )20كچی سنوری ناوەندی چاالكی خۆی. كردنەوەی خولێكی بەهێزكردنی وانەی بیركاری بۆ ( )25قوتابی زانست و وێژەیی پۆلی دوانزە لە بارەگای ناوەند. كردنەوەی خولێكی فێربوونی زمانی ئینگلیزی بۆ ( )30الوی كچ و كوری سنوری چاالكی خۆی.. كردنەوەی خولێكی فێربوونی زمانی عەرەبی بۆ ( )20قوتابی كولێژی سۆران. ك��ردن��ەوەی خولێكی فێربوونی كۆمپیوتەر بۆ كارمەندانی هەندێ دام دەزگای حكومی سۆران لەگەڵ ووتنەوەی س��روودی ئەی رەقیب ئااڵی پیرۆزی كوردستا بەرز كرایەوە. دابەشكردنی ئ��ااڵی كوردستان بەسەر چین و توێژەكانی . لێدانی ئ���ااڵی ك��وردس��ت��ان ل��ە س��ەی��ارەی برا شوفێرەكان لە شەقامی گشتی. بەرزكردنەوەی ئااڵی پیرۆزی كوردستان لە شوێنە گشتی و بەرزەكانی دەڤەرەكە واتا دیانا و سۆران. ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی قەسرێ كردنەوەی خولی تێنسی سەر مێز بۆ ( )16یاریزان ك��ردن��ەوەی خولی تێنسی س��ەر مێز بۆ ()12 یاریزانی كچ كردنەوەی خولێكی تۆپی بالە بۆ ( )10تیپی كوران
چــاالکــی
Jan 2013 No 188
.
كردنەوەی خولێكی تۆپی بالە بۆ ( )10تیپی كچان كردنەوەی خولێكی تێنسی سەر مێز بۆ ( )16كور كردنەوەی خولێكی تۆپی بالە بۆ ( )8تیپی كچان
كردنەوەی خولێكی تۆپی بالە بۆ ( )12تیپی كوران لە سنوری خۆی. كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ ( )10تۆپی نەوجەوانان كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووككراوە بۆ ( )10تیپی تازە پێگەیشتوان. ك��ردن��ەوەی خولێكی بالە بۆ ( )10تیپی تازە پێگەیشتوان كۆتایی هێنا بە خولی تۆپی بالە كە لە الیەن گروپی رەزوا سەرپەرشتی دەكرا كۆتاییان هێنا بە خولێكی تۆپی سەر مێز كە بو 24یاریزانی سنوری خۆی سازی كردبو ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی سیدەكان كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ ( )14تیپی نەوجەوانان كۆتایی هێنانی خولی نەوجەوانان ،دواتر خەاڵت
بەسەر سەركەوتووانی خول دابەشكرا. كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ سەرجەم تیپە وەرزشیەكانی دەڤەرەكە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ ( )23تیپ كۆتایی هێنا بە خولێكی تۆپی پێ كە بۆ ()30 تیپی سنوری خۆی كردبووە ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی خەلیفان رێكخستنی كۆرێكی شعر خوێندنەوە بۆ كچە شاعێری الو (كوبرا شەوقی) لە بارەگای ناوەند كۆتایی بە خولێكی تۆپی پێ هێنا كە بۆ ()29 تیپی سنوری خۆی رێكی خستبو كۆتایی هێنا بە خولێكی تێنسی سەر مێز كە بۆ ( )18یاریزانی سنوری خۆی رێكیخست بوو كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بۆ ( )32تیپی سنوری خۆی بەبۆنەی رۆژی ئااڵ لە سەنتەری خەلیفان مەراسیمی پیرۆز كردن و هەڵكردنی ئااڵ سازدرا. ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی رواندز هەڵمەتێكی خوێن بەخشین بۆ تووش بوان بە
نەخۆشی تاالسیمیا لە نەخۆشخانەی لە دایك بوونی سۆران بەرێوەچو ئەنجامدانی هەڵمەتێكی خوێن بەخشین بۆ نەخۆشیەكانی تاالسیمیا لە نەخۆشخانەی لە دایك بوونی مندااڵنی سۆران ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی وەرتێ ئەنجام دان��ی هەڵمەتێكی خوێن بەخشین بۆ نەخۆشیەكانی تاالسیمیا لە نەخۆشخانەی لە دایك بوونی مندااڵنی سۆران ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی سیدەكان كەمپینی (بەرگری لە خاك) راگەێنرا ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی قەسرێ لەگەڵ چین و توێژەكانی ناحیەی قەسرێ رۆژی ئااڵی كوردستانمان بەرز راگرت ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی چۆمان دروستكردنی كەمپێنێك بۆ بەرگری ك��ردن لە خاك و نشتیمان و پیشتیوانی كردنی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان 0 گردبونەوەیەكی جەماوەری بۆ پشتگیری كردن لە كوردانی روژئاوای كوردستان
بلندكرنا ئ��االی پ��ی��روزێ كوردستانێ و دابەشكرنائاالیان لسەر شوفێران دسنورێ خودا. دابەشكرنا جلو بەرگێن وەرزشی بسەر هەشت تیمێن وەرزشی ل سنورێ خوبهەلكەفتا سەر ساال زاینی. دابەشكرنا جلو بەرگێن وەرزشی بسەر 12
تیمێن وەرزشیسنورێ خو. ڤەكرنا پێشانگەها وێنەگر سەردار زورەگڤانی دا كارگێرێ ناڤەندا باالیا بارزان بەشداربوین ل دەمێ نیشاندانا فلمێ (دایك ) كوژالیێ فەرهەنگخانا نزار هاتیە پەخشكرن ناڤەندامە س��ەرا ئێكەتیا زانایێن ئولی
ناوەندا بااڵیا بارزان
كوردستانێ دا چەندین گفتو گویێن ڤەكری هاتنە كرن سەبارەت ب باشتر خزمەتكرنا خەلكی. ناڤەندا چاالكی و پێگەهاندنا الوێن بەروژ ناڤەندامە بهەلكەفتا سەرساال زاینی هەستا ب رێكخستنا ئاهەنگەكا هونەری و بو چەندین بەهرەمەندێن سنورێ خو.
پێشکه‌وتن
كردنەوەی خولی پالنی ستراتیجی تاكە كەسی كە ( )30كەس بەشداربوون و دواتریش بڕوانامەی نێودەوڵەتی كەنەدی بەخشرایە بەشداربووانی خولەكە. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی پێنجوێن . ل���ەگ���ەڵ ڕێ��ك��خ��راوەك��ان��ی ت���ری س��ن��ورەك��ە گردبوونەوەیەكمان ئەنجامدا بۆ پشتگیری كردن لە كوردانی مانگرتووی باكور. ل��ە ڕۆژی ئ���ااڵی ك��وردس��ت��ان��دا هەستاین بە دابەشكردنی ئااڵی پیرۆزی كوردستان. ن���اوەن���دی چ��االك��ی و پ��ێ��گ��ەی��ان��دن��ی الوان���ی سەیدسادق. پێكهێنانی كەمپینی بەرگری لە خاك بۆ بەرگری كردن لەخاكی پیرۆزی كوردستان. كردنەوەی خولێكی تێنسی سەرمێز بۆ 32یاریزانی تازە پێگەشتوو
ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی شارەزوور. دروستكردنی گروپێكی موزیك لەگەڵ دەستپێكی وانە خوێندنی گروپەكەدا. لە چاپدانی نامیلكەیەكی شیعری بۆ الوێكی سنورەكە. دابەشكردنی جل و ب��ەرگ و پێاڵوی وەرزش��ی بەسەر سێ تیپی وەرزشی سەربەناوەندمان. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی خورماڵ بەشداربووین لە بەسەركردنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە لە سنوری خانەقین. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی زەڕایەن ب��ەش��دارب��ووی��ن ل��ە ڕاگەیاندنی كەمپینێك بۆ كۆكردنەوەی كۆمەك بۆ ئاوارەكانی خۆرئاوا. بەستی كۆرێك بۆ یاساناس بورهان ئەحمەد لە سەر ئەرك و مافی ئافرەت لە خێزان و كۆمەڵگادا لە ڕاونگەی شەرعەت و یاسادا.
ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی سیروان بەرزڕاگرتنی ڕۆژی ئااڵی كوردستان و دابەشكردنی بە سەر قوتابخانەی ئاشتیدا. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی هەورامان دروستكردنی مەلزەمە بۆ قوتابیانی پۆلی 12 زانستی و وێژەیی سنورەكەمان. كۆتایمان هێنا بە خولی وەرزشی تۆپی پێ لە یاریگای تارتانی بیارە. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی هەڵەبجە سازدانی ئێوارە كۆڕێك بۆ خاتون نیشتیمان جەمیل بە مەبەستی هۆشیاركردنەوەی خێزان لە ژن و مێردایەتیدا. بەشداربووین لە ۆرك شۆپێك بە مەبەستی بە هێزكردنی كاری ڕێكخراوەیی لە سنورەكە و بە سەرپەرشتی ئەنجومەنی ڕێكخراوەكانی هەڵەبجە.
www.lawanikurdistan.org
ناوەندی بااڵی شارەزور
39
چــاالکــی
Jan 2013 No 188
ناوەندی بااڵی ئاکرێ ناوەندا چاالکی بەردەرەش کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ل گورەپانا فریزێ دەست کرد ئەوا ھاتبو ڤەکرن بو ٣٢تیپین سنورێ ناوەندا خولەکا توپا سەر مێز ڤەکر بو ٣٤یاریزانین سنورێ ناوەندا خو خولەکا بلیاردێ ڤەکر بو ٢٢یاریزانین سنورێ ناوەندا خو خولەکا توپا سەلێ ڤەکر بو ٢٢تیپین سنورێ ناوەندا خو .
ناوەندا چاالکی بجیل کوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ل گورەپانا فریزێ دەست کرد ل ناحیا بجیل ئەوا ھاتبو ڤەکرن بو ٣٤تیپ ناوەندا چاالکی بوتان کوتایی ب خوال توپا پێ ل گورەپانا فریزێ دەست کرد ل ناحیا کەلەک ئەوا ھاتبو ڤەکرن بو ٣٢تیپین سنورێ ناوەندا کورەکا ھوزان خویندنێ ئامادەکربو بو ھوزان ڤان (ھوشیار عبدالرحمان) بو ژمارەکا زور الوین
سەنتەرێ ناحیا کەلەک. ناوەندا چاالکی دارەتوو سمینارەک ئامادەکربو بو ریزدار (بدرخان گوران) بەرپرسێ مەکتەبا ریکخراوین جەماوەری لقێ ٩ مەراسونەکا غاردانێ ئامادەکربو بو ٥٠الوین سنورێ ناوەندا خو. کوتایی ئینا ب خوال توپا سەر مێز ئەوا ھاتبو ڤەکرن بو ٢٢یاریزانین. خولەکا توپا بااڵ ڤەکر بو ٢٢تیپین سنورێ ناوەندا خو.
ناڤەندا بااڵ زاخو قارمانیەكا تەپا پێی بدوماهیك هات وخەاڵت ودی��اری هاتن داب��ەش كرن لسەر ه��ەردوو تیمێن سەركەفتی . ڤەكرنا قارەمانیەكا تەپا پێی بو 36تیما خوال كومپیوتەرێ بدوماهیك هات وباوەرنامە هاتنە دابەش كرن لسەر قوتابیێن بەشدار .خولەكا فێربونا دوریای هاتە فەكرن بو ژمارەكا كجا . خوال فێربونا دوریای بدوماهیك هات وباوەرنامە
هاتنە دابەش كرن لسەر قوتابیێن بەشدار . كرینا پیداویستێن وەرزش��ی بو تیما هەلپژارتیێ كومالگەها پیرسڤی یێ تەپا پێی ب مەبلەغێ ( )140000سەد وجل هزار دینار چاالكیێن ناڤەندا دەركارێ رابوینە ب بەرهەڤكرنا سمینارەكێ بو رێزدار ( حكیم عبد الله ) دابەشكرنا جل وبەرگێن وەرزشی لسەر ( )54تیمێن
تەپا پێی یێن سنوری ناڤەندی چاالكیێن ناڤەندا خابور ڤەكرنا خولەكا كومپیوتەرێ بەشداریا 20الوا چاالكیێن ناڤەندا باتیلێ قارمانیەكا تەپا پێی هاتە ڤەكرن 42تیما . چاالكیێن ناڤەندا باتیفا ئەنجام دانا یاریگا هەڤالین دگەل تیما الوێن یانا گارە
ناوەندی بااڵی مەخمور
پێشکه‌وتن
40
راگ��ەی��ان��دن��ی ئەنجامی ئ��ەو راپرسیەی ك��ەم��اوەی��ەك ل��ەم��ەو پ��ێ��ش ب��ۆگ��ش��ت دام ودەزگاكانی سنوری مەخمور ئەنجامی دابوو بۆ هەڵسەنگاندنی ئاستی كاركردن. ن��اوەن��دی چ��االك��ی وپێگەیاندنی الوان��ی قوشتەپە كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش���ی تۆپی پێ،دواتر لەالیەن ئامادەبووانەوە خەاڵت بەسەر سەركەوتووان دابەشكرا. كردنەوەی خولی وەرزش��ی تۆپی سەرمێز (تێنس) بۆ یاری كەران و هەواداران ك��ردن��ەوەی پێشانگایەكی خۆشنووسی بۆالوی بەهرەمەند (زاهیر جەعفەر) كارگێری ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی قوشتەپە. كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش���ی تۆپی سەرمێز(تینس) ك��ردن��ەوەی خولی وەرزش���ی تۆپی پیێ بۆسەرجەم تیپەكانی سنوری خۆی سازكردنی سمینارێك بۆمامۆستا (علی
رف��ی��ق) س��ەب��ارەت بەتوندوتیژی بەرامبەر ئافرەتان ن��اوەن��دی چ��االك��ی وپێگەیاندنی الوان��ی تورەق ك��ردن��ەوەی خولی وەرزش���ی تۆپی پێی بچوككراوە بۆ تیپەكانی سنوری تورەق كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش��ی تۆپی پێ كەبۆتیپەكانی سنوری خۆی ئەنجامی دابوو ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی شەمامك كۆتایی هێنا بەخولی فێربوونی دوورمان كەبۆ( )18ئافرەتی سنورەكە رێكی خستبوو ك��ردن��ەوەی خولی وەرزش��ی تۆپی پێ بۆ سەرجەم تیپەكانی سنوری خۆی كۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپێ ن��اوەن��دی چ��االك��ی وپێگەیاندنی الوان��ی مخمور سازكردنی كۆرێك بۆ بەرێز (قادر قاچاغ) بەرپرسی پەیمانگای ئەكادیمیای كادران .لەژێر ناونیشانی (الو و هەستی نەتەوایەتی).
ك��ۆت��ای��ی هێنا ب��ەخ��ول��ی پ��ەرەپ��ێ��دان��ی سەركردایەتی كەالیەن سەنتەری كۆدۆنیا بەرێوەچوو ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كانی قرژاڵە كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش���ی تۆپی پێ ،كەماوەیەك لەمەو بەر ب��ۆ( )28تیپی سنورەكەی رێكی خستبو كردنەوەی خولی فێربوونی كۆمپیۆتەر بۆ20 الوی سنورەكەیان لەمەراسیمێك دا كۆتایی هێنا بەخولی فێربوونی كۆمپیۆتەر كەبۆ 20الوی سنورەكەی ریك خرابوو ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی گوێر كردنەوەی خولی فێربوونی ئینگلیزی بۆ ( )18الوی سنوری گوێر كۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پێ ی، كەماوەیەك لەمەو بەر بۆسەرجەم تیپەكانی سنوری خۆی رێكی خستبو
یەکێک لە کارەکانی هونەرمەند تارا خالید
ساڵیادی دامەزراندنی کۆماری کوردستان