pirs 148 web

‫نێچیرڤان بارزانی‬ ‫پیاوە‬ ‫فریادرەسەكە‌‬

‫ل‪2‬‬

‫‪148‬‬ ‫باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده‪ ‌،‬یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات‪ .‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/1/31‬‬

‫ل‪3‬‬ ‫ساالر مەحمود‪ :‬ئەوانەی دەیانوت نابێ حزب‬ ‫ئیعاز بە پەرلەمانتاران بدات‪ ،‬دەركەوت‬ ‫ل ‌ه پێشنیاری یاسا و راپۆرتیشدا‬ ‫په‌رله‌منتاره‌کانیان ئاراستە دەكەن‬

‫ئینشیقاق‪ ،‬دەردە کوشنده‌که‌‬

‫ئایا پەتاكە بزووتنەوەی گۆڕانیشی گرتەوە؟‬

‫كەرتبوون و لەتبوون خۆركەی روحی بەیەكەوەیی‬ ‫و یەكبوونی ك��وردب��ووە‪ ،‬هەمیشە شۆرشەكان و‬ ‫ئەحزابە كوردیەكان كوشتەی دەستی ئەو دەردە‬ ‫بوونەوە و حزبێك لە كوردستان نییە ئینشیقاقی‬ ‫نەكردبێ‪ ،‬پێدەچێ ئەمرۆش نوێترین ئاماژەكانی‬ ‫سەرەتاكانی ئینشیقاقێكی ن��وێ ل��ە ب��زووت��ن��ەوەی‬ ‫گۆڕانەوە دەركەوتبێ‪.‬‬ ‫پاش ئەوەی چوار ئەندام پەرلەمانی گۆڕان (كاروان‬ ‫عەبدواڵ‪ ،‬عەبدورەحمان حسێن‪ ،‬ئیسماعیل گەاڵڵی‪،‬‬

‫پەیام عەبدولكەریم) بەرەسمی سەربەخۆ بوونیان لە‬ ‫كتلەی بزووتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمان كوردستان‬ ‫راگەیاند‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئیسماعیل گه‌اڵڵی ده‌ستی له‌کار‬ ‫کێشایه‌و ‌ه و په‌یمانیش داوای لێبوردنی کرد‪ ،‬بەردێكی‬ ‫دیكەیان فرێدایە گۆمە مەنگەكەی پانتایی سیاسی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەاڵم ئەم جارەیان شڵەژانە كە عەرشی‬ ‫پارتی و یەكێتی نەبوو‪ ،‬بەڵكو زەویی لە رزەیەكبوو‬ ‫گردی زەرگەتەی هەژاند ئەگەرچی هێشتا پێوەری‬ ‫رێختەری هێزی زەوی لەرزەكە دیارنییە‪.‬‬

‫ل‪5‬‬

‫رێكخراوەكانی ئافرەتان كار لەسەر هاندانی ژنان‬ ‫دەكەن بۆ دژایەتیكردنی هاوسەرەكانیان‬ ‫بەپێی ئامارەكانی رێكخراوی یەكێتی پیاوان بێت‪،‬‬ ‫ساڵ بەساڵ توندوتیژی دژ بە پیاوان (رەگ��ەزی‬ ‫نێرینە) لەالیەن ئافرەتانەوە(رەگەزی مێینەوە)‬ ‫لە زیاد بووندایە‪ .‬هەر چەندە ئێستا حاڵەتە‬ ‫و ن��ەب��ۆت��ە دی�����اردە‪ ،‬ب���ەاڵم مەترسی‬ ‫ت��ەش��ەن��ەك��ردن��ی ل��ێ��دەك��رێ��ت و‬ ‫ه��ەڕەش��ە لە خێزانی ك��وردی‬ ‫دەك�������ات‪ ،‬چ��ون��ك��ە ئ��ەم��ە‬ ‫س��ەردەك��ێ��ش��ێ��ت بۆ‬ ‫توندوتیژی رەگەزی‪.‬‬ ‫ت������وێ������ژەرێ������ك������ی‬ ‫ك���ۆم���ەاڵی���ەت���ی روون����ی‬ ‫دەك��ات��ەوە كە بەكار هێنانی‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی ت��ەن��ی��ا پ��ەی��وەس��ت‬ ‫نییە ب��ە رەگ��ەزێ��ك��ی دی��اری��ك��راوەوە‪.‬‬ ‫هێمن ع��وم��ەر‪ ،‬ت��وێ��ژەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫لەبارەی ئەم حاڵەتەوە بۆ رۆژنامەی پرس‬ ‫دووا و وتی “توندوتیژی پەیوەستە بە خودی‬

‫ل‪8‬‬

‫مرۆڤەكانەوە نەك جیاكاری جێندەری‪ ،‬هەر تاكێكی مرۆڤ‬ ‫لە كۆمەڵگادا كە بەشداری پڕۆسەی بەكۆمەڵڕاهاتنی‬ ‫كردبێت هەڵگری هەموو ئەو حاڵەت و دیاردەو‬ ‫زان��ی��اری و پێوەر و بەها كۆمەاڵیەتیانەیە‬ ‫ك��ە وەری��گ��رت��ووە‪ ،‬ب��ەه��ەم��ان شێوەش‬ ‫بە كۆمەڵگای دەدات���ەوە‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫بەكارهێنانی توندوتیژی تەنیا‬ ‫پەیوەست نییە بە پیاوانەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم زۆری رێ��ژەك��ەی‬ ‫ك���ە ت����اوەك����و ئێستە‬ ‫ل���ە ك���ۆم���ەڵ���گ���ای ئێمە‬ ‫ب���اوە پ��ی��اوە ب��ەرام��ب��ەر بە‬ ‫ژن‪ .‬ئ���ەم���ەش ب���ۆ سیستمی‬ ‫پیاو س��االری دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه��ەرچ��ەن��د كۆمەڵگا پێش ب��ك��ەوێ��ت و‬ ‫ج��ی��اوازی جێندەری كەمبێتەوە‪ ،‬رێ��ژەی‬ ‫توندوتیژی پیاو بەرامبەر بە ژن‪ ،‬ژن بەرامبەر‬ ‫بە پیاو یەكسان دەبێت و كەمدەبێتەوە”‪.‬‬

‫هەبوونی ئافرەت لە‬ ‫حزبەكاندا لە سنوری دیكۆر‬ ‫دەرناچێت و دەبێ ببنە‬ ‫ئینجانەی گوڵی سەرمێزی‬ ‫پیاوەكان‬ ‫بەدرێژایی مێژووی حزبی سیاسی كوردی لە هەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان ئافرەت شانبەشانی پیاوان بەشدار بووە لە خەباتی چەكداری‬ ‫و سیاسی و رۆشنبیری‪ ،‬بەتایبەتی لە باشووری كوردستان كە ئێستاكە‬ ‫تایبەتمەندی خۆی هەیە‪ ،‬كەچی لەهیچ حزبێكی كوردی بە عەلمانی و‬ ‫ئیسالمی و كۆن و نوێوە‪ ،‬ئافرەت نەگەیشتۆتە پلەی كەسی یەكەمی‬ ‫حزب‪ ،‬واتە (سەرۆك‪ ،‬سكرتێر‪ ،‬ئەمیندار)‪ .‬ئەمە سەرەرای ئەوەی كە لە‬ ‫زۆربەی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی حزبەكان ئافرەت بوونی هەیە‪.‬‬ ‫شیرین فەیلی‪ ،‬ئەندام بەش لە دەستەی چاودێری و پێداچوونەوەی‬ ‫پارتی‪ ،‬هۆكارەكەی دەگەڕێنێتەوە بۆ كۆمەڵگەی كوردی كە كۆمەڵگەیەكی‬ ‫عەشائیرییە و لە ژێر سایەی كولتووری ئیسالمیدا بەڕێوە ئەچێت‪ .‬كە‬ ‫لە ه��ەردوو حاڵەتەكەدا دەركەوتنی ئافرەت سنوردارە و لە ئایینی‬ ‫ئیسالمیشدا رێگە بەوە نادرێت كە ئافرەت پێشڕەوایەتی پیاوان بكات‪،‬‬ ‫لە كلتورە عەشائیرییەكانیشدا شوێنی ئافرەت ماڵەوەیە و ناتوانێت بە‬ ‫ئازادانە لە ماڵ بێتە دەرەوە و تەعبیر لە بیروراكانی خۆی بكات‪.‬‬

‫ل‪7‬‬

‫‪2‬‬

‫ژماره‌ ‪148‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫ئا‪ :‬پرس‬ ‫چ��اودێ��ران و هاواڵتیان بە ئومێدەوە دەڕوان��ن��ە كابینەی‬ ‫حەوتەم و كەسایەتی نێچیرڤان بارزانی بۆ پێشكەشكردنی‬ ‫نموویەكی جوانتری حكومڕانی‪ .‬بەاڵم هەندێك لە چاودێران‬ ‫و رۆژنامەنووسان پێیانوایە كە بارودۆخەكە لەبار نییە و‬ ‫دەرفەتی پێنادات گۆڕانی ریشەیی بكات‪ ،‬كاك نێچیرڤانیش‬ ‫عەسای سیحری پێنییە‪ ،‬ئەگەر الیەنەكانی تر بە دەسەاڵت و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنەوە پاڵپشتی نەكەن‪.‬‬

‫ب ‌ێ تاقەتەو وەك جاران زەوقی نەماوە‪ ،‬لەبەر ئەمانەو چەند هۆكاری تركاك‬ ‫نێچیرڤان ناتوان ‌ێ وەك جاران لە بەرێوەبردنی حكومەت سەركەوتوبێ ‌‌و‬ ‫ك و موعارەزە ش رازی‬ ‫كوردستان لە تەنگژەو ئاڵۆزیەكان رزگاربكات و خەڵ ‌‬ ‫بكات»‪ .‬ئەمە دەستپێكی قسەكانی شـوان رابـەر‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان بوو‪.‬‬ ‫ناوبراو روونیشیدەكاتەوە كە نێچیروان بارزانی هەوڵی خۆی دەدات كە‬ ‫نموونەیەكی جوان پێشكەش بكات‪ ،‬بەاڵم بارودۆخەكە لەبار نییە و رێگری‬ ‫پ و تەگەرەی بۆ‬ ‫لێدەكات‪ .‬وەك ئەو دەڵێت « لەوانەیە لە نێوخۆش كۆس ‌‬ ‫دروست بكەن‪ ،‬بۆیە ناتوان ‌ێ گۆڕانكاری گرنگ‌و ریشەیی بكات ‌و نمونەی‬ ‫ك و گەورە پێشكەش بكات‪ .‬وێرای ئەوەی هەموو هەوڵێك دەخاتەگەڕ‬ ‫چا ‌‬ ‫شاكاری چاك بكات‪ ،‬وەلێ بارو دۆخی كوردستان گۆڕاوە‌و لەبار نییە‪».‬‬ ‫بەاڵم ئەندامێكی سەركردایەتی پارتی‪ ،‬جەخت لەوە دەكاتەوە كە‬ ‫نێچیرڤان بارزانی چ لەناو حزب و چ لە بەرێوەبردنی حكومەتدا ئیسپاتی‬ ‫خۆی كردووە كە پیاوی بەرێوەبردنە‪ ،‬واتە «دەوڵەتی دەوڵەت»ە‪ .‬ئەو لە‬ ‫قۆناغی تەنگانەتر و دژوارتر توانی بێتی ئیدارەی هەموو قۆناغەكانی كاریی‬ ‫سیاسی و ئیداریی بكات‪ ،‬كەواتە لەم قۆناغەدا باشتر دەتوانێت‪ ،‬چونكە‬

‫و سیاسییانەی لە قامووسی رامیارییدا وەك پیاوی دەوڵەت لە قەڵەم‬ ‫دەدرێ��ن‪ ،‬لەكابینەی پێنجەم توانی تەكانێكی گەورە بدات بۆپێشەوە‬ ‫هەم لە رووی یەكخستنەوەی نێوماڵی كورد و بردنە سەرەوەی ئاستی‬ ‫خزمەتگوزاریی و بژێویی هاوواڵتیان‪ ،‬من بڕوا دەكەم نێچیرڤان بارزانی‬ ‫هەمان نێچیرڤان بارزانی جارانە و قۆڵی خزمەتی لێ هەڵدەماڵێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ��ەوەی لەو نێوەندەدا گ��ۆڕاوە دۆخی سیاسیی و پارسەنگی هێزە لە‬ ‫گۆڕەپانی رامیاریی كوردستاندا»‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنووسە پێیوایە كە نێچیرڤان بارزانی رەنگە بتوانێ كابینەی‬ ‫حەوتەم بكاتە ئالەتێك بۆ ئاشتەوایی نێوان الیەنە سیاسییەكان‪ ،‬ئەگەر‬ ‫الیەنی بەرامبەر نییەتی ئاشتەوایی هەبێت‪.‬‬ ‫فرسەت سۆفی‪ ،‬مامۆستای زانستە سیاسییەكان‪ ،‬جەخت لەسەر‬ ‫پرۆسەی چاكسازی دەكاتەوە و پێشنیار دەكات لە بوارانەدا كابینەی‬ ‫حەوتەم هەنگاو بنێت «‪ .1‬سەروەری یاسا‪ .2 .‬عەدالەتی كۆمەاڵیەتی‪.3 .‬‬ ‫چاكسازی ریشەیی لە هەر سێ دەسەاڵتە‪ .4 .‬كشانەوەی دەستی حزب‬ ‫لە دام و دەزگاكانی حكومەت‪ .5 .‬یەكخستنەوەی ئیدارەكان بە حەقیقی‬ ‫نەك رواڵەتی‪ .6 .‬پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری زیاتر بۆ هاواڵتیان‪.7 .‬‬

‫فرسەت سۆفی‪ ،‬مامۆستای زانستە سیاسییەكانی زانكۆی سەالحەدین‬ ‫لەسەر كەسایەتی نێچیرڤان بارزانی وەهای وت «لە كابینەی پێنجەمدا‬ ‫نموونەیەكی جوانی پێشكەش كرد‪ ،‬بەتایبەت كە ئەوكات قۆناغێكی‬ ‫هەستیار بوو بەنسبەت كوردستان چ لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە‪،‬‬ ‫لەسەر ئاستی یەكگرتنەوەی دوو ئیدارە و ئاستی پێوەندییەكانی دەرەوە و‬ ‫ئاستی ئابووریی و سیاسی‪ ،‬هەنگاوی گەورەی هاویشت‪ ،‬بۆیە لەسەر ئەو‬ ‫بنەمایە‪ ،‬لەم كابینەیەش مرۆڤ چاوەڕوانی شتی باشی لێدەكات‪.‬‬ ‫هەڵبەت قۆناغی ئەمرۆ جیاوازە لە قۆناغی ئەوكات‪ ،‬ئەمڕۆ ئاستی‬ ‫داواكاریی و ویست و خزمەتگوزاری و پێداویستییەكانی خەڵك زۆر بەرزترە‬ ‫لە سااڵنی پێشوو‪ ،‬لێرە پرسیارەكە ئەوەیە‪ :‬ئایا كاك نێچیرڤان دەتوانێ‬ ‫بارتەقای ئەو خواستە گەورانەی خەڵكی بكات؟ ئەمە پرسیارێكە داهاتوو‬ ‫بڕیاری لەسەر دەدات و وەاڵمی دەداتەوە»‪.‬‬ ‫مامۆستاكە دان ب��ەوەدا دەنێت كە لە هەرێمی كوردستان قەیرانی‬ ‫سیاسی و كەسایەتی هەیە‪ ،‬بۆیە پێشبینی ئەوە ناكات كە لەم ماوە‬ ‫كەمه‌دا سەرجەم كێشەكان چارەسەر ببن‪ ،‬وەك ئەو وتی «هەرێم قەیرانی‬ ‫سیستمی سیاسی و كەسەكانی هەیە‪ ،‬ئێمە دەبێ دان بەوەدابنێین كە لە‬ ‫رووی كەسی تەكنۆكرات و ئیداری و حكومڕان كێشەمان هەیە‪ .‬هەروەها‬ ‫ل��ەرووی سیستمیشەو‌ه كێشەمان هەیە‪ ،‬چونكە هێشتا دەسەاڵتەكانی‬ ‫(یاسادانان و جێبەجێكردن و دادوەری) سەربەخۆ كاریان نەكردووە‪.‬‬ ‫لەنێوان ئەو دەسەاڵتانە تەداخوالت هەیە‪ .‬لەهەموویشی خراپتر بااڵدەستی‬ ‫حزب و كەسایەتییەكان زاڵە بەسەریانەوە‪ ،‬كەواتە چاوەڕێی ئەوە ناكەم‬ ‫ئەم هەموو كێشانە بە ماوەیەكی كەم چارەسەر ببن»‪.‬‬ ‫«لەبەر ئەوەی كێشەی زۆر لە كوردستان هە ‌ن و كوردستان لە تەنگژە و‬ ‫قەیرانی سیاسی دایە‪ ،‬خەڵك لە دەسەاڵت زۆربێزار و ناڕازییە‌و موعارەزەش‬ ‫بەهێزە‪ ،‬ئازادی ‌و كرانەوە زیاترەو خەڵك وەك جاران قبوڵ ناكا‌و بێدار‬ ‫بۆتەوە‪ ،‬بارودۆخ‌وگۆڕانكاریەكانی ناوچەكەش لە دژی دەسەاڵتن‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫ترەوە كاك نێچیرڤان بارزانیش لە ناوخۆ نیگەرانەو لەكاروباری حكومەت‬

‫كوردستان لەرووی ئیداری و سیاسی و ئەمنی و ئابوورییەوە باشترە لە‬ ‫چاو جاران‪ ،‬بۆیە چاوەڕێی كاری باشتری لێدەكرێت‪.‬‬ ‫عەلی ع��ەون��ی‪ ،‬ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی (پ‪.‬د‪.‬ك)‬ ‫رەتیدەكاتەوە كە لەناو خۆی پارتیدا كۆسپ و تەگەرە بۆ كابینەكەی‬ ‫نێچیرڤان بارزانی دروست بكرێت یان كەس الری هەبێت‪ ،‬وەك ئەو وتی‬ ‫«ئەنجومەنی سەركردایەتی بەكۆی دەنگ ئەوی كاندید كردووە و كەس‬ ‫تێبینی نەبووە‪ .‬هەمووشمان ئومێدمان بەوە هەیە كە كاك نێچیرڤان ئەم‬ ‫بارە الربووەی حكومەت راست بكاتەوە»‪.‬‬ ‫عەلی عەونی ئاشكرای دەكات «چاوەڕێی ئۆپۆزسیۆنین هەڵوێستی‬ ‫ئیجابی بێت لەگەڵ ئێمەدا‪ ،‬چونكە ئێمە پێمانوایە ئامانجی كاك نێچیرڤان‬ ‫خزمەتكردنە بە جەماوەری كوردستان‪ ،‬بۆیە ئەگەر ئۆپۆزسیۆن دژایەتی‬ ‫كارنامەی كابینەكەی كاك نێچیرڤان بكات‪ ،‬ئەوا لە خودی بەرژەوەندی‬ ‫میللەت دەدەن»‪.‬‬ ‫بەرپرسەكەی پارتی‪ ،‬مەرجەكانی ئۆپۆزسیۆن بۆ پشتگیری كردنی‬ ‫كابینەی حەوتەم بە هەڵە وەس��ف دەك��ات و دەڵێت «ئۆپۆزسیۆن‬ ‫زیندووبوونی خۆی لە دژایەتی كردنی كارەباشەكانی ئێمەدا دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوان دەڵێن‪ :‬ئەگەر حكومەتی هەرێم بەرنامەی ئێمە جێبەجێ بكات‪ ،‬ئەوا‬ ‫پشتگیری دەكەین‪ .‬ئەمە كەی فكری سیاسی و سیاسەتكردنە دەسەاڵت‬ ‫بێت بەرنامەی ئۆپۆزسیۆن جێبەجێ بكات! دەسەاڵت بەرنامەی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەو بەرنامەیەی كە خەڵكی لەسەر ئەو بنەمایە دەنگی پێداوە‪،‬‬ ‫مولتەزمە بەرامبەر بە میللەت كە بۆی جێبەجێ بكات»‪.‬‬ ‫عەونی جەختی لەسەر پرۆسەی ریفۆرم و گۆرانكاری كردەوە و رایگەیاند‬ ‫«مەسەلەی ریفۆرم مەسەلەیەكی مەبدەئییە لەالی ئێمە‪ ،‬پێویستە هەموو‬ ‫رۆژێك خۆمان نوێ بكەینەوە»‪.‬‬ ‫ستیڤان شەمزینی‪ ،‬سەرنووسەری گۆڤاری شەپۆل جەخت لەسەر‬ ‫توانایی نێچیروان بارزانی دەكاتەوە و دەڵێت «گوومان لە توانا و‬ ‫كەفائەتی كاك نێچیرڤان بارزانی نییە و یەكێكە لەو سەركردە زۆر ئیداریی‬

‫دانانی كەسی شیاو لە شوێنی شیاو‪ .8 .‬لێپرسینەوە و ئیجرائات كردن‬ ‫لەگەڵ كەسانێك كە گەمە بە پیرۆزییەكان و داهات و سەروەت و سامانی‬ ‫كوردستانەوە دەكەن‪ .‬ئەمانە ئەو خااڵنەن كە پێویستە كابینەی حەوتەم‬ ‫كاریان لەسەر بكات‪ ،‬بەتایبەتی دەستكاری كردنێكی پڕ بوێری لە مەسەلەی‬ ‫چاكسازی و دوور خستنەوەی هەندێك دەستی رەش كە لە مێژە دەستیان‬ ‫ناوەتە گەردنی ئەم واڵتە و وەكو زەروو خوێنی ئەم میللەتە دەمژن»‪.‬‬ ‫خەڵكی چاوەڕێن كابینەی حەوتەم گۆڕانكاری ریشەیی بكات و كەم و‬ ‫كوڕییەكانی رابردوو چارەسەر بكات‪ ،‬بەاڵم بەبڕوای ستیڤان شەمزینی‪،‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری شەپۆل هێشتا زووە بڕیار لەسەر پێناسە و‬ ‫كارەكانی كابینەی حەوتەم بدرێت‪ .‬بەاڵم جەخت لەسەر چارەسەری‬ ‫كێشەكاندەكاتەوە‪ .‬وەك خۆی دەڵێت «من گوومانم لە هەوڵی دڵسۆزانەی‬ ‫كاك نێچیرڤان نییە بۆ چارەسەری ئەو گرفتە گەورانەی وەك گەندەڵی‬ ‫و نەبوونی دادی كۆمەاڵیەتی كە كێشەی موزمینی ئەزموونی حوكمداریی‬ ‫كوردستانن‪ .‬بەاڵم ئەمە بە تەنیا و بێ پاڵپشت و نیەتی هێزەكانی تری‬ ‫ناكرێت چ بەوانەی لە دەسەاڵتدا بن و چ بەوانەشی لە بەرەی ئۆپۆزیسیۆنن‪.‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی عەساكەی موسای بەدەستەوە نییە بە ویستی خۆی‬ ‫هاوكێشەكان بگۆڕێت‪ ،‬بەڵكو پشتیوانكردنی هێزە سیاسییەكان لە ئەجیندا‬ ‫و هەوڵەكانی ئەو بۆ چارەسەری ئەو گرفتانەی ئێوە باسی دەكەن گرەنتین‬ ‫بۆ ئ��ەوەی كابینەكە دەس��ت ببات بۆ چارەسەرێكی رادیكااڵنەی ئەو‬ ‫گرفتانەی ئێوە باسی دەكەن»‪.‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی‬ ‫پیاوە فریادرەسەكە‌‬

‫عه‌لی عه‌ونی «ئەگەر ئۆپۆزسیۆن دژایەتی‬ ‫كارنامەی كابینەكەی كاك نێچیرڤان‬ ‫بكات‪ ،‬ئەوا لە خودی بەرژەوەندی‬ ‫میللەت دەدەن»‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪148‬‬

‫ساالر مەحمود‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی كوردستان (یەكێتی)‪:‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫‪3‬‬

‫ئەوانەی دەیانوت نابێ حزب ئیعاز بە پەرلەمانتاران بدات‪ ،‬دەركەوت‬ ‫له‌ پێشنیاری یاسا و راپۆرتیشدا په‌رله‌منتاره‌کانیان ئاراستە دەكەن‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬ ‫پرس‪ :‬دەوترێت بانگکردنی وه‌زیره‌کان بۆ په‌رله‌مان تەشریفاتی بووە و‬ ‫نەیتوانیوە متمانە لە وەزیرێك بستێنێتەوە‪ .‬ئێوە لەم بارەوە خوێندنەوەتان چییە؟‬ ‫و‪ :‬هێشتاكە خەڵكی كوردستان ئومێدیان بە پەرلەمانەكەی خۆیانە رۆڵی باشتر‬ ‫بگێڕێت لە پاراستن و بەدیهێنانی مافەكانیان لەچوارچێوەی یاسادا و‪ ،‬پەرلەمان‬ ‫ناوەندی چڕبوونەوەی گرفتەكانیان بێت و چارەسەری گونجاویان بۆ بدۆزێتەوەو لە‬ ‫بڕیارە چارەنوسسازو ستراتیژییەكاندا وەك مەرجەعی راستەقینە دەربكەوێت‪ .‬لەو‬ ‫ماوەیەشدا خەڵكی بەویژدان درك بەو راستیانە دەكەن كە پەرلەمانی كوردستان‬ ‫كاری كردوەو سەرەڕای گرفتە سیاسیە قوڵەكانی هەرێم توانیویەتی بەشێك لە‬ ‫داخوازیە گشتییەكان بەدی بهێنێت‪ .‬رووداوەكانی حەڤدەی شوبات و رووداوەكانی‬ ‫بادینان لە دەرئەنجامی هەبوونی ناعەدالەتی و هەبوونی گرفتی ئیداریی و بەتایبەتیش‬ ‫نەبوونی متمانەیە لەنێوان پارت و رێكخراوە سیاسیەكانی كوردستاندا كە بووەتە‬ ‫مایەی سەرهەڵدانی ملمالنێیەكی ناجۆرو نەخوازراو لە پرۆسەی سیاسیداو ئاكامی‬ ‫خراپ و ئاڵۆزی بەدوای خۆیدا هێناوە‪ .‬بێگومان چارەسەر نەكردنی ئەو گرفتانەو‬ ‫نەگرتنەبەری شێوازی شیاو بۆ چارەسەر كە خۆی لە دیالۆگ و لێكتێگەیشتن و‬ ‫لێبوردەیی دەبینێتەوە‪ ،‬دۆخەكە ئاكامی نەویستراوتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت‪ .‬لەم‬ ‫میانەیەدا پەرلەمان هەڵوێستی هەبووەو چەند بڕیارێكی دەركردووە بەتایبەتی بۆ‬ ‫هەردوو رووداوەكانی بادینان و حەڤدەی شوباتیش‪ .‬پێویستە دامەزراوەی دادوەریی‬ ‫و حكومەت جێبەجێیان بكات و الیەنە سیاسیەكانیش رێگر نەبن لە بەردەم‬ ‫گەڕانەوی دۆخەكە بۆ ئاقارێك لەبەرژەوەندی ئەزمونەكەو هاواڵتیانی كوردستاندا‬ ‫بێت‪ .‬ئەو پێشلكاریانەی كە لە ئەنجامی ئەو رووداوانە لە شەهیدو بریندار بوونی‬ ‫هاواڵتیان و پۆلیس و سوتاندنی شوێنە گشتییەكان و پەالماردان و سوتاندنی‬ ‫بارەگای الیەنە سیاسیەكان و دەستدرێژیكردنە سەر رۆژنامەنووسان و تەشهیرو‬ ‫سوكایەتیكردن بە دامەزراوە دەستوریەكانی هەرێم كران الی چاودێرانی مافی‬ ‫مرۆڤ و چاودێرانی نێودەوڵەتی بوونەتە جێگەی تێبینی و ئەركی هەموو الیەكە‬ ‫بەگیانی بەرپرسیارانەوە كار بۆ راستكردنەوەی دۆخەكە بكەن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەست دەكرێ پەرلەمان بۆتە جێی ملمالنێی حزبە سیاسییەكان و‬ ‫موزائیدە كردن بەتایبەتی لەكاتی تاوتوێكردنی یاساكان‪ ،‬لەجیاتی ئەوەی نوێنەری‬ ‫گەل بێت و چاودێر بێت بەسەر كاروبارەكانی حكومەتەوە؟‬ ‫و‪ :‬پەرلەمان نوێنەری گەلەو پێویستە هەموو الیەك بەڕێزەوە لێی بڕوانن‪ .‬بە‬ ‫بڕوای من ئاساییە پەرلەمان جێگەی ملمالنێی حزبەكان بێت‪ ،‬بەاڵم بە پرۆژەی‬ ‫سیاسی و لەرێگەی فراكسیۆنەكان و بەرنامەكانی هەڵبژاردنەوە‪ ،‬لەچوارچێوەی‬ ‫یاساو پ��ەی��ڕەودا‪ .‬ئەوانەی دەیانوت نابێت حزب ئیعاز بە پەرلەمانتاران و‬ ‫فراكسیۆنەكان بدات و ئاراستەیان بكات دەركەوت لەگەورە و بچوكی هەڵسوكەوت‬ ‫و شێوازی بەدواداچوون و گەڕان و پێشنیاری یاساو راپۆرت نوسینیشدا لە‬ ‫رێگەی رای گشتییەوە پەیام ئاراستەی پەرلەمانتارەكانیان دەكەن‪ .‬سەبارەت‬ ‫بە رۆڵی چاودێریكردنیش بەڵێ كەمتەرخەمی هەیەو پێویستە لەم رووەشەوە‬ ‫دان بە راستیەكاندا بنرێت بۆ ئەوەی ئەو ماوەیەی لەبەردەستدا ماوە قەرەبووی‬ ‫كەموكوڕیەكان بكرێتەوە‪ .‬بۆ ئەمەش پێویستە دیوانی چاودێری دارایی كارا‬ ‫بكرێت و بە ئەركەكانی خۆی هەستێت‪ .‬هەروەها غیابی دەستەی نەزاهەو‬ ‫لیژنەی نەزاهە لەپەرلەمانی كوردستان گرفتی گەورەن لەم بوارەدا‪ .‬كاراكردنی‬ ‫رۆڵی چاودێریكردن خزمەتكردنە بە حكومەت و چاالكردنی پرۆژەكان و بەزوویی‬ ‫گەیاندنی خزمەتگوزاریەكان بەهاواڵتیان و خەڵكی كوردستان‪ .‬پەرلەمان‬ ‫دامەزراوەیەكی یاسایی سیاسیە‪ ،‬پرسیارەكەی تۆ ئەوە دەگەیەنێت كە شیاو نەبێت‬ ‫بەسیاسی بكرێت‪ .‬ئەمەش تێنەگەیشتنە لە ئەركی پەرلەمانی كە پێویستە لە پرسە‬ ‫سیاسیەكان و كێشمەكێشە سیاسیەكاندا ناوەندی مشتومڕەكان و لەهەمانكاتدا‬ ‫مەرجەعی چارەسەریەكانیش بێت‪ .‬بەلەبەرچاوگرتنی پرەنسیپی جیاكردنەوەی‬ ‫دەسەاڵتەكان بەپێی دەستور‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬تێبینی ئەوە دەكرێت ملمالنێ و كوتلەگەری ناو یەكێتی گواستراوەتەوە‬ ‫بۆ ناو لیستی سەوز لە پەرلەمان‪ ،‬رای بەرێزتان لەم بارەوە چییە؟‬ ‫و‪ :‬تێبینیەكەتان لەجێگەی خۆیدا نیییەو ئێمە فراكسیۆنی كوردستانین‪،‬‬ ‫فراكسیۆنەكەش پێكهاتەیە لە پەرلەمانتارانی یەكێتی و پارتی و بەرنامەی‬ ‫هاوبەشمان بەرنامەكەی لیستی كوردستانییە‪ .‬لەوانەیە لەهەندێك مەسەلەدا بیرو‬ ‫رای جیاواز هەبێت نەك لەناو فراكسیۆنی كوردستانیدا بەڵكو لەناو فراكسیۆنەكانی‬ ‫تریشدا ئەمە بەدی كراوە‪ .‬لەناوخودی پەرلەمانتارانی یەكێتی و هەندێك جاریش‪،‬‬ ‫بەاڵم كەمتر لەناو پەرلەمانتارانی پارتیش ئەو حاڵەتانە هەبووەو كە پێویستە‬ ‫بە ئاسایی وەربگیرێت‪ .‬لە بنەماشدا پارتی و یەكێتی دوو حزبی جیان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە لەسەر بنەمای بەرنامەی لیستی كوردستانی كۆك و تەبایین‪ .‬فراكسیۆنی‬ ‫كوردستانی فراكسیۆنی زۆرینەیەو پێكهێنەری حكومەتە و بەرپرسیارێتی گرنگی‬ ‫لە ئەستۆدایە‪ ،‬بۆ ئەمەش هەندێك جار بیرو رای جیاواز دروست دەبێت ئەمەش‬ ‫پەیوەستە بە فەزای ئازادانەی ناو فراكسیۆنەكەو تێڕوانینی جیاوازە بۆ خزمەتی‬

‫گشتی و جێبەجێكردنی بەرنامە هاوبەشەكەمان‪ .‬بەحوكمی ئەوەی قورسایی‬ ‫زیاتری ئۆپۆزسۆن لەناوچەی پارێزگای سلێمانی و گەرمیاندایە و لەبنەماشدا گۆڕان‬ ‫و سەركردایەتییەكەی وەك الیەنێكی کاریگەری ئۆپۆزسیۆن لەمناڵدانی یەكێتییەوە‬ ‫سەرچاوەیان گرتووە‪ .‬زۆرجار ركابەریی و بەریەككەوتنەكانی لەگەڵ یەكێتی و‬ ‫پەرلەمانتارەكانی یەكێتی بووە‪ .‬نەك وەك ئەو بۆچوونەی جەنابتان ئاماژەی‬ ‫پێدەدەن‪ .‬گرنگە پەیوەندی نێوان هەموو فراكسیۆنەكان لەسەر بنەمای رێزگرتن‬ ‫بێت لەیەكتری‪ ،‬چونكە دواجار هەموومان پێكەوە دەتوانین پرۆسەكە سەربخەین و‬ ‫شەڕی نێوانمان لەپێناو خەڵك و بەرژەوەندی هاواڵتیان بێت‪ .‬چونكە بەالی منەوە‬ ‫خەڵك و هاواڵتیان پێویستە ئامانج بن و حزبەكان هۆكاربن لەپێناو بەرژەوەندیە‬ ‫بااڵكانی خاك و خەڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬له‌باره‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌ستوور بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬لیستی کوردستانی رای‬ ‫هاوبه‌شیان نییه‌‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫سەبارەت بە پرۆژەی دەستور‪ ،‬دواكەوتنی دەستورو بۆشایی دەستوریی و‬ ‫گرفتی زۆری بۆ پەرلەمان و پرۆسەی سیاسی دروستكردوە‪ ،‬لە غیابی دەستوردا‬ ‫بەناوی رەهەندی نیشتمانی و پرۆژەی ستراتیژییەوە زۆر بابەتی گرنگ نەتوانراوە‬ ‫لەپەرلەماندا بەیاسایی بكرێت‪ .‬پێویستە زەمینەسازییەك بكرێت بۆ ئەوەی ببینە‬ ‫خاوەن دەستورێكی پەسەندكراو‪ ،‬گرفتەكان لەكوێدان دەستنیشان بكرێت و دواتر‬ ‫بخرێتە بەردەم هاواڵتیان بۆ راپرسی‪ .‬هۆكارەكان هەرچییەك بووبن كەنەتوانراوە‬ ‫لە سێ ساڵی رابردوودا بخرێتە راپرسیەوە‪ ،‬لە ئێستادا بەجورئەتەوە دەبێت دان‬ ‫بەوەدا بنێین كە چیتر ناكرێت هەرێمەكەمان بێ دەستور بێت‪ .‬دەستور موڵکی‬ ‫گەل دەبێت‪ ،‬دەستور بۆ رێكخستنی ژیانی گشتییەو یاسای بنچینەییە و بنەمایە‬ ‫بۆ هەموو ئەو بڕیارو یاسایانەی لەپەرلەمان دەردەكرێن‪ .‬دەستور بۆ نەوەكانی‬ ‫داهاتوومانە ئەم دەستورە موڵكی هیچ الیەنێك نییە‪ ،‬موڵكی هەموو گەل و موڵكی‬ ‫هەموو خەڵكی كوردستانە‪ ،‬بێگومان پارتی و یەكێتی لە رابردوودا بەهێزترین‬ ‫الیەن بوون لە ئامادەكردنی پرۆژەكە لەگەڵ زیاتر لە ‪ 36‬پارت و الیەنی تر‪،‬‬ ‫كە جێگەی دەستخۆشیكردنە لەو لیژنەیەی پرۆژەكەی ئامادەكردو هەروەها بۆ‬ ‫خولی دووەمی پەرلەمانیش‪ .‬لە ئێستاشدا یەكێتی و پارتی رۆڵی گەورە دەبینن‬ ‫كەكوردستان ببێتە خاوەن دەستورێكی شایستە بە پێشكەوتنەكانی كوردستان‪.‬‬ ‫پرسی گەڕاندنەوەی دەستور بۆ پەرلەمان لە دژی هیچ الیەنێك نییەو بە رای من‬ ‫لەبەرژەوەندی هەموان دایە‪ .‬ئەو بۆچوونە بۆچوونێكی ناجۆرە كە لە چوارچێوەی‬ ‫پرسیارەكەی ئێوەدا هاتووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەندێك لە پەرلەمانتاران داوای تاپۆ كردنی شوقەكانی زەكەریایان‬ ‫كردووە بە نرخی خۆی كە ماڵی پەرلەمانە‪ ،‬ئەمە لە كوێدا لەگەڵ بەرژەوەندی و‬ ‫نوێنەرایەتی میللەت یەكدەگرێتەوە؟‬ ‫و‪ :‬كەمینەیەك لە پەرلەمانتاران داوایان كردبوو لەالیەن سەرۆكایەتی پەرلەمانی‬ ‫كوردستانەوە رەتكرایەوەو قبوڵ نەكرا‪ ،‬بە رای من دەبوو فراكسیۆنەكان بە ئیعاز‬ ‫هۆشدارییان بدایە لە لێكەوتە نەگەتیڤەكانی ئەو داواكارییە‪ ،‬بەاڵم نەكرا‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬رەخنەی ئەوە لە پەرلەمان دەگیرێت كە نەیتوانیوە لینكێك لەگەڵ‬ ‫پەرلەمانتار و وەزیرەكانی كورد لە بەغدا بكات‪ ،‬لەسەر پرسە چارەنوسسازەكان؟‬ ‫و‪ :‬لەراستیدا هەماهەنگی لەنێوان نوێنەرانی كوردستان و پەرلەمانی كوردستان‬ ‫زۆر الوازە‪ ،‬هێشتا ئەقڵیەتی زاڵ لەناو پارتە سیاسیەكانی كوردستاندا لە جەوهەردا‬ ‫وای نابینێ كە پەرلەمان مەرجەعی فیعلی بێت بۆ پرسە چارەنوسسازەكان‪ ،‬ئەمە‬ ‫گرفتە گەورەكەیە‪ .‬ئەمەش رەنگی داوەتەوە لەسەر ئەو پرسانەو ئەگەر ئەو دابڕانە‬ ‫بەو جۆرە بەردەوام بێت ناتوانین تواناكان بە ئاقاری بەدیهێنانی دەستكەوتەكان‬ ‫و چارەسەركردنی گرفتە هەڵپەسێراوەكانی نێوان هەرێم بەغدا ببەین‪ .‬پەرلەمان لە‬ ‫بارەی ناوچە دابڕاوەكانی كوردستانەوە چەند هەڵوێستێكی نواندوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا‬ ‫هەندێكیان كاری پێ نەكراوە‪ ،‬لەوانە ناردنی هێزی پێشمەرگە بۆ پاراستنی خەڵكە‬ ‫رەسەنەكەو پاراستنی ئەمنیەت و ژیانی هاواڵتیانی ئەو ناوچە كوردستانیانە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەمنزیكانە سەرۆكی پەرلەمان دەگۆڕدرێت و دەدرێت بە كەسێكی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬تۆ پێتوایە بە گۆڕینی كەسەكان‪ ،‬پەرلەمان چاالكتر و وااڵتردەبێت؟‬ ‫و‪ :‬فراكسیۆنی كوردستانی متمانە دەداتە سەرۆك و جێگری سەرۆكی پەرلەمان‪،‬‬ ‫پێم وایە لە ئاڵوگۆڕی ئایندەدا بۆ ئەوەی پەرلەمانەكەمان بتوانێت رۆڵی چاالكانەتر‬ ‫بگێڕێت پێویستە بەر لەهەر ئەركێكی تر پەیڕەوی ناوخۆكەی بگۆڕێت‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫نێوان سەرۆك و جێگری سەرۆكی پەرلەمان و پەرلەمانتاران و لیژنەكانی پەرلەمان‬ ‫نیزام و پەیڕەو دیاری دەكات و ئاراستەی دەكات‪ .‬پەرلەمان دامەزراوەیە جێگای‬ ‫تەشریعی یاساو بڕیارەكانە‪ ،‬هێندە پەیوەندی بە ئەدای كەسەكانەوە نییە‪ .‬چونكە‬ ‫رۆڵ و دەسەاڵتەكان پەیڕەو دیاری دەكات‪ .‬بۆ من سەرۆك لەپارتی بێت یان یەكێتی‬ ‫هێندە گرنگ نییە‪ ،‬ئەوەندە گرنگە بتوانین لەسەر پەیام و بەرنامەكەی لیستی‬ ‫كوردستانی بەردەوام بین و ئەوەی جێبەجێنەكراوە لەو ماوەیەی لەبەردەمدایە‬ ‫هەوڵەكانمان زیاتر چڕبكەینەوە بۆ جێبەجێكردنی‪ .‬چونكە ئەوە خێری خەڵك و‬ ‫بەرژەوەندی گشتی تێدایە‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژماره‌ ‪148‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫شادمان مەال حەسەن‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی پێوەندییەكانی كوردستانی (ی‪.‬ن‪.‬ك)‪:‬‬

‫بەدەیان مەال و كادری سەحوەی ئیسالمی توندڕەو‬ ‫ێ بەشێكی زۆری گەنجان بە‬ ‫پەیدا بوونە و دەیانەو ‌‬ ‫مه‌رامی خۆیان ئاراستە بكەن‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬ ‫پ‪ :‬زۆر باس لە گۆڕانی ریشەیی دەكرێت لە سیستمی حكومڕانی و‬ ‫ئیداری هەرێمدا‪ ،‬بەاڵم هەندێك كەس رایانوایە كە پێویستە پێشتر گۆڕان‬ ‫و چاكسازی لە هەیكەل و سیستم و عەقڵییەتی حزبی بكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫حزب پێكهێنەری حكومەتە و ئەو كەسەكان دیاری دەكات‪ .‬پرسیارەكەی‬ ‫من ئەوەیە‪ :‬ئایا ئێوە پێتانوایە كە حزب لە واڵتی ئێمەدا (بە عەلمانی و‬ ‫ئیسالمی و كۆن و نوێوە) سەرچاوەی كۆی كێشە و قەیرانەكانە و پێویستە‬ ‫گۆڕانكاری لێرەوە دەست پێبكات؟‬ ‫شادمان مەال حەسەن‪ :‬دەبێ هەموومان بیزانین كەهەمیشە ژیان لە‬ ‫گۆڕاندایە‪ ،‬هیچ یەكێك لە ئێمە لە باوكی ناچێ‌‪ ،‬هیچ سەدەیەك لەوی تر‬ ‫ناچێ‌‪ ،‬هەموو دە ساڵێكیش جیاوازترە لەدە ساڵەكەی تری دوای خۆی‪.‬‬ ‫كەواتە كۆمەڵگاش لەچوارچێوەی ئەم گۆڕانەی زەمەندایە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫لەم گۆڕانە زەمەنییە بگەین‪ .‬گۆڕانێكی تر كەوا زۆر كاریگەرترە‪ ،‬ئەویش‬ ‫گۆڕان بەهۆی ڕووداو و پێشهات و هۆكارو پێویستیەكانی ژیانە‪ .‬لە ماوەی‬ ‫ب��ی��س��ت س��اڵ��ی ت��ەم��ەن��ی‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫وات��ە لە دە ساڵی كۆتایی‬ ‫سەدەی ڕابردوو و دە ساڵی‬ ‫یەكەمی ئەم سەدەیە گۆڕان‬ ‫و داهێنانی گەورە ڕویاندا‪.‬‬ ‫وەكو هەڵوەشانەوەی یەكێتی‬ ‫سۆڤیەت و پاشەكشێ ‌ی فكری‬ ‫سۆسیالیستی و دروس��ت‬ ‫ب��وون��ی چەندین دەوڵ��ەت��ی‬ ‫تری سەربەخۆ و زیادبوونی‬ ‫سیستەمە دیمۆكراتەكان لە‬ ‫جیهاندا‪ .‬هەروەها دروست‬ ‫بوونی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەرچەرخانێكی گەورە بوو لە‬ ‫مێژووی بزووتنەوەی ڕزگاری‬ ‫كوردستان‪ .‬لەهەمان كات‬ ‫هاتنی تەكنەلۆژیای سەردەم‬ ‫بەتایبەت لە ڕووی گەیاندن و‬ ‫پەیوەندی وەكو سەتەالیت و‬ ‫ئەنتەرنێت و مۆبایل و چەندان‬ ‫تەكنەلۆژیای تر‪ .‬هەروەها‬ ‫ڕووخ��ان��ی ڕژێمی بەعس و‬ ‫كرانەوەی كوردستان بەڕووی‬ ‫جیهان و گەشەكردنێكی‬ ‫خێرای ئابوری هەرێم‪ .‬ئەمانە‬ ‫ه��ەم��ووی لە ئێستادا وای‬ ‫كردوە كۆمەڵگای كوردیش لەسەر هەموو ئاستەكان هەست بەگۆڕانی جۆری‬ ‫بكات و ئاستی هۆشیاری و هەست كردنیشی لەسەر ڕووداوەكان زیاد بكات و‬ ‫پرسیاریان لەسەر دروست بكات‪ .‬هەرئەمەشە وایكردوە سیستەمی حوكمڕانی‬ ‫كوردستان هەنگاو بە ئاراستەی جێگیر بوون و دیموكراتیزەكردن بنێت‪.‬‬ ‫بەاڵم چەند نیەت بۆ بەرەوپێش هەب ‌ێ بەدڵنیایەوە هێزیش هەیە دەیەو ‌ێ ئەم‬ ‫ئاراستەیە راگرێت یان بە ئاراستەی بەرژەوەندی خۆی بیجوڵێنێت ‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ماوەیەكە هەست بەوە دەكرێت كە هەندێك كەسایەتی ئایینی و‬ ‫حزبی ئیسالمی سیاسی لەپاڵ كاریی ئۆپۆزسیۆنی و بەناو ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫پەرە بە بیریی ئیسالمی سیاسی دەدەن و بە سود وەرگتن لە نارەزاییەكانی‬ ‫خەڵك‪ ،‬گەنجەكان جۆش دەدەن‪ .‬تۆ تاچەند ئەمە بە مەترسی دەزانی لەسەر‬ ‫داهاتووی ئەم كۆمەڵگەیە؟‬ ‫شادمان مەال حەسەن‪ :‬ڕاستیەك هەیە دەب ‌ێ بیزانین ئەویش ئەوەیە‪:‬‬ ‫لەدوای هەڵوەشانەوەی سۆڤیەت بۆشاییەكی فكری و زهنی دروست بووە‪.‬‬ ‫لەجیهانی ئیسالمی كە ئێمەش بەشێكین لێی ئەم بۆشاییە بە فكری ئیسالم‬

‫گەرایی پڕبۆتەوە‪ ،‬ئەم فكرە ئیسالمیەش چەندین دەمامك و ناسنامەی‬ ‫هەڵگرتووە لەوپەڕی توندرەوی ئاشكراوە بۆ ئەوپەڕی سیماو خەسڵەت‬ ‫هێمنی‪ ،‬بەاڵم لە ئەنجامدا هەموویان یەك ئامانج و مەبەستن‪ .‬بەاڵم بەسوود‬ ‫وەرگرتن لە فەزای ئازاد و دیمۆكراسی لەناو كۆمەڵگایەكی باوەڕداری ئاین‬ ‫موسلمانی وەكو كوردستان هەتا ڕادەیەك ج ‌ێ پێگەی خۆیان قایم كردوە‪.‬‬ ‫هەر بەسوود وەرگرتن لە هاتنی بەهاری عەرەبی و هاتنە سەركاری هێز‬ ‫و گروپە ئیسالمیەكان لێرەش بەدەیان مەال و كادری سەحوەی ئیسالمی‬ ‫نەفەس عەرەبی توندڕەو ن��ەوەك نەفەس توركی هێمن پەیدا بوونە و‬ ‫دەیانەو ‌ێ بەشێكی زۆری گەنجان بە مرامی خۆیان ئاراستە بكەن‪ ،‬كەوا دوور‬ ‫بن لە گیانی سەردەم و هەستی نەتەوەیی و دیموكراسی‪ .‬ئەمەش گەر بۆیان‬ ‫سەربگر ‌ێ مەترسی دەخاتە سەر ئاشتی كۆمەاڵیەتی‪ .‬بۆیە ناب ‌ێ رێگا بدرێ‌‬ ‫ئاین ببێتە هۆكارێك بۆ تێكدانی ئاشتی كۆمەاڵیەتی‪ .‬بەڵكو دەب ‌ێ ببێتە‬ ‫هۆكارێك بۆ پاراستن و پتەوكردنی بنەماكانی ئاشتی كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫پ‪ :‬تێبینی ئەوە دەكرێت‪ :‬ئەوەی لە نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت‬ ‫دەگوزەرێت ملمالنێیە لەسەر پۆست و دەسەاڵت‬ ‫و نفوس (هەر چەندە ئەمە مافێكی ئاسایی و‬ ‫یاساییە)‪ ،‬بۆیە زۆرینەی كات شەقام (هاواڵتی)‬ ‫ئامرازە و قوربانیدەرە لەم نێوەندەدا‪ .‬تۆ‬ ‫پێتوایە شەقامی كوردی بۆتە قوربانی ملمالنێی‬ ‫نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت؟‬ ‫شادمان مەال حەسەن‪ :‬یەك ‌ێ لەبنەماكان و‬ ‫ناسنامە و خەسڵەتی سیستەمی دیمۆكراسی‬ ‫بوونی ئۆپۆزیسۆنێكی بەهێزە‪ ،‬ئێستاش لە‬ ‫كوردستان ئۆپۆزیسۆنێكی بەهێز هەیە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەوانەیە ئۆپۆزیسۆنیش ئەزمونێكی تازەبێ‪‌،‬‬ ‫بۆیە لەوانەیە ئەویش نەتوان ‌ێ ئەوەندە بە‬ ‫دروستی ئ��ەدای خۆی بەج ‌ێ بهێنێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫ملمالنێش لەسەر پۆست و دەسەاڵت ئاساییە‪،‬‬ ‫هاواڵتیش لەو بەینە ئامرازی یەكالكردنەوەیە‬ ‫لە نێوان هێزی دەسەاڵت و ئۆپۆزیسۆن‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئاساییە هاواڵتیش لە هەند ‌ێ كات بكەوێتە‬ ‫نێوان بەرداشی دەسەاڵت و ئۆپۆزیسۆن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ب ‌ه هۆشیار بوونەوەی هاواڵتیان ئەم بوونە‬ ‫قوربانیەش كەمتر دەبێتەوە و حزبی كوردیش‬ ‫دەب ‌ێ ووشیارتر هەنگاوبنێ‌‪ .‬هەروەها شتێكی‬ ‫تر لەم دۆخەدا هاتۆتە كایەوە ئەویش ئەوەیە‬ ‫كاتی ئەوە هاتووە حزبی كوردی خۆی بگۆڕی‬ ‫لە هەموو ڕوێكەوە هەم لە ئەدای حزبایەتی‬ ‫كردنەوە تاكو دەگاتە شێوە و ستایلی تازەو‬ ‫ن���اوەڕۆك و سیماو خەسڵەتی‪ ،‬بەهەموو‬ ‫حزبەكانەوە‪ ،‬چونكە حزبی كوردی هەموویان‬ ‫یەك شێوەن بەوانەی لە دەسەاڵتن و لە ئۆپۆزیسۆنن‪ .‬بۆیە ناتوانین بڵێین‬ ‫ئێستا فاڵن حزب وەزعی خراپە و فاڵن باشە‪ .‬بەشێوەیەكی گشتی حزبی‬ ‫كوردی ئێستا لە قەیراندایە‪ ،‬هۆكارەكەش گۆڕانی بارودۆخی سەردەم و‬ ‫ناوچەكەیە ‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئەو رەخنەیە لە ئۆپۆزسیۆن دەگیرێت كە بەهەمان عەقڵی حزبەكانی‬ ‫دەسەاڵت مامەڵە دەكات و لە حاڵەتی رەفزكردن و سڕینەوەدایە‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆرجار رەتی دیالۆگ دەكاتەوە و دەوترێت ترسی لە دانووسان هەیە‪ ،‬گوایە‬ ‫جەماوەریبوونی لەدەستدەدات ئەگەر لەگەڵ دەسەاڵت بكەوێتە دانووسان‪.‬‬ ‫دەمەوێ بپرسم‪ :‬لەسەروبەندی كابینەی نوێیدا دەبێ ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت‬ ‫چی بكەن؟‬ ‫شادمان مەال حەسەن‪ :‬ئۆپۆزیسۆنی كوردی بە شێوەیەكی یەكالكەرەوە‬ ‫و دیار و ئاشكرا لە هەرێمی كوردستان لە هەڵبژاردنی ‪ 25‬ی تەمموزی‬ ‫‪ 2009‬سەری هەڵدا‪ .‬زیاتریش بزووتنەوەی گۆڕان دواتر حزبە ئیسالمیەكانیش‬ ‫چوونە پاڵی‪ .‬هەر لەسەرەتاوە ئۆپۆزیسۆن خۆی وادەرخست كەوا بەهەموو‬

‫بێ رووتووش‬

‫تێبینی‪:‬‬ ‫بێ رتووشی ئەوجارەمان لەسەر عەجایب و غەرایبەكانی نووسینی‬ ‫رێزمانی چاالكی ناوەندی بااڵكانمانە‪ ،‬بەاڵم لەبەر هۆكاری ئەمنی‬ ‫و پاراستنی گیانی سەرنووسەر و جێگرەكەی (لە قەزا و بەاڵ‬ ‫بەدوربن)‪ ،‬ناوی ناوەندەكان ناهێنین‪ ،‬ئێستاش بفەرموون بۆ ئەو‬ ‫كوردیە پاراو و شیرنەی كە چاالكیەكانی پێ نوسراوەتەوە‪.‬‬ ‫*كردنەوەی خولێكی وەرزش‪ ،‬بۆ گۆڵچی (گۆڵپارێز)‪ ،‬واتا‬ ‫چۆنیەتی گرتنەوەی تۆپ‬ ‫ئەوەیان لەسەر وەزنی(تكایە الدە بۆ قەبان‪ ،‬بۆ كێشانی بارەكەت)ە‬ ‫*كردنەوەی پێشانگایەك بۆ وشەكانی (اللە)‬ ‫(جاوە چوار وشەیە (ا‪،‬ل‪،‬ل‪،‬ە) دەبێ پێنج وێنە نمایشكرابێ)‬ ‫* سازكردنێكی كۆرێك لە ژێر ناونیشانی شەمەزاركردنی‬ ‫سەركۆنەكردنی توركیا‬ ‫(ئەرێ كاكە تۆ تەواوی)‬ ‫* كردنەوەی خولێكی راهێنانی مادە هۆشبەرەكان‬ ‫(بەینی خۆمان بێ‪ ،‬ئەوەی نوسیویەتی ئیدمان بووە)‬ ‫*ئەنجامدانی یاریەكی دۆستانە لە نێوان تیپی وەستا مینە و‬ ‫تیپی‪.....‬‬ ‫(تیپی عەلی كەردار)‬ ‫*ئەنجامدانی گەشتێك بۆ هاوینەهەواری‪.............‬‬ ‫(ئەو ناوەندەمان نوێنەری لقی ئەنقەری كۆمپانیای گەشت و‬ ‫گوزاریە)‬ ‫*سازادنی كۆرێك بۆ بەرپرسی ناوەندی بااڵمان‪....‬‬ ‫(وەعدی پیاوبێ كە پەخشی الو تیفی بووە سەتەالیت‪ ،‬بە ‪،sng‬‬ ‫سەرجەمیان بۆ بینەران دەگوازینەوە‪.‬‬ ‫* سازكردنی ئاهەنگێ بە بۆنەی‪...........‬‬ ‫(تلللللللللللللللللللللللللللللللل لیییییییی)‬ ‫*كردنەوەی خولێكی ئاریشگا بۆ كۆمەڵێك كچ‬ ‫(بۆ ئێوە ئەمانەش ئەكەن ؟؟؟؟؟؟)‬ ‫* چااڵكی‪ ،‬تۆپی پی‪ ،‬پیشنگا‪ ،‬خولیكی‪...............،‬‬ ‫(هەمان ئەو كوردیەی كۆری زانیاری كوردی بریاری لەسەر داوە)‬ ‫* بەشداریكردن لە داوەتی یادی ئەوەندە ساڵەی‪...........‬‬ ‫(ئەك نۆشی گیانتان بێ‪ ،‬بە شەحم و لەحمی ناوشانتان بێ)‬ ‫شێوەیەك دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ حزبە دەسەاڵتدارەكان ڕەت دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئەم نەفەسەش زیاتر بۆ ئەو ئینشقاقە دەگەڕێتەوە كە سەركردەكانی گۆڕان‬ ‫لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان كردیان‪ .‬بەهەموو شێوەیەك دەسەاڵت‬ ‫و ئەو حزبانەی لەدەسەاڵتن كران بەدێو‪ ،‬بۆیە هەر كاتێك كەدێنە گفتوگۆ‬ ‫و دانوستانەوە لەگەڵ حزبەكانی دەسەاڵت دەكەونەوە بەر هێرش و تانە‬ ‫و تەشەری دۆست و هەوادارانیان‪ ،‬ئەمەش وایان لێدەكات زۆر تەحەمولی‬ ‫وەستان و گفتوگۆ نەكەن‪ .‬لەهەمان كات ئۆپۆزیسۆن بەنەفەسێك بەگشتی‬ ‫كاری لەسەر كۆی دەسەاڵت و هەرێم كردووە‪ ،‬بۆیە هەركاتێك لە سادەترین‬ ‫شتی هاوشێوەی دەسەاڵت نزیك دەبنەوە دەكەونە بەر شەپۆلی ئەوەی كەوا‬ ‫ئەوانە ڕاستگۆ نین لەگەڵ دروشم و ئامانجەكانی خۆیان‪ .‬لەسەروبەندی ئەم‬ ‫كابینەیە پێویستە ئۆپۆزیسۆن هاوكاربێت بە ڕەخنەی زانست و بنیاتنەر‪،‬‬ ‫ناب ‌ێ چیتر كار لەسەر هەڵمەتێكی گشتی ب ‌ێ داتاو بەرنامەڕێژ بكرێت بۆ‬ ‫ناشیرین كردنی دەسەاڵتی كوردی لەبەردەم چاوی خەڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیسۆن چەندی هێمن و لەسەرخۆ و ستراتیژیانە كار بكات ئەوەندەش‬ ‫دەسەاڵت دەتوان ‌ێ كاری جدی و باشتر بكات بۆ سەركەوتنی كابینەكەی‬ ‫خۆی ‪.‬‬

‫“‬

‫حزبی كوردی هەموویان یەك‬ ‫شێوەن بەوانەی لە دەسەاڵتن و‬ ‫لە ئۆپۆزسیۆنیشن‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪148‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫‪5‬‬

‫ترسی ئۆپۆزسیۆن لەبەشداری كردنی حكومەت‬ ‫راپۆرت‪ :‬محەمەد عومەر‬ ‫دوای تەواو بوونی دوو ساڵەكەی دكتۆر بەرهەم ساڵح لە ئێستادا نێچیرڤان‬ ‫بارزانی سەرقاڵی پێكهێنانی كابینەی حەوتەمە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دوو دڵە لە بەشداری كردن لەو كابینەیە‪ ،‬ڕووناكبیرێك پێیوایە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ترسی لە وەرگرتنی دەسەاڵت هەیە بەوەی دەنگدەرانی لە دەست دەدات‪.‬‬ ‫سەرەتا‪ ،‬سەباح محەمەد سەرۆكی فیدراسیۆنی كۆمەڵی ئیسالمی لە‬ ‫پارلەمانی كوردستان وتی «ئەگەر چاكسازی سیاسی لە هەرێم بكرێت‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ترسی نییە لە حكومەت‪ ،‬بەاڵم ئایا دەسەاڵت بەو بەرنامەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ڕازی دەبێت ئەوە گرنگە‪ ،‬چونكە ئامانج ئەوە نییە كێ حكوم‬ ‫دەكات‪ ،‬ئامانج ئەوەیە چۆن حكوم دەكات‪ .‬ئێمە بە بەرژەوەندی نازانین‬ ‫بەشداری بكەین بەو وەزع��ەی ئێستاوە‪ ،‬موجەرەد وەزیرێكمان هەبێت‬ ‫بەشێوەیەكی شكلی بەشداری بكەین هیچ سودێكی نابێت»‪.‬‬ ‫الی خۆیەوە رێبین رەسول نووسەر و ڕووناكبیر لەم بارەوە وتی «ئەگەر‬ ‫ئۆپۆزسیۆن لە هەرێمی كوردستان داوای تەوافوقی سیاسی دەكات وەكو‬ ‫ئەوەی لە عێراق هەیە‪ ،‬دەبێت بەشدار بێت لە حكومەت و هەموو بەرنامەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن لەكارنامەی حكومەت جێگای بكرێتەوە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫دەسەاڵت روئیایەكی هاوبەشیان هەبێت‪ ،‬چونكە خەڵكی كوردستان بۆیە دەنگ‬ ‫بە ئۆپۆزسیۆن و هێزێكی سیاسی دەدات بۆ ئەوەی بگاتە دەسەاڵت‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئۆپۆزسیۆن تەنیا بە ئۆپۆزسیۆنی بمێنێتەوە كاری ئەوە بێت ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بێت پێویستی بە دەنگی زۆر نییە بەیەك كورسی دەتوانێ ئۆپۆزسیۆن بێت‬ ‫و پێویست ناكات خەڵك دەنگی پێبدات‪ ،‬خەڵك لە كوردستان بێ ئومێد‬ ‫دەبێت ئەگەر بزانێ كارنامەی ئۆپۆزسیۆن هەر ئەوەیە لە دەرەوەی دەسەاڵتدا‬ ‫بمێنێتەوە»‪.‬‬ ‫دوای تەواوبوونی دوو ساڵەكەی دكتۆر بەرهەم لە ئێستادا نێچیرڤان بارزانی‬ ‫سەرقاڵی پێكهێنانی حكومەتە تا ئێستا ڕوون نییە ئۆپۆزسیۆن بەشداری ئەو‬

‫كابینەیە دەكات یان نا؟ بە بڕوای‬ ‫چاودێرانی سیاسی ئۆپۆزسیۆن ترسی‬ ‫لە بەشداری حكومەت و لە دەستدانی‬ ‫دەنگدەرانی هەیە‪ ،‬لەمبارەوە دكتۆر‬ ‫مەدحەت محەمەد چاودێری سیاسی‬ ‫وتی «ئەگەر ترس هەبێت ترسی‬ ‫لەدەستدانی دەنگدەرانی خۆیەتی‪،‬‬ ‫شێوازی بیركردنەوەی كورد وایە ئیتر‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەو شێوە زەقە مامەڵە‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ڕەنگە خەڵكی لێبێتەوە‬ ‫لە هەڵبژاردنی داهاتوو و دەنگی‬ ‫پێنەدرێت‪ ،‬بەداخەوە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ل��ە ك��ۆم��ەڵ��گ��ای ئ��ێ��م��ەدا ش��ێ��وازی‬ ‫بیركردنەوەی هەڵەیە‪ ،‬ئێمە فێری‬ ‫سیاسەتی ڕەت كردنەوە بووین»‪.‬‬ ‫لەبارەی ترسی بەشداری ئۆپۆزسیۆن لە حكومەت ڕووناكبیرەكە وتی‬ ‫«ترسی لە دەست دانی خەڵكە‪ ،‬چونكە ئۆپۆزسیۆن دەزانێ ئەو دەنگەی‬ ‫بەدەستی هێناوە دەنگی ناڕەزایی خەڵكە لە پارتی و یەكێتی ئەگەر بەشدار‬ ‫بێت ئەو دەنگەی لە دەست دەدات‪ ،‬من ئەوە بەراست نابینم‪ ،‬دەبێت هێزی‬ ‫سیاسی رابەرایەتی خەڵك بكات نەوەكو خەڵك رابەرایەتی خەڵك بكات»‪.‬‬ ‫هەروەها ئەوەشی وت «پێموایە ئۆپۆزسیۆن لە دەسەاڵت دەترسێ ترسی‬ ‫هەیە دەسەاڵت بگرێتە دەست‪ ،‬چونكە دەزانێ ئەو واڵتە بە ئاسانی گۆڕانكاری‬ ‫تێدا ناكرێت‪ ،‬ئاسان نییە لەو واڵتە گۆڕانكاری بكرێت‪ ،‬بۆیە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بەرپرسیارێتییە وەك چۆن دەسەاڵتیش بەرپرسیارێتیە»‪.‬‬ ‫سەرۆكی فیدراسیۆنی كۆمەڵی ئیسالمیش پێیوابوو بەشداربوون لە‬ ‫حكومەت دەبێتە هۆی لەدەستدانی جەماوەر هەروەك خۆی وتی «پێمانوایە‬

‫لەم هەلومەرجەدا بەشداری كردن لەباتی قازانج زەرەری هەیە بۆ ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫زەرەرەك��ەی ئەوەیە ئەو ماوەیە كەمە بۆ چاكسازی‪ ،‬ئەو كاتە متمانەی‬ ‫جەماوەر لەدەست دەدەین»‪.‬‬ ‫محەمەد فەرەج ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی لە بارەی‬ ‫ترس و بەشدارنەبوون و دوو دڵی ئۆپۆزسیۆن تەنیا ئەوەی بە پرس وت‬ ‫«جارێك زووە قسە بكەین»‪.‬‬ ‫چاودێرە سیاسیەكە لە ئەگەری بەشداری ئۆپۆزسیۆن لە حكومەت وتی‬ ‫«بەهەموو الیەك سیاسەتی تەوافوقی بەرێوەببەن و ناوماڵی كورد رێك‬ ‫دەبێتەوە بەرامبەر بە بەغدا و واڵتانی دەوروبەر كەس ناتوانێ زەفەرمان‬ ‫پێببات‪ ،‬ڕەنگە كۆمەڵگاش تا ڕادەیەكی زۆر بحەسێتەوە»‪.‬‬ ‫بۆ وەرگرتنی ڕای بزوتنەوەی گۆڕان پرس چەندین جار پەیوەندی كرد بە‬ ‫وتەبێژ و پارلەمانتار و هەڵسوڕاوانی گۆڕان‪ ،‬بەاڵم وەاڵمیان نەبوو‪.‬‬

‫ئینشیقاق‪ ،‬دەردە کوشنده‌که‌‬

‫ئا‪ :‬پرس‬

‫ئایا پەتاكە بزووتنەوەی گۆڕانیشی گرتەوە؟‬

‫كەرتبوون و لەتبوون خۆركەی روح��ی بەیەكەوەیی و یەكبوونی‬ ‫كوردبووە‪ ،‬هەمیشە شۆرشەكان و ئەحزابە كوردیەكان كوشتەی دەستی‬ ‫ئەو دەردە بوونەوە و حزبێك لە كوردستان نییە ئینشیقاقی نەكردبێ‪،‬‬ ‫پێدەچێ ئەمرۆش نوێترین ئاماژەكانی سەرەتاكانی ئینشیقاقێكی نوێ لە‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕانەوە دەركەوتبێ‪.‬‬ ‫پ��اش ئ��ەوەی چ��وار ئەندام پەرلەمانی گ��ۆڕان (ك���اروان عەبدواڵ‪،‬‬ ‫عەبدورەحمان حسێن‪ ،‬ئیسماعیل گەاڵڵی‪ ،‬پەیام عەبدولكەریم)‬ ‫بەرەسمی سەربەخۆ بوونیان لە كتلەی بزووتنەوەی گۆڕان لە‬ ‫پەرلەمان كوردستان راگەیاند‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئیسماعیل گه‌اڵڵی‬ ‫ده‌ستی له‌کار کێشایه‌و‌ه و په‌یمانیش داوای لێبوردنی کرد‪،‬‬ ‫بەردێكی دیكەیان فرێدایە گۆمە مەنگەكەی پانتایی سیاسی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەاڵم ئەم جارەیان شڵەژانە كە عەرشی پارتی و‬ ‫یەكێتی نەبوو‪ ،‬بەڵكو زەویی لە رزەیەكبوو گردی زەرگەتەی‬ ‫هەژاند ئەگەرچی هێشتا پێوەری رێختەری هێزی زەوی لەرزەكە‬ ‫دیارنییە‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان كە نەوشێروان مستەفا رابەرایەتی دەكات‬ ‫و كۆمەڵێك سەركردەی سیاسی و عەسكری پێشوتری یەكێتی‬ ‫بوون‌‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2009‬ئینشیقاقیانكرد‪ ،‬بووە هێزێكی تازەی‬ ‫سیاسی كوردستان كە زۆر الیەن چاوەڕوانی ئەوەیان لێدەكرد‬ ‫بتوانێ تەقلیدی سیاسەتە سواو كالسیكەكەی پارتی و یەكێـتی تەجازو‬ ‫بكات و بتوانێ خۆی وەكو دیاردەیەكی تازەی سیاسی دەرخا‪.‬‬ ‫لە بەشداری هەڵبژاردنی یەكەمیشی توانی ‪ 25‬كورسی پەرلەمانی بباتەوە‪،‬‬ ‫ئەوەش وایكرد ژمارەیەكی تازە دورستببێ و ئۆپۆزسیۆنی كوردستانیش‬ ‫كە تا ئەو ساتە تەنیا كۆمەڵی ئیسالمی و یەكگرتوو بوون پشتیوانی زیاتر‬ ‫پەیدا بكەنە و بتوانن بەهەموویان فشار و تین بۆ دەسەاڵت بهێنن‪.‬‬ ‫رەوشی سیاسی كوردستان پاش سەرهەڵدانی گۆڕان تەكانێكی نەوعی‬ ‫بەخۆیەوە دی‪ ،‬بۆ یەكەم جار هێزێكی سیاسی موعارەزە هاتە كایەوە كە‬ ‫بتوانێ بێ ترس و سڵه‌مینەوە رووبەوری دەسەاڵت بوەستێتەوە و وێنەیەكی‬ ‫ت��ازەی ئۆپۆزسیۆنی سەركێش و یاخی لە تابلۆی سیاسی كوردسان‬ ‫بكێشێ‪ ،‬جودا لەو هەوڵە بەردەوامانەشی كە بزووتنەوەی گۆڕان باڵی‬ ‫بەهێزی موعارەزە بۆ نواندنی رۆڵی ئۆپۆزسیۆن گێڕای‪ ،‬لە زستانی ‪2011‬‬

‫بەیاننامەیەكی راگەیاند و تێیدا وێڕای دەربرینی پشتیوانی بزووتنەوەكەیان‬ ‫بۆ دەسپێكردنی شۆرشی بەهاری عەرەبی‪ ،‬داوای هەڵوەشانەوەی پەرلەمان‬ ‫و حكوومەتی هەرێمی كوردستانیان كرد و بەوەش راستەوخۆ هانی شەقامی‬ ‫كوردیاندا بۆ خۆپیشاندان و ناراستەوخۆش داوایان لە هەوادارانیانكرد برژێنە‬ ‫سەرشەقامەكان و دەسەاڵتی كوردی بروخێنن‪ ،‬ئەوەش لە كاتێكدایە كە‬ ‫خۆیان ساڵێك پێشتر بەشداری هەڵبژاردنی كوردستانیانكرد و سەركەوتنی‬ ‫خۆشیان بە دەسكەوتێكی گرنگی مێژووی وەسفكرد‪ ،‬بەوەدا ناراستەو‬ ‫خۆ دانیان بە شەرعیەتی موئەسەساتی حكوومەتی كوردیدا نا‪ ،‬ئەگەر نا‬

‫نەدەبوایە بەشداری هەڵبژاردن بكەن‪.‬‬ ‫راگەیاندنی بەیاننامەكی بزووتنەوەكە روداوەكانی ‪17‬ی شوباتی ‪2011‬‬ ‫یان بەدوای خۆیدا هێنا‪ ،‬كە سەرئەنجام بە دروستبوونی رەوشێكی گرژی‬ ‫و توندوتیژی لە ناوچەكانی شارەزوور و سلێمانی شكایەوە و چەند بریندار‬ ‫و شەهێدێكی لێ كەوتەوە‪ ،‬كە ئەوەش هەڵە هەرە گەورەكەی بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان بوو‪ ،‬چونكە ئەوان كە لە پەرلەمان دەستیان پێكرد‪ ،‬سەرەتایەكی‬ ‫زۆر ئەرێنیان لە ئەدای سیاسی موعارەزانەی خۆیان نیشاندا و توانیان‬ ‫بەشێكی زۆری شەقامی ك��وردی بخنە ژێر كاریگەی خۆیانەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دیسانەوە نەوشێروان پەلە یكردوو و بە و گوڵمەز و گۆبەندەی كە نایەوە‪،‬‬ ‫هەموو رابردوو پرلە كێشە و ئاریشە و جینایەتكارەكانی خۆی بەیادی‬ ‫خەڵكی كوردستان هێنایەوە‪.‬‬ ‫ئەو جارەیان دەردەكە خۆیانی گرتەوە و ملمالنێ و یەكتری قبوڵنەكردن‬

‫لە ناویاندا دەركەوتن‪ ،‬بەتایبەتی ئەگەری شاری هەولێر بەنموونە وەرگرین‬ ‫پێشتر دوو رەمزی هەرەدیاری ئەو شارە سەفینی مەالقەرە و عوسمان‬ ‫بانی مارانیبوون‪ ،‬بەاڵم ئەوانیش بەجۆرێك لە ساحەكە پاشەكشەیانكرد و‬ ‫كەس نەیزانی هۆكاری ووبوونی ئەوان چی بوو‪ ،‬هاوكات دواكەوتنی بەستنی‬ ‫كۆنگرەکەشیان تاوەكو ئێستا چاودێران بەوە لێكی دەدەنەوە‪ ،‬كە رەنگە‬ ‫ترسی دروستبوونی كەرتبوون و ئینشیقاقی گەورە لەالیەن نەوشێروانەوە‬ ‫هەبێ بۆیە هەمیشە دوا دەخرێ‪.‬‬ ‫ئێستاش پاش راگەیاندنی ئەو سێ ئەندام پەرلەمانە لە سەربەخۆیی‬ ‫بوونیان و نامەكەی نەوشیروان مستەفا بۆ ئەندامانی پەرلەمان‪،‬‬ ‫كە لێدوانی كاروان عەبدواڵ و نەوشێروان پێچەوانەی یەكترە‪،‬‬ ‫سەرۆكی بزووتنەوەی گۆڕان ئەوان تاوانباردەكات بەوەی لە‬ ‫بەرامبەر ڤێال و پارەدا چۆكیان داداوە و فریویان خواردووە‬ ‫و ئەو سێ ئەندام پەرلەمانەش ناویان لەگەڵ ‪ 37‬ئەندام‬ ‫پەرلەمانەكەی داوایانكردوو شوقەكانی پەرلەمانیان بە نرخی‬ ‫خۆیان پێ بفرۆشنەوە هاتووە‪ ،‬ئەوانیش بەتایبەتی كاروان‬ ‫عەبدواڵ الی خۆیەوە دەڵێ هۆكاری دەست لەكار كێشانەوەی‬ ‫من بۆ كتلە و كتلە كاری و پاشقول و پشتی یەكتر شاندنی‬ ‫ناو فراكسیۆنی گۆڕان هاتووە‪.‬‬ ‫ئێستاش كێشەكە ئەوەیە كە بەپێی یاسای كۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی هەڵبژاردنەكان و پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان هیچ‬ ‫فراكسیۆنێك ناتوانێ ئەندامەكانی ناچاربكات بەزۆر دەست‬ ‫لەكار بكێشنەوە‪ ،‬ئەگەر بە رەزامەندی خۆیان نەبێ‪ ،‬فراكسیۆنی گۆڕانیش‬ ‫كۆبوونەوەی خۆی لە سلێمانی ئەنجامدا لەسەر ئەو پرسە بەبێ ئەوەی‬ ‫هیچ راگەیاندێكی رۆژنامەنووسی باڵو بكەنەوە‪ ،‬ئەوەی تا ماوەیەكی دیكە‬ ‫كێشەكە بە هەڵپەسێردراوی دەهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫هەموو ئەوانە پێمان دەڵێن كە سەرلەنوێ مێژووی جیابوونەوە و‬ ‫ئینشیقاق جارێكی دیكە لە گۆرەپانی سیاسی كوردستان خۆی‬ ‫دەردەخاتەوە‪ ،‬كە ئەو جارەیان گۆڕان دەبێتە قوربانی و باجی خۆی‬ ‫دەبێ بدات‪ ،‬پرسیار ئەوەیە‪ ،‬ئایا كێشەكە لەوەزیاتر پەرەدەستێنێ و‬ ‫بزووتنەوەكە كە هێشتا لەسەرەتای تەمەنییەتی دەبێتە قوربانی ئەو‬ ‫هەستە نەخۆشەی كە كورد هەیەتی و ئەویش وەك ئەحزابەكانی دیكە‬ ‫دەبێتە الشە پارچە پارچە بووەكە؟؟؟‬

‫‪6‬‬

‫ژماره‌ ‪148‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫گۆڕانیش نەخۆشیەكەی گرتەوە‬ ‫راپۆرت‪ :‬پرس‬

‫حزبی ك��وردی ل��ەم��ێ��ژوودا هەمیشە تووشی ئینشیقاق‪،‬‬ ‫لێكترازان‪ ،‬جیابوونەوە‪ ،‬هاتووە‪ ،‬دواین دەركەوتیش ئاماژەكانی‬ ‫بزووتنەوەی گۆرانە‪ ،‬لەم بارەوە مەسعود عەبدولخالق چاودێری‬ ‫سیاسی و خاوەن ئیمتازی دەزگای ستاندەر لەبارەی لێكترازان‬ ‫لە حزبی كوردی لە مێژوودا وتی «لە سەردەمی میرنشینەكان‬ ‫ئەم حاڵەتانە بەدی كراوە‪ ،‬بەاڵم وەكو ناوخۆ لە ساڵی ‪ 1908‬ئەو‬ ‫دیاردەیە لە كوردستان بەدی دەكرێت كاتێك كە حزبی ئیتحاد‬ ‫و تەرقی كوردی باڵێكی ئیسالمی و باڵێكی علمانی تێدا بووە‬ ‫لەسەر هەندێ كێشە لێك جیابوونەوە ئیتر لەو كاتەوە حزب‬ ‫لێك هەڵوەشاوەتەوە نەك هەر كۆمەڵێك لێی جیاببنەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لە هەناویدا هەڵوەشاوەتەوە»‪ .‬هەروەها ئەوەشی وت «ئەو‬ ‫لێكترازانە بەشێكیان بریتیە لە عاملی نەفسی یە یان خۆویستی‬ ‫و بەرژەوەندەیە‪ ،‬ئێستا چوار قوتابخانەی فكری‪ ،‬سیاسی لە‬ ‫كوردستان هەیە كە بریتیە لە قوتابخانەكانی ئاینی‪ ،‬سەرمایەداری‪،‬‬ ‫شیوعی‪ ،‬سۆشیالیستی هەریەكەو بیروبۆچوونێكی هەیە ئەوانە‬ ‫وادەكەن كوردستان لەسەر ئەساسی ئەو قوتابخانانە دابەش بن‪،‬‬ ‫لە الیەكی تری ئەو هەڵوەشاندنەوانە دەوەستێتە سەر كەسی‬ ‫یەكەمی ناو حزبەكە تا چەند لە پەیوەندیە كۆمەاڵیەتیەكانی‬

‫سەركەوتوو بووە‪ ،‬چونكە كوردستان كۆمەڵگای مەدەنی نییە‬ ‫كۆمەڵگایەكی ستونییە مەكەزییە»‪.‬‬ ‫بەختیار سەعیدی رۆژنامەنووس پێیوایە «تا ئێستا جۆرێك‬ ‫لە توخمی دیكتاتۆریەت لەوەی پێیدەڵێن تاكڕەوی لەناو حزبی‬ ‫كوردی بە شێوەیەكی گشتی هەیە هەریەكەو بە رێژەی خۆی بوونی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەوەندەی حزبی كوردی جیابوونەوەی تێدا دەبێت‪ ،‬رۆژانە‬ ‫چاودێری حزبە علمانیە عەرەبی و توركیەكان دەكەم جیابوونەوە‬ ‫نابینم‪ ،‬بەداخەوە الی ئێمە حزبێك دروس��ت دەبێت ساڵێكی‬ ‫بەسەرناچێت جۆرێك لە لێكترازانی تێدا دروست دەبێت‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەشێكی پەیوەندی بە پاراستنی بەرژەوەندی تاكەكانەوەیە‪ ،‬ئەم‬ ‫حزبانە لەسەر بنەمایەكی تەندروست و راستگۆیی دانەمەزراون لە‬ ‫قۆناغێك دامەزراون بە پێویستیان زانیوە دوای ئەوەی پەیرە و‬ ‫پرۆگرامیان داناوە كە دەكەونە پرۆسەی عەمەلیەوە لە كاركردن‬ ‫لەوێ لێكترازان دروست دەبێت ناتوانن ئەو مەهامە نیشتیمانیە‬ ‫جێبەجێ بكەن زیاتر دوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان دەكەون»‪.‬‬ ‫هەفتەی رابردوو ‪ 3‬په‌رلەمانتاری گۆڕان (كاروان ساڵح‪ ،‬پەیمان‬ ‫عەبدولكەریم‪ ،‬عەبدولڕەحمان زاخۆیی‪ ،‬ئیسماعیل گەاڵلەیی) لە‬ ‫فیدراسیۆنی گۆڕان لە په‌رلەمان كشانەوە‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئیسماعیل‬ ‫گه‌اڵڵی ده‌ستی له‌کار کێشایه‌و‌ه و په‌یمانیش داوای لێبوردنی کرد‪،‬‬ ‫ئەم كشانەوەیە لە دوای نامەیەكی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە‬ ‫دێت كە تێدا رەخنەی لە په‌رلەمانتارەكانی گرتبوو كە لەبەردەم‬ ‫فریوی شوقە و ڤێال خۆراگرنەبوون دواتریش فیدراسیۆنی گۆڕان‬ ‫لە نامەیەكی ‪ 7‬الپەرەیی رەخنەی لە سەركردایەتی و ئۆرگانەكانی‬ ‫تری بەتایبەت راگەیاندن گرتبوو‪.‬‬ ‫جەمال عەبدوڵاڵ‪ ،‬سەرنووسەری گۆڤاری بەڵگە لەبارەی‬ ‫كشانەوەی ئەو په‌رلەمانتارانەی گۆڕان وتی «بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫هەر لەسەرەتاوە وەك��و هێزێكی یەكگرتوو دەرن��ەك��ەوت یەك‬ ‫ڕەئیان نەبوو دونیا بینیەكی تایبەتیان بە خۆیان نەبوو‪ ،‬بێجگە‬ ‫لەمەش كۆمەڵێك ملمالنێی شەخسی لە نێوانیاندا هەبوو تەنیا‬ ‫یەك خاڵ هەموویانی كۆكردبووە ئەویش خاڵی بەگژداچونەوە‬ ‫و دژایەتی كردنی دەسەاڵتە دەستوریەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫بوو‪ ،‬بوونی خەڵكی تەكەتولخواز ئەوانە ئەو كاتەی لەناو یەكێتی‬ ‫بوون خەریكی تەكەتول و دەستەگەری بوون درێژەیان بەو كارە‬ ‫كۆنەیان دا لەگەڵ بیروڕای تایبەتی خۆیاندا لەبەرامبەر كۆمەڵێك‬ ‫ئاراستەی تر‪ ،‬بەاڵم ئەوكاتە دەیانشاردەوە ئێمە لە گۆڤاری‬ ‫بەڵگە پێشتر ئاماژەمان بەو ناكۆكی و ملمالنێی دابوو»‪ .‬ئەو لە‬ ‫درێژەی قسەكانیدا ئەوەشی وت «كاك نەوشێروان دەیەوێ وا لە‬

‫خەڵك بگەینێت كە ئەو دژی گەندەڵیە‪ ،‬بەاڵم پرسیارێك دێتە‬ ‫پێشەوە كێ بوون ئەو ئەندام په‌رلەمانانەی پااڵوت بۆ ئەوەی‬ ‫ببن بە ئەندام په‌رلەمان‪ ،‬كێ بوون بەوانی دەوت ئەوانە كەسی‬ ‫پاك و نەزیهن ئەمانە بەرگری لە مافی خەڵك دەكەن‪ ،‬باشە‬ ‫هەر كاك نەوشێروان نەبوو‪ ،‬بۆچی كە ئەوان هەڵوێستێكی وایان‬ ‫هەیە كاك نەوشێروان بەیاننامەیەكی لەو جۆرە دەردەكات واتە‬ ‫لەناو بزوتنەوەی گۆڕانیش ئەو راستیە هەیە كە هەر كەسێك و‬ ‫هەر گروپێك بەدەر لەوان بیربكاتەوە بە دوژمنی خۆیان دەزانن‬ ‫دژایەتی دەكەن‪ ،‬ئەوە هۆكارەكەیەتی ئەگینا كاك نەوشێروان‬ ‫با بۆ راستگۆیی خۆی بیویستبایە ئەوە بسەلمێنت كە جێگای‬ ‫بیروڕای جیا لەناو خۆیاندا دەبێتەوە ئەو هەڵوێستەی ئەندام‬ ‫په‌رلەمانانەی بە ئاسایی وەرگرتبا»‪.‬‬ ‫چاودێرەكە لەبارەی نەبەستنی كۆنگرە لەالیەن بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانەوە وتی «پێموانییە گۆڕان كێشەی زۆر بێت هۆیەكی زۆر‬ ‫سادە هەیە ئەویش ئه‌وەیە‪ ،‬هێشتا نەبۆتە حزب كۆنگرەی نەكردووە‬ ‫بە پێچەوانەوە ئەگەر كۆنگرە بكات كێشەی زۆر دەبێت»‪ .‬لەبارەی‬ ‫نامەكەی رێكخەری گۆڕان چاودێرەكە وتی ئەم نامەیە دوو الی‬ ‫تێدا هەست پێ دەكرێت بە خێرایی ئەو بریارەیان دەرنەكردووە‬ ‫چاوەڕێ بوون ئەو په‌رلەمانتارانە بە خۆدابچنەوە ئەوەیان ڕەنگە‬ ‫تۆزێك سلبی بێت‪ ،‬دووەمیان ئیجرائاتێكی وادەكرێت لەگەڵ‬ ‫ئەندامانی خۆیان لەسەر گەندەڵی زۆر جێ دڵخۆشی بوو»‪.‬‬ ‫لەبارەی هەمان ت��ەوەر رۆژنامەنووسەكە دەڵێ «تا ئێستا‬ ‫گۆڕان نەیتوانیوە كۆنفراس و كۆنگرە ببەستێت‪ ،‬چونكە تووشی‬ ‫لێكترزان و هەڵوەشاندنەوە دەبێت‪ ،‬بزووتنەوەكە دوو نەوەی‬ ‫لە خۆی گرتووە نەوەی دێرینەكان لەناو یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫بەشێكیان سەروەت و سامانێكی زۆریان هەبوو دوای بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان كەوتن‪ ،‬نەوەی دووەمیان ئەو نەوە رۆشنبیر و ئەكادیمەیە‬ ‫كە ئێستا دەوری فەعال دەبین لەناو گۆڕاندا نەیانتوانی كۆنفراس‬ ‫و كۆنگرە ببەستن‪ ،‬من دەمێك ب��وو چ��اوەڕێ��م كردبوو لێك‬ ‫هەڵوەشاندنەوە و لێكترازان و جیابوونەوەی زیاتر لە بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان لە ساڵی یەكەمدا ڕووبدات‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەم دواكەوتنەی‬ ‫كۆنگرەوە بوو‪ ،‬ئەگەر بەیانی گۆڕان كۆنفراس بكات زۆرێك لە‬ ‫ئەندامە دێرینەكانی یەكێتی نیشتیمانی كە ئەمڕۆ گۆڕانن دەچنەوە‬ ‫ناو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان»‪.‬‬ ‫بۆ وەرگرتنی ڕای بزوتنەوەی گ��ۆڕان پرس چەندین جار‬ ‫پەیوەندی كرد بە وتەبێژ و په‌رلەمانتاران و هەڵسوڕاوانی گۆڕان‪،‬‬ ‫بەاڵم وەاڵمیان نەبوو‪.‬‬

‫الدانا مەالیەكی ل دهوكێ بووی ‌ه یارییه‌کا سیاسی‬ ‫رێڤەبەرێ ئەوقافا دهوكێ‪ :‬دەستێ پارتێن ئیسالمی ل پشت ڤان ئالوزیان هەیە‬ ‫راپۆرت‪ :‬بیالل ئه‌حمه‌د‬ ‫بۆ دەمێ سێ حەفتیانە الدانا مەالیەكی ل دهوكێ بویە ئەگەرێ‬ ‫تێكچونا رەوشا مزگەفتەكێ‪ ،‬رێڤەبەرێ ئەوقافا دهوكێ ژی دبێژیت‬ ‫ب نڤیسارا وەزاری ئەڤ مەالیە هاتیە الدان و پاشگەزبون بۆ نینە‪.‬‬ ‫مەال رەشید سگێری گوتار خوێنێ مزگەفتا سەالحەدین ل دهوكێ‬ ‫بەری سێ حەفتیان ب بریارەكا جڤاتا وەزیران ژ كارێ وی هاتە‬ ‫الدان و ل جهێ وی مەالیەكێ دی هاتە دەست نیشانكرن ‪ .‬مەال‬ ‫رەشید بۆ حەفتی نامە یا رووداو دیاركربوو ئەگەرێ الدانا وی بۆ‬ ‫بەحسكرنا ئەرمەنان دزڤریت ‪.‬‬

‫دهێتە زانین ناڤیری ل سەر مینەبەرا مزگەفتێ گوت بوو راست‬ ‫نینە توركیا رێژەكا زورا ئەرمەنان نە كوشتینە وەكو ئەو باس دكەن‬ ‫و ڤێ چەندێ ئەرمەن دلگران كربون لەورا ل پەرلەمانێ كوردستانێ‬ ‫باس لێ هاتە كرن ‪ .‬دیسان هەمان مەال د گوتارەكا روژا ئەینی دا‬ ‫ب خرابی باس ل پەرلەمانتاران كربوو ‪.‬‬ ‫ل سالێن سیهان ل سەدی بوری توركیا د كوشتارگەهەكێ دا‬

‫ملیونەك و ‪ 300‬هزار ئەرمەن كوشتن ‪ .‬تا نها ل پتریا وەالتان ئەڤ‬ ‫كارە وەكو تاوان هاتیە ناسكرن‪ ،‬هەرچەندە توركیا دبێژیت ب تنێ‬ ‫‪ 300‬هزار كەس هاتینە كوشتن ‪.‬‬ ‫ژێدەرێن دیروكا كوردان ئاماژە دكەن كوردان هەڤكاریا ئەرمەنان‬ ‫كریە ژبۆ رزگاربون ژڤێ كوشتارگەهێ‪ ،‬نها ژی ژمارەكا ئەرمەنان ل‬ ‫هەرێما كوردستانێ و ب تایبەت ل زاخۆ سەر سنورێ توركیا دژین‬ ‫و نوینەرێ خۆ ل پەرلەمانێ كوردستانێ هەیە‪.‬‬ ‫هند ژێدەرێن دی ئاماژە دكەن كەال رەشید بانگەوازی دژی‬ ‫دوكانێن مەیێ و مەساجێ كریە و دیسان گوتبوو ئێكگرتوو دەست‬ ‫د رویدانێن بادینان دا ‪.‬‬ ‫خالد ئەحمەد كارگێرێ لقا ئێك یا پارتی بۆ پرس گوت‬ ‫پێدڤیە ماموستایێن ئاینی رولێ خۆیێ پیروز بگێرن بۆ ئێكگرتن و‬ ‫گیانێ لێبورینێ دجڤاكی دا نەك بەروژڤاژی‪ ،‬دیسان یاسا ل سەر‬ ‫ماموستایێ ئاینی ژی وەكو هەر وەالتیەكێ دیتر دێ هێتە سەپاندن‬ ‫ژبەركو تاكەكە ژ جڤاكی‪ .‬ناڤبری زێدەتر بۆ پرس گوت سەردەریێن‬ ‫ئێكگرتوو نە د بەرپرسانە بوینە هەر ل دەست پێكا رویدانێن‬

‫بادینان تا كو كار گەهاندیە وێ چەندێ بارەگایێن وان ژالیێ خەلكی‬ ‫ڤە بهێنە سوتن و نها ژی د مژارا مزگەفتا سەالحەدین دا هەمان‬ ‫رولێ نێگەتیڤ و نە بەرپرسانە دگێریت‪.‬‬ ‫دهێتە زانین ل گورەی راپورتەكا حەفتی ناما رووداو هەر ئێك‬ ‫ژ علی باپیر ئەمیرێ كومەال ئیسالمی و سەالحەدین بهائەدین‬ ‫سكرتێرێ ئێكگرتوویا ئیسالمیا كوردستانێ پەیوەندی ب مەال‬ ‫رەشید سگێری كریە و پشتەڤانیا خۆ بۆ ناڤبری دیاركریە ‪.‬‬ ‫ژالیێ خوڤە نسرەت بادی رێڤەبەرێ ئەوقافا دهوكێ بۆ پرس‬ ‫گوت الدانا مەالیەكی كارەكێ ئاسایی وەكو الدانا هەر بەرپرسەكێ‬ ‫دی‪ ،‬لێ نزانم بوچی ئەڤ پرسە بڤی رەنگی هاتیە مەزنكرن‪.‬‬ ‫ناڤبری دبێژیت بریارا الدانا مەال رەشید ژ سەروكاتیا جڤاتا وەزیران‬ ‫دەركەفتیە ژبەركو پێگیر نەبویە ب رێنمایێن وەزارەتا ئەوقاف و‬ ‫كاروبارێن ئاینی كو سەرپەرشتیا كارێ ئاینی دكەت و مزگەفت ژی‬ ‫بەشەكە ژ كارێ مە ‪.‬‬ ‫بادی ئەو یەك ژی گوت كارێ رێكخستی وەكو ئەوا ل مزگەفتا‬ ‫سەالحەدین دهێتە ئەنجام نە كارێ خەلكێ ئاسایی یە بەلكو كارێ‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪148‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫‪7‬‬

‫لەناو حزبە كوردییەكاندا‬ ‫ئافرەتان نەگەیشتوونەتە پۆستی سەرۆكی حزب‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬

‫بەدرێژایی مێژووی حزبی سیاسی ك��وردی لە هەر چوار‬ ‫پارچەی كوردستان ئافرەت شانبەشانی پیاوان بەشدار بووە‬ ‫لە خەباتی چەكداری و سیاسی و رۆشنبیری‪ ،‬بەتایبەتی لە‬ ‫باشووری كوردستان كە ئێستاكە تایبەتمەندی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫كەچی لەهیچ حزبێكی كوردی بە عەلمانی و ئیسالمی و كۆن و‬ ‫نوێوە‪ ،‬ئافرەت نەگەیشتۆتە پلەی كەسی یەكەمی حزب‪ ،‬واتە‬ ‫(سەرۆك‪ ،‬سكرتێر‪ ،‬ئەمیندار)‪ .‬ئەمە سەرەرای ئەوەی كە لە‬ ‫زۆربەی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی حزبەكان ئافرەت‬ ‫بوونی هەیە‪.‬‬ ‫شیرین فەیلی‪ ،‬ئ��ەن��دام ب��ەش ل��ە دەس��ت��ەی چ��اودێ��ری و‬ ‫پێداچوونەوەی پارتی‪ ،‬هۆكارەكەی دەگەڕێنێتەوە بۆ كۆمەڵگەی‬ ‫كوردی كە كۆمەڵگەیەكی عەشائیرییە و لە ژێر سایەی كولتووری‬ ‫ئیسالمیدا بەڕێوە ئەچێت‪ .‬كە لە هەردوو حاڵەتەكەدا دەركەوتنی‬ ‫ئافرەت سنوردارە و لە ئایینی ئیسالمیشدا رێگە بەوە نادرێت كە‬ ‫ئافرەت پێشڕەوایەتی پیاوان بكات‪ ،‬لە كلتورە عەشائیرییەكانیشدا‬ ‫شوێنی ئافرەت ماڵەوەیە و ناتوانێت بە ئازادانە لە ماڵ بێتە‬ ‫دەرەوە و تەعبیر لە بیروراكانی خۆی بكات‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەشدا كە هەموو حیزبە بە ناو عەلمانی و پێشكەوتن‬ ‫خوازەكانی كوردستان بە تەواوی ناتوانن لە چوارچێوەی ئەو بیرە‬ ‫ئیسالمییە دەربچن كە رێگە نادات ئافرەت سەركردە و رابەر بێت‪.‬‬ ‫ئەو پێشی وایە هەبوونی ئافرەت لە حزبەكاندا لە سنوری دیكۆر‬ ‫دەرناچێت و ئەبێت ببنە ئینجانەی گوڵی سەرمێزی پیاوەكان‪،‬‬ ‫چونكە بە پەسەندی و حەزی پیاوەكان هەڵدەبژێردرێن‪ .‬ناوبراو‬

‫كۆمەڵگەی كوردی‪ ،‬كۆمەڵگەیەكی‬ ‫عەشائیرییە و لە ژێر سایەی كولتووری‬ ‫ئیسالمیدا بەڕێوە ئەچێت‪ .‬لە هەردوو‬ ‫حاڵەتەكەدا دەركەوتنی ئافرەت سنوردارە‬ ‫پارتێن سیاسیە و ب تایبەت پارتێن ئیسالمی ‪ .‬دیسان دبێژیت‬ ‫ئەگەر ب دلێ خەلكەكی نینە مەال رەشید هاتیە گوهرین بال‬ ‫بفەرمون بۆ نڤێژا ئەینیێ بچنە مزگەفتەكا دیتر لێ ئەز نزانم ئەڤ‬ ‫كەسە ژبۆ خودێ نڤێژان دكەن یان ژبەر مەال رەشید ؟!!‬ ‫ناڤبری دبێژیت مزگەفت وەكو گورەپانێن تەپاپێ ی لێ هاتیە و‬ ‫ئەڤ سیفەتە ژی دجڤاكێ كوردی دا د غەریبن و پێشتر نەبوینە و‬ ‫نابیت رێ بهێتە دان ئەڤ دیاردە بهێنە بەالڤكرن ‪.‬‬ ‫هند ژێدەر ئاماژە دكەن دڤان رویدانان دا دەستێن دەرەكی ل‬ ‫پشت هەنە‪ ،‬ب تایبەت رولێ توركیا كو دڤێت سەرنجا خەلكی‬ ‫ژ رویدانێن سەر سنورێ خۆ دگەل هەرێمێ بۆ نافخۆیا هەرێمێ‬ ‫بگوهریت و بەردەوامیێ ب كریارێن خۆ بدەت ‪.‬‬ ‫دڤی بیاڤی دا زەكی شەنگالی ئەندامێ كونسەیا سەركردایەتیا‬ ‫كوما جڤاكێن كوردستانێ بۆ روژناما وار گوتیە گومانا مە هەیە‬ ‫توركیا رول د دروستكرنا رویدانێن بادینان دا هەبیت و روژ بۆ‬ ‫روژ ئەڤ گومانە ل دەڤ مە زێدە دبیت ژبەركو ئارمانجا توركیا‬ ‫تێكدانا رەوشا كوردی یە و دخوازیت هەردەم كێشە یا بۆ كوردان‬ ‫دروست بكەت ‪.‬‬ ‫دهێتە زانین سێ حەفتیە نڤێژا ئەینیێ ل مزگەفتا سەالحەدین ل‬ ‫دهوكێ ب چاڤدێریا توند یا دەزگەهێن ئیمناهیێ دهێتە ب رێڤەبرن‪،‬‬ ‫و دیسان چەندین كەسان بزاڤ كریە رەوشا مزگەفتێ تێك بدەن ل‬ ‫روژا ئەینی و دلگرانیەك لدەڤ خەلكی دروست كریە ‪.‬‬ ‫مەال رەشید سگێری گوتارخوینێ مزگەفتا سەالحەدین بویە ل‬ ‫دهوكێ و جێگرێ سەروكێ ئێكەتیا زانایێن ئاینێ ئیسالمێ ل‬ ‫عیراقێ و ئەندامێ ئێكەتیا جیهانیا زانایێن ئیسالمیە ‪.‬‬

‫ئەمەشی بە «خەساندنی كاری ئافرەت» ناوبرد‪.‬‬ ‫تانیا تاهیر ئەندامی ی��ەدەك��ی مەكتەبی سیاسی حزبی‬ ‫سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان‪ ،‬هاورایە لەگەڵ قسەكانی‬ ‫شیرین فەیلی و پێیوایە سەرهەڵدانەكانی شۆڕش و خەبات‬ ‫لەم هەرێمە لەسەردەستی عەشیرەت و خێڵەكانی كوردستان‬ ‫و خەڵكی گوند بووە‪ ،‬بۆیە دەكرێت بڵێین سیستەمی سیاسی‬ ‫حزبەكانیش هەڵگری هەمان خەسڵەت و سیمای كلتووری‬ ‫دواكەوتوویی عەشیرەتگەرێتی و نێرسارالیە ‪.‬‬ ‫ئەو رەخنە لە حزب و رێكخراوەكان دەگرێت و دەڵێت «لە‬ ‫ماوەی چەندین ساڵی رابردوو نە حزبە سیاسیەكان نە رێكخراوەكان‬ ‫نەیانتوانیوە وەك پێویست باس لە رۆڵ و كاریگەری ئەرێنی‬ ‫بەشداری و سەركردایەتی ئافرەت بكەن لە سیاسەتدا‪ ،‬هەر ئەم‬ ‫فەراغەشە لە ئەمرۆدا وادەكات‪ ،‬بڵێین مۆدێلی حزب و حكومەت‬ ‫هەمان مۆدێل و كلتووری كۆنی عەشیرەتە تەنها لە ناوەكاندا‬ ‫گۆڕانكاری كراوە‪ ،‬لە سیاسەتی دیوەخانەوە گۆراوە بۆ حزب و‬ ‫حكومەت و لە دادگای داب و نەریتەوە بۆ یاسا و لە شەرعیەتی‬ ‫خێڵ و عەشیرەتەوە بۆ هەڵبژاردن و پەرلەمان‪ .‬بۆیە نە گەیشتنی‬ ‫ئافرەت بە پۆستەكانی سكرتێر یان سەرۆكی حزبەكان كارێكی‬ ‫چاوەروان كراوە و تارادەیەكیش ئاسایی دەبێت»‪.‬‬ ‫تانیا تاهیر لەبارەی هەبوونی ئافرەتان لەناو حزبەكان وتی «ئەو‬ ‫ژمارەیەش لە ئافرەت كە ئەمرۆ لەحزبەكاندا بونیان هەیە وجودی‬ ‫فعلی ئافرەتانە‪ ،‬لەهەمان كاتیشدا ئەوكرانەوەیەی حكومەت و‬ ‫حزبەكانە بە دونیای دەرەوەدا‪ ،‬بۆیە مەسەلەی بەشداری ئافرەت‬ ‫لە سەركردایەتی حزبەكان و حكومەت لە ویستی ئەوان تێپەڕیوە‬ ‫بۆتە ئەمری واقع بەسەریانەوە»‪.‬‬ ‫ئەندامی یەدەكەكەی مەكتەبی سیاسی حزبی سۆسیالیست‬ ‫هیوای دەخواست ئافرەتانی سیاسی و سەركردایەتی نێوحزبەكان‬ ‫سیاسەت بكەن وەك ئەوەی ئافرەتی سیاسی بن نەك وەك‬ ‫ئەوەی بۆشاییەكانی ئافرەت لە نێو كایە ساسیەكاندا بۆ پیاوان‬ ‫پڕبكەنەوە‪.‬‬ ‫«كەسی یەكەمی حزب نەگۆردراوە و لەدەست كەسێك یان‬ ‫بنەماڵەدا قۆرغكراوە‪ ،‬نەك رێگە بەئافرەت نەدراوە‪ ،‬بەڵكو رێگە‬ ‫بە پیاوانیش ن��ەدراوە ببنە بەرپرسی یەكەمی حزب»‪ .‬ئەمە‬

‫بەشێك بوو لە قسەكانی ژیان عەزیزی رۆژنامەنوس‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنووسە پێیوایە حزبەكانی كوردستان دیموكراسی‬ ‫نین و بڕوای تەواویان بە رۆڵ و مافەكانی ئافرەتان نییە‪ .‬وەكخۆی‬ ‫دەڵێت «لەكۆنگرەی هەر حزبێك بە عەلمانی و ئیسالمیەوە‬ ‫پێشوەخت هەمووشتێكیان داناوە‪ ،‬كێ دەبێتە كەسی یەكەمی‬ ‫حزب و ئەندامانی س��ەرەوە و تا خ��وارەوە دیاریكراون‪ ،‬بۆیە‬ ‫كۆنگرەكان نەبوونەتە وێستگەیەك بۆ گەیشتنی ئافرەت بەپلەی‬ ‫بەرپرسی یەكەمی حزب»‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت «تێروانینی سەرجەم حزبە كوردیەكان بۆ ئافرەت‬ ‫تێروانینێكی سلبیان هەیە و تواناكانی ئافرەت بەكەم دەزانن‬ ‫و تەنانەت بۆ گەیشتن بە پلەی یەكەمی حزب لەكۆنگرەكاندا‬ ‫ئافرەت كاندید ناكرێت و رێگایان بۆ خۆشناكرێ»‪.‬‬ ‫بەبڕوای رۆژنامەنووسەكە تێروانینی كۆمەڵگاش بەرامبەر‬ ‫بە ئافرەتان بۆ كاركردن لەناو حزبەكان و ك��اری سیاسی‪،‬‬ ‫نەگەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە بڕوایان بە ئافرەت هەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە ئەگەر سەیرێكی هەڵبژاردنەكان بكەین هەر لەهەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان و پەرلەمانی‬ ‫عێراق و‪ ..‬زۆربەی ئەو ئافرەتانەی دەردەچن بەسیستەمی كۆتایە‬ ‫نەك بەو رێژە دەنگەی كە پێیان دەدرێ‪ ،‬بۆیە كۆمەڵگا و خودی‬ ‫حزبەكانیش هۆكاربوون بۆئەوەی ئافرەت نەگات بە پلەی یەكەمی‬ ‫حزب‪.‬‬ ‫ژیان عەزیز هیوای خواست ئافرەتە سیاسیەكان لەناو حزبەكان‬ ‫شەڕ بكەن بۆ گەیشتن بەپلەی بەرز و پلەی یەكەمی حزب و‬ ‫هەوڵی زیاتر بدەن بۆ بەدەست هێنانی دەنگی خەڵك هەتا بۆ‬ ‫گەیشتن بە پلەی سەرۆكی حكومەت و هەرێم‪.‬‬

‫هەبوونی ئافرەت لە حزبەكاندا لە‬ ‫سنوری دیكۆر دەرناچێت و ئەبێت ببنە‬ ‫ئینجانەی گوڵی سەرمێزی پیاوەكان‬

‫‪8‬‬

‫ژماره‌ ‪148‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫توندوتیژییەكانی‬ ‫سەر پیاوان روو لە‬ ‫زیادبوونە‬

‫حاڵەت‪ ،‬لەساڵی ‪ 2010‬رێژەكە گەیشتۆتە ‪ 86‬كەیس‪ ،‬لەساڵی ‪ 2011‬ئاستی‬ ‫توندوتیژییەكانی سەر پیاوان گەیشتۆتە ‪111‬كەیس‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژەی بە رۆڵی توندوتیژییەكان كرد و وتی “دەركردنی پیاوی‬ ‫بەتەمەن لە الیەن خێزانەكانیانەوە‪ 21‬حاڵەت‪ .‬كەیسی خیانەتی زەوجی‪ ،‬كە‬ ‫ژنەكەی خیانەتی كردووە‪ ،33‬حاڵەت‪ .‬كەیسی دەستبەسەراگرتنی منااڵن لە‬ ‫الیەن ژنانەوە‪ 27‬حاڵەت‪ .‬كەیسی توندوتژی جەستەیی بەرامبەر بەپیاوان‬ ‫‪7‬حاڵەت‪ .‬هەروەها ‪ 12‬كەیسی تەدخولكردنی كەس و كاری ژنان لە ژیانی‬ ‫خێزانی و‬ ‫‪ 6‬كەیسی فشاری سیكسی لەالیەن ژن��ەوە بۆ سەرمێرد‪ .‬لەگەڵ‬ ‫‪3‬كوشتنی پیاوان لەالیەن ژنەكانیانەوە یان بەبەشداری خەڵكی تر‪2 .‬‬ ‫كەیسی توندوتیژی ئابووریی و دەستبەسەراگرتنی موڵك و موچەی پیاو‬ ‫لەالیەن ژنەكانیانەوە‪ .‬ئەمە وێرای ئەوەی كە ‪ 59‬حاڵەتی خۆكوشتنی‬ ‫پیاوان هەبووە لە ساڵی ‪.”2011‬‬ ‫حاكم عادل روونیدەكاتەوە ئەوانەی توندوتیژیان بەرامبەر كراوە هەموو‬ ‫جۆرەكانی پێگەی كۆمەاڵیەتی تێدایە لە كرێكاریكەوە هەتا مامۆستایەكی‬ ‫زانكۆ‪.‬‬ ‫بۆ كەمكردنەوەی توندوتیژی ناوبراو پێشنیار كرد هەر كوڕوكچێك‬ ‫كە زەواج دەكەن‪ ،‬پێویستە پێشوەختە لەالیەن رێكخراوێكەوە خولیان‬ ‫بۆبكرێتەوە زیاتر تێبگەیەنرێن لە جومگەكانی ژیان و بەرپرسیارێتی‬ ‫خێزانی‪ ،‬ئەمەش دەبێتە فاكتەرێك بۆ ئەوەی خێزانەكان لە داهاتوودا‬ ‫كەمتر رووبەرووی توندوتیژی ببنەوە‪.‬‬ ‫رێكخراوی یەكێتی پیاوانی كوردستان‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2009‬بەفەرمی بۆ‬ ‫داكۆكیكردن لە پیاوان دامەزراوە‪ ،‬ئۆفیسی سەرەكی لە سلێمانییە و لە‬ ‫هەولێر و كەركوك و دهۆك لقی هەیە‪ ،‬هەتا ئێستا نزیكەی (‪ )5500‬ئەندامی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬ ‫بەپێی ئامارەكانی رێكخراوی یەكێتی پیاوان بێت‪ ،‬ساڵ بەساڵ توندوتیژی‬ ‫دژ بە پیاوان (رەگەزی نێرینە) لەالیەن ئافرەتانەوە(رەگەزی مێینەوە) لە‬ ‫زیاد بووندایە‪ .‬هەر چەندە ئێستا حاڵەتە و نەبۆتە دیاردە‪ ،‬بەاڵم مەترسی‬ ‫تەشەنەكردنی لێدەكرێت و هەڕەشە لە خێزانی كوردی دەكات‪ ،‬چونكە ئەمە‬ ‫سەردەكێشێت بۆ توندوتیژی رەگەزی‪.‬‬ ‫توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی روونی دەكاتەوە كە بەكار هێنانی توندوتیژی‬ ‫تەنیا پەیوەست نییە بە رەگەزێكی دیاریكراوەوە‪ .‬هێمن عومەر‪ ،‬توێژەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەبارەی ئەم حاڵەتەوە بۆ رۆژنامەی پرس دووا و وتی‬ ‫“توندوتیژی پەیوەستە بە خودی مرۆڤەكانەوە نەك جیاكاری جێندەری‪،‬‬ ‫هەر تاكێكی مرۆڤ لە كۆمەڵگادا كە بەشداری پڕۆسەی بەكۆمەڵڕاهاتنی‬ ‫كردبێت هەڵگری هەموو ئەو حاڵەت و دیاردەو زانیاری و پێوەر و بەها‬ ‫كۆمەاڵیەتیانەیە كە وەریگرتووە‪ ،‬بەهەمان شێوەش بە كۆمەڵگای دەداتەوە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە بەكارهێنانی توندوتیژی تەنیا پەیوەست نییە بە پیاوانەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆری رێژەكەی كە تاوەكو ئێستە لە كۆمەڵگای ئێمە باوە پیاوە بەرامبەر‬ ‫بە ژن‪ .‬ئەمەش بۆ سیستمی پیاو ساالری دەگەڕێتەوە‪ ،‬بەاڵم هەرچەند‬ ‫كۆمەڵگا پێش بكەوێت و جیاوازی جێندەری كەمبێتەوە‪ ،‬رێژەی توندوتیژی‬ ‫پیاو بەرامبەر بە ژن‪ ،‬ژن بەرامبەر بە پیاو یەكسان دەبێت و كەمدەبێتەوە”‪.‬‬ ‫توێژەرەكە رەخنە لە ئەدای كاركردنی رێكخراوەكانی ئافرەتان دەگرێت‬ ‫و رایوایە كار لەسەر هاندانی ژنان دەكەن بۆ دژایەتیكردنی هاوسەرەكانیان‪،‬‬ ‫بەمەش خێزانی كوردی تووشی مەترسی هەڵوەشانەوە دەبێت‪ .‬وەك خۆی‬ ‫دەڵێت “بەردەوام رێكخراوەكانی ژنان لەبری كار لەسەر هۆشیاركردنەوەی‬ ‫پیاوان بكەن بۆ پێدانی ماف بە ژنەكانیان یان بەپێچەوانەوە‪ ،‬دێن كار‬ ‫لەسەر هاندانی ژنان دەكەن بۆ دژایەتیكردنی هاوسەرەكانیان‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بێگومان بەسەر كۆمەڵگادا بەخراپ دەشكێتەوەو دواج��ار ئەگەری‬ ‫جیابونەوەی هاوسەرانی لێدەكەێتەوە “‪.‬‬ ‫هێمن عومەر بەمجۆرە توندوتیژی بۆسەر پیاوان لە الیەن ژنانەوە‬ ‫شرۆڤە دەكات و باس لە هۆكارەكانی دەكات “یەكەمیان پەیوەستە بەو‬ ‫هۆكارە تەكنەلۆجیانەی كە جیهانی بچوككردوەتەوەو وەكو گوندێكی‬ ‫بچوكی لێكردووە‪ ،‬ئەوە وایكردووە ژنان ناو ماڵ وەكو قەفەس سەیربكەن و‬ ‫بیانەوێت لێوەی بێنە دەرەوە‪ ،‬كاتێك ئەو دەرفەتەیان نابێت ئەوە هێرش‬ ‫و پەالمار بۆ سەر هاوسەرەكانیان دەست پێدەكەن‪ .‬دووەمیان مەسەلەی‬ ‫تۆڵەكردنەوەیە كە ژنان پێشتر بە دەستی پیاوان چەوساونەتەوە لە رابردوو و‬

‫ئێستەش دەیانەوێت تۆڵە بكەنەوە‪ ،‬بەتایبەتی ئەو ئافرەتانەی منداڵەكانیان‬ ‫گەورەبوون و دەتوانن بە پشتیوانی ئەوان رووبەڕووی پیاوەكانیان ببنەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەش پەیوەندی بەو حاڵەتە هەیە كە ئاماژەم پێدا مەسەلەی‬ ‫رێكخراوەكانی ئافرەتان كە كار لەسەر هاندان دەكەن نەك هۆشیاری”‪.‬‬ ‫هودا سابیر زەنگەنە‪ ،‬چاالكوان لە بواری كۆمەڵی مەدەنی جەخت‬ ‫لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە چەمكی توندوتیژی چ لەسەر بنەمای دەروونی‬ ‫و جەستەیی و سێكسی بێت‪ ،‬ئەم كردەیە نەبەستراوەتەوە بە جۆری‬ ‫رەگەزەكانەوە‪ ،‬واتە تایبەتمەند نییە بە رەگەزی پیاو یان رەگەزی ژن‪.‬‬ ‫ئەم كردەیە پەیوەندارە بە عەقڵ و بیركردنەوەی تاكێك‪ ،‬جا ئەم تاكە ژن‬ ‫بێ یان پیاو‪.‬‬ ‫هەر چەندە ئەو رایوایە ئەو توندوتیژیانەی كە پیاوان بەرامبەر بە ژنان‬ ‫دەینوێنن زێترە لەو توندوتیژیانەی كە ژنان بەرامبەر بە پیاوان دەینوێنن‪.‬‬ ‫بەاڵم دان بەو راستییەشدا دەنێت كە “تەنیا پیاوان نین كە توندوتیژی‬ ‫دەنوێنن‪ ،‬ژنانیش هەن بەرامبەر پیاوان توندوتیژی دەنوێنن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫ئەو ژمارە كەمە بەراورد بە ژمارەی دانیشتوانی كوردستان بكەین ئەوا‬ ‫حاڵەتە‪ ،‬بەاڵم توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان لە دیاردەش دەرچووە بۆتە‬ ‫باوێكی زۆر خراپ”‪.‬‬ ‫هودا سابیر ئەم جۆرە ئامار و رێكخراوانە بە مەترسیدار وەسف دەكات‬ ‫و دەڵێت “بەهەڵە و مەترسییەكی زۆر گەورەی دەزانین بۆ ئاییندەی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردی‪ ،‬چونكە ناكرێ لەبەرامبەر هەر رێكخراوێكدا رێكخراوێكی‬ ‫تر دروست بكەین‪ ،‬ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی كە لێكترازانی كۆمەاڵیەتی‬ ‫دورست ببێت و توندوتیژییەكان لە ئاییندەدا لەسەر بنەمای جۆری رەگەزی‬ ‫بنوێنرێن نەك لەسەر ئەو بنەمایەی كە ئەو تاكە بیروباوەڕی بەو جۆرەیە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ نەبۆتە باو رەنگە لەرێگەی ئەو ئامارانەوە سبەی ببێتە باو‪،‬‬ ‫ئەمەش مەترسییەكی گەورە دروست دەكات”‪.‬‬ ‫حاكم عادل مەال ساڵح‪ ،‬جێگری سەرۆكی رێكخراوی یەكێتی پیاوانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئاشكرای دەكات ئەو توندوتیژیانەی كە دژ بە رەگەزی نێرینە‬ ‫دەكرێت زۆر زیاترە لەو ئامارانەی كە باڵوكراونەتەوە‪ .‬وەك ئەو وتی “بەاڵم‬ ‫بەهۆی ترادیسیۆن و تەقلید و داب و نەریتەوە‪ ،‬تارادەیەكی زۆر ئەو‬ ‫توندوتیژیانەی داپۆشیوە‪ ،‬پیاوی كورد پێی شەرمە بچێتە دادگا یان‬ ‫رێكخراوێك شكات لە ژنەكەی بكات”‪.‬‬ ‫جێگرەكە رووونیدەكاتەوە كە لە ساڵی ‪23 ،2008‬كەیسی توندوتیژی‬ ‫دژ بە پیاوان هەبووە‪ ،‬ئەم رێژەیە لە ساڵی ‪ 2009‬بەرزبۆتەوە بۆ ‪59‬‬

‫حاڵه‌ته‌کان‪ 6 :‬كەیسی فشاری‬ ‫سیكسی لەالیەن ژنەوە بۆ سەر مێرد‪.‬‬ ‫لەگەڵ ‪ 3‬كوشتنی پیاوان لەالیەن‬ ‫ژنەكانیانەوە یان بەبەشداری خەڵكی‬ ‫تر‪ 2 .‬كەیسی توندوتیژی ئابووریی و‬ ‫دەستبەسەراگرتنی موڵك و موچەی‬ ‫پیاو لەالیەن ژنەكانیانەوە‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 23 ،2008‬كەیسی توندوتیژی‬ ‫دژ بە پیاوان هەبووە‪ ،‬ئەم رێژەیە لە‬ ‫ساڵی ‪ 2009‬بەرزبۆتەوە بۆ ‪ 59‬حاڵەت‪،‬‬ ‫لە ‪ 2010‬گەیشتۆتە ‪ 86‬كەیس‪ ،‬لە ‪2011‬‬ ‫ئاستی توندوتیژییەكانی سەر پیاوان‬ ‫گەیشتۆتە ‪ 111‬كەیس‪.‬‬ ‫توێژەرەكە رەخنە لە ئەدای كاركردنی‬ ‫رێكخراوەكانی ئافرەتان دەگرێت‬ ‫و رایوایە كار لەسەر هاندانی‬ ‫ژنان دەكەن بۆ دژایەتیكردنی‬ ‫هاوسەرەكانیان‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪148‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫‪9‬‬

‫وشیار بیاوێڵەیی‪:‬‬

‫خەریكی كردنەوەی مۆزەخانەیەكم تاكو ئەو (مینانەی) كە بەسەر‬ ‫كوردا تاقی كراونه‌ته‌وه‌ لەوێ نمایشی كەم‬ ‫دیمانە‪ :‬عومەر عزیز‬ ‫وشیار بیاوێڵەیی ئەو مرۆڤە گ��ەورە و بەنرخەیە كە بە‬ ‫كارەكانی خزمەتێكی زۆری بە مرۆڤایەتی كردوە و هەمیشە‬ ‫هەوڵ و ماندوبونی خستۆتە گەر لە پێناو پاككردنەوەی ناوچە‬ ‫جیاجیاكانی كوردستان لە مین و ئەم ماندوو بونانەش بەڵگە‬ ‫نەویستە وەك خۆی لە چاوپێكەوتنێكدا لە گەڵ پرس وتی‪:‬‬ ‫پرس‪ :‬وشیار كێیە؟ لە كەیەوە مین هەڵئەگرێتەوە؟‬ ‫و‪( :‬ناوم وشیار علی)یە ناسراوم بە وشیاری ئەلغام هەڵگر‪)26( ،‬ساڵە‬ ‫ئەلغام هەڵئەگرم لە سەردەمی شاخەوە تا وەكو ئەمڕۆ‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە كوێ فێری هەڵگرتنی مین بویت؟‬ ‫و‪ :‬كەوەختێ چومە ناو ڕیزەكانی پێشمەرگە لە ساڵی(‪ )86‬لە ئێران‬ ‫دەورەمان كرد لە گەیالن غەرب من هەر لە خۆمەوە ناڕۆمە ناو حەقلی‬ ‫مین كەسی وا هەبوو دەورەی دەبابەی ئەكرد‪ ،‬هەش بوو دەورەی چەكی‬ ‫قورسی ئەكرد‪ ،‬بۆیە من بیرم لەوە كردەوە دەورەی ئەلغام بكەم‪ ،‬ئیتر‬ ‫لە میندا سەر كەوتوو بووم لە گەڵ برادەرێكی تر كە ناوی كاك(خدر)‬ ‫بوو وابزانم ئێستاش لە ژیاندا ماوە خەڵكی ڕانیە و قەاڵدزیێ بوو‪ ،‬ساڵوم‬ ‫هەیە بۆی‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬كەی قاچەكانت لە دەستدا؟‬ ‫و‪ :‬قاچی یەكەمم ساڵی (‪ )89‬قرتا لە چیای بەمۆ بەهۆی لوغمێكی‬ ‫ئەمریكی یەوە و قاچی دووهەمیشم (‪)94‬قرتا بەهۆی لوغمێكی ئیتالی‬ ‫یەوە‪.‬‬

‫پرس‪ :‬لە هەوڵی دروستكردنی مۆزەخانەیەكی مینیت بیرۆكەی كێ یە؟‬ ‫و‪ :‬خۆشەویستی خەڵك وای لێ كردم بتوانم بیر لە مۆزەخانەیەك‬ ‫بكەمەوە و مێژویەك بۆ خۆم تۆماربكەم‪ ،‬تەنها بیرۆكەی خۆم بوو‪ ،‬گوتیان‬ ‫مۆزەخانەكە لە هەڵەبجە بكەوە گوتم‪ :‬نا لە گوندەكەی خۆما ئەیكەمەوە لە‬ ‫كوێ لە دایك بووم لە وێ ئەیكەمەوە خۆشەویستی خەڵك هەر لە بادینان‬ ‫هەتا ئەگاتە سنوری خانەقین و هەورامان و هەتا گەرمیانیش‪ ،‬لە بەر‬ ‫جوانی كارەكەم زۆر شوێن لە كوردستاندا بە ناوی منەوە ناونراوە وەكو(‬ ‫مزگەوت و قوتابخانە و نەخۆشخانە و بنكەی پۆلیس و مەرزی حدود و‬ ‫گوند) بۆیە ئەو خۆشەویستیە وای لێكردم زیاتر بیر لەو مۆزەخانەیە‬ ‫بكەمەوە و بڕیاریشم دا لە گوندی بیاوێڵە بیكەمەوە ئەویش سەر بە‬ ‫قەزای هەڵەبجەی شەهیدە و تەقریبەن (سێ دەقە یان دوو دەقە) لە‬ ‫هەڵەبجەوە دورە و نزیكە (‪)1000‬هەزارمەتر زەویم بۆ دانا‪ ،‬بۆ ئەوەی من‬ ‫هەموو ئەو چەكانەی كە بەسەر كوردا تاقی كرا بووەوە لەوێ نمایشی كەم‬ ‫و وەكو مێژوویەك بمێنێتەوە‪ ،‬ئەمە جوانترین شت بوو لەالی من تا خەڵك‬ ‫شارەزای هەموو ئەو جۆرە تەقەمەنییانەبێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەو مۆزەخانەیە تەنها تایبەتە بە مین‪ ،‬یاخود تایبەتە بە مین و‬ ‫قوربانیانی دەستی مینش؟‬ ‫و‪ :‬تایبەتم ئەكرد بە مین و جۆرەكانی مین‪ ،‬بەاڵم ئەگەر وێنەی‬ ‫قوربانیانی مینم دەستكەوێ ئەوەش شتێكی ئاساییە و دای ئەنێم‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬الیەنی پەیوەندی دار تاچ ئاستێ هاوكارت بووە لە دروستكردنی‬ ‫ئەم مۆزەخانەیە؟‬ ‫و‪ :‬پێم باشە ئەم پرسیارە لە هاوسەرەكەم بكەی لە بەر ئەوەی ئەو‬ ‫زۆر بەدوایدا چووە و زۆر هیالك بووە‪ ،‬چونكە من توانیومە هەتا شاری‬

‫سلێمانی ئەو ئیشانە بكەم لە بەر قاچەكانم نەمتوانیوە لە ناو ئۆتۆمبێلدا‬ ‫زۆر بمێنمەوە و زۆر ناڕەحەتی بكێشم‪ ،‬بۆیە هاوسەرەكەم بە دوایدا‬ ‫چووە‪ ،‬هەر لەبەر ئەمەش پرس (گێالس رەشید) كە هاوسەری (وشیار‬ ‫بیاوێڵەیی) یە دواند و وتی‪ :‬كتابەكەمان لە هەموو دام ودەزگاکاندا تەواو‬ ‫كرد‪ ،‬بەاڵم لە ئەنجومەنی وەزیران بەڕەفز گەڕایەوە بە بیانوی ئەوەی‬ ‫كەشتێكی هەستیارە‪ ،‬لە گەڵ ئەوەشدا زانیاریم هەیە لە دهۆك و هەولێر‬ ‫و بەغدادیش ئەم مۆزەخانەی تەقەمەنی یە هەیە و وەكو كلتورێكی كۆن‬ ‫ماوەتەوە‪ ،‬بۆیە نازانم هۆكاری ڕەفزكردنی چی یە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە ڕوی یاساوە ئەم كارەتان كردووە؟‬ ‫و‪ :‬بەڵێ لەڕوی یاساوە هەموو ئیش و كارەكانمان كردووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئامانجت چی یە لە دروستكردنی ئەم مۆزەخانەیەدا؟‬ ‫و‪ :‬نامەوێت خۆم فەرز بكەم بەڵكو ئەمەوێت وەكو مێژوویەك و‬ ‫كەلەپورێكی كورد بمێنێتەوە و لەگەڵ ئەوەشدا بۆ ناساندنی ئەم مینانەیە‬ ‫بە نەوەی دواڕۆژ‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە ئێستادا داواكاریت چی یە و ئەڵێی چی؟‬ ‫و‪ :‬داوا لەحكومەتی هەرێمی كوردستان و بەرپرسانی حكومی و حزبی‬ ‫ئەكەم هەوڵم بۆ بدەن با ئەو شوێنەوارە مێژوویە بكەمەوە بۆ نەوە لە‬ ‫دوای نەوە‪ ،‬چونكە با بزانین ئەم میللەتە چی بە سەر هاتووە بە تایبەتی‬ ‫سنوری هەڵەبجە و ئەوانەی كە شوێنی حەربی عێراق و ئێران بووە‪ ،‬من‬ ‫ئەو چەكانەم كۆكردۆتەوە با بە هەدەر نەچێ و لەو شوێنەدا دابنرێت وەكو‬ ‫مێژوویەك‪ ،‬تا دوا دڵۆپی خوێنشم ئامادەم لوغمێ لە هەر شوێنێ هەبێ‬ ‫الی بەرم بەبێ بەرامبەر ڕازیم نیە كەس چایەكیشم بۆ بكڕێ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره‌ ‪148‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫پاییزی ناسیۆنالیزمی عەرەبی و بەهاری بیابانی ئیسالمی سیاسی‬ ‫شێرزاد عومەر مەحمود‬

‫(‪)2-2‬‬ ‫شكست و هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت و هاتنی راستەوخۆی‬ ‫هێزە گەورەكانی دنیا (ئەمەریكاو بەریتانیا ) بۆ ناوچەی هەرە گرنگی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین و نەمانی مەترسی هەژموونی سۆڤیەتی لەم ناوچەیەدا‬ ‫و هێزی سەرەكی پاوەنكەری ناوچەكە دەبێتە ئەمەریكا‪ .‬بۆ زیاتر‬ ‫شارەزابوون لەسەر ئەم ناوچەیە و لەو سەردەمەدا‪ ،‬وا پێویست دەكات‬ ‫كە رەوشی رۆژهەاڵتی ناوین و جیهانی عەرەب لە چەند خاڵێكدا باس‬ ‫بكەم ‪:‬‬

‫یەكەم ‪ :‬لە ئەنجامی ركابەری تووندی سۆڤیەت و ئەمەریكا لە ساڵی‬ ‫‪ 1979‬بە دواوەو لە دوای داگیركردنی ئەفغانستان لەالیەن سۆڤیەت‪،‬‬ ‫شۆڕشی ئیسالمی ئێران و جەنگی عێراق – ئێران‪ ،‬ئەم ناوچەیە بووە‬ ‫ناوچەیەكی پڕ چەك و گڕگرتوو‪ .‬جێگای یەكالیی كردنەوەی ناكۆكیەكان‬ ‫و ڕودان��ی كارەساتە گەورەكانی جەنگ و داگیر ك��ردن‪ .‬ریكەوتنی‬ ‫سەرهەڵدانی ئیسالمی و عەرەبی لەگەڵ ئەمەریكاو لە دژی هەژموون و‬ ‫پەالماری سۆڤیەتی‪ ،‬رەوشەكەی بە قازانجی دەوڵەتانی ناوچەكە گۆڕی و‬ ‫یارمەتی و هاوكاری لە ئەندازە بەدەر بۆ رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و عەرەب‬ ‫لەالیەن ئەمەریكاوە پێشكەش كراو سەرەنجام لەم سەردەمەدا (‪-1979‬‬ ‫‪ )1991‬زۆرترین دەستكەوت بەر دەوڵەتانی ناوچەكە كەوت‪ ،‬بەاڵم پاش‬ ‫نەمانی مەترسی سۆڤیەت و هاتنی راستەوخۆی هێزی ئەمەریكاو بەریتانیا‬ ‫بۆ كەنداو‪ ،‬توركیاش دێتە ناو بەرژەوەندی ئەم ناوچەیە‪ .‬ئەم رەوشە بووە‬ ‫سەرچاوەو زەمینەیەك بۆ كاردانەوەیەك بەرامبەر هاتنی ئەمەریكا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چونكە خۆیان نەیاندەتوانی ئەو كارە بكەن‪ ،‬بۆیە ئەم ئەركەیان سپارد‬ ‫بە بزووتنەوە ئیسالمییەكان و دەستیان كرد بە یارمەتی دانی بزووتنەوە‬ ‫ئیسالمیەكان و (تەنانەت چەكدار كردنیان) بۆ پڕكردنەوە و بونیادنانی‬ ‫بەمشێوەیە‬ ‫سیاسەتی دژی ئیسرائیلی و ئەمەریكی و بەریتانی‪.‬‬ ‫لەالیەن هەموو دەوڵەتانی ئیسالمی‪ ،‬چ عەرەب یان نا عەرەبی‪ ،‬هێزێكی‬ ‫یەدەكی ئیسالمی و عەرەبی هەڵگری بیروباوەڕی ناسیۆنالیستی عەرەبی‬ ‫و ئیسالمی سیاسی سازو بەهێز كرا بۆ دژایەتیكردنی ئەمەریكاو رۆژئاواو‬ ‫ئیسرائیل‪ .‬بە بڕوای من ئەمە یەكەمجارە‪ ،‬لە دوای هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫خەالفەتی عەباسی‪ ،‬گوتاری ئیسالمی عەرەبی (سوننی) و پان عەرەبیزم‬ ‫و بەو هێزو بەریناییە بێتە مەیدان و یەكبگرێت‪.‬‬ ‫دووەم ‪ :‬یەكێك لە كێشە هەرە ئاڵۆزەكانی دوای شكستی سۆڤیەت و‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی بلۆكی رۆژهەاڵت‪ ،‬مەسەلەی ئەفغانستان و سەركەوتنی‬ ‫بزووتنەوەی تالیبانی سوننی مەزهەب و تووندڕەوی ئیسالمی بوو لە‬ ‫دژی ئەمەریكا‪ ،‬كە بە یارمەتی عەرەبی ئەفغان‪ ،‬پارەی سعودیەو خلیج‬ ‫و كارئاسانی پاكستان بوو‪ .‬هەڵبژاردنی ئەفغانستان لەالیەن ئوسامە‬ ‫بن الدنی سعودی و رێكخراوی (ئەلقاعدە) بە یارمەتی پارەو پشتگیری‬ ‫ئاشكرای سعودیە و خلیج و ناچار بوونی سیاسەتی پاكستانی بۆ ڕێگە‬ ‫گرتن لە نفوزی ئێرانی‪ .‬فرسەتی گونجاوی دا بە دەسەاڵتی ئیسالمی‬ ‫عەرەبی كە ئەو شوێنە بكەنە بنكەیەكی عەرەبی ئیسالمی دەرەوەی‬ ‫جیهانی عەرەب و لە واڵتێكدا كە میللەتێكی هەژار‪ ،‬نەزان و دواكەوتووی‬ ‫تێدایە كە زەمینەی پەرەسەندنی سیاسەتی ئیسالمی توندڕەوی (سوننە)‬ ‫ی تێدایە‪ ،‬واڵتێكە كە خەڵكی زۆری تێدا دەژی كە چەندین ساڵە‬ ‫ناسنامەی ئیسالمیان بووەتە كارێكی پێویست و ناچار لە دژی داگیركەرە‬ ‫نا ئیسالمییەكانی (بەریتانیا و سۆڤیەت)‪ ،‬نزیكە لە پاكستانی بە ناسنامە‬ ‫ئیسالمی سوننە (لە بەرامبەر هەڕەشەو هەژموونی هیندی نا ئیسالم‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەوەش بزانین هیند و پاكستان لە نەژادا یەكن‪ ،‬بەاڵم تەنها‬ ‫جیاوازییان لە هیندۆس بوون و ئیسالمیدایە) واتە ئیسالم سەرچاوەی‬ ‫یەكەمی جیاوازی ناسنامەی پاكستانە لە هیندستان‪ .‬دەبێ‌ ئەوەش بزانین‬ ‫كە پاكستان خاوەنی چەكی ئەتۆمییەو تەماحی بزووتنەوەی ئیسالمی‬ ‫عەرەبی لە خەڵكێكی شەڕكەر‪ ،‬برسی‪ ،‬نەزان و دواكەوتووی ئەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫هێزی ئەتۆمی و پاشان بوونی چەندین كۆماری ئیسالمی سوننە مەزهەبی‬ ‫(ئوزبەكستان‪ ،‬تاجیكستان‪ ،‬توركمانستان‪ ،‬قیرغستان و كازاخستان)‬ ‫كە باشترین دەروازە بۆیان ئەفغانستانە‪ .‬ئەو واڵتانەی كە ناوم بردن‬ ‫پاش ئەوەی لە روسیای دوای نیزامی سۆڤیەتی جیابوونەتەوە هەر بە‬ ‫بەیاری ماونەتەوە و لەالیەن سیاسەتی نوێی جیهانی دەسەاڵتدارەوە‬ ‫پڕ نەكراوەتەوە و هێشتا لە (دەرەوەی دەسەاڵتن) هەروەكو زبگینیۆ‬ ‫بریجنسكی لە كتێبەكەیدا ناوی هێناون‪.‬‬ ‫سێیەم ‪ :‬پاش شكستی سۆڤیەت و هاتنی ڕاستەوخۆی ئەمەریكا‬ ‫بۆ ناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستی ناعەرەبی (جۆرج لینچۆفسكی لە‬ ‫كتێبە ناودارەكەیدا «شرق االوسط فی الشؤون الدولیە» رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست دەكات بە دوو بەشەوە ‪ :‬القلب العربی و الحزام الغیر العربی‬ ‫) و بە تایبەتی توركیاو پشتیوانی راستەوخۆی ئەمەریكا بۆ دامەزراوەی‬ ‫سەربازی پاكستان و ڕێگەگرتن لە نفوزی ئیسالمی و هیندی لەو واڵتە‪،‬‬ ‫زەمینەی جەماوەری پەیدابوونی هێزی ئیسالمی لەو واڵتانەشدا پەیدا بوو‪.‬‬ ‫ئەم جارەش بە یارمەتی و هاندانی هەردوو مەڵبەندە گرنگەكەی ئیسالمی‬ ‫سوننەی عەرەبی (سعودیە و ئەزهەر) پارەیەكی زۆر بۆ ئەو بزووتنەوە‬ ‫ئیسالمییانەی ئەو واڵتانەش ڕەوانە كراو ئەمەش بە چاوپۆشی سەرانی‬ ‫ئەو دەوڵەتانە‪ .‬دەبێت ئەوەش بزانین كە سەرانی دەوڵەتی پاكستانیش‬ ‫(هەروەكو عەرەب بە پەیڕەو ئەمەریكییەكان) ناتوانن خۆیان بە ئاشكراو‬ ‫راستەوخۆ لە دژی هەژموونی ئەمەریكی و بەریتانی جەماوەری ئەو‬ ‫واڵتەی خۆیان سازبدەن‪ ،‬بۆیە ئەوانیش پێویستیان بەو كارە هەیە كە‬ ‫بزووتنەوە ئیسالمییەكان ئەو كارەیان لە جیاتی بكەن‪ .‬ئەگەر ئەمەریكا‬

‫لە ڕێگەی كودەتای (پەروێز موشەڕەف) ی سەرۆكی سوپاوە نەكەوتایە‬ ‫خۆی بۆ وەرگرتنی دەسەاڵت‪ ،‬بێگومان سیاسەتی (نەواز شەریف) و‬ ‫رابیتەی ئیسالمی و بوونی نفوزی عەرەبی و سعودی لەو واڵتەو كاریگەری‬ ‫هێزی زۆر و زەوەن��دی فەقێكانی تالیبانی چەكدار (عەرەب و غەیرە‬ ‫عەرەب) وایدەكرد كە بە تەواوی ئەو واڵتە پڕ دانیشتوان و پڕ چەكە‬ ‫بكەوێتە دەستی سیاسەتی ئیسالمی سیاسی چەكدارەوە‪ .‬یەكەمین كار‬ ‫كە پەروێز موشەرەف كردی الدانی سوپا ساالری پاكستان و بەرپرسی‬ ‫بەرنامە ئەتۆمییەكان بوو‪ ،‬كە دوو كەسی نزیك بوون لە سیاسەتی‬ ‫نەواز شەریف‪ ،‬كە ئەویش خۆی پەروەردە و بەچكەی عەرەب و سعودیە‬ ‫بوو‪ ،‬یان هەر وەكو عەرەبەكان دەڵێن (ربیب السعودیە)‪ .‬هیچی وای‬ ‫نەمابوو سیاسەتی ئیسالمی (نەواز شەریف‪ ،‬تالیبان و ئوسامە و عەرەبی‬ ‫ئەفغان) دەست بەسەر بەرنامەی چەكی ئەتۆمی پاكستاندا بگرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سیاسەتی ئەمەریكا لە ڕێگەی كودەتای پەروێز موشەڕەفەوە بەرنامەی‬ ‫ئەوانیان پوچەڵكردەوە‪.‬‬ ‫توركیاش هەربە هەمان شێوە پێویستی بەو سیاسەتە هەیە و‬ ‫پەیدابوونی بزووتنەوەی ئیسالمی (سوننی) بە هێزی توركی لە دژی‬ ‫ئەمەریكاو رۆژئاوا هەر لە ئەنجامی ئەو سێ‌ هۆكارەوە دەبێت كە ئەمانەن‪:‬‬ ‫بوونی زەمینەیەكی ئیسالمی‪ ،‬چونكە هەموو ئەو واڵتانەی كە ناومان‬ ‫هێنان ئیسالم بەشێكە لە ناسنامەكەیان‪ ،‬چاوپۆشی ئەو دەوڵەتانە لە‬ ‫سەرهەڵدان و بەهێزبوونی ئەو بزووتنەوانە بۆ بەرپاكردنی سیاسەتی‬ ‫دژی ئەمەریكی كە خۆیان ناتوانن پێی هەڵسن‪ .‬بەم شێوەیە ڕەوشی‬ ‫واڵتانی ئیسالمی ناعەرەبی (پشتێنەی ناعەرەبی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و‬ ‫پاكستان ) دەبێتە بەشێك لە سیاسەتی ئیسالمی سیاسی‪.‬‬ ‫دەرئەنجام‪:‬‬ ‫پێم وای��ە سەركەوتنی شۆڕشەكانی واڵتانی عەرەبی بەسەر ئەو‬ ‫سەركردانەی كە نوێنەرایەتی ناسیۆنالیزمی عەرەبیان دەكرد مانای كۆتایی‬ ‫هاتنی یەكجارەكی(پان عەرەبیزم)ە و هاتنە ئارای (پان ئیسالمیزم)ە‪.‬‬ ‫هاوكێشەكە بەو جۆرە دەبێت‪ ،‬پێشتر عەرەبەكان بە نیازی یەكێتی‬ ‫خاكی عەرەب بوون لە چوارچێوەی نیشتیمانێكی عەرەبی یەكگرتوو‬ ‫لە رۆژهەاڵتەوە (عێراق) تاوەكو رۆژئاوا(مەغریب)‪ ،‬بەاڵم (نەخشەی‬ ‫راستەهێڵ) و دابەشكردنی نیشتمانی عەرەبەكان بەسەر چەند واڵتێكی‬ ‫كانتۆنی وەك ئەوەی ئەمڕۆ هەیە چووە ژێر گڵەوە‪ ،‬ئەمڕۆش چ رۆژئاوا‬ ‫و چ تەواوی واڵتە زلهێزەكان بە تایبەتی بەریتانیا و فەرەنسا باجی‬ ‫ئەو هەڵە گەورانەیان دەدەن لە پڕۆژەی (نەخشەی راستەهێڵ)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەكرێ بەهەمان لۆژیكدا بچینەوە كە ئەوان لە پێناو وەدەستهێنانی‬ ‫دەستكەوتی گەورەتر شتی بچووكتریان كردە قوربانی تاوەكو ئەمڕۆ بێنە‬ ‫سەر ئەم خوانە ئامادەیە‪ ،‬بە دیكتاتۆریەت و گەندەڵیەكانی ئەو سەركردە‬ ‫ناسیۆنالیستانە لە ماوەی ئەو چەند ساڵەی حوكمڕانێتیاندا سەلما كە‬ ‫بیر و ئایدیۆلۆژیای ناسیۆنالیستی عەرەبی بۆهەتایە كۆتایی پێهات و‬ ‫جارێكی تر لە مێژوودا نابینرێتەوە و هیچ تاكێكی عەرەبیش بە گشتی‬ ‫و شەقامی عەرەبی بە تایبەتی جارێكی تر حوكمی ناسیۆنالیزم و پان‬ ‫عەرەبیزم ناخوازنەوە‪.‬‬ ‫دەستپێكی ت��ەواوی شۆڕشە عەرەبیەكان لە مزگەوتەكانەوە بوو‬ ‫و هاوكات سەركەوتنی شۆڕشەكانیش هەر بەسای پیاوانی ئایینی و‬ ‫چاالكوانە ئیسالمییەكانەوە بوو‪ ،‬ئەمڕۆش هەمان سیناریۆ دووب��ارە‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬پێشووتر بینیمان كە چۆن ناسیۆنالیستەكان بە گوڕ و تینەوە‬ ‫بەو شێوەی ئێستا بە چەپڵەڕێزان هاتنە سەر تەختی فەرمانڕەوایەتی‪،‬‬ ‫بەهەمان شێوەش ئیسالمی سیاسی وا هێدی هێدی جڵەوی دەسەاڵت‬ ‫دەگرنە دەست لەو واڵتانە‪ ،‬پێم وایە دیسانەوە بۆماوەی سااڵنێكی‬ ‫تر عەرەبەكان دەكەونە ژێر چنگ و چەپۆكی دیكتاتۆرێكی تر‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەیان بە جل و بەرگی ئایینییەوە‪ ،‬تا ئەو دەمەی شەقامی عەرەبی‬ ‫دیسانەوە ئاراستە دەكرێتەوە دژی ئەم دەستە و تاقمانە‪ ،‬بە كورتی بۆ‬ ‫لێدان و كاڵ كردنەوەی توندڕۆی پان ئیسالمیزم و بەرهەمهێنانی تاكێكی‬ ‫عەرەبی ئازاد دوور لە بیری (ناسیۆنالیستی و ئاینگەرایی) جارێكی تر هەر‬ ‫لە مزگەوتەكانەوە بیرۆكەی (ئیسالمیزم) دەكەوێتە بەر شااڵوی شۆڕشی‬ ‫عەرەبەكان وەك شۆڕشی رێنسانس لە ئەوروپا‪ ،‬ئیتر جارێكیتر هەردوو‬ ‫بیرۆكەی(ناسیۆنالیستی و ئایینی) تەختی حوكمڕانی بە چاوی خۆیان‬ ‫نابیننەوە‪ ،‬بەمەش كۆتا بە نەخشە و پڕۆژەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی تازە‬ ‫دێت‪ ،‬هەر بۆیە ئەوەی ئەمڕۆ لە واڵتانی عەرەبی روو دەدات هەرگیز بەهار‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو پاییزی ناسیۆنالیزمی عەرەبی و بەهارێكی بیابانی ئیسالمی‬ ‫سیاسیە‪ ،‬بەهاری بیابانیش هەمیشە بێ بەر و ئەنجامە‪.‬‬ ‫‪s4632628@hotmail.com‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪148‬‬

‫‪2012/01/31‬‬

‫‪11‬‬

‫دوای هاوسەرگیری‪ ،‬پیاوان زێتر لە ژنان ئەڵقە لە پەنچەیان دەكەنەوە‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬ ‫رەنگە خۆشترین كات و ساتی ژین لە تەمەنی مرۆڤەكاندا ئەو‬ ‫دەمەبێ كە ئەڵقەی هاوسەرگیری دەگۆڕنەوە‪ ،‬بەتایبەتی ئەگەر ئەم‬ ‫هاوسەرگیرییە لەسەر بنەمای خۆشەویستی و رێزگرتن و لێگ تێگەیشتن‬ ‫دامەزرابێ‪.‬‬ ‫نەریتی ئەڵقە لە پەنجە كردن بەتایبەتی لە پەنجەی (برای توتە)‬ ‫ی دەستی چەپ‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی كۆن و رۆمانییەكان ئەم‬ ‫نەریتەیان داهێناوە‪ ،‬لەبەر ئەوەش پەنجەی دەستی چەپیان دەست‬ ‫نیشان كردووە‪ ،‬چونكە دەماری ئەو پەنجەیە پەیوەندە بە دڵەوە‪ ،‬دەڵێن‬ ‫جێگای خۆشەویستی و لێبووردەیی و جوانییە‪ ،‬كەواتە كاتێ رۆمانییەكان‬ ‫ئەم نەریتەیان داهێنا زیاتر بە مەبەستی نیشاندانی خۆشەویستی و‬ ‫مانەوەی خۆشەویستی بووە‪ ،‬هەروەها ئەڵقە لە پەنجەكردن دوای‬ ‫هاوسەرگیری هێمای بەردەوامی خۆشەویستییە بۆ بەرامبەر‪ ،‬لە هەمان‬ ‫كاتدا ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە ئەم ( كچە‪ ،‬یان كوڕە) شووی كردووە‪،‬‬ ‫یان ژنی هێناوە‪ ،‬یان بە واتەیەكی تر دەزگیرانی هەیە‪.‬‬ ‫ئەم نەریتەش لەناو كوردەواری خۆماندا هەیە و لە كاتی مارەكردنی‬ ‫كوڕ و كچێك لێكتری‪ ،‬ئەڵقەی هاوسەرگیری دەگۆڕنەوە‪ .‬ئەوەی جێگای‬ ‫سەرنجە ئەوەیە كە پاش ماوەیەك لە بەیەك گەیشتن‪ ،‬ئەڵقەكە لە‬ ‫پەنجە دەكەنەوە‪ ،‬بەتایبەتی ئەم دیاردەیە الی پیاوان زیاتر دەبینرێت‬ ‫وەك لە ژنان‪.‬‬ ‫بۆ زیاتر قسەكردن لەسەر ئەم نەریتەو بایەخ و بەهای ئەڵقەی‬ ‫هاوسەرگیریی‪ ،‬چەند هاوسەرێكمان هێنایە ئاخاوتن‪.‬‬ ‫سەرەتا كەیوان یاسین كە نزیكەی پێنج ساڵە زەواج��ی كردووە‬ ‫سەبارەت بە ئەڵقەی هاوسەرگیری گوتی «لە كۆمەڵگەی ئێمە دا ئەو‬ ‫كەسەی ئەڵقەی لە پەنجە نەبێت مانای ئەوەیە كە پێوەندی عاتیف و‬ ‫دەزگیرانی نییە‪ ،‬بەمانایەكی تر ئامادەیە بۆ پەیوەندی‪ ،‬پیاوان كە حەز‬ ‫لە ئافرەتێك دەكەن یەكسەر سەیری پەنجەكانی دەكەن‪ ،‬ئەگەر ئەڵقەی‬ ‫لە پەنجە بێت ئەوا دەزانن كە مێردی هەیە و لێی دوور دەكەونەوە»‪.‬‬ ‫بەپێی لێكدانەوەی كەیوان ئەڵقە هێمای هاوسەرگیری و خۆشەویستیە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە پەنجە نەكردنی ئەڵقە لەالیەن پیاوانەوە بەمانای بێ وەفایی‬ ‫نایەت‪ ،‬بەڵكو زۆرێك لە پیاوان حەز بە ئەنگوستیلە دەكەن‪ .‬یاخود هەر‬ ‫دوای گواستنەوەی بوكێ ئەڵقە لە پەنجە دەكەنەوە‪.‬‬

‫كوێستان مەهدی كە چەند مانگێك دەبێت چۆتە ژیانی هاوسەرێتییەوە‪،‬‬ ‫بەمجۆرە تەعبیری لە ئەڵقە كرد و گوتی «هاوسەرگیری پرۆسەیەكە‬ ‫بەرەزامەندی ه��ەردووال دەبێت‪ ،‬ئەویش بە گۆڕینەوەی ئەڵقەیە»‪.‬‬ ‫لەدیدی كوێستان خانەوە ئەڵقە نیشانەیەكی جوانە لە نێوان ژن و‬ ‫مێرددا‪ .‬ناوبراو لە درێژەی قسەكانی دا دەڵێت «بە بۆچوونی من لە‬ ‫دەستكردنەوەی ئەڵقە دوای هاوسەرگیری‪ ،‬مانای بێوەفایی‬ ‫دەگەیەنێت‪ .‬یان هەندێكجار بۆ ئەوەیانە كە كچ‬ ‫سەیریان بكات‪ .‬یان لەوانەیە ئەو خۆشەویستیەی‬ ‫جارانیان نەمابێت»‪.‬‬ ‫ك��وێ��س��ت��ان ئ����ەوەش����ی گ����وت «ل��ە‬ ‫دەستكردنەوەی ئەڵقە هەر لە الی پیاوان‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو لەالی ئافرەتانیشە‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫دیاردەیە زیاتر الی پیاوان باوە»‪ .‬بە‬ ‫باوەڕ بە خۆبوونەوە كوێستان بەڵێنی‬ ‫داو گوتی «من ئامادەم تا مردن‬ ‫ئەڵقەم لە دەست بێت و نیشانەیەكی‬ ‫زۆر جوان و پیرۆزە بەالمەوە»‪.‬‬ ‫هەر چەند هاوسەرەكەی كوێستان‬ ‫خانیش ئەڵقەی بە هێمایەكی پیرۆزی‬ ‫نێوان ژن و مێرد دانا‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەی‬ ‫قسەكانی كوێستانی هاوسەرییەوە سەعید‬ ‫خۆشناو گوتی «لە دەستكردنەوەی ئەڵقە مانای‬ ‫بێوەفایی ناگەیەنێت‪ ،‬چونكە زۆركەس هەیە حەز ناكات لە دەستی‬ ‫بێت»‪ .‬ناوبراو هاوسەرێتی و خۆشەویستی نێوان ژن و مێردی بەرزتر لە‬ ‫ئەڵقە وەسف كردو گوتی «بە بۆچوونی من هاوسەرێتی مانای رێزگرتن‬ ‫و لە یەكگەیشتن و خۆشەویستییەو‪ ،‬زۆر گەورەترە لە ئەڵقە‪ .‬بۆیە‬ ‫من وەكو الوێك ئەڵقە لە دڵمایە نەك لە پەنجەم»‪.‬‬ ‫رێژوان محەمەد كە نزیكەی سێ ساڵ دەبێت زەواجی كردووە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دووپات كردەوە كە لەیەكەم رۆژی گرێبەستەوە (عقد الزواج) تاكو‬ ‫ئەمڕۆكە ئەڵقەی لە پەنجەدایە و ئەوەشی گوت «بڕواناكەم بتوانم لە‬ ‫دەستی بكەمەوە تاكو بمێنم»‪ .‬رێژوان دەڵێت «من بەش بە حاڵی خۆم‬ ‫پێم وایە ئەو ئەڵقەیەی كە لە پەنجەمە خۆشەویستی هاوسەرەكەمی‬

‫پێدەردەبڕم‪ .‬هەركاتێكیش كەمن سەیری پەنجەی خێزانەكەم دەكەم‬ ‫و ئەڵقەكە دەبینم‪ ،‬ئەویش بەهەمان شێوە ئەویش خۆشەویستیم بۆ‬ ‫دەردەبڕێت»‪.‬‬ ‫پەروین ئەحمەد كە نزیكەی ( ‪ )10‬دەساڵ دەبێت زەواجی كردووە‪،‬‬ ‫بە ئەمانەتەوە ئەڵقەی دەزگیرانێتی پاراستووەو دەڵێ «بۆ یادگاری و‬ ‫لەبەرخاتری خۆشەویستی هاوسەرەكەم ئەڵقەكەم پاراستووە‪ ،‬هەر‬ ‫چەندە دڵم نایەت لە پەنجەی بكەم‪ ،‬چونكە دەترسم‬ ‫ونی بكەم یان بشكێت»‪ .‬پەروین رەخنەشی لە‬ ‫پیاوان گرت كە دوای هاوسەرگیری ئەڵقە لە‬ ‫پەنجە ناكەن و رێزی ئەو ئەڵقەیە ناگرن‪.‬‬ ‫بەاڵم بە پێچەوانەی قسەكانی پەروین‬ ‫خانەوە‪ ،‬ژێ��وار حەسەن كە شەش ساأل‬ ‫دەب��ێ��ت زەواج���ی ك����ردووە‪ ،‬دەڵێت‬ ‫«تا ئێستاش ئەڵقەی هاوسەرێتیم‬ ‫پاراستووە‪ .‬بەاڵم لە پەنجەی ناكەم‪،‬‬ ‫چونكە زێڕ (ئاڵتون) بۆ پیاوان‬ ‫حەرامە»‪.‬‬ ‫ژێوار ئەو گلەیەشی لە هاوسەرەكەی‬ ‫كرد كەوا دوای دووجار گۆڕینی ئەڵقەكە‪،‬‬ ‫هاوسەرەكەی ئەڵقەكەی فرۆشتووە»‪.‬‬ ‫ساوین خانی هاوسەری ژێوار بە پێكەنینەوە گوتی‬ ‫«راستە دووج��ار ئەڵقەكەم گ��ۆڕی‪ ،‬بەاڵم لەبەر خاتری‬ ‫ژێوار هەموو زێڕەكانم فرۆشتووە‪ ،‬بە ئەڵقەكەشەوە‪ ،‬چونكە ئەو كاتە‬ ‫پێویستیمان بە پارە بوو‪ ،‬بەاڵم ئەو هی خۆی نە فرۆشتەوە‪ .‬من لەبەر‬ ‫خاتری ئەو فرۆشتمەوە‪ ،‬ئەگینا ئەڵقە بەالی منەوە شتێكی جوان و‬ ‫پیرۆزە»‪.‬‬ ‫جەمال ئەیوب پێی وایە كە كەس نییە تاكو سەر پابەندی ئەڵقە لە‬ ‫پەنجە كردن بێت‪ ،‬جەمال دەڵێت «ئەڵقە لە پەنجەكردن فەترەیەكە و‬ ‫بەسەر دەچێت‪ ،‬بەتایبەتی سەردەمی گەنجێتی بایەخی هەیە و دواتر لە‬ ‫یاد دەكرێت و ئەمەش پێوەندی بە وەفایی و بێوەفاییەوە نییە‪ .‬بەاڵم‬ ‫دەكرێ بۆ یادگاری ئەو ئەڵقەیە هەڵبگیرێت و بپارێزرێت»‪.‬‬

‫هەستی بەرپرسیارێتی‬ ‫نەوزاد فوئاد‬ ‫بەم رۆژ گارە هەرهەموومان داواكارین‪ ،‬بەاڵم كەسمان لەخۆمانەوەدەست‬ ‫پێ ناكەین بەس دەمانەویت بۆ مان جێبەجێ بكرێت !كەلتوری بۆمان‬ ‫بكرێت و دەمانەوێت لەچی یەوە سەرچاوەی گرتووە؟ ئایا تاكی كوردی‬ ‫ئێمە لەمێژوودا ئەوەندە دەستەمۆو دەست و پێ سپی بووە تاكو تەنها‬ ‫داواكاری هەبوبێ بەرهەمی نەبوبێ‪ ،‬بێ گومان لەم كارەدا كەس نییە‬ ‫لەگەڵم هاورانەبێ كە تاكی كوردی لەدێرزەمانەوە گوتویەتی دەستی‬ ‫ماندوو لەسەرزگی تێرە‪ ،‬كە باو باپیرانمان هەمیشە بەرهەمهێنەر بونە‬ ‫بواری كشت و كاڵی و بەخێوكردنی مااڵت و پەلەوەر و وەبەرهەم هێنانی‬ ‫كارەدەستیەكان لەدوورین و رستن و چنین و دارتاشی و ئاسنگەری ‪.‬‬ ‫الیەنێكی دیكەی كێشەی ئەم میللەتە هاوكارنەبون و خۆبەخاوەن‬ ‫نەزانینی هیچ شتێك و تەنها حكومەتی بە بەرپرسیار زانی یە‪ .‬ئەمەشیان‬ ‫دیسان كەلتوری گەلی كورد و تاكی كورد نییە‪ ،‬چونكە گەر بگەرێینەوە‬ ‫بۆ مێژوو تاكی كورد هەمیشە هەستی بە بەرپرسیارێتی و خۆبەخاوەن‬ ‫زانینی گشت دەوروبەرەكەی كردووە‪ ،‬بۆئەم مەبەستەش فەلسەفەیەكی‬ ‫دیكەی كوردییمان هەس كەدەڵێت (گەر لە كانی یەك ئاوت خوارد‬ ‫بەردی تێ فرێ مەدە) كەواتا خوواڵسەی كەالم‪ ،‬ئەم شێوازی خواستەی‬ ‫هەنوكەی هەموومان كەلە حاڵەتەوە بۆ تەدیاردە لە چی یەوە سەری‬ ‫هەڵداوە‪ ،‬كە تاكی كورد تەنها بیرلەوە بكاتەوە حكومەت خزمەتی بكات‬ ‫و هیچ ئەرك و بەرپرسیاریتیەكی لە ئەستۆنەگرێت و لەكاری رۆژانەشدا‬ ‫هەمیشە بەوپەری وریایی یەوە وەك نەخۆشێكی دەرونی هەڵسوكەتی‬ ‫لەگەڵ بكرێت؟‪.‬لەكاتێكدا ئەركی هاواڵتی بەرامبەر بەم خاك و گەلە‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سەرنووسەر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌مه‌ ساڵح‬

‫‪0750-493 7487‬‬

‫زۆرگرنگترە لە ئەركی وەزیفی حكومەت نموونەیەكی زیندوو هەیە دەكریت‬ ‫بۆ زۆر ئاریشەی دیكە كەلكی لێ وەربگرین ئەویش (ئ��او)ە‪ ،‬راستە‬ ‫ئەركی حكومەت دابین كردنی ئاوی سازگاری خواردنەوەیە‪ ،‬بەاڵم ئەركی‬ ‫هاواڵتیش لەپاش خەرج كردنی پێداویستی خۆی گرتنەوەی ئاوەكە و‬ ‫پیسنەكردنی سەرچاوەی ئاوەكەیە‪ ،‬كەواتا لێرەدا گەر حكومەت یەك‬ ‫ئەركی لە ئەستۆبێت هاواڵتی دوو ئەركی لە ئەستۆدایە ‪.‬كەبەداخەوە‬ ‫ئەركی تاكی هاواڵتی بزرە ‪.‬‬ ‫كێشەیەكی دیكەی ئەم واڵتە لە بواری بازرگانی‬ ‫و كرین و فرۆشتندا وەك چەكی كۆكوژ یاخەی‬ ‫گرتووین ئەویش نەبونی گیانی بەرپرسیارێتی و‬ ‫نەبونی هیچ هەستێكی مرۆڤایەتی یە لە ناو ناخی‬ ‫ئەو كەسە بازرگان و دووك��ان��داران��ەدا‪ ،‬كە شتی‬ ‫ماوەبەسەرچو دەرخ��واردی ئەم گەلە دەدەن؟ لە‬ ‫كاتێكدا ئەم كارە بە یاسا و بە گشت عورفێكی‬ ‫مرۆڤایەتی تاوانەو كارەسات‪ ،‬بەاڵم رۆژانە دەبینین‬ ‫لێرە و لەوەێ بە (تەن)خۆراكی ماوە بەسەر چو‬ ‫دەستی بەسەردا دەگریێت ‪ .‬هەركەل و پەلێك دێتە‬ ‫ئەم واڵتە لەرووی باشی و كوالێتەوە باش نی یەوە‬ ‫مەترسی دارە بۆ سەر ژینگە ‪ .‬لەرێكالمی بازرگانیش‬ ‫دا گاڵتە بە بەرهەمی ناو خۆی دەكرێت و والە كەسی بەرهەم هێنی ناو‬ ‫خۆی دەكات شەرم بكات جارێكی دیكە هەوڵی بەرهەم هێنان بدات‪.‬‬ ‫بۆ نموو نە لە رێكالمێكی (ماست) كەلە تەلە فزیۆنە ناو خۆیەكانەوە‬ ‫پەخش دەكرا گاڵتەی بە خاوەن چێڵەكە دەكرد‪ ،‬پێ دەڵێت چێڵە (‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750-448 0225‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‪ :‬فەرەیدون بێوار‬ ‫‪0750-414 1910‬‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬

‫ستافی پەیامنێران‪:‬‬ ‫توانا شێخانی‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫شاخەوان شێخانی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪ :‬شێرکۆ‬

‫ترگاعەكە) ئەم وشەیە هەرشورەییە لە دەزگایی راگەیاندن پەخش بكرێت‬ ‫ئاخر وشەی ( ترگاع ) یانی چی ؟! لەهەمووی ناخۆشتر كە بەداخەو‬ ‫هەرگیز نەدەبوا رووب��دات ‪ .‬ماوەیەكە دەبینین م��ەوادی بەسەرچوی‬ ‫پزیشكی و ساختەكردنی داوو دەرمانی پزیشكی زۆر بوە ‪ .‬جانازانین‬ ‫ئەم كارە لەكەیەوە دەست پێ كردووە و بەردەوامە مرۆڤێك بوێری‬ ‫ئەوەبكات لەم شارەگەورەیە هەولێر كە پێ دەڵێن پایتەختی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬سەرجەم وەزیر و پەرلەمان و سەرۆكی‬ ‫هەرێم و حكومت و بەشێكی زۆری سەركردایەتی‬ ‫حزب و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و چەندین‬ ‫دەزگای رۆشنبیری و چاپەمەنی و زانكۆ چەندین‬ ‫دەزگای دیكەی هەمەجۆر كۆگای ساختەكردنی‬ ‫دەرم��ان بە رۆژی نیوەرۆ لەم ش��ارەدا دابنێت ‪.‬‬ ‫كەئەم كارە گەورە ترین تاوانە‪ .‬دەبوا خۆپیشاندن‬ ‫دژب��ەم ك��ارە ئەنجام دراب��ا‪ .‬تۆ بیهێنەبەرچاوی‬ ‫خۆت نەخۆشێك پێویستی بەچارەسەر تۆلە باتی‬ ‫چارەسەر ژهر خواردی دەكەیت ‪.‬بارزگانی كردن بە‬ ‫گیانی مرۆڤەوە لەم واڵتەدا تەنها ئەركی حكومەت‬ ‫نی یە رێگەی لێ بگرێت‪ ،‬بەڵكو دەبێت ئێمەی‬ ‫هاواڵتی هاو نشتیمانیش هەستی مرۆڤایەتیمان‬ ‫سنووربۆ ئەنجام نەدانی كارەخراپەكانمان دابنێت ‪.‬‬ ‫‪Newzad1978@yahoo.co‬‬

‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫یان له‌ رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ بابه‌ته‌کانتان بنێرن‪:‬‬ ‫‪shaxawanjournalist@yahoo.com‬‬

‫راگەیاندنكاری لوبنانی‪ ،‬فابیان عون‪:‬‬

‫كورد گەلێكی دڵسۆزە‬ ‫دیمانە‪ :‬بەهرە سدیق‬

‫راگەیانكار و رۆژنامەنووس فابیان عون‪ ،‬خاوەنی دڵێكی‬ ‫پاك و كەسێكی لێو بەخەندەیە‪ ،‬ئافرەتێكی لوبنانییە لەكاری‬ ‫راگەیاندن كار دەكات و لەماوەی كاركردنی پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ راگەیاندنی كوردی كردووە‪ ،‬لەماوەی سەردانی بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان بەسەرمان كردەوە و بە دڵ خۆشیەوە‬ ‫وەاڵمی داینەوە‪.‬‬

‫پرس‪ :‬فابیان كێیە؟‬ ‫و‪ :‬مرۆڤێكی ئاساییە‪ ،‬كاری راگەیاندنی كردووە بەپیشەی خۆی‪ ،‬وا‬ ‫دەزانێ هیوایەتەكانی هێڵی سوورە‪ ،‬دەیەوێ بگات بەوەی كەدەیەوێ‪.‬‬ ‫ماوەیەكی كەمە لەگەڵ راگەیاندنی هەولێر ئیش دەكات‪ ،‬لەوەشەوە‬ ‫خۆشەویستی بۆ گەلی كورد زیادبووە و بەهیوایە جێ پەنجەی دیار‬ ‫بێت و جێی رەزامەندی ئەوان بێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬كوردستانت چۆن بینی؟‬ ‫و‪ :‬كوردستان نمونەی جوانی سروشتییە بەهۆی جۆراوجۆری‬ ‫مادەی ئابوورییەوە‪ ،‬زۆر ئاواتم دەخواست سەردانی ئێرە بكەم‪،‬‬ ‫زۆر دڵخۆش بوم ئەو رۆژەی قاچەكانم بەخاكی كوردستان‬ ‫داگرت‪ ،‬واهەستم دەكرد لەشاری خۆم و لەنێو خێزانی‬ ‫خۆمم‪ ،‬ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆباشی خەڵكەكەی‪،‬‬ ‫خۆشەویست‪ ،‬پێشوازیكەر‪ ،‬پێداگر لەسەر سەپاندنی‬ ‫كەسایەتی خۆیان‪ ،‬سەرەرای ئەو نەهامەتی و ئەو‬ ‫ئازارانەی چێشتوویانە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دوای سەردانەكەت بۆ هەولێر‪ ،‬بەچی كاریگەرییەك‬ ‫گەڕایەوە بۆ لوبنان؟‬ ‫و‪ :‬ئەو واڵتە پێچەوانەی ئەو شێوەیەیە كە راگەیاندنی دەرەكی‬ ‫نیشانی دەدات‪ ،‬واڵتێكی ئەمینە و دەگەشێتەوە بەسەربەخۆیی‬ ‫خۆی‪ ،‬ئەوەش لەرێگەی ئەو كارانەوە دەردەكەوێت كە لەناوچە‬ ‫جیاوازەكانی كوردستان دەكرێت‪ .‬ئەوە سەرەرای ئەو هەواڵنەی‬ ‫كەدەدرێ بۆ گەشەپێدانی پەیوەندی لەنێوان هەرێم و چەندی واڵتانی‬ ‫تر‪ .‬لێرەوە باسی هەموو ئەو كارانە بكەم كە بەرپرسی پەیوەندی‬ ‫دەرەكی حكومەتی هەرێم فەالح مستەفا پێی هەڵدەستێ‪ ،‬ئەوە‬ ‫سەرەرای ئەو جەوالنەی پێی هەڵدەستێ بۆ ناساندنی گەلی كوردی‬ ‫و كێشە هەقەكەی‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬رات چیە لەسەر ئافرەتانی كوردستان‬ ‫و هەولێر؟‬ ‫و‪ :‬كەس ناتوانێ ئینكاری لەوە بكات باری‬ ‫ئافرەتی كورد بەرەو باش بوون دەروات‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەدوای دامەزراندنی هەرێمی كوردستان لە ساڵی ‪1992‬‬ ‫كە بووە بەپاراستنی مافەكانی و هەڵگرتنی ئەو بەندانەی‬ ‫كە بەسەری سەپێنرابوو لە سەربەخۆیی سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی و جگە لەوهەواڵنەی كە دراوە بۆ یەكسانی كردنی ژن‬ ‫لەگەڵ پیاو‪ .‬بەرای من ئافرەتی كورد بە تموحن و كەسایەتی بەهێزن‬ ‫دەزانێ چی دەوێ لە ژیان‪.‬‬

‫راگەیاندنی كوردی‪ ،‬گرنگی كەمترە‬ ‫نییە لە راگەیاندنی میسری و‬ ‫لوبنانی‬

‫و‪ :‬دەكرێ بڵێم شەهادەی من برینداركەرە ( كما یقال فی اللهجە‬ ‫اللبنانیە) راگەیاندنی كوردی وەك من توانیم پەیوەندیم لەگەڵی‬ ‫هەبێ‪ ،‬بەراستی نەمدەزانی كە گرنگی كەمترە نیە لە راگەیاندنی‬ ‫میسری و لوبنانی‪ .‬لەماوەیەكی كەم توانیم پەیوەندی لەگەڵ چەندین‬ ‫رۆژنامەنووسەكان دروست بكەم كەخۆشەویستی و سۆزم بۆیان هەیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬چۆن پێشبینی راگەیاندن دەكەی لەكوردستان؟‬ ‫و‪ :‬پێشبینی پێشكەوتنی بەردەوامی دەكەم تایبەت ئەو پەلەیەی‬ ‫كەهەیەتی لەسەردەمی عەولەمە‪ ،‬رۆژێك لە رۆژان دەبێتە ژمارەیەكی‬ ‫گران لەنێوان هۆكارە جیاكانی راگەیاندنی عەرەبی و ئەجنەبی‪.‬‬ ‫هیوای خێرو خۆشی بۆ گەلی كوردی دەخوازم‪ ،‬چونكە گەلێكی‬ ‫باشترینە‪ ،‬دەمەوێ بەپێی تواناكانم ئەو جسرانە لەنێوان گەلی كورد‬ ‫و گەلی خۆم واتە لوبنان هەڵگرم‪ .‬هیوادەخوازم كە دەرفەتم بۆ‬ ‫برەخسێ بەرنامەیەكی تایبەت لەسەر كلتور و عادات و تەقالیدی‬ ‫كوردی پێشكەش بكەم‪ .‬من لە رەگەوە كورد نیم‪ ،‬بەاڵم عشقێكی زۆر‬ ‫گەورەم هەیە بۆ گەلی كورد‪.‬‬

‫پرس‪ :‬چۆن راگەیاندن و راگەیاندكارەكانت خوێندەوە لەكوردستان؟‬

‫لەسەروبەندی پێكهاتنی حكومەت و كابینەی حەوتەم چەندین‬ ‫سیناریۆی جیاواز‪ ،‬جیاواز سەریان هەڵداوە كە گرنگن و پێویستە‬ ‫حكومەت بەجدی وەریان بگرێت‪.‬‬ ‫روداوەكانی زاخۆ و بادینان‪ ،‬كاریگەری گەورەی هەبوولەسەر‬ ‫سیستمی سیاسی چونە پێشەوەی پەیوەندییه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و حكومەت‪.‬‬ ‫سەرەتای دوركەوتنەوەیەكی زۆرتر و زیاتری ئۆپۆزسیۆن یان‬ ‫النی كەم یەكگرتوو بوو لە دەسەاڵت‪.‬‬ ‫سەرەرای روداوەكانی بەهاری عەرەبی و سەركەوتنی ئیخوان‬ ‫موسلمینیەكانی میسر‪ ،‬تونس‪ ،‬مەغریب و لیبیا یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمی توشی نەشئەیەكی سەركەوتن و ئیغرا كرد‪ .‬كە ئەوانیش‬ ‫چاوەڕوانی سەركەوتنی زیاتر بن‪.‬‬ ‫هەرچی بزوتنەوەی گۆڕانە‪ ،‬تا ئەوكاتەی بەو خەیاڵ و خەونەوە‬ ‫بژی كە لەنزیكترین ماوەدا دەسەاڵت دەگرێتە دەست و النی كەم‬

‫دەبێتە ئەكسەریەت یان لەگەڵ هاوپەیمانەكانی دەبێتە زۆرینە‪.‬‬ ‫ئامادە نابێ بێتە ناو حكومەتی یەكێتی و پارتیەوە‪.‬‬ ‫هەر كاتێكیش ئەم خەونەی نەهاتەدی رەنگە بگەڕێتەوە ناو‬ ‫حكومەت‪.‬‬ ‫لەئێستاشدا مانۆرەكانی گۆڕان بەرامبەر ئەندام پەرلەمانەكانی‪،‬‬ ‫دوو بۆچوون هەڵدەگرێت‪.‬‬ ‫یەكەمیان؛ دەرچوون لەو ئیحراجیەی گۆڕان كە پاش پەیوەندی‬ ‫و پێشوازی بزوتنەوەی گۆڕان لە كاندید و سەرۆكی كابینەی حەوت‬ ‫نێچیرڤان بارزانی الی بەشێكی زۆر لەئەندام و الیەنگرانی بۆی‬ ‫دروستبو بوو‪.‬‬ ‫دووەم؛ سزادانی كەمینەیەكی كەم‪ ،‬دەستكەوتنی زۆرینەیەكی‬ ‫زۆری جارێكی الیەنگر و دەنگدەرانی‪ ،‬یان فڕێدانی كارتێكی تری‬ ‫براوە بەسوتانی چەند كەسێك‪.‬‬ ‫تا بەخەڵك و الیەنگرانی بڵێ‪ ،‬ئێمە لەسەر گەندەڵی خەڵكی‬

‫ئەنوەر حسێن (بازگر)‬

‫ئۆپۆزسیۆنی كابینەی حەوتەم‬

‫خۆمان سزا دەدەین‪.‬‬ ‫واتا مانۆرێكە بۆ‬ ‫كۆكردنەوەی دەنگ‪...‬‬ ‫كۆمەڵی‬ ‫هەرچی‬ ‫ئیسالمیە‪ .‬بە دوو دەلیل‬ ‫توشی ئیحراجی دەبێ گەر حەزیش بكات بەشداری بكات‪.‬‬ ‫یەكەم؛ سەختە كە دوو هاوپەیمانەكەی بە تەنیا جێ بهێڵێت‬ ‫لەبەر ئیمتیاز و مافی خۆی‪.‬‬ ‫دووەم؛ الی (ی‪.‬ن‪.‬ك)یش توشی ئیحراجی دەبێ كە بۆچی‬ ‫بەشداری كابینەكەی یەكێتی نەبوون‪ .‬بەاڵم هی پارتی دەبن‪.‬‬ ‫بۆیە حكومەت لەگەڵ سێ هێزی جەماوەری ئۆپۆزسیۆن هاوبەش‬ ‫و بەشدار نابێ و ناچار رەنگە وەكو كابینەی پێشوو پەنا بۆ حزبە‬ ‫زۆر بچوكەكان بەرێ‪ .‬كە خاوەنی جەماوەر و دەنگدەری كوردستان‬ ‫نین‪.‬‬