pirs 158 web

‫شەڕی بوودجە‪،‬‬ ‫هەوڵەكان بۆ‬ ‫الدانی مالیكی‬ ‫سارد کردەوە ل‪3‬‬

‫‪158‬‬ ‫باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده‪ ‌،‬یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات‪ .‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/7/3‬‬

‫دڵشاد بەكر‪ :‬ئێمە جارێ‬ ‫فیدراڵییەتمان وەرگرتووە‪ ،‬با ببینە‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆ داوای شتی‬ ‫تریش دەکەین‬ ‫ل‪4‬‬

‫رێژەی منداڵبوون بە نەشتەرگەری زیادی كردووە‬

‫لە ‪ %16‬مندااڵنی كوردستان بە نەشتەرگەری لە دایكبوونە‬ ‫بەپێی ئامارێكی فەرمی وەزارەت��ی تەندروستی حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬كە وێنەیەكی دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە‪،‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2011‬لە هەولێر (‪ )46652‬چل و شەش هەزار و‬ ‫شەش سەد و پەنجا و دوو منداڵ لە دایكبوونە‪ ،‬لە كۆی‬ ‫ئەو رێژەیەش (‪ )8239‬هەشت هەزار و دووسەد و سی و نۆ‬ ‫منداڵ بە رێگەی نەشتەرگەرییەوە لە دایكبوونە‪ ،‬واتە بەرێژەی‬ ‫‪ ،%17،66‬هەروەها بەپێی زانیارییەكانیش ئەو ژمارەیە لە‬ ‫شەش مانگی ئەمساڵدا رووی لە زیاد بوون كردووە‪ .‬هاوكات لە‬ ‫شاری سلێمانیش (‪ )52482‬پەنجا و دوو هەزار و چوار سەد‬

‫و هەشتا و دوو منداڵ لە دایكبوونە و لە كۆی ئەو رێژەیەش‬ ‫(‪ )9456‬نۆ هەزار و چوار سەد و پەنجا و شەش منداڵ بە‬ ‫رێگەی نەشتەرگەرییەوە لە دایكبوونە‪ ،‬واتە بەرێژەی ‪،%18‬‬ ‫هەروەها لە شاری دهۆكیش (‪ )48687‬چل و هەشت هەزار و‬ ‫شەش سەد و هەشتا و حەوت منداڵ لە دایكبوونە و لە كۆی‬ ‫ئەو ژمارەیەش (‪ )6831‬شەش هەزار و هەشت سەد و سی‬ ‫و یەك منداڵیش بە رێگەی نەشتەرگەری لە دایكبوونە‪ ،‬واتە‬ ‫بەرێژەی ‪.%14‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2011‬لە هەر سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان‬

‫عادل حەسەن‪ :‬دەما داخوازا ماڤێن دهوكێ دكەین ئەم ب (عەسابە)‬ ‫دهێینە بناڤكرن‬

‫رێڤەبەرێ گشتیێ‬ ‫رەوشەنبیری و الوان ل‬ ‫دهوكێ د هەڤدیتنەكا‬ ‫دگەل پرس دا‪ ،‬بەحس‬ ‫ل ئاستێ رەوشەنبیر‬ ‫و هونەری ل دهوكێ‬ ‫و ئاستەنگ و پێدڤیێن‬ ‫وێ دكەت‪ ،‬ناڤبری‬ ‫دیاردكەت كو تا نها‬ ‫ئاڤاكرنا كەسایەتیا‬ ‫مروڤی ل سەر بنەمایێ‬ ‫كەسی نەبوویە بەلكو‬ ‫ل سەر بنەمایێ‬ ‫پەیوەندیێن جڤاكییە‪،‬‬ ‫لەو تا نها ژی باژێرێن‬ ‫مە ب ناڤەرۆك‬ ‫نەباژێرن‪ ،‬ب تنێ ب‬ ‫سیما و ئاڤاهیان بووینە‬ ‫باژێر‪.‬‬

‫ل‪8‬‬

‫(‪ )147816‬سەد و چل و حەوت هەزار و هەشت سەد و شانزە‬ ‫منداڵ لە دیكبوونە‪ ،‬كە (‪ )24526‬بیست و چوار هەزار و پێنج‬ ‫سەد و بیست و شەشە منداڵیان بە نەشتەگەری لە دایكبوونە‪،‬‬ ‫واتە بەرێژی ‪.%16،59‬‬ ‫ئەگەرچی تائێستا ئاماری ئەمساڵ باڵونەبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم بەپێی‬ ‫ئەو زانیارییانەی كە دەست هەفتەنامەی پرس كەوتوون‪ ،‬لە‬ ‫شاری سلێمانی و دهۆكیش رێ��ژەی منداڵبوون زۆر زیادی‬ ‫كردووە بە بەراورد لەگەڵ ساڵی پار‪ ،‬ئەوەش بۆ چەند هۆكارێك‬ ‫دەگەڕێتەوە لەو بەدواداچونەی پرسدا باسی لێوە دەكەین‪.‬‬

‫ل‪7‬‬

‫دكتۆر محەمەد شوانی‪:‬‬

‫ئەو دژایەتییەی کەناڵەکانی‬ ‫راگەیاندن نەوەیەکامان‬ ‫بۆ بەرهەم دەهێنێت کە‬ ‫کوشتن و شەڕکردن و‬ ‫گەندەڵی بەالوە ئاسایی بێت‬

‫ل‪6‬‬

‫‪2‬‬

‫ژماره‌ ‪158‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫ئۆپۆزسیۆن لە پەنای بودجەوە‪ ،‬زەمینەسازی بۆ خۆپیشاندان دەكات‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی یەكگرتوو‪ :‬ئاساییە كاتێك ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمان توشی بەربەست دەبێت بیر‬ ‫لە جواڵندنی شەقام بكاتەوە‬ ‫راپۆرت‪ :‬پرس‬

‫دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوو بودجەی ساڵی ‪2012‬‬ ‫پەسەندكرا‪ ،‬هاوكات ناڕەزایی بەرەی ئۆپۆزسیۆنی لێكەوتەوە‬ ‫و هەڕەشەی خۆپیشاندان و گردبونەوەی سەرتاسەرییان كرد‪،‬‬ ‫بەشێك لە الیەنی ئۆپۆزسیۆن بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ‬ ‫داوایان لە خەڵك كرد بۆ ئەوەی خۆپیشاندان ئەنجامبدەن‬ ‫دژی پەسەندكردنی بودجە‪ .‬چاودێران پێیانوایە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەمێكە بە دوای رووداوێك دەگەڕێت بۆ ئەوەی هەڕەشەی‬ ‫خۆپیشاندان بكات‪.‬‬ ‫بەبۆچوونی ئەبوبەكر كاروانی‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی سیاسی‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی‪ ،‬ئاساییە كاتێك ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمان‬ ‫توشی بەربەست دەبێت بیر لە جواڵندنی شەقام بكاتەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەڵێت «ناڕەزایی خەڵك لە كوردستان تەنها لە چوارچێوەی‬ ‫هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن قەتیس نییە‪ ،‬هەر چەندە خەڵكانێكی‬ ‫ناڕازی و چاالكوانانی مەدەنی چاوەڕێی ئاماژەی ئۆپۆزسیۆنن‪،‬‬ ‫لە هەموو كات و ساتێكدا بۆ ئەوەی دەستپێشخەری بكەن و‬ ‫بجوڵێن»‪.‬‬ ‫هاوكات عەدالەت عەبدواڵ چاودێری سیاسی‪ ،‬دەرب��ارەی‬ ‫هەمان پرس دەڵێت «گەر گردبونەوە یاخود خۆپیشاندان‬ ‫چاالكیەكی هێزە كۆمەاڵیەتیەكان بێت بۆ داكۆكیكردن لەهەر‬ ‫مافێكی گشتی ئ��ەوە حاڵەتێكی سروشتیە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر‬ ‫خۆپیشاندانەكە هی هێزە سیاسیەكان بێت بەناوی هێزی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەمە شتێكە دەبێت ئۆپۆزسیۆن خ��ۆی لێ‬ ‫بپارێزێت»‪.‬‬ ‫دكتۆر زانا رەئوف هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬پێیوایە‬ ‫ئەوەی بانگەشەی بۆ خۆپیشاندان كردووە خەڵك بووە نەوەك‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬هەروەها ئەوەش ناشارێتەوە كە بەهۆی ئەوەی‬ ‫پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن زیاتر قسە و داكۆكیان لەسەر‬ ‫بودجەی خەڵك ك��ردووە‪ ،‬بۆیە دەس��ەاڵت تەسەوڕ دەكات‬ ‫ئۆپۆزسیۆن لە پاڵ خۆپیشاندانەوەبێت»‪.‬‬ ‫زانا رەئوف لە بەشێكی تری قسەكانیشدا ئاماژەی بەو‬ ‫خۆپیشاندانەدا كە ئۆپۆزسیۆن بە نیازە دژی تێپەڕاندنی‬ ‫بودجە بیكات‪ ،‬ئەو دەڵێت «گۆڕان ئەوەی ئاشكرا كردووە كە‬ ‫هەمیشە پشتگیری خۆپیشاندان دەكەن و هەروەها هەر سێ‬ ‫بەرەی ئۆپۆزسیۆنی ئەگەر بیانەوێت بەشداری خۆپیشاندان‬ ‫بكەن ئەوا هیچ شەرم ناكەن و بە ئاشكرا باسی لێوەدەكەن»‪.‬‬ ‫هونەر عەبدواڵ رۆژنامەنوس‪ ،‬پێیوایە ئۆپۆزسیۆن دەمێكە‬ ‫چاوەڕێی رووداوێك دەكات بۆ ئەوەی پاساوی خۆپیشاندان‬ ‫بهێنێتەوە بەر باس‪ ،‬بەاڵم رێكنەكەوتووە‪ ،‬یاخود رووداوەكە‬ ‫هی ئەوە نەبووە كە خەڵك بێتە سەر شەقام‪ ،‬یاخود خودی‬ ‫شەقام خۆی قەناعەتی بە ئۆپۆزسیۆن نەهاتووە‪.‬‬ ‫هونەر زیاتر وتیشی «ئۆپۆزسیۆن نزیكەی حەوت مانگە‬ ‫چاوەڕێی هاتنی بودجە دەكات بۆ ئەوەی بێتە پەرلەمان ئەگەر‬ ‫بەدڵی نەبوو داوای گردبونەوەی جەماوەری و خۆپیشاندانی‬ ‫سەرتاسەری بكات‪ ،‬واتە ئەوە حاڵەتێك نیە كە پەلەی پێوە‬ ‫دیار بێت»‪.‬‬ ‫ئارێز عەبدواڵ ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬خۆپیشاندان بە مافی خەڵك دەزانێت لە هەر‬ ‫كات و ساتێكدا‪ ،‬بەاڵم دەڵێت «دەبێت خۆپیشاندانەكە لە‬ ‫چوارچێوەی یاسادابێت جا ئۆپۆزسیۆن بیكات یاخود هەر‬ ‫الیەنێكی تربێت»‪.‬‬ ‫خۆپیشاندان و كەوتنەوەی توندوتیژی‬ ‫لە كوردستان زۆربەی ئەو خۆپیشاندانانەی كە ئۆپۆزسیۆن‬

‫رێكی خستووە و یاخود سەرپەرشتی كردووە‪ ،‬رێڕەوەكەی‬ ‫گۆڕاوە بۆ نانەوەی ئاژاوە و توندوتیژی و زەرەری ماڵی و‬ ‫گیانی لێكەوتۆتەوە‪ .‬بەڵگەش ئەو رووداوانەبوو كە ساڵی‬ ‫پار لە سنوری پارێزگای سلێمانی روویاندا‪ .‬ئەندامەكەی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی‪ ،‬لەو بارەیەوە دەڵێت «بەداخەوە‬ ‫شێوازی باسكردن لە خۆپیشاندان هەمیشە هەڕەشە ئامێزە‪،‬‬ ‫ئەو شێوە هەڕەشەكردنە وادەكات گرژی و ئاڵۆزی دروست‬ ‫ببێت‪ ،‬ئەوەش لە بەرژەوەندی هیچ الیەنێك نیە و خزمەت بە‬ ‫پرۆسەی سیاسی ناكات»‪.‬‬ ‫ع��ەدال��ەت ع��ەب��دواڵی چ��اودێ��ری سیاسی‪ ،‬دەڵێت «ئەو‬ ‫خۆپیشاندانەی كە لە ماوەی رابردوودا كراوە‪ ،‬هەمیشە ئاڵۆزی‬ ‫و یەكتر تۆمەتباركردن و گرژی نێوان الیەنەكانیشی بەهێزتر‬ ‫كردووە‪ ،‬بۆیە ئەو حاڵەتە لە هەركاتێكدا بێت شتێكی واردە»‪.‬‬ ‫خۆدزینەوەی ئۆپۆزسیۆن؟‬ ‫هەروەها لە زۆرب��ەی ئەو خۆپیشاندانانەی كە بەرەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بە شێوەیەكی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە پاڵی‬ ‫بوونە‪ ،‬دوای ئەوەی گرژی و كارەساتی لێكەوتەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئۆپۆزسیۆن خۆی دەدزێتەوە و لە چوارچێوەی بەیاننامەیەكدا‬ ‫ئیدانەی هەر گرژی و ئاڵۆزییەك دەكەنەوە‪ ،‬بەاڵم پرسیارەكە‬ ‫لێرە ئەوەیە كاتێك الیەنێك خۆپیشاندان دەكات و دواتر‬ ‫خۆپیشاندەرانی پێ كۆنتڕۆڵ ناكرێت‪ ،‬بۆچی رووب��ەرووی‬ ‫سزای یاسای نابێتەوە‪ ،‬یاخود ئەگەر رێڕەوی خۆپیشاندانی‬ ‫پێ كۆنترۆڵ ناكرێت‪ ،‬بۆچی داوای خۆپیشاندان دەكات؟‬ ‫ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكگرتوی ئیسالمی راشكاوانە‬ ‫دەڵێت «بێگومان ئەگەر توندوتیژی لێبكەوێتەوە‪ ،‬ئەركی‬ ‫هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنە خۆیان نەكەن بە خاوەنی هیچ‬ ‫توندوتیژییەك‪ ،‬چونكە ئەگەر خۆیان بكەن بە خاوەنی ئەوا‬ ‫لێپرسراویەتی ئەخالقی و سیاسی خۆیان بەرامبەر ئەو واڵتە‬ ‫هەڵنەگرتووە‪ ،‬هاوكات ئەركی یاسایشیان جێبەجێنەكردووە و‬ ‫دەبێت دژی هەموو جۆرە توندوتیژییەك بن»‪.‬‬ ‫ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكێتیش لەوبارەوە وتی»هەر‬ ‫الیەنێك كاتێك داوای خۆپیشاندان دەكات دەبێت تۆ باڵی‬ ‫هەر رووداوێكی نەخوازراو بگرێتە ئەستۆی خۆی‪ ،‬هەروەها ئەو‬ ‫الیەنانەی دوای ئەوەی خۆپیشاندان رێكدەخەن و خۆیان لێ‬ ‫بێبەری دەكەن پێشبینی دەكەم هاواڵتیان و الیەنگرانیشیان‬ ‫متمانەیان پێنەمێنێت»‪.‬‬

‫هەڵسوڕاوێكی حزبی گۆڕان‪:‬‬ ‫هەمیشە پشتگیری خۆپیشاندان‬ ‫دەكەین‬ ‫رۆژنامەنوسێك‪ :‬ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەمێكە چاوەڕیی رووداوێك دەكات‬ ‫بۆ ئەوەی پاساوی خۆپیشاندان‬ ‫بهێنێتەوە بەر باس‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی‪:‬‬ ‫بەداخەوە شێوازی باسكردن لە‬ ‫خۆپیشاندان هەمیشە هەڕەشە‬ ‫ئامێزە‬

‫بەبۆچوونی چاودێرە سیاسیەكەش ئۆپۆزسیۆن خۆی‬ ‫لێبدزێتەوە و ئەوكات خەڵكی دام��او و بێ گوناح توشی‬ ‫كارەساتەكە دێت‪ .‬لە هەمان كاتیشدا ئەگەر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫خۆیشی بەشداربێت مەترسی ئەوەی لێدەكرێت لەوانەیە بەرەو‬ ‫شەڕی ناوخۆمان بەرێت‪.‬‬ ‫لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی عێراق‬ ‫بەشێك لە چاودێران و رۆژنامەنوسان پێیانوایە لە ئێستادا‬ ‫هەر ج��ۆرە گردبونەوەیەك و خۆپیشاندانێك خزمەت بە‬ ‫بارودۆخی ئێستای هەرێم ناكات و بگرە بە زیانگەیاندن كۆتایی‬ ‫دێت‪ ،‬چونكە بەرەبەرە گرژی و ئاڵۆزییەكانی نێوان هەرێم و‬ ‫بەغدا پەرەدەسینێت‪ .‬بەبۆچونی ئارێز عەبدواڵ‪ ،‬مادام ئازادی‬ ‫هەیە شتێكی ئاساییە خۆپیشاندان بكرێت‪ ،‬بەاڵم هەروەك‬ ‫خۆی دەڵێت «دەبێت لە ژێر رۆشنای یاسا پەیڕەوكراوەكاندا‬ ‫بێت و خۆپیشاندانی هەرێم هیچ پەیوەندی بە بارودۆخی‬ ‫سیاسی عێراقەوە نیە»‪.‬‬ ‫لە هەمان كاتیشدا ئەبوبەكر كاروانی‪ ،‬نایشارێتەوە كە‬ ‫هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن رەچ��اوی ئەو بارودۆخەش دەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم خەڵكی ناڕازی ئەوە بە پاساو نازانێت بە تایبەتی لە‬ ‫تێپەڕاندنی بودجە بەو هەموو كەموكورتییەوە‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪158‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫‪3‬‬

‫شەڕی بوودجە‪ ،‬هەوڵەكان بۆ الدانی مالیكی سارد کردەوە‬ ‫راپۆرت‪ :‬پرس‬

‫هەفتەی راب���ردوو پەرلەمانی كوردستان بەبێ ئامادەبوونی‬ ‫حزبەكانی ئۆپۆزسیۆن یاسای بودجەی پەسەند كرد و سەرۆكی‬ ‫هەرێمیش واژووی كرد‪ .‬وەك ناڕەزایەتییەك بەرامبەر بە چۆنییەتی‬ ‫پەسەند كردنی بودجە‪ ،‬رۆژی ‪ ،6/28‬كۆمەڵێك لە رۆژنامەنووسان و‬ ‫جەماوەری سلێمانی ناڕازین لە شێوازی دارشتنەوەی بودجە‪.‬‬ ‫هەندێك لە سیاسەتوانان و رۆژنامەنووسان ئاماژە بەوە دەكەن كە‬ ‫ملمالنێ ناوخۆییەكان و بەتایبەتی شەڕی بودجە لە نێوان حزبەكانی‬ ‫دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬رۆڵ و كاریگەری هەبووە لەسەر هەوڵەكانی‬ ‫سەركردایەتی كورد و سەرۆكایەتی هەرێم بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە‬ ‫حكومەتەكەی نوری مالیكی‪.‬‬ ‫بەتایبەتی كە پەرلەمانتارانی كۆمەڵ و یەكگرتوو لە پەرلەمانی‬ ‫بەغدا‪ ،‬هاوهەڵوێست بوونی لەگەڵ هاوپەیمانی كوردستانی و واژوویان‬ ‫كرد بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە نوری مالیكی‪ ،‬ئێستا گریمانەی ئەوە‬ ‫دەكرێت كە كۆمەڵ و یەكگرتوو لەو هەڵوێستەیان پاشگەز ببنەوە‬ ‫بەهۆی بودجەوە‪.‬‬ ‫بۆیە پێشبینی ئ��ەوە دەك��رێ��ت كە سەركردایەتی ه��ەر دوو‬ ‫حزبی دەسەاڵتدار و سەرۆكایەتی هەرێم بەهۆی كێشە و ملمالنێ‬ ‫ناوخۆییەكان بەهۆی بودجەوە‪ ،‬سارد ببنەوە لە هەوڵەكانیان لەگەڵ‬ ‫الیەنە عێراقییەكان بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە نوری مالیكی‪.‬‬ ‫زەكییە ساڵح‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی‬ ‫كوردستانی‪ ،‬رەتیدەكاتەوە جیاوازی بۆچوونەكان لە هەرێمی‬ ‫كوردستان لە سەر بودجە هیچ رەنگدانەوەی لە سەر هەڵوێستی دوو‬ ‫الیەنی ئۆپۆزسیۆن (یەكگرتوو و كۆمەڵ) و هاوپەیمانیان لە لیستی‬ ‫كوردستانی لە بەغدا بەرامبەر بە لێسەندنەوەی متمانە لە مالكی‬ ‫هەبووبێ یان هەبێ‪ .‬چونكە وەك خۆی وتی «ئەمە دوو بابەتی‬ ‫لێكجیاوازن‪ ،‬ئەوەی پەیوەندی بە عێراقەوەیە بابەتی پێشێلكاری‬ ‫دەستوری و دەستێوەردانی دەستەاڵتەكان و هەروەها پابەند نەبوون‬ ‫بە رێككەوتنە سیاسیەكانە‪ .‬لەوانەش جێ بە جێ نەكردنی ئەو مادە‬ ‫دەستوریانەی كە پەیوەندی بە مافی گەلی كوردستانەوە هەیە‪ ،‬كە‬ ‫ئەم مادە دەستوریانە فاكتەری مانەوەی یەكپارچەیی عێراقن»‪.‬‬ ‫وتیشی « بۆیە ناكرێ ئەم دوو بابەتە تێكەڵ بە یەكتر بكرێ‬ ‫و ببێتە كارتی فشار بەرامبەر بە دەستهێنانی دەستكەوت لە سەر‬ ‫ئاستی هەرێم‪ ،‬بەڵكو پێچەوانەكەی راستە واتە ئەگەر هەر گلەیی و‬ ‫گازندەیەك لەسەر ئاستی هەرێم هەشبێ‪ ،‬نابێ رەنگدانەوەی لەسەر‬ ‫یەكهەڵوێستی كورد بۆ بەدەستهێنانی مافی دەستوری و یاسایی لە‬ ‫عێراق هەبێت»‪.‬‬ ‫مامۆستایەكی زانكۆش جەخت لەوە دەكاتەوە كە ملمالنێ و كێشە‬ ‫ناوخۆییەكان كاریگەریان هەیە لەسەر سیاسەتی دەرەوە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەو كێشانەی كە لەنێوان هەرێم و بەغدادا هەن‪.‬‬ ‫ئەمین ف��ەرەج‪ ،‬مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی‬ ‫سەالحەدین‪ ،‬لەم بارەوە بە هەفتەنامەی «پرس»ی راگەیاند «ملمالنێ‬ ‫لە نێوان الیەنە سیاسییەكان بە هەموو رەهەندەكان كاریگەری هەیە‬ ‫لەسەر یەكتر‪ ،‬چ لەسەر سیاسەتە ناخۆییەكان یان سیاسەتەكانی‬ ‫دەرەوە بێت‪ ،‬بۆیە‪ ،‬بە دوور نازانرێت هەموو پرسەكانی كە پەیوەندن‬ ‫بە هەرێمی كوردستانەوە كاریگەریان لەسەر یەك هەبێت»‪ .‬ئەوەشی‬ ‫وت «پرسی بودجە جیاواز لە پرسی لێسەندنەوەی متمانە لە‬ ‫مالیكی‪ ،‬سااڵنە دووب��ارە دەبێتەوە و كاریگەری درووست دەكات‬ ‫لەسەر چۆنییەتی پەیوەندی نێوان الیەنەكان»‪.‬‬ ‫مامۆستاكەی زانكۆ ئاماژەی بەوەشدا كە لە پرسی بودجەدا‬ ‫یەكێتی و پارتی هاوڕا بوون‪ ،‬بەاڵم لە پرسی سەندنەوەی متمانە‬ ‫لە مالیكی‪ ،‬ئەو دوو حزبە هاوڕا نەبوون‪ ،‬بۆیە رەنگە بەو شێوەیە‬ ‫كاریگەری لەسەر ئەو دوو حزبە نەبێت و سەركردایەتی ئەو دوو حزبە‬ ‫و سەرۆكایەتی هەرێم بە هاوكاری و پاڵشتی الیەنە عێراقییەكان لە‬ ‫هەوڵەكانیان بەردەوامبن و سووربن لەسەر وەرگرتنەوەی متمانە لە‬ ‫مالیكی‪.‬‬ ‫ناوبراو راشیدەگەیەنێت «زۆرج��ار ئێمە شتەكانمان تێكەڵ‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬ئەو ه��اوڕا بوون و كۆكبوونەوەی كە ل��ەدەرەوە هەیە‪،‬‬ ‫پێویستە بەهەمانشێوەش لە ناوخۆ هەبێت‪ ،‬بۆیە دەبێ یەكێتی و‬ ‫پارتی هەڵوێستی الیەنە سیاسییەكان بەهەند وەربگرن‪ ،‬كاتێك لە‬ ‫بەغدا هاوهەڵوێست دەبن لەگەڵیان‪ ،‬دەبێ لە بەرامبەر هەندێك لە‬

‫پرسەكانی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی بودجە حیسابیان بۆ الیەنە‬ ‫هاوپەیمانەكانیان بكردایە‪ ،‬بەتایبەتی كۆمەڵ و یەكگرتوو»‪.‬‬ ‫رۆژنامەنووسێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‪ ،‬وێرای ئەوەی كە‬ ‫دان بە رۆڵ و كاریگەری كێشە و ملمالنێ ناوخۆییەكاندا دەنێت لەسەر‬ ‫یەكدەنگی الیەنە سیاسییەكان لەسەر پرسەكانی كورد لە بەغدا‪،‬‬ ‫روونیشدەكاتەوە كە پرسی بودجە كاریگەری نابێت لەسەر كشانەوەی‬ ‫واژووەكانی پەرلەمانتارانی كۆمەڵ و یەكگرتوو‪.‬‬ ‫كاوە محەمەد‪ ،‬رۆژنامەنووس و ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنی‬

‫و نەتەوەییەكان‪ ،‬حزبەكانی دەس��ەاڵت و ئۆپۆزسیۆن لە بەغدا‬ ‫یەكهەڵوێیست و یەكدەنگ بن»‪.‬‬ ‫بەرپرسێكی بااڵی یەكگرتووی ئیسالمی رەتیدەكاتەوە تێپەڕاندنی‬ ‫بودجە كاریگەری هەبێت لەسەر هەڵوێستەكانیان لە وەرگرتنەوەی‬ ‫متمانە لە نوری مالیكی‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە لێداونێكی تایبەت بە پرس وتی «بڕوا ناكەم ئەو دوو‬ ‫شتە پەیوەست بن بەیەكەوە‪ ،‬ئێستاش لە بەغدا مەسەلەی متمانە‬

‫یەكێتی لە لێدوانێكی دا بۆ پرس وتی «بێگومان هەر كێشە و‬ ‫ملمالنێیەك كە لەناوخۆ هەبێت كاریگەری لەسەر سیاسەتی دەرەوە‬ ‫و بەرامبەرەكانمان دادەنێت‪.‬‬ ‫ناوبراو رەتیدەكاتەوە بودجە كاریگەری هەبێت لە سەر واژووی‬ ‫پەرلەمانتاران و دەڵێت «مەرج نییە كێشە و ناكۆكی لەسەر بودجە‪،‬‬ ‫راستەوخۆ رۆڵ و كاریگەری هەبێت لەسەر مەسەلەی كۆكردنەوەی‬ ‫واژووی پەرلەمانتاران بۆ لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫كۆی كێشەكانی هەرێم و حكومەتی ناوەندی‪ ،‬ئەمجۆرە ناكۆكیانە رۆڵ‬ ‫و كاریگەری خراپیی خۆی دەبێت»‪.‬‬ ‫بۆیە كاوە محەمەد داوا دەك��ات لەناوخۆی هەرێمدا كەمترین‬ ‫كێشەمان لەگەڵ یەكتری هەبێت و زۆرترین رێكەوتن و سازانمان‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆ رووبەروو بوونەوەی كێشە دەرەكییەكان‪.‬‬ ‫ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬بە «گوناح» وەسفیدەكات‬ ‫ئەگەر الیەنە سیاسییەكان كێشەكانی ناوخۆی هەرێم و كێشەكانی‬ ‫حكومەتی هەرێم لەگەڵ حكومەتی ناوەندی تێكەڵ بەیەكتری بكەن و‬ ‫كاریگەریان لەسەر یەكتری هەبێت‪.‬‬ ‫كاروان ساڵح‪ ،‬ئەندامی فراكسیۆنی لیستی سەربەخۆ لە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لەو بارەوە رایدەگەیەنێت «گوناحێكی گەورەیە ئەگەر‬ ‫ملمالنێ ناوخۆییەكان‪ ،‬یان كێبركێ سیاسییەكان لەنێوان ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و دەسەاڵت‪ ،‬تێكەڵ بكەین بە ملمالنێ سیاسیی و قەیران و كێشەكانی‬ ‫بەغدا‪ .‬ئەگەر كاریگەری هەبێت لە هەڵوێستەكان لە بەرامبەر ئەو‬ ‫ماف و دەستكەوتانەی لە عێراق بەدەستهاتوون یان ئەو ماف و‬ ‫داواكاریانەی كە هێشتا دەستەبەر نەكراون‪ ،‬ئەوە گوناحێكی زۆر‬ ‫گەورەیە‪ ،‬چونكە ئەوانە پرسی نیشتمانی و نەتەوەیین و لەسەرووی‬ ‫ملمالنێی ناوخۆیی و سیاسی و حزبییەوەن»‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارە پاساوی كێشەی ناوخۆیی‪ ،‬بۆ یەكنەبوونی‬ ‫كورد لەبەغدا‪ ،‬رەتدەكاتەوە و دەڵێت «ئەگەر ملمالنێكان لەناوخۆی‬ ‫هەرێم لە هەر ئاستێكدا بێت‪ ،‬حەقوایە بەرامبەر بە پرسە نیشتمانی‬

‫وەرگرتنەوە لە مالیكی خەریكە دەچێتە دۆخێكی ترەوە‪ .‬بۆیە ئەو‬ ‫دوو مەسەلەیە الی پارتە ئیسالمییەكان پێكەوە گرێنەدراون»‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی‪ ،‬لە كۆتایی قسەكانیدا ئەوەشی وت «لە ئێستادا‬ ‫ئەو دوو مەسەلەیە پێكەوە گرێدراو نین‪ ،‬بەس ناتوانم باسی داهاتوو‬ ‫بكەم كە چی روودەدات»‪.‬‬ ‫عەلی عەونی‪ ،‬ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارتی‪ ،‬رەخنە‬ ‫لە هەڵوێستی بزوتنەوەی گۆڕان دەگرێت و بە «خراپ» ناوی دەبات‪.‬‬ ‫راشیدەگەیەنێت «ملمالنێكە لەسەر پرسی بودجە نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان پێشوەختە بڕیاری داوە رازی نەبێت‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ئەگەر خۆیشی دایبرێژێتەوە هەر رازی نابێت‪ ،‬چونكە حكومەت و‬ ‫پەرلەمان بە بەدەست ئەوانەوە نییە‪ ،‬دەنا خۆ پێشتر یەك مانگ‬ ‫بودجە لە لیژنەكانی پەرلەمان بووە‪ ،‬ئەی بۆ پێشنیار و رەخنەكانی‬ ‫خۆیان لەوێ نەخستۆتەروو‪ ،‬كەچی لەسەر شاشە بۆ خۆدەرخستن‬ ‫و موزائیدە كردن‪ ،‬خۆیان بەدڵسۆزی نیشان دەدەن‪ .‬قسەكانیشان‬ ‫لەسەر بودجە نەبوو موزائیدات بوو‪ ،‬ملمالنێی حزبییە‪ ،‬دەیانەوێ‬ ‫فەشەل بەبەرنامەی حكومەت بێنن»‪.‬‬ ‫نابراو ستایشی هەڵوێستی كۆمەڵ و یەكگرتوو دەكات و بە زۆر‬ ‫روون و ئیجابی وەسفی دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەوەشی وت «هەڵوێستی‬ ‫گۆڕان جێی شەرمەزاری بوو‪ .‬وتەبێژەكەیان دەڵێ‪ :‬هێشتا ئێمە‬ ‫نازانین كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا چین‪ .‬ئایا ئەوان هێشتا لە‬ ‫مادەی ‪ 140‬و هێزی پێشمەرگە و بودجە و یاسای نەوت و غاز و‪...‬‬ ‫تێنەگەیشتوون یان نایانەوێ تێبگەن»‪.‬‬ ‫عەلی عەونی‪ ،‬سووربوونی سەركردایەتی كوردی لەسەر هەوڵەكان‬ ‫بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە مالیكی نیشاندا و وتی «گۆڕان هەرگیز‬ ‫كاریگەری نابێ لەسەر هەڵوێستەكانی ئێمە و ئێمە سوورین لەسەر‬ ‫هەڵوێست و داوای خۆمان بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە مالیكی»‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژماره‌ ‪158‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫دڵشاد بەكر‪ ،‬سەرۆكی پارتی دیموكراتی توركمان بۆ پرس‪:‬‬

‫بەرەی توركمانی بودجەی لە توركیاوە بۆ دێت‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬ ‫دڵشاد بەكر سەرۆكی پارتی دیموكراتی توركمان‪ ،‬لەو دیمانەیەدا‬ ‫لەگەڵ هەفتەنامەی پرس‪ ،‬باس لە بوونی پەیوەندی نێوان نەتەوەی‬ ‫توركمان لە كوردستان و توركیا دەكات و ئاماژە بەوەدەكات كە حزبی‬ ‫توركمانی هەیە مانگانە پارە لە توركیا وەردەگرێت بێ ئەوەی ئاشكرای‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بڕیاربوو‪ ،‬كۆنگرەی حزبتان ببەستن هۆكاری دواكەوتنی بۆچی‬ ‫دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ماوەیەكە كۆنفرانسی ناوخۆییمان ئەنجام داوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫هۆكاری دواكەوتنی كۆنگرەش كەمی ئەو بودجەیەیە كە مانگانە بۆمان‬ ‫تەرخانكراوە‪ ،‬واتە بەشی تێچوی كارەكانی كۆنگرە ناكات‪ ،‬هەروەها ئەو‬ ‫بودجەیەی كە وەریدەگرین هەر بایی ئەوەندەیە كە كرێی بارەگای حزبی‬ ‫پێبدەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬واتە كێشەی ناوخۆتان نیە‪ ،‬تەنها كێشەی ماددییە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬نەخێر‪ ،‬كێشەی ناوخۆمان نیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەاڵم زۆربەی حزب و الیەنەكان هاوكارییەكی باش لە حكومەت‬ ‫وەردەگرن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئێمە لە هەموویان كەمتر وەردەگرین‪ ،‬لە هەمان كاتیشدا‬ ‫لەسەرجەم هەڵبژاردن و جموجۆڵە سیاسیەكان بەشداریمان كردووە‪،‬‬ ‫هەروەها ئەگەر بودجەكەمان لەگەڵ بودجەی الیەنەكانی تر بە راورد‬ ‫بكەین لە چاو ئەوان لە سەدا سێش نابێت‪ ،‬بەرای ئێمە جیاوازییەكی زۆر‬ ‫دەكرێت لە پێدانی بودجە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زۆرجار دەوترێت‪ ،‬حزبە بچوكەكان بونەتە شوێنێكی بازرگانی‬ ‫بۆ ئەندامانیان‪ ،‬رای ئێوە چیە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬بودجەیەكی زۆر كەممان هەیە‪ ،‬یانی دەبێت چ سودێكمان لەو‬ ‫بودجەیە وەرگرتبێت‪ ،‬وەكو الیەنەكانی تر بودجەیەكی خەیاڵیمان نیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬وەك حزبێكی توركمان‪ ،‬پەیوەندیتان لەگەڵ توركیا چۆنە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬توركیا لەسەر ئەساسی بەرەی توركمانی‪ ،‬هەڵسوكەوت لەگەڵ‬ ‫توركمان دەكات و هاوكارییەكی باشی دەكات‪ ،‬بەاڵم ئێمە لە دەرەوەی‬ ‫ئەو بەرەیەین‪ ،‬پەیوەندیمان نەبووە‪ ،‬ئەگەر توركیا خزمەت بە خەڵكی‬ ‫توركمان دەكات خراپ نیە‪ ،‬بەاڵم هەڵسوكەوتەكەیان وەكو دەستوەردان‬ ‫نەبێت لە كاروباری توركمان لە كوردستان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زۆرجار دەوترێت توركیا دەست لە كاروباری ناوخۆی هەرێم‬ ‫وەردەدات؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬دەستوەردانەكە بە ئاشكرایە‪ ،‬بەرەی توركمانی بودجەی لە‬ ‫توركیاوە بۆ دێت‪ ،‬واتە دەستوەردانەكە شتێكی ئاشكرایە‪ ،‬هەروەها‬ ‫سیاسەتی بەرەی توركمانی هاوڕایە لەگەڵ سیاسەتی توركیا‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫توركیا چۆن هەڵسوكەوت لەگەڵ هەرێم بكات ئەوانیش‬ ‫بەهەمان شێوە هەڵسوكەوت دەكەن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬واتە ئەگەر توركیا دژایەتی هەرێم بكەن‪،‬‬ ‫بەرەی توركمانی لە هەرێم‪ ،‬ئەوانیش دژایەتی هەرێم‬ ‫دەكەن؟‬ ‫دڵ��ش��اد‪ :‬ب��ەڵ��ێ‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫توركیا ئێستا دەوڵەتێكی‬ ‫دەوێ ك��راوەت��رب��ێ��ت‪،‬‬ ‫پێشتر بەرەی توركمانی‬ ‫ئەو راستیەی كوردستانی‬ ‫ن��ەق��ڵ��ی ت��ورك��ی��ا‬

‫نەدەكرد‪ ،‬بەتەواوی باسی برایەتی كورد و توركمانیان نەدەكرد‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا ئێوە وەك حزبەكەتان‪ ،‬تائێستا توركیا هاوكاری ماددی‬ ‫كردون؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬نەخێر‪ ،‬تائێستا هیچ هاوكاریەكمان لە توركیا وەرنەگرتووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەاڵم بەپێی زانیارییەكان‪ ،‬چەند حزبێكی توركمانی لە هەرێم‪،‬‬ ‫هاوكاری ماددی لە توركیا وەردەگرن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬بەڵێ ئەوە هەیە‪ ،‬بەاڵم خۆ پێشتریش هەبووە‪ ،‬حزب هەیە‬ ‫وەردەگرێت بەاڵم دەشڵێت وەرناگرم‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئێوەش حزبێكی سیاسین‪ ،‬بۆچی توركیا هاوكاری ئێوەشی‬ ‫نەكردووە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئەو سیاسەتەی گرتومانەتەبەر لەگەڵ سیاسەتی حزبەكانی‬ ‫دیكە جیاوازە‪ ،‬دان بە راستی برایەتی نێوان كورد و توركمان دادەنێین‪،‬‬ ‫بەاڵم لە الیەنەكانی تر لەوانەیە دان بەو راستیەدا نەنێن و قەناعەت بە‬ ‫چەواشەكاریی ئەو الیەنە بكەن كە قەناعەتیان پێدەكات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ حزبە سیاسیەكانی تر چۆنە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬پەیوەندیمان لەگەڵ سەرجەم الیەنەكان زۆر باشە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەكاتی هاتنە پێشەوەی هەڵبژاردنەكان‪ ،‬حزبە بچوكەكان‬ ‫لەگەڵ هەردوو حزبی دەسەاڵتدار دادەبەزن‪ ،‬دەوترێت دەبنە پاشكۆی‬ ‫پارتی و یەكێتی نەوەك وەكو ئەوان بەشداربن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬هاوپەیمانی شتێكی واردە‪ ،‬پارتێكی بچوك ناتوانێت منافەسەی‬ ‫پارتێكی گەورە بكات‪ ،‬چونكە پارتە گەورەكە الیەنی ماددی بەهێزە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێمەش الیەنی ماددیمان بەهێز بێت دەتوانێن منافەسە بكەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەرێزتان‪ ،‬كەركوك بە شارێكی توركمانی دەزان��ن یاخود‬ ‫كوردی؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬بەشارێكی كوردستانی دەزانم‪ ،‬مێژووش شاهێدە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەاڵم بەشێك لە الیەنە توركمانەكانی كەركوك بە شارێكی‬ ‫توركمانی دەزانن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئەوە غەدرێكی گەورەیە دەیكەن‪ ،‬ئینكاری ناكرێت كە‬ ‫كەركوك توركمانی تێدایە هاوكات رێژەیەكی زۆریشی كورد وعەرەبیشی‬ ‫تێدایە‪ ،‬بەاڵم عەرەبەكان هاوردەن و خەڵكی كەركوك نین‪ ،‬واتە كەركوك‬ ‫شارێكی كوردستانیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەگەڵ ئەوەن كەركوك بگەڕێتەوە سەر هەرێمی كوردستان؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬بەڵێ ئێمەش پێمان باشە كەركوك بگەڕێتەوە سەر هەرێمی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬مەسیحەكانی هەولێر داوای مافی ئۆتۆنۆمی دەكەن‪ ،‬وەك‬ ‫نەتەوەی توركمان راتان چیە؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئۆتۆنۆمی لە هەموو دەوڵەتان هەیە و شتێكی واردە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە جارێ فیدڕاڵەتیمان وەرگرتووە و با ببینە دەوڵەتێكی سەربەخۆ‬

‫““‬

‫كەركوك شارێكی كوردستانیە‬

‫حكومەتی هەرێم مافێكی زۆری‬ ‫پێمانداوە‬ ‫داوای شتی تریش دەكەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬واتە ئێوە جارێ داوای ئۆتۆنۆمی ناكەن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬نەخێر‪ ،‬چونكە بووینەتە دوو پارچەوە‪ ،‬پارچەیەكیان چونەتە‬ ‫پاڵ عەرەب و پارچەیەكیان لەگەڵ كوردە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا لە كوردستان‪ ،‬مافی نەتەوەكەتان پارێزراوترە یاخود لە‬ ‫ناوچەكانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئەو پرسیارە الی هەموو خەڵكی ئاشكرایە‪ ،‬چونكە عەرەب‬ ‫لە غەیری نەتەوەی عەرەب حیسابی بۆ كێ كردووە تاوەكو حیساب بۆ‬ ‫نەتەوەی توركمان بكات‪ ،‬بچوكترین مافی نەداوەتێ‪ ،‬هەروەها هەرێم و‬ ‫بەغدا و شوێنەكانی تر بەهیچ شێوەیەك بەراورد ناكرێت‪ ،‬حكومەتی‬ ‫هەرێم مافێكی زۆری پێمانداوە‪ ،‬هەروەها حكومەتی هەرێم تائێستا هیچ‬ ‫جیاوازییەكی لە نێوان نەتەوەی كورد و توركماندا نەكردووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئێوە تا چ رادەیەك لە قانون و دەستوری هەرێم و حكومەت و‬ ‫پەرلەمان رازین‪ ،‬كە مافی ئێوەی دەستەبەر كردبێت؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬زۆر رازین‪ ،‬حكومەتی هەرێم وەكو هاواڵتی پلە یەك مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ نەتەوەی توركماندا كردووە‪.‬‬

‫بێ رووتووش‬

‫*لە هەواڵێكی كەناڵی ئێن ئار تیدا لەبارەی دەستپێكردنەوەی‬ ‫خەرجكردنی پێشینەكان‪ ،‬بەم شێوەیە نووسرابوو‪« :‬پێشینەی‬ ‫خانووبەرە و هاوسەرگیری كشتوكاڵی و پیشەسازی…»‬ ‫(نەمانزانیوە رووەكەكانیش هاوسەرگیری دەكەن‪ ،‬ماشەڵاڵ لەو‬ ‫حكوومەتەی‪ ،‬پشتگیری لە رووەكیش دەكات)‬ ‫*لەم رۆژان��ەدا لە شیكردنەوەی یارییەكانی ی��ورۆدا‪ ،‬لە كەناڵە‬ ‫ناوخۆییەكاندا ئەو میوانانەی بۆ شیكردنەوەی یارییەكان بانگهێشت‬ ‫كرابوون‪ ،‬دەیانگوت‪ :‬فاڵن تیپ ئاستێكی بەرزی پێشكەش كرد‪ ،‬بەو‬ ‫ئاستە بڕوا‪ ،‬دەیباتەوە‪ ،‬تیپی بەرامبەر هیچ ئاستێكی نەبوو‪.‬‬ ‫(شیكردنەوەكانی كورد زۆر تایبەتن)‬ ‫*رادیۆیەك هەواڵی ئاگركەوتنەوەكەی دارستانەكانی ئەمریكای باڵو‬ ‫كردەوە‪ ،‬گوتی‪ :‬ئاگرەكە پلەی گەرمای گەیاندە ‪ ٣٠‬پلەی ‪.١٣‬‬ ‫(ئەوەش پێوەرێكی نوێیە كە ئێمە نایزانین)‬ ‫*لە باڵەخانەی لیژنەی ئامادەكاریی ئۆڵەمپیادی لەندەن‪،‬‬ ‫نەیانهێشت سەرۆكی ئۆڵەمپیاد بچێتە ژوورەوە تەنیا لەبەر ئەوەی‬ ‫باجەكەی لەبیر كردبوو‪.‬‬ ‫(لێرە بوایە‪ ،‬نەك ئەو پۆلیسەی رێگەی پێ ن��ەداوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫زابتەكەشی فەسڵ دەكرا)‬ ‫*لە رۆژی دووەمی ئاهەنگی دەرچووانی زانكۆی سلێمانیدا‪ ،‬كاتێك‬ ‫دەرچووەكان سوێندیان دەخوارد‪ ،‬زۆربەیان لە دوای مامۆستایەكەیان‪،‬‬ ‫نەیاندەگوتەوە‪.‬‬ ‫(زانیویانە هەر گەندەڵی دەك��ەن‪ ،‬ویستوویانە سوێندەكەیان‬ ‫وێنەكەوێت)‬ ‫*كەناڵی ئاسمانی سپێدە‪ ،‬لە كەناڵەكانی ئیخوانی میسر‪ ،‬بە‬ ‫پەرۆشترەوە هەڵبژاردنەكانی میسری رووم��اڵ دەك��رد‪ ،‬هاوكات ‪٩‬‬ ‫هەواڵی لەسەر محەمەد مورسی باڵو كردەوە‪.‬‬ ‫(كە مام جەالل بووە سەرۆك كۆمار وا بزانم نیوەی ئەوەندەشتان‬ ‫بۆ نەكرد)‬ ‫*یەكێك لە داواكارییەكانی مانگرتنی نەخۆشخانەی فێركاریی‬ ‫هەولێر‪ ،‬گۆڕینی پۆلیسەكانی بەردەرگا بۆ زێرەڤانی بوو كە تەنیا ئەو‬ ‫داواكارییەش پەسند كرا‪.‬‬ ‫(ب��ە راستی داواكارییەكەیان پەیوەندیی بە تەندروستیی‬ ‫هاوواڵتیانەوە هەبوو‪ ،‬ماشەڵاڵ چەند خەڵكێكی دڵسۆزمان هەیە)‬ ‫پرس‪ :‬وەك توركمان تاچ رادەی��ەك بەشداری سیاسیتان هەیە لە‬ ‫دامودەزگاكانی حكومەتدا؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬بەگشتی تاڕادەیەك فەرامۆشكراوین‪ ،‬چونكە دەبینین لە‬ ‫كۆبوونەوەی الیەنە سیاسیەكان هەندێك الیەن بەشداری دەكەن و‬ ‫هەندێك الیەنیش بەشدارییان پێناكرێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە چەند مانگی رابردوودا سەرۆكی هەرێم پێشنیاری كرد كە‬ ‫جێگری سەرۆكی هەرێم بدرێتە نەتەوەی توركمان‪ ،‬ئێوە چی دەڵێن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬سوپاسی سەرۆك بارزانی دەكەین‪ ،‬كە هەموو كاتێك پشتگیری‬ ‫نەتەوەی توركمانی كردووە‪ ،‬هەتا لە رەشنوسی دەستوری عێراق سەرۆك‬ ‫بارزانی توانی مافەكانی ئێمە جێگیر بكات‪ ،‬پێشنیارەكەشی زۆر باش‬ ‫بووە بۆ توركمان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە چەند مانگی رابردوو زۆر قسەوباس لە راگەیاندنی دەوڵەتی‬ ‫كوردی كرا‪ ،‬ئایا ئێوە پشتگیری راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی دەكەن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬ئەوە خەونی هەموو كوردێكە‪ ،‬زۆریشمان پێخۆشە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوكات ئێمە داوای حوكم زاتی دەكەین‪ ،‬ئێمەش پشتگیری راگەیاندنی‬ ‫دەوڵەتی كوردی دەكەین‪ ،‬هەروەها بارودۆخەكەش لەبارە‪ ،‬بەاڵم پێویستە‬ ‫ناو ماڵی خۆمان یەكبخەین ئینجا باسی بكەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە ماوەی رابردوو زۆربەی الیەنە سیاسیەكانی عێراق‪ ،‬دەسەاڵتی‬ ‫نوری مالیكیان بە تاكڕەوی و دیكتاتۆری وەسف كرد‪ ،‬ئێوە چی دەڵێن؟‬ ‫دڵشاد‪ :‬تائێستا سەرجەم دەسەاڵتە چەكدارییەكان لە ژێر كۆنتڕۆڵی‬ ‫خۆیدایە‪ ،‬ئەی دیكتاتۆریەت چیە‪ ،‬كۆنتڕۆڵی هەموو شتێكی كردووە و‬ ‫بۆیە پێمانوایە دیكتاتۆرە‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪158‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫‪5‬‬

‫عەلی عەونی ئەندامی سەركردایەتی پارتی بۆ پرس‪:‬‬

‫كوردستان لە قەیرانی نەبونی ئۆپۆزیسیۆنێكی راستەقینە و تەندروست دایە‬ ‫دیدار‪ :‬توانا شێخانی‬

‫عەلی عەونی‪ ،‬بەرپرسی لقی شێخان و ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬پێیوایە كوردستان‬ ‫لە قەیرانی نەبونی ئۆپۆزیسیۆنێكی راستەقینە و تەندروست‬ ‫دای��ە‪ ،‬ه���ەروەك خ��ۆی دەڵێت «ئۆپۆزیسیۆن هەموو شتێك‬ ‫تێكدەشكێنێت»‪ ،‬هەروەها دەربارەی هەڵوێستی حزبی گۆڕان لەمەڕ‬ ‫پرسی لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی‪ ،‬رایگەیاند ئەوە زەڕبەیەكە‬ ‫لە نێو ماڵی كوردی دەدەن و دەیانەوێت بڵێن نێو ماڵی كورد رێك‬ ‫نیە‪.:‬‬ ‫پرس‪ :‬زۆرجار باسی ئەوە دەكرێت كە كوردستان لە قەیراندایە‪،‬‬ ‫ئایا راستە كوردستان لە قەیراندایە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬منیش پێموایە كوردستان لەو قەیرانەدایە كە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنێكی راستەقینە و تەندروستی تێدانیە‪ ،‬هەستدەكەم‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن هەموو شتێك تێك دەشكێنێت و سادەترین نمونەش‬ ‫ئەو هێرشكردنەی ماوەی رابردوو بوو بۆ بەردەم تەالری پەرلەمان‬ ‫كە ئۆپۆزیسیۆن بەشداری تێداكردبوو و ناشتوانن ئینكاری لێبكەن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پێتوایە ئەو كارانەی ئۆپۆزیسیۆن دەیكات لە نانەوەی‬ ‫ئاژاوە‪ ،‬تاكەی بەردەوام دەبێت‪ ،‬بە تایبەت دوای پەسەندكردنی‬ ‫بودجە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬ئۆپۆزیسیۆن وەكو كەمینەی گۆڕەپانی سیاسی‬ ‫كوردستان لە مەسەلەی بودجە بە تەمابون تەحەدا لە زۆرینە‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەوەش بەپێی سیستەمی دیموكراسی بەهیچ شێوەیەك‬ ‫قبوڵ نیە‪ ،‬هەروەها پەرلەمانتارانی ئۆپۆزیسیۆن رەخنەی ئەوە لە‬ ‫پەرلەمانتارانی لیستی كوردستان و بە تایبەتی پارتی دەگرن كە‬ ‫بیروڕای ئازادییان نیە و قۆڵ بەستكراون و سەربەخۆنین‪ ،‬سەیرەكە‬ ‫لەوەدایە لە گۆڕان ئازادی خوازێك نەبوو لە دەرەوەی بیروبۆچونی‬ ‫خودی نەوشیروان موستەفا رەئی دەرببڕێت‪ ،‬یەك ئەندامیان رەئی‬ ‫جیاوازی دەرب��ڕی دەریانكرد‪ ،‬تائێستا نەمان بینیوە بۆچونێك‬ ‫دەربڕن پێچەوانەی حزبی گۆڕان بێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬حزبەكانی ئۆپۆزیسیۆن زۆر باسی چاكسازی دەكەن‪،‬‬ ‫پێتوایە لە ناو خودی حزبەكانی خۆیان چاكسازی بونی هەبێت؟‬ ‫عەلی ع��ەون��ی‪ :‬ئ��ەو ك��اران��ەی ئ��ەوان‬ ‫دەی��ك��ەن پ��ێ��م��وای��ە دەس��ت��درێ��ژی‬ ‫ك���ردن���ە س���ەر دی��م��وك��راس��ی و‬ ‫بە‬ ‫دەنگی زۆرینەی خەڵك‪ ،‬زۆرجار‬ ‫ناوی جەماوەر قسە دەكەن‪ ،‬كە‬ ‫وایە ئایا ئەی من كێم ئەگەر بە‬ ‫قسەی وان بێت جەماوەر هەمووی‬ ‫هی ئەوانە‪ ،‬تەسەوڕ دەكەم ئەوەی‬ ‫ئ��ەوان دەیكەن خۆڵكردنە لە‬ ‫چ��اوی خەڵك‪ ،‬چونكە‬ ‫ئ���ەوان زی��ات��ر لە‬ ‫ه�����ەژدە س��اڵ‬ ‫بە شد ا ر بو نە‬ ‫ل����������ەوەی‬ ‫هە ر چیە ك‬

‫رووی��داوە بە باش و بە خراپەوە و ئێستاش خۆیان لێ بێبەری‬ ‫كردووە‪ ،‬نابێت ئەوەش لە یادبكەین كاتێك كە فیفتی بە فیفتی‬ ‫كرا خودی كاك نەوشیروان یەكێك بوو لە رێبەرەكان‪ ،‬خۆی لە‬ ‫چی دەدزێتەوە‪ ،‬ئەگەر باسی نەبونی دیموكراسیش دەكەن تەنها‬ ‫ئەوەندە دەڵێم ئەگەر من دیموكرات نەبم‪ ،‬تۆ چۆن دەتوانیت ئەو‬ ‫قسانە بكەیت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زۆرج��اران‪ ،‬لە كاتی تاوتوێكردنی پرۆژە یاساكان‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی پرۆژەی یاسای بودجە‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆن حیساب بۆ زۆرینە‬ ‫ناكات و دەوێت قسەی خۆی بسەلمێنێت؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬سكم بە پەرلەمانتارانی ئۆپۆزیسیۆن و بە تایبەتی‬ ‫گۆڕان دەسوتێ‪ ،‬چونكە پێشتر چیان پێوترابوو وەك بەبەغا لە ناو‬ ‫پەرلەمان دووبارەیان دەكردەوە هەتا هەندێكیان بابەتەكانیان هەزم‬ ‫نەكردبو و گفتوگۆیان دەكرد‪ ،‬پێموایە ئەگەر لە پەرلەمان ئەو هەموو‬ ‫كامێرا و راگەیاندنانە نەبونایە ئەوانیش بەو شێوەیە خۆیان بەدەر‬ ‫نەدەخست‪ ،‬هەروەها بۆ ئەوەی دواتر حزبەكانیان لێپرسینەوەیان‬ ‫لەگەڵ نەكەن و بڵێن بۆچی قسەتان نەكردووە؟‬ ‫پرس‪ :‬ئۆپۆزیسیۆن باس لەوەدەكات‪ ،‬كە بودجە لە كابینەی‬ ‫شەشەم شەفاف تربوو بە بەراورد لەگەڵ كابینەی حەوتەم‪ ،‬بۆچونی‬ ‫بەرێزتان چیە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬هەموو خەڵك دەزانێت ئەو گفتوگۆیەی ئەمساڵ‬ ‫لەسەر مەسەلەی بودجە كرا پێموانیە هیچ ساڵێك كرابێت‪ ،‬ورد‬ ‫و درشت رەواو و ناڕەوا و هەرچی هەبووە باسكراوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫خەڵكیش زانیارییەكی زۆری لەسەر بودجە وەرگ��رت‪ ،‬هاوكات‬ ‫گەیشتە ئەو حاڵەتەی خەڵك لە ئۆپۆزیسیۆن توڕەبێت و بڵێت بۆ‬ ‫لێناگەڕێن بودجە پەسەند بكرێت و بازار جوڵە بكات؟‬ ‫پرس‪ :‬باس لەوە دەكرێت‪ ،‬لەوەتەی رێزدار نێچیرڤان بۆتەوە‬ ‫سەرۆكی حكومەت‪ ،‬سەرۆكی هەرێم لە پرۆژە چاكسازییەكانی‬ ‫وەستاوە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬ئەو لێژنەیەی كە دورستكراوە بەردەوامە لە ئیش و‬ ‫كارەكانی‪ ،‬پێشمخۆشە خۆتان لێیان بپرسن ئایا وەستاون؟ بێگومان‬ ‫نەوەستاون‪ ،‬هەروەها كاك نێچیرڤان خۆی داوایكردوە ئەو لێژنەیە‬ ‫كاراتریش بێت‪ ،‬وە بە پێچەوانەشەوە بەهاتنی كاك نێچیرڤان‬ ‫كارەكانی ئەو لێژنەیە ئاسانتریش بووە‪ ،‬چونكە بەرێزیان ئەزمونی‬ ‫لە بەڕێوەبردنی حكومەتدا هەیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەو كاتەوەی كە پرسی لێسەندنەوەی متمانە لە مالیكی‬ ‫هاتە بەر باس‪ ،‬زۆر باس لە رێككەوتنی ستراتیژی نێوان پارتی‬ ‫و یەكێتی دەكرا‪ ،‬چونكە لەو مەسەلەیەدا هەردووال هاوهەڵوێست‬ ‫نەبون؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬رێككەوتنی ستراتیژی مانای ئەوەنیە ئێمە بۆچونی‬ ‫جیاوازمان نیە یاخود یەكێتی بۆچونی جیاوازی نیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئێمە هەڵوێستی جیاوازمان نابێت‪ ،‬ئەگینا گفتوگۆ‬ ‫و بۆچونی جیاوازمان دەبێت و زۆری��ش ئاساییە‪،‬‬ ‫تا ئەم ساتە وەختەش رێككەوتنی ستراتیژی‬ ‫دەستكەوتێكی گەورەیە‪ ،‬هەروەها هەڵوێستی مام‬ ‫جەالل وەك سەرۆك كۆماری عێراق هەڵوێست‬ ‫و خوێندنەوەیەكی هەیە‪ ،‬بەاڵم مەكتەبی‬ ‫سیاسی یەكێتی لەگەڵ ئێمەبوو‪.‬‬ ‫پ����رس‪ :‬زۆری���ن���ەی‬ ‫الیەنەكانی عێراق لەسەر‬ ‫ل��ێ��س��ەن��دن��ەوەی متمانە‬ ‫ل��ە مالیكی ك��ۆك��ن‪ ،‬پێتوایە‬ ‫ب��ەم زووان���ە متمانە لە مالیكی‬

‫بسەندرێتەوە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین بۆ ئەوەی متمانە‬ ‫لە مالیكی بسەندرێتەوە‪ ،‬ئەگەریش هاوڕێیان پەشیمان ببنەوە لە‬ ‫سەندنەوەی متمانە لە مالیكی‪ ،‬ئێمە توانیمان كۆمەڵێك فایل كە‬ ‫تۆزی لەسەر نیشتبوو لە سایەی سەری سەرۆك بارزانی جارێكی تر‬ ‫نوێ بکەینەوە‪ ،‬هەروەها نابێت عێراق جارێكی تر بەرەو دیكتاتۆریەت‬ ‫هەنگاوبنێتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەو مەسەلەیەشدا هەڵوێستی حزبی گۆڕان دیاربوو‪ ،‬ئەوان‬ ‫بەشداری ناكەن لە سەندنەوەی متمانە لە مالیكی‪ ،‬بۆچونی بەرێزت‬ ‫چیە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬ئەوان هێشتا تێنەگەیشتون كێشەكە لەسەر چیە‪،‬‬ ‫پێموایە هەڵوێستێكی خراپە بۆ ناو ماڵی كورد و زەڕبەیەكە كە نێو‬ ‫لە ماڵی كوردی دەدەن‪ ،‬دەیانەوێت بڵێن ناوی ماڵی كورد رێك نیە‪،‬‬ ‫چونكە مالیكی وتویەتی بەشێك لە الیەنی كوردیش لەگەڵ مندایە؟‬ ‫پرس‪ :‬زۆرجار ئۆپۆزیسیۆن پارتی تۆمەتبار دەكات بە دواخستنی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬بە پێچەوانەوە ئەوان هۆكارن و داوای دواخستیان‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬بۆ نمونە بەرپرسی لقم هەموو ئامادەكارییەكمان بۆ‬ ‫هەڵبژاردن كردووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ئایا پارتی لەگەڵ‬ ‫یەكێتی بە یەك لیست دادەبەزێت یاخود بە تەنیا؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬هێشتا روون نەبۆتەوە كە پارتی بە تەنیا دادەبەزێت‬ ‫یاخود نا‪ ،‬بەبۆچونی شەخسیم پێم باشە‪ ،‬بە تەنیا داببەزین و پاش‬ ‫دەرچونی ئەنجامەكان یەك بگرینەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لە ماوەی رابردوو حزبێك‪ ،‬بە ناوی «بزوتنەوەی نەوەی‬ ‫دوا رۆژی كوردستان»‪ ،‬خۆی راگەیاند‪ ،‬ئاماژەیان بەوەكردبوو كە‬ ‫زۆربەی ئەندامانیان لە ئەندامان و الیەنگرانی پارتی و یەكێتی و‬ ‫گۆڕان پێكهاتووە‪ ،‬بۆچونی بەرێزت چیە؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬دەبێت هەر لەسەرەتاوە بزانین كە حزبێك لەسەر‬ ‫الشەی حزبەكانی تر لە دایك ببێت فاشیلە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پێتوایە ئاماژەكانی ئەو حزبە تا چ رادەیەك راستە‪ ،‬چونكە‬ ‫لە پاش راپەرینەوە هەر حزبێك دروستبووە زەرەری بە حزبێكی تر‬ ‫گەیاندووە‪ ،‬بەاڵم تائێستا هیج حزبێك نەیتوانیوە ببێتە زەرەر بۆ‬ ‫پارتی دروست بكات؟‬ ‫عەلی عەونی‪ :‬پارتی بزوتنەوەیەكی رزگارییە‪ ،‬ئێستاش لە‬ ‫ئەوپەڕی چەپ تا راستی تێدایە و جێگای هەمووشی بۆتەوە‪،‬‬ ‫هەروەها ئەساسی پارتی لە یەكگرتن لە دایكبووە نەوەك لەسەر‬ ‫ئەساسی ئینشیقاق‪ ،‬بۆیە كاریگەری بەسەر پارتیەوە نیە‪.‬‬

‫““‬

‫ئەو گفتوگۆیەی ئەو ساڵ لەبارەی‬ ‫بودجەوە كرا هیچ ساڵێك نەكراوە‬ ‫سكم بە پەرلەمانتارانی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن و بە تایبەتی گۆڕان‬ ‫دەسوتێ‬ ‫گۆڕان دەیەوێت بڵێت ناو ماڵی‬ ‫كورد رێك نیە‬

‫‪6‬‬

‫ژماره‌ ‪158‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫دكتۆر محەمەد شوانی‪ ،‬مامۆستای كۆمەڵناسی‪:‬‬

‫ئێمە لە قۆناغی پەڕینەوەداین‪ ،‬كە بەهای مرۆڤ و عەدالەتی كۆمەاڵیەتی الی یەكتری‬ ‫دروست نەبووە‪ ،‬بۆیە كەسێك بەئاسانی دەستی دەچێتە كوشتنی كەسێكی تر‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬

‫دكتۆر محەمەد شوانی‪ ،‬پسپۆری زانستی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬لەم‬ ‫دیمانەیەدا شرۆڤەی كوشتن دەكات و تیشك دەخاتە سەر ئەو هۆكار‬ ‫و ژینگە كۆمەاڵیەتییەی كە بكوژ بەرهەمدەهێنێت‪ .‬هەروەها لەم‬ ‫ڕووەوە كۆمەڵگەی كوردی شیتەڵ دەكات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زانستی كۆمەاڵیەتی چۆن دەڕوانێتە دیاریدەی «كوشتن»‪،‬‬ ‫بەواتایەكی تر زاستی كۆمەاڵیەتی چۆن دیراسەی ئەم دیاریدەیەی‬ ‫كردووە؟‬ ‫شوانی‪ :‬زانستی كۆمەاڵیەتی یان كۆمەڵزانی كار لەسەر تاك ناكات‬

‫وەك خود‪ ،‬رووداوی «كوشتن»یش زیاتر رەفتارێكی تاكە‪ .‬ئێمە قسە‬ ‫لەسەر ئەو دیاریدە و رەفتارانە دەكەین لە كۆمەڵگەدا كەشێوەیەكی‬ ‫دەستەكۆمەڵییان هەیە و لەبەرەنجامی كۆمەڵبوونی مرۆڤەكانەوە‬ ‫دروست دەبن‪.‬‬ ‫لە زانستی كۆمەاڵیەتیدا كە مرۆڤێك مرۆڤێكی تر دەكوژێت‬ ‫نایبەستێتەوە بە رەفتاری خودی تاكەكە‪ ،‬بەڵكو دەیگەڕێنێتەوە بۆ‬ ‫ئەو ژینگە كۆمەاڵیەتییەی كە ئەو تاكە تێیدا پ��ەروەردە و گەورە‬ ‫بووە‪ .‬دەیبەستێتەوە بە پێوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان و جۆرەكانی‬ ‫مێكانیزمی كۆمەاڵیەتی بۆ كۆنتڕۆڵ كردنی كۆمەڵگە و داب و نەریت‬ ‫و دین و یاسا‪.‬‬ ‫لە زانستی كۆمەاڵیەتیدا كوشتن دیاریدەیەكی كۆمەاڵیەتی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو وەكو تاك رووداوە‪ ،‬حاڵەتە‪ ،‬دەكرێ چارەسەر بكرێت‪ .‬ئەویش‬ ‫بە گۆڕینی جیهانبینی و بیركردنەوەی تاكەكان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬تۆ پێتوایە تەنیا فاكتەرە ژینگەیی و دەرەكییەكان رۆڵ‬ ‫دەگێڕن لە ئەنجامدانی كرداری كوشتن و فاكتەرە دەروونییەكان‬ ‫رۆڵییان نییە؟‬ ‫شوانی‪ :‬فاكتەرە دەرونییەكانیش رۆڵیان هەیە‪ .‬كاتێك كەسێك‬ ‫كەسیتر دەكوژێ‪ ،‬ناكرێ بڵێین تەنیا فاكتەرە دەرەكییەكانە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەبێت هۆكارە ناوەكییەكان و هەڵچوون و چۆنییەتی بەرزەڤت كردنی‬ ‫الیەنە بایەلۆجییەكانی تاكیش ببەستینەوە بە ژینگە كۆمەاڵیەتییەكەوە‪.‬‬ ‫ئەوە كۆمەڵگەیە ئەو حەزانەی بۆ درووست دەكات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەو هۆكارە ژینگەیی و كۆمەاڵیەتیانە چین لە كوردستاندا‬ ‫كە وا لە كەسێك دەكات ببێتە بكوژ و كرداری كوشتن ئەنجدام بدات؟‬ ‫شوانی‪ :‬ئەو رووداوان��ەی لە كۆمەڵگەی ئێمەدا بە زەقی دیارن‬ ‫هۆكاری زۆرە‪ ،‬هەندێك لە هۆكارەكان سیاسین‪ ،‬بۆنموونە هەندێك‬ ‫حزب هەن هەوڵی زیندووكردنەوەی كۆمەڵێك داب و نەریت و رەفتاری‬

‫بنەماڵەیی و خێڵەكیانە دەدات‪ .‬تاك لەسەر بنەمای یاسایی و‬ ‫تێگەیشتن داوای ماف و خواستەكانی خۆی ناكات‪ .‬هێندەی بنەماڵە و‬ ‫خزم و كەس رۆڵدەبینن تێیدا‪ ،‬ئەوەند یاسا رۆڵ نابینێ‪ ،‬بۆیە هەست‬ ‫كردن بە بنەماڵەیی و هێزێكی خێڵەكی‪ ،‬تاك هەست دەكات گروپێكی‬ ‫گەورە لەپشتییەوەیە بۆهەر كارێك كە ویستێتی‪.‬‬ ‫هەروەها ئامادەبوونی ئەو كەرەستانەی كوشتنی پێئەنجام دەدرێ‬ ‫بەئاسانی لەبەر دەستی تاكەكانی ئێمەدان‪ ،‬بۆنموونە تفەنگ و‬ ‫دەمانچە و كەرەستەكانی تری كوشتن و بریندار كردن‪ ،‬كە هیچ‬ ‫یاسایەك نییە رێگری لەمانە كردبێت‪ ،‬بۆیە لە كاتی هەڵچوون و‬ ‫توڕەبووندا بەكارهێنانی ئەم كەرەستانە دەبنە هۆی رووداوی كوشتن‬

‫یان خۆكوشتن‪.‬‬ ‫پرس‪:‬بەپێی ئەو لێكدانەوەیەی تۆ بێ‪ ،‬ژینگەی كوردستان‬ ‫رێخۆشكەرە بۆ دۆخی كوشتن و بەرهەمهێنانی بكوژ ؟‬ ‫شوانی‪ :‬بەڵێ بێگومان‪.‬ئەگەر ژینگە رێگە خۆشكەر نەبێ ئەم‬ ‫رووداوانە بەم شێوە زەقییە لە كۆمەڵگەی ئێمەدا روونادەن‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫كە لەماوەیەكی كورتدا ئەم رووداوانە دووبارە دەبنەوە‪ ،‬ئەمە بەڵگەی‬ ‫ئەوەیە كە ژینگە كۆمەاڵیەتییەكە رێگەخۆشكەرە بۆ ئەوەی ئەم‬ ‫تاكانە لێپرسینەوەیەكی یاساییان لەگەڵ نەكرێ‪ ،‬قەدەغە نەكردنی‬ ‫بەكاهێنانی چەك‪ ،‬رێگە نەگرتن لەو هۆكارانەی كە دەبنە هۆی‬ ‫بەهێزكردنی بیروبۆچوون و ئایدیا خێلەكی و بنەماڵیەكان‪ ،‬هەروەها‬ ‫جۆرێك لە دژایەتی لەنێوان كەناڵەكانی پێگەیاندنی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫كەناڵی راگەیاندن و دین و داب و نەریتە كۆمەاڵیەتییەكان و قوتابخانە‬ ‫و پ��ەروەردە‪ ،‬هەیە‪ .‬س��ەرەڕای ئەمانەش ئێستا ئێمە لە قۆناغی‬ ‫پەڕینەوەداین‪ ،‬كە ماف و بەهای مرۆڤ و عەدالەتی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و یەكسانی الی یەكتری دروست نەبووە‪ ،‬بۆیە كەسێك بەئاسانی‬ ‫دەستی دەچێتە كوشتنی كەسێكی تر‪.‬‬ ‫پرس‪:‬تۆ پێتوایە پەروەردەی خێزانی بەشێكە لە هۆكارە سلبییەكان‬ ‫بۆ روودانی ئەو حاڵەتانە؟‬ ‫شوانی‪ :‬لەكۆمەڵگەی ئێمەدا خێزان كاریگەری و رۆڵی هەیە لە‬ ‫پەروەردە كردن و پێدانی كولتور و ئەو بیروبۆچوونەی كە كەسێك‬ ‫دەستی دەچێتە كوشتنی كەسێكی تر‪ .‬لەبەر ئەوەی كەناڵەكانی‬ ‫تر الوازن و پێنەگەییشتوون‪ ،‬بۆیە خێزان رۆڵی گاریگەری هەیە‪.‬‬ ‫لەكۆمەڵگەی ئێمەدا ئ��ەوەی مەعریفە دەدات��ە تاكەكان خێزانە‪.‬‬ ‫خێزانیش الی ئێمە هێشتا بەستراوە بەكۆمەڵێك رایەڵەی خزم و‬ ‫عەشایەرییەوە‪ ،‬لە هەموو بۆنە و مەراسیمەكاندا خزم و كەس رۆڵی‬ ‫هەیە لە تۆڵەسەندنەوە و هەڕەشە كردن و سەندنەوە ماف دا‪ ،‬چونكە‬ ‫لەم هەرێمەی ئێمەدا یاسا الوازە‪ ،‬قوتابخانە الوازە لە پێگەیاندن و‬

‫پەروەردەكردنی تاك دا‪ ،‬هەروەها دینەكە بەو شێوەیە وەرنەگیراوە‬ ‫بەپێی قاڵبی دینی بۆ خۆشەویستی م��رۆڤ‪ ،‬بەڵكو جۆرێك لە‬ ‫توندوتیژی پیادە دەكات‪ .‬كەناڵەكانی راگەیاندنی بینراو بە پێدانی‬ ‫فیلمی توندوتیژی و باڵوكردنەوەی كولتوری شەڕ و شەڕانگیزی رۆڵی‬ ‫سلبی دەگێڕن‪ ،‬هەروەها حزبەكان رۆڵ دەبینن لەرێگەی مەكتەبە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانیانەوە لە چارەسەر كردنی هەندێك كێشە دوور لە‬ ‫زانست و لەدەرەوەی یاسا‪ ،‬ئەمانە وایانكردووە خێزان رۆڵی گرنگی‬ ‫هەبێت‪ ،‬كە ئەم هەموو ئەركەی لەسەر شانە‪ ،‬بێگومان جۆرێك‬ ‫لەپەروەردە كردنی هەڵەش دەداتە ئەندامەكانی بۆ ئەوەی دەستیان‬ ‫بچێتە خوێنی یەكتر‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زانستی كۆمەاڵیەتی چۆن دیراسەی كەسایەتی بكوژ دەكات‬ ‫و لێكۆڵیتەوە؟‬ ‫شوانی‪ :‬ئەوە كۆمەڵگەیە هانی تاكەكانی دەدات بكوژێ دروست‬ ‫دەكات‪ ،‬بۆیە بكوژ تاوانی خۆی تێدا نییە‪ ،‬چونكە ئەگەر بگەڕێیتەوە‬ ‫سەر هۆكارەكانی دروست بوونی بكوژ‪ ،‬تاوانە سەرەكییەكە كۆمەڵگەیە‪،‬‬ ‫كەناڵەكانی پێگەیاندنی كۆمەاڵیەتییە‪ .‬ئ��ەوە مێكانیزمەكانی‬ ‫كۆنترۆڵكردنی كۆمەاڵیەتییە رێگە لە حەز و ئارەزووەكانی تاك دەگرن‪،‬‬ ‫ئەوە نەرەخساندنی هەلی یەكسانە بۆ پێگەیشتن و تێگەیشتنی‬ ‫تاكەكان‪ ،‬ئەوە مەحروم كردن و تەهمیش كردن و پەراوێزخستنە كە‬ ‫كۆمەڵگە بۆ هەندێك لە گروپ و توێژەكان دروستی دەكات‪ ،‬ئەوە‬ ‫نادادپەروەری كۆمەاڵیەتییە كۆمەڵگە دەیسەپێنی بەسەر تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگەدا‪ ،‬ئەوە كۆمەڵگەیە بە السایی كردنەوە و باڵوكردنەوەی‬ ‫فیلمی توندوتیژی تاكەكانی هاندەدات بۆ توندوتیژی و خەڵكی بكوژن‪.‬‬ ‫بێگومان ژینگە تاكەكەیش رۆڵ دەبینێ‪ ،‬لەگەڵ رێژەیەكی كەمی‬ ‫ژینگە خێزانی و گەڕەكییەكە و پێكهاتە جەستەییەكانی‪.‬‬ ‫بەاڵم رەنگە لە هەندێك كۆمەڵگەی تردا ژینگە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫و كەناڵەكانی پێگەیاندنی كۆمەاڵیەتی و مێكانیزمەكان‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫تر كار بكەن بۆ ئەوەی تەنانەت تاك نەتوانێ ئاژەڵێك سەر ببڕێ‪،‬‬ ‫نەتوانێ روحلەبەرێك بكوژێ‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەرێمی كوردستان كۆمەڵگەی دوا جەنگە‪ ،‬لە ماوەی ‪40‬‬ ‫ساڵدا ‪ 5‬جەنگی گەورەی بەخۆوە دیوە‪ ،‬ئایا ئەمە كاریگەری سلبی‬ ‫كردۆتە سەر كەسایەتی تاكەكان؟‬ ‫شوانی‪ :‬بێگومان‪ ،‬لەم نەوەیەدا شەڕ و كوشتن هەمیشە ئامادەگی‬ ‫هەیە و تەنانەت بیركردنەوە و جۆری داڵغە و خەیاڵكردنیان‪ ،‬جۆری‬ ‫تێگەیشتیان لە ژیان و جۆری وەرگرتنی چێژ لە ژیان لەالی خێزانەكانی‬ ‫پێشوو كاریگەریان هەیە و هەر ماوە لەسەر نەوەكانی ئێستا‪.‬‬ ‫ئەو هەمووە شەڕ و گەمارۆوە ئابووری و ناعەدالەتی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و خۆراك و خواردەمەنییە خراپ و بەسەرچووە و‪ ،‬ئەو دژایەتەی ناو‬ ‫كەناڵەكانی راگەیاندن و ئەو بێ مافییەی تاك هەستی پێدەكات‪،‬‬ ‫هەموو ئەمانە تێكەڵ دەبن و نەوەیەكمان بۆ بەرهەمدەهێنن كە‬ ‫خەڵك كوشتن و شەڕكردن و گەندەڵی و توندوتیژی و‪...‬بەالیەوە‬ ‫ئاسایی دەبێت‪ .‬چونكە تاكەكان بەرهەمی ئەو ژینگە و باكگراوندە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەن كەپێیدا تێپەڕ دەبن‪.‬‬ ‫ئێمە هێشتا قۆناغی جەنگمان جێنەهێشتووە و جێشی ناهێڵین‪،‬‬ ‫كاریگەریشی لە نەوەكانی داهاتوودا دەبێ‪ ،‬ئەگەر لە ئێستاوە ئێمە‬ ‫سەرەتایەكی پڕ لە ئاشتی و ئارامی و دادپ��ەروەری كۆمەاڵیەتی و‬ ‫ئازادی و مافە مرۆییەكان و ژیانكردنی ستاندارد بۆ كۆمەڵگەكەمان‬ ‫دابین بكەین‪ ،‬ئەوا لە میانەی (‪ )30-25‬ساڵی ئاییندەدا هێشتا‬ ‫رەنگەدانەوەی جەنگ و ئەم دۆخە لە نەوەی ئاییندەماندا دەمێنێ‪،‬‬ ‫چونكە نەوەی داهاتوو دەبنە بەرهەمی ئێمە‪ ،‬ئەوەی ئەم نەوەیە‬ ‫پێدەگەیەنێ وپەروەردەی دەكات و مەعریفەی دەداتێ‪ ،‬ئێمەین كە‬ ‫بەرهەمی ئەم جەنگەین‪ .‬بەبێ ئەوەی ئاگام لێبێ نەوەی داهاتوو‬ ‫الساییمان دەكەنەوە و جۆرێك لە توندوتیژی بەكار دێنن‪ ،‬كەواتە‬ ‫رەنگدانەوەمان لەسەر مناڵی نەوەكەشمان دەبێت‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪158‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫‪7‬‬

‫رێژەی منداڵبوون بە نەشتەرگەری زیادی كردووە‬ ‫لە ‪ %16‬مندااڵنی كوردستان بە نەشتەرگەری لە دایكبوونە‬ ‫بەدواداچون‪ :‬پرس‬ ‫بەپێی ئامارێكی فەرمی وەزارەت��ی تەندروستی حكومەتی هەرێم‪ ،‬كە‬ ‫وێنەیەكی دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2011‬لە هەولێر‬ ‫(‪ )46652‬چل و شەش ه��ەزار و شەش سەد و پەنجا و دوو منداڵ لە‬ ‫دایكبوونە‪ ،‬لە كۆی ئەو رێژەیەش (‪ )8239‬هەشت هەزار و دووس��ەد و‬ ‫سی و نۆ منداڵ بە رێگەی نەشتەرگەرییەوە لە دایكبوونە‪ ،‬واتە بەرێژەی‬ ‫‪ ،%17،66‬هەروەها بەپێی زانیارییەكانیش ئەو ژمارەیە لە شەش مانگی‬ ‫ئەمساڵدا رووی لە زیاد بوون كردووە‪ .‬هاوكات لە شاری سلێمانیش (‪)52482‬‬ ‫پەنجا و دوو هەزار و چوار سەد و هەشتا و دوو منداڵ لە دایكبوونە و لە‬ ‫كۆی ئەو رێژەیەش (‪ )9456‬نۆ هەزار و چوار سەد و پەنجا و شەش منداڵ‬ ‫بە رێگەی نەشتەرگەرییەوە لە دایكبوونە‪ ،‬واتە بەرێژەی ‪ ،%18‬هەروەها لە‬ ‫شاری دهۆكیش (‪ )48687‬چل و هەشت هەزار و شەش سەد و هەشتا و‬

‫هەیە‪.‬‬ ‫بەهەمانشێوە‪ ،‬ڤیان سەعید شەماڵ‪ ،‬ئافرەتێكی تەمەن ‪ 32‬سااڵنەیە‬ ‫و دوای نۆمانگ سكپڕی‪ ،‬بە مەبەستی منداڵبوون سەردانی یەكێك لە‬ ‫نەخۆشخانە ئەهلیەكانی شاری هەولێری كردووە و پێیان وتووە دەبێت تەنها‬ ‫بە نەشتەرگەری منداڵت ببێت‪ ،‬ئەگەرنا منداڵەكە تەندروستی باش نابێت‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت «بەداخەوە بەشێك لە پزیشكەكان زەمیری خۆیان بەكار ناهێنن‬ ‫و زیاتر بیر لە الیەنی ماددی دەكەنەوە‪ ،‬چونكە كاتێك كە منداڵم بوو هیچ‬ ‫پێویستی بە نەشتەرگەری نەدەكرد‪ ،‬بەاڵم بە ملیۆنێك و دوو سەد هەزار دینار‬ ‫نەشتەرگەرییان بۆ كردم»‪.‬‬ ‫ڤیان سەعید لە رێگەی هەفتەنامەی پرسەوە داوای لە الیەنی پەیوەندیدار‬ ‫كرد كە چارەسەرێك بۆ ئەو دیاردەیە بدۆزنەوە‪ ،‬چونكە ئێستا زۆربەی‬ ‫پزیشكەكان نەشتەرگەری بۆ ئافرەتی سكپر دەكەن‪ ،‬لە كاتێكدا بێ ئەوەی‬ ‫هیچ جۆرە مەترسیەكی لەسەر بێت‪.‬‬

‫پزیشكێكی ئافرەتان‪ :‬خۆشگوزەرانی‬ ‫خەڵك وایكردووە رێژەی منداڵبون‬ ‫بە نەشتەرگەری زیاد بكات‬ ‫ئافرەتێك‪ :‬پێویستم بە‬ ‫نەشتەرگەری نەبوو‪ ،‬بەاڵم سەربەخۆ‬ ‫بۆیان كردم‬ ‫وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی‪ :‬لە‬ ‫نەخۆشخانەكان‪ ،‬هەندێك ئافرەت‬ ‫هەیە داوا دەكەن بە نەشتەرگەری‬ ‫منداڵیان ببێت‬ ‫سەرچاوەیەك‪ :‬ئافرەتی سكپر بێ‬ ‫ئەوەی پێویستی بەنەشتەرگەری‬ ‫بێت نەشتەرگەرییان بۆ كردووە‬ ‫شارەزایەكی بواری خۆراك‪:‬‬ ‫پیسبوونی كەش و هەوا و ئاو و‬ ‫خۆراك‪ ،‬وایكردووە رێژەی منداڵبون‬ ‫بە نەشتەرگەری زیاد ببێت‬

‫حەوت منداڵ لە دایكبوونە و لە كۆی ئەو ژمارەیەش (‪ )6831‬شەش هەزار‬ ‫و هەشت سەد و سی و یەك منداڵیش بە رێگەی نەشتەرگەری لە دایكبوونە‪،‬‬ ‫واتە بەرێژەی ‪.%14‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 2011‬لە هەر سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (‪)147816‬‬ ‫سەد و چل و حەوت هەزار و هەشت سەد و شانزە منداڵ لە دیكبوونە‪ ،‬كە‬ ‫(‪ )24526‬بیست و چوار هەزار و پێنج سەد و بیست و شەشە منداڵیان بە‬ ‫نەشتەگەری لە دایكبوونە‪ ،‬واتە بەرێژی ‪.%16،59‬‬ ‫ئەگەرچی تائێستا ئاماری ئەمساڵ باڵونەبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم بەپێی ئەو‬ ‫زانیارییانەی كە دەست هەفتەنامەی پرس كەوتوون‪ ،‬لە شاری سلێمانی و‬ ‫دهۆكیش رێژەی منداڵبوون زۆر زیادی كردووە بە بەراورد لەگەڵ ساڵی پار‪،‬‬ ‫ئەوەش بۆ چەند هۆكارێك دەگەڕێتەوە لەو بەدواداچونەی پرسدا باسی لێوە‬ ‫دەكەین‪.‬‬ ‫هۆكارەكانی زیادبونی منداڵبوون بە نەشتەرگەری‬ ‫بەشێك لەو ئافرەتانەی كە بە رێگەی نەشتەرگەرییەوە منداڵیان بووە‪،‬‬ ‫هۆكارەكەی بۆ خودی بڕیاری پزیشكەكان دەگەڕێننەوە و ئاماژە بەوە دەكەن‬ ‫ئەگەر پزیشك مەبەستی نەشتەرگەری بێت بێ ئەوەی ئافرەتە سكپڕەكە‬ ‫پێویستی پێ بێت بۆی ئەنجام دەدات‪ .‬یوسرا یوسف‪ ،‬ئافرەتێكی تەمەن‬ ‫‪ 27‬سااڵنەیە و دوای هەشت مانگ لە سكپری كەمتر لە هەفتەیەكە لە‬ ‫رێگەی نەشتەرگەرییەوە بۆتە خاوەنی كوڕێك‪ ،‬ئەو هۆكاری نەشتەرگەریی‬ ‫منداڵبونەكەی بۆ پزیشكەكەی گەڕاندەوە و ئاماژەی بەوە دەك��ات‪ ،‬كە‬ ‫پزیشكەكەی پێی باش بووە لە رێگەی نەشتەرگەرییەوە منداڵەكەی ببێت‪.‬‬ ‫یوسرا زیاتر دووا و دەڵێت «پزیشكەكەم هۆشداریدام ئەگەربێت و بە‬ ‫نەشتەرگەری منداڵەكەی نەبێت ئەوا لە سەدا سەد لە كاتی منداڵبوون‪،‬‬ ‫كۆرپەلەكەم دەمرێت‪ ،‬ئەوەش بەهۆی زوو پێگەیشتنی كۆرپەلەكەم كە‬ ‫نەگەیشتە نۆ مانگ»‪.‬‬ ‫هەروەها بەپێی وتەكانی یوسرا پزیشكەكەی پێی راگەیاندووە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫چەند منداڵی تریشی ببێت ئەوا هەر دەبێت بە رێگەی نەشتەرگەرییەوە بێت‪،‬‬ ‫ئەوەش بەهۆی چەند هۆكارێكەوە كە پەیوەندی بە نەخۆشی ئافرەتانەوە‬

‫لەالیەن خۆشیانەوە بەشێك لە پزیشكان هۆكارەكەی بۆ خودی ئافرەتەكە‬ ‫دەگەڕێننەوە و راشكاوانە دەڵێن ئەگەر ئافرەتی سكپر داوای نەشتەرگەری‬ ‫بكات بۆی ئەنجام دەدەین‪ ،‬بەاڵم بەو مەرجەی گیانی نەكەوێتە مەترسیەوە‪.‬‬ ‫دكتۆرە ساوین عەلی‪ ،‬پسپۆری نەخۆشیەكانی ئافرەتان‪ ،‬رەتی دەكاتەوە‬ ‫رێ��ژەی منداڵبوون بە نەشتەرگەری زی��ادی كردبێت‪ .‬وەكخۆی دەڵێت‬ ‫«خۆشگوزەرانی و باشبونی باری دارایی خەڵك و زۆربوونی نەخۆشخانەكانی‬ ‫لە دایكبوون وایكردووە منداڵبوون بە شێوەی نەشتەرگەری زیاد بكات»‪.‬‬ ‫راشیگەیاند «لە چەند حاڵەتێكی دیاریكراودا پزیشكی پسپۆر هەڵدەستێت‬ ‫بە نەشتەرگەریكردن بۆ ئافرەتەكە بۆ ئەوەی دووربێت لەو مەترسیانەی كە لە‬ ‫كاتی لە دایكبوون توشی دەبێت بە تایبەتی مردن»‪.‬‬ ‫وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمیش‪ ،‬رەتی دەكاتەوە كە رێژەی‬ ‫منداڵبوون بە نەشتەرگەری زیادی كرد بێت‪ ،‬دكتۆر خاڵس قادر وتەبێژی‬ ‫وەزارەتی تەندروستی هەرێم بۆ پرس وتی «ئێستاش زۆربەی ئەو مندااڵنەی‬ ‫لە دایك دەبن بە شێوەیەكی ئاسایی لە دایك دەبن نەوەك بە نەشتەرگەری‪.‬‬ ‫هاوكات ژمارەیەكیش ئافرەت بە نەشتەرگەری منداڵیان دەبێت كە ئێمە پێمان‬ ‫زۆرە‪ ،‬چونكە پێویست دەكات كەمتریش بێت»‪.‬‬ ‫ناوبراو تەئكیدیشی ك��ردەوە‪ ،‬جیاوازی نێوان منداڵبوونی ئاسایی و‬ ‫نەشتەرگەری زۆرە‪ ،‬ئەوەش بەپێی ئەو ئامارانەیە كە تۆماری دەكەین»‪.‬‬ ‫وتەبێژەكە لەبارەی حاڵەتەكانی منداڵبوون بە نەشتەرگەری دەڵێت «لە‬ ‫چەند حاڵەتێكی تایبەتدا منداڵ بە نەشتەرگەری لە دایك دەبێت كە لە‬ ‫ژێر چاودێری پزیشكدایە‪ ،‬جگە لەوەی هەندێك ئافرەت هەن خۆیان داوای‬ ‫نەشتەرگەری دەكەن»‪.‬‬ ‫دكتۆر موئەیەد عەبدولڕەحمان‪ ،‬پسپۆر لە بواری خۆراك و بەڕێوەبەری‬ ‫كوالێتی و كۆنتڕۆڵی خۆراك لە هەولێر‪ ،‬تیشكی خستە سەر پیسبوونی كەش‬ ‫و هەواو ئاو و خۆراك كە كاریگەرییەكی راستەوخۆی لەسەر دایكی سكپر‬ ‫هەیە‪ ،‬هەروەها بوونی ئەو بەكتریا زیانبەخشانە كە لە پێكهاتنی خۆراك و‬ ‫پاشماوەكانی مااڵندا هەیە‪ .‬لەالیەكی تریشەوە خودی دەرمانی چارەسەریش‬ ‫هۆكارێكی ترە بۆ ئەوەی منداڵبوون بە نەشتەرگەری زیاد بكات‪.‬‬ ‫بەرپرسانی نەخۆشخانەی لە دایكبوونی مندااڵنی هەولێر‪ ،‬بێ ئەوەی هیچ‬

‫بیانویەكیان هەبێت‪ ،‬ئامادە نین لێدوان بۆ پرس بدەن‪ ،‬بەاڵم سەرچاوەیەكی‬ ‫نزیك لەو نەخۆشخانەیە بۆ پرس ئەوەی راگەیاند‪ ،‬كە لە نەخۆشخانەی لە‬ ‫دایكبوون رێژەی منداڵبوون بە نەشتەرگەری زیادی كردووە بە تایبەتی لە‬ ‫سەرەتای ساڵەوە تاوەكو ئێستا‪.‬‬ ‫سەرچاوە نهێنییەكەی پرس لەبارەی هۆكاری زیادبوونی نەشتەرگەری‬ ‫ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬كە تائێستا هۆكارەكەی نەزانراوە‪ ،‬بەاڵم زۆرجار بۆ پاراستنی‬ ‫گیانی دایك و كۆرپەلە ناچارن نەشتەرگەری بۆ دایكەكە بكەن‪ ،‬بێ ئەوەی‬ ‫خودی ئافرەتەكە داوای بكات‪.‬‬ ‫سەچاوەكە ئەوەشی ئاشكرا كرد ئافرەتی سكپر هەبووە‪ ،‬بێ ئەوەی‬ ‫پێویستی بەنەشتەرگەری بێت نەشتەرگەرییان بۆ ك��ردووە‪ ،‬بەاڵم لەسەر‬ ‫بەرپرسیارەتی خۆی‪.‬‬ ‫زەرەر و زیانەكانی منداڵبوون بە نەشتەرگەری‬ ‫زۆرجار باس لە سوودەكانی منداڵبوون بە نەشتەرگەری دەكرێت‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەو بەڵگەیەی كە ئافرەتەكە لەكاتی نەشتەرگەرییەكە كەمتر هەست بە ئێش‬ ‫و ئازار دەكات‪ ،‬بەاڵم هاوكات زیانیشی زۆرە بۆ سەر تەندروستی و سەالمەتی‬ ‫ئافرەتەكە‪ ،‬پزیشكان هۆشداری دەدەن كە واباشترە ئافرەت بە ئاسایی منداڵی‬ ‫ببێت‪ ،‬دكتۆرە ساوین لەبارەی سوودی منداڵبوونی ئاسایی روونی كردەوە‪،‬‬ ‫كاتێك ئافرەتەكە بە ئاسایی منداڵی دەبێت دەمار و لوولەكانی خوێنی لەشی‬ ‫دەبێتەوە و دووبارە گرژ دەبنەوە و سەرجەم خوێنە پیسەكانی لەشی ئافرەت‬ ‫دێتە دەرەوە و بێگومان ئەمەش سوودێكی یەكجار زۆری هەیە بۆ سەر‬ ‫تەندروستی ئافرەتەكە‪.‬‬ ‫هەروەها زۆرجار دەوترێت ئەو خۆراكانەی كە ئێستا لە بازاڕەكانن هۆكارن‬ ‫بۆ زیان گەیاندن بە ئافرەتی سكپڕ‪ ،‬دكتۆر موئەیەد لەو بارەیەوە دەڵێ «ئەو‬ ‫خۆراك و دەرمانانە زۆربەیان لە دەرەوە هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێن‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە كۆنتڕۆڵ بكرێن و لەوبارەیەوە وەزارەتی تەندروستی كاری بۆ‬ ‫بكات‪ .‬پێشموایە ئەگەر كاری بۆ نەكرێت رۆژ دوای رۆژ كێشەكە گەورەتر‬ ‫دەبێت و زیانەكەشی بۆ هاواڵتی زیاتر دەبێت»‪.‬‬ ‫ئەو دەرزییەی بە مەبەستی سڕکردن لە ئافرەتان دەدرێت‪ ،‬بۆ ماەوی‬ ‫چەندین ساڵ ئازاری پشت دروست دەکات‪ ،‬هەروەها گومانی ئەوەش دەکرێت‬ ‫کە دەرزییەکە زیانی بۆ تەندروستیی کۆرپەڵەکە هەبێت و لە داهاتوودا تووشی‬ ‫شەلەلی بکات‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره‌ ‪158‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫دهوك‪ ،‬هەولێر و سلێمانی ب ناڤەروك باژێر نینە‬

‫عادل حەسەن‪ :‬دەما داخوازا ماڤێن‬ ‫دهوكێ دكەین ئەم ب (عەسابە)‬ ‫دهێینە بناڤكرن‬ ‫پرس‪ -‬دهوك‬

‫رێڤەبەرێ گشتیێ رەوشەنبیری و الوان ل دهوكێ د هەڤدیتنەكا‬ ‫دگەل پرس دا‪ ،‬بەحس ل ئاستێ رەوشەنبیر و هونەری ل دهوكێ و‬ ‫ئاستەنگ و پێدڤیێن وێ دكەت‪ ،‬ناڤبری دیاردكەت كو تا نها ئاڤاكرنا‬ ‫كەسایەتیا مروڤی ل سەر بنەمایێ كەسی نەبوویە بەلكو ل سەر‬ ‫بنەمایێ پەیوەندیێن جڤاكییە‪ ،‬لەو تا نها ژی باژێرێن مە ب ناڤەرۆك‬ ‫نەباژێرن‪ ،‬ب تنێ ب سیما و ئاڤاهیان بووینە باژێر‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دهوك ل چ رەوشەنبیری و هونەری دایە ؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬گورەی پیڤەرێن زانستی دەما ئاشتی و تەناهی‬ ‫هەبیت‪ ،‬رەوشەنبیری و هونەر و وەرزش بەرەڤ پێشڤە دچیت‪،‬‬ ‫ئەڤ پیڤەر دیاردكەت كا كوردستان نها د چ رەوش دایە‪ ،‬رێكەفتنا‬ ‫ستراتیژیا دناڤبەرا هەردوو پارتێن سەرەكی دا ئاسویێن باش ددەت‬ ‫و نها ئەم دكارین پالنان دابنین بۆ كاركرن ل پاشەروژێ‪ .‬ددەمێ‬ ‫نەخوشیێ دا رەوشا رەوشەنبیری و هونەری ل دهوكێ خراب بوو‬ ‫ژبەر «شەرێ خۆ كوژیێ « دشێم بێژم وی وەختی دوو پایتەخت و‬ ‫گوندەك هەبوون‪ ،‬دەمێ تە دوو پایتەخت و گوندەك هەبن‪ ،‬گوند دێ‬ ‫هەر مینیت گوند و پایتەخت ژی دێ بنە پایتەخت‪ .‬واتە دەما دهوك‬ ‫گوندبوو دەزگەهێن رەوشەنبیری و هونەری و وەرزشی نەهاتنە دانان‪.‬‬ ‫ژ ئەگەرێ نەبوونا دەزگەهێن رەوشەنبیری وەكو پێدڤی ببوو ئەگەر‬ ‫بودجە نە دهاتە دهوكێ و دەما بودجە نەگەهیت رەوشا رەوشەنبیری‬ ‫و ئالیێن دی دێ یا خراب بیت‪.‬‬ ‫پشتی ئارامیێ و ئێكگرتنا ه��ەردوو حوكمەتان نها چەندین‬ ‫دەزگەهێن رەوشەنبیری هاتینە ڤەكرن و دشیێن بێژین نها دهوك‬ ‫د سەرهلدانەكا رەوشەنبیری دا د بوریت‪ ،‬دڤێ سەرهلدانێ دا كارێن‬ ‫هەرە باش و داهێنانێن نوو دهێنە مەیدانێ دا نها دهوك دگەهیتە‬ ‫قوناغەكێ كو شانازیێ بخۆ دبەت بوویە بەشەك ژ پرۆسەیا ئاڤاكرنا‬ ‫كوردستانێ یە دبوارێ چاند و هونەری دا‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لێ نها ژی خەلك دبێژن دهوك گوندەكە ب دوو باژێران؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬تا بەری دوو ساالن ژی ئەز ئێك ژ وان كەسان بوو‬ ‫كو من ئەڤ بانگەوازە دكر لێ ئەڤ دوو سالە پشتی خەلكێ دهوكێ‬ ‫داخوازا ماڤێن خۆ كری نها باشتر بوویە ‪.‬‬ ‫ساال ‪ 1991‬كوردستان ئازاد بوویە‪ ،‬لێ دهوك بتنێ دوو سالە ماڤێ‬ ‫خۆیێ سروشتی وەردگریت‪ .‬دناڤبەرا سالێن ‪ 1991‬تاكو ‪ 2009‬تشتێن‬ ‫پێدڤی بۆ دهوكێ نەهاتینە كرن‪ .‬ژبەر ڤێ چەندێ نها بارێ مەیێ‬ ‫گرانە ژبەركو ماوەكێ كێمە هندەك دەزگەه كەفتینە كاری‪ .‬لەو ئەم‬ ‫نەشیێن هەڤسەنگیێ دناڤبەرا حەز و ڤیان و شیانێن ل دهوكێ هەین‬ ‫دگەل داهاتی بكەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬واتە بیاڤێ رەوشەنبیری زەرەمەندێ ئێكێ بوویە ژ كێمیا‬ ‫داهاتی؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬ژبەركو گوند جهێ چاندنێ یە نەك رەوشەنبیریێ‬ ‫« ئەم شانازیێ ب گوندی دكەین» لێ رەوشەنبیری ل باژێران دهێتە‬ ‫كرن‪ ،‬باژێر جهێ پیشەسازی و پێشكەفتنێ یە لەو دەما سەردەری‬ ‫وەكو گوندی دگەل تە هاتە كرن تو نەشێی وەكو پێدڤی پێش‬ ‫بكەڤی‪.‬‬ ‫لێ دبیاڤێ شیانێن مروڤایەتی دناڤ دهوكێ داهێنەرێن هەرە مەزن‬ ‫هەنە دهەمی بیاڤێن رەوشەنبیری و هونەری و وەرزشی كو نها ل سەر‬ ‫ئاستێ كوردستان و ئیراق و جیهانێ كەسێن ناڤدار‪ ،‬لێ هەڤكاری‬ ‫بۆ نەبویە‪.‬‬ ‫ب پشتەڤانیا پەرلەمانتار و جڤاتا پارێزگەهێ و پارێزگارێ دهوكێ‬ ‫بۆ داكوكیكرن ل ماڤێن خەلكی من گەلەك شەر كرینە بۆ بدەستڤە‬ ‫ئینانا دەستكەفتیان و ماڤێ خەلكێ دهوكێ « دەما ئەز دچمە‬

‫هەولێری دبێژن ئەڤە (عەسابێ) بادینان‬ ‫ه��ات» ئ��ەز ن��ەك دچ��م ش��ەری دگ��ەل‬ ‫خەلكێ دی دك��ەم‪ ،‬بەلكو داخوازكرنا‬ ‫ماڤێن خەلكێ دهوكێ ب عەسابەتی‬ ‫دزانن واتە تێگەهشتنا وانە وەسایە كو‬ ‫داخوازكرنا ماڤان عەسابەتیە‪ .‬گەلەك‬ ‫هەڤالێن من ژ من تورە بوینە ل سەر‬ ‫ڤێ چەندێ لێ تشتەكێ ئاساییە كو‬ ‫بۆ داخوازكرنا ماڤێ خەلكێ دهوكێ ب‬ ‫عەسابە بهێمە بناڤكرن‪.‬‬ ‫«گ��رن��گ ئ��ەوە ماڤێن ب��اژێ��رێ خۆ‬ ‫بدەستڤە بینم نەك كی دێ ب گەرمی‬ ‫سالڤ ل من كەت»‬ ‫رابردوو وەسا دیاردكەت كو تێگەهشتنا‬ ‫وان ئەو بویە كو خەلكێ دهوكێ نزانیت‬ ‫داخ��وازا ماڤێن خۆ بكەت و باخڤیت‪.‬‬ ‫خەلكێ دهوكێ بڤی رەنگە نینە لێ وان‬ ‫ئەو كەسێن دهوكێ یێن زیرەك و دشێن‬ ‫باخڤن نەدیتینە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەگەر چنە خەلكێ دهوكێ هوسا بهێتە دیتن؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬خەلكێ دهوكێ ئەگەرن ژبەركو دەما مروڤ هاتە ل‬ ‫باژێری ژییا وەكو ماراسۆنا ‪ 100‬میتریا بێ ئاستەنگە واتە دڤێت بلەز‬ ‫بچی دا بەری كەسێ تەنشت خۆ بكەڤی هەر دەما ئێك چركە ژی تو‬ ‫راوەستایی دێ مینیە ل دوماهیێ‪ ،‬دیسان ئەم بەرەڤ دەولەت بوونێ‬ ‫دچین نها پێدڤیە ل سەر بنەمایێ تاكە كەسی و پێشكەفتن و لەزاتیێ‬ ‫كاربكەین داكو سیمایێن دەولەت بون و باژێری بوونێ پەیدابكەین‪.‬‬ ‫دهوك وەكو سیمایێن ئاڤاهیان باژێرە لێ وەكو ناڤەرۆك نەك ب‬ ‫تنێ دهوك بەلكو هەولێر و سلێمانی ژی نەباژێرن و هێشتا گوندن‪.‬‬ ‫هێشتا وەكو بیركرنا باژێربوونێ یا بۆ مایی‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەگەر چنە ؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬پێدڤیە مروڤ ل سەر بنەمایێ تاكە كەسی بهێتە‬ ‫ئاڤاكرن‪ ،‬هێشتا جڤاكێ مە ل سەر بنەمایێ بنەمالێ یە‪ ،‬ل وی‬ ‫دەمێ ل سەر بنەمایێ بنەمالێ تاكە كەس دهێتە ئاڤاكرن سیمایێن‬ ‫باژێربوونێ دهێنە ژدەستدان‪.‬‬ ‫دیسان پێدڤیە بەرژەوەندیێن تاكە كەسی گرێدایێ دەولەت بوونێ‬ ‫بن نەك گرێدایی پەیوەندیێن جڤاكێ یێن دەوروبەر‪ ،‬تا نها پەیوەندیێن‬ ‫جڤاكی یێن دەوروبەرا تاكە كەسی بەرژەوەندیێن وی دپارێزن نەك‬ ‫دەستهەالت‪.‬‬ ‫هەروەسا تاكەكەس دڤێت پێش بكەڤیت ل گورەی شیانێن خۆ‬ ‫نەك كەسێن دەوروب��ەری خۆ‪ ،‬لێ هەتا نوكە ئەز دبینم مروڤ ب‬ ‫شیانێن دەوروبەری خۆ دشێت ماڤان وەربگریت نەك كەسایەتیا خۆ‪.‬‬ ‫ئەڤ چەندە ئەگەرن كو مروڤ دڤی وەالتی نەشێت وەكو باژێری‬ ‫سەردەریێ بكەت‪ ،‬و نەچارە وەكو نەباژێری بژیت داكو بەرژەوەندیێن‬ ‫خۆ ب پارێزریت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بوچی هوین نەشیاینە خەلكی بڤی رەنگی پەروەردە بكەن؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬ئەم شیاینە لێ ل گورەی حەزا مە نەبوویە‪ ،‬ل‬ ‫گورەی وەخت و شیانێن ل بەردەست كار دهێتە كرن‪ ،‬كاركرن ل سەر‬ ‫جوگرافیا سەری كارەكێ سەختە كاركرن و خەبات بۆ گوهرینا جڤاكی‬ ‫كو ب هزاران سالە هەیی كارەكێ بزەحمەتە‪ ،‬كو بەرەڤ پێشڤە چونا‬ ‫مە بەروڤاژی بوچونێ یە‪.‬‬ ‫ل سنورێ هەر سەنتەرەكێ لدهوكێ كومەكا كەسێن رەوشەنبیر‬ ‫ژێ دەركەفتینە‪ ،‬ئەنجام رێژەینە و باشی و خرابی هەنە‪ ،‬هەبونا‬ ‫سەنتەرەكێ رەوشەنبیری تشتەك گرنگە و گوتنا پەیڤا رەوشەنبیری‬

‫““‬

‫ل ساال ‪ 1991‬تا كو ‪ 2009‬ژ ئەگەرێ‬ ‫شەرێ نافخۆ ئەم گوندەكێ ب‬ ‫دوو پایتەختان بووین‬ ‫ئاڤاكرنا تاكە كەسی ل سەر‬ ‫بنەمایێ كەسایەتی نینە‪ ،‬ل سەر‬ ‫بنەمایێ بنەمالێ یە‬

‫دناڤ ‪ 100‬الوان كارتێكرنا خۆیا نەراستەوخۆ هەیە‪ ،‬دەما الو دچنە‬ ‫ناڤ سەنتەرەكێ رەوشەنبیری دا وەس��ا خۆ دبینیت كەسەكێ‬ ‫رەوشەنبیرە واتە ژالیێ دەرونی ڤە هەست دكەت رەوشەنبیرە‪ ،‬دەما‬ ‫هەست كر رەوشەنبیرە دێ وان كاران كەت كو رەوشەنبیر ئەنجام‬ ‫ددەت‪ ،‬ژوان خواندنا پەرتوكان و روژنامە و گوڤاران‪ ،‬دەما خواندنێ‬ ‫ژی دێ بزاڤێ كەت رەوشەنبیر بیت ل وی دەمی دێ بوچون ل‬ ‫سەرێ وی دا پەیدابن و دێ كارتێكرنێ ل رەفتارێن وی كەن‪ ،‬رەفتارا‬ ‫هندەك كەسان دهێتە گوهرین و دبنە رەوشەنبیر و هندەك ژی ناهێنە‬ ‫گوهرین‪ .‬هندەك كەس دبنە خواندەڤان و هندەك كەس ژی دبنە‬ ‫جیرانێن رەوشەنبیران كو جیرانێ رەوشەنبیران ژی تشتەكێ باشە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەوە نها گرفت ماینە دگەل پایتەختی بۆ برێڤەبرنا كاران؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬ماوە ‪ 2‬ساالنە و پشتی خەلكێ دهوكێ شیایی‬ ‫باخڤیت و دیسان هزركرنا دەستهەالتا كوردی ژی هاتیە گوهرین كو‬ ‫دخوازیت دەستهەالت بۆ باژێران بهێنە شوركرن‪ ،‬رەوش باشترە‪ .‬ژ‬ ‫گرفتان هندەك جاران بودجە وەكو پێدڤی ناهێـتە دانان یان پروژە‬ ‫بلەز برێڤەناچن و دیسان ژبەركو ئەم دویرین ژ باژێری هەبونا مە د‬ ‫دبلوماسیەت و چێكرنا پەیوەندیان دا یا باش نینە‪ ،‬دیسان گەلەك‬ ‫جاران زاراڤە ژی گرفتە بۆ مە‪ ،‬ئەم ب زارەڤەكی رەوانەكەین و ئەو ب‬ ‫زاراڤەك دی بەرسڤا مە ددەن و ئەم د هەڤدو ناگەهین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دابرانەكا رەوشەنبیری دناڤبەرا باژێرن كوردستانێ دا هەیە؟‬ ‫عادل حەسەن‪ :‬دابران یا هەیی لێ نە ب شێوەیەكێ بەرفرەه‪،‬‬ ‫دبەرنامێ وەزارەت��ێ یە كو تێكهەلی خورت ببن و ئەڤ دابرانە‬ ‫نەمینیت‪ ،‬ژبەركو خرابیێن وی زێدەترن ژ باشیێن وێ‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪158‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫‪9‬‬

‫لەنجە عەبدواڵ‪ ،‬بەرپرسی دەزگای وارڤین‪:‬‬

‫هەرچی هەڵدەستێت گۆڤارێك دەر ئەكات‪ ،‬بێ ئەوەی ناوەرۆكی هەبێت‪ ،‬هیچ‬ ‫پالنێكی نییە‪ ،‬تەنیا شەڕی سیاسی كەسانی پێدەكەن‬ ‫دیمانە‪ :‬تریفە ئازاد‬

‫پ‪ :‬لە ئێستادا رەوشی میدیای كوردی چۆن ئەبینی؟‬ ‫و‪ :‬قسە كردن لەسەر میدیا لە ئێستادا بە شێوەیەكی گشتی‬ ‫میدیا بە قۆناغێكی خراپدا ئەڕوات‪،‬‬ ‫ئەتوانم بڵێم‬ ‫وەك چ��ۆن ئێمە لە ئەزموونێكی‬ ‫راگ����وزەری����ن‪ ،‬بە‬ ‫ه����ەم����ان‬ ‫شێو ە ش‬ ‫میدیا لە‬

‫ئێستا بەرەو گۆڕانكاری ئەچێت‪ .‬ئەو هەموو هەمەرەنگییەی میدیا‬ ‫لە هەرێمی كوردستان ئەیبینین خاڵێكی ئیجابیە‪ ،‬كە ئێمە میدیای‬ ‫حزبیمان و میدیای تارادەیەك سەربەخۆ و میدیای حكومیمان هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆر جار ئەبینین یارییەكی سیاسی یان چەواشەكاری لە‬ ‫رێگەی میدیاوە ئەكرێت‪.‬‬ ‫بەرای من میدیا دوو ئاراستەی وەرگرتووە‪ ،‬بەشێكی حزبیە‬ ‫و راستە هەموو حزبێك مافی ئ��ەوەی هەیە كە میدیای هەبێت‬ ‫بەاڵم ئەو میدیا حزبیە تاوەكو ئێستا نەیتوانیوە لەچوارچێوەی ئەو‬ ‫بەرپرسیارێتییەدا كار بكات و نەیتوانیوە بەرنامەی حزبەكەی خۆی‬ ‫بە جوانی پیشانی خەڵك بدات و وابكات كە خەڵك متابەعەی بكات‪.‬‬ ‫ئەمرۆ میدیای حزبی خەڵك باوەڕی پێناكات و جێگای متمانە‬ ‫نییە‪ .‬تارادەیەكیش بۆتە كەناڵێك بۆ جواب دان��ەوە بۆ شەڕی‬ ‫سیاسی و كردنەوەی فایل لەسەر یەكتری‪.‬‬ ‫ئەوەشی پێ دەگوترێت میدیای ئەهلی‪ ،‬من گومانم لە میدیای‬ ‫ئەهلی هەیە‪ ،‬لەبەر ئەوەی نیشانەی پرسیاری لەسەرە‪ ،‬ئایا میدیای‬ ‫ئەهلی كێیە؟ ئەگەر سەیر بكەین تاوەكوو ئێستا ئەقڵیەتی ئێمە‬ ‫نەگەیشتۆتە ئەوەی كە میدیای سەربەخۆ هەبێت‪ ،‬چونكە كەرتی‬ ‫تایبەت لەو ئاستە نیە كە بتوانێ پارەی بداتێ‪ ،‬ئەگەر بێت و‬ ‫ئامانجێكی لە پشت نەبێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬پێت وایە میدیای ئەهلی كوردی زۆری و بۆری تێكەوتووە؟‬ ‫و‪ :‬ئێمە تاوەكو ئێستا پێناسەی ئەو میدیا ئەهلییە نازانین‪،‬‬ ‫وەك باسم كرد كە بوونی نییە‪ .‬ئەو میدیای كە ناوی خۆی ئەنێت‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬با بێ بزانین ئەزموونی سەربەخۆ بوونی خۆی چۆن‬ ‫دەست پێ ك��ردووە؟ با ئێمە ل��ەوەوە فێر بین‪ ،‬با ئەوان بن بە‬ ‫قوتابخانەیەك بۆ ئێمە‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین داهاتی مادی بۆ خۆمان‬ ‫كۆ بكەینەوە‪ .‬بەاڵم وەك باسم كرد ئەمە جێگای گومانە! میدیای‬ ‫ئەهلی دەرفەتێكی دروست كردووە‪ ،‬هەرچی هەڵدەستێت گۆڤارێك‬ ‫دەر ئەكات‪ ،‬بێ ئەوەی ناوەرۆكی هەبێت‪ ،‬هیچ پالنێكی نییە‪،‬‬ ‫تەنیا شەڕی سیاسی كەسانی پێدەكەن‪.‬‬

‫بۆیە میدیا متمانەی خۆی لەدەست داوە لە الی خەڵك‪ ،‬چونكە‬ ‫لە كاتی رووداوێكی سیاسی پشتگیریان لە حزبێك كردووە‪ ،‬بەمەش‬ ‫بێالیەنی خۆیان لەدەست داوە و كەوتونەتە ژێر پرسیاری خەڵكەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬تاچەند باوەرت بە میدیای سەربەخۆ هەیە؟‬ ‫و‪ :‬باوەڕم پێیەتی‪ ،‬بەاڵم لە كوردستان نیە‪ ،‬ئەوەی ئیدیعای‬ ‫سەربەخۆ بوون دەكات‪ ،‬من لەو باوەڕەدا نیم هیچیان سەربەخۆ‬ ‫بن‪ ،‬هەموویان لە الیەن چەند حزبێكەوە پاڵپشتی ئەكرێن و گەمەی‬ ‫سیاسی ئەكەن بە ناوی سەربەخۆ بوونەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬پێتوایە میدیای كوردی لە ئەتەكێتی خۆی الیداوە؟‬ ‫و‪ :‬بێگومان‪ ،‬ئەوەی ئێستا میدیای كوردی ئەیكات نە تەعبیر‬ ‫كردنە لە رای خەڵك‪ ،‬نە بڕەودانە بەكاری میدیا‪ ،‬نە لە چوارچێوەی‬ ‫پرەنسیپ و ئەخالقیەتی رۆژنامەنووسی كار ئەكات‪ ،‬نە پرۆفشناڵی‬ ‫پێوە دیارە‪.‬‬ ‫سەندیكای رۆژنامەنووسانیش تا ئێستا نەیتوانیوە ببێت بە رەقیب‬ ‫بە سەر بە میدیاوە‪ ،‬نەیتوانیوە چاودێری ئەو كەنااڵنە بكات‪ ،‬كە ئایا‬ ‫ئەم كەنااڵنە چەند خزمەتی كۆمەڵگا ئەكەن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬رۆڵی ئافرەتان لەنێو راگەیاندنی كوردی چۆن ئەبینی؟‬ ‫و‪ :‬لێرەدا میدیا جارێكی تر بەستراوەتەوە وەك پاشكۆیەك‬ ‫بۆ حزبەكان‪ ،‬چەند میدیایەكمان هەیە بۆ ئافرەتان لە چوارچێوە‬ ‫باڵوكراوەیەكدا یان رۆژنامەیەكی هەفتانەیە‪ ،‬بەاڵم تاوەكو ئێستا‬ ‫میدیای ئافرەتان نەیتوانیوە بەو هێزە رۆڵی خۆی ببینێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ویستبێتشی دەرفەتی نەبووە‪ .‬ئێمە كۆمەڵێك ئافرەت بووین‬ ‫باڵوكراوەیەكمان دەرئەكرد كە حكومەت تەمویلی دەكردین‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫كابینەی شەشەم منحەی رۆژنامەكان بڕا بە هی ئێمەشەوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەو میدیای كە هەیە بە ناوی ئافرەتان میدیایەكی زۆر الوازە‪،‬‬ ‫هەقە گرنگی زۆر بە میدیای ئافرەتان بدرێت و تەمویلی ماددی‬ ‫بكرێت‪ ،‬چونكە میدیا كەناڵێكی زۆر گرنگە بۆ ئەوەی پەیامەكانمان‬ ‫بگەیەنین بە ئافرەتان و بە هەموو كۆمەڵگە‪ .‬چونكە پرسی ئافرەتان‬ ‫بەر لەوەی پرسێكی ئافرەتانە بێت پرسی هەموو كۆمەڵگایە‪.‬‬

‫گەنجانی سلێمانی‪ ،‬لە ناوەندەكانی بڕیاردا پەراوێز خراون‬ ‫ئا‪ :‬پرس‪ ،‬سلێمانی‬

‫هەر چەندە ش��اری سلێمانی‪ ،‬بە ش��اری رۆشنبیری و زیندوو‬ ‫ناسراوە‪ ،‬سەرەرای ئەوەی كە گەنجانی سلێمانی لە زۆربەی شۆڕش‬ ‫و خەبات لە رابردوو و ئێستاش لە بزاڤە رۆشنبیری و خۆپیشاندان‬ ‫و كایەكانی تردا بەشدارن و رۆڵی كارایان هەیە‪ ،‬بەاڵم لە پۆستە‬ ‫سیادییەكان و ناوەندەكانی بڕیاری سیاسی و لە سەركردایەتی‬ ‫حزبەكان و دام و دەزگاكانی حكومەت لەو شارە لەسەر ئاستی پلە‬ ‫تایبەتەكان‪ ،‬پشتگوێخراون و پشكی خۆیان پێنەدراوە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەالیەن حزبەكانی ئەو شارەوە‪.‬‬ ‫بە بۆچوونی شەنگار عەبدواڵ‪ ،‬سەرپەرشتیاری گۆڤاری ‪4‬ستار و‬ ‫دەرچوی زانستە سیاسیەكانی زانكۆی سلێمانی‪ ،‬گەنجان جگە لەوەی‬ ‫كە سوتەمەنی هەموو شۆڕش و خۆپیشاندان و بەرخودانەكانن‪ ،‬هیچ‬ ‫پێگەیەكی وەهایان نییە‪ .‬ناوبراو ئەمەشی بۆ دوو هۆكارە گەڕاندنەوە‪.‬‬ ‫«هۆكاری یەكەم‪ :‬پیرەكانن كە تاهەنوكەش لەسەر سەرمایەی رەمزی‬ ‫دەژین و كار لەسەر هێشتنەوەی ئەم دۆخە دەكەن و نایانەوێت هیچ‬ ‫گۆڕانكارییەكی ئەوتۆی بەسەردا بێت‪ ،‬چونكە لەهەر گۆڕانكارییەك‬ ‫ئەوان هەم پێگەیان الواز دەبێت و دواجاریش لەدەستی دەدەن‪.‬‬ ‫هۆكاری دووەم‪ :‬خودی گەنجەكان خۆیانن‪ ،‬كە نایەنە پێشەوە‬ ‫بەفێعلی‪ ،‬ئەمەش گرفتی بۆ گەنجان دروستكردووە‪ ،‬رەنگە ئەوان‬ ‫بیانوییان ئەو هەمووە بەربەستە بێت كە بۆیان دروست دەكرێت و‬ ‫تاهەنوكەش پیرەكان لەلوتكەی دەسەاڵتدان و رێگەنادەن گەنجەكان‬ ‫بێنە پێشەوە»‪.‬‬

‫شەنگار داوای ملمالنێ لە گەنجان دەكات و دەڵێت «بەڕای من‬ ‫ئەوەی گەنجان لەم دۆخە رزگار دەكات تەنها ملمالنێیە‪ ،‬واتە لەسەر‬ ‫گەنجان پێویستە ملمالنێی پیرەكان بكەن و كۆڵ نەدەن لەو ملمالنێیە‪،‬‬ ‫بێگومان لەم ملمالنێیەشدا گەنجان توانایان زیاترەو هەمیش زەمەن‬ ‫لەبەرژەوەندییانە‪ ،‬چونكە چەكی گەنجان مەعریفە و تەكنەلۆژیایە‬ ‫بەمەش دەتوانن گرەوەكە ببەنەوە و بچنە پێگە گرنگەكانی بڕیاری‬ ‫سیاسی و كۆمەڵگاش گەنج بكەنەوە»‪.‬‬ ‫عەزیز رەئ��ۆف‪ ،‬جێگری سەرنووسەری گۆڤاری رێبازێ نوێ‪،‬‬ ‫روونیدەكاتەوە لەئێستادا سیستمی حكومڕانی گەنجانە نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫سیستمێكی پیرە‪ .‬بەبڕوای ئەو ئەوەی حكوم دەكات عەقڵییەتی‬ ‫نەوەی پێشووە‪ ،‬ئەو عەقڵییەتەیە كە شۆڕشی كردووە نەك ئەو‬ ‫عەقڵییەتەی كە لە دوای راپەڕینەوە دروست بووە‪ .‬واتە گەنجان لە‬ ‫پێگەی سیاسیدا هیچ بڕیارێكیان نییە‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت «ئەگەر تاك تاك گەنجیش هەبێت‪ ،‬ئەوا دوو جۆرن‪،‬‬ ‫جۆرێكیان ئەو جۆرە گەنجانەن كە رامكراون‪ ،‬تەسلیمی عەقڵییەتی‬ ‫پێشوو بوون‪ ،‬واتە دەستبەرداری گەنجێتی خۆیان بوون‪ .‬ئەم جۆرە‬ ‫لەگەنجان لەناو حزبەكانی ئێمەدا جێی دەبێتەوە‪.‬‬ ‫جیلی دووەمیش ئەگەر لەناو دام و دەزگاكاندا هەبن‪ ،‬ئەو جیلەیە‬ ‫كە كۆی ئەو عەقڵییەتە سیاسییە كۆنەیە كە نەوەی پێشووە‪ ،‬واتە‬ ‫نەوەی شۆڕەش»‪.‬‬ ‫ناوبراو جەخت لەوەش دەكاتەوە كە ئێمە بە مانا راستەقینەكەی‪،‬‬ ‫موئەسەسەیەكی گەنجانەمان نییە كە گەنج بڕیاری تێدا بدات‪ .‬بەڵكو‬ ‫گەنج تەنیا دەنگ و رەنگی هەیە و قسە دەكات‪ ،‬بەاڵم قسەكەی‬

‫چەكی گەنجان مەعریفە و‬ ‫تەكنەلۆژیایە بەمەش دەتوانن‬ ‫گرەوەكە ببەنەوە و بچنە پێگە‬ ‫گرنگەكانی بڕیاری سیاسی و‬ ‫كۆمەڵگاش گەنج بكەنەوە‪.‬‬

‫ناڕوات و توانای بڕیاریدانی نییە‪ ،‬چونكە نەوەی پێشوو كۆنترۆڵی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫عەزیز رەئۆف‪ ،‬رەتیدەكاتەوە كەمی ژمارەی گەنجان لە كایەی‬ ‫سیاسی و پێگەی بڕیاری سیاسی پێوەندی بە كەمتەرخەمی‬ ‫گەنجانەوە هەبێت‪ .‬بەڵكو وەكخۆی وتی «رێگرییەكی گەورە لەالیەن‬ ‫دەسەاڵتدارانەوە هەیە بۆ بەشداری پێنەكردنی گەنجان و بێدەنگ‬ ‫كردنیان‪ ،‬دەنا گەنجی بەتوانا هەیە لەناو حزبەكاندا»‪.‬‬ ‫ئاشكراشی كرد شانسی چوونە ناو ئەو دەزگا و حزبانە هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گەنجی خۆت لەدەست دەدەیت و پیر دەبی‪ .‬دەسەاڵت و حزبەكان ئەو‬ ‫گەنجانەیە دەوێ كە وەكخۆی بیر بكاتەوە و دەستەمۆی خۆی بێت‪.‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری رێگەی كۆمەاڵیەتی پێیوایە لە دام و‬ ‫دەزگاكانی حكومەت و حزبەكاندا رێژەیەكی زۆری گەنج وەكو فیزیكی‬ ‫هەن‪ ،‬بەاڵم بڕیار بەدەست نین و سیاسەتی حزب یان حكومەت‬ ‫دانارێژن و تەنیا جێبەجێكارن‪.‬‬ ‫روئیا قادر‪ ،‬سەرنووسەری گۆڤاری رێگەی درێژە بۆ الپەڕە ‪10‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره‌ ‪158‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫شەوانی سەهۆڵەكە‪ ،‬گەنجانی سلێمانی كۆ دەكاتەوە‬ ‫ئا‪ :‬پرس‪ ،‬سلێمانی‬

‫هەر سەر له ئێوارەوە شەقامی سەهۆڵەكە جمەی دێ لە ڕێبواران و‬ ‫گەنجانی سلێمانی‪ ،‬لەوێ خڕ دەبنەوە و تا درەنگانی شەو دەمێننەوە‬ ‫و پیاسە دەكەن و نانێك دەخۆن و جارجاریش چای‪ ،‬هەڵبەت زیاتر‬ ‫چای خەڵووز‪ ،‬هەموو چین و توێژەكان لێرە ئامادەیییان هەیە‪ ،‬لە‬ ‫خەڵكی سادەوە بیگرە تا كرێكار و خوێندكار و هونه رمەند و نووسەر‬ ‫و ئیتر تا دوایی‪ ،‬سەهۆڵەكە لە شوێنە خۆشەكانی شەوانی سلێمانییە‬ ‫و لە شەودا زیاد لە هەر شوێنێكی تر خەڵكی سلێمانی ڕووی تێ‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫ش��ەوان لێرە هەموو ج��ۆرە خ��واردن��ەوە و‬ ‫خواردەمەنییەك چنگ دەكەوێ‪ .‬چای‪ ،‬شەربەت‪،‬‬ ‫كەباب‪ ،‬نۆكاو‪ ،‬لەفەی جگەر‪ ،‬كوبە‪ ،‬شفتە‪..،‬‬ ‫كاهی‪ ،‬ترۆزی‪ ،‬گۆوڵەبەڕۆژەی گەرم‪ ..،‬هەر لە‬ ‫سەرەتای سەهۆڵەكەوە عەرەبانەكان یەك لە‬ ‫دوای یەك ڕیز دەبەستن و شەوی خۆیان بە‬ ‫ڕێ دەكەن‪.‬‬ ‫ئ��ەم ك��ۆب��وون��ەوە ج��وان��ەی ف��رۆش��ی��اران و‬ ‫كاسبكاران و ڕێبوارانی سلێمانی پێی دەڵێن‪:‬‬ ‫شەوانی سەهۆڵەكە‪.‬‬ ‫شایەنی باسە ناوی سەهۆڵەكە‪ ،‬بە بۆنەی‬ ‫كارگەی سەهۆڵی سلێمانییەوە لەم شوێنە نراوە‪،‬‬ ‫كە ئێستا كارگەكە داخراوە‪ ،‬كە لە بنەڕەتدا ناوی‬ ‫شەقامی «سالم»ە‪.‬‬ ‫ب���ەم ب��ۆن��ەی��ەوە ل��ەگ��ەڵ ه��اوڕێ��ی��ەك��م��دا‬ ‫س��ەرل��ەئ��ێ��وارەی��ەك س���ەردان���ی ش��ەوێ��ك��ی‬ ‫سەهۆڵەكەمان كرد‪ ،‬سەرەتا ویستم كەسێكی‬ ‫سادە بدوێنین لەم باریەوە‪ ،‬بۆیە سۆران لەتیف‬ ‫سلێمانمان دوان��د‪ ،‬كە گەنجێكی خوێندكاری‬ ‫زانكۆ بوو‪ ،‬سۆران بەدەم جگەرەکێشانەوە گوتی‬ ‫«شەوان لە كاتژمێر ‪ 8‬و نیوەوە بۆ ‪11‬ی شەو‬ ‫لە سەهۆڵەكە دەمێنمەوە‪ ».‬ئەو پێی وا بوو كە‬ ‫سەهۆڵەكە تام و چێژی خۆی هەیە و وەكوو‬ ‫شوێنێكی تایبەت لێی دەڕوان��ی‪ .‬ئەوەشی وت‬ ‫«هیالكیی ڕۆژەكانم لێرە دەر دەكەم»‪.‬‬ ‫سۆران ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬ئێواران تاقەتی نییە‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ ماڵ و بۆیە هەمیشە نانی ئێوارە‬ ‫لە سەهۆڵەكە دەخوا‪.‬‬ ‫پاشان سامان عەبدوڵاڵ محەمەدیش كە‬ ‫هاوەڵی س��ۆران بوو‪ ،‬سەبارەت بە پرسیاری‬ ‫ئەوەی كە بۆچی هاوواڵتیان شەوانە بە گشتی‬ ‫سەردانی سەهۆڵەكە دەك��ەن‪ ،‬گوتی «لەبەر‬ ‫ئەوەیە كە سەهۆڵەكە شوێنێكی هەمەڕەنگە‬ ‫و نووسەران و ڕۆشنبیران و خەڵكی ئاساییش‬ ‫سەردانی دەكەن»‪.‬‬ ‫سامان سەبارەت بە بوونی ئەمجۆرە شوێنە‬

‫وتی «لە هەموو شارێكدا شوێنێكی ئاوا هەیە كە شەوان خەڵك ڕوو‬ ‫تێبكەن‪ ،‬لە سلێمانیش سەهۆڵەكە گونجاوترین شوێنە»‪ .‬لە درێژەی‬ ‫قسەكانیدا باسی لەوە كرد كە زۆرینەی هاوڕێكانیشی هەر لە سەهۆڵە‬ ‫خڕ دەبنەوە و بۆیە ئەویش بۆ بینینی ئەوان دێ بۆ سەهۆڵەكە»‪.‬‬ ‫ناشاد‪ ،‬یەكێك لە ناسراوترین هونەرمەندە شێوەكارەكانی سلێمانییە‪،‬‬ ‫زۆربەی دیوارەكانی شاری سلێمانی بە دەستە ڕەنگینەكانی ئەو‬ ‫ڕازێندراونەتەوە‪ ،‬بە تایبەت دیواری سەهۆڵەكە كە ئێستا بە وێنەی‬ ‫فۆتۆگرافی نوێ كراوتەوە‪ .‬ناشاد قسەكانی بەوە دەست پێ كرد كە‬ ‫«سەهۆڵەكە مەڵبەندی كۆبوونەوەی گەنجانی نائومێدی شارەكەیه»‪.‬‬

‫هەروەها گوتی «دێمە ئێرە تا هونەمەندان و نووسراوی هاوڕێم ببینم‬ ‫و ئەمە وەكوو چاوپێكەوتنێكی هاوبیرانە وایه»‪.‬‬ ‫ناشاد ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬ئەوانەی شەوانە لە ماڵەوە وەڕز دەبن هیچ‬ ‫شوێنێكیان نییە سەردانی بكەن جگە لە سەهۆڵەكە‪.‬‬ ‫ئارام خەمبار‪ ،‬لە دیمەنە جوانەكانی سەهۆڵەكەیە‪ ،‬ئەویش هەر لە‬ ‫سەر لەئێوارەوە بە خۆی و عەرەبانە كتێبەكەیەوە دادەگەڕێ و لە‬ ‫سەهۆڵەكەدا دەگیرسێتەوە‪ .‬ئارام شەوان كتێبەكانی لە سەهۆڵەكە‬ ‫نمایش دەكات و چەند وێنەكەیش كە لە چوارچێوە گیراون و یەك لەو‬ ‫وێنانە وێنەی چێ گیڤارایە‪.‬‬ ‫ئ��ارام وتی «من نایەم بۆ ئێرە تا كتێب‬ ‫بفرۆشم»‪ .‬وتیشی «هیچ یەك لە كتێبەكانی‬ ‫من بۆ فرۆشتن نین‪ ،‬بەڵكوو تەنیا بۆ نمایش‬ ‫كردنن»‪ .‬ئارام سەبارەت بەوەی كە بۆ تەنیا‬ ‫ش��ەوان ڕوو لە سەهۆڵەكە دەك��ات دەڵێت‬ ‫«چونكە لێرە شەوان زیاد لە هەر شوێنێكی تر‬ ‫هاوڕێیكانمی لێیه»‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا تێكۆشەر خالیدم بینی‪ ،‬كە‬ ‫یەك لە نووسەرە گەنجەكانی سلێمانییە و لە‬ ‫هۆكاری هاتنەكەییم پرسی‪ ،‬ئەو وتی «هاتنی‬ ‫من زیاتر هاتنێكی ئەدەبییە‪ ،‬چونكە لێرە‬ ‫كۆبوونەوەیەكی چڕوپڕی خەڵكی هەیە و‬ ‫گوتوبێژ دەكەن پێكەوە»‪ .‬دەشڵێت «بینینی‬ ‫ئەم خەڵكە پێكەوە و لەم شوێنەدا بۆ من‬ ‫بینینێكی ئەدەبی درووست دەكات‪ .‬ئاشكراشی‬ ‫ك��رد «زۆر ج��ار هەوێنی چیرۆكەكانم لە‬ ‫تەماشاكردن و گ��ەڕان بە ناو ئەم خەڵكەدا‬ ‫هەڵدەهێنجم»‪.‬‬ ‫زۆرب����ەی ئ��ەو ك��ەس��ان��ەی ك��ە س��ەردان��ی‬ ‫سەهۆڵەكە دەكەن گەنج و ئەوانەن كە رۆژانە بە‬ ‫ژیانەوە سەرقاڵن و شەوانیش لێرە پشوویەك‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫ئەم شوێنە تادرەنگانی شەو جمەی دێت‬ ‫و زۆرت��ری��ن چ��ای تێدا دەخ��ورێ��ت��ەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫ئامادەبووانی سەهۆڵەكە‪ ،‬داوایانكرد حكومەت‬ ‫زیاتر بایەخ بەو شوێنە بدات وەك دابینكردنی‬ ‫كورسی دانیشتن و دورستكردنی باخچەیەكی‬ ‫بچوك و ‪...‬‬ ‫ب��ە ك��ورت��ی ل��ە شەوێكی سەهۆڵەكەدا‬ ‫دەتوانی بە دڵی خۆت پیاسە بكەیت و چایەك‬ ‫بخۆیتەوە‪ ،‬هەمیش ئەوەی كە نانێك بخۆیت و‬ ‫هاوڕێكانت ببینی‪ .‬هەڵبەت یەك لە گرفتەكانی‬ ‫ئەم شوێنە ئەوەیە كە هێشتا بە پێی پێویست‬ ‫خانمان سەردانی ناكەن‪ .‬لەو شەوەدا تەنیا‬ ‫یەك دوو خانممان بینین‪ ،‬كە بەداخەوە ئامادە‬ ‫نەبوون هیچ لێدوانێك بدەن‪.‬‬

‫درێژەی راپۆرتی گەنجانی سلێمانی‪ ،‬لە ناوەندەكانی‪...‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەوەشی وت «سلێمانی شاری رۆشنبیرییە و شارێكی‬ ‫زیندووە و گەنجان تێیدا كارا و چاالكن‪ ،‬بەاڵم هەموو پۆست و‬ ‫پلە تایبەتەكان‪ ،‬كە شوێنی بڕیار و دارێژەری سیاسەتن‪ ،‬لە الیەن‬ ‫بەتەمەنەكانەوە قۆرخ و كۆنترۆڵ ك��راون و دەرف��ەت بۆ گەنجان‬ ‫نەرەخساوە رۆڵ و ئەركی خۆیان ببینن»‪.‬‬ ‫راشیگەیاند «هەموو حزبەكان‪ ،‬بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵتەوە‪ ،‬بە‬ ‫عەلمانی و ئیسالمییەوە‪..‬بەرامبەر بە گەنج وەكیەك بیر دەكەنەوە‬ ‫و دەرف��ەت ن��ادەن بە گەنج حكومیان بكات‪ ،‬بەڵكو تەنیا دەبێ‬ ‫جێبەجێكار بن نەك بڕیاردەر و دارێژەر»‪.‬‬ ‫بە پێی لێكدانەوەكانی هاوژین غەریب‪ ،‬دەستەی نووسەران لە‬

‫ماڵپەڕی مانشێت‪ ،‬ئەوەی كە هۆكارە بۆ نەبوونی گەنجان لە پۆستە‬ ‫بااڵكانی شاری سلیمانیدا‪ ،‬گەنجان خۆیان نین‪ ،‬بەڵكو سیستمی‬ ‫حزبایەتی و دەسەاڵتدارێتییە لەم هەرێمەدا‪ ،‬ئەگەرنا ئێمە خاوەنی‬ ‫ژمارەیەكی گەنجی زۆرین كە خاوەن كەسایەتی و تیگەیشتنن‪.‬‬ ‫وەك ئەو وتی «دەبوو گەنجان شوێنیان هەبوایە لە پەیكەری‬ ‫حزب و حكومەتدا‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە پەیكەری حزبی لە واڵتی ئێمە‬ ‫پەیكەرێكە لەسەر ئەساسی گوێڕایەڵی دروست بووە‪ ،‬ئەگەر گەنجێك‬ ‫گوێڕایەڵ نەبێت‪ ،‬ناتوانێت پۆستی بەرز وەربگرێت‪ ،‬ئەمە نەك بەتەنها‬ ‫بۆ شاری سلێمانی وایە‪ ،‬بەڵكو بۆ تەواوی شارەكانیتریش وایە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا هیچ شەرعیەتێكی نیە»‪.‬‬

‫دەشڵێت «حزبەكانیش رۆڵێكی كاریگەریان هەیە لە ناو دەزگاكانی‬ ‫حكومەتدا‪ ،‬كە ئەوەش هۆكارە بۆ ئەوەی گەنجێك گوێ ڕایەڵ نەبێت‪،‬‬ ‫نەتوانێت بێتە پێشەوە و بڕیار بگرێتەدەست»‪.‬‬ ‫بە باوەڕی هاوژین غەریب‪ ،‬گەنج بۆخۆی تاوانێكی وەها گەورەی‬ ‫نییە‪ ،‬كە ناتوانێت رۆڵ و كاریگەری هەبێت لە بڕیاری و پۆستەكانی‬ ‫سلێمانیدا‪ .‬ئەو نموونە دێنێتەوە و دەڵێت «ئێمە نمونەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانمان هەیە‪ ،‬كە كۆمەڵێك گەنج تیایدا هاتنە پێشەوە و دەركەوتن‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر زوو لەالیەن ئەو خەڵكانەی كە تەمەنێكیان هەیە و بە‬ ‫باوەڕی خۆیان خاوەن رابردوون رێگایان لێگیرا و‪ ،‬بێ رۆڵكران و‬ ‫نەهێڵدرا لە بڕیارداندا بمێننەوە‪ ،‬ئەمەش بۆ هەموو حزبەكان راستە»‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ژمار ‌ه ‪158‬‬

‫‪2012/07/03‬‬

‫‪11‬‬

‫سەرۆكی شارەوانی هەڵەبجە‪:‬‬

‫لۆگۆی هەڵەبجە لە پێنج هەزار شارەوانی جیهاندا هەیە‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬ ‫خدركەریم سەرۆكی شارەوانی هەڵەبجە لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ‬ ‫(پرس) ئاماژە بەوەدەكات كە ئیشی باشیان كردووە بۆ بەجینۆساید‬ ‫ناساندنی هەڵەبجە و دەڵێت «لە ناو پەڕلەمانی ئەوڕوپادا زیاتر لە‬ ‫حەفتا واژۆم كۆكردەوە كە کیمیابارانی هەڵەبجە جینۆسایدە»‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا پڕۆژەی تەواو نەكراوی ساڵی(‪ )2011‬هەیە كە بڕیاربێت‬ ‫لەسەر بوجەی ئەمساڵ جێ بەجێ بكرێت؟‬ ‫خدر‪ :‬ئەو پڕۆژانەی كە لە هەڵەبجەدا هەن‪ ،‬دەتوانم بڵێم لە ‪%70‬‬ ‫زیاتری بوجەی تایبەتە و پەیوەندی بە بوجەوە نییە كە لە وەزارەتی‬ ‫شارەوانی یان ئەنجومەنی پارێزگاوە بێ‪ ،‬ئێستا نزیكەی بایی (‪)25‬‬ ‫ملیار و (‪ )160‬ملیۆن پڕۆژە لە هەڵەبجەدا لە بواری جێ بەجێ‬ ‫كردندایە‪ ،‬هەندێك لەو پڕۆژانە بەرەو تەواو بوون دەڕوات و هەندێكیان‬ ‫لە نیوەدایە و هەندێكیشیان تازەدەست بەكاربوون‪ .‬ئەمانە بودجەی‬ ‫تایبەتە جگە لەو پڕۆژانەی كە دراوە بەوەزارەتە جۆراو جۆرەكان‪.‬‬ ‫هەروەها بۆ ساڵی (‪)2012‬ش چەندین پڕۆژەمان هەیە و هەمووی‬ ‫ئامادەكاریمان بۆكردوون كە بچنە بواری جێبەجێ كردنەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆچی بەڕێوەچوونی پڕۆژەكان سـستییان پێوە دیارە؟‬ ‫خدر‪ :‬چەند هۆكارێك هەیە‪ ،‬كە بەشێكی دەگەڕێتەوە بۆ كۆمپانیاكان‪،‬‬ ‫چونكە چەندین كۆمپانیا دروستبوون و لە ئاستی پێویستدا نەبوون و‬ ‫پێشینەیان نەبووە لە ئیشی مەقاوالتدا‪ ،‬گرفتی ئیداریشمان هەیە كە‬ ‫ئەویش دووالیەنەیە‪.‬‬ ‫ئەو بەڵێندەرە بەڕێزانەی كە تەندەر وەردەگرن ناچن شوێنەكە ببینن‬ ‫و لەدوورەوە تەندەر وەردەگرن‪ ،‬بەاڵم كە دێتە سەر واقیع بەو شێوەیە‬ ‫نییە كە ئەو بیری لێكردۆتەوە‪ .‬لێرەدا گرفت بۆخۆیشی و پڕۆژەكەش‬ ‫دروست دەبێت‪ .‬لەڕووی ئیداریشەوە هەندێ جار نرخاندنێك دەكەن بۆ‬ ‫هەڵەبجە كەسەیر دەكەی هەمان نرخاندن دەكەن بۆ دەربەندیخان كە‬ ‫مەوادەكە لە تەنیش خۆیدایە‪ ،‬ئەمانەش كاتێك بەڵێندەر وەریدەگرێ‬ ‫لە ڕووی مادییەوە كێشە دروست دەبێت‪ .‬هەروەها زیادەڕۆییش دیسان‬ ‫دەبنە كۆسپ لە دواكەوتنی پڕۆژەكان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ڕێكنەخستنی ناو بازار بووەتە هۆی بەخشینی سیمایەكی‬ ‫ناشارستانی‪ ،‬پالنتان چییە بۆ چارەسەركردنی؟‬ ‫خدر‪ :‬ئەمە تەنها ئەركی شارەوانی نییە‪ ،‬ڕاستە شارەوانی فەرزە‬ ‫لەسەری كە ئێمە خزمەتكار بین‪ ،‬بەاڵم خۆ ئەكرێ هاواڵتیانیش‬ ‫هاوكارمان بن‪ ،‬بە شێوەیەكی گشتی دەتوانم بڵێم ئەگەر خۆمان‬ ‫هاوكاری بكەین خەڵكیش هاوكاریمان دەكات‪.‬‬

‫خەریكە ئ��اوەڕۆی بۆ دەكرێت و دواتریش قیر دەكرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫پرۆژە خزمەتگوزارییەكانی ئەوێش بەرەو تەواو بوون دەچن‪ ،‬هەركات‬ ‫ئاوەڕۆكەی تەواو بوو بە ئیجبارییەوە دەبێت پیشەوەرەكان بڕۆن بۆ‬ ‫ئەو ناوچەیە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆچی تا ئێستا گارگەی توتن و دۆشاوی تەماتە لە شارەزوودا‬ ‫نییە؟‬ ‫خدر‪ :‬پێم وابێ توتن هەر نەما و لە كوردستاندا نایبینین‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫شارەزورمان سەرچاوەی توتن بووە‪ ،‬هەر لە بەر ئەمە ئەگەر كارگەی‬ ‫توتنیش هەبێ پێم وایە زیادەیە‪ ،‬بەاڵم بۆ كارگەی (دۆشاوی تەماتە)‬ ‫ئێمە چەندجار هەوڵمانداوە و داوای زەویانكردووە‪ ،‬ئێمەش زەویمان‬ ‫بۆ دابینكردوون‪ ،‬بەاڵم چ دەسەاڵت یان وەزارەت یان كەرتی تایبەت‬ ‫ئامادە نین بێن لێرە ئیشكەن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬سەوز نەكردنی پارك و باخچەكانی شار بونەتە هۆی مایەی‬ ‫نیگەرانی هاواڵتیان‪ ،‬وەاڵمی ئێوە چیە؟‬ ‫خدر‪ :‬ئێستا ئەو شتانە هەیە‪ ،‬ئێستا لە هەڵمەتێكداین بۆ پاككردنەوە‬ ‫و سەوزكردنی باخچەكان‪ ،‬ئەوەیش پێویستە بدرێت بەكەرتی تایبەت‬ ‫یان تایبەتمەندیەكیان بۆ بكرێت لە بەر ئەوەی ڕووبەرەكانیان زۆرە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەوڵدرا دوكانەكانی ناو بازار الببرێن و بە دیزاینێكی جوان‬ ‫ڕێكبخرێنەوە‪ ،‬بەاڵم ئەم هەوڵە جێ بەجێ نەكرا‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫خدر‪ :‬لەساڵی پەنجاكانەوە دەڵێن هەڵەبجە بازارەكەی فراوان‬ ‫دەكرێت تا ئێستا نەكراوە‪ ،‬ئێستا دەتوانم بڵێم لە ‪%50‬ی قۆناغەكەمان‬ ‫بڕیوە‪ ،‬چونكە هەموو دەرخستەو شتێكمان تەواو كردووە‪ ،‬بەاڵم تا‬

‫‪0750-446 1301‬‬

‫“‬

‫لەساڵی پەنجاكانەوە دەڵێن‬ ‫هەڵەبجە بازارەكەی فراوان‬ ‫دەكرێت تا ئێستا نەكراوە‬

‫پڕۆفایل‬ ‫خدر كەریم محەمەد‪ ،‬لەساڵی ‪ 1956‬لە هەڵەبجە لە دایك بووە‪،‬‬ ‫دەرچووی ئامادەیی پیشە سازییە‪ ،‬لەساڵی ‪ 2005‬بۆتە بەسەرۆكی‬ ‫شارەوانی هەڵەبجە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2006‬بووە بە جێگری سەرۆكی‬ ‫شارەانییەكانی جیهان بۆ ئاشتی‪ ،‬لەساڵی ‪ 2009‬بووە بە باڵوێزی‬ ‫ڕێكخراوی ئاشتی نێودەوڵەتی لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‪.‬‬

‫ستافی پەیامنێران‪:‬‬ ‫توانا شێخانی‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫شاخەوان شێخانی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪ :‬شێرکۆ‬

‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫یان له‌ رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ بابه‌ته‌کانتان بنێرن‪:‬‬ ‫‪shaxawanjournalist@yahoo.com‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750-448 0225‬‬

‫پرس‪ :‬دیاریدەی ئاژەڵداری لە هەڵەبجەدا تا ئێستا هەیە‪ ،‬ئەمە بۆ؟‬ ‫خدر‪ :‬بەڕاستی چەندجار ئاژەڵمان دور خستۆتەوە لە شوێنێكەوە‬ ‫بۆ شوێنێكی تر‪ ،‬بەاڵم خەڵكی الدێكان هاتنە سەرمان‪ .‬ئەوەی راستی‬ ‫بێت ئەوانیش كشتوكاڵیان هەیە‪ ،‬ئێستا غەرامەیان دەكەین و هەروەها‬ ‫زەویشمان داونەتێ‪ ،‬ئەوانەی كە ئاژەڵیان هەیە تا دووری بخەنەوە هیچ‬ ‫بیانویەكمان بۆ نەهێشتوون و خەریكی دروستكردنی پەچەیەكیشین‬ ‫بە تەواو بوونی ئەو پەچەیە هەر واڵخێك بگرین دەیكەینە ناوی تا‬ ‫بەڵێننامە لە خاوەنەكەی وەردەگرین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەڕێزتان جێگری سەرۆكی شارەوانییەكانی جیهانن‪ ،‬ئەكرێ‬ ‫بڵێی چیتانكردووە بۆ بە جێنۆ ساید ناساندنی هەڵەبجە؟‬ ‫خدر‪ :‬ئیشی باشمانكردووە‪ ،‬لە (نیۆیۆرك و جنێف و بڕۆكسل)‬ ‫كەیسی هەڵەبجەمان هەیە و لۆگۆی هەڵەبجە لە پێنج هەزارشارەوانی‬ ‫جیهاندا هەیە‪ .‬هەر هیچ نەبێ (‪ )5000‬پێنج هەزار كەسیش واتە‬ ‫سەرۆك شارەوانییەكان دەزانن كە ئەم كێشەیە چی یە؟ هەروەها‬ ‫دروستكردنی مۆنۆمێتی هەڵەبجە لە ئیتالیا‪ .‬من هەر بۆ خۆم لە ناو‬ ‫پەڕلەمانی ئەوڕوپادا زیاتر لە (‪ )70‬واژۆم كۆكردەوە و ئیمزایان‬ ‫بۆ كردین كە بەڵی هەڵەبجە جینۆسایدە‪ ،‬بۆیە هەرهیچمان‬ ‫نەكردبێ خۆ لۆگۆی هەڵەبجە لە (‪ )5000‬پێنج هەزار‬ ‫شارەوانیدا هەڵواسراوە‪.‬‬

‫پرس‪ :‬بۆچی ناوچەی پیشەسازی هەتا ئێستا تەواو نەبووە و‬ ‫پیشەوەرەكان بگوێزرێنەوە بۆ ئەو ناوچەیە؟‬ ‫خدر‪ :‬ئەمە بۆ(‪)5‬ساڵ زیاتر دەچێت ئێمە خەریكین‬ ‫تازە نەخشەكە پەسەندكراوە‪ ،‬ئێستا‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سەرنووسەر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌مه‌ ساڵح‬

‫بوجەكە لە سەدا سەد دابین نەكرێت باسی ناكەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا ئەو بازاڕە فراون دەكرێت؟‬ ‫خدر‪ :‬لە سەدا سەد پێت ئەڵێم ئەو ب��ازارە ف��راوان دەكرێت و‬ ‫ئەوشوێنەش كە تێكی دەدەین ناكرێتەوە بەدووكان‪ ،‬ئەو سێگۆشەیە‬ ‫دەكرێت بە سەوزایی و مەناپورە و‪ .‬بۆ ئەوەی جوانكاری بدا بەشار‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆ خانووە تەجاوزەكانی هەڵەبجە پالنتان چییە؟‬ ‫خدر‪ :‬تا ماستەرپالن نەبێ من ناتوانم باسی تەجاوز بكەم‪ ،‬راستە‬ ‫ئەبێ ڕێگری بكەین تا زیادەڕۆیی نەكرێت و ئەوەی دەكرێت الببرێ‪،‬‬ ‫بەاڵم پێشتر ئەبێ لەسەر ماستەرپالن بێ‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‪ :‬فەرەیدون بێوار‬ ‫‪0750-414 1910‬‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬

‫شەیدا عەلی‪ ،‬پێشكەشكار لە كەی ئێن ئێن‬

‫دیمانە‪ :‬شۆخان الوان‪ ،‬سلێمانی‬

‫شەیدا عەلی‪ ،‬لە دایكبووی ساڵی ‪1981‬ە و بكالۆریۆسی‬ ‫پڕۆگرامینگی كۆمپیوتەری هەیە و ساڵی ‪ 2004‬چۆتە ناو ژیانی‬ ‫هاوسەرێتییەوە و كچێكیشی هەیە‪ .‬لە ساڵی ‪2005‬یش بەمالوە‬ ‫ئاوێتەی كاری راگەیاندن بووە و یەكەمین وێستگەشی رادیۆ و دواتر‬ ‫تەلەفزیۆنی ئازادی حزبی شیوعی بووە‪.‬‬ ‫پاش ئەمەش لە كەناڵی ئاسمانی ئەلعراقیە و رادیۆی خاك و رادیۆ‬ ‫مەدەنیەت و سایتی چاودێر و رۆژنامەی بۆچوون و چەندین شوێنی‬ ‫دیكە كاری كردووە و ئێستاش نزیكەی ‪ 3‬ساڵە لە كەناڵی ‪knn‬‬ ‫ە و پێشكەشكاری بەرنامەی «كراوە»یە و نزیكەی ‪ 3‬مانگیشە لە‬ ‫رادیۆی گۆران هەفتانە دووجار بەرنامەیەكی كۆمەاڵیەتی ئامادە و‬ ‫پێشكەش دەكات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لە ئێستادا ئاستی میدیای كوردیی چۆن دەبینیت؟‬ ‫و‪ :‬ئەمە پرسیارێكە وەاڵم��ەك��ەی ب���ەردەوام ناجێگیرە و لە‬ ‫گۆڕاندایە‪ ،‬چونكە زۆرجار دەبینیت میدیای ئەهلی بۆ نمونە‪ ،‬كە بە‬ ‫پێوەرێكی سەرەكی رەوشی میدیا دادەنرێت بە بەراورد بە قۆناغێكی‬ ‫خ��ودی خۆی لە ئاستێكی باشدایە و زۆرجاریش و لە پرسی‬ ‫جۆراوجۆری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬سیاسی و ئابوری الواز دەبێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر رەوشی ئێستا و واتە پاش ‪ 2003‬و گۆڕانكارییەكانی عێراق‬ ‫هەڵبەسنگێنیت ئەگەر لە چەندین رووەوە رەخنەت لە میدیا هەبێت‬ ‫بە تایبەت لە رووی تەكنیكییەوە النی كەم بەوە دڵخۆش دەبیت‪،‬‬ ‫كە تا دێت میدیای ئەهلی لە گەشەكردندا دەبێت و حزبەكانیش‬ ‫هەوڵدەدەن میدیایەكی تا رادەیەك ناچەواشەكەرتر ئاراستە بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم دەبێ سەرەتا ئەوەش روون بكرێتەوە‪ ،‬كە رەوشی ئازادی و‬ ‫رادەبڕینی ئازاد لە كوردستاندا چۆنە و میدیاش دەكەوێتە ناو ئەم‬ ‫مەنزومەیەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬تا چەند میدیای ئەهلی رەچاوی پڕەنسیپەكانی رۆژنامەوانی‬ ‫كردووە؟‬ ‫و‪ :‬لە رووی تەكنیكەوە سەرجەم میدیای كوردی لە ئاستێكی‬ ‫هەر نزمدایە و بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ میدیای تەنانەت واڵتانی‬ ‫دراوسێش‪ ،‬كە كەمتریان سیستەمێكی سیاسی دیموكراسیان‬ ‫هەیە بەراورد ناكرێت و‪ ،‬دیارە پڕەنسیپەكانی رۆژنامەوانیش تەنها‬ ‫لە الیەن رۆژنامەوانێكی پڕۆفیشیناڵەوە بەرجەستە دەكرێت و‬ ‫دەپارێزرێت‪ .‬بەاڵم ئەوەی جێگەی داخە ئەوەیە‪ ،‬كە ملمالنێ و‬ ‫زۆرجار ركابەرییە ناتدروستە سیاسیەكان‪ ،‬میدیا چ میدیای حزبی‬ ‫و چ میدیای ئەهلی و چ میدیای تایبەت دەخاتە وەها گێژاوێك‪ ،‬كە‬ ‫هەر هەموویان بیریان دەچێتە پرسێك لە كاری رۆژنامەوانیدا هەیە‪،‬‬ ‫كە پێی دەگوترێت تیۆری بەرپرسیارێتی كۆمەاڵیەتی‪ .‬نەبوونی‬ ‫وشیاری لەمەڕ بەرپرسیارێتی كۆمەاڵیەتی الی میدیای كوردی‬ ‫وای لەم میدیایە كردووە‪ ،‬كە زۆرجار وەك گەورەترین مەترسی‬ ‫سەر كۆمەڵگا سەیری دەكرێت و بەبێ ئەوەی خۆیشی هەستی‬ ‫پێبكات وەك راهێنەرێكی برەودان بە هەڵسوكەوت و كردەوە و‬ ‫بەها نامەدەنییەكان كار بكات‪ ،‬كە ئەمەش باسێكی تایبەتە و دیارە‬ ‫مەبەستی سەرەكی ئێوەش لەم دیمانەیەدا ئەم بابەتە نییە‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەگشتی بەرپرسیارێتی كۆمەاڵیەتی الی میدیای كوردی غائیبە و‬ ‫زۆرجار دەتوانین بە سانایی بڵێین میدیایی كوردی بەرپرسیاری‬ ‫یەكەمی تەشەنە كردنی زۆر حاڵەتی كۆمەاڵیەتی و گەیاندییەتی بە‬ ‫دیاردە و دواتر كردنی بە قەیران هەر لە خۆكوشتنەوە بگرە تا زۆر‬ ‫دیاردەی دیكە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بەرنامەكەی جەنابت هەمەرەنگە و پێویستی بە رۆشنبیرییەكی‬ ‫زۆر هەیە‪ ،‬ئایا هەر خۆت ئامادەكار و پێشكەشكار و خاوەن‬ ‫بیرۆكەكانیت یان كەسانی تریش یارمەتیت دەدەن؟‬ ‫و‪ :‬زۆر راستە‪ ،‬ئەمە بەرنامەیەكی ئاسان نییە بە تایبەت كە‬ ‫من وەكو ستافی ئامادەكاری بەرنامەی رووماڵ رۆژانە سەرقاڵم و‬ ‫هەروەها لە رادیۆ گۆڕانیش هەفتانە دووجار بەرنامەیەكی كۆمەاڵیەتیم‬ ‫هەیە كە خۆم ئامادەكارو پێشكەشكاریم‪ ،‬بۆیە پێویستم بە یارمەتی‬ ‫هەیە‪ .‬بەاڵم ئێمە لە كەی ئێن ئێن بەرێوەری بەرهەمهێنانمان‬

‫هەیە كاك داهێن هاشم و هەروەها بەرێوەبەری پەیوەندییەكان‬ ‫كاك سیروان رەشیدە‪ ،‬ئەو دوو بەرێزە یارمەتییەكی زۆرم دەدەن‬ ‫هەر لەئامادە كردنی تەوەرەوە تا ئامادەكردنی بەرنامەكە‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەپێویستی دەزانم زۆر سوپاسی هیالك بوونی هەردوو بەرێزیان‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫پ‪ :‬رات چییە لە سەر ئەدا و بەرنامەكانی كەی ئێن ئێن؟‬ ‫و‪ :‬من ناڵێم كەی ئێن ئێن بێ خەوشە‪ ،‬بەاڵم دەرگایەكی نوێ‬ ‫بوو بۆ هاواڵتیان‪ ،‬لەبەر ئەوەی یەكەمین كەناڵی هەواڵی كوردی‬ ‫بوو‪ ،‬یەكەمین میدیای بینراوی ئۆپۆزسیۆن بوو و یەكێكە لەو‬ ‫میدیایانەی‪ ،‬كە بە هیچ شێوەیەك لە رێڕەوی خۆی الی نەداوە و بە‬ ‫شێوەیەك لە شێوەكان بوونی خودی كەی ئێن ئێن و دروستبوونی‬ ‫رێزگرتن بوو لە هاواڵتی كورد‪ ،‬كە توانی بژارێكی زیاتری هەبێت‪.‬‬ ‫ئاستی بەرنامەكانیش وەك هەر كەناڵێكی دیكە لە بەرنامەیەكەوە‬ ‫بۆ بەرنامەیەكی تر و ستافێكەوە بۆ ستافێكی تر دەگۆڕدرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ پێناسە كردنی كەی ئێن ئێن هێندە بەسە بڵێم‪ ،‬هەرچی كەناڵی‬ ‫ئاسمانی كوردی دروست دەكرێت یەكەمین ئامانجیان سەركەوتنە‬ ‫بە سەر كەی ئێن ئێندا و یەكێكە لەو كەنااڵنەی‪ ،‬كە زۆر ئاسودەم‬ ‫بە كار كردن تیایدا‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بۆچی لە ناو ئەم هەموو كەناڵەدا كەی ئێن ئێنت هەڵبژاردووە؟‬ ‫و‪ :‬خۆتان دەزانن دروستبوونی كەی ئێن ئێن هاوكات بوو لەگەڵ‬ ‫گۆڕانكاری سیاسی لە فەزای سیاسی كوردستاندا و‪ ،‬منیش پێشتر و‬ ‫بەر لە كەی ئێن ئێن لە رادیۆی مەكتەبی رێكخراوە دیموكراتییەكانی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا بووم و بەدەر نەبووم لەو كەسانەی‪،‬‬ ‫كە بە هۆی بیروباوەڕم بە الیەنێكی سیاسی دیكە و گۆڕانەوە‬ ‫دەركران و‪ ،‬دواتر لە كەی ئێن ئێن گیرسامەوە و چیتر باوەڕم بەو‬ ‫جۆرە كارە میدیاییە حزبییە نەما بوو و هیالكی كرد بووم و‪ ،‬گەلێ‬ ‫دژواریشە ناچار بیت رۆژانە كارێك بكەیت‪ ،‬كە باوەڕت پێی نەبێت‪.‬‬

‫فەیسەڵ خەلیل‬

‫بەرپرسیارێتیی كۆمەاڵیەتی الی میدیای كوردی غائیبە و هۆکاری‬ ‫سەرەکیی تەشەنەكردنی حاڵەتی كۆمەاڵیەتی و بە قەیرانکردنێتی‬

‫ئایا تەنها مالیكی شایەنی‬ ‫لێسەندنەوەی متمانەیە؟‬

‫ئەو پرسیارە بەهیچ شێوەیەك پاساوێك نییە بۆ ئەو‬ ‫هەڵە گەورانەی كە مالیكی لەدوای روخانی رژێمی بەعس‬ ‫كردویەتی و ئێستایش دەیكات‪ ،‬لە هەموو شتێك تەعمیم‬ ‫ترسناك بێت‪ ،‬ئەوا لێرەدا زۆر پێویستە شتەكان بەگشتی‬ ‫بكرێت و لە بازنەیەكی فراوانتر سەیری بكرێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مانای ئەوە نییە كە ئەو تەعمیمەی كە ئێستا باسی‬ ‫دەكەین‪ ،‬ببێتە بەرائەت بۆ نوری مالیكی سەرۆك وەزیران‪.‬‬ ‫هاوكات لەگەڵ هاتنی بەهاری عەرەبی عێراقییەكانیش‬ ‫خۆپیشاندانییان لەساحەی تەحریری شاری بەغدا ئەنجام‬ ‫دا‪ ،‬بەاڵم وێرای سەركوتكردنی خۆپیشاندانەكان‪ ،‬نوری‬ ‫مالیكی سەرۆك وەزیران كەوتە خوڵقاندنی سیناریۆی‬ ‫سیاسی‪ ،‬لە هەموو سیناریۆكانیشی سەیرتر دیاركردنی‬ ‫ماوەی ‪ 100‬رۆژ بوو‪ ،‬بۆ چارەسەركردنی كێشەكان‪ ،‬زۆرێك‬ ‫لە عێراقییەكان ئەو كاتە گاڵتەیان بە مالیكی هاتوو‪،‬‬ ‫كەسێكیشن الیەنگری ئەو خەڵكە لێقەوماوە نەبوو‪،‬‬ ‫خەڵكیش دەیزانی مالیك گەندەڵە‪ ،‬سەركوتكارە ئەگەر‬ ‫بۆی بلوێ‪ ،‬بەاڵم هەموو الیەنەكان لە مالیكی بێدەنگ بوو‪،‬‬ ‫هەندێك دەزگای راگەیاندنیش دەیانویست حزبی شیوعی‬ ‫عێراقی وەك پاڵەوانی گەل نیشان بدەن‪ ،‬كە ئەو حزبە‬ ‫سااڵنێكە كاریگەری بەسەر ژیانی سیاسی عێراقییەكانەوە‬ ‫نەماوە‪.‬‬ ‫لە عێراقدا گەندەڵی گەیشتۆتە ئاستێك كە زۆربەی‬ ‫بەرپرسانی بەغدا تێوەگاڵون‪ ،‬هەندێك كوردیش ناوی لە‬ ‫لیستەكان دا هەیە‪ ،‬جیا لەمەش چەند راپۆرتێكی ئەندام‬ ‫پەرلەمانەكان باس لەوە دەكەن كە قەبارەی گەندەڵی لە‬ ‫عێراق گەیشتۆتە ‪ 22‬ملیار دۆالر‪ ،‬كە ئەمەش شكاندنی‬ ‫ژمارەیی پێوانییە‪ ،‬زۆربەی الیەنە سوننەكان لە دوای‬ ‫رووخانی رژێمەوە بە ناوی مقاوەمە لە دوور و نزیك‬ ‫پەیوەندیان بە تیرۆرەوە هەبووە‪ ،‬زۆربەی الیەنە شیعەكان‬ ‫میلیشیای زەبەالحیان هەبووە‪ ،‬زۆرترین پێشیلكارییان‬ ‫كردووە‪ ،‬تیرۆر و شەری تایفییان كردووە‪ ،‬كاتێك‬ ‫بارودۆخەكەی وەها بێت‪ ،‬ئایا بەتەنها مالیكی شایەنی‬ ‫لێسەندنەوەی متمانەیە؟ ئایا الدانی مالیكی دەبێتە‬ ‫دەروازەی نەجاتبوونی عێراق و كوردستان لەو هەموو‬ ‫كێشانەی كە هەیە؟‬ ‫زۆر كەس باس لەوە دەكات كە ئەو هێرشانەی ‪ 6‬مانگە‬ ‫دەكرێنە سەر مالیكی هۆكارەكەی شەخسیە‪ ،‬منیش هەمان‬ ‫قەناعەتم هەیە‪ ،‬بەاڵم لە روانگەیەكی ترەوە سەیری بە‬ ‫شەخسی بوونی كێشەكانی عێراق دەكەم‪ ،‬ئەوانەی كە‬ ‫باسی شەخسی بوونی كێشەكان دەكەن‪ ،‬پێیانوایە كێشەكە‬ ‫تەنها لە نێوان بارزانی و مالیكی دایە‪ ،‬من لەگەڵ ئەوە‬ ‫بۆچوونە نیم‪ ،‬بەاڵم لەبەرامبەریشدا لەوە ناگەم‪ ،‬كە بۆچی‬ ‫هەموو كێشەكان لەكێشەی البردنی مالیكی چڕ كراوەتەوە؟‬ ‫پێمواییە كێشەكە لە الدانی مالیكی گەورەتربێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جارێ كەس لەوە ناگات كە بۆچی تەنها مالیكی بۆتە‬ ‫ئامانج كێشەی سەرەكی لێرەدا ئەوەیە كە خەمی خەڵك‬ ‫وەرگێردراوەتە سەر زمانی سیاسی و لە كەوالیس مامەڵەی‬ ‫پێ دەكرێت‪.‬‬