مالیكی بۆ كورد:
«كەركوك شارێكی عێراقییە، ماددەی 140جێبەجێ ناكرێت»
ل3
155
چی وای كردووە تاڵەبانی بەرامبەر مالیكی نەرمی بنوێنێت
ل5
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/5/22
وەزیری رۆشنبیری و الوان :خۆپیشاندانەكەی هەولێر پێشوەخت ئامادەكاری بۆ كراوە و حاڵەتێكی خۆڕسك نەبووە كاوە محمود وەزیری رۆشنبیری و الوانی حكومەتی هەرێمی كوردستان ،لەو دیدارەیدا لەگەڵ رۆژنامەی «پرس» ،راشكاوانە رایدەگەیەنێت كە خۆپیشاندانە بێمۆڵەتەكەی رۆژی 8ی ئەم مانگەی شاری هەولێر پێشتر ئامادەكاری بۆ كراوە و حاڵەتێكی خۆرسك نەبووە .لەبارەی داخستنی رۆژنامە و گۆڤارەکانەوە باس لەوە دەك��ات كە دەسەاڵتی ئ��ەوەی پێنەدراوە گۆڤار و رۆژنامە دابخات .دان بەوەشدا دەنێ كە لە بواری سینەما و مەلەوانگەكان ،داهاتی مانگانەیان زۆر كەمە .ئاشکرای دەکات کە فەرمانبەرە زیادەکانیان ،لە نێوان وەزارەتەکان ئاڵوگۆڕیان پێ دەکرێت.
لەدادگای هەولێر ..رۆژانە پێنج تا دە ژن و مێرد ،لێكتر جیادەبنەوە
ل10
پارێزەرێك بۆ پرس ئاشكرای دەكات كە لە ساڵی 2011ریژەی تەاڵق لە شاری هەولێر بە ریژەی لە %32تا %40ە ،ئەو ریژەیەشی دەمینێتەوە بە الیەنی زۆرەوە رێژەی %62ریژەی هاوسەرگیری سەركەوتووە، هەروەها بە گشتیش ریژەی هاوسەرگیری %35ە. ناوبراو هۆكارەكەشی زێتر بۆ ئەو پێنج ملیۆن دینارە دەگەڕێنێتەوە كە حكومەت وەكو سلفە بە گەنجانی دەدات .پارێزەرێكی ترییش بۆ پرس رایدەگەیەنێت ،كە دەبێت یاسای باری كەسیەتی دووبارە هەمواربكرێتەوە، چونكە خودی ئەو یاساییە هۆكارێك بووە بۆ زیادبونی ریژەی تەاڵق .ناشی شارێتەوە كە كێشەی تەاڵق لە حاڵەتەوە دەرچووە بۆتە دیاردە .دادوەرێكی كەسیەتیش نایشارێتەوە كە تەاڵق زۆر زیادی كردووە بەهۆی ئامێرەكانی گەیاندن و الیەنی داراییەوە .لەالیەن خۆشیانەوە بەشێك لەو كوڕ و كچانەی كە جیابونەتەوە بۆ پرس باس لە هۆكارەكان دەكەن و شێوازی جیابونەوەیان جۆراوجۆرە ،لەو بەدواداچونە مەیدانیەی پرسدا ،زانیاری ورد لەسەر كێشەی تەاڵق و هۆكارەكان و چارەسەر بخوێنەوە.
ل6 بەرپرسێ ئەكادیمیا كادران: پێدڤیە خەلكی ب باوەریێ رازی بكەین نەك توند و تیژیێ
ل2
2
ژماره 155
www.lawanikurdistan.org
2012/05/22
قادر قاچاغ بەرپرسێ ئەكادیمیا كادران
راگەهاندن و كادرێ پارتی ل ئاست دەستكەفتیێن پارتی نینن ل ڤێ قوناغێ دا
ئامادەكردن :پرس قادر قاچاغ ئەندامێ سەركردایەتیا پارتی و بەرپرسێ ئەكادیمیا كادران بۆ پرس دبێژیت چ جاران پەیمانگەها كادران كو نها ئەكادیمیا كادران گرێدایی دەمی نەبویە ،هەر دەمێ د پێدڤی بیت هاتیە ڤەكرن .پێدڤیە ئەڤ ئەكادیمیە بەردەوام بیت د پێگەهاندنا كادران دا .بەری دوماهی هاتنا ڤێ خولێ دێ داخوازێ ژ سەركردایەتیا پارتی كەم خولەكا دی پەسەند بكەن. ناڤبری گوت باوەرنامەیا ڤێ ئەكادیمیێ ب تنێ دناڤ پارتی دا یا باوەر پێكریە ،تاكو نەبیتە ئەكادیمیەك ب پیڤەرێن نیڤ دەولەتی دان پێدانا نیڤ دەولەتی پێ ناهێتە كرن .وەرگرتنا باوەرناما ئەكادیمیێ نە ژبۆ وەرگرتنا پلەیەكێ یە بەلكو بۆ بلندكرنا ئاستێ پارتایەتی و كوردایەتیە. قاچاغ رەت دكەت كو چ جاران خولێن ئەكادیمیێ هاتبنە ڤەكرن بۆ بلند كرنا پلەیان ،و دبێژیت ئەم دانپێدانێ دكەین كو كادرێ مەیێ چاالك زوری َكێمە بۆ ڤێ قوناغێ و ئەو الیەنێن سیاسی یێن دروست بوین ژ ڤاالتیا كادرێ پارتی بویە. نابێژم پارتی كادر بۆ ڤی َقوناغێ ئامادەنەكریە لێ گەلەك یێ كێمە ،ژبەركو ئەركەكێ زێدە ل سەر مللێن پارتیە ،ژبەركو نەك ب تنێ كوردستانا باشور بەلكو هەر چوار پارچێن كوردستانێ چاڤێ ل خەباتا پارتی و بارزانی. ناڤبری لدور شەرێ فەیسبووكێ گوت ئەز دگەل وی هەلویستێ شەرانیێ الیەنگرێن پارتی نینم ل سەر فەیسبووكی كو بڤێ شەرانیێ گرفتاری چارە نابن و ئەز باوەرم گەلەك ژ وان نە كادرێن پارتینە و دڤێت رێكەفتنا ستراتیژیا دناڤبەرا پارتی و ئێكەتیێ دا تێك بدەن. دڤێت ئەم خەلكی نە ب پارە و نە ژی ب توندو تیژیێ رازی بكەین بەلكو دڤێت ب باوەری رازی بكەین. هندەك ژی ژ دلسوزیا خۆ كو ب تنێ پارتایەتیێ دكەت نەك كوردایەتیێ ،ژالیەكێ دیڤە رەنگە ئاستێ وی یێ زانینێ یێ هندە بیت .لێ دڤێت ئەم بەرژەوەندیا گشتی ل بەرچاڤ وەربگرین و رێزێ ل رێكەفتنان بگرین. بەرپرسێ ئەكادیمیا كادران دبێژیت ئەم ژ هەمی بیاڤەكێ دا كادرێ خۆ رەوشەنبیردكەین .لێ مە چ وانەیێن تایبەت ب تەكنەلوژیا نوو نینە و تا نها ئەو بابەتێن دێ ل ئەكادیمیایێ هێنە گوتن دەست نیشانكری نینن ژبەركو كورسێ دووێ مایە ،دیسان هندەك جاران
بابەت دهێنە كێم و زێدەكرن. ناڤبری پیڤەرێن وەرگرتنا ك��ادران ل ئەكادیمیا دیاردكەت و دبێژیت كەسێ دهێتە وەرگرتن نابیت ژیێ وی ل 20ساالن كێمتر و 40ساالن زێدەتر بیت و دەرچویێ شەشێ ئامادەیی كێم ترنەبیت، بخوشحالیڤە دبێژم هندەك ژوان دەرچویێن زانكوو پەیمانگەهان و هندەك قوتابیێن ماستەر و دكتورایێ نە .مە 90قوتابی هەنە كو 23كچ و 63كورن .رێژا ئافرەتان یا كێمە و لقێن مە نەشیان رێژا دیاركری بۆ مە رەوانە بكەن ژبەر كاودانێن تایبەت یێن ئافرەتان. د خوازم ئەو كادرێن پشكدار بشێن خوالن ل بارەگایێن خۆ ڤەكەن و یا وەرگرتی بگەهینن .هندەك لق نەشیان سێ كادران یان كچەكێ رەوانەی خولێ بكەن ئەم نەچاربووین ل لقەكا دی كەسەكێ دی وەربگرین لێ كەس ل سەر بنەمایێ پەیوەندیێن كەسی نەهاتیە وەرگرتن .دڤێت هەڤبەندیا پارتیایەتی ژ یا كەسایەتی گرنگ تربیت. دێ مە هەلسەنگاندن هەبیت بۆ پشكداران و تاقی كرن دێ هەبیت و دێ تیبنیێن خۆ ژی ل سەر وان كادران دیاركەین .نە مەرجە ئەڤە ب تنێ بۆ كارێ پارتایەتی بەلكو بۆ كارێ میری و دبلوماسی و كاندید بوون د هەلبژارتنان رەنگە مفا ژێ بهێتە وەرگرتن ئاستێ پشكدارێن ڤێ جارێ زورێ باشە. قاچاغ دبێژت پلە نەگرنگە د كونگرێ یازدێ دا دەرنەچوم ئاسایی بوو لدەڤ من ،لدور ڤی گیانێ لدەڤ قاچاغی هەیە د هەمی كادرێن پارتی دا دبینیت؟ ناڤبری گوت نەخێر ئەز د هەمیان دا نابینم و یا كێمە چونكە مە پێشیێ خۆ دیموكراسیەت و دادپ��ەروەری نەدیتیە« .مە دكتاتوریەت و ئاغایەتی و رەفیقایەتیا حزبا بەعسا دیتی گەلەك جاران كادرێ مە تەقلیدا وێ دكەت و بڤێ روحیەتێ چ جاران ئەم قازانج ناكەین» ئەڤ جورە خولە دشێن ڤان جورە میكروبان د دەرونێ وان دا بكوژن« .ئەفالتون دبێژیت لبن سیبەرا دكتاتوریەتێ رەوشەنبیرێ درەوین و رەخنە گرێ گێژ و مللەتێ كورە دروست دبن « و ئەگەر مللەتەك كورە و الل و كەڕ بی ب دەستێن دكتاتوریەتێ داهێنەرو ئەدەیب و هونەرمەند دێ بنە چاڤ و زمان و گوه بۆ وی. قاچاغ دبێژیت ئەڤ گوتنا ئەفالتونی باش ل سەر مە جێ بەجێ دبیت .درەو و دزی و تەماعی و بەخیلی و خو پەرستی خیانەت و رێز نەگرتن ل ژینگەهێ و ل دەم و ژڤانی و ل پەیمان و سوزان هتد ..ئەڤە شەرمە نینن لناڤ مە لێ ئەڤینداری شەرمە! كو كارەكێ مروڤایەتیە ئەگەر كچ و كورەك ئەڤینی بكەن و هەڤژینیا
““
ئەز دگەل شەری الیەنگرانێن پارتی نینم ل فەیسبووكی
پێدڤیە خەلكی ب باوەریێ رازی بكەین نەك توند و تیژیێ خۆ ب هەلبژێرن ئەڤە ئەو نەخوشینە یێن دكتاتوریەتێ بۆ هێالین. گونەها مە ئەوە مە عەشیرەت ل سەرێ قاعیدەیێ خۆ نە ئینایە دەرێ ،كە عەشیرەت واتە حزبا ئاغای ،لەو خەلك نەچارە وان ب هەلبژێریت هەر چەندە ل گەلەك جهان نەدەركەفتن و كورە فەقیر و شەهید و پێشمەرگە د هەلبژارتنێن پارتی دا دەركەفتن. قادر قاچاغ دبێژیت ئەز ب بوچونا خۆیا كەسایەتی ب سیاسەتەكا دروست نابینم پارتی گرنگیێ ب ئاغا ددەت ،لێ دەما گرنگیێ ددەتە ئاغا رێزگرتنە بۆ وی خەلكێ كو هێشتا هزرا عەشیرەتگەری ل سەرێ وان نەهاتیە دەرێ. تا نها هەستا دینی و عەشیرەتگەری یا زالە ب سەر هەستا نەتەوەیی ،لەو پارتی دڤێت هزرەكێ بۆ بكەت هەرچەندە ئەز دگەل نینم .لێ خەلكێ مە عەشیرەت و دین پێ گرنگترن ژ نەتەوێ. ئەگەر ئەم نەشیێن تشتێ نوو بكەینە سەری جەماوەرێ خۆدا تشتێ كەڤن دێ هەر مینیت .ئەوروپی پشتی جودا كرنا دینی ژ سیاسەتێ پێشكەفتن ساال .1762ئەحمەدێ خانێ سەد ساالن پێشتر ئەڤ چەندە داخواز كربوو لێ هێشتا %5كورد د ئەحمەدێ خانێ نەگەهشتینە .كو دامەزرینەرێ خواندنگەها نەتەوەیی و نیشتیمان پەروەریێ یە. قاچاغ ل داویێ دبێژیت وەكو پێدڤی بۆ ڤی سەردەمی كوردان گوتاربێژ نینن لێ ئەز دبینم یێ دروست دبن ،دڤێت گوتار بێژێن پارتی ژ یێن الیەنێن دی زیرەك تر بن .پارتی دڤێت گوتاربێژن باش هەبن و ئەز دبینم نە راگەهاندنا پارتی و نە ژی كادرێن وێ دەرهەق دەستكەفتیێن پارتی نادەركەڤن و سەركردایەتیا مە بەرپرسە ژ ڤێ چەندێ «الیەنێن دی مێشا خۆ دكەنە گامێش و ئەم گامێشا خۆ دكەینە مێش» تا نها مە گوتارا نەتەوەیی نینە وەكو كورد لەو پێدڤیە مە هەبیت ئەز باوەرم پشتی كونگرێ نەتەوەیی دێ هەبیت.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 155
2012/05/22
3
مامۆستا نەوزاد خالید ،بەرپرسی مەڵبەندی چواری كۆمەڵی ئیسالمی لە كەركوك
مالیكی لە کەرکووک دوو نامەی بۆ كورد جێهێشت «كەركوك شارێكی عێراقییە ،ماددەی 140جێبەجێ ناكرێت»
دیمانە :پرس مامۆستا نەوزاد خالید ،ئەندامی سەركردایەتی و بەرپرسی مەڵبەندی چواری كۆمەڵی ئیسالمی لە كەركوك ،جەخت لە یەك هەڵوێستی و یەك دەنگی حزبە كوردییەكانی كەركوك دەكاتەوە و ئاماژە بەوەدەكات كورد لەو چەند ساڵەی رابردوودا ئەو قەناعەتەی بۆ دروستبووە كە هەر كاتێك هاوبەندی لە نێوانیان نەبوبێت زەرەریان كردووە .هەورەها لەو دیمانەیەدا لەگەڵ «پرس» ناوبراو باسی ئەو روونكردنەوەیە دەكات كە بزوتنەوەی گۆڕان ،دەربارەی كۆبونەوەی الیەنە كوردییەكانی كەركوك دەریكرد ،ئەو دەڵێت «برادەرانی گۆڕان لەوە دەترسن كە دەسەاڵت ،ئەو هەلە بقۆزێتەوە و حزبەكان بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەكاربهێنن ،بۆیە لەو رووانگەیەوە وتویانە هێشتا بڕیاری تەواومان نەداوە كە لە هەڵبژاردنەكان پێكەوە دادەبەزین». پرس :لە كۆبوونەوەكەی چەند رۆژی راب��ردووی سەرجەم حزبە كوردییەكان بە دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنەوە لە كەركوك هاوبەندییەكی هاوبەشتان راگەیاند ،ئەم هاوبەندییە لەسەر چ بنەمایەك بوو؟ مامۆستا نەوزاد :چەند ساڵێكە كورد تەجروبەیەكی لە كەركوك و ناوچە دابڕێندراوەكان پەیدا كردووە ،هەر كاتێك هاوبەندی لە نێوانیان نەبوبێت زەرەرییان كردووە ،لەم روانگەیەوە لە دوو ساڵی رابردوو كورد ئەو قەناعەتەی بۆ دروستبووە كە هەر چۆنێك بێت دەبێت لەبەر ژەوەندی میللەتەكەی كاربكات و بەیەك دەنگی بیربكاتەوە ،سەرجەم حزبەكانیش بتوانن بەرژەوەندی میللەت بخەنە پێش بەرژەوەندی خۆیانەوە ،دیارە هاوبەندییەكەش لەسەر ئەم بنەمایە راگەیاندراوە. پرس :ئایا لەم كۆبونەویە باس ك��راوە ،كە بەشداریكردنتان لە هەڵبژاردن ،بە چ میكانیزمێك دەبێت؟ مامۆستا نەوزاد :باسی میكانزمەكەی نەكراوە ،كاتێك كە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دێتە پێشەوە باسی لێوەدەكرێت ،تائێستاش نازانین چۆن چۆنی دەبێت ،ئایا بە كراوەی دەبێت یاخود بە نیمچە كراوەیی یا بە داخراوی ،بەاڵم سەرجەم الیەنەكان بەڵێنیان داوە كە بە یەك لیست داببەزن. پرس :بزوتنەوەی گۆڕان ،دوای ئەوەی بەشداربوو لەم كۆبونەوەیە، روونكردنەوەیەكیان راگەیاند ،ئاماژەیان بەوەكرد بوو تائێستا بڕیاری تەواویان نەداوە لەبارەی هاوبەندییەكەوە؟ مامۆستا ن��ەوزاد :دیارە برایانی گۆڕان مەترسی ئەوە دەكەن كە دەسەاڵت هەلەكە بۆخۆی بقۆزێتەوە و حزبەكانی تر تەنها بۆ بەرژەوەندی
خۆی بە كاربهێنێت ،بۆیە بڕیاری كۆتاییان ن����ەداوە ،ئەوانیش یەك دەنگبوون لەگەڵ ئێمە كە بەرژەوەندی میللەت بخەنە پێش بەرژەوەندی حزب. پ��رس :ئایا ئەمە پەشیمان بوونەوەی گۆڕان بە دیار ناخات؟ مامۆستا ن��ەوزاد :ئاگاداری پەشیمان بونەوەیان نیمە ،دیارە هەتا ئەنجامی كۆبونەوەكان نەبینی ن��ازان��ی ك��ە الی��ەن��ی بەرامبەر بۆ بەرژەوەندی خۆی بەكارت دەهێنێت یاخود نا. پرس :دەنگۆیەكی بەهێز لە ئارادایە كە حزبە كوردییەكان لە كەركوك لەگەڵ لیستی عێراقیە هاوپەیمانی بكەن ،لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە یەك لیست داببەزن؟ مامۆستا نەوزاد :قەناعەتم پێی نیە سەركەوتوبێت ،رەنگە ئەگەر بكرێت بۆ الیەنی ئەمنی و دروستكردنی بارودۆخێكی لەبار شتێكی باش بێت. پرس :پێتوایە هاتنەكەی نوری مالیكی بۆ كەركوك ،بۆ چ مەبەستێك بووە ،ئایا لەبەرامبەر ئەو گرژی و ئاڵۆزییانە بووە كە لە نێوان هەرێم و بەغداد هەیە؟ مامۆستا نەوزاد :تائێستا كەركوك بەشێكە لە عێراق ،دەبێت ئەو راستیەش لە پێش چاوبگرین تائێستا مالیكی حەقی خۆیەتی سەردانی كەركوك بكات ،بەاڵم پێموایە هاتنەكەی مالیكی زیاتر وەك نامەیەك بووە بۆ ئەو گرژی و ئاڵۆزییانەی كە لە نێوان هەرێم و بەغدا هەیە،
““
كورد فریای خۆی نەكەوێت رووەو لێژی دەڕوات بە لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی كێشەكانی كورد چارەسەر نابن
هەروەها لە كاتی چونەوەی دوو نامەی ئاشكرای بۆ كورد جێهێشت یەكەمیان« ،كەركوك شارێكی عێراقیە» ،دووەمیان «ماددەی 140 جێبەجێناكرێت تا سنوری پارێزگاكان دیاری نەكرێت». پرس :بۆ رۆژی دواتر جێگری سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێم، وەكو كاردانەوەیەك سەردانی كەركوكی كرد ،ئەم دوو هاوكێشەیە چۆن چۆنی لێكدەدەیتەوە؟ مامۆستا نەوزاد :ئەگەربێت و حكومەتی هەرێم پێشتر خۆی ئامادە نەكردبێت بۆ ئەوەی سەردانی كەركوك بكات ،ئەوا رەنگە سەردانەكەیان وەاڵمێك بێت بۆ سەردانەكەی مالیكی ،چونكە وای نابینم نە كورد و نە هیچ قەومێكی تر سوود لەو سەردانە ببینن. پرس :بە گشتی حزبە ئۆپۆزیسیۆنە كوردییەكان لە كەركوك ،چ جۆرە هەماهەنگیەكیان لەگەڵ یەكێتی و پارتی هەیە؟ مامۆستا نەوزاد :نایشمارمەوە ،پارتی و یەكێتی بەرپرسیارییەتیەكی گەورەییان لەسەر شانە بۆ مێژوو ،كە ئایا چیان كردووە بۆ كەركوك؟
ئەگەرچی تائێستا ئێمە ئەو بەرپرسیارەتیەمان نەبووە ،بەاڵم بۆ بەرژەوەندی میللەت لە كەركوك بە ناچاری حەزمان لە یەك دەنگییە. پرس :كەوایە ،تا چ رادەیەك لەسەر پرسە نیشتیمانیەكان هاودەنگ و هاوهەڵوێستن ،یاخود لەوێش وەكو ناو هەرێم حزبەكان دژایەتی یەكتر دەكەن؟ مامۆستا نەوزدا :دیارە ئەو دوو بەرەكیەی حزبەكان كە لە كوردستاندا بونی هەیە ،راستەوخۆ رەنگدانەوەی زۆری هەبووە لەسەر كەركوك ،با وانەزانین لە كەركوك وانیە ،دەتوانم بڵێم ئیشەكەی زۆر بێتام كردووە، هەر بۆیەش حزب و الیەنەكانی تر توانیویانە سوود لەم دووبەرەكیەی ك��ورد وەربگرن لە كەركوك ،بۆ نمونە هەموو فەرمانگەكان دوو بەڕێوەبەرییان هەیە ،هەر یەكێكیان بەرێوەبەری ئەوی تریان جیاوازە، ئەوەش جگە لە بوونی دوو ئاسایش ،ئەمانەش گومانی تێدانیە كە كاریگەری زۆری هەبووە بەسەر خەڵكی كەركوك و سیاسەتی كەركوكی زۆر لێژكردووە ،بەڕاستی بارودۆخمان زۆر الوازە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا مراعات دەكرێین. پرس :كەواتە سەرجەم حزبەكان لە كەركوك دژایەتی یەك دەكەن؟ مامۆستا نەوزاد :ئەگەر نەشڵێین دژیایەتی یەك دەكەن ،گومانی تێدا نییە كە هەریەكێكیان بۆ بەرژوەندی خۆی كاردەكات و بەرژەوەندی خۆی المەبەستە. پرس :دەوترێت مالیكی بڕیاری داوە بە دەركردنی ئاسایشی پارتی و یەكێتی لە كەركوك ،ئایا ئەم بڕیارە راستە؟ مامۆستا نەوزد :مالیكی دوای ئەو گرژی و ئاڵۆزییەی كە لە نێوان هەرێم و بەغدا روویدا ئەو قسەیەی بۆ دروست بوو ئەگەر نا پێشتر پشتگیری مانەوەی ئاسایش و پێشمەرگەی پارتی و یەكێتی دەكرد، ئەو الیەنەكانیش ئەو راستیە پاش دەزانن ئەگەر ئەو دوو هێزە لە كەركوك نەمێنن بارودۆخی ئەمنی شاری كەركوك بەرەو ئەو پەڕی خراپی دەڕوات. پ��رس :ه��ەروەه��ا مالیكی چەند بڕیارێكی تریشیداوە ،لەوانە دابەشكردنەوەی پۆستە ئەمنیەكان كە كورد لەم كاتەدا زەرە دەكات، هەروەها دابەشكردنەوەی ئەو زەویە كشتوكاڵیانەی كە لەسەر دەمی رژێمی بەعس دابەشكرابوو؟ مامۆستا نەوزاد :ئەوەندەی ئاگادارم ئەو قسانە كراوە ،هەروەها بەرنامەی تریش دانراوە دژی كورد ،لەوانە بە ناوی وەفدی شیعیەوە پێنج هەزار دۆنم وەرگیراوە بێ ئەوەی حیساب بۆ پارێزگار و بەرپرسانی ئەو شارە بكرێت ،ئەوەش تەعریبێكی ترە ،بەاڵم بە شێوازێكی تر كە لەسەردەمی پێشووتردا دەكرا. پرس :لەم بارودۆخەدا ،كورد لەگەڵ لیستی عێراقیەوە نزیكترە یاخود لیستی دەوڵەتی یاسا؟ مامۆستا نەوزاد :لیستی عێراقیە لە كەركوك شەش كەسن ،ئێستا سێیانیان چونەتە پاڵ لیستەكەی مالیكی ،پێموایە ئەمرۆ ئەوانیش دەسەاڵتیان نییە ،بۆیە لە كوردەوە نزیكن ،رەنگە ئەگەر دەسەاڵت بگرنە دەست لە مالیكی توندتربن. پرس :ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە كە كورد متمانە لە حكومەتەكەی نوری مالیكی بسەنێتەوە؟ مامۆستا نەوزاد :كورد فریای خۆی نەكەوێت رووەو لێژی هەنگاو دەنێت ،پێموانیە بە لێسەندنەوەی متمانە لە حكومەتەكەی مالیكی كێشەكانی كورد چارەسەر ببێت ،چونكە لەوانەیە یەكێكی تربێت خراپتر بێت لە مالیكی ،بۆیە دەبێت ئێستا هەموو الیەنەكان یەك هەڵوێست بن و یەك دەنگبن بۆ ئەوەی كورد مافەكانی خۆی وەربگرێت.
4
ژماره 155
www.lawanikurdistan.org
2012/05/22
كۆنفرانسە ئەكادیمیەكان تاچەند كاریگەریان لەسەر چارەسەری كێشەكان و ناوەندەكانی بڕیار دەبێ ئا :چرۆ رۆستەم ،سلێمانی
لەبەرواری ( )2012/5/17-15لەهۆڵی ئەنفال لەچەمچەماڵ، سێیەم كۆنفرانسی زانستی (سكوڵی زانستەڕامیاریەكانی چەمچەماڵ ،زانكۆی سلێمانی) بەهاوكاری (رێكخراوی نڤار بۆ پەرەپێدانی كلتوری دیموكراسی) و (كۆلێجی یاساو رامیاری زانكۆی گەشەپێدانی مرۆیی) لەژێر ناونیشانی (ئایندەی عێراق لەبەر رۆشنایی گۆڕانكارییە هەنوكەییە ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان) سازكرا .كە ژمارەیەك لە زانكۆكانی هەرێم و عێراق بەشدارییان تێدا كرد .شەست توێژینەوە لەالیەن ژمارەیەك لەتوێژەران و مامۆستایەنی زانكۆوە پێشكەش كرا ،كە لە ماوەی سێ ڕۆژدا دەرگای گفتوگۆ وااڵ كرا بۆ هەڵسەنگاندنی توێژینەوەكان لەالیەن توێژەران و ئامادەبووانەوە ،لەئەنجامدا بیست و حەوت توێژینەوە پەسەندكرا ،كە راسپاردەی نوێ و بنەمای زانستی و ئەكادیمی تێدا بەدی دەكرا .كەوا بڕیارە لەدووتوێی كتێبێكدا بەچاپ بگەیەنرێت. تاریق رشید ،قایمقامی قەزای چەمچەماڵ لەو بارەوە بە پرسی ڕامیارییەكان لە چەمچەماڵ راگەیاند «سكوڵی زانست ە ئەمساڵ هەستاون بەسازدانی كۆنفرانسێكی زانستی تایبەت بە داهاتووی عێراق و چارەسەركردنی كێشەكان لەچوارچێوەیەكی زانستی و ئەكادیمیدا» .ئەوەشی وت «كۆنفرانسەكە بە بەشداری زۆرینەی توێژەرانی زانكۆكانی هەرێم و عێراق لەناوچەكەمان ساز كراوە ،كەباس لەچارەسەر كردنی كێشەكانی عێراق كراوە. ناوچەیەك كە بەدەستی رژێمێكی پێشوو زۆرترین تاوانی بەرامبەر ئەنجامدراوە ،بەاڵم خەڵكە ئاشتی خواز و دیموكراسی خوازەكەی ئێستا كێشەكانی ئەم دەوڵەتە لەچوارچێوەی زانست و ئەكادیمیا چارەسەر دەكات». بەبڕوای دكتۆر ئارام ،مامۆستا لەسكوڵی زانستەڕامیارییەكانی چەمچەماڵ ئەنجامدانی كۆنفرانسی زانستی لەسەرئاستی زانكۆكانی عێراق و كوردستان یەكێكە لەو ڕێوشوێنە زانستی و مێكانیزمە سیاسی و یاساییانەی كە لەكۆمەڵگا پێشكەوتووە دیموكراسییەكاندا دەگیرێتەبەر بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان .پێشیوایە سەرەنجام دەبێتە یەكێك لەهەرە كارەگەورەكان بۆ دەستنیشان كردنی كێشەكانی عێراق بەگشتی و كێشە سیاسی و یاساییەكانی بەتایبەتی .ئەوەشی وت «ئەگەر كێشەكانیش چارەسەر نەكرێت، یەكێك لەو سیناریۆیانەی كە ئێستا بیری لێدەكرێتەوە پێدانی مافی چارەنووسە بە پێكهاتەكانی عێراق و دەوڵەتی عێراق ببێت بە سێ دەوڵەتی دراوسێی یەكتری ،كەمن پێموایە كێشەكان زیاتر خاو دەبنەوە و كەمتریش دەبنەوە .هەرێمی كوردستانیش ئەوسا مافی خۆیەتی لە چوارچێوەی سنورە جوگرافیە مێژووییە سیاسیەكەی خۆیدا دەوڵەتی سیاسی خۆی رابگەیەنێت». پێشیوایە رۆڵی ئەم كۆنفرانسانە زۆر گرنگە بۆ پێدانی بیر و بۆچوونی بابەتی و زانستیانە بە ناوەندەكانی بڕیار ،پێویستیشە ناوەندەكانی بڕیار لەهەرێم و لەعێراقدا ئاوڕێك لەم هەواڵنە بدەنەوە. دكتۆر ئەنوەر محەمەد فەرەج مامۆستا لە زانكۆی گەشەپێدانی مرۆیی رایدەگەیەنێت گرنكی ئەم كۆنفرانسە لەوەدایە كە لەسەر بارودۆخی سیاسی عێراقە ،لەم قۆناغەدا كۆمەڵێك گۆڕانكاری هەرێمی و نێودەوڵەتی هاتۆتەكایەوە ،عێراق لەناوخۆی خۆیدا كۆمەڵێك كێشە و قەیرانی هەیە كە گەیشتۆتە ئاستێكی بەرز
دکتۆر ئارام «یەكێك لەو سیناریۆیانەی كە ئێستا بیری لێدەكرێتەوە پێدانی مافی چارەنووسە بە پێكهاتەكانی عێراق و دەوڵەتی عێراق ببێت بە سێ دەوڵەتی دراوسێی یەكتری»
لەروی سیاسییەوە ،كۆنفرانسەكە هەوڵێكە بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانەی كە ئێستا هەن ،لەسەر ئەساسێكی دیموكراسی كە هەموو پێكهاتەكانی تری عێراق تێیدا بەشدار بن. دكتۆر یوسف محەمەد ،بەرپرسی ژوری توێژینەوەی زانستی بزوتنەوەی گۆران روونیدەكاتەوە زۆر گرنگە ناوەندە ئەكادیمییەكان هەوڵی ئ��ەوە ب��دەن سەبارەت بەپرسە هەنوكەییەكان و ئەو كێشانەی دێنەپێشەوە چ لەبواری سیاسی و كۆمەاڵیەتی و ئابوری و هەر بوارێكیتر لێكۆڵینەوەی زانستی ئەنجام بدەن و هەڵبدەن رێگاچارەی زانستییانە بگرێتەبەر .زۆر گرنگیشە كە زانكۆكان ببنە ڕێنیشاندەر و ڕاسپاردەی زانستییانە و بابەتیانەیان هەبێت بۆ چارەسەر كردنی كێشەكان .ئەو زێتر دووا و وتی «پێویستە ناوەندەكانی دروست كردنی بڕیار وەك حكومەت كە پەیوەستە بەچارەسەركردنی كێشەكان ،ڕەچاوی ڕاسپاردە و دەرئەنجامی ئەم ناوەندە زانسیانە بكەن و كێشەكان بەشێوەیەكی زانستیانە چارەسەر بكات». دكتۆر ئەیاد ئەلعەنبەر ،سەرۆكی توێژینەوە لەبواری فكری سیاسی لەزانكۆی كوفە ،لەبارەی گرنگی ئەمجۆرە كۆنفرانسانەوە وەها بۆ پرس دووا «ئەم كۆنفراسە هەوڵێكە بۆ رێكخستن و پەرەپێدانی پەیوەندیەكانی نێوان توێژەران و زانكۆكان لەسەر ئاستی عێراق ئەمە لەالیەك ،و لەالیەكیتریشەوە پەرەپێدانی پێوەندی نێوان ناوەندە زانستی و ئەكادیمیەكان و ناوەندەكانی بڕیار لەسەر ئاستی حكومی» .راشیدەگەیەنێت «ئەم هەواڵنە هۆكارێك دەبێت بۆ رێپیشاندانی سەركردە سیاسیەكان ،بۆ بیناكردنی عێراقی نوێ وەك لە ناونیشانی كۆنفرانسەكەشدا هاتووە». مامۆستا ئومێد ،رێكخەری كۆنفرانسەكە و سەرۆكی بەشی سكوڵی زانستە ڕامیارییەكانی چەمچەماڵ ،ئاشكرای دەكات كە لەم كۆنفرانسەدا 13زانكۆی عێراقی و كوردستانی بەشداریان تێدا كردووە ،بەتایبەتی كۆلێژی زانستە ڕامیارییەكان .ئامادەكارییەكانی ئەم كۆنفڕانسە بریتیە لەئامادەكردنی 60توێژینەوەی جیاجیا لەالیەن توێژەرە جیاوازەكانی زانكۆكانی عێراقەوە ،لەئەنجامی هەڵسەنگاندنی توێژینەوەكان لەالیەن هەڵسێنگەرە شارەزاكانەوە، 27توێژینەوە بەشداری لەم كۆنفڕانسەدا كردووە .ئاماژە بەوەشدا كە ئامانجی ئەم كونفڕانسە بریتییە لەگەشەپێدانی پەیوەندی و گرێدانی زانكۆكانی كوردستان بەعێراقەوە .دەشڵێت «ئێمە لەكۆتایی كونفڕانسەكەدا كۆمەڵێك پێشنیار و ئەلتەرناتیڤ بخەینەڕوو ،كەپێویستە دروستكەرانی بڕیاری سیاسی لە هەرێم و عێراقدا جێگای تێبینییان بێت ،و گوێی لێ بگرن» .راشیگەیاند
بێ رووتووش
لە تەلەڤیزیۆن ریكالم بۆ كااڵیەك دەكرێت و دەڵێ «بەبێ ئێكسپایەر مەیكڕە» .وات��ە بەشەرتی ئێكسپایەر بوون دەیفرۆشن( .ترحیۆ ،ئاوا زمانی یەكگرتووی كوردی دروست دەبێت). لە خۆپیشاندنەكەی رۆژی 8ی هەولێر كە یانەكیشیان سووتاند ،خاوەنی یانەكە وتوویەتی خۆپیشاندەرەكان باشترین جۆری شەرابیان بردووە و خراپەكەیان شكاندووە. (دیارە ئەوەشیان هەر لە پێناو خوا و شەریعەت كردووە) مەالكان رەخنە لە گۆڤاری چرپە دەگ��رن كە نەقڵی كوفری كردووە ،سەیرەكە لەوەدایە هەندێك لە مەالكانیش لە خوتبەكانیان ناوەرۆكی وتارەكەی چرپەیان دەخوێندەوە و نەقڵیان دەكرد بۆ خەڵكی. (كورد وتەنی :بانێكە و هەزار هەوا) قوتابییەك لە یەكێك لە زانكۆ ئەهلییەكان لە تاقیكردنەوەی وەرزی دووەم دەفتەرەكەی بە سپێتی تەسلیم كردۆتەوە و هیچی نەزانیوە ،كەچی 30لە 40ی بۆ هاتۆتەوە. (دی��ارە مامۆستایانی زانكۆی ئەهلی وەرەق��ەی سپیش دەخوێننەوە) برادەرێك هەوڵی زۆر دەدات و سەردانی دەیان مەسئول دەكات بۆ ئەوەی خزمەتگوزاری بۆ گەڕەكەیان بێت ،كەچی خزمەتگوزاری دەچێ بۆ گەڕەكەی هاوسێیان. (كێ كردی و كێ خواردی ئەوەیە).. رێكخراوێك سمینارێكی لە كاتژمێر 4ی عەسر ساز كرد بوو ،كەچی بەرپرسانی رێكخراوەكە خۆیان 4:15خولەك هاتبوونە شوێنەكە و لەرێگە خەڵكی گێڕابۆوە كە 10كەسێك دەبوون. (ماڵی حكومەت ئاوابێ ،كونە گەندەڵی كردۆتەوە بۆیان) كە ئەنجامەی كۆنفرانسەكە لەدووتوێی كتێبێكدا چاپ و باڵو دەكرێتەوە .هیواشی خواست دروستكەرانی بڕیار ئاوڕ لەناوەندە ئەكادیمیی و زانستییەكان بدەنەوە.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 155
2012/05/22
5
چی وایكردووە تاڵەبانی بەرامبەر مالیكی نەرمی بنوێنێت
چاودێرێكی سیاسی :لە ئەنجامی نەبوونی گوتارێكی هاوبەش لە نێوان بارزانی و تاڵەبانیدا شەقام بۆتە دوو پارچەوە راپۆرت :پرس
س��ەڕەڕای ئەوەی هەڕەشەكانی مالیكی بۆ سەر هەرێمی ك��وردس��ت��ان ب��ەردەوام��ی ه��ەی��ە ،ه��اوك��ات رۆژ دوای رۆژ پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و غدا بەرەو گرژی و ئاڵۆزی هەنگاو دەنێت ،بە جۆرێك بەشێك لە سەركردایەتی كورد گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی هەڕەشەی كشانەوە لە حكومەتەكەی مالیكی بكات ،بەاڵم بەشێك لە چاودێرانی سیاسی ئەوە بە چارەسەر نازانن ،چونكە هەرێمی كوردستان پاش 2003 ەوە ب��ەردەوام كێشەی ل���ەگ���ەڵ ح��ك��وم��ەت��ی ناوەندیدا هەبووە. دك�����ت�����ۆر س�����االر ب��اس��ی��رە ،چ��اودێ��ری س��ی��اس��ی ،پ��ێ��ی��وای��ە پرسی جێبەجێنەكردنی داواكارییەكانی كورد، بۆتە كارتێكی شەخسی و كەمتر پەیوەندی بە ب��ەرژەوەن��دی گشتیەوە ه��ەی��ە ،ب��ۆی��ە زۆرج���ار بۆ ئەم مەبەستە باس لەو پرسانە دەكرێت و لە ئەنجامیشدا گرژی پەیدا دەبێت» .هاوكات ئوسامە جەمیل ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ع��ێ��راق ،ل��ە كوتلەی یەكگرتوو دەڵێت «هۆكاری هەموو كێشەكان مالیكی نیە، بەڵكو بەشێكە لە كێشەكان ،هەروەها ئەگەر ئەویش بگۆڕدرێت، بەشێك لە كێشەكانی كورد هەر دەمێنێت و چارەسەر نابێت». ئەو پەرلەمانتارە بە دووریشی دەزانێت كە متمانە لە مالیكی وەربگیرێتەوە ،چونكە لیستی عێراقیە كێشەی تێكەوتووە و ساڵح موتڵەگ كە چەند پەرلەمانتارێك و وەزیرێكی لەگەڵدایە چۆتە پاڵ مالیكی. وتەكانی ئوسامە جەمیل لە كاتێكدایە ،كە زیا ئەسەدی ئەمینداری گشتی كوتلەی ئەحراری سەر بە رەوتی سەدر، رایگەیاندبوو ،كە لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی باشترین رێگایە بۆ رزگاركردنی عێراق لەو ئاڵۆزییە. پارتی و یەكێتی هاوهەڵوێست نین ه��ەروەك ئاشكرایە ،كە گوتاری سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و خودی سەرۆك بارزانی و پەرلەمانتارانی سەر بە پارتی لە ئەنجومەنی نوێنەران ،لێدوان و بۆچونەكانیان توندترە و زیاتر بەرگری و پێداگری لەسەر كێشەكانی هەرێم دەكەنەوە ،بەاڵم بە پێچەوانەوە لێدوان و بۆچونەكانی یەكێتی و خودی مام جەالل و پەرلەمانتارانی سەر بە یەكێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران ،ئەوەش وایكردووە كە جۆرە ئاڵۆزییەك لە نێوان پەرلەمانتارانی پارتی و یەكێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران پەیداببێت و بگاتە ئەو حاڵەتەی لێدوانی دژ بە یەكتر ب��دەن .ه��ەروەك ئەحمەد حەسەن فەیزواڵ ،ئەندامی لیستی هاوپەیمانی كوردستانی لە پەرلەمانی عێراق ،لەسەر لیستی پارتی ،دەڵێت «لە بەغدا الیەنێكمان توندین بەرامبەر بارودۆخەكە ،بەاڵم الیەنێكی تر دێت شلی دەكاتەوە ،نازانم
ئەو برادەرانە چ بەرژەوەندییەكیان هەیە لەگەڵ ئەو عەرەبانە ،بەرامبەر نەیارەكانی خۆی». ئایا دەیانەوێت بەژەوەندییەكی كاتی بۆ خۆیان دروست بكەن لەسەر بەاڵنسی كورد؟» .هاوكات ئوسامە جەمیل سەبارەت بێ دەنگی بزوتنەوەی گۆڕان لەمەڕ ناكۆكیەكان بە هۆكاری ئەو توندیەی سەرۆكی هەرێم ،وتی «سەرۆكی ئەگەرچی ماوەیەكە بزوتنەوەی گۆڕان ،بێ دەنگە لە ئاست و هەرێم بێمتمانەییەكی تەواوی بۆ دروستبووە ،چونكە مالیكی ئەو گرژی و ئاڵۆزییانەی كە لە نێوان هەرێم و بەغدا هەیە ،بە ئامادەنیە هیچ لە داواكارییەكانی ك��ورد جێبەجێبكات» .جۆرێكیش ئەم بێ دەنگیە لە سەر خودی پەرلەمانتاری گۆڕان ناوبراو دەرب���ارەی نەرمی نواندنەكەی تاڵەبانی بەرامبەر لە ئەنجومەنی نوێنەران رەنگیداوەتەوە .مامۆستایەكی زانكۆ ب��اس ل���ەوەدەك���ات كە گۆڕان لە رابردوودا زیاد لە چوونەپێش بەردەوام بوو ،بەاڵم لە ئێستادا لە چوونەپێش راوەستاوە و بەرە بەرە دەگەڕێتەوە، ئ��ەم��ەش ب��ەو مانایەی كە هەستیان ك��ردووە، حكومەتەكەی مالیكی ناتوانێت داواكارییەكانی كورد جێبەجێبكات.
پەرلەمانتارێكی لیستی هاوپەیمانی لە پەرلەمانی عێراق :لە بەغدا بەرامبەر مالیكی الیەنێكمان توندین، بەاڵم الیەنێكی تر شلە
نزیك بونەوەی ساڵح موتڵەگ و مالیكی ئ��ەگ��ەرچ��ی پێشتر م��ال��ی��ك��ی داوای لە پەرلەمان كردبوو ،متمانە لە جێگرەكەی (ساڵح موتڵەگ) بسەنێتەوە ،بە هۆی ئەوەی بە كەسێكی دیكتاتۆری ناوبردبوو، بەاڵم بەپێی زانیارییەكان موتڵەگ و مالیكی ئێستا نێوانیان ئاسایی بۆتەوە ،بە جۆرێك موتڵەگ قسەكانی پێشتری پێچەوانە كردۆتەوە و دەڵێ «مالیكی كەسێكی نیشتیمان پەروەرە و هیچ كێشەیەكم لەگەڵیدانیە و لە زۆر پرسدا هاوڕام لەگەڵی» .لە ئەگەری راستی هەواڵە سەلمان ئەلجومەیلی سەرۆكی لیستی عێراقیە لە پەرلەمانی عێراق ،گوتویەتی «مالیكی بە ئارەزووی خۆی بڕیار دەدات و دوات��ر پاشگەز دەبێتەوە» .هاوكات یاسین مەجید پەرلەمانتار لە لیستی دەوڵەتی یاسا كە مالیكی سەرۆكایەتی دەكات ،ئاماژەی بەوەداوە كە مالیكی بڕیاری داوە داواكەی كە بۆ لێسەندنەوە لە موتڵەگ پێشكەشی پەرلەمانی كردبوو بیكشێنێتەوە ،لە ماوەیەكی نزیكیشدا ناوبراو بەشداری كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران دەبێت».
مالیكی ،ئاشكرای دەكات «تاڵەبانی دەیەوێت عێراق توشی گرفتێكی گ��ەورە و ئاڵۆزبێت ،خاڵی دووەم��ی��ش ئەوەیە، لەبەر ئەوەی تاڵەبانی سەرۆك كۆمارە ،رەنگە ئەو بارودۆخە تێكبچێت ،یەكێتی چەند پۆستێكی لەدەست بچێت لەوانەش سەرۆك كۆمار ،چونكە لەو حاڵەتەدا مالیكی وتویەتی ئەگەر بارودۆخەكە تێكبچێت دەبێت سەرۆك كۆمار و سەرۆك وەزیران بگۆڕدرێت ،ئەوەش بۆ ئەوەیە فشار بخاتە سەر تاڵەبانی بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخەكە ،خوازیاریشم كورد یەك هەڵوێست دیدارەكەی مالیكی لەگەڵ نالیا بێت و نەبێتە خاوەنی چەند هەڵوێستێك». كەناڵی نالیا ،لە هەفتەی رابردوو دیدارێكی رۆژنامەوانی دكتۆر ساالر باسیرە ،پێیوایە لە ئەنجامی نەبونی گوتارێكی لەگەڵ مالیكی ساز كرد ،دەوترێت یەكێتی دەستی هەبووە هاوبەش لە نێوان سەركردەكانی كورد ،وایكردوە شەقامی لە ئەنجامدانی ئەو دیدارە ،هەروەها سایتی ئیسالم پەیك، كوردی ببێت بە دوو پارچەوە. باڵوی كردۆتەوە كە رێكخستنی دیمانەكە لەسەر داوای تاڵەبانی دەرب��ارەی هەمان پ��رس ،بزوتنەوەی گ��ۆڕان بێ دەنگە ،بووە ،لەم بارەیەوە چاودێرە سیاسیەكە دەڵێت «زانیاریم تائێستا هیچ لێدوانێكی فەرمیان رانەگەیاندووە ،بۆ ئەم نیە ،ناتوانم لە خۆمەوە هیچ بڵێم ،بەاڵم لەبەر رۆشنایی ئەو مەبەستەش پرس پەیوەندی بە سەردار عەبدوڵاڵ و شۆرش هەڵوێستانەی پارتی و یەكێتی كە لەبەرامبەر یەكتر هەیانە و حاجی و حاكم شێخ لەتیفەوە كرد ،بەاڵم بە بیانوی جیاجیا ئەو دوژمنایەتیەی كە لە رابردوودا هەبووە ،تەسەوڕ دەكەم ئامادە نەبوون قسە لەسەر ئەم بابەتە بكەن ،بەاڵم كاردۆ ئەو بۆچونە راست بێت و ئەو دیدارە دەستی تێدابێت ،ئەگەرنا محەمەد ،سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان ،پرسیارەكە ئەوەیە چۆن یەكێكی وەك مالیكی ئەو توانایەی بۆ پرس وتی «بە الی منەوە گرنگ ئەوەیە لە ئێستادا كورد هەبێت هەموو ئەو هێرش و قسانە بگوازێتەوە ،ئەوەشی یەكگوتار بێت ،چونكە تائێستا كورد نەیتوانیوە یەكگوتار بێت دیدارەكەی لەگەڵ كردووە ،ئەندامێكی یەكێتیە».
6
ژماره 155
www.lawanikurdistan.org
2012/05/22
دكتۆر كاوە مەحمود ،وەزیری رۆشنبیری و الوان بۆ پرس:
خۆپیشاندانەكەی هەولێر ئامادەكاری بۆ كرابوو و حاڵەتێكی خۆڕسك نەبووە دیمانە :توانا شێخانی ك��اوە محمود وەزی��ری رۆشنبیری و الوان��ی حكومەتی هەرێمی كوردستان ،لەو دیدارەیدا لەگەڵ رۆژنامەی «پرس» باس لەوە دەكات كە دەسەاڵتی ئەوەی پێنەدراوە گۆڤار و رۆژنامە دابخات .راشكاوانە راشیدەگەیەنێت كە خۆپیشاندانە بێمۆڵەتەكەی رۆژی 8ی ئەم مانگەی شاری هەولێر پێشتر ئامادەكاری بۆ كراوە و حاڵەتێكی خۆرسك نەبووە .دان بەوەشدا دەنێ كە لە بواری سینەما و مەلەوانگەكان، داهاتی مانگانەیان زۆر كەمە. پرس :لە ماوەی راب��ردوو ،بەشێك لە مامۆستایانی ئاینی داوای دەست لە كاركێشانەوەی بەرێزتیان كرد ،تۆ چی دەڵێی؟ دكتۆر كاوە :هیچ كێشەیەكمان لەگەڵ مامۆستایانی ئاینی نەبووە، هەروەها كاری ئێمە لە وەزارەت بریتیە لە بەرگری كردن لە ئازادی رادەربڕین ،هەندێكجار كارەكان پێویستی بە روونكردنەوەی زیاترە ،بۆ نمونە ئەو نوسینەی كە لە شیعردا بەكاردێت جیاوازە لەو نوسینەی كە لە بواری مێژوو و یاخود جوگرافیا بەكاردێت .هەروەها دوو دامەزراوەی رۆشنبیری و ئاینیمان هەیە و دەبێت هەر یەكەیان لە سنوری دەسەاڵتی یاسایی خۆی كاربكات ،بۆ نمونە رۆژنامەیەك وتارێك باڵودەكاتەوە ئەركی وەزیری رۆشنبیری نیە كە دایبخات ،هاوكات هیچ دەسەاڵتێك بە وەزیری رۆشنبیری نەدراوە كە بتوانێت رۆژنامەیەك دابخات ،لەوانەیە هەندێكجار شتێك باڵودەكرێتەوە وا بخوێندرێتەوە ئەمە سنوری بەزاندووە بۆ پیرۆزییەكان ،لەم حاڵەتەشدا چارەسەركردنی هەیە، ئەویش لێكترتێگەیشتن یاخود دادگایە. پرس :پێتوایە خۆپیشاندانە نایاساییەكەی هەشتی مانگ ،دەستی دەرەكی لە پاڵەوە بووبێت ،یاخود چەند حزبێكی ئیسالمی دەستیان هەبوبێت لەو توندوتیژییەی كە روویدا؟ دكتۆر كاوە :دەبێت ئەوە لەبەر چاوبگرین ،كاتێك سەرۆكی واڵتێك بوختانی ئەوەدەكات كە جولەكەی ئیسرائیلی لە كوردستان هەیە، بۆ رۆژی دواتریش خۆپیشاندانی نایاسایی دەكرێت و بە پەرلەمان دەگوترێت ئێوە جولەكەن و ئیسڕائیلین ،هەروەها لەهەمان رۆژیشدا س��ەڕەڕای ئەو هەموو ناكۆكیە ن��وری مالیكی سەردانی كەركوك دەكات ،ناڵێم بەڵگەم هەیە كە ئەو حاڵەتانە دروستكراون ،بەاڵم لە شیكردنەوەی سیاسیدا دەبێت بە هەند وەربگیرێت و بزانرێت جۆرە رەبتێكیان پێكەوە هەیە ،ئەمەش جگە لەوەی كە خۆپیشاندانەكە پێشتر ئامادەكاری بۆ كراوە و حاڵەتێكی خۆرسك نەبووە. پ��رس :دەستگیركردنی سەرنوسەری گۆڤاری «چرپە» چۆن لێكدەدەیتەوە؟ دكتۆر ك��اوە :بەبۆچونی من ،دەبێت لە هەموو ئەو حاڵەتانە بگەڕێینەوە بۆ یاسا. پرس :نزیكەی ساڵێك و نیوە ،هەشت گۆڤار كە سەر بە وەزارەتی رۆشنبیرییە راگیراون ،لە نێویشیاندا ،گۆڤاری هەرێمی كوردستان ،ئایا جارێكیتر ئەو گۆڤارانە دەردەچنەوە؟ دكتۆر ك��اوە :راگرتنی ئەو گۆڤارانە ،بە بڕیارێكی ئەنجومەنی وەزیران بوو ،چەندجارێكیش داوامان لە ئەنجومەنی وەزیران كردووە ئەو گۆڤارانە دەربچێتەوە ،ئەگەریش رەمەزاندی لەسەر درا كە دووبارە ئەو باڵوكراوە دەربچنەوە مەرج نیە وەكو شێوازی پێشتربن رەنگە گۆڕانكاری تێدا رووبدات. پ��رس :زیاتر لە سێ ساڵە ،چارەنوسی سەتەالیتی ن��ەورۆز و كارمەندەكانی دیار نییە ،ئایا ئەو هەموو كارمەندە چارەنوسیان چی بەسەردێت ،كە زیاتر لە سێ ساڵە بەشێوەی بن دیوارن و دەوام ناكەن؟ دكتۆر كاوە :لە كابینەی پێشتر بڕیاردرا ،ئەو سەتەالیتە بكرێتە كەناڵێكی پ��ەروەردەی��ی ،هەڵبەتە هەوڵدراوە لە رێگەی وەزارەت��ی پەروەردە و خوێندنی بااڵوە ئەو ئەركە ئەنجام بدرێت ،بەاڵم ئەنجام نەدرا ،كە ئەنجامیش نەدرا پەرلەمانی كوردستان داوای كرد سوود لەو كەناڵە وەربگیرێت ،ئەوەبوو ئامێرەكان دران بە پەرلەمانی كوردستان، و ئێمەش خۆشحاڵ بووین. پرس :زۆربەی كارمەندانی سەتەالیتی نەورۆز و گۆڤاری هەرێمی كوردستان ،ئێستا دەوامی فەرمی خۆیان ناكەن ،بەڵكو لە شوێنەكانی
تر دەوام دەكەن ،ئایا ئەمە بە گەندەڵی دانانرێت، چونكە بەپێی زانیارییەكان زۆربەیان بندیوارن؟ دكتۆر كاوە :ئێمە كێشەی بەتاڵی شوێنمان هەیە ،ئەو فەرمانبەرانەی كە زیادەن لەو شوێنانە، لە شوێنی تر كێشەی كەمی فەرمانبەرمان هەیە، هەروەها بە شێوەیەكی فەرمی ئێمە داوامان لە هەموومان كردووە ،ئەگەر كاریشیان نەبێت دەبێت دەوام��ی فەرمی خۆیان بكەن ،ئەگەریش دەوام نەكەن ئەوا دەچێتە خانەی پێشێلكردنی یاساوە. پرس :بەاڵم بەپێی زانیارییەكان ،كارمەندەكان دەوام ناكەن؟ دكتۆر ك��اوە :دەبێت لێپرسینەوە بكرێت، بزانرێت هۆكاری چیە دەوام��ی فەرمی خۆیان ناكەن. پ��رس :دەوترێت وەزارەت��ی رۆشنبیری بۆتە شوێنی بێكاران ،ئەم قسەیە تاچەند ئەسڵ و ئەساسی هەیە؟ دكتۆر ك��اوە :ئ��ەو دەزگ��ای��ان��ەی كە ئێستا راگیراون ،مانای ئەوەنیە كە وەزارەت بۆتە شوێنی بێكاران ،هەروەها ئەو كارمەندانەی كە زیادەن سەر لە نوێ ئاڵوگۆڕیان پێدەكرێت لە نێوان وەزارەتەكان. پرس :بەشێك لە سینەماكاران و بینەران، گلەیی ئەوە دەكەن كە بواری سینەما فەرامۆشكراوە ،ئایا بۆچی ئەو بوارە فەرامۆشكراوە؟ دكتۆر كاوە :لە ساڵی 2010ەوە بە بەردەوامی داوام��ان كردووە كە دەبێت هۆڵی سینەما بكەینەوە ،هەروەها لە كاتی دانانی بودجە حیساب بۆ ئەو ب��وارە نەكراوە .س��ەڕەڕای ئ��ەوەش لەو ماوەیەدا كۆمەڵێك چاالكی كراوە بە جۆرێك 88كورتە فیلم لەگەڵ 6دراما ،و 28فیلمی دیكۆمینتاری بەرهەم هاتووە .هەروەها نزیكەی 8ڤیستیڤاڵ لەسەر سینەما كراوە.........،هتد ،لەگەڵ ئەوەشدا نەقسمان هەیە لەو بوارەدا .بۆیە پێویستە هانی كەرتی تایبەتیش بدرێت كە گرنگی بە بواری سینەما بدەن. پ��رس :دەوت��رێ��ت ئ��ەو بەرهەمانەی كە وەزارەت���ی رۆشنبیری خەرجیەكەی دەگرێتە ئەستۆ ،پارەیەكی خەیاڵی تێدەچێت و كارەكەش بەو شێوەیە نیە؟ دكتۆر كاوە :ئەو پارەیەی كە بۆ بەرهەمەكانی ئێستا تەرخان دەكرێت نیوەی ئەو پارەیەیە كە لە راب��ردوودا بۆ بەرهەمەكانی تر تەرخانكرابوو. پرس :بەرێوەبەری هونەرەكانی میوزیك ،گروپێكی تایبەت بە خۆی هەیە لە دەرەوەی وەزارەت ،هاوكات بەڕێوەبەری گشتی رۆشنبیری و هونەریش ،بە هەمان شێوە گروپێكی تایبەتی خۆی هەیە لە دەرەوەی وەزارەت ،ئایا ئەمانە تاچ رادەیەك فریای كاری حكومەت و گروپەكانیان دەكەون؟ دكتۆر كاوە :هەر كەسێك پاش تەواوبونی ئەركی حكومی خۆی مافی خۆیەتی بەشداربێت لە گروپ یاخود ڤیستیڤاڵ ،ئەو دوانەش تائێستا كاری نەكردۆتە سەر كاری فەرمی خۆیان. پرس :وەزارەتی رۆشنبیری بەڕێوەبەرایەتی لە زۆربەی شوێنەكان هەیە ،بەجۆرێكە دەبینین لە زۆربەی گەڕەكەكان بەڕێوەبەرایەتیەك هەیە؟ دكتۆر كاوە :ئێستا ژمارەی بەڕێوەبەرایەتیەكانمان كەم كردۆتەوە، بە جۆرێك بەڕێوەبەرایەتی ،رۆشنبیری و راگەیاندن و پەیوەندییەكانمان كردۆتەوە یەك بەڕێوەبەرایەتی ،هەروەها باڵەخانەی بەشێك لەو بەڕێوەبەرایەتیانە بە كرێمان گرتووە. پرس :ئایا ئێوە هیچ داهاتێكی مانگانەتان هەیە ،جگە لە بودجەی خۆتان؟ دكتۆر كاوە :لە بواری سینەما و مەلەوانگەكان ،داهاتمان هەیە، بەاڵم زۆر كەمە ،هەروەها وەزارەتی رۆشنبیری تاكە وەزارەتە بۆ ئەوەی داهاتی نەبێت ،چونكە خزمەت پێشكەش دەكات. پرس :دەوترێت وەزارەتی رۆشنبیری و الوان ،مانگانە خەرجیەكی
““
هیچ دەسەاڵتێك بە وەزیری رۆشنبیری نەدراوە كە بتوانێت رۆژنامەیەك دابخات
لە بواری سینەما و مەلەوانگەكان، داهاتی مانگانەمان زۆر كەمە زۆری هەیە ،ئایا وایە؟ دكتۆر كاوە :نەخێر راست نیە ،هەروەها ئەو وەفدانەی كە هاتوچۆ دەكەن و ئەو چاالكیانەی كە ئەنجام دەدرێت ،دەستمان گرتۆتەوە لە خەرجی ،بەو هۆیەشەوە زۆرجار توشی توانج بوینەتەوە. پرس :وەزارەتی رۆشنبیری ،سندوقێكی داناوە بە ناوی هاوكاری داهێنان ،بەشێك لەو هونەرمەند و نوسەر و رۆژنامەنوسانەی كە لە دەرەوەی واڵتن ،گلەیی ئەوە دەكەن كە ئەو هاوكارییە ،ئەوان ناگرێتەوە ،ئایا بۆچی ئەوان ناگرێتەوە؟ دكتۆر ك��اوە :حەقی خۆیانە نەیانگرێتەوە ،چونكە ئەوانەی لە دەرەوەی واڵتن هەلیان بۆ دەرەخسێت ،بەاڵم ئەوانەی لە كوردستانن بە شێوەیەكی كەمتر ئەو هەلەیان بۆ رەخساوە ،بۆیە مەرجە ئەوەی سوودمەند دەبێت لەو هاوكارییە دانیشتوی كوردستان بێت. پرس :بەشێك لە چاودێران ،گلەیی ئەوەیان لێدەكردی ،كە لە یەك كاتدا دوو پۆستتە ،پۆستی وەزیری و وتەبێژی ،تۆ چی دەڵێی؟ دكتۆر كاوە :جاری وەها هەبووە سێ پۆستم هەبووە ،سەبارەت بە وتەبێژیش لە سەرەتای پێكهێنانی كابینەی حەوتەم بە سەرۆكی حكومەتم راگەیاند كە كەسێكی تر راسپێرێت بۆ ئەم پۆستە كە زیاتر كاتی هەبێت. پرس :بەپێی زانیارییەكان دوای تەواوبونی دەوامی فەرمی خۆت، وەكو كەسێكی ئاسایی هەڵسوكەوت دەكەیت ،تەنانەت ئۆتۆمبێلی تایبەتی خۆت بە كاردەهێنیت بۆ راپەڕاندنی كارەكانت ،بەو هۆیەشەوە توشی گرفت بویتەتەوە؟ دكتۆر كاوە :ئەگەر توشی كێشەش ببین ،مانای ئەوەنیە كە مرۆڤ ئەو كارەی قەناعەتی پێیەتی وازی لێبهێنێت ،وەزیریش فەرمانبەری گشتیە و بەشێكە لە كۆمەڵگا ،ئەویش پێویستی بەوە هەیە كە بە ئاسایی بژیت ،دەربارەی خۆشم هیچ گۆڕانكاییەك لە ژیانم رووینەداوە، حەزیش دەكەم بەردەوام بە ئاسایی بژیم.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 155
2012/05/22
7
سەمیر سەلیم ،ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکگرتووی ئیسالمی کوردستان
لەرووی پڕۆگرامی پەروەردە و تێگەیشتنمان بۆ ئیسالم لەگەڵ ئیخوان یەک دەگرینەوە سازدانی :دڵشاد هەرتەلی سەمیر سەلیم ،ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکگرتووی ئیسالمی کوردستان ئاماژە بۆ ئەوە دەکات ،کە ئەوان حزبێکی ئیسالمی کوردین و راشیدەگەێنێت سەاڵحەدینی ئەمیندری پێشووی یەکگرتوو دوای وازهێنانیشی لە پۆستەکەشی هەر چاودێری و سەرپەرشتی یەکگرتوو دەکات.
پرس :هۆکاری بانگهێشتنەکردنی میوان بۆ کۆنگرە چی بوو؟ ـ شتێکی سروشتی بوو وتمان با ناوخۆیی بێت و عەرزی عەزەاڵت و زیاد گەورەکردنی مەسەلەکە نەبوو لە قەبارەی خۆی ،کۆنگرەیەکی ئاسایی بوو.
ئەمینداری بوو؟ ـ نەخێر مامۆستای ئەمیندار لە کۆنگرەی پێنجەم بڕیاری دابوو کە خۆی نەپاڵێوێت ئێمە نەمانهێشت و تەکلیفمان لێکرد هەر چۆنێک بێت کە خۆی هەڵبژێرێتەوە ،ئەمجارەش بڕیاری یەکالکەرەوەی خۆی دا کە خۆی هەڵنەبژێرێتەوە. پرس :بە پێی زانیارییەکان هۆکاری دەرنەچوونی د.هادی عەلی مامۆستا سەالحەدین بووە؟
پرس :جیاکردنەوەی دەعوە لە سیاسەت لە کوێی کۆنگرە باس کراو بە کوێ گەیشت؟ ــ لە روی ئۆڕگانیەوە ئەو ئەرکانەی یەکگرتوو لە ئەستۆی دابووە لە قۆناغی رابردوا لەم قۆناغە ئۆڕگانیزە کراوە مەکتەبێکی تایبەت بە مەکتەبی بانگەواز ک��راوەت��ەوە ،مەکتەبێکی تایبەت بە مەکتەبی زانایان و زانستە شەرعیەکانمان هەیە لەو بوارەدا.
پرس :ئایا دوای کۆنگرەش یەکگرتوو حزبێکی ئیسالمییە دوایی کوردییە یان نا؟ ــ ئیسالم بوون ئیرادەیە ،کوردیی بوون قەدەرە، بەدەست ئێمە نییە کوردین قەدەرێک ئێمەی بە کورد خوڵقاندوە ،ئێمە حزبێکی ئیسالمی کوردین، ب��ەاڵم ئیسالمی ب��وون ئیرادەیە و بە ئیختیاری و هۆشیاری خۆمان ئیختیارمان ک��ردوە ،بەاڵم ئێمە حزبێکی شۆڤێنی نین بەس تەبەنی قەزیەی کوردی و نەتەوەکەمان کردووە ،ئێمە ئەگەر ئیسالمی بین دەبێت چاکەکاربین ،گەورەترین چاکەش بۆ کەسە نزیکەکانە ،لە یەکەم ستراتیجی حزبەکەمان کە لە کۆنگرەی شەشەم تەبەنیمان کردووە بریتیە لە هەوڵدان بۆ پەرەپێدانی دەستکەوتەکانی گەلی کوردستان لە فیدراڵیەتەوە ب��ەرەو ئاستی مافی چارەنووس و بەدەوڵەت بوون. پرس :دەوترێت مامۆستا سەاڵحەدین دواتریش هەر چاودێری و سەرپەرشتی ناڕاستەوخۆی یەکگرتوو دەکات؟ ــ بەدڵنیایەوە هەر تاکێکی یەکگرتوو لەهەر ئاستێک و شوێنێک بێت هەر چاودێری و سەرپەرشتی یەکگرتوو دەکات ،ئێمە خۆشحاڵ نەبووین کە مامۆستا سەالحەدین خۆی هەڵنەبژاردوە پێمان ناخۆش بوو تەکلیفی زۆریشمان لێکرد کە خۆی هەڵبژێرێتەوە لەم قۆناغەدا ،لە هەر شوێنێک بێت مامۆستا سەالحەدین هەر مامۆستای گەورەمانە و پێویستمان بە عەقڵ و ئیرادە و ئەزموون و توانای مامۆستا دەبێت. پرس :ئایا مامۆستا سەاڵحەدین ئەمینداری پێشوو بەڵێنی دیکەی پێدراوە بۆ ئەوەی بکرێت بە مورشیدی گشتی ئیخوان لە عێراق؟ ــ ئەو حاڵەتە دوورە لە راستییەوە لەبەر ئەوەی یەکگرتوی ئیسالمی کوردستان بەشێک نییە لە رێکخستنی ئیخوانی لە رووی رێکخراوەیی و پڕۆژەی سیاسی یەکگرتوو جیایە لە ئیخوان هەتاوەکو مامۆستا سەالحەدین یان هەر کادیرێکی ترمان بتوانێ مەوقیعی قیادی لە ئیخوان وەربگرێ ،ئێمە لەرووی پڕۆگرامی پەروەردە و تێگەیشتنمان بۆ ئیسالم لەوانە لەگەڵ ئیخوان یەک دەگرینەوە ئەگینا پرۆژەی سیاسی و پێکهاتەی رێکخراوەیی ئێمە جیایە. پرس :بۆچی هەر چوار پاڵێوار بۆ ئەمینداری یەکگرتوو هەموویان هەڵەبجەیی بوون بۆچی خەڵکی بادینان و هەولێر و گەرمیانی تیانەبوو؟ ـ خەڵکی دهۆک و هەولێریش هەبوو ،بەاڵم خۆیان هەڵنەبژارد بۆ ئەمیندار و مەرجەکانیشیان تێدابوو. پرس :پێتوانییە مامۆستا سەالحەدین لە ژێر ئەو هەموو گوشارەی هادی عەلی کە داوای کرد گۆڕانکاری بکرێ بە ناچاری دەستبەرداری
ئەوەشە بۆ ئەندامی سەرکردایەتی خۆی هەڵنەبژاردوە؟ ــ نەخێر توڕە نەبووە و گلەیشی نییە مامۆستا هادی یەکێکە لەو مامۆستا گەورانەی لەناو یەکگرتوو قورسایی و کەسایەتی و رێز و کاریگەری خۆی هەیە ،خەڵکی تریشمان بۆ سەرکردایەی خۆی هەڵنەبژاردەوە ،فکرەیەک لەناو قیادەی یەکگرتوو دروست بووە بەتایبەتی لە ناو مەکتەبی سیاسی پێشوو ئەوانەی کە لە زوەوە سێ چوار خول ئەندامی مەکتەبی سیاسی بوون دەرفەتێکی تازە بڕەخسێن بۆ ئەوەی وەزە و توانای تازە سەربکەوێت.
پرس :ئایا لە کۆنگرە باسی ئەوەتان کردوە لەگەڵ حزبە ئیسالمییەکانی تر یەکبگرن؟ ــ ستراتیژی پەسندکراوی کۆنگرەی شەشەم بریتییە لە پەرەپێدانی کاری ئیسالم و بانگەوزای ئیسالمی لە کوردستان ئەوە بەئالیەت و میکانیزم و گوتاری تایبەتی دەبێت مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت ،لەدوای کێشەی کورد پەرەپێدانی کاری ئیسالمیە بۆ ئەوەی بتوانین بزاڤی ئیسالمی و توانا و وزەی ئیسالمی هەم خزمەت بەبانگەوازی ئیسالمی بکات ،هەم خزمەت بە قەزیەی گەلی کوردستان بکات.
“
ئەو قسەیەی مامۆستا هادی لە کۆنفرانس کردی ،قسەی غەیری ئەو بوو ،بەاڵم ئەو کردی ــ نەخێر مامۆستا سەالحەدین هۆکاری دەرنەچوونی مامۆستا هادی نەبووە ،خۆی مامۆستا هادی کە لە کۆنفڕانس ئەو قسەیەی کرد هەر لە راستیدا ئەوە قسەی ئەویش نەبوو قسەی غەیری ئەوبوو ئەو کردی ،دیسان دەگەڕێمەوە سەر سەبقەکە ،خاڵی دووەم، ئەندامانی یەکگرتوو خاوەنی عەقڵ و ئیرادەی خۆیانن بە چاوی خۆیان دەبین و بەعەقڵی خۆیان بیردەکەنەوە و بەگوێی خۆیان دەبیستن و بە ئیرادەی خۆیان بڕیار دەدەن )755( ،کەس لەناو کۆنگرە بوون پێموانییە ئەندامانی کۆنگرە لە روانگەی مێژوەوە بڕیاریان دابێت لە روانگەی داهاتوەوە بڕیاریان داوە ،مامۆستا هادی کە دەنگی نەهێناوە ئێمە هیچ کەسمان ئینکاری نەتوانا و نە وزەو نە سەلیقە و نە عەقڵیەتی ناوبراو ناکەین ئەوە ئەندامانی کۆنگرەن بڕیاریان داوە ،هۆکاری دەرنەچونی مامۆستا هادیش هەر چوار پاڵێوارەکە لەسەر رووبەرێکی دیاری کراو کێبڕکێیان دەکرد ،ئەگەر پاڵێوراوەکان لە رووبەرە جیاوازەکان بان ئەنجامەکە بەم شێوەیە نەدەبوو. پرس :باس لەوەدەکرێت هادی عەلی تورە بووە هەر لەبەر
پرس :باس لەوە دەکرێت یەکگرتوو بەراورد لەگەڵ گۆڕان و کۆمەڵ نەرمە لەگەڵ دەسەاڵت ئەوە بۆچی دەگەڕێتەوە؟ ــ ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ سروشتی مەنهەجیەت و روانینی یەکگرتوو لە چاکسازی کردن لە هەرێمی کوردستاندا ،یەکگرتوو پ��رۆژەی چاکسازیەکەی لەسەر سلوکی تاک و گۆڕانی کۆمەاڵیەتی لەنگەری گرتووە نەک لەسەر هێز و هاوکێشەکانی هێزی سیاسی و سەربازی ،یەکگرتووی ئیسالمی پێیوایە ئەگەر گۆڕانکاری و چاکسازی کردن لەسەر سێ فاکتەر بەندبێت لەسەر هێزی سەربازی و ئابوری و مرۆیی ئێمە ئیعتیمادمان لەسەر هێزە مرۆیەکەی کردووە ،چونکە دوانەکەی تر مرۆڤەکان بەکار دەهێنێن بۆ ئەوەی گۆڕانکاری و چاکسازی بکەین لە پەیکەری دەسەاڵت دەبێت گۆڕانکاری لە مرۆڤەکان بکرێت و دەبێت سلوکی سیاسی و بیرکردنەوەی سیاسی و سەیرکردنی سیاسی مرۆڤەکان بگۆڕێت ئەمەش زەمینەسازی و کەش و هەوا گونجانی دەوێت ،لەبەر ئەوە سروشتی یەکگرتوو لە چاکسازی کردن نەفەس درێژی و پەلەنەکردنە ،ئەگەر یەکگرتوو نەرمێکی تیابێ پەیوەندی بە مەنهەجیەت و روانینی سیاسی و سلوکی سیایەوە هەیە. پرس :لە کۆنگرە بڕیاری ئەوە دراوە کە بە ئۆپۆزسیۆنی بمێنەوە یاخود بچنە بەرەی دەسەاڵت.؟ ــ کۆنگرە بەشداریکردنی پرۆسەی بڕیار داوە ،بەشداریەکە بە بەشداری حکومەت بێ یان ئۆپۆزسیۆن ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ هەلومەرج و دۆخ و ئەو دەرهاویشتە و پێکهاتە سیاسیەی لەو دۆخە هەیە لەبەر ئەوە کۆنگرە بڕیاری نەداوە ئۆپۆزسیۆن بمێنینەوە یان نەمینینەوە کۆنگرە بڕیاری داوە بەشداری پڕۆسەی سیاسی دەکەین ئەوە سەرکردایەتی هەڵبژێراوی کۆنگرەیە لەگەڵ دۆخەکان مامەڵە دەکات و بڕیاری گونجاو دەدات.
8
ژماره 155
www.lawanikurdistan.org
2012/05/22
دیاریدەی سزادانی رۆشنبیریی لەناو حزبەكانی كوردستان سەرهەڵدەدات ئا :پرس هەر چەندە زۆربەی حزبەكانی كوردستان لە پەیڕەو و پرۆگرامی خۆیاندا ئاماژە بە رای ئازاد و دیموكراسی دەكەن و توێژی رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان بە گرنگ وەسف دەكەن ،كەچی وەكو دەبینرێت لە ناو حزبەكانی كوردستان بە عەلمانی و ئیسالمی ،دەس��ەاڵت و ئۆپۆزسیۆنەوە ،بەهۆی رای جیاواز و رەخنە لە ئەدای حزبەكانیان، هەندێك رۆشنبیر و رۆژنامەنووس سزا دراون و دەدرێن .لە تازەترین نموونەدا عارف قوربانی ،ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی ،بە وتارێك كە رەخنەی لە پارێزگاری كەركوك گرتبوو بەهۆی پێشوازی كردنی لە نوری مالیكی ،لەالیەن تاڵەبانییەوە سزا دراو تەجمید كراوە .رۆژنامەنووسێكی سزادراویش پێیوایە ئەو جۆرە سزایانە ناچنە
بەئاگاش مەخلوقێكە شەڕی توانەوە دەكات و نایەوێت بتوێتەوە .لێرەوە جیاوازییەكە دەردەكەوێت .بۆیە ڕۆشنبیر یان دەبێت حزب جێ بێڵێت یان دەبێت ملی كەچ بكات .لەم دوو ڕێگەیە چیترمان نیە .ڕێگەی سێیەم ئەوەیە ڕۆشنبیر هەوڵ بدات ئەوانی تر وەك خۆی بیر بكەنەوە، ئەمەش كارێكی ئەستەمەو وەزیفەی ڕۆشنبیریش نیە جیاوازیەكان بكوژێت .لێرەوە دەبینین ڕۆشنبیر دەكەوێتە بەردەم حەملەی دەركردن یان فشار بۆ جێهێشتنی حزبەوە». بەبڕوای رۆژنامەنووسێكی تر بە گوێرەی الیەنە ئەكادیمیەكەی رۆژنامەوانی و رۆژنامەنوس بوون دەبێ سەربەخۆ بێت و گرێدراوی هیچ ئایدیا و بیرێكی سیاسی نەبێت لە كارەكانیدا ،بەاڵم لەم رۆژهەاڵتی ناوەڕاستەدا وایە كە رۆژنامەنوس زۆر زەحمەتە بتوانێت بە بێ بونی پشتێكی بەهێز یان تارماییەكی بەهێز لە پشتیەوە كار بكات ،چونكە
لە بەرەی بەرامبەریت». بۆ را وەرگرتنی عارف قوربانی ،هەفتەنامەی پرس پێوەندی كرد بە ناوبراوەوە ،بەاڵم ئامادە نەبوو لەم بارەوە لێدوان بدات بەهۆی ئاڵۆزی كێشەكەی. مەریوان نەقشبەندی ،یەكێكە لەو رۆژنامەنووسانەی كە بەهۆی باڵوكردنەوەی وتارێكی لە رۆژنامەی هاواڵتی ،سزا دراو لە بەرپرسیارێتی الپەرەی یەكەمی رۆژنامەی خەبات دوور خرایەوە .نەقشبەندی لەبارەی سزادانی رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان لەالیەن حزبەكانیانەوە بەمجۆرە بۆ پرس دووا و وتی «پێویستە هەر رۆژنامەنووس و رۆشنبیرێك كە لەناو حزبێكدا بوو ،لەچوارچێوەی سیاسەتی ئەو حزبەدا كار بكات، ب��ەاڵم ئەگەر تێبینی بكەیت لەپەیڕەو و پرۆگرامی هیچ حزبێكی كوردستانیدا بڕگەیەكی وەهای تێدا نییە كە رێگری بكات لەوەی كە
رۆژنامەنووسێکی سزادراو: ئەو جۆرە سزادانانە ،ناچێتە چوارچێوەی دیسیپلینی حیزبایەتی، بەڵکو بیرکردنەوەی تەسکی هەندێک لە بەرپرسەکانی حیزبە
چوارچێوەی دیسپلینی حزبایەتی و راشیدەگەیەنێت «خودی حزبەكان زەرەر دەكەن نەك رۆشنبیران و رۆژنامەنووسانی سزادراو». نووسەر و رۆژنامەنووس عەزیز رەئوف ،روونیدەكاتەوە پەیوەندی رۆشنبیران و حزبەكانیان هەمیشە پەیوەندییەكی پڕ هەڵبەز و دابەز بووە .هەمیشە حزب بە چاوێكی نامۆ و مەخلوقێكی دەبەنگ و قسە زل تەماشای ڕۆشنبیری كردووە .واتە حزب نە توانیویەتی بە بێ ڕۆشنبیر بژێت و نە توانیوێتی لەگەڵیشیدا هەڵ بكات. نابراو لە درێژەی قسەكانی بۆ هەفتەنامەی پرس ئاماژە بەوە دەكات كەحزبی كوردی بایەخ بە رۆشنبیرانی نادات ،وەك خۆی وتی «بەئاستەم حزب بەقسەی ڕۆشنبیرەكانی كردووە ،بەڵكو تەنها بۆ سەلماندنی زیاد لە دەنگێك حزب ڕۆشنبیری قبوڵ بووە .دۆخی ئێستا ڕێك شتێكە لەم جۆرە .ڕۆشنبیر لە حزبی داخراوی كوردیدا جێگەی دیاری نیە و لە پەراوێزدایە .حزب ئەم مەخلوقە دەمدرێژەی ناوێت كە ناوی ڕۆشنبیرە. بۆیە لە ئێستادا حزبەكان وەك بارێك وەك مەخلوقێكی زیاد تەماشای ڕۆشنبیرەكانیان دەكەن و لە ریزەكانی حزب وەدەریان دەنێن». بەبڕوای عەزیز رەئۆف ،لە كوردستاندا حزب شوێنێكە بۆ بێدەنگبوون و سەرلەقاندنی مەخلوقەكان .هەر ئەندامێك پرسیار بكات شایەنی ئەندام بوون نیە لە ڕیزی حزب .ڕۆشنبیریش قسە دەكات بۆیە جێگەی لە شانەی حزبەكاندا نابێتەوە. ئەوەشی وت «لە ئێستادا حزبەكان بە هەمان نەمەتی ڕابردوو سیاسەت دەكەن كە بریتیە لە توانەوە لە بۆتەی حزبدا .ڕۆشنبیری
لێرەدا الیەنەكان تەنها رەش و سپی دەبینن و رەنگەكانی تر نابینن، تا ئێستا لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست لۆژیكی یان لەگەڵمیت یان دوژمنمیت دەستیگرتووە بەسەر بیری سیاسیەكاندا ،بۆیە زۆر زەحمەتە بەبێ بونی پشتێكی بەهێز ئەگەرچی تارماییش بێت بتوانرێت كاری پێشكەوتوو بكرێت. رۆژنامەنووس هاوژین غەریب لە ماڵپەڕی مانشێت ،بەمجۆرە حاڵەتەكە شرۆڤە دەكات و دەڵێت «بە باوەڕی من رۆشنبیر و رۆژنامەنوس لە ناو هەموو هێزە سیاسیەكان موڵكێكی هەمیشەیی نییە بۆ حزبەكان، بەڵكو لەبەر ئەوەی زۆرینەیان توێژێكی رەخنەگرن ،بۆیە لەناو حزبەكانی خۆشیاندا توێژێكی رەخنە گر دەبن ،ئەمەش وا دەكات ئەو حزبە نەتوانێت بۆ هەمیشە پشتی پێ ببەستێت ،ئەنجامی هەموو رۆشنبیر و رۆژنامەنوسە رەخنەگركانی ناو ئەو حزبانە بە دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن و هەموویانەوە ،یان جۆرێك لە خستنە الوەیە یان دەركردنیانە كە هەردووكیان وەك یەكن لە كۆتاییدا». هاوژین غەریب ئەوەشی روونكردەوە كە حزب هەقی خۆیەتی بە كادیرەكانی بڵێ داكۆكی لە سیاسەتی من بكەن و سیاسەتی من شیبكەنەوە بۆ ڕای گشتی ،نوسەر و رۆژنامەنوسیش هەقی خۆیەتی كە رای خۆی بدات ،ئەگەر چی رەخنە بێت لە خودی سەرۆكەكانیشی، بەاڵم وەكخۆی وتی «كێشەكە ئەوەیە كە سیاسیەكانی ئێمە هەموویان رەخنەیان پێ قەبوڵ ناكرێت ،ئەوان كاتێك رەخنەیەكیان لێدەگریت یان رای خۆت دەخەیتە ڕوو تەنها لەبەرژەوەندی الیەنەكەیدا نەبێت ،ئەوە تۆ
ئەندام و رۆشنبیران و رۆژنامەنووسەكانی مافی ئەوەیان نەبێ شتێك بڵێن ئەگەر پێچەوانەی حزبەكەیان بێت ،مادام ئەو بڕگەیە لە پەیڕە و پرۆگرامدا نییە ،بۆیە هەر سزادانێك ناچێتە چوارچێوەی دیسپلینی حزبایەتی ،بەڵكو دەكەوێتە چوارچێوەی بیر كردنەوەی تەسكی هەندێك لە بەرپرسەكانی حزب». وتیشی «بڕوا ناكەم رۆژنامەنووس و رۆشبیرانی سەر بە حزبەكان تائێستا رایەكی وایان دەربڕی بێ كەپێچەوانەی حزبەكانیان بێ و شایەتی سزا و دوور خستنەوەبن لە كارەكانیان». نەقشبەندی رەتیدەكاتەوە رەخنە یەكسان بێت بە دژایەتی ،وەكخۆی وتی «هەندێك كەس پێیوایە ئەگەر قسەیەكت كرد پێچەوانەی قسەكانی سەرۆكی حزبەكەت بوو ،ئەوا دژی حزبەكەتی ،بەاڵم لە ئەساسدا وانییە، بەڵكو هەندێك لەبەرپرسانی حزب بۆ خۆ نزیككردنەوە و نیشاندانی دڵسۆزی هەندێك ئیجرائات دەكەن لەگەڵ رۆژژنامەنووسان و رۆشنبیران، لەپێناو بەرژەوەندی شەخسی». مەریوان نەقشبەندی ئەو جۆرە سزایانە بە مەترسیدار وەسف دەكات و دەڵێت «ئەوە حاڵەتێكی مەترسیدارە ،ئەو حزبانەشی ئەو جۆرە ئیجرائاتانە دەكەن لەگەڵ رۆژنامەنووسان و رۆشنبیرانی خۆیاندا ،خودی حزبەكە زەرەرمەندی یەكەم دەبێ». راشیگەیاند «تەنیا لەناو حزبە دەسەاڵتدارەكان ئەو جۆرە سزایانە نییە ،بەڵكو لە ناو حزبە ئۆپۆزسیۆنیەكانیش زۆر بە زەقتر ئەو جۆرە سزایانە هەیە».
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 155
2012/05/22
9
گەنجان بە سانایی ئاراستە دەكرێن رۆژنامەنووسێک :ئەم رق و كینە و پریەی گەنجان هەیانە هەلێكی باشە لەالیەن هێز و گروپە سیاسی و دینیەكان كە بە سانایی ئاراستەیان بكەن ئا :پرس
ئەوەی تێبینی دەكرێ گەنجان و الوانی كوردستان بە ئاسانی و سانایی لەالیەن حزب و رێكخراو و كەسانێكەوە بۆ مەبەست و مەرامی خراپ و گێڕەشێوێنی بەكار دەهێنرێن و گەنجان دەبنە سوومەتەنی هاوكێشەكان و رووداوەك��ان .وەك ئەوەی لە چەند رۆژی راب��ردوودا بینیمان كۆمەڵێك گەنج بە ئاراستەی هەندێك
نەكەونە ژێر كاریگەری هیچ كەس و الیەنێكەوە .وەكخۆی وتی «گرنگە گەنجانی ئێمە بەئیرادەیەکی تۆکمەوە لەناو چاالکییەکاندا خۆیان بن ،واتە شوناس و ناسنامەی خۆیان لەدەست نەدەن و نەکەونە ژێر کاریگەری هیچ هێز و گروپ و دەستەیەک؛ کە دەخوازێت لەسەر هیالکەت و ماندووبوونی ئەوان وێنایەکی ناشیرن بۆ گەنجانی دروستبکات و دیموکراسیەتی و رێگا مەدەنییەکان
ئەمەش ل��ەب��اوەڕی گەنجەوە نیە ،بەڵکو تەنها دەرئەنجامی بەرزبوونەوەی خواستەکانی مرۆڤی گەنجە لەکاتێکدا هۆکارەکانی سەرگەرمی دەست ناکەوێت». رۆژنامەنووسەكە ئەوەشی وت «هەموو جووڵەیەکی مرۆڤ پەیوەندی بە وشیاریەکەیەوە هەیە ،دەشێت تۆ پێت وابێت ئەوە وشیارییە کە بەقسەی مەالیەک پەرلەمان ڕەجم بکرێت ،بەاڵم خۆ
ئەو گەنجانەی پەنا دەبەنە بەر توندوتیژی, پەیوەندی بە نزمی ئاستی هۆشیاریانەوە هەیە كەس و الیەن هێرشیان كردە سەر پەرلەمان و چەند دووكان و هوتێلێكیان سووتاندو و زیانیان پێگەیاند .رۆژنامەنووسێك پێیوایە چەندین ساڵە گەنجان لە ژێر سێبەری نا عەدالەتی دەژین و مافەكانیان بەشێوەیەك زەوت كراوە كە بێ بەشن تەنانەت لە پێویستیەكانی ژیانیشیان ،بۆئەوەی بتوانن ئەم رق و كینەو پریەی كە هەیانە هەڵیبڕێژین و خۆیان خاڵی بكەنەوە ،ئەمەش هەلێكی باشە لەالیەن هێز و گروپە سیاسی و دینیەكان ،كە بە سانایی و بە ئاسانی ئاراستەیان بكەن .بەاڵم بەبڕوای رۆژنامەنووسێكی تر ئەو گەنجانەی پەنا دەبەنە بەر توندوتیژی تەنها پەیوەندی بە نزمی ئاستی هۆشیاریانەوە هەیە. ل��ەم��ب��ارەوە خوێندكارێكی بەشی راگ��ەی��ان��دن ل��ە زانكۆی سلێمانی رووونیدەكاتەوە ئەوەی پەیوەندی بەبەشداری گەنجان و خوێندکارانی کوردستانەوە هەیە لەچاالکییە مەدەنییەکان و هەڵوێست وەرگرتن و فشار دروستکردنی لەسەر پرس و بابەتێک؛ ئاسایی و تەندروسته و دەاللەتێکی روونە لەزیندوێتی و جوڵەی گۆڕین و بەرهەڵستکاری توێژێکی گرنگ و هەستیاری کۆمەڵگا. بەاڵم ناتەندروستییەکە لەو شوێنەوە دەستپێدەکات؛ کە هۆشیاری تاکەکان لەچاالکی گشتی و کۆمەڵدا لەکورتی بدات .واتە لەبری هێنانەدی ئامانجێک؛ ئامانجگەلی گەورەتر نەزۆک بکات. دلێر عەبدولخالق خوێندكاری زانكۆی سلێمانی ،درێ��ژە بە قسەكانی دەدات و دەڵێت «کاتێک خەڵکێک ،یان چەند کەسێک بیانەوێت لەپەنا فۆرمێکی ناڕەزایەتی مەدەنی دۆخێکی نەخوازراو دروستبەکەن و چاالکییەک بەئاقاری خراپدا بەرن و هەڵکوتنە سەر شوێنی گشتی و ژیانی گشتی تێکبدەن ،لەوکاتەدا هەم پرسیار لەچوارچێوەی مەعریفی ژیانی مەدەنی دروستدەکەن و هەمیش بیانو بەهێزەکانی پۆلیس و چاالکییە مەدەنییەکان دەدەن رووبەڕویان ببنەوە». ناوبراو داوا دەك��ات گەنجان خاوەنی ئیرادەی خۆیان بن و
وەک ئیختیاری پاسیڤ بۆ کۆمەڵگا و دەوروبەر تەرجومه بکات». بەاڵم عومەر غواڵمی ،جیگری سەرنوسەری ڕۆژنامەی رێبازی ئازادی ،رەتیدەكاتەوە گەنجان بە سانایی ئاراستە بكرێن یان كرابن، ئەوانەشی كە بەسانایی ئاراستە دەكرێن بە بە وشیاری ئاست نزم وەسفیان دەكات ،وەك ئەو دەڵێت «مەرج نییە گەنجان كورد لە ئێستادا بە سانایی و ئاسانی ئاراستە بكرێن بۆ هەر كارێك، چونكە لە ئێستادا زۆر لە گەنجانی هەرێمی كوردستان خاوەن بڕوانامەن و دەرچوی زانكۆ و پەیمانگان یان خوێندكاران ،بەاڵم بەشێكی زۆر كەم لە گەنجان بە هۆی نزمی ئاستی هۆشیاریانەوە هەست بە بەرپرسیارێتی ناكەن كاری نابەجێ و توندوتژی دەكەن لە كاتی گردبونەوە و خۆپیشاندانەكاندا ،ئەمەش بۆ نزمی ئاستی هۆشیاریان دەگەڕێتەوە». غواڵمی ئەوەشی روونكردەوە ئەو گەنجانەی كە دەیانەوێت گوێیان لێبگیرێت و داوایەكیان بۆ جێبەجێبكرێ چەندین جۆر ڕێگا هەیە بۆ فشار دروستكردن لەسەر دەسەاڵت و پەرلەمان دوور لە توندوتیژی ،هەر لە واژۆكۆكردنەوە و كۆبونەوە و خۆپیشاندانی هیمنانە و باڵو كردنەوەی بەیانات و سەردانی الیەنی پەیوەندیدار، ئەو گەنجانەشی پەنا دەبەنە بەر توندوتیژی تەنها پەیوەندی بە نزمی ئاستی هۆشیاریانەوە هەیە. رۆژنامەنووس ب��ەرزان عەلی حەمە لە كەناڵی ئێن ئارتی، رەتیدەكاتەوە گەنجانی كوردستان بڕوایان بە دروشمی پارت و الیەن و كەسایەتییەكان كردبێ ،وەك بەرزان وتی «مرۆڤایەتی بەشێوەیەکی گشتی له پاش سەدەی کۆمێنت و الیک_ەوە باوەڕی بەدروشم نەماوە ،جا لەمسەری زەوییەوە بۆ ئەو سەری ،ئەو گۆڕانە ئەلکترۆنییەی تیادا ڕوویداوە ،ئەوەی کە تۆ پێت وایە گەنج باوەڕی بە دروشمی سیاسییەکانە تەنها لەوە سەرچاوەی گرتووە کە سیاسییەک یان باشتر وایە بڵێین کۆلکە سیاسییەکی پارەدار دەتوانێت چەند گەنجێک ئاراستە بکات یان بیهێنێتە سەرجادە،
ڕەنگە لە دیدی کۆمەنیستێکەوە گوێڕایەڵی بۆ مەال گەمژەیی و نەزانی بێت». ئەو رەخنە لە گەنجی ئەم سەردەمە دەگرێت و دەڵێت «گەنجی ئیمە هێشتا بەئەدەبیاتی کۆمێنت و الیکەوە له دنیا دەڕوانێت». سەرتیب قشقەیی ،رۆژن��ام��ەن��ووس لە رۆژن��ام��ەی هاواڵتی، سەبارەت بەم بابەتە وەها رای خۆی دەرب��ڕی «من پێم وایە قەسەكردن لەسەر سانایی ئاراستەكردنی گەنج شتێكی رێژەیە، هەروەها سانایكردن لەئاراستەكردن گەنجان لە بەرامبەر قەزیەك لە گەڵ قەزیەكی تر لە واقعێك بۆ واقێكی تر جیاوازە ،بەاڵم بەگشتی واقعی ژیانی كۆمەاڵیەتی و سیاسی و ئابووری و سەقەتی پەروەردەیی تاكی كورد لە گشت قۆناغە جیاوازەكان ،بەجۆرێك لە جۆرەكان وایكردووە ،كە زۆرجار گەنجی ئێمە بە سانایی و بە ئاسانی هەر حزبو الیەن و كەسایەتیك چۆنی بیەوێ ئاوا ئاراستەی دەكات». نابراو هۆكارەكەی رووندەكاتەوە و دەڵێت «دەگەڕێتەوە بۆ لێ سەندەوەی ئیرادەی زاتی ئەو گەنجانە ،لەالیەن خێزان و هێزە دینی و كۆمەاڵیەتی و سیاسیەكانی كۆمەڵگا ،زۆرێك لە گەنجانی ئێمە بەداخەوە دەڵێم بەرەو ئەو ئاراستەیە دەرۆن كە نزیكن لەوەی تاكێكی شكت خ��واردو و خۆش باوەریان لێ دروست بێ ،كە ئەوەش هۆكارێك دەبێ بە ئاراستەكردنیان بە ئاراستەی جیاواز». سەرتیپ قشقەیی درێژە بە قسەكانی دەدات و دەڵێت «هۆكارێكی تری ئەو بە الرێدانە ئەوەیە بەشێك لەو گەنجانە لە رووی بارودۆخی دەروونیەوە تێكشكاون ،پێیان وایە چەندین ساڵە لە ژێر سێبەری نا عەدالەتی دەژین و مافەكانیان بەشێوەیەك زەوت كراوە كە بێ بەشن تەنانەت لە پێویستیەكانی ژیانیشیان ،بۆئەوەی بتوانن ئەم رق و كینە و پریەی كە هەیانە هەڵیبڕێژین و خۆیان خاڵی بكەنەوە ،ئەمەش هەلێكی باشە لەالیەن هێز و گروپە سیاسی و دینیەكان ،كە بە سانایی و بە ئاسانی ئاراستەیان بكەن».
10
ژماره 155
www.lawanikurdistan.org
2012/05/22
لەدادگای هەولێر ..رۆژانە پێنج تا دە ژن و مێرد ،لێكتر جیادەبنەوە لەالیەن پیاوانەوە...گۆڕینی ژن وەكو گۆڕینی مۆدێلی سەیارەی لێهاتووە بەدواداچون :پرس
پارێزەرێك بۆ پرس ئاشكرای دەكات كە لە ساڵی 2011 ریژەی تەاڵق لە شاری هەولێر بە ریژەی لە %32تا %40ە، ئەو ریژەیەشی دەمینێتەوە بە الیەنی زۆرەوە رێژەی %62 ریژەی هاوسەرگیری سەركەوتووە ،هەروەها بە گشتیش ریژەی هاوسەرگیری %35ە .ناوبراو هۆكارەكەشی زێتر بۆ ئەو پێنج ملیۆن دینارە دەگەڕێنێتەوە كە حكومەت وەكو سلفە بە گەنجانی دەدات .پارێزەرێكی ترییش بۆ پ��رس رایدەگەیەنێت ،كە دەبێت یاسای باری كەسیەتی دووبارە هەمواربكرێتەوە ،چونكە خ��ودی ئەو یاساییە هۆكارێك ب��ووە بۆ زیادبونی ری���ژەی ت���ەاڵق .ناشی ش��ارێ��ت��ەوە كە كێشەی تەاڵق لە حاڵەتەوە دەرچووە بۆتە دی��اردە .دادوەرێكی كەسیەتیش نایشارێتەوە كە تەاڵق زۆر زیادی كردووە بەهۆی ئامێرەكانی گەیاندن و الیەنی داراییەوە .لەالیەن خۆشیانەوە بەشێك لەو كوڕ و كچانەی كە جیابونەتەوە بۆ پرس باس لە هۆكارەكان دەكەن و شێوازی جیابونەوەیان جۆراوجۆرە ،لەو بەدواداچونە مەیدانیەی پرسدا ،زانیاری ورد لەسەر كێشەی تەاڵق و هۆكارەكان و چارەسەر بخوێنەوە.
ئەو نهێنیەی دەیزانم الی كەس باسی نەكەم ،لەبەرامبەریشدا ئۆتۆمبێلێكی بۆ كڕیم ،بەاڵم ویژدانم هەر ئاسوودە نەبوو، ئەوەبوو داوای جیابونەوەم لێكرد ،چونكە ئەو چەندینجار بەڵێنی پێدام كە واز لە ئافرەتانی تر بهێنێت و مەشڕوباتیش نەخواتەوە ،بەاڵم بەڵێنەكەی نەبردە سەر». تەاڵق چارەسەری كێشەكان دەكات
بۆتە هۆكاری جیابونەوەی چەندین خێزان .دانا كە ئێستا دوو منداڵی هەیە و بە ئاهێكەوە دەڵێت «ئاخۆ دەبێت ئەو مندااڵنە چ خەتایەكیان هەبێت لەو كارە و بەبێ نازی دایكیان گەورەببن». تەاڵق زۆر زیادی كردووە دادوەرێكی كەسێتی لە دادگای هەولێر ،هەرچەندە ئامادە نەبوو لێدوان بۆ پرس بدات ،بەاڵم ئەوەی نەشاردەوە كە لە شاری هەولێر كێشەی جیابونەوە زۆر زیادی كردووە بە بەراورد ل��ەگ��ەڵ س��ااڵن��ی راب����ردوو .دادوەرەك���ە س��ەب��ارەت ب��ە ه��ۆك��اری جیابونەوەی هاوسەران ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە لەگەڵ هاتنی تەكنەلۆژیای نوێ بە تایبەتی مۆبایل و ئەنتەرنێت ،كێشەی تەاڵق زۆر زیادی ك��ردووە .سەبارەت بە تەمەن و ئاستی رۆشنبیری ئەو كەسانەی داوای جیابونەوە دەك��ەن ،وت��ی «زۆرب��ەی��ان گەنج و ئاستی رۆشنبیرییان ناوەندییە، ه��ەروەه��ا بەشێكیشیان لەبەر الیەنی دارایی لێكتر جیادەبنەوە».
لە حاڵەتەوە دەرچووە بۆتە دیاردە دارا ئەحمەد رەشید ،ماوەی چەندین س��اڵ��ە ك���اری پ��ارێ��زەرای��ەت��ی دەك���ات، زیاتریش كار لەسەر كێشەی جیابونەوەی هۆكاری جیابونەوەمان الیەنی دارایی ه��اوس��ەران دەك��ات ،ئ��ەوە ناشارێتەوە بوو كە كێشەی ت��ەاڵق زی��ادی ك���ردووە لە تەمەن گەنجێكی كە عەبدوڵاڵ هێمن چاو سااڵنی راب��ردوو ،ئەو دەڵێت «بە 25ساڵەیە و ماوەی كەمتر لە شەش ریژەیەكی ترسناك تەاڵق زیادی كردووە، مانگە پرۆسەی هاوسەرگیری پێكهێناوە، كە پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، بەاڵم بەهۆی دەمەقاڵی و ناكۆكیەكانی چونكە لە حاڵەت دەرچ���ووە و بۆتە نێوانیان ل��ەگ��ەڵ ه��اوس��ەرەك��ەی ،بە دیاردەیەكی زۆر بەرباڵو» .دەرب��ارەی ئەو ناچاری داوای جیابونەوەی لێكردووە، پارێزەرێك :بۆ ئەوەی پیاوان خۆیان بدزنەوە لەو سزایەی هۆكارەكان ،نابراو وتی «سەرەكترین بۆ پرس وتی «پێش ئەوەی هاوسەرگیری هۆكار بۆ جیابونەوە مۆبایلە ،ئەو ئامێرە پێكبهێنم چ��اوەڕوان��ی ژیانێكی خۆشم كە لە یاسای باری كەسیەتی هاتووە ،ناچارن ژنی یەكەمیان بۆتە هۆكارێكی خراپ بۆ تێكدانی نێوان دەك���رد ،ب��ەاڵم كاتێك گەیشتمە ناو ژن و مێرد ،هۆكارێكی تریش خیانەت و تەاڵق بدەن ،ئینجا ژنێكی تر مارەبكەن واقیعەكە بەداخەوە وەها نەبوو كە پێشتر ئەنتەرنێتە ،ئەگەرچی ئەنتەرنێت زیاتر بۆم باسكرابوو» .هێمن كە دانیشتنی لەالیەن پیاوانەوە بەكاردێت بە جۆرێك یەكەمی لە دادگا تەواوبووە دەربارەی هۆكاری رێگەبردن بۆ دانا هەردی ،كە پیشەی مامۆستایە و ماوەی زیاتر لە سێ مافی خێزانەكانیان خواردووە ،بە ئاشكرا لە بەرچاوی خێزانەی جیابونەوە ئاماژەی بەوەكرد كەخێزانەكەی داوای خانوو و ساڵە پرۆسەی هاوسەرگیری پێكهێناوە ،و ماوەی دوو هەفتەیە چات لەگەڵ ئافرەتێكی تردا دەكات ئەمەش هیچ ئافرەتێك ئۆتۆمبێلی جوان و گەڕان و گەشت دەكات .بەاڵم هەروەك لە هاوسەرەكەی جیابۆتەوە ،دانا بەڕاشكاوانە بۆ پرس باسی قبوڵی ناكات». خۆی باسی لێوەدەكرد ،كە توانای دابینكردنی ئەو مەرجانەی هۆكاری جیابونەوەی كرد و وتی «چەندجارێك چاودێری چڕی پارێزەرەكە هۆكاری سەرەكی زۆربوونی ریژەی تەاڵق بۆ نیە كە هاوسەرەكەی بۆی داناوە ،هەر بۆیەش بە ناچاری پەنای ئەو ئافرەتەم دەكرد كە پێشتر خێزانم بوو ،بەاڵم دڵنیا نەبووم یاسای باری كەسی دەگەڕێنێتەوە كە لەالیەن پەرلەمانی بردۆتە بەردەم دادگا .ئەوەشی «لەبەر هەژاریم ،ئەگەر ئەو لەوەی كە رەوشی خراپ بێت ،ئەو بەهۆی ئەوەی خوێندنی كوردستانەوە هەمووار كراوە ،لەو یاسایەدا رێگری كراوە پیاو پێنج ملیۆنەكەی حكومەت نەبوایە نەم دەتوانی هاوسەرگیری تەواوكردووە و هێشتا دانەمەزراوە ،لە ماڵەوە بە بەردەوام ژنی دووەم بهێنێت ،ئەو زیاتر دەڵێت «ئەو مەرجانەی كە پێكبهێنم ،هەربۆیەش دەتوانم بڵێم كە حكومەت بۆتە هۆكاری لەسەر فەیسبوك بوو ،هەڵبەتە منیش نەمدەزانی بۆچی بە دان��راوە بۆ هێنانی ژنی دووەم ،هێندە قورسن باوەڕ ناكەم جیابونەوەمان ،چونكە ئەگەر وەها نەبوایە هاوسەرگیریم بەردەوام لەسەر فەیسبوكە ،گومانم ال دروست ببوو ،ئەوەبوو هیچ پیاوێك بتوانێت جێبەجێبكات ،بۆ ئەوەی پیاوان خۆیان پێكنەدەهێنا و خۆم توشی كێشە نەدەكرد». چەندجارێك داوای پاسۆری فەیسبوكەكەم كرد پێی نەدام ،بدزنەوە لەو سزایەی كە لەو یاسایەدا هاتوە ،غەرامەی دە دوای هەوڵێك و ماندوبونێكی زۆر توانیم بچمە ناو فەیسبوكی ملیۆن دینار و زیندانی كردن بۆ ماوەی سێ ساڵ بەسەریدا خۆم داوای تەاڵقم كرد ئەو ،خۆزگە ئەوەی بینیم خەون بوایە و راستی نەبوایە ،كە دەسەپێندرێت ،بە ناچاری ژنەكەی تەاڵق دەدات و دەبێتەوە سااڵنەیە، 22 تەمەن كچێكی �وازراوی ساوین كە ناوی خ� چاتەكەم كرد بەس باسی شتی قۆر و بێمانا كراوە كە مرۆڤ پیاوێكی ئازاد ،پاشان ژنی دووەم دەهێنێت». زیاتر لە ساڵێكە هاوسەرگیری لەگەڵ كوڕێك پێكهێناوە ،كەمتر شەرم دەكات باسی لێوەبكات ،هەروەها ژمارەی تێڵی خۆی دارا ئەحمەد ئاماژەی بە تەاڵقی دەرەوەی دادگ��ا كرد، لە مانگێكە لە دادگا كێشەكەیان یەكالیی بۆتەوە و لێكتر بە چەندین كوڕ دابوو ،دواتر هەرچەندە ئەو رازی نەبوو بەوەی ئەویش ئەوەیە پیاو سەربەخۆ خێزانی تەاڵق دەدات ،دواتر جیابونەتەوە .ئەو كە قوتابی قۆناغی سێیەمی كۆلێژە ،لەبارەی تەاڵقی بدەم ،بەاڵم بە زۆری و رازی بوون لەسەر پارەیەكی بۆ پەسەندكردنی سەردانی دادگا دەكات ،ئەوەش بۆ پیاوان جیابونەوەی (تەاڵق)دانی دەڵێت «خۆم داوای تەاڵقم كرد بێ زۆر خێزانەكەم تەاڵقدا» .دانا ئەوەشی نەشاردەوە ،كە تۆری دەگەڕێتەوە كە حەزیان لە گۆڕانكارییە ،بە جۆرێك كە ژن ئەوەی هاوسەرەكەم داوایبكات ،چونكە ئەو مەمنون بوو بەوەی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك ماڵی چەندین كەسی وێرانكردووە و گۆڕین وەكو گۆڕینی سەیارەی لێهاتووە.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 155
2012/05/22
11
هونەرمەند خالید رەشید لە ئەشكەوتی شانەدەر سەرقاڵی كاری پەیكەرتاشی و نوسینی سەربەردە
دیمانە :نەوزاد فوئاد
پرس :چۆن بوو بەرێزتان دەسنیشان كران بۆ كاركردن لەئەشكەوتی شانەدەر؟ خالید رەش��ی��د :من تاكە كەسم لە كوردستانە ئیشی پەیكەرتاشی سەر بەرد دەكەم .پاش ئەوەی ئیشی یەكەمی منیان بینی كە نوسینی ژیاننامەی (رانستیڤاڵ سنۆكی ) بوو، ئەو زانا شوینەوارناسە لەساڵەكانی (1951وە تاكو ساڵی ( )1960لەم ناوە گەڕاوە ،لەم ئەشكەوتە روفاتی ( )9مرۆڤی ئەو كاتی دۆزیوەتەوە .ژیان نامەكەیم لەسەربەردێك بەزمانی ئینگلیزی هەڵكەندووە .دووات��ر وش��ەی جەنابی سەرۆكی هەریمی كوردستان ،سەرۆك مەسعود بارزانیم لەسەربەردێك هەڵكەندووە كە بەرێزیان دەی��ەوێ��ت رۆژی ژیانی مرۆڤی نیاندەرتاڵ كە لە ئەشكەوتی شانەدەرا ژیاوە بیكاتە فیستیڤاڵی جیهانی ،كە رێز لەم رۆژە بگیرێت كە لەو سەردەمەدا مرۆڤ لەم ئەشكەوتە ژیاوە. پرس :لەسەر ج شێوازیك پەیكەر دادەتاشی؟ خالد رەشید :كارەكانی من ریاڵزمێتە دەمەویت لەسەر هەر بەردێك پەیكەرێك داتاشم ،كەدەگەڕێیتەوە بۆ ریاڵزمێتی ()60ه���ەزار س��اڵ لەمەوبەر ژی��ان لەناو ئ��ەم ئەشكەوتەدا هەبووە ،خواردنی ئەو كاتە چی بووە؟ خێزان چۆن ژیاوە؟ لەفیكری خۆمدا دارشتنی بۆ بكەم ،تەنانەت دەمەوێت گشت ئەو گیانلەبەرانەش كە لیرە دەژین هەر یەكەیان شەرەفی ئەوەی پێببەخشرێت كە پەیكەرێكی لەسەربەرد بۆ بكەم. نوسینەكانیش بە هەر دوو زمانی كوردی و ئینگلیزی دەنوسم بۆ ئەوەی خەڵكی بیانیش تێیبگەن. پرس :ئەم كارە چەندی دەوێت؟ خالد رەشید :من لە 2012 /4/23وە دەستم بەكار كردووە، نازانم كەی تەواو دەبێ ،بەو نیازەم تادەگەمە ناو ئەشكەوتی شانەدەر گشت بەردێك پەیكەرێكی لەسەرداتاشم .هەر 72 كاتژمێر كارێك دەكەم .
سەبارەت بە ریژەی تەاڵقی رۆژانە ،دارا ئەحمەد دەڵێ «لە دادگای هەولێر رۆژانە پێنج تا دە كەس كێشەی جیابونەوەیان كۆتایی پێدێت». بەپێی قسەكانی ئەو پارێزەرە بێت ،ئەگەر لە رۆژێكدا بەالیەنی كەمەوە حەوت حاڵەتی تەاڵق وەربگرین ،مانگانە دەكاتە 210حاڵەت ،لە ساڵێكیشدا دەكاتە 2520حاڵەتی تەاڵق ،ئەو ریژەیەش تەنها لە شاری هەولێر ،جگە لە شاری دهۆك و سلێمانی. نابراو ئەوەشی وت «ئ��ەوان��ەی داوا جیابونەوە دەكەن ئەوانەن كە ماوەیەكی زۆر كەمە هاوسەرگیرییان كردووە،
داوا دەكرێت یاسای باری كەسیەتی دووبارە ،هەموار بكرێتەوە ،چونكە بۆتە هۆی زیادبونی ریژەی تەاڵق خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
پرس :ئەوكەرەستانەی بۆ كارەكانت بەكاری دەهێنی چین و كێ بۆت دابین دەكات؟ خالد رەشید :من هەموو ئاسانكارییەكم بۆ كراوە ،گشت ئەو شتانەی پێویستە بۆ ئەم كارەی من دابین كراو ،هەم وەك پێداوستی تەكنولۆژیا كە بریتی یە لە (ئیلتی كۆسەری بەرد بڕ و مشاری بەرد بڕینەوە ،دریلی قامچی و ئەو نوكە ئەڵماسانەی كە ئیشی پوتریزمی یان نوسینی پێدەكرێت ،گشت ئەمانەم لە دەرەوەی واڵت بۆ هاتووە ،داوای هەرچی بكەم لە ماوەی (72
)كاتژمێر دەگاتە دەستم.. پرس:بەشەو لیرە دەمێنیتەوە : خالدرەشید :وەك گوتم هەموو یارمەتیی و ئاسانكاری و پیویستییەكم بۆ دابین ك��راوە ،بەشەو لە ریزان خانوم بۆ ئامادەكراوە دەجمە ئەوێ. پرس :كارەكانت لە چ قۆناغێكدایە : خالد رەشید :لە قۆناغی سەرەتادایە و چەند كارێكم تەواو كردووە ،جارێ زۆرم ماوە .
واتە گەنجەكان دادگاكانیان ئاوەدان كردۆتەوە و وایان كردوە ریژەی كە پاریزەرەكە بۆ پرس ئاشكرای كردووە ،بەڕاستی لەبەر ئەوان جێگای كەسی تر نەبێتەوە .پێشتر یەك دادگای دەزانێت و دەڵێت «ئەگەری هەیە ئەو ریژەیە زێتریش بێت». باری كەسی هەبوو ،بەاڵم ئێستا سەڕەڕای ئەوەی بونەتە چوار وتیشی «هاوڕام لەگەڵ قسەكانی دارا ئەحمەدی پارێزەر كە دەبێت یاسای باری كەسیەتی جارێكتر هەمواربكرێتەوە ،چونكە دادوەر هێشتا فریا ناكەون». ئەو یاساییە رێگرە لەوەی پیاو ژنی دووەم بهێنێت ،بۆیە پیاو بە ناچاری پەنا بۆ تەاڵقدانی ژنی یەكەمی دەبات». چۆنیەتی چارەسەركردن؟ لە كۆتایی قسەكانیشدا پارێزەرەكە دەربارەی دۆزینەوەی تێبینی :بۆ وەرگرتنی داتایەكی دروست ،سەردانی دادگای رێگەچارەیەك بۆ كەم كردنەوەی ریژەی تەاڵق ،وتی «بۆ هەندێك هۆكار دەتوانین چارەسەر بدۆزینەوە ،لەوانەش هەولێر و ئەنجومەنی دادوەری و وەزارەتی دادمان كرد ،بەاڵم مەسەلەی سیمكارت چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە كە زۆر ئاسانە ،بە بیانوی جیاجیا ئامادە نەبوون زانیاری ورد بە رۆژنامەی هەروەها بەپێی شەرعیەتی ئیسالم پیاو حەقی دراوەتێ چوار ژن پرس بدەن. بهێنێت ،بەاڵم یاسایی باری كەسیەتی لێناگەڕێت ،دەركەوتووە پاش كارپێكردن بەو یاسایە ریژەی تەاڵق زۆر زیادی كردوە ،دادوەرێكی باری كەسێتی :تەاڵق پێویستیشە ئەو یاسایە جارێكتر هەمواربكرێتەوە». یاسای باری كەسیەتی پێویستە دووبارە هەموار بكرێتەوە حوسێن عەبدولقادر توێژەری كۆمەاڵیەتی ،دەربارەی ئەو
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی محەمەد عومەر شاخەوان شێخانی نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
زیادی كردووە ،هۆكارەكەشی كێشەی مۆبایل و داراییە
ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
دیمانە :تریفە ئازاد ئەو ئافرەتێكی كوردی كوردستانی رۆژهەاڵتە ،هەمیشە خەون بە ئازاد كردنی پارچەیەكی تری كوردستانەوە ئەبینێت ،بۆ ئەوەی كورد بتوانێ بە ئازادی بژیت .بەیان ماوەیەكی زۆرە هاتوتە نێو بواری هونەر، بەاڵم كەم دەركەوتووە لە راگەیاندنەكان ،جگە لە بواری هونەری وەك پەرستارێكیش كار ئەكات .لە دەرفەتێكدا پرس ئەم دیمانەیەی لەگەڵ ساز كرد. پ :دەكرێ بزانین بەیان چۆن پێناسەی خۆی دەكات؟ و :من بەیان كەریم لهۆنی ،خەڵكی شاری مەریوانی ڕۆژهەاڵتی كوردستانم و ئێستاش نیشتەجێی شاری هەولێرم. پ :نازناوی لهۆنی لەچیەوە هاتووە؟ و :لە نازناوی مێردەكەمەوە وەرمگرتووە ،لهۆنی بەشێكە لە هەورامان، كە بەشێكی لە ڕۆژهەاڵتی كوردستاندایە و بەشێكی تریشی لە باشووری كوردستانە. پ :هاتنت بۆ نێو دونیای هونەر چۆن بوو؟ و :بە هۆی مێردەكەمەوە (هەماوەند لهۆنی) كە كاری میوزیك و گۆرانی دەكات ،منیشی هاندا كە بێمە ناو دونیای میوزیكەوە. هەروەها دایك و باوكم و خوشك و براكانم كە سپاسی هەموویان ئەكەم ،هانی منیان داوە بێمە نێو بواری هونەر خزمەت بكەم. پ :باسی ئەو چاالكیە هونەریانەمان بۆ بكە كە تا ئێستا بەشداریت تێدا كردووە؟ و :لە رۆژهەاڵتی كوردستان وەك گرووپی (ئەهورا) توانیومانە چەندین كۆنسێرت لە شارەكانی سنە و مەریوان و سەواڵوا پێشكەش بكەین ،هەر وەها بۆ ماوەیەك لە فەرهەنگسەرای مەریوان هەم ئەندامی ئەنجومەنی مۆسیقا بووم و هەم وانەی میوزیكم دەگوتەوە .دوای ئەوەی كە هاتم بۆ هەولێر وەك ژەنیاری تەموور لە گەڵ گرووپی بێساران كۆنسێرتم كردووە .ئیستاش لەگەڵ مێردەكەم و رامتینی كوڕم ن����او و چەند برادەرێكی ترمان گرووپێكمان پێكهێناوە بە (هەورام) كە ماوەیەك لەمەوپێش چەند پارچە مۆسیقایەكمان لە كەناڵی ئاسمانی هەولێر پێشكەش كرد. ب����������ەم زووان��ەش ئەلبومێكی
گۆرانی مێردەكەم بە ناوی (هەنسكی مانگ) بە سپۆنسەری تەلەفزیۆنی خاك باڵو دەبێتەوە ،كە منیش وەك ژەنیاری سێتار لەو كاسێتە بەشدار بووم. پ :ئاستی هونەری كوردی لە ئێستادا چۆن دەبینی؟ و :بەرەو پێشكەوتن دەڕوات ،بەاڵم بە داخەوە كەم و كووڕی زۆرە و شتی نەشاز زۆر دێتە بەرهەم ،پێویستە رێگری لەم شتە ناشازانە بكرێت بۆ ئەوەی روو لە زیادی نەكات. پ :زۆرێك لە هونەرمەندان باسی ئەوە دەكەن كە هونەری كوردی رەسەنایەتی خۆی لە دەست داوە و تێكەڵی هونەری ئەوروپی بووە، رای تۆ چیە؟ و :بە داخەوە تا رادەیەك وایە و برێك ستایلی بیانی كاریگەری زۆری لە سەر میوزیكی ئێمە بووە و وای كردووە كە چینی نوێ كەمتر بەرەو الی موزیكی رەسەن بێن و ئەوەش شتێكی باش نییە. پ :لە گەڵ كابانی نێوانت چۆنە؟ و :من پیشەم پەرەستارییە ،بەاڵم ئیش و كاری ماڵەوەش بە باشی بەڕێوە دەبەم. پ :چۆن ژیانی هاوسەریت پێك هێنا؟ و :هەماوەند سااڵنی حەفتا ئاوارەی ئێران بوو و لە مەریوان دەژیان، لەوێ یەكترمان ناسی و یەكمان خۆش ویست و ئیتر قسمەت وابوو ژیانی هاوسەری پێكبێنین. پ :جگە لە ژەنیاری بەشداریت لە چ هونەرێكیتردا كردووە؟ و :لە مەریوان لە گەڵ گرووپی شانۆی باران وەك ئەكتەر كاری شانۆگەریم كردووە و لە چەند كورتە فیلمیشدا بەشدار بووم. پ :پێت وایە ئافرەتان لە ئێستادا بەریژەیەكی باش هاتوونەتە نێو بواری هونەرەوە؟ و :بەڵێ زۆر باشەو هیوادارم ئەم چاالكیانە بەردەوام بێت و ئافرەتان زیاتر روو لە هونەر بكەن بۆ ئەوەی بتوانن خزمەت بە واڵتەكەی خویان بكەن. پ :دوا پرسیارم ئەوەیە :ش��اری مەریوان لە الی تۆ چی دەگەیەنێت؟ و :زۆر جار بیرەوەریەكانی منداڵیم وەك شنەی زرێبار دەم هەژێنێت و دەمباتەوە بۆ مەریوان.
شادمان مەال حەسەن
بەیان لهۆنی ،میوزیكژەن هونەری کوردی كەم و كوڕیی زۆرە و شتی نەشاز دێتە بەرهەم
كورد و بەغدا
لەدوای دروست بوونی دەوڵەتی عێراق لەسەر دەستی ئینگلیزەكان ( )1920ئەم بەشەی كوردستانیش بە زۆر وەك قەپاغێك خرایە سەر ئەم دەوڵەتە تازەیە .لەبەر ئەوەی كورد بە شێوەیەكی سروشتی و بەقەد بوون و توانای خۆی بەشداری پێنەكرا لەم دەوڵەتە و مافەكانی دەستەبەر نەكرا ،لەماوەی تەمەنی حوكمی پاشایەتی ( )1958_1920كێشەی سەرەكی واڵتی عێراق ،بزووتنەوەی سیاسی كوردی بوو .دوای سیستەمی كۆماری كودەتاچیەكان ( )2003_1958دیسان كورد گەورەترین كێشەی سەقامگیر نەبوونی ئەم واڵتە بوو ،چونكە كورد بەدوای مافەكانی خۆیەوە بوو ،حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی بەغداش تەنها ڕێگای شەڕ و پەالماردان و جینۆسایدكردنی ئەم میللەتەیان دەگرتەبەر، هیچ كامەكیان ڕێگای ئاشتی و گفتۆگۆیان نەدەگرتەبەر ،ئەوە بوو ئەوانیش یەك بەدوای یەك چوونە الپەڕە خوێناویەكانی مێژووی ئەم واڵتە .لە سیستەمی ئێستادا كە سەركردایەتی سیاسی كورد ڕۆڵی بەرچاوی هەبوو لە بنیادنانی ئەم واڵتە تازەیە كە لەسەر بنەمای سیستەمی دیمۆكراسی و فیدراڵی و هاوبەشی نیشتمانی و شەرعیەتی هەڵبژاردن بنیادنراوە .هەموو پێكهاتەكانی عێراق بەقەد بوونی خۆیان بەشدارن تێیدا و دەستورەكەشی بە زۆرینەی دەنگ پەسندكراوە .زۆرینەی كوردیش بەم دەستورە ڕەزامەند بووە و دەنگی بە بەڵێ پێداوە .بۆیە ئەوەی لە ئێستادا حكومەتی ناوەند دەیەوێ بیكات لە هەر جولە و نیەتێك كە بەهەمان ئاراستەی نەوەد ساڵی ڕابردوو حكومەتەكانی تری بەغدابێت ئەوە بێگومان زەرەرمەند هەر خۆی دەبێت .چونكە حكومەتی ئێستا لەزەمەنێكی ترە وا ئاسان نییە ئیرادەی میللەتێك بە ئاسانی بخاتەوە ژێر ڕكێفی سیاسەت و دەسەاڵتی پاوانخوازی خۆی. ئەگەر ڕۆژگارێك بەهۆی بوونی سیاسەتی ئیستعماری یاخود جووت جەمسەری هێز لە دونیا ڕژێمەكانی وەك بەعس بۆیان دەلوا دانیشتوانی واڵتێكی هەمەچەشنی وەك خەڵكی عێراق بە ئاگر و ئاسن بخەنە ژێر دەسەاڵتی خۆیان و سەركوتی بكەن ،ئەوە ئێستا هەرگیز حكومەتەكەی نوری مالیكی و هەر كەسێكی تر لەبەغدا ئاسان نییە ئەم كارەی بۆ بچێتەسەر .چونكە هەر بەتەنها كورد نییە ئەمڕۆ كەوا بڵێ بەقەد بەشی خۆم لە عێراق بەشداری دەكەم لەهەموو جومگەكانی دەوڵەت ،ئەگەر پێتان خۆشە ئەوە بەم شێوەیە دەمینێمەوە ئەگەرنا ئەوە ڕێگای تر هەیە بۆ ئەوەی مافی میللەتەكەی خۆمی پێ بەدەست بهێنم .كۆمەڵگای نێودەوڵەتیش ناتوانێ ڕێگری لە ئیرادەی هیچ میللەتێك بکات كە بیەوێ بۆ وەدەست هێنانی مافەكانی خۆی بیگرێتەبەر. بۆیە لەهەر ملمالنێ و ڕكابەرییەك و پێكدا هەڵخشانێك بەغدا قازانج ناكات .ئەگەرچی كوردیش سوودمەند نابێ ،بەاڵم چەرمەسەرییەكە زیاتر بۆ ناوەندە .باشترین ڕێگا چارەش بۆ ئارامی و سەقامگیر بوونی سیستەمی سیاسی و پێكەوە ژیانی تەواوی پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینی و مەزهەبیەكانی عێراق سیستەمی فیدراڵی و یەكتر قبوڵكردن و گەشەپێدانی رۆحی لێبوردەیی و هۆشیاری خەڵكەكەیەتی بۆ زیاتر قوڵ بوونەوە و قبوڵ كردن و هەڵكردنی لە چوارچێوەی سیستەمی دیمۆكراسی .ئەگەر لە ڕاستیش دوور نەكەوینەوە بەشێكی گێچەلەكانی ناوەند بە هەرێم زیاتر پێشكەوتن و خزمەتگوزاریەكانی هەرێمە لە چاو ناوەند. چونكە ناوچەكانی ژێردەسەاڵتی حكومەتی ناوەند تاكو ئێستا لە باری ئەمنی و خزمەتگوزاری زۆر لە بارێكی ناهەموار دەژین. بەدەیان هەزار هاواڵتی شارەكانی ژێر دەسەاڵتی ناوەند لەبەر باری ئەمنی و نەبوونی كارەبا و خزمەتگوزاری پێویست ڕوویان لە هەرێم كردووە.