پەرلەمان و حكومەتێكی پیر لە كۆمەڵگەیەكی ل 10الوانەدا
157 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/6/19
عەبدولوەهاب عەلی: بەداخەوە هەتاوەكو ئێستا مەركەزییەت لەناو پارتیدا ماوە
ل3
20ساڵە دیوانی چاودێری دارایی هەرێم ،نەیتوانیوە وردبینی لە مینحەی حزب و رێكخراوەكان بكات
عەدنان عوسمان :زۆربەی راپۆرتەكانی چاودێری دارایی لە قاسەی سەرۆكایەتی پەرلەمان شاردراونەتەوە و نادرێنە لێژنەكان لە كوردستان زیاتر لە 40حزب و 1000كۆمەڵە و سەنتەر و رێكخراوی كۆمەڵی مەدەنی هەیە ،لە بودجەی ئەمساڵیش وەكو ساڵی پار 115ملیار دینار ،بۆ رێكخراوەكان تەرخانكراوە، بەاڵم تائێستا نازانرێت بە روونی سااڵنە چەند بۆ حزب و الیەنە سیاسیەكان تەرخان دەكرێت ،پرسیارەكە ئەوەیە ئایا بۆچی تائێستا دیوانی چاودێری دارایی هەرێم نەیتوانیوە وردبینی لە مینحەی حزب و رێكخراوەكان بكات؟ ئەندامێكی لێژنەی نەزاهەی پەرلەمانی كوردستان بۆ پرس دەڵێت «زۆر قورسە بڵێین چاودێری
داراییمان هەبووە ،چونكە تائێستا یەك راپۆرتمان نەبینیوە ئەنجامی هەبووبێت و زۆربەی راپۆرتەكانی چاودێری دارایی لە قاسەی سەرۆكایەتی پەرلەمان شاردراونەتەوە و نادرێن بە لێژنەكان». لەو بەدواداچونەی هەفتەنامەی «پرس»دا زانیاری لە بارەی كارەكانی دیوانی چاودێری دارایی هەرێم بخوێنەوە. ئەگەرچی ،بەشێك لە چاودێران و رۆژنامەنوسان پێیانوایە، تائێستا دیوانی چاودێری دارای��ی وردبینی لە منحەی حزب و رێكخراوەكان نەكردووە ،بەڵكو ئەو دەزگایە هەر تەنها ناوێك بووە.
37كەناڵی كوردیی ئاسمانی ،بە ناوەڕۆكی لۆكاڵییەوە بەپێی ئامارێكی فەرمی كە وێنەیەكی دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە 37 ،كەناڵی ئاسمانی كوردی هەیە ،كە 20 كەناڵ سەر بە حزب و الیەنە سیاسیەكانن ،و 17شیان سەر بە كەرتی تایبەتن ،هەروەها لەو 37كەناڵە 15یان پەخشیان لە دەرەوەی هەرێمی كوردستانە و ئەوانی تر لە ناوەوەی هەرێمن. لەو ژمارەیەشدا تەنها چوار كەناڵیان تایبەتمەندن ،ئەوانی تر رۆشنبیری گشتین .بەرپرسێكی وەزارەتی رۆشنبیریش ئاشكرای دەكات ،كە خەرجی هەر كەناڵێكی ئاسمانی سااڵنە نزیكەی سێ ملیۆن دۆالرە ،لەم بەدواداچونەی هەفتەنامەی «پرس»دا زانیاری ورد لەسەر كەناڵە ئاسمانیە كوردییەكان بخوێننەوە.
ل8
ل4 رۆمیۆ هەكاری:
لە حەفتاكانەوە داوای ئۆتۆنۆمیمان كردوە و ئێستاش پێداگری لەسەر دەكەین
ل2
2
ژماره 157
www.lawanikurdistan.org
2012/06/19
رۆمیۆ هەكاری ،سكرتێری گشتی حزبی دیموكراتی بێت نەهرێن بۆ پرس:
داوای ئۆتۆنۆمی دەكەین ،ئێمە لە حەفتاكانەوە داوامان كردوە و ئێستاش پێداگری لەسەر دەكەین
دیدار :پرس رۆمیۆ هەكاری ،سكرتێری گشتی حزبی دیموكراتی بێت نەهرێن، پێیوایە سەندنەوەی متمانە لە مالیكی باشترین رێگە چارەیە بۆ رزگاركردنی عێراق لەو قەیرانانەی كە تێكەوتووە .ناوبراو لە دیدارێكی تایبەتدا لەگەڵ هەفتەنامەی «پرس» باسی رەوشی مەسیحیەكانی عێراق و كوردستان دەكات و هەوڵەكانی حكومەتی هەرێم بەرزدەنرخێنێت لەمەڕ خزمەتكردن بە مەسیحیەكانی كوردستان.
پرس :پێتوایە ،بۆ لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی هەوڵی الیەنە سیاسیەكان سەركەوتوبێت ؟ رۆمیۆ :بە بۆچونم ،مالیكی كەسێكی دیكتاتۆرە و شێوازی هەڵسوكەوتی لەگەڵ هەرێم و الیەنە سیاسیەكانی ت��ری عێراق ناتەندروستە .ئەو كاتەی پەرلەمانتار بووم لەگەڵ وەفدێك سەردانێكی مالیكمان كرد ،من هەر ئەوكات لەمەڕ هەڵسوكەوتەكانی نیشانەی پرسیارم لەسەری داناوە. بەداخەوە لە چەند رۆژی راب��ردوودا مالیكی توانیوێتی زۆرێك لە سەركردەكانی عێراق بە پارە بكڕێت ،ئەوەش لەگەڵ ماددە و بڕگەكانی دەستوری عێراقدا ناگونجێت. پرس :هەڵوێستی سەرۆك بارزانی و تاڵەبانی ،چۆن دەبینی؟ رۆمیۆ :هەردووكیان بەرەو پیلی چارەسەركردنی كێشەكان دەچن، بەاڵم بە دوو سیاسەتی جیاواز ،تەئكیدشم لە كۆتاییدا هەردووكیان یەك هەڵوێست دەبن. پرس :وەك سیاسەتی حزبەكەتان ،لەگەڵ مانەوەی مالیكین یاخود الدانی؟ رۆمیۆ :لەگەڵ لێسەندنەوەی متمانەین لە مالیكی. پرس :پێتوایە وەك هەندێك حزب باسی لێوەدەكەن ئێستا هەرێمی كوردستان لە قەیراندایە؟ رۆمیۆ :بەڵێ ،كوردستان و هەموو ناوچەكەش لە قەیراندایە ،بەاڵم كاتێك سەرجەم الیەنەكان دەكەونە ئامادەباشیەوە بۆ روو بەروو بونەوەی قەیرانەكان ،ئەوا ناتوانین بڵێین خەتەری لەسەرە ،ئێستاش سەرجەم الیەنە كوردستانییەكان یەك دەنگ و یەك هەڵوێستن لەسەر پرسە نیشتیمانیەكان ،ئەوەش شتێكی دڵخۆشكەرە. پرس :پەیوەندی نێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن چۆن دەبینی؟ رۆمیۆ :لە هەموو دونیا ،دەبێت كاری ئۆپۆزیسیۆن و دەسەاڵت دوو جەمسەری جیاوازبێت ،هەر الیەكیان ئیش و كاری خۆی دەكات، ناتوانین بڕیار بدەین كە ئایا ئۆپۆزیسیۆنێكی تەندروست هەیە یاخود نا ،چونكە لە سەرەتای دروستبونی ئۆپۆزیسیۆنداین. پرس :ئێوە ،ماوەیەكە كۆنگرەی حزبتان بەستووە ،پرسیارەكەم ئەوەیە بۆچی كۆنگرە ناتوانێت گۆڕانكاری لە ناو هەیكەلی حزبەكەدا دروست بكات ،و كەسی یەكەمی حزب ناگۆردرێت؟ رۆمیۆ :وانییە ،گۆڕانكاری روودەدات ،بۆ نمونە ئێمە نیوەی زیاتر لە ئەندامانی سەركردایەتیمان گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە ،بە جۆرێكیش بوو ئەوانەی دوو خول لە سەركردایەتی بوون خۆیان هەڵنەبژاردەوە. ئێمە یەكەمین حزبین كە باسمان لە گۆڕانكاری خودی سكرتێری حزب كردووە ،بەاڵم نابێت ئەوەش لە یاد بكەین زۆرجار كەسی یەكەم بۆ حزبەكەی وەك رەمزێكی لێدێت ،توانیوێتی مێژوویەك بۆ خۆی تۆمار بكات. پرس :رەوشی مەسیحیەكان لە عێراق ،چۆن هەڵدەسەنگێنی؟ رۆمیۆ :لە راستیدا مەسیحیەكانی عێراق لە رەوشێكی زۆر خراپدان، بە تایبەت لە ناوەڕاست و خواروو ،بارودۆخیان زۆر نالەبار و ئاڵۆزە و زۆرترین گیروگرفتیان بۆ دروست دەكرێت ،بە جۆرێكە تەنها بیر لەوە دەكەنەوە كە چۆن خۆیان لە مردن رزگار بكەن ،ئەم حاڵەتەش پاش رووخانی رژێمی بەعس دروست بووە ،زۆرجار بە ناوی ئاینەوە هەڕەشەیان لێكراوە و وتراوە ئێوە لەبەر ئەوەی موسڵمان نین مافی ژیانتان نیە .تا ئەم كاتەش خەڵكی ئێمە دەڕفێندرێت بۆ ئەوەی بە سەدەها هەزار دۆالری��ان لێوەرگرن ،خەڵكی ئێمە لەبەر ئەوەی بێ دیفاعە بۆتە نێچێرێكی باش بۆ تیرۆرستان. پرس :مەبەستت لە بێ دیفاعی چیە ،پێتوایە حكومەت دیفاعی لە مافی مەسیحیەكان نەكردووە؟ رۆمیۆ :بەداخەوە ،حكومەتی عێراقی تائێستا جدی نیە لە پاراستی
““ “
مالیكی توانیوێتی زۆرێك لە سەركردەكانی عێراق بە پارە بكڕێت رەوشی مەسیحیەكان لە عێراق زۆر خراپە ،بەاڵم لە كوردستان زۆرباشە مالیكی كەسێكی دیكتاتۆرە
مافی مەسیحیەكان ،رووداوەكانی ساڵی راب��ردووی شاری بەغداش باشترین نمونەیە لەسەر ئەو پرسیارە ،یانی رەوایە حكومەت بەو هەموو جەیشەوە نەتوانێت گیانی دانیشتوانی بپارێزێت؟. پرس :بەرامبەر مەسیحیەكان هاوكاری حكومەتی عێراقی چۆن دەبینی؟ پرس :بەراورد بە عێراق ،رەوشی مەسیحیەكانی هەرێمی كوردستان چۆن دەبینی؟ رۆمیۆ :هەمیشە وتوومە گوناهێكی گەورەیە ،رەوشی ئێمە بەراورد بكرێت لەگەڵ برا مەسیحیەكانی ناوەڕاست و باشوری عێراق ،لەوێ خەڵكی ئێمە دەڕفێندرێت و هەڕەشەی لێدەكرێت و دەچەوسێندرێتەوە و ماڵ و موڵكیان زەوت دەكرێت ،بەاڵم لە كوردستان ئاسودەن و ژیانی رۆژانەیان وەكو دانیشتوانی ترە ،و هیچ جیاوازییەكیشی نیە.
ئەوەی حكومەت پێی كراوە و لە توانای ئەودا بووە بۆی كردوین، ه��ەروەه��ا هەموو هەوڵێكی ئێمەش بۆ باشتر گوزەراندنی ژیانی مەسیحیەكانە و ئاسانكاری بۆیان لە رووی دامەزراندن و گواستنەوەیان بۆ هەرێم. ئەوەتا بە وەزیرێك بەشداریمان لە حكومەت كردووە ،هەروەها لە سەرجەم كابینەكانی رابردووش بەشداریمان لە حكومەت كردووە. پرس :رێژەی خێزانە مەسیحیەكان لە كوردستان چەندە؟ رۆمیۆ :ناتوانم بە دەقیقی رێژەیەكت پێبدەم ،چونكە لە هەموو ناوچەكانی تری عێراق بە ب��ەردەوام رۆژان��ە خەڵك دێتە هەرێم و نیشتەجێ دەبێن ،كەواتە رێژەكان دەگۆڕێن ،بە گشتی لە هەموو عێراق رێژەكە دەگاتە ملیۆن و نیوێك كەس. پرس :ئێوە ،ماوەیەك داوای مافی ئۆتۆنۆمیتان دەكرد ،ئەو داوایە گەیشتە كوێ؟ رۆمیۆ :ئێستاش داوای ئۆتۆنۆمی دەكەین ،ئێمە لە حەفتاكانەوە داوامان كردوە و ئێستاش پێداگری لەسەر دەكەین ،و بە دیكۆمێنتاری سەلماندومانە. پرس :گلەیی ئەوە دەكرێت ،كە بۆچی تەنها ناحیەی عەنكاوە، راستەوخۆ سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە ،بۆچی؟ رۆمیۆ :دەك��رێ ئەو پرسیارە لە خ��ودی ئەنجومەنی وەزی��ران و شارەوانی عەنكاوە بكرێت ،چونكە وەاڵمەكە الی ئەوانە .لەگەڵ ئەوەشدا لەوانەیە بەهۆیەوە هەندێك كاری باش كرابێت ،هاوكات لەوانەشە لە ژێری سێبەری ئەمەوە كاری زۆر چەوتیش كرابێت لەالیەن شارەوانی عەنكاوەوە ،و ئیستتغاللی ئەو مەسەلەیەی كردبێت و ئیشی شەخسی كرابێت.
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 157
2012/06/19
3
عەبدولوەهاب عەلی ،وتەبێژی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لە سلێمانی:
بەداخەوە هەتاوەكو ئێستا لە الیەن ناوەندەوە بە جۆرێك مامەڵە لەگەڵ ئەنجوومەنەکان دەكرێت كە هێشتا مەركەزییەت لەناو پارتیدا ماوە
دیمانە :پرس
پ :بەرای ئێوە وەكو پارتی ،رەوشی عێراق بە گشتی و گرژییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لە چ ئاستێكدا دەبینن و خوێندنەوەتان چییە؟ و :رەوشێكی ناهەموار و مەترسیدارە ،ئەم رەوشەی عێراقی پێیدا تێدەپەڕێ وەكو بێ حكومەتی وایە ،دام و دەزگاكانی حكومەت لە خوارووی عێراق و بەغدا تووشی شەلەل بووە و ناتوانێ كاروبارەكانی رابپەڕێنێت بەتایبەتی لە بواری ئەمنی و خزمەتگوزاری .هەروەها مەترسی شەڕی تایفەگەری لە ئارادایە و زۆر جارانیش روودەدەن. تا ئەم دۆخ��ەش وەك خۆی بمێنێتەوە دەستێوەردانی هەرێمی زۆرتر دەبێت و هەشە.
پەرلەمانی عێراق بۆ ئەوەی لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكرێت پارتی دروست بكرێن. تەنانەت متمانەشی لێوەگیرێتەوە .سێیەم رێگە ئەوەیە كە پ :ب��ەاڵم وەك وت��م دەوت��رێ��ت تێكەڵی هەیە لەنێوان هەموو كوتلە سیاسییەكان بتوانن 164واژووی پەرلەمانتار دەسەاڵتەكانی ئەنجوومەنی سەركردایەتی لەگەڵ لقەكان و كۆبكەنەوە بۆ متمانە سەندنەوە لە مالیكی. هەروەها لەگەڵ مەكتەبی سیاسی؟ و :ه��ەن��دێ��ك لەتێكەڵی دەس��ەاڵت��ەك��ان و ه��ەروەه��ا پ :ئایا ت��اوەك��و ئێستا واژووی چەند پەرلەمانتار هەڵەتێگەیشتێنك هەیە لەمڕووەوە. كۆكراوەتەوە؟
پ :هەرێمی كوردستان لە كوێی قەیرانەكانی عێراقدایە؟ و :بەشێكی زۆری پێوەندی بە هەرێمەوە هەیە ،لەبەر ئ��ەوەی ئ��ەوان بوونەتە هۆكار بۆ ئ��ەوەی ئەم دۆخ��ە بێتە ئاراوە .كۆكردنەوەی دەسەاڵتەكان لە ناوەند و كەم كردنەوەی دەسەاڵتەكانی هەرێم و پارێزگاكان ،وا دەكات حكومەتێكی ناوەندی بەهێز بێتە ئاراوە .بەرای ئێمەش خودی نوری مالیكی بەرپرسی یەكەمە لە دروستكردنی ئەم سیاسەت و سیستمە سەقەتە و دۆخە نالەبارە .چونكە هەموو دەسەاڵتەكانی لە خۆیدا كۆ كردۆتەوە ،وەك بەرپرسی ئەمنی و هێزە چەكدارەكان و وەزارەتە ئەمنییەكان و دەزگا ئەمنییەكان. پ :ئەو مەترسییەی كە تۆ باسی لێوە دەكەی ،ئایا تەنیا پارتی و سەرۆكەكەی هەستیان پێكردووە ،یان ت��ەواوی حزبەكانی كوردستان كۆكن لەسەر هەبوونی ئەو مەترسیانە؟ و :س��ەرۆك مەسعود بارزانی بەپێی ئەو پێگەیەی كە هەیەتی ،بەرپرسیاری یەكەمە لە پاراستن و بەرگری كردن لەم هەرێمە و دەسەبەركردنی ماف و داواكانی كورد لە حكومەتی ناوەندی ،ئەمەش بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ دام و دەزگا شەرعییەكانی كوردستان وەك پەرلەمان و حكومەت و دەزگای دادوەری و هاوكاری پارتە سیاسییەكانی تر بووە و دەبێ. هەروەها جەنابی سەرۆك ،هاوكات سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە كە حزبێكی هەرە گەورەی كوردستانە .ئەمانە وادەكات بەرپرسیارێتییەكی گەورەی هەبێت لە كوردستان، كە پارتی و جەنابی سەرۆك پشكی شێری بەردەكەوێت لەو بەرگری كردن و ملمالنێكردن و رووبەرووبوونەوەیە لەگەڵ بەغدا. پ :دەوترێت ناكۆكی و راجیایی لە نێوان و پارتی و یەكێتی، تاڵەبانی و بارزانیدا هەیە لەسەر مەسەلەی الدانی مالیكی، وەاڵمی ئێوە چییە بۆ ئەو لێكدانەوانە؟ و :هیچ ناكۆكی لە نێوان پارتی و یەكێتی ،یان تاڵەبانی و بارزانیدا نییە .لەوانەیە شێوازی كار كردنمان وابكات هەندێكجار لێكترازانێك هەبێت لە هەندێك بڕیاردا .دەنا هەر دووالمان پابەندین بە رێكەوتننامەی ستراتیژییەوە. تائێستاش هەر دووالمان بە فەرمی نەمانوتووە نوری مالیكی الدەبەین ،بەڵكو كۆمەڵێك مەرج و داواكاری خراوەتە بەردەم مالیكی ،پێمانوتووە ئەمانە جێبەجێ بكە و چارەسەریان بكە ،سوپاسیشت دەكەین و هاوكاریش دەبین .ئەگەر نەیكرد سێ رێگەی یاسایی هەیە دەیانگرینەبەر :یەكەم ،هەڵبژاردن پێشوەختە ،دووەم ،بانگهێشت كردنی نوری مالیكییە بۆ
“
دەبێ هەوڵبدرێت وهەوڵیشمانداوە ،لەگەڵ سەركردایەتی ئەنجوومەنەكان لەسەر پارتی قسەمان ك��ردووە ،كە ئەرك و فرمان و دەسەاڵتی پرەنسپی المەركەزی دامەزراون. ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارێزگاكان چییە؟ بەداخەوە هەتاوەكو ئێستا لە الیەن ناوەندەوە بە جۆرێك مامەڵە لەگەڵ سەنترالیزم لە ناو پارتیدا ئەو ئەنجوومەنانە دەكرێت كە هێشتا مەركەزییەت لەناو پارتیدا ماوە .بۆیە ئەنجوومەنەكانی سەركردایەتی دەیانەوێ رۆژگارەكەی بەسەر چوو بزانن دەسەاڵت و ئەرك چییان تەنانەت لەرووی بودجەشەوە. لەپەیڕەو پرۆگرامی پارتیدا هەندێك دەسەاڵت بەم ئەنجوومەنانە دراون ،بەاڵم پێناسەی ئەو دەسەاڵتانە ورد نەكراونەتەوە و و 170 :واژوو كۆكرابۆوە ،ب��ەاڵم هەندێك پەرلەمانتار هێشتا كارنامە و پرەنسیپێك نییە بۆ كار كردنیان. پاشگەزبوونەوە ،ئەمەش وایكرد كە مام ج��ەالل سەرۆك پ :دەوترێت دیمانە و لێدوانی رۆژنامەوانی لە بەرپرسی كۆماری عێراق نەتوانێ نامەی سەندنەوەی متمانە لە مالیكی ئاراستەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بكات. لقەكان و ئەندامانی ئەنجوومەنی سەركردایەتی سلێمانی قەدەغە كراوە و تەنیا بەرێزتان دەتوانن بەناوی پارتییەوە پ :دوای دروس��ت بوونی ئەنجوومەنی سەركردایەتی لە قسان بكەن .روونكردنەوەی تۆ لەم بارەوە چییە؟ و :لەبەرئەوەی دۆخەكە هەستیارە و لەبەرئەوەی فرە پارێزگاكان ،كەچی هێشتا دەس��ەاڵت و ئەركەكانی ئەم ئەنجوومەنە دی��ار نین و تێكەڵ و پێكەڵی هەیە لەگەڵ كوێخایی و فرە دەنگی و فرە جیاوازی لە رای ئێمە نەبێت، نووسراوێكمان گشتاندووە بۆ گشت لقەكان و وتوومانە: دەسەاڵتی لقەكان و مەكتەبی سیاسی .رای تۆ چییە؟ و :ئەنجوومەنەكان لەسەر پرەنسپی المەركەزی دامەزراون .یەكەم :ئەوەی رای فەرمی پارتییە ،لەرێگەی وتەبێژی فەرمی سەنترالیزم لە ناو پارتیدا رۆژگارەكەی بەسەر چوو .پارتی ئەنجوومەنی سەركردایەتی سلێمانییەوە بە راگەیاندنەكان دەی��ەوێ لەگەڵ خۆنوێبوونەوەدابێت لەگەڵ ئەم دۆخەی دەدرێ��ت .دووەم :هیچ رێگرییەكمان نییە لە هیچ هەڤاڵ و ئەمڕۆی جیهان .بۆیە بڕیاریدا دەسەاڵتەكان بگوازێتەوە بۆ بەرپرسێكمان بیەوێ لەسنووری چاالكی خۆی ،رای بدات یان ناوەندەكانی خ��وارەوە .تەنیا لە مەسەلە گرنگ و هەستیار لێدوانی رۆژنامەوانی بدات ،بە مەرجێك تەمسیل لە رای خۆی و چارەنووسسازەكاندا بگەڕێنەوە بۆ ناوەند .لەو روانگەیەوە بكات ،وەك رۆژنامەنووس و چاودێر و توێژەری سیاسی و بڕیاردرا لەسەر ئاستی پارێزگاكان ئەنجوومەنی سەركردایەتی نووسەر و ..واتە رای فەرمی پارتی نەبێت.
4
ژماره 157
www.lawanikurdistan.org
2012/06/19
20ساڵە دیوانی چاودێری دارایی هەرێم ،نەیتوانیوە وردبینی لە مینحەی حزب و رێكخراوەكان بكات
بێ رووتووش
عەدنان عوسمان :زۆربەی راپۆرتەكانی چاودێری دارایی لە قاسەی سەرۆكایەتی پەرلەماندان و نادرێنە لێژنەكان دیمانە :پرس
لە كوردستان زیاتر لە 40حزب و 1000كۆمەڵە و سەنتەر و رێكخراوی كۆمەڵی مەدەنی هەیە ،لە بودجەی ئەمساڵیش وەكو ساڵی پار 115ملیار دینار ،بۆ رێكخراوەكان تەرخانكراوە، بەاڵم تائێستا نازانرێت بە روونی سااڵنە چەند بۆ حزب و الیەنە سیاسیەكان تەرخان دەكرێت ،پرسیارەكە ئەوەیە ئایا بۆچی تائێستا دیوانی چاودێری دارایی هەرێم نەیتوانیوە وردبینی لە مینحەی حزب و رێكخراوەكان بكات؟ ئەندامێكی لێژنەی نەزاهەی پەرلەمانی كوردستان بۆ پرس دەڵێت «زۆر قورسە بڵێین چاودێری داراییمان هەبووە ،چونكە تائێستا یەك راپۆرتمان نەبینیوە ئەنجامی هەبووبێت و زۆربەی راپۆرتەكانی چاودێری دارایی لە قاسەی سەرۆكایەتی پەرلەمان شاردراونەتەوە و نادرێن بە لێژنەكان». لەو بەدواداچونەی هەفتەنامەی «پرس»دا زانیاری لە بارەی كارەكانی دیوانی چاودێری دارایی هەرێم بخوێنەوە. ئەگەرچی ،بەشێك لە چاودێران و رۆژنامەنوسان پێیانوایە، تائێستا دیوانی چاودێری دارایی وردبینی لە منحەی حزب و رێكخراوەكان نەكردووە ،بەڵكو ئەو دەزگایە هەر تەنها ناوێك بووە. لەم بارەوە ،عەلی حەمە ساڵح ،ئەندامی ژووری ئابووری بزوتنەوەی گ��ۆڕان جەختی ك��ردەوە كە چاودێری دارای��ی، وردبینی لە منحەی حزب و رێكخراوەكان نەكردووە ،ئەوەشی وت «بۆ نموونە ئەمساڵ 115ملیار دینار تەرخانكراوە ،بۆ هاوكاری رێكخراوەكان ،ئەگەر 1000رێكخراومان هەبێت ،كە نیشمانە ،سااڵنە هەر یەكەیان 115ملیۆن دیناری بەردەكەوێت، بەبێ ئەوەی بزانرێت لەسەر چ پێوەر و ئەساسێك ئەو پارەیە دابەشدەكرێت .بۆ نمونە سەرۆكایەتی هەرێم و پەرلەمان و وەزارەت��ی دارای��ی ،هەر یەكەیان بودجەیان بۆ رێكخراوەكان تەرخانكردووە ،نازانرێت لەسەر چ بنەمایەك ئەو پارەیەیان پێدەدرێت». سیروان گەردی ،وتەبێژی فیدراسۆمی رێكخراوە ناحكومییەكان لەم بارەیەوە دەڵێت «تائێستا خەڵك بە هەڵە لە بەخشینی مانگانەی رێكخراوەكان گەیشتووە ،لە كوێی دونیا هەیە بەخشین لێپێچینەوەی لەگەڵ بكرێت .بەاڵم ئەوەش مانای ئەوە نییە كە چاودێری دارایی وردبینی كردووە و رێكخراوەكان بەشێوەیەكی هەڕەمەكی پارەی كوردستانیان تەخشان و پەخشان كردووە». زۆرج��ار ،دەوترێت حزبەكان و رێكخراوەكان ،بەهۆی ئەو پارەیەی كە لە حكومەت وەریدەگرن بونەتە شوێنێكی بازرگانی بۆ بەرپرس و ئەندامانیان ،بەاڵم بەرپرسی سەنتەری گارە رەتی دەكاتەوە وەها بێت ،هیوا سابیر ئەو دەڵێت «تائیستا ئەو دیاردەیەم نەبینیوە باوەڕیش ناكەم هەبێت ،چونكە ئەو بەخشینەی كە دەدرێت بە سەنتەر و ڕێكخراوەكان ئەوەندە نییە تاوەكو بازرگانی پێوە بكرێت». عەدنان عوسمان ،ئەندامی لێژنەی نەزاهە لە پەرلەمانی كوردستان ،راشكاوانە دەڵێت «زۆر قورسە بڵێین چاودێری داراییمان هەبووە ،ئەگەرچی دەزگایەكی زۆر گرنگ و هەستیارە، بەاڵم ئەگەر هەشبووبێت بەهۆی دوو ئیدارەییەوە پەكیان خستووە ،بۆیە پێموانییە كە ئەو دەزگایە كارێكی كردبێت». تائێستا دیوانی چاودێری دارایی ،وردبینی لە منحەی حزبەكان نەكردووە ،تائێستا نازانرێت مانگانە و سااڵنە حزبەكان چەند وەردەگرن و چۆن چۆنی و لەسەر چ بنەمایەك وەریدەگرن و چۆن خەرجی دەكەن ،و هیچ بەرپرسێكی حزبیش ئامادە نییە
لەوبارەیەوە زانیاری بدات. لە كوردستاندا 40حزب بوونی هەیە ،ئەگەرچی بەشێك لە پەرلەمانتاران نایشارنەوە كە دیوانی چاودێری دارایی مانگانە و سااڵنە هەندێك راپۆرتی خۆیان ناردووە بۆ پەرلەمان ،بەاڵم ناگاتە دەست پەرلەمانتاران. عەدنان عوسمان ،ئەندامی لێژنەی نەزاهەی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی گۆڕان ،ئاشكرای دەكات كە تائێستا راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی پێنگەیشتووە ،ئەو دەڵێت «هەرچی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارای��ی��ە ،لە قاسەی سەرۆكایەتی پەرلەمان شاردراوەتەوە ،بە لێژنەكان نادرێت بۆ ئەوەی كاری لەسەر بكەن ،ئەگەر لە پەرلەمان راپۆرتێكی وەزارەتێكی یەكێتی هەبێت پەرلەمانتارانی یەكێتی قبوڵی ناكەن و بە پێچەوانەشەوە ئەگەر راپۆرتێكی وەزارەتێكی پارتی هەبێت پارتیەكان قبوڵ ناكەن ئاشكرابكرێت ،بۆیە لەو نێوەندەدا راپۆرتەكان دەمردرێن». بەاڵم محەمەد عەلی ئەندامی دەست لە كاركێشاوەی لێژنەی نەزاهە لە پەرلەمانی كوردستان ،دەڵێت «لەو ماوەیەی كە من ئەندام بووم لەو لێژنەیە ،دیوانی چاودێری دارایی نزیكەی 5هەزار و 527راپۆرتیان ناردووە بۆ پەرلەمان ،بۆچی لێكۆڵینەوەی لەبارەوە نەكراوە ،بۆچی بەرپرسێك یاخود دەزگایەك نەدراوە بە دادگا و بەپێی یاسا سزابدرێت». هاوكات هیوا میرزا ،ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسالمی ،بە پێویستی دەزانێت منحەی حزب و رێكخراوەكان بەپێی یاسایەك بێت بۆ ئەوەی رێگە بگیرێت لە گەندەڵی و بەفیڕۆدانی سامانی گشتی ،بە روون و ئاشكرا دیاربێت كە حزب و رێكخراوەكان بڕی چەند وەردەگرن و چۆن خەرجی دەكەن». بەهۆی چاالك نەبوونی ئەو دەزگایەوە ،عەلی حەمە ساڵح دەڵێت «تائێستا شتێكمان نیە بە ناوی دیوانی چاودێری دارایی ،بگرە ئەو پارەیەی كە لە دیوانی چاودێری دارایی سەرف دەكرێت ،بە فیڕۆدانێكی ترە ،بۆ نمونە ساڵی پار نزیكەی دە ملیار دینار تەنها بۆ خەرجیەكانی بەكاربردنی ئەو دەزگایە تەرخانكراوە ،كەواتە خودی دیوانی چاودێری دارایی ،پارەی گشتی بەفیڕۆ دەدات». دكتۆر مەحەمەد سەلمان ،شارەزا لە بواری ئابوری ،پێچەوانەی بۆچونەكانی تر ،پێیوایە ئەو دەزگایە كاری زۆرباشیان كردووە، ئەو دەڵێت «دیفاعیان لێناكەم ،بەاڵم نوێنەرییان لە سەرجەم دامودەزگاكانی حكومەت هەیە ،مانگانە راپۆڕتی خۆیان دەكەن و كەموكورتیەكان نیشاندەدەن ،لە ئێستاشدا ئەو دەزگایە بەرەو رێكسختەوە دەروات ،چونكە لە رب��رادوودا فشارێكی زۆریان لەسەر بووە». ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە كە گوناحە بڵێن دیوانی چاودێری دارای��ی ك��اری ن��ەك��ردووە ،بەڵكو بە ئەركی خۆی هەڵساوە. ماوەیەكە دیوانی چاودێری دارایی بێ سەرۆكە ،زیاتر لە چەند مانگێكە ناوبراو دەستی لە كاركێشاوەتەوە ،بۆ ئەوەی زانیار و ورد و پوختمان دەست بكەوێت ،سەردانی چاودێری دارایی هەرێممان كرد ،بەاڵم وەكیل سەرۆك ئامادەنەبوو لێدوان بۆ راگەیاندنەكان بدات ،بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەست پرس كەوتوون ،بەپێی بڕیارێك هیچ كەسێك بۆی نیە لێدوان بۆ رۆژنامەنوسان بدات ،ئەوەش خۆی لە خۆیدا سەدەها پرسیار بۆ ئێمەی رۆژنامەنوس دروستدەكات. ع��ەدن��ان عوسمان كە زان��ی��اری لەسەر س��ەرۆك��ی دەست لە كاركێشاوە ئەو دەزگایە هەیە ،دەڵێت «كەسێكی بێ
*م��رورێ��ك ل��ەالی شەقامی زێرەڤانی بە سەیارەی فەرمانگەكەی و رەقەمی شین بە بەرچاوی خەڵكەوە تێپەری و خۆشی نەبەستبۆە. (گۆزە لە دەست كابانی بشكێ دەنگی لێ نایە) *لە باخچەیەكی ساوایان شەش حەوت منداڵیان وەكو نموونەی زیرەكی و عاقڵی هەڵبژارد تاكو دیاریان بدەنێ، دەزانن دیارییەكان چەند بوون؟ ( )5000پێنج هەزار (ئێ كاكە واڵتێكی وەك ئێمە فەقیری بێ نەوت و بودجە و داهات ،ئەوەندەش باشە) *برادەرێك نووسراوێكی بردبووە وەزارت��ی دارای��ی و منحەیەكی هەبوو دەیویست وەریبگرێت ،پاش بێنە و بەردەیەكی زۆر پێیان گوتبوو نوسراوەكەت بووە قوربانی حازریان. (ئ��ەوە ناشەفافیەت و گەندەڵیە ،داوا لە پەرلەمان دەكەین لیژنەی بۆ دابنێ) *كۆمپانیایەكی فرۆشتنی س��ەی��ارەی مودێل ت��ازە، لە رێكالمێكیدا بۆ سەریارەكەی نووسیویەتی «بەرەوە پێشتر» ،ئەوەش بەمانا كوردییە پەتییەكەی ،یەعنی، گەڕانەوە بۆ سەردەمی سرێشن و جێب و پۆڵۆنی. (سەد خۆزگەمان بە پەستەكانی هەولێرێ) *ب��ەڕێ��وەب��ەری پۆلیسی هاتوچۆی ف�ڵان شوێن لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسیدا گوتبووی بەپێی ئەو ئامارەی كە لەبەر دەستمانە لە شەش مانگی راب��ردوودا تا ئێستا ساڵی 2010؟ (شێستی مانگە) *دەزگ��ای كەشناسی هەرێمی كوردستان زۆر خۆشە، هەموو جارێ لە بارەی باڵوكردنەوەی زانیاری پێشوختە یەكسەر كۆپی دەزگاكانی واڵتانی دەوروبەر دەكات. (ئەویش هەر باشە دوو سێ كوڕە فەقیر نانی لێ دەخۆن) توانابوو ،دانانەكەشی زۆر نائوسولی بوو ،پیاوێكی بێ ئاگا لە كوردستان و زمانی كوردیشی نەدەزانی ،بەو شێوەیەش كراوەتە سەرۆكێكی دەزگایەكی گرنگ بێگومان پڕۆژەكانی بەو شێوەیە شكست دێنێت». هیوا سابیر بەرپرسی سەنتەری گارە ،پێیوایە چاودێری دارایی تەواو بە ئەركی خۆی هەڵساوە ،وەك خۆی وتی «وەزارەتی دارای���ی بەخشینێك دەدات بە سەنتەر و رێكخراوەكان، لەبەرامبەردا داوای چۆنیەتی سەرف كردنی ئەو بەخشینە دەكات لە ڕێگەی تەسفیەی حیسابات و دیكۆمێنتی كار و پڕۆژەكان بە وێنە و گرتەی ڤیدیۆیی و سیدی».
رۆژنامەنوسێك :شتێكمان نیە بە ناوی دیوانی چاودێری دارایی
عەدنان عوسمان« :سەرۆکی دیوانی چاودێری كەسێكی بێ توانا بوو، دانانەكەشی زۆر نائوسولی بوو، پیاوێكی بێ ئاگا لە كوردستان و زمانی كوردیشی نەدەزانی»
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 157
2012/06/19
5
فەیسبووك شەری حزبەكانی لە چەكداریەوە گواستەوە بۆ ئینتەرنێت بەدواداچون :پرس
دوای ئەوەی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان ،لە چواچێوەی بەیاننامەیەكی فەرمیدا خۆی بێبەریكرد لە سەرجەم ئەو پەیج و پێگانەی كە لە تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك بە ناوی پارتیەوە كراوە ،پاشانیش یەكێتی بە هەمان شێوەی پارتی لە بەیاننامەیەكدا، روونیان كردەوە كە خاوەنی هیچ پەیجێك نین جگە لە چەند پەیجێكی ئاماژە پێكراو ،هەروەها مەكتەبی راگەیاندنی یەكگرتووی ئیسالمیش بە هەمان شێوە ،رایانگەیاند جگە لە پەیجی مەكتەبی راگەیاندن، خاوەنی هیچ پەیجێكی ترنین ،بەاڵم لە سەر تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك ،زۆرترین پەیج بە ناوی حزب و الیەنە سیاسیەكانەوە كراوە ،گەیشتۆتەوە ئەو رادەیەی الیەنگر و پشتیوانانی فاڵن و فیسار كەس ،...پەیجی بۆ دروستكراوە .ئەم پەیجانەش بەشداری ملمالنێ و رووداوە سیاسییەكان دەكەن .لەم بارەیەوە هەفتانەی پرس ئەم بەدواداچونەی كردووە. پەیجە سیاسیەكان ،لەالیەن كەسانی سیاسیەوە هاوكاری دەكرێن بەپێی ئەو زانیارییانەی كە «پرس» كۆیكردونەتەوە ،سەرجەم ئەو پەیجانەی كە الیەنە سیاسیەكان خۆیان لێ بێبەری كردووە ،لە الیەن بەرپرسانی حزبی سەرپەرشتی دەكرێن و هاوكاری ماددی و مەعنەوی ئەو كەسانە دەكەن كە رۆژانە پێوەی خەریك دەبن .بەشێك لە سەرپەرشتیارانی ئەو پەیجانەش نایشارنەوە كە الیەنگر و ئەندامانی حزبەكانن. پەیجی الیەنگرانی پارتی و بارزانی لە فەیسبوك ،كە پێگەیەكی بەهێزی الیەنگر و ئەندامانی پارتیە لە تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك، ئەو پەیجە ژمارەی ئەندامانی گەیشتۆتە نزیكەی بیست و حەوت هەزار ئەندام ،هەروەها كوڕێكی گەنج بە ناوی»پیران ئەمیر» سەرپەرشتی دەكات ،چەند كەسێكی هاوڕێشی هاوكاری دەكات لە دانانی بابەتەكان، پیران دەربارەی مەبەست لە دروستكردنی ئەو پەیجە روونی كردەوە «ئامانج خزمەتكردنە لەسەر رێبازی كوردایەتی و بارزانی ،هەروەها پەیجەكەمان لە نوسین و باڵوكراوەكانیدا رەچاوی ئەتەكێتی كاری رۆژنامەوانی و ئەخالقی دەك��ات و دوور لە تەشهیر و سوكایەتی بابەتەكانی باڵودەكاتەوە». پەیجی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئایندە ،پەیجێكی تازەیە و ژمارەی ئەندامانی نزیكەی دوو سەد و پەنجا كەسە ،ئەگەرچی خاوەنەكەی ئامادە نەبوو خۆی بە پرس بناسێنێت ،بەاڵم لە وەاڵمی ئەو نامەیەی كە پرس بۆی ناردووە ،دەڵێت «ئێمە الیەنگری یەكێتین و لە رێگەی ئەو پەیجەوە دەمانەوێت خزمەت بە حزبەكەمان بكەین». هاوكات پەیجی هەڵۆكانی پارتی ،كە ژمارەی ئەندامانی نزیكەی هەشت سەد ئەندامە ،كچێك بەڕێوەی دەب��ات بە ناوی «شوشە ئەحمەد» ناوبراو بۆ پرس دووپاتی دەكردەوە كە سەر بە هیچ حزبێك نین ،بەاڵم خۆشەویستیان بۆ پارتی وایكردەوە ئەو پەیجە دروست بكەن». پەیجی كوڕانی یەكگرتوو لە كوردستان ،ئەگەرچی ژمارەی ئەندامانی لەسەر الپەرەكەی دیارنییە ،كوڕێكی گەنج بە ناوی كامەران بەڕێوەی دەبات ،ئەو كوڕە دوای دەرچوونی بەیاننامەكەی یەكگرتوو سەبارەت بەو پەیجانەی كە بە ناو یەكگرتووە ك��راوە ،ئامادەیە پەیجەكەی دابخات ،ئەو دەڵێ «لەبەر خۆشەویستم بۆ ئەو حزبە ئەو پەیجەم كردۆتەوە و ئامادەشم پەیجەكەم دابخەم». جەوهەر سرێشمەیی ،چاودێری سیاسی لە وەاڵمی ئەواندا دەڵێت «زۆرجار حزب و الیەنە سیاسیەكان لە رێگەی راگەیاندنەكانیانەوە بێبەری بونی خۆیان لەو پەیجانە رادەگەیەنن ،كەواتە دەگەینە ئەو
سەرپەرشتیاری پەیجی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئایندەیە :لە كاتی ملمالنێیە حزبیەكاندا ناچارین بەشداری بكەین
نایشارێتەوە لە كاتی ملمالنێیە حزبیەكاندا ناچارن بەشداری بكەن و لە ئەنجامدا شەڕی راگەیاندنی الیەنە سیاسیەكانی لێدەكەوێتەوە. بەاڵم سەرپەرشتیاری پەیجی الیەنگرانی پارتی و بارزانی دووپاتی دەكاتەوە ،كە خۆیان پاراستووە لە دەربڕینی قسەی نەشیاو و ناشیرین ،ئەو دەڵێ «تائێستا شتێكمان باڵونەكردۆتەوە كە دووربێت لە ئەتەكێتی كاری رۆژنامەنوسی».
سەرپەرشتیاری پەیجی كوڕانی یەكگرتوو لە كوردستان :پەیجەكەم دادەخەم ،نامەوێت چیتر وەاڵمی جنێوی خەڵك بدەمەوە
زانیاری ورد و نهێنی ،جێگای پرسارە زۆرجار ئەو پەیجانە بابەتی سیاسی گرنگ و زانیاری زۆر ورد و نهێنی ،باڵودەكەنەوە كە خەڵكێكی ئاسایی زەحمەتە بتوانێت ئەو بابەتە سیاسیانە بنوسێت و ئەو زانیارییە وردان��ەش وەربگرێت و باڵوی بكاتەوە ،هاوكات شتی زۆر نهێنی لەو پەیجانە لەسەر یەكتر باڵودەكرێتەوە كە كەم خەڵك دەیزانێت ،ئەوەش ئەو پرسیارە دروست دەكات ،ئەگەر كەسانی بەرپرس لە پاڵ ئەو پەیجانەوە نەبن دەبێت كێ بێت ،یاخود بۆچی سەرپەرشتیارانی پەیجەكان ئامادەنین خۆیان ئاشكرا بكەن؟ جەوهەر سرێشمەیی هاوڕاییە لەگەڵ ئەو بۆچونە و پێیوایە كەسانی بەرپرس لە پاڵ ئەو پەیجانەن ،ئەو دەڵێت «ئەو نوسینە دژانەی كە بەرامبەر یەكتری دەیكەن قسەی سیاسی و الیەنە سیاسیەكانە ،نەوەك قسەی هاواڵتیەكی سادەبێت ،كە بە ناوی ئەوانەوە قسە بكات ،چونكە زۆرجار زانیاری ورد و نهێنی باڵودەكەنەوە ،بۆیە گومانی ئەوە دەكرێت كە الیەنی سیاسی یاخود كەسانی سیاسی لە پاڵ ئەمەوەبن». لە بەرامبەر قسەكانی جەوهەر سرێشمەیی ،ئاسۆس هەردی دەڵێت «مەرج نیە ئەو نوسینانەی كە لەو پەیجانە دەنوسرێت ،قسەی كەسایەتیە سیاسیەكان بێت ،چی تێدایە كە گەنجێكی خوێندەوار بۆچونی بەو شێوەیە بێت ،بە پێچەوانەوە ئەوەی لەو پەیجانە دەیبینم هێرشكردنە سەر یەكتری و ناشیرینكردنی الیەنەكەی ترە». بەاڵم ،پیران ئەمیر ،تەئكیدیشی كردەوە ،كە ئەوان سەربەخۆیانە كاردەكەن و ناچنە ژێر باڵی هیچ بەرپرسێكەوە ،هەر بەو شێوەیەش ب���ەردەوام دەب��ن و سەرجەم ئەو بابەتانەی كە لە پەیجەكەیان باڵودەكرێتەوە ،بە ناوی خودی نوسەرەكانەوە دەكرێت و تەنانەت ئامادەشن بچنە بەردەم دادگا.
چاودێرێكی سیاسی :ئەو نوسینە دژانەی كە بەرامبەر یەكتری دەیكەن قسەی سیاسی و الیەنە سیاسیەكانە ،نەوەك قسەی هاواڵتیەكی سادە
ئەنجامەی ئەگەر كەسانی سیاسی لە پاڵەوەبێت ئەوا بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆیە». هاوكات ئاسۆس هەردیی رۆژنامەنوس ،پێیوایە الیەنەكان پێیان ناخۆش نیە ،كە ئەو پەیجانەیان بە ناوكراوە و بە ئارەزوی خۆیان قسە بە الیەنی بەرامبەریان بڵێن كە بە دڵیان نین ،دواتریش بڵێن پەیوەندی بە ئێمەوە نیە ،ئەو بۆ پرس وتی «بەڕاستی نازانم ،كە ئایا لە ژێرەوە لەالیەن حزبەكانەوە هاوكاری دەكرێن یاخود سەر بە ئەوان». وەاڵم نەدانەوەی بەشێك لە پەیجەكان هەرچی پەیجەكانی (من یەكێتیم و خوێنم سەوزە ،ئەلجەزیرە كوردش ،پەیجەكانی ئەنجومەنی بزوتنەوەی گۆڕان و ئەنجومەنی بزوتنەوەی گۆڕان لە شاری لیدز ،و الیەنگرانی كۆمەڵی ئیسالمی، و الیەنگرانی كۆمەڵ ،الیەنگرانی بزوتنەوە) ،ئامادەنین وەاڵمی یەك پرسیاری پرس بدەنەوە. كارابونی پەیجەكان لەكاتی رووداوە سیاسیەكان لە كاتی هاتنە پێشەوەی هەر رووداوێكی سیاسی ،راستەوخۆ ئەو پەیجانە كارادەبن ،بە جۆرێك ئەمال ،الیەنەكەی تر تۆمەتباردەكات و جێنو و قسەی ناشیرن بە یەكتر و سەركردەی حزبەكانیان دەدەن ،ئەگەرچی بەشێكی زۆر لە پەیجەكان لەو روانگەیەوە خۆیان نەپاراستووە لە دەربڕینی قسەی ناشیرین بەرامبەر یەكتری، سەرپەرشتیاری پەیجی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئایندەیە،
گرنگیدان بە بابەتی سیاسی زۆربەی ئەو پەیجانە گرنگی بە بابەتی سیاسی دەدەن ،بەجۆرێك هەندێك شت باس دەكەن بێ ئەوەی سنورێك دابنێن بۆخۆیان، بە بۆچونی ئاسۆس هەردی ،لەو نێوەندەدا حزبەكان سوودیشیان لێیوەرگرتووە ،چونكە ئەوەی ناتوانن بە رەسمی بیڵێن لە رێگەی ئەو پەیجانەوە بە ناڕاستەوخۆ دەیڵێن». هەروەها سەرپەرشتیاری پەیجی كوڕانی یەكگرتوو دەڵێ «زیاتر گرنگی بە بابەتی سیاسی دەدەم و زۆرجاریش لەرێگەی پەیجەكەمەوە وەاڵم��ی ئەو پەیجانە دەدەم��ەوە كە درۆ و بوختان بۆ یەكگرتوو هەڵدەبەستن».
6
ژماره 157
www.lawanikurdistan.org
2012/06/19
پەرلەمانتاران ،لەنوێنەرایە تییەوە ،بۆشكاندنی یەكتری ئا :پرس
لەم خولەی پەرلەمانی كوردستاندا ،زۆرترین دەمەقاڵە وقسەی توند لە نێوان پەرلەمانتارانی سەربەحزبەكانی ئۆپۆزسیۆن و حزبەكانی دەسەاڵت روویداوە ،بەتایبەتی،زۆرترین موناقەشە و توندی لە نێوان پەرلەمانتارانداهەیە .بەپێی زانیارییەكان لە یەكێك لە دانیشتنەكانی پەرلەمان تایبەت بە بودجە، پەرلەمانتارێكی ئۆپۆزسیۆن و لیستی كوردستانی دەمەقاڵەیان بووە و جوێنو و قسەی ناشرینیان بەیەكتری وتووە ،هەندێكجار ئەوموناقەشەیە دەچێتە خانەی یەكتری شكاندنەوە. سەبارەت بەمبابەتە ،ساالر بابە شێخ ،بەرێوەبەری نووسینی هەفتەنامەی میدیا ،روونی دەكاتەوە كە پەرلەمان شوێنێكی هەستیارە و پەرلەمانتارانیش لە هەمووچین و توێژو ئایدیایەكی جیاواز پێكدێن ومافی خۆشیانە لەڕوانگەی تایبەتی خۆیانەوە داكۆكی لەخواستەكانی دەنگپێدەرانیان بكەن ،هەر ئەوفرەڕایی و فرەحزبی و رەهەندە عەلمانی وئایینییانەشە كە وادەكەن، پڕۆژە و پڕۆژە یاساكانش كاروگفتۆگۆی زیاتری لەسەربكرێ. ناو براو ئەوەشی وت «مخابن لەهەندێك پەرلەماندا (نموونەی پەرلەمانی ئۆكڕاین) لەمدواییانەدا شاهیدی بەرخوردی فیزیكی (شەڕەشەق) بووین ،لەپەرلەمانی كوردستانیش لەگەڵ رێزم بۆ پەرلەمانتاران ،ئەگەرگشتاندن نەكەین ،دەكرێ بگوترێ نەبوونی هێزی تێگەیشتن و لەخۆتێگەیاندنی زۆربەی پەرلەمانتاران وایكردووە ،هۆڵی پەرلەمان ببێتە گۆڕەپانی رمبازی ونەفیكردن و (عەرزی عەزەاڵت) ـی خەتپێدراوەكانی هزرخەسێندراوی پاشكۆی حزبی ،كە بەرژەوەندی بزووتنەوە و حزبەكەیان گەلێك لەپێش بەرژەوەندی گشتی دەبینن ،بۆیە بۆشكاندنی قورسایی پەرلەمانی كوردستان ،جیا لەقبووڵ نەكردنی یەكتر، تەنانەت پەنا بۆسووكایەتی بەیەكدیدەبەن». بابەشێخ ئەوجۆرەرە فتاروقسانەی پەرلەمانتاران بەمجۆرە
شرۆڤەدەكات «هۆكاری سەرەكیی ئەوتوندوتیژییانە و ئاكارە ناڕەوا و نەشیاوە شیان تەنیا بۆ مزایدەی سیاسی و وەرگرتنی دەس��ەاڵت وهێشتنەوەی دەس��ەاڵت دەگەڕێتەوە .كەسی ژیر لەگەڵ پەرلەمانێكی كارتۆنی نییە ،بەاڵم هەمانە ژیری فەرزی دەكات ،النی كەم ئەو دیالۆگە نەرمەی كە لەگەڵ نەیارانی گەل هەمانە ،بیگوازینەوە بۆنێوهۆڵی پەرلەمان وئەوخوشك وبرا نەتەوەییانەی كەوەك پەرلەمانتار هەڵبژاردەی گەلن ،بەچاوی دوژمن سەیری یەكترنەكەن» .داواش دەكات دۆخی كوردستان زۆرهەستیارە وكاتی ئەوە هاتووە بیرۆكەی خۆخۆری وپاشماوە وئاسەوارەكانی شەڕی خۆكوژی بۆهەتایی لەگۆڕبنرێن. پەیمان ع��ی��زەدەی��ن ،ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەفراكسیۆنی گۆڕان ،ئەو جۆرە رەفتاروقسانەی پەرلەمانتاران بەسوكایەت یوتەشهیرلێك ناداتەو ەو بەئاسایی دەبینێت. پەیمان عیزەدین وتی «حاڵەتێكی تەندروستە كەئەندامانی پەرلەمان بیروراجیاوزەكانیان لەبەرامبەر یەكتردەرببڕن، بەتایبەتی لەنێوان دەسەاڵت وئۆپۆزسیۆندا كە دووئاراستەی جیاوازیان هەیە ،بۆیە ئاساییە قسەی دژبەیەكیان هەبێت. بەاڵم دەكرێ لەدەرەوەی پەرلەمان هاوڕێی یەكتربن». وتیشی «هیچ كات ئەوقسە وجیاوازیانە نەچۆتە خانەی تەشهیر پێكردنەوە». بەبڕوای ئەسعەد بابان ،چاودێری سیاسی ،پەرلەمانتاریش تاكێكی ئەم كۆمەڵگایەیه و وەك زۆربەی هاواڵتیان بێبەش نابێت لەكاریگەری و كاردانەوەكانی دواكەوتنی بودجە و بەمشێوه تێپەڕاندنی وبگره پەرلەمانتار چەند هێندەی تاكەكانی دیكه ئەمكار یگەری وگوشارەیان لەسەرچڕببێتەوە. بابان زێتردوواووتی «دواكەوتنی بودجه وگوشاره جۆرا وجۆره سیاسی ودەروونییەكان وادەكات ئەمجۆره رووداوانه دروستبن و ،،كەپێی دەگوترێت جنێو یانشتێكی لەمجۆرە ،كەخودی ئەم بەكارهێنانی جنێوەش رۆژانه لەگفتوگۆكانی زۆربەی هەره
زۆری تاكەكانی كورد دابە دیدەكرێت ،واتە شتێكیان نەگوتووە كە لە نەریتی رۆژانەی ژیانی كورد دوور بێت». چاودێرەكە لە رووی زانستی كۆمەڵناسییەوە ئاماژە بە حاڵەتەكە دەك��ات و دەڵێت« :لە رووی كۆمەڵناسییەوە بەكارهێنەری ئەم دەستەواژانە دەتوانێت بەپێی بەكارهێنەرانی كاردانەوە و سزای جۆراوجۆریشی هەبێت .بۆ نمونە لە چەند مانگی راب��ردوودا بینیمان لە پەرلەمانی ئۆكرانیا و توركیا پێكداهەڵپژان و فەالقەكردنیش لە پەرلەمانەكانیاندا رووی دا و دواتریش مامەڵەی یاساییان لەگەڵدا كرا ،بۆیە دەبێ ئەو دوو پەرلەمانتارەی هەرێمی كوردستانیش بەو پێیەی بەحوكمی پۆستەكەیان وەجهێكی رەسمیان بەو دەستەواژانە داوە و لە ناوەندی بڕیاردان لەسەر گەل ئەو دەستەواژانەیان بەكار هێناوە بە پشتی قایمی و بە پشتبەستن بە تێپەڕاندنی ئەوەی پێیدەگوتری «ئادابی عامە» ریێوشوێنی یاساییان لە دژ بگرێتە بەر ،كە ئادابی عامەش لە چەندین پرۆژەییاسای پەرلەماندا ئاماژەی پێدراوه». ئەسعەد بابان هۆشداری دا ئەگەر بودجەی ئەمساڵ بەم شێوەیە تێبپەڕێنرێت ئەم ئاڵۆزی و شەڕە دەگوازرێتەوە بۆ پەیوەندی نێوان تاكەكان و سەر شەقامەكانیش. عەبدولسەالم بەرواری ،ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی پارتی ،ئاماژە بەوە دەكات ئەگەر قسەی توندیش لە نێوان پەرلەمانتاراندا بكرێت ،ئەوا لە روانگەیەكی سیاسییەوە ئەو قسانە دەكرێت ،چونكە هەر پەرلەمانتارێك سەربە حزبێكە و دەیەوێ سوود لەو دەرفەتە وەربگرێت ،نەك لە روانگەی یاساییەوە. رەتیشی دەكاتەوە لە ماوەی ئەم سێ ساڵەدا لە نێوان پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن و لیستی كوردستانی قسەی ناشیرین و تەشهیر روویدابێت
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 157
2012/06/19
7
نەجیبە عومەر ،هاوسەرۆكی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان:
بە بڕوای ئێمە ئیسالمی سیاسی ناتوانێـت ببێتە وەاڵم بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی گەالن كورد لە رۆژئ��اوای كوردستان بەبەردەوامی لە تێكۆشاندایەو لەسەرەتای شۆڕشدا هەموو پارت و الیەنە كوردستانیەكان بەرەیەكی نەتەوەیی یەكگرتویان دروست كرد ،بەاڵم پاشان ئەم بەرەیە بەدەستێوەردانی توركیا پارچە بوو.
دیمانە :پرس ،سلێمانی
پ :رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بە دۆخێكی ناسەقامگیر و گۆڕین دا تێپەڕ دەبێت ،بەتایبەتی نیشتمانی عەرەبی .سەرەتا بەم شۆڕشانە دەوت��را «بەهاری عەرەبی» ،كەچی ئێستا دەوترێت «پاییزی دیموكراسی و بەهای ئیسالمی سیاسی». خوێندنەوەی بەرێزتان بۆ دۆخی ئێستای رۆژهەاڵت و ئەنجامی شۆڕشەكان چییە و چۆنە؟ و :تێكۆشانی گەالن بۆ گۆڕینی سیستەمە بااڵدەستەكانە، ب��ەوات��ای گەیشتنە بۆ ئ���ازادی و بونیاتنانی سیتەمێكی دیموكراتیانە ،كە نوێنەرایەتی هەموو چین و توێژ و ئاین وئاینزاكان بكات .ئێمە پێمان وای��ە كە لەسەرەتادا ئەم جواڵنەوانە وەك بەهاری عەرەب بوو .بەاڵم بە دەستێوەردانی دەوڵەتانی سەردەستی جیهانی ،لەسەرو هەموویانەوە واڵتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ،كار دەكەن كە هەموو هێزی ئۆپۆزسێۆن بێكاریگەر بكەن و ،بەكاریان بهێنن لەپێناوی بەرژەوەندیەكانی خۆیان .بۆئەوەی دارشتنەوەی دیزاینی رۆژهەاڵتی ناوەراست بەپێی بەرژەوەندیەكانی خۆیان بێت .لەوچوارچێوەیەدا ئەو پاڵپشتیەی ئەمریكا دەیكات لە ئیسالمی سیاسی هەڵوێستێكی پراگماتیستی و كاتییە لە پێناوی پاراستنی بەرژەوەندیەكانی خۆی لە هەرێمەكەدا. بە ب��ڕوای ئێمە ئیسالمی سیاسی ناتوانێـت ببێتە وەاڵم بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی گەالن .هەر بۆیە تێكۆشان و سەرهەڵدانی گەالن بەردەوام دەبێت تا بونیاتنانی سیتەمێكی دیموكراتیانە.
پ :ئێستا ب��ارگ��رژی و ئاڵۆزییەك باكوری كوردستانی گرتۆتەوە ،تۆ پێتوانییە ئەمجۆرە سیاسەتكردنەی توركیا ،هەنگاوێك پرسی چ���ارەس���ەری دۆزی ك���ورد وەپ��اش��دەخ��ات و پاشگەزبوونەوەیە لە كرانەوەی دیموكراسی و چارەسەری دۆزی كورد دەك��رد كە ئاك پارتی بانگەشەی بۆ دەكرد؟ و :لەباكوری كوردستاندا تێكۆشانی گەلی كورد لە هەموو گۆڕەپانەكانی سیاسی ،سەربازی، رۆشنبیری و كۆمەاڵیەتی ،جەماوەریی گەیشتۆتە ئاستێكی بڵند ،پرۆژەی بەناو كرانەوەی دیموكراتی حكومەتی ئاكەپە بۆ پاكتاوكردنی بزوتنەوەی ئازادیخوازانەی گەلی كورد بووە .ئەم حكومەتە لە سەرەتای هاتنە سەر حوكمی لەساڵی 2002هەتا ئێستا زۆرترین كۆمەڵكوژی و پاكتاوكاری بەڕێوە بردووە لەسەر گەلی كورد .لەرێگەی ئۆپەراسیۆنی سیاسی و سەربازیەوە زۆرترین چەكی كیمیاوی و قورسترین چەكی نەوەوی و ناپاڵمی بەكارهێناوە و لەمێژووی توركیادا جاریی یەكەمە نۆ هەزار خەڵكی مەدەنی لەزینداندا بەند كرابێـت .لەم سەردەمەدا توركیا یەكەمین واڵتە لەجیهاندا كەزۆرترین ژنی سیاسی و منداڵی زیندان كردووە و تاوانی بێ سنور ئەنجامداوە .كاتێك لەالیەن دەوڵەتی توركیاوە دانیشتن و چاوپێكەوتن لەگەڵ بەڕێز ڕێبەر ئۆجەالندا ئەنجامدراوە ،لەژیر فشاری تێكۆشانی گەل دابووە. جارێكی تر بە مەبەستی بێدەنگكردنی دەنگی نارەزایی بووە بۆ ئەوەی ئەو قۆناخەی كەهەیە زیاتر درێژبكاتەوە و خواستی ئەوەی هەبوو كە رای گشتی بەم لێدوان و كارە روكەشیانەی هەڵخەڵەتێنێت .بەاڵم گەلی كورد و بزوتنەوەی ئازادیخوازانەی گەلی كورد لەباكوری كوردستاندا هیچ كاتێك نەكەوتۆتە ناو داوەكانی دەوڵەتی توركیاوە ،بەتایبەتی گەلەكۆمەكانی حكومەتی ئاكەپە لەالیەن ڕێبەر ئۆجەالنەوە بۆ رای گشتی ئاشكرا كراوە و پرۆژەی ئاشتی و چارەسەری دیموكراتیانەی پێشكەشی هەموو گەلی كورد و رای گشتی كردووە. پ :چارەسەری دۆزی كورد لە توركیادا لە چیدا دەبینیتەوە؟ و :باشترین شێوازی چارەسەری كە خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیە لەالیەن كەجەكەو بەدەپەو ڕێبەر ئۆجەالنەوە پێشكەش كراوە و لەبواری كرداریەوە كاری باشی بۆ جێبەجێكردنی كراوە .ئەو چاالكیە جەماوەریە دیموكراتیانەی گەل و ئەو بەرخودانیانەی كەسەرەرای كۆمەڵكوژییەكانی دەوڵەتی توركیا بەردەوامە و گەل لەسەرپێیە ئەوا هێزی خۆی لەو سیستەمە وەردەگرێت، كە ئیرادەیەكی دیموكراتیانەی خۆبەرێوەبردن لەناو گەلدا بونیاتنراوە و رۆژ بە رۆژ ئەم سیستەمە پەرە دەسێنێـت.
پ :ك��ورد بە دەر نییە لە دۆخیی ئێستای رۆژه��ەاڵت، بەتایبەتی كە دۆخەكە كوردستانی رۆژئاوای گرتۆتەوە ،ئایا پێگەی كورد لە گۆڕانكارییەكان و كەڵك وەرگرتنی لە دۆخەكە چییە و چۆن دەبێ؟ و :شۆڕشی گەلی كورد پێش گەلی عەرەب دەستی پێكردووە، لەبنەمادا بەرخودانی گەلی كورد ئیلهامی داوەت��ە گەالنی عەرەب .لەرۆژی ئەمرۆداش بەهێزترین و دیموكراتخوازترین هێز تێكۆشانی گەلی كوردە لەرۆژهەاڵتی ناوەراستدا .ئەم قۆناخە دەرفەتێكی گرنگە بۆ ئەوەی كورد چارەسەری دۆزی رەواكەی پ :ماوەیەكە كێشە و گرژییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان بكات و مافەنەتەوەی و دیموكراتیەكانی بەدەست بهێنێت. بەاڵم بۆئەوەی كورد رۆڵی خۆی نەگێرێـت لەو گۆرانكاریانەداو و حكومەتی ناوەندی گەیشتوونەتە ئاستی تەقینەوە ،ئێوە ئەم قۆناخە بەسەركەوتوویی تێنەپەرێنێت ،بەهەموو شێوەیەك جەوهەری ئەو كێشانە لە چیدا دەبیننەوە؟ و :ئەوگرژی و ئاڵۆزیانەی كە لەسەرئاستی ئێراق و باشوری لەالیەن دەوڵەتانی سەردەست لەكوردستاندا پالنی دژە كورد بەڕێوەدەچێـت .بەتایبەتی ئەوەی ئێستا دەبینن گەلی كوردستان بەڕێوە دەچێت ،بەشێكی گرێدراوی عەقڵیەتی
نەتەوەپەرستی ع��ەرەب و هەڵوێستی حكومەتی ناوەندی بەغدادە كە هەتا ئێستا ئامادە نیە ئیرادەی نەتەوەی گەلی كورد بناسێت .بەشێكی تری گرێدراوی ملمالنێكانی دەرەوەیە كە رەنگدانەوەی لەسەر ئێراق و باشوری كوردستان هەیە. ئ��ەوەی دەیبینین دووب���ەرە دروس��ت ب��ووە ،بەرەیەكیان توركیا و سعودیە و قەتەرە كە ئەمریكا پاڵپشتی دەكات و بەرەیەكیشیان ئێران و بەرەی شیعە لە ئێراق كە روسیا و چین پشتیوانی لێدەكات .ئەم دووبەرەیە هەندێك وەك بەرەی ئێران و ئەمریكا هەندێكیش وەك بەرەی سونە و شیعە ناو لێدەكەن. بەاڵم بەتێڕوانینی ئێمە هیچ یەك لەم بەرانە لەگەڵ گۆرانكاریدا نین و لەگەڵ چارەسەری دۆزی رەوای گەلی كوردا نین. ئێمە وەك پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان پێمانوایە كورد پێویستە نەبێتە بەشێك لەو ملمالنێیانە ،چونكە هەر دوو بەرەی سونە و شیعە بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ بەرژەوەندیەكانی گەلی كوردا نین و توركیا و ئێرانیش بەهەمان شێوە سەركێشی شەڕ و كۆمەڵكوژی دەكەن. لەگەڵ ئەوەی نوری مالكی خاوەن زهنیەتێكی مەزهەبگەرا و نەتەوەپەرستە .بەاڵم لەدەستوری ئێراقدا كۆمەڵێك كەم وكورتی جدی هەیە كە ئێستا مالیكی ل��ەدژی گەلی كورد بەكاری دەهێنێت. لەوانە پێناسە كردنی هێزی پێشمەرگە وەك پاسەوانی هەرێم یان پاسەوانی سنور ،چەند خاڵێك كە لەدەستوردا جێگیر كراوە دەسەاڵتی زۆری داوەتە حكومەتی ناوەند و دەسەاڵتی هەرێمی فیدراڵی بەناوەندەوە گرێدراوە .ئەو كەم و كورتیانەی كە لەمادەی 140هەیە و نەبۆتە گەرەنتی بۆ چارەسەركردنی ئەو جێگایانەی كە ناكۆكی لەسەرە ،دیسان كێشەی فیدرالیەت و نەناسینی ئیرادەو نوێنەرایەتی سیاسی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەو رێكخراوە نێودەوڵەتیانەی كە بارەگایان لەئێراقدا هەیە. پ :ماوەیەكە هەستدەكرێت تێگەیشتن و هەماهەنگی لە نێوان دەسەاڵتی سیاسی هەرێم و سێ حزبە ئۆپۆزسیۆنەكە هەیە ،خوێندنەوەتان بۆ ئەو پێوەندییه چییە؟ و :ئێمە پێمانوایە كە تەواوی كێشەكان بەگفتوگۆ چارەسەر دەكرێن .هەرێمی كوردستان پێویستی بەبونیاتنانەوەیە بەشێوەیەكی دیموكراتیانه .ئاواكردنی سیستەمێكی سیاسی وبەڕیوەبردنی دیموكراتیانە ئێمه هەمیشە پێداگریمان لە دیالۆگ و گفتووگۆكردۆتەوە كە ئەمەش پێویستی بە زهنیەتی یەكتر پەسەند كردن هەیە .پێویستە زهنیەتی یەكتر سڕینەوە و یەكتر قەبوڵنەكردن تێپەرێندرێـت. ئەگەر دیموكراتیەت بەواتای راستەقینەی خۆبەڕێوەبردنی دیموكرایتانەی گەلە ئەوا بەواتایەكی تری هاتنەالیەكتری هەموو رەنگە جیاوازەكانه .بۆ كۆتایی هێنانی هەموو گرژییەكانیش مەرجی بنکەی دابڕاندن لەو هەڵوێستانەی كە پشت بە هێزی دەرەك��ی دەبەستێت .چونكە دەستێوەردانە دەرەكیەكان بەبەردەوامی كێشەكان ئاڵۆزتردەكەن .بەاڵم بۆ ئەم قۆناخە گرنگ دەبینین كە بەزوترین كات دەستورێكی دیموكرایتانە بۆ هەرێمی كوردستان دابڕێژرێت ،ئەو وەزارەتانەی كەیەكیان گرتۆتەوە وەزیرەكانیان بگۆڕێن بۆ خەڵكی سەربەخۆ بەتایبەتی وەزی��ری پێشمەرگە و دارای��ی و ناوخۆ ،كە ئەمە هەنگاوێ دەبێت بۆ كەمكردنەوەی گەندەڵی و بەهێز كردنی متمانە. ئێمە پاڵپشتی هەر كارێكی پۆزەتیف دەكەین كەلەخزمەتی خەڵكدابێت.
8
ژماره 157
www.lawanikurdistan.org
2012/06/19
37كەناڵی كوردیی ئاسمانی ،بە ناوەڕۆكی لۆكاڵییەوە
بەرپرسێكی وەزارەتی رۆشنبیری :خەرجی سااڵنەی هەندێك كەناڵ ،لە 3 ملیۆن دۆالرە زیاترە بەدواداچون :توانا شێخانی بەپێی ئامارێكی فەرمی كە وێنەیەكی دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە 37 ،كەناڵی ئاسمانی كوردی هەیە ،كە 20كەناڵ سەر بە حزب و الیەنە سیاسیەكانن ،و 17شیان سەر بە كەرتی تایبەتن ،هەروەها لەو 37كەناڵە 15یان پەخشیان لە دەرەوەی هەرێمی كوردستانە و ئەوانی تر لە ناوەوەی هەرێمن .لەو ژمارەیەشدا تەنها چوار كەناڵیان تایبەتمەندن ،ئەوانی تر رۆشنبیری گشتین .بەرپرسێكی وەزارەتی رۆشنبیریش ئاشكرای دەكات ،كە خەرجی هەر كەناڵێكی ئاسمانی سااڵنە نزیكەی سێ ملیۆن دۆالرە ،لەم بەدواداچونەی هەفتەنامەی «پرس»دا زانیاری ورد لەسەر كەناڵە ئاسمانیە كوردییەكان بخوێننەوە. سەرچاوەی داهات و خەرجی كەناڵەكان؟ ئەگەرچی تائێستا هیچ كەناڵێكی حزبی و كەرتی تایبەت ،ئامادە نییە بەشێوەیەكی راست و دروست خەرجی و داهاتی مانگانە و سااڵنەی ئاشكرا بكات ،بەاڵم روونە كە خەرجی كەناڵە حزبییەكان لەئەستۆی حزبە .هەروەها ئەو چەند كەناڵەی كە سەر بە كەرتی تایبەتن زیاترینیان قسە لەسەر ئەوان دەكرێت ،بۆیە هەمیشە دەوترێت خەرجی و داهاتی كەناڵەكان دیار نییە ،ئایا چەندە و چەند نییە؟ دكتۆر حەبیب كەركوكی ،كە هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری تەلەفزیۆن ،ئاشكراكردنی سەرچاوەی داهات و خەرجی دەزگاكان بۆ خودی سیاسەتی دەزگاكە دەگەڕێنێتەوە كە ئایا سیاسەتی دەزگاكە كراوەیە یاخود داخ��راوە ،ئەو دەڵێت «ئاشكر نەكردنی پارەكانیان ئەوە دەگەیەنێت كە بودجەیەكی زەخمیان هەیە ،و لە سەرچاوەیەكی نادیارەوە وەریدەگرن». فاروق عەلی بەرپرسی كەناڵی ئاسمانی پەیام لەبارەی بودجەی كەناڵەكەیەوە دەڵێت «سەرچاوەی دارایی تەلەفزیۆنی پەیام تەنها كۆمەڵی ئیسالمیە ،بۆیە سااڵنە حزب پارەی بۆ تەرخان دەكات». هەڵگورد جوندیانی ،بەڕێوەبەری گشتی راگەیاندنی وەزارەت��ی رۆشنبیری ،ئاشكرای دەكات كە خەرجی هەندێك لە كەناڵە ئاسمانیەكان، سااڵنە زیاترە لە سێ ملیۆن دۆالر ،ناوبراو زیاتر روونیكردەوە «خەرجی كەناڵی ئاسمانی گەلێك زۆرە ،هەر كەناڵە و خەرجی جیاوازە بەپێی فراوانی پەخش و زۆری كارمەند و پەیامنێر و نوسینگەكانی ،بەاڵم بەگشتی خەرجی كەناڵێكی هەواڵپێدەر زیاترە لەو كەنااڵنەی كە هەواڵپێدەر نین و خەرجی سااڵنەی هەندێكیان زیاترە لە 3ملیۆن دۆالر». ئاسۆ حەمید لە كەناڵی ئاسمانی سپێدە راشكاوانە دەڵێت «بەپێی یاسا ئەو كەناڵە مولزەم نیە بەوەی داهاتەكەی بۆ خەڵك ئاشكرا بكات، چونكە سەر بە حزبە ،چونكە لە كوردستان نەبۆتەوە عورف بۆ ئەوەی كەناڵەكان تێچوو و داهاتەكانیان ئاشكرا بكەن».
رۆژنامەنوسێك :كەناڵە ئاسمانیە كوردییەكان ،تەنها دەیانەوێت بینەری كوردی تێر بكەن ،بۆیە بەرنامەیان بە زمانی ئینگلیزی و عەرەبی نیە پسپۆرێكی بواری راگەیاندن :ئەگەر راگەیاندنی كوردی دەیەوێت دەنگی بە جیهان بگات دەبێ بە زمانە جیهانیەكان بكەونە گەڕ مامۆستایەكی بەشی راگەیاندن: راگەیاندنی كوردی قەیران بۆ خەڵك دروست دەكات
مافە رەواكانی خۆی». لە الیەكی دیكەوە ئاسۆ حەمید ،بەرپرسی بەشی هەواڵ لە كەناڵی ئاسمانی سپێدە ،لە گۆشەیەكی ترەوە دەڕوانێتە ئەم بابەتە و دەڵێت «كەناڵە كوردییەكان ،تەنها دەیانەوێت بینەری كوردی تێر بكەن ،بۆیە بەرنامەكانی بە زمانی كوردییە و زمانەكانی تری فەرامۆشكردووە». هەڵگورد جوندیانی بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری و الوان ،جەخت لەوە دەكاتەوە ،كە ئەوە پەیوەندی بە ئەوانەوە نییە، هەورەها زەختیش لە هیچ كەناڵێك ناكەن بۆ ئەوەی بەرنامەی بە چەند
نەبونی كەناڵی تایبەتمەند لەو چەند كەناڵەی كە هەیە ،تەنها پێنجیان كەناڵی تایبەتمەندن، ئەوانیش كەناڵەكانی (ڤین ،كۆرەك ،كەناڵ چوار ،پەرلەمانی كوردستان، ئەی یو سی) ئەوانی تر ،سەرجەمیان رۆشنبیری گشتین و سەرجەم بابەتەكانی وەك ،بەرنامەی سیاسی و ئابوری و كۆمەاڵیەتی و تەرفیهی و وەرزش��ی ،هەروەها راپ��ۆرت و ریپۆرتاژ و ه��ەواڵ ،پەخشدەكەن، س��ەڕەڕای ئەوەش زۆرب��ەی هەواڵ و بابەتەكان لە یەكتر دەچێت و بینەری كوردی بێزار كردووە ،بە جۆرێك وایلێهاتووە ،زیاتر بینەری كەناڵە عەرەبیەكان بێت بە بەراورد لەگەڵ كوردییەكان .دڵزار عارف، بەڕێوەبەری پەیوەندییەكانی كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان ،پێیوایە، تەجروبەیەكی درێژمان نیە لە بواری سەتەالیتدا ،ئەو دەڵێت « لە ئێستا بەرە بەرە كەناڵی تایبەتمەند پەیدا دەبێت ،بۆ نمونەش كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان ،لە سەرەتاوە كەناڵێكی تایبەت بە هەواڵ بوو ،تەنها گرنگی بە هەواڵ دەدات». لەم روەوەش وەزارەتی رۆشنبیری و الوان ،الی گرنگ نیە ئایا كەناڵ تایبەتمەند بێت یاخود رۆشنبیری گشتی ،بەرێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری دەڵێ « ئێمە میدیاكان ئاراستە ناكەین كە چی بكەن و چی نەكەن ،بەڵكو كەشوهەوایەكی گونجاویان بۆ دەستەبەر دەكەین تاوەكو خۆیان ئازد بن لە ئاڕاستەكردن لەچوارچێوەی رێنمایی و یاساكانی تایبەت بە كاری راگەیاندن». بەاڵم بەرپرسەكەی كەناڵی ئاسمانی پەیام ،لەم بارەیەوە دەڵێت «الیەنێكی سیاسی كەناڵێكی هەیە دەیەوێت زۆرترین رێژەی جەماوەر لە خۆی كۆبكاتەوە ،لە كاتێكدا توانای ئەوەی نییە چەند كەناڵێكی تایبەتمەند دابنێت ،بۆیە بە ناچاری لە بڕی ئەوە كەناڵێكی گشتی دادەنێت كە تەواوی بوارەكان لە خۆی كۆ بكاتەوە». ناوبراو لەبارەی لێكچوونی بەرنامە و هەواڵەكانی كەناڵە ئاسمانیەكان دەڵێت «تائێستا نەگەیشتوینەتە ئەو ئاستەی كە كەناڵەكان خۆیان هەوڵی پەیداكردنی هەواڵ بدەن».
لە ئینتەرنێت وەرگیراوە
فەرامۆشكردنی زمانی عەرەبی و ئینگلیزی ئەگەرچی تائێستا زۆربەی كەناڵە ئاسمانیە كوردییەكان ،بەرنامەكانیان بە زمانی ك��وردی پەخش دەك��ەن ،و زمانی عەرەبی و ئینگلیزیان فەرامۆشكردووە واتە لۆكاڵن ،بەاڵم لە ئاستی تاكدا ،چەند كەناڵێك رۆژانە پرۆگرامیان هەیە بە زمانی عەرەبی ،دڵزار عارف ،بەڕێوەبەری پەیوەندییەكانی كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان ،سەبارەت بەم باسەوە دەڵێت «یەكێك لە كێشەكانی ئێمە ئەوەیە ،ئەو كەسەی ئینگلیزی زانە، رۆژنامەنوس نیە ،دەبینین زۆربەی ئەو كەنااڵنەی كە بەشی ئینگلیزیان كردەوە نەیانتوانی سەركەوتوبن ،بۆیە وردە وردە پاشەكشەیان كرد و داخران ،ئەوانەشی كە ماون زمانەكەیان وەها نییە كە بینەرێكی ئینگلیزی تێ ربكات ،بە هەمان شێوەش رۆژنامەوانی عەرەبی زانیشمان كەمە» .وتیشی «كەناڵە كوردییەكان ،زۆر لۆكاڵیانە بیردەكەنەوە ،وا دەزانین ئەگەر تەنها كورد بینەرمان بێت تەواو ئیتر دەنگمان دەكات بە هەموو شوێنێك ،بۆیە ئەو دوو زمانە سەرەكییە فەرامۆشكراوە». بەاڵم بۆچونی ف��اروق عەلی بەرپرسی كەناڵی ئاسمانی پەیام، جیاوازە ،ئەو دەڵێت «دەبێت بەرنامەكانمان هێندە گرنگ و بەهێز بێت كە ئەگەر بە زمانی عەرەبی پێشكەشكرا سەرنجی جیهانی عەرەبی بۆ خۆی رابكێشێت ،وابكات بینەری عەرەبیشی هەبێت ،چونكە بەداخەوە هێشتا گەلی كورد نەیتوانیوە سوود لە میدیا وەربگرێت بۆ وەرگرتنی
بەرپرسێكی كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان :كەناڵە كوردییەكان ،زۆر لۆكاڵیانە بیردەكەنەوە
زمانێك هەبێت. هاوكات مامۆستا رزگار رەنجەرۆ ،پسپۆر لە بواری راگەیاندن و هونەر، دەرب��ارەی هەمان باس دەڵێت «ئەگەر راگەیاندنی كوردی بەڕاستی دەیەوێت دەنگی بە جیهان بگات و رای گشتی جیهان بۆخۆی رابكێشێت، ئەوە دەبێت بە زمانە جیهانیەكان بكەونە گەڕ ،بە تایبەتی ئینگلیزی و عەرەبی و ئەڵمانی و توركی،هتد ،...بۆیە هیوادارم راگەیاندنی كوردی گرنگی بەو زمانانە بدات و دڵنیام دەتوانێت رۆڵی خۆی بگێڕێت».
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 157
2012/06/19
9
كێشەی چێشتخانە سەفەرییەكان لەگەڵ شارەوانی هەولێر بەردەوامە
شارەوانی بۆ چێشتخانە سەفەرییەكان :دەبێت مانگانە دووجار شوێنەكەیان بگۆڕن بەدواداچون :پرس ماوەی رابردوو لە شاری هەولێر ،چەند چێشتخانەیەكی گەڕۆك بە بەرچاو دەكەوتن ،كە سەرجەم خاوەنەكانیان خەڵكی كوردستانی باكور بوون ،بە مەبەستی كاركردن هاتونەتە شاری هەولێر و لێرەش چێشتخانەی گەڕۆكیان داناوە ،كێشەی ئەوان لەگەڵ شارەوانی ئەوەیە كە دەبێت هەر پانزە رۆژ جارێك شوێنەكەیان بگۆڕن ،بەاڵم ئەوان لە رێگەی هەفتەنامەی پرسەوە دووپاتی دەكەنەوە ،ئەگەر مانگانە دووجار شوێنەكەیان بگۆڕن لە رووی مادییەوە قازانجێكی وەها ناكەن كە تێچووی كرێكارەكان دەربهێنێتەوە. حوسێن ئەو گەنجەیە ،كە ماوەی زیاتر لە ساڵێكە لە كوردستانی توركیاوە بە مەبەستی ك��ارك��ردن هاتۆتە هەولێر ،ش��ەش مانگە چێشتخانەیەكی سەفەری بە ناوی (دیفیرمۆ) داناوە ،ئەو كێشەی لەگەڵ شارەوانی ئەوەیە ،كە شارەوانی دەڵێت «مادام چێشتخانەكەت بە ناوی گەڕۆك (سەفەرییە)ەوە ،دەبێت هەر پانزە رۆژ جارێك چێشتخانەكەت ببەیتە شوێنێك» .بەاڵم ناوبراو ناڕازییە لەو بڕیارە و دەڵێت «ئەگەر پانزە رۆژ جارێك شوێنەكەم بگۆڕم ،هەموو ئەو موشتەرییانەی پەیدامكردووە لە دەستی دەدەم ،تا دووبارە لە شوێنێكی تر موشتەری پەیدا دەكەمەوە، دیسان دەڵێن لەو شوێنەش برۆ ،بۆیە داوا دەكەم وازمان لێبهێنن و لێبگەڕین كارەكەی خۆمان بكەین». ئەوەشی وت «ئەگەر وابێت نزیكەی دە كرێكار الی من بێكار دەمێننەوە ،چونكە ئەگەر وابڕوات من چێشتخانەكەم دادەخەم». ئەحمەد كە خاوەنی چێشتخانەی لەفەی كوردستانە ،بە هەمان شێوە خەڵكی كوردستانی توركیایە ،و ماوەیەكی زۆرە چێشتخانەی داناوە، هاوكات وەك حوسێن گلەیی ئەوە دەكات كە شارەوانی لێناگەڕێت لە یەك شوێن كارەكەیان بكەن ،ئەو وتی «داواكارین لە شارەوانی رێگەمان نەبوونی رۆژنامەنووسی پڕۆفیشناڵ زۆرج��ار لەالیەن بینەر و شارەزایانی بواری راگەیاندن ،رەخنە لەو كەنااڵنە دەگرن كە پابەندی ئیتیكی كاری رۆژنامەنوسی پڕۆفیشناڵ نین ،بە تایبەت لە كاتی هاتنە پێشەوەی رووداوە سیاسیەكان، بەرپرسەكەی كەناڵی گەلی كوردستان ،لەم بارەیەوە دەڵێت «مەسەلەی پرۆفیشناڵی لە كەناڵی كوردیدا تائێستا شتێكی وازح نیە ،بۆ نمونە كەناڵ هەیە دەڵێ ئەهلیم و ئەگەر سەیریشی بكەین لە چوارچێوەی پڕۆفیشناڵی الدەدات». هەروەها دكتۆر حەبیب كەركوكی بە توندی رەخنە لە كەناڵەكان دەگرێت و دەڵ��ێ «ب��ەداخ��ەوە راگەیاندنی ك��وردی خۆی قەیران بۆ خەڵك دروست دەكات و نەوەك قەیران بۆ خەڵك چارەسەر بكات، هەروەها ئاستی رۆشنبیری خەڵكی نزم كردۆتەوە ،لە كاتێكدا دەبوایە ببێتە هۆی بەرزكردنی ئاستی رۆشنبیری خەڵك ،بۆیە پێموا نییە پابەند بووبن بە ئیتیكی كاری رۆژنامەوانی». جوندیانیش لەگەڵ ئەو بۆچوونە هاوڕایە و دەڵێت «زۆرب���ەی كەناڵەكان لەكاتی قەیرانە سیاسییەكان لە ئیتیكی رۆژنامەوانی دەردەچن یاخود پێیەوە پەیوەست نابن، بەاڵم كەناڵە حزبییەكان زۆركات لە هەندێك كەناڵی تر باشتر چاودێری الیەنی ئیتیك دەكەن و زیاتر هەست بە بەرپرسیاریەتی دەكەن».
بدات ،كارەكەی خۆمان بكەین لە یەك شوێن ،چونكە ئەگەر بەپێی وتەی ئەوان بێت ،ئێمە هیچ موشتەرییەكمان نابێت و كارەكەشمان وەها نابێت كە سوودی لێوەرگرین» .رایگەیاند «لە توركیاوە روومان لە كوردستان كردووە بۆ كاركردن و بە واڵتی خۆمان زانیوە و داواكارین لێبگەڕێن كارەكەی خۆمان بكەین». لە وەاڵم��ی ئەوانیشدا عەلی رەشید ،سەرۆكی شارەوانی هەولێر لەوبارەوە بۆ پرس دووا و وتی «ئەو چێشتخانانە ناویان گەڕۆكە ،بەاڵم ئەوان دەیانەوێت جێگیربن نەك گەڕۆك ،ناكرێت چێشتخانەیەك بە ناوی سەفەری دابنێیت و لە واقیعیشدا سەفەری نەبێت». هەروەها سەرۆكی شارەوانی هەولێر ،هۆكاری ئەو بڕیارە بۆ
كۆبونەوەی بەشێك لەو عارەبانانە گەڕاندەوە و وتی «ئەگەر ئەوان شوێنەكەیان سابت بێت ،ئەوكات بە بەردەوامی عارەبانە لە دەوروبەری ئەو چێشتخانانە كۆدەبنەوە ،ئەوەش سیمای شوێنەكە تێكدەدات». دەربارەی واسیتە و واسیتەكاریشی ناوبراو روونی كردەوە «كەسانێكی هەولێری هەن پشتگیرشیان لێدەكەن ،بەاڵم ئێمە هەر سوور بووینە لەسەر جێبەجێكردنی رێنماییەكانی خۆمان».
خاوەن چێشتخانەكان سەفەرییەكان: یان دایدەخەین یان نایگۆڕین
ئێستا لەكوردستاندا 22كەناڵی ئاسمانی پەخشیان هەیە هەروەكو لەم خشتەیەدا دیاركراوە: ز
كەناڵ
پارێزگا
خاوەنداریی
1
گەلی كوردستان
سلێمانی
یەكێتی نیشتمانی كوردستان
2
كوردستان tv
هەولێر
پارتی دیموكراتی كوردستان
3
كوردسات
سلێمانی
یەكێتی نیشتمانی كوردستان
4
زاگرۆس
هەولێر
پارتی دیموكراتی كوردستان
5
كەركوك
كەركوك
یەكێتی نیشتمانی كوردستان
جگە لەم كەنااڵنەش ئێستا نزیكەی 7كەناڵی تری ئاسمانی لە قۆناغی ئامادەكاری پێش پەخشكردندان. لەدەرەوەی واڵتیش ئەم كەنااڵنە پەخشدەكرێن كە لەم خشتەیەدا هەیە هەن :
6
KNN
سلێمانی
بزوتنەوەی گۆڕان
ز
كەناڵ
واڵت
خاوەنداریی
7
NRT
سلێمانی
كەرتی تایبەت
1
تیشك
فەرەنسا
حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران
8
سپێدە
هەولێر
یەكگرتووی ئیسالمی لە كوردستانی عراق
2
ستێرك
ئەوروپا
پارتی كرێكارانی كوردستان PKK
9
پەیام
سلێمانی
كۆمەڵی ئیسالمی لە كوردستانی عراق
3
10
كۆرەك
هەولێر
كەرتی تایبەت
ن�����ەورۆز – ك��وردس��ت��ان��ی ئەوروپا رۆژهەالت
پارتی كرێكارانی كوردستان PKK
11
ڤین
دهۆك
كەرتی تایبەت
4
MCC
ئەوروپا
پارتی كرێكارانی كوردستان PKK
12
بادینان سات
دهۆك
یەكێتی نیشتمانی كوردستان
5
رۆناهی – كوردستانی سوریا
ئەوروپا
پارتی كرێكارانی كوردستان PKK
13
پەرلەمانی كوردستان هەولێر
6
كورد
ئەوروپا
كەرتی تایبەت
14
كەناڵ 4
هەولێر
كەرتی تایبەت
7
كۆمەڵە
ئەوروپا
حزبی كۆمەنیستی ئێران
15
جەماوەر
سلێمانی
حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان
8
TRT6
توركیا
حكومەتی توركیا
16
هەولێر
هەولێر
كەرتی تایبەت
9
حەیات
توركیا
كەرتی تایبەت
17
AUC
هەولێر
كەرتی تایبەت
10
پەلیستانك
ئەردەن
كەرتی تایبەت
18
الفیحا
سلێمانی
كەرتی تایبەت
11
ئەرزاق كوردستان
ئەردەن
كەرتی تایبەت
19
توركمان ئیلی
كەركوك
بەرەی توركمانی لە عراق
12
KURD1
فەرەنسا
كەرتی تایبەت
20
عەشتار
هەولێر
كەرتی تایبەت
13
ئاسۆ
ئەوروپا
كەرتی تایبەت
21
كوردماكس
هەولێر
كەرتی تایبەت
14
KMTV
ئەوروپا
كەرتی تایبەت
22
رۆژهەالت
؟
15
سەحەر – بەشی كوردی
ئێران
كۆماری ئسالمی ئێران
پەرلەمانی كوردستان
10
ژماره 157
www.lawanikurdistan.org
2012/06/19
پەرلەمان و حكومەتێكی پیر ،لە كۆمەڵگەیەكی الوانەدا ئا :پرس
بەپێی ئ��ەو ب��ەدواداچ��وون��ەی ك��ە هەفتەنامەی پرس كردوویەتی ،لە ئێستا تەنیا لە %13،51ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان و لە %21وەزیرەكانی كابینەی حەوتەمی هەرێمی كوردستان ،گەنجن و لە خوارووی تەمەنی 40ساڵیدان .ئەمە لە كاتێكدایە كە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، رێگەی داوە گەنجی تەمەن 25ساڵ خۆی بپاڵێوێت و ببێتە پەرلەمانتار ،بەاڵم هیچكام لە حزبەكان ،بە دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن و ئەوانی تریشەوە ،هیچ كەسی تەمەن 25 ساڵیان نە پااڵوتووە .گەنجترین پەرلەمانتاریش كاندیدی حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستان بووە كە تەمەنی 27ساڵ بووە. ئەگەر تەمەنی گەنجی لە نێوان ( 18بۆ )40ساڵی هەژمار بكرێت ،ئەوا بەپێی دەرەنجامی راپرسی و روپێوە كۆمەاڵیەتییەكان بێت ،زێتر لە %60خەڵكی هەرێمی كوردستان گەنجن و لە خ��وارووی 40ساڵییەوەن ،بەاڵم لە پۆستە سیادی و پۆستە بااڵكاندا پێچەوانەوە بۆتەوە و زۆرینەیان تەمەنیان لە نێوان 45بۆ 55ساڵیدایە. بە گوێرەی بەدواداچوونەكانی هەفتەنامەی پرس ،كاندیدە دەرچووەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان 7 ،كەسیان تەمەنیان لە خ��وارووی 40ساڵی ب��ووە ،كە گەنجترینیان تەمەنی 30ساڵ بووە ،بەاڵم ئێستا تەنیا 4كەسیان لە تەمەنی گەنجێتیدا ماون .یەكێتی نیشتمانی كوردستان6 ، كاندیدی دەرچووی لەخوارووی تەمەنی 40ساڵی بووە ،كە گەنجترینیان 35ساڵ بووە ،ئێستا 3كەسیان لە تەمەنی گەنجێتیدا ماون .بزوتنەوەی گۆڕان 8كاندیدی دەرچووی لە خوارووی تەمەنی 40ساڵی بووە ،كە گەنجترینیان 38ساڵ بووە ،بەاڵم ئێستا 6لە تەمەنی گەنجێتیدا ماون .یەکگرتووی ئیسالمی كوردستان تەنیا 1كاندیدی دەرچووی لە تەمەنی 40 ساڵی دابووە و ئێستا هیچكام لە پەرلەمانتارەكانی یەكگرتوو گەنج نین .كۆمەڵی ئیسالمی 2 ،كاندیدی دەرچووی تەمەنیان 39ساڵ بووە ،ئێستا ئەوانیش قۆناغی گەنجیان جێهێشتووە و هیچیان گەنج نین .حزبی سۆسیالیستی كوردستان 2 كاندیدی دەرچووی هەیە ،هەر 2كاندیدەكەی گەنج بووە و گەنجترین پەرلەمانتار ،كاندیدی سۆسیالیست بووە كە تەمەنی 27ساڵ بووە .ئێستا 1پەرلەمانتاری گەنجی هەیە.
بزوتنەوەی ئیسالمی 1كاندیدی دەرچ��ووی گەنجی هەیە كە ئێستا تەمەنی 35ساڵە .لیستی ئ��ازادی و عەدالەتی كۆمەاڵیەتی كە ئێستا كەسێكی حزبی شیوعی نوێنەرایەتیان دەكات ،ئەوكات تەمەنی 38ساڵ بووە و ئێستا قۆناغی گەنجی تێپەڕاندووە .لیستی رافیدەین كاندیدێكی گەنجی هەبووە ،كە ئێستا تەمەنی 33ساڵە.
لە %84ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان و لە %79وەزیرەكانی كابینەی حەوتەم پیرن و لە سەرووی 40ساڵییەوەن هیچكام لە كاندیدە دەرچووەكانی (حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان) و (ئەنجومەنی گەلی كلدانی سریانی ئاشوری) و (بزوتنەوەی دیموكراتی توركمانی كوردستان) و (لیستی ئەرمەن) و (لیستی چاكسازی توركمان) و (چاكسازی توركمانی هەولێر) كاندیدی دەرچ��ووی گەنجیان نییە و هەموویان تەمەنیان لەنێوان 45بۆ 55ساڵیدایە. ئەگەر بەرواری 2009\7\25هەژمار بكەین ،لە كۆی 111 كاندیدی دەرچوو ،واتە پەرلەمانتار ،تەنیا 30دەرچوویان تەمەنیان لە خوارووی 40ساڵیدا بووە ،كەدەكاتە نزیكەی ،%30بەاڵم ئێستا 16پەرلەمانتار تەمەنیان لە خوارووی 40 ساڵیدایە كە رێژەكەی لە %14دەكات. وەزیرەكانی كابینەی حەوتەمی هەرێمی كوردستانیش كە 19وەزیرن ،تەنیا 4وەزیریان تەمەنیان لە نێوان ( 34بۆ )40 ساڵیدایە،كە رێژەكەی لە %21دەكات. كەواتە ئەگەر پێچەوانەكەی وەربگرین ،ئ��ەوا لە %84 ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان و لە %79وەزیرەكانی كابینەی حەوتەم پیرن و لە سەرووی 40ساڵییەوەن. رۆژنامەنووس هیوا جەمال لە كەناڵی ئاسمانی كەی ئێن ئێن ،لەبارەی كاندید نەكردنی گەنجان لە الیەن حزبە كوردییەكانەوە ،بڕوای وایە هەر بەمەبەست ئەوە كراوە كە پیرەكان ئەزموون نەگوازنەوە بۆ گەنجان و هەر لەسەرەتاوە رێگە ن��ەدەن ،گەنجان بتوانن داهێنان بكەن و خۆیان پێبگەیەنن .روونیشی دەكاتەوە»بردنە پێشەوەی گەنج و
بەشداری پێكردنی لە ناوەندەكانی بڕیاردا ،پێویستی بە پەروەدەكردنی هەمە الیەنە هەیە ،ئەم دەسەاڵتەی كە ئێستا حوكمڕانە تەنانەت نەیتوانیوە نەوەكانی خۆشی پەروەردە بكات ،واتە ئەوانەی لەدوای راپەڕینەوە لەدایك بوون و ئێستا تەمەنیان 21ساڵە كەمترین دەرفەتیان بۆ رەخساوە تا بتوانن پەرە بە بەهرەكانیان بدەن». لەم رووەوە رۆژنامەنووسەكە رەخنە لە دەسەاڵتی سیاسی و حكومەتی هەرێم دەگرێت كە بەپێی پێویست بایەخی بە گەنج نەداوە و پەراوێزی خستووە و تەنانەت دژایەتیشی دەكات. دكتۆر عومەر نورەدینی ،ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی پارتی ،پێیوایە رێژەی گەنج لە پەرلەمان كەمە و داوا دەكات زیاتر بایەخ بە گەنج بدرێت .روونیشی دەكاتەوە «كۆمەڵێك هۆكار هەبوونە كە وایكردووە حزبەكان زێتر كەسانی پسپۆر وشارەزا و تەمەنی مامناوەند بۆ پەرلەمانتاری دیاری بكەن». ئەوەشی وت «رەنگە لە خولی داهاتوودا ژمارەی زۆرتر گەنج بێنە ناو پەرلەمان». ه��ەر س��ەب��ارەت ب��ەم بابەتە ،شـوان راب��ـ��ەر ،ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان دان ب��ەوەدا دەنێت كە زۆرب��ەی ئەندامانی پەڕلەمانی كوردستان بە درێژایی تەمەنی ،خەڵكێكی تەمەندار و مام ناوەند بوونە و خەڵكی گەنجی تێدا كەمە .هۆكارەكانیشی گەڕاندەوە بۆ ئەوەی كە حزب بەسەر پەڕلەماندا زالە و حزب پەڕلەمانتاران دیاری دەكات ،حزبیش زیاتر خەڵكی بەتەمەنی نێو حزب و ،ئەندامانی سەركردایەتی و ،هەندێ جار خەڵكی كارا یان خەڵكی گوێڕایەڵ دەست نیشان دەكات .ئەوەشی وت «حزب پێی وایە ئەندامانی سەركردایەتی و تەمەنداران سیاسی ترو بەئەزموون ترن ،تازە وا گەنج وەك پەڕلەمان دەگەنە سەركردایەتی حزبەكان». ئەندامەكەی سەركردایەتی كۆمەڵ ،راشیگەیاند «ئێستا پەڕلەمان لە جاران بێ دەسەاڵت ترە ،لەبەر ئەوەی جاران حزبەكان كێبڕكێیان بوو لەسەر ئەوەی كێ زیاتر ئەندامانی مەكتەبی سیاسی بەهێزوكارا لە پەڕلەمان دابنێن ،وەلێ ئێستا یەك ئەندامی مەكتەبی سیاسی تیا نییە ،كەچی سیاسەت وبڕیارەكانی پەرلەمان زیاتر مەكتەبی سیاسیەكان دایدەرێژن».
www.lawanikurdistan.org
ژمار ه 157
2012/06/19
11
پاركەکان ئازادی عەشق بۆ گەنجان دەستەبەر دەكەن ئا :پرس پارك و باخچەكان یەكێكن لەو شوێنە دڵڕفێن و ئومێدبەخشانەی كە بوونەتە جێژوانی عاشقان و جێی بە یەكگەیشتنی دوو خۆشەویست. پاركی ئازادی لە سلێمانی ،یەكێك لەو پاركانەی كە زۆرترین گەنجانی ئەم شارە روو تێدەكەن ،بەتایبەتی كوڕان و كچانی عاشق .وەك دەوترێت ئەم پاركە ئازادی عەشقی بۆ گەنجان دەستەبەر كردووە. ئێوارەیەك سەردانی ئەم پاركەمان كرد ،ژمارەیەكی زۆر كوڕ و كچی قوتابی لێبوو كە سەرگەرمی خوێندن بوون ،چونكە كاتی تاقیكردنەوەكانی شەشەمی ئامادەیی و زانكۆ و پەیمانگەكان بوو. لەگەڵ كۆمەڵێك كوڕ و كچ كەوتینە گفتوگۆ و هاوڕێیانە دوواین. كوڕێك خۆی بە (ك��ارزان) پێناساندین كە قوتابی شەشەمی ئامادەیی بەشی وێژەیی بوو .ئەو دەیگوت «لەم واڵتەدا شتێك نییە بەناوی ئازادی عەشق .بەڵكو شتێك هەیە بەناوی قوربانی عەشق». ئەو قسەكانی رووندەكاتەوە و دەڵێت «راستە زۆرجاران كوڕان و كچانی عاشق بۆ بەسەر بردنی كاتێك خۆش دێنە ئەم پاركە ،بەاڵم هەر كە لەالیەن كەسێكی ناسیاوی كچەكەوە بینران ،ئەوا كێشە دروست دەبێت و هەر دوكیان دەبنە قوربانی و رەنگە ناچار بن واز لەیەكتری بێنن». كەسێكی تر بە ن��اوی (ئومێد) كە قوتابی زانكۆ بوو لەگەڵ كۆمەڵێك لە هاوڕێ كچ و كوڕەكانی پێكەوە دانیشتبوون ،رای وابوو نابێ بە چاوی خراپەوە سەیری هەموو ئەو كوڕ و كچانە بكرێت كە پێكەوە دەچنە پاركەكان و پێكەوە پیاسە دەكەن یان خەریكی خوێندنن .ئەوەشی وت «ئاساییە بەالمەوە لەگەڵ خۆشەویستەكەم بێمە ئێرە ،بەاڵم زۆر جاران لە ترسی خەڵكی دەترسم ،بۆیە داوام وایە خەڵكی واز لە قسەلۆك و تێكدانی نێوان دوو عاشق بهێنن و بهێڵن كوڕان و كچان بە عەشقەوە هاوسەرگیری بكەن». كچە هاوڕێیەكی بەناوی (ڤیان) هاتە قسە و وتی «زۆر جاران دەوترێت لێرە كوڕ و كچ لە سنور و نەریت الدەدەن ،بەرای من ئەوە
شتێكی خراپە و كەسایەتی هەردووال دەشكێنێت» .دەشڵێت «ئەگەر كوڕ و كچێك بەنییەتی هاوسەرگیری ،بۆ گفتوگۆ كردن بێنە پارك و پێكەوە قسە لەسەر ژیانی داهاتوویان بكەن ئەوە شتێكی باش و ئاساییە ،بەس ئەو پێوەندییە زۆر نەخایەنێت». باخەوانێك كە تەمەنی نزیكەی 50ساڵ دەبوو بە ناوی مام ()... بینەری چەندین حاڵەتی عاشقانەی كوڕان و كچان بووە و لەو بارەوە وتی «زۆر ج��اران ك��وڕان و كچان بۆ یەكتر بینین دێنە ئێرە و هەندێكجاریش ماچ ماچێنی تێدەكەوێت .هەر چەندە من لەگەڵ ئەوەدا نیم لەم شوێنە گشتییە كە پڕی خەڵكە ،بە بەرچاوی خەڵكەوە كوڕ و كچ یەكتری ماچ بكەن یان یەكتر لە باوەش بگرن». ئەو دانی بەوەدا كە رۆژانە لە كاتی دەوامی خۆیدا بینەری حاڵەتی لەو جۆرە دەبێت. ئەوەشی وت «ئەكەر كوڕ و كچێك نیازیان پاك بێت ،هەرگیز لێرە شتی وەها ناكەن» .دەشڵێت «ئێمە كارمان بەو كەسانە نییە و بۆمان نییە تەدخول بكەین ،ئەوە ئازادی خۆیانە ،هەر چەنە من لەگەڵ ئەوجۆرە ئازادییە نیم». مامۆستایەكی قوتابخانە بە ن��اوی (ج) لەو ب��ارەوە بۆ پرس وەهای وت «هەر چەندە من خۆم زۆر بەدیندار دەزانم و پابەندم بە بەهاكانی ئایینەوە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەش نیم هەموو رێگەیەك لە گەنجان قەدەغە بكرێت و كوڕ و كچێكی عاشق كە بیانەوێت زەواج بكەن ،شوێنێك نەبێ تێیدا دوو دەقە قسان بكەن و بیرۆبۆچوونیان ئاڵ و گۆڕ بكەن». ئەوەشی وت «ئەو رێگرییە نیشانەی دواكەوتوویی كۆمەڵگە و بیری تەسكی خۆمانە ،دەنا چارەنووسی هەر كچێك شوو كردن و چارەنووسی هەر كوڕێك ژنهێنانە ،خۆ ناشكرێ لەم سەردەمەدا دایك و باوك بڕیار لەو بارەوە بدەن ،پێویستە گەنجات خۆیان بڕیار لە بارەی داهاتووی ژیانی خۆیانەوە بدەن». گەنجێك بە ناوی (ئیدریس) دانی بەوەدا نا ،كە چەندینجار لەگەڵ
خۆشەویستەكەی سەردانی ئەم پاركەی كردووە ،بەاڵم ئەوەشی وت «هەموو جارێك كە لەگەڵ خۆشەویستەكەم دێم نیوە گیان دەبم، هێندە دەترسێم كە ناسیاوێك بمانبینێت و كێشەمان بۆ دروست ببێت ،یان كەسی نزیك كچەكە بمان بینێت و فاتیحەمان لەسەر بخوێنن». یەكێكە لە پۆلیسە پاسەوانەكانی پارك كە ناوی خۆی پێنەوتین و ئامادە نەبوو بە فەرمی لێدوان بدات ،پێی راگەیاندین كە ئەوان تەداخولی كاری شەخسی خەڵكی ناكەن و ئازادن لەوەی كە كوڕ و كچ پێكەوەبن ،بەاڵم وەكخۆی وتی «بەو مەرجەی لە دابی گشتی النەدەن و رێزی پاركەكە بگرن». هەر سەبارەت بەم بابەتە ،دانا خالید ،توێژەری كۆمەاڵیەتی پێیوایە هەموو كەسێك ئازادە تا ئەو كاتەی ئازادی یەكێكی تر دەست پێدەكات .ئەوەشی وت «قسە كردن لەسەر ئەم بابەتە زۆر هەڵ ئەگرێت ،واتە ئەو پاركانە بە شوێنێكی گشتی دادەنرێت و هەموو كەسێك بۆی هەیە سەردانی بكات و كاتێكی خۆش بباتە سەر لەوێ». راشكاوانە ئاماژەی بەوەشدا كە «ئەو كچ و كوڕە عاشقانەش ئازادن لە دەڕبرینی هەست و سوز بۆ یەكتری ،بەاڵم بە مەرجێك لەسەر حسابی یەكێكی تر نەبیت و لەبەر چاوی خەڵكی گشتی هەندێ ڕەفتار بكەن كە بەالی خەڵكەوە قبوڵ نەبێت .چونكە ئێمە ئەوەمان نابێت لەبیر بچێت كە ئێمە كۆمەڵگەیەكی روژهەاڵتین و ئەم جورە شتانە تا ڕادەیەك قبوڵ ناكرێت». توێژەرەكە روونیدەكاتەوە لەوانەیە ئەو شوێنە ناوبانگێكی خەراپی لێ بكەوێتەوە ،ئەمەش وا لە خەڵكی دەكات بەتایبەتی خیزانەكان سەردانی ئەو شوێنە نەكەن ،بوێە ئەگەر شوێنیكی تایبەت بە خۆیان هەبێت زۆر باشترە و ئازادیەكی زیاتریان ئەبێت ،هەروەها دور ئەبن لەقسەو قسەڵوكی خەڵكی.
«راستە زۆر جار كوڕان و كچانی عاشق بۆ بەسەربردنی كاتێكی خۆش دێنە ئەم پاركە ،بەاڵم هەر كە لەالیەن كەسێكی ناسیاوی كچەكەوە بینران ،ئەوا كێشە دروست دەبێت و هەردووكیان دەبنە قوربانی و رەنگە ناچار بن واز لەیەكتری بێنن» خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی محەمەد عومەر شاخەوان شێخانی نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
نەرمین عوسمان،ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی و جێگری لیژنەی قەرەبووكردنەوەی مادەی 140
دیمانە :تریفە ئازاد
پ:بەرای ئێوە تاچەند ساڵی تر مادەی 140بەتەواوەتی جێبەجێ دەكرێ؟ و :مادەی 140خۆی لە سێ قۆناخی گرنك ئەبینێتەوە، ئێمە تا ئێستا لە قۆناغی سەرەتایین ،قۆناغە سەرتاییەكەشی بریتیەلە گەڕانەوەی ئاوارەكان و هاوردەكانی ناوچەكانی كوردستان بۆ زێدی خۆیان ،دوای ئەوە گەڕانەوەی سنورە ئیدارییەكانە ،جا قەرەبووی ئەو كەسانەیە .ئێمە ئێستا لە قۆناغی یەكەمداین ،ئەتوانم بڵێم قۆناغەكەی تری بەشێكی جێبەجێكراوە ،بەاڵم قەرەبوو كردنەوەی ئاوارەكان چەند ساڵێك ئەخایەنێت .بەپێی رێژەی ئەوفۆرمانەی كە لەبەر دەستی لیژنەكەدایە ،ئەو پارانەی كە دابین ئەكرێت دەتوانێ لە %4فۆرمەكان جێ بەجێ بكات. پ:ئەو بودجەیەی كە بۆ مادەی 140دابین دەكرێ تاچەند لە ئاستی پێویستدایە؟ و :بودجەكە زۆر كەمە ،بەاڵم بودجەكە تەنها كەركووك و خانەقین ناگرێتەوە ،بەڵكو ناوچەكانی دەوروبەری مووسڵیش ئەگرێتەوە ،ئەو پارەیە یەكجار كەمە بە بەراورد لەگەڵ ئەم هەموو خەڵكە كە بڕیار دراوە مادەی 140بیانگرێتەوە .تەنانەت ئەوانەی ئاوارەی دەرەوەش بوون ئێستا ئەیانگرێتەوە . پ :وەك كەسێكی شارەزا لە مادەی 140پێت وایە مادەی 140جێ بەجێ ئەكرێت؟ و :ئەگەر ئیرادەیەكی سیاسی بەهێز هەبێت لە الیەن دەوڵەتەوە ،ئەوا مادەی 140جێ بەجێ ئەبێت ،بەاڵم بەو شێوەی ئێستا كە هەیە نەخێر زۆر زەحمەتە . پ :لەگەڵ هاتنی مالیكی بۆ كەركووك ،ئەڵێت كەركووك شارێكی عێراقیە و مادەی 140جێ بەجێ ناكرێت .رای تۆ لەو
بارەوە چییە؟ و :مالیكی زۆر سیاسیانە ئەم قسەیەی كردووە ،نەیوتووە كوردستانی نییە ،ئەڵێت شارێكی عێراقیە.ئەگەر لێكی بدەیتەوە بەدەستوور ،ئەوا هەرێمیش عێراقیە .واتە شتێكی نەوتووە بەردەر لە دەستور ،بەاڵم وتنی ئەم قسەیە ئیستفزازییە بۆ ناوچەكە. پ :بەرای تۆ ،لەم قەیرانەسیاسەی كە ئێستا عێراق تێكەوتووە ،یەكدەنگی كورد و كۆدەنگی نیشتیمانی لە گوتاری سیاسی چەندە گرنگە بۆ هەرێمی كوردستان؟ و :ئێمە هەموو مەسەلە سیاسیەكان بە یەكبوونی دیدی سیاسی هەموو حزبەكان ئەكرێت ،بە هەموو رێكخراوەكانیشەوە ،ماڵی كوردی چەند یەك بێت ئەوەندە ئێمە ئەتوانین فشارەكانمان لەسەر دەوروبەرمان زیاد بكەین.یەكگوتاری كورد زەرورەتێكی مێژوییە ،لە ماڵی خۆمانا لەسەر جێ بەجێ كردنی بەرنامەو پرۆژە دیدمان چەند جیاواز بێت ،نابێت لە دەرەوە ئێمە وابین. ئیتر كاتی ئەوە هاتووە وتارەكانمان یەك كەین بۆ ئەوەی كەس زەفەرمان پێ نەبات . پ :مالیكی هەوڵی ئەوەیدا سود لە گرژی نێوان چەند حزبێكی سیاسی كوردی وەربگرێت ،ئایا پێت وایە مالیكی سودی لەم گرژییە وەرگرتبێت؟ و :تا ئێستا سودی لەم دەرفەتە وەرنەگرتووە ،بەاڵم ئەگەر ناكۆكی لە نێوان حزبەكان بەردەوام بێت و گوتارمان یەكنەبێت ،بەڵی سودی لێ وەردەگرێت .تا ئێستاش هەوڵی داوە و هەوڵی زۆریش ئەدات ،بەاڵم ئێمە ئەبێت زۆر لەم هەوڵە بەرزترو گەورەتر بین. پ :ئەگەر رەوشی عێراق وابێت پێت وایە مالیكی متمانەی لێدەسەنرێتەوە؟ و :ئەگەر بەو شێوە بڕوات و ئێمە بتوانین لۆبیەكی فراوان دروست بكەین ئەوا متمانەی لێدەسێندرێتەوە. پ:كە مالیكی سەردانی كەركوكی كرد لە الیەن یەكێتی پێشوازی گەرمی لێكرا ،بۆچی؟ و :یەكیتی نەبووە ،چونكە وەزیرەكانی یەكێتیش نەهاتبوون ،لەبەر ئەوە ناتوانین بڵین یەكێتی بووە ،ئەتوانین بڵێین پارێزگاری كەركووك بووە ،ئەمەش ئەركی خۆیەتی، چونكە ئەو تاوەكو ئێستاكە لەسەر بەغدایە ،ناتوانێ بڵێت من پێشوازی لێناكەم ،ئەمە شتێكە بە قازانج ناگەڕێتەوە ،چونكە جگە لە پاریزگا كەسی تری یەكێتی ئامادەی پێشوازی و كۆبوونەوەكە نەبوو ،پارێزگاریش لەبەر سیفەتی وەزیفی خۆی ئامادە بوو نەك وەك ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی. پ:دەوترێت راجیایی و ناكۆكی لەنێوان ئێوە و پارتیدا هەیە سەبارەت بە كێشەكانی عێراق؟ و :لەهەموو كۆبوونەوەكانی سەركردایەتی یەكێتی جەخت لەسەر ئەوە دەكەینەوەكە ئێمە و پارتی هاوپەیمانین و ئەو پەیوەندیەی كە لە نێوانماندایە هیچ الیەنێك نەیتوانێ بیروخێنت. راستە دوو بیروبۆچوونی جیاوازمان هەیە لەسەر هەندێك مەسەلە ،بەاڵم ئەو پەیوەندییە ناگۆڕینەوە بە هیچ شتێكی تر.هەموو كات جەختمان كردۆتەوە ئەبێ ئەو هاوپەیمانێتییە بپارێزین بۆئەوەی جارێكی تر توشی هیچ گرفتێكی تر نەبین.
بەو شێوەیەی كە ئێستا هەیە، زەحمەتە مادەی 140جێبەجێ بكرێت
شادمان مەال حەسەن
قەرەبوو كردنەوەی ئاوارەكان چەند ساڵێك ئەخایەنێت
ئەردۆگان و كێشەی كورد
لەدوای كەمال ئەتاتورك دامەزرێنەری دەوڵەتی كۆماری توركیای نوێ لە ساڵی 1923وە هیچ سەركردەیەكی هەڵبژێردراو بەدەنگی خەڵك بەقەد «ڕەجەب تەیب ئەردۆگانی» سەرۆك وەزیرانی ئێستا بەهێز و خاوەن نفوز نەبووە لەم واڵتە.لەهەمان كات كێشەی كوردیش لە هیچ دەورو زەمانێكی تەمەنی كۆماری توركیا وەك ئەم سەردەمەنەهاتۆتە پێشەوە.هەروەها لەهیچ سەردەمێكیش لەسەر ئاستی بااڵی دەوڵەتی تورك وەكو ئێستا باس لە چارەسەری كێشەی كورد نەكراوە. جاران هەمیشە بە نكۆلی كردن باس لە بوونی كێشەی كورد دەكرا.تەنانەت ووشەی كورد و كوردستان لە هەموو كونج و كەلەبەرێكی ئەم جیهانە لەسەر زاری هەر كەسێكەوە دەربچووبا ئەوە تورك دژی بوون و پێی پەست دەبوون. بەاڵم ئێستا لە سەر ئاستی سیاسی و فەرهەنگی و كەلەپورییەوە كورد لە توركیا دەتوانێ قسە لەسەر الیەنەكانی ژیانی خۆی و كێشەكەی بكات.ئەگەرچی لەهەمان كات سیاسەتێكی زۆر توند و خوێناویش لەبەرامبەر چاالكوانانی سیاسی كورد لەناو توركیاو گەریالكانی پارتی كرێكارانی كوردستان لە شاخەكاندا هەیە.لەالیەكی تریش بەهۆی بەرژەوەندییە ئابووری و سیاسیەكانییەوە توركیا لەگەڵ هەرێمی كوردستان پەیوەندییەكانی زۆر باش بردۆتەپێش و گەشەی پێداوە .ئێستا وەك كیانێكی سیاسی و قانوونی لە چوارچێوەی عێراقی فیدراڵی مامەلە لەگەڵ سەركردایەتی هەرێم دەكات.لە ئێستادا توركیا بەسەرۆكایەتی پارتی داد و گەشەپێدان و تەیب ئەردۆگانی سەرۆك وەزیران لە ناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست و واڵتانی عەرەبی دەورێكی دیار و بەرچاو دەبینێ. لە هاتنی شەپۆلی بەهاری عەرەبی بەئاشكرا توركیا پشتیوانی لەو هێز و گروپانە دەكات كەوا لە ئەنجامی ڕاپەڕینەكان هاتونەتە سەر گۆڕەپانی سیاسی واڵتەكانیان.لەهەمان كات لە عێراق و سوریاش دەیەوێ ڕۆڵێكی دیار و بەرچاوتر ببینێ و كاریگەری زیاتری هەبێ لەسەر ئێستاو داهاتووی ناوچەكە.وەك ئەحمەد داود ئۆغلوی وەزیری دەرەوەیان خۆیان بە عوسمانییە نوێیەكان دەچوێنێ و خوازیارن بە شێوەیەكی تر و دوور لەشەڕ و ئاژاوە بۆ هەموو ئەو سەرزەمینانە بگەڕێنەوە كەوا ڕۆژگارێك لە ژێر ڕكێف و قەڵەمڕەوی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدابوونە.ئەم سیاسەتەی ئەردۆگان و پارتەكەی شتێكی سروشتی و ئاساییە لە سیاسەتدا بۆ پاراستن و گەشەپێدانی بەرژەوەندیەكانی واڵتەكەیان. بەاڵم دەبێ ئەوە بزانن كەوا كێشەی كورد كە كێشەی نەتەوە و خاكی میللەتێكە لەناو خودی توركیا و سێ سنوری وشكانی واڵتەكەیان (ئێران و عێراق و سوریا) لەمپەرێكی گەورەو كەمەرشكێنە بۆ پەڕینەوەیان لە واڵتەكەیان بۆ هەر سەرزەمینێكی تر.بۆیە گەر ئەردۆگان و حكومەتەكەی بتوانن خێراتر هەنگاو بنێنن بۆ چارەسەركردنی پرسی كورد لە واڵتەكەیان ئەوە بەدڵنیایەوە بەرژەوەندیەكانیان باشتر جێگیر دەبێ و چاكتر دەچێتەپێش و گەشەی زیاتر دەكەن لەناوچەكەدا.بۆیە مەحاڵە خەونی گەورەی داهاتووی توركیا و ئەردۆگان وابەئاسانی بێتە دی بەبێ ئاوڕدانەوە لە چارەسەركردنی پرسی نەتەوەیی كورد.چونكە ئەمڕۆ لەناوچەكەدا هەرچی هێزی سیاسی بەهێز هەیە لەدەست حزب و گروپە ئیسالمیەكانە كەوا هیچ كێشەی نەتەوەیان نیە جگە لە فەلەستینیەكان بەاڵم هێزی كاریگەری كورد تاكو ئێستا بەدەست نەتەوەیەكانەوەیە.بۆیە چارەسەركردنی كێشەی كورد ئەوەندەی لەبەرژەوەندی توركیای پارتی داد و گەشە پێدانە هەر ئەوەندەش لەبەرژەوەندی كورد خۆی دایە .