191 web

‫گەنجێک بۆ یەكەمجار توانی فڕۆكەی ئەوروپا بهێنێتە هەولێر‬

‫پێشکه‌وتن‬

‫‪191‬‬

‫‌ژماره‬ ‫نیسانی ‪2013‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ‌ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات‬

‫لە ‪ 105‬ساڵی رابردوودا‬ ‫جوولەکەکان ‪ 180‬خەاڵتی‬ ‫نۆبڵیان بردۆتەوە‪،‬‬ ‫موسڵمانەکان تەنها ‪ 3‬خەاڵت‬

‫خومار كۆیی‪ :‬هۆكاری كەمیی ئافرەتی شێوەكار ئایین‬ ‫و داب و نەریتە كۆمەاڵیەتییەكانە‬ ‫قادر جەالل‪ :‬ویستم چارەسەری ددانەكانم بكەم بە پارەی چوار دراما‬ ‫بەشی چارەسەرەكەی نەكرد‬

‫كۆبوونەوەی نائاسایی ئەنجوومەنی سەركردایەتی یەکێتی الوانی‬ ‫دیموکراتی کوردستان‬ ‫بە ئامادەبوونی هەڤاڵ ساسان عەونی ئەندامی سەرکردایەتی وبەرپرسی دەستە ی جەماوەریەکان و هەڤااڵنی دەستە ئەنجوومەنی سەركردایەتی یەكێتی الوانی‬ ‫دیموكراتی كوردستان كۆبوونەوەیەكی نائاسایی بەست‪.‬‬ ‫لەسەرەتادا بەرپرسی دەستە كورتە باسێكی دەربارەی رەوشی سیاسی ئەمڕۆ و پرسەكانی گەنجان خستەڕو‪.‬‬ ‫هاوكات لە كۆبوونەوەكەدا پرسەكانی گەنج و ئینیتما و گەنج و بەشداری سیاسی و گەنج و سەركردایەتیکردن تاوتوێكران‪،‬بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكە‬ ‫وەستانبوو لەسەر گرفت و ئاریشەكانی ئەمڕۆی الوان و دۆزینەوەی میكانزمێك بۆ چارەسەركردنیان ‪.‬‬ ‫لە كۆتایدا كۆبوونەوە بەكاروچاالكیەكانی رابردوودا چۆوە وە هەڵسەنگاندنی بۆكردن‪ ،‬هاوكات پالن و بەرنامەی بۆ كارەكانی داهاتوی یەکێتی الوان دانا‪.‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه‌ یه‌کێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌کات‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬

‫پیری لە نێوان دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی و بایەلۆژیدا ل‪2‬‬

‫سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫‪0750 446 1301‬‬ ‫‪avanpirs@yahoo. com‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬

‫‪shaxawanlawan@yahoo. com‬‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‪:‬‬ ‫محەمەد عومەر‬

‫بێستون نووری‪ :‬ئەو میدیایانەی لەهەولێرن مەوزونترن‬ ‫لەمیدیاكانی دیكە‬ ‫ل‪11‬‬

‫هاوکاران‪:‬‬ ‫نەوزاد فوئاد‬ ‫عومەر عەزیز‬ ‫تریفە بڵباس‬ ‫فۆتۆگرافەر‪:‬‬ ‫کارزان خۆشناو‬ ‫جیهانگیر گەردی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬ ‫فوئاد یوسفی‬ ‫ماڵپه‌ڕ‪:‬‬

‫‪www. lawanikurdistan. org‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی‬ ‫سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬

‫حه‌وت ساڵی تر سه‌رجه‌م دانیشتوان ‌ی زه‌و ‌ی‬ ‫ده‌ستیان ب ‌ه ئینته‌رنێت ده‌گات ل‪34‬‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫پیری لە نێوان دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی و بایەلۆژیدا‬

‫تابلۆ حەسەن*‬

‫فران رایتتان لە تەمەنی‬ ‫هەشتا و حەت ساڵیدا‬ ‫وەكو ئەندازیارێك‬ ‫دەستی كرد بە‬ ‫پرۆژەی دروستكردنی‬ ‫باڵەخانەیەكی بااڵ یەك‬ ‫كیلۆمەتری لە شیكاگۆ‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫ئەگەر چی پیری كارێكی بایەلۆژیە‪،‬‬ ‫بەاڵم كۆمەڵێك لە زانا و داناكان ئەوانەی‬ ‫خاوەنی داهێنانن شاكاری دەگمەنیان‬ ‫بۆ بەجێهێشتووین دەڵێن نەخێر پیری‬ ‫دی��اردەی��ەك��ی كۆمەاڵیەتییە و ئەوانەی‬ ‫باوەڕیان بەپیرییە خودی خۆیان بڕیاری‬ ‫سڕكردنی خۆیان دەدەن و زۆربەی جاریش‬ ‫كۆمەڵگا پاڵپێوەنەریانە بۆ ئەو دەرەنجامەی‬ ‫مرۆڤ وەردەگێڕێ لە كەسێكی چاالكەوە‪،‬‬ ‫كە كاتەكانی ژیانی دابەشكردووە بە سەر‬ ‫ئەركەكانی خۆیەوە بۆ مرۆڤێك كات لە الی‬ ‫هیچ مانایەكی نامێنێ و ئیدی دەبێتە بار‬ ‫بە سەر كۆمەڵگا‪ ،‬بۆیە كۆمەڵگاش رێگای‬ ‫درێ��ژی گۆرستانی بۆ نزیك دەك��ات��ەوە‬ ‫كاتێكیش دەم��رێ هەموو دەڵێن باشە‬ ‫وەاڵ بەشی خۆی تەمەنی كرد‪ ،‬بەاڵم تۆ‬ ‫سەیری ڕێڕەوی كەسایەتیەكانی مێژوو بكە‬ ‫دەڕوانیت كە پێچەوانەی باوەڕی كۆمەڵگا‬ ‫ڕاسترە لە بەر ئ��ەوەی ئەوانەی خاوەن‬ ‫داهێنانن لە بوارە جیاجیاكاندا كانیاوی‬ ‫داهێنانیان لە دوای شەست ساڵیەوە‬ ‫تەقیوەتەوە و ئەگەر بشتەوێ نموونە‬ ‫بهێنیتەوە ئەوەندەت دەست دەكەوێت كە‬ ‫ناتوانی كامیان وەكو نمونە هەڵبژێریت ‪.‬‬ ‫چرچلی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا كە‬ ‫كۆتای جەنگی جیهانی دووەمی ڕاگەیاند‬ ‫لە ساڵی ‪ 1945‬لە تەمەنی حەفتا ساڵیدا‬ ‫بوو و كەسێك بوو لە هەمو هێزەكانی‬ ‫سوێندخۆرەكان و س��وپ��ای بەریتانیا‬ ‫بەهێزتر بوو‪ ،‬پێش ئەویش لە ‪ 1939‬كاتێك‬ ‫چمبرلنی سەرۆك وەزیرانی هەمان واڵت‬

‫بڕیاری هەمان جەنگی ڕاگەیاند دیسان لە‬ ‫تەمەنی هەفتا ساڵیدا بوو‪ ،‬بەاڵم كەسێك‬ ‫بوو هەموو گورجوگۆڵی گەنجێتی تێدا‬ ‫مابووەوە ‪.‬‬ ‫سۆكراتی مەزنیش (‪ 399 – 469‬پێش‬ ‫زاین) لە هەفتا ساڵیدا بوو كاتێك ڕاپەڕیە‬ ‫رووی دامەزراوەی داد لە یۆنان و پێی وتن‬ ‫هەق وا لە كن منە و ئێوە ناهەقن بەرامبەر‬ ‫ئەو هەڵوێستەی‪ ،‬حوكمی مەرگیان بە‬ ‫سەر داسەپاند بە خواردنەوەی پیاڵەیەك‬ ‫لە ژەهری كوشندە‪ ،‬بەاڵم لە بن پەردەوە‬ ‫دادوەرەكان ویستیان كارئاسانی بۆ بكەن‬ ‫و تا بواری دەربازبوونی بۆ مەیسەر بكەن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم سۆكرات ویستی ببێتە پێشرەوی‬ ‫واڵتەكەی‪ ،‬حوكمەكەی قبوڵكرد و ئیسپاتی‬ ‫كرد لە سەرتۆپی الوانی واڵتەكەی بەهێز‬ ‫و ئازاترە ‪.‬‬ ‫هەر لەم واڵتەی منی تێدام و لە شاری‬ ‫برێمنی هاوسێی شارمان فریدریش ئێنگلز‬ ‫(‪1820‬ز‪1895 -‬ز)ی هاورێێ كارل ماركس‬ ‫رۆژانە هەفت رۆژنامەی دەخوێندەوە لە گەڵ‬ ‫نۆزدە گۆڤاری هەفتانە بە هەشت زمانی‬ ‫زیندووی جیهان و هەمو هەفتەیەكیش‬ ‫دە وت���اری فەلسەفی دەن��ووس��ی��ەوە‪،‬‬ ‫تەنانەت لە باوكیشی یاخی دەبێت كە‬ ‫كەسێكی دەوڵەمەندی پیشەسازكار بوو‬ ‫و پێش تەواوكردنی قۆناخی ئامادەیی لە‬ ‫نووسینگەیەكی بازرگانی دادە‌مەزرێ و لە‬ ‫سەر ئەركی خۆی هەموو شتێكی دەكرد ‪.‬‬ ‫لەم كوردستانەی خۆمانیش ئیسماعیل‬ ‫ج��ەزی��ری (‪1136‬ز‪1206 -‬ز) ل��ە دوای‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بێرنادشۆ دەیوت‪ :‬من وا‬ ‫دەزانم هۆكاری مەرگم‬ ‫خەڵكیە‪ ،‬هەركە دەمبینن‬ ‫دەڵێن ها مامۆستا شۆ‬ ‫تۆ پیر بوویتە !! ئاخر تەنها‬ ‫ئەم خەڵكەن كە وام‬ ‫لێدەكەن هەست بكەم كە‬ ‫من گەورە بووم‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫شەست ساڵیەوە و لە شاری ئامەددا(دیار‬ ‫بەكری) ئێستا كۆمەڵێك بنەمای زانستی‬ ‫داڕشت كە دوایی هەموو زاناكانی جیهان لە‬ ‫سەر بنەماكانی جەزیری سەدان داهێنانیان‬ ‫پێشكەش بە مرۆڤایەتی كرد‪ ،‬لەوانە پەمپی‬ ‫ئاو هەڵمژین و شەفتی ماشین و جۆرەهای‬ ‫فوارەی ئاو تەنانەت ئەم ریمۆنكۆنترۆڵەی‬ ‫لە هەمو ماڵێكی دونیادا هەیە‪ ،‬ڕەنگە‬ ‫ئێستا هەندێك كورد لەوانەی باوەڕیان بە‬ ‫توانای نەتەوەكەی خۆیان نیە القرتێ بكەن‬ ‫بەم قسانە‪ ،‬بەاڵم بەم نزیكانە كتێبێك‬ ‫دەربارەی جەزیری دەكەوێتە بازاڕەوە لە‬ ‫الیەن داهێنەرێكی كورد كە ناوی قاسم‬ ‫بندیانە و هەمو زانیارییەكی تێدایە لە سەر‬ ‫جەزیری كە گۆرەكەی ئێستاش لە ناوچەی‬ ‫جەزیرەیە لە باكورە خۆشەویستەكەمان ‪.‬‬ ‫مامۆستا ج��ەم��ال ن��ەب��ەز ئێستاش‬ ‫خەریكی داهێنانی نوێیە لە بواری خۆی‪،‬‬ ‫وا خەریكی شیكردنەوی تاك بە تاكی‬ ‫وشەی پەتی كوردی یە بۆ ملیۆنەها كورد‬ ‫دەنووسێتەوە‪ ،‬لە هەشتا ساڵیدا چاالكترین‬ ‫كەسە لە وەاڵمدانەوەی هەمو كەسێك گەر‬ ‫پرسیارێكی ئاراستە بكات لە فەیسبووكدا‪،‬‬ ‫بە سەر تێبینی هیچ كەسێك باز نادات‪،‬‬ ‫دە ئاخر گوناه نیە كەسی وا خانەنشین‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئەی فەیلەسوفی هەشتا ساڵەی ئەمریكا‬ ‫م��ارك��وزە (‪1899‬ز‪1979 -‬ز) ب��وو بە‬ ‫فەلسەفەوانی هەمو الوان لە جیهاندا‪ ،‬یان‬ ‫مایسترۆ ستۆفیسكی (‪1882‬ز‪1977 -‬ز)‬ ‫لە هەشتا ساڵیدا كاتێك لە گەڵ یەكێك‬ ‫لە وەچەكانی خۆی فوتبۆڵی دەكرد كەوت‬ ‫و قاچێكی شكا كەچی ب��ەردەوام بوو لە‬ ‫بەرێوەبردنی ئۆكسترای نیویۆرك ‪.‬‬ ‫شارلی شاپلنی هەمیشە زیندوو (‪-1889‬‬ ‫‪1977‬ز) لە جەژنی هەشتا ساڵەی لە‬ ‫دایكبوونیدا خەاڵتی ئۆسكاری پێبەخشرا ‪.‬‬ ‫جا ئازیزان نازانم باسی كێتان بۆ بكەم‪،‬‬ ‫فران رایتتان بیستووە؟ ئەمەیان لە تەمەنی‬

‫هەشتا و حەت ساڵیدا وەكو ئەندازیارێك‬ ‫دەستی ك��رد بە پ��رۆژەی دروستكردنی‬ ‫باڵەخانەیەكی بااڵ یەك كیلۆمەتیری لە‬ ‫شیكاگۆ ‪.‬‬ ‫یان مایكڵ ئەنگیلۆ گەورە پەیكەرتاشی‬ ‫جیهانی لە دوای شەستەكانی تەمەنیەوە‬ ‫داهێنانە نەمرەكانی خۆی پێشكەش بە‬ ‫مرۆڤایەتی كرد ‪.‬‬ ‫بێرنادشۆی بە ناوبانگ لە ‪ 1950‬كۆچی‬ ‫دوایی كر‌د و تەمەنی ‪ 94‬ساڵ بوو‪ ،‬هەمو‬ ‫جارێك دەی��وت ‪ :‬من وا دەزان��م هۆكاری‬ ‫مەرگم خەڵكیە‪ ،‬هەركە دەمبینن دەڵێن‬ ‫ها مامۆستا شۆ تۆ پیر بوویتە !! ئاخر‬ ‫تەنها ئ��ەم خەڵكەن كە وام لێدەكەن‬ ‫هەست بكەم كە من گەورە بووم كەچی‬ ‫من هەموو خڕفاوییەك لە قسەكانی خودی‬ ‫ئەو خەڵكەد‌ا دەبینم‪ ،‬چونكە كەسێكیان‬ ‫تێدا نییە توانای تێگەیشتنی هەبێت لەو‬ ‫شتانەی من نووسیومن‪ ،‬دە ك��ەوا بوو‬ ‫ئەگەر من بمرم هۆكاری مردنەكەم ئەوە‬ ‫نییە كە من چیتر توانای داهێنانم نەماوە‌‪،‬‬ ‫بەڵكو خەڵكی بكوژی ڕاستەقینەی منن‪،‬‬ ‫هەر بۆیەش مستەر شۆ وای بۆ دەچوو كە‬ ‫پیری دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتییە و هەمیشە‬ ‫كۆمەڵگا لەو قوڕە خەستە گێرە دەكەن‪.‬‬ ‫خەڵكی كاتێك سەیری پیرێك دەكەن‬ ‫وا دەزانن كە هەرچەندە ئەم پیرە هەناسە‬ ‫دەدات‪ ،‬بەاڵم ئەمە مەسەلەیەكی كاتییە‬ ‫و بەس‪ ،‬هەر بۆیە كە هەواڵی كەسێكی‬ ‫بە تەمەن دەپرسیت پێت دەڵێن وەاڵ‬ ‫وا لە لێواری قەبرەكەی خۆیدا پیاسە‬ ‫دەكات‪ ،‬كاتێكیش كە پیرێك دەبینن دەم‬ ‫دادەچەقێنن و دەڵێن وەاڵ بابە باشە تا‬ ‫ئێستا بە قاچی خۆی هاتوچۆ دەكات‪،.‬‬ ‫بەڵێ كۆمەڵگاكەمان بە پیر دەبێژن ‪:‬‬ ‫قاچێكی لە گۆڕدایە‪.‬‬ ‫پێشكەوتنی زانست بێگومان وەاڵمی‬ ‫ه��ەزاران ه��ەزار پرسیار دەدات���ەوە و بە‬ ‫تایبەتی دوای ئەوەی دی ئین دی هاتە‬

‫مەیدانەوە‪ ،‬ه��ەر بۆیە دەبینین رێ��ژەی‬ ‫مردن بەشێوەكی بەرچاو لە جیهاندا كەم‬ ‫بووەتەوە‪ ،‬مەگەر دیاردە سروشتییەكان‬ ‫یان جەنگە بێماناكان تەمەنی مرۆڤەكان‬ ‫بپێچێتەوە ئەگینا زانست بە شێوەیەكی‬ ‫راست و رەوان رێگەی خۆی گرتوەتە بەر‪،‬‬ ‫چەند پرمانا‌یە قسەیەكی ئاینشتاین كاتێك‬ ‫دەڵێ زانستی تازە هە‌ر وەك سووتانی‬ ‫دەنكە شخارتەیەك وایە لەو ماوە كورتەی‬ ‫دەسووتێ دەیەوێ ژمارەی تەواوی هەموو‬ ‫دەنكە لمەكانی جیهانمان پێنیشان بدات ‪.‬‬ ‫ئایا حكومەتەكەی ئێمەش دەتوانن‬ ‫گەشبیینی زانا و داناكان هەڵگرن و چیتر‬ ‫پەساپۆرتی دۆزەخ نەبەخشنە خەڵكی‪ ،‬بە‬ ‫خانەنشینكردنیان لە تەمەنێكی كورتدا‪،‬‬ ‫ئەمەیان هێزی دەوێ‪ ،‬هێزێك گەورەتر لە‬ ‫هێزی چاوچنۆكی و نەفسنزمی كورتبینی‬ ‫و هەڵپەكردنی بێ هودە بە دوای پارە و‬ ‫كۆشك و بیرقوباقی بۆشی ژیان‪ .‬هێشتا‬ ‫دەرگای كەش ماوە بیكوتین لەم بوارەدا ‪.‬‬ ‫ماستەر لە سایكلۆژی – ئەڵمانیا‬

‫‪3‬‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫بە داتا و ژمارە‬ ‫جوولەکەکان لەپێش موسڵمانانەوەن‬ ‫پێشکەوتن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪4‬‬

‫ڕۆژگ��ارێ��ك ئیسالم حوكمی جیهانی‬ ‫دەكرد‪.‬بۆچی ئێستا ئیسالم ئەم پێگەیەی‬ ‫لەدەستداوە لەشوێنی ئیسالم یەهودیەكان‬ ‫حوكمی جیهان دەك��ەن؟ ژم��ارە و داتا و‬ ‫ئامارەكان ئەو ڕاستی و نهێنییانە ئاشكرا‬ ‫دەكەن‪.‬‬

‫لە جیهاندا هەیە‪ ،‬لەبەرامبەر هەر بوزیەك‬ ‫دوو موسوڵمان لە جیهاندا هەیە‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫هەر جولەكەیەك ‪ 107‬موسوڵمان لە جیهاندا‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم بۆچی ‪ 14‬ملیۆن جولەكە‬ ‫بەهێزترن لە ملیار و نیوێك موسوڵمانانی‬ ‫هەموو جیهان‪.‬‬

‫ڕاستی ژمارەكان‪:‬‬ ‫ژم��ارەی یەهودیەكان لەجیهاندا نزیكەی‬ ‫چ���واردە ملیۆنە ك��ەس��ە دەك��ات��ە ‪ 2%‬ی‬ ‫دانیشتوانی هەمووجیهان‬ ‫دابەشبونیان‪:‬‬ ‫‪ 7‬ملیۆن ئەمریكا‬ ‫‪ 5‬ملیۆن لە ئاسیا‬ ‫‪ 2‬ملیۆن لە ئەوروپا‬ ‫‪ 100‬هەزار لە ئەفریقیا‪ ،‬بەاڵم ئیسالم ‪1.5‬‬ ‫یەك ملیار و پێنج سەد ملیۆنە دابەشبوونیان‪:‬‬ ‫‪ 6‬ملیۆن لەئەمریكا‬ ‫‪ 1‬یەك ملیارد كەس لە ئاسیا و ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست‬ ‫‪ 44‬ملیۆن لە ئەوروپا‬ ‫‪ 400‬چوارسەد ملیۆن لە ئەفریقا واتە‬ ‫پێنچ یەكی دانیشتوانی زەوی موسوڵمانن‬ ‫لەبەرامبەر هەر هندۆسیەك دوو موسوڵمان‬

‫ب��ەن��اوب��ان��گ��ت��ری��ن زان��اك��ان��ی س��ەردەم��ی‬ ‫هاوچەرخ‪:‬‬ ‫ئەلبێرت ئەنیشتاین‪:‬جولەكەیە‬ ‫سیگمۆند فرۆید‪:‬جولەكەیە‬ ‫كارل ماركس‪:‬جولەكەیە‬ ‫پۆل سامویلسۆن‪:‬جولەكەیە‬ ‫میلتۆن فرایدمان‪:‬جولەكەیە‬

‫لە ‪ 105‬ساڵی رابردوودا‬ ‫لە ‪ 14‬ملیۆن جولەكە‬ ‫‪ 180‬خەاڵتی نۆبڵیان‬ ‫بردوەتەوە‪ ،‬كەلەهەمان‬ ‫زەمەندا لە ملیار و نیوێك‬ ‫ئیسالم تەنها ‪ 3‬نۆبڵیان‬ ‫بردۆتەوە‬

‫گرنگترین داهێنەرە پزیشكیەكان‪:‬‬ ‫داهێنەری سرنجی پزیشكی بنجامن رۆبن‬ ‫جولەكەیە‬ ‫داهێنەری دەرزی شەلەلی منااڵن یۆناس‬ ‫سالك جولەكەیە‬ ‫داهێنەری دەرمانی دژ بە شێرپەنجەی‬ ‫خوێن (لوكیمیا) لەالیەن گیرترود ئیلیۆن كە‬ ‫جولەكەیە‬ ‫داه��ێ��ن��ەری ه��ەڵ��ئ��اوس��ان��ی ب��ای جگەر‬ ‫چارەسەركردنی لەالیەن باروخ بلومیرج كە‬ ‫جولەكەیە‬ ‫داهێنەری چارەسەری زوه��ەری لەالیەن‬ ‫پۆل ئەرلیخ كە جولەكەیە‬ ‫داهێنانی ئامێری مەناعە (پاراستن)‬ ‫لەالیەن ئیلی ماتشینكوف كە جولەكەیە‬ ‫خاوەنی گەورەترین و گرنگترین لێكۆڵینەوە‬ ‫لەسەر غودەی بیستن لەالیەن ئەندرو شالی‬ ‫كە جولەكەیە‬ ‫خاوەنی گەورەترین و گرنگترین لێكۆڵینەوە‬ ‫لەسەر چارەسەركردنی هەستەوەریانە لەالیەن‬ ‫ئارون بیك كە جولەكەیە‬

‫داهێنەری حەبی مەنع لەالیەن گریگۆری‬ ‫بیكوس كە جولەكەیە‬ ‫خاوەنی گرنگترین لێكۆڵینەوەلەسەر چاو‬ ‫و شەبەكەی بینین لەالیەن جۆرج والد كە‬ ‫جولەكەیە‬ ‫خاوەنی بەپێزترین لێكۆلینەوە لەسەر‬ ‫نەخۆشی شێرپەنجە لەالیەن ستانلی كوهین‬ ‫كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری شتنی گورچیلە و دروستكردنی‬ ‫ئەندامەكانی لەشی مرۆڤ لەالیەن ویلیەم‬ ‫كلۆفكیم جولەكەیە‪.‬‬ ‫ئەو داهێنانەی كە جیهانی گۆڕی‪:‬‬ ‫سەنتەری چارەسەری مەركەزی لەالیەن‬ ‫ستانلی میزور كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری مەفاعیلە نەوەویەكان لەالیەن‬ ‫لیوزیالن كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری تیشكە ڕوناكیەكان لەالیەن‬ ‫پیتەر شۆڵتز كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری ئیشارەتەكانی پەرینەوە لەسەر‬ ‫جادە لەالیەن تشارلز ئەدلەر كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری ستیل لەالیەن ستانلس ستیل‬ ‫كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری فیلمی سینەمایی لەالیەن‬ ‫ئیسادور كیسی كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری مایكرۆفۆن و گرامافۆن لەالیەن‬ ‫ئیمیل بیرالینەر كە جولەكەیە‬ ‫داهێنەری تەسجیلی ڤیدیۆیی لەالیەن‬ ‫ڤارلس جینسبیگ كە جولەكەیە‬ ‫ناوەدیارەكانی جیهانی مۆدێل و ماركەی‬ ‫جیهانی‬ ‫پۆلۆ‪-‬رالف لورین كە جولەكەیە‬ ‫لیفایز جینز‪ -‬لیفای ستراوس كە جولەكەیە‬ ‫گوگڵ‪ -‬سیرجی برین كە جولەكەیە‬ ‫ستاربك‪-‬هەوارد شولتز كە جولەكەیە‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫دێل‪-‬مایكل دیل كە جولەكەیە‬ ‫ئۆراكل‪-‬الری ئەلیسۆن كە جولەكەیە‬ ‫دیكنی‪-‬دونا كاران كە جولەكەیە‬ ‫باسكن و روبنز‪ -‬ئیریف روبنز كە جولەكەیە‬ ‫دانكن دون��ات��س‪ -‬ویلیام رۆزنبێرگ كە‬ ‫جولەكەیە‬

‫جولەكە و نۆبڵ‬ ‫لە ‪ 105‬ساڵی راب���ردوودا لە ‪ 14‬ملیۆن‬ ‫جولەكە ‪ 180‬خەاڵتی نۆبڵیان بردوەتەوە‬ ‫كەلەهەمان زەم��ەن��دا لە ملیار و نیوێك‬ ‫ئیسالم تەنها ‪ 3‬نۆبڵیان بردوەتەوە واتە بۆ‬ ‫هەر ‪ 77،778‬كەمتر لە ‪ 80‬هەزار جولەكە‬ ‫یەك خەاڵتی نۆبلیان بردوەتەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫هەر ‪ 500.000.000‬واتەبۆ پێنج سەد ملیۆن‬ ‫ئیسالم یەك خەاڵتی نۆبڵ براوەتەوە‪ .‬واتە‬ ‫ئەگەر جولەكە هەمان رێ��ژەی ئیسالمیان‬ ‫هەبوایە لەماوەی ‪ 105‬ساڵدا ‪ 0.028‬ی واتە‬ ‫كەمتر لە سێ‌ یەكی خەاڵتێكیان پێدەبرا‪.‬‬ ‫ئەگەر ئیسالم هەمان موعادەلەی جولەكەیان‬ ‫هەبوایە دەبوایە لەماوەی ئەو ‪ 105‬ساڵەدا‬ ‫‪ 19286‬خەاڵتیان ب��ب��ردای��ەت��ەوە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ئایا جولەكە بەوە رازی دەبوو كە ئاستی‬ ‫مەعریفەیان وا نزم بوایە؟یان ئایا زیرەكی‬

‫زانكۆکانی جیهانی‬ ‫ئیسالمی ناوییان لە‬ ‫لیستی باشترین ‪500‬‬ ‫زانكۆی جیهاندا نەهاتوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ناوی ‪ 6‬زانكۆی‬ ‫ئیسرایلی لەو لیستەدا‬ ‫هەیە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ڕۆژنامەگەرییە كاریگەرەكان‬ ‫سی ئێن ئێن‪ -‬وولف بلیتزر‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ئ��ای ب��ی س��ی ن��ی��وز‪ -‬ب��رب��ارا وول��ت��رز‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫واشنتن پۆست‪ -‬یوجین مایر‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫گۆڤاری تایم‪ -‬هنری جرونوالد‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫واش��ت��ۆن پ��ۆس��ت‪ -‬ك��اپ��ری��ن ج��راه��ام‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫نیو ی���ۆرك تایمز‪ -‬ج��وزی��ف لیلیفید‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫نیویورك تایمز‪ -‬ماكس فرانكل‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ئ��ەو ن��اوان��ەی س���ەرەوە تەنها نمونەی‬ ‫خەروارێكن لەو جولەكانەی كە میدیاكانی‬ ‫جیهانیان بۆ خۆیان قۆرغ كردوە و بە سەدان‬ ‫هەزار جولەكە لێ‌ ی سودمەندبونە و كاریان‬ ‫تیا دەكەن‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫س���ی���اس���ەت���م���ەداران و خ�����اوەن ب��ڕی��اڕ‬ ‫بەدەستەكان‪:‬‬ ‫هنری كسنجر وەزیری دەرەوەی ئەمریكی‬ ‫‪:‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ریتشارد لیفین سەرۆكی زانكۆی یەیل‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫ئاالن جرینسبان سەرۆكی دەزگای فیدراڵی‬ ‫ئەمریكی‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫مادلین ئالبرایت وەزی���ری دەرەوەی‬ ‫ئەمریكی‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫جوزیف لیبرمان سیاسەتمەداری ئەمریكی‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫كاسبر وینبیرجر وەزی���ری دەرەوەی‬ ‫ئەمریكی‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ماكسیم لیتفینوف وەزی��ری كاروباری‬ ‫دەرەوەی یەكێتی سۆڤیەت‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫جون كی س��ەرۆك وەزی��ران��ی نیوزلەندا‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫دی��ف��ی��د م��ارش��ال س����ەرۆك وەزی��ران��ی‬ ‫سینغافورە ‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ئێیزاك ئێیزاك حاكمی ئوسترالیا‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫بنجامین دزرائیلی س��ەرۆك وەزی��ران��ی‬ ‫بەریتانیا‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ییفیجنی بریماكوف س��ەرۆك وەزیرانی‬ ‫روسیا‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫باری جولدووتر سیاسەتمەداری ئەمریكی‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫خورخی سامبایو سەرۆكی پورتوگال‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫هیرب جری جێگری س��ەرۆك وەزیرانی‬ ‫كەنەدا‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫بییر مندیز سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫مایكل هوارد وەزیری دەولەتی بەریتانیا‬ ‫‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫ب��رون��و كریسكی راوێ���ژك���اری نەمسا‪:‬‬

‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫روبرت روبین وەزیری خەزێنەی ئەمریكا‪:‬‬ ‫جولەكەیە‪.‬‬ ‫جورج س��وروس سەرۆكی ئابوریناسانی‬ ‫ئەمریكا‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫وولتر ئنینبیرغ گرنگترین پیاوی خێر و‬ ‫بەخشین و خزمەتكاریی ئەمریكا‪ :‬جولەكەیە‪.‬‬ ‫كە زیاتر لە ‪ 4‬ملیارد دۆالری پێشكەش بە‬ ‫زانكۆكانی جیهان كردوە بۆ كاروباری زانستی‬

‫و بەرزی ئاستی جولەكە تەنها رێكەوتە؟یان‬ ‫غەشە؟یان فێڵ و موئامەرەیە؟یان بەهۆی‬ ‫واسیتەوە بووە؟یان بۆچی ئیسالم نەیتوانیوە‬ ‫بگات بەم ئاستە و ئەم مەنسەبە و توانای‬ ‫گ��ۆران و داهێنانی نەبووە س��ەرەرای ئەو‬ ‫جیاوازیە خەیاڵیەی كەلەژمارەیاندا هەیە‪.‬‬ ‫زانكۆ لە نێوان جیهانی ئیسالم و جولەكە‬ ‫دا‬ ‫لە هەموو جیهانی ئیسالمدا ‪ 500‬زانكۆ‬ ‫هەیە تەنها لە ئەمریكا ‪ 5758‬زانكۆ هەیە‬ ‫لەهیند ‪ 8407‬زانكۆ هەیە‪ ،‬بەاڵم یەك زانكۆی‬ ‫جیهانی ئیسالمی ناوی نەهاتوە لەلیستی‬ ‫باشترین ‪ 500‬زانكۆی جیهان‪ ،‬بەاڵم ناوی‬ ‫‪ 6‬زانكۆی ئیسرایلی هەیە لەلیستی ‪500‬‬ ‫باشترین زانكۆی جیهان‬ ‫رێ��ژەی فێربوون لەواڵتەكانی تردا ‪90%‬‬ ‫رێژەی فێربوون لە واڵتانی ئیسالمی ‪40%‬‬ ‫ژم��ارەی ئەو دەوڵەتانەی رێ��ژەی فێربوون‬ ‫تیایاندا ‪ 100%‬ە ‪ 15‬واڵتن‪.‬‬ ‫هیچ واڵتێكی ئیسالمی نییە ئاستی فێربوون‬ ‫‪ 100%‬بێت رێ��ژەی ت��ەواوك��ردن��ی قۆناغی‬ ‫سەرەتایی لە دەوڵەتانی تردا ‪ 98 %‬بەاڵم‬ ‫لەواڵتانی ئیسالمیدا ‪ 50%‬یە رێژەی چونە‬ ‫زانكۆ لە واڵتانی تردا ‪ 40%‬بەاڵم لە واڵتە‬ ‫ئیسالمیەكان ‪ 2%‬لە هەر ملیۆن ئیسالمیك‬ ‫‪ 230‬زانای موسوڵمان بوونی هەیە‪.‬‬ ‫ل��ەه��ەر ملیۆن ئەمریكیەك ‪ 5000‬زان��ا‬ ‫هەیە لەواڵتی ت��ردا ‪ 1000‬تەكنیكار هەیە‬ ‫لەهەر ملیۆنیك لەواڵتانی ئیسالمدا تەنها‬ ‫‪ 50‬تەكنیكار هەیە لە ملیۆنیك كەسدا لە‬ ‫واڵتە ئیسالمیەكاندا تەنها ‪ 0.2%‬بودجەی‬ ‫واڵتیان لە توێژینەوە و گەشەپێدان خەرج‬

‫‪5‬‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫دەك���ەن ل��ەواڵت��ان��ی ت��ردا ‪ 5%‬ی بودجەی‬ ‫واڵت لە توێژینەوەدا خەرج دەكەن‪ ،‬رێژەی‬ ‫دابەشكردنی رۆژنامە لە ئەفغانستان ‪23‬‬ ‫رۆژنامەیە بۆ هەر ‪ 1000‬كەسیك‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫واڵتێكی وەك سەنغافورە ‪ 460‬رۆژنامەیە‬ ‫بۆ هەر ‪ 1000‬كەسێك لەبەریتانیا بۆ هەر‬ ‫ملیۆنیك هاواڵتی ‪ 2000‬كتێب دابەشدەكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لە واڵتێكی وەك میسردا تەنها ‪17‬‬ ‫كتێب بۆ یەك ملیۆن كەس دابەش دەكرێت‪.‬‬ ‫تەقەنیەی بەرز ‪ 0.9%‬لە پاكستان و ‪0.2%‬‬ ‫لە سعودیە و ‪ 03%‬لە كوەیت و جەزایر و‬ ‫مەغریب بەرهەم دێت‪ .‬بەاڵم تەقەنیەی بەرزی‬ ‫وەبەرهەم هاتوو لە سەنغافورە ‪ 68%‬دەبێت‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪6‬‬

‫لەكۆتیاییدا‪:‬‬ ‫راستیەكان زۆر روون و ئاشكران پێویست‬ ‫بە نمونە و بەڵگەی زیاتر ناكات‪ .‬جولەكە‬ ‫توانی بگات بەو ئاستە‪،‬چونكە گرنگیان‬ ‫ب��ەزان��س��ت دا ‪.‬ئ���ەو ن��اوان��ەی ل��ەس��ەرەوە‬ ‫بەشەو و ڕۆژێ��ك دروس��ت نەبوون‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەرهەمی رەنجی دەیان ساڵی جولەكەكانە‬ ‫بەشێوەیەكی راست و دروست بونیاتنراون‪.‬‬ ‫ڕێگر و كۆسپی زۆری��ان هاتۆتە ب��ەردەم تا‬ ‫گەشتن بەو پێگەیە‪.‬ئەوان هەر بەو شێوەیە‬ ‫دروس���ت ن��ەب��وون‪ ،‬بەڵكۆ خ��ۆی��ان خۆیان‬ ‫دروست كردووە‪.‬‬ ‫جولەكە ب��وو ب��ەخ��اوەن��ی جیهان پاش‬ ‫دی���راس���ەت و پ��ی�لان��دان��ان و ن��ەزەری��ەی‬ ‫ئایندەبینین وبەشێوازێك كە ناتوانین وەسفی‬ ‫بكەن كە هەموو ئ��ەوان عەبقەریی بوون‪.‬‬ ‫جولەكە بە وردی ئامانجی خۆیان دیاریكرد‬ ‫كەلەسەر هەمویەوە زانست و فێربوون بوون‪.‬‬ ‫توانای دروستكردنی مەعریفە و دۆزینەوە و‬ ‫ناساندنیان بە دونیا‪.‬پاشان باڵوكردنەوەیان‬ ‫و گ��ەی��ان��دن��ی ب��ەوان��ی دی��ك��ە و ئ��ەم��ەش‬ ‫بەپاراستنی مافی پێشەوایی بونیان و‬ ‫شەرەفی روناكردنەوەی دونیایان پێ‌ ببڕێت‪.‬‬ ‫جولەكە ئێستا پێشەنگی جیهانە لە ئابوری و‬ ‫پزیشكی و تەكنیكی و ڕۆژنامەگەری‪.‬تەنانەت‬ ‫بەناوبانگترین ئەكتەری كۆمیدی لە جیهان‬ ‫و ڕۆژئاوادا جولەكەن لە پێكەنینا شەرەفی‬ ‫پێشەنگیان پێبراوە‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬ئەنتەرنێت‬

‫ئەركەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئەرشد خلیل شوانی‬

‫ئ��وپ��ۆزس��ی��ۆن ب��ە ب��ەرن��ام��ەی دەق��ی��ق و‬ ‫سیاسەتی ب��اش و گ��ون��ج��او دەت��وان��ێ��ت‬ ‫نەتەوەیەك بۆ پێشكەوتن ئامادە بكات و‬ ‫سەركەوتنی مسۆگەرو گرنتی بكات‪ ،‬هەروەها‬ ‫دەت��وان��ێ��ت ب��ە ه��ەڵ��ەك��ردن ل��ە هەڵبژاردن‬ ‫بۆ چەندەها ساڵ سیاسەت و ڕۆشنبیری‬ ‫نەتەوەكەی دوا بخات و نەتەوەكەی تووشی‬ ‫كۆنە پەرستی و دواكەوتن بكات ‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن گرنگترین ڕۆڵ و ئەرك لە‬ ‫ئارامی و كۆمەڵگە نوێیەكاندا دەگێڕێت‪،‬‬ ‫ئەویش نوێنەرایەتی كردنی سیاسی هێزە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان و هێنانەدی بەشداریكردنی‬ ‫سیاسی ئ��ەو هێزانە لە ژیانی سیاسی و‬ ‫بڕیارسازیدا ‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ئەركێكی لەسەر شانە‪ ،‬هەم‬ ‫بەرامبەر الیەنگرانی خۆی وەكو الیەنێكی كارا‬ ‫لە پرۆسەی سیاسیدا هەم بەرامبەر سەرجەم‬ ‫هاواڵتیانیش ئەوانەی دەنگەكانیان دەتوانێت‬ ‫ئاكامی هەڵبژاردنەكانیان دی��اری بكات ‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دەبێت هەمیشە لە هزری ئەوە‬ ‫دابێت كە حكومەتی بەدیلی ئەم حكومەتەی‬ ‫ئێستا دابمەزرێنێت ‪.‬‬ ‫لە هەموو سیستەمە سیاسیەكاندا ئەركی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەرجەستە دەبێت لە ووروژاندنی‬ ‫پرسیارگەلێك لەسەر هەموو یان بەشێكی‬ ‫كارنامەو كارنامە ئەلتەرناتیڤەكانی حكومەت‪،‬‬ ‫بە پیادەكردنی كۆمەڵێك ئاكام و میكانیزم‪،‬‬ ‫كە دەرئەنجامەكەی جەختكردنەوەیە لەسەر‬ ‫ڕەخنەگرتن ‪ .‬ئەمەش بەو مانایە نیە كە‬ ‫تاكە ئەركی ئۆپۆزسیۆن ڕەخنەگرتنە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پێشكەشكردنی پێشنیاری ئەلتەرناتیڤیشە‪.‬‬ ‫هەروەها ئەركێكی تری ئۆپۆزسیۆن ئەوەیە‬ ‫هاواڵتیان چەواشە ناكات‪.‬‬ ‫ئ��ەرك��ی سیاسی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ئەگەر‬ ‫ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ لە سیاسەت‬ ‫و پڕۆگرامەكانی چ��وارچ��ێ��وەی حكومەت‬

‫كاریگەریان نەبێت‪ ،‬كۆنتڕۆڵی ئاقاری‬ ‫جواڵنەوەكانی سیاسی دەستەاڵت و پەرلەمانن‬ ‫بە لەبەرچاوگرتنی یاساكانی وواڵت لە بواری‬ ‫پێویستدان‪ ،‬لەالیەكی تر لەگەڵ ئەم كارەی‬ ‫خۆیان هەوڵ دەدەن كە پرۆگرامی سیاسی‬ ‫چینێك ی��ان گروپێك لە كۆمەڵگەدا كە‬ ‫نوێنەرایەتی ئەكەن‪ ،‬لە پەرلەمان بەردەوام‬ ‫بیخەنە بەر باس و لێكۆڵینەوە و پێشكەش‬ ‫بە هاواڵتیانی بكەن بەو مەبەستەی كە بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی متمانەی سیاسی لەالیەن‬ ‫هاواڵتیانەوە خۆیان وەك ئەلتەرناتیڤێكی‬ ‫دەستەاڵت نیشان بدەن ‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن وەك ئەلتەرناتیڤ ئەركی‬ ‫ڕوو هەڵماڵین‪ ،‬ڕوونكردنەوەی سیاسەتەكانی‬ ‫هێزی دەستەاڵتدار‪ ،‬زەقكردنەوەی هەڵە‬ ‫سیاسیەكانی ن���اوەوەو دەرەوەی وواڵت‪،‬‬ ‫ل��ێ��دوان و س��ەرن��ج ڕاكێشانی ج��ڤ��ات بۆ‬ ‫هەڵەكانی دەستەاڵت تەنانەت لە دەرەوەی‬ ‫سنوورەكانی وواڵتیشە ‪.‬‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن چ��اودێ��ری ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫هاواڵتیانە ل��ە پ��ەرل��ەم��ان ت��ا ڕاستیەكان‬ ‫بزانێت‪ ،‬سیاسەت و ك��ردەوە خراپەكانی‬ ‫دەستەاڵت بزانێت و لێكۆڵینەوەیان لەسەر‬ ‫بكات‪ ،‬بە ت��ەواوی چاودێری بەڕێوەبردنی‬ ‫یاسای دیموكراتیك و یاسا نێودەوڵەتییە‬ ‫مرۆڤایەتیەكان بێت ‪ .‬‬ ‫یەكێك لە هەرەسەرەكیترین ئەركەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن چاودێری كردنی ئەركەكانی‬ ‫دەستەاڵتی جێبەجێكردنە‪ ،‬واتە خستنە ڕووی‬ ‫هەموو لە یاسا دەرچونێكی ئەو دەستەاڵتە‪،‬‬ ‫بە تایبەت لە مەسەلەی ئەو داراییەدا كە‬ ‫خراوەتە بەر دەستی حكومەت ‪ .‬بەم پێیە‬ ‫بە ئامرازێكی كاریگەر دادەنرێت بۆ چاودێری‬ ‫كردن بە سەر دەستەاڵتی جێبەجێكارەوە كە‬ ‫زەرورەت��ی بوونی لە ڕاب��ردوو زیاتر ئاشكرا‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫وتــار‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫باشە بەس پۆستی سەرۆك هەیە؟‬

‫ئەوەی ئێستاكە سەرۆكی‬ ‫هەرێمە هەموومان باش‬ ‫دەزانین گەر لەماڵی‬ ‫خۆیشدابێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫لەگشت ئاستەكانی پرس‬ ‫و راو هەڵوێست وەرگرتن‬ ‫و چارەسەری گرفتەكان‬ ‫تاكە مەرجەعی كوردە‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نەوزاد فواد‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫قسەوباسی خۆكاندید ك��ردن��ەوە یان‬ ‫درێژكرنەوەی م��اوەی سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫سەرتاپایی واڵتمی گرتووە تەوە بۆ؟ ‪ .‬باشە‬ ‫گەر خزمەتكردن بەس بەپۆستی سەرۆكی‬ ‫واڵت دەكرێت ئیدی كاری ئەوانی دیكە چی؟ ‪.‬‬ ‫باشە مادام بەس پۆستی سەرۆك خزمەتە‪،‬‬ ‫باهەموومان سەرۆكی خزمەتبین ‪.‬‬ ‫كابرایەك لە مێزگەردێكی تەلەفزیۆنی‬ ‫دەیگوت خەڵكینە گەر ئەم جارە لێگەڕێن‬ ‫كەسێك جارێكی دیكە خۆی كاندیت بكاتەوە‬ ‫واڵتمان بەرەو دیكتاتۆری دەڕوات و هیچی‬ ‫ب��ەس��ەر هیچەوە نامێنێت باشە ب��ۆ ؟ ‪.‬‬ ‫گەرمەبەست ئەوەیە كەسێك نابێت چەند‬ ‫جارێك لە پۆستێك دابمێنێت ئەی بەقسەی‬ ‫برالە‪ ،‬بێت دنیادەبێتە دیكتاتۆریەت‪،‬خۆ‬ ‫كوردستان پڕاو پڕلەم كەسانەیە ؟‪.‬‬ ‫برادەرێكی ناو حزبێكی سیاسی ئۆپۆسزیۆن‬ ‫دەی گوت خۆ ئێمە دەزانین بۆ بارودۆخی‬ ‫ئێستاكە و ئەو رەوشەی كوردستانی تێدایە‬ ‫تاكو (‪)20‬ساڵی دیكەش كەسێك نابینیتەوە‬ ‫لەسەرۆكی ئێستاكەی هەرێم شایستەتر و‬ ‫ش���ارەزاو لێ وەشاوەتربێت‪ ،‬ب��ەاڵم نابێت‬ ‫چۆن دەبێت ناكرێت ؟‪ .‬لەراپۆرتێكی دیكەی‬ ‫تەلەفزیۆنێكی كوردی خۆمان مایكێكی بۆ‬ ‫منداڵێكی (‪ )12‬سااڵن راگرتبو دەی گوت تۆ‬ ‫رات چی یە لەسەر دووبارە خۆكاندید كردنەوەی‬ ‫سەرۆكی هەرێم!‪ .‬جاتوخوا خوێنەران ئەمە چ‬ ‫جۆرە راوەرگرتنێك و راپۆرتێكە!‪ .‬ئاخر مێرد‬ ‫منداڵێك هێشتاكە (‪)6‬شەش ساڵی ماوە بۆ‬ ‫مافی دەنگدان تۆ باسی چی لەگەڵ دەكەیت!‬ ‫باشە بۆناكرێت لە ئانوساتێكی وادا ئێمەی‬ ‫كورد بیرمان الی ئایندەی ئەم واڵتەبێت نەك‬ ‫تاقیكردنەوەی مرۆڤەكان‪ ،‬دەكرێت قەدەری‬

‫خۆمان بدەینەدەست تاقیكردنەوەی جێ‬ ‫گۆركێی كەسەكان؟ ‪.‬خۆ ئێمە یاری تۆپی‬ ‫پێ ناكەین تاكو ئەنجامی باشی یاریزان‬ ‫بگۆڕین ‪ .‬گەلۆگیان ئەمە ئایندەی واڵتە‬ ‫ئەمە كێشمەكێشی سڕینەوەی ناسنامە و‬ ‫گەلەكۆمەی گورگەكانە لەسەرت‪ ،‬هەمومان‬ ‫دەزانین پۆستی سەرۆكی هەرێم ئەوەندەی‬ ‫لەئەجندای سیاسی دەرەكی دا رۆڵ و ئەركی‬ ‫ئایندەی تاك بەتاكی ئەم گەلەی لەئەستۆیە‪،‬‬ ‫بەرامبەر بەگشت هەلومەرجێكی سیاسی‪،‬‬ ‫لەنێوخۆدا تەنها س��ەرۆك��ی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیران و دامودەزگاكانی دیكەی پەیوەندی‬ ‫دار بەكاروباری بەرێوەبردنی واڵت خەریك‬ ‫دەبن‪.‬‬ ‫باشە ئێمە لەچ بارو دۆخێكی سیاسی و‬ ‫ئابوریداین ئایە ئێمە كام لەكێشەكانمان‬ ‫كاریگەرترن كێشە سیاسیەكانی ناو خۆیان‬ ‫تەحەدیاتەكانی دەرەكی؟‪.‬‬ ‫ئەمە ئێمەین س��ەرۆك��ی هەرێممان بە‬ ‫كێشەكانی بەردەفڕكێ و تۆران و باڵ باڵێنەوە‬ ‫خەركیكردووە نەك ئەمە ئیشی سەرەكی‬ ‫سەرۆكی هەرێم بێت ‪.‬‬ ‫ئەوەی ئێستاكە سەرۆكی هەرێمە هەموومان‬ ‫باش دەزانین گەر لەمالێ خۆیشدابێت ئەوە‬ ‫لەگشت ئاستەكانی پرس و راو هەڵوێست‬ ‫وەرگ��رت��ن و چ��ارەس��ەری گرفتەكان تاكە‬ ‫مەرجەعی كوردە و لە ئاستی نێودەوڵەتی و‬ ‫ئەقلیمیدا ژمارەیەكە و بەتانە و تەشەری كەس‬ ‫ناسڕێتەوە‪ ،‬دەبێت بیركردنەوەی مان وابێت‬ ‫كەسێك ببینینەوە بۆ پۆستەكە نەك پۆستێك‬ ‫ببینینەوەبۆ كەسێك‪ ،‬چونكە پۆستەكە‬ ‫تەنها ناتوانێت كورد لەم قەیرانەی ئێستاكە‬ ‫رزگاربكات گەر كەسەكە گونجاونەبێت‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ئەزموون و بیرەوەری‬

‫لە ‪ 1982/4/24‬لەیادی ‪ 1974/4/24‬بۆمبارانكردنی زانكۆی سلێمانی و شاری‬ ‫قەاڵدزێ ئێمە لەشاری رانیە خۆپیشاندانێكی گەورەمان سازكرد‬

‫(دڵدار ساڵح) لە ساڵی ‪ 1967‬لەشاری رانیەی دەروازەی راپەرین لەدایك بووە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 1982‬تا ‪ 1993‬لە ناو یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان كاری كردووە‪ ،‬چەندین پلەی بەرپرسیارێتی بڕیوە‬

‫ئێستا ئەندامی دەستەی رێكخراوە جەماوەری و پیشەیەكانی (پ ‪.‬د ‪ .‬ك)ە‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬نـەوزاد فـوئـاد رەشید‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪8‬‬

‫لە درێژەی هەڵدانەوەی الپەڕەكانی ئەزمون‬ ‫و بیرەوەری لە ناو یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە گۆشەی ئەمجارەماندا هەڤاڵ‬ ‫(دڵ��دار ساڵح) رۆشنایی دەخاتە سەر دە‬ ‫ساڵەی كاركردنی لەم رێكخراوەداو‪ ،‬لە دیدی‬ ‫خۆیەوە باس لە راب��ردووی پڕ س��ەروەری و‬ ‫رۆڵی بەرهەمداری (ی‪ .‬ل‪ .‬د‪ .‬ك) دەكات‪،‬‬ ‫هەروەها ئاماژە دەدا بە كاریگەرییەكانی‬

‫ئەم رێكخراوە و بە قوتابخانەی دەزانێ بۆ‬ ‫پێگەیشتنی الوان لە رووی بەهرەو كەسایەتی‬ ‫و گەیشتن بە ئاستێكی پێشكەوتوو‪ ،‬لە‬ ‫كۆتاییشدا چەند پێشنیازێك دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪:‬چۆن رێكخراوی یەكێتی الوانی‬ ‫دیموكراتی كوردستانت ناسی؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬لەسەرەتای ساڵی ‪ 1982‬پەیوەندیم‬

‫كرد بە یەكێتی قوتابیانی كوردستان‪ ،‬تاكو‬ ‫كۆنفرانسی ئابی ‪ 1986‬كە هەردوو رێكخراو‬ ‫ل��ەژێ��ر ی��ەك س��ەرك��ردای��ەت��ی ك��ۆك��ران��ەوە و‬ ‫یەكیانگرت‪ ،‬ئەوكات بومە ئەندامی یەكێتی‬ ‫الوان‪ ،‬دەمەویت ئەوە بۆ مێژوو بڵێم یەكەم‬ ‫چاالكیم كە قوتابی بوم لە ‪1982/4/24‬‬ ‫لەیادی ‪ 1974/4/24‬بۆمبارانكردنی زانكۆی‬ ‫سلێمانی و ش��اری ق��ەاڵدزێ ئێمە لەشاری‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫رانییە خۆپیشاندانێكی گەورەمان سازكرد‪،‬‬ ‫ئ��ەم ی��ادك��ردن��ەوەی��ە س��ااڵن��ە دەك���را و لەم‬ ‫ی��ادك��ردن��ەوەش��دا روب��ەڕوب��ون��ەوە دەستی‬ ‫پێدەكرد لەناوچەی بتوێن وپشت دەر‪،‬‬ ‫ئەمەی من باسی دەك��ەم یادكردنەوەكەی‬ ‫ساڵی ‪ 1982‬لەناوبازاری ق��ەاڵدزی دەستی‬ ‫پێكرد ب��ۆ س��ەر گ��ۆڕس��ت��ان��ی شەهیدانی‬ ‫‪1974/4/24‬ل��ەوی��ادك��رن��ەوەی��ەدا دەسەاڵتی‬ ‫ئەوكاتی بعس كەوتە گیانی خۆپیشاندەران‬ ‫و شەهید و برینداری لێكەوتەوە‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫ناوەكانم لەیادبێت (دایكە ئامینەوە خوشكە‬ ‫سنەوبەر) چەندین بریندار هەبوو‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫فشاری بعس لەسەر قەاڵدزێ كەم بكرێتەوە‬ ‫لەرانیەشەوە دەستمان پێكرد لە قوتابخانەی‬ ‫ئامادەیی رانیەی تێكەاڵو‪ ،‬هەڵبەتا جگە‬ ‫لە رێكخستنەكانی الوان و قوتابیانی سەر‬ ‫بەپارتی رێكخستنەكانی الوانی حزبی شوعی‬ ‫و سۆسیالست و یەكێتی‪ .‬تێدا بەشداربون‪.‬‬ ‫پرسیار‪:‬لەوكاتانەدا ل��ەوە نەدەترسان‬ ‫بگیرێن و ئازاربدرێن یان شەهیدبن؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬لەراستید ئەو ناوچەی ئێمەتێیدا‬ ‫دەژیان بەدرێژایی مێژوو بەعس دەسەاڵتێكی‬ ‫ئەوتۆی تێدا نەبوە‪ ،‬چونكە سەركردایەتی‬ ‫شۆرشی ك��ورد هەمیشە لەناوچەكە بووە‪،‬‬ ‫تەنانەت دوای نسكۆی شۆرشی ئەیلولیش‪،‬‬ ‫مەفرەزەكانی پێشمەرگەكانی كوردستان لەوێ‬ ‫بونیان هەبوە ئی هەموو الیەنە سیاسیەكان‪،‬‬ ‫بۆیە هەمیشە هەستمان بەپشتیوانی دەكرد‪.‬‬ ‫چاالكیەكانی یەكێتی الوان لەرێگەی تیپە‬ ‫هونەریەكانەوە بوو چەندین تیپ هەبوو وەك‬ ‫تیپی شانۆی كێوەڕەش كە جوانەمەرگی برام‬ ‫شەهید (سیامەند) سەرپەرشتی دەكرد تیپی‬ ‫مۆسیقاش هەبوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬خۆت زیاتر خولیای چیت هەبوو‬ ‫لە نێوان بواری وەرزش و هونەریدا؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬من وەرزش��وان بوم لەتیپی الوانی‬ ‫رانیە یاریم دەكرد تیپەكەشمان زیاتر ناسرابو‬ ‫بە تیپی وەرزش��ی ب��ەرەی ج��وت‪ ،‬زۆر جار‬ ‫فشاری حزبی بعس بێزاری دەكردین ئەوكات‬ ‫لەرێگەی مەركەز شەبابی رانیەوە زۆریان لێ‬ ‫دەكردین كەدەبێت یاریان بۆكەین‪ ،‬جارێكیان‬ ‫ئێمەیان برد بۆ بەشداری خولێك لە شاری‬

‫باقوبە پێشبڕكێی ناوچەی حكومی زاتیان پێ‬ ‫دەوت ئەوكات‪ ،‬ئێمەش خۆمان بەدۆراندندا‬ ‫بەس لەبەرئەوەی بەرپرسی مەركەز شەبابەكە‬ ‫شانازی بەخۆیەوە نەكات‪ ،‬چونكە بەعسیەكی‬ ‫پیس بوو‪ ،‬بۆ ئەوەی وازمان لێ بێنن چیدیكە‬ ‫نەمان بەن بۆ ئەم جۆرە پێشبڕكێ یانە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەرپرسی ئەو مەركەز شەبابە هەموومانی‬ ‫دەناسی و خەڵكی رانیە بوو دەی زانی سەر‬ ‫بەچ پارتێكی سیاسین‪ ،‬هەر ئ��ەوەش بوە‬ ‫سەبەب من خوێندنم تەواونەكرد دوای ئەوەی‬ ‫شەشی ئامادەییم تەواوكرد بەشی زانستی‪،‬‬ ‫بەكارێكی نهێنی وایانكرد ناومان لەبەسرە‬ ‫دەرچو لەپەیمانگای تەكنەلۆژیا وەرگیرام‪،‬‬ ‫قوتابیە عەرەبەكانیشیان هێنا بۆ زانكۆی‬ ‫سەالحەدین‪ ،‬یەكێ لەوقوتابیانەی لەزانكۆی‬ ‫سالحەدین وەرگیرا (نوری مالیكی) سەرۆك‬ ‫وەزیرانی ئێستاكەی عیراقە‪ ،‬ئەوەبوو یەك ساڵ‬ ‫درێژەم بەخوێندندا لە بەسرە‪ ،‬دواتر داوایان‬ ‫لێ كردین ببین بە جیششەعبی یەك قوتابی‬ ‫كورد نەی كرد‪ ،‬هەموومان رامانكرد هاتینە وە‬ ‫(‪)111‬قوتابی بوین‪ ،‬رێكخراوێكمان دروستكرد‬ ‫بەناوی رێكخراوی دابڕاوان لەخوێندن‪ ،‬تاكو‬ ‫راپەڕین ئەم رێكخراوە كەمایەوە بەشداریەكی‬ ‫كاریگەریمان كرد لە راپەرینی ‪،1991/3/5‬‬ ‫ئەم رێكخراوە لەگشت حزبەكان پێكهاتبو واتا‬ ‫گشت ئەو قوتابیانەی لەخوێندن دابڕاوبوین و‬ ‫هەریەكەمان بیروڕایەكی سیاسیمان هەبوو لەم‬ ‫رێكخراوەدا‪ ،‬وەك چەترێك بەبێ خۆفەرزكردن‬ ‫كارمان دەك��ر‪ ،‬دوای راپ��ەری��ن داوامانكرد‬ ‫ل��ەس��ەرك��ردای��ەت��ی ش��ۆرش بمانگەڕێننەوە‬ ‫بۆتەواوكردنی خوێندن خۆشبەختانە بۆیان‬ ‫جێ بەجێ كردین ‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬لەدوای راپەڕین الیەنی نەتەوایەتی‬ ‫رێكخراوی الوان رۆڵی چۆن دەنواند؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬گەربگەڕێینەوە بۆ مێژوو لەدوای‬ ‫تێكچونی شۆڕشی ئەیلولی م��ەزن‪ ،‬شۆڕشی‬ ‫كورد سەرجەم خۆناساندنەكان و چاالكیەكانی‬ ‫لەرێگەی رێكخستنی هێزی پێشمەرگەدا‬ ‫دەبینیەوە‪ ،‬ئەمە ت��ادوای راپەڕینی بەهاری‬ ‫‪ 1991‬ب����ەردەوام ب��وو‪ ،‬دوای راپ��ەڕی��ن كە‬ ‫بەشێكی كوردستان رزگ��ارك��را ئ��ەوەی كە‬ ‫سەركردایەتی جموجۆڵە جەماوەریەكەی دەكرد‬

‫رێكخراوەكانی الوان و قوتابیان و ئافرەتان‬ ‫بوون‪ ،‬رێكخراوەكانی دیكەی سەر بەحزبەكان‬ ‫بەوشێویە رۆڵیان نەبوو‪ ،‬ئەمەی دەی ڵێم‬ ‫واقعیی مێژووییە تانەدان لەكەس نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬رێكخراوەكان بەس بۆ ئەوەدروست‬ ‫بون تاخزمەتی پارتی بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬نەخێر شتەكە بەو ئاراستەیە نی یە‪،‬‬ ‫بەس لەبەرئەوەی ئەم رێكخراوانە زۆر منەزەم‬ ‫بون و خاوەن سەركردایەتی و رێكخستنی‬ ‫خۆیان ب��وون و ش��ارەزا و لێزان و خاوەن‬ ‫مێژوویەكی پڕسەروەری بون لەگشت شارەكان‬ ‫لقیان هەبوو‪ ،‬كۆنگرەو كۆنفراسیان بەست‪،‬‬ ‫هیچ رێكخراوێكی دیكە لەكوردستان ئەم‬ ‫شێوازە رێكخستنەی نەبوو‪ ،‬لەكاتی راپەڕین‬ ‫لەگەڵ پێشمەر شان بەشان دەهاتەوە ناو‬ ‫شار و بارەگای دادەمەزراند و خەڵكی لێ‬ ‫كۆدەبووە‪ ،‬ئەم كارە گەر پێشینەی نەبێت‬ ‫چۆن وا بااڵ دەكات و خەڵك لێی كۆدەبێتەوە‪،‬‬ ‫بێ جیاوازی خزمەتی توێژی خۆیانیان دەكرد‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬ئازادی ناو ئەم رێكخراوە چۆن بوو؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬بەشانازیەوە دەڵێم ئەو ئازادیەی‬ ‫لەناو یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان‬ ‫هەبوو و هەیە‪ ،‬ئێستاكە من لەناو پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانم ئەو ئازادیەم نییە‪،‬‬ ‫ئ��ەو ئ��ازادی��ەی ل��ەن��اوئ��ەم رێ��ك��خ��راوە ئێمە‬ ‫مومارەسەمان دەكرد زۆر پێ سەرسام بوم‪،‬‬ ‫كە بەو شێوازە رەخنە دەربڕین و ناڕەزایی و‬ ‫دەست پێشخەریمان دەكرد‪ ،‬هیچ كات لەسەر‬ ‫كارێك و بڕیارێك لێ پێچینەوەم لەگەڵ‬ ‫نەكراوە‪ ،‬بڵێین ئەم كارە لەگەڵ بەرژەوەندی‬ ‫حزبی ناگونجێت‪ ،‬رەخنەی توندمان لەبەرێزان‬ ‫لەسەرۆك و سەركردایەتی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان دەگرت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬ئێو لەسنووری رانیەو پشدەر دوو‬ ‫شێوازی راگەیاندنتان هەبوە (رادیۆ گۆڤار)‬ ‫دەكرێت باسی رۆڵی ئەم دوودەزگایە بكەیت‪.‬‬ ‫وەاڵم‪ :‬سەرەتا ئێمە زیاتر پشتمان بە‬ ‫ب�ڵاوك��راوەی بەیاننامە دەب��ەس��ت ئەوكات‬ ‫دیعایەی ژەه��راوی زۆر لەناو خەڵك دەكرا‬ ‫بۆ روخاندنی ورەی ج��ەم��اوەر‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫بەیاننامەكەمان لەبیر مە داوام��ان لە گشت‬ ‫خەڵكی رۆشنبیر و دانیشتوان كرد رێگە نەدەن‬

‫‪9‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪10‬‬

‫بە ئاودیوكردنی ئالیاتەكان‪ ،‬ئەوكات وای لێ‬ ‫هاتبو خەڵكانێك بازرگانیان دەكرد بە ناردنە‬ ‫دەرەوەی هەندێك ئالیاتی گرنگ كە كوردستان‬ ‫پێویستی پێی هەبوو‪ ،‬لەگەڵ دەزگ��ای زۆر‬ ‫گرنگی تەندروستی‪ ،‬لەبەیان نامەیەكی دیكە‬ ‫داوام��ان لەجوتیارانی ئەو سنوورەكرد كە‬ ‫دەست بكەن بە كشتوكاڵی خۆیان‪ ،‬چونكە‬ ‫الی هەمووان روونە ئەو سنوورە سنوورێكی‬ ‫پر بەپیت و بەرەكەتی كشتوكاڵیە‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بە گۆڤار و رادیۆ كە پێش رادیۆ گۆڤارێكمان‬ ‫دەردەك���رد بەناوی گۆڤاری (دەروازە)ك���ە‬ ‫(‪ )53‬ژمارەی لێ باڵوكرایەوە‪ ،‬ئەم گۆڤارە‬ ‫كاریگەری باشی هەبوو لەسەر خوێنەران‬ ‫و نوسەرو رۆشنبیران و الوانی سنوورەكە‪،‬‬ ‫یەكەم گۆڤار ب��وو ل���ەدوای راپ��ەڕی��ن ئێمە‬ ‫بەچاپمان گەیاند‪ ،‬بە تواناو ئیمكانیاتی‬ ‫مادی رێكخراوەكەی خۆمان‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫رادیۆكە بیرۆكەی برادەرانی لیژنەی ناوچەی‬ ‫رانیەبوو‪ ،‬ئەوكات بەرێز كاك(علی تۆفیق)‬ ‫بەرپرسی ناوچە بوو داوایان لە لقی(‪ )4‬كرد‬ ‫كە شەهید(محێدین رەحیم)بەرپرسی لق بوو‪،‬‬ ‫لەرێگەی ئەوان رادیۆیەك بۆ ئێمە دامەزرا‪،‬‬ ‫پەخشەكەی لەسنووری رانیە تێپەڕی نەدەكرد‬ ‫كە سنووری بتوێن بوو‪ ،‬ئەم بەڕێزانە لەم رادیۆ‬ ‫بون (باوەڕ محمود و خاتو سزا محمود و‬ ‫كاك ئەبوبكر) بو ناسراو بە وەستابەكر و كاك‬ ‫نزارمامە وە منیش بەرێوبەری رادیۆكەبووم‪،‬‬ ‫كارەكانی ئەم رادیۆیە بریتی بوو لە دابەزاندنی‬ ‫گۆرانی كوردی رەسەن و گۆرانی بیانیشمان‬ ‫دادەبەزاند و كاركردن لە سەر رۆشنبیر و‬ ‫یادكردنەوەی مێژووی گەلەكەمان و رۆشنبیری‬ ‫گشتی‪ ،‬چەندین بەرنامەی هونەری وەرزشیمان‬ ‫هەبوو‪ ،‬گشت ئەم كارانەش لەسەر ئیمكانێتی‬ ‫خۆمان و ئابونەی ئەندامان بەڕێوە دەچو‪،‬‬ ‫هاوكاری دەوڵەمەندەكانی ئەو ناوچەیەیش‬ ‫بۆمان دەهات كە جێگای خۆیەتی سوپاسیان‬ ‫بكەین و لەبیریان نەكەین ‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬مانەوەی تەمەنی ئەم رێكخراوە و‬ ‫بەردەوامی بۆ چی دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬لەوەدا بینیمەوە هەمیشە یەكێتی‬ ‫الوان قوتابخانەیەك بوە بۆ پێگەیاندنی كادیر‬ ‫و ئەم قوتابخانەیەش هەمیشە بونی هەبوە‬

‫لەگشت ئانوساتێكی مێژوویدا‪ ،‬هەمیشە‬ ‫كادیرانی ناو ئەم رێكخراوە بەبیر و باوەڕەوە‬ ‫كاریان كردووە بۆیە توانیویانە خۆیان رابگرن‬ ‫و بمێننەوە‪ ،‬الیەنی دووهەمی مانەوەی ئەم‬ ‫رێكخراوە میكانزمی كاركردنێتی كە لەنوێ‬ ‫بونەوە و دەرفەتدان بەكادیران بۆ ئەوەی رۆڵی‬ ‫خۆیان بگێڕن و بیر و بۆچونەكانیان گەاڵڵە‬ ‫بكەن و خۆیان لەم رێكخراوەدا بدۆزنەوە بۆیە‬ ‫كادیری الوان هەمیشە دڵسۆزانەكاری خۆی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ :‬ئ��ەزم��وون��ی ت��ۆل��ەن��او ك��اری‬ ‫رێ��ك��خ��راوی الوان���دا ب��ەك��ۆی گەیشت پاش‬ ‫ئ��ەوەی رێكخراوەكەت بەجێ هێشتو لەناو‬ ‫رێكخستنەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫درێژەت بەكاری حزبی دا‪.‬‬ ‫وەاڵم‪ :‬من كاتێك رێكخراوەكەم بەجێ‬ ‫هێشت هەستم نەكرد كامڵ بومە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەهەڵسەنگاندنی برادەران بۆمن دەیان گوت تۆ‬ ‫زۆر پێگەیشتوی‪ ،‬نەك لەبواری كاری سیاسی‪،‬‬ ‫بەڵكو ل��ەب��واری ك��اری رێكخراوەیدا‪ ،‬ئەم‬ ‫جیاوازیەیش بۆ پانتای بیركردنەوەی فراوانتر‬ ‫و پشودرێژی و شارەزایانە تر لەبەڕێوەبردنی‬ ‫ئەركەكانمان لە گۆتاربێژی لە نوسین لەكۆڕ و‬ ‫كۆبونەوە لە سمینار لە دەڕبرین گشت ئەمانە‬ ‫بەرهەمی كاركردنمان بو لەناو یەكێتی الوان‪،‬‬ ‫ئەدەبیاتی رێكخراوی الوان زۆركاریگەری‬ ‫هەبوو لەسەر من بەتایبەتی ئەو باڵوكراوە‬ ‫و گۆڤارانەی لەسەردەمی شاخ دەردەچ��ون‬ ‫دەمخوێندنەوە و كاریگەری هەبو لەسەرمن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬تۆ رێكخراوەكە بەقەرزاری خۆت‬ ‫دەزانی یان بەپێچەوانەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬لەڕاستیدا تاكو مردنیش من هەرخۆم‬ ‫ب��ەق��ەرزاری رێكخراوەكە دەزان���م‪ ،‬چونكە‬ ‫یەكێتی الوان منی پێگەیاند‪ ،‬من لەتەمەنێكی‬ ‫زۆر بچوك بەرپرسیارێتیم وەرگرت لەناو پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان كەتەمەنم (‪ )24‬ساڵ‬ ‫بو بەرپرسیاریتیەكی گەورەیان پێدام‪ ،‬یەكێتی‬ ‫الوان منی پێگەیاند منیش ئەوەی توانیبێتم‬ ‫كردم بۆ یەكێتی الوان ‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬جارێكان تۆ لەهەوڵێكی تیرۆرستی‬ ‫دا بەقودرەتی خوا رزگارت بو لەرانیە؟‬ ‫وەاڵم ‪ :‬بەڵێ لەساڵی (‪)1991‬ل��ەران��ی��ە‬

‫لەنزیك ئاوی قولە ئەم ئاوە وا بەناوبانگە‬ ‫تەنكەرێكی (‪ )33000‬هەزار لتری لەكەركوكەوە‬ ‫بەناوی هێنانی بانزین هێنرابو بۆرانییە بۆ‬ ‫دابەشكردن‪ ،‬بەاڵم پركرابو لە م��ەوادی‪tnt‬‬ ‫شوفێرەكەی عەرەب بو لەبەردەم گومرگی‬ ‫سەركردایەتی بەرەی كوردستانی تەقیەوە‪،‬‬ ‫من بیستنم لەدەست دا پەردەی گوێم تێكچو‬ ‫ئەوكات من لەكاتی گەڕانەوەم بوو لەبارەگاوە‬ ‫بۆماڵ بەرپرسی الوان بوم لەرانیە‪ ،‬بەاڵم سەد‬ ‫ئەوەندەی دیكە قوربانی بدەم ناگاتە یەك‬ ‫دڵۆپی خوێنی ئەوشەهیدانی گیانیان بەختكرد‬ ‫لەپێناو كورد و كوردستان‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬پێشنیارت بۆ ئێستاكەی رێكخراوی‬ ‫یەكێتی الوان چی یە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬داوا لەیەكێتی الوان دەكەم نەبێتە‬ ‫پاشكۆی هیچ كێشمە كێشێكی سیاسی‬ ‫لەكوردستان‪ ،‬رێكخراوی الوان سەربەخۆیەكی‬ ‫و ئازادیەكی تەواوی هەیە‪ ،‬لەرووی ئەندام و‬ ‫پانتایی كاركردنی تاكە رێكخراوە لەكوردستان‬ ‫‪ .‬دەتوانێت ئازادبێت و رێگەی ئ��ازادی لێ‬ ‫نەگیراوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬بەاڵم زۆرج��ار دەنگی ناڕەزایی‬ ‫الوان دەبینرێت الیەنی سیاسی لەپشت ئەم‬ ‫ك��ارەوەی��ە كە الوان هاندەدا بۆ مەبەستی‬ ‫سیاسی خۆی لەم كاتانە چی بكرێت باشە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬من بەپێویستی دەزان��م یەكێتی‬ ‫الوان ئەم دەنگە نارەزایە زۆرب��ە سروشتی‬ ‫وەربگرێت‪ ،‬چونكە یەكێتی الوان ناتوانێت‬ ‫هەمووالوانی كوردستان رازی بكات‪ ،‬ئەمە‬ ‫ن��ەك تەنها بۆ رێكخراوی الوان بۆ گشت‬ ‫رێكخراوەكانی جیهان ناتوانن گشت الوان‬ ‫لەخۆیان رازی بكەن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش یەكێتی‬ ‫الوان خ��زم��ەت��ی زۆری ك����ردووە هەندێك‬ ‫لەوخزمەتان پێویستە ب��اس بكرێت‪ ،‬هیچ‬ ‫رێكخراوێكی جیهانی خانوی دروست نەكردووە‬ ‫بوك گواستنەوەی بەكۆمەڵی ئەنجام نەداوە‪،‬‬ ‫هیچ رێكخراوێك بەقەد رێكخراوی الوان‬ ‫ب��ەم شێوە گرنگی ب���ەوەرزش ن���ەداوە‪ ،‬كە‬ ‫ئێستاكە لەكوردستان لەزۆربەی گەڕەكەكان‬ ‫و شوێنەكان یاریگاو تیپی وەرزش��ی هەیە‪،‬‬ ‫یەكێتی الوان سەرپەرشتی دەك��ات جگەلە‬ ‫چەندین كاری هونەری و رۆشنبیری‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫لە میانەی دیمانەیەكی (پێشكەوتن)دا بێستون‬ ‫ن���وری‪ ،‬س��ەرن��ووس��ەری گ��ۆڤ��اری (سڤیل) باس‬ ‫لەئەزموونی رۆژنامەوانی خۆی و گۆڤارەكەی دەكات‪،‬‬ ‫ئەوە رەت دەكاتەوە گۆڤارەكەی سەر بە پارتی بێت‪،‬‬ ‫دەڵێت ئەگەر هەندێ گۆڤار و رۆژنامە پێیان وابێت‬ ‫تەنیا نوسین لەدژی دەسەاڵت بێالیەنییە‪ ،‬ئێمە وا‬ ‫بیر ناكەینەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬لە كەی و لە كوێ هاتیە نێو كاری‬ ‫راگەیاندنەوە؟‬ ‫بێستون نوری‪ :‬ئێمە لەجیلێكین گەنجایەتیمان‬ ‫دەكەوێتە دوای راپەڕینەوە‪ ،‬زەمەنێك كە پڕبوو‬ ‫لەملمالنێی سیاسی و فیكری ئاشكرا‪ ،‬ئەوكاتە گەنجان‬ ‫زۆرتر عەوداڵی خوێندنەوە بوون‪ ،‬زۆرتر باوی بابەتە‬ ‫فیكری و ئایدیۆلۆژییەكان بوو‪ ،‬وەك رەنگدانەوەیەك‬ ‫بۆ دەركەوتەی هێز و تەیاری جودا جودا لەگۆڕەپانی‬ ‫سیاسیی كوردستان‪ .‬ئیتر زۆر لەگەنجانی ئەوكات‬ ‫دەیانخوێندەوە‪ ،‬جیاوازی من لەگەڵ هاوڕێیەكانی‬

‫ئەوكاتم ئەوەبوو من ئارەزووی بواری رۆژنامەوانیم‬ ‫هەبوو‪ ،‬برادەرەكانی دیكەم كە دەیانخوێندەوە ئەو‬ ‫ئارەزووەیان نەبوو‪ ،‬بەاڵم من لەپاڵ كتێب‪ ،‬رۆژنامە و‬ ‫گۆڤارەكانیشم دەخوێندەوە‪ ،‬زۆرجار ریپۆرتاژەكانم بۆ‬ ‫ئەوە دەخوێندنەوە تا بزانم چۆن ئامادەكراون‪ ،‬چۆن‬ ‫داڕێژراون‪ ،‬ئیتر الی خۆمەوە شێوازی جوان و جوانترم‬ ‫دیاری دەكرد‪ ،‬هەڵبەت ئەوكاتە من قوتابی ئامادەیی‬ ‫بووم‪ ،‬كە لەكۆلێژ وەرگیرام دەستم بەنووسین كرد‬ ‫لەباڵوكراوەكانی قوتابیان‪ ،‬هەموو ئەوانە بەشێك‬ ‫بوون لەحەزی من بۆ كاركردن لەمیدیا‪ ،‬بەاڵم بەفعلی‬ ‫كە لەمیدیا كارم كردبێت‪ ،‬سەرەتای ساڵی ‪ 2003‬بوو‪،‬‬ ‫كاتێك لەرۆژنامەی جەماوەر ئاگادارییەك نوسرابوو‪،‬‬ ‫كە پێویستیان بەپەیامنێرە‪ ،‬من چوومە نوسینگەی‬ ‫رۆژنامەكەو گوتم دەمەوێ كار بكەم‪ .‬ئەو رۆژە دوو‬ ‫كچ و دوو كوڕی دیكەش هاتبوون بۆ كاركردن‪،‬‬ ‫ئەوكات كاك مقداد شاسواری سەرنوسەر بوو‪ ،‬پێی‬ ‫گوتین ماوەی مانگێك كارتان پێ دەكەین‪ ،‬ئینجا‬

‫بڕیار دەدەین كە دەتوانن لەگەڵمان بمێننەوە یان نا‪.‬‬ ‫دەستمان بەكار كرد‪ ،‬دوای ‪ 15‬رۆژ سەرنوسەر پێی‬ ‫گوتم تۆ دەمێنیەوە‪ ،‬ئەوەبوو رۆژنامەی (جەماوەر)‬ ‫بووە یەكەم وێستگەی كاری رۆژنامەوانی من‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬ئ��ەگ��ەر باسی ئ��ەزم��وون��ی ك��اری‬ ‫رۆژنامەوانیتان لەڕۆژنامەی جەماوەر و گۆڤاری‬ ‫هەڵبووون بكەی جیاوازی لەنێوان ئەو دوو ئەزموونە‬ ‫هەبوو؟‬ ‫بێستون نوری‪ :‬لەنێوان جەماوەر و هەڵبوون‪،‬‬ ‫شوێنی دیكەش هەن‪ ،‬لەسەرەتادا لەجەماوەر وەك‬ ‫پەیامنێر وەرگیرام‪ ،‬ماوەی دوو ساڵ لەو رۆژنامەیە‬ ‫م��ام��ەوەو پەیامنێری و سەرپەرشتی ك��اروب��اری‬ ‫هونەری دەرچوونی رۆژنامەكەشم دەك��رد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوایی گۆڕانكاری بەسەر ئیدارەی رۆژنامەكەدا هات و‬ ‫ئیمتیازی دەرچوونی گۆڤارەكە لەالیەن كۆمپانیایەكی‬ ‫دیكەوە بەڕێوەبرا‪ ،‬من لەو رۆژنامەیەدا نەمامەوە‪،‬‬ ‫دوای ئەوە چووم لەگۆڤاری هەرێم كارم كردو لەوێ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫بێستون نووری‪ ،‬سەرنووسەری گۆڤاری سڤیل‪:‬‬ ‫پێشتریش گوتومە ئەو میدیایانەی لەهەولێرن مەوزونترن‬ ‫لەمیدیاكانی دیكە‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی میدیای كوردی‬ ‫گیرۆدەی كۆمەڵێك ئیشكالیاتە‬

‫‪11‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪12‬‬

‫بوومە بەڕێوەبەری نوسین‪ ،‬دواتر لەرۆژنامەی (میدیا)‬ ‫كارم كردو بوومە جێگری سەرنوسەری رۆژنامەكە‪.‬‬ ‫لەكۆتایی ‪ 2006‬گەڕامەوە رۆژنامەی جەماوەر‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك سەرنووسەر و تا داخستنی رۆژنامەكە هەر من‬ ‫سەرنوسەری بووم‪ .‬بۆ وەاڵمی پرسیارەكەت‪ ،‬دەڵێم‬ ‫جەماوەر و هەڵبوون دوو ئەزموونی جودا بوون‪،‬‬ ‫یەكەمیان رۆژنامەو ئەویتریان گۆڤار بوو‪ ،‬جەماوەر‬ ‫هەفتانەبوو‪ ،‬هەڵبوون سەرەتا مانگانەبوو‪ ،‬دواتر ئێمە‬ ‫كردمانە دوو هەفتەجارێك‪ .‬جەماوەر مێژوو و ناوێكی‬ ‫هەبوو و ناسراوتر بوو لەهەڵبوون‪ ،‬بەگشتی من‬ ‫ئەزموونی جەماوەرم پێ خۆشتر بوو‪ ،‬كە شوێنێكی‬ ‫تایبەتی الی من هەیە‪ ،‬تا لەئەزموونی هەڵبوون‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬بیرۆكەی گۆڤاری سڤیل چۆن بوو؟‬ ‫بێستون ن��وری‪ :‬راستییەكەی من تا چوومە‬ ‫هەڵبوون هەمیشە لەرۆژنامە و گۆڤاری هەفتانە كارم‬ ‫كردبوو‪ ،‬هەڵبوون لەسەرەتادا مانگانە بوو‪ ،‬دوایی من‬ ‫كردم بە دوو هەفتە جارێك‪ ،‬بەاڵم هەر پێموابوو‬ ‫كە لیاقەی من و هاوكارانم زیاتر بوو لەگۆڤارێكی‬ ‫‪ 15‬رۆژی‪ ،‬حەزمان لەكارێك بوو گەرموگوڕتر بێت‪،‬‬ ‫خ��اوەن ئیمتیازی گۆڤارەكەش لەڕویی مادییەوە‬ ‫نەیدەتوانی هەنگاوێكی دیكە باوێت‪ ،‬بۆیە بیرمان‬ ‫لەپرۆژەیەكی دیكە كردەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬زۆر جار دەگوترێت سڤیل لە پارتییەوە‬ ‫نزیكە‪ ،‬ئەو تۆمەتانە لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟‬ ‫بێستون ن��وری‪ :‬تۆمەت بەخشینەوە ئاسانە‪،‬‬ ‫لەم ‪ 15 – 10‬ساڵەی دوایی تۆمەت بەخشینەوە‬ ‫پانتاییەكی دیاری هەبووە لەراگەیاندنی كوردیدا‪ .‬زۆر‬ ‫جار راگەیاندنەكان ئەوەندە خەریكی یەكتر بوونە‪،‬‬ ‫ئەوەندە خەریكی ئەركە پیشەیی و كۆمەاڵیەتییەكانی‬ ‫دەزگاكەیان نەبوونە‪ .‬بەداخەوە تێگەیشتنێكی زۆر‬ ‫خراپ لەسەر كارەكان دروستبووە‪ ،‬هەرچی كارێك‬ ‫لەهەولێر بكرێت‪ ،‬یەكسەر پەنجەی تۆمەتی پارتیبوونی‬ ‫بۆ رادەكێشن‪ ،‬بەداخەوە ئەم بارودۆخە درێژكراوەی‬ ‫ئەو ملمالنێ سیاسییە مێژووییەی نێو بزووتنەوەی‬ ‫سیاسیی كوردەو تا ئێستا بەشێوەو فۆرمی دیكە‬ ‫ب��ەردەوام��ی هەیە‪ .‬ئێستا خەریكە وای لێهاتووە‬ ‫هەرچی تاك تاكی هەولێر هەیە لەسەر پارتی حیساب‬ ‫بكرێت‪ ،‬نەیارەكانی پارتی خەریكە هەولێر بەتەواوی‬ ‫لەسەر پارتی تاپۆ دەكەن‪ ،‬ئەمە هەڵەیە‪ ،‬وەك چۆن‬ ‫هەڵەیە هەرچی خەڵكی سلێمانییە لەسەر یەكێتی‬ ‫یان گۆڕان حیساب بكرێت‪ ،‬دابەشكردنی كۆمەڵگە‬ ‫لەسەر ئەساسی ئینتیمای سیاسی‪ ،‬هەڵەیەكی‬ ‫ستراتیژییەو باجیشی قورس دەبێت‪ .‬لەكوردستان‬ ‫دەیان كەناڵی ئیعالمی هەیە‪ ،‬هەرچی حیزبە كەناڵی‬ ‫ئیعالمی هەیە‪ ،‬ئێستا ژمارەیەكی زۆر كەناڵی لۆكاڵی‬ ‫هەن‪ ،‬كە كۆمپانیاكان دایانناوە‪ ،‬ئیتر هەر كەس و‬

‫الیەنێك ئازادە لەدەركردنی رۆژنامە و گۆڤار‪ ،‬بۆیە با‬ ‫لەجیاتی جوگرافیا‪ ،‬با لەسەر بنەمای كار و پیشەیی‬ ‫هەڵسەنگاندن بكرێت‪ ،‬نەك ئەو گۆڤارە نوسینگەی‬ ‫سەرەكی لە چ شارێكە‪.‬‬ ‫هۆیەكی دیكە ل��ەوەدا پەیوەندی بەبارودۆخی‬ ‫رۆژنامەگەری كوردییەوە هەیە‪ ،‬هەر رۆژنامە و‬ ‫گۆڤارێك ئەگەر بیەوێت بەشێوەیەكی هێمن و تا‬ ‫رادەیەك پرۆفیشنااڵنە كار بكات و بەالنس رابگرێ‬ ‫و هێرش نەكات و تەشهیر نەكات و رەخنە لەهەموو‬ ‫الی��ەك بگرێت و خ��ۆی نەخاتە سەنگەری هیچ‬ ‫حیزبێك لەدژی دەسەاڵت‪ ،‬ئەوە یەكسەر دەڵێن ئەوە‬ ‫الیەنگری پارتییە‪ ،‬لەكاتێكدا ئێمە پێمان وایە هەموو‬ ‫هێزە سیاسییەكان‪ ،‬هەموو دام��ەزراوە كۆمەاڵیەتی‬ ‫و مەدەنییەكانی ئێمە قابیل بەڕەخنەن‪ ،‬رەخنە‪،‬‬ ‫نەك هێرش و سوكایەتی‪ .‬ئەگەر هەندێ گۆڤار و‬ ‫رۆژنامە پێیان وابێت تەنیا نوسین لەدژی دەسەاڵت‬ ‫بێالیەنییە‪ ،‬ئێمە وا بیر ناكەینەوە‪ ،‬تا ئێستا سەدان‬ ‫راپ��ۆرت لەسەر حكومەت و كەموكوڕییەكانی و‬ ‫سیاسەتەكانی نوسراوە‪ ،‬بێگومان بەهەمان شێوە‬ ‫لەسەر ئۆپۆزسیۆنیش نوسراوە‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن هێزی‬ ‫سیاسین‪ ،‬ئەوانیش ئامانجیان وەرگرتنی دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫رەنگە ئەوانیش رۆژێ��ك ل��ەڕۆژان بێنە دەس��ەاڵت‪،‬‬ ‫بۆیە گرنگە كەموكوڕییەكانیان لەسیاسەتیان بخرێتە‬ ‫بەرباس‪ .‬ئێمە قەت تەسلیمی ئەو جۆرە بیركردنەوە‬ ‫هەرزەكارانە نابین‪ ،‬كە ئەگەر رەخنەمان تەنیا‬ ‫لەدەسەاڵت گرت و چاومان لەئۆپۆزسیۆن پۆشی‬ ‫یان پشتگیری ئۆپۆزسیۆن بكەین‪ ،‬ئەوا گۆڤارێكی‬ ‫سەربەخۆین‪ .‬نەخێر ئێمە بڕوامان بەوە نییە‪ ،‬بە‬ ‫تەحەداوە دەڵێم لەژمارە سفری گۆڤاری سڤیل هەتا‬ ‫دوایین ژمارە رەخنەمان لەپارتی‪ ،‬یەكێتی‪ ،‬هەر سێ‬ ‫الیەنی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬حكومەت بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫گرتووەو هەروەها لەسەر بارودۆخی كۆمەاڵیەتی‬ ‫هەڵوەستەمان كردووە‪ ،‬بەردەوامیش دەبین لەسەر‬ ‫ئەو رێچكەیە‪ ،‬دڵنیام ئەوان تەنها لەبەر ئەو رێچكە‬ ‫و ستایلەی كاركردن دەڵێن سڤیل هی پارتییە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا سڤیل جگە لەخستنەڕووی كەموكوڕییەكانی‬ ‫و رەخنەگرتن لێی‪ ،‬هیچ بانگەشەیەكی بۆ پارتی‬ ‫نەكردووە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬لە ئێستادا جۆرێك لە ملمالنێ لە‬ ‫نێوان میدیای هەولێر و سلێمانی هەستی پێدەكرێت‪،‬‬ ‫ڕای جەنابتان؟‬ ‫بێستون نوری‪ :‬لەگەڵ ئەوە دانیم بڵێین میدیای‬ ‫هەولێر و میدیای سلێمانی‪ ،‬میدیای كوردییە‬ ‫بەهەموو پێشكەوتن و ك��ەم��وك��وڕی��ەك��ەوە‪ .‬ئەو‬ ‫میدیایەی نوسینگەی سەرەكی لەسلێمانییەو ئەوەی‬ ‫لەهەولێرەو ئەوەی لەدهۆكە‪ ،‬یان لەهەر شوێنێكی‬

‫ئەم كوردستانەیەو بەزمانی كوردییە‪ ،‬لەسەر میدیای‬ ‫كوردی حیسابە‪ .‬ئەو كەموكوڕیەی لەمیدیای سلێمانی‬ ‫دەیبینین‪ ،‬لەمیدیای هەولێریش دەیبینین‪ ،‬میدیا هەیە‬ ‫بەشێوەیەكی راست كار دەكات‪ ،‬رەنگە ئەو میدیایە‬ ‫لەسلێمانی بێت‪ ،‬رەنگە لەهەولێر بێت‪ .‬پێشتریش‬ ‫گوتومە ئەو میدیایانەی لەهەولێرن مەوزونترن‬ ‫لەمیدیاكانی دیكە‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی میدیای‬ ‫ك��وردی گیرۆدەی كۆمەڵێك ئیشكالیاتە‪ ،‬میدیای‬ ‫كوردی كەموكوڕی لەئاراستەكردن هەیە‪ ،‬میدیای‬ ‫كوردی هێندەی خەریكی كێشەی بچووكی سیاسی‬ ‫ناوخۆییە‪ ،‬خوێنەری دوورخستۆتەوە لەكۆمەڵێك‬ ‫پرسی ستراتیژی و ئاگاداربوون لەگۆڕانكارییە‬ ‫سیاسییەكانی ناوچەكەو كاریگەریان لەسەر كێشەی‬ ‫كورد‪ .‬لەڕووی بونیادنانی كەسایەتی نوێی كوردی‪،‬‬ ‫میدیا نەك بەئەركی خۆی هەڵنەستاوە‪ ،‬زۆرجار‬ ‫دەوری خراپی بینیوە‪ .‬میدیا نەبووەتە هۆی‬ ‫بەهێزكردنەوەی ئینتیمای تاكی كورد بەواڵتەكەی‪ ،‬كە‬ ‫بەهۆی كار و كردەوەی حیزبەكان الواز بووە‪ .‬هێشتا‬ ‫میدیای كوردی بەهەموومانەوە نەمانتوانیوە ئاوێنەی‬ ‫ژیانی خەڵك بین‪ ،‬ئا ئەوانەو زۆر كێشەی دیكە هەن‬ ‫میدیا كوردی پێیانەوە دەناڵێنێ‪ ،‬نەك شارچێتی‪.‬‬ ‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫بێستون نوری لە دایكبووی ساڵی ‪ - 1977‬هەولێر‬ ‫بەكەلۆریۆس لە یاسا‬ ‫بەڕێوەبەری نوسینی گۆڤاری هەرێم بووە‬ ‫جێگری سەرنوسەری رۆژنامەی میدیا بووە‬ ‫سەرنووسەری رۆژنامەی جەماوەر بووە‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری هەڵبوون بووە‬ ‫ئێستاش سەرنووسەری گۆڤاری سڤیلە‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫لە ‪ 2005/10/25‬بۆ یەکەم جار ناوی فڕۆکەخانەی هەولێرمان‬ ‫لەسەر شاشەی فڕۆکەخانەی یۆنان دابەزاند‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫الوەند جەمال مەموندی تەمەن ‪ 33‬ساڵ یەكەم گەشت بكەین لە ئ��ەوروپ��اوە بۆ‬ ‫خاوەنی هەر دوو كۆمپانیای ‪ fly miran‬هەولێر لە رێگەی فرۆكەخانەی ئەسیناوە‬ ‫و ‪ Arya Travel‬بۆ فڕۆكەوانی وەكو ئەوە بوو ناوی هەولێرمان لە ‪2005-10-25‬‬ ‫الوێكی كورد بۆ یەكەمجار لە ساڵی ‪ 2005‬ن��اوی فرۆكەخانەی(ئەربیل)مان لەسەر‬ ‫توانیەتی گەشتی نێوان هەولێر و ئەوروپا شاشەی فرۆكەخانەی ئەسینا دابەزاند‬ ‫رێكبخات گەشتیاران لە رێگەی فڕۆكەخانەی یەكەم فرۆكە دابەزی بە جۆری ‪ nd82‬كە‬ ‫هەولێرەوە بهێنێتەوە كوردستان‪.‬‬ ‫هەروەك الوەند خۆی دەڵێت «لە سااڵنی‬ ‫نەوەدەكانەوە زۆر كەس هەبوو لە رێگەی‬ ‫ئێران و توركیا و سوریاوە دەهاتنەوە‬ ‫ك��وردس��ت��ان ه��ی��چ ن��ووس��ی��ن��گ��ەی��ەك لە‬ ‫كوردستان نەبوو ئەوەبوو لە ساڵی ‪1999‬‬ ‫نوسینگەیەكم دان��ا بەناوی نووسنگەی‬ ‫الوەن��د بۆ ف��رۆك��ەوان��ی زۆر ئاسانكاری‬ ‫بۆ ئەو كەسانە دەكرد كە لە ئەوروپاوە‬ ‫دەگەڕانەوە لە دابینكردنی بلیت لە دیار‬ ‫بەكر و قامیشلۆ و تاران»‪.‬‬ ‫الوەند باس لە كارەكانی دەكات لە دوای‬ ‫دامەزراندنی فڕۆكەخانەی هەولێر و هێنانی‬ ‫یەكەم فڕۆكەی گەشتیاری و دەڵێت «دوای‬ ‫ئەوەی لە ساڵی ‪ 2004‬فرۆكەخانەی هەولێر‬ ‫دامەزرا بە فەرمی لە ساڵی ‪ 2005‬كرایەوە‬ ‫سەرەتا گەشت بۆ ئەوروپا نەبوو تەنیا بۆ‬ ‫بەغدا و عەمان هەبوو‪ ،‬زۆر لە واڵتەكان‬ ‫گەڕام هیچ واڵتێك ئامادە نەبوو هێڵەكانی‬ ‫خۆی بهێنێ بۆ هەولێر لە دوای هەوڵێکی‬ ‫زۆر من گەیشتمە كۆمپانیایەكی یۆنانی‬ ‫بەناوی ئەلیسكەندەر دوای هەوڵێكی زۆر‬ ‫بریاریاندا بفڕن بۆ هەولێر دوای ئەوەی‬ ‫رەزامەندی فڕۆكەخانەی هەولێرمان وەرگرت‬ ‫بە پشتیوانی حكومەتی ئەو كات توانیمان‬

‫یەكەم گەشتمان كرد ‪ 25‬گەشتیارمان هێنا‬ ‫فرۆكەكە یەكسەر گەڕایەوە فرۆكەخانەی‬ ‫لەندەن‪ ،‬كە یەكەم گەشت بوو لە نێوان‬ ‫هەولێر و لەندەن لە رێگەی تڕانزێتی‬ ‫یۆنانەوە بوو بە بیرمە كە لە فڕۆكەخانەی‬ ‫لەندەن دابەزین هەرچی پۆلیس و كۆماندۆی‬ ‫بەریتانی هەیە وایانزانی تیرۆریست هاتۆتە‬ ‫لەندەن دواتر زانیان ئەو خەڵكە پاسپۆرتی‬ ‫بیانی و عێراقیان هەیە ئەوە بوو یەكەم‬ ‫گەشتمان لە ئ��ەوروپ��اوە دەس��ت پێكرد‪،‬‬ ‫لە ئ��ەوروپ��اوە بۆ هەولێر هەفتانە بوو‬ ‫دواتر كۆمپانیای ترمان هێنا لەو كاتەوە‬ ‫بایەخمان بە هێڵی ئەوروپا‪ ،‬هەولێر داوە‬ ‫زۆر كێشەمان بۆ دروست بووە»‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا گوتیشی «ئێستا ئێمە‬ ‫بریكاری سێ كۆمپانیای سەرەكیین لە‬ ‫هەموو عێراقدا بۆ واڵتەكانی یۆنان قوبرس‬ ‫و ه��ۆڵ��ەن��دا و جۆرجیا هەڵبەت ئێمە‬ ‫دەمانەوێت زیاتر گەشە بە هەولێر بدەین‬ ‫رازی كردنی كۆمپانیاكان بۆ كار كردن لە‬ ‫هەولێر ئاسان نییە ئەو واڵتانەی لەگەڵیان‬ ‫كار دەكەین ئاسانكارییمان بۆ دەكەن‬ ‫یەك لەوانە قوبرس و یۆنانە كە پار ساڵ‬ ‫ڤیزەی بۆ عێراق هەڵگرت بە ئاسانی دەیدا‬ ‫بە عێراقیەكان بە تایبەتی كوردەكان ئەو‬ ‫ساڵ جۆرجیا ڤیزەی بۆ گەشتیارانی عێراق‬ ‫ك��ردەوە بە جوانترین شێوە پێشوازییان‬ ‫لێ دەكات‪ ،‬لە هەمانكاتدا پالنی دووەمان‬ ‫ئەوەیە گەشتیاران لە دەرەوە بهێنین‬ ‫بۆ كوردستان فیزە بۆ زەحمەتە بۆ ئەو‬ ‫كەسانەی لە دەرەوە دێن بۆ كوردستان»‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ساڵح عومەر‪ :‬هەوڵم داوە پیشەییانە رەخنە لە كەموكورتی و‬ ‫ئاریشەكانی شارەكەم بگرم‬ ‫دیمانە‪:‬تریفە ئازاد‬

‫(ساڵح ئەحمەد ع��وم��ەر) ن��اس��راو بە (ساڵح‬ ‫دۆڵەمەری) یەكێكە لە و پەیامنێرە سەركەوتوانەی‬ ‫قەزای سۆران كە رۆژانە لە ڕێگەی شاشەی زاگرۆس‬ ‫هەواڵ و چاالكیەكانی ئەو سنورە دەگەێنێ‪ ،‬ئەو لە‬ ‫ساڵی (‪ )1972‬لە گوندی مەزنێی سنووری قەزای‬ ‫مێرگەسۆر لەدایكبووە و لە ئێستاشدا هەر دانیشتووی‬ ‫ئەو گوندەیە و خێزاندارە و خاوەنی (‪ )5‬منداڵە‬ ‫كە دوانیان كوڕ و سێیانیشیان كچن‪ ،‬بە مەبەستی‬ ‫راپەراندنی كاروباری رۆژانەش كە سەرپەرشتیكردنی‬ ‫نووسینگەی سۆرانی كەناڵی ئاسمانی زاگرۆسە‬ ‫سەردانی قەزای سۆران دەكات‪ ،‬بۆ زیاتر ئاشنابوون‬ ‫گۆڤاری پێشكەوتن ئەمجارە بەسەری كردەوە ‪.‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪14‬‬

‫پ‪/‬سەرەتای دەست پێكردنی كاری راگەیاندن‬ ‫كەی و چۆن بوو ؟‬ ‫و‪/‬لە ساڵی ‪ 1996‬بۆ یەكەمجار هاتمە ناو بواری‬ ‫ك��اری رۆژنامەوانی و هەر لەو ساتەوە تا ئێستا‬ ‫دوای تێپەڕاندنی چەندین قۆناغی جیاجیا بەردەوام‬ ‫بوومە لە كارەكەم‪ ،‬كە خۆی لە بەشی ئینساتی‬ ‫دەنگی كوردستانی ئێراق و پاشان كاركردن وەك‬ ‫پەیامنێرێك لە كەناڵی لۆكاڵی كوردستانی پێشوو‬ ‫دەبینییەوە‪ ،‬دواتریش لەگەڵ دامەزراندنی كەناڵی‬ ‫ئاسمانی زاگرۆس سەرەتا وەك پەیامنێر و دواتریش‬ ‫وەك بەرپرسی نووسینگەی سۆرانی ئەم كەناڵە‬ ‫ئاسمانییە دەسبەكاربووم‪ ،‬ئەمە وێڕای ئامادەكردن و‬ ‫رووماڵكردنی چەندین بابەتی رۆژنامەوانی بۆ ژمارەیەك‬ ‫لە رۆژنامە و گۆڤارەكانی ناوخۆی هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫پ‪/‬رۆڵی راگەیان لە قەزای سۆران چۆن دەبینی؟‬ ‫و‪/‬ئاشكرایە لە هەرێمی كوردستان فەوزایەكی‬ ‫گ���ەورەی ب���واری راگ��ەی��ان��دن ب��ە گشتی و ك��اری‬ ‫رۆژنامەگەری بە تایبەتی هەیە‪ ،‬لەو راستاییەدا‬ ‫دەڤەری سۆرانیش بەدەر نییە لەم فەوزایە هەرچەندە‬ ‫لە ماوەی چەند ساڵی رابردوو لەگەڵ پێشڤەچوون‬ ‫و فراوانبوونی ناوچەكە‪ ،‬ژمارەیەكی باش لە كادیری‬ ‫بواری راگەیاندن و كاری رۆژنامەوانی لە ناوچەكە‬ ‫سەریانهەڵداوە‪ ،‬كە جێپەنجەیان لە هەرێمی كوردستان‬ ‫روون و ئاشكرایە و هیواداریشم هەموومان بە گشتی‬ ‫ن��ەك بە تەنها لە دەڤ��ەری س��ۆران ه��ەوڵ بدەین‬

‫پیشەییانە مامەڵە لەگەڵ رووداو و پێشهاتەكانی‬ ‫دەورووبەرمان بكەین و راگەیاندن بەگەیەنینە دوا‬ ‫پلەی خۆی‪ ،‬كە پەنجەرەیەكە بۆ بینینی راستییەكان‬ ‫و بەها جوانەكانی ژیان‪.‬‬ ‫پ‪/‬رۆژان���ە تۆ لە رێگەی راپۆرتەكانت تیشك‬ ‫دەخەیتە سەر چەندین كێشە ئایا تاچەند لە الیەن‬ ‫ئەو دەزگایانە هاوكاری دەكرێیت؟‬ ‫و‪/‬بە هۆی ئەوەی كە ماوەیەكی زۆرە لەو ناوچەیە‬ ‫خەریكی كاركردنم‪ ،‬هەوڵم داوە ببمە پردێك بۆ‬ ‫گەیاندنی دەنگی هاوواڵتیان بۆ الیەنەكانی پەیوەنددار‪،‬‬ ‫جگە لەمە هەوڵم داوە پیشەییانە رەخنە لە كەموكورتی‬ ‫و ئاریشەكانی شارەكەم بگرم‪ ،‬ئامانجم لە رەخنەكانم‬ ‫تەنها چاكسازیی بێت نەك ناوزڕاندن و تەشهیر‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەزگاكانی ناوچەكەش بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە بەدەم‬ ‫كارەكان هاتوون و هاوكار و پاڵپشتێكی باشم بوونە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئەو كێشەو گرفتانە چین كە دێنە بەردەمت لە‬ ‫كاتی روماڵكردنی هەواڵەكان ؟‬ ‫و‪/‬ئەوەی راستی بێت تا ئێستا دوای ئەم هەموو‬ ‫ساڵە ئاریشەیەكی وا كە شایانی گوتن بێت بەسەرم‬ ‫نەهاتووە‪ ،‬هەرچەند زۆرجار لێكتێنەگەیشتن هەبووە‬ ‫لە نێوان ئێمە و هاوواڵتیان‪ ،‬یاخوود الیەنەكانی‬ ‫پ��ەی��وەن��ددار‪ ،‬ب��ەاڵم دوای دانیشتن و گفتوگۆی‬ ‫راستەوخۆ و شیكردنەوەی دروستی مەسەلەكان‬ ‫توانیومانە قەناعەت بە الیەنی بەرامبەرمان بێنین و بە‬ ‫بێ گرفت بەردەوام بین لە كارەكانمان‪.‬‬ ‫پ‪/‬قەزای سۆران قەزایەكی فراوانە چەندین ناحیەی‬ ‫گەورەی لە خۆ گرتوە‪ ،‬ئەشبینین تۆ لەگەڵ یەك‬ ‫پەیامنێری تری ئایا چۆن ئەتوانی بە سەركەوتووی‬ ‫رووماڵی كارەكانت بكەی ؟‬ ‫و‪/‬ئاشكرایە سنووری جوگرافی نووسینگەی سۆران‬ ‫سنوورێكی فراوانە كە سەرپەرشتی چوار قەزا و دەیان‬ ‫شارۆچكە و سەدان گوندی دەڤەرەكە دەكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمانە نابێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی بەدەست كارەكانمان‬ ‫هیالك و ماندوو بین لەبەر ئەوەی ئێمە بە حەز و‬ ‫خۆشەویستی بۆ پیشەكەمان كار دەكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫ماندووبوون و هیالكی هیچ مانایەكی لە المان نییە‪.‬‬ ‫پ‪/‬راگەیاندن لە الی تۆ پیشە یان ئەزموون؟‬ ‫و‪/‬دەتوان بڵێم راگەیاندن هەم پیشە و هەمیش‬

‫ئەزموونە‪ ،‬سەرەتا راگەیاندن پیشەیە‪ ،‬بەاڵم دوای‬ ‫سااڵنێك كاركردن و فێربوونی شتی نوێ ئەزموونێكی‬ ‫باشت پێشكەش دەكات كە بۆ دوارۆژت فاكتەرێكی‬ ‫بەهێزی كاركردنە‪.‬‬ ‫پ‪/‬پێت وانیە راگەیاندنی كوردی ئیستا زۆری و‬ ‫بۆری تێكەوتووە ؟‬ ‫و‪/‬من پێم وایە بە هۆی ئەو زۆری و بۆرییەی كە‬ ‫جەنابت باسی لێوە دەكەیت راگەیاندن لەم بارودۆخەی‬ ‫هەرێمی كوردستان توانیویەتی تا رادەیەك ئامانجە‬ ‫سەرەكییەكەی خۆی بپێكێت‪ ،‬چونكە لەم فەزایەدا‬ ‫ژمارەیەك كەسی بە ئەزموون و بە توانا دەردەكەن‬ ‫كە دەتوانن فریادرەسی راگەیاندن بن ئەگەرچی‬ ‫كەموكوریشی تێدا بێت‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫نەشمیل‪ :‬هەرئیشێكم كردبێت بەباش و دروستم زانیوە خۆم‬ ‫باوەڕی تەواوم پێی هەبووە‬ ‫دیمانە‪ :‬پێشکەوتن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نەشمیل محەمەد‪ ،‬لە دایك بووی ساڵی‬ ‫‪ 1987‬ی شاری سلێمانییە‪ ،‬م��اوەی شەش‬ ‫ساڵە وەك��و رۆژنامەوانێكی ئافرەت كاری‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس��ی دەك���ات‪ ،‬ه��ەروەك��و خۆی‬ ‫دەڵێت تاكە ئافرەتە لە نێو یاریگاكان كاری‬ ‫رۆژنامەوانی دەكات‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬نەشمیل كەی و لە كوێ هاتە‬ ‫ناو دونیای راگەیاندنەوە؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬لە كوردستان تیڤییەوە دەستم بە‬ ‫كاری ڕۆژنامەوانی كردووە‪ ،‬دواتر لە ڕۆژنامە‬ ‫و سایت و گۆڤارەكاندا كارم كردووە‪ ،‬بەدەر‬ ‫لە كاری وەرزشی لە بەشی سیاسی و ئابوری‬ ‫كاری ریپۆرتاژ و بەرنامەی هونەریم سازداوە‬

‫بۆ گۆڤار و ڕۆژنامەكان‪ ،‬كاری ڕاگەیاندن تاكە‬ ‫هیوام بووە بۆیە هەمیشە بەخۆشەویستیەوە‬ ‫بەرەو كارەكەم دەچم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪:‬رۆژنامەوانی ئافرەتی وەرزشی‬ ‫كەمە چۆنە تۆ لەو تایبەتمەندییە وەرزشیە‬ ‫كار دەكەی؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬وەك كچێك خۆشحاڵم تایبەت‬ ‫كە لە بەشی وەرزشی كار دەكەم وەك تاكە‬ ‫كچێكیش لە نێویاریگاكان دا شان بە شانی‬ ‫ڕۆژنامەنوسانی ڕەگەزی بەرامبەرم دەوەستم‪،‬‬ ‫بەڕاستی هەمیشە دڵخۆشم ب��ەوەی كە لە‬ ‫سلێمانی سەرجەم ڕۆژنامەنوسانی وەرزشی‬ ‫هاوكار و پاڵپشتی منن‪ ،‬هەمیشە هەر چیەكم‬

‫كردبێت بەباش و دروستم زانیوە خۆم باوەڕی‬ ‫ت���ەواوم پێی ه��ەب��ووە‪ ،‬بۆیە ك��ارە ك��ەم ال‬ ‫پیرۆزە‪،‬زۆرجار لە كارەكانمدا ئاستەنگی زۆر‬ ‫هاتۆتە پێشم‪ ،‬بەاڵم بایەخم پێی نەداوە لە بەر‬ ‫ئەوەی كارە كەم كارێكی دروست بووە‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن‪ :‬زۆر ج���ار رۆژن��ام��ەوان��ە‬ ‫ئافرەتەكان لە كاری مەیدانی رۆژنامەوانییدا‬ ‫هاوكاری دەكرێن و یارمەتی دەدرێن بە هۆی‬ ‫ئافرەت بوونیانەوە‪ ،‬ڕوونتر بڵێم بەشێك لەو‬ ‫رۆژنامەوانە ئافرەتانە كەم توانان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە هۆی ئافرەتبوونەوە یارمەتی دەدرێ��ن؟‬ ‫لەمبارەوە چی دەڵێیت؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬نەخێر لەگەڵ ئ��ەوە دانیم كە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪15‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪16‬‬

‫ئافرەتێك بڕیاری دا كە ببێت بە ڕۆژنامەنوس‬ ‫دەبێت پێشتر بە تەواو خۆی بۆ ئامادە كردبێت‪،‬‬ ‫ڕاستە تاوەكو نەچیتە نێو بوارەكە هەست بە‬ ‫كاری میدیا ناكەیت‪ ،‬بەاڵم كاری ڕۆژنامەوانی‬ ‫حەز وخولیایە‪ ،‬بۆیە هەمووكارێكی دەستپێك‬ ‫قورسە‪ ،‬بەاڵم گرنگ ئەوەیە كە چۆن بتوانی‬ ‫خۆت بسەلمێنیت‪ ،‬لەوانەیە كەسانێك هەبن‬ ‫توانایان نەبێت هەمیشە چاوی لە كەسێك بێت‬ ‫هاوكاری بكات‪ ،‬بەاڵم هەرگیز ناتوانێت ببێتە‬ ‫ڕۆژنامەوانێكی چاالك و بە توانا‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬زۆرێ��ك ل��ەو رۆژنامەنووسە‬ ‫ئافرەتانەی كە جێ پەنجەیان دی��ار بوو‬ ‫لەگەڵ شوو كردنیان لە پیشەكەیان سارد‬ ‫دەبنەوە‪ ،‬یاخود واز دەهێنن ئایا جەنابتان‬ ‫دوای شووكردنیش بەردەوام دەبن یاخود واز‬ ‫دەهێنن؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬هەركات بڕیاری زەواج بدەم‬ ‫كەسێك هەڵدەبژێرم كە لە كارەكەم نزیك‬ ‫بێت و تێبگات بە تایبەت حەز بە وەرزش‬ ‫بكات‪ ،‬بە پێچەوانەی ئەو ئافرەتانەی كە لەگەڵ‬ ‫شوكردنیاندا لە میدیا و كاری ڕۆژنامەوانی دوور‬ ‫دەكەونەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬ڕایەك هەیە دەڵێت رۆژنامەوانی‬ ‫ئافرەت كەمتر بایەخ بە سیاسەت دەدەن زیاتر‬ ‫ڕوو لە بواری كۆمەاڵیەتی و هونەری دەكەن‬ ‫دەست بۆ بابەتە هەستیارەكان نابەن؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬نەخێر‪ ،‬كچانی بەتوانامان هەیە كە‬ ‫لە نێو میدیادا كاری سیاسی دەكەن‪ ،‬دەتوانم‬ ‫بڵێم كە زۆر سەركەوتون وەكو خۆم ماوەیەك‬ ‫كاری سیاسیم كردووە خۆشحاڵیش بووم بە‬ ‫كارە كەم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬زۆربەی رۆژنامەوانە ئافرەتەكان‬ ‫لە هەمان كاتدا یان فەرمانبەری حكومەتن‬ ‫یاخود چاالكوانی ب��واری مەدەنین تۆ لە‬ ‫كامەیانی؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬نەخێر مەرج نییە‪ ،‬بەاڵم هەندێك‬ ‫ی��ان لە ب��واری چاالكوانی‪ ،‬ب��واری مەدەنی‬ ‫وئ��اف��رەت��ان ك��اردەك��ەن‪ ،‬ب��ەاڵم وەك��و خۆم‬ ‫نەفەرمانبەرم نە چاالكوانی بواری مەدەنی‪،‬‬ ‫تەنیا بەكاری میدیا و ڕۆژنامەوە سەرقاڵم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬نیازی شوو كردنت نییە ئایا لەم‬ ‫ماوانە هیچ خوازبێنیت نەهاتووە ؟‬

‫نەشمیل‪:‬نەخێر جارێ لە بەرنامەی ژیانم‬ ‫دانییە زەواج بكەم‪ ،‬بەڵێ هەبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بڕیاری زەواجم ئەوەندە ئاسان نییە تاوەكو‬ ‫بەزووی بڕیاری لێ بدەم ئەوەی زەواجی لە‬ ‫گەڵ بكەم دەبێت لە كارە كەم نزیك بێت‬ ‫هاوكارم بێت بۆپێشكەوتنم و بەرەوپێشچوونی‬ ‫كارەكەم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬لە یەكی نیسان دا لە تۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەتی فەیسبوك پۆستەرێك باڵو بووە‬ ‫وێنەی تۆ و بنگالدیشیەك پێكەوە لكێندرابوو‬ ‫بەناوی درۆی نیسانەوە وا باڵو كرایەوە تۆ‬ ‫شووت بەو بنگالدیشە ك��ردووە كاردانەوە و‬ ‫هەستت چی بوو كە ئەم پۆستەرەت بینی؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬ئ��ەوە هاورێیەكی ئازیزم كاكە‬ ‫(دڵشاد حوسێن) لە شارە جوانەكەی قەاڵ‬ ‫ومنارە لە یەكی نیساندا ب�ڵاوی كردبۆوە‬ ‫بەڕاستی تێل و نامەی زۆرم بۆهات وام لێهات كە‬ ‫بێزاربووم مۆبایلم بۆ چەند كاتژمێرێك داخست‪،‬‬ ‫هەندێكیش بۆ كەسە نزیكەكانم تیلیان كردبوو‬ ‫تاوەكو بزانن ئەوە ڕاستە باڵوكراوەتەوە‪ ،‬خۆم‬ ‫بە هۆی نیسانەوە ڕووداوێ��ك��ی ناخۆش بە‬ ‫سەرم داهاتووە هەرگیزبیرم ناچێتەوە مانگی‬ ‫نیسانیش ناخۆشترین مانگی ساڵە الی من‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬ئەگەر كەناڵەكانی تری ئاسمانی‬ ‫داوات بكەن واز لە كوردستان تیڤی دەهێنی؟‬ ‫نەشمیل‪:‬نەخێر‪ ،‬هەرگیز واز لە كوردستان‬ ‫تیڤی ناهێنم‪ ،‬چونكە یەكەم النكەی پێگەیاندن‬ ‫و ناساندنی من بووە لەوێوە بە دونیای كاری‬ ‫میدیا و ڕۆژنامەوانی ئاشنابووم زۆر جێگاش‬ ‫هەبووە كە پێیان گوتوم ڕەتم كردۆتەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬دەتەوێ چیتر بڵێیت؟‬ ‫نەشمیل‪ :‬ئەوەی من دەمەوێت بیڵێم ئەوەیە‬ ‫كە ڕۆژێك بێت ڕێژەی ئافرەتانی نێو بواری‬ ‫ڕاگەیاندن بە بینراو وبیسراو خوێنراو لە‬ ‫پەنجەكانی دەست تێپەڕبكەن بە تایبەتیش‬ ‫لە بواری وەرزشی دا‪ ،‬ڕاستە ڕۆژنامەنووسی‬ ‫وەرزشی كچمان هەیە‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە كە لە‬ ‫هیچ شارێك لە نێو یاریگادا نابینرێن بە هیوام‬ ‫كە كچانیش بێنە نێو یاریگا ئەو ڕێچكەیە‬ ‫بشكێنن كە یاریگا تەنیا بۆ ڕۆژنامەنووسانی‬ ‫ڕەگەزی بەرامبەر بێت پێم وابێت ئەو سەردەمە‬ ‫ڕۆیشتووە‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫وەستا ڕوناک‬ ‫فەرەجی کەبابچی‪:‬‬ ‫هیوادارم ژنانی کورد‬ ‫تواناکانیان لە هەموو‬ ‫ڕویەکەوە بخەنە گەڕ‬ ‫دیمانە‪ :‬عومەرعەزیز‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫ئەگەرچی کۆمەڵگەی کوردی بە کۆمەڵگەیەکی‬ ‫باوک ساالر دادەنرێت‪ ،‬بەاڵم ژنێکی کورد بە‬ ‫دەستپێشخەریەکی دەگ��م��ەن لە یەکێک لە‬ ‫گوندەکانی سەر بەهەڵەبجە کەبابخانەیەک‬ ‫دادەنێت و ڕایشدەگەیەنێت‪»:‬دەکرێ ئافرەتانیش‬ ‫کاربکەن و ڕۆڵیان هەبێ لە ئاوەدانکردنەوەو‬ ‫بەرە و پێشبردنی کۆمەڵگە»‪.‬‬ ‫ڕوناک فەرەج‪ ،‬ئەو ژنەیە کە لە واڵتی سوید‬ ‫گەڕاوەتەوە و ئێستا لە گوندی خەرپانی سەر‬ ‫بە شاری هەڵەبجە کەبابخانەیەکی دان��اوە و‬ ‫سەرەڕای ئەوەی کە خۆیشی بەڕێوەی دەبات‪،‬‬ ‫بووەتە نمونەیەک بۆ ئەو ژنانەی کە خوازیارن‬ ‫کاربکەن‪.‬‬ ‫وەستا ڕوناک فەرەجی کەبابچی‪ ،‬لە بارەی‬ ‫کارەکەیەوە و لە لێدوانێکدا بە (پێشکەوتن) ی‬ ‫ڕاگەیاند‪»:‬دوای ئەوەی لە واڵتی سوید گەڕامەوە‬ ‫لە گوندی خەرپانی سەر بە شاری هەڵەبجە ئەم‬ ‫کەبابخانەیەم داناو ئامانج لە دانانیشی زیاتر‬ ‫کرانەوە و ئاوەدانکردنەوەی ناوچەکەمانە بە‬ ‫ڕووی گەشتیاراندا‪ ،‬چونکە پێشتر وەک پێویست‬ ‫ناوچەکەمان ئاوڕی لێ نەدراوەتەوە بۆیە ویستم‬ ‫بە دانانی ئەم کەبابخانەیە تا ڕادەیەک ئاوەدانی‬ ‫بخەمە ناوچەکە»‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا گ��وت��ی‪»:‬ح��ک��وم��ەت ت��ا ئێستا‬ ‫نەیتوانیوە وەک پێویست ناوچەکە ئاوەندان‬ ‫بکاتەوە‪ ،‬بەاڵم دەتوانم بڵێم وەک ژنێک بە‬

‫دانانی ئەم کەبابخانەیە تا ڕادەیەک ناوچەکەی‬ ‫بەڕووی گەشتیاراندا کردووەتەو ڕۆژ بە ڕۆژیش‬ ‫گەشتیاران لە ناو خۆی هەرێمی کوردستان و‬ ‫دەرەوەی هەرێمیش لە کاتی گەشتدا سەردانی‬ ‫ئێرە دەکەن»‪.‬‬ ‫بەگوتەی ڕوناک فەرەجی کەبابچی‪ ،‬دوای‬ ‫گەڕانەی لە واڵتی سوید لە ‪ ٥‬ـ ‪ ٥‬ـ ‪٢٠١٢‬وە‬ ‫کەبابخانەکەی لە گوندی خەرپانی سەر بە شاری‬ ‫هەڵەبجە داناوە و دانانیشی بە کارێگی گرنک‬ ‫ئەژماردەکا و پێشی وایە ئافرەتانیش دەتوانن‬ ‫شان بەشانی پیاوان کاربکەن و ڕۆڵیان هەبێ لە‬ ‫ئاوەدانکردنەوە و بەرەوە پێشبردنی کۆمەڵگە‪.‬‬ ‫لە درێژەی لێدوانەکەیدا وەستا ڕوناک فەرەج‬ ‫پەیامێکی ئاراستەی ژنانی کوردستان کردو‬ ‫گوتیشی‪ »:‬هیوادارم ژنانی کورد تواناکانیان‬ ‫لە هەموو ڕوی��ەک��ەوە بخەنە گ��ەڕ لە پێناو‬ ‫ئاوەدانکردنەوەی کۆمەڵگەی کوردی‪ ،‬چونکە‬ ‫خاکی کوردستان ئازادەو ژنانیش دەتوانن بە‬ ‫ئازادانە هەموو کارێک ئەنجام بدەن»‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەنوسێکیش ئاماژە ب��ەوەدەک��ات کە‬ ‫شاری هەڵەبجە و دەوروبەری هەر لە مێژووژشدا‬ ‫ناوچەیەکی دی��ار و ب��ەرچ��اوی کوردستان‬ ‫بووە و هەر لەو کاتەوە هەتا ئێستا لەالیەن‬ ‫کەسانی دڵسۆزەوە خزمەتکراوە و لە مێژووی‬ ‫شارەکەیشەوە دیارە کە ژنان و پیاوان هاوکاری‬ ‫یەکتر بوون و ژنانیش شانبەشانی پیاوان ڕۆڵیان‬ ‫هەبووە لە کارکردندا‪.‬‬

‫ڕۆژنامەنوس جەمال سەرگەتی‪ ،‬لە لێدوانەیدا‬ ‫بۆ (پێشکەوتن) گوتی‪»:‬بوونی کەسانی واش‬ ‫کە بتوانن کار بکەن بە ڕاستی پێویستە ڕێزیان‬ ‫لێبگیرێت و لە الیەن ئەندامانی کۆمەڵگەوە‬ ‫هانبدرێن هەتا بتوانن درێ��ژە بە کارەکانیان‬ ‫بدەن‪ ،‬چونکە بونی ئەم جۆرە نمونانە گرنگە بۆ‬ ‫کۆمەڵگەی کوردی»‪.‬‬ ‫لە لێدوانەکەیدا سەرگەتی گوتیشی‪»:‬دەخوازم‬ ‫ژنان و پیاوان بتوانن تەواوکەری یەکتربن لە‬ ‫ڕاپەڕاندنی کارەکانیاندا هەتا پێکەوە ڕۆڵیان‬ ‫هەبێ لە ئاوەدانکردنەوەی کۆمەڵگە»‪.‬‬ ‫الی خۆیشیەوە بەڕێوەبەری ڕێکخراوی ئامێز‬ ‫بۆ پەڕەپێدانی تواناکانی ژنان‪ ،‬ئاماژە بەوە‬ ‫دەکات کە تواناکانی ژنان لە سنوری شاری‬ ‫هەڵەبجە و دەوروبەری لە ئاستێکی زۆرباشدایە‬ ‫و پێویستیشە زیاتر برەویان پێبدرێت هەتا بە‬ ‫ئازادانە تواناکانیان بخەنە گەڕو لە کارکردنیشدا‬ ‫بەردەوامبن‪.‬‬ ‫نەجات سەالح‪ ،‬بەڕێوەبەری ڕێکخراوی ئامێز‬ ‫بۆ پەرەپێدانی تواناکانی ژنان لەو بارەیەوە لە‬ ‫لێدوانێکدا بە (پێشکەوتن) ی ڕاگەیاند‪»:‬ژنێک‬ ‫بەو بوێرییەوە توانیبێتی کە کەبابخانەیەک‬ ‫دابنێت و خۆیشی بەڕێوەی ببات بەڕاستی‬ ‫جێگەی دڵخۆشی یە و پێویستە زیاتر هانبدرێت‪،‬‬ ‫چونکە بوونی کەسانێکی وا ڕێگە خۆشدەکەن بۆ‬ ‫ژنانی تریش هەتا چاونەترسانە بێنە پێشەوە و‬ ‫گرنگی بە تواناکانی خۆیان بدەن»‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫کــۆمەاڵیــەتــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫پیاوان چۆن دڵی هاوسەرەكانیان بەدەست دەهێنن‬

‫هیچ كاتێك پێی مەڵێن «زۆرێك دەیانویست ببنە هاوسەرتان!» مۆڵەتی بدەن‬ ‫تاخۆی لەم شتانە تێ بگات‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬سیڤان‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪18‬‬

‫لەزنجیرەكانی پێشودا باسمان لەژنانكرد كە‬ ‫چۆن دڵی هاوسەرەكانیان بكەنە هێالنەی یەكجاری‬ ‫بۆحەوانەوەیان ئێستاش ب��اس ل��ەوە دەكەین‬ ‫كەچۆن پیاوان دڵی هاوسەرەكانیان بكەنە هێالنەی‬ ‫یەكجاریان‪ ،‬چونكە هەردوو ڕەگەزتەواو كەری یەكن‬ ‫ژیان بەبێ هیچیان بوونی نابێت و كۆتایی دێت‪،‬‬ ‫بۆیە ئەو خااڵنەی كە لە موو باریكترن نابێت لەبیر‬ ‫بكرێت تا كێشەو ناكۆكی لە نێوانیاندا ڕو نەدات و‬ ‫ژیان بەردەوام بێت‪ ،‬لە پێناو خۆشیەكانی ژیاندا‬ ‫پێویستە هەردوو ڕەگەز قوربانی بدەن‪:‬‬ ‫پێویستە لەسەر پیاوان‪:‬‬ ‫‪-1‬بەرلەوەی دەرگای دڵت بەڕووی كەسێكدا وااڵ‬ ‫بكەیت‪ ،‬ئەوا جیاوازی تێڕوانین و بەرژەوەندیەكان‬ ‫لەپێش چاو بگرن‪.‬‬ ‫‪-2‬هەڵبژاردنی هاوسەر بە «بیركردنەوە» باشتر‬ ‫و بەرژەوەند دارت��رە‪ ،‬بە «چاو» هەڵمەبژێرن‪،‬‬ ‫چونكە چاوەكان ڕوو ڕاست نین لەگەڵماندا‪.‬‬ ‫‪-3‬ئەگەر بە كەلتور و ڕۆشنبیریی «باوك ساالری‬ ‫« یان «پیاو ساالری» گەورەبوون ئەوا دەبێت‬ ‫بزانن ئەم «ڕاهاتن و خوو پێوەگرتنە»ئەمڕۆ‬ ‫وەاڵمگۆ نییە‪.‬‬ ‫‪-4‬لەگەڵ كەسێكدا هاوسەرگیری ئەنجام بدەن‬ ‫كە دەتانەوێت‪.‬پێویست ناكات كە»شێت و‬ ‫دێوانە»ی ببن‪.‬عیشقی ڕەسەن پێویستی بە شێت‬ ‫بوون و دێوانەبوون نییە‪.‬‬ ‫‪-5‬عەقڵ و هەست وسۆز ئەگەر پێكەوە هاوڕێ‬ ‫بن ئەوە كەسێتییەكی هاوسەنگ دروست دەكەن‪.‬‬ ‫زۆر»لۆژیكی» مەبن‪ ،‬چونكە ژنان تار و ڕاو دەنێن‪.‬‬ ‫‪-6‬زۆر كەس دەڵێن پیاوان دەبێ‪(:‬ساڵو لە ژنان‬ ‫بكەن)‪.‬بڕواو بیركردنەوەی ئێوە چیە وچۆنە؟‬ ‫‪-7‬ژن��ان هەندێ جار لە دەربڕینی هەست و‬ ‫سۆزیان هەڵدێن‪ ،‬مەگەر كاتێك كە»مەحرەمی‬

‫ڕاز» ێكیان هەبێت كە سەرزەنشتیان نەكات‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێوە ئەو مەحرەمی ڕازە بن ئەوە دونیایەكی‬ ‫دیكەتان بۆدروستكردووە‪.‬‬ ‫‪-8‬لە بری زاڵبوون بەسەر هاوسەری ئایندەتاندا‬ ‫دەرگایەك بەرەو ڕۆح و گیانی ئەو بدۆزنەوە تا‬ ‫هەمیشە دڵی بۆ ئێوە لێ بدات‪.‬عیشق پڕە لە‬ ‫نهێنی‪ ،‬كەوابوو فێربوونی عیشق فەرامۆش و لەبیر‬ ‫مەكەن‪.‬‬ ‫‪-9‬لەبیری گۆڕینی ئەودا مەبن‪.‬هاوسەرەكەتان‬ ‫هەر بەو شێوەیەی كە هەیە پەسەندی بكەن‪.‬ئەمە‬ ‫گەورەترین ڕێزگرتنێكە كە لەوی دەنێن‪.‬‬ ‫‪-10‬لە كارو باری ماڵەوە یارمەتی ئەو دەدەن؟یان‬ ‫شوێن كەوتەی ئەو یاسایەی كە دەڵێت‪»:‬هەموو‬ ‫كارەكان لە ئەستۆی ژندایە»؟!‬ ‫‪-11‬پیاوانی بەتوانا و بەهێز‪ ،‬هێز و توانایان بە‬ ‫ناسكی بەكار دەهێنن‪،‬‬ ‫ئەی ئێوە چۆن؟!‬ ‫‪-12‬ئ��ەو پیاوانەی كە لەبەر ئیرەیی بردن و‬ ‫گومانی خراپ پەنادەبەنە بەر توندوتیژی‪ ،‬پلە و‬ ‫پایەی واقیعی خۆیان وەك»پیاو» ێك لە دەست‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫‪-13‬بەرلەوەی لە ماڵ بچنە دەرەوە پرسیار لە‬ ‫هاوسەرەكەتان بكەن كە ئایا هیچی پێویست نییە؟‬ ‫‪-14‬ژنان خۆشیان لە پیاوانی»سەرژنانی»نایەت‪.‬‬ ‫لە وردەكارییەكاندا خۆتان هەڵمەقورتێنن ودەست‬ ‫تێوەرمەدەن‪.‬‬ ‫‪-15‬كاتێك هاوسەرەكەتان قسەتان لەگەڵ‬ ‫دەكات ڕاستەو خۆ تەماشای ناو»چاو»ی بكەن‬ ‫تا قسەكەی تەواو نەكردووە»پێڵو و چاو» لێك‬ ‫مەنێن‪.‬‬ ‫‪-16‬ڕۆژی یەكترناسین و ساڵیادی زەماوەند و‬ ‫ڕۆژی لەدایكبوون و ڕۆژی دایك‪ ،‬بە دیارییەكی‬

‫بچوكیش بێت پیرۆزبایی لێ بكەن‪.‬‬ ‫‪-17‬هیچ كاتێك پێی مەڵێن‪(:‬زۆرێك دەیانویست‬ ‫ببنە هاوسەرتان!)مۆڵەتی بدەن تاخۆی لەم شتانە‬ ‫تێ بگات‪.‬‬ ‫‪-18‬ب��ی��ن��ی��ت ك��ە ڕاس��ت��م دەوت؟!ب��ی��ن��ی��ت‬ ‫كەهەڵەبووی؟!ئێستا دانی پیا دەنێیت كە حەق بە‬ ‫من بوو؟!بینیت كە خەتای من نەبوو؟!بەم جۆرە‬ ‫وتانە دەوترێت «ئازاردانی خاوەن ماف»‪.‬‬ ‫‪-19‬م��ەڵ��ێ��ن م����ادام دەزان�����ی ك��ە خۆشم‬ ‫دەوێت‪،‬كەوابوو ئیترپێویست ناكات بە زمان بیڵێم‪.‬‬ ‫‪-20‬لەالی ئەودا وەسفی ژنانی تر مەكەن‪،‬چونكە‬ ‫ئیرەیی بردن دەتروكێ و گوڵ دەكات‪.‬‬ ‫ن������اوی ك���ت���ێ���ب‪ :‬چ�����ۆن دەچ����ن����ە دڵ���ی‬ ‫هاوسەرەكەتانەوە؟!‬ ‫نووسینی‪ :‬رابرت ئاكرمەن ‪ -‬ئەسغەر کەیهان نیا‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬مودریك عەلی عارف‬

‫هــونەری‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫هونەرمەند قادر جەالل‪ :‬هەر‬ ‫رۆژێك لە ژیانمدا كە تێیدا‬ ‫پێنەكەنیبم بەهەدەر چوو‬

‫دیمانە‪ :‬گۆنا چاورەش‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پێوەی ماندوو بێت بە خواستی چەند كەسێك‬ ‫رابگیرێت بە داخەوە چەندین كاری زۆر باش‬ ‫لە نیوەیا راگیراوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬هەست بە ج��ی��اوازی نێوان درام��ای‬ ‫شارەكان دەكرێت لە شارێك رێ��ژەی دراما‬ ‫باشە لە شارێكی تر خراپە ئەمەیان بۆ چی‬ ‫دەگەڕێتەوە؟‬ ‫و‪ :‬بەڵێ جیاوازی زۆرە سلێمانی پێشەنگە‬ ‫لە بواری هونەر بە تایبەتی دراما و شانۆ‪،‬‬ ‫چونكە رێ��ژەی هونەرمەند لە سلێمانی لە‬ ‫شارەكانی تری كوردستان زیاترە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لە درام���ای س��ای��ەدا ڕۆڵ��ی سەرەكی‬ ‫دەبینی ئایا كەسایەتی ن��زار تا چەند لە‬ ‫خۆتەوە نزیكە؟‬ ‫و‪ :‬من كەسێكی سادەم كەسایەتی نزار لە‬ ‫منەوە دوورە‪.‬‬ ‫پ‪:‬دەڵێن جەنابتان زۆر قسەی خۆش و‬ ‫گاڵتە دەكەن؟‬ ‫و‪ :‬من دەڵێم هەر رۆژێك لە ژیانمدا كە تێیدا‬ ‫پێنەكەنی بم بەهەدەر رۆیشتوە‪ ،‬رۆژانە وێڵم‬ ‫بە دوای قسەی خۆش و نوكتەی تازە‪ ،‬چونكە‬ ‫ژیان ماوەیەكی كورتە پێوستە پڕی كەین لە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ل��ەم��ی��ان��ەی دی��م��ان��ەی��ەك��ی پێشكەوتندا‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬قادر جەالل باس لە ئێستای شانۆ‬ ‫و درامای كوردی و چەندین تەوەری تایبەت بە‬ ‫شانۆ و دراما دەكات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬قادر جەالل كێیە؟‬ ‫و‪ :‬ناوم قادر جەاللە لە سەرەتای ساڵی‬ ‫‪ 1972‬بۆ یەكەمجار هاتمە سەر شانۆ‪ ،‬كە زۆر‬ ‫جێگای سەرنجی بینەر بووم پاش ماوەیەكی‬ ‫كەم چوومە تیپی پێشڕەوی شانۆی كوردی‪،‬‬ ‫یەكەم كاری شانۆییم كە لە تیڤی تۆمار كرا‬ ‫شاكاری چەخماخە بوو كە تا ئێستاش لە‬ ‫یادی بینەردا ماوە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 1973‬تۆمار‬ ‫كراوە لەو كاتەوە لە دەیان شانۆ و دراما و‬ ‫فیلم بەشدارییم كردووە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬خوێندنەوەتان بۆ رەوشی هونەری شانۆ‬ ‫و درامای كوردی چییە؟‬ ‫و‪ :‬كوردیش وەك هەموو میللەتانی تر لە‬ ‫هەوڵی پێشخستنی هونەری میللەتەكەیانن‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئێمە هێشتا لە سەرەتا داین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێموایە پێشكەوتنی باشی بە خۆیەوە دیوە‬ ‫هیوادارم بە هەوڵی دڵسۆزانی هونەری كورد‬ ‫زۆر زیاتر بەرەو پێش بڕوات‪ ،‬بەاڵم شانۆ لە‬ ‫كوردستان مێژووی خۆی هەیە لە قۆناغێكی‬ ‫باشدایە دڵم بە گەنجانی هونەرمەند خۆشە كە‬ ‫پاشەرۆژی شانۆ بە هەوڵی ئەوان ڕوونتر بێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬پێتوایە شانۆ و درام��ای ك��وردی لە‬ ‫قەیران دایە؟ ئەگەر لە قەیران دایە بۆچی؟‬ ‫و‪ :‬دراما و شانۆ لە قەیران دا نییە‪ ،‬بەڵكو‬

‫قەیران الی هونەرمەندان خۆیانە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زنجیرە دراما دۆبالژكراوەكان رەخنەی‬ ‫زۆری لێ دەگیرێ كە لە بایەخی درام��ای‬ ‫كوردی كەم كردۆتەوە ڕاتان لەبارەی زنجیرە‬ ‫دۆبالژكراوەكان چییە؟‬ ‫و‪ :‬ئ��ەوەش لە ئەنجامی نەبوونی درامای‬ ‫خۆماڵییە پەنا دەبەنە بەر دۆبالژكردنی درامای‬ ‫بیانی‪ ،‬راستە ئەوان لە بواری تەكنیك و نواندن‬ ‫لە پێش ئێمەوەن‪ ،‬بەاڵم كەلتوری ئەوان لەگەڵ‬ ‫كەلتوری ئێمە زۆر دوورە‪ ،‬ڕەنگە لە هەندێ لەو‬ ‫درامایانە زیانیان هەبێت بۆ گەنجان و مندااڵنی‬ ‫كورد‪ ،‬هیوادارم كەناڵەكانی خۆمان زیاتر بایەخ‬ ‫بە درامای كوردی بدەن ئەگەر كەموكوڕیشی‬ ‫هەبێت پێموایە پشتگیری كردنی دەبێتە هۆی‬ ‫پێشخستنی درامای خۆماڵی‪.‬‬ ‫پ‪ :‬وتت ئەوان لە كاری نواندندا لە ئێمە‬ ‫باشترن بۆ هەوڵ نەدەین لە وان بچین یان‬ ‫لە وان نزیك بینەوە ئایا ئێمە بۆ ناتوانین لە‬ ‫وان بكەین؟‬ ‫و‪:‬ئەوان خاوەنی مێژوویەكی كۆنن گرنگی‬ ‫زۆر بە كاری هونەری دەدەن چەندین نووسەر‬ ‫و پسپۆریان لەو بوارەدا هەیە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرجار لە هەرێمی كوردستان دراماكان‬ ‫رادەگیرێن وەكو هونەرمەندێك لەمبارەوە چی‬ ‫دەڵێن؟‬ ‫و‪:‬ئەوەش یەكێكە لە گرفتەكان هێشتا الی‬ ‫ئێمە هونەر لە ئاستێكدا نییە كە رێزی خۆی‬ ‫هەبێت‪ ،‬دەنا چۆن درامایەك دەیان هونەرمەند‬

‫ویستم چارەسەری‬ ‫ددانەكانم بكەم بە‬ ‫پارەی چوار دراما بەشی‬ ‫چارەسەرەكەی نەكرد‬

‫‪19‬‬

‫هــونەری‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫خەندە نەك لە رق و كینە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬نوێترین كاری هونەریت چییە؟‬ ‫و‪ :‬درامایەكی كۆمەاڵیەتی تراژیدیە لە‬ ‫نووسینی كاك دڵشاد ئەحمەد و دەرهێنانی‬ ‫كاك ساالر سوڵتانە چەند هونەرمەندێكی بە‬ ‫ئەزموون بەشدارن دراماكە ناوی ئازارەكانی‬ ‫غوربەتە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬چی بكرێت تاوەكو هونەرمەندی شانۆ و‬ ‫دراما باشترین بێت؟‬ ‫و‪:‬پێویستە گرنگی زۆر بدرێت بە پەیمانگا‬ ‫هونەرییەكان مامۆستا پسپۆر لەو ب��وارەدا‬ ‫بهێنن چ��ەن��د هۆڵێكی ش��ان��ۆ ل��ە ش��ار و‬ ‫شارۆچكەكاندا دروس��ت بكرێت‪ ،‬پشتگیری‬ ‫هونەرمەندە بە تواناكان بكرێت باری قورسی‬ ‫ژیان بۆ هونەرمەندان ئاسان بكەن سوود لە‬ ‫هونەرمەندانی شارەزا وەربگرن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بەسەرهاتێكی خۆش؟‬ ‫و‪ :‬ویستم چارەسەری ددانەكانم بكەم بە‬ ‫پ��ارەی چ��وار درام��ا بەشی چارەسەرەكەی‬ ‫نەكرد‪.‬‬ ‫پ‪:‬جگە لە كاری نواندن خولیای چی تر‬ ‫هەیە؟‬ ‫و‪ :‬خوێندنەوەی ڕۆم��ان و دیكۆمێنتی و‬ ‫بیرەوەری نووسەر و كەسە گەورەكانی كورد‬ ‫و جیهان‪.‬‬ ‫خوێندنەوەت بۆ ئەم وشانە چییە؟‬ ‫وەفا‪ :‬رەوشتە‬ ‫بەخت‪ :‬رێكەوتە‬ ‫عەشق‪ :‬هەوینی هەموو جوانییەكانە‪.‬‬ ‫فرمێسك‪ :‬وروژانی ئازار و هەستە‪.‬‬ ‫دایك‪ :‬پیرۆزترین بونەوەری سەر زەوییە‪.‬‬ ‫هۆنراوە‪ :‬دەربڕینی ویژدانی شاعیرە‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪20‬‬

‫خومار كۆیی‪ :‬هۆكاری كەمیی ئافرەتی‬ ‫شێوەكار ئایین و داب و نەریتە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانە‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خلیل‬ ‫وێڕای ئەوەی بەشی شێوەكاری پەیمانگای‬ ‫هونەرەجوانەكانی سلێمانی تەواو كردوە‪ ،‬پاشان‬ ‫دەچێتە ئەڵمانیاو ب���ەردەوام دەبێت لەكاری‬ ‫هونەری‪ ،‬دەگەڕێتەوە كوردستان و لەهەمان‬ ‫بەشی كۆلێژی هونەرەجوانەكان برەو بەم بوارە‬ ‫دەدات‪ ،‬ئەم شێوەكارە هەر لەتەمەنی منداڵیەوە‬ ‫حەزوخولیای بەم هونەرە بووە‪ ،‬بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫لەنزیكەوە چەند پرسیارێكمان ئاڕاستە كرد بەم‬ ‫شێوەیە‪:‬‬ ‫سەرەتا لێمان پرسی چ جیاوازیەك دەبینی‬ ‫لەنێون ئەو شێوەكارانەی بەشێوەیەكی خۆڕسك‬ ‫ش���ارەزان‪ ،‬لەگەڵ شێوەكارانی ئەكادیمی؟‬ ‫ل��ەوەاڵم��دا گ��ووت��ی‪ :‬ب���ەڕای م��ن ه��ەردووك��ی��ان‬ ‫تەواوكەری یەكترن‪ ،‬چونكە ئەكادیمی بناغەی‬ ‫هونەرە‪ ،‬ئەزموونیش خۆی لەخۆیدا گرنگی هەیە‬ ‫بۆ ڕۆڵەكانی دواڕۆژ باشە ‪.‬‬ ‫سەبارەت بەئافرەتی شێوەكار لەئێستادا گووتی‪:‬‬ ‫ت��اڕادەی��ەك ئافرەتان ب��ەرەو پێشەوەچوونیان‬ ‫بەخۆوە بینیووە‪ ،‬بەاڵم ڕێژەی ئافرەت كەمترە‬ ‫لەم بوارە‪ .‬هیوادارم زیاتر هونەرمەندان كاربكەن‬ ‫لەهەموو بوارەكانی شێوەكاری‪ ،‬ئەو هونەرمەندە‬ ‫ئافرەتە سەبارەت بەوەی ڕێژەی ئافرەت لەنێو‬ ‫جیهانی هونەر كەمە هۆكاری دەگەڕێنێتەوە‬ ‫بۆ بواری كۆمەاڵیەتی و ئاین و تێ نەگەیشتنی‬ ‫كۆمەڵگاكەمان‪ ،‬زۆریشیان ل��ەدوای پێكهێنانی‬ ‫خێزان گرنگی نادەنە خۆیان لەم بوارە ‪.‬‬ ‫هونەرمەندی شێوەكار خومار كۆیی سەبارەت‬ ‫بەناوەڕۆكی تابلۆكانی گووتی‪ :‬تابلۆكانم لەكاتی‬ ‫قوتابی بووم لەپەیمانگا شێوازێكی ئەكادیمی‬ ‫ب���وون‪ ،‬ل��ەپ��اش��ان گ��وزارش��ت��ی لەمەینەتی و‬ ‫ئازارەكانی نەتەوەكەمی دەكرد‪ ،‬بەاڵم لەدوای‬ ‫كۆچكردنم بۆ ئەوروپا گۆڕانكاریم بەسەردا‬ ‫هات‪ ،‬واتە زیاتر لەسەر جوانی ڕەنگ و تێكەاڵو‬

‫كردنیان لەگەڵ یەك و بەشێوەیەكی نوێ دروستم‬ ‫دەكرد وەكو پیرۆزی ئافرەت لەژیانی ڕۆژانەدا و‬ ‫چەند الیەنێكی تر ‪.‬‬ ‫ئ��ەو ش��ێ��وەك��ار س��ەب��ارەت ب��ەك��اری��گ��ەری‬ ‫شێوەكارانی دەرەوەی واڵت گ��ووت��ی‪ :‬بەڵێ‬ ‫كاریگەری بەسەرمەوە هەبووە لەبەر ئەوەی شتی‬ ‫جوانترم بینی و توانیوومە چێژ وەربگرم بەدانانی‬ ‫ڕەنگە گەرمەكان و بەكارهێنانی زۆر لەمەواد واتە‬ ‫(مەتریاڵ) ‪.‬‬ ‫خاتوو خومار لەئێستادا قوتابیە باسی‬ ‫لەكێشەكانی ك��ردو گووتی ‪ :‬كێشەی زۆرم‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬چونكە م��ن ساڵێك لەئەكادیمیای‬ ‫هونەرەجوانەكانی ئەڵمانیا قوتابی بووم‪ ،‬لەوێ‬ ‫ئەكادیمیایەكی خاوێن و جوانترم بینی لەالیەنی‬ ‫شوێن و بابەتی ت��رەوە‪ ،‬ب��ەاڵم لێرەدا شیاو‬ ‫نەبوونی ئەو باڵەخانەیەی كەكۆلێژی تێدایە و‬ ‫نەبوونی هۆڵ و پاڕك ‪...‬هتد‪ ،‬شایەنی گووتنە‬ ‫تاكو ئێستا زیاتر (‪ )30‬پێشانگای كردۆتەوە‬ ‫لەناوەوە دەرەوەی واڵت‪.‬‬

‫هــونەری‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ئارام مزوری‪ :‬بینایەی كۆلێژی هونەرە جوانەكان هێند كۆنە‬ ‫هەرگیز لە ئاكادیمیای هونەری ناكات‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خلیل‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫لەدایك ب��ووی ش��ارە جوانەكەی دهۆكەو‬ ‫ه��ەر ل��ەوش��ارە بەشی موزیكی پەیمانگای‬ ‫هونەرەجوانەكانی ت��ەواو ك��ردوە‪ ،‬ب��ەردەوام‬ ‫دەبێت لەسەر كاری موزیك و توانیوویەتی‬ ‫لەچەندین كۆنسێرت و ڤستیڤاڵ بەشداربێت‪،‬‬ ‫ئێستا قوتابیە لەبەشی موزیكی كۆلێژی‬ ‫هونەرەجوانەكانی زانكۆی سەالحەدین‪ ،‬بۆ ئەم‬ ‫مەبەستە چەند پرسیارێكمان ئاڕاستەكرد»‬ ‫سەرەتا لێمان پرسی ساڵی چەند دەستت‬ ‫بەكاری موزیك كردوە؟ لەوەاڵمدا گووتی‪ :‬لە‬ ‫ساڵی ‪ 2000‬دەستم بەكاری موزیك كردووە لە‬ ‫خولی موزیكی چاالكیەكانی قوتابخانەكان لە‬ ‫سەر ئامێری ڤایولین (‪ )Violin‬لە دهۆك‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪ 2009-2005‬دەستم بە خوێندنی موزیك‬ ‫كرد لە بەشی موزیك لە پەیمانگای هونەرە‬ ‫جوانەكان ‪ /‬دهوك‪ ،‬لە سەر ئامێری ڤایولین‬ ‫‪ .‬ئێستاش خوێندكارم لە زانكوی سەالحەددین‬ ‫لە كولێژی هونەرە جوانەكان – بەشی موزیك‬ ‫– قوناغی سێیەم ‪.‬‬ ‫ئەو موزیك ژەنە باسی لەو تیپانە كرد كە‬ ‫تێیدا ئەندام ب��ووەو گووتی‪ :‬ئەندامی تیپی‬ ‫موزیكی دهۆك بووم لە ‪ 2007‬تا ‪ ،2010‬لە‬ ‫چەندین كۆنسێرت و ڤیستیڤاڵ لە دهۆك‪،‬‬ ‫هەولێر و سلێمانی بۆ چەندین هونەرمەند‬ ‫مۆسیقام ژەنیوە‪ ،‬هەروەها لە ‪ 2011‬چوومە‬ ‫واڵت��ی (ئەمریكا لە ش��اری سانت لویس‪)،‬‬ ‫لە رێگای رێكخراوێكی ئەمریكی بەناوی‬ ‫‪ ))American Voices‬بۆ ماوەی یەك‬ ‫ساڵ لە‬ ‫(‪)Saint Louis University‬زمانی‬ ‫ئینگلیزم وە (موزیك) لە سەر ئامێری ڤایولین‬ ‫خوێند هەروەها ئەندام بووم لە (‪Saint‬‬ ‫‪Louis- Symphony Youth‬‬

‫‪( )Orchestra‬سیمفونیای ئوركێسترای‬ ‫گەنجانی سانت ل��وی��س)‪ .‬ه��ەروەه��ا چەند‬ ‫كونسێرتێكی موزیكی كوردی و بیانی كالسیكی‬ ‫لەوێ ئەنجامدا بە ئامێری ڤایولین ‪.‬‬ ‫لێمان پرسی دەتەوێ لەڕێگای موزیكەوە‬ ‫چ خزمەتێك بەمیللەتەكەت بكەی؟ لەوەاڵمدا‬ ‫گووتی‪ :‬چونكە موزیكی ك��وردی چێژێكی‬ ‫زۆر خۆشی تیایە! ح��ەز ئ��ەك��ەم موزیكی‬ ‫كوردی زیاتر بە شێوەیەكی ئەكادیمی لەگەڵ‬ ‫ئوركێسترا بەكار بێت و بەناوبانگ بێت لە‬ ‫جیهان‪ ،‬بۆ ئەوەی واڵتانی بیانی زیاتر گوێ‬ ‫لە موزیكی كوردی بگرن و بناسرێت و بزانن‬ ‫ستایلی موزیكی كوردی چۆنە ‪.‬‬ ‫ئەو موزیكژەنە باسی لەئاستی موزیكی‬ ‫كردو گووتی‪ :‬ئاستی موزیكی كوردی ئێستا‬ ‫باشە‪ ،‬بەاڵم پێویستمان بە پێشخستنی موزیك‬ ‫بە شێوەیەكی گشتی لە كوردستانەوە هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانین موزیكی كوردی زیاتر بە‬ ‫ئەكادیمی بهێنینە پێش چاو ‪.‬‬ ‫ل��ەدوا وت��ەدا گووتی‪ :‬ئەمە چەند ساڵە و‬ ‫تا ئێستاش داوای دروستكردنی (ئاڤاهی)‬ ‫(بینایەیەكی) ت��ازە ب��ۆ كۆلێژی هونەرە‬ ‫جوانەكانی زانكۆی سەالحەدین دەكەین‪ ،‬چونكە‬ ‫بەداخەوە ئەو (ئاڤاهی) كە لێی ئەخوێنین‬ ‫زۆر زۆر كۆنە و بە هیچ شێوەیەك لە كولێژی‬ ‫هونەرە جوانەكان نا چێت! هەروەها بۆئەوەی‬ ‫زیاتر ئاستی موزیك لە كولێژ و پەیمانگاكانی‬ ‫هونەرە جوانەكانی كوردستان بەرز بێتەوە‬ ‫پێویستمان بە هێنانی مامۆستایانی پسپۆری‬ ‫باش لە ب��واری موزیكدا لە دەرەوەی واڵت‬ ‫یان لە ناوەوەی وواڵتە‪ ،‬بو ئەوەی بتوانین بە‬ ‫شێوەیەكی ئەكادیمی زۆر باش موزیكی خۆمان‬ ‫پێش بخەین‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫أ‪/‬ئاسیا‬ ‫‪/18‬توركمانستان‬

‫هەرجارەو واڵتێك‬

‫چۆمان تەقێدین‬

‫‪/1‬ناوی فەرمی‪ /‬كۆماری توركمانستان‪.‬‬ ‫‪/2‬پایتەخت‪ /‬ئیشق ئاباد ‪ 950.000‬كەس‪.‬‬ ‫‪/3‬مانای واڵت‪ /‬وشەی توركمانستان‪ ،‬لەدوو‬ ‫بڕگە وشە پێكدێت‪ ،‬كەیەكەمیان وشەی توركمەنە‬ ‫كەلەكۆندا بەهەموو نەتەوەی ت��ورك زمانەكان‬ ‫وتراوە‪ ،‬دووەمیان وشەی ستانە كەواتەی نیشتمان‬ ‫یان واڵت دێت‪ ،‬كەواتە هەردووك بەسەر یەكەوە‬ ‫واتەی نیشتمان یان واڵتی توركمان دێت‪.‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪22‬‬

‫‪/4‬دانیشتوان‪ 6.000.000 /‬كەس‪.‬‬ ‫‪/5‬رووبەر‪ 488.100 /‬كیلۆمەتر چوار گۆشە‪.‬‬ ‫‪/6‬ڕۆژی سەربەخۆیی‪1991-10-27 /‬لەیەكێتی‬ ‫سۆڤیەتی پێشوو‪ ،‬بەاڵم ڕووسیا ل��ە‪1991-12-25‬‬ ‫دانی نا بەسەربەخۆیی توركمانستان‪.‬‬ ‫‪/7‬نەتەوە‪ 25 /‬نەتەوەی تێدایە كەئەمانەن‪.‬‬ ‫ت���ورك���م���ان‪ ،%70‬ئ���ۆزب���ەك‪ ،%9‬رووس‪،%7‬‬ ‫كورد‪ ،%3‬كازاخ‪%2‬ئەرمەن‪ ،%1‬ئازەر‪ ،%1‬بەلوچ‪،%1‬‬

‫ت���ات���ار‪ ،%1‬ب��اش��ك��ی��ر‪ ،%0.5‬ب���ی�ل�ارووس‪،%0.5‬‬ ‫ئوسیت‪ ،%0.5‬رۆمان(قەرەج)‪ ،%0.5‬ئوكران‪،%0.5‬‬ ‫ف���ارس‪ ،%0.5‬ك��اراك��پ��اك‪ ،%0.3‬دون��گ��ان‪،%0.3‬‬ ‫ك��ۆری��ا‪%0.2‬ل��ی��ت��وان‪ ،%0.2‬ت��ەب��ەراس��ت��ان‪،%0.2‬‬ ‫تاجیك‪ ،%0.2‬گورج‪ ،%0.2‬دارگوا‪ ،%0.1‬الك‪،%0.1‬‬ ‫لەزگین‪.%0.1‬‬ ‫‪/8‬ئایین‪ /‬ئیسالم ‪(%89‬س��وون��ن��ەی خەنفی‬ ‫‪ ،%87.5‬شیعەی دوان����زدە ئ��ی��م��ام��ی‪)%1.5‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫‪www.‬‬ ‫‪lawanikurdistan. org‬‬ ‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫مەسیحی‪(%9.9‬ئۆرپۆزكسی خۆرهەاڵت‪،%8.9‬‬ ‫گ��ری��گ��وری‪ ،)%1‬ب��ەه��ائ��ی‪ ،%0.9‬ب��ێ دی��ن(ب��ێ‬ ‫باوەڕ)‪.%0.2‬‬ ‫‪/9‬زمان‪ /‬توركمانی وڕووسی وئۆزبەكی‬ ‫‪/10‬دراو‪ /‬منات=‪100‬جابیبك‪.‬‬ ‫‪/11‬زانینی خوێندن ونووسین‪.%95 /‬‬ ‫‪/12‬رژێمی دەس��ەاڵت‪ /‬كۆماری دەستوورییە‪،‬‬ ‫بەاڵم سەرۆك كۆمار دەسەاڵتێكی بەرفراوانی هەیە‪،‬‬ ‫لەگەڵ هەبوونی ئەنجوومەنی نیشتمانی‪ ،‬كەلەدوو‬ ‫ئەنجوومەن پێكهاتووە‪ ،‬یەكەمیان ئەنجوومەنی‬ ‫بااڵ(پیران)كەلە‪ 50‬ئەندام پێكهاتووە‪ ،‬دووەمیان‬ ‫ئەنجوومەنی خ��واروو (ئەنجوومەنی گەل)‪100‬لە‬ ‫ئەندام پێكهاتووە‪.‬‬ ‫‪/13‬داهاتی نەتەوەیی‪ 36.000.000.000 /‬ملیار‬ ‫دۆالر لەساڵێكدا‪.‬‬ ‫‪/14‬بەشی تاك لەداهاتی نەتەوەیی‪6.000 /‬‬ ‫دۆالر‪.‬‬ ‫‪/15‬زەویی كشتوكاڵی‪ %2.5 /‬لەرووبەری واڵت‪.‬‬ ‫‪/16‬بەرهەمی كشتوكاڵی‪/‬ترێ‪ ،‬گەنم‪ ،‬جۆ‪،‬‬ ‫لۆكە(پەمۆ)‪ ،‬ت��ەڕە‪ ،‬میوەجات‪ ،‬گوڵەبەڕۆژە‪،‬‬ ‫چەوەندەری شەكر‪.‬‬ ‫‪/17‬سامانی ئاژەڵی‪17 /‬ملیۆن سەر پەلەوەر‪7 ،‬‬ ‫ملیۆن سەر مەڕ‪ 4 ،‬ملیۆن سەر بزن‪ 2 ،‬ملیۆن سەر‬ ‫گامێش و وشتر ومانگا(چێڵ)‪.‬‬ ‫‪/18‬بەرهەمی ك��ارەب��ا‪ 10.500 /‬ملیار ونیو‬ ‫كاتژمێر كلیۆ وات‪.‬‬ ‫‪/19‬سامانی سروشتی‪ /‬گازی سروشتی‪ ،‬نەوت‪،‬‬ ‫پۆتاسیۆم‪ ،‬كبریت‪ ،‬ئاسن‪ ،‬خوێ‪ ،‬فۆسفات‪.‬‬ ‫‪/20‬پیشەسازییەكانی‪ /‬پەینی كیمیاوی‪،‬‬ ‫پترۆكیمیاوی كبریت‪ ،‬ئاسن‪ ،‬خوێ‪ ،‬فۆسفات‪،.‬‬ ‫ن��ەوت‪ ،‬گ��ازی سروشتی‪ ،‬ئامادەكردنی خ��ۆراك‪،‬‬ ‫ڕستن وچینین كەلە لۆكە دورس��ت ئەكرێت و‬ ‫لەبەرهەمهێنانی لۆكەدا هەشتەم واڵتە‪.‬‬ ‫‪/21‬دەرچ��ووەك��ان��ی‪ /‬بەرهەمەكانی ڕستن و‬ ‫چینین وەك��و مافوور‪ ،‬ن��ەوت‪ ،‬گ��ازی سروشتی‪،‬‬ ‫پەینی كیمیاوی‪ ،‬پترۆكیمیاوی‪ ،‬ن��ەوت‪ ،‬گازی‬ ‫سروشتی‪ ،‬ئامادەكردنی خ��ۆراك‪ ،‬پۆتاسیۆم‪،‬‬ ‫كبریت‪ ،‬ئاسن‪ ،‬خوێ‪ ،‬فۆسفات‪ ،‬رۆنی گوڵەبەڕۆژە‪،‬‬ ‫تەڕە‪ ،‬میوەجات‪ ،‬شەكر‪.‬‬ ‫‪/22‬هاتووەكانی‪ /‬پێداویستەكانی خ��ۆراك‪،‬‬ ‫گەنم‪ ،‬جۆ‪ ،‬ئۆتۆمبێل پێداویستەكانی‪ ،‬كەل وپەلی‬ ‫گواستنەوە‪ ،‬پالسیتك‪ ،‬مەتات‪.‬‬ ‫‪/23‬هاوبەشی بازرگانی‪ /‬ئەرجەنتین‪ ،‬توركیا‪،‬‬ ‫رووسیا‪ ،‬واڵتانی خۆرهەاڵتی ئەوروپا‪ ،‬واڵتانی‬ ‫یەكێتی ئەوروپا‪ ،‬ئۆكرانیا‪ ،‬گورجستان(جۆرجیا)‪،‬‬ ‫چینی میللی‪.‬‬

‫‪/24‬شارە گرنگەكانی‪ /‬تاشوور‪ ،‬شارگو‪ ،‬چارجو‪،‬‬ ‫نبی تداغ‪ ،‬توركمان باشی‪ ،‬داش حەوز‪ ،‬مەرو‪.‬‬ ‫‪/25‬پێگەوسنووری جوگرافی‪ /‬ناوەندی ئاسیا‪ ،‬لە‬ ‫باكوورەوە هەردوو واڵتی كازاخستان و ئۆزبەكستان‬ ‫لە خۆرهەاڵتەوە هەر واڵتی ئۆزبەكستانە و لە‬ ‫باشوورەوە واڵتی ئەفغانستان وئێرانە ولەخۆرئاواوە‬ ‫دەریاچەی قەزوینە‪.‬‬ ‫‪/26‬دابەشی جوگرافی‪ /‬كۆماری توركمانستان‬ ‫دابەشكراوە بەسەر(‪)5‬پێنج ویالیەت‬ ‫‪/27‬كورتەیەك لەمێژووی واڵت‪ /‬توركمانستان‬ ‫هەر لە كۆنەوە واڵتێكی ئ��اوەدان ب��ووە‪ ،‬دوایی‬ ‫دامەزراندنی ئیمپراتۆریای ماد لە كوردستان و‬ ‫پەلهاویشتنی بۆ ناوچەكانی دەوروب��ەر‪ ،‬واڵتانی‬ ‫ئێستای ئاسیای ن��اوەن��د ب��وون��ە بەشێك لەو‬ ‫ئیمپراتۆریا كوردییە كە واڵتی توركمانستان یەكێك‬ ‫بوو ل��ەوان‪ ،‬دوای��ی ئیمپراتۆریای ماد لە الیەن‬ ‫سوپای میرنشینی هەخامەنشی فارسان رووخا‬ ‫بەبێ شەڕ و هەخامەنشی لە میرنشینییەوە گۆڕا‬ ‫بۆ ئیمپراتۆریا‪ ،‬كە ئەو واڵتە بووە بەشێك لە‬ ‫ئیمپراتۆریای فارسیی‪ ،‬كاتێك سوپای مەكدۆنی‪-‬‬ ‫یۆنانی بەسەركردایەتی ئەسكەندەری مەكدۆنی‪،‬‬ ‫واڵتانی ئێرانی داگیركرد‪ ،‬واڵتی توركمانستان بووە‬ ‫بەشێك لە ئیمپراتۆریای مەكدۆنیا‪-‬یۆنان‪ ،‬دوایی‬ ‫مردنی ئەسكەندەری مەكدۆنی ئیمپراتۆریا دابەش‬ ‫بو بۆ سێ بەش‪ ،‬واڵتی ئێران كە توركمانستانیشی‬ ‫تیا ب��وو‪ ،‬واڵت��ی ش��ام ك��ەب��ووە بەشی ژەن��ەڕاڵ‬ ‫سلوكی‪ ،‬دەوڵەتەكەی دامەزراند لەساڵی(‪)323‬‬ ‫پ‪.‬ز‪ ،‬دامەزراندنی ئیمپراتۆریای ئەشكانی لە‬ ‫واڵتی فارس و گرتنی سەرجەم هەرێمەكانی سەر‬ ‫بە ئیمپراتۆریای سلوكی لە الیەن سوپاكەیانەوە‪،‬‬ ‫واڵت��ی توركمانستان بەشێك ب��وو ل��ەو هەرێمە‬ ‫گیراوانە‪ ،‬دوایی بووە بەشێك لە ئیمپراتۆریای‬ ‫ساسانی كەدوایین ئیمپراتۆریای ك��وردی پێش‬ ‫ئیسالمە‪ ،‬دووبارە واڵتانی ئێرانی نەژاد كەبەشێك‬ ‫بوو لە ئیمپراتۆریای ساسانی كوردی‪ ،‬هەڕەشەی‬ ‫داگیركردنی لێكرایەوە‪ ،‬ئەمجارە سوپای مەكدۆنی‪-‬‬ ‫یۆنانی نەبوو‪ ،‬بەڵكو سوپای عەرەبە موسڵمانەكان‬ ‫بوو كەهێزێكی تازەپێگەیشتووی جیهان بوون‪،‬‬ ‫توركمانستان یەكێك بوو لەو هەرێمانەی ئێران‬ ‫كەئەم سوپایە دەستی بەسەرداگرت بەم شێوەیە‬ ‫بووە قەڵەمڕەویی خەالفەتەكانی ئیسالمی‪ ،‬دوایی‬ ‫الواز بوونی خەالفەتی عەباسی بووە بەشێك لە‬ ‫دەوڵەتی سەلجووقیانی توركان دواتر بووە بەشێك‬ ‫لەئیمپراتۆریای جەنگیزخانی مەگوڵی‪ ،‬كاتێ‬ ‫لەخاكی ئۆزبەكستانەوە تەیموری لەنگ سەری‬ ‫هەڵدا لە س��اڵ��ی(‪1370‬ز)ەوە سەرجەم واڵتانی‬

‫ناوچەكەی داگیركرد كە توركمانستان بەشێك‬ ‫بوولێیان‪ ،‬دەوڵەتی صەفەوی لەئازەربایجانی ئێران‬ ‫سەریهەڵدا‪ ،‬لەساڵی(‪1501‬ز) توانی دەست بگرێ‬ ‫بەسەر ئێران واڵتانی ئاسیای ناوەند‪ ،‬ئەوەش‬ ‫لەپاش شەڕی مەرۆ بوو لەساڵی(‪1511‬ز)كەكاتێ‬ ‫فەرمانڕەوایی مەرۆی خواریزمی شا‪ ،‬شەڕی دژی‬ ‫شائیسماعیلی یەكەم(‪1524-1501‬ز)شای دەوڵەتی‬ ‫صەفەویی هەڵگیریساند‪ ،‬میری بوخارا توانی‬ ‫ه��ەردوو ناوچەی م��ەرۆ و بوخارا یەكبخاتەوە‪،‬‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی(‪1662‬ز)ش��ەڕی دژی ئێران بەرپاكرد‬ ‫لەئەنجامدا شكاو لەساڵی(‪1666‬ز)ڕاپەرین دژی‬ ‫توركمانەكان لەناوچەی تاجان لەهەرێمی خۆراسان‬ ‫ب��ەرپ��اب��وو‪ ،‬دوای ئ��ەوەی دەوڵ��ەت��ی صەفەویی‬ ‫یەكەم لەساڵی(‪1722‬ز)رووخا هێزەكانی ئۆزبەك‬ ‫وتوركمان بەهاوبەشی دەستیان گ��رت بەسەر‬ ‫ناوچەی گ��ورگ��ان‪ ،‬ل��ەس��اڵ��ی(‪1740‬ز)ن��ادر شای‬ ‫ئ��ەف��ش��ار(‪1747-1736‬ز)ش��ەڕی دژی هۆزەكانی‬ ‫توركمان دەست پێكرد توانی دەستەمۆیان بكات‬ ‫دواتر شاكەریم خانی زەن��د(‪1779-1751‬ز)ش��ای‬ ‫دەوڵەتی زەندی كوردان توركمانستانی داگیركرد‬ ‫و دوات��ر ب��ووە بەشێك لەدەوڵەتی قاجارییان‬ ‫تاساڵی(‪1868‬ز)پێش س��ەدەی ن��ۆزدەم گەلی‬ ‫توركمانی بوونە دووبەش یەكەمیان بەناوی (فاقان‬ ‫خیفا) و دووەمیان(فاقان بیخاری)كەهی دووەمیان‬ ‫لەساڵی(‪1868‬ز)بووە بەشێك لەئیمپراتۆریای‬ ‫رووسیای قەیسەری‪ ،‬فاقان خیفا لەساڵی‪01881‬ز)‬ ‫بووە بەشێك لەئیمپراتۆریای رووسیای قەیسەری‪،‬‬ ‫واتا هەردوو بەشەكە بووە بەشێك لەئیمپراتۆریاكە‬ ‫كەئەوكاتە توركمانستان بەتوركستان ناسراو بوو‪،‬‬ ‫تاساڵی(‪1917‬ز) بووە بەشێك لەیەكێتی سۆڤیەتی‬ ‫پێشوو‪ ،‬وەلەساڵی(‪1922‬ز) كۆماری توركمانستانی‬ ‫سۆڤیەتی دام���ەزرا بەفیدراڵیێكی ناوخۆیی‪،‬‬ ‫(‪ )1925/5/13‬كۆماری كۆماری توركمانستان‬ ‫لەناو یەكێتی سۆڤیەت دام��ەزرا‪ ،‬كاتێ یەكێتی‬ ‫سۆڤیەت لە ساڵی (‪1989‬ز) ب��ەرەو ڕووخاندن‬ ‫ئەچوو‪ ،‬لە ب��ەرواری (‪)1991/10/27‬ب��ەف��ەرم��ی‪،‬‬ ‫سەربەخۆیی خۆیی ڕاگەیاند لەیەكێتی سۆڤیەتی‬ ‫پێشوو جیابووە‪ ،‬لە‪1991/12/025‬ز)رووسیا دانی نا‬ ‫بەسەربەخۆیی توركمانستان‪ ،‬لەهەمان ساڵ بووە‬ ‫ئەندام لەكۆمەنولسی واڵتانی سەربەخۆیی یەكێتی‬ ‫سۆڤیەتی پێشوو‪ ،‬لەساڵی(‪1993‬ز)لەناوچەی ڕۆبل‬ ‫كشایەوە‪ ،‬دوای ئەوە دراوی تایبەت بەخۆی لێدا‪،‬‬ ‫لەساڵی(‪1994‬ز)یەكەمین پرۆسەی هەڵبژاردن‬ ‫بەرێوەچوو‪ ،‬ئێستا توركمانستان بەرەو دیموكراسی‬ ‫وپێشكەوتن وئاوەدانكردنەوەی واڵت هەنگاو ئەنێ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫حەیات پەرخی‪:‬‬ ‫دەبێت ئەوەی شیعرێکی‬ ‫منی خوێندەوە بەر لەوەی‬ ‫ناوەکەم ببینێت بزانێ ئەم‬ ‫شیعرە ژن نوسەرەکەیەتی‬ ‫دیدار‪ :‬پێشکەوتن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪24‬‬

‫لە میانەی دیمانەیەكی پێشكەوتندا‬ ‫حەیات مەجید پەرخی‪ ،‬شاعیر باس لە‬ ‫عاشقبوون و پەیامی شیعری و شیعری‬ ‫نەوەی نوێ شاعیران و ژن و شیعر دەكات‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬زۆرجار شاعیر و عاشق بە‬ ‫یەكەوە گرێ دەدرێن بەوەی كەسێك هەتا‬ ‫عاشق نەبێت نابێتە شاعیر یاخود ئەوەی‬ ‫خاكی داگیر نەكرابێت ناتوانێت شیعر بۆ‬ ‫خ��اك و ن��ەت��ەوەك��ەی بنووسێت‪ ،‬یانیش‬ ‫ئەوەی دوور نەبێت لە نیشتیمان و دایكی‬ ‫ناتوانێت شیعرییان بۆ بنووسێت‪ .‬لەمبارەوە‬ ‫چی دەڵێت؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬تامی ژیان لە عەشقدایە‬ ‫هەرکات عەشق نەما ژیان چێژی نیە‪ ،‬بە‬ ‫جۆرێک ژیان دەبێتە یەکپارچە لە دڵڕەقی‬ ‫و بێهودەی‪ ،‬کاتێک عەشق ک��اری خۆی‬ ‫دەکات‪ ،‬مرۆڤ دەکاتە کائینێکی داهێنەرو‬ ‫بەخشندە بە جۆرێک کارەکانی پڕ دە بێت‬ ‫لە عەشق وا دەکا ژیان ڕەنگینتربنوێنێت و‬ ‫عەشق داهێنان دەکا‪ ،‬ئەو مرۆڤەی عاشقە‬ ‫گەشبینە‪،‬ڕاستگۆیە‪ ،‬داهێنەرە‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫شاعیریش هەتا عاشق نەبێت ناتوانێت بە‬ ‫ڕاستگۆی بنوسێت‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬شیعر لە هەر سەردەمێك لە‬

‫سەردەمەكان دەر بڕی پەیامێكە‪ ،‬پەیامی‬ ‫ئێستای شیعر چییە ئایا هەمان ئەو پەیامە‬ ‫نییە كە شاعیرانی كورد بەر لە سێ چوار‬ ‫سەدە لەمەوبەر دەیاننووسی‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫لە ناڵییەوە بیگرە هەتا ئێستاش شیعری‬ ‫خۆشەویستی و دڵ��داری و نەتەوەیی هەر‬ ‫هەیە؟‬ ‫ح��ەی��ات پ��ەرخ��ی‪ :‬بێگومان پەیامی‬ ‫دوێنێ لەگەڵ ئەمڕۆدا جیاوازە جا ئەو‬ ‫پەیامە سیاسی بێت یان ئەدەبی یان هەر‬ ‫مەسەلەیەکی تر‪ ،‬شیعریش بەدەر نیە لەو‬ ‫پەیامە‪ ،‬چونکە بە بڕوای من شیعر کورترین‬ ‫پەیامە بۆ تێگەیشتن‪ ،‬جوانترین پەیامیشە‪،‬‬ ‫ئەمە وادەکا بە پێی زروفەکان جیاوازیان‬ ‫هەبێت پەیامەکان بۆ نمونە ئەگەر دوێنێ‬ ‫ح��ەزرەت��ی نالی لە غەریبی‪ ،‬غەریبیەک‬ ‫کە بێهودەی دایپۆشیبوو یان لە دوری‬ ‫مەعشوقەکەی‪ ،‬ئەمڕۆ هەرچەند دوریش بین‬ ‫ئەمەل هەیە لە گەڕانەوە بۆ وەتەن‪ ،‬ئەمەل‬ ‫هەیە بۆ نەفەسێکی تر لە ژیاندا‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن‪ :‬ب��ە ه���ۆی زۆرب���وون���ی‬ ‫شاعیرییەوە یاخود ئەو گەنجانەی شیعر‬ ‫دەنووسن خۆتان ئاسا دەتوانین بڵێین ئەو‬ ‫گەنجانە بزاڤێكیان دروستكردووە یاخود‬

‫ڕوونتر بڵێین شتێك هەیە بەناوی ئەدەبی‬ ‫شیعری گەنجانەوە؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬لە ئێستەدا بە داخەوە‬ ‫ئەوەی چوار دێڕ بنوسێت ئیتر دەیگەیەننە‬ ‫ف��ەزا و لە دوات���ردا دەی���دەن بە ئ��ەرزدا‪،‬‬ ‫ئەمەیە کێشەکە‪ ،‬لە ناو الوەکاندا زۆری‬ ‫دەستی کردوە بە کاری ئەدەبی بە تایبەت‬ ‫شیعر ئەمەش وادەک��ات لە بەهای شیعر‬ ‫کەم بکاتەوە‪ ،‬بەس ئەوەمان بیر بێت دوا‬ ‫جار شیعری ج��وان و نا ج��وان لێک جیا‬ ‫دەکرێنەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬دەوت��رێ��ت ن���ەوەی نوێ‬ ‫شاعیران شیعری كوردییان بەال رێدا بردووە‬ ‫و بە جۆرێك لە جۆرەكان شێواندیانە بەوەی‬ ‫لە شیعرەكانیدا بە دوای پرسیاری نالۆژیكی‬ ‫دەگەڕێن؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬لەگەڵ ئەوەدا بە داوای‬ ‫لێبوردنەوە دەیڵێم هەندێک تەنیا وڕێنەیە‬ ‫نەک شیعر‪،‬بەاڵم ئەوەشمان لەیاد نەچێت‬ ‫لە ناو الوەکاندا قەڵەمی بە توانامان زۆرە‬ ‫مایەی دڵخۆشین‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬نەوەی نوێ شاعیران بەوە‬ ‫ناسراون یاخیگەران بنووسن ئایا تۆش‬ ‫یاخیگەرانە دەنووسی؟‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫حەیات مەجید پەرخی لە دایك بووی‬ ‫ساڵی ‪ 1983‬ە دەرچووی زانكۆی سلێمانی‬ ‫و پەیمانگەی ژنانی سەركردەیە چەندین‬ ‫شیعری وەرگێڕدراوەتە سەر زمانەكانی‬ ‫عەرەبی و فارسی و ئینگلیزی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەندیكای ئابوری ناسانی كوردستان و‬ ‫دەستەی دامەزرێنەری رێكخراوی دژە‬ ‫جینۆ سایدە دوو كتێبی چاپكراوی هەیە‬ ‫بەناوی (ڕۆڵ��ەی ئەنفالێك وای وت)‬ ‫لەگەڵ (پیاوێك لە مندا سەما دەكا)‬ ‫كتێبی یەكەمی بە سپۆنسەری یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان بۆی چاپ‬ ‫و باڵو ك��راوەت��ەوە كتێبی دووەم��ی لە‬ ‫الیەن لقی هەولێری یەكێتی نووسەرانەوە‬ ‫بۆ چ��اپ ك���راوە‪ ،‬ئێستاش بەرپرسی‬ ‫خولەكانی ئەكادیمای پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانە‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫حەیات پەرخی‪ :‬من دەنوسم ئەوە ئیشی‬ ‫ڕەخنەگرانی ئەدەبە کە ئ��ەوە بڵێن‪ ،‬تا‬ ‫ڕادەک ئەتوانم بڵێم خەتێکی تایبەت خۆمم‬ ‫هەیە لە نوسیندا‪ ،‬زمانی شیعریم ئەوەندە‬ ‫ئاڵۆز نیە‪ ،‬ئەتوانم بڵێـم تا ڕادەیەک خەڵک‬ ‫تێگەیشتنی هەیە بۆ نوسینەکانم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬ئەگەر دیوانە شیعرێك وەسف‬ ‫و باسی ژنی تێدا نەبێت ئەو چێژ وەرگرتنە‬ ‫و جوانییە تێدا دەبێت یان ڕوونتر بڵێن‬ ‫دەتوانین شیعر و ژن لێك جیا بكەینەوە؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬ژن بۆ خۆی شیعرە‪ ،‬ژن‬ ‫مرۆڤە کائینێکی مەزنە جوانە‪ ،‬ئەمەش وای‬ ‫کردوە جوانیەکی تر بدات بە شیعر ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬ئ��ەو ش��ی��ع��رەی ئ��اف��رەت‬ ‫دەینووسێت جیاوازی چییە لەو شیعرەی‬ ‫پیاو دەینووسێت؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬بێگومان جیاوازی زۆرە‬ ‫من ژنم کەواتە دەبێت ژنانە بنوسم‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئ���ەوەی شیعرێکی منی خ��وێ��ن��دەوە بەر‬ ‫لەوەی ناوەکەم ببینێت بزانێ ئەم شیعرە‬ ‫ژن نوسەرەکەیەتی‪ ،‬بە پێچەوانەشەوە‪ ،‬لە‬ ‫قەسیدەی (پیاوێک لە مندا سەما دەکا) کە‬ ‫پڕاو پڕە لە هەستی مێینە ‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن‪ :‬ئ���ەو پ��ەی��ام��ان��ەی لە‬ ‫هۆنراوەكانت دەرتبڕیوە ڕەنگدانەوە ی ژیانی‬ ‫خۆتە؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬کەم تازۆر بەڵێ چونکە‬ ‫شاعیر ئەگەر نەتوانێ ناخی خ��ۆی بە‬ ‫شێوەیەکی شەفاف بنوسێتەوە زەحمەتە‬ ‫بتوانێت دەورو بەر بنوسێتەوە‪ ،‬هەندێ‬ ‫جاریش کاریگەری دەوروب��ەرە وا دەکا کە‬ ‫بۆیان بنوسم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬كامە شیعری خ��ۆت زۆر‬ ‫خۆشدەوێ بینووسە؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬هەمویانم دێڕ دێڕ خۆش‬ ‫ئەوێ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬دەتەوێ چیتر بڵێت؟‬ ‫حەیات پەرخی‪ :‬دەم��ەوێ بڵێم سپاس‬ ‫بۆ خودا کە دەتوانم بنوسم ئەگینا ژیان‬ ‫لەوە دڵرەقترە کە هەموو وشەیەکی تێدا‬ ‫بخۆیتەوە دەرینەبڕیت‪.‬‬

‫ئەو دەمانەی ئەدرەسم نادۆزیتەوە‪،‬‬ ‫لێم ببورە‪،‬‬ ‫من ژنێکم لە شێوەی (با)‬ ‫ئەو دەمانەی لە ناخمدا‬ ‫فوارەی بەستوە خۆشەویستی‬ ‫خۆشەویستی تۆ‪،‬‬ ‫ئەو دەمانە‪ ،‬تۆیەک دەدۆزمەوە‪،‬‬ ‫عەیامێکە حەشار دراوی‬ ‫لە بوخچەی عاتیفەمدا‪،‬‬ ‫وەرزێکە ڕواوی لە مێرگی گلێنەمدا‪،‬‬ ‫ئەو دەمانەی لە حزوری دەریا‬ ‫تەفسیری گوڵ‬ ‫وەک خۆی کرا‪،‬‬ ‫تۆ لە کوێ بوی گوڵی ئەتڵەس‪،‬‬ ‫تا شاهیدی‪ ،‬جوانی خۆت بی‪،‬‬ ‫شایتمان بە جوانیت بهێنم‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ئەشق وەك حەرامكراوێك‪..‬‬ ‫لە چیرۆكی (كچە چیمەنتۆییەكان)ی‬ ‫مقداد شاسواریدا‬ ‫سەباح شێخانی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪26‬‬

‫ل��ە ئ��ەدەب��دا هیچ تێز و شتێك لە‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیدا ئەوەندەی ئەشق و‬ ‫خۆشەویستی ئاماژەی نەخراوەتە سەر‪،‬‬ ‫سیاسەت‪ ،‬ئەدەب‪ ،‬ئابووری و هونەر‪ ..‬هتد‬ ‫بۆ كۆمەڵگەیەكی وەك ئێمە گرنگن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر ئەو زانستە مرۆییانە‬ ‫لەخۆشەویستی ت���رازان‪ ،‬ئ��ەوە هەموو‬ ‫هەوڵ و تەقەالیەك وەك دەڵێن دەبێتە‬ ‫رەن��ج بە خەسار‪ ،‬دواج��ار خۆشەویستی‬ ‫تاكە وەاڵمێكە بۆ مرۆڤەكان كە دەتوانێ‬ ‫چارەسەری زۆر كێشە و ئاڵۆزییەكانی ژیان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫دكتۆر مارف خەزنەدار لەبارەی ئەدەبی‬ ‫ك��وردی��ی��ەوە دەڵ��ێ��ت‪( :‬مەبەستمان لە‬ ‫ئەدەبی نەتەوەیی ك��وردی‪ ،‬هەموو ئەو‬ ‫بەرهەمانەیە كە بە زمانی كوردی داهێنراون‬ ‫لە شیعر یا پەخشان‪ ،‬لە كۆنەوە تا ئێستا‬ ‫بە درێژایی ڕۆژگار دروست بوون و سامانی‬ ‫نەتەوایەتیان لە قسەی جوان پێكهێناوە‪.‬‬ ‫چیرۆك فۆرم و ژانرێكی سەربەخۆییە‪،‬‬ ‫بناغەكەی تەنیا لەسەر یەك تەكنیك و‬ ‫بنەما و توخم دروست نابێت‪ ،‬بەڵكو دەقی‬ ‫چیرۆك لەسەر چەند توخمێك دروست‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەم توخمانە دەكەونە پێوەندی‬ ‫كردن لەگەڵ یەكتر و بەشداری دەكەن لە‬ ‫بونیادی دەقی چیرۆكدا‪ ،‬ئەم توخمانەش‬ ‫ب��ە شێوەیەكی س��ەرب��ەخ��ۆ و بێالیەن‬ ‫ناتوانن كاربكەن‪ ،‬بەڵكو پێوەندییەكی‬ ‫بەهێز و پتەو بە یەكتریان دەبەستێتەوە‪،‬‬ ‫هەر بەیەكەوەش ئەو فۆرمە هونەرییە‬ ‫دروست دەكەن كە پێی دەوترێت چیرۆك‪.‬‬

‫ئەشق وەك حەرامكراوێك سەرتاپای‬ ‫چیرۆكی (كچە چیمەنتۆییەكان)ی مقداد‬ ‫شاسواری داگیركردووە‪ ،‬چیرۆكنووس وەك‬ ‫فۆتۆگرافەرێك زۆرب��ە ڕوون��ی كۆمەڵگەی‬ ‫كوردیمان پیشان دەدات‪ ،‬زۆر جارانیش لە‬ ‫هەندێ كار وكاردانەوەی ژیان ڕێنماییمان‬ ‫دەك��ەن‪ .‬ئەشق‪ ،‬كاریگەریەكی ت��ەواوی‬ ‫بەسەر سروشتی ژی��ان��ەوە هەیە‪ ،‬وەك‬ ‫ئەریك ف��رۆم دەب��ێ��ژێ‪( :‬خۆشەویستی‬ ‫هێزێكی كاریگەرە لەمرۆڤدا‪ ،‬هێزێكە لەگەڵ‬ ‫كەسانی دیكە یەكت دەخات) ئەشق دەشێ‬ ‫دەروازەی����ەك بێت‪ ،‬زۆرج���ار م��رۆڤ لەو‬ ‫ڕێگەیەوە رازەكانی خۆی دەربڕێت‪« .‬‬ ‫ساڵێك‪ .‬ساڵێكی ڕەب��ەق خۆشیم ویست‬ ‫بێ ئەوەی بزانم ناوی چییە؟! « چیرۆك‬ ‫وەك ژانرێكی ئەدەبی‪ ،‬چەندین ڕەهەندی‬ ‫فیكریی و هونەریی و سایكۆلۆژیی لەخۆوە‬ ‫دەگرێت‪ ،‬هەر خوێنەرە و لە ڕوانگە و‬ ‫ڕەهەندێكەوە خۆی دەبینێتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بووەتە جێگای بایەخپێدانی ڕەخنەگرانی‬ ‫ئ���ەدەب ب��ە تایبەتی و ن��ووس��ەران بە‬ ‫گشتی‪ ،‬ئەم گرنگیپێدانە وایكردووە سااڵنە‬ ‫چەندین كتێب و لێكۆڵینەوە لەسەر الیەنە‬ ‫جیاجیاكانی چیرۆك بنووسرێن و باڵو‬ ‫بكرێنەوە‪ .‬داالی الما دەڵێت‪( :‬مرۆڤ سەر‬ ‫بە هەر ڕەگەز و كولتوور و ئاینێك بێت‪،‬‬ ‫تا مردن پێویستی بە سۆز و خۆشەویستی‬ ‫كەسانی دی ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەخ��ت��ەوەری یان‬ ‫بەختەوەر بوون ئامانجی هەر مرۆڤێكە‬ ‫لە ژیاندا‪ ،‬ئێمە لە ژیانی خۆماندا هەموو‬ ‫كار و كۆششێك دەكەین بەو ئامانجەی‬

‫ژیانێكی بەختەوەرمان هەبێت‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫بەشێكمان ناتوانین بەختەوەر بین یان‬ ‫خۆمان بە بەختەوەر نازانین و ناتوانین‬ ‫ب��ەس��ەر ئ��ەو گ��رف��ت و نەهامەتیانەدا‬ ‫زاڵبین كە لەژیانی ڕۆژانەدا ڕووبەڕوومان‬ ‫دەبنەوە‪ ،‬بەاڵم گەیشتن بە بەختەوەری‬ ‫وەك ئامانج و ئاوات هەر دەمێنێتەوە‪).‬‬ ‫ئەمڕۆ یەكێك لە پرسە كۆمەاڵیەتی و‬ ‫مەعریفی و تەنانەت سیاسیەكانیش‪،‬‬ ‫مشتومڕە لەسەر مافەكانی ئافرەت وەكو‬ ‫ڕەگ��ەزێ��ك‪ ،‬ئەم مشتومڕە لەو ناوچە و‬ ‫واڵتانەی پێیان دەوترێت «دنیای ئیسالمی‬ ‫و ڕۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت» چڕبووەتەوە‬ ‫لەنێوان دوو ڕەوتدا‪ ،‬ڕەوتی سیكۆالری و‬ ‫ڕەوت��ی ئیسالمی‪ .‬دنیای فیكری مرۆڤ‪،‬‬ ‫هێندە بەرین و قووڵ و وردە‪ ،‬تا مرۆڤ‬ ‫بیری لێبكاتەوە‪ ،‬داهێنانی نوێ و بەچێژی‬ ‫لێوەردەگرێت‪ ،‬لە هەمان كاتدا ڕۆڵێكی‬ ‫مەزن و دیاری هەیە‪ ،‬بیری مرۆڤ فراوان‬ ‫دەكات‪ ،‬لە قۆناغێكی دنیای ڕۆشنیرییەوە‬ ‫بەرەو قۆناغێكی نوێتر و باشتری دەبات‪،‬‬ ‫ئەدەب زادەی ئەندێشە و سۆز و خەیاڵ و‬ ‫هەستی ناسك و سۆزداری مرۆڤی هۆشیار‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫پەستم‪..‬لە بێدەنگیت‪..‬‬ ‫لۆمەم مەكە چی ئەنوسم‪.‬‬ ‫‪..‬ئەمشەو مەستم‪..‬‬ ‫لە حەسرەتی دڵی خۆم و بێدەنگی تۆ‬ ‫تەواو پەستم‪..‬‬ ‫ئاخر‪ .‬لەم شعرانەم بۆ تێناگەی؟!!‬ ‫خۆ بە كوردی ئەنوسم بۆت‪.‬‬ ‫من ئەمەوێ دڵتم بەیتێ و‪..‬‬ ‫‪ .‬لە جێی!! دڵم بنێرم بۆت‪..‬‬ ‫هەست بە ترپەی دڵم ناكەی‪..‬‬ ‫كە ئەت بینم چی ئەكا بۆت؟!!‬ ‫خۆ من ئەڵێم‪..‬رەنگە ئێستا بێ شەرمانە‪.‬‬ ‫خۆی هەڵیا بۆت‪!!.‬‬ ‫تەواو پەستم‪..‬ئەم بێدەنگیە بشكێنە‪..‬‬ ‫‪..‬ئیتر بەسە‪..‬‬ ‫ئەوشعرانەی ئەی نوسم بۆت‪.‬‬ ‫‪.‬بۆ بەردێك بێت ێیتە قسە‪!.‬‬ ‫چۆن شێت نابم!! وا دیوانێ شعرم نوسی‬ ‫تۆش بێدەنگی ئەڵێیتەوە‪.‬‬ ‫هەمووی ناڵێم‬ ‫‪..‬هەناسەكەم تەنیا شعرێ‪..‬‬ ‫لەو دیوانە بخوێنەوە‪..‬‬ ‫من چیم هەیە؟!‬ ‫! جگەلە شعر كزەی جەرگم‪..‬‬ ‫دە بڵێ پێم‪..‬؟! ‪.....‬‬ ‫هەر چۆنێك بێت‪..‬‬ ‫‪ .‬من هەر لێرەم‪...‬‬ ‫لەبەر پەنجەرەی ژوورەكەت‬ ‫هەر چاوەریم‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫چیرۆكنووس وەك‬ ‫فۆتۆگرافەرێك زۆربە‬ ‫ڕوونی كۆمەڵگەی‬ ‫كوردیمان پیشان دەدات‪،‬‬ ‫زۆر جارانیش لە هەندێ‬ ‫كار وكاردانەوەی ژیان‬ ‫ڕێنماییمان دەكەن‬

‫گۆنا چاوڕەش‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫و بەهرەدارە‪ .‬كار لە هۆش و هەستی مرۆڤ‬ ‫دەك��ات‪ .‬دنیای بەرین و قووڵ و ناسكی‬ ‫ئەدەب ڕاستەوخۆ پێوەندی بە مرۆڤ و‬ ‫دەوروب��ەرەوە هەیە‪« .‬خۆشەویستی لەم‬ ‫دەڤەرەی ئێمەدا تەنیا كارێكە‪ ،‬هەمووان‬ ‫كۆكن ل��ەس��ەر یاساغكردنی» ئ��ەدەب‬ ‫لە پرسیار و گەڕاندایە بە شوێن ئەو‬ ‫شتانەی كە پێوەندییان بە چارەنووسەوە‬ ‫هەیە‪ ».‬ك��وڕم خۆشەویستی الی ئێمە‬ ‫شێتییە‪ .‬شێتی‪ .‬تۆ خۆت شێت مەكە‪ .‬لە‬ ‫واڵتێكدا كە هەمووی ئامادەن بۆ كوشتنی‬ ‫یەكتر چ پێویستییەكت بە خۆشەویستی‬ ‫هەیە؟ ئێمە عەیامێكی دوورە‪ ،‬ئیدی‬ ‫دەرگ���ای خۆشەویستیمان داخستووە‬ ‫كوڕم‪ .‬كچی خەڵكیش بە كوشت مەدە»‬ ‫سیمای سەرەكی ئەدەبی واقیعی بریتییە‬ ‫لەگرنگیدانی ت��ەواو بە وردەكارییەكانی‬ ‫ژی���ان���ی ڕۆژان������ە‪ .‬ل���ە چ��ی��رۆك��ی كچە‬ ‫چیمەنتۆییەكان‪ ،‬چیرۆكنووس دەیەوێت‬ ‫لە ڕێگەی‌ وێناكردنی واقیعەوە چەند‬ ‫وێنایەكی جیاجیای كۆمەڵگەی كوردیمان‬ ‫نیشان بدات‪ ،‬هەروەها پێناسە و تێروانینی‬ ‫ی‬ ‫كۆمەڵگەی ئێمە بۆ ئەش ‌ق و چەندەها شت ‌‬ ‫تری لەو ج��ۆرە دەخاتە روو‪ .‬پێویستە‬ ‫ئاماژە بۆ ئەوەش بكەم‪ ،‬مقداد شاسواری لە‬ ‫ی‬ ‫ی پشت ‌‬ ‫ی چیرۆكەكەدا بەتەواوەت ‌‬ ‫گێڕانەوە ‌‬ ‫بەگێڕانەوەیەكی واقیعیانە بەستووە‪».‬‬ ‫ئێمە نابینە پێوەر بۆ سەرجەم كۆمەڵگە‬ ‫مرۆڤایەتییەكان‪ .‬ئەگەر الی ئێمە ڕۆژانە‬ ‫ئاگر لە ڕۆح و جەستەی خۆشەویستی‬ ‫ب���ەردەدەن‪ ،‬خەڵكانێك هەن بانگەشەی‬ ‫خۆشەویستی و میهرەبانی دەكەن» وەك‬ ‫فەلەكەدین كاكەیی دەڵێت‪( :‬مەگەر مرۆڤ‬ ‫هەیە بە بێ ئەشق و خۆشەویستی بژی)‬ ‫خۆشەویستی‪ ،‬وشەیەكی بچووكە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ناواخندا‪ ،‬پڕە لە مەدلوولی گەورە و جوانی‬ ‫بە مرۆڤ دەبەخشێت‪ .‬كاتی ئەوە هاتووە‬ ‫جورئەت بكەین و دان بە ئەشق بنێین و‬ ‫كابووسی تۆلە و كینە لە ناخ و ویژدانمان‬ ‫وەدەرن��ێ��ی��ن‪ ».‬دەڵ��ێ��ن خۆشەویستی‬ ‫ڕاستەقینە مرۆڤ لە ناخەوە دەهەژێنێ‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم من ن��ەك ئ��ەو بەیانییە ن��ەك هەر‬

‫هەژام‪ ،‬سەراوبن بووم‪ .‬هەڵتەكام‪ .‬تەپ و‬ ‫تۆزێكی یەكجار زۆر لەسەر ڕۆحم داتەكا‪.‬‬ ‫هەست دەك��ەم زواڵل بوومەتەوە‪ .‬وەك‬ ‫ڕۆژانی منداڵیم‪ .‬دەكرێ ئەمە سەرەتایەك‬ ‫بێ بۆ خۆشەویستی؟‪ ».‬ژیان خەونێكی‬ ‫كورتە‪ ،‬بەشی ڕق و تۆڵەسەندنەوە ناكات‪.‬‬ ‫خۆشەویستی بەڵگەیە بۆ بوونی ئێمە‬ ‫لەسەر زەوی‪ ،‬ئەشق و خۆشەویستی‬ ‫ڕزگاربوونە لە مۆرانەی ناخمان‪ .‬چیخۆف‬ ‫دەمێكە وتویەتی‪( :‬م��رۆڤ بۆ ئ��ەوە لە‬ ‫دایك بوو تا گۆرانییەك بۆ خۆشەویستی‬ ‫بڵێ‪ ).‬ئەشق تەنیا وشەیەكە هەزاران مانا‬ ‫و ڕەنگی هەیە‪ ».‬خاكی ئەم دەڤ��ەرە‪،‬‬ ‫پێز و پیتی جارانی نەماوە كوڕم‪ ،‬لەبەر‬ ‫دڕك و داڵی شەڕ‪ ،‬تۆوی خۆشەویستی‬ ‫لێ شین نابێ‪ ».‬ئەشق دۆخێكی دانەبڕاوە‬ ‫لە زەمەن و لە هەموو جوگرافیایەكیشدا‬ ‫ڕوو دەدات‪ ،‬من لەو باوەڕەدام وەك چۆن‬ ‫جەنگەكان زەمەن و جوگرافیای تایبەت‬ ‫بە خۆیان هەیە‪ ،‬ئەشقیش لە ساتەوەختی‬ ‫خۆیدا ڕوو دەدات‪ « .‬ئێمە لەگەڵ شەڕ‬ ‫و شۆڕ گەورە بووینە ڕۆڵە‪ .‬ئێستاش لە‬ ‫ئاگر و گوللە و شمشێر زیاتر‪ ،‬زمانێكی تر‬ ‫بۆ خۆشەویستی نازانین‪ .‬زەمەنێكی درێژە‬ ‫كانیاوی خۆشەویستیمان وشكی كردووە‪».‬‬ ‫گابریل گارسیا ماركیز گوتەنی‪(:‬من‬ ‫هەمیشە ب��ڕوام وای��ە كە خۆشەویستی‬ ‫دەتوانێت مرۆڤایەتی لە لەناوچوون ڕزگار‬ ‫بكات)‪.‬‬

‫پەستم‬

‫‪27‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫چەپكێ چلە شیعر‬ ‫عومەر عەزیز‬

‫‪1‬‬ ‫لە هەرێمی دڵەوە هاتووم و بۆ نیشتیمانی ڕۆح ئەچم‬ ‫هاتووم و‬ ‫بە دیارتەوە گڕ ئەگرم‬ ‫بە چەشنی پیرە پەپولەیەكی بەهار‪!.‬‬ ‫هاتوم و‬ ‫بەدەم چنینەوەی خۆزگەكانی بووكە ئەرخەوانێكی قەیرەوە‬ ‫سەما بە دروێنەی مردن ئەكەم و‬ ‫لە سەر مەرقەدی جەستەشما‬ ‫بەدزی چاومەوە بۆت ئەگریم‪..‬‬ ‫تا تینوێتیم ئەشكێ لە فرمێسك‪!..‬‬ ‫‪2‬‬ ‫لە پێش خەیاڵمەوە ئەفڕم‬ ‫كەوتوومەتەوە یادی هەناسەكانی ساوایم‪!.‬‬ ‫خەیاڵم ڕامووساوە بە تەنیایمەوە‬ ‫كەچی بێدەنگیم قیژەیە ڕای ئەچڵەكێنێ‪..‬‬ ‫بۆیە مەغریبێ ئاوا ئەبم و‬ ‫هەڵنایەمەوە و هەر نایەوەمە‪!.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫كە هات‪..‬‬ ‫اللەزاری كردە پایزە گۆڕ و‬ ‫ئاستانەی كوڵدانیش‬ ‫بە مەرقەدی چاوەڕوانی‪!.‬‬ ‫كە هات‪..‬‬ ‫لرفەی ڕقی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪28‬‬

‫گشت مافوورەكانی ڕۆحی هەڵتەكان و‬ ‫كۆشێ جنێوی نەزۆكی بیابانی‬ ‫كردە سەراب‪!...‬‬ ‫‪4‬‬ ‫كورسیەك قاچەكانی خوێنین‬ ‫هەرقاچەیی و ڕەنگێكە‪!.‬‬ ‫بۆ هەموو كەسێ ئەوەستێ‬ ‫تا سواری بێ‪..‬‬ ‫جگە لە دایكی شەهید‪!.‬‬ ‫جگە لە خاوەن قوربانی!‬ ‫‪5‬‬ ‫میهریا تا لە دایك بوونی ئەم شیعرەش‬ ‫نە تۆ من ئەناسی و نەمن تۆ‬ ‫ئەوەی گەیاندینی بەم نەشئە‬ ‫مەكری كچە شیعرێكی بە شعور بوو‪..‬‬ ‫بە شعوور‪!..‬‬ ‫‪6‬‬ ‫لە پەپولەوە عیشق فێر بووم‬ ‫بووم بە سوتماك‪!.‬‬ ‫لە ماسیەوە ناسیم‪..‬‬ ‫كەچی خنكام‪.‬‬ ‫وەلێ ویستم ببمە عاشق‬ ‫عارفێك هات تەڵقینی دام‪!.‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫هەولێر‪ :‬فێستیڤاڵی شیعر بەرێوەچوو‬ ‫محەمەد عومەر‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫ن��اوەن��دی چاالكی و پێگەیاندنی چ��واری‬ ‫هەولێری یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان‬ ‫هەڵسا بە سازدانی فێستیڤاڵێكی شیعری و‬ ‫رێزلێنان لە شاعیری الوی هەر چوار شاری‬ ‫هەولێر‪ ،‬سلێمانی‪ ،‬دهۆك‪ ،‬كەركوك فیستیاڵەكە‬ ‫بۆ هەریەك لەو شاعیرانە رێكخرا كاوە كاوانی‪،‬‬ ‫بەختیاری خ��ەم‪ ،‬ئاكام كەلهوری‪ ،‬مەحمود‬ ‫كانی‪ ،‬پیران ئەمیر‪ ،‬كامیران شلی‪ ،‬هاوژین‬ ‫حەسەن‪ ،‬جیهان تەها‪ ،‬نازم شێخانی‪ ،‬بێستون‬ ‫بامەند‪ ،‬كارزان قەاڵدزێی‪ ،‬بارزان رەش‪ ،‬هۆگر‬ ‫رەنجدەر‪ ،‬فواد شێخانی‪ ،‬مەال زادە‪ ،‬رێناس‬ ‫كەركوكی‪ ،‬باز رەواندزی‪ ،‬شكار نامۆ‪ ،‬جەلیل‬ ‫زادە‪ ،‬فەرمان ناشاد‪ .‬هەریەك لەو شاعیرانە‬ ‫ئێوارەیەكی هەولێرییان ئاوێتەی شیعر كرد‪.‬‬ ‫شەمسەدین ئەحمەد‪ ،‬بەرپرسی ناوەندی‬ ‫پێگەیاندن و چاالكی چواری هەولێری یەكێتی‬ ‫الوان��ی دیموكراتی كوردستان كە رێكخەری‬ ‫فیستڤاڵەكە بوو گوتی «كار و چاالكییەكانی‬ ‫ناوەندەكەمان هەمیشە گرنگی دان بووە بە‬ ‫گەنج و الوانی واڵتەكەمان‪ ،‬بە پێویستیمان زانی‬ ‫فێستیڤاڵێكی شیعری بۆ كۆمەڵێك الوی شاعیر‬ ‫ئەنجام بدەین وەكو گرنگیدان لە هەمان كاتدا‬ ‫رێزگرتن بۆ ئەو الوانە‪ ،‬بە گرنگی دەزانین لە‬ ‫هەموو بوارەكاندا كار بكەین بە تایبەتی بواری‬ ‫ئەدەبی كە لە مێژووی نەتەوەییماندا ئەدەب‬ ‫گرنگی خ��ۆی هەبووە خۆشحاڵین دەبینین‬ ‫كۆمەڵێكی زۆر لە رۆشنبیران ئامادەی ئەو‬ ‫فێستیڤاڵە بوونە»‬ ‫هاوژین حەسەن یەكێك لە بەشدار بووانی‬ ‫فیستڤاڵەكە بۆ پێشكەوتن گوتی» بەشداری‬ ‫كردنم لە كۆڕێكی لەم جۆرەدا وەاڵمێك بوو بۆ‬ ‫ئەو كەسانەی وتیان هەولێر شاعیری كچی نییە‪،‬‬ ‫بۆ ئێستای ئەدەبیاتی كوردی لە كوردستانی‬

‫باشور كاری لەم جۆرە گرنگە و كۆبوونەوەمان‬ ‫لە كۆڕێكی وەه��ادا جێی شانازیمان‪،‬ە من‬ ‫وەكو كچێك كە رێزم گیرا ئاشنایەتیم پەیدا‬ ‫بوو لەگەڵ هەندێ جوان نووسی كوردستان‬ ‫توانیم چوار لە تێكستە شیعرییەكانم ئەدا‬ ‫بكەم و دەستخۆشی زۆرم لێ كرا‪ ،‬سوپاس‬ ‫بۆ هەموو كارێكی جوان بۆ شیعری كوردی»‪.‬‬ ‫ئەو كچە شاعیرە گوتیشی «هیچ كارێك بێ‬ ‫كەمو كوڕی نییە ئەوەی گرنگ بوو بە المەوە‬ ‫بوونی دەنگی ژن بوو لەم ك��ۆڕەدا كە من و‬ ‫كیژێكی جوان نووس بەشدار بووین‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫پەلە كرا لە فێستیڤاڵەكە كۆكردنەوەی خانمان‬ ‫زۆر گرنگ بوو لە هەر شار و شارۆچكەیەك‪،‬‬ ‫ئافرەتی جوان نووسمان زۆرە لە كوردستان ‪16‬‬ ‫جواننووس بەشدار بوو سەرەتا دەكرا ‪ 8‬لەم‬ ‫كەسانە دەنگی مێنیە بێت»‪.‬‬ ‫جیهان تەها‪ ،‬كچە شاعیری بەشدار بووی‬ ‫فیستڤاڵەكە بۆ پێشكەوتن دوا و گوتی «خۆم‬

‫بە خۆشحاڵ دەزانم كە لەم فێستیڤاڵەدا بەشدار‬ ‫بم ئێمە لەو فێستیڤاڵە دوو ئافرەتین بە داخەوە‬ ‫لە هەندێ كۆڕدا جگە لە پیاو هیچ ئافرەتێك‬ ‫نابینم هەر خۆم بە تەنیا لەوێ دانیشتووم‬ ‫تەمەنای ئەوە دەكەم ئافرەت بێن خوێندنەوە‬ ‫بۆ شیعرەكان بكەن تاوەكو دەست بگرن بە‬ ‫قەڵەم خزمەتی كۆمەڵگەی خۆیان بكەن»‪.‬‬ ‫نازم شێخانی یەكێك لە شاعیرە بەشدار‬ ‫بووەكان گوتی «یەكێتی الوان ئەركی خۆیانە‬ ‫كە گرنگی بە گەنج و الوان بدەن‪ ،‬فێستڤاڵەكە‬ ‫زۆر بە جوانی و رێكی بەرێوە چوو»‪.‬‬ ‫هەر لە چوارچێوەی فێستیڤاڵەكەدا خەاڵت‬ ‫بەسەر بەشدار ب��ووان و كۆمەڵێك شاعیری‬ ‫تر داب��ەش ك��را لە كۆتاییشدا ق��ادر قاچاخ‬ ‫وەكو شاعیر چەند شیعرێكی خوێندنەوە و‬ ‫خوێندنەوەیەكی بۆ ئێستای ئەدەبیاتی شیعری‬ ‫كوردی كرد‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫فێستیڤاڵی بارزانی نەمر دەستیپێكرد‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬غەیدا بیرۆخی‬ ‫لەدەڤەری مەخمور فێستیڤاڵی وەرزشی بارزانی‬ ‫نەمر دەستی پێكرد‬ ‫فێستیڤاڵی بارزانی نەمر فێستیڤاڵێكی وەرزشیە‬ ‫كەسااڵنە یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫لەدوای راپەرینی ‪ 1991‬بەبەردەوامی لەسەرئاستی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەیكاتەوە‪ ،‬گەربێت و بەوردی‬ ‫لێی بڕوانین چەندین سودو تایبەت مەندی گرنگ‬ ‫و باشی هەیە بۆ نموونە‪ :‬ل��ەرووی وەرزشیەوە‬ ‫فاكتەرێكی بەهێزە بۆبەرەوپێشبردنی بزاڤی‬ ‫وەرزشی لەهەرێمی كوردستان‪ ،‬كەئێمەی كورد‬ ‫وەك هەر واڵتێكی جیهان گرنگی زۆر مان بەبواری‬ ‫وەرزش��ی داوە‪ ،‬ه��ەر وەك س��ەرۆك (مەسعود‬ ‫بارزانی) دەڵێت (رۆڵی وەرزش لەهیچ الیەنێكی‬ ‫سیاسی كەمتر نیە بۆناساندنی میللەت بەجیهان)‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪30‬‬

‫چونكەبەشداری كردنی وەرزشوانان لەم جۆرە‬ ‫خوالنە كەلەسەر ئاستی هەرێم ئەنجام دەدرێت‬ ‫جگە لەوەی كەخۆشیەكی رۆحیان پێ دەبەخشێت‪،‬‬ ‫دەبێتە هۆی زیاتر بەرەوپێشچوونی بەهرەكانیان‬ ‫وزیاتر ئاشنادەبن بەیاسا و رێساكانی وەرزشی‬ ‫وپابەندبوون پێەوە و دەرگایەك دەبێت بۆئەوەی‬ ‫لێیەوە بچێت و بتوانێ بەشداری خول وپاڵەوانێتی‬ ‫فراوانتربكات‪ ،‬كە ئەمەش لەسەر ئاستی جیهان‬ ‫ئەنجام بدرێت‪ ،‬ئەم فیستیڤاڵەش كردنەوەی چەندین‬ ‫خولی وەرزشی جۆراوجۆر دەگرێتەوە وەكو(تۆپی‬ ‫پیێ‪ ،‬تۆپی سەرمێز (تینس)‪ ،‬بالە ‪....‬هتد) لەم‬ ‫ساڵیشدا وەك دەست پێشخەریەك ناوەندی بااڵی‬ ‫مەخموور دەستی كرد بە بەرێوەبردنی دووەمین‬ ‫فێستیڤاڵی وەرزشی بارزانی نەمر لەسنوورەكەی‬

‫خۆی‪ ،‬جێگای ئاماژە بۆكردنە لەساڵی پار ناوەندی‬ ‫بااڵی مەخمور بوە پاڵەوانی فستیڤاڵی وەرزشی‬ ‫بارزانی نەمر لەسەرئاستی كوردستان و عیراق‪ ،‬ئەم‬ ‫سەركەوتنەی ناوەندی بااڵی مەخمور بوە جێگای‬ ‫خۆشحاڵی وەرزشوان و الوانی دەڤەری مەخمور‪،‬‬ ‫ئەم ساڵیش لەدەستپێك دا فیكەی ناوبژیوانی‬ ‫لەدەڤەری كەندێناوە دەستی كرد بەپااڵوتنەكانی‬ ‫لەسنوری كندێناوە بەبەشداری (‪)25‬تیپی وەرزشی‬ ‫ی��اری یەكەم لەنێوان تیپی الوان��ی (كاریتان‬ ‫وسەرگەران) بەرێوەچوو‪ ،‬كەیاریەكان بەشێوەی‬ ‫ف��ردی و ش��ەش ی��اری��زان��ی ب��ەرێ��وەدەچ��ێ��ت كە‬ ‫سنووری (‪ )7‬ناوەندی چاالكی و پێگەیاندن لە‬ ‫خۆدەگریت و رۆژانە لە یاریگاكان بە سەرپەرشتی‬ ‫لیژنەوەرزشەكان سەرپەرشتی یاریەكان دەكریت‪.‬‬

‫وەرزش‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫زینە‪ :‬ئیكەم قارەمانیا من پشكداری تێدا كری ل ساال (‪ )2007‬بۆ‬ ‫كۆ قارەمانیەك بۆ ل سەر ئاستێ پەیمانگەهێن هەرێما كوردستانێ‬ ‫هات بۆ ئەنجامدان‬ ‫راپورت‪ :‬رێڤینگ نێچیرڤان‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫زینە یا ناڤدار ب (زی��زو) ل ساال ‪ 1990‬ل‬ ‫باژێرێ دهوكێ ژدایك بویە و قوتابیە ل پەیمانگەها‬ ‫وەرزش��ی ل دهوكێ زیزو شیایە ب یاریا خو یا‬ ‫جوان و ئاستێ خو یێ پێشكەفتی جهێ خۆ دناڤا‬ ‫دلێ پشتەڤانێن تەپاپێی یا كچان بكەت و ئێكە‬ ‫ژ باشترین یاریكەرێن كچ لسەر ئاستێ هەرێمێ و‬ ‫عیراقێ‪ ،‬شیایە وەكۆ یاریزانەكا سەرەكی پشكداریێ‬ ‫د چەندین قارەمانیێن ناخویی و نێف دەولەتی‬ ‫دگەل چەند یانێن پارێزگەها دهوكێ و هەلبژارتیێ‬ ‫عیراقێ بكەت و ئاستەكێ باش پێشكێش بكەت‬ ‫لەومان مە وەكۆ ستافێ كۆڤارا پێشكەوتن ل‬ ‫پارێزگەها دهوكێ ب دەلیڤە زانی ڤێ دیدارێ دگەل‬ ‫یاریكەرا ناڤبری بكەین‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬دەسپیكاتە یا وەرزش��ی ساال‬ ‫چەندێ بۆ و چەوا بۆ ؟‪.‬‬ ‫زیزو‪ :‬هەر ژ زاروكینیا خۆ حەزا وەرزشێ من‬ ‫هەبۆ و ب تایبەت تەپاپێی من گەلەك جاران ب‬ ‫رێكا خاندگەهێ پشكداری د قارەمانیا دا دكر‬ ‫لێ پشكداری دقارەمانیان دا ل ساال ‪ 2007‬وەكۆ‬ ‫یاریزان من یاری كریە ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬زیزو ل چ جهێ یاریێ دكەت ؟‪.‬‬ ‫زی��زو ‪ :‬ئەز ل هێال بەرەڤانیێ یاریێ دكەم‬ ‫ژبەركۆ یاری كرن ل هێال بەرەڤانیێ بزەحمەت ترە‬ ‫و ئەز پتر حەس دكەم گوال خۆ پارێزم‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬وەكۆ یاریزان چەند قارەمانی تە‬ ‫بدەست خوڤە ئیناینە ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬من دگەلەك قارەمانیادا پشكداری كریە و‬ ‫من گەلەك قارەمانیی بدەست خوڤە ئیناینە‪ ،‬ئیكەم‬ ‫قارەمانیا من پشكداری تێدا كری ل ساال (‪)2007‬‬ ‫بۆ كۆ قارەمانیەك بۆ ل سەر ئاستێ پەیمانگەهێن‬ ‫هەرێما كوردستانێ هات بۆ ئەنجامدان‪ ،‬ل ساال‬ ‫‪ 2010‬قارە مانیا پارێزگەهێت هەرێما كوردستانێ‬ ‫مە بدەست خۆ ڤە ئینای یە و ل ساال ‪2013_2012‬‬ ‫خوال كوردستانێ یا نایاب دگ��ەل یاناخۆ یانا‬ ‫زێرەڤانی بدەست ڤە ئینایە ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬ب دیتناتە ل كوردستناێ چەند‬ ‫گرنگیێ ب وەرزشا ئافرەتان دهێتە دان ؟‪.‬‬

‫زیزو ‪ :‬بەری نوكە چ پیتە ب وەرزشا ئافرەتان‬ ‫نەدهاتە دان لێ خوش بەختانە ڤان سالێن داوییێ‬ ‫ئەز دبینم كو هێدی هێدی گرنگی پێدهێتەدان‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬زی��زو پشتەڤانا كیش یانێ و‬ ‫هەلبژراتی و یاریكەری یە ؟‪.‬‬ ‫زی��زو‪ :‬ئەز پشتەڤانا هەلبژارتیێ بەرازیل و‬ ‫اسپانیا مە و یانان ژی پشتەڤانا بەرشەلونامە‪ ،‬ئەز‬ ‫پشتەڤانا یاریا یاریكەر زێدانی بوم و نوكە یاریكەر‬ ‫انیستا یاریكەكا گەلەك جوان دكەت و پشتەڤانا‬ ‫وی مە ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬زیزوی پشكداری د چەند قارەمانیا‬ ‫دا كریە ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬من دگەل (هەلبژارتیێ عیراقێ و یانا‬ ‫گ��ارە و یانا زێرەڤانی و پەیمانگەها پ��ەروەردا‬ ‫وەرزشی) پشكداری پتر ژ (‪ )10‬قارەمانیادا كریە و‬ ‫هەمی دەمان ژی وەكو یاریكەرەكا سەرەكی یاری‬ ‫من كریە ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬بۆ چی دبێژنەتە‬ ‫زیزو ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬ژبەر حەژێكرنا من بۆ‬ ‫یاریكەرێ بەرێ یێ فرەنسی زێدانی‬ ‫و زیزو نێزیكی ناڤێ منە (زینە)و‬ ‫سڤك ترە بۆ گوتنێ ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬جوانترین گوال تە‬ ‫توماركری سەركێ بۆ و چەوا بۆ ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬جوانترین گوالمن ل سەر‬ ‫پەیمانگەها پ���ەروەردا وەرزش��ی‬ ‫یا خانەقین بو ل ساال (‪)2007‬‬ ‫كۆ شیام گولێ ژ نیڤا یاریگەهێ‬ ‫توماربكەم ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬پشتەڤانێن تە كی‬ ‫بون تو بەردەوامی بدەیە بەهرەیا‬ ‫خو كو وەرزشە ؟‪.‬‬ ‫زی��زو ‪ :‬ئێكەم پشتەڤانا من‬ ‫دەیكامن ی��ا خوشتڤیە گەلەك‬ ‫هاریكاریا من كریە داكۆ بشێم وەكۆ‬ ‫پێتڤی بەردەوامیێ بدەمە وەرزشا‬

‫خۆ دیسان هەمی ئەندامێن خێزانا من هاریكارێن‬ ‫من بوینە و ماموستایێن من (هەرمان و ئاشتی) ب‬ ‫رێیا كوڤارا هەوە رێز و سوپاسیێن خو دگەهینمە‬ ‫وان و ئەز قەردارا وانم ‪.‬‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬زیزوی چ هیڤی هەنە ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬هیڤیامن یا مەزن ئەوە روژەك بهێت‬ ‫ئەز ب درێسێ هەلبژارتیێ كوردستانێ یاریێ بكەم‪،‬‬ ‫پاشەروژێ ببمە راهێنەرا فوتساال كچان داكۆ بشێم‬ ‫خزمەتا وەرزشا كچێن وەالتێ خۆ بكەم‬ ‫پێشكەوتن ‪ /‬دووماهیك پەیڤاتە ؟‪.‬‬ ‫زیزو ‪ :‬دخازم هەر كچەكا شیان هەبن دهەر‬ ‫بیاڤەكی دا بال شیانێن خۆ دیاركەن و دخازم رێ ژ‬ ‫الیێ مالباتێن وان ڤە نەهێتەگرتن بەلكو پشتەڤانی‬ ‫لێبهێتەكرن دا كۆ بشێین خزمەتا وەالت��ێ خۆ‬ ‫بكەین‪ ،‬سوپاسیا كوڤارا هەوەدكەم ژ بو سازكرنا‬ ‫ڤێ دیدارێ دگەل من سەركەفتی بن ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫تـەنـدروســتــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫گوێز دژ ‌ی شێرپه‌نج ‌ه ‌ی سنگه‌‬ ‫ده‌رئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌ی لێكۆڵه‌ران نیشان ‌ی ده‌دا ك ‌ه خواردنی‬ ‫رۆژانه‌ی گوێز‪ ،‬مه‌ترسیی تووشبوون ب ‌ه شێرپه‌نجه‌ی سنگ ب ‌ه‬ ‫راده‌یه‌كی به‌رچاو كه‌م ده‌كاته‌و‌ه و گه‌شه‌ی ب���ه‌رده‌وام ل ‌ه‌و‬ ‫نه‌خۆشانه‌ی گیرۆده‌ی ئه‌وجۆر‌ه ل ‌ه شیرپه‌نجه‌ن كۆنترۆڵ ده‌كا‪.‬‬ ‫پسپۆڕانی بواری زانستیی خۆراك له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن ك ‌ه گوێز‬ ‫وه‌ك به‌شێكی ته‌ندروست ل ‌ه به‌رنامه‌ی خۆراكی رۆژانه‌د‌ا نه‌ك هه‌ر‬ ‫ئه‌گه‌ری تووشبوون ب ‌ه شێرپه‌نجه‌ی سنگ كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك ‌و‬ ‫به‌رگریی ل ‌ه نه‌خۆشییه‌كانی وه‌ك نه‌خۆشیی دڵ و ده‌ماریش ده‌كا‪.‬‬ ‫له‌و لیكۆڵینه‌وه‌یه‌دا ده‌ركه‌وتوو‌ه ك ‌ه ب ‌ه خواردنی گوێز ل ‌ه رۆژدا‪،‬‬ ‫خێرایی گه‌شه‌ی شێڕپه‌نجه‌ی سنگ تا ‪ %50‬كه‌م ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها گه‌ش ‌ه ‌ی خان ‌ه شێرپه‌نجه‌ییه‌كان ‌ی سنگ تا ‪9‬ساڵ دوا‬ ‫ده‌خا‪( .‬نەوا)‬

‫ماس ‌ی و سه‌المه‌ت ‌ی دڵ‬ ‫توێژه‌رانی زانكۆی یۆمای سویدی ده‌ڵێن‪ :‬خورادنی ماسی مه‌ترسییه‌كانی تووشبوون‬ ‫ب ‌ه جۆره‌ها نه‌خۆشی كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫توێژه‌ران ل ‌ه چوارچێوه‌ی تیمێكی ته‌ندروستیدا ل ‌ه فنله‌ندا و واڵتانی‌دیكه‌ی ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫ب ‌ه تایبه‌ت ل ‌ه سوید‪ ،‬بۆ زانینی سوودی ترش ‌ه چه‌وره‌كان له‌سه‌ر ته‌ندروستی مرۆڤ‬ ‫له‌گه‌ڵ ماده‌ی زه‌ئبه‌ق ك ‌ه ل ‌ه چه‌ند جۆر‌ه ماسییه‌كدا هه‌ی ‌ه توێژینه‌وه‌یان سازدا‪.‬‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌‪ ،‬ب ‌ه پێویستی ده‌زانێ ك ‌ه ماسی تون ‌ه ب ‌ه بڕی زۆر نه‌درێت ‌ه مندااڵن‬ ‫چونك ‌ه زه‌ئبه‌قی تێدای ‌ه و زیان ب ‌ه ته‌ندروستییان ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫توێژه‌ره‌كان شیكردنه‌وه‌یان بۆ هۆكاره‌كانی په‌یوه‌ندی نێوان جه‌ڵته‌ی دڵ و رێژه‌ی‬ ‫زه‌ئبه‌ق ل ‌ه له‌شدا كرد و شیكردنه‌وه‌یان بۆ موو و خوێنی هه‌ندێك ل ‌ه خۆبه‌خشه‌كان‬ ‫كرد ك ‌ه به‌شداری توێژینه‌وه‌كه‌یان كردبوو و دواتر ب ‌ه خوێنی ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی كێشه‌ی‬ ‫دڵیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌راوردیان كرد‪ ،‬بۆیان ده‌ركه‌وت ل ‌ه كاتێكدا رێژه‌ی زه‌ئبه‌ق ل ‌ه له‌شدا‬ ‫زیاد ده‌كات ئه‌وا ترشی ئۆمیگا ‪ 3‬ئه‌و مه‌ترسییان ‌ه كه‌مده‌كاته‌و‌ه و دڵی مرۆڤ ب ‌ه‬ ‫ته‌ندروست ‌ی ده‌هێڵێته‌وه‌‪( .‬نەوا)‬

‫چا بۆ سه‌المه‌ت ‌ی دڵ‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪32‬‬

‫خ��واردن �ه‌وه‌ی چای س�ه‌وز و ره‌ش ب ‌ه‬ ‫شێوه‌ی رۆژان ‌ه بۆ خۆپاراستن ل ‌ه نه‌خۆشی‬ ‫دڵ و خوێنبه‌ره‌كان یارمه‌تیده‌ر‌ه ك ‌ه بۆ‬ ‫پێكهاته‌ی فالفۆنۆیدات ل ‌ه چادا ده‌گه‌رێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه راپۆرتێكدا ك ‌ه ل ‌ه كۆنگره‌ی تایبه‌ت‬ ‫ب ‌ه ته‌ندروستیی دڵ ل ‌ه پاریس ئاشكراكرا‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه جۆزیف فۆرییه‌‪ ،‬پسپۆر ل ‌ه‬ ‫زانكۆ ‌ی فه‌ره‌نسا ده‌ڵێت‪ :‬پێویست ‌ه مرۆڤ‬ ‫رۆژان ‌ه ‪ 3‬كوپ چا بخواته‌وه‌‪.‬‬

‫وتیشی‌‪ ،‬چه‌ندین توێژینه‌و‌ه ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ماوه‌ی راب��ردوودا ك��راون‪ ،‬ئاماژ‌ه ده‌ده‌ن‪:‬‬ ‫چا م��رۆڤ ل ‌ه نه‌خۆشییه‌كانی شه‌كر‌ه‬ ‫و قه‌ڵه‌وی ده‌پارێزێت و كاریگه‌ریی له‌‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی مه‌ترسییه‌كانی نه‌خۆشیی‬ ‫دڵ و خوێنبه‌ره‌كان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ندێك توێژینه‌و‌ه دووپاتی‬ ‫ده‌كه‌نه‌و‌ه ك ‌ه چا جه‌ڵته‌ی مێشك ب ‌ه رێژ‌ه ‌ی‬ ‫‪ 13‬تا ‪ 23‬له‌سه‌دا كه‌مده‌كاته‌وه‌‪( .‬نەوا)‬

‫تـەنـدروســتــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫به‌ها ‌ی خۆراك ‌ی چواله‌‬

‫بریقه‌دارت هه‌بێ ‪.‬‬ ‫كۆك ‌ه ‪:‬ئه‌بێت ‌ه هۆی خێرا چاكبونه‌وه‌ی كۆكه‌و‬ ‫خورانی قورگ ‪.‬‬ ‫قه‌بزی ‪:‬ب ‌ه هۆی بوونی ڕیشاله‌كان ل ‌ه چواله‌دا‬ ‫ئه‌بێت ‌ه هۆی زوو چاكبوونه‌وه‌ی قه‌بزی ‪.‬‬ ‫هیالكی ‪:‬ب�ه‌ه��ۆی ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دی چوال ‌ه به‌‬ ‫ڤیتامینه‌كان ئه‌بێت ‌ه هۆی چاالكبوونی له‌ش و‬ ‫هه‌ستكردن ب ‌ه حه‌سانه‌و‌ه ونه‌هێشتنی هیالكی ‪.‬‬ ‫سه‌رئێش ‌ه ‪:‬چوال ‌ه ئه‌بێت ‌ه هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی‬

‫ئازاری سه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی زۆر باش ‪.‬‬ ‫نه‌خۆشی زه‌هایمه‌ر‪:‬چوال ‌ه بیره‌وه‌ری باش‬ ‫ده‌ك���ات و مێشك ده‌پ��ارێ��زێ��ت ل� ‌ه نه‌خۆشی‬ ‫زه‌هایمه‌ر‪.‬‬ ‫ئێسك ‌ه نه‌رم ‌ه ‪:‬چوال ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه ب ‌ه ڕێژه‌یه‌كی‬ ‫باش ل ‌ه كالسێوم ئه‌بێت ‌ه هۆی به‌هێزكردنی ئێسك‬ ‫و پاراستنی له‌ش ل ‌ه ئێسك ‌ه نه‌رمه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی دڵ ‪:‬ڕۆن��ی سروشتی چواله‌‬ ‫مرۆڤ ده‌پارێزێت ل ‌ه نه‌خۆشیه‌كانی دڵ‪( .‬نەوا)‬

‫رۆژان ‌ه یه‌ك په‌رداخ شیر نۆش بكه‌‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ب � ‌ه پێی دوای��ی��ن لیكۆڵینه‌وه‌كان‬ ‫خ��واردن�ه‌وه‌ی په‌رداخێك شیر ل ‌ه رۆژدا‬ ‫نه‌ك هه‌ر به‌شێك ل ‌ه پێویستیی له‌ش ب ‌ه‬ ‫مه‌وادی خۆراكی سودمه‌ند بۆ له‌ش دابین‬ ‫ده‌ك��ا به‌ڵكو كاریگه‌ریی زۆری ل ‌ه سه‌ر‬ ‫چاالكیی مێشك و ته‌ندروستیی ده‌رونیش‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێكۆڵه‌ران به‌و ئاكامه‌ گه‌یشتوون ئه‌و‬ ‫ته‌مه‌نداران ‌هی‌ ب ‌ه راده‌ی پێویست شیرو‬ ‫شیره‌مه‌نیی ده‌خۆنه‌وه‌‪ ،‬به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی شیر ناخۆنه‌وه‌‪ ،‬زه‌ین و‬ ‫مێشكیان باشتر كار ده‌كا‪.‬‬

‫ی دانیماركی‌ ده‌ڵێن‪ :‬رۆڵی‬ ‫پزیشكان ‌‬ ‫شیر و شیرمه‌نی ل ‌ه سه‌المه‌تی‌ مێشك و‬ ‫به‌رگریی ل ‌ه كه‌مكردنه‌وه‌ی توانایی ئه‌و‬ ‫ئه‌ندام ‌ه گرنگه‌ی ل�ه‌ش‪ ،‬به‌ تایبه‌ت ل ‌ه‬ ‫چینی ب ‌ه سااڵچووی كۆمه‌ڵگه‌دا یه‌کجار‬ ‫گرنگ ‌ه به‌ تایبه‌ت شیری كه‌م چه‌وریی ل ‌ه‬ ‫ژه‌می به‌یانیدا ‪.‬‬ ‫ب ‌ه باوه‌ڕهی كارناسان وپسپۆڕانی بورای‬ ‫ی دانیماركیش‪ ،‬كه‌سانی ته‌مه‌ندار‬ ‫خۆراك ‌‬ ‫ده‌بێ رۆژان ‌ه ‪ 3‬په‌ردا ‌خ شیری كه‌م چه‌وری‬ ‫یا بێ چه‌وریی بخۆنه‌وه‌‪( .‬نەوا)‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫چ��وال� ‌ه ك� ‌ه خۆراكێكی به‌هارییه‌‪ ،‬س��ودی‬ ‫ی هه‌ی ‌ه بۆ له‌ش‪ ،‬توێژه‌رانی‌‬ ‫ته‌ندروستی یه‌كار زۆر ‌‬ ‫ی خۆراك ل ‌ه ئێران ده‌ڵێت ‪ 14‬ده‌نك له‌‬ ‫بوار ‌‬ ‫چوال ‌ه ‪ 100‬گه‌رمۆكه‌‌ت ئه‌داتێ‪ ،‬ل ‌ه كاتێكدا له‌ش‬ ‫پێویستی ب ‌ه ته‌نها ‪ 20‬یه‌كه‌ی گه‌رمۆكه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫هه‌روه‌ك تۆێكڵی چوال ‌ه ب ‌ه سه‌وز ‌‬ ‫ب ‌ه زۆر ماده‌ی گرنگ له‌وان ‌ه ڤیتامین و كالسیۆم و‬ ‫فسفۆرو مه‌گنسیۆم ‪.‬‬ ‫پ��س��پ��ۆران � ‌ی ئ��ێ��ران � ‌ی ده‌ڵ��ێ��ن چ��وال�� ‌ه بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی ‪ 12‬نه‌خۆشی ‪ ،‬به‌سوود‌ه له‌وانه‌‬ ‫قه‌ڵه‌وی ‪ :‬چوال ‌ه چه‌وری له‌ش ئه‌توینیته‌وه‌‪ ،‬وا‬ ‫ئه‌كات له‌شێكی رێكت هه‌بێ ئه‌گه‌ر ل ‌ه نێوان‬ ‫ژه‌مه‌كاندا خورا ئیشتیای خواردن نایه‌ڵێت ‪.‬‬ ‫نه‌خۆشی شه‌كر‌ه ‪:‬چوال ‌ه زۆر به‌سود‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وكه‌سانه‌ی نه‌خۆشی شه‌كره‌یان هه‌یه‌‪ ،‬ڕێژه‌ی‬ ‫شه‌كر ل ‌ه خوێندا ڕاده‌گرێ ‪.‬‬ ‫هه‌وكردنی گورچیله‌كان ‪:‬چوال ‌ه ئه‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫له‌ناوبردنی ئه‌و به‌كتریایانه‌ی ك ‌ه ئه‌بن ‌ه هۆی‬ ‫هه‌وكردنی گورچیله‌كان و بۆری میز ‪.‬‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی جگه‌ر ‪ :‬چوال ‌ه ئه‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫پاكردنه‌وه‌ی جگه‌ر ل ‌ه چه‌وری و ماده‌ی ژه‌هراوی‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه جگه‌ردا كۆده‌بێته‌و‌ه ‪.‬‬ ‫شێداركردنی پێست ‪:‬به‌هۆی ده‌وڵه‌مه‌ندی‬ ‫چوال ‌ه ب ‌ه ڤیتامینه‌كان وا ئه‌كات پێستێكی شێدارو‬

‫‪33‬‬

‫رەنـگاوڕەنــگ‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫پێاڵو ‌ی واتان دیوه‌‬ ‫ل ‌ه میان ‌ی پێشانگا ‌ی س��ااڵن� ‌ه ‌ی الیبزیگ‪،‬‬ ‫ل ‌ه واڵت ‌ی ئه‌ڵمانیا‪ ،‬دیزاینه‌ران و كارگه‌كان ‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێنان ‌ی پێاڵو ‌ی ژنان ب ‌ه شێواز‌ه نوێكان ‌ی‬ ‫پێاڵو ئاماده‌بوانیان سه‌رسام كرد‪.‬‬ ‫له‌م وێنان ‌ه ‌ی خواره‌وه‌دا نوێترین داهێنان ل ‌ه‬ ‫پێاڵو ‌ی ژناندا ببینن‪( .‬نەوا)‬

‫ئای پادێك ل ‌ه له‌ندن دزرا و ل ‌ه تاران دۆزرایه‌وه‌‬ ‫دوای تێپه‌ڕبوونی مانگێك ب ‌ه سه‌ر دزرانی ئای‬ ‫پادێك ل ‌ه له‌نده‌ن‪ ،‬خاوه‌نه‌كه‌ی توانی ب ‌ه رێگه‌ی‬ ‫پرۆگرامێكی «دژ‌ه دزی���ه‌وه‌« ئ��ا ‌ی پاده‌كه‌ی‬ ‫بدۆزێته‌و‌ه ك ‌ه گه‌یشتبو‌ه تارانی پایته‌ختی ئێران‪.‬‬ ‫خاوه‌نی ئه‌و ئای پاد‌ه ناوی «دێم لوتێرته‌«ی و‬ ‫پێشتر پرۆگرامێكی دژ‌ه دزینی ب ‌ه ناوی «هیدن»‬ ‫دابه‌زاندبوو‪ ،‬دوای تێپه‌ڕبوونی مانگێك ب ‌ه سه‌ر‬ ‫دزرانه‌كه‌یدا ئاگادار كرابوه‌و‌ه ك ‌ه ئای په‌ده‌ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫تارنه‌و‌ه و ل ‌ه الیه‌ن ژنێكه‌و‌ه به‌كار ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و پڕۆگرام ‌ه شاراوه‌ی ‌ه جیا ل ‌ه ده‌ستنیشان‬ ‫كردنی شوێنی ئای پاده‌ك ‌ه و ئاگاداركردنی خاوه‌نه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كه‌ی چه‌ندین وێنه‌ی ئ �ه‌و كه‌سه‌ش‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت ك ‌ه كار ب ‌ه ئای پاده‌ك ‌ه ده‌ك��ات و‬ ‫ده‌ینرێت بۆ خاوه‌نه‌سه‌ره‌كیه‌كه‌‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئه‌و ئای‬ ‫پ��اد‌ه دزراو‌ه چه‌ند‬ ‫وێ��ن �ه‌ی ل��ه‌و ژن�� ‌ه ئێرانی ‌ه‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه كاری ب ‌ه ئای‬ ‫پاده‌كه‌ی كردبوو‪.‬‬ ‫دووای باڵوبوونه‌وه‌ی وێنه‌كانی‪ ،‬ئه‌و ژنه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی ب ‌ه دێم لوتێرت ‌ه خاوه‌نی ئایپه‌ده‌ك ‌ه‬ ‫ك��ردب��وو پێی راگه‌یاندبوو ك ‌ه ئ �ه‌و نه‌یزانیو‌ه‬ ‫ئایپاده‌ك ‌ه دزراو‌ه و ئاماده‌ی ‌ه بۆی بگێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دووای ئه‌و په‌یوه‌ندی ‌ه ته‌له‌فونی ‌ه خاوه‌نی ئایپه‌د‌ه‬ ‫دزراوه‌ك ‌ه په‌شیمانبوه‌ته‌و‌ه ل ‌ه باڵوبوونه‌وه‌ی وێنه‌ی‬ ‫ئه‌و ژن ‌ه ل ‌ه ناو تۆڕه‌كانی ئینته‌رنێت و وێنه‌كانی‬ ‫سڕیوه‌ته‌و‌ه و ئایپاده‌كه‌شی به‌خشیوه‌ت ‌ه ئه‌و ژنه‌‪.‬‬ ‫(نەوا)‬

‫حه‌وت ساڵی تر سه‌رجه‌م دانیشتوان ‌ی زه‌و ‌ی ده‌ستیان ب ‌ه ئینته‌رنێت‬ ‫ده‌گات‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪34‬‬

‫به‌ وته‌ی به‌رپرسی به‌شی كارگێڕی گوگڵ تا‬ ‫‪ 7‬ساڵیتر سه‌رجه‌م دانیشتوانی سه‌ر هه‌ساره‌ی‬ ‫زه‌وی ده‌ستیان به‌ هێڵی ئه‌نته‌رنێت ده‌گات‪.‬‬ ‫ئێریك شمیت ب�ه‌رپ��رس��ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫كارگێڕی و سه‌رۆكی ده‌سته‌ی جێبه‌جێكاری‬ ‫كۆمپانیا گوگڵ بۆ خزمه‌تگوزاری ئینته‌رنێت‬ ‫رای��گ �ه‌ی��ان��د‪ :‬ت��ا س��اڵ��ی ‪ 2020‬س �ه‌رج �ه‌م‬

‫دانیشتوانی هه‌ساره‌ی زه‌وی ده‌بنه‌ خاوه‌نی‬ ‫هێڵی ئینته‌رنێت و ده‌توانن سود له‌و تۆڕ‌ه‬ ‫وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬له‌ ئێستادا ته‌نیا یه‌ك له‌ سه‌ر‬ ‫سێی مرۆڤه‌كان ده‌ستیان به‌ هێڵی ئینته‌رنێت‬ ‫راده‌گ���ات ب �ه‌اڵم تا ‪ 7‬ساڵی داه��ات��وو ئه‌و‬ ‫بارودۆخ ‌ه ده‌گۆڕدرێت‪.‬‬

‫ئێریك شمیت هێمای بۆ ئه‌وه‌شكرد كه‌‬ ‫داه��ات و كاروباره‌كانی كۆمپانیاكه‌یان ل ‌ه‬ ‫ئاستێكی زۆر باشدایه‌و ئه‌گه‌ر وابڕواته‌ پێش‬ ‫گوگڵ له‌ ساڵی ‪ 2020‬دا داهاته‌كه‌ی چه‌ند‬ ‫ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ی ئێستا ده‌بێت به‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌كاربه‌رانی ئینته‌رنێت له‌ جیهاندا زۆر زیاتر‬ ‫ده‌بن‪( .‬نەوا)‬

‫رەنـگاوڕەنــگ‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫شاری پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم خه‌لیل «د‪.‬خ» دۆزرایه‌وه‌‬

‫بۆ ئه‌وان ‌ه ‌ی گوێیان گرانه‌‬

‫بێ كێشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئامێر‌ه نوێی ‌ه ناوی ساوند بایت ‌ه و بۆ ئه‌و‬

‫ئه‌نجومه‌نی پیرانی فه‌ره‌نسا سه‌رباری ناره‌زایه‌تیه‌كی‬ ‫زۆری به‌شێك ل ‌ه هاواڵتیان پڕۆژ‌ه یاسای هاوسه‌رگیری‬ ‫هاوهڕه‌گه‌زبازه‌كانی په‌سه‌ند كرد‪.‬‬ ‫رۆژی هه‌ینی ‪ 12‬ی نیسان ئه‌نجومه‌نی پیرانی‬ ‫فه‌ره‌نسا پڕۆژ‌ه یاسای هاوسه‌رگیری هاوره‌گه‌زبازه‌كانی‬ ‫ب ‌ه زۆرینه‌ی ده‌نگ په‌سه‌ند كرد‪.‬‬ ‫پێشتر په‌رله‌مانی ئه‌و واڵته‌ش پڕۆژه‌كه‌ی په‌سه‌ند‬ ‫كردبوو‪ ،‬بۆ په‌سه‌ند كردنی یه‌كجاره‌كی پێویسته‌‬

‫ئه‌و یاسای ‌ه ل ‌ه راوێژی دووه‌می ئه‌نجومه‌نی پیرانیشدا‬ ‫په‌سه‌ند بكرێت‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێی ئه‌و پ��ڕۆژ‌ه یاسای ‌ه هاوڕه‌گه‌زبازه‌كانی‬ ‫فه‌ره‌نسا جیا ل ‌ه مافی هاوسه‌رگیری مافی به‌خێوكردنی‬ ‫ئه‌و منداالنه‌شیان پێده‌درێت ك ‌ه سه‌رپه‌رشتیان ده‌گرنه‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی پارێزگار و كلیسای ئه‌و واڵت ‌ه چه‌ندین‬ ‫مانگ ‌ه ل ‌ه هه‌وڵی ئه‌وه‌دان رێگ ‌ه ل ‌ه په‌سه‌ند كردنی ئه‌و‬

‫یاسای ‌ه بگرن‪.‬‬ ‫ل ‌ه ‪ 13‬ی مانگی كانونی دووه‌م و ل ‌ه ‪ 24‬ئاداری‬ ‫ئه‌مساڵ ب ‌ه هه‌زاران كه‌س ل ‌ه خۆپیشاندانێكدا ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫خۆیان ل ‌ه دژی ئه‌و پڕۆژ‌ه یاسای ‌ه نیشاندابوو‪.‬‬ ‫ب ‌ه وته‌ی رێكخه‌رانی خۆپیشاندانه‌كه‌ی مانگی ئادار‬ ‫ژماره‌ی به‌شداربووان له‌و خۆپیشاندانه‌دا یه‌ك ملیۆن‬ ‫و ‪ 400‬هه‌زار كه‌س بوو‌ه و بڕیاریش ‌ه ل ‌ه مانگی ئایاردا‬ ‫خۆپیشاندانێكی هاوشێو‌ه رێكبخرێت‪( .‬نەوا)‬

‫فه‌ره‌نسا‪ :‬هاوسه‌رگیری هاوڕه‌گه‌زبازان ب ‌ه ره‌سمی ده‌كرێت‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫زانایانی به‌ریتانی تاقیكردنه‌و‌ه له‌سه‌ر ئامێرێكی‬ ‫گوێ ده‌كه‌ن ك ‌ه ده‌نگه‌وه‌ری پشته‌وه‌ی تێدای ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی گوێیان گران ‌ه یان نابیستن‪.‬‬

‫رۆژنامه‌ی ده‌یلی‬ ‫م �ه‌ی��ل��ی ب�ه‌ری��ت��ان��ی‬ ‫ئ��اش��ك��رای ك���ردوو‌ه‬ ‫؛ ئامێره‌ك ‌ه ئێستا‬ ‫ل� ‌ه به‌ریتانیا تاقی‬ ‫ده‌ك��رێ��ت��ه‌و‌ه و كار‬ ‫ده‌ك���ات ل � ‌ه رێگه‌ی‬ ‫ناردنی شه‌پۆله‌كانی‬ ‫ده‌ن�����گ ل��� ‌ه گ��وێ��ی‬ ‫نابیسته‌و‌ه بۆ گوێی‬

‫دۆخانه‌ی ‌ه ك ‌ه مرۆڤ ته‌نیا گوێیه‌كی له‌ده‌ست ده‌دات‬ ‫و ئێسكه‌كانی گوێ به‌كارده‌هێنێت بۆ گواستنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگ‪ .‬ئامێره‌ك ‌ه پێكهاتوو‌ه ل ‌ه ده‌نگه‌وره‌كه‌رێكی‬ ‫زۆر بچووك ك ‌ه ده‌خرێت ‌ه نێو كه‌ناڵی گوێو‌ه و دواتر‬ ‫ده‌نگه‌كان ده‌نێرێت بۆ ئامێرێكی بچووكی پشت‬ ‫سه‌ر و ئه‌ویش الی خۆیه‌و‌ه ده‌ینێرێت بۆ ئه‌و‬ ‫ئامێره‌ی ل ‌ه نێو ده‌مدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێ ‌ی ئامارێك ‌ی سه‌ره‌تای ‌ی ل ‌ه ئه‌مریكا و‬ ‫به‌ریتانیا ل ‌ه ‪ 10‬كه‌سی پێگه‌یشتوو‪ ،‬كه‌سێك گرفت ‌ی‬ ‫بیستن ‌ی هه‌ی ‌ه ‪،‬پسپۆرانیش پێیان وای ‌ه ئه‌و ژماره‌ی ‌ه‬ ‫زۆر زیاتر‌ه چونك ‌ه ژماره‌یه‌كی زۆری نه‌خۆشه‌كان‬ ‫داوای یارمه‌تی ناكه‌ن و ئه‌و كێشه‌یه‌یان ده‌شارنه‌وه‌‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ل ‌ه شاری ناسرییه‌ی باشوری عێراق ل ‌ه‬ ‫نزیك ش��اری ئ��وری شارستانی سۆمه‌ری‬ ‫كۆن‪ ،‬كۆمه‌ڵ ‌ه شوێنه‌وارێك دۆزران �ه‌و‌ه كه‌‬ ‫مێژووه‌كه‌ی بۆ ‪ 2‬ه �ه‌زار ساڵ پێش زاین‬ ‫ده‌گه‌رێته‌و‌ه و پێ ده‌چێت شوێنێ حه‌زره‌تی‬ ‫ئیبراهیم خه‌لیل بێت‪.‬‬ ‫به‌پێی سه‌رچاوه‌كانی ه �ه‌واڵ گروپێك‬ ‫ل ‌ه ئاركۆلۆج ‌ی ئینگلیزی سه‌ر ب ‌ه زانكۆی‬ ‫مانچسته‌ر ك ‌ه سااڵن ‌ه ل ‌ه سه‌ر شاری ئوری‬ ‫پایته‌ختی شارستانیه‌كانی س��ۆم�ه‌ری‬ ‫كاری هه‌ڵكۆڵین و گه‌ڕان ب �ه‌دوای هه‌ندێ‬ ‫شوێنه‌واردا ده‌كه‌ن بۆیان ده‌ركه‌وتو‌ه ك ‌ه له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌دا شوێنه‌وارێك ب ‌ه فراوانی مه‌یدانێكی‬ ‫تۆپی پێ هه‌ی ‌ه و مێژووه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫‌می‬ ‫‪ 2‬هه‌زار ساڵ پێش زاین ك ‌ه هه‌مان سه‌رده‬ ‫ستوارت كامپ بێلی سه‌رۆكی گروپه‌كه‌ ده‌گمه‌ن ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌م پشكنین ‌ه ده‌توانێت‬ ‫حه‌زره‌تی ئیبراهیم خه‌لیل ‌ه و پێ ده‌چێت ئه‌و رایگه‌یاندو‌ه ‪ :‬ئه‌و شوێنه‌وار‌ه بۆ ‪ 2‬هه‌زار زۆر زانیاری سه‌باره‌ت ب ‌ه ئه‌و سه‌رده‌مه‌‬ ‫شوێن ‌ه بێت ك ‌ه لێی له‌دایك بو‌ه و ژیاو‌ه ‪.‬‬ ‫س��اڵ پێش زای��ن ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌و‌ه و زۆر به‌ بخات ‌ه ڕوو‪( .‬نەوا)‬

‫‪35‬‬

‫ئـافــرەتـان‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫شێوازی تەسریحە بۆ قژی كورت‬ ‫ش��ێ��وازی تەسریحەی ق��ژ‪ ،‬ه��ەر یەكە بە‬ ‫مۆدەیەكی جوان و ئاراستەیەكی ئامادەكراو‬ ‫دەب����ێ‪ ،‬ج��وان��ی ت��ەس��ری��ح��ەی ق���ژ‪ ،‬دەب��ێ‬ ‫رەنگدانەوە بێ بۆ شێوەی قژ‪ ،‬چونكە هەندێك‬ ‫لە شێوازەكان دیوێكی جوانی دیكەیان هەیە‪،‬‬ ‫لە كاتێكدا لەگەڵ شێوازی خۆیان گونجاو نابن‬ ‫و تێكەڵی دروس��ت دەك��ەن لەگەڵ مۆدەكانی‬ ‫دیكەدا‪ ،‬بێگومان هەڵبژاردنی شێوەی درێژ و كورتی‬ ‫قژی خانمان‪ ،‬كێشەیەك دروست دەكات‪ ،‬لەوەی چ‬ ‫جۆرە تەسریحەیەك بۆ هەر یەكە لەو دوو شێوازە‬ ‫گونجاو دەبێ‪ ،‬بەمەش دەتوانین سوود‬ ‫لە ئ��ام��ادەك��اری و هەنگاوەكانی‬

‫دانانی تەسریحەكانی قژ بكەین‪ ،‬بە تایبەت كە ئەوجارە باس لە‬ ‫جوانی و شێوازی تەسریحەی قژی كورت دەكەین‪ .‬هەندێك لە‬ ‫خانمان قژیان كورتە‪ ،‬ئەمەش بەهۆی ئەوەی خۆیان حەز بەو‬ ‫ستایلە دەكەن‪ ،‬یان هەر قژیان كورتە و درێژ نابێ‪ ،‬بۆیە دەتوانن‬ ‫چەندین تەسریحەی جیاوازی بۆ بكەن‪ ،‬بۆ سوود وەرگرتن لەو‬ ‫بوارەدا كە باسێكی گرنگە بۆ خانمان‪ ،‬دەتوانن لە شێوازە جوان‬ ‫و تەسریحەی خاو سوودمەند بن‪ ،‬چونكە قژی كورت‪ ،‬پێویستی‬ ‫بە تەسریحەیەكی خاوە تاوەكو زیاتر و جوانتر دەربكەوێ‪،‬‬ ‫لەوەش زیاتر دەبێ بە كرێم تەڕ بكرێ و ئەمەش سوودێكی‬ ‫دیكەی دەبێ لە وەستان و توند بوونی قژەكە‪ ،‬چونكە كاتێك‬ ‫قژی كورت وشك بێ‪ ،‬جیا دەبێتەوە لە یەكتر و بەمەش جوانی‬ ‫خۆی لە دەست دەدات‪( .‬گواڵن)‬

‫تۆقەی قژ لە شێوەی گوڵ‬ ‫هەر ئێكسسوارێك بەها و جوانییەكی‬ ‫تایبەت بە خۆی هەیە‪ ،‬تەنانەت هەر‬ ‫جۆرێك لە ئێكسسوارەكان كاریگەریی‬ ‫خۆیان دەردەبڕن‪ ،‬مەرج نییە ئێكسسوار‬ ‫تەنیا لەو شوێنە بێ كە دیمەنی دیار‬ ‫بێت‪ ،‬لە هەندێك الیەندا ئێكسسوارەكان‬ ‫بە مەبەستی بەستن و كاری ئامادەكردن‬ ‫بەكاردەهێنرێن‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی جوانیی‬ ‫خۆیان بە قەشەنگی دەنوێنن‪ .‬هەر‬ ‫جوانی ئێكسسوارەكانە دەبێتە هۆكارێك‬ ‫بۆ جوانی و ناسكی ئەو شوێنەی كە‬ ‫لێیدادەنرێت‪ .،‬جۆرەكانی ئێكسسوار‬ ‫هەریەكە بە پێ جۆر و شێوە و جوانی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪36‬‬

‫خ��ۆی رازاوە و ج��وان دەب��ێ‪ ،‬بەمەش‬ ‫دەتوانین چەندین ج��ۆری مۆدەكانی‬ ‫ئێكسسوارەكان لە شێوەیەكی بچووكدا‬ ‫كۆ بكەینەوە‪ .‬جوانترین و خنجیالنەترین‬ ‫جۆرەكانی ئێكسسوار‪ ،‬بریتییە لە تۆقەی‬ ‫قژ‪ ،،‬هەروەها كاری بەستن و رێكخستنی‬ ‫قژ دەك��ات‪ ،‬گرنگی تۆقەی قژ‪ ،‬بەپێی‬ ‫جوانیی و شێوەیەكەیەتی‪ ،‬كە لەگەڵ‬ ‫شێوەی بەستنی قژەكە خۆی دەنوێنێ‬ ‫و دیمەنێكی رازاوەش دەبەخشێ‪ ،‬زیاتر‬ ‫جوانتر دەب��ێ كاتێك تۆقەی س��ەر لە‬ ‫شێوەی گوڵ یان شێوەیەكی دیاریكراو‬ ‫بێت‪( .‬گواڵن)‬

‫هەنگاوەكانی بەستنی قژی هەڵپێچراو‬

‫شێوازەكانی دانانی تەسریحەی قژ‪ ،‬چەندین رێگەی‬ ‫جوان و رازاوەی هەیە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا هەر شێوازێك‬ ‫پێویستی بە كار و ئامادەكردنی تەسریحەكەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەر خانمێك دەتوانێت چ لە رێگەی ساڵۆنەكان یان‬ ‫بە دەستە رەنگینەكانی تەسریحەی جوان و رازاوە‬ ‫بۆ قژی بكات‪ .‬بە شێوازی رێگاكانی ئامادەكردنی‬ ‫تەسریحەی قژ‪ ،‬چەندین مۆدەی جوان و رازاوە هەیە‪،‬‬ ‫یەكێك لەو تەسریحانە بریتییە لە تەسریحەی قژی‬

‫هەڵگیراو‪ ،‬كە بەشێكی زۆری لە پشتەوەی سەر‬ ‫هەڵدەگیرێت و مۆدەیەكی سەرنجڕاكێشی هەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫هەنگاوانەش سەرەتا بە دروست كردنی كەزییەك‬ ‫دەكرێت‪ ،‬دواتریش ئەو كەزییە دەچێتە دواوەی سەر‬ ‫و لەوێ قژەكە دەكرێتە یەك پارچە و دەچێتە ناو‬ ‫ئەو كەزییەوە‪ ،‬بەاڵم دوای ئەوە‪ ،‬دەبێ بە تۆقەیەك‬ ‫كۆمەڵە قژەكە ببەسترێت و بەمەش دیمەنێكی جوان‬ ‫و رازاوەی دەبێت‪( .‬گواڵن)‬

‫گــشــتــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫زێڕ و کاریگەرییەکانی لەسەر ژیانی رۆژانە‬ ‫کلسوم حسێن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫لەم رۆژان��ەدا نرخی زێر لە بازاڕەکاندا‬ ‫داب��ەزی��وەو ب��ووە بە هەواڵێکی گرنگ و‬ ‫جێگای سەرنج‪ ،‬بۆیە بەباشی دەزانم هەندێ‬ ‫لەسەری بدوێم‪ .‬زێڕ ئەو کانزا بەنرخەیە کە‬ ‫زۆر گرنگی پێدەدرێت و بۆ جوانکاری و‬ ‫رازاندنەوە بەکار دێت بەتایبەتی لەالیەن‬ ‫ژنان و دەوڵەمەند و سەرمایە دارەکانەوە‪.‬‬ ‫زێ��ر هەرچەندە هیچ سودێکی نیە وەک‬ ‫هاوکاری بۆ ئاسانکاری ژیان‪ ،‬بەاڵم زۆرجار‬ ‫بوەتەهۆی ئ��ەوەی کە واڵتانی داگیرکەر‬ ‫دەست بەسەر ئەم سامانەدا بگرن و واڵتی‬ ‫خاوه‌ن زێر بخەنە ژێر دەستی خۆیانەوە‬ ‫وەک ئەوەی لە ئەمریکاو ئەفریقیا دەبینرێت‬ ‫کە ئەفریقیا خ��اوەن��ی سامانێکی زۆری‬ ‫زێربوە‪ ،‬بەاڵم لەالیەن ئەمریکاوە دەستی‬ ‫بەسەردا گیراوەو دانیشتوای ئەو خاکەی‬ ‫توشی هەژاری کردوە‪ .‬زێر زۆر جار گرفت‬ ‫بۆ پرۆسەی هاوسەرگیری دروست دەکات‬ ‫و کچان یان ژنان بە داواکردنی میقدارێکی‬ ‫زۆر کێشە بۆ پیاوان یان کوڕان دروست‬ ‫دەکەن ئەمەش بەپێی شوێن و دابونەریت‬ ‫دەگۆڕێت لەکەمەوە بۆ زۆر‪ ،‬ئەم کانزایە‬ ‫س��ەرەرای ئ��ەوەی کە لەکاتی ئاڵوگۆڕدا‬

‫هەقدەست دەسەنرێت و لەنرخی کەم‬ ‫دەک���ات‪ ،‬ب��ەاڵم زۆرج���ار قازانجی دەست‬ ‫مایەی بۆ خاوەنەکەی دەبێت‪ ،‬و بەکۆن‬ ‫بونیشی کێشی کەم دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫کەپێویستە لێرەدا بیزانین و لەخۆمان‬ ‫بپرسین ئ��ەوەی��ە ئایا کەزێر ناتوانرێت‬ ‫وەک نەوت یان وەک گەیەنەر یان ئاو یان‬ ‫خۆراک سودی لێ ببینرێت بۆچی دەبێت‬ ‫ئەوەندە نرخی پێبدرێت؟ بەڕێز ئۆجەالن‬ ‫ل��ە شیکردنەوەیەکیدا دەڵ��ێ��ت کاتێک‬ ‫عەبدەکانیان دەستگیر دەک��رد ئەڵقەیان‬ ‫دەکردە گوێیان و دەستیان و پێوەندیان‬ ‫دەک����ردە پێیان ب��ۆی��ە ل��ەپ��اش ئ��ەوەی‬ ‫کۆیلەیەتی نەما پیاوان بۆ بەکۆیلەکردنی‬ ‫ژنان ئەوەبو بەرەمزی رازاندنەوەی ژنان‪.‬‬ ‫زۆر جوان دەڵێت لەکاتێکا کە ژنان خۆیان‬ ‫داوای زێر دەکەن و یەکێک لە مەرجەکانی‬ ‫هاوسەرگیری بە داواکردنی میقدارێکی زۆر‬ ‫زێ��رەو دەیکەن بەمەرجی خۆشەویسی و‬ ‫هەرچەندە ئەو زێڕە زۆرتر بێت کە بۆ ئەو‬ ‫بوکە دەک��رێ ئەوەندە زێتر دەبێتە هۆی‬ ‫بێدەنگبونی ئەو ژنە‪ ،‬بۆیە دەبێت سەرەتا‬ ‫زێر ئەوەندە بێنرخ بکەین کە هیچ کەسێک‬

‫ئاوڕی لێنەداتەوە ئەوکاتە دەتوانین بیر لە‬ ‫رەفتار و کەسایەتی ئەو کەسە بکەینەوە‬ ‫نەک ئەو س��ەروەت و سامانەی کە بۆتی‬ ‫دەک��ات ئ��ەو کاتە ژن دەتوانێت نرخی‬ ‫کەسایەتی خۆی بزانێت و هیچ کەسێک‬ ‫نەتوانێت وەک کااڵ سەیری بکات و بیکات‬ ‫بە هاوڕێی کااڵکان‪ ،‬لەکۆندا کە ژنان وەک‬ ‫پیاوان هەرچەندە کاریان کردبێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی کە پیاو بااڵدەست بوەو و‬ ‫س��ەردەم��ی پ��ی��اوس��االری ب��ووە ژن هیچ‬ ‫دەستمایەو داهاتێکی سەربەخۆی نەبوە وە‬ ‫کاتێک ژنێک لە هاوسەری جیابوبێتەوە هیچ‬ ‫هۆکارێکی بژێوی نەبوەو لەالیەن باوانیشەوە‬ ‫وەک جاران نازی پێنەدراوە بۆیە بۆ بژێوی‬ ‫ژیانی ئ��ەو ژن��ەو چ��اوەروان��ی لەکەسانی‬ ‫دەوروب���ەری نەکات داوای ئ��ەو ب��ڕەزۆرە‬ ‫لەزێرکراوە بۆ ئ��ەوەی راستەوخۆ داوای‬ ‫پارەنەکرێت‪ ،‬بەاڵم ئێستا چەندین رێگا هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی ژن بژێوی خۆی بەدەست بهێنێت‬ ‫و چاوەروانی دەستی هیچ کەسێک نەکات‬ ‫بۆیە مادام ئەو ژیانە گۆڕاوە پێویستە ئەو‬ ‫یاسایەش بگۆرێت‪ ،‬وەئەم کانزا لەخۆباییە‬ ‫لەگرنگی دابەزێنین‪( .‬چەترپرێس)‬

‫‪37‬‬

‫رەنـگاوڕەنــگ‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ئامادەكردنی ‪ :‬فخرالدین‬

‫وشەی یەکتربڕ‬

‫ئاسۆیی‬ ‫‪ -1‬گۆرانیبێژێكی كۆنی كورد بوو ‪ -‬پووچ‬ ‫‪ -2‬كچە گۆرانیبێژێكی كوردە ‪( +‬سین)ی بێ سەر– قەزایەكی پارێزگای دهۆكە‬ ‫‪ -3‬چەكێكی كۆنە – خانمە گۆرانیبێژێكی كورد بوو‬ ‫‪ -4‬درێژترین شەوە – بەد‬ ‫‪ -5‬قەالیەكە لە كوردستانی رۆژهەاڵت (پ) – چیایەكی كوردستانە (پ)‬ ‫‪ -6‬شارێكی گەشتیاری كوردستانی باكوورە‬ ‫‪ -7‬پیتێك ‪ +‬چیایەكە دەكەوێتە پارێزگای سلێمانی – مێرد‬ ‫‪ -8‬باڵندەیەكی گۆشت خۆرە – وەكو یەكە ‪ -‬پارانەوە‬ ‫‪ -9‬سەیارەیەكە (پ) – پیتێك ‪ +‬باوكی مرڤایەتی‬ ‫‪ -10‬نەدم (ت) – پێچەوانەی نزیك – كانزایەكە‬ ‫‪ -11‬شارێكی كوردستانی رۆژهەاڵتە – لە ئاسمان هەیە‬ ‫‪ -12‬میوەیەكە (پ) – وەكو یەكن ‪ -‬دارێكە‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪38‬‬ ‫وەاڵمی ژمارەی پێشوو‬

‫ستوونی‬ ‫‪ -1‬هونەرمەندێكی كوردە‬ ‫‪ -2‬شارێكی كوردستانی باكوورە – بریندار‬ ‫‪ -3‬بزر – لە بیناسازیدا بە كاردێت – شوێنێكی پیرۆزی موسلمانانە‬ ‫‪ -4‬وەكویەكە – لە دەمدایە – میر (ت)‬ ‫‪ -5‬روخسار – سارە (ت) – خۆم‬ ‫‪ -6‬النەی بێ سەر – كنێر (ت) ‪ -‬مەزهەب‬ ‫‪( -7‬كرم)ی بێ سەر – دارێكە – نزم (پ)‬ ‫‪ -8‬جۆرە سوتەمەنیەكە – نەخێر – هەموو كەس هەیەتی‬ ‫‪ -9‬پیتێكی ئینگلیزیە – بە خەڵكی بەرازیل دەگوترێ (پ)‬ ‫‪ -10‬بەلەم – دووپیتی داد ‪ -‬وەكویەكە‬ ‫‪ -11‬برنج بە عەرەبی (پ) – ناوێكی كۆرانەیە (پ) – پیتێك ‪ +‬رۆژ‬ ‫‪ -12‬ردێن ‪ +‬دوو پیتی هاوشێوەی یەك – گێژ ‪ +‬زیندەوەرێكە‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ناوەندی بااڵی بارزان‬ ‫بهەلكەفتا ‪ 3/1‬سال روژا وەغەركرنا بارزانی‬ ‫نە مر بابێ روحیێ نە تە وا كورد ناوەندا باالیا‬ ‫بارزان و هەرسێ ناوەندێن چاالكیێن نزار‪ ،‬بلێ‪،‬‬ ‫بەروژ هەر ل ئێكێ مە ها سێ هەیا ‪ 14‬ی سێ‬ ‫ل سەرمەزارێ نە مران ل بارزان دپێشوازیا‬ ‫وان مێڤانان دابو یێن سەردانا مەزاران دكر‬ ‫ژبوی نوكرنە ڤا سوزو پەیمانان‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی و پێگەهاندنا الوێن بلێ‬ ‫بهەلكەفتا ‪ 3/1‬سال روژا وەغەركرنا بارزانی‬ ‫نە مر بابێ روحیی نەتەوا كوردناڤەندامەب‬

‫هەڤكاریا فەرهەنگخانەیا بلێ هەستا ب ڤەكرنا‬ ‫خولەكا تێنسا سەرمێزێ بو ‪ 40‬قوتابیێن‬ ‫قوتابخانەیا بلێ یاتێكەل‪.‬‬ ‫ناوەنداچاالكیوپێگەهاندناالوێن بەروژ‬ ‫ناڤەندامە ب هەلكەفتا ‪ 10‬ێ ئ��ادارێ‬ ‫روژا جلوبەرگێن ك��وردی ناڤەندامە هەستا‬ ‫ب س��ازدان��ا بەریكانە یە كا زانسی بو ل‬ ‫قوتابخانەیا هردان دگەل ئاهەنگەكا هونەری‬ ‫‪ .‬سازدانا سمینارەكێ بو مەال فازڵ هیزانی‬ ‫جێگرێ سەروكێ لقێ سیریێ یا زانایێن ئولی‪.‬‬

‫ناڤەندا مە ب هەلكەفتا ‪ 14‬ێ ئادارێ سال‬ ‫روژا ژدایك بونا بارزانی نە مر بابێ روحیێ نە‬ ‫تە وا كورد هەستاین ب چاندنا هەوەكا نە مام‬ ‫چاندنێ ل چەندین جهێن گشتی ل دەڤەرێ‪.‬‬ ‫ناڤەندامە بهەلكەفتا ‪14‬ێ ئادارێ دوماهیك‬ ‫ب خوال قورئان خوێندنێ ئینا ل وەالت ژێری‪.‬‬ ‫ناوەنداچاالكیوپێگەهاندناالوێن نزار‬ ‫بهەلكەفتا ‪ 3/1‬سال روژا وەغەركرنا بارزانی‬ ‫نە مر بابێ روحیێ نەتە وا كورد ناڤەندامە‬ ‫هەستا ب ڤەكرنا خولەكا زمانێ ئینگلیزیێ بو‬ ‫قوتابیێن قوتابخانەیا هەربو‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی چەمچەماڵ‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كۆڕێ‬ ‫كۆتای هێنابەخولی تۆپی پێی بچوككراوە‬ ‫كە بۆ (‪ )20‬تیپی وەرزشی سنوری ئەنجامی‬ ‫دابوو‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هیران‬ ‫دابەشكردنی رێنمایی وه��ەالگ��ەی الیلۆن‬ ‫بەسەرگەشتیاران بەمەبەستی پاك راگرتنی‬ ‫شوێنە گەشتیاریەكانی سنوری ناحیەی هیران‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هیران‬ ‫بەشداریانكرد لەهەڵمەتی پاككردنەوەی‬ ‫شوێنە گەشتیاریەكانی سنوری لەگەڵ ل ‪.‬‬ ‫ن هیران و سەرجەم دامودەزگاكانی سنوری‬ ‫ناحیەی هیران‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی شەقاڵوە‬ ‫ئەنجامدانی سمینارێك بۆ بەرپرسی ناوەند‬ ‫(ووشیارحمد) لەیادی لەدایك بوونی (بارزانی‬ ‫نەمر)‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی شەقاڵوە‬ ‫كۆتای هێنا بەخولی بلیارد كە بۆ (‪ )32‬الوی‬ ‫سنوری ئەنجامی دابوو‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی باسرمە‬ ‫كۆتای هێنا بەخولی بلیارد كەبۆ (‪ )30‬الوی‬ ‫سنوری ئەنجامی دابوو‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هەریر‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێی بچوككراوە بۆ‬ ‫(‪ )25‬تیپی وەرزشی سنوری لەباتاس‬

‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هەریر‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێی بچوككراوە بۆ‬ ‫(‪ )20‬تیپی وەرزشی سنوری لەبەربیان‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هەریر‬ ‫هەڵمەتێكی ن��ەم��ام چاندنیان ئەنجامدا‬ ‫لەسنوری ناحیەی هەریر ‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی هەریر‬ ‫ستافی ناوەندی هەریروسەرجەم گرووپەكانی‬ ‫چاالكی سەردانی مەزاری نەمرانیانكرد لەبارزان‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كۆڕێ‬ ‫كۆتای هێنابەخولی تۆپی پێی بچوككراوە‬ ‫كە بۆ (‪ )16‬تیپی وەرزشی سنوری ئەنجامی‬ ‫دابوو‬

‫ناوەندی بااڵی سەفین‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫كردنەوەی خولی ئینەرنێت‬ ‫كردنەوە خولی تۆپی پێ ی تارتان‬ ‫كردنەوەی خولی ئارایشتی ئافرەتان(سالون)‬ ‫كردنەوەی خولی شەترەنج و تێنس‬ ‫كردنەوەی خولی زمانی ئینگلیزی‬ ‫كردنەوەی خولی میوزیك‬ ‫سازدانی ماراسۆن‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێ ی تارتان بە‬ ‫ناوی ‪ 18‬شووبات‬ ‫سازدانی ئاهەنگ و ڤیستیڤاڵی فۆلكلۆری‬ ‫یاریە كوردەواریەكان‬ ‫كردنەوەی خولی هەڵپەڕكێ‬

‫سازدانی پێشبڕكێی پرسیار و وەاڵم‬ ‫كردنەوەی خولێكی میوزیك ب ئامێری‬ ‫پیانۆ‬ ‫خەاڵتكردنی ‪ 35‬الوی سنورمان‬ ‫كۆتای خولێكی تۆپی پێی گەورە‬ ‫كردنەوەی خولی بالە‬ ‫دابەشكردنی ‪ 40‬كاالی تۆپی پێ‬ ‫دابەشكردنی ‪ 8‬سێت جل و بەرگی وەرزشی‬ ‫بۆ ‪ 8‬تیپی شارە دێی لەیالن‬ ‫كردنەوی خولی ڕاهێنەرایەتی تۆپی پێ‬ ‫سازدانی ماراسۆنێك‬ ‫بەخشینی ‪ 31‬دیاری‬

‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ‬ ‫ماراسۆنێك بۆ ب��ەردەم بارەگای لقی ‪19‬‬ ‫كاتژمێر ‪ 10‬ی سەر لە بەیانی لە ڕۆژی لە‬ ‫دایك بوونی بارزانی نەمر‬ ‫كۆڕێك بۆ بەڕێز د‪.‬فەرهاد بەرپرسی لقی‬ ‫‪ 19‬كاتژمێر ‪ 2‬ی پاش نیوەڕۆ لە ڕۆژی لە‬ ‫دایك بوونی بارزانی نەمر‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ لە یادی لە‬ ‫دایك بوونی بارزانی نەمر‬ ‫‪ .1‬ناشتنی ‪ 110‬نەمام لە ڕۆژی لە دایك‬ ‫بوونی بارزانی نەمر‬

‫‪39‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪Apr 2013 No 191‬‬

‫ناوەندی بااڵی سۆران‬

‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی دیانا‬ ‫كۆتایی هێنا بە خولی تۆپی پێی بالەی‬ ‫كچان كە (‪ )8‬تیپی سنوری چاالكی خۆی‬ ‫بەشداریان تیایدا كرد بوو‪.‬‬ ‫كۆتایی هێنا ب��ە خ��ول��ی ت��ۆپ��ی پ��ێ ی‬ ‫بچوككراوەی كوران لە یاریگای دیانا‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی چۆمان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ تازە پێ‬ ‫گەیشتوان بۆ (‪ )22‬تیپ ‪.‬‬ ‫كۆتایی هێنان بە نۆزدەمین خولی ڤیستیڤالی‬ ‫بارزانی نەمر‪.‬‬ ‫سەردانی مەزاری نەمران كرد بە ئامادەبوونی‬ ‫زیاتر لە (‪ )40‬كور و كچی سنوریان‪.‬‬ ‫بەشداریكرد لە هەڵپەركێی ڤیستیڤالی هەولێر‬ ‫بە ئامادەبوونی (‪ )20‬كور و كچی سنوریان‪.‬‬ ‫كردنەوەی ئاگری نەورۆز لە سەنتەری شار‬ ‫بە ئامادەبوونی خەڵكی سنوری قەزای چۆمان‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی رەواندوز‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ (‪ )12‬تیپ‬ ‫لە یاریگای ئاكۆیان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ (‪ )15‬تیپی‬ ‫سنوری قەزای رواندز‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی قەسرێ‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ لە گەاڵلە بۆ‬ ‫(‪ )12‬تیپ‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ لە قەسرێ بۆ‬ ‫(‪ )18‬تیپ‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ لە بالەییان بۆ‬

‫(‪ )10‬تیپ‪.‬‬

‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی خەلیفان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ (‪ )16‬تیپ‬ ‫لە سرێشمە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی فێربوونی زمانی ئینگلیزی‬ ‫بۆ (‪ )30‬قوتابی ‪.‬‬ ‫كردنەوەی ئاگری ن��ەورۆز بە ئامادەبوونی‬ ‫جەماوەری سنوری خەلیفان‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی وەرتێ‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپپی پێ بۆ (‪ )16‬تیپ‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی تێنسی سەر مێز بۆ (‪)20‬‬ ‫یاریزان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تێنسی سەر مێز بۆ (‪)20‬‬ ‫یاریزانی تازە پێگەیشتوان‪.‬‬ ‫كردنەوەی ئاگری نەورۆز بە بەشداری (‪)50‬‬ ‫كور و كچی الوی سنورەكە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی سۆران‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی موزیك بە هاوكاری‬ ‫گروپی نوژین س��ەر بە ن��اوەن��دەی ناوەندی‬ ‫چاالكی و پێگەیاندنی سۆران‬ ‫پ���اك ك����ردن����ەوەی س��ەی��ران��گ��ای��ەك��ان��ی‬ ‫س���������ن���������وری خ������������ۆی ك���������ە ب���ە‬ ‫ئەندامانی ناوەندەكەیان پتر لە (‪ )50‬الوی لە‬ ‫خۆی دەگرت ‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی دیانا‬ ‫بۆ مەبەستی سۆز و پەیمان نوێ كردنەوە بە‬ ‫بەشداری دەیان كچ و كور سەردانی مەزاری‬

‫نەمرانی كرد لە بارزانی النەی شێران‪.‬‬ ‫بە ئامادەبوونی دەیان كچ و كوری سنوری‬ ‫خۆی بە جل و بەرگی كوردی بەشداری كرد‬ ‫لە ئاهەنگی یادكردنەوەی سۆران و دیانا و‬ ‫دەوروبەری‬ ‫بە بەشداری دەیان كچ و كوری سنوری خۆی‬ ‫بە پۆشینی جل و بەرگی ڕەسەنی كوردی‬ ‫بەشداری كرد لە گەورەترین هەڵپەركێی كوردی‬ ‫لەسەر ئاستی جیهان‪.‬‬ ‫بەشداری دەیان كچ و كوری سنوری خۆی‬ ‫بەشداری كرد لە ئاگری نەورۆز‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی رواندز‬ ‫كردنەوەی پێشانگایەكی فتۆگرافی بۆ خاتون‬ ‫(بەیان محمد)‪.‬‬ ‫نمایشكردنی شانۆ گەری هەڵەبجە‪.‬‬ ‫خەاڵتكردنی (‪ )25‬الوی كادیرانی پێشوو لە‬ ‫سنوری ناوەندی رواندز‪.‬‬ ‫نمایشكردنی گشت چاالكیەكانی ساڵی‬ ‫ڕابردوو بە ئامێری سكرین‪.‬‬ ‫خەاڵتكردنی دەستەی داكۆكیكردن لە ئەنفال‬ ‫كراوانی شاری رواندز‪.‬‬ ‫س��ازك��ردن��ی گفتوگۆیەكی ك���راوە لەگەڵ‬ ‫ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی توركیوی‬ ‫فلەندا لە رواندز‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی سیدەكان‬ ‫س��ازدان��ی ك��ۆرێ��ك ب��ە ه��اوك��اری (ل‪.‬ن)‬ ‫سیدەكان بۆ بەرێز (دكتۆر علی تەتەر)‬ ‫كردنەوەی ئاگری نەورۆز بە بەشداری كچ و‬ ‫كورانی سنورەكەیان‪.‬‬

‫ناوەندی بااڵی مەخمور‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪40‬‬

‫بەرێوەبردنی دووەمین ڤیستیڤاڵی وەرزشی بارزانی‬‫نەمر لەسنوورەكەی خۆی‪.‬‬ ‫سازكردنی سمینارێك بۆ(ئاری هەرسین)‪ ،‬لەژێر‬ ‫ناونیشانی (تێڕوانینێك ل��ەس��ەر رۆڵ وئەركی‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی لەكوردستان)‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی قوشتەپە‬ ‫بەرێوەبردنی یارییەكانی دووەمین فیستیڤالی بارزانی‬ ‫نەمر بەبەشداری‪ 18‬تیپی ئەم سنورە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی شەمامك‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولی فێربوونی دوورم���ان بۆ (‪20‬‬ ‫) ئافرەتی ئ��ەم سنورە وان��ەك��ان رۆژان��ە لەالیەن‬

‫مامۆستایی پسپۆرەوە دەوترێنەوە‬ ‫ئەنجامدانی پااڵوتنەكانی فیستیڤالی بارزانی نەمر‬ ‫بەبەشداری ‪42‬تیپی وەرزشی‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی گوێر‬ ‫كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش��ی تۆپی سەرمێز‬‫(تینس)‬ ‫كۆتایی هێنا بەخولی وەرزش��ی تۆپی پیێ ی‬‫كەماوەیەك لەمەوپێش بۆسەرجەم تیپەكانی سنوری‬ ‫خۆی رێكی خستبوو‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كندێناوە‬

‫ئەنجامدانی پاالوتنەكانی فیستیڤالی بارزانی نەمر‬ ‫بەبەشداری ‪ 25‬تیپی وەرزشی‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی مەخموور‬ ‫كردنەوەی خولی وەرزشی تۆپی سەرمێز (تینس) بۆ‬ ‫‪ 40‬یاریزانی سنورەكە‬ ‫كۆتایی هێنا بەخولی كۆنكان ك��ە(‪ )112‬یاریزان‬‫بەشدارییان كردبوو‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولی بالە بۆ(‪)12‬تیپی وەرزش��ی‬‫سنورەكەی‬ ‫بەرێوەبردنی یارییەكانی دووەمین فیستیڤالی‬‫بارزانی نەمر‬

‫ئۆپۆزسێون و عەقاڵنیەت‬ ‫وه‌ك چۆن نه‌بوونی دیموكراسیه‌ت له‌هه‌ر سیسته‌مێكی سیاسیدا ده‌بێته‌ هۆی له‌ ده‌ستدانی‬ ‫شه‌رعییه‌تی ئه‌و سیسته‌مه‌‪ ،‬هاوكات بوونی ره‌خنه‌ی بێ سانسۆریش له‌هه‌ر سیسته‌مێكی‬ ‫سیاسیدا به‌هه‌مان چه‌مك ده‌بێته‌ هۆی‪ ‬له‌ ده‌ستدانی شه‌رعییه‌تی سیسته‌مه‌كه‌‪ ،‬سروشتی‬ ‫هه‌ر ده‌سه‌اڵتێكش ئه‌وكات شه‌رعی ده‌بێت‪ ،‬كه‌وا پێوه‌ری هه‌ردوو ال رابگرێت و له‌حاله‌تی‬ ‫ناحاڵیبوونیش په‌نا ببرێته‌ به‌ر گفتوگۆو‌ه له‌گه‌ڵ ناكۆكه‌وه‌‪ .‬بێگومان باوه‌ڕبوون به‌م‬ ‫راستییه‌ واده‌کات سیاسه‌ت کارێکی پڕ به‌رپرسیاریه‌ت بێت‪ ،‬به‌و مانایه‌ی شتێک نه‌بێت‬ ‫هه‌ر بابایه‌ک ویستی‪ ،‬بتوانێت پێ هه‌ستێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌م به‌رپرسیاریه‌تییه‌ش گه‌وره‌تر‌و‬ ‫قورستر ده‌کات‪ ،‬ئه‌و راستییه‌یه‌ ک ‌ه لێکدانه‌وه‌ی سیاسییه‌کان بۆ واقیع هه‌رگیز تاق ‌ه‬ ‫لێکدانه‌وه‌‌و تێگه‌یشتن نه‌بێ‪ ،‬له‌هه‌موو واقیعێکدا به‌رده‌وام زیاد له‌تێگه‌یشتن‌و لێکدانه‌وه‌ی‬ ‫جیا جیا هەیە‪.‬‬ ‫له‌دنیای جیهانگه‌رایی ئه‌مڕۆماندا‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن بۆته‌ مۆدیلێك و ئینكاری ناكرێ به‌جۆرێك‬ ‫هه‌میشه‌ وه‌كو سێبه‌ری ده‌سه‌اڵت به‌دوای دۆزینه‌وه‌ی كه‌مو كوریه‌كانیدا ده‌گه‌رێ و لێی‬ ‫جیاوا‌ز نابێته‌وه‌‪ .‬بۆی ‌ه یه‌كێك له‌ خه‌سڵه‌ته‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌دنیای مه‌ده‌نیه‌تدا ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌بێت له‌ ده‌سه‌اڵت ده‌ستپێشخه‌رو داهێنه‌ر تر بێت‪ ،‬نه‌وه‌ك شه‌رفرۆشتر بێت و بوختان‬ ‫كه‌رتر و ئاژاوه‌گێرتر بێت‪ ،‬من بۆ خۆم ئۆپۆزیسۆن وا ده‌بینم ل ‌ه كوردستان‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ئۆپۆزسیۆن به‌ووردی كار له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بكات له‌پرۆسه‌ی ئۆپۆزسیۆنبونی خۆیدا‪،‬‬ ‫ئاڕاسته‌ی كۆمه‌ڵگا به‌شێوه‌یه‌كی وا لێنه‌کات ك ‌ه ببێت ‌ه مایه‌یی تێكدانی گشت پنته‌ سیاسی‬ ‫و ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪‌،‬یان لەداهێنانی خۆی له‌جیاتی ئاشتی ومرۆڤدۆستی‪ ،‬كلتوری‬ ‫دوژمنایه‌تی به‌رهه‌م بهێنێت و له‌جیاتی مه‌عریفه‌‪ ،‬جه‌هل وتاریكی ژینگه‌یه‌كی توند‌وتیژی‬ ‫بخولقێنێ‪ ‬‬ ‫لەواڵتی لەمەڕ خۆمان ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانی فاكته‌رێكی عه‌قاڵنی بێت بۆ دروستكردنی‬ ‫واقعێك له‌ كوردستاندا‪ ،‬ك ‌ه مه‌سه‌ل ‌ه نه‌ته‌وه‌یی‌و دیموكراتییه‌كان به‌ ئاڕاسته‌یه‌كی زانستی‬ ‫‌و ڕاست‌و دروستدا بڕوات‪.‬‬ ‫به‌داخێكی زۆره‌وه‌ له‌ هه‌لومه‌رجی سیاسی ئێستای كوردستان وه‌ له‌ئه‌نجامی كاری‬ ‫ناڕاستی ئۆپۆزسیۆن له‌ كوردستاندا‪ .‬كار گه‌یشتۆت ‌ه ئ �ه‌وه‌ی ده‌س��ت ب�ه‌رن بۆ ناو‬ ‫كایه‌كانی سیسته‌می ژیانی ئاسای خەڵک‪ ،‬كه‌ په‌یوه‌ندی به‌تاک تاکی کۆمەڵگا هەیە‪،‬‬ ‫ئێستا له‌ كوردستاندا له‌سایه‌ی خه‌باتی ئۆپۆزسیۆن دامه‌زراو‌ه گشتیەکان بۆته‌ جێگای‬ ‫ساخكردنه‌وه‌ی ملمالنێ سیاسیەکان‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‪،‬کە بەهێزی گەورەی ئۆپۆزسیونی سیستەمی سیاسی کوردستان‬ ‫دێتە ژماردن‪ ،‬ماوه‌یه‌ک ته‌مسیلیان ئه‌کردو خۆیان وا نیشان ده‌دا که‌ ده‌غده‌غه‌ی پارتی‬ ‫ده‌كه‌ن و ماوه‌یه‌کیش هه‌ستت به‌جۆر‌ه موجامه‌له‌یه‌کی راگه‌یاندنی گۆڕان ده‌کرد به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتی‪ ،‬به‌اڵم زۆری نه‌خایاند‪ ،‬ك ‌ه زانیان ئه‌وه‌یان بۆ ناچێته‌ سه‌ر‪ ،‬ئیدی ئۆقره‌یان لێ‬ ‫بڕاو نه‌یانتوانی درێژ‌ه به‌و ته‌مسیله‌یان بده‌ن و ده‌ستیان به‌ هه‌ڵمه‌تێکی گه‌وره‌ی راگه‌یاندن‬ ‫کرد دژی یه‌كێتی و پارتی‪.‬‬

‫ئومێد خۆشناو‬

‫لەواڵتی لەمەڕ خۆمان‬ ‫ئۆپۆزسیۆن نه‌یتوانی‬ ‫فاكته‌رێكی عه‌قاڵنی‬ ‫بێت بۆ دروستكردنی‬ ‫واقعێك له‌‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬كه‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫‌و دیموكراتییه‌كان به‌‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌كی زانستی‬ ‫‌و ڕاست‌و دروستدا‬ ‫بڕوات‬