ل2
نێچیرڤان بارزانی و هێنانەوە پێشی حزبە بچوكەكان
149
ل5
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/2/14
پەیڤدارێ كوما جڤاكێن كوردستانێ بۆ پرس: ئەم چ جاران هەلویستێ نەتەوەییێ الوێن دەڤەرا ئامێدی ژبیر ناكەین
ئیستیغالل كردنی «خۆپیشاندان» لەالیەن جەماوەرەوە باڵەکایەتی بە نموونە خۆپیشاندان یەكێك لە مافەكانی هاواڵتیانە و جەماوەر بۆی هەیە لە كات و شوێنی دیاریكراو بۆ مەبەستێكی دیاریكراو لەپێناو مافەكانی خۆی خۆپیشاندان بكات ،جا دژی هەر الیەن و دەزگایەك بێت ،بەمەرجێك هێمانە بێت و لەچوارچێوەی یاسا كارپێكراوەكانی ئەو واڵتە بێت.
ل4
ژنان نهێنییەكانی گەنجێتیان الی مێردەكانیان باس ناكەن هاوسەرەكان بۆ شتەكان لەیەكتر دەشارنەوە
هەر یەك لەئێمە بە كوڕ و كچەوە ،رابردوویەكی شیرین و تاڵی هەیە، ب����ەاڵم ئ�����ەوەی جێی سەرنجە ئەوەیە :دوای پرۆسەی هاوسەرگیری، ك��وڕان بە شانازییەوە ب����اس ل���ە راب������ردووی س���������ۆزداری خ��ۆی��ان ل��ەگ��ەڵ كچان دەك��ەن، ب��ەاڵم كچان حاشا لە رابردووی خۆیان دەكەن و راب���ردووی س��ۆزداری خ��ۆی��ان دەش���ارن���ەوە و ناوێرن راستگۆیانە لەگەڵ مێردەكانیان لەم بارەوە بدوێن .لەم راپۆرتەدا ئەم حاڵەتە شیدەكەینەوە.
ل8
عەزیز رەئوف :ئەوەی لەئێستاوە حیجاب بسەپێنێت بەسەر ئەندام و الیەنگرەكانیدا بێشك سبەی قوماشێكی زۆریش حازر دەكات بۆسەر ژن و كچەكانمان
ل3
2
ژماره 149
www.lawanikurdistan.org
2012/02/14
نێچیرڤان بارزانی و هێنانەوە پێشی حزبە بچوكەكان
ئا :پرس
لەكابینەی شەشەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هۆی بوونی ئۆپۆزسیۆن حزبە بچوكەكان لە گۆرەپانی سیاسی ئەو ڕۆڵە كاریگەرەی جارانیان نەما و جۆرێك لە پەراوێزخستنیان پێوە دیار بوو .لە ئێستادا نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت هەیبەت و كاریگەری ئەو حزبە بچوكانە بگەڕێنێتەوە و سەردانیان دەكات. سەرەتا ،عەلی حوسێن بەرپرسی لقی دووی پارتی دیموكراتی كوردستان ،لەم ب��ارەوە بۆ پرس وتی «كاك نێچیروان لە الیەن پارتی و یەكێتییەوە كاندید كراوە بۆ پێكهێنانی حكومەت ،هەڵبەتە بەرپرسیارەتییەكی گ��ەورەی لەسەر شانە ،ئەمەش وا دەكات بیر لە هەموو پێكهاتەكانی كوردستان بكاتەوە ،حزب ئەگەر بچوك یان گەورە بێت دەبێ رێزی لێبگیرێت .رێز گرتن لە حزبی بچوك، گەورە ،ئۆپۆزسیۆن ،دەسەاڵت رێزگرتنە لە بنەمای دیموكراسی .بۆ ئەوەی زیاتر پەرە بە دیموكراسیەت و ڕای جیاواز و یەكترقبوڵ كردن بدرێت» .بەرپرسەكەی پارتی ئەوەشی وت «بە تەسەوڕی من كاك نێچیروان وەكو حزبی بچوك تەماشایان ناكات ،بەڵكو وەكو روئیا و بیروباوەڕ تەماشایان دەكات كە هەریەك روئیایەكی هەیە». لەئێستادا نێچیرڤان بارزانی كاندیدی پارتی بۆ پێكهێنانی حكومەت لە هەوڵی هێنانەوە پێشێ و رۆڵپێدانی حزبە بچوكەكانە ،لەمەڕ ئەم بابەتە تانیا تاهیر ،ئەندامی سەركردایەتی حزبی سۆشیالیست دیموكراتی كوردستان وەهای وت «ئەوەی تێبینیمان كردبێت كاك نێچیرڤان بارزانی پێی خۆشبووە ئیشەكانی دەستە جەمعی بێت و بڕیاری تاك الیەنی پێوە دیار نەبێت .هەموو پێكهاتەكان و چین و
توێژە سیاسیەكان و بیروبۆچونەكان بە ئیسالمی و عەلمانیەوە ،ئەو حزبانەی كە لە گۆرەپانی سیاسی كار دەكەن بەشدار بن لە پێكهێنانی حكومەتەكەدا ،بۆیە ئەمە خاڵێكی بەرچاوە لە سیاسەتی نێچیرڤان بارزانی .ئومێدیش دەكەین بە جدی تر كار لەسەر ئەو پرانسیپانەی خۆی بكات». لە كابینەی شەشەمدا بەهۆی ڕۆڵ و ئەزموونی ئۆپۆزسیۆن لەكایەی سیاسیدا ئەو حزبە بچوكانە پەراوێزخران و بەرەو دواوە هەنگاویان نا. لە ئێستادا نێچیرڤان بارزانی گرنگیان پێدەدات ،بە ڕای چاودێرانی سیاسی ئەم هێنانە پێشەوەی حزبە بچوكەكان لەسەر حیسابی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن .ئەندامەكەی سەركردایەتی حزبی سۆشیالیست ئەوە رەتدەكاتەوە كە ئەوان لەسەر حیسابی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن بێنە پێشەوە ،هەر وەك خۆی دەڵێ «پێموانییە ئێمە لەسەر حیسابی هیچ كام لە الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن بمانەوێت بێینە پێشەوە ،یان پارتی و یەكێتی بیانەوێت ئێمە لەسەر حیسابی ئۆپۆزسیۆن بێنە پێشەوە .ئەوەندەی تێبینی ك��راوە جەنابی نێچیرڤان بارزانی و سەرۆك بارزانی داوایان كردووە بەشداری بكەن لە حكومەت ،كاتێك ئەوان ئامادەییان نەبێت بەشداربن لەو حكومەتە ،چونكە پێكهێنانی
حكومەت دواناخرێت لەسەر ئەوان .الیەنەكانی تر دەمێنێتەوە وەكو سۆشیالیست ،زەحمەتكێشان ،شیوعی ئەوانەش كاریگەرییان هەیە و خاوەن نفوسی خۆیانن بۆیە پێویستە بەشدارییان پێبكرێت و دەور و كاریگەرییان پێبدرێت ،بەاڵم لەسەر ئەساسی بوونی خۆیان نەك لەسەر كەم كردنەوە و بچوك كردنەوەی رۆڵی ئۆپۆزسیۆن». لەماوەی رابردوودا ئەو حزبە بچوكانە رۆڵ و كاریگەری ئەوتۆیان نەبووە لە گۆرەپانی سیاسی ،لەمبارەوە رۆژنامەنووس جەبار قادر دەڵێ «ئەو حزبە بچوكانە كاریگەریەكی بەهێزیان لەسەر خەڵك و پرۆسەی سیاسی لەسەر حاڵەتە گشتییەكە و پێگەیەكی بەهێزیان نییە لە ڕووی جەماوەرییەوە .لە راستیدا هەڵبژاردنەكانی رابردوو ئەوەی خستۆتەڕوو كە ئەم حزبە بچووكانە ڕێژیەكی جەماوەری دیاری كراوییان هەیە ،بۆیە دەبێت بە پێی پێگەی خۆیان دەوریان پێبدرێت. واتە نەپەراوێزبخرێن نەپێگەیەكی بەهێزیان پێبدرێت كە لە پێگەی خۆیان زیاتر بێت». رۆژنامەنووسەكە ئەوەش ڕەتدەكاتەوە كە ئۆپۆزسیۆن رۆڵی ئەم حزبە بچوكانەی كەم كردبێتەوە.
سـیستەمی پەروەردە و ناڕەزایی قوتابیان لە نێوان بۆچوونی جیاوازدا
راپۆرت :عومەر عەزیز ،هەڵەبجە ئەگەرچی سستەمی پەروەردە لە شارەكانی كوردستاندا ڕوبەڕوی ناڕەزایی چەندین قوتابی پۆلی دەیەم و یانزەیەمی ئامادەیی بووەتەوە و قوتابیانی دیسان هێناوەتەوە سەرشەقام ،بەاڵم لە نێوان ناڕەزایی قوتابیان و سستەمی پەروەردەدا جۆرە تێنەگەشتنێك بەدی ئەكرێت ،ئەمەش پێویستی بە لەیەك نزیكبوونەوە و تێگەشتن هەیە تا بتوانرێ پێكەوە چارەسەر بكرێت. عەبدواڵ ئەحمەد ،خوێندكاری دكتۆرا و مامۆستا لە پەیمانگای تەكنیكی هەڵەبجە لەم بارەیەوە بە پرسی راگەیاند «بەڕای من ئەم سستەمە تازەی خوێندن گۆڕانكارییەكی نەوعییە لە پڕۆسەی خوێندندا ،بەاڵم خەلەلەكە لەوێدا نابینمەوە كە ئەو گۆڕانگارییە گۆڕانكارییەكی باش نەبێت ،بەڵكو بە گۆڕانكارییەكی باش و پێشكەوتو و سەردەمیانەی لە قەڵەم ئەدەم ،بەاڵم بەڕاستی ئەوخەلەلەی كەمن ئەیبینم بریتییە لەوەی كە دەزگاكانی ڕاگەیاندن یاخود وەزارەت��ی پ��ەروەردە و پسپۆڕانی بواری پ��ەروەردە وەك پێویست نەیانتوانیوە روونكردنەوە بدەن لە سەر گۆڕانكارییەكانی ناو پڕۆگرامی خوێندن
و نەیانتوانیوە قوتابی تێبگەیەنن كە ئەم گۆڕانكارییانە لە مەساڵحیاندایە». ناوبراو لەبارەی هەژماركردنی نمرەی پۆلی ( 10و )11ەوە وتی «بە بۆچونی من گۆڕانكارییەكان هەمووی گۆڕانكاری باشن بەتایبەتی هەژماركردنی نمرەی پۆلی ( 10و ،)11بەالی منەوە هەنگاوێكی زۆر گرنگە بۆ ئەوەی ئاستی قوتابی بەرز ببێتەوە بۆ ئاستێكی باش و بتوانێت ئامادەباشییەكی گونجاو بكات بۆ ئەوەی بتوانێت لە پۆلی دوازدەدا بۆ ئەو نمرەی كە ئەیهێنێت بنەمایەكی هەبێت ،نەوەكو پۆلی ( )12بەتەنها بووببێتە بنەما». مامۆستا تارا عەبدوڕەحمان ،بەڕێوەبەری خوێندنگەی ئامادەیی شەهیدانی كیمیابارانی كچان لە شاری هەڵەبجە ،وتی «ڕاستە كەم وكورتییەك لە سیستەمەكەدا هەیە ،بەاڵم هەڵەی تێدا نیە ،خوێندكارانیش سەبەبی یەكەم تێنەگەشتنییانە لە سیستەمەكە و تێنەگەیشتوون ئایا قازانجی ئەوانی تێدایە یان تێیدا نیە» .ئەوەشی وت «ئەبوایە پەروەردە و كەناڵەكانی ڕاگەیاندنی پەروەردە ڕۆڵێكی گرنگیان ببینیایە و ئەم سیستەمەیان بۆ خوێندكارەكان شیبكردایەتەوە بۆ ئەوەی خوێندكارەكان تێبگەشتنایە لەم سستەمە».
ئەو ئاماژەی بە گرفت و كۆسپەكانی بەردەم سیستەمەكە كرد و دەڵێت «هەتا ئێستاش نەك خوێندكارەكان بەڵكو زۆر جار مامۆستاكانیش كە بیدایەت مامۆستایەكی تازە تەعین دەبێت لە سیستەمەكە تێناگات .خاڵێكیتر قەرەباڵغی خوێندكارانە لە پۆلەكاندا ،چونكە پۆڵی وا هەیە ()45خوێندكاری تێدایە ،بۆ ئەم سیستەمە مەفروزە حەدی ئەكسەر ( )25قوتابی لە پۆلێكدا هەبێت ،هەروەها نەبوونی تاقیگەی پێویست لە خوێندنگەكاندا .ناعەدالەتی نمرە و دانانی هەڵسەنگاندنەكانیش خاڵێكی دیكەیە .چونكە كە هەڵسەنگاندن ئەكرێ بۆ قوتابی هەست ئەكەی جۆرە ناعەداڵەتی تێدایە ،بۆیە گلەیی قوتابی زیاتر لە هەڵسەنگاندنەكاندایە ،بەاڵم تاقی كردنەوەی بیست نمرەكە، كە ئەكرێ لە سەر پەڕەیە ،ئیتر هەر چەندی هێنا بێت هەر ئەوەندەی وەاڵمداوەتەوە» .بەڕێوەبەركە لە درێژەی قسەكانیدا وتی «مادەم سیستەمەكە گۆڕا دەبا لە گەڵیدا شێوازی تاقیكردنەوەكانی كۆتاییش بگۆڕایە و وەك پۆلی دوازدە مەركەزی بوایە» .ئەو ئاماژە بە چارەسەرییەكان دەكات و دەڵێت «چارەسەریش البردنی ئەو بەرهەڵستانەیە كە لە بەردەمیدایە :پێوەری هەڵسەنگاندنەكان بگۆڕێ و خوێندنگەی زۆر بكرێتەوە و تاقیگەكان بكرێنەوە بەڕووی قوتابیدا و ڕاگەیاندنەكانیش ڕۆڵی گەورە ببینن لە شیكردنەوەی سـیستەمە گۆڕاوەكە و لە سەرەتای ساڵەوە گوێ بۆ قوتابیش بگیرێت، چونكە ئێمە وەك مامۆستا لە بیدایەتی ئەم وەرزەوە پێشبینی ئەوەمان ئەكرد كە لە كۆتایی وەرزەوە قوتابیان بڕژێنە سەر جادە». كوڕە خوێندكار و ڕۆژنامەنووس جەمال سەرگەتی ،بەمجۆرە رای خۆی دەرب��ڕی «من ئەم خۆپشاندانانە ئەكەم بە دوو بەشەوە ،بەشی یەكەم خوێندكاران خۆیان خوێندكاری تەمەڵیان تێدایە و زیرەكیشیان تێدایە ،بەاڵم تەمەڵەكە زیاتر هەوڵی ئەوە ئەدات خۆپشاندان بكات بۆ ئەوەی وانەكان بفەوتێنێت و نەچێتە ژوورەوە .بەشی دووەمیش وەزارەتی پەروەردەیە ،چۆن هەڵیدەسەنگێنیت كە كەسانی پسپۆڕ و شارەزا كاریان تێدا كردووە ،پێویستە الیەنی پەروەردەش خزمەتێكی زۆر بكات و كارێك بكات بۆ خوێنكاران كە هەلبڕەخسێنێ بۆ ئەو هەل و مەرجەی كە خۆی ئەیەوێت بەدەستی بێنێ، بۆیە من ئەمە ئەگەڕێنمەوە بۆ تێنەگەشتنی خوێندكار لەم سیستەمە و لەالیەن مامۆستاكانەوە ڕوونكردنەوی پێویستیان بۆ نەكراوە».
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 149
2012/02/14
3
عەزیز رەئوف ،نووسەر:
خراپی ئەدای بەناو عەلمانی كوردی دەستی هەیە لە فراوانبوونی بیری ئیسالمی سیاسی لە كوردستاندا
“ “
دیمانە :پرس ،سلێمانی
چەندە پرۆسەی دیموكراسی و كرانەوە لەكۆمەڵگەدا پەرەی پێبدرێت هێندەش فەزای حزبی دینی تەسك دەبێتەوە
دەسەاڵتی عەلمانی فاشی بێشك ئیسالمی سیاسی توندڕەو بەرهەم دەهێنێت
پ :زۆر باس لە گۆڕانی ریشەیی دەكرێت لە سیستمی حكومڕانی و ئیداری هەرێمدا ،بەاڵم هەندێك كەس رایانوایە كە پێویستە پێشتر گۆڕان و چاكسازی لە هەیكەل و سیستم و عەقڵییەتی حزبی بكرێت، چونكە حزب پێكهێنەری حكومەتە و ئەو كەسەكان دیاری دەكات. ئایا ئێوە پێتانوایە پێویستە گۆڕانكاری لێرەوە دەست پێبكات؟ و :ئەوەی ئێستا لە كوردستاندا بەدی دەكرێت لەسەر ئاستی حزبەكاندا ،بێشك ئەم حزبانە بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتەوە بە عەلمانی و ئیسالمیەوە ئیشكالی گەورەیان لەگەڵ خۆیاندا هەڵگرتووە. كۆمەڵگەی كوردی لە ئێستادا لەبەردم حزبگەلێكی شمولیدایە كە لەمپەرێكی گەورەیان بۆ كۆمەڵگە دروست كردووە .كێشەی گەورەی ئەم حزبانەش ئەوەیە هەر خۆیان قەیرانی گەورەیان بۆ كۆمەڵگە و حوكمڕانی و دەوڵە‌تداری دروست كردووە .ئەم حزبانە ب ێ جیاوازی شمولین و سەرۆك تێیاندا پیرۆزە و ئاڵوگۆڕی دەسەاڵت لە سەرۆكی حزبەوە بۆ هاوڕێكانیان ئەستەمە و هەر ئەمەشە وایكردووە كە لەناو حكومەت و دامەزراوەكاندا ڕەنگ بداتەوە. بەڵ ێ بێگومان بەر لە هەر شت مادام حزبە حكومەت بەڕێوە دەبات دەبێت گۆڕانكاری لە هەناوی حزبەكانەوە دەست پێبكات و پرۆسەی گۆڕان لەناو حزبەوە ئەگەری ئەوەشی هەیە لەناو حكومەتیشدا ئەنجام بدرێت .بەاڵم لەدەرەوەی گۆڕانكاری لە پیرۆزیەكانی حزب گۆڕانگاری لە حكومەت و دام و دەزگاكانی كارێكی نەكردەیە. پ :ماوەیەكە هەست ب��ەوە دەكرێت كە هەندێك كەسایەتی ئایینی و حزبی ئیسالمی سیاسی لەپاڵ كاریی ئۆپۆزسیۆنی و بەناو ئۆپۆزسیۆن ،پەرە بە بیریی ئیسالمی سیاسی دەدەن و بە سود وەرگرتن لە نارەزاییەكانی خەڵك ،گەنجەكان جۆش دەدەن .تۆ تاچەند ئەمە بە مەترسی دەزانی لەسەر داهاتووی ئەم كۆمەڵگەیە؟ و :بێگومان خراپی ئەدای بەناو عەلمانی كوردی دەستی هەیە لە فراوانبوونی بیری ئیسالمی سیاسی لە كوردستاندا .ئەمە بۆ میسریش هەر ڕاستە و بۆ تونس و سوریا و یەمەنیش هەر ڕاستە.
ئەوە دەسەاڵتی عەلمانیەتی فاشییە وایكردووە ئیسالمیەكان پەرە بسێنن .بەاڵم بیریشت نەچێت هێزە ئیسالمیەكان كوڕی كۆمەڵگەی خۆمانن و تەنها بە شەفافیەت و كرانەوە دەكرێت لەگەڵیاندا مامەڵە بكەن .ئەوان ئێستا لە كۆمەڵگەدا دەژێن و چەكداریان نیە و كاری توندوتیژی ئەنجام نادەن و بەشداری سیاسی و خەباتی پارلەمانی دەكەن .چەندە پرۆسەی دیموكراسی و كرانەوە لەكۆمەڵگەدا پەرەی پێبدرێت هێندەش فەزای حزبی دینی تەسك دەبێتەوە ،بەپێچەوانەوە چەندە فشاریان بخرێتە سەر ئەوا زیاد دەكەن وەك ئەوەی لە میسردا هەیە. سەبارت ئەوەی چەندە مەترسین بۆسەر كۆمەڵگە ،نەك هەر حزبی دینی هەموو ئایدۆلۆژیا و مەزهەبێك مەترسی هەیە بۆسەر كۆمەڵگە و لەو ناوەندەشدا بیری توندی ئیسالمی سیاسی .ئەوەی لەئیستاوە حیجاب بسەپێنێت بەسەر ئەندام و الیەنگرەكانیدا بێشك سبەی قوماشێكی زۆریش حازر دەكات بۆسەر ژن و كچەكانمان .من الریم لەمە نیە ،بەاڵم ڕێگەی تریش نیە ،ئەوە ئادای خراپی دەسەاڵتی كوردیە لە بیست ساڵی ڕابردوودا وایكردووە ئەم هێزانە الیەنگریان بۆ زیاد بێت .دەسەاڵتی عەلمانی فاشی بێشك ئیسالمی سیاسی توندڕەو بەرهەم دەهێنێت. پ :تێبینی ئەوە دەكرێت :ئەوەی لە نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت دەگوزەرێت ملمالنێیە لەسەر پۆست و دەسەاڵت و نفوس (هەر چەندە ئەمە مافێكی ئاسایی و یاساییە) ،بۆیە زۆرینەی كات شەقام (هاواڵتی) ئامرازە و قوربانیدەرە لەم نێوەندەدا .تۆ پێتوایە شەقامی كوردی بۆتە قوربانی ملمالنێی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت؟ و :بەپێچەوانەوە من وای نابینم .ئێستا ئۆپۆزسیۆنێكی كارا هەیە بەرگریكارێكی باشی شەقامە .ئەوە خوێنی هاواڵتیانە لەسەر شەقام ڕژاوە وا دەكات ئۆپۆزسیۆن بەشداری حكومەت نەكات .بیریشت نەچێت ئەوە شەقامە دابەش بووە بەسەر ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتدا و ئەمەش مافێكی سروشتیە .من بڕوا ناكەم ئۆپۆزسیۆن هەموو
هەوڵێكیان گەیشتن بێت بەدەسەاڵت ئەگەر وابوایە لە كابینەی حەوتەمی حكومەتدا بەشدارییان دەكرد .من وای نابینم كە شەقام بوبێتە قوربانی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەس��ەاڵت .ئەوە دەسەاڵتە شەقامی جێهێشتووە و ئەوەش ئۆپۆزسیۆنە لە میدیاكانیەوە بەرگری لە شەقام دەكات و دەستیشی خۆش بێت .من لە تۆ دەپرسم میدیای ئۆپۆزسیۆن نەبوایە كێ دەنگی شەقامی دەگەیاند .بۆیە من دروست بڕوام بەوە نیە كە خەڵك بوبێتە قوربانی .هەرچەندە من دەزانم شەقامێكی بێالیەن هەیە كە لەدەرەوەی ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتە، و بۆخۆی بزوتنەوەیەكی كۆمەاڵیەتیە ،بەاڵم دەبێت ئەوەش بزانین لە سێ ساڵی راب��ردوودا ئۆپۆزسیۆن و شەقام لەیەكەوە نزیكن و خۆپیشاندانەكانی 17ی شوباتی ساڵی پاریش ئەو ڕاستیەی سەلماند. پ :ئەو رەخنەیە لە ئۆپۆزسیۆن دەگیرێت كە لە حاڵەتی رەفزكردن و سڕینەوەدایە و رەتی دیالۆگ دەكاتەوە و دەوترێت ترسی لە دانووسان هەیە ،گوایە جەماوەریبوونی لەدەستدەدات ئەگەر لەگەڵ دەسەاڵت بكەوێتە دانووسان .دەمەوێ بپرسم :لەسەروبەندی كابینەی نوێدا دەبێ ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت چی بكەن؟ و :من تەسەور ناكەم ئۆپۆزسیۆن وەك دەسەاڵت لە حاڵەتی سڕینەوە و ڕەفزكردندایە .جارێ با بپرسین ئۆپۆزسیۆن چی هەیە تا بەرامبەر بسرێتەوە؟ ئۆپۆزسیۆن یەك بەرێوەبەری حكومی لەبەردەست نیە ،یەك پێشمەرگەی نیە ،چەكداری نیە ،پارەی میللەتی لەبەر دەست نیە ،میدیای زەبەالحی لەبەردەست نیە ،پێم ناڵێی چۆن بەرامبەر دەسڕێتەوە؟ ڕەدی دیالۆگ دەكاتەوە كاكە وەال منیش بم ڕەدی دەكەمەوە. تۆ بارەگا بسوتێنی ،خەڵك لەسەر شەقام بكوژیت ،تەقە لە خۆپیشاندەر بكەیت ،داوای دانیشتنیش بكەیت .چاوەكەم لەژێر لولەی تفەنگدا دانیشتن چ ئەنجامێكی هەیە .با نمونەیەی ڕوون بێنمەوە ،بارەگای یەكگرتوو لە بادینان سوتا ،چەندین كادریان دەسگیر كرا ،پارتی داوای دانیشتن دەكات ،برام تۆ بەبێ ئەمری دادگا خەڵك دەسگیر دەكەی یەكگرتوو چۆن ئەندامەكانی لێی قبوڵ دەكەن سەركردایەتیەكەی لەگەڵ پارتی دابنیشێت؟ برام گفتوگۆ دەبێت فەزایەك لەبار بێت ئینجا ئەنجام بدرێت .تۆ لە پڕدا لە هێزێكی مەدەنیەوە ببیتە هێزێكی سەربازی ،برام لەژێر لولەی تفەنگەكاندا گفتوگۆ هیچ بەهایەكی نیە .ئۆپۆزسیۆنیش فشاری لەسەرە لەالیەن كەسوكاری شەهیدانەوە ،دەسەاڵت یەك پیاوكوژ تەسلیمی دادگا نەكات خەڵك چۆن لە ئۆپۆزسیۆن قبوڵ بكات بچن دابنیشن و سێو و مۆز بەیەكەوە بخۆن .لەم فەزایەدا هیچ جەوێك لەبار نیە بۆ گفتوگۆ و بەبڕوای من كورد زمانی گفتوگۆ نازانێت و بشكرێت هیچ ئەنجامێكی نیە جگە لە كات كوشتن لە بەرژەوەندی دەسەاڵت.
4
ژماره 149
www.lawanikurdistan.org
2012/02/14
ئیستیغالل كردنی چەمك و كردەی «خۆپیشاندان» لەالیەن جەماوەرەوە ئا :پرس ،هەولێر خۆپیشاندان یەكێك لە مافەكانی هاواڵتیانە و جەماوەر بۆی هەیە لە كات و شوێنی دیاریكراو بۆ مەبەستێكی دیاریكراو لەپێناو مافەكانی خۆی خۆپیشاندان بكات ،جا دژی هەر الیەن و دەزگایەك بێت ،بەمەرجێك هێمانە بێت و لەچوارچێوەی یاسا كارپێكراوەكانی ئەو واڵتە بێت. ئ��ەوەی تێبینی دەك��رێ��ت زێتر لە دووس���اڵ دەبێت خەریكە خۆپیشاندان لەالیەن چین و توێژەكانی كوردستانەوە لەحاڵەتەوە دەبێتە دیاردە و لە بەرژەوەندی گشتییەوە دەگۆڕێت بۆ بەرژەوەندی شەخسی و گروپی ،بەتایبەتی لەالیەن قوتابیان و فەرمانبەرانی حكومەتەوە ،خەریكە وەك دیاریدەی لێدێت و ب��ەردەوام دژی سیستمی خوێندن و سیستمی كارگێڕی خۆپیشان دەكرێت. هەندێكجار بەشێك لەو خۆپیشاندانانە بەبێ مۆڵەت و رێڕەوی یاساییە و تەنانەت دژی یاسا و چاكسازییە و جەماوەر «كردەی خۆپیشاندان» وەك فشارێك بۆسەر حكومەت بەكار دێنن لەپێناو ب��ەرژەوەن��دی شەخسی و گرۆپی و پێشێل كردنی مافی گشتی بەتایبەتی كە شەقامی گشتی دەگرن و دەبێتەهۆی وەستانی هاتوچۆ و گرفت بۆ هاواڵتیان. س��ەردار لەتیف ،ت��وێ��ژەری كۆمەاڵیەتی و رۆژن��ام��ەن��ووس لە تەلەڤیزیۆنی لۆكاڵی (هەتاو) لەم بارەوە دەڵێت «رۆژانە هاواڵتیان بەهەموو چین و توێژەكانەوە لە ئەنجامی دڵگران بونیان بە هەر یاسایەك یاخود لە كاتی یەكنەگرتنەوەی بەرژەوەندیان یان لە بەرژەوەندی دانیان لە بابەتێكی دیاركراودا تەنانەت ئەگەر سوودی گشتیشی تێدا بێت ،ئ��ەوا دەڕژێ��ن��ە س��ەر شەقام و بە گرتنی رێگەی بازرگانی و ڕێگەنەدان بە هاتووچۆی ئۆتۆمبێلی هاواڵتیان و پەكخستنی كاروباری هاواڵتیان بێ گویدانە بەرژەوەندی گشتی خۆپیشاندان ئەنجام دەدەن ،كە ئەمەش جۆرێك لە ئیستغاللی هاواڵتیان دەنوێنێ بەرامبەر دام ودەزگاكانی حكومەت» .ئەوەشی وت «بە بڕوای من زۆرێك لەو خۆپیشاندانانەی ئێستا لە هەندێك ناوچەی هەرێم ئەنجام دەدرێت ،چووەتە ئەو قاڵبەوە و لە ڕێڕەوە ئاسایی و یاساییەكەی خۆی الی داوە». سیروان گەردی ،چاالكوانی كۆمەڵی مەدەنی و بەرپرسی سەنتەری ئاسوودە بۆ رۆشنبیری گەنجان ،جەخت لەوە دەكاتەوە كە زۆربەی خۆپیشاندانەكان داخوازی تاكەكەسین .وەك ئەو دەڵێت «بێگومان زۆربەی خۆپیشاندانەكان داخوازی تاكە كەسی و چەند كەسین ،بۆ نموونە لە قوتابخانەیەك چەند قوتابییەك دەرناچن لەوانەكانیان دەیكەن بە خۆپیشاندان دژی سیستمی خوێندن و وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی بااڵ گوایە خەتای ئەوانە كە دەرچوونە ،لەكاتێكدا زۆرینەی
قوتابیان دەرچوونە تەنیا كەمینەیەك كە نەیانخوێندووە دەرنەچووە. یان وەك ئەوەی لەم چەند رۆژەی رابردوو لەیەكێك لە قوتابخانەكانی هەولێر ئااڵی كوردستانیان سەراوگێڕ كردبوو پاشانیش پەیوەندیان بە كەناڵێكی راگەیاندن كرد بوو بێتو وێنەی بگرێت». نابراو ئەوەشی وت «پێویستە خۆپیشاندان بە شێوەیەكی واقیعی بێت (شوێن و كات و دروشم و داوا و سەقفی زەمەنی) دیاری بكرێت» .روونیشی دەكاتەوە «زۆر سەیرە كەسێكی ئاسایی دێت قسە لەسەر وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دەكات ،كەسێكی هونەری دێت دەڵێت :چۆن دەكرێت وەرزش لە كوردستان بەو شێوەیە بێت. مەبەستی من لێرەدا ئەوەیە هەموو شتێك پێویستی بە پسپۆری و تایبەتمەندی هەیە ناكرێت ئەوەی بە دڵی من نەبێت نابێت بۆ كەسیش بێت .خەریكە ئەوە دەبێتە دیاردەیەكی ناشارستانی لە كوردستان ،بۆیە بە هیوام هەمومان لە ئاست و ئیشی خۆمان قسە بكەین بۆ ئەوەی هەموو مەجالەكان خەڵكی خۆی قسەی لەسەر بكات ،بۆ ئ��ەوەی شتەكان بە شێوەیەكی جوانتر و داواك��ان بە جۆرێكی شارستانی و واقیعیانە مامەڵەی لەگەل بكرێت». خۆپیشاندان وەك گشت مافێكی تر بۆ كاتی ناڕەزایی و دەربڕینی نیگەرانی بۆ رووداوێك دژی حزبێك ،یاخود دژی حكومەتێك ،یان یاسا و بڕیارێك بە مرۆڤ دراوە ،بەاڵم ئەو خۆپیشاندانە لە هەموو واڵتێك ،هەروەها واڵتە دیموكراسییەكانیش لە چوارچێوەی یاسایەك رێكخراوە ،ئەو ئازادییەی كە پێتدراوە بۆ خۆپیشاندان ئەوەندەش رێگریت لێدەكرێت ئازادی تر بەم هۆیەوە پێشێل نەكرێت. دڵدار عەبدواڵی رۆژنامەنووس لە ماڵپەڕی رووبەرنێت روننیدەكاتەو كە كردەی خۆپیشاندان لە كوردستان بەالرێدا براوە و بۆ بەرژەوەەندی شەخسی بەكار دەبرێت .ئەو لەمەڕ بابەتەكەمان لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی پرس وەهای وت «ئەوەی ئەمڕۆ لە كوردستان دەبینرێت خۆپیشاندان بە الرێدا براوە و هەندێك الیەن و توێژ هەن ،خۆپیشادان بە بیانووی وەك مافێكی سروشتی بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان بەكاردەهێنن ،چونكە دەبینین زۆرج��ار بڕیاری وەزیرێك یاخود بڕیارێكی حكومەت كە دەردەكرێت لە بەرژەوەندی حزبێك یاخود بەرژەوەندی رێكخراوێك نییە ،ئەوا كۆمەڵێك كەسێك بۆ دژایەتی ئەو بڕیارە بۆ سەر شەقام هاندەدات». راشیەگەیاند «دەسەاڵت بۆ ئەو خۆپیشاندانانەی كە دەكرێت وەاڵمی ئەوتۆی نییە ،چونكە بەهۆی زۆری خۆپیشاندان نازانرێت كام الیەن مافی خوراوەو داوای مافی خۆی دەكات ،یاخود ئامانجی تری لە پشتەوەیە» .ناوبراو ئەوەشی وت «ئەمڕۆ خۆپیشاندان وەك دیاردەی لێهاتووەو خەڵك هەر كاتێك بەرژەوەندییە كەسییەكانی كەوتە مەترسییەوە پەنا بۆ خۆپیشاندان دەبات ،بەداخەوە ئەو مافەش كە بە مرۆڤ دراوە لەالیەن ئێمەوە بە هەڵە بەكار دێت».
بێ رووتووش
*دیسانەوە برادەرانی كۆمەڵی ئیسالمی لە یادی شۆرشی پیرۆز و مەزنی كۆماری ئیسالمی ئێران ،كە لەالیەن حكوومەتی هەرێمەوە رێكخرابوو بۆ رێزگرتن لە س��رودی ئەی رەقیب هەڵنەستانەوە ،بەاڵم بۆ ئەوەی ئێران یەك پێ هەستانە سەرپێ. (چا كێ گلەیی لەكێ بكا ،ئەگەر ئەو بۆ سرود هەڵنەستاوە، ئەی حكوومەت بۆ ئەویادە قۆر و قۆترە دەکاتەوە) * كەناڵی ئێن ئارتی و هەندێك دەزگای دیكەی راگەیاندیش لە رۆژی شێرپەنجەدا كۆمەڵێك هەڵمەتی راگەیاندیان دەسپێكرد ،جیا لەوشیاركردنەوەی خەڵك ،مەبەستیشانە وابكەن توشبووان بێ هیوا نەبن و لەو نەخۆشیە نەترسێن. (ئ��ەو ماڵوێرانییەی بەهۆی هاتنی خۆراكی خ��راپ لە سنورەكە هەیە ،بەوە تیمارناكرێ) *هەواڵەكان رایانگەیاند كە وەزارەت���ی كارەبا بەهۆی كەمبوونەوەی سوتەمەنی سعاتەكانی پێدانی كارەبا بەهاواڵتیان كەمدەكاتەوە ،وەزارەتی كارەباش لە راگەیاندێك رەتیكردووە، كەچی كارەباش بەتایبەتی شەوان چەند سعاتێك دەبڕێ (رووی درۆزن رەشبێ باشە) *لە یادی مەولودی پیرۆزی پێغەمبەری ئیسالم (د.خ)، دوكاندارەكان شەربەت و چكلێت و پاقاڵوەیان دەبەشیەوە، لە نوێترین داهێنانیش تەكسی بۆماوەی یەك رۆژ بەبەالش نەفری باردەكرد. (هەر ئەوانەشن رۆژانی عارفە چوار قات پارەدەخەنە سەر كەل و پەلەكانیان) *دەڵێن ئەو كارگەی دەرمانخانەیەی لە هەولێر دەستی بەسەردا گیرا وبە قەبێلكی ئەوروپی و ناوەرۆكی هیندی دەرم��ان��ی بەخەڵك دەف��رۆش��ت ،لەناو پێكهاتەی م��ەوادی دەرمانەكە ڤالیۆمیشی دادەنا. (بڵێی دەستێكی پارتی و یەكێـی لەپشت نەبێ ،تاكو خەڵك بەس بخەوێ تاقەتی شەقامگرتن و خۆپیشاندانی نەبێ)
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 149
2012/02/14
5
پەیڤدارێ كوما جڤاكێن كوردستانێ بۆ پرس:
ئەم چ جاران هەلویستێ نەتەوەییێ الوێن دەڤەرا ئامێدی ژبیر ناكەین دیمانە :بیالل ئەحمەد روژ وەالت پەیڤدارێ كوما جڤاكێن كوردستانێ ددیدارەكا دگەل پرس دا ل بنارا قەندیلی سوپاسیێن خۆ ئاراستەی الوێن ئامێدی و بامرنێ كرن بۆ بەرسینگ گرتنا لەشكەرێ توركیا ل ساال 2008دەما خواستی هێرشی سەر گەریال بكەن و گوت ئەم چ ج��اران ڤی هەلویستی ژبیرناكەین ،ناڤبری بەحس ل چەند تەوەرێن گرێدای الوێن كورد ل باكور و دناڤ رێزێن پەكەكێ دا دكەت. پرس :الوێن عەرەبان ،بوهارا عەرەبی دەست پێكر چما الوێن كوردان ل باكور بوهارا كوردی ناكەن؟ روژ وەالت :كێشەیا كورد ،كێشەیەكا هزری و كەلتوری و سیاسی و ئابوری یە ل سەر وی بنەمای هەر چوار پارچێن كوردستانێ ئەڤ كێشەهەیە ،ب تنێ ل باشور حكومەت و دەستهەالتا كوردی ئاڤابویە الوێن كورد ل باشور د ئالێ زانستی دا پێشكەفتن كریە لێ كێشە ،كێشەیا هەر چوار پارچەیانە و ئەڤرو ل هەر چوار پارچەیان الوێن كورد هێزا خۆ ئاڤا دكەن .ل باكور الوان ئێك گرتیە و هێزا خۆ چێكریە واتە روژانە ل سەر پیانە بۆ ئازاد بونا گەلێ كورد ،دەستهەالتدارێن توركیا ژی هێرشێن خۆ بۆ سەر الو و زاروك و ئافرەتێن كورد بهێزتر كرینە تیرورێ پەیرەو دكەت و الوێن كورد دگریت و زیندان دكەت و هەتا دكوژیت .راگەهاندنا جێهانێ دەما نها بەحس ل سەرهلدانێن وەالتێن عەرەبی دكەت .بەحس ل سیه سالێن خەباتا كوردان ناكەن كو سیه سالە كورد وەكو وان خەباتێ دكەت و الوێن كورد هەر ل سەر پێانە و دێ بەردەوام بن. پرس :شورەشێن عەرەبی ب مەهان سەركەفتن لێ یا باكورێ كوردستانێ ب سیه ساالن سەرناكەڤیت ؟ روژ وەالت :سێ سەد سالە دەولەتا توركیا بەرامبەر مللەتێ كورد تیرورێ ب كار دئیینت ل سەر الوان د ئالێ دینی و ئابوری دا .د خوازیت الوێن كورد وەالت پارێز نەبن دەرڤەی مللەتێ خۆ بمینن لەورا بەردەوام كار ل سەر الوان دكەن ئەڤرو ئاكەپە بەردەوامە ل سەر هەمان سیاسەت جەماعەتا فتح اللە گونە كو دبێژە ئەز ئیسالمم لێ دكریار دا نە وەسایە، دبێژە كورد نینە دبێژە دڤێت هەر كوردەكێ ل سەر پێانە ژناڤ ببەین و ئەو بخۆ ژی نها ل ئەمریكایە .پروپاگەندەیا ئاكەپێ هەیە دبێژە الوێن كورد ئالیگرێن منن وسیاسەتمەدارێن كورد دگەل منن ،مللەتێ كورد دگەل منە ئەڤە ژی درەوەكا مەزنە و راست نینە و پارچەیەكە ژ شەرێ سایكولوجی. بەدەپە ل ناڤ كوردستانێ %100دەنگ ئینان .ئاكەپێ ب پشتەڤانیا هەمی وەالتان و لەشكەر و پارتێن دی و دگەل هەمی گەف و فشارێن بۆ سەر گەلێ كورد ئیناین نەشیا ل كوردستانێ یەكەم بیت ،هندەك كورد جاشاتیێ بۆ دكەن و پاران وەردگرن دبێژیت هەمی كورد پشتەڤانێن منن چ تشتەك بڤی رەنگی نینە ئاكەپە نەمایە ل ناڤ كوردستانێ و بدوماهی هاتیە لێ راگەهاندنا تورك و فتح الله گونە پروپاگەندان بۆ ئاكەپێ دكەن. مادەم هەمی كورد پشتگیریا وان دكەن بۆچی كوردان دكوژن ب كوم وەكو كوشتارگەها روبوسكێ. پرس :هاتنا الوێن كورد بۆ ناڤ شورەشێ كێم بویە یان زێدە بویە ؟ روژ وەالت :نها الوێن كورد زێدەتر دهێنە ناڤ شورەشا چەكداری چونكە ئاستێ الوێن كورد بلند بویە ژ هەمی ئالەكی ڤە و خۆ زێدەتر ناس دكەت، الوێ كورد نها دشێت دهەر چوار پارچێن كوردستانێ دا رەوشا سیاسی شروڤەبكەت كێشە چنە؟ دوژمن چنە؟ چ دكەن؟ و پیالن چنە؟ چ پێدڤیە؟ دوژمن چ دخوازیت؟ ل سەر ئاستێ جیهانێ ژی تێگەهشتنا وان باشە ل سەر ڤی بنەمای ئاستێ الوێ كورد ژ هەمی ئالەكی بلند بویە ئیرو 2012 یە هاتنا الوێ كورد بۆ ناڤ شورەشی زێدەتر بویە ئەز دشێم بێژم هەر شەهیدەكێ ئەم بدەین ل شوینا وی دەه گەنج دهێنە ناڤ شورەشێ. پرس :چما هوین رێ نادەن وان الوێن دخوازن دناڤ شورەشێ دا بدەركەڤن و بهێن باژێران ؟ روژ وەالت :ئەڤ تشتە راست نینە و پروپاگەندەیا دوژمنانە ئەڤرو دوژمن شەرەكێ سایكولوژی و ب تایبەت دگەل الوێن كوردان ب رێ دكەت نوچەیێن ب درەو بەالڤ دكەت «كەس نەشێت بۆ دووساالن الوان ل بن فشار و گەفان ل چیا بهێلیت و ژیان بكەت تشتێ هوسا نەبە» كەسێ دهێتە دناڤ شورەشێ بخۆ بریارێ ددەت و بدلێ خۆ دهێت. «ئەگەر ئەڤە ممكن با دا تیرورا دەولەتا توركیا ب سەركەڤیت چما ئەو نەشێن ب تیرورا خۆ الوێن كورد لناڤ توركیا بهێلن ئەگەر ب گەفان كارەك
“
ئەگەر ب گەفان بایە پێدڤی بوو نها گەلێ كورد ل توركیا نەمابا
بهێتە كرن نها گەلێ كورد ب گەفێن توركیا نەما با ب گەفان و فشاران شورەش ب رێڤە ناچن» بەری چەند ساالن ئەز چوم باژێرەكێ هەرمێ هندەك الوان ژ من پرسی مرحبا هەفال «من نەزانی وان چەوا زانی ئەز هەڤالم « گوتن مە بهیستیە پەكەكە الوان درەڤینیت بۆ ناڤ شورەشێ و چاڤێن وان دەردئینن و گوهێن وان دبرن و...هتد «ئەز شاش مام ،من گوت كاكە جان تشتەك هوسا چنە ئەم كوردین ئەم شورەش گێرین و ل سەر چیا شەر دكەین داكو كورد ب ئازاد و دیموكراسی و ئاشتی بژین ئەم بۆ ڤێ چەندێ ل سەرێ چیاینە چما ئەم زاروكێ كوردان بڤی رەنگی ببەین» من گوتێ ئەڤ پروپاگەندەیا پیس كێ كریە؟ گوت مەزنێ مە نزانم ئەڤ مەزن كی بون؟ بەرێ ل كوردستانێ بڤی رەنگی پروپاگەندە دهاتە كرن .بۆ مە گرفت نینە لێ دێ كارتێكرنەكا خراب ل سەر سایكولوجیا زارویان كەت، دوژمن ژی هەمان پروپاگەندەیان دكەت .ئەڤە هەمی درەوە كەسێ شورەش گێر دڤێت بدل و هزر دگەل شورەشێ بیت ،هەمی كەسەك نكاریت ببیتە ئەندامێ پەكەكێ ل وی دەمی دشێت دەما ئەو بخۆ بخازیت .ئەگەر كەسەك نەخوازیت بمینیت ئەم نەشیێن رێ لێ بگرین« .بەلێ ئەم رێ ددەین و دبێژینێ كاكە گیان تۆ هەرە ماال خۆ و وەكو ئینسانەكێ كورد بژی» ئەو گوهرینێن نها ل روژهەالتا ناڤەراست دروست بوین پێدڤی دكەت الوێن كورد یەكێتی یا خۆ خورت بكەن .وەختێ شورەشێ یە نەك بتنێ شورەشا چەكداری بەلكو شورەشا راگەهاندن و جەماوەری و زانستی و ئابوری ژی پێدڤیە.
“
ئاكەپە ل باكورێ كوردستانێ بدوماهی هاتیە
پرس :نها الوێن باشور ژبۆ هەوە خونیشاندانان دكەن هاریكاریان پێشكێش دكەن هەلویستێ هەوە چیە ؟ روژ وەالت :بەرێ ژی گەنجێ كورد بەردەوام دناڤ شورەشێ دا بوو ئیرۆ زانستیێ گەنجێ كورد و وەالت پارێزی و شورەشگێری پر پر مەزن بویە ل باشورێ كوردستانێ ژی ئەڤ ب شێوەیەكێ زور دلخوشكەر پێشكەفتیی یە ل سەر ڤی بنەمای ل ساال 2008دەما توركیا هێرش كری ژ ئالیێ زاپێ ل دەڤەرا ئامێدیێ هندەك لەشكەرێ تورك هەنە «نزانم ئەو ل ناڤ باشور چ دكەن؟ پێدڤیە نەمینە» دڤیا ل بامرنێ و كانی ماسێ لەشكەرێ توركیا هێرشا گەریال بكەت الوێن ڤێ دەڤەرێ رێ نەدایێ ،ئەڤە پر گرنگ بوو نەتەوەی بون و یەكێتی یا كورد پر پێشكەفتیە .الوێ باشور نها هەر چوار پارچەیان دبینیت و ئازادیا هەر چوار پارچەیان و سەركەفتنا وان دخوازن ،بال الوێن باشور بۆ پێشڤە چونێ و یەكگرتنێ شورەش بكەن و ل هەر ئالیەكێ ب راوەستن و «ئەم چ جار هەلویستێ الوێن دەڤەرا ئامێدیێ ژبیرناكەین».
6
ژماره 149
www.lawanikurdistan.org
2012/02/14
مەهدی زریان ،بەرپرسی لقی كەركوكی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان
ئەگەر بزانم ئۆپۆزسیون لەدژی من بایكوتیان كردووە سبەی ئیستقالە دەدەم دیمانە :پرس ،كەركوك
پرس :دەوترێت كەركوك بە شارێكی پڕ مەترسی دادەنرێت بۆ رۆژنامەنووسان ،دەمەوێ بپرسم جۆری ئەو مەترسیانە چین كە رووبەرووی رۆژنامەنووسان دەبنەوە؟ یاخود ئاستی پێشێلكارییەكان بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان چۆنە؟ زری��ان :كاری رۆژنامەنووسی لەشاری كەركوك مەترسی زۆرە ،بۆنموونە لەپاش تەقینەوەیەكی خۆكوژی لەوساتەدا كە رۆژنامەنووس رۆماڵی هەواڵەكە دەكات دوور نییە تەقینەوەی دووەم رووب���دات و س��ەری تیابچێت ،ی��ان لەرۆماڵكردنی هێندێ كێشەی هەستیار و پێكدادانی دوو الیەنی دژ بەیەك رۆژنامەنووس دەبێتە قوربانی ،لەهێندێ دام ودەزگادا توشی لێدان و ئ��ازاردان و كامێرا شكاندن دەب��ن و رێگایان پێ نادرێ رۆماڵی هەواڵەكە بكەن ،ئەمە جگە لەو نووسینانەی كە رۆژنامەنووس دەیاننووسێتەوە لەسەر كەم وكورییەكان تەفسیری خراپ و لێكدانەوەی ن��اڕەوای بۆدەكرێ ،دیارە ئەمانەش دەرهاویشتەی ئەو بارە ئالۆزەیە كە لە كەركوكدا هەیە. پرس :ئاستی خوێنەر و فرۆشی رۆژنامە كوردییەكان لەو شارەدا چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ زریان :لەئێستادا زۆر خراپە بەتایبەتی گۆڤار و رۆژنامە كوردییەكان ،ئەمەش دووهۆكاری هەیە ،یەكەم زمانی خوێندنی كەركوكیەكان عەرەبی بووە ،دووەمیش زۆری ئامرازەكانی راگەیاندن وەكو سەتەالیت و فەیسبوك و...هتد. پرس :بەحوكمی ئەوەی كەركوك لەالیەن هەر دوو حكومەتی هەرێم و بەغداوە بەڕێوە دەبرێت ،زۆر جاران رۆژنامەنووسانی ئەو شارە باس لەوە دەكەن كە ئیمتیازاتی حكومەتی ناوەندی رۆژنامەنووسانی ئەندامانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی هەرێم ناگرێتەوە و لەمڕووەوە حكومەتی هەرێم پابەندی رێنمایی و بڕیارەكانی ناوەند نابێت تایبەت بە رۆژنامەنووسان .ئێوە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم حاڵەتەدا دەكەن؟ زریان :لقی رۆژنامەنووسانی كەركوك سەر بەئەنجوومەنی بااڵی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانە و جیاوازی نییە لەگەڵ لقەكانی تری وەكو هەولێر و سلێمانی و دهۆك و..هتد، بۆیە دەبێت ئەنجوومەنی بااڵ ئەو كێشەیەمان بۆ چارەسەربكات و بەجۆرێك لەجۆرەكان رۆژنامەنووسانی كەركوك بەشدار بكات لەئیمتیازەكانی هەرێم .ئامادەین لەهەموو دەرگایەك بدەین تا ئاوڕمان لێدەدەنەوە ،چونكە بەڕاستی ناكرێت كەركوكییەكان هەمیشە لەراپەراندنی ئەركەكاندا لەپێشەوەبن و لەئیمتیازاتیشدا هیچ!! پ��رس :لەكاتی كۆنفرانسی لقی كەركوكی سەندیكای رۆژنامەنووسان و كاندید كردنی تۆ لە الیەن پارتییەوە، بووە هۆی نارەزایی رۆژنامەنووسانی ئۆپۆزسیۆن و بایكۆتی كۆنفرانسەكەیان كرد بەپاساوی بە حزبی كردنی سەندیكاكە. تۆ ئەو هەڵوێستە چۆن لێكدەدەیتەوە؟ زریان :ئەڵبەتە سەندیكای رۆژنامەنووسان بەشێوەیەكی گشتی و بەر لەم دەورەی��ەش جۆرێك لەتەوافوقی حیزبی تێدا بووە ،ئەمەش لەزۆربەی رێكخراو و ناوەندەكانی تریشدا هەیە ،بەر لەمنیش كاك شیخ سدیق سكرتیری لقی كەركوك بووە لەسەر لیستی شیوعی ،پاشان لەتیف فاتیح فەرەج یەكێتی نیشتمانی وەكو سكرتیری لق كاندیدی كرد و نزیكەی چوار ساڵ سكرتیری لقی كەركوك بوو .ئەڵبەتە من شتی وام نەبیستبوو ،دڵنیابە ئەگەر بزانم ئۆپۆزسیون لەدژی من بایكۆتیان كردووە سبەی ئیستقالەی خۆم پێشكەش دەكەم بەمەرجێ ئەوان بەشداری بكەن لەسەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان ،چونكە من بۆ خزمەتی ئەوانیش لەوێدا كاردەكەم،
“ “
خۆ ئەوان لەئەستێرەیەكی ترەوە نەهاتوون ،هەموو هاوڕێ و خۆشەویستی منن و بەخوشك و برای خۆمیان دەزانم ،دڵنیابن بایكۆتی ئەوان لەسەرووی لقەكانەوە بووە نەك دژی من!
پرس :هەندێك لە رۆژنامەنووسان دەڵێن :نەدەبا مەهدی زری��ان بكرابایە بە بەرپرسی لقی كەركوكی سەندیكای رۆژنامەنووسان ،دەبا بەرپرسی لقی یەكێتی نووسەران بایت. چونكە ئەوان تۆ بە شاعیر و چیرۆكنووس دەناسێنن نەك رۆژنامەنووس .رای خۆت لەم بارەوە چییە؟ زریان :ئەڵبەتە راستە من شاعیر وچیرۆكنووسێكی ناسراوم، بەاڵم كەسێكم لەوانەی بونیادی لقی سەندیكای رۆژنامەنوسانی كەركوكمان نایەوە ،من پەیامنێرێكی چاالكی هەفتەنامەی گواڵن بووم و زیاتر لەسێ ساڵ رۆماڵی هەواڵە سیاسی و ئیدارییەكانی شاری كەركوكم كردووە ،جگە لەوەش سەرپەرشتی رادیۆی دەنگی كوردستانم ك��ردووە لەكەركوك ،هەروەها دەستەی دامەزرێنەری باڵوكراوەیەك بووم بەناوی پەیامی كەركوك و راوێژكاری گشتی گۆڤارەكانی رۆژ و لە چەندین جێگای دیكەش بووم ،هەروەها گۆشەی تایبەتی سیاسی وكۆمەاڵیەتیم هەبووە لەباڵوكراوەكاندا و ئەندامی كارای سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان بوومە ،نازانم ئەم لێكدانەوە سەیرانە كێ دەیكات و بە چ مەبەستێك دەكرێن؟!
كاری رۆژنامەنووسی لەشاری كەركوك مەترسی زۆرە ،بۆنموونە لەپاش تەقینەوەیەكی خۆكوژی لەوساتەدا كە رۆژنامەنووس رۆماڵی هەواڵەكە دەكات دوور نییە تەقینەوەی دووەم رووبدات ناكرێت كەركوكییەكان لەراپەراندنی ئەركەكاندا لەپێشەوەبن و لەئیمتیازاتیشدا هیچ
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 149
2012/02/14
7
شیالن محەمەد ،رۆژنامەنووس و چاالكوانی كۆمەڵی مەدەنی
باوەڕنەبوون بە بەشداری و توانا و لێهاتوویی ئافرەت بەمانای باوەڕ نەبوون بە پرسی دیموكراسی دێت دیمانە :پرس ،كەالر
پرس :لەناو حزبە كوردییەكاندا ،وێ��رای ئ��ەوەی كە ئافرەت بەشداربووە لە هەر دوو خەباتی چەكداری و سیاسی هاوشانی پیاوان ،وێرای ئەوەشی كە لە زۆربەی حزبەكاندا لەسەر ئاستی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی كەمینەیەك ئافرەت بوونیان هەیە ،بەاڵم تائێستا ئافرەت نەگەیشتۆتە پلەی «سەرۆكی حزب». هەندێك پێیانوایە ئەمە پێوەندی بە نادیموكراسی و باوەڕنەبوونی حزبەكانەوە هەیە بە توانا و مافی ئافرەتان ،هەشە پێیانوایە كە هێشتا ئافرەتانی كورد نەگەیشتوونەتە ئەو ئاستە .رای تۆ لە مبارەوە چییە؟ شیالن محەمەد :جگە لە پارتی چارەسەری كە ئێستا هاوسەرۆكی سەرۆكی پارتەكە ئافرەتە ،ئەمە بۆ پارتەكانی تر بە عیلمانی و ئیسالمییەوە راستە ،لەبەر ئەوەی زۆرینەی ئەندامانی سەركردایەتی ئەم پارتە سیاسیانە بۆخۆیان لە ژێر ئەو كاریگەرییەدان كە بیری باو (فكر سائد) لە كۆمەڵگادا دروستی كردووە ،كە بیرێكی السەنگی پیاوساالرانەیە ،ئەگەر ئەمە راست بێ ،كەواتە پیاوانی سیاسی ئێمە یان سیاسەتكارانی ئێمە لەم پرسەدا ،بە هەمان شێوازی هەر كەسێكی سادەی تری كۆمەڵگا بیر دەكەنەوە و جیاوازییان نییە! لە كاتێكدا كەسی سیاسی دەبێ پێشەنگی كۆمەڵگا بێ و لە پۆڵێنی نوخبەی فەرمانڕەوادایە .لە دنیادا ئەو سیستەمە سیاسیەی تا ئێستا سەركەوتوو بووە و پشتیوانی لێدەكرێ ،لەالیەن واڵتانی زلهێز و سیاسەتی خواستراوی نێودەوڵەتییەوە و مافی تاك دەپارێزێ و بە یەكسانی لە مرۆڤەكان دەڕوانێ ،دوور لە جیاوازی رەگەزی و نەژادی و رەنگ و دینی و مەزهەبی و...تد و ئەلتەرناتیڤێكیش نییە بۆ جێگرتنەوەی ،سیستەمی سیاسی دیموكراسی ،بۆیە باوەڕنەبوون بە بەشداری و تواناو لێهاتوویی ئافرەت بەمانای باوەڕ نەبوون بە پرسی دیموكراسی دێت ،بۆیە بە پلەی یەكەم ئەندامانی سەركردایەتی پارتە سیاسییەكانی كوردستان هۆكاری سەرەكین. سەبارەت بە ئاست نزمی توانای ئافرەت ،بە پێچەوانەوە ئافرەتی وامان هەیە توانای بەڕێوەبردنی واڵتێكیشی هەیە نەك سكرتێری پارتێكی سیاسی! لە راستیدا دەبوو ئێستا ئافرەت بۆ پۆستی سەرۆكی كۆمار و سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت خۆی كاندید بكردایە ،نەك تازە پرسیار لە رەوایەتی بەدەستەوەگرتنی پۆستی سكرتێری حزب بكرێت. پرس :وێرای ئەوەی كە دەیان رێكخراو و سەنتەر و میدیای تایبەت بە ئافرەتان هەن و پشتیوانی ماددیان لێدەكرێت ،كەچی رۆژ بە رۆژ «كێشەكانی تایبەت بە مێینە» و «خۆكوشتن» و «خۆسوتان» و «كوشتنی مێینە» لە زیادبووندایە .هەندێك پێیانوایە كە ئەم رێكخراو و سەنتەر و میدیانە «خۆژێنن» لەسەر حیسابی ئافرەتان و رۆڵیان وەك پێویست نییە .هەندێك كەسیش پێیانوایە كە ئەمە پێوەندی بە وشیاری و رۆشنبیری تاكەكانەوە هەیە بەتایبەتی خودی ئافرەتان نەك رێكخراوەكان .خوێندنەوەی تۆ بۆ رۆڵی رێكخراو و سەنتەر و میدیاكانی ئافرەتان و كێشەكانیان، چییە؟ شیالن محەمەد :ژنانی هەرێمی كوردستان بە داخەوە كە خاوەنی رێكخراوگەلێكی زۆرن ،بەناوی خزمەتكردنی ژنان و ئافرەتانەوە پشتگیری ماددی باشییان لێكرا ،بەاڵم ئەو رێكخراوانە كە ئامانجی سەرەكییان خزمەتكردنی ژن و داكۆكی كردنە لە ژن هێشتا هەموو هەوڵ و چاالكییەكانیان لەم پێناوەدا نەبوو ،بارتەقای ئەوەی دامەزراندنی رێكخراوەكانیان بۆ مەبەستی تر و خزمەتی تر بوو، ئیتر ئەو مەبەستە خزمەتی پارتێكی سیاسی دیاریكراو بێ یان دۆزینەوەی پۆستێك بێ بۆ كەسێك و كەسانێكی دیاریكراو كە تێیدا بوونە خاوەن بودجەیەكی زەبەالح و سەرچاوەیەكی دارایی ناشەرعی ،لە گەڵ ئەمەشدا بێ ئینسافییە بڵێین هەر هیچیان نەكردووە ،بەاڵم دەیانتوانی زیاتر بكەن ،دەیانتوانی ژنانی سەركردە پێبگەیەنن ،دەیانتوانی توانای ژنان بە جۆرێك ساز و ئامادە بكەن
كە بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكی پەرلەمان بەبێ ترس كاندیدیان بكەن ،دەیانتوانی پرۆژەی ئابووری لەڕێی حكومەتەوە بۆ ژنان بكەن و ئێستا لە بازاری كاردا سەرمایەگوزاری ژن هەبووایە و لەو رووەوە ژنان تواناكانیان وەگەڕبخستایە و ئافرەتانی وەبەرهێن لە بواری سەرمایەگوزاریدا جێــــپێــــــبكەنەوە ،دەیان شتی تر كە نەیانكرد یان ئەو مافەیان بە خۆیان نەدایە كە بەناوی ژنەوە دروست بن و كەمتەرخەم بن بەرامبەر خەمەكانی ژن. میدیای ئافرەتان (چ وەك كاراكتەری راگەیاندن و چ وەك بابەتی راگەیاندن و چ وەك باڵوكراوەكانیان) كۆمەڵێ كەموكورتی لەبەرچاوی هەیە ،جگە لەوەی رێكخراوەكانی ژنان هێشتا ئامارە پڕ كەموكورتییەكانی توندوتیژی كوشت و بڕی ژنان لەشوێن و الیەنی ترەوە وەردەگرن ،هێشتا كارێكی جددیان بۆ ئەم پرسە نەكردووەو تەنانەت لە رۆژانی 8ی مارس و 25ی نۆڤەمبەردا هەندێ چاالكی سادەو بەیاننامە دەرەكەن ،كە هەر تاكێكی تر ئەتوانێ بیكات! یان ئەو رۆژنامەو گۆڤارانەی كە ئەم رێكخراوانە دەریدەكەن ،میكانزمی دابەشكردنی هێندە الوازە ناگاتە زۆر شوێن ،تەنها لە سەنتەری پارێزگاكان ناپەڕێتەوە شوێنانی دی كە ئاستی هۆشیاری تێدا كەمەو پێویستە گرنگییان پێبدرێ لەو رووەوە ،یان هەندێ جار ناوەڕۆكی باڵوكراوەكان هێند الوازە یان كۆنە كەس بە 250دیناریش نایكڕێ و نایخوێنێتەوە! بۆیە گرنگە لەم رووانەوە رێكخراوەكانی ژنان هەوڵی چاككردنی خۆیان بدەن و پێشكەون ،یان رێكخراوەكانیان با بەناوی ژنانەوە نەبێ!
پرس :هەموار كردنەوەی یاسای «باری كەسێتی» و یاسای «نەهێشتنی توندوتیژی ناوخێزان» بەتایبەتی ،هەندێك كەس و الیەن بەسەرەتای مەترسی لێكترازانی خێزانی ك��وردی و بە رۆژئاواكردنی كولتوری كوردی دەزانن .لێكدانەوەتان بۆ یاساكە و واقیعی كۆمەڵگەی كوردی چۆنە؟ شیالن محەمەد :یاسایەك ئەگەر توانای زامنكردن و پاراستنی مافە گشتی و تایبەتییەكانی هاواڵتییانی نەبێ ،ئەوا زۆر شتێكی ئاساییە هەموار بكرێ ،نەك هەر ئاسایی ،بەڵكو پێویستە هەموار بكرێ .لەو چوارچێوەیەدا كە یاسای باری كەسێتی نەیتوانیوە رەگەزی نێر و مێ لەبەردەم حوكمی یاسادا یەكسان بكات لە ماف و ئەركدا لەپێگەی مرۆیی و كۆمەاڵیەتی و یاساییاندا ،كەواتە خۆی هەمواركردنەكەی بەسەر خۆیدا سەپاندووە .دەسەاڵتی یاسادانان نوێنەری راستەقینەی هاواڵتین (هاواڵتیش بریتیە :لە نێرومێ) كەواتە ئەركییانە ویست و داخوازییەكانی هاواڵتییان و ئەرك و مافەكانییان لە نێو بەندە یاساییەكاندا بچەسپێنن و هەر بەهەمان یاساش بیپارێزن. سەبارەت بە دەرچواندنی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی لە هەرێمی كوردستان ژمارە ( )8ساڵی 2011یەكێكە لە یاسا باشەكان كە رێگری دەكات لە هەركەس و الیەنێ پێشێلی مافەكانی ئافرەتان بكات ،چونكە دەرچوواندنی وەها یاسایەك بۆ خۆی گوزارشت كردنە لەسەر واقعی كۆمەڵگای كوردی ،كە بەداخەوە واقعێكی تاڵ و پڕ مەترسییە بۆ سەر حاڵ و ژیانی ژنان ،بەاڵم كەموكورتی یاساكەو كارییەگەرییەكانی لە كاتی جێبەجێكردنیدا دەردەك��ەوێ .بەجێبەجێكردنی ئەم یاسایە ئەخالق لە الی تاك پتەو ئەكات و بەرامبەر مافی مرۆیی و بڕیار لەسەر چارەنوسی خۆیی و ئ��ازادی ئافرەت دەچەسپێنێ ،كە دوای چەند ساڵێكی تر كاریگەرییەكان وەك ئاسەواری جێیەجێكردنی ئەو یاسایە بە دیدەكەین ئەگەر پێداگیری لەسەر بكرێ .ئەوانەی كە پێیان وایە سەرەتای لێكترازانی خێزانی كوردییە زۆر هەڵەن ،چونكە ئەمانە بە گروهگەلی موحافیزكار و دژە پرەنسیپەكانی مافی مرۆڤن ،ترسییان لە لەدەستدانی دەسەاڵت و هەیمەنەی خۆیان هەیە بەسەر ژندا، ئەو دەسەاڵتەی كە كلتوور ،دەسەاڵتی ناتەندروستی سیاسی، شرۆڤەی سەقەتی ئایینی (كە لە كاتێكدا فەلسەفەی دین ئەسڵەن بۆ ئاوەدانی سەر زەوی و خۆشگوزەرانی و خزمەتی مرۆڤایەتی
“
بە پێچەوانەوە ئافرەتی وامان هەیە توانای بەڕێوەبردنی واڵتێكیشی هەیە نەك سكرتێری پارتێكی سیاسی
و بەختەوەركردنێتی) ،یاسا ستەمكارەكان و....تد ،بۆیە گرنگەو دەبێ یاساكان لە ناوەڕۆكیاندا هەڵگری یەك ئامانجی سەرەكی بن كە ئەویش بەختەوەری مرۆڤەكانە ،لەسەر بنەمای بنەمای رێزگرتن لە كەرامەت و بەها مرۆیی و دینی و مۆراڵییەكان. پرۆفایل: ناو :شیالن محەمەد ئیبراهیم بڕوانامە :بەكالۆریۆس لە زانستە رامیارییەكان لە ساڵی 1995ەوە تا ئێستا لە بواری راگەیاندندا كار دەكات دەستەی دامەزرێنەری رادیۆی «تەوار» بووە لە .2003 ماوەی 2ساڵ لە سەنتەری پەیوەندی و گەیاندن. لەگەل چەندین رێكخراوی خۆماڵی و بیانی کاری كردووە. ماوەی 4ساڵ بەرپرسی لقی گەرمیانی رێكخراوی مافی مرۆڤ بووە. ماوەی 3ساڵ نوێنەری رۆژنامەنوسانی مێینەی گەرمیان بووە لە سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان. لە 2003وە وەك فەرمانبەری وەزارەت���ی مافی مرۆڤ دامەزراوە.
8
ژماره 149
www.lawanikurdistan.org
2012/02/14
ژنان نهێنییەكانی گەنجێتیان الی مێردەكانیان باس ناكەن
هاوسەرەكان بۆ شتەكان لەیەكتر دەشارنەوە
راپۆرت و بەدوا داچوون :بەهرە سدیق هەر یەك لەئێمە بە كوڕ و كچەوە ،رابردوویەكی شیرین و تاڵی هەیە، بەاڵم ئەوەی جێی سەرنجە ئەوەیە :دوای پرۆسەی هاوسەرگیری ،كوڕان بە شانازییەوە باس لە رابردووی سۆزداری خۆیان لەگەڵ كچان دەكەن، بەاڵم كچان حاشا لە رابردووی خۆیان دەكەن و رابردووی سۆزداری خۆیان دەشارنەوە و ناوێرن راستگۆیانە لەگەڵ مێردەكانیان لەم بارەوە بدوێن .لەم راپۆرتەدا ئەم حاڵەتە شیدەكەینەوە. «دڵ رەقی كۆمەڵگایە وادەكات حەز و ئارەزووەكان پێچەوانە ببنەوەو بگۆردرێن بەملمالنێەكی زۆر توند لەنێوان ژن و پیاو» سەرەتا خاتوونی شاعیر كەژاڵ ئیبراهیم خدر ،لەم بارەوە بۆ پرس وتی «كۆمەڵگا وادەكات كەمرۆڤ هەمیشە باپەندی یاساو رێساكان بێت كەچۆن رەفتار لەگەڵ یەكتریدا بكەن ،زۆرجاریش هەر ئەم دڵ رەقی كۆمەڵگایە وادەكات حەز و ئارەزووەكان پێچەوانە ببنەوەو بگۆردرێن بەملمالنێەكی
بوو بێت ،بۆیە كچان لەترسی لە دەستدانی دەرفەتی هاوژیانی لەگەڵ ئەو كوڕەدا ناچارن لەنێو بازنەی درۆیەكی گەورەدا بژین لەگەڵیان .چونكە ئەگەر وا نەكەن ئەوا بە چاوێكی بێ رێز و گومانەوە سەیری ئەكەن.
«زۆرجار كاریگەری سلبی لەسەر الیەنی دەروونی كچان دروست دەكات لە ژیانی هاوسەرگیریدا» هودا درێژە بەووتەكانی دەدات و شیدەكاتەوە ،كە پێوەرەكانی پیاو و كۆمەڵگە بۆ كچان ئەوەیە كە نابێت تەنانەت بە چاویش هەڵوێستەی لەسەر كوڕێك كردبێت ،ئەگینا تەرازووی هەڵسەنگاندنەكان بەرەو سوكی دەچێت بەالی كچەكەیا ،ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی كە زۆرجار كاریگەری سلبی لەسەر الیەنی دەروونی كچان دروست دەكات لە ژیانی هاوسەرگیریدا. وتیشی «ترس لە ئاشكرابوون و قبوڵنەكردنی ئەو نهێنیانە لەالیەن هاوسەرەكانیان توشی خەمۆكییان دەكات و ئەمەش رەوتی ژیانێكی ئاسایی لێ تێكدەدات .تەنانەت هەندێكجار ئەگەر كوڕەكە قبوڵیشی بكات دواتر لە ژیانی هاوسەرگیریدا هەمیشە وەك تانەیەك دەیداتەوە بە چاوی
ئەوەی رۆیی رۆی ژیانی خۆم بۆ داهاتووم تێك نادەم ،هەرچەندە ئەوەی رۆیی گرینك نیە هەموو نهێنیەكی بێ ناڵێم». ناوبراو ئەوەشی وت « كۆمەڵگەی ئێمە كچی وای دەوێت كە رابردوویەكی پاكی هەبێ ،بۆ كوڕ ئاساییە 10كچ بناسێ ،باسیشی بكات الیان ئاساییە، بەاڵم بۆ كچ نا؟» .هێدی بەوە كۆتایی بەقسەكانی هێناو ووتی « من دەڵێمەوە ئەو پرسە لە كۆمەڵگەی ئێمە بۆ كچ بڤەیە و كوفر و گوناحە».
« لە واڵتانی ئەوروپا زۆر بەئاسانی كچان باسی رابردووی خۆیان دەكەن بۆئەوكەسەی دەبێتە هاوسەریان ،چونكە ئەوان ئەوشتانە بەهەڵە نازانن، بەاڵم لەالی ئێمە لەنێوان ترس و هەڵەكردنی قورسدایە « (د.مەها حەسەن بەكر) مامۆستای دەروونزانی لەكۆلێژی ئاداب ،لەمەڕ ئەم بابەتەوە بۆ پرس وتی»شاردنەوەی ئەو نهێنیانەی كەپەیوەندی بەرابردوو و شووكردنەوە هەیە لەالیەن كچانی ئێمە ،كاتێك دەچنە ناو ژیانی هاوسەرگیریەوە ،دەگەرێتەوە بۆ رووداوی ژینگەیی و كارەكتەری كۆمەاڵیەتی بۆ گوتنی ئەو راستیانە ،مانعی دەبن ،درۆ بەشێكە لەناخی مرۆڤ ،بۆیە زۆری درۆكردن دەبێتە نەخۆشی بۆی ،بۆنموونە ئەگەر كەسێك درۆبكات و ئەو درۆیە گەورە بێ ئەوكەسە دادەبرێ لەئیش و تووشی ئەوهام دەبێت و كەسایەتی خۆی لەدەست دەدات ،چونكە دەبێتە هۆی ئیختراب، واتە كەسەكە وردە وردە كەسایەتی خۆی لەدەست دەدات و جیادەبێتەوە لەخەڵك .بۆیە لەكاتی ئاشكرابوونی راستیەكان لەالیەن هاوسەرەكانیان ناچار دەبێ درۆیەكی تر بكات تا ئەوەی پێشتری پێ بشارێتەوە». دكتۆرەكە ئەوەشی وت «رەنگە زۆرجار كلتورو كۆمەڵگە كاریگەر بن لەشاردنەوەی ئەوراستیانە لەالیەن كچانەوە ،ئێستا لە واڵتانی ئەوروپا زۆر بەئاسانی كچان باسی رابردووی خۆیان دەكەن بۆ ئەو كەسەی دەبێتە هاوسەریان ،چونكە ئەوان ئەوشتانە بەهەڵە نازانن ،بەاڵم بەهۆی ئەوەی لێرە بەهەڵە دەزانرێ دەترسن قسەبكەن و ناتوانن ئاشكرای بكەن ،كەواتە بەهۆی ئەو زەختە دەروونیەی لەسەر كچانمان هەیە دووچاری درۆ و هەڵە دەبنەوە».
ترس یان كاریگەری كۆمەڵگە، یان دەروونی ،یان بێ متمانەیی
زۆر توند لەنێوان ژن و پیاو ،كەكۆمەڵێك كارەسات بەدوای خۆیدا دێنیت. لەژیانی رۆژانەی ئێمەشدا بەهۆی بەها كۆمەاڵیەتییەكان و زۆرجار ئەو توندو تیژییەی روبەڕوومان دەبێتەوە ناچارین پەنا بۆ زۆر شت بەرین، كەجیاوازە لەبیركردنەوەی ژن لەپیاو یاخود پیاو لەژن هەریەكەیان خۆیان بەچەندین مەسەلەی ترەوە گۆش كردووە ،كەرەنگە نەكرێت ئەو نهێنیانە بدركێنێت و چارەنوسی ئەو ماڵە خنجیالنە بكەوێتە هەرەسەوە ،بۆیە زۆرجار ئەوەی تۆ مەبەستە رەنگە بەدڵی ئەو هاوسەرە نەبێت ،كەچەندین ساڵە ژیانی بەخۆشی و ناخۆشی لەگەڵیدا دەبەیتە سەر و بەپێچەوانەشەوە». «بوونی پەیوەندی سۆزداری پێشووتر و یان هەر روداوێكی كۆمەاڵیەتی بە عەیبە و شكستی كەسایەتی كچەكە پێناسە ئەكەن» هودا زەنگەنەی كۆمەڵناس هۆكارەكانی شاردنەوەی راستیەكان لەالیەن كچانەوە وەها دەخاتەڕوو «سەرەتا هۆكارە كۆمەاڵیەتیەكان ،ئەمەش بۆ ئەوە ئەگەرێتەوە تێروانینی كۆمەڵگە بۆ كچێك كە پێشتر پەیوەندیەكی سۆزداری لەگەڵ كورێكدا هەبوو بێت ،یان هەر رووداوێكی كۆمەاڵیەتی بە عەیبە و شكستی كەسایەتی كچەكە پێناسە ئەكەن و لەم حاڵەتەشدا كچەكە لە ترسی كاریگەری كۆمەڵگە بۆسەر رای ئەو كەسەی هاوسەرگیری لەگەڵ دەكات ناوێرێت راشكاوانە و راستگۆیانە هەر حاڵەتێك هەبوبێت باسی بكات. هۆكارە تایبەتیەكان ،ئەمەش پەیوەندارە بە رای خودی كچەكە و كوڕەكە ،بەداخەوە زۆرجار كوڕ خۆی هۆكارە بۆ ئەوەی كچ درۆی لەگەڵ بكات یاخود حاڵەتەكانی ژیانی لێبشارێتەوە ،چونكە پێی خۆشە تا ماوە لەگەڵ درۆیەكی گەورەدا بژی ،نەك كچەكە پێی بڵێت پێشتر پەیوەندییەكی سۆزداریم هەبووە یان تەنانەت ئەگەر تەنها هەستێكی سادەی هەرزەییش
كچەكەدا و زۆرجار بەوهۆیەوە سوكایەتی پێ ئەكات ،جگە لەوەی هەمیشە گومانی لێ ئەكات و پێی وایە چیتر جێی متمانە نیە». «تێگەیشتنی پیاو نەگەیشتۆتە ئەو رادەیەی كە رابردووی كچی قبوڵ بێ ئەگەر خۆشەویستی كردبێ یان هەر شتێكی تر كە لە ژیانی ئەو كچە هەبوبێ» (ئەڤین بەهجەت) كچە راگەیاندنكار لەمەڕ نهێنییەكانی راب��ردووی كچانەوە دەڵێ «شاردنەوەی نهێنی الی كچان و نەدركاندنیان الی مێردی داهاتوویان چەند هۆكاریكی هەیە ،لەوانە تێگەیشتنی پیاو نەگەیشتۆتە ئەو رادەیەی كە رابردووی كچی قبوڵ بێ ئەگەر خۆشەویستی كردبێ یان هەر شتێكی تر كە لە ژیانی ئەو كچە هەبوبێ ،واتا ناهۆشیاری پیاو ،پیاوساالری لەوەی كە ئەو كچەی دەیخوازێ بەالی ئەوان كچێكی پاكەو بەتەمەنی هیچ هەڵەیەكی نەبووە ،نەوەك لە داهاتوو بڵێن ژنی فالن پێشتر پەیوەندی لەگەڵ كەسێك هەبووە .لە الیەكی تر لەترسی دروست بونی دڵپیسی و نەمانی متمانە لە نێوانیان ،چونكە ئەو كچانەی نهێنی دەدركێنن بەردەوام لە دڵە راوكێدان ،كە دەبێت رۆژێك ئەو نهێنیانە نەبنە كێشە بۆیان لەالیەن پیاوەكانیان و كەس و كاری پیاوەكان». «ئەو پرسە لە كۆمەڵگەی ئێمە بۆ كچ بڤەیە و كوفر و گوناحە» خاتوو (هێدی محەمەد) قوتابی زانكۆ ،ئەو كچەو هێشتا شووی نەكردووە پێی وایە ،لەواڵتی ئێمە ئەوەندە پێویستیان بە پاكی رابردوو هەیە ئەوەندە بڕوایان بە راستگۆیی نیە، ئیتر زۆر جار راستگۆیی باجی گرانی دەبێ ،بەدڵنیایەوە
كچێك « :ئەو پرسە لە كۆمەڵگەی ئێمە بۆ كچ بڤەیە و كوفر و گوناحە» دەرووناسێك :لە واڵتانی ئەوروپا زۆر بەئاسانی كچان باسی رابردووی خۆیان دەكەن بۆ هاوسەریان ،چونكە ئەوان ئەوشتانە بەهەڵە نازانن ژنە شاعیرێك :دڵ رەقی كۆمەڵگایە وادەكات حەز و ئارەزوەكان پێچەوانە ببنەوە و بگۆردرێن بەملمالنێەكی زۆر توند لەنێوان ژن و پیاو
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 149
2012/02/14
9
ئافرەتان جی جۆرە پیاوێك دەخوازن؟
ئەو خەسڵەتانەی لە شاسواری خەونی كچاندا هەبێت
ریپۆرتاژ :محەمەد عەبدوڵاڵ كەالری (نەسرین) پێی خۆشە پیاو بەهێمنی بدوێ و وشەی ئەڤیندارانە دەرببڕێت. ئەو دان بەوەدا دەنێت كە «پێش ئەوەی مێردی پێ بكەم خەونم بەوە دەبینی هاوسەرەكەم كەسێكی خەیااڵوی و رۆمانسی و سەرنجڕاكێش و قۆز بێت». كاتێك ك��چ و ك��وڕێ��ك ل��ە پەیوەندییەكی ئەڤینداری ی��ان لەكاتی دەسگیرانداریدان ،كوڕان مامەڵەیەكی نەرم و نیان لەگەڵ ئافرەتان دەكەن و زۆر دەستەواژەی رۆمانسیانە گوێبیستی كچان دەدەن ،بەاڵم دوای پرۆسەی هاوسەرگیری بەماوەیەك هەندێجار ئەو كەشوهەوا رۆمانسییە بزر دەبێت. نەسرین كە ئافرەتی ماڵەوەیە ئاماژە بەوە دەدات :لەكاتی دەسگیرانداری ئەم خەسڵەتانەم لێ رەچاو كرد ،بەاڵم دوای پرۆسەی هاوسەرگیری گۆڕاو چیتر بایەخی بە سیمای خۆی نەدەداو ،ئەو وشە شیرینانەی بەكاری دەهێنا بوونە وشەی رەق و توند .نەسرین بەردەوام دەبێت و دەڵێت :سەرەتا تاڵیم زۆر چەشت و كێشەكانی نێوانمان لەزیادبووندا بوو ،تەنانەت گومانم هەبوو كە ئافرەتێكی دیكە لەژیانیدا هەبێت ،بۆیە چاودێریم دەكرد بەاڵم هیچ بەڵگەیەكم دەست نەكەوت بۆ پشتڕاستكردنەوەی گومانەكەم .وەك نەسرین خۆی دووپاتیكردەوە ،لە هەڵسوكەوتی مێردەكەی راهاتووە ،دوای ئەوەی هەموو هەوڵێكی بێ ئاكامی دا تاكو بیگۆڕێت. پارە بەختەوەری دەهێنێ ئافرەتان بەتایبەتی لەتەمەنی پێگەیشتندا سیماو تایبەتمەندی شاسواری خەونەكانیان لەمێشكیاندا دەكێشن و ،ئارەزوو دەكەن ئەوەی بۆ خۆشەویست یان هاوسەری هەڵدەبژێرن ،چەند خەسڵەتێكی جەستەیی و رەفتاریی و ماددی تێدا بێت ،ئەم تایبەتمەندییانەش لە ئافرەتێكەوە بۆ یەكێكیتر دەگۆڕێت. «سامان و پارە لەو تایبەتمەندیانەن كە ئافرەت پێی خۆشە لەپیاودا هەبێت ،بۆیە من ئەو پیاوەم بەدڵە كەهەموو ویست و پێداویستییە ماددیەكانم بۆ دەستەبەر بكات» .ئەمە رای (شەونم)ە كە فەرمانبەری حكومییە. ئەو بەپێی ئەزموونی ئەو هاوڕێیانەی مێردیان كردووە ،ئاماژە بەوە دەدات «دەتوانم بڵێم پارە یارمەتی ئافرەت دەدات بۆ زاڵبوون بەسەر ئەو كێشانەی لەگەڵ مێردەكەی دێتە رێگەی» .هەروەها دەڵێت :من بڕوام بەو قسەیە نییە گوایە پارە بەختەوەری لەگەڵ خۆی ناهێنێت ،بەپێچەوانەوە پێموایە بەهۆی پارەوە هەموو ئاستەنگەكان دەبەزێنین و بە بەختەوەری دەژین .بە رای شەونم لەم سەردەمەدا ئەو پیاوەی پارەی هەبێت ،خواستی زۆری لەسەرە.
بێ دەنگی (شیالن) لە هاوسەرەكەی جیابۆتەوە لەبەرئەوەی قسەی لەگەڵ ناكات. ئەو كە ئافرەتی ماڵەوەیە دەڵێت :كاتێك كچ بووم حەزم دەكرد لەگەڵ كەسێك هاوسەرگیری بكەم لەسەرخۆو كەمدوو بێت ،بەاڵم هەرگیز پێشبینیم نەدەكرد وەكو ئەم بارەی هاوسەرەكەم بێت كە لێی جیابوومەوە .شیالن ئاماژە بەوە دەكات كە خوازیارە ئەو رۆژانەی لەگەڵ هاوسەرەكەی بەسەری بردووە لەیادەوەریدا بسڕێتەوە ،چونكە «هاوسەرەكەم بەهیچ شێوەیەك لەگەڵم نەدەدوا ،ئەگەر شتێكیشم لێ بویستیایە دەیگوت بەئارەزووی خۆت، ئەگەر كێشەیەكیشم بهاتایە رێگە ئامادە نەبوو گوێم لێ بگرێ ،ئەگەر گوێشی بگرتایە وەاڵمی نەدەدامەوە» .ئەم رەفتارانە هەست بە بێزاری و تەنیایی كرد الی شیالندا چاندو ،بەهۆی ئەو رەفتارە ئیستفزازیانە لە قسە نەكردن و خۆبێدەنگكردن ژیان لەگەڵ ئەو پیاوە بۆ شیالن مانایەكی بۆ نەمایەوە، ئاكامەكەشی جیابوونەوە بوو .شیالن دەڵێت «كاتێك داوای جیابوونەوەم لێ كرد بەڕاستی مەبەستم ئەوە نەبوو ،بەاڵم كاتێك سەری بۆ لەقاندم وەك ئەوەی بڵێم الریم نییە ،بەتەواوی تووڕە بووم و سووربووم لەسەر جیابوونەوە». زوو تووڕە نەبێت (تریفە) هەمیشە رێزم لەو پیاوە گرتووە كە هەرگیز تووڕە نابێت ،بۆیە كەوتە داوی خۆشەویستی هاوپیشەییەكیەوە كە زۆر نەرمونیان بوو .ئەو كە فەرمانبەرە دەڵێت :خەسڵەتێكی ئەو سەرنجی منی راكێشا كە لەپیاواندا نەمبینیوە ،ئەویش تووڕە نەبوونە ،بۆیە كە هاتە خوازبێنیم رازی بووم و هاوسەرگیریمان كرد .بەاڵم دوای ئەوەی هاوسەرگیرییان كرد تریفە بۆی دەركەوت كە هیچ پیاوێك لەسەر رووی زەوی نییە تووڕە نەبێت .لەمبارەیەوە دەڵێت «ئەوەی پێوە دەناڵێنم ئەوەیە هاوسەركەم زوو تووڕە دەبێت تەنانەت بۆ هۆكارێكی بێ ماناش ،زۆرجار بەسەرسوڕمانییەوە لەخۆم دەپرسم ئایا ئەمە ئەو كەسە بوو لە هەموان پێم باشتر بوو؟!». السایی كچ نەكاتەوە هەندێ لەو كچانەی هێشتا هاوسەرگیرییان نەكردووە ،رقیان لەو خەسڵەتانەیە كە كوڕی ئەم سەردەمە هەیەتی ،هەندێكیان ئەو كوڕانەیان رەتكردەوە كە
جۆرە مۆدەیەكی جلوبەرگ لەبەر دەكەن هاوشێوەی جلی ئافرەتانە( .نیگار) تەمەنی 25ساڵە وای دەبینێ «ئەوەی گەنجی ئەم سەردەم دەیپۆشێت وەك تیشێرتی رەنگاو رەنگ و كابۆی تەسك ،مایەی بێزلێبوونەوەیە» .ئەو پیاوی رۆژهەاڵتیانەی بەدڵە كە لە پرچتاشین و جلوبەرگی رێزی خۆی و دابونەریتی كۆمەڵگا بگرێ و متمانەشی بە خۆی بێت .نیگار پێیوایە «ئەم نەوە تازەیەی گەنجان ،بۆ پێكەوەنانی خێزانێكی سەقامگیر پشتیان پێ نابەسترێ».
تریفە :كەسێكی هێمنم دەویست، بەاڵم تووشی پیاوێكی تووڕە هاتم
كەچەڵ نەبێت (دكتۆرە سوندس) پسپۆری نەخۆشی دەم و ددان دەڵێت :زۆر كەس هاتنە خوازبێنیم بەاڵم مەرجی من ئەوە بوو كەچەڵ نەبێت« .هەموو رەفتارێكی پیاو ئەگەرچی نەرێنیش بایە لەالم پەسند بوو ،تەنها كەچەڵی نەبێت ،سوپاس بۆ خوا مێردم بە كەسێك كرد كەچەڵ نەبوو و تووشی كەچەڵیش نابێت». (سیما)ش كە مامۆستایە پێیوایە پاشەكشەی ئافرەت لە هەندێ لەو خەسڵەتانەی كە پێی خۆشە لە پیاودا هەبێت ،مانای شكستێكی گەورەی مێینەكەیەتی ،زەحمەتە بڕوای پێ بێنم چونكە ئەمە لە خاڵە گرنگەكانی كە ئافرەت و پیاو لێك دوور دەخاتەوە .ئەو ئاماژە بە نموونەی ئەو خەسڵەتانە دەكات «بەتایبەتی مەسەلەی مانەوەی پیاو لەدەرەوەی ماڵ بۆ ماوەیەكی زۆرو ،رێز لە راو هەستی ئافرەت نەگرێ و ،درۆی لەگەڵ بكات و هیچ شتێكی لەبارەی ژیانی رۆژانەی خۆی پێ نەڵێت».
نەسرین :سەرەتا ئەڤیندارانە دەدوا ،كە شووم پێ كرد بەتەواوی گۆڕا نیگار :پیاوێكم الپەسندە لە رەفتارو پۆشاكی السایی كچ نەكاتەوە
10
ژماره 149
www.lawanikurdistan.org
2012/02/14
كاروان ساالر ،سەرنووسەری ماڵپەڕی مانشێت
هەڵەیەكی گەورەیە ئۆپۆزسیۆن الی وابێت تەنیا سێ میدیای سەربەخۆ لە هەرێمدا بوونی هەیە دیمانە :پرس ،سلێمانی
پ :تۆ سەرنووسەری رۆژنامەیەكی ئەهلی بوویت ،كەچی دەستت لەكار كێشایەوە و رووت لە میدیای ئەلیكترۆنی كرد، چۆن بوو لە میدیای نووسراوەوە بڕیارتدا رووبكەیتە میدیای ئەلیكترۆنی؟ و :ئەگەر راست بدوێین لەگەڵ خۆماندا ئەوا بەبێ دوو دڵی لە ئێستادا راگەیاندنی نووسراو بە شێوەیەكی بەرچاوو روو لەنشێوە و بەرەو كاڵبوونەوەی جدی دەچێت و رۆژ بەڕۆژیش خوێنەری لە ئێستادا بەرەو كەمبوونەوە دەچێت، بۆیە ئەگەر ئەم واقعە الی هەندێكیش لە ئێستادا تاڵ بێت و قبوڵی نەكەن ئەوا راستیەكەو هەمووان بینیمان رۆژنامەی (ئاسۆ و رۆژنامە) كەدوو رۆژنامەی رۆژانەبوون و هەروەها رۆژنامەی (كۆمەڵ)یش و چەندین گۆڤار و رۆژنامەیەكیتریش بەهۆی كەمی فرۆش و كەمبوونەوەی تیراژەوە داخ��ران. ئەمە جگەلەوەی بە تێڕوانینم فەزای ئازادی لە رۆژنامەی ئەلیكترۆنیدا زیاترە وەك لە كاغەز ،چونكە لە راب��ردوودا كە لەمیدیای كاغەزدا كارم كردووە بەهۆی ئەوەی بەردەوام دەبێت چاوەڕیی هاوكاری دارایی بیت لە دەزگایەك یان لە شوێنێكەوە ،بۆیە بەشێوەیەكی ناراستەوخۆ و راستەوخۆ كاریگەری لەسەر مەودای ئازادی دادەنێت ،بەاڵم میدیای ئەلیكترۆنی تێچوونی ئەوەندە كەمە كە چاوەڕوانی هیچ كەسێك نابێت هاوكاریت بكات ،بۆیە دەتوانی ئازادانەتریش بیر بكەیتەوە و بنوسیت. پ :لەنامەی دەست لەكاركێشانەوەتدا دەڵێی :تەنانەت
ئۆپۆزسیۆنیش هاوكاری نەكردووین و نەیانویستووە میدیای ئەهلی لە سێكوچكە دەربچێت ،یان قبوڵیان نەبووە .مەبەستت لەم سێكوچكەیە چییە؟ و :ب��ەداخ��ەوە ك��اری ه��ەرەگ��ران ل��ەم هەرێمەی ئێمەدا كەئەنجامدانی سەختە رۆژن��ام��ەی ئەهلییە ،ئ��ەوەش بەو پێیەی كە هاوكاری ناكرێت نە لەالیەن دەس��ەاڵت��ەوە ،نە لەالیەن ئۆپۆزسیۆنیشەوە ،بەپێی ئەزموونی كاركردنم بە تایبەت لەماوەی ساڵ و نیوێكی سەرنوسەرێتی رۆژنامەیەكی ئەهلی ئەوەمان بەروونی بۆ دەركەوت كە هیچ هاوكاریەك نەكراین لە پێدانی زان��ی��اری ،ب��ەداخ��ەوە چەند دەس��ەاڵت هاوكارنیە بۆ پێدانی زانیاری بەرۆژنامەی ئەهلی ،ئەوەندەش ئۆپۆزسیۆن چەق بەستوون لەوەی كەنایانەوێ جگە لەو رۆژنامە و گۆڤارانەی خۆیان دەیانەوێ دەربكەوێت ،ناهێڵن هیچ رۆژنامەیەكی تر سود لە زانیاریەكانیان وەربگرێت ،ئەم هاوكاری نەكردنەش لەماوەی رابردوودا بۆ ئێمە روون بۆوە. كەئەمە خویەكی خراپە الیەنە حزبیەكانی ئێرە فێری بوون، هەڵەیەكی گەورەشە كە ئۆپۆزسیۆن الی وابێت تەنیا ()3 میدیای سەربەخۆ لە هەرێمدا بوونی هەیە. پ :تۆ پێتوایە ئێستاكە میدیای ئەلیكترۆنی جێی بە میدیای نووسراو لەق كردبێت و زێتر خوێنەری میدیای ئەلیكترۆنی رووی لە زیادی كردبێت ،یاخود تاچەند میدیای ئەلیكترۆنی كاریگەری لەسەر كەمبوونەی خوێنەری میدیای خوێنراو هەبووە؟ و :ئەوەی روونە ئەوەیە وەك چۆن زۆر شت مۆدێلیان بەسەر چووە ،بەهەمان شێوەش رۆژنامەی كاغەز مۆدێلی بەسەر چووە ،ئەمەش بەو مانایە نایەت كە رۆژنامە رۆڵی نەماوە ،بەڵكو بەپێچەوانەوە ،رۆژنامە تەكانێك هەنگاوی ناوە بۆ پێشەوە و ئێستا لەبری بەكارهێنانی كاغەز میدیا بە شێوەی ئەلیكترۆنی دەكەوێتە بەرچاو ،كاریگەری میدیای ئەلیكترۆنی و تیڤی تەنیا لەسەر رۆژنامەی كاغەز درووست نەبووە ،بەڵكو دەتوانین بڵێین كاریگەری لەسەر كتێب و رادیۆش درووست
“
لەبەر ئەوەی لەم هەرێمەدا گوێ لە زمانی نەرم ناگیرێت ئەوا زمانی زبر لەدۆخێكی وادا بەرەو پێویستیبوون دەچێت
كردووە و جێگەی بەوانیش لێژ كردووە و ئەمەش لەگەڵ ئەو پێشكەوتنە تەكنەلۆژیایەی ئەمڕۆ جیهان پێیدا تێدەپەڕێت دەتوانین بڵێین دۆخێكی سروشتییە رووبەرووی بینەوە.
پ :ماڵپەڕی ویكیلیكیس شۆڕشێكی لە میدیای ئەلیكترۆنیدا دروست كرد ،تۆ پێتوایە میدیای ئەلیكترۆنی لە هەرێمدا هەمان كاریگەری نووسراوی هەبێت و جێی بایەخی خوێنەر و بەرپرسان و الیەنە پێوەندیدارەكان بێت و رۆڵی كارای خۆی بگێرێت؟ و :بەدڵنیاییەوە میدیای ئەلیكترۆنیش كاریگەری گەورەی هەیە و دەتوانین بڵێین ئەگەر كاریگەری لە رۆژنامەی كاغەز زیاتر نەبێت كەمترنییە ،چونكە میدیای ئەلیكترۆنی هەواڵەكانی گەرماو گەرمترن و زیاتر وێنە تیادا دەدوێت و مەودای باڵوكردنەوەی وێنەش تێیدا زۆرترە و لە كوێ تۆ وێنەیەك بە رەش و سپی باڵو بكەیتەوە ،لەكوێ وێنەیەك بەرەنگاورەنگی باڵوی بكەیتەوە كەزیندوێتی تیادا زیاترە. بینیشمان میدیای ئەلیكترۆنی چ رۆڵێكی گەورەی گێڕا لە شۆڕشەكانی بەهاری عەرەبیدا و گواستنەوەی ئەو شۆڕشە بۆ زۆر واڵتیتر. پ :دەوترێت ماڵپەڕە ئەلیكترۆنییەكان بایەخ بە ئەتەكێتی رۆژنامەنووسی و یاسای رۆژنامەگەری نادەن و زێتر بوونەتە شوێنی جوێندان و تەشهیر كردن بە كەسایەتی و بەرپرسان و حزبەكان و شوێنی ملمالنێ و شەڕە شەخسییەكان .رای تۆ لەم بارەوە چییە؟ و :رەنگە بەو جۆرە نەبێت و ناشكرێت یەك دوو ماڵپەڕی شەخسی بكرێتە پێوانە بۆ هەموو ماڵپەڕێك و ئازادی بیروراش كاتێك ممارەسە كرا ،بێگومان هەندێك تانە و تەشهیریش جێگەی تێدا دەگرێت ،لەبەر ئەوە كەسێك بیەوێت سنووری ئازادی رادەربڕین ببەزێنێت لە تیڤی بێ یان لە رۆژنامە یان لە سایت ..ئەوا ئەو سنورە دەبەزێنێت ،چونكە ئەو بڕیاری سنور بەزاندنی داوە .بەرای من ئەگەرچی زمانی زبر تێبینیم لەسەری هەیە ،بەاڵم حاڵەتێكی سروشتیشە كە هەندێك هەبن باوەڕیان بەزمانی زبر هەبێت ،چونكە كەباسی ئازادی كرا بێگومان ئەو جۆرە زمانەشی تێدەكەوێت و لە زۆربەی دۆخەكانیشدا لەبەر ئەوەی لەم هەرێمەدا گوێ لە زمانی نەرم ناگیرێت ئەوا زمانی زبر لەدۆخێكی وادا بەرەو پێویستیبوون دەچێت. پ :داهاتووی میدیای ئەلیكترۆنی و ماڵپەڕە ئەلیكترۆنییەكان لە كوردستان چۆن دەبینیت؟ و :لەئێستادا میدیای ئەلیكترۆنی م��ۆری خ��ۆی لەم قۆناغەداوە و هەنگاوەكانی بەرەو پێشەوەیە ،دەشتوانین بڵێین ئێستا راگەیاندنی كوردی خاوەنی چەندین ماڵپەڕی باش و پڕ خوێنەرە و ئەگەر بەراوردیشی بكەین لەگەڵ خوێنەری رۆژنامەی كاغەزدا ئەوا دەبینین میدیای ئەلیكترۆنی رەنگە چەند هەنگاوێك لەپێش میدیای كاغەزەوە بێت .ئێستا ماڵپەڕی (فەیسبووك) وای كردووە كە بە جۆرێك زۆربەی تاكەكانیش ببنە خاوەنی پێگەیەك یان النی كەم الپەڕەیەكی تایبەتی ئەلیكترۆنی خۆیان .ئەمەش پێویستی بوونی میدیای ئەلیكترۆنی زیاتر كردووە. * سەرنووسەری پێشووتری رۆژنامەی چەتر
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 149
2012/02/14
11
پەتای ئایدز لە هەڵکشانە ئا :پرس 25ساڵ لەمەوبەر یەكەمین حاڵەتی توشبوو بە نەخۆشی ئایدز لە ئێران تۆمار كرا ،داتاكانی تووشبوو بەم نەخۆشییە لەهەڵكشاندایە. رێگەی گواستنەوەی ئەم نەخۆشییە بەهۆی پێوەندی سێكسییەوە زیادی كردووە .هەروەها ئاماری ژنانی تووشبووش بەرز بۆتەوە. بەگوێرەی راگەیاندراوی وەزارەتی تەندروستی ئێران ،نزیكەی ( )25هەزار كەس لە ئێران هەڵگری ڤایرۆسی ()HIVن .تا یەكی مانگی تیری 1389ئەم ئامارە بریتی بووە لە ( )21هەزار و 435 كەس .هەروەها بەگوێرەی دوایین ئاماری تۆماركراو لە ئێران لەم ساڵەی دواییدا ،لە %91،5ی تووشبووان لە پیاوان و %8،5ژنان بوونە .بە گوتەی بەرپرسی بەشی ئایدز لە وەزارەتی تەندروستی، ئاماری تووشبووانی ژنان بەراورد بە ساڵی رابردوو ،لە %2زیادی كردووە. جگە لەمە ،راپۆرتی ئەنجومەنی ئایدزیی ئێران لە ساڵی ،2011 زێتر لە %66ی حاڵەتی ئایدز لەرێگەی دەرزی مادە هۆشبەرەكانەوە بووە و زێتر لە %21لەرێگەی هەبوونی پێوەندی سێكسی و %2،5 گواستنەوەی لە دایكەوە بۆ منداڵ بووە. ئەم راپۆرتە ئاشكرای دەكات لە سێ مانگی سەرەتای ئەمساڵ 460حاڵەتی تازەی تووشبوو بە ئایدز دەست نیشانكراوە كە دەكاتە 5حاڵەت لە رۆژێكدا. رێكخراوی تەندروستی جیهانی ئاماری تووشبووانی ئایدز لەئێران زۆر زێتر لە ئاماری فەرمی حكومەت دەزانێت .یەكێك لە ئەندامانی ئەنجومەنی زانستی زانكۆی «زانستی پزیشكی»ی ت��اران بە هەواڵدەری (ئۆنالین)ی وتووە «ئامارە نافەرمییەكانی تووشبووان نزیكەی 100هەزار كەس دەبن و هەروەها پێشبینی تا 300هەزار تووشبوو كراوە ،بەاڵم ئەم ئامارانە نەسەلمێنران و خەماڵندنە». هەروەها ئەو بەسەرنجدان لە ئاماری تووشبووان بە ئایدز بەهۆی دەرزی لێدانی مادەهۆشبەرەكانەوە ،وتویەتی «دەتوانین بڵێین بەهۆی ئەم نەخۆشییە لە رێگەی دەرزی ماددە هۆشبەرەكانەوە ئێران نەخۆشاوی بووە ،یان بەواتایەكی تر ئێران تووشی (پەتا) بووە. ل��ەب��ارەی كەسانی هەڵگری ڤایرۆسی ( )HIVبەرپرسان ئ��ام��اژەی��ان ب��ە 58ه���ەزار ك��ەس ك���ردووە .ب��ەاڵم پسپۆرێكی نەخۆشییەكانی هەوكردن لە چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ هەواڵدەری (مێهر) ئەم ئامارەی لە نێوان 90تا 118هەزار كەس راگەیاندووە. ئەم كەسانە ئەوانن كەهێشتا نیشانەكانی نەخۆشی ئایدزیان تێدا دەرنەكەوتووە ،بەاڵم هۆكاری گواستنەوەی ئ��ەم نەخۆشییەن. بەشێوەیەكی گشتی لەنێوان 10تا
15ساڵی داهاتوو چوونی ڤایرۆسی ( )HIVبۆ ناو لەشی مرۆڤ، هێماكانی نەخۆشی ئایدز ئاشكرا دەبن.
مێردەكانمان بەهۆی ماددە هۆشبەرەكانەوە مردووە ،یان تەاڵقمان وەرگرتووە ،بەاڵم تاوەكو مێردمان بوو ئێمەش دەمانكێشا ،ئێستا كەنەماوە ،هەستمان كردووە كە لەوەوە ڤایرسی ئایدزمان گرتووە و تەنانەت نەبوونیشیان بۆ ئێمە بۆتە بەاڵ .لەكاتێكدا ئەمانە كەسانی باش بوونە و پێوەندی سێكسی ناشەرعیان نەبووە». پسپۆران و شارەزایان وشیاری بە گرنگترین هۆكاری پێشگیری ئایدز دەزانن .هەروەها بیرۆكەی خزمەتگوزاری وەكو دابەشكردنی سەرەنگ (سەرەنگ وشیەكی فەرەنسییە ،دەرمانێكە دەخرێتە ژێر پێست بۆ خۆبەستنی ئافرەتان یان هەر بەمانای بەستنی ئافرەتان دێت بۆ ئەوەی منداڵی نەبێت) و كۆندۆمی بەخۆرایی دەتوانێ هەنگاوێكی گرنگ بێ لە بەرگریكردن لە م نەخۆشییە.
ئەو هۆكاری سەرەكی ئەم نەخۆشییەی بۆ هەل و مەرجی كولتوریی و سنووربەزاندنی نایاسایی بۆ والتانی هاوسێ و فرە هاوسەری گەڕاندۆتەوە. ماڵپەڕی هەواڵدەری «ئۆنالین» لە راپۆرتێكدا كە لەم بارەوە باڵوی كردۆتەوە ،دەنووسێ «زۆریك لە ژنانی تووشبوو بە ماددە هۆشبەرەكان سەردانی پسپۆرانی هەوكردن دەك��ەن و دەڵێن
ساڵی پار هەواڵی دروستبوونی دەزگای خێرخوازی دابەشكردنی كۆندۆم و سەرەنگ باڵوبۆوە ،بەاڵم ئەم هەنگاوە زێتر لەچەند مانگێكی نەخایاند و بەپاساوی «نەگونجانی ئەم كارە لەگەڵ بنەماكانی شەرع» دەزگاكانیان داخست.
ژنانی سیستانی زیادتر لە پیاوان تووشی ئایدز دەبن لە پارێزگاكانی سیستان و بلوجستان فرە هاوسەری دیاریدەیەكی باوە و لەمڕووەوە ژنانی تووشبوو بە ئایدز لەم پارێزگاكایانە زێترە لە چاو پارێزگاكانی تری واڵت. جێگری سەرۆكی تەندورستی زانكۆی «زانستی پزیشكی»ی زاهیدان رایگەیاندووە ژمارەی تووشبووان بە ئایدز لە ناو ژنانی پارێزگای سیستان و بلوجستان دوو هێندەی نێوەندیی واڵتە و ئەم رێژەیەش لەناو مندااڵن سێ هێندەی نێوەندیی واڵت زێترە.
سەرچاوە :ئینتەرنێت
كاكی مرور فێرمان مەكە ،سزامان بدە
ئاری عومەر
دوای چەندین سەرنج و بینینی سەرپێچی هاتوچۆ لە شەقامەكاندا گەیشتمە ئەو باوەڕەی كە ئەو پرسیارە لە خۆم بكەم ،كە بۆچی هاوواڵتیانی ئێمە زۆر بە یاساكانی هاتوچۆوە پابەندنین .لەگەڵ رێز و سوپاسێكی زۆرم بۆ ئەوە برا بەڕێزانەی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆ كە رۆژانە ئەركی خۆیان وەكوو بەرپرسیاریەتی جێبەجێ دەكەن و لە شەقام و فولكەكاندا بوونیان هەیە .بەاڵم من وەكوو خۆم كە بەرچاوم دەكەوێت یەكێك لە خاڵە الوازەكان كە وای كردووە ،شوفێرانی ئێمە زۆر پابەندی یاساكان نەبن ،نەرمی نواندنی ئەو كارمەندە بەڕێزانەیە، بەڕێزێك لە چاوپێكەوتنێكدا كە بەرچاوم كەوت دەڵێت ( من ڕۆژانە 6سەعات كار دەكەم و لەو ماوەیەدا چاوم بە دەیان سەرپێچی و خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-493 7487
ڕەچاونەكردنی یاساكانی هاتوچۆ دەكەوێت ،بەاڵم كەمتر سزای شۆفێرەكان دەدەم ،بەڵكوو فێری ڕێنمایەكانی هاتوچۆیان دەكەم). دەستخۆش بۆ ئەو كارمەندە ماندووە .بەاڵم پێویستە ئەوەی هەیە لە یاسایی هاتوچۆدا بەسەر هەموو كەسێكی نامەسئوولدا جێبەجێی بكات ،تاوەكوو فێر بێت لێخوڕینی ئوتۆمبێل چۆنە .چونكە ئەگەر ئەو شۆفێرە لە كاتی وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا فێری ئەوە نەبووبێت، هەرگیز بە ڕێنمایەكانی ئەو برا كارمەندە لەسەر شەقام فێر نابێت. بۆیە ئەگەر ئەوان بەوشێوەیە بن ئەوا هەرگیز هاوواڵتیان فێرنابن بە یاسا و ڕێسا لەسەر شەقامەكان هاتوچۆ بكەن .بە تایبەتی لە ئێستا كە هەتابێت ژمارەی ئۆتۆمبێل زۆرتر دەبێت و شەقامەكان قەرەباڵغ دەبن. لەم رۆژانەدا لە چوارڕێیانێكدا وەستابووم ،برایەكی شۆفێر كە پاسێك بوو الی چەپی شەقامەكەی گرتبوو ،كە لە هەموو دونیا
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی محەمەد عومەر شاخەوان شێخانی نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
و لە یاسایی هاتوچۆیشدا نەبوو ئەو خەتە بوەستێت ،بەاڵم ئەو برایە و دەیان برادەری دیكە رۆژانە ئەو الچەپەی شەقام دەگرن و ئەوانەی كە دەیان وێت بسووڕێنەوە وەكوو ئەوانی دیكە چاوەڕێ دەكەن ،لەو حاڵەتدا كاكی مرور بە ڕێنمایی پاسەكەی هێنایە پێشەوی ئوتۆمبێلەكانی دیكە ،دواتر ڕێگەی الی چەپی كردەوە و ،هیچیشی بە برا شۆفێری پاسەكە نەگوت .بۆیە ئەو شۆفێرە بەالیەوە ئاساییە كە جارێكی دیكەیش هەمان سەرپێچی بكاتەوە ،چونكە هیچ سزایەكی نییە ،بەاڵم ئەگەر هەر لەوێدا كاكی مرور سزای بدایە جارێكی دیكە ئەویش ئەوەی دووبارە نەدەكردەوە .جا بۆیە پێویستە لەسەر كارمەندانی هاتوچۆ زۆر وشیاربن و بتوانن ئەو جۆرە سەرپێچە باوانە كە رۆژانە لەسەرجەم چوارڕیێانەكاندا هەیە نەیەڵن ،بێگومان ئەوە دەبێتە سەرچاوەی دروستی بوونی یاسایەك بۆ شۆفێران فێربوونیان بە پابەند بوون بە ڕێساكانی هاتوچۆوە. ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
شارا بابان ،فۆتۆگرافەر
دیمانە :پرس ،سلێمانی
پرس :سەرەتا دەمەو ێ لەم پرسیارە تەقلیدییەوە دەست پێبكەم: چۆن بوو دەستت بەكاری فۆتۆگرافی كرد؟ یەكەم هەنگاوت لە كوێوە دەست پێكرد؟ چۆن لە ئاستی ئەم هونەرە دەڕوانیت لە كوردستاندا، بەتایبەتی كە تۆ دەرچووی بەشی پەروەردەی وەرزشی و جودایە لە پیشەكەی خۆت؟ شارا :سەرەتا بە فۆتۆ جورنالیست دەستم پێكرد ،بۆ چەند رۆژنامەیەك كارم دەكرد. پێم وابێت خوێندن لە گەڵ ئەو هونەرەی لە هونەرمەندێكدا هەیە دوو شتی جیاوازە ،بۆیە پێویستە جگە لە هونەرەكەم بە ئەكادیمی بوارێكی تر بزانم. پرس :ئەوەی زێتر لە كارەكانتا دەبینرێت ،زێتر كار كردنە لەسەر ژن و منداڵ ،بۆچی ئەم دوو كائینەت هەڵبژاردووە ،یاخود چ ئامانج لەپشت ئەم كارەوەیە؟ شارا :ئەو دوو كائینە زۆر كات مافەكانیان پێشێل دەكرێت و بگرە توندوتیژیشیان روبەرو دەبێتەوە .ئێمەی كورد ژنانێكمان هەیە شان بە شانی پیاوان كار دەكەن ،لە سەرەتاشەوە ژنانی كورد خەباتی سیاسیان كردووە .بۆیە بە شانازییەوە دەڵێم ئەگەر بزانم ژنێك یا مناڵێك لەو جۆرە هەیە ئەگەر ژیانم كەوتبێتە مەترسیشەوە كارم لە سەر كردووە تا بیخەمەروو و وەك دیكۆمێنتێك بمێنێتەوە. پرس :ئەوەی جێی سەرنج ئەوەیە :كە تۆ پێشانگاكانت لەسەر شەقام دەكەیتەوە ،بۆچی؟ دەتەوێ لەم رێگەیەوە چ شێكی جیاواز بگەیەنێت؟ شارا :لە راستیدا كردنەوەی پێشانگاكانم لە سەر شەقام تەنیا ئامانجم ئەوەیە كە خەڵكێك نان نییە بیخوات ،پاڵ بە عەرەبانەكەیەوە دەنێت تا دوو پول پەیا بكات ،یاخود ژن هەیە نازان ێ كاری هونە ری چییە، هەیە خوێنەواری نییە نازان ێ پۆستەرێك بخوێنێتەوە ،ئەمانە وایان لە من كرد هەموو ئیشەكانم بەرمە سەرشەقام تا ئەو خەڵكە ئاسایەش بێ بەش نەبێت لە بینینی كارێكی هونەری. پرس :بەدەمەوەهاتن و بایەخی تاكی كورد بۆ هونەری فۆتۆگرافی چۆن دەبینی؟ تاچەن ئەم هونەرە لە كۆمەڵگەی ئێمەدا بایەخمەندی خۆی وەرگرتووە؟ شارا :هونەری فۆتۆگرافی لە ئاستێكی خراپدا نایبینم .هیوادارم ئەم هونەرە لە كوردستانیش پێشكەوێت. پرس :جگە لە مرۆڤ لەسەر سروشت و ئاژەاڵنیش كار دەكەی ،ئایا ئەمە سەخت نییە بۆ تۆ ،بەتایبەتی كە ئێوە ئافرەتن و بەربەستەكان زێتر دەبن؟ شارا :هەر فەنێك بۆ خۆی زەحمەتی خۆی هەیە ،هونەری فۆتۆگرافیك جیاواز لە هونەرەكانی تر هەندێجار روبەروی مردن ئەبیتەوە. نموونەیەك
بێنمەوە لە سەر خۆم ،تائێستا س ێ جار بەهۆی كار فۆتۆوە خەریك بوو گیان لە دەست بدەم ،جار ێ لە قەندیل و جار ێ لە كەركوك كە فریام نەكەوتنایا ژیانم لە دەستدا بوو ،جارێكیش بە هۆی خۆپیشاندانەكانەوە. بەس بەهۆی خۆشەویستیم بۆ هونەرەكەم هەر بەرداوام بوومە و بەردوامیش ئە بم. پرس :ئایا تائێستا لەسەر پیشەكەت تووشی گرتن و هەڕەشە و كێشە هاتووی؟ دەكرێ ئاماژە بە چۆنییەتی لەمپەر و كێشەكانت بكەی؟ شارا :من بەردەوام لە ماڵەوە رێگریم ل ێ ئەكرێت و هەرەشە لە سەر خۆم و كامێرەكەیشم هەیە .تا ئێستا باوكم س ێ كامێرەی لێ شكاندووم بۆ ئەوەی واز لەهونەرەكە بهێنم ،ئەگەر ئەندامێكی لەشیشم لەدەسبایە هەر ئەوندە تەئسیری هەبوو ،چونكە هەر كامێرایەك كۆمەڵێك مناڵم لێی هەیە ،كە هەر یەك لەو كامێرانە بە مناڵێكی خۆمی ئەزانم. جگە لەمەش دوجار گیراوم بەهۆی ئەم هونەرەوە .جار ێ لە سلێمانی لە كاتی خۆپیشاندانەكان ،جارێك لە ئاسایشی سەنگەسەر كە بۆ قەندیل ئەچووم لەگەڵ چەند گەنجێك كە ناوی قەڵغانی زیندویان هەڵگرتبوو، لەو ێ تووشی لێدان بووم ،كە تائێستاش قاچێكم ئازاری تیادایە. پرس :لەكۆمەڵگەی تازە كراوەی كوردیدا ئاسان نییە كچ كاریی فۆتۆگرافی بكات و بەتەنیا بۆ شوێنە دووردەستەكان و جەرگەی ناو رووداوەكان بچێت ،دەگێڕنەوە كە تۆ زۆرجاران بە نهێنی ماڵەوەتان دەچیت بۆ پیشەكەت ،دەمەوێ بپرسم هاوكاری ماڵەوەتان بۆخۆت و هونەرەكەت چۆنە ،تاچەند لەمپەری خێزانیت لەپێشە؟ شارا :كە بۆ فۆتۆگرتن دەرچوومە لەماڵ بەب ێ پرسی ماڵەوە رۆیشتووم ،كە گەیشتومەتە جێگاكە ئینجا پەیوەندیم پێوەكردوون كە من سەالمەتم. راستە تۆز ێ قورسە بۆ منێكی كچ لە كۆمەڵگا داخراودا ،بەاڵم من تەنیا خۆم تەشجیعی خۆم دەكەم لەگەڵ ئەوەش بەردەوامم ،هە موو ئەمانە بە یارمەتی خوای گەورە بووە و بەس. هەر چەندە ئاستی رۆشنبیری خێزانەكەم باشە ،بەاڵم هەموو دایك و باوكێك لە خەمی منداڵەكەیەتی ،كە رێگریشم لێئەكەن بۆ سەالمەتی گیانی منە ،بەاڵم هیوام هەیە وردە وردە شتەكان بگۆڕێت بۆ باشتر بیركردنەوەی خێزانەكەم. پرس :ئایا بەشداریت لە پێشەنگەی نێودەوڵەتیدا كردووە؟ ئاستی هونەریی فۆتۆگرافی كورد لە پێشەنگە نێودەڵەتییەكاندا چۆن لێكدەدەیتەوە؟ شارا :بەڵ ێ بەشداریم كردووە. ئاستی هونەریی فۆتۆگرافی كوردیش لە مستەوایایەكی باشدایە و زۆریش جائیزەمان بردۆتەوە. من پێموایە ئەگەر بوار برەخسێت بۆ فۆ تۆ گر ا فە ر ە كا ن بكەن بەشداری پێشەنگا لە نێودەوڵەتییەكان ئەوا توانایەكی باش پیشان ئەدەن. پرس :دوا پرۆژەت لەم بوارەدا چییە؟ شارا :پرۆژەیەكم لە زاكیرەیە وا ئیشی لەسەر ئەكەم .هەروەها لە 2012_ 3_5پێشانگایەكم هەیە لە ئیسپانییە بۆ ماوەی مانگێك نمایش دەكرێت ،هەر لە 3_ 10لە پێشەنگایەكی تری نێودەوڵەتی بەشدار دەبم.
فەیسەڵ خەلیل
ێ كامێرەی لێ شكاندووم بۆ ئەوەی واز باوكم س لەهونەرەكە بهێنم ،ئەگەر ئەندامێكی لەشیشم لەدەسبایە هەر ئەوندە تەئسیری هەبوو
عیماد ئەحمەد و حكومەتێك بۆ سلێمانی
بەر لەدروستكردنی هەر كابینەیەك لە كوردستان ،خەڵك و دەزگاكانی راگەیاندن دەكەونە گرەوكردن و پێشبینیی كردن لە سەر ئەوەی كێ بۆ سەرۆك و كێ بۆ جێگری سەرۆك دادەنرێت ،ئەوجارە پارتی زووتر كاندیدی خۆی ئاشكراكرد ،نەیهێشت گرەوكردن و پێشبینی كردن درێژە بكێشێت ،پارتی نێچیرڤان بارزانی دەست نیشانكرد و مەسەلەكەی یەكالیی كردەوە. زۆرجار كە پێشبینییەكان درێژە دەكێشێ لێكدانەوەكان تا ئاستێكی كۆمیدی سەیر دەردەكەون ،بۆ نموونە هێشتا بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاكان هیچ نەكراوە ،هەندێك هەواڵی وەها باڵودەكەنەوە كە زەكەریا كاندیدی پارتی دەبێت بۆ پارێزگای هەولێر ،من رێزم بۆ ئەو هونەرمەندە ،بەاڵم ئەو لێكدانەوەیە زۆر بەسەیر دەبینیم ،بوونی ئەو دیاردەیە بەشێكی بۆ خەتای پەیدابوونی پارتی ویەكێتی دەگێرمەوە ،چونكە زۆر جار لە دانانی ئەندام پەرلەمانەكان و بەرپرسە ئیدارییەكانی تر ،خەڵك تووشی شۆك دەكەن بە موفاجەئەكانیان ،بەشێوەیەك بەرپرس ئاگای لێنەبووە ،بۆتە بەرپرس ،كەسی ناشیاویش زۆرجار دوور لە هەموو پێشبینییەكان دانراوە. دانانی جێگریش لەالیەن یەكێتییەوە دواكەوت ،هەندێك باسیان لەوە دەكرد ،كە فەریدون عەبدولقادر دەبێتە جێگر ،هەندێكی تر باسی حاكم قادرییان دەكرد ،دواجار عیماد ئەحمەد دەستنیشان كرا بۆ ئەوەی ببێتە جێگری سەرۆكی حكومەت لە كابینەی حەوتەمدا، عیماد ئەحمەد كە كۆنە ئااڵی شۆرشە و كۆمەڵێك بەرپرسیارێتی لە ناو یەكێـتی بینیوە ،لەوانە جێگری سەرۆك لە ئیدارەی سلێمانی و سەرۆكایەتی بە وەكالەت و لە كابینەی پێنجەمیش وەزیری ئاوادانكردنەوە بووە ،دەشێت كۆمەڵێك ئەزمونی لە بەرێوەبردن دا هەبووبێت ،بەاڵم چەند ئەو پێوەرانە بۆ دانانی سەرۆك و جێگر سەرۆك لە ناو یەكێتی پێویستن؟ رەنگە وەاڵمدانەوەی ئەو پرسیارانە زۆر قورس دەبێت ،ئەگەر هەندێك پرسیاری تر بە لەوە نەكرێت ،بۆ نموونە ئایا تەكتوالت بوونی ماوە یان نا؟ ئەگەر مابێت چ كاریگەرییەكی بەسەر دانانی كەسەكانەوە دەبێت؟ ئایا تاكڕەوی لە بڕیارەكانی تاڵەبانی ماوە یان نا؟ بەو مانایەی مام جەالل دەسەاڵتی «كول فی كولی» هەیە لە دانانی كەسەكان یان راوێژ بە مەكتەبی سیاسی دەكرێت و دەنگیان وەردەگیرێت؟ رەنگە كردنی ئەو پرسیارانە گرنگ بێت ،بۆ ئەوە لەوە بگەیت كە چۆن عیماد ئەحمەد گرەوی ئەوەی بردەوە ببێتە جێگری سەرۆك. ئەوەندەی من زانیارم هەبێت ،عیماد ئەحمەد كە لەناو حزبدا بەرپرسیاری مەكتەبی رێكخستنی لە ئەستۆیە ،لە كارەكەیدا بێ كێشە نییە و كێبركێی سیاسی زۆرە ،جیا لەمەش بە پێی پلەی رێكخستن ئەو بەرپرسی هێرۆخانی ،خانمی یەكەمی عێراقە ،چونكە هێرۆخان بەرپرسی مەلبەندی سلێمانییە،ئەمە چ كاریگەریەكی لە سەردانانی عیماد ئەحمەد هەیە؟ هەموو ئەمانە باس نەكرا لە رۆژنامەكاندا ،بەڵكو باسی ئەوە كرا ،كە عیماد خەڵكی خانەقینە، خەڵكی سلێمانیش پێیناوابیووە دەبوایە كەسێكی سلێمانی بۆ ئەو پۆستە دابنرێت ،چونكە سلێمانی لەو وەرگرتنی پۆستەكاندا مەحروم كراوە ،من زۆر سەیرم بەو داوایە هات. بەاڵم ئەگەر سلێمانی مافی خۆی بێت داوای پۆستێك بكات،ئەوە دهۆكی دەاللیش مافی خۆیەتی هەمان داوا بكات ،جیا لەوەش دەبێت كەركوكیش لەبیر نەكرێت و پۆستێكی فەخریش بە هەلەبجەییەكان بدرێت ،من دەلێم گرنگە گوێ لە داوای خەڵك بگیرێت ،بەاڵم نابێت بەرژوەندییە بااڵكان هێندە بۆ ناوچە و ناوچەگەری خوردبكرێتەوە.