یەكێتی ..لەبەرامبەر پارتی بۆتە دوو كەرت
ل2
166
بروسک نووری شاوێس:
چی تێدایە با پارتیش ساڵێک ببێتە ئۆپۆزیسیۆن
ل5
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/11/13
كاروان عوسمان ،لە بەدواداچوونێكی رۆژنامەوانیدا هونەرمەند كاروان عوسمان لە تەموزی 1968لە گەڕەكی مەڵكەندی شاری سلێمانی لە دایك بووە ،قۆناغی سەرەتایی لە قوتابخانەی بێخود و قۆناغی ناوەندیشی لە ناوەندی ئازادی لە گەڕەكی برایم پاشا تەواو كردووە .لە تەمەنی 13ساڵیدا دەچێتە بەرێوەبەرایەتی چاالكیی قوتابخانەكان ،لە الی موزیكزانی ناسراوی كورد (ولیەم یوحەنا) دەست بە فێربوونی موزیك دەكات .لە تەمەنی 17ساڵیدا دەست بە فێربوونی ئامێری عود دەكات .ساڵی 1985هەوڵدەدات بچێتە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی سلێمانی، بەشی موزیك ،بەاڵم ئەو خەونەی نایەتەدی .ئەو لێژنەیەی كە هەڵسەنگاندنیان بۆ وەرگرتنی قوتابییان دەكرد كاروانیان وەرنەگرت ،سەرەڕای ئەو توانا و بەهرەی كە لە هونەردا هەیبوو .كاروان لەمبارەوە بە هاوڕێكانی وتووە «لە بەر ئەوەی ئیمزام بۆ بەعس نەكردووە وەرنەگیراوم» .بۆیە بە ناچاری دەچێتە پەیمانگەی كشتوكاڵی بەكرەجۆ.
ئەلف و بێی كوردی و ماستەر و دكتۆراكانی ئێستا
ل7
لەوەتای كورد لە هەرێمی كوردستان مافی خوێندن و قسەكردن بەزمانی دایك بۆ دابین بووە ،ئەلف و بێیەكەی مامۆستا ئیبراهیم ئەمین باڵداریش لە پۆلی یەكەمی سەرەتایی كلیلی دەرگ��ای دەسپێكردنی قۆناغەكانی خوێندنە ،بێگومان پێشتر حوجرە و خانەقاكان بەو رێگا س��ادە و ساكارە فێركاریەی لەو سەردەمە هەبوو ،رۆڵێكی كاریگەریان بینی لە پێگەیاندنی خەڵكانێك كە دواتر بوونە رێنوێنیكاری كۆمەڵ ،بەاڵم كتێبەكەی ئەمین باڵدار رێگای بەزانستی بوونی خوێندنی فەراهەمكردو لەو كاتەوەش تا ئێستا وەزارەتی پەروەردە و لیژنەكانی سەرپەرشتی دانانی پڕۆگرام و خوێندن بۆیان نەكراوە تەجاوزی ئەو هەوڵە جوانەی ناوبراوبكەن.
ل8
محەمەد رەئوف: كورد لەبەر ئیهمالی زۆر شتی نەكرد
ل4
2
ژماره 166
www.lawanikurdistan.com
2012/11/13
یەكێتی ..لەبەرامبەر پارتی بۆتە دوو كەرت رۆژنامەنوسێك :هەستدەكرێت ،لە ناو یەكێتیدا دوو بۆچونی جیاواز لە بەرامبەر پارتیدا هەیە راپۆرت :توانا شێخانی
لە نێو ئەنجومەنی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكێتیدا ،دوو ئاڕاستە و ب��ەرەی جیاواز هەیە ،هەندێك بۆچونەكانیان ه��اوڕای��ە لەگەڵ پارتی ،هەندێكی تریش بۆچونەكانیان دژی پارتیە و ،بە هەموو شێوەیەك پارتی بە هۆكار دەزانن لەبەرامبەر شكستەكانی یەكێتی ،ئەم حاڵەتەش بەشێوەیەكی ئاشكرا زیاتر لە نێو ئەنجومەنی سەركردایەتیدا رەنگیداوەتەوە ،هەر بۆ هەمان مەبەستیش چەندینجار وتەبێژی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبە ،روونكردنەوەی داوە و جەختی كردۆتەوە كە بۆچونی ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی گوزارشت لە بۆچونی خۆیان دەكات و بەهیچ شێوەیەك هەڵوێستی فەرمی یەكێتی بەرامبەر پارتی بەو شێوەیە نیە كە ئ��ەوان باسیان لێوەكردووە ،هاوكات ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی بەڕاشكاوانە دەڵێت «پارتی هۆكاری جیابونەوەی نەوشیروان مستەفا و شكستەكانی یەكێتیە» .ئەگەرچی پارتی تائێستا بەهیچ شێوەیەك پشتی لە یەكێتی نەكردووە و هیچ ئەندامێكیشی ئامادەنیە لەسەر ئەو بابەتە قسە بكات. كەرتبوونی یەكێتی بەرامبەر هەڵوێستی پارتی لە ناو یەكێتیدا ،لەبەر ئەوەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پەیوەندییەكی توندوتۆڵیان لەگەڵ پارتیدا هەیە و بەردەوام خەریكی كۆبونەوەن ،تائێستا بەشێوەیەكی فەرمی لێدوانێكیان نەداوە دژی پەیوەندی نێوانیان بێت ،بەاڵم بۆچونی جیاواز لە نێو ئەندامانی سەركردایەتی بە تایبەتی ئەو ئەندامانەی خەڵكی سلێمانین تاڕادەیەك بێزاری خۆیان لە رێككەوتنی حزبەكەیان لەگەڵ پارتی دەردەبڕن ،لەالیەكی تریشەوە بەشێكی تر لە ئەندامانی سەركردایەتی هاوڕان لەگەڵ بۆچونەكانی پارتی و پێیانوایە پەیوەندی توندوتۆڵیان لەگەڵ پارتی لە بەرژەوەندی یەكێتیدایە بە تایبەتی لە رووی دابەشكردنی پۆستە بااڵكان. لەبارەی دروستبونی بەرەی الیەنگری پارتی و دژایەتی پارتی ،لە ناو یەكێتیدا ،جەمال عەبدوڵاڵ ،رۆژنامەنوسی نزیك لە یەكێتی ،بۆ پرس دەڵێت «ئەوەندەی ئاگادارم بەشێوەیەكی فەرمی ئەو دووبەرەییە بوونی نیە ،بڕواش ناكەم هەبێت». بەاڵم دەشڵێت «لە ناو بنكە و هەندێك كادیری خوارەوەی یەكێتیدا هەست بەو دووبەرەییە دەكرێت ،هەندێكیان پێیانوایە هاوپەیمانیكردن لەگەڵ پارتی سوودی هەیە و بەشەكەی تر بە پێچەوانەوە بیردەكەنەوە ،ئەوەش حاڵەتێكی ئاساییە ،بەاڵم بەو مەرجەی نەگاتە ئاستی تەشهیركردن بە یەكتری». بەرپرسێكی بااڵی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی ،هەرچەندە ئامادە نەبوو لەوبارەیەوە لێدوان بدات ،بەاڵم دەیوت «لە ناو یەكێتی و ئەنجومەنی ناوەندا شتێك نیە بە ناوی دژایەتیكردنی پارتی ،بەاڵم لە ئێستادا داواكراوە هەندێك لە كەموكوڕییەكانی هەردووال بە شێوەیەكی خێرا چارەسەربكرێت». لەالیەكی دیكەشەوە ،ئارێز عەبدوڵاڵ ،ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی ،لە لێدوانێكی پێشووتریدا بۆ هەفتەنامەی پرس، لەبارەی جیابونەوەی باڵی نەوشیروان مستەفا ،پارتی بە هۆكار دەزانێت ،ئەو دەیوت «ئەگەر رێككەوتنامەی ستراتیژی نەبوایە نەوشیروان مستەفا جیانەدەبۆوە» .سەعدی پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی ،تاڕادەیەك هاوڕایە لەگەڵ هەڵوێست و بۆچونەكانی پارتی ،ئەو لە دیمانە و لێدوانەكانیشدا ئاماژەی بەوە كردووە كە ئەندامێكی سەركردایەتی لە كاتێكدا قسەی وادەكات لەوانەیە لە سنوری دەسەاڵتی پارتی كاربكات. هاوكات پرس پەیوەندی بە زۆرێك لە ئەندامانی سەركردایەتی
و مەكتەبی سیاسی یەكێتی كرد ،بەاڵم ئامادە نەبوون لێدوان بدەن ،هاوكات بەرپرسانی پارتیش بە هەمانشێوە ئامادەنین لەسەر ئەو بابەتە لێدوان بدەن. دكتۆر دانا سەعید سۆفی ،پەرلەمانتاری یەكێتی ،لەبارەی كەرتبون و بۆچونی جیاوازی یەكێتی دەڵێت «بەداخەوە ئەو ئاڕاستە جیاوازانەی كە لە ناو حزبەكاندا هەیە ،بە هەند وەرناگیرێت ،بەڵكو تەنها هەڵوێستی سەرەوە حیسابی بۆ دەكرێت» .زیاتر دەشڵێت «لە خۆیەوە ئەو ئاڕاستە جیاوازانە دروست نەبووە ،بەڵكو ئاماژەیەكە بۆ بوونی كێشەوگرفت». ئەو پەرلەمانتارەی یەكێتی جەختیشكردەوە ،كە بەشێك لە بەرپرسانی هەردووال ،لە دیمانە و چاوپێكەوتنەكان قسەیەك دەكەن و لە كۆبونەوەكانیشدا قسەیەكی تر دەكەن ،واتە قسەكانیان جیاوازە ،بە جۆرێك قسەی سەر زمانیان قسەی ناو دڵیان نیە. هەروەها ئاسۆ كەریم ،پەرلەمانتاری پارتی لە پەرلەمانی كوردستان ،لەگەڵ قسەكانی دكتۆر دانا هاوڕایە ،ئەو دەڵێت «هەتا ئەگەر یەكێتی بۆچونی جیاوازی هەبێت ،نابێت بە هەند وەربگیرێت ،چونكە ئەو بۆچونانە گوزارشت لە هەڵوێستی فەرمی یەكێتی ناكات ،بەڵكو تەنها وتەیەكی شەخسی خۆیەتی و هیچی ترنا». تەنازولی یەكێتی بۆ پارتی بەشێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتی ،پێیانوایە یەكێتی لە هەندێك حاڵەتدا تەنازول بۆ پارتی دەك��ات و دەبێت بیكات ،چونكە لە رووی ئاستی جەماوەرەوە رێژەی نفوزییان لەگەڵ پارتی یەكسان ناكرێت، لەو رووەشەوە بەشێوەیەكی فەرمی یەكێتی نەیوتووە ،تەنازول بۆ پارتی دەكەین ،بەاڵم بەپێی وتەی سەرچاوە هەواڵیەكان بێت وا دەردەكەوێت. دكتۆر ساڵح عومەر ،مامۆستای زانستە سیاسیەكان ،بە پێچەوانەوە باس لەو تەنازولە دەكات ،ئەو دەڵێت «پارتی تەنازولی بۆ یەكێتی كردووە ،ئەگەر بەشێوەیەكی راستەقینە سەیری رووداوەك���ان بكەین و ئەو كاتەی رێككەوتنامەی ستراتیژی ك��راوە ،یەكێتی بە گ��ۆڕان��ەوە لەسەر حاڵەتی پەنجا بە پەنجا رێككەوتبوون ،بەاڵم كاتێك باڵێكی گەورەی یەكێتی جیابۆوە ،پارتی ئەو حاڵەتەی قبوڵكرد و ،وەكو پێشتر مامەڵەی لەگەڵ یەكێتیدا كردو ئەو پۆستانەی بەریشی كەوتووە پێیداوە ،ئەمەیش جۆرە تەنازولێكە ،ئەگەر تەنازول نەبێت ئایا یەكێتی ئێستا بەراورد و یەكسان دەكرێت لەگەڵ پارتی؟» .دەشڵێت «خۆیشان ئەو راستیە باش دەزانن ،كە حزبی سێیەمن و دەسەاڵتیان وەك حزبی یەكەمە». جەمال عەبدوڵاڵ ،لەوبارەیەوە دەڵێت «ئەگەربێت پارتی پۆستێكی زیاتربێت لە یەكێتی ،ئاساییە چونكە بەڕەزامەندی ه��ەردووال كراوە ،ئەوە ناگەیەنێت كە یەكێتی تەنازولی بۆ پارتی كردووە». كەرتبونی ئاشكرای یەكێتی لە پرسی سەندنەوەی متمانە و هێرشكردنە سەر مالیكی، هەڵوێستی پارتی دیار و ئاشكرا بوو ،بەاڵم لەو حاڵەتەش كەرتبونی یەكێتی بە ئاشكرا دیاربوو ،چونكە هەندێكیان چونە پاڵ هەڵوێستی پارتی و هەندێكی تریشیان دژی هەڵوێستی پارتی بوون و ئامادەنەبوون پشتگیری پارتی بكەن ،چاودێرێكی سیاسیش لەوبارەیەوە دەڵێت «ئەو حاڵەتە زۆرئاساییە ،چونكە بڵێن و نەڵێین سەركردەكانی ئەو
دوو حزبە رك و كینەیان بەرامبەر یەكتر هەرماوە ،بۆیە دەبێت چاوەڕێی شتێكی لەو شێوەیە بكەین». هەروەها لە چەندین پرس و رووداوی تریش كەرتبونی یەكێتی ب��ەردەوام هەستی پێدەكرێت ،بە تایبەتی لەسەر مەسەلەی بارودۆخی كوردانی باكور و رۆژئ��اوا و ،چەندین بابەتی تر.
پەرلەمانتارێكی یەكێتی: بەشێك لە بەرپرسەكانی یەكێتی ،لە چاوپێكەوتنەكان قسەیەك دەكەن ،لە كۆبونەوەش قسەیەكی تر شارەزایەكی زانستە سیاسیەكان: پارتی تەنازولی بۆ یەكێتی كردووە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 166
2012/11/13
3
هەڵوێستی حزبەكان لەبەرامبەر بارودۆخی باكووری كوردستان بۆچوونی جیاوازی لێدەكەوێتەوە
لەبارەی هەڵوێستیان بۆ باكوور ،حزبەكان موزایەدە بەسەر یەكترەوە دەكەن بەدواداچون ،پرس نزیكەی مانگێكە كوردانی باكوری كوردستان ،دەستیان بە مانگرتن و خۆپیشاندانی سەرتاسەری كردووە ،هاوكات پارتی دەسەاڵتداری توركیاش ،تائێستا بەڵێنێكی وای نەداوە بۆ چارەسەركردنی دۆزی كورد لەو واڵتە ،بە بڕوای بەشێك لە چاودێران و شارەزایانی كاروباری توركیا ئەگەربێت و كورد بەردەوام بێت و لە مانگرتن و خۆپیشاندان دەرئەنجامی باشی دەبێت و ئەگەری هەیە حكومەتی توركیا دان بە مافەكانی كوردابنێت ،هاوكات لە باشوری كوردستانیشەوە بەشێك لە حزب و الیەنە سیاسیەكان هەڵوێست و هاوسۆز و پشتگیری خۆیان بۆ كوردانی باكور دووپاتكردۆتەوە ،بەاڵم تێبینی دەكرێت هەندێك حزب لە بارەی چۆنیەتی هەڵوێستەكانیان موزایەدە بەسەر یەكترەوە دەكەن ،شارەزایەكی كاروباری توركیا ئەو موزایەدە بە كارێكی ناڕەوا لە قەڵەم دەدات و پێیوایە ئەو موزایەدە خزمەت بە دۆزی كورد ناكات. دۆخی باكور بەرەو سەركەوتن هەنگاودەنێت حەسەن ئەحمەد مستەفا ،شارەزا لە كاروباری توركیا ،لەبارەی چۆنیەتی تێڕوانینی ئۆردوگان بۆ دۆزی كورد بە پرسی راگەیاند «ئۆردوگان لەبەر ئەوەی تازە نەفەسە لە سیاسەت و توانای ئابوری و سیاسی لەگەڵدایە ،زۆر بەبێ منەتی جوڵەدەكات و دەیەوێت كات بكوژێت و ،دەستورێك تێبپەڕێنێت هەندێك ماف و ئازادیەكانی ك��وردی تێدابێت و دەرفەتێك نەهێڵێتەوە كە كورد بە كوردی بیربكاتەوە ،بەاڵم بەگشتی هەندێك ماف دەدات كە هەموو دەوڵەتێك بەشێوەی شمولی دەیدات». ئەو شارەزایەی كاروباری توركیا زیاتر دەشڵێت «دۆخی باكور رۆژ دوای رۆژ بەرەو سەركەوتن هەنگاودەنێت ،هاوكات هەرێمی كوردستانیش رۆڵ و هاوكار دەبێت لە نزیكبونەوەی الیەنەكان». موزایەدەی حزبەكان لە باشور لەگەڵ ئەوەی بەشێك لە حزبەكان لە رێگەی دەركردنی بەیاننامەوە هەڵوێستی خۆیان بۆ كوردانی باكور ئاشكرا كرد ،بەاڵم بەشێك لە
حزبەكان یەكتر تۆمەبتار دەكەن بە جیاوازی هەڵوێستیان و پێیانوایە كامیان زووتر بەیاننامە دەربكات ئەویان خەمخۆرانەترە و چاالكترە، بۆیە دەبینین حزبەكان موزایەدە بەسەر یەكترەوە دەكەن. هەڵوێستی گۆڕان دكتۆر یوسف محەمەد ،هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گ��ۆڕان ،لە لێدوانێكیدا بۆ پرس ئاماژەیدا كە هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن پشتیوانی لە خەباتی مەدەنی كوردانی باكور دەكەن ،ئەو زیاتر دەڵێت «كێشەی كورد گەشەسەندنی ئابوری نیە ،بەڵكو كێشەی ناسنامەی نەتەوەیی و سیاسیە كە پێویستە بە زووترین كات چارەسەربكرێت ،پێویستیشە حكومەتی توركیا رێگە چارەیەك بگرێتەبەر بۆ چارەسەركردنی پرسی كورد».ئەوەیشی وت «بەهەموو شێوەیەك هاوكاری خۆمان بۆ كوردانی باكور دووپاتدەكەینەوە و پشتیوانیان لێدەكەین». هەڵوێستی پارتی پارتی دیموكراتی كوردستان كە گەورەترین هێزی سیاسیە لە باشوری كوردستان هەوڵیداوە لە رێگەی چاالكی و دەركردنی بەیاننامە و لێكتر نزیكبونەوەی الیەنەكان هاوكاری كوردانی باكور بكات .عەبدولوەهاب عەلی ،وتەبێژی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لە پارێزگای سلێمانی ،لە لێدوانێكیدا بۆ پرس وتی «بەداخەوە هەندێك الیەن ،لێرە ماندەگرن و واهەست دەكەن كە بەس خۆیان هەڵوێستیان هەیە و هەرسێ سەرۆكایەتیەكەی هەرێم هەڵوێستی نیە ،یاخود هەندێك پارت و حزبی دەسەاڵتدار هەڵوێستیان نیە ،كە لە كاتێكدا وانیە» .هەروەها دووپاتیشیكردەوە كە پارتی بە هەموو شێوەیەك پشتگیری و پشتیوانیان دەكات. هەڵوێستی یەكگرتوو ئەبوبەكر ك��اروان��ی ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی ،لەبارەی هەڵوێستیان بۆ بارودۆخی كوردستانی باكور دەڵێت «پشتیوانی خۆمان بۆ كوردانی باكور دەردەبڕین ،ئەویش لە پێناو چارەسەركردنی كێشەی كورد» .هاوكات كاروانی لەبارەی
جیاوازی هەڵوێستی حزبەكان لەمەڕ ئەم پرسە دەڵێت «ئاساییە جیاوازی لە نێوان هەڵوێستی حزبەكان هەبێت ،لە كاتێكدا كە پارتی ئۆپۆزیسیۆن و فەرمانڕەوا هەبێت ،چونكە ئۆپۆزیسیۆن جۆرێك لە فشاری بۆ سەر حزبە فەرمانڕەواكان دروستكردووە تەنانەت بۆ قازانجی سیاسی خۆیشی سوودی لێوەردەگرێت ،دەكرێت ئەو هەڵوێستانە بە موزایەدە وەری نەگرین». هەڵوێستی هەندێك حزب و الیەن بەرامبەر دۆخی كوردستانی باكورد جیاوازە ،لەبارەی هۆكاری ئەو جیاوازیە حەسەن ئەحمەد مستەفا، شارەزا لە كاروباری توركیا ،دەڵێت «هەندێك الیەن هەڵوێستیان دووڕوییە ،چونكە بەدرێژایی مێژوو هیچ بەرژەوەندیەكیان لەگەڵ كوردی باكوردا نەبووە ،ئەمرۆ هاتووە تەنها لە رێگەی خیتابێكی هەڕەشەی عاتفیەوە دەیەوێت بڵێت :هێزێكی نەتەوەیی و نیشتیمانیم و هێزێك هەیە نایەوێت دەستی منتان پێبگات .واتە هەڵوێستەكان موزایەدە و موزایەدەكارییە ،نازانم لەو حاڵەتە چ سوود و قازانجێك بە ك��وردی باكور دەگەیەنێنن ،لە كاتێكدا نەتوانێت هاوكاری نزیكبونەوەی الیەنەكان بكەیت». لە كۆتایی قسەكانیشدا ئەو شارەزایەی كاروباری توركیا وتیشی «كاتێك گوێم لە هەندێك وتار و چاوپێكەوتن دەبێت شەرم دەكەم، چونكە دەزانم درۆیە و موزایەدەكردنە لەسەر یەكتر و ،خزمەت بە هچ الیەنێك ناكات». هاوكات هەڵسوڕاوەكەی حزبی گۆڕان تەئكید لەوە دەكاتەوە ،كە ئەوان نە موزایەدەیان كردووە و نە دەشی كەن و نە بڕواشیان پێیە. هاوسۆزی كوردانی باشور بۆ باكور حزب و الیەنەكانی باشور هاوسۆزی و پشتوانیان بۆ كوردانی باكور دووپ��ات دەكەنەوە و راشیدەگەیەنن بە هەموو شێوەیەك ئامادەی هاوكاری كردنیانن ،جگە لەوەش كوردانی باشور بە جۆش و خرۆشەوە ئامادەی مانگرتن و رێپێوانن بۆ پشتگیری كردن لە كوردانی باكور ،هەربۆیە عەبدولوەهاب عەلی دەڵێت «ئێستا لەسەر ئاستی هەر چوارپارچەكە دەبینین هاوسۆزێكی زۆرباش پەیدابووە ،چ لەرووی كۆمەاڵیەتی و پەیوەندی سیاسی و هتد ..هەروەها ئاگاداری یەكترین ،پشتگیری لە هەنگاوەكانی یەكتری دەكەین».
بەرپرسێكی پارتی: هەندێك حزب وا هەست دەكەن بەس خۆیان هەڵوێستیان هەیە هەڵسوڕاوێكی گۆڕان: پشتیوانی لە خەباتی مەدەنی كوردانی باكور دەكەین شارەزایەكی كاروباری توركیا: ئۆردوگان دەیەوێت دەستورێك تێپەڕێنێت، هەندێك ماف و ئازادی بدات بە كورد ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو: ئاساییە حزبەكان هەڵوێستی جیاوازیان هەبێ
4
ژماره 166
www.lawanikurdistan.com
2012/11/13
بێ رووتووش
محەمەد رەئوف ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان ،پێیوایە ئەگەر ئەو چاالكیانەی كوردانی باكور ئەنجامی دەدەن درێژە بكێشێت ،دەرئەنجامی باش و بەرهەمداری دەبێت .دەربارەی بارودۆخی كوردانی رۆژئاواش دەڵێت «سەرۆكی ئەنجومەنی ئۆپۆزیسیۆن كوردە ،دەبێت بە هەموو شێوەیەك هاوكاری بكەین بۆ ئەوەی سەركەوتوبێت ،چونكە كورد هەلێكی مێژوویی بۆ هاتۆتە پێش .هاوكات هەر لەو دیدارەیەدا لەگەڵ هەفتەنامەی پرس، تیشكدەخاتە سەر ئەو وەفدەی حكومەتی هەرێم كە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان چۆتە بەغدا، ئەو دەڵێت «ئەو وەفدە بۆ دانەخستنی ئەو دەرگایانە چوو كە خەریكبوو دادەخ���ران». هەروەها دەشڵێت «كورد لەبەر ئیهمالی زۆرشتی نەكرد». دیدار :پرس
محەمەد رەئوف ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو بۆ پرس:
كورد لەبەر ئیهمالی زۆر شتی نەكرد پرس :باس لەوە دەكرێت ،كە هێزە ئیسالمیەكان بە تەمان بەرەیەك دروست بكەن ،ئایا ئەو قسانە راستن؟ محەمەد :ئ��ەم هەوڵە كۆنە ،ئێستاش پێموایە هەرچی هێزە ئیسالمیەكان لە یەكتر نزیكبن خزمەت بە خۆیان و دۆزی گەلی كورد دەكات ،تائێستا باسی دروستبونی بەرەیەكمان نەكردووە ،بەاڵم باسی ئەوەمان كردووە كە زۆر لە یەكتر نزیك بینەوە ،بە تایبەتی لەسەر ئاستی كوتلە پەرلەمانییەكان ،بۆ نمونە بڕیارێك نەدەن تاوەكو ئەوان كۆنەبنەوە و قسەی خۆیان نەكەن ،هەروەها ئەگەر مەسەلەكە زۆر گرنگ بوو لەسەر ئاستی مەكتەبی سیاسی كۆببینەوە ،هەروەها دروستكردنی بەرەش شتێكی واریدە لە نێوان سەرجەم هێزەكان ،بە تایبەتی ئەو هێزانەی زیاتر لە یەكتر نزیكن ،ئێمە تائێستا نەمان كردووە. پرس :بۆچی دروستكردنی بەرە لە كوردستان ،سەركەوتو نەبووە؟ محەمەد :كوردستان كەی بوو بە دەوڵەت سەرجەم گەمە سیاسیەكان جێگردەبن ،چونكە لێرە دڵەڕاوكێی سیاسی بەردەوام بونی هەیە ،هەر حزبێك جۆرەها پەیوەندی لەگەڵ عێراق و واڵتەكانی تر هەیە ،لێناگەڕێن بەرەكە سەركەوتوبێت ،لە بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان سەركەوتنی بەرە بە زەحمەت دەزانم. پ��رس :ماوەیەكە جۆرێك لە پ��ەرت��ەوازەی��ی لە نێوان ریزەكانی ئۆپۆزیسیۆندا بەدی دەكرێت ،دەوترێت ئۆپۆزیسیۆن درزی تێكەوتووە، ئێوە چی دەڵێن؟ محەمەد :كاتێك باسی درز دەكرێت ،تەعبیرەكان باش نەبوونە ،بۆ نمونە درز دەكەوێتە یەك دیوار ،لە كاتێكدا ئێمە هیچ رێككەوتنێكی ستراتیژیمان لەگەڵ یەكدا نەبووە تاوەكو درزی تێبكەوێت ،بەڵكو لەسەر كۆمەڵێك خاڵ رێككەوتوین پێی دەوترێت پاكێجەكانی ئۆپۆزیسیۆن. پرس :لە پاش عێراقی 2003ەوە ،سااڵنە حكومەتی هەرێم چەندین وەفدی حزبی و حكومی رەوان��ەی بەغدا دەكات بۆ یەكالكردنەوەی كێشەكان ،پێتوایە وەفدەكەی ئەمجارە دەرئەنجامی هەبێت؟ محەمەد :ئەو وەفدە ،وەفدی عەمەل نەبووە ،بەڵكو بۆ كردنەوەی ئەو دەرگایانە بوو كە لە داخرانی كۆتاییدا بوون و فریاكەوتن كە دانەخرێت ،بە قەناعەتم هەرێم و بەغدا زۆری ماوە تاوەكو كێشەكانیان چارەسەربكەن ،پێموایە هەروا زوو چارەسەر ناكرێن. پرس :پێتوایە نۆ ساڵە سەركردایەتی سیاسی كورد لە بەغدا ،چیان كردووە؟ محەمەد :بێگومان هەوڵی جدی هەبووە و ،تاڕادەیەكیش یاری بە كات كراوە ،بڵێن وایانزانیوە فەرامۆش كردن لە مەسڵەحەتە ،دوور نییە ئەوەش كرابێت ،بەاڵم جدیەت لە كاتدا سەرجەم ئامانجەكان مسۆگەر
دەكات ،خەڵكێك هەیە دەڵێت كاتێك ئێمە لە بەغدابوین سەرەتابوین، ئاخر لە دوای 2003لە بەغدا تاكە هێزی جێگیر و یەكگرتوو كوردبوو، سوننە وجودی نەبوو و شیعەش دانەمەزرابوو ،ئەوكات كورد دەیتوانی زۆر شت لە دەستور جێگر بكات ،بەاڵم لەبەر ئیهمالی نەیكرد. پرس :پێتوایە هێزەكانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە لە كەركوك مەترسی بۆ كورد دروست بكەن؟ محەمەد :بەپێی زانیارییەكان هەموو پێكهاتەكانی عێراق ناڕازین لە هێنانی ئەو هێزە بۆ كەركوك و لێشی دەترسن ،هێنانی هێز بۆ ناوچەی م��اددەی 140هیچ ئاماژەیەكی باش ن��ادات ،لەالیەكی دیكەوە بەغدا خوێندنەوەی ئیجابی بۆ دەكات ،پێیوایە هێز بۆ ئەوەدەهێنێتە كەركوك، كە دەستی تیرۆر ببرێت و بۆ ئەوەی بتوانێت زیاتر خزمەتگوزاری پێشكەش بكات ،ئەوەش تەنها بۆ ئەوەیە كە هیچ الیەنێك نەتوانێت بڵێت نابێت بێیت ،بەاڵم لە ئێستاوە وابێت پێكهەڵپڕژان دروست دەبێت، چونكە ئەو ناوچانە پێشمەرگەی لێیە ،پرسیارەكە لە مالیكی ئەوەیە، تۆ جارێ رەوشی بەغدا جێگیر بكە و بیهێنەوە سەرخۆ و خزمەتگوزاری پێشكەش بكە ،ئینجا هێز بنێرە بۆ پارێزگاكانی تر بۆ ئەوەی وەك بەغدای لێبێت. پرس :رەوشی كوردانی باكور چۆن هەڵدەسەنگێنی ،كە تاوەكو ئێستا بەشێك لە چاالكوانە كوردەكان گیران و مانیان گرتووە؟ محەمەد :ئەو چاالكیانەی كە لە كوردستانی توركیا دەكرێت ،ئەگەر درێژەی پێبدرێت ،دەرئەنجامی باشی دەبێت ،بەاڵم بە مەرجێك ،ئەویش ستراتیژیەتێكی سیاسی بەهێز و دیبلۆماسیی لە دوایدا هەبێت ،كار لەسەر ئەوە دەكرێت ئۆجەالن بێتە دەرەوە لە زیندان و ،بچێتە ناو گفتوگۆیەكی سیاسی بەهێز و هەردووال قەناعەت بە یەكتر بهێنن ،نە ئەو بە سەرباز كێشەی كورد چارەسەربكات و نە كوردیش بە چەكدار هەوڵی چارەسەركردن بدات ،بۆیە پێموایە ئەگەر وابێت دەستكەوتی دەبێت و هەتا لە رووی زەمەنەوە درێژەی بكێشێت بەرهەمدارتر دەبێت. پرس :پێتوایە بارودۆخی كوردانی رۆژئاوا درێژەی كێشابێت ،چونكە تاوەكو ئێستا لە ژێژ ئازار و ئەشكەنجەدانی رژێمی سوریادابن؟ محەمەد :بارودۆخی ئەوان زۆر تایبەتە ،چونكە ئەوان پێشتر لە ناوخۆی خۆیاندا كیانێكی سەربەخۆ و بەهێزیان نەبووە ،كە لە ئێستادا پشتی پێببەستن ،لەالیەكی تریشەوە لەوێ هێزێكی روونی ژمارە یەك و دوو نیە كە كۆدەنگیەكی لەسەربێت ،هاوكات ئەزمونی سیاسیشان نەبووە ،چونكە لە هەموو شتێك بێ بەشبوونە ،ئەو هەواڵنەی ئێستا هەیە زۆرباشن ،بەاڵم بە مەرجێك دابەش نەبن لە نێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن.
*بەرپرسێکی بااڵی حزبێک لە لێدوانێکدا دەڵێ گەر دووژمن بۆی بلوێ ئەوا سوپامان دێنێتە سەر و واڵتمان داگیر دەکات ،تەلەڤزیۆنێکیش ئەوەی کردبوو بە ماشێت. (تخوا بە راستە ،نا بابە گاڵتە دەکەی؟) *هێشتا بڕیارەکەی مالیکی بۆ نەهێشتنی پسولەی دابەشکردنی خۆراک جێبەجێ نەکراوە ،بازرگانەکان بۆ هەرکیلۆیەک برنج و ئارد دوو تا سێ هەزاریان خستە سەر. (خوا حەجی ئەمساڵتان قبۆڵ بکات!) *فەرماندەی ئۆپەراسیۆنی دیجلە لە کەرکووک لە بیری ئەوەدایە لەمەودوا کارێک بکات هەرچی کوردی دەرەوەی کەرکووک هەیە دەبێ بە کارتی تایبەت مافی هاتنە ناو شارەکەیان هەبێت. (بروح بدم نفدیک یا سدام) *ئەندامێکی ستافی نوسەرانی کوردستان پۆست لە دیمانەیەکی تەلەڤزیۆنیدا دەیگوت لە کوردستان ئازادی رۆژنامەنووسی نییە و رۆژنامەنووسان هەڕەشەیان لەسەرە، کەچی بۆخۆشی ئێستا لە کوردستانە و چشی پێ خۆش بێت ئەوە دەنوسێ و دەیڵێ. (هێشتا ماوە کاولی بکەن) *تەلەڤزیۆن و رۆژنامەکانی خۆمان گەر عەرەبێک هەر بۆ زەوقی گونی خۆی ،یا شۆڤێنییەک بۆ هەوای نەفس بۆچونێکی خراپ لەسەر کورد بنوسێ ،یانیش گەر هەر هەواڵ و دەنگوباسەکە راست بێت یەکەسەر باڵوی دەکەنەوە. (ئاسایشی نەتەوەیی یا توری قوڕاوی) *لە سوریا هێشتا ئاسکەکەیان لە قوڕگی شێر دەرنەهێناوە و تا ئێستا ئەسەد رۆژانە قەسابخانەیەکی نوێ دەکاتەوە کەچی ئەوان خۆبەخۆ کەوتنە گیانی یەکدی. (بەخوا رۆژهەاڵتییەکان لەوە زیاتریان قابیل نییە) پرس :ئایا حزبەكانی باشور هاوكاری و دەستوەردان لە حزبەكانی رۆژئاوا دەكەن؟ محەمەد :وەكو دەس��ت��وەردان نا ،بەڵكو هاوكارییان دەك��ەن ،بۆ پاراستنی ریزەكانیان و نێوان باشیان لەگەڵ سوپای ئازاد و بەرەی ئۆپۆزیسیۆنی ،هاوكات سەرۆكی ئەنجومەنی ئۆپۆزیسیۆن كوردە، هەلێكی مێژوویی هاتۆتە پێش ،دەبێت بە هەموو شێوەیەك ئەو پیاوە كوردە هاوكاری بكرێت و رێنیشاندەری بین ،بۆ ئەوەی سەركەوتوبێت. پرس :بارودۆخۆی كوردانی باكور و رۆژئاوا دیارە ،پێتوایە لە دوای ئەوانیش كوردانی رۆژهەاڵت داوای چی دەكەن؟ محەمەد :دۆزی كورد لە رۆژهەاڵت ،تایبەتمەندی خۆی هەیە ،بەاڵم لە بارودۆخیان لە باكور و رۆژئاوا زۆرباشترە ،هەروەها ئێران دەوڵەتێكی بە ئیمكانیاتە توانیویەتی لە هەموو شوێنێك دەسەاڵتی خۆی جێگیربكات.
هەرێم و بەغدا زۆریان ماوە كێشەكانیان چارەسەربكەن ئەو چاالكیانەی كە لە كوردستانی توركیا دەكرێت ،ئەگەر درێژەی پێبدرێت، دەرئەنجامی باشی دەبێت
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 166
2012/11/13
5
لەدیمانەیەکی هەفتەنامەی پرسدا «بروسک نوری شاوێس» ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارتی و بەرپرسی دەستەی رێكخراوە پیشەیی و جەماوەرییەكانی پارتی ،لە ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارێزگای سلێمانی ،باس لە هۆکار و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغداد دەکات و پێی وایە کە بە بەشێک الیەنەکانی عێراق ڕێکەوتنامەی هەولێریان جێبەجێ نەکردووە و هیچ گەرەنتییەک نییە بۆئەوەی بڕیارەکانی کۆنگرەیەکی دیکە جێبەجێ بکەن .سەبارەت بەیەکگرتنەوەی گۆڕان و یەکێتیش بەشتێکی ئاسایی دەزانێت و دەڵێت :با پارتی ساڵێك ببێت بە ئۆپۆزیسیۆن. دیمانە:زیرەک عەبدولڕەحمان ،سلێمانی
بروسک نوری شاوێس ،ئەندامی ئەنجوومەنی سەركردایەتی پارێزگای سلێمانی پارتی: پ :تێروانینی ئێوە سەبارەت بەدواین گۆڕانکارییە سیاسیەکانی هەرێم و بەغداد چۆنە؟ بروسک نوری:ئەو کێشانەی لەنێوان هەرێم وبەغداد هەیە پەیوەندی هەیە بە خودی دەستوری عێراق و کوردەوە ،کە کورد چۆن لەناو عێراقدا ژیان بەسەر بەرێت .کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغداد بریتین لەسێ شت ،ئەوانیش :یاسای نەوت و سامانە سروشتیەکان و بودجەی پێشمەرگەو مادەی سەدو چل کە تایبەتە بەگەڕانەوەی ناوچە دابڕێنراوەکان .زۆر الیەن دەیانەوێت بانگەشەی ئەوە بکەن کە کێشەکانی هەرێم و بەغداد کێشەی نێوان پارتی و هاوپەیمانی و دەوڵەتی یاسایە ،یاخود سەرۆکی هەرێم و مالکیە ،کە ئەوەش هیچ بنەمایەکی نییە، بەڵکو مەسەلەکە دەستورییەو پەیوەندی هەیە بە داهاتووی میللەتی کوردەوە لەناو خودی عێراق،بۆیەش ئەوانەی دەڵێن کێشەکان شەخسین لەپێناو مەرامێکی حیزبی و سیاسیەو چەواشەکردنی خەڵکە ،چونکە هیچ پەیوەندی نییە بە مەسەلەی شەخسی .چارەسەر کردنی کێشەکانیش گەڕانەوەیە بۆ ڕێکەوتنامەی هەولێر .جگە لەو ڕێکەوتنامەیەش موبادەرەی دیکەو هەوڵدانی دیکە سەرناگرێت، چونکە ئەو الیەنەی پابەند نەبێت بەڕێکەوتنامەی هەولێرەوە پابەند نابێت بەڕێکەوتنامەی دیکەوە. پرس:باست لەوە کرد کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغداد لەسەر سێ شتە، بەاڵم بۆچی زیاتر جەخت لەنەوت کراوەتەوەو بەجۆرێکی دیکەش دەگوترێت ئەولەویەت نەدراوە بەمادەی سەدو چل هێندەی بایەخ دراوە بە مەسەلەی نەوت و گرێبەستەکان و پێدانی پارە لەالیەن بەغدادەوە؟ بروسک نوری:ئێمە جەخت لەسەر هەموو کێشەکانی خۆمان دەکەینەوە ،بەاڵم مەسەلەی نەوت پەیوەندی هەیە بەژیانی ڕۆژانە،کاتێک کۆمپانیاکان لەهەرێم نەوت بەرهەم دەهێنن وئیستحقاقاتێکیان هەیە لەتەتویری کێڵگە و نەوتیەکان و دەبێت حکومەتی مەرکەزی بیانداتێ،ئەوەشی کراوە ئیستحقاقی ئەو کۆمپانیایانەیەو هیچ پەیوەندیەکی بەحکومەتی هەرێمەوە نییەو هیچ پارەیەکیش وەرنەگیراوە بۆ هەرێم. پرس:پێشتر بەرپرسێکی بزووتنەوەی گۆڕان ڕایگەیاندوە کەئێمە ئاگاداری پارەی نەوت نین و نازانین بۆ کوێ دەچێت،ئایا پارەی ئەو نەوتەی هەرێم کەلەالیەن کۆمپانیاکانەوە دەردەهێنرێت و ڕەوانە دەکرێت بۆ کوێ دەچێت؟ بروسک نوری:پارەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەچێتە میزانیەی عێراقەوەو سەدا حەڤدەی دێت بۆ هەرێمی کوردستان ،بۆیە زۆر ڕوون و ئاشکرایە .کاتێک دەشگوترێت پارەی نەوت دیار نییەو نازانین بۆ کوێ دەچێت ئەوا ڕاست نییەو بۆ چەواشەکردنی خەڵکە. پرس:گەڕانەوەی ناوچە دابڕێنراوەکان پەیوەستە بەجێبەجێ کردنی ماددەی سەدوچل،لەئێستادا سەرۆک کۆماری عێراق پڕۆژەیەکی پێشکەش کردوە بۆ ئاسایکردنەوەی سنوری ئیداری ئەو ناوچانە ،ئێوە چۆن لەم پڕۆژەیە دەڕوانن؟ بروسک نوری:دەمەوێت ئەوە بڵێم کە ماددەی سەدوچل تەنها سوودی بۆ هەرێمی کوردستان نییەو بەڵکو زۆر پارێزگای دیکە دەگرێتەوە کە بەبڕیارێک بەشێكی لێ دابڕێنراوەو خراوەتە سەر شوێنێکی دیکە ،بڕیارەکەش بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیایە،دەستوریش دەڵێت دەبێت ئەو شوێنانە بگەڕێتەوە شوێنی خۆی، لەمادەی سەدوچل زۆر بەڕوونی باس کراوە. پڕۆژەکەی سەرۆک کۆماریش کە بۆ گەڕانەوەی وەزعی ئیدارەکانە ئێمە پێمان باشەو پشتگیری دەکەین و دوای ئەوەی دەبێت بەیاساش نیوەی کێشەکانی ئەو ناوچانە چارەسەر دەکات. پرس:ئەگەرچی لەڕابردوودا کوردو شیعە لەزۆر شتدا هاوبەش بوون ،بەاڵم ئێستا کورد کێشەی دەسەاڵتی لەگەڵ شیعەدا هەیە،لەهەمان کاتیشدا کێشەی خاکی لەگەڵ سونەدا ،بۆچی بەردەوام باسی کێشەکانی نێوان شیعەو کورد دەکرێت و باسی سوننە ناکرێت؟ بروسک نوری:کورد کێشەی نە لەگەڵ سونەو شیعەدا هەبووەو نەهەیەتی ،بەڵکو کورد کێشەی لەگەڵ دەسەاڵت هەبووە لەعێراق و پارتی دەسەاڵتدار هەبووە ،ئینجا ئەگەر نەتەوەیی بووبن یان بەعسی بێت .کورد هیچ ڕۆژێک خۆی نەکردووە بە
تەڕەف لەبەینی ملمالنێیەک کە سوننە بێت یان شیعە بێت،خودی کورد سوننە هەیەو شیعەشی هەیە ،بەاڵم ئێمە قەومێکین بەهۆی ڕژێمێکەوە مافەکانمان زەوت کراوە و مافەکانی خۆمان داوا کردۆتەوە .هەندێک لەو مافانەشمان بەدەست هێناوەو ئەوەشی ماوەتەوە هەربەدەستی دەهێنین. هەرکەسێکیش لەبەغداد حاکم بێت وبیەوێت بەتاکڕەوی فەرزی ئیرادەی خۆی بکات بەسەرمانەوە ئێمە قبوڵی ناکەین .هەندێک زەوی ئێمە داگیر کراوەو ئێمەش داوای دەکەینەوە،ڕاستە خەڵکی سوننە لەسەر ئەو زەویانە دانیشتوون لە موسڵ و هەندێک شوێنی دیکە ،بەاڵم خۆ زۆرینەی ئەوانەی لەکەرکوک هێناویانن بۆ تەعریب عەرەبی شیعە بوون و سووننە نەبوون .ئەوانەشی هێنایەنن بۆ مەندەلی و خانەقین بەهەمان شێوە شیعەبوون،بۆیە ئەو نەزەڕیە الی من ڕاست نییە کە ئێمە کێشەمان لەگەڵ عەرەبی سوننە لەسەر خاکەو لەگەڵ شیعەش لەسەر دەسەاڵتە،بەدەسەاڵتی حیزبی بەعس ئەو زەویانە لەئێمە داگیر کراوەو هەر الیەنێکیش بیەوێت ئەو دەسەاڵتە بچەسپێنێت لەالی ئێمە جیاوازی نییە لەگەڵ حیزبی بەعسدا. پرس:تاکو ئێستا لەبەغداد کورد خاوەنی یەک گوتاری خۆی نەبووە،بزووتنەوەی گۆڕانیش یەک گوتاری دەبەستنەوە بە جێبەجێ کردنی ئەو پاکێجانەی پێشکەشیان کردوە،بەبڕوای تۆ نەبوونی یەک گوتاری کورد بەشێکی پەیوەندی بە دەسەاڵتی هەرێمەوە نییە؟ بروسک نوری:بەدڵنیایەوە بەشێکی دەکەوێتە ئەستۆی دەسەاڵت،بزووتنەوەی گۆڕان هەوڵدەدات بەو شێوازانە خەڵک چەواشە بکات وپیشانی بدات کە ڕەئی کەمینە فەڕز بکات بەسەر زۆرینە ،کەئەمەش لەهیچ دیموکراتیەتێک ڕووی نەداوە،بەردەوام کەمینە تابعی زۆرینە بووە نەوەک بەپێچەوانەوە،کەمینەش مافی خۆیانە هەوڵبدەن ببن بە زۆینەو هەرکاتێکیش بوون بەزۆینە دەتوانێت فەرزی شتەکانی خۆیان بکەن. شەش خاڵی ناو پاکێجەکانیش ئەگەر بێیتە سەر ڕاستی بەشێکی زۆری جێبەجێ کراوە،هەندێک شت داوا لەتۆ دەکات کە تۆ دەسەاڵتیت و زۆرینەیت لەناو پەرلەمان وهەموو جێگەیەک ،بەاڵم دەبێت بەقسەی ئەو بکەیت ،ئەمەش شتی وانیە. پرس :تۆ دەتەوێت بڵێیت ئۆپۆزیسیۆن دەیانەوێت هەموو پڕۆژەیاساکانی ناو پەرلەمان بەخواستی ئەوان تێپەڕێت یاخود داوای چی دەکەن؟ بروسک نوری :داوای ئەوە دەکەن پڕۆژە یاساکان بەڕێکەوتن تێپەڕێندرێت بەو پێیەی ئەوان لەئۆپۆزیسیۆندان ،بەاڵم ئەوەی بەدڵی ئەوان نەبێت دەیکەن بەهەراو نابێت بڕوات ،ئەوەشی بەدڵی ئێمە بێت نابێت بڕوا ،بەشێوەیەکی دیکە ڕێکەوتن بەبەرژەوەندی خۆیان و بزووتنەوەی گۆڕان تێدەگەن وەکو حیزبێک،ئەگەریش بەدڵی ئەوان نەبێت ڕێکەوتن نییەو دژی دەوەستنەوە. پرس:پەسەند کردنی پڕۆژە یاسای ئەنجومەنی ئاسایش کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆی هێنا بەوپێیەی ڕێکەوتنی تەواوی لەسەر نەکرابوو،ئێستاش هەندێک پڕۆژە یاسا هەیە لەپەرلەمانی کوردستانی ڕەهەندی نیشتیمانیان هەیە بەبڕوای تۆ تاچەند گرنگە ئەم پڕۆژانە ڕێکەوتنی الیەنە سیاسیەکانی ناو پەرلەمانی کوردستانی لەسەربێت؟ بروسک نوری:بەبڕوای من یاسا دانان لەهەموو پەرلەمانێکی تەندروستدا لەهەموو جیهاندا هیچ کاتێک بە ڕێکەوتن دانەنراوە ،بەڵکو بەردەوام بەدەنگدان بووە، ئەمەش بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانەکەیە .زۆرینەش دیکتاتۆریەت نییەو هەموو کاتێکدا دیموکراتیەتە،بۆیە ئەگەر زۆرینە زیانی بۆ کۆمەڵگە هەبێت ئەوا کۆمەڵگە دەنگی پێنادات و دەبێت بەکەمینە،ئەمەش بەو ئامانجە نییە کە کەمینە بچەوسێننەوە ،بەڵکو زۆرێک لە بۆچوونەکانی کەمینە وەردەگیرێت و دەگونجێت لەگەڵ ڕای زۆرینەش بێت .هەندێکی دیکەشی کە لەبەرژەوەندی خۆی پێشکەشی دەکات ناتوانێت بیسەپێنێت بەسەر زۆرینەدا. پرس:سەرجەم الیەنەکانی ئۆپۆزیسیۆن و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لەگەڵ گەڕاندنەوەی دەستوری هەرێمن بۆ پەرلەمانی کوردستان،لەو نێوەندەدا ئەوەی دەمێنێتەوە تەنها پارتی دیموکراتی کوردستانە کە وادەبینرێت لەگەڵ گەڕانەوەی نەبێت بۆ پەرلەمانی کوردستان ،بۆچی؟
بروسک نوری:لەڕووی یاساییەوە من لەپەرلەماندا نیم،بەاڵم ئەوەی دەیزانم ئەوەیە ئەگەر بێت و شتێک دەنگی لەسەر بدرێت و بچێتە دەرەوە ئەوا تەنها سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەتوانێت بیگەڕێنێتەوە بۆ پەرلەمان .دەستور ڕەنگە هەندێک خاڵی تێدا بێت بە ڕای ئۆپۆزیسیۆن بەجۆرێکی دیکە بێت، یاخود بەبڕوای دەس��ەاڵت جۆرێکی دیکە بێت،ئەم خااڵنەش مایەی گفتوگۆ کردنە،ئەگەریش سەرۆکی هەرێمی کوردستان نەیگەڕێنێتەوە پەرلەمان و ئەوا دەکرێت ل��ەدەرەوەی پەرلەمانی کوردستان گفتوگۆی لەسەر بکرێت .ئەوانەی داوای هەمواری دەستور دەکەن با بێن دابنیشن و خاڵەکانیان بخەنەڕوو ،تەنانەت ئەوانەشی لەدەرەوەی پەرلەمانن دەتوانن گفتوگۆی تێدا بکەن،ئەوکاتیش ڕەنگە سەرۆکی هەرێمی کوردستان بیگەڕێنێتەوە پەرلەمانی کوردستان و بڵێت ئەم خااڵنە بەم شێوازانە بگۆڕدرێت،با ئەوکاتیش پەرلەمان دابنیشێت و بیگۆڕێت دواتریش بخرێتە ڕیفراندۆمەوە،ئەوکات کە ڕیفراندۆمی لەسەر کرا جارێکی دیکەش پەرلەمانی کوردستان بۆی هەیە موڕاجەعەی بکاتەوە ،ئینجا ساڵێکی دیکە بێت یان دوانی دیکە بێت .زۆر واڵتیش دەستورەکانیان لەگۆڕاندایەو شتێک نییە بڵێیت نابێت بگۆڕدرێت چونکە قورئان نییە. پرس:لەماوەی ڕابردوودا هەریەک لە یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان کۆبونەوەوە ئەم کۆبونەوەیە تاچەند لەسەر حسابی ڕێکەوتنامەی ستراتیژی نێوان پارتی و یەکێتی بوو؟ بروسک نوری:من وەکو ڕای خۆم هەست ناکەم لەسەر حسابی ڕێکەوتنامەی ستراتیژی بێت،هەموو حیزبێک ئ��ازادە لەگەڵ کێدا کۆدەبێتەوەو پەیوەندی دروست بکات،پارتیش ئاگادار بووەو خودی گۆڕانیش بەپارتی گووتوە،ئاساییەو هەموو ئەحزابەکان دەتوانن کۆببنەوە .ڕێکەوتنامەی ستراتیژی لەنێوان پارتی ویەکێتیدایەو هیچ کەسی پابەند نەکردوە بەوەی کەپەیوەندی لەگەڵ خەڵکی دیکەدا دروست نەکات ،بەپێچەوانەوە بەبڕوای من ئەمڕۆ من بەگرنگی دەزانم ئەو جۆرە کۆبونەوانە ،چونکە پێویستیمان بەیەک ڕیزی ماڵی کوردەو بە بەرژەوەندی کوردی دەزانین و بەزیانی نازانین،بەرژەوەندی کوردیش بەرژەوەندی پارتییە. پرس:لەئەگەری یەکگرتنەوەی بزووتنەوەی گۆڕان لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان پارتی هەڵوێستی چۆن دەبێت؟ بروسک نوری:هەڵوێستمان زۆر ئاساییەو هیچ کێشەیەکمان نییەو کاتی خۆشی یەک بوون و مونافەسەی یەکتریشمان دەکرد. پرس:دوای یەکگرتنەوەی پارتی ترسی لە وەنابێت یەکێتی و گۆڕان لەپەرلەماندا دەبنە زۆرینە؟ بروسک نوری :ساڵێکی دیکە هەڵبژاردن دەکرێت،قەیدی چییە با پارتی ساڵێک ببێت بە ئۆپۆزیسیۆن چی تێدایە؟ پرس:تاکو ئێستاش گرفتی دووئ��ی��دارەی لەنێو شارەکاندا بەدی دەکرێت بەشێوەیەک نەپارتی دەسەاڵتی ئەو تۆی هەیە لەسنوری سەوز ،نە یەکێتیش دەسەاڵتی هەیە لەسنوری زەرد ،ئەمە تاکو کەی بەردەوام دەبێت؟ بروسک نوری:ئەوەی هەیە ئاسەواری دووئیدارەی نییە ،بەڵکو یەکێک لەو ڕەخنانەی بەردەوام ئێمە دەیگرین ئەوەیە کە ئەو ڕێکەوتنامە ستراتیژیەی نێوان پارتی و یەکێتی لەسەر ئاستی قیادەو کادرە بەرزەکان هەیە ،بەاڵم نەچۆتە خوارەوە بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی ئیداری .منیش بەڕەخنەی دەزانم لەهەردووالیان وپێویست نییە لەهەولێر ڕێگر بین لە بەردەم یەکێتی ،ئەگەر ڕێگر بووبین،بەهەمان شێوەش لەسلێمانی پێویست نییە یەکێتی ڕێگر بێت لەبەردەم پارتی،ئەگەریش کارێکی واهەبێت پێویستە زوو چارەسەر بکرێت ،چونکە ئەمە برینە کۆنەکان دەکولێنێتەوە. پرس:پەیوەندی پارتی و یەکگرتوو لەچ ئاستێکدایە،بەتایبەتیش دوای لێدوانەکەی ئەم دوایەی یەکگرتوو کەباسی گرنگی دانوستاندن کرد؟ بروسک نوری :لەهەموو کاتێکدا هەزار کاتژمێر گفتوگۆ لەسەر خاڵێک باشترە لە یەک خولەک شەڕ،ئێمە وەکو پارتی دەمانەوێت پەیوەندیمان لەگەڵ هەموو حیزبە کوردستانیەکان هەبێت بەوانەی هاوپەیمانن و ئۆپۆزیسیۆنن.
فۆتۆ :بڕیار نامق
ساڵێکی دیکە هەڵبژاردن دەکرێت ،قەیدی چییە با پارتی ساڵێک ببێت بە ئۆپۆزیسیۆن
6
ژماره 166
www.lawanikurdistan.com
2012/11/13
لە عێراقی فیدڕال تەنها ماڵی کورد لە شوشەیە
دین و دیموكراسی ئاویان بە جۆگەیەكدا ناڕوات
ئومێد خۆشناو
تادێت کێشە کانی عێراقی بەزۆر دروستکراو زێدەدەبن وپەل و پۆ داوێن،ئەو عێراقەی ئارەزوی عێراقیەکانی لە مەڕ دروست بوونی نیە!گۆڕانکاریە کانی ناوچەکەو معادەلە ئیقلیمیەکان و سیاسەتی کۆمەڵی نێودەوڵەتی هەر یەکە هەژمونی خۆی بەسەر ڕەوشە ئاڵۆزەکە ی عێراق هەیە،دەمێکە سەرۆکی کوردستان ترسی خۆی لە و عێراقە و سیاسەتەکانی س��ەرۆک وەزی��ران نەشاردۆتەوە،بەاڵم گەلێ جارانیش گوتراوە تاکە سوارە بۆیە نەتوانراوە بەسەر سیاسەتە پ��اوان خوازیەکانی مالیکی و ئەجێندای دەرەکی عێراق زاڵ بێت. ئەو ڕۆژانە دور نین کە دەگوترا سەرۆکی کوردستان لەگەڵ س��ەرۆک وەزیرانی عێراقی کێشەی شەخسی هەیە ،گەیشتە ئەو حاڵەی خەریک بوو لە نێوخۆی کوردستان ڕای شەقامیش لەهەمبەر ئەو پرسە چەواشە بکرێت و پێدا گیریەکانی سەرۆک لەمەڕ مافە دەستوری و نەتەوەیەکانی کوردستانیان چەوشەکاری دەربارەوە بکرێت. حەقیقەتێکیش هەیە لە ماوەی ڕابردوو لەگەڵ بەغدا و کێشەکانی نێوان کوردستان و کاربەدەستان و عەقڵیەتی شۆڤینی عەرەبی ،کورد یەکگرتوو نەبوو هەروەها نەیتوانی کێشەکان بەسودی خۆی یەکالی بکاتەوە ،لەدوای پڕۆسەی ئازادی عێراقیش کورد هیچ دەمێک بەقەد ئەو چەند مانگەی دوایی لە عێراق و کێشەکان و گفتو گۆکان الواز نەبووە. بۆیە ئێستا سەرۆک وەزی��ران ئاغای مالیکی هەوڵەکانی چڕ کردۆتەوە و نیازیەتی لەجیاتی چارەسەری بنەڕەتی کێشەکان، گرفتەکان فرەجەمسەر بکات و کێشە بەکێشە پەردەپۆش بکات. دروس��ت کردنی هێزی دیجلە و جارێکی تر داگیرکردنەوەی کەرکوک و خستە ژێری باری نائاسای ڕانەگەێنراو نمونەی زیندووی فروان کردنی کێشەکانن ،خۆ ئەگەر مالیکی ئەمەی بۆ بچێتە سەر بەدڵنیایەوە هێزی دیجلە فوڕاتیشی بەدواوەیە! وەک دەگوترێ و باڵوە جەنابی سەرۆک کۆماری عێراق بەڕیز جەالل تاڵەبانی بەنیگەرانیەوەبەغدای جێهێشتوە و هاتۆتەوە سلێمانی ،ئەمەش دەالل��ەت��ی زێتر قوڵبونەوەی کێشەکانە و دەرخستنی نائومێدی کاربەدەستانی عێراقی زۆرە ملێیە،ماوەی چەند مانگێکە الیەنەکان بەنیازن لەسەر مێزی گفتوگۆ بێنە دانیشتن بەاڵم خۆش بەختانە نەیانتوانیوە خۆگەر بشیان توانیبا بەدڵنیایەوە نەدەگەیشتنە ئەنجام. هەوڵەکانی ئەم دوای��ەی مالیکی بەئاراستە ی ئ��ەوەن تا حەدی شەڕن ،ئەمەش بەئامانجی ئەوەیە شەقامی عێراقی لە بەرژەوەندی خۆی بجوڵێنێ و بڵێ ئەوا کوردە عێراق تێک دەدات، لەمەش دا تەنها ماڵی کوردە لەشوشەیە ،چونکە مالیکی چی نییە لەدەستی بدات شارەکانی دیکەی ناوەڕاست و باشووریش چیان نیە لەدەستی بدەن تەنها هەرێمی کوردستانە ئەزمونێکی هەیەو دەبێتە جێگای مەترسی. تاکە شتێک ئەوەیە هەمیشە وەک پرسیار خۆدەردەخات ئایە بۆ چی کورد لە پۆستەکانی بااڵی عێراقی و پەرلەمان بۆ جارێکیش وەک کارتی فشار خۆکشاندنەوەی تەرح نەکردوە!؟ بینیمان شیعە و سونەکانی لەزەرەرەکانی خۆیان چیان کرد و دەیکەن. دەسبەردارنەبوونی بەرپرسە بااڵکانی ک��ورد لە پۆست و ئیمتیازاتەکانی بەغدا و یەکگرتوونەبوونی الیەنە کوردستانییەکان لەمەڕ پرسەکان و نەبوونی یەکگوتاری و یەک هەڵوێستی ئەو پرسگەالنەن کە لە ماوەی ڕابردوو تێدا زەرەرمەند بوینە بە هیوای ئەوەی چارەسەر بن تا چیتر ئەو ماڵە شوشەی هەمانە لەو عێراقەی باوەڕمان پێی نییە بەردی تێنەگرن.
هەژار هەورامی كاتێك ساتی سەرهەڵدانی دوو دەستەواژەی دین و دیموكراسی لێكدەدەینەوە ،دەگەین بەو ڕاستیە حاشا هەڵنەگرە كە دین پێش دیموكراسی لە دایك بووە وتەمەنی دین زۆر گەورەترە لە تەمەنی دیموكراسی ،كاتێك وت��ار و ناوئاخنی دی��ن دەخەینە خانەی بەراوردكارییەوە لەو بابەتە تێدەگەین كە لە هیچ ئایینێك و بەتایبەت ئایینە یەك خوداییەكان (یەهوود،مەسێح و ئیسالم ) باسی دیموكراسی و بنەماكانی دیموكراسی نەكراوە.هیچ ئایینێك نەیگووتووە كە رۆڵی لە ژیانیدا پەرە پێدانی دیموكراسیە.ژێرخانی فیكری دین باوەڕمەندی و ئیمانە بە خودا ،كە چی ژێرخانی دیموكراسی پەیمان و رێككەوتنە، ئەویش پەیمان لە نێوان مرۆڤەكان. شێوازی پەیوەندی لە گۆرەپانی دیندا ستوونیە ،خودا لە سەرەوەی ئەم ستوونەدایە و هەموو ئیماندارەكانی ئەو دینە دەبێت بێ سێ ودوو فەرمان و فەرموودەی جێبەجێ بكەن .ئەمە لەكاتێكدایە كەئاست وشێوازی پەیوەندی لە مەیدانی دیموكراسیدا ئاسۆییە ،واتا تاكەكان پەێوەندیان لەگەڵ یەكدی هەیە .مرۆڤ لە گەڵ مرۆڤ .لە دیندا خودا و مرۆڤ لە گەڵ یەكدی پەیوەندیان هەیە.لە بازنەی دیندا باس لە ئیماندار دەكرێت و لە دیموكراسیدا باس لە هاوواڵتی. لە دیندا یاسادانەر خودایە كە چی لە دیموكراسیدا مرۆڤ داڕێژەری یاسایە .بۆیە ئاسمان هەتا زەوی جیاوازی هەیە لە نێوان ئەم دوو چەمكەدا.لە چوارچێوە جوگرافیای واڵتێكدا ئەگەر بناغەی پێكەوە ژیانی مرۆڤەكان لە رێگای مافی هاوواڵتی بوونەوە دابمەزرێت ئاسانتر دەتوانرێت بناغەی ئازادیە سەرەتاییەكان و لەوانەش ئازادی ئایینی و بیر و باوەڕی ئایینی بپارێزرێت.پەیمانی دیمۆكراتیك ئەگەر بە باشی وگونجاوی جێبەجێ بكرێت بەو ئەندازەیە و بە باشی رێز دەگیردرێت لە دین و ئایینەكان ،لەم هەل ومەرجەدا مرۆڤەكان دەتوانن بە پێی تێگەیشتن و هەڵبژاردن و ب��ەرژەوەن��دی خۆیان دینێك پەسند و پەیرەوی لە رێو رەسم وفەرمانەكانی بكەن.ئەمە لە كاتێكدایە ئەگەر پەێوەندی تاكەكانی كۆمەڵگا لە سەر بناغەی ئایینێكی دیاریكراو دابرێژرێت بۆی هەیە ئیماندارانی ئایینێكی دیكە زەرەرمەند ببن و نەتوانن بە ئاسانی بیرو باوەڕی ئایینی خۆیان پەیڕەوی بكەن !.هەموو مرۆڤێك بە ئاسانی دەتوانێت لە كۆمەڵگایەكی دیمۆكراتدا بژیت ،بەاڵم ناتوانێت لە كۆمەڵگایەكی ئایینیدا ولە چوارچێوەی پەیوەندیەكی ئایینی دیاریكراودا بژیت كە بیروبۆچوونی غەیری ئایینەكەی ئەویان تێیدا زاڵە .هەاڵتنی دەیان و سەدان رۆشنبیری موسڵمانی شیعە و سوننە لە واڵتە ئیسالمیەكانەوە بۆ ئەورووپا وپەنابردنیان بۆ ئەو واڵتە دیمۆكراتیان پشتڕاستكەرەوەی بابەتەكەی ئێمەیە. لە واڵتێك كە بناغەی یاساكانی لەسەر پەیمانی دیمۆكراتیك دامەزرابێت هەموو ئایینێك وهەموو ئیماندارێك كە نەبێت بە هۆی ئەزیەت و ئ��ازاری هاوواڵتیانی دیكە دەتوانێت بە ئ��ازادی و بەسەربەستی بژیت و رێز لە ئایین و بەها پیرۆزە ئایینیەكانی خۆی بگرێت ،بەاڵم لە واڵتێك كە بناغەی یاسا و پەیوەندیەكان لە سەر ئەساسی دینێكی دیاریكراو دامەزرابێت بێگومان ئەو كەسانەی كەباوەڕیان بەو دینە نیە دەكەونە بەر ستمكاری و زوڵم و زۆرەوە. نموونەش بۆ سەلماندنی ئەم بابەتە زۆرە ئەگەر سەرنجی ژمارەی كوژراو وبریندار وئاوارە و پەنابەرانی هێندێك لە واڵتان بدەین كە بە هۆكاری ستەمی ئایینی تووشی ستم بوونەتەوە بۆمان دەردەكەوێت كە داڕشتنی یاساكان بۆ بەرێوەبردنی كۆمەڵگا و پەیوەندی تاكەكان لەگەڵ یەكدی «دیمۆكراتیك» بن باشترە و رێكخەری پەیوەندی خودا و ئیماندارەكانیشی با دین بێت گونجاوترە ،بەاڵم بەو مەرجەی ئیماندارەكان ئەزیەتی یەكدی نەدەن و سووكایەتی بە بیر وبۆچوونی ئایینی یەكدی نەكەن و یەكتر نەكوژن بەو چەشنەی وا لە پاكستان و
چەند واڵتی دیكە دەبینرێت .كورت و پوخت دین بە رێگایەكدا دەڕوات و دیموكراسیش بە رێگایەكی دیكەدا ،و ئامانجیان یەكناگرێتەوە .لە ژێردەسەاڵتی حكوومەتی دیموكراسی ،مرۆڤی خاوەن ئیمانی ئایینی و دیندار دەتوانێت بژیت ،بەاڵم لە ژێر دەسەاڵتی حكوومەتی ئایینیدا مرۆڤی باوەڕمەند بە بنەماكانی دیموكراسی ناتوانێت بە ئاسانی و بەسەربەستی بژیت.بۆ سەلماندنی ئەم ڕاستیەش بەراوردكردنی دوو واڵتی سعوودیە و ئێران وەك حكوومەتی دینی و دوو واڵتی ئەڵمانیا و بریتانیا وەك حكوومەتی دیموكراسی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ تێگەیشتن لەم راستییە تاڵە.
بێتامتان كرد!!!... فەرەیدون بێوار پێموایە وەرگێڕان و دۆبالژ كردن جۆرێكە لە هونەر و موتوربە كردنی دوو كولتورە پێكەوە ،بەو مەرجەی بەرهەم یان بابەتە وەرگێڕ ،یان دۆبالژكراوەكە بەسوود بێ بۆ كۆمەڵگە. ئێستا لە هەر یەكێك لە كەناڵەكانی كوردستات و كوردستان تیڤی و زاگرۆس تیڤی درامای كۆری پەخش دەكەن .ئەمە سەرەڕای ئەوەی چەند كەناڵی تری ناوخۆیی لە هەولێر ،ئەوانیش درامای كۆری پەخش دەكەن. هەموو دراماكان پڕن لە توندوتیژی و كوشتن و خوێنڕشتن و خیانەتی سیاسی و مەرامی سیاسی و پاوانخوازی دەسەاڵت و دیمەنی تۆقێنەر .وەك بڵێی كۆریا چیتری نییە جگە لەم درامایانە. ئەمە سەرەڕای ئەوەی ئەم كەناڵە كوردییانە مێژوو و كولتوری واڵتی بێگانەمان دەرخوارد دەدەن و منااڵنمان فێرە توندوتیژی و دیمەكانی خوێنڕشتن دەكەن. هەروەها هەندێكی تر لە بەناو كەناڵی كوردی خەریكی پەخشكردنی درامای توركین ،كە پڕە لە خیانەتی زەوجی و الدانی كۆمەاڵیەتی. هەروەها زۆرێك لە كەناڵە ناوخۆییەكان و چەند كەناڵێكی ئاسمانیش ئەم جۆرە دراما توركیانە پەخش دەكەن. درام��ا كوردییەكانیش كە حەزی بینەر تێر ناكەن و لە بازنەی مێژوودا دەخولێنەوە و وەدوای مێژوو كەوتوون ،نەیانتوانیوە باس لە كێشەكانی سەردەم و قۆناغی ئێستا و دۆخی سیاسی هەرێم بكەن، هەروەها نەیانتوانیوە تاوانەكانی وەك كیمیابارانكردنی هەڵەبجە و دۆڵی جافایەتی و پرسەكانی ئەنفال و وێرانكردنی گوندەكان و كۆڕەو و شەڕی براكوژی و ناعەدالەتی كۆمەاڵیەتی و گەندەڵییەكانی حكومەت و حزب، بەرجەستە بكەن و هەر بە دەوری ئاغا و كوێخایا دەخولێنەوە و لە رابردوودا دەژین ،واتە نەیانتانیوە روئیایەكیان بۆ داهاتوو و یان ئێستاكە هەبێ .هەر ئەمەشە كە بینەری نائومێد كردووە .ئەمە سەرەڕای كەم و كورتی لە چۆنییەتی بەرهەمهێنانی و تەكنیكەكانی دراما. من پێموایە ئەوە سڕینەوەی كولتوری كوردییە لەسەر دەستی ئەو كەناڵە بەناو كوردیانە ،هەر چەندە قەناعەتی تەواوم هەیە ،كە سیاسەت و ئامانج و ئەجێندایەی گەورە لە پشت ئەو كەنااڵنەوە هەیە بۆ پەخشكردنی ئەو جۆرە درامانە. دەب��ێ وەزارەت���ی رۆشنبیری و سەندیكای رۆژن��ام��ەن��ووس��ان و هونەرمەندان و توێژەرانی كۆمەاڵیەتی و دەروونی لە ئاست ئەم كەنااڵنە بێدەنگ نەبن .چونكە بەراستی بێ تام یان كردووە. F_bewar@yahoo.com
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 166
2012/11/13
7
ئەلف و بێی كوردی و ماستەر و دكتۆراكانی ئێستا ئا :پرس
لەوەتای ك��ورد لە هەرێمی كوردستان مافی خوێندن و قسەكردن بەزمانی دایك بۆ دابینبوە ،ئەلف و بێ یەكەی مامۆستا ئیبراهیم ئەمین باڵداریش لە پۆلی یەكەمی سەرەتایی كلیلی دەرگای دەسپێكردنی قۆناغەكانی خوێندنە ،بێگومان پێشتر حوجرە و خانەقاكان بەو رێگا سادە و ساكارە فێركاریەی لەو سەردەمە هەبوو ،رۆڵێكی كاریگەریان بینی لە پێگەیاندنی خەڵكانێك كە دوات��ر بوونە رێنوێنیكاری كۆمەڵ ،بەاڵم كتێبەكەی ئەمین باڵدار رێگای بەزانستی بوونی خوێندنی فەراهەمكردو لەو كاتەوەش تا ئێستا وەزارەت��ی پ��ەروەردە و لیژنەكانی سەرپەرشتی دانانی پڕۆگرام و خوێندن بۆیان نەكراوە تەجاوزی ئەو هەوڵە جوانەی ناوبراوبكەن ،ئەو كتێبە كە تا ئێستا ساڵ لەدوای ساڵ بەكەمێكی زۆربچوك دەسكاریكردن و هەمواركردنی بابەتەكانی بەو شێوازە كورت و مەوداو خێرا و كارتێكەرە (دارا دوو داری دی ،دۆی دادە ڕژاوە ،زریزەی ئازاد)، هێندە بە وریایی و هەستیاری و ژیریەكی لێزانانە نوسراوەتەوە و ئامادەكراوە ،و قوتابی قۆناغی یەكەم كە تەمەنی شەش ساڵە زۆر بە بێ كێشە لێی تێدەگات و لە ماوەیەكی كەمیشدا بەهۆیەوە پیتەكوردیەكان بەنوسین و خوێندەوە فێردەبێت.
و سودی تەواو پێویستی لێ وەرگرێ ،بۆیەش بە بەراورد بە ئێستا دەرچوی قوناغەكانی سەرەتایی و ناوەندی لە دەرچو و ئامادەیی و كۆلێژەكانی ئێستا ئاستی تێگەیشتنیان بەرزترە. ك��ردن��ەوەی دەی���ان كولێژ و بەخشینی بەلێشاوی مافی وەرگرتنی ماستەر خوێندن و فێركردن پێویستی بە بەرنامە و سیاسەتێكی داڕێ���ژرا و پالنی درێژخایەن هەیە ،بەجۆرێك دەبێت بە
بە هاتنە سەر شەقامی تاو نا تاوێكی قوتابیانی دەرچووی ئامادەیی ،لە دەرئەنجامی ملمالنێی حزبەكەی ئەو بەر و ئەم بەر جگە لە زانكۆی سەالحەدین و زانكۆی سلێمانی و كردنەوەی هەردوو دەوامی بەیانیان و ئێواران ،دەیان زانكۆ و پەیمانگا و كولێژی دیكەش بەناوی ئەهلی بوونەوە كرانەوە ،كە هێشتا ئەو ژمارەیە زۆرەش نەیتوانیوە ئەو هەموو دەرچوانە وەرگرێت. بە دیوەكەی تریشدا بوونی ئەو هەموو هەلەی خوێندن وایكرد ئاستی بەرزی خوێندنی بااڵ دابەزێت و دەرچوی كۆلێژ لەگەڵ وەرگرتنی بڕوانامە و ئەو سیفەتە گرنگەی پێیگەیوە ،لە باریدا نەبێت تەنانەت رێنوسی كوردیش نەك عەرەبی و ئینگلیزی بەتەواوی بنوسێت ،لەگەڵ ئەوەشدا حكوومەت كردنەوەی لێشاوی كۆلێژی بە رێگاچارەسەی بێكاری بۆ گەنجان و قوتابیان بە پێویست زانی. خوێندنی بااڵ بۆ هەمووان بیركردنەوە لە خوێندنی زیاتر یەكێكی دیكەیە لە تموحە زیندوەكانی قوتابی و تەنانەت مرۆڤیش بەگشتی ،هەموو كەسێكی وشیار بە ژی��ان و بون و ئایندەی خۆی لە تەقەالی پێشخستنی خۆیدایە ،لەو روەوەش لەگەڵ كردنەوە دەیان نووسینگەی دابینكردنی هەلی خوێندنی بااڵ لە واڵتانی دەوروبەر و ئاسیا و ئەوروپا و حكومەتی ناوەندیش ،وەزارەتی خوێندنی بااڵش لە رێگای بەرنامەی تواناسازی س��ەدان هەلی خوێندن و سەفەركردنی ل��ەب��ەردەم قوتابیان وااڵك��رد، ئەوەشیان وایكرد هەرچی هەیە و نییە پێشكەشی وەزارەت بكات و لە دەرەوە درێژە بە خوێندن ب��دەن ،بەو هیوایەی لە داه��ات��وودا بتوانن لە حكوومەت پلەیەك وەرگرن و ئایندەیان مسۆگەر بكەن.
سیتەمی سویدی و گۆڕانكاری بێ هودە پاش ساڵی 2003و ئەو گۆڕانە خێرا و كتوپڕانەی هەموو الی��ەن و سوچەكانی ژیانی گرتەوە، ئەوساش زۆربوونی رەخنە و گلەیی و سەرنجی زۆر لەسەر سیستەمی پەروەردەیی باو کاریگەری دانا ،حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەستیكرد بە بەرپاكردنی هەڵمەتێكی فراوان و گەورە بۆ گۆڕینی سیستەمی خوێندن و پێشخستنی تا ئاستی واڵتە گەشەكردو و پێگەیوەكان و هاوتابوونەوەی لەگەڵ ئایندەیەكی تەمومژاوی شێوازی زۆر لە پێشی ئەوان ،كاتێكیش كۆنفرانسی بوونی بڕوانامەی بەرز و پلەی خوێندنی بااڵ پەروەردەیی بەست و شارەزا و پسپۆر و كەسانی لە ناو هەر گەل و نەتەوەیەك راستە هێمای تایبەتمەندی ئ��ەوب��وارە بە بیرۆكە و پ��رۆژە و پێشكەوتویی و شارستانیەنی ئەدات ،بەاڵم گەر هەوڵەكانی خۆیان بەشداریانكرد ،سەرئەنجام ئەو بڕوانامانە نەتوانن لە بواری بەگەڕخستنی ئ��ەو سیستەمەی ئێستای لێ بەرهەمهات كە هێزی كاری وەبەرهێنان رۆڵ ببین ،چ ئیجابیاتێكی بە سیستەمی سویدی ن��اس��راوە و ئێستا لە دەبێ ،كێشەی حكوومەتی ئێمە و كۆمەڵگاكەی لە ناوەندەكانی خوێندن دەخوێندرێ ،ئەویش دوای هەبوونی زۆری رێژەی نەخوێندەواری نییە ،گەرچی پەیڕەوكردنی دیسانەوە بووە مایەی سەرئێشە پێویستە تا بكرێت بەهەموو رێگایەك ئاستی و قورسكردن و زیاتر ئاڵۆزكردنی مەنهەجەكە نەخوێندەواری سنوردار بكرێ ،بەڵكو گرفتەكە بۆ قوتابیان ،بەتایبەتیش وانەكانی بیركاری بەرزی ئاستی كرد وای خوێندن هەلەی هەموو ئەو بوونی لەوەدایە حكوومەت نەیتوانیوە دەرچوی كولێژ و و زانستەكانی قۆناغی سەرەتایی تا ئاستێك بابەتەكانی وشك و ناساز و نا باون زۆر سەختە خوێندنی بااڵ دابەزێت و دەرچوی كۆلێژ لەگەڵ وەرگرتنی پەیمانگاكان لە كەرتەكانی تایبەت و كۆمپانیاكان و كارگەكانی بەرهەمهێنان بەكاربهێنێ ،چونكە قوتابی بەو تەمەنە بچوكەی و بەو ئاستە نزمەی لە و پاشخانەی رۆشنبیریەی كە لەناو كەشی بڕوانامە ،نەتوانێت تەنانەت رێنوسی كوردیش بنوسێت گ��ەر كارێكی وا نەكرێ سااڵنە بە ه��ەزاران دەرچوی كۆلێژمان دەبێت ئەوانیش هەر لەماڵەوە خێزانەكەی لێی پەروەردە بووە هەزمیان بكات دادەنیشن یا كارێك دەكەن كە داهاتەكەی بڕی و مێشكی بابەتەكان وەرگرێت ،چونكە جیا لەوەی پێشوتر و ئێستاش رەخنەگران و شارەزایانی بواری پەروەردە و فێركردن هەموو رایەڵەكانەوە خوێندن بە بوارەكانی بەرهەمهێنان و قوتی رۆژانەشیان ناكات ،بۆیە ئەركی وەزارەتی پالندانان و بەردەوامن لە دەستنیشانكردنی كەم و كوڕی و كێماسیەكانی پیشەسازی ببەسترێتەوە ،جودا لەوەش كاتێك حكوومەت وەزارەتی پیشەسازی و وزەیە پالن دابڕێژن لە داهاتوویەكی سیستەمەكە ،هاوكات كەسێكی زۆر ئاسایی و سادەش هەست بڕیاردەدات تەنەنات گەر یەك بینایەی قوتابخانەی سەرەتایش نزیكدا ئەگەر كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانیش نەكارن كارگەی بەوە دەكات ،گەر دوو نمونەی زۆر بچوك بهێنینەوە ،لە وانەی ئاوابكاتەوە ،دەبێت پێشتر حیسابی كردبێت كە ئەو هەموو پیشەسازی گەورەی بەرهەمهێنان دابمەزرێنن ،دەسەاڵت خۆی زانستەكانی پۆلی پێنجەمی بنەڕتی چەندین جار دەستەواژەی قوتابیە پێویستیان بە درێژەپێدانی خوێندن هەیە ،تاكو لە سااڵنە لە بودجەی گشتی واڵت پارەیەك تەرخانبكات بۆ ئەوەی سیستەم بەكارهاتوە ،الپەڕەی كتێبەكانیش بە پانی و درێژی كۆتاییدا هێزی كاریان بە قازانجی كۆمەڵ بشكێننەوە ،لەالیەكی چیتر دەرچوانی كۆلێژ و زانكۆكان چاوەڕێی حكوومەت نەكەن تا شوێنی بەتاڵ و سپیەتی تێدامابێ بەنووسین رەشكراوەتەوە ،دیكەشەوە مەرج نییە هەموو دەرچوێكی ئامادەیی لە كۆلێژ و تاكو دامەزرێن و مانگانە وەكو واڵتانی رۆژئاوا پارەی سۆسیال لە كاتێكدا لە پۆلی چوارەم و پێنجەمی سەرەتایی سااڵنی پەیمانگاكان بخوێنن ،لە كوردستان ئەو جارەیان حكوومەتی وەرگرن ،بەداخەوە هێشتاش هیچ رێگا چارەیەكی وا بەدیناكرێ هەشتاكان ،هێندە بە پوختی و كورتی و وردی نموونەكان هەرێم و وەزارەتی خوێندنی بااڵ كەوتە ژێر كاریگەی رای شەقام كە بەر بەو نەزیفەبگرێ كە لەبەر جەستەی نیشتیمان دەڕوات لە هەمان كتێب رونكرابۆوە قوتابی دەیتوانی ئەزبەری بكات و ئەو شەوپۆلەی كە هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن قۆستیانەوە و و بێ هێزمان دەكات.
8
ژماره 166
www.lawanikurdistan.com
2012/11/13
كاروان عوسمان ،لە بەدواداچوونێكی رۆژنامەوانیدا بەدواداچوون :پرس ماوەی 21ساڵ بەسەر كۆچی دوایی گۆرانیبێژ كاروان عوسمان تێدەپەڕێت ،بەاڵم كۆمەڵێك نهێنی لە دوای جێماوە ،لەم بەدواداچوونەی هەفتەنامەی (پرس)دا بۆ یەكەمجار كۆمەڵێك نهێنی ئاشكرا دەبەن، كەسوكاری كوژراوەكەی دەستی كاروان باس لە كاسێتێكی ڤیدیۆیی كاروان دەكەن. لەم بەدواداچوونەدا گیانی شارچێتی لە پای قەزیەكەی كاروان و هەروەها بۆیەكەمجار پرس وێنەی (كوژراوەكە) و بەڵگەنامەیەكی دادگایی كردنەكەی كاروان عوسمان باڵو دەكاتەوە. كاروان عوسمان كێیە؟ هونەرمەند كاروان عوسمان لە تەموزی 1968لە گەڕەكی مەڵكەندی شاری سلێمانی لە دایك بووە ،قۆناغی سەرەتایی لە قوتابخانەی بێخود و قۆناغی ناوەندیشی لە ناوەندی ئازادی لە گەڕەكی برایم پاشا تەواو كردووە .لە تەمەنی 13ساڵیدا دەچێتە بەرێوەبەرایەتی چاالكیی قوتابخانەكان ،لە الی موزیكزانی ناسراوی كورد (ولیەم یوحەنا) دەست بە فێربوونی موزیك دەكات .لە تەمەنی 17ساڵیدا دەست بە فێربوونی ئامێری عود دەكات .ساڵی 1985هەوڵدەدات بچێتە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی سلێمانی ،بەشی موزیك ،بەاڵم ئەو خەونەی نایەتەدی .ئەو لێژنەیەی كە هەڵسەنگاندنیان بۆ وەرگرتنی قوتابییان دەكرد كاروانیان وەرنەگرت ،س��ەرەڕای ئەو توانا و بەهرەی كە لە هونەردا هەیبوو. كاروان لەمبارەوە بە هاوڕێكانی وتووە «لە بەر ئەوەی ئیمزام بۆ بەعس نەكردووە وەرنەگیراوم» .بۆیە بە ناچاری دەچێتە پەیمانگەی كشتوكاڵی بەكرەجۆ. لە ساڵی 1986كاروان بەشداری فێستیڤاڵێكی گەورە دەكات لە بەغدا ،كە سااڵنە بۆ سەرجەم الوانی پارێزگاكانی عێراق ساز دەكرا ،لەو فیستیڤاڵەدا كاروان بە ئامێری عود بەشدار دەبێت ،بەجۆرێك ئامادە بووان سەرسام دەكات ،تەنانەت عودژەنی ناسراوی عێراقی (منیر بشیر) عودەكەی خۆی پێشكەشی كاروان دەكات .ساڵی دواتر دەست بە فێربوونی ئامێری گیتار دەكات ،دواتر ئەو ئامێرە دەبێتە بەشێك لە ژیانی .لە هەمان ساڵدا دەبێتە فیتەر ودوكانێكی فیتەری دادەنێت بۆ بژێوی ژیانی خێزانەكەی ،چونكە بژێوی خێزانەكەی لە ئەستۆ بوو، ساڵی 1988لەگەڵ هونەرمەند كەمال محەمەد كاسێتێك باڵو دەكەنەوە، لە هەمان ساڵدا ئەو كاتەی بەعس هەڵەبجەی كیمیا باران كرد ،كاروان چەند گۆرانییەكی بۆ هەڵەبجە تۆمار كرد ،بەاڵم پاش مردنی خۆی باڵو دەكرێتەوە ،چونكە باڵو كردنەوەی لەو سەردەمەدا ئەستەم بووە. بوونی رەگەزی بەرامبەر كچ لە ژیانی كارواندا بە نادیاری ماوەتەوە، ئەوەی دەوترێت كە كاروان عاشقی كچە شاعیرێك بووە ،هەندێكی تر دەڵێن ئەو كچەی خۆشەویستی كاروان بووە شاعیر نەبووە ،بەڵكو كچە موزیكژەنێك بووە ،ئێستا شووی كردووە و هەر لە سلێمانی دەژی. ساڵی 1989كاروان بە تۆمەتی كوشتن دەستگیر دەكرێت ،دوای دادگایی كردن سەرەنجام لە 1991/9/30لە سێدارە دەدرێت.
هیتلەریش وێنەكێش بوو پەیكەری بۆ بكەن رەنجە كوڕی خوشكی (حەمە خورشید) ی كوژراوی دەستی كاروان عوسمانە ،ئەو لە رێگەی هەفتەنامەی پرسەوە بۆ یەكەمجار چەندین نهێنی لەبارەی كوشتنی (حەمە)ی خاڵیەوە ئاشكرا دەكات .ئەو لە سەرەتادا نیگەرانییەكانی بنەماڵەكە نەشاردەوە لە دروستكردنی پەیكەر بۆ هونەرمەند
دوای كوژرانی (حەمە) بنەماڵەكە چی بەسەرهات؟ كوڕی خوشكی (حەمە) باس لە بنەماڵەكەیان دەكات دوای كوژرانی حەمەی خاڵی و دەڵێت «هەر ساڵێك دوای ئەوە باوكی (حەمە) واتە (خورشید ) تووشی نەخۆشی شێرپەنجە بوو ،ساڵی 1996كۆچی دوایی كرد ،دایكی حەمە جەڵتە لێدا ،تا لە ساڵی 2000كۆچی دوایی كرد». هەروەها ئەوەشی وت «حەمە 5خوشك و دوو برای هەبوو ،برا گەورەكەی بەناوی قاسم ساڵی 2004بە هۆی پەستانی خوێنەوە مرد .خاڵەكەی ترم لێپرسراوی ئەندازیاران بوو تیرۆر كرا». هەروەها بۆ یەكەمین جار ئەوە بۆ پرس ئاشكرا دەكات كە تاوانباری كەسی سێیەم (سەركەوت) بە غیابی سزای لە سێدارەدانی بۆ دەرچوو بوو كە ڕای كردبوو ،لە دوای پرۆسەی ئازادی عێراق لە ساڵی 2003لە حەویجە كوژراوە. رەنجە دەڵێت «ك��اروان عوسمان و حەمەی خاڵی هاوڕێیەكی زۆر خۆشەویست بوونە ،چەندین وێنەیان پێكەوە هەیە ،لە ڕووی مادییەوە زۆر زۆر هاوكاری بووە». هەڕەشەی باڵوكردنەوەی كاسێتێكی ڤیدیۆیی لە برای كاروان عوسمان دەكات ك��وڕە خوشكەكەی حەمە ،ه��ەڕەش��ەی ب�ڵاوك��ردن��ەوەی كاسێتێكی ڤیدیۆیی لە كامەرانی برای كاروان عوسمان دەكات ،هەروەك خۆی دەڵێت «لەسەردەمی بەعس دا فیلمیان بەو كەسانە دەردەكرد كە بكوژ بوون، كە چۆن ئەو كەسانەیان كوشتووە؟ چۆن تاوانەكەیان ئەنجام داوە؟ ئێمە ئەو ڤیدیۆیەمان الی خۆمان پاراستووە ،باڵومان نەكرۆدتەوە لەبەر دوو هۆكار،یەكەم ناتوانین بەبێ رەزامەندی دادگا باڵوی بكەینەوە ،دووەم ئێمە
بڕیاری لەسێدارەدانی کاروان عوسمان
كاروان عوسمان لە نێوان ڕەتكردنەوە و بەرگری كردندا لە ئێستادا كاروان عوسمان لە نێوان دوو بۆچوونی جیاواز دایە، بۆچوونێك ڕەتی دەكاتەوە ب��ەوەی بكوژی مرۆڤێكە ،بۆچوونێكی تر بەرگری لە هونەرەكەی دەك��ات .لەمبارەوە ئەرسەالن ڕەحمان، رۆژنامەنووس دەڵێت «لەو مەسەالنەدا پێویستیمان بە بۆچوونی سێیەم هەیە ،نە ئەوەیە ئێمە بە تەواوی كاری ئەو مرۆڤە زەڕبی سفر بكەین ،نەئەوەیە بیكەینە كاریزما و وەكو سمبۆلێك دایبتاشین،پێویستە هونەرەكەی هەڵبسەنگێنین و رەخنەگرتن و بایەخپێدانی هونەرەكەی شتێك نییە قەدەغە و كوفر بێت ،بەڵكو خزمەت بەكاروان و رەوتی هونەری گۆرانی و موزیكی كوردی دەكات ،ناكرێت كاروان لەبەر تاوانێك بسڕینەوە ،چونكە ئەوە ئیشی ئێمە نییە یان ئیشی رۆشنبیرانی شاری سلێمانی نییە بێن ئەو كارە بكەن و بیكەنە ناسنامەی شارێك». هەر لەم بارەوە ،رەحمان غەریبی رۆژنامەنووس بۆ پرس وتی «ئێمە تەمەشای كاروان عوسمان دەكەین وەكو داهێنانەكەی و هونەرەكەی، ئەوەی كە پەیوەندی بەوە هەیە كە تاوانێكی كردووە ،ئەوە دادگا ڕای خۆی داوە ناكرێت جارێكی تر دادگایی بكەینەوە ،بەتاوانبار كردنی ئەو كابرایە قسەكردن لەسەر ئەوەی نابێت خەڵك گوێ لە گۆرانییەكانی بگرێت ،ئەوە شتێكی راست نییە ،سەدان و هەزاران كەس گوێ لە كاروان رادەگرن ،خەڵكێك ئەمە دەوروژێنێت بەراستی هەڵە دەكات، پێویستە بە خۆیدابچێتەوە».
كاروان عوسمان و شارچێتی هەرێمی كوردستان بە شاری كەركوكەوە لە چوار پارێزگا پێكدێت هەریەك لەو پارێزگایانە تایبەتمەندی خۆیان هەیە لە ڕووی سیاسی ،كۆمەاڵیەتی، ئابوری ،فەرهەنگی ،مێژوویی ،شێوەزارەوە ،بۆیە جۆرێك لەهەستی شارچێتی هەبووە ،لەگەڵ وروژاندنی كەیسی هونەرمەند كاروان عوسمان جارێكی تر گیانی شارچێتی بە دیار كەوتەوە .چونكە وا رێككەوتووە بكوژەكە سلێمانی بێت و كوژراوەكەش كەركوكی بێت .لەمبارەوە رۆژنامەنووس ،شوان داودی دەڵێت «بەداخەوە شارچێتی هەیە ،ژینگە لەگەڵ ژینگە دەگۆڕێت ،ئەمە وات لێناكات كەسێك لە شارەكەت هەڵەیەك بكات ببێتە پارێزەر بۆی، تاوان هەر تاوان .هەموو شتێك دەبێت لە سیاقی خۆیدا مامەڵەی لەگەڵ بكەین ،قسە كردن لەسەر هەڵەی خەڵكانێك لە سلێمانی بۆ دەبێ وەكو كوفر سەیر بكرێت! بۆ دەبێ ئەمانە لەسەروی هەڵەوە بن و نابێت قسەیان لەسەر بكرێت! الی من نە كەس پیرۆزە نە شوێن پیرۆزە بۆ قسە لەسەر كردن .لەم واڵتەی ئێمەدا لە بەیانی تا ئێوارە قسەی زۆر ناشرین لەسەر رەمزە نیشتیمانیەكان دەكرێت ،كەسێك كە تاوانی كردووە بۆ كوفر بێت قسەی لەسەر بكرێت!». داودی لە درێژەی قسەكانیدا وتیشی «من لە كەركوك دەژیم و رۆژنامەكە لە كەركوك دەردەچێت ،بنەماڵەی قوربانییەكەش لە كەركوكە ،حەتمەن لە كەركوكەوە قسەی لەسەر دەكرێت ،كە لە كەركوكەوە قسەی لەسەر دەكرێت مانای ئەوە نییە من شارچێتیم كردووە «. لەمڕووەوە رەحەمان غەریب رەخنە لە شوان داودی دەگرێت و پێیوایە كە هێندەی شارچیانە قسەی لەسەر قەزیەكە كردووە ،هێندە بابەتیانە قسەی نەكردووە. بەاڵم بەپێچەوانەی رای رەحمان غەریبەوە ،ئەرسەالن رەحمان پێیوایە كاروان زیاد لە سنووری خۆی گەورە كراوەو چۆنە قاڵبی شارچێتییەوە ،ئەو بۆ پرس وتی «ئەوەی بۆ بەرێز خوالێخۆشبوو كاروان عوسمان كراوە ،ئێوارە كۆڕ و گەورەكردنی بەو جۆرە ،دروست كردنی پەیكەرێكی تایبەت بۆی، ئەمە ئەوەندەی خزمەتی بە هزری شارچێتی لە هەرێمی كوردستان كرد، ئەوەندە خزمەتی بە هونەرەكەی كاروان عوسمان نەكرد!» .راشیگەیاندئەمە لە خودی خۆیدا شوێنكەوتن و پەیرەو كردنی هەمان سیاسەتی بەعسە كە بە درێژایی دەسەاڵتی ئیشی لەسەر دەكرد ب هزری شارچێتی. ئەو درێژەی بە قسەكانیدا و زێتر لە بارەی هزری شارچێتییەوە دووا و دەڵێت «كەسایەتیەك بیكەیە مۆرك و سمبۆلی ش��ارێ��ك ،ئەمە جگە لەخۆ بەكەمزانی عەقڵی شارگەرایی سلێمانی هیچی ترنییە.گرێی خۆ بەبچوكزانی خۆیان وای كردووە بێن ئەفسانە دابتاشن ،لەسەر بنەمایەكی بۆش سمبول دروست بكەن، دەی��ان ك��ەس هەیە لە ش��اری سلێمانی پەیكەری بۆ بكرێت و شایەنی ئ��ەوەن رێزیان لێبگیرێت ،بە شێوەیەكی گەورە و بەرباڵو یادیان بكرێتەوە ،بەاڵم بۆچی تۆ دێیت كارئەكتەرێك هەڵدەبژێری كە الیەنە كۆمەاڵیەتیەكەی كێشەی لەسەرە؟». ش��وان عومەر ،ك��وڕی پ��وری (حەمە خورشید)ی كوژراوە ،كە دەوترێ كاروان عوسمان كوشتویەتی ،لەمبارەوە ئەو بۆ پرس دوا و وتی «هەر رۆژێك پەیكەری بۆ بكرێت ،وا دەزانین لەبان دڵمان كراوە، نەك هەر خەڵكی سلێمانی ،بەڵكو خەڵكی هەولێر و كەركوكیش بیكات هەر هەمان هەڵوێستمان هەیە ،ئەمەش پەیوەندی بە شارچێتییەوە نییە و رێزمان بۆ خەڵكی شارەكان هەیە».
كاروان عوسمان ،وەك خۆی وتی «لەگەڵ ئەو رایەدانیم كە دەڵێن تەنیا بۆ هونەرەكەیەتی و بۆ خۆی نییە ،ئێ ئەگەر وابێ سەدام حوسێن نووسەر بوو، هیتلەر وێنەكێش بوو ،با بۆ ئەوانیش پەییكەر دروست بكرێت .لە كاتێكدا ئەوانیش وەك ئەو تاوانبارن ،كوا لە هیچ واڵتێكی دیموكراتی پەیكەریان بۆ دروست كراوە؟ شتی وانییە!». وتیشی»دەیانتوانی تەنیا گیتارەكەیان دروست كردبایە ئەو كات زۆر ئاسایی بوو ،نەك پەیكەری خۆی،كەبەمانای زیندوو كردنەوەی خۆیەتی».
www.lawanikurdistan.com
لەبەر لەكەدار نەكردنی بنەماڵەكەی ئەو ڤیدیۆیەمان باڵونەكردۆتەوە ،بەاڵم ئەگەر بێتوو كامەرانی برای بەردەوام بێت لەسەر ئەم كارانەی كە ڕەتی دەكاتەوە حكومی ئیعدامەكەی شیاوی بووبێت ،ئەوا ئێمە ئەو كاتە ناچار دەبین ئەو ڤیدیۆیە باڵو بكەینەوە ،با هەر نایاساییش بێت». بنەماڵەی حەمە گلەییان لە یەكێتی هەیە خوشكەزای حەمە گلەیی لە یەكێتی دەكات و دەڵێت «بەداخەوە زۆر گلەییمان لە مەڵبەندی یەكی یەكێتییە ،بنەماڵەكەی ئێمە زیاتر الیەنگری ئەو حزبە بوون ،بۆ ئێمە زۆر ناخۆشبوو الیەنگری حزبێكی بی پەیكەری بۆ بكات». شوان داودی بۆ وای كرد؟ دوای نووسینی وتارێك لە ژێر ناونیشانی (سپۆنسەرەكانی تاوان ئێوارەیەك بۆ جوانكردنی بكوژێك) لە الیەن شوان دوادییەوە كەیسەكە جارێكی تر جواڵیەوە و كاردانەوە و دەنگدانەوەی زۆری هەبوو ،لەمبارەوە شوان داودی ئەوا بۆ پرس دوا «ساڵی پار بنەماڵەی قوربانیەكە سەردانیان كردوین ویستیان ئێمە ئەو بابەتە بجوڵێنین ،وتیان لە سلێمانی یادی بۆ
ژمار ه 166
كراوەتەوە ،ئێمە ڕەتمان كردەوە و وتمان یادێكی هونەرییە ئاساییە ،بەاڵم ئەو ساڵ یادكردنەوەكە ئاراستەیەكی تری وەرگرت ،ئێوارەیەكی گەورەی هونەری لە ئەمنە سورەكە بۆ رێكخرا ،لە دوای ئەوە پەیكەرێكی لە پاركی ئازادی بۆ دروست كرا ،لە رایۆدی نەوا دیمانەی برایەكەی كرابوو ،لە كەناڵەكان نیشان درا ،ئەو پیاوە وا نیشان درا كە پاڵەوانێكی نیشتیمانییە و بەعس لێی ترساوە ،بۆیە لە سێدارە دراوە.گوایە بەعس ئەو كارەی لە دژی كورد كردووە ،كرایە پاڵەوانی نیشتمانی ،نەوەی نوێ هەڵخەڵتێندرا. كەسێكی وەك ئێمە كە راستیەكانمان الیە وەكو ئەمانەتێكی مێژوویی ویژدانمان قبوڵ ناكات ،لەبەر چاومان نەوەیەكی تازە چەواشە بكرێت و بێدەنگ بین ،بۆیە من هاتم ئەو بابەتم نووسی و رەخنەی بابەتەكەم ئاراستەی سپۆنسەرەكان كرد ،ئەوەی كە یارمەتی ئەو یادەیان داوە ،كە ئاسیاسێڵ و مەڵبەندی 1ی سلێمانی و تەلەفیزیۆنی گەلی كوردستان بوو، داوامان لێیان كردووە كە داوای لێبوردن بكەن ،هەم لە بنەماڵەكە و هەم لە كەركوكیەكان و هەم لە گەنجانی سلێمانی ،لەبەر ئەوەی گەنجانی سلێمانیان بە هەڵەدا بردووە ،ئێمە جیلی كاروانین ،ئێمە هەموومان لە ژێر كاریگەری كاروان بووین ،كاروان بەو تاوانەی ئەو جیلەی ئێمەی تووشی شۆك كرد،بۆ جیلێكی تر چەواشە بكرێت».
2012/11/13
9
كاردانەوە و دەنگدانەوەی هەبوو لەبارەی كاردانەوەكانی دوای وتارەكەی دوادی وتی «پێش ئەوەی دەست ببەم بۆ ئەو بابەتە حیسابی ئەوەم كرد كە لەم بابەتەدا تووشی ڕووبەڕووبونەوە دەبم ،پێموابوو كە قەزیەكی حەقە ،چونكە زۆر قورسە تۆ قسە لەسەر كەسێك بكەی جەماوەرێكی زۆری هەبێت ،هەموو كەس ئەو جورئەتەی نییە قسە لەسەر كەسێك بكات بزانێت خەڵكێكی زۆر خۆشی دەوێت ،كەسەكەش لە ژیاندا نەمابێت ،بۆ ئەم بابەتە كۆمەڵێك بەڵگەنامە هەیە كە دەبێتە پاڵنەر بۆ ئەوەی لەسەر ئەو بابەتە بڕۆی ،دڵنیام لە كۆتاییدا ڕای گشتی بە الی حەقەدا دەشكێتەوە». دوای رەخنە لە هەندێ لە رۆشنبیران و نووسەران دەگرێت و دەڵێت «بەداخەوە لە الیەن نوخبەیەك لە شاری سلێمانی ویستیان قەزیەكە بە ئاراستەیەكی تر ببەن ،چونكە هەڵوێستیان الواز بوو لە بەرگری كردن ،بۆیە پەنایان بردە بەرئەوەی ئیتیهامی من بكەن بە شارچێتی». ئەرسەالن رەحمان لەبارەی وتارەكەی شوان داودییەوە دەڵێت «ئەو وتارە زۆر لە جێی خۆی دابوو ،كەسێك دێت الپەڕەی كەسایەتیەك هەڵدەداتەوە ،چونكە ناكرێت هەر كەسێك بەبێ رەچاو كردنی مێژوو و ژیانی تۆ بێی پەیكەرێكی بۆ دابتاشی و بیكەیتە سمبول و كاریزما ،ئەمە شتێكی هەڵەیە».
وێنەی حەمە ،ئەو کوڕەی کاروان کوشتی
ساڵی 1989كاروان بە تۆمەتی كوشتن دەستگیر دەكرێت ،دوای دادگایی كردن سەرەنجام لە 1991/9/30لە سێدارە دەدرێت. تاوانباری كەسی سێیەم (سەركەوت) بە غیابی سزای لە سێدارەدانی بۆ دەرچوو بوو كە ڕای كردبوو ،لە دوای پرۆسەی ئازادی عێراق لە ساڵی 2003لە حەویجە كوژراوە. «كاروان عوسمان و حەمەی خاڵی هاوڕێیەكی زۆر خۆشەویست بوونە ،چەندین وێنەیان پێكەوە هەیە ،لە ڕووی مادییەوە زۆر زۆر هاوكاری بووە». ئەگەر وابێ سەدام حوسێن نووسەر بوو ،هیتلەر وێنەكێش بوو ،با بۆ ئەوانیش پەییكەر دروست بكرێت
10
ژماره 166
www.lawanikurdistan.com
2012/11/13
دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن هەردووکیان دوو دیوی یەک دراون و هەمان بۆچونیان هەیە
دیمانە :پرس ،سلێمانی
لەمیانەی دیمانەیەکی تایبەتی هەفتەنامەی پرس «ن��ەوزاد بابان» ئەندامی مەكتەبی سیاسی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاری كوردستان ڕەخنە لەشاندەکانی نێوان هەرێم وبەغداد دەگرێت وپێی وایە ئەوان لەسەرو ئیرادەی خەڵکەوە سەردانی بەغداد دەکەن و خەڵکیش ئاگاداری ئەوسەردانانە نییە ،ئەوەش دەخاتە ڕوو کە شتێک لەهەرێمی کوردستان نییە بەناوی ئۆپۆزیسیۆن. پ��رس :تاکو ئێستاش دەس��ەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن لەهەرێمی کوردستان لەسەر چەندان پرس کۆک نین ،بەگشتی هەماهەنگی نێوان هەردووال چۆن دەبینیت؟ ن��ەوزاد بابان :من لە حەڤدەی شوبات و لەبەردەرکی سەرا جەختم لەوە کردەوە کە دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن هەردووکیان دوو دیوی یەک دراون و هەمان بۆچونیان هەیە ،دیاریشە سوود وەرگرتن لەهەل و مەرجێک کەتیایدا خەڵکی کوردستان لێی ناڕازییەو گلەیی هەبوو لە کەمی خزمەتگوزاری ئەمەش لەهەموو شارو شارۆچەکانی کوردستان هەبوو ،بەاڵم ئۆپۆزیسیۆنیش بۆ سوود وەرگرتن لەم مەسەلەیە هات و لەو ناڕەزایەتیەی خەڵک سوودی وەرگرت ،سەرئەنجامیش لەحەڤدەی شوباتدا کە گۆڕان بااڵدەسترین ئۆپۆزیسیۆن بوو لەوکاتەدا خەڵکی ناڕازی سلێمانی و دەوروپشتی بە ئاژاوەگێڕ دانا ،بۆیە بەبڕوای من شتێک نییە ناوی ئۆپۆزیسیۆن بێت ،ئەگەر هەشبووبێت ئەوا ئاشکرایە لەم دەورانە گۆڕەپانی کوردستان چۆڵ بووە لێی و شتێک نەماوە بەو ناوە. لەئێستادا گۆڕان و حیزبە ئیسالمیەکان لەکوردستان هێزێکن وەکو حیزبن نەوەک وەکو ئۆپۆزیسیۆن ،بۆ دەسەاڵت کاردەکەن، ئینجا ئەگەر حیزبەکە توانای ئەوەی هەبێت کەبەیانی وەکو پارتی و یەکێتی دەسەاڵت بگرێتە دەست و ناوچەیەک داببڕێت ئەوا ڕێی تێدەچێت ،بەاڵم وەکو بوونی ئۆپۆزیسیۆن لەناوخەڵکدا نەماوەو هیچ ئومێدیکیان پێی نەماوە ،بۆیە دەبێت خەڵکی کوردستان خۆی سیستەمی دەسەاڵت بگۆڕێ نەوەکو ئۆپۆزیسیۆن. پرس :بوونی ئۆپۆزیسیۆن لەهەر واڵتێک شتێکی تەندروستە بەبڕوای تۆ بۆچی لەهەرێمی کوردستان ئۆپۆزیسیۆنێکی لەم شێوەیە نییەو دروست نەبووە؟
نەوزاد بابان :ئۆپۆزیسیۆن لەتەواوی دونیا لەبەشێک لە ناڕەزایی خ��وارەوە هەیە کە لەبەرامبەر سیستەمێک یان دەس��ەاڵت دێت بەشێوەیەک لەخەباتەکانی مەدەنی یان ئاڵوگۆڕی شۆڕشگێرانە تێدا دروست بکرێت ،بەاڵم ئەوەی ئێمە بینیمان لەکوردستان ئۆپۆزیسیۆنێک کەگۆڕان بوو لەدەسەاڵتدا بوو تەنانەت ئەو برادەرانی ناوەندەکان و بڕیاربەدەستەکانی گۆڕان ئەو کەسانەن تادوێنێ لەدەسەاڵت بوون ،بۆیە قسە لەسەر ئەوەیە کە سیستەمی ئۆپۆزسیۆنی لەکوردستاندا سیستەمێکە کە لەچوارچێوەی دەسەاڵتێکدا بووە ،تۆ حیزبێکیت لەناو پەرلەماندا ئیمکانیات و پارە وەردەگریت و لەزۆربەی ناوەندەکانیشدا شۆڕ بویتەتەوە، تەنانەت ئیسالمیەکانیش ،ئیدی ئۆپۆزیسیۆن چ مانایەکی هەیە! ئۆپۆزیسیۆنی ڕاستەقینە یاخود هەلومەرجێکی شۆڕشگێڕانە ئەوەیە کە دەبێت خەڵک دەستیان تێیدا هەبێت ،بەاڵم ئەوە لەکوردستان نابینم،بەڵکو حیزب دەبینم بۆ دەسەاڵت،ئەگەر خەڵک زەحمەت کێش و کرێکار وچینێک لەچینەکانی کۆمەڵگە بەشداری ئەم دەسەاڵتە نەبن ،واتە ئەو دەسەاڵتە هی خەڵک نییە.
پرس :دەسەاڵتی کورد دەڵێت کێشەکانی کورد لەگەڵ بەغداد نەتەوەیین ،هەندێک کەسیش ب��اس ل��ەوە دەک��ەن کێشەکان بەشەخسی کراون ،تێڕوانینی تۆ لەسەر کێشەکانی هەرێم و ناوەند چییە؟ نەوزاد بابان :من دووفاقیەک دەبینم لەنێوان کێشەکانی هەرێم و ناوەند ،ئەگەر سەیری دەسەاڵتی کوردی بکەیت ئەوا لەمێژووی خۆیەوە لەبەغدا بووە و وەزی��ری دەرەوە و سەرۆک ئەرکان و ت��ەواوی پۆستەسیادی و جێگری س��ەرۆك��وەزی��ران و س��ەرۆک کۆمارەکەی کوردە ،جگە لەوەش پەرلەمانتاریان هەیە ،من ناڵێم کێشەی خەڵکی کوردستان نییە ،بێگومان خەڵکی کوردستان بەردەوام لەژێر مەترسیدایەو مەترسیش بەرەو ڕووی دەبێتەوە، بۆیە حکومەتێکی مەدەنی کە خەڵک خۆی قسەکەر بێت تێیدا ئ��ەوە گەرەنتی ژی��ان و گوزەرانی دەک��ات ،ئەو هەل و مەرجە شۆڕشگێڕانەشی کە خەڵک لە نەوەدەکاندا لەبەرامبەر حیزبی بەعس هەیبوو لەئێستادا هیچ ڕووحێکی شۆڕشگێڕانە بەقازانجی کرێکار و زەحمەتکێش نییە .دوێنێ خەڵکی کوردستان ڕاپەڕی لەبەرامبەر دڕەندەترین و وەحشیگەری ترین سیستەم کە ئەویش حیزبی بەعس بوو ،دواتریش دەسەاڵتی کوردی مراندیان بۆ ئیمکانیات
و پڕکردنی گیرفان و سەروەت و سامانیان ،هەر بۆیەش نەیان توانی وەاڵمی خواستەکانی خەڵک بدەنەوە ،بۆیەش خەڵک بێزارەو توڕەیە ،دیاریشە لەژێر چەتری ئەحزابی ناسیۆنالیستی کوردی ئەمڕۆ ناجوڵێت ،ئەگەر سەیری بکەین مووچەی فەرمانبەرانی نێوان هەرێم و بەغدادیش وەکو یەک نییە ،ئیدی چۆن دڵ بەم دەسەاڵتە خۆش بکات و ئەو بابەتە
لەئێستادا گۆڕان و حیزبە ئیسالمیەکان لەکوردستان هێزێکن وەکو حیزبن نەوەک وەکو ئۆپۆزیسیۆن
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 166
هێرش مەال جەوهەر ،بەرپرسی ناوچەی دەشتی هەولێر:
ئەوەی بە قسە و نوسین دەگوترێ ،لە ئەرزی واقیعیش جێبەجێبكرایە ،ئێستا بارودۆخی گەنجان زۆرباشتر دەبوو دیمانە :پرس پرس :لە ئێستادا رەوشی گەنجان چۆن دەبینی؟ هێرش :بەشێوەیەكی گشتی رەوشی گەنجان لە كوردستان لە ئاستێكی باشدایە ،بەاڵم دەكرێت چ لە الیەن دەسەاڵت یان رێكخراوەكانی الوان و گەنجان ئەو رەوشە بۆ ئاستێكی بااڵتر هەڵبكشێت. پرس :ئایا بۆچی لە واڵتی ئێمە تاوەكو ئێستا گرنگیەكی ئەوتۆ بە تواناكانی گەنجان نەدراوە و نادرێت؟ هێرش :هۆكاری سەرەكی بۆ نەبوونی پالن دەگێرمەوە ،هاوكات چەند الیەنێكیش بەرپرسن لەو بایەخ پێنەدا ،هەروەها لە واڵتی ئێمەدا بایەخ پێنەدانی گەنجان كورتكراوەتەوە لە هەندێك بواری تایبەت بۆ نمونە وەرزش ،هەر بۆیەش الیەنەكانی دیكە فەرامۆشكراوە كە خۆی لە پەرەپێدانی فیكری و هزریدا دەبینێتەوە ،هەروەها نابێت لە بیریشی بكەین تاڕادەیەك ملمالنێی سیاسی و شەڕی دەسەاڵت زۆرێك لە بابەتەكانی دیكەی فەرامۆشكردووە. پرس :زۆرجار دەوترێت ،گەنجانی ئێمە یاخین ،ئایا لە چی یاخین ،لە حزب یان حكومەت؟ هێرش :پێموانیە گەنجانی ئێمە یاخی بن ،یاخی بوون بەو مانایەی باكیان بە نیشتیمان و نەتەوەكەیان نەبێت ،بەاڵم رەنگە هەندێكجار خواستەكانیان وەك��و ئ��ەوان دەیانەوێت نایەتە دی و هۆكاربێت بۆ ئەوەی كاردانەوەی توندیان هەبێت ،هەورەها گەنج توێژێكی كاریگەرە بۆیە پێویستە بە هێمنی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت ،زۆر باشترە ئەوەی بە قسە و نوسین لە الیەن سیاسیەكان و دەسەاڵتداران سەبارەت بە گەنج دەنوسیرێت بە شێوازی كردارەكی جێبەجێبكرێت. پرس :لە ناو زۆرێك لە حزبەكان ،كەمترین رێژەی پۆستەكان بە گەنج دراوە ،لە كاتێكیشدا زۆربەی سیاسیەكان باسی گرنگی و رۆڵی گەنج دەكەن ،بۆچی لێناگەڕێن گەنجانیش بێنە پێش؟ هێرش :هەروەك پێشتر باسم كرد ئەوەی بە قسە و نوسین دەگوترێ، لە ئەرزی واقیعیش جێبەجێبكرایە ئێستا بارودۆخەكە بەشێوەیەكی تر دەبوو ،هەندێك لە پارتە سیاسیەكان تائێستا نەیانتوانیوە خۆیان لەگەڵ ئەمرۆدا بگونجێنن ،بۆیە بێگومان رێنادەن گەنجان بێنە پێشەوە، چونكە لە ڕاستیدا پالن و تێڕوانینی ئەوا زۆر ئەستەمە بە سەركردەیەكی گەنج جێبەجێبكرێت ،بۆیە ئەوانیش رێگری لە چوونە پێشەوەی گەنج دەكەن ،هەركاتێك ئەوان توانیان جورئەتی ئەوەبكەن ئەوەی لە پرۆگرام و پەیڕەوەكانیان دایە وەكو خۆی كاری لەسەربكەن ،ئەوكاتە رێگا بە پێشكەوتنی گەنج دەدەن لە رێزەكانیاندا. پرس :پێتوایە حزبەكان تاچ رادەیەك لە خەمی گەنجاندابونە ،لە نێویشیاندا پارتی؟ گشتی پێموانیە حزبی ه��ێ��رش :بەشێوەیەگی تەندروستی بۆ پرسی سیاسی كوردی پالنێكی هەبوبێت ،ئەو پالن و گ������ەن������ج بەرنامەیەی هەشیان بووە ،وەكو پێویست جێبەجێنەكراوە، بە بڕوای من لە نێو ح��زب��ی
كوردیدا پارتی زیاتر لەوانی دیكە سەبارەت بە پرسی گەنج قسەی هەبووە و هەموو هەوڵێكیشی داوە كە سەركردەیەكی گەنجی هەبێت لەوەشدا تاڕادەیەك سەركەوتوبووە ،وەكو كادیرێكی ئەو حزبە پێموایە گەنج شایەنی بایەخ پێدانی زیاترە. پرس :بۆچی پێتوایە حزبی كوردی گرنگی بە گەنج نەداوە؟ هێرش :هەروەك باسم كرد گەنج توێژێكی كاریگەرە و هەركاتێك بیەوێ كاریگەری زۆر بەهێزی لەسەر رەوشی سیاسی و مەعریفی و كۆمەاڵیەتی و ..دەبێت ،حزب كە تائێستاش رۆڵێكی گەروە دەگێڕێت ،پێویستە پالنی دووری بۆ ئایندەی گەنج پێبێت ،ئەو رێكخراو و یەكێتیانەی كە سەركردایەتی توێژی الوان دەكەن پێویستە بە شێوازێكی باشتر لەوەی هەیە رێنمایی بكرێن و ئیمكانیاتی باشتیرین لەبەردەست دابێت ،خاڵی هەرە گەورەشیان ئەوەبێت هەوڵی بەرزكردنەوەی ئینتمای گەنجان بدەن بۆ خاك و نەتەوە ،ئەگەرنا ئەوە لە دواجاردا كارەساتی لێدەكەوێتەوە. پرس :باسی بەرزكردنەوەی ئینتمای گەنجانت كرد ،ئایا بۆچی گەنجانی ئێستا ئینتمای نەتەوەییان الوازە ،بە بەراود لەگەڵ گەنجانی پێش ڕاپەڕین؟ هێرش :بە بۆچونم هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ملمالنێی توندی سیاسی لە نێوان پارتە كوردییەكان و ،هەمیشە تێبینی لەسەر شێوازی حوكمڕانیەتی كوردستان هەبووە و ،هەروەها باری خراپی ئابوری بە تایبەتی لە ساڵەكانی سەرەتای ڕاپەڕین كە بووە هۆكاری سەرەكی كۆچی گەنجان بۆ دەرەوە ،هەروەها فەرامۆشكردنی خودی گەنج و ئاوڕ نەدانەوە لە خواستەكانیان ،هەموو ئەوانە بەڕێژەی جیا هۆكاری الوازی ئینتمای گەنجانە. پرس :دامەزراندنی گەنجان لەالیەن حكومەتەوە ،ئایا وای نەكردووە گەنجان تەمبەڵ بكات و هەوڵ بۆ داهێان نەدەن؟ هێرش :پرسیارێكی گرنگە ،ئەوەیان هەم خەمی گەنجە و هەمیش كێشەی دەسەاڵتە ،لە هیچ سیستەمێكی حوكمڕانیەتی جیهاندا نیە ئەوەی تەمەنی گەیشتبێتە 18ساڵ لە كەرتی گشتیدا دابمەزرێت ،بێگومان چارەسەری ئەو كێشەیەش الی حكومەتە نەگ گەنج ،ئەگەر حكومەت بتوانێت بایەخ بە كەرتی تایبەت بدات و بە یاسا نێوانی كرێكار و كۆمپانیا تایبەتیەكان رێكبخات ،ئەو ئاریشەیە كۆتایی دێت و گەنجانی ئێمەش لە بڕی ئەوەی لە خەمی ئەوەدابن لە كەرتی گشتیدا كەسێكی تەمبەڵ و بێبەرهەمبن ،هەوڵدەدەن لە كەرتی تایبەتیدا كاربكەن ،بەاڵم كاتێك هیچ زەمانەتێك لە كەرتی تایبەتدا نەبێت ناچارن هەموو رێگایەك بۆ دامەزراندن لە كەرتی حكومیدا بگرنە بەر ،ئەو كاتەش هەموو تواناكانی خۆیان لە دەست دەدەن ،بۆیە پێویستە حكومەتی هەرێم لە پێناو چارەسەركردنی ئەو دۆخە هەموو هەوڵێكی خۆی بخاتە گەر. پ��رس :رێكخراوەكانی گەنجان و الوان ،تاچ ڕادەی��ەك كاریان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و بەرزكردنەوەی ئاستی رۆشنبیری گەنجان كردووە؟ هێرش :ناتوانم بڵێم خزمەتیان نەكردووە ،چونكە ئەوانیش هەوڵی خۆیانداوە ،بەاڵم كێشەكە ئەوەیە ئەوان تائێستاش نەیانتوانیوە قەناعەت بۆ گەنجان دروست بكەن ،بۆیە زۆرترین رەخنە و تێبینی لەسەر ئەو رێكخراوانەدا هەیە لەالیەن خودی گەنجەكانەوە ،هەروەها بەشی زۆری یەكێتی و رێكخراوەكانی گەنجان و الوان موعاناتانی تایبەتی خۆیان هەیە، پێویستە دەسەاڵت بایەخی زیاتر بەو رێكخراوانە بدات و گوێ لە داواكانیان بگرێت ،پێموایە دەبێت ئەوان زیاتر گوشار لەسەر حكومەت دروست بكەن لە پێناو خزمەتی زیاتری الوان. پرۆفایل: هێرش مەال جەوهەر لە دایكبووی 1975ە دەرچووی كۆلێژی یاسای زانكۆی سەاڵحەدینە چەندین وتاری لە رۆژنامەكان باڵوكردۆتەوە
خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی شااڵو حەبیبە زیرەک عەبدولڕەحمان نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
2012/11/13
11
لە کاتژمێر حەوت تاکو درەنگانی شەوە ئێمە کۆریین؟ نەوزاد فواد رەشید هەموو جارێک خۆمان بەخۆمان دەڵێین کورد هەرهێندە بەشتێکەوەگرتی ئیدی وازی لێ ناهێنێت ،ئەمەڕاستە ،ئەواتا چەند ساڵێکە بەفیلمی دووبالج کراو گرتوومانە بەخاوی و بەکواڵوی کەوتینە تەسەری ،سەرەڕای هاتوهاواری هونەرمەندو و شارەزایانی بواری درماو و فلم ،کە دەڵێین بائەوندەی بە وەرگێڕانی هەندێک درامای بیانی خەریکین و پارەی لەپێناودا خەرج دەکەین ،هەندێک خەریکی بەرهەمهێنانی کاری هونەری خۆشمان بین ،وابزانم لە ڕۆژانی ئەم جەژنی قوربانە بەهۆی نمایشکردنی فلمی شیرین لە شاری سلێمانی ئەوڕاستیە زیاتر دەرکەوت ،کە چەندە خەڵکی کوردستان تامەزرۆی کاری هونەری کوردیە رێژەیەکی زۆر چون بۆ تەماشاکردنی ئەو فلمە ،ئەمەش ئەم راستیە دەردەخات لە کوردستان هونەرمەندی باشمان هەیە و خەڵکیش زۆر حەزبە بەرهەمی خۆماڵی کوردی دەکات ،بەاڵم هەتاکو فیلمێک یان درامایەکی کوردی لەتیڤیەکانی ئاسمانی ناوخۆی پیشاندەرێت و بەرهەم دێت ،چەندین فیلمی بیانی بە ژێرنووس و بە دەنگی نمایش دەکرێت کە هەندێکیان تەنها مندااڵنی فێری تیرو شیرکردووە و هیچی تر ،چونکە سەرەڕای حساب نەکردن بۆ خێزان و منداڵ و هەرزەکان بەگشتی کە لەکاتی وا پەخشی دەکەن خێزان گشت لەدیار شاشەی تیڤین، دەبوا هەرهیچ نەبێت دوای سعات ١٠لێ بدرێت ،ئەم کارە حساب نەکردنە بۆ بینەر ،من نازانم چۆن دەزگایەکی ڕاگەیاندنی بینراو کە بەحساب چەندین خەڵکی شارەزاو ئەکادیمی تیایە ،دەستیان لە بەرێوەبەردنی ئەم دەزگا راگەیاندنە بینراوەدا هەیە ،بەاڵم خۆدەبێت کادرێکی کۆمەڵناسی یان دەرونناسیان هەبیت بۆ ئەوەی لەکاتی داڕشتنی پالنی سااڵنە یان مانگانەی ڕاگەیاندن ئەو کەسەش لەڕوی دەرونی و کۆمەڵناسی فلتەرێک لە کارە کانیان بدات بۆ ئەوەی بابەتەکانی ئەو دەزگایە لەبری کاری ئەرێنی کاری نەرێنی لێ نەکەوێتەوە، وەک دەبینی لێ کەوتوەتەوە وەختە ناو و نازناوەکانمان بەرەبەرە بکەینە کۆری و تورکی ئەوانی دیکە ؟ .ئەوەتا لەتۆڕی کۆمەاڵیەتی فەیسبوک گشت ئەو پاڵەوانانەی دراما دۆبالج کراوەکانی کەناڵەکانی خۆمان دەبینین ،چونکە لەکاتژمێر ( ) ٧فلیمە کۆریەکان دەست پێ دەکات کەکاتی ئەوەیە ماوەی مندااڵن لێ بدرێت کەچی یەک پارچە خوێن رشتن و مل پەڕاندن و کێشمەکێشی شازادە و خاون شکۆ و سەربازەکانیانە ،ئەوە تا هەموومان دەزانین مێژووی کۆریا چۆن بوە ،بەاڵم وەختە لەبیرمان بچێت ئەنفال و کیمیاباران کێ کردوویەتی و مالیکی چی دەوێت لەکورد ،ئەم قسەیە لە خۆمەوە ناکەم دوو حاڵەتی نەخوازراوم دیت کە هەریەکەیان زەنگێکی ترسناکە ،لەکاتی سەرهەڵدانی هەرەشەکانی مالیکی و هێنانی سەرباز بۆ تێپەڕاندنی سنوورەکان ،منیش وەک ئەرکێکی پیشەوەی نەتەوانەیە چەند بەرنامەیەکەم لە رادیۆی پێشکەوتن پێشکەش کرد لەسەر ئەو بارو دۆخە ئاڵۆزە ،لەیەکێک لەبەرنامەکان کەسێک بەناوی حزبێکی سیاسیەوە پەیوەندی کردوو هاتنی هێزە چەک داریەکانی مالیکی بە ئیمتیازو پاڵ پشتی بۆ کورد لەیەک دایەوە ،ئەو بەرێزە دەی گوت ئێمە بۆ بترسین لە سەربازی عیراقی ،ئەوان مەترسی نین بۆ کورد بەڵکو ئەوان لەمەوپاش گەر بێنە سنووری کوردستان دەمان پارێزن لە هەڕەشەکانی ئیران و تورکیا ،کە هەموو جارێک تۆپ بارانمان دەکەن؟ ! چەند هەفتەیەک بەرلە ئێستاکە دەعەوتی بەرنامەیەکی راستەوخۆی کەناڵێکی ئاسمانی کوردی بوم ،بەرێزێک تەلەفۆنی کرد بێ ئەوەی بزانێ باسی چی دەکرێت دیاربو ئەومیوانەی بەرابەر من بۆ قسەکردن هاتوبوو برادەری بوو ،پاش دەستخۆش لە ئەو گوتی (جابراکەم ئەوەی ئەنفالی کرد کورد خۆی بو ؟! .گوتی چونکە کورد کاتی خۆی دەستی ئیرانی راکێشا بۆ لێدانی بیرە نەوتەکانی کەرکوک) .ئەمە کارەساتە هەق وایە دەزگاکانی ڕاگەیاندن بەشێکی کاریان بەس ئەوە نەبێت فەراغی کاتەکانیان پربکەنەوە لەسەرحسابی ئێمەی بینەر ،دەکرا ئێستاکە دەیان دراماو کاری هونەریمان هەبوایە لە سەر کارەسات و مەینەتیەکانی گەلەکەمان ،چونکە ئەوندەی دیمەنێکی فلمێک کاریگەری دروست دەکات لەسەر هزری بینەر سەدان مێزگەرد دروستی ناکات ،چونکە هەمووکەس تەماشای کاری سیاسی و هەواڵ ناکات ،بەاڵم فیلم و دراما زۆرترین خەڵک تەماشایی دەکات ئەمەش لەخۆە نەهاتووە دیسان بەهۆی خراپ بەکارهێنانی راگەیاندنە لەالی کورد ،برادەرێکێم دەڵێت لە دوای ١٧شوباتەوە من تەماشای مشک و پیشلە دەکەم تەماشای یەک هەواڵ و مێزگەرد ناکەم ،چونکە لەوکاتەوە وەزعی بازار و کارو کاسبی ئاڵوزبوە .ئەمە نموونەیەکی زەقە کەوا پیشاندەدات جۆرێک لە تۆرەبونی بینەری کورد لە تیڤیەکان هەیە بەهۆی نەزانین و حسباب نەکردن بۆ هەست و نەستی بینەری کورد ،کە هەق وایە پێداچونەوە بەخۆیانەوە بکەن و وەزارتە پەیوەنددارەکان و رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەندەنی مشورێک لە محاڵە تەبخۆن... سەرەڕای ئەمەش باشتروایە سااڵنە دەیان دراماو فلیمی مێژووی و واقعیتی کوردستان بەرهەم بێنین و بیگەیەنێنە هۆلێ سینەماکانی جیهان و پێشبڕکێ پێ بکەین هەرچەندە ئەم کارە لەالیەن هەندێک لەهونەرمەندانەوە کراوە ،بەاڵم زۆر کەمە بەراورد لەگەڵ هێزی تواناو مەوزوعی کەکاری لەسەربکرێت ..
ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
بۆ تیشك خستە سەر كێشەكانی ئافرەتان و تواناكانیان و رۆڵی ئافرەتان لە نێو رێكخستەنەكانی كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان ،بۆ ئەمجارە پرس دیمانەی لەگەڵ (ئاڤان ئەحمەد سكرتێری كۆمەڵی خوشكان) كرد.
دیمانە :تریفە ئازاد
پ :خوێندنەوەی ئێوە بۆ بەشداری ئافرەت لە كایەی سیاسی و راگەیاندن چییە و چۆنە؟ و :لە گەڵ ئەو گۆڕانكاری و پێشكەوتنە زۆرانەی بەسەر دەوڵەتان و كۆمەڵگەكاندا هاتووە ،هێشتا ڕەوشی ژنان بەگشتی لە دنیادا لە ئاستێكی نزمدایە و كێشە و قەیرانەكانی بەردەم ئافرەتان ،نەك تەنها لەواڵتانی دواكەوتوو ،بەڵكوو لە وواڵتانی پێشكەوتووشدا هەربەردەوام ئافرەت وەك ڕەگەزێكی تەواوكار و هاوتای پیاو لە كۆمەڵگەكاندا ڕۆڵ و بەشداری خۆی پێ نەداوە، ڕێگرییەكانی بەردەم ژنان لە بوارەكانی ژیاندا بەردەوامە. بە ڕای من ئەو بەشدارییە كە ئێستا هەیە لە %85ی بەر ڕەحمەتی سیستمی كۆتا هەیە و هەمیشە ژنان نااڵندوویانە بە دەست ئەو نا بەرامبەری و جیاكاریانەی لە كۆمەڵگەكاندا هەیە ،كە یارمەتی دەر بووە بۆ نزمی و پەراوێزی بەشداری كردنی ژنان لە ژیانی گشتیدا. پ :تاچەند كۆمەڵی ئیسالمی وەك حزبێكی سیاسی ئیسالمی بڕوای بە ئازادی و یەكسانی رەگەزی و مافەكانی ژنان هەیە؟ و :بەڕای من كۆمەڵی ئیسالمی كە هەڵگری ئایدیایەكی ئیسالمییە و كارەكانی خۆی لەو دیدەوە ڕێكخستووە و ڕێكدەخات ،واتە بە مانایەكی تر كۆمەڵی ئیسالمی بڕوای بە ئازادی و مافەكانی ژنان هەیە و كاریشی بۆ دەكات، چونكە لەشەریعەتی خوای پەروەردگاردا هیچ ڕێگرییەك نییە لەبەردەم ئازادی و مافە ڕەواكانی ژنان .هەوڵی داوە دەق و بەندەكانی شەریعەتی ئیسالمی جێ بەجێ بكات ،لەگەڵ ئەوەی ڕاجیاییش هەیە لەمەسەلەی ئازادی ومافە ڕەواكانی ژنان .بە ڕێژەیەكی كەم لە ئاست تاك تاكی ئەندامانی كۆمەڵ دا خوێندنەوەیەكی ناواقیعی بۆ مەسەلەی ئازادی و مافەكانی ژنان دەكرێ .كە هەوڵی بەر تەسك كردنەوەی ئازادی و مافەرەواكانی ژنان دەدەن ،كە خوای گەورە بەمافی ئافرەتانی داناوە. پ :هەست دەكرێ سەركردایەتی كۆمەڵ پاشەكشێ دەكات لە ئاست بایەخدانی بە پرسی ژنان ،رای تۆ چییە؟ و :بە پێچەوانەوە ،بەڵكو كۆمەڵی ئیسالمی هەوڵی جدی دەدات بۆ بەرەو پێشبردنی ڕەوشی ژنان لە حیزبەكەیدا، چونكە ئەوە بۆتە واقیع لەالی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسالمی ،كە زۆرینەی دەنگی كۆمەڵی ئیسالمی لە
عەتا قاجری
ئاڤان ئەحمەد ،سكرتێری كۆمەڵی خوشكان: مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی لە ئاست قسەكانی كاك دڵشاد گەرمیانی دا هەڵوێستی توندیان هەبوو
ئه‌گه‌ركێشه‌ی بارزانی كه‌سیه ئه‌ی ئیۆ‌ه كه‌وچكی كام چێشتن؟؟!!
هەڵبژاردنەكان دا ئافرەتن ،لە ڕاپرسییەكدا كە ڕێكخراوێكی بیانی كردبووی لەسەردەنگدەری كۆمەڵی ئیسالمی بە داتا ئاماژە بەوە كراوە كە دەنگدەری كۆمەڵی ئیسالمی بەڕێزەی %54دەنگی ئافرەتن و %46پیاون. جگە لەوەی لە كۆنفرانسی حیزب دا لە بەر گرنگی دان بەكاروچاالكی خوشكان بەكۆی دەنگی كۆنفڕانس بڕیاری دامەزراوەیەكی سەربەخۆ درا كە سەر بەمەكتەبی سیاسی بێت ،بڕیاری لەسەر دراوەو %20ئۆرگانەكانی تری كۆمەڵی ئیسالمی ئافرەتان بن. پ :لەم ماوەیەدا دڵشاد گەرمیانی ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵ رای گەیاند كە پێویست ناكات ژن لە راگەیاندن دەركەوێت و تەنانەت هاوشانی پیاوان بێتە كایەی سیاسی و كۆمەاڵیەتی ،ئەم رایەی دڵشاد گەرمیانی لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟ و :مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی لە ئاست قسەكانی كاك دڵشاد گەرمیانی دا هەڵوێستی توندیان هەبوو ،لەهەموو كەناڵەكانی ڕاگەیاندنەوە مەكتەبی سیاسی وەاڵمی دایەوە كەئەو ڕایە ڕای شەخسی كاك دڵشادە نەك ڕای سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی كۆمەڵ. پ :ئێوە وەاڵمی وتەكانی دڵشاد گەرمیانیتان دایەوە، هەڵویستی حزب لەم رووەوە چی بووە؟ و :لەئاست قیادە و قەواعیدەوە بەدوو شێوە وەاڵمەكەی ئێمەیان هەڵدەسەنگاند .ڕێژەیەكی زۆر دەست خۆشیان لێدەكردین بە هەڵوێستی جەریئانەیان دەزانی ،هەندێكی تریان پێیان وابوو كە پێویستی بەوەاڵمی خوشكان نەدەكرد ،مادام مەكتەبی سیاسی وەاڵمی داوەتەوە. پ :هەندێك الیەنی سیاسی پێان وایە دەركەوتنی ئافرەت لە راگەیاندن حەرامە؟ و :حەرام كردن و حەاڵڵ كردن مافی هیچ كەس و الیەنێك نیە ،بەڵكو ئەوە مافی خوای پەروەردگارە ئەو بۆمان جیادەكاتەوە لە ڕێگەی فەرموودەكانیەوە ،خوای گەورە هیچ ڕێگرییەكی نە كردووە لە ئافرەت جگە لە ئەركە سەرەكیەكەی خۆی لە پەروەردە كردنی ماڵ و منداڵەكانی ،لە هەمان كاتدا ئافرەت دەتوانێت بە پاراستنی سنوورە شەرعیەكانی ئیسالم هەموو كارێك بكات ،بە مەرجێك پێچەوانەی سرووشتی ئافرەت و سنوورەكانی شەرع نەبێت.
كورد له‌مێژه وتوتیانه په‌تی درۆ كورته ..ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ئه‌و كاته‌ی كه‌جه‌نابی سه‌رۆك بارزانی له‌نه‌ورۆزی ئه‌مساڵ وتاره‌كه‌ی پێشكه‌ش كرد و په‌نجه‌ی خسته سه‌ر كۆمه‌ڵێك برینی گه‌وره كه عێراق به‌درێژای مێژوی پاشایه‌تی و كۆماری پێوه‌ی ده‌ناڵێنی و به‌رده‌وامیش ئه‌و مێژووه خۆی دووباره‌ده‌كاته‌وه. ئه‌وه‌تانێ ل �ه‌دوای ڕوخانی گه‌وره‌ترین دیكتاتۆری سه‌ده‌ی بیسته‌م و شه‌پۆلی ڕاپه‌ڕینی گه‌النی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست كه له‌الی هه‌ندێك كه‌س به((به‌هاری عه‌ره‌بی)) ناوزه‌د ده‌كرێت و له‌ناو چونی دیكتاتۆره‌كانی تر له‌عێراق و دروست ئه‌وپیاوه‌ی كه دژی دیكتاتۆر سەدام حسین جه‌نگی و ئاواره و نیشته‌جێ ی كوردستان بوو هه‌مان سیناریۆ و خه‌ونه‌كانی سەدامی كردوه به‌نامیللكه گیرفانی و له‌جیاتی دوعای (مأپورات)ئه‌یخۆێنی و هه‌وڵی به‌جێ هینانی ئه‌دات. ئاله‌وكاته‌دا سه‌رۆك بارزانی به‌وه‌تاوانباركراو هێرشی كرایه‌سه‌ر كه‌گوایه سه‌رۆك كێشه‌ی تایبه‌تی و كه‌سی له‌گه‌ڵ مالكی دا هه‌یه و كێشه‌ی ئه‌وپاره‌و نه‌وته. هه‌رزوو ئه‌وه‌یان له‌بیركرد كه‌سه‌رۆك بارزانی لە هه‌ره پیاوه بیرفراوان و چاو تیژه‌كانی مێژووه وهه‌رئه‌و سه‌ركرده مه‌زنه بوو كه‌له‌داستانی خواكوڕه‌ك له‌ساڵی 1988توانی ڕه‌وشی ئاینده‌ی عێراق وه‌ك فلیمێك پیشانی پێشمه‌رگه‌كان بدات،كه‌ئه‌مه دروست وه‌ك سینایۆی بیرمه‌نده مه‌زنه‌كانه كاتێك به‌سه‌دان ساڵ پێش بیركردنه‌وه‌ی خه‌ڵك كه‌وتوون و چه‌ندین جار گرفتی تێگه‌یشتن و پێشبینی كردن الی خه‌ڵكانی ئاسایی وه‌ك سیحر و وه‌حی و هه‌تا دێوانه‌ی لێك دراوه‌ته‌وه.. له‌گه‌ڵ گۆڕانی سه‌رده‌مه‌كه‌دا له‌م واڵته خۆمان تۆمه‌ته‌كانیش به عه‌الگه‌ی جله‌كانی كه‌سیه‌وه هه‌ڵده‌واسرێن له‌بری به‌دێوانه وساحر و چواندن. كات و تێپه‌ڕینی ڕوداوه‌كان ته‌پڵه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و به‌شێكی تری ناو هێزه‌كانی تربۆ وته‌كانی جه‌نابی سه‌رۆك ئاشكراكرد و ده‌كات كه‌سه‌رچاوه‌كه‌ی له‌كۆیوه‌یه‌وه شینه‌كه‌شیان بۆچی یه؟ له‌گه‌ڵ شكستی هه‌وڵه‌كانیان و به‌هێزبوونی شه‌پۆلی پاڵپشتی سه‌رۆك ئه‌وانیش تاڕاده‌یه‌ك ناچار بوون هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك بكه‌ن،چونكه به‌شێكی زۆر له‌گه‌لی كوردستان باش له هه‌ڵۆیسته‌كانی سه‌رۆك بارزانی ئاشنانن و زۆر باشیش له ومه‌ترسی و زه‌نگه‌كانه‌ی كه‌ئاماژه‌ی پێكرد گه‌یشتون. به‌وه‌ش جگه له‌ڕاستگۆی سه‌رۆك و كورتی په‌تی درۆی ئێوه هیچی تر به‌ده‌ست ناهێنن مێژوش باش ئه‌و ڕاستیه تۆمارده‌كات و ڕه‌حمیشتان پێ ناكات. ئه‌گه‌رنا ده‌پرسم ئه‌گه‌ربارزانی كێشه‌ی له‌گه‌ڵ مالكی دا هه‌یه ئه‌ی ئێوه په‌یوندیتان به‌م بابه‌ته‌وه چی یه و بۆ خۆتانی لێ هه‌ڵ ئه‌قورتێنن كاتێك له‌ناخه‌وه له بڕواتان به كه‌سی كردنی كێشه میژوویه‌كان هه‌یه؟؟ ئه‌ی چی وه‌اڵمی ئه‌و خه‌ڵكه‌تان ده‌ده‌نه‌وه كه‌به‌ته‌پڵه‌كانتان هه‌ڵپه‌ڕیون؟؟ ئایا ئه‌وه‌نده ئازانین؟؟!! كه پێیان بڵێن ئێمه هه‌ڵه‌مانكردوه یان له‌گه‌ڵ شه‌پۆلی گه‌وجاندن و ده‌رزی سڕكه‌ردا ئاراسته‌یان ده‌كه‌ن؟؟ یان به‌ناچاری ده‌بنه كه‌وچك له چێشته‌كه!!! ataqajri@yahoo.com