نیگەرانی سەرۆک بارزانی بەرامبەر مالیکی ڕاست دەرچوون ل2
167
سامی فەیلی: بەهیچ شێوەیەک پارێزگاری هەولێر هاوکاری ماددی نەکردووین
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/11/27
ل3
دەسەاڵت یاخود ئۆپۆزیسیۆن هۆکارە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی
ئەنجومەنی پارێزگاکان؟
هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن داوا دەکەن هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق ئەنجامبدرێت کە بڕیارە لە ساڵی داهاتوودا ئەنجامبدرێت ،هاوکات ئاماژەش بەوەدەکەن کە پێویست ناکات چیتر وادەی ئەو هەڵبژاردنە دوابخرێت ،دەسەاڵتیش لەالیەن خۆیەوە ئۆپۆزیسیۆن بە هۆکار دەزانێت بۆ دواکەوتنی وادەی هەڵبژاردنەکان. نزیکەی حەوت ساڵە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان نەکراوە ،خۆی دەبوایە سێ ساڵ لەمەوبەر ئەو هەڵبژاردنە بکرایە ،بەاڵم ئۆپۆزیسیۆن داوای هەمووارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنەکان دەکات ،بە تایبەتی ماددەکانی سێ و چوار لە یاسای هەڵبژاردنەکان ،کە تایبەتن بە دەسەاڵتی ئەنجومەنی پارێزگاکان و چۆنیەتی هەڵبژاردنەکان ،ئەگەرچی تاوەکو ئێستا چاککردنی ئەو یاسایە لە پەرلەمان گفتوگۆی لەسەر نەکراوە ،بەاڵم پێشبینی دەکرێت دوای چاککردنی ئەو یاساییە ئینجا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بەڕێوەبچێت.
ل4
سلێمانی ،قوربانیی ملمالنێی پارتە سیاسییەکان و باڵەکانی یەکێتی
سااڵنێکە دەوترێ سلێمانی لە گەشەکردن وەستاوە و وەک پێویست خزمەت ناکرێ و پرۆژەکانی بەنیوەچڵی ماوەنەتەوە ،سەرەڕای ئەوەی کە وەک پارێزگاکانی تری هەرێم بودجەی خۆی هەیە و سااڵنە پرۆژەی بۆ تەرخانکراوە، هەندێک چاودێر ئەمە دەگێڕنەوە بۆ ملمالنێی سیاسی پارتەکان و باڵەکانی ناویەکێتی ،ئاماژە بەوە دەکرێ کە ملمالنێی حزبایەتی ،شلێمانی کردۆتە قوربانی و دەستێوەردانی حزبی و شەخسی زۆرە لە راییکردنی کارەکانی حکومەتدا.
ل6
برزۆ مەجید: هیچ حیزب و الیەنێک کێشەیان بۆ دروست نەکردووین
ل7
2
ژماره 167
www.lawanikurdistan.com
2012/11/27
الیەنەکان :نیگەرانی سەرۆک بارزانی بەرامبەر مالیکی ڕاست دەرچوو هەڵوێستی الیەنەکان بەرامبەر فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە چییە
راپۆرت :پرس هاتنە پێشەوەی فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە ،بووە هۆی یەکخستنی گوتاری سەرجەم هێز و الیەنەکان لە هەرێمی کوردستان، بەشێک لە چاودێرانی سیاسی و رۆژنامەنوسان و بەرپرسانی حزبی، هەڵوێستی الیەنەکان بەرز دەنرخێنن و ئاماژە بەوەدەکەن کە یەکگوتاریی و یەکهەڵوێستی کورد وایکردووە مالیکی بترسێت ،هەروەها لەالیەن خۆشیانەوە حزبەکان مەترسیەکانی سەرۆک بارزانی بەرامبەر سیاسەتی مالیکی بەڕاست دەزانن ،کە لە چوارچێوەی پەیامێکدا لە نەورۆزی ئەم ساڵدا خستییەڕوو. هەڵوێستی الیەنەکان جیا لە هەموو ڕووداو و پرسێک ،ئەمجارەیان سەرجەم الیەنەکان هاوهەڵوێست بوون بەرامبەر فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە و جەختیان لەوەکردۆتەوە کە پێویستە هەموو الیەک یەک دەنگبن بۆ بەهێزبوونی کورد و ڕووب��ەڕووی بوونەوەی ئەو هێزە .بەپێی وتەی چاودێرانی سیاسیش ،ئەو رووداوە تاکە ڕووداوب��ووە کە ئۆپۆزیسیۆن بایکۆتی نەکات یاخود پشتی تێنەکات.
الیەنە سیاسیەکان هەڵوێستێکی جوان و کوردانەیان هەبوو ،هیوادارم لەسەرجەم پرسە نەتەوەییەکان بە یەک ئاواز بخوێنین». شوان محەمەدی ڕۆژنامەنوس ،هەڵوێستی الیەنەکان بەرز دەنرخێنێت و پێیوایە دەبێت الیەنە سیاسیەکان بەردەوام بن لەو هەڵوێستانەیان ،ئەو دەڵێت «لە هەموو حاڵەتەکان ئەو یەکڕیزییە باشە و ،نابێت بوەستێت، بە تایبەتی بۆ دەس��ەاڵت ،دەبێت ببێتە هۆکارێک بۆ گوێ گرتن لە ئۆپۆزسیۆن». لەالیەکی ترەوە دکتۆر یوسف محەمەد ،بەرپرسی ژووی لێکۆڵینەوەی سیاسیی بزوتنەوەی گۆڕان ،دەڵێت «یەکخستنی نێو ماڵی کورد و یەکگوتاری کورد پەیوەستە بە دیموکراسی و ئاڵوگۆڕی دەسەاڵت، بێگومان توندبونی ملمالنێ ناوخۆکان دەبێتە هۆی الوازبوونی کورد بەرامبەر بەغدا». پێشبینەکانی سەرۆکی هەرێم بەرامبەر مالیکی سەرۆکی هەرێم لە نەورۆزی ئەمساڵدا ،لە پەیامێکیدا مەترسیەکانی سیاسیەتی مالیکی خستەڕوو ،ئاماژەی بەوەکرد کە مالیکی عێراق بەرەو دیکتاتۆریەت دەبات و تاکڕەوانە بڕیاردەدات و ،پێویستە کورد لە ناوخۆدا
کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا ئەوەندە قوڵببۆوە ،تا وای لێهات مەسەلەی وەرگرتنەوەی متمانە لە مالیکی سەرۆک وەزیرانی عێراق هاتە بەرباس و ،بەشێک لە الیەنەکان کۆکبون لە وەرگرتنەوەی متمانە، ئەو کۆدەنگیەش لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی کوردستان بوو ،لە کوردستان پارتی و کۆمەڵ و یەکگرتوو ،هاوهەڵوێست بوون و داوایان کرد متمانە لە مالیکی وەربگیرێتەوە ،بەاڵم یەکێتی و گۆڕان لەگەڵ ئەو کارەدا نەبوون ،بە تایبەتی گۆڕان ،ئەوان لەسەرەتاوە ئاماژەیان بەوەدا لەگەڵ وەرگرتنەوەی متمانەنین لەسەرۆک وەزیران ،ئەگەرچی چەند مانگی بەسەردا تێپەڕیوە ،بەاڵم ئێستا گۆڕان و یەکێتیش سیاسەتی مالیکی بە دیکتاتۆر وەسف دەکەن و پێیانوایە دەبێت متمانەی لێوەربگیرێتەوە. ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەکگرتووی ئیسالمی ،دەڵێت «لە پێناو بەرژەوەندی خەڵکی کوردستان ،هاوڕابوین لەگەڵ بارزانی بۆ ئەوەی متمانەی لێوەربگیرێتەوە ،چونکە پێمان وابوو هەنگاوەکانی مالیکی خزمەت بە پرۆسەی دیموکراسی ناکات». ئەگەرچی هیچ بەرپرسێکی یەکێتی ئامادەنیە لەسەر ئەو بابەتە لێدوان بۆ پرس بدات ،هاوکات ئارێز عەبدوڵاڵ ،ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی، دەڵێت «ئەو بابەتە لە ئێستادا کۆتایی پێهاتووە ،نەورۆز بوو ڕۆیشت ،با هەوڵبدەین لەسەر بارودۆخی ئێستا قسەبکەین».
دکتۆر محەمەد بازیانی: ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە نیعمەتێک بوو بۆ کورد ،چونکە وای کرد زیاتر حزبە کوردییەکان بە خۆیاندا بچنەوە و هەست بکەن ترس هەیە لەسەر پرسەکە
هێزەکانی سوپای عێراق
ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی یەکگرتوو: هەموو کاتێک لەگەڵ هەڵوێستی بارزانیدا بوینە
هەڵوێستی (پارتی و یەکێتی) هەردوو مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتی ،دوای تەواوبوونی چەند کۆبونەوەیەک ،لە چوارچێوەی بەیاننامەیەکدا هەڵوێستی فەرمی خۆیان ڕاگەیاندووە ،کە بەهەموو شێوەیەک دژی پێکهێنان و هاتنەوەی پێشەوەی ئەو هێزەن ،بە هەموو شێوەیەکیش ئامادەن بۆ ڕووبەڕووبونەوەی هەر حاڵەتێکی لەناکاو. هەڵوێستی ئۆپۆزسیۆن ( یەکگرتوو ،کۆمەڵ ،گۆڕان) لە زۆر پرسی نەتەوەییدا یەکگرتوو و کۆمەڵ ،هەڵوێستی نەتەوەیی خۆیان دەنوێنن و ،ئیدانەی هەر جۆرە کارێک دەکەن کە مەترسی بێت بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان ،بەاڵم تاڕادەیەک خەم ساردی بە بزوتنەوەی گۆڕانەوە دەبیندرێت بە تایبەتی لە هەندێک پرس و کۆبونەوە کە تایبەتن بە پرسە نەتەوەییەکان. دکتۆر محەمەد بازیانی ،چاودێری سیاسی ،بە «پرس»ی راگەیاند کە ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە نیعمەتێک بوو بۆ کورد ،چونکە وایکرد زیاتر حزبە کوردییەکان بە خۆیاندا بچنەوە و هەست بکەن ترس هەیە لەسەر پرسەکە. فەرهاد مەال ساڵح ،ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکگرتووی ئیسالمی، جەخت دەکاتەوە کە یەکڕیزی و یەکگوتاری حزبە کوردییەکان باشترین وەاڵمدانەوەیە بۆ مالیکی و سیاسەتەکەی ،ئەو دەڵێت «سەرجم
هەڵوێست وەربگرێت ،بەاڵم بەشێک لە الیەنەکان ئەو وتانەی سەرۆکیان بە سیناریۆ و کێشەی شەخسیی زانی ،بە تایبەتی گۆڕان و یەکێتی ،وەک وەبیر هێنانەوەیەک ئەوکاتیش یەکگرتوو و کۆمەڵ پشتگیری و پشتیوانی خۆیان بۆ وتەکانی سەرۆکی هەرێم دووپاتکردەوە ،هەربۆیەش دوای تێپەڕبوونی نزیکەی هەشت مانگ بەسەر ئەو پەیامەی سەرۆک ،ئێستا گۆڕان و یەکێتی لەسەر قسەکانی سەرۆک کۆکن و هاوڕان. بەرپرسەکەی ژووری لێکۆڵینەوە سیاسیەکانی بزوتنەوەی گۆڕان، ئاشکرای دەکات کە ئەوکات نەیانزانیوە کێشە هەرێم و بەغدا لەسەرچی بووە ،ئەو بۆ پرس وتی «لە نەورۆزدا ئەوکات نەماندەزانی کێشەکانی نێوان سەرۆکی هەرێم و مالیکی لەسەرچی بوو ،وادەبیندرا و وتراوە کێشەکە لەسەر هاتنی کۆمپانیا بیانیەکان بووە بۆ هەرێم ،ئەگەرچی لەسەر هەرکێشەیەکی نەتەوەیی بوایە هەڵوێستمان دەبوو ،هەروەک چۆن لە ئێستادا لەسەر فەرماندەی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە بە دەنگ هاتین». دکتۆر محەمەد بازیانی ،تەئکید دەکاتەوە کە پێشبینیەکانی سەرۆک بارزانی ڕاستدەرچوو ،ئەو دەڵێت «تەنها جەنابی سەرۆکی هەرێم لە پرسە نەتەوەییەکان دەست پێشخەری دەکات و ،پێشبینەکانی ڕاست دەرچ��ووە ،ئەوکاتیش دەبوایە حزبە سیاسیەکان پشتگیرییان لە پەیامەکەی بکردابایە و ،کۆتاییان بەو بابەتە بهێنابایە». مەسەلەی متمانە سەندنەوە لە مالیکی و ،بۆچونی حزبە کوردییەکان
لەالیەکی ترەوە ،دکتۆر یوسف محەمەد ،بەرپرسی ژووری لێکۆڵینەوە سیاسیەکانی بزوتنەوەی گۆڕان ،روونیکردەوە ،کە لەسەر زاری رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان راگەیاندرا ،ئەو کاتەی مالیکی بۆ پەرلەمان بانگدەکرێت ،هەڵوێستی فەرمی خۆمان ڕادەگەیەنین ،چونکە دوو رێگا هەیە بۆ لێسەندنەوەی متمانە لە مالیکی ،یان ئەوەتا سەرۆک کۆمار داوا لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکات بۆ لێسەندنەوەی متمانە ،یاخود ژمارەی پەرلەمانتاران زیاتربێت لە ،١٦٦بەاڵم ئەوەی لە ڕابردوودا کرا لە دەرەوەی ئەو دوو ڕێکارە دەستورییە بوو ،تەنها بریتی بوو لە پڕۆسەیەکی ئیمزا کۆکردنەوە لە دەرەوەی ئەنجومەنی نوێنەران ،بۆیە بڕیارمدا لە ئەنجومەنی نوێنەران هەڵوێستی فەرمیمان ڕابگەیەنین». نیگەرانی سەرۆک بارزانی ،لە مالیکی ڕاست دەرچوو ترسی سەرۆک بارزانی بەرامبەر سیاسەتی مالیکی ،ڕاست دەرچوو، چونکە ناوبراو بە وردی ئاماژەی بە سیاسەتی مالیکی کردبوو ،بە مەترسی زانی بوو بۆ سەر هەرێمی کوردستان ،بەاڵم جگە لە هەردوو حزبە ئیسالمیەکە ،یەکێتی و گۆڕان پشتگیرییان نەکرد ،لە میانەی ئەو ڕاپۆرتەی پرسدا ،کاتێک لەوبارەیەوە پرسیار لە سەرکردەکانی ئەو دوو حزبە دەکەیت ،هیچ وەاڵمێکیان النیە ،بەشێکیشیان دان بە هەڵەی حزبەکانیاندا دەنێن. هاوکات سەرجەم حزبەکان بە دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنەوە مەترسیەکانی سەرۆک بارزانی بەرامبەر سیاسەتی مالیکی بە ڕاست دەزانن ،هەروەها ئاماژە بە دیکتاتۆری و تاکڕەوی مالیکی دەکەن ،کە سەرۆکی هەرێم چەند مانگێک لەمەوبەر لە چوارچێوەی پەیامێکدا ئاماژەی پێکردبوو.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 167
2012/11/27
3
کۆمەڵەی کوردە فەیلییەکان لە ساڵی ١٩٩٨دامەزراوە .سامی فەیلی، سەرۆکی کۆمەڵەکە نیگەرانە لە خراپی بارودۆخی کوردە فەیلییەکان و رایدەگەیەنێت کە تاوەکو ئێستا حکومەت بەهیچ شێوەیەک هاوکاری نەکردون ،سەرۆکی ئەو کۆمەڵەیە دەشڵێت «لە ئێستادا نزیکەی ٥٠٠ خێزانی کوردی فەیلی دانیشتوی هەرێمی کوردستانن و بەشێکیان ڕەوشی ژیانیان لە خراپیدایەو ،پێویستە حکومەت هاوکارییان بکات و بێبەشیان نەکات لە دامەزراندن». دیدار :توانا شێخانی
سامی فەیلی ،سەرۆکی کۆمەڵەی کوردە فەیلییەکانی کوردستان بۆ پرس:
بەهیچ شێوەیەک پارێزگاری هەولێر هاوکاری ماددی نەکردووین پ��رس :ژم��ارەی ک��وردە فەیلییەکانی دانیشتوی هەرێمی کوردستان چەندە؟ سامی :ئێمە ئامارێکمان لەبەردەستە سەد لە سەد تەواوە، کە تێکرای خێزانە کوردە فەیلییەکان لە هەرێمی کوردستان ژمارەیان نزیکەی ٥٠٠خێزانن ،ئەگەری هەیە ژمارەکە زیاتریش بێت ،بەاڵم تۆمار نەکراون. پرس :ژمارەی ئەو خێزانانە چۆن چۆنی دابەشبوونە ،لە رووی سنوری جوگرافیەوە ،ئایا زیاترینیان لە قەزاو ناحیەکانن، یاخود سەنتەری شار؟ سامی :کوردە فەیلییەکان زیاتر لە سنوری پارێزگای هەولێر نیشتەجێن ،زیاترینیشیان لە ناو سەنتەری شارن. پرس :کۆمەڵەی کوردە فەیلییەکان ،چ گرنگیەکی هەیە بۆ ئەو خێزانە فەیلییانەی روو لە هەرێمی کوردستان دەکەن؟ سامی :پێش دامەزراندنی ئەو کۆمەڵەیە ،هەر خێزانێکی فەیلی سەردانی کوردستانی بکردابایە دەبوایە ئیقامەی هەبێت ،بەاڵم دوای چەند کۆبونەویەک لەگەڵ وەزیری ناوخۆ توانیمان مەرجی وەرگرتنی ئیقمامە بۆ کوردە فەیلییەکان هەڵبگرین ،ئێستا هەر خێزانێکی فەیلی بیەوێت لە کوردستان نیشتەجێبێت ،بۆ مانەوەی تەنها پێویستە ناسنامەی ئێمەی هەبێت ،دواتر ئێمە ئاسانکاری تەواوی بۆ دەکەین ،بە تایبەت لە ئاسایش و پارێزگا و هەروەها لەو گەڕەکەی لێی نیشتەجێ دەبێت. پرس :ئایا وەک ک��وردە فەیلییەکان ،پشکتان هەیە لەو دامەزراندنانەی کە سااڵنە حکومەت پێویستی پێیەتی؟ سامی :نەخێر ،بەهیچ شێوەیەک لەو دامەزراندانانە پشکمان نییە ،دەبوایە دامەزراندنی دەرچووانی کوردە فەیلییەکان هیچ جیاوازییەکی نەبێت لەگەڵ کوردێکی تر ،بۆیە داواک��ارم لە الیەنی پەیوەندیدار سااڵنە چەند کەسێکمان بۆ دابمەزرێنی. پرس :گلەیی و گازندەتان لە حکومەت چییە؟ سامی :کێشەوگرفتمان یەکجار زۆرە ،هێندەی مەسیحی و ئێزدییەکان گرنگی بە ئێمە نادرێت ،لە کاتێکیشدا ئێمە کوردین و رۆڵمان هەبووە لە ئاشتی و ئارامی کوردستان. پرس :ئایا ئێوە وەکو کۆمەڵە ،مانگانە هیچ هاوکارییەکی ماددی دەدەن بە خێزانە کوردە فەیلییەکان؟ سامی :خۆمان بودجەمان سێ ملیۆن دینارە ،مانگانە بڕێکی زۆر پ��ارە دەدەی��ن��ە کرێی ب��ارەگ��ا ،ه��ەروەه��ا چەند فەرمانبەرێکیشمان هەیە ،سەڕەڕای ئەوەش مانگانە لەو سێ
ملیۆنە بڕە هاوکارییەک دەدەین بەو خێزانانەی کە پێویستیان بە هاوکارییە ،زۆرجارانیش لە گیرفانی خۆم پارە بۆ کۆمەڵە سەرف دەکەم ،داواکارم لە حکومەت میزانیەکەمان زیاد بکات. پرس :ئایا هیچ الیەنێکی سیاسی هاوکاریتان دەکات؟ سامی :ڕاستیەکەی ج��ارە ج��ارە ،بەرێز عەلی حوسێن بەرپرسی لقی دووی پارتی سەردانمان دەکات و هاوکاریی مەعنەویمان دەکات ،پارێزگاری هەولێریش چەند جارێکیش سەردانی کردوین ،بەهیچ شێوەیەک هاوکاری ماددی نەکردوین، چونکە ئەو دەتوانێت بە هەموو شێوەیەک هاوکاریمان بکات، ئەگەر مەبەستی بێت. پرس :خێزانە کوردە فەیلییەکان ،لە چ شارێکی عێراقی ژمارەیان زۆرە؟ سامی :بەغداد ،کوت ،خانەقین ،عیمارە ،حلە ،مەندلی، هەروەها لە زۆر شاری تریش کوردی فەیلیی لێیە. پرس :ئایا تائێستا داوایان نەکردووە ،بگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان؟ سامی :نەخێر ،چونکە هەموویان لە شاری خۆیانن و سەرقاڵی کارکردن ،بگەڕێنەوە کوردستان چی بکەن؟ گوزەران لە هەولێر زۆر زەحمەتە ،زۆر گرانییە ،بێنە کوردستان گوزەرانی ژیانیان زەحمەت دەبێت. پرس :پێتوایە حکومەتی هەرێم تاچ ڕادەی��ەک گرنگی بە کوردە فەیلییەکان داوە؟ سامی :پێموایە لە %٥کەمتریش حکومەت گرنگی پێماندایە، هەروەک دەبینین حکومەت گرنگیەکی ئەوتۆی بە ئێمە نەداوە، تائێستاش چەندینجار داواکاریمان بۆ جەنابی سەرۆک بارزانی و سەرۆکی حکومەت بەرزکردۆتەوە ،بەاڵم نازانین بۆ وەاڵممان نادەنەوە. پرس :ئێوە لە پەرلەمانی کوردستان و پەرلەمانی عێراق، نوێنەراتان نیە ،ئایا تاوەکو ئێستا داواتان نەکردووە کورسی پەرلەمانتان بۆ تەرخانبکرێت ،بەشێوەی کۆتا؟ سامی :نەخێر ،تائێستا بێبەشین لەوەش ،هیچ کەسێک نیە نوێنەرایەتیمان بکات. پرس :ئێوە بە بەراورد لەگەڵ پێکهاتەکانی تر ،لە وەرگرتنی پۆستە سیادییەکان بێبەشکراون ،ئایا لە کابینەی حەوتەم داواتان نەکردووە کە پۆستێکتان پێبدرێت؟ سامی :بەڵێ ،ل��ەوەش بێبەشکراوین و ،هەستدەکەین بە
هەموو شێوەیەک پشتگوێ خراوین. پرس :لێرەولەوێ ،باس لەوەدەکرێت کە ئێوە زیاد لە پێویست گرنگی پێدراون ،بە تایبەتی لە ڕووی ماددیەوە؟ سامی :نەخێر بەهیچ شێوەیەک وانیە و هیچ گرنگیەکمان پێنەدراوە چ جای ئەوەی زیاد لە پێویست بێت! پرس :ئێستا لە سەروبەندی بەڕێوەچوونی مەڕاسیمی رۆژی عاشوراین ،ئایا ئێوەش سااڵنە وەکو شیعەکان ئامادەکاری بۆ دەکەن؟ س��ام��ی :ب��ەڵ��ێ ،ئێمەش ئامادەکاریمان ب��ۆی ک���ردووە، زۆربەداخەوە هەندێک الیەنی سیاسی قسەی هەڵەمان پێدەڵێن و ،لەو مەڕاسیمەش زۆر ئەزیەتمان دەدەن ،لێرەوەش پێیان دەڵێن با ئیحتڕامی خۆیان بگرن ،ئەگەر نا!!..
هەر خێزانێکی فەیلی سەردانی کوردستانی بکردبایە دەبوایە ئیقامەی هەبێت کوردە فەیلییەکانی ناوەڕاست و باشور ئامادەنین بگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان، چونکە رەوشی ژیانیان خراپتر دەبێت حکومەت نیو هێندەی مەسیحی و ئێزدییەکان گرنگیمان پێنادات هەستدەکەین لە هەموو شتێک بێبەشکراوین
4
ژماره 167
www.lawanikurdistan.com
2012/11/27
ئۆپۆزیسیۆن داوا دەکات ،لەگەڵ عێراق هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێم ،بکرێت ئایا دەسەاڵت یاخود ئۆپۆزیسیۆن هۆکارە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان؟
راپۆرت :توانا شێخانی هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن داوا دەکەن هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق ئەنجامبدرێت کە بڕیارە لە ساڵی داهاتوودا ئەنجامبدرێت ،هاوکات ئاماژەش بەوەدەکەن کە پێویست ناکات چیتر وادەی ئەو هەڵبژاردنە دوابخرێت ،دەسەاڵتیش لەالیەن خۆیەوە ئۆپۆزیسیۆن بە هۆکار دەزانێت بۆ دواکەوتنی وادەی هەڵبژاردنەکان. نزیکەی حەوت ساڵە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان نەکراوە، دەبوایە سێ ساڵ لەمەوبەر ئەو هەڵبژاردنە بکرایە ،بەاڵم ئۆپۆزیسیۆن داوای هەمووارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنەکان دەکات ،بە تایبەتی ماددەکانی سێ و چوار لە یاسای هەڵبژاردنەکان ،کە تایبەتن بە دەسەاڵتی ئەنجومەنی پارێزگاکان و چۆنیەتی هەڵبژاردنەکان، ئەگەرچی تاوەکو ئێستا چاککردنی ئەو یاسایە لە پەرلەمان گفتوگۆی لەسەر نەکراوە ،بەاڵم پێشبینی دەکرێت دوای چاککردنی ئەو یاساییە ئینجا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بەڕێوەبچێت. ڕەفیق ساڵح ،ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ،لە لێدوانێکیدا بۆ پرس ،دەڵێت «ئەگەرچی کاتی خۆی ئێمە تەنها بۆ یەک ساڵ هەڵبژێردراین ،بەاڵم دواتر بووبە چوار ساڵ ،کەچی دوای ئەو چوارساڵەش هەر نەکرا ،واتە حەوتە ساڵە هەڵبژاردن نەکراوە، بەمەیش نیگەرانی الی ئێمە و ئەندامانی ئەنجومەن دروستکردووە». زیاتر وتیشی «سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەن بە دەس��ەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن داوا دەکەن بە زووترین کات هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بکرێت ،بەاڵم چاککردنەوەی یاسای هەڵبژاردنەکان کێشەی دروست کردووە و هۆکارە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەکان». مەسعود عەبدولخالق ،چاودێری سیاسی ،پێیوایە ماناکانی دیموکراسی ئەو ڕۆژەیە کە هەڵبژاردنێکی شەفافی تێدا بەڕێوەبچێت ،ئەو دەڵێت «بۆ ئەوەی نمونەیەکی جوانی دیموکراسی پیشانی واڵتانی عەرەبی بدەین، دەبێت ڕاستەوخۆ لە کات و ساتی خۆیدا هەڵبژاردنەکان بەڕێوەبچێت». ئەو چاودێرە سیاسیە لەبارەی دواخستنی هەڵبژاردنەکانەوە دەڵێت «هیچ پاساوێک نییە بۆ بەڕێوەنەچوونی هەڵبژاردن و نابێ دەسەاڵت دوای بخات». هاوکات عەلی عەونی ،ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی، دەڵێت «لەڕووی نەتەوەییەوە باشترە بە هەموو شێوەیەک لەگەڵ هەڵبژاردنەکانی عێراق جیابین ،تەنانەت بە ڕۆژێکیش پاش هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق بێت». زانا رۆستایی ،بەرپرسی لێژنەی چاودێری یاسایی کۆمەڵی ئیسالمی، بە ڕاشکاوانە دەڵێت «هیچ گرەنتیەک نیە بۆ وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان و ،بە گومانین لەوەی لە کاتی خۆی ئەنجام بدرێت ،چونکە لە کۆتاییدا هەردوو مەکتەبی سیاسی بڕیاردەدەن ،بێ ئەوەی گفتوگۆ لەگەڵ هیچ الیەنێکی تر بکەن». چ الیەنێک هۆکارە بۆ دواخستنی هەڵبژاردن؟ دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن یەکتری تۆمەتبار دەکەن بە دواخستنی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ،بە جۆرێک بەشێک لە حزبەکانی ئۆپۆزیسیۆن جەخت لەوەدەکەنەوە کە دەسەاڵت هەر جارە و بە پاساوێک هەڵبژاردنەکان دوادەخات ئەمەیش لە پێناو بەرژەوەندی خۆی ،لە بەرامبەریشدا دەسەاڵت ،ئۆپۆزیسیۆن تۆمەتبار دەکات بە دواخستنی هەڵبژاردنەکان ،چونکە وەک ئاماژەمان پێیدا ئۆپۆزیسیۆن داوای هەمووارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنەکان دەکات ،چاودێرانی سیاسیش پێیانوایە هەردوو لە دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکان دەترسن، بۆیە بەردەوام پاساو دەهێننەوە. عەلی عەونی ئەندامی سەرکردایەتی پارتی ،ئۆپۆزیسیۆن بە هۆکار دەزانێت بۆ دواخستنی هەڵبژاردن ،ئەو دەڵێت «ئۆپۆزیسیۆن بەردەوام کێشە دروست دەکات ،داوا دەکەن یاسای هەڵبژاردنەکان هەموار بکرێتەوە ،ئینجا هەڵبژاردن بکرێت ،دواتریش هەر خۆیان دەڵێن دەسەاڵت کاتی هەڵبژاردنەکان دوا دەخات». زانا رۆستایی ،دواخستنی وادەی هەڵبژاردن دەخاتە ئەستۆی
دەسەاڵت و دەڵێت «دەسەاڵت دەیەوێت بە دواخستنی هەڵبژاردن، زیاتر ق��ەرەب��ووی خۆی بکاتەوە ،ب��ەداخ��ەوە ئ��ەوان تەنها بیر لە کەمبوونەوەی رێژەی کورسیەکانی خۆیان دەکەنەوە». ڕەفیق ساڵح ،ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ،ڕەخنە لە دەسەاڵت دەگرێت ،بە جۆرێک دەڵێت «واهەست دەکەم ئەوانەی لە دەسەاڵتن باوەڕێکی تەواویان بە مەرکەزیەتی ئیداری نەبێت ،بۆیە هەڵبژاردنەکە دوادەخەن». هەروەها چاودێرێکی سیاسی سەر بە ئۆپۆزیسیۆن ،کە نەیویست ناوەکەی ئاماژە پێبکرێت ،بۆ پرس وتی «ئەوەندەی تێبینم کردووە، ئۆپۆزیسیۆن نایەوێت لە ئێستادا ئەو هەڵبژاردنە بکرێت ،چونکە دەبینین بە هیچ شێوەیەک پێداگری لەسەر ناکات ،بێگومان ئەوەش لە بەرژەوەندی خۆیاندایە ،چونکە ئەوان پێیانوایە رۆژ لە دوای رۆژ رێژەی دەنگیان لە زیادبوندایە ،لە کاتێکدا وای نابینم». هەڵوێستی الیەنە سیاسیەکان چۆنە؟ ب��ەرەی ئۆپۆزیسیۆن کە پێکهاتووە لە هەرسێ حزب (کۆمەڵ، گۆڕان ،یەکگرتوو) بۆچونی جیاوازییان هەیە و ،تاوەکو ئێستا ناکۆکن لەسەر وادە و دەسەاڵتی ئەنجومەنی پارێزگاکان ،بەشێکیان پێیانوایە کێشە نیە ،ئەگەربێت و پێش ئەوەی یاساکە چاکبکرێت ،هەڵبژاردن بەڕێوەبچێت ،بەاڵم بەشێکی تریش ئاشکرای دەکەن ،پێویستە یاساکە چاکبکرێت ئینجا هەڵبژاردن بکرێت ،هەرچۆنێک بێت هەڵبژاردن بە زووترین کات ئەنجام بدرێت. پارتی و یەکێتی چی دەڵێن؟ عەلی عەونی ،لەبارەی ئامادەبونی پارتی بۆ هەڵبژاردن دەڵێت «پارتی هەموو کاتێک ئامادەی هەڵبژاردنە ،هەرکێشەیەک لە نێو حزبەکانی تر هەبێت ،بەاڵم لە ناو پارتیدا نیە ،هیچ بیانویەکیشمان نیە». کۆمەڵ و یەکگرتوو و گۆڕان ،چی دەڵێن؟ بەرپرسانی بااڵی بزوتنەوەی گۆڕان زۆر بە کەمی باسی دواکەوتنی هەڵبژارنی ئەنجومەنی پارێزگاکانیان دەکرد ،هاوکات لە هەندێک شوێن بە گومان بوون لە رێژەی دەنگەکانیان ،بۆیە لە ئێستاشدا تەنها باسی دواکەوتنی ئەو هەڵبژاردنە دەکەن و هیچی تر ناڵێن ،لەالیەکی ترەوە کۆمەڵ و یەکگرتوو ،کە رێژەی دەنگەکیان دیارە ،خۆیشان دەزانن لە چ شوێنک سەرکەوتن بە دەستدێنن ،بۆیە پێداگری لەسەر کاتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکە دەکەن و ،ئاماژە بەوەدەکەن کە زیاد لە پێویست کاتەکەی دواخراوە. کۆمیسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ،چی دەڵێت؟ هەندرێن محەمەد ،بەرپرسی ئۆفیسی هەولێری کۆمیسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ،ڕایدەگەیەنێت کە وەک کۆمیسۆن چاوەڕوانی چاککردنی یاسایی ژمارەی سێ و چواری هەڵبژاردنەکان دەکەن ،چونکە سەرجەم حزبەکان داوای چاککردنی ئەو یاسایەیان ک��ردووە ،هەروەها ناوبراو ئاماژەشیدا کە بەو زووان��ە هەڵبژاردن بەڕێوەناچێت.
بێ رووتووش
*ل��ە تەلەفزیۆنی .....لە هەواڵی ژێرنووسی کەناڵەکە نوسرابوو ،پشکێنەرێکی ئەمریکی دەڵێ عێراق گەندەڵترین واڵتی جیهانە( .گوایە تەرجەمی لێکۆڵەریان بە پشکێنەرکردووە) (دەترسم قورئانەکەش بەو تەرجەمە جوانەیانەوە دەرخواردی خەڵک بدەن) *لە بەرنامەیەکی رادیۆیی تایبەت بە پرسیارە شرعیەکان کە ئاراستەی میوانی بەرنامە دەکرا ،یەکێک تەلەفۆنی کرد ،گوتی مامۆستا پرسیارەکی شرعیم هەیە ( لەماڵەوە کارەبام بۆ سپلیت بە کێبڵ چەتاڵکردوە ،ئەوە شرعیە؟). ( دەبێی لیژنەی بااڵی فتوا یەکالی بکاتەوە) *لە سۆران جوتیارێکی داماو دڕندەیەک بە مااڵتەکەی فێربوو بوو هەموو شەوێ یەکێکیانی لێ دەخوارد ،ئەویش ئەم جارە ژەه��ری بە کەالکی گایەکدا رشتبو ،بۆ بەیانی سەیر دەکات پڵنگێکی کوشتوە ،کەچی حکومەت دەڵێ دەبێ سزابدرێ. (بەپێچەوانەوە دەبێ برادەرانی بەیتەریەو ڤێتێنەری سزا بدەن، ئەو داهێنانی کردوە پڵنگی دۆزیوەتەوە) *دەیانگوت ئەو رۆژەی بارانە زۆرەکە لە کەالر باری و الفاوی دروستکرد یەکێک بڕی سێ سەد هەزاری پارەی ئاو بۆ هاتبۆە، کابرا دەیگوت حکومەت ئاوی بارانیشی لەسەر من حیسابکردوە. (ئێ کاکە ئەویش لەسەر حکومەت بە پارە کەوتوە) *بەرپرسێکی بااڵی یەکێتی سەبارەت بە کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ناوەند گوتی « فەخامەتی مام جەالل لە هەڵوێستەکانی مالکی نیگەرانە» (ئەو هەڵوێستە توند و هەڕەشە ئامێزە هەر لە شان و شکۆی فەخامەت دێت) *ل��ە بەرنامەی لیژنەکە ه��ات جوملەفرۆشێکی پەنیریان لەخەتگرت ،زیاتر لە ١٠٠٠کیلۆ پەنیری لە نێو کابینەیەکدا ،لەناو پیشەسازی باکور ئەمبارکردبوو ،دەشیگوت کاتێک دەچمەژورێ بە گۆرەویەوە بەسەر پەنیرەکاندا دەڕۆم. (دەمگوت بۆ پەنیری خۆماڵی بۆنی گۆرەوی لێدێ؟؟)
ئەندامێکی سەرکردایەتی پارتی: هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێم ،رۆژێک پاش عێراق بکرێت، باشترە لەوەی لەگەڵ عێراق بکرێت بەرپرسێکی بااڵی کۆمەڵی ئیسالمی: دەسەاڵت بە ویستی خۆی کاتی هەڵبژاردن دوادەخات ،حیساب بۆ ئۆپۆزیسیۆن ناکات
ئەندامێکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: بەرپرسی ئۆفیسی هەولێری کۆمیسیۆنی ئەندامانی ئەنجومەن بە دەسەاڵت و بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان: ئۆپۆزیسیۆن ،داوا دەکەن بە زووترین کات بەو زووانە هەڵبژاردن ناکرێت! هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بکرێت
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 167
2012/11/27
5
پێکهێنانی بەرە لە کوردستان بۆتە مۆدیل ڕاپۆرت :پرس ،سلێمانی
ڕێک کەوتین بەشێوەیەکی ڕێکخراوتر کۆببینەوەو دواتریش شۆڕ بێتەوە بۆ ئاستی ئەو لق و مەڵبەندانەی لەپارێزگاکان هەیە».
پێکهێنانی لیژنەی هەماهەنگی نێوان سێ الیەنی سیاسی لەهەرێمی کوردستان بیروڕای جیاوازی لێ دەکەوێتەوەو توێژەرێکی سیاسیش پێی وایە ئەو الیەنانە بێ کاریگەرین. ئەندامێکی سەرکردایەتی یەکێتی :پێکهێنانی ئەو لیژنەیە هاوکات ئەندامێکی سەرکردایەتی یەکگرتووی ئیسالمی کوردستانیش پێی وای��ە دەبێت ئەو الیەنانە یان لەبەری مەسەلەیەکی تایبەت بەخۆیانە بەبڕوای ع��ارف ڕوش��دی ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی ئۆپۆزۆسیۆن بن یاخود بەشداریەکی کارایان هەبێت لەحکومەتی نیشتیمانی کوردستان پێکهێنانی ئەو لیژنەیە مەسەلەیەکی هەرێمی کوردستان. م����اوەی س��اڵ��ێ��ک دەب���ێ سوسیالیست و ش��ی��وع��ی و تایبەت بەخۆیانەوەو لەم ڕووە دەڵێت «دیارە ئەو حیزبانە زەحمەتکێشان ،لیژنەیەی هەماهەنگیان پێکهێناوە ،هەر چەندە گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی کەپێویستە هاوکاری یەکتربن و پێشتر ئەم ٣حزبە پێکەوە کاریان کردووە و لەگەڵ ٢حزبە تواناکانیان یەک بخەن بۆئەوەی بەشدار بن لەچارەسەرکردنی ئیسالمییە ئۆپۆزسیۆنەکە پێکەوە بوونە ،بەاڵم بەهەر هۆکارێک گرفتەکانی هەرێمەکەمان و هەرنزیک بوونەوەو یەکگرتنێکیش بێت لێکهەڵوەشایەوە ،ئێستاش بە نیازی دووبارە کردنەوەی لەپێناو باشترکردنی بەڕێوەبردنی هەرێمی کوردستان و دیموکراتیزەکردنی ژیانی کۆمەاڵیەتی و سیاسی و کارگێڕی هەمان سیناریۆن. بەهەنگاوێکی باش دەبینم». حیزبی شیوعی :ئێمە هاوبەشین لەدەسەاڵتدا بەاڵم مانای ئەندامێکی سەرکردایەتی یەکگرتووی ئیسالمی :نەمبیستووە ئەوەنییە سەرنج و تێبینیمان نەبێت لەسەر کاری حکومەت لیژنەی کاری هاوبەشی سێ حیزبی کوردستانی کە پێک بەرەیەک هەبێت لەدەرەوەی ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت ئەندامی سەرکردایەتی یەکگرتووی ئیسالمی کوردستان دێت لەحیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان و حزبی زەحمەتکێشان و شوعی کوردستان ،بۆ هەماهەنگی و کارکردنە «ئەبوبەکر هەڵەدنی» بۆ هەفتانەمەی پرس لەسەر ئەم لە ئەو بابەتانەی پەیوەندیدارن بە کوردستانەوە ،هەرکارێکی لیژنە هاوبەشە گووتی «ئەوەی ئێمە لەڕێگەی میدیاکانەوە هاوبەشیش پەیوەندی بەکوردستان و هاوهەڵوێستیەوە هەبێت بیستوومانە ،ئەو سێ الیەنەش دید و تێروانینی خۆیان و هەرسێ ال ڕێک بکەون لەسەری ئەوا کاری هاوبەشی لەسەر دەردەبڕن لەسەر کێشەکانی هەرێم و دەستور و ئەو یاسایانەشی دەکەن ،ئەمە بەپێی گوتەی ئەندامی مەکتەبی ناوەندی حیزبی کەڕەهەندی نیشتیمانیان هەیە ،ئێمەش ڕێز لە بیروبۆچوون وئیرادەیان دەگرین». شیوعی دیموکراتی کوردستان «گۆران حوسێن». ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەکگرتووی ئیسالمی ئەوەشی سەبارەت بەچۆنیەتی وەرگرتنی هەڵوێستی پێکەوەییان ڕوونیکردەوە «ئێمە هاوبەشین لەدەسەاڵتدا ،بەاڵم مانای خستەڕوو «ئ��ەوەی من بیستومە هەر ب��ەرەی دەس��ەاڵت و ئەوەنییە سەرنج و تێبینیمان نەبێت لەسەر کاری حکومەت ئۆپۆزیسیۆن هەیە ،یان ئەوەتا بەشدار بێت لەحکومەت یاخود کە ئەنجام دەدرێت ،ئەگەریش ناجۆر بێت لەگەڵ بیروبۆچون لەدەرەوەی حکومەت بێت و ئۆپۆزیسیۆن بێت ،جگە لەوەش و ئاراستەی سیاسی ئێمەدا ئ��ەوا هەڵوێستی هاوبەش من هێزێکم نەبیستووە کە کاریگەری هەبێت و ڕۆڵی هەبێت وەردەگ��ری��ن» .دەشڵێت «ئەگەر هەسێ الیەنەکەمان ڕێک لەڕووداوەکاندا». نەکەوتین لەسەر مەسەلەیەک ئاساییە هەریەکەمان بۆچوونی توێژەرێکی سیاسی :ئەم سێ حیزبە نەکاریگەرییان هەبووە تایبەتی خۆی دەبێت لەسەر هەربابەتێک». پێشتر چەند جۆرێک لەناکۆکی هەبوو لەنێوان دەسەاڵت لەسەر دەسەاڵت و نە بەشداریی راستەقینەی دەسەاڵتیشن سەبارەت بەسەرکەوتنی کارەکانی ئەم بەرەیە لەهەرێمی و ئۆپۆزۆسیۆنی هەرێمی کوردستان ،سەبارەت بەنێوەندگیری ئەو دوانەش ئەندامەکەی مەکتەبی ناوەندی حیزبی شیوعی کوردستان ،توێژەی سیاسی دکتۆر «ساالر باسیرە» دەڵێت گووتی «پێم وانییە جۆرێک لەوەستانی پەیوەندیەکان هەبێت «لە ژیانی سیاسیدا ئاساییە دوو ،یان زیاتر لە رێکخراو و لەنێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن تاکو ئێمە هاوکار بین بۆ حیزبی سیاسی بۆ قۆناغێک لە قۆناغەکان بچنە بەرەیەکەوە دروستکردنەوەی پەیوەندیەکانیان ،هەرشتێکیش بەئێمە بکرێت بۆ بەرژەوەندیەکی تایبەت ،یان دژ بە الیەنێکی تر ،یان بوونە لەو نێوەندەدا ئەوا ئێمە کەمتەرخەمی ناکەین و ئەرکی هەموو ئۆپۆزیسیۆن» .گوتیشی «بەاڵم ئەوانەی دەچنە بەرەیەکەوە الشمانە هاوکاری یەکتر بین و هەماهەنگیمان هەبێت پێکەوە» .دەبێت خاڵی هاوبەش هەبێت لەنێوانیاندا پێکەوەیان ببەستێت و لەسەر بەرنامەی هاوبەش .پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە ئایا حیزبی زەحمەتکێشان :هەرسێ حیزب ڕەسەنن و پێشتر چی ئەو ٣حیزبە بەیەکەوە دەبەستێت و بۆ کام ئامانج خەباتیان کردوە لەشاخ الی خ��ۆش��ی��ەوە ئ��ەن��دام��ی مەکتەبی سیاسی حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان «ئەنوەر ئەحمەد» سەبارەت بە کاری لیژنە هاوبەشەکە گووتی «لیژنەی کاری هاوبەش نزیکەی ساڵێک دەبێت هەیەو ئامانج لێشی خزمەت کردنی پڕۆسەی سیاسیە لەهەرێمی کوردستان و دەربڕینی زیاتری ئەو سێ الیەنەیە لەسەر کێشەکانی لەهەرێمی کوردستان هەیە و ئەوانەشی پپێی دەوترێت کێشە هەڵواسراوەکانی نێوان هەرێم وبەغداد و مەسەلەی چاکسازی،هەرسێ لەو حیزبانەش ڕەسەنن وکاتی خۆی لەشاخ و خەباتی ڕزگاریدا بەشداریان کردوەو ئێستاش لەپەرلەمان و حکومەتی هەرێمی کوردستاندا بوونیان هەیە». سەبارەت بە شۆڕبوونەوەی کۆبونەوەکانیان لە مەکتەبی سیاسیەوە بۆ خ��وارەوە دەڵێت «مەرج نییە ئێمە لەهەموو شتەکان بیروڕای جیاوازمان هەبێت ،بۆیە لەدواین کۆبونەوەشدا
دەیانەوێ بچنە بەرەیەکەوە؟ ئەم ٣حیزبە هەمویان بەشدارن لە حکومەتە بنکەفراوانەکەی هەرێمی کوردستان .ئەگەر بە ژمارەی دەنگ بێت هیچ کام لەمانە ئەو رێژە سەدیە ناهێنن بگەنە کورسی پەرلەمان پێی .لەبودجەی گەل پارەشیان ئەدرێتێ .یان ئەم بەناو بەرەیە میتۆدێکە بۆ خزمەتی دەسەاڵت و بەهیوای راکێشانی کۆمەڵێک خەڵکە بەالی خۆیاندا بەهیوای بەدوور گرتنیان لە ئۆپۆزیسیۆن ،یان دەیانەوێ فشار بخەنە سەر دەسەاڵت بۆ چەند دەستکەوتێکی خۆیان وەک هەمیشە بریتیە لە پارەو پۆست». توێژەرەکە گومانی هەیە ئەم بەرەیە بتوانێ فشار دروست بکات ،وەکخۆی گوتی «ئەمان هیچ کاریگەرییەکیان نەبووەو نیە لەسەر دەسەاڵت .بودجەی دەوڵەت و سامانی گشتییان پێئەدرێ لەگەڵ کورسیەکی پەرلەمان یان حکومەت ،بەاڵم بێکاریگەر». دەشڵێت «هۆکاری سەرەکی ئەم دیاردە خراپە دەگەڕێتەوە بۆ چەوتیی سروشتی ئەو سیستەمی سیاسیەی لە هەرێمی کوردستان پیادە دەکرێ». سەبارەت بەوەشی لە سیستەمی دیموکراسی و سیاسیدا بەرەی سێیەم ل��ەدەرەوەی دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن بوونی هەیە باسیرە دەڵێت «تۆ یان لەگەڵ دەسەاڵتیت ،یان دەبیتە ئۆپۆزیسیۆن لێی .ئەم سیانە وەک حیزبە بچوکەکانی تر نە ئۆپۆزیسیۆنن ،نەکاریگەریشیان هەبووە لەسەر دەسەاڵت و نە بەشداریی راستەقینەی دەسەاڵتیشن». دکتۆر ساالر باسیرە ئەوەشی گوت «ئەگەر ئۆپۆزیسیۆنن ئ��ەوا لەو حکومەتی بنکەفراوانە بێنە دەرەوەو بەرنامەو دروشمی ئۆپۆزیسیۆن بوون هەڵبگرن وەک ئەوەی حیزبی ئایندە کردی» .پێشیوایە ئەم بەرەیە لە میدیاکان بایەخی پێنەدراوە و گرنگی خۆی وەرنەگرتوە.
ئەم ٣حیزبە هەمویان بەشدارن لە حکومەتە بنکەفراوانەکەی هەرێمی کوردستان .ئەگەر بە ژمارەی دەنگ بێت هیچ کام لەمانە ئەو رێژە سەدیە ناهێنن بگەنە کورسی پەرلەمان .لەبودجەی گەل پارەشیان ئەدرێتێ
6
ژماره 167
2012/11/27
www.lawanikurdistan.com
سلێمانی ،قوربانیی ملمالنێی پارتە سیاسییەکان وباڵەکانی یەکێتی ڕاپۆرت:زیرەک عەبدولڕەحمان ،سلێمانی
سااڵنێکە دەوترێ سلێمانی لە گەشەکردن وەستاوە و وەک پێویست خزمەت ناکرێ و پرۆژەکانی بەنیوەچڵی ماوەنەتەوە، سەرەڕای ئەوەی کە وەک پارێزگاکانی تری هەرێم بودجەی خۆی هەیە و سااڵنە پرۆژەی بۆ تەرخانکراوە ،هەندێک چاودێر ئەمە دەگێڕنەوە بۆ ملمالنێی سیاسی پارتەکان و باڵەکانی ناویەکێتی، ئاماژە بەوە دەکرێ کە ملمالنێی حزبایەتی ،سلێمانی کردۆتە قوربانی و دەستێوەردانی حزبی و شەخسی زۆرە لە راییکردنی کارەکانی حکومەتدا.
کۆمەڵی ئیسالمی :فرەکوێخایی وایکرد بودجەکە وەکو پێویست لەسلێمانی سەرف نەکرێت هەر سەبارەت بەم پرسە ،ئەندامی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵی ئیسالمی «بیالل سلێمان» بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «کاتێک سەیری شاری سلێمانی دەکەیت هەست دەکرێت کە خزمەتگوزاریەکانی کەمترە ل��ەوەی چ��اوەڕێ ک��راوە ،ئەمەش
دیمەنێکی گردبوونەوەی 17ی شوبات
یەکێتی :دەست وەرنادەینە ئیشی پارێزگا نەرمین عوسمان ،ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی ،روونیدەکاتەوە کە بەهیچ شێوەیەک یەکێتی نیشتیمانی کوردستان دەست وەرناداتە کاروبارەکانی پارێزگای سلێمانی وڕەنگە کێشەی هاواڵتیایەک بگەیەنێتە الیان «لەوانەش کێشەی خزمەتگوزاری و گەڕەکەکان یاخود ڕێکخراوێک داوای پڕۆژەیەک دەکات و ئێمەش دەینێرین بۆئەوەی بیخەنە بەرنامەی کاری خۆیانەوە. ئیدی ئێمە دەسەاڵتی جێبەجێ کردن نین تاکو دەست وەربدەینە کاروبارەکانیان». سەبارەت بەو دەنگۆیانەی دەگوترێت پارێزگاری پێشوو کەمتەرخەمی هەبووە «نەرمین عوسمان» دەڵێت «هەموو کەسێک کەدەسەاڵت دەگرێت ئیدی تواناکانی خۆی ڕۆڵ دەبینێت، ئەگەرنا حیزب چ کاتێک دەستی وەرداوەتە کاروبارەکانی کاک دانا ،ئەو پرۆژانەشی لەسلێمانی کراوە ،ڕەنگە خەڵک زیاتر شتی سەرزەوی ببینێت ،بەاڵم پڕۆژەی زۆر لەژێرزەوی سلێمانی کراوە، لەوانەش پڕۆژەی ئاو ئاوەڕۆی سلێمانی کە ئاو ئاوەڕۆی سلێمانی لەباشترینەکانی شارەکانی دیکەی عێراقەو بەپێی وەزارەت��ی پالندانی عێراقیش ژێرخانی ژێرزەوی سلێمانی لەهەموو شارەکانی دیکە پاکترە بۆیەش بایەخ دراوە بەو پڕۆژانەی ژێر زەوی». لەبارەی هەولێرەوە ئەوەشی گوت «خەڵک کاتێک پڕۆژە تەالرەکانی هەولێر دەبینێت دەڵێت ڕەنگە جیاواز بێت ،بەاڵم ئەوانەی هەولێر زۆرینەی کۆمپانیاکانی دەرەوەن و جگە لەوەش وەکو پایتەخت بایەخی پێدراوە». سەبارەت بەکاریگەری ملمالنێکانی ناو یەکێتیش لەڕابردوو، کاریگەری لەسەر پڕۆژەکانی سلێمانی ئەندامەکەی سەرکردایەتی دەڵێت «هەموو الیەک دەزانێت لەماوەی ڕابردوودا چەند مانگێک بەهۆی بارگرژیەکانی سلێمانی پڕۆژەکان دواکەوتن ،بەاڵم ئەوە وای نەکردووە کە کاریگەری لەسەر بودجە هەبووبێت ،جگە لەوەش لەسلێمانی کارەکان زۆر شەفافترن و بەشێوەی تەندەر کارەکان دەکرێت و بودجەکەش مانگی پێنج و شەش دەگات ئەوەش دەبێتە هۆی دواکەوتنی پڕۆژەکان». دان بەوەشدا دەنێت کە لەهەر شوێنێکیش ملمالنێ و بارگرژی هەبێت کاریگەری دەکاتە سەر هەموو ب��وارەک��ان .گوتیشی «ئەوەندەشی کۆمپانیای بیانی لەهەولێر هەیەو سەردانی ئەوێ دەکەن لەسلێمانی نایەن و نین ،بۆیە دوای ئەوەی ئەو کۆمپانیایانە لێکۆڵینەوەیان کردوەو بۆیان دەرکەوتووە خەڵکی سلێمانی سەردانی هەولێر دەکات و دەچێتە مۆڵەکان شت دەکرێت ئینجا بیریان لەوەکردۆتەوە بێنە سلێمانی و سەرمایەکانیان بخەنە کار ،لەهەمان کاتدا بارگرژیەکانی ڕابردوو بووە هۆی ئەوەی لەوکاتەدا چەند کۆمپانیایەک بڕۆن بەهۆی ئەوەی کۆمپانیاکان پارەیان خستۆتە کارو ئەوەش پێویستی بە کەش وهەوایەکی ئاسوودە هەیە».
لەکاتێکدا بودجەی تایبەتی خۆی هەبووەو بەپێی پارێزگاکانیش دابەش کراوە ،ئەوانەشی کەمتەرخەمن پێویستە لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکرێت». ئەندامەکەی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵ ئەوەش دەخاتە ڕوو «ڕەنگە باڵباڵێن لەناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان کاریگەری هەبووبێت لەسەر پڕۆژەکانی سلێمانی ،چونکە داهاتی سلێمانی لەبەردەستی یەکێتی دابووە ،لەوانەشە ئەوە هۆکارێکی خرابوو بێت کە ئەو باڵباڵێنەو فرەکوێخاییە وایکردبێت کە بودجەکە وەکو ڕۆژنامەنووسێک :کاریگەری زیانی پارێزگاری پێشوو تاکو پێویست سەرف نەکرابێت،هەندێک جاریش لەبەر خزم خزمێنە سەرف کرابێت». ئێستاش ماوە نوسەرو ڕۆژنامەنووس»ئەنوەر حسێن» لەمیانەی لێدوانێکدا بە پەرلەمانتارێکی گۆڕان :جێبەجێ کردنی پڕۆژەکان لەئاستی هەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «کاتی خۆی پارێزگای سلێمانی کە پێویستدا نییە دانای ئەحمەد مەجید بوو زیانێکی گەورەی لەشاری سلێمانی داو پەرلەمانتاری لیستی گۆڕان لەپەرلەمانی کوردستان»ڕێباز بەشێکی زۆری پڕۆژەکانی دواخست ،تاکو ئێستاش ئەو کاریگەریە فەتاح» بە هەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «من وای نابینم لەسەر ئەم پارێزگایە ماوە ،بەاڵم دوای هاتنی پارێزگاری نوێ لەناوچەیەکی دیاری کراوی کوردستاندا پڕۆژە جێبەجێ بکرێت و پڕۆژەکانی سلێمانی زۆر باش بووە ،ئەمەش تاکو ئێستا نەبۆتە لەناوچەیەکی دیکەدا جێبەجێ نەکرێت ،جێبەجێ کردنی پڕۆژەکان هۆی قەرەبوو کردنەوەی ئەو کاریگەرەی پێشووتری پارێزگاری لەسەرجەم وەزارەکان و ناوچەکانی کوردستانیش کێشەی تێدایە ،سلێمانی». بەاڵم ڕەنگە لەناوچەکدا کێشەکە زیاتر بێت ئەوەش مەسەلەیەکی ئەنوەر حسێن دەشڵێت «پێم وانییە ئەگەر لەهەولێر پارتی دیکەیە ،بۆنموونە ئەگەر وەزارەتی تەندروستی بەنموونە وەربگرین دوو پرد دروست بکات پێی وابێت پڕۆژەبێت و لەسلێمانیش هەروەکوچۆن لەسلێمانی نەخۆشخانەی چوارسەد قەرەوێڵەییەکە یەکێتی دوو شەقام دروست بکات پڕۆژە بێت ،بۆیە پێم وایە هەیە بەهەمان شێوە لەهەولێر تەنانەت پڕۆژەیەکی تازەتر بوونی حکومەت باش ئیشەکان ڕاناپەڕێنێت». بەبڕوای ئەنوەر حسێن ئەوەی باس دەکرێت لەناو باڵەکانی نییەو لەو پڕۆژانەی کەلەسەردەمی ڕژێمی پێشوو بوونی هەبووە، نەخۆشخانەشمان هەیە لەسۆران چەندین کێشەی هەیەو جێبەجێ یەکێتی زیاتر کاریگەری سیاسی هەیە تاکو ئیداری ،چونکە پارێزگاری سلێمانی سەر بەهیچ کام لەوانە نییەو کاری خۆی نەکراوە لە زاخۆش بەهەمان شێوە». دکتۆر ڕێباز گووتیشی «ئەگەر هەولێر ڕوویەکی جوانتری دەکات. هەبێت لەسلێمانی من پێم وایە ئەوە کەرتی تایبەتە توانیویەتی ئەو سەرکەوتنە بەدەست بێنێت نەوەک پڕۆژەکانی حکومەتی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی :کارەکان وەکو پێویست نین هەرێمی کوردستان». ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی «پ��ەری جەالل» سەبارەت بەکاریگەری ملمالنێکانیش لەشاری سلێمانی بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «لەڕابردووشدا کاتی دانای ئەحمەد ئەندامەکەی پەرلەمانی کوردستان گووتی «هۆکارەکە هەرچی مەجید پاریزگاری سلێمانی ،کار کراوە ،ئێستاش بەهەمان شێوە بێت ئەنجامەکەی ئەوەیە جێبەجێ کردنی پڕۆژەکان لەئاستی کار دەکرێت و ناهەقییە بڵێیت کار بۆ سلێمانی نەکراوە ،بەاڵم پێویستدا نییە ،ڕەنگە ئەم ملمالنێیە هۆکار بێت ،بەاڵم ناتوانین لەئاست سلێمانیدا نییەو دەبێت کاری دیکەش». ئەندامەکەی ئەنجومەنی پارێزگاری سلێمانی ئەوەشی خستەڕوو هۆکاری گەندەڵی و بەشداربوونی بەرپرسەکان و پشکیان لەکۆمپانیاکاندا و زۆر جار بێخەم بوونی کۆمپانیاکان بەرامبەر کە ملمالنێ کاریگەری بووە لەسەر پڕۆژە خزمەت گوزاریەکان. ڕێ و شوێنەکان کەحکومەت بەرامبەریان بیکات ئەمەش بەهۆی ئەوەی بەرپرسێک لەپشتیانەوە هەیە ،بۆیە هۆکاری بێ خەم بوونی کۆمپانیاکانی بەرپرس لەجێبەجێ کردنی پڕۆژەکان بەپاڵپشتی بەرپرسێکی دیاری کراو کاریگەری هەیە». ئاماژە بەوەش دەکات کە دەستێوەردانی حیزبی لە بازاڕ و ئابووری و گرێبەستەکان هۆکارێکی گرنگە ،زۆرجاریش کەسێک کە لەئاستی پێویست نەبووە ،بەاڵم لەبەر ئەوەی مەیلی بۆ بەرپرسێک هەبووە لەو شوێنەدا ماوەتەوە.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 167
2012/11/27
7
بەرپرسی باژێڕوانی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەولێر (برزۆ مەجید) ،هۆکاری دواکەوتنی کۆنگرەی بزوتنەوەکەی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە کە پێشتر شەڕی دەروونی و ئەمنی و ماددیان لەگەڵ ک��راوە ،ئەو دەڵێت «لە ئێستادا لە نەفەسێکی ئارامداین و خەریکی خۆ رێکستنەوەین و لە کاتی گونجاودا کۆنگرە دەبەستین» .هەروەها ناوبراو لەو دیدارەیەدا لەگەڵ هەفتەنامەی «پرس» ڕایدەگەیەنێت، دەبێت لەمەودوا دەسەاڵت لەوە تێبگات کە لە مەسەلە ن��ەت��ەوەی��ی و نیشتیمانیەکان هیچ الیەنێک پ��ەراوێ��ز نەخات و کۆدەنگیەک دروستبکات .لەبارەی فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلەشەوە جەخت دەکاتەوە کە لەمەودا حکومەتی مەرکەزی بۆی نییە ،دەستدرێژی بکاتە سەر خاکی کوردستان و ئەو ج��ۆرە هەڵسوکەوتانە بکات. دەشڵێت «بە هەموو شێوەیەک ئامادەین ڕووبەڕوویان ببینەوە». دیدار :پرس
برزۆ مەجید ،بەرپرسی باژێڕوانی گۆڕان لە هەولێر:
هیچ حیزب و الیەنێک کێشەیان بۆ دروست نەکردووین پرس :پێتوایە فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلە بە فیعلی جێگای مەترسی بن بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان؟ برزۆ :بێگومان دروستکردنی هەر یەکەیەکی سەربازی لە دەرەوەی دەستور ،کە بۆ هەڕەشە بەکاربهێندرێت جۆرێکە لە مەترسی و هەڕەشە ،بەاڵم لێرەدا کێشە گەورەکە ئەوەیە ئەمە دەرئەنجامی شکست و ناکامڵبوونی سیاسەتی دەسەاڵتی هەرێمی کوردستانە کە لە هەردوو حزبی دەسەاڵتدار پێکهاتووە ،هەروەها دوای روخانی رژێمی بەعس کورد لە پێکهێنانی حکومەت بەشداربووە ،ئایا بۆ نەیویستووە ئەو مەسەالنەی کە ڕەهەندی نیشتیمانیان هەیە و ئەولەویەتی کارکردنی لە پێناو بەژەوەندی هەرێمی کوردستان بێت ،ئەگەر ئەمانەی بکردابایە ئەولەویەتی کارکردنیان دڵنیام ئەوە بارودۆخە دروست نەدەبوو ،ئەوەی ئێستاش هەیە دەرئەنجامی پێشووە. پرس :کەوایە ئەو دەرئەنجامە چۆن مامەڵەی لەگەڵ بکرێت؟ برزۆ :پەندێکی کوردی هەیە دەڵێت «لە هەموو شتێک دەرسێک وەبگرە» ،ئەمە دەرفەتێکی زۆرباشە بۆ کورد و بە الیەنەکانی دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن و شەقام و هەموو دەنگەکان ،هەروەها دەبێت دەس��ەاڵت لەوە تێبگات کە ئەو مەسەالنەی ڕەهەندی نیشتیمانیان هەیە پێویستە سەرجەم پێکهاتەکان تێیدا بەشداربن، هەروەها با پەرلەمان بکرێتە مەرجەح و ببێتە چارەسەری هەموو کێشەکان. پرس :وەکو بزوتنەوەی گ��ۆڕان ،لەبارەی ئۆپەڕاسیۆنەکانی دیجلەوە چی دەڵێن؟ برزۆ :وەک ئەرکێکی نیشتیمانی و نەتەوەیی دەسەاڵت رێگەمان پێبدات و نەدات ،ئێمە ڕووب��ەڕووی دەبینەوە و بەری لێدەگرین و دەبێت ئەو بۆچونە گشتیەش دروست بکەین کە حکومەتی مەرکەزی لەمەودا بۆی نیە ئەو جۆرە هەڵسوکەوتانە بکات ،بەاڵم لە کوردستانیش دەسەاڵت دەبێت لەسەر مەسەلە نەتەوەییەکان هەموو پێکهاتەکان بەشداری پێبکات. پ��رس :لە ئێستادا بەشێک لە الیەنە سیاسیەکان گوتاری سیاسیان یەکخستووە بە تایبەتی لەسەر مەلەسەی ئۆپەڕاسیۆنی دیجلە ،بەاڵم زۆرجار بزوتنەوەی گۆڕان بەوە تۆمەتبار دەکرێت کە لەسەر هەندێک مەسەلەی نیشتیمانی هاوڕانیە لەگەڵ پارتی و یەکێتی؟ برزۆ :ئێمە چەندینجار هۆشداریمانداوە ،با هەموو الیەک بەشداربین لەوەی پێش ئەوەی ڕووب��ەڕووی کێشەیەک ببینەوە ،بەاڵم تۆ پەراوێزم دەخەیت و هیچ خوێندنەوەیەک بۆ پڕۆژە و پێشنیازەکانم
ناکەیت و ،خۆت هۆکاری بۆ کێشەکە ،ئیتر چۆن داوامان لێدەکەی لەسەر یەک مێز لەگەڵت دابنیشم بۆ چارەسەرکردنی ،بۆ مەسەلە نەتەوەییەکان هیچ حزب و الیەنێک ناتوانن موزایەدەمان بەسەرەوە بکەن. پرس :بە بۆچونی بەرێزتان ،نۆ ساڵە سەرکردایەتی سیاسی کورد لە بەغدا کە گرنگرترین پۆستیان هەبووە ،چیان کردووە؟ برزۆ :دەبوایە ئەولەویەتی کارکردنیان لە پێناو بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نیشتیمانیەکان بوایە ،بە تایبەتی مەسەلەی ماددەی ١٤٠و ناوچە کێشە لەسەرەکان ،نۆ ساڵە یەک مەتر زەوییان لە ناوچە کێشە لەسەرەکان نەگەڕاندۆتەوە بۆ سەر هەرێمی کوردستان ،بەڵێ هۆکارەکەی حکومەتی بەغدایە ،بەاڵم خودی خۆشمان هۆکاربووینە. پرس :سااڵنە حکومەتی هەرێم ،وەفدی حزبی و حکومی ڕەوانەی بەغدا دەکات ،بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان ،بەاڵم تاوەکو ئێستا ئەو وەفدانە هیچ ئەنجامێکی ئەوتۆیان نەبووە ،بۆ؟ برزۆ :ئێمە دەبێت لە ناوخۆ بەشێوەیەک خۆمان بەهێزبکەین کە هیچ الیەنێکی سیاسی پەراوێز نەخرێت و ،ناوماڵی خۆمان یەکبەخەین و گۆڕەپانی سیاسی بۆ هەموو الیەک فەراهەم بکەیت، ئینجا دەتوانی بەهێزبیت و داوای مافی خۆت لە بەرامبەرەکەت بکەیت. پرس :مالیکی و چەندین حزبێکی تری شیعە ،بڕیاریانداوە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ،لە ناوچە دابڕێندراوەکان، بە یەک لیست بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن ،ئایا پێتوانیە ئەمەش لەبەرامبەر هەڵوێستی حزبە کوردییەکانە؟ برزۆ :بزوتنەوەی گۆڕان نزیکەی مانگێکە رایگەیاندووە ،کە لەگەڵ بەرەی کوردی لە ناوچە کێشە لەسەرەکان بە یەک لیست بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان دەکات ،بۆ ئەوەی لەو ناوچانە کورد سەنگ و قورسایی هەبێت و دەنگی زیاتر بەدەست بهێنێت و هیچ دەنگێک بە فیڕۆ نەڕوات ،هەروەها وەک وەاڵمێکیش دەبێت بۆ بەغدا کە کورد یەک گوتاری هەیە و یەکگرتووە. پ���رس :م���اوە م���اوە ،ب��ەرپ��رس��ی م��ەک��ۆی گ���ۆڕان ل��ە هەولێر دەگۆڕدرێت ،ئایا کێشەی ناوخۆتان هەیە ،هۆکارەکەی چیە؟ ب��رزۆ :نەخێر بەهیچ شێوەیەک کێشەی ناوخۆمان نەبووە، هەروەها ئێمە ماوەیەکی کەمە دەستمان بە هەڵبژاردنی ناوخۆ کردووە و ،ئەو ستافەی کە ئێستا کاردەکەن لە ئەنجامی هەڵبژاردن دەرچوونە ،پێش ئەوکاتیش شێوازێکی تر هەبوو بۆ ڕایی کردنی کارەکان ،ئەوانیش لە دۆخێکی ئاساییدابوونە و گۆڕانکارییەکانیش
ئاسایی بوونە. پ��رس :ئایا لە هەولێر هیچ الیەنێک کێشەتان بۆ دروست دەکات؟ برزۆ :نەخێر بەهیچ شێوەیەک هیچ و حزب و الیەنێک کێشەی بۆ دروست نەکردوین. پرس :لە هەولێر ،پەیوەندیمان لەگەڵ حزبەکان چۆنە؟ برزۆ :لە چوارچێوەیەکی ئاساییدا ،پەیوەندیمان لەگەڵ سەرجەم حزبەکان باشە. پرس :لە هەولێر ،رێژەی نفوزتان چۆنە؟ برزۆ :لە ٧_٢٥بزوتنەوەیەکی تازەبوین و بەهیچ شێوەیەک خۆمان ڕێکنەخستبوو ١١٢ ،ه��ەزار دەنگمان هێنا ،لە دوای ئەوکاتەشەوە تاوەکو ئێستا رێژەی دەنگی گۆڕان لە زیادبوندایە. پرس :ئایا کێشەی فەرمانبەرە نانبڕاواکانتان ماوە ،ئایا هیچ کەسێکتان ماوە نەگەڕابێتەوە سەر کارەکەی؟ برزۆ :بەڵێ ،زۆرماوە کە تاوەکو ئێستا چارەسەر نەکراوە. پرس :بزوتنەوەی گۆڕان کەی کۆنگرە دەبەستێت؟ برزۆ :لە کات و ساتی گونجاودا بێگومان کۆنگرە دەبەستین، ئێمە شەڕی دەروونی و ماددی و ئەمنیمان لەگەڵ کراوە ،بۆیە لە ئێستا خەریکی خۆ ڕێکخستنەوەین و لە کاتی خۆیشدا کۆنگرە دەبەستین. پرس :چەند هەڵسوڕاوێکتان لە ناوچانەی ڕانیە ،دەستیان لە کارکێشایەوە ،ئایا هۆکارەکەی چی بوو؟ برزۆ :زانیارییەکی ئەوتۆم نیە ،بەاڵم لە هەموو حزب و الیەن و شوێنکدا کێشە هەر ڕوودەدات.
لەسەر مەسەلە نەتەوەییەکان هیچ الیەنێک ناتوانێت موزایەدەمان لەسەر بکات بە یەک لیستی دابەزینی کورد لە ناوچە دابڕێندراوەکان لە هەڵبژاردنەکان، وەاڵمێکە بۆ بەغدا کە کورد یەکگرتووە و یەک گوتاری هەیە
8
ژماره 167
www.lawanikurdistan.com
2012/11/27
ئیتر ئەو هەموو پشوە هیچ مانای نیە! ئومێد خۆشناو زۆر ئاساییە هەندێک لە تاکەکانی کۆمەڵ تەمبەڵ بن،بەاڵم قەت ئاسایی نیە بەشێکی زۆر لە کۆمەڵ و حکومەت تەمبەڵ بن! خەریکە ڕۆژەکانی ساڵ لەکارکردن دەبنە ژمارەیەکی زۆر کەم ،ئەمەش بێشک ئەوە دەردەخا کە گەلێکی بەرهەمهێن نین بەڵکو بەرخۆرین. هەڵبەت لەو هەموو پشوەدا گومانم لەوە نیە کە حکومەت لە داخوازیەکانی هاواڵتی بێزارە بۆیە هێندە حەز بە پشوو دەکات و خوازیاری ئەوەیە دەرگا کانی دابخات تا ڕۆژێک کەمتر بێت لە خستنە ڕووی داواکاری واڵتیان. سەرەڕای ئەوەی ژمارە زۆری ڕۆژە پشوەکان کاریگەری لەسەر وەرگرتنی ئاستی زانیاری قوتابیان دەکات،لەهەمان دەمیشدا زیانێکی گەورەی ئابوو ریشی دەبێت وچەندە کاریگەریشی لەسەر مامەڵەی هاواڵتیان دەبێت. خۆ ئەگەر تێفکرینی خۆمان لە ناوخۆی واڵت لەمەڕ ئەو پرس و زیانانە نەبێت لەهەمبەر ئەو باسە ،ئەی دەبێت ئەو هەموو کۆمپانیاو نوێنەرایەتی وکارمەندو کرێکارە بیانیانە چیمان پێ بڵێن و چ خوێندنەوەیەکیان بۆمان هەبێت! ئیتر با بزانین کە ڕۆژەکانی ساڵ کە ژمارەیان ٣٦٥ڕۆژە چەندی دەمێنێتەوە بۆکار ٩٦ڕۆژی ساڵ ڕۆژان��ی هەینی و شەممەن،چەند ساڵێکیشە ڕۆژە پشوەکانی هەردوو جەژنی ڕەمەزان و قوربان لە سێ چوار ڕۆژ بوینە بەنزیک بە دەڕۆژ،جەژنی نەورۆزیش هەر نزیکەی بە دە ڕۆژ سەری ساڵیش نزیکەی پێنج ڕۆژ ئەگەرالنی کەم پێنج ڕۆژیش بۆ ڕۆژانی نێوان دوو پشو دابنێین وئەوا هەر لە مانگی پڕ لە خێرو بەرەکەتی بەهاریش بگە ڕێن کە پڕاو پڕە لە ڕۆژانی خۆش و ناخۆش و کارەسات و دەسکەوت،ئیتر ئەو ڕۆژانە ش زۆرن کە ڕۆژی کرێکار و جوتیارو مامۆستاو الو و پیرە ژن و پیرە مێرد ودایک و خەریکە ڕۆژی مەسوالنیشی دێتە بانی ،ئەوانە ش نزیک بە بیست ڕۆژێک دەبن لە ساڵ، لە هەموو سەیرتر ڕۆژی یەکی ئایارە کە گوایە ڕۆژی کرێکارانە لەو ڕۆژەدا پشووی هەمووانە تەنها کرێکارەکان لە کارن ! هەر لەوە گەڕێ ئێستا شتێکیتریش بۆ تە مۆد هێشتا دە ڕۆژ بۆ جەژن ماوە تەواوی کارەکان ڕادەگیرێن هەر کارێکت دەبێت ،بێشک وەاڵمەکە ئەوەیە لێگەڕێ بۆ دوای جەژن،کەواتە بەڕاستی جەژن بۆتە جەژن هەر چەندە لە بیرکاری تۆزێکیش بیر کۆڵم بەاڵم بەو حیسابە بێت ئەو ٣٦٥ڕۆژەی ساڵ نزیکەی ١٨٠ڕۆژی کار دەمێنن،کەواتە بەرهەمی ئێمە لە ساڵدا نیو ساڵە خواردنیشمان هی یەک ساڵە. خۆئەگەر بە پێی ستانداردی جیهانیش بێت لە هەفتەیەکدا شەش ڕۆژ کارو لە ڕۆژێکیش هەشت سعات کار ئەوا بە دڵنیایەوە زۆر قەردار دەبینەوە ئیتر ئەوەیە واڵتی کشتوکاڵ و پیشە سازی و بونیاد نانەوەی ژێرخانی ئابووری چی و چیتر! کەوایە هیچ شەرم نییە بڵێین ئێمە چ وەک تاک چ وەک کۆ چ وەک سیستەم و حوکمڕان تەمبەڵین،وەک ئەو بەسەرهاتەین کە دەگێڕنەوە ،ڕۆژێک سێ برای تەمبەڵ بەیانیەکی زووی باراناوی دەچن بۆکار لە ڕێگادا برای بچوک بە برای مەزن دەرێ برام کوە ئەمڕۆ دونیا ساردە بگەڕێنەوەو نەچینە سەرکار ،برای گەورە دەڵێت لە خۆی باشتر نیە بابگەڕێنەوە و بەاڵم بە مەرجێک سبەیش ناچین ئیتر هەرسێکیان ڕێک دەکەون بگەڕێنەوە ،لەڕێگا دەبێتە شەڕیان برای ناوەندی دەڵێ هەردووکتان ڕەئی خۆتان دا بەس من ماوم دەبێت مادام وایە ڕۆژێکیش بۆخاتری من نەچین،ئەوانیش لەخودایان دەوێ و ڕازی دەبن ،ئیتر کە دێنەوە بۆماڵ باوکیان دەیان بینێت و پرسیار دەکات ،ئەوانیش بەسەر هاتەکەی بۆ دەگێڕنەوە،باوکەش لەوان تەمەڵترە دەڵێ کوڕەکانم وەرن بە هەتا دەمرین کار نەکەین خودا یەکەو دەرگا هەزار ئەو بەسەر هاتە ئەگەر ئەفسانەش بێت یان دروستکراو بێت ،بەاڵم زۆر لە ئێمە هاواڵتیانی براکان دەچێ و باوکەکەش حکومەتە کەمانە ،کەواتە با لێی بخەوین خودا یەکەو دەرگا هەزار ،ئایندەمان گەشە ڕۆژێکمان لە پێشە کە لەخەوین کاتێک هەڵدەستین ئیتر بوینە بەدەوڵەت خەونێکی خۆشیش دەبینین
میستەر رۆمێرت:
دەتوانم لە هۆڵەندا باسی ئەوە بکەم کە راهێنانم بە کەسە پایەبەرزەکانی پارتی و یەکێتی کردووە، بەاڵم لێرە ناتوانم دیمانە :محەمەد عومەر میستەر رۆمێرت ،راهێنەری سەرکردەکان ئێستا بۆ راهێنانی رۆژنامەوانی بە پارلەمانتارانی کوردستان لە هەولێرە ،میستەر رۆمێرت تەمەن ٦٣ساڵ دانیشتووی واڵتی هۆڵەندایە لە ساڵی ٢٠٠٤ەوە ئاشنای ئیسماعیل خەیات دەبێت سەرسام دەبێت بە کارەکانی ئەو هونەرمەندە کە هێلی تەماسی نێوان پارتی و یەکێتی ڕەنگا و رەنگ کردبوو لە دێگەڵە لە پێناو بەرقەرار بوونی ئاشتی لەو کاتەوە تا ئێستا رۆمێرت ٢٧جار سەردانی کوردستانی کردووە. لەم دیمانەدا میستەر رۆمێرت باس لە راهێنانی رۆژنامەوانی سەرکردە و سەرۆکەکان دەکات دەڵێت سەرکردە کوردەکان پێویستیان بە راهێنانە. پ :چۆن ئیسماعیل خەیاتت ناسی؟ و :کارێکی هونەری ئیسماعیل خەیاتم بینی لە پێشەنگای ئارام لە سلێمانی ئەو رۆژە خۆڵ و تۆز بوو لە سلێمانی زۆر گەرم بوو بە وەرگێرەکەم وت کە ناوی گۆران بابە عەلی بوو چ شوێنکی خۆش هەیە بچین وتی گەلەرییەک لە سلێمانی هەیە ئینجا رۆیشتن بۆ گەلەرییەکە یەکەمجار کاری ئیسماعیل خەیاتم بینی پێم جوان بوو پێشتر زانیاری لەبارەی هونەرەوە هەبوو هەر کاتێک کاری ئیسماعیل ببینێت دەزانی ئەوە کاری ئەو جۆرێتی نێودەوڵەتی هەیە. پ :دوو بۆچوون لە بارەی میدیای کوردی هەیە بۆچۆنێک دەڵێت ئەوەی کە ئێستا هەیە لە ئازادی ڕادەبەدەرە بۆچوونێکی تر دەڵێت نەخێر ئازادی رۆژنامەنووسی نییە تۆ چی دەڵێیت؟ و :کاتێک کە هاتینە ئێرە هەموو میدیاکان سەر بە الیەنی حزبی و ئایینی بوون ،سەربەخۆیی لە میدیادا نەبوو ئەگەر بەرواردی بکەی بە ئێستا میدیای ئەو سەردەمە منداڵێکی بچووک بوو ،بەاڵم ئێستا میدیا هەرزەکارە هەندێکجار شتی پرۆفیشناڵ دەبینم و دەبیستم هەندێکجار ناپرۆفیشناڵە کار دەکەن هەندێجار خەڵک لە تەلەڤیزیۆنەکان پشتیان داوەتە کورسیەکان، بەاڵم ئەوە چاک دەبێت یەک و دوو ساڵی تری ماوە ئەو کەسانەی لە بواری میدیا کار دەکەن زۆر بە خێرایی فێر دەبن ئامۆژگاری من ئەوەیە چاو لە کەناڵەکانی جەزیرە و عەرەبیە بکەن چۆن رەفتار دەکەن یان رۆژنامە نێو دەوڵەتیەکان. پ :کەناڵی جەزیزە ئێستا بۆتە شەرێکی قەتەر لەگەڵ سعودیە ئەگەر سەیری جەزیرە بکەین کاریگەری لەسەر پەیامی کوردی هەیە جەزیرە دەیوێت شۆڤیزمی عەرەب باس بکات تیرۆر بکاتە بابەت دەوێت دژایەتی هەندێ الیەن بکات لە بەرژەوەندی قەتەر لە بەرامبەردا کەناڵی العەرەبیە لە بەرژەوەندی سعودیە کار دەکات پێتوانییە دەبێت کورد سەیری کەناڵێک بکات پرۆڤیشناڵ بێت کاریگەری سیلبی لەسەر نەبێت؟ و :باسی سیاسەتیان ناکەم باسی ئەدا جوانەکەیان دەکەم کە لە جەزیرەدا هەیە باسی تەکنیکی ئەوان دەکەم باسی سیاسەتی ئەوان ناکەم لە ڕووی جۆرییەوە باشترین لە هۆڵەندا چاودێری جەزیرە ئینگلیزی دەکەم شێوازی بەکار هێنانی کامێرا و تەکنیکی و دەنگ و ئەو شتانەیان زۆر باشە زۆر شتیان لێ فێر دەبی. پ :لە میدیاکانی کوردستان هەموو شتێک باس دەکرێت تەنانەت ئەگەر مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیش هەبێت؟ و :بە شێوەیەکی زیرەکانە باس بکرێت رۆژنامەنووسەکان رۆڵێکی زۆر گرنگیان هەیە لەو کۆمەڵگایە کە بەرەو پێش دەچێت گەورە دەبێت ،بەاڵم رۆژنامەوان نابێتە پاڵەوان ،بەڵکو ئەو کەسەیە تێبینی لەسەر بابەتەکان دەبێت پەیوەندی دروست دەکات پێویست ناکات ببێتە پاڵەوان خۆم ترسنۆکم ،بەاڵم هێشتا ماوم نەمردووم لە هەندێک وەزع دەرچوومە لە هەندێک حالەت خۆت بشارەوە زیرک بە. پ :ئاگەداری میدیای کوردی چۆن هەڵسوکەوت لەگەڵ پرسی نەوت کردووە؟ و :ئاگەدار نیمە ،بەاڵم دەزانم کە نەوتێکی زۆر هەیە ئاگەداری ملمالنێی نێوان بەغدا و هەولێرم لەسەر نەوت پ :جەنابتان راهێنانی رۆژنامەوانیتان بە زۆرێ��ک لە سەرکردە سیاسیەکانی کوردستان کردووە دەکرێت بزانین ئەم سەرکردانە کێ بوون؟ و :ناتوانم باسی بکەم یەکێک لە یاساکانی میدیا ئەوەیە کە میسداقیەتی تێدایە ناتوانم ناو بدەم ،ئێمەش دەبێت میسداقیەت بپارێزین ئازادی تەواویان پێ دەبەخشین بە راشکاوانە قسە بکەن لەوەش نەترسێن بۆ رۆژی دواتر
بچێتە سەر رووپەڕی رۆژنامە و گۆڤارەکان دەتوانم لێرە پێت بڵێم راهێنانم بە سەرۆک وەزیرانی هۆڵەندا کردووە ،بەاڵم لە واڵتی خۆمدا ناتوانم بە هیچ شێوەیەک باسی بکەم دەتوانم لە هۆڵەندا باسی ئەوە بکەم کە راهێنانم بەو کەسە و پایە و پلە بەرزانە داوە لە پارتی و یەکێتی ،بەاڵم لێرە ناتوانم باسی بکەم. پ :لە چ ڕوویەکەوە راهێنان بە سەرکردە سیاسیەکانی کوردستان دەکەی؟ و :الیەنی تەکنیکی و چۆنیەتی دانیشتن و قسەکردن و چۆنیەتی دروست کردنی رستە و قسە و باشتر بێت بۆ وتنەوە زیاتر الیەنی تەکنیکی و الیەنی ناوەڕۆکە. پ :ئەتەکێت و شێوەی سەرکردە کوردەکان لە کاتی دەرکەوتن و کاتی ئاسایی چۆنە؟ و :گۆڕانکارییان بەسەر هاتووە پێشکەوتوونە زۆربەی سیاسەتمەدارەکانی ئێرە کە وەاڵم دەدەنەوە تەواو نابێت زۆر درێژە هەر زانیاری دەنێرێت لەسەر یەک. پ :لە سەرکردە بااڵکانی هەرێمی کوردستاندا کامە سەرکردە لە ڕووی قسە کردن و ئەتەکێتی رۆژنامەوانی باشترینە؟ و :ناتوانم ناو بێنم خۆت سەیری تەلەڤیزیۆن بکە وەاڵم بدەوە ،بەاڵم بە شێوەیەکی گشتی گەنجەکان باشترن لە پیرەکان. پ :نرخ و کرێ هەر راهێنانێک بە سەرکردەیەک چەندە؟ و :زۆر زۆر گرانە ناتوانم ژمارەتان بدەمێ لەبەر میسداقیەت لە هۆڵەندا یان لە بەریتانیا یان لە ئەمەریکا راهێنانێک بە سەرکردەیەک بدەی لە نێوان ٣٠هەزار دۆالر تا ٥٠هەزار دۆالر بۆ رۆژێک بۆ ئێرە نییە. پ :ئایا هەموو سەرکردەکانی جیهان راهێنان دەبینن کێن ئەوانەی راهێنان دەبین؟ و :لە رۆژئاوا هەموو سەرکردەیەک رۆژانە راهێنان دەبینن هەموو وەزیرێک هەموو سەرۆک وەزیرێک هەندێکیان هەموو رۆژێک راهێنان دەبین ،سەرۆکی ئەمەریکا ئامادەی کورتیەکی راهێنان دەبێت کە پێویستە چ وشەیەک بەکار بهێنێت چی بڵێت بە چ شێوەیەک قسە بکات کەم سەرکردە هەیە ئەم شتانەی پێویست نەبێت دەتوانی فێر بی ببێتە قسەکەرێکی باش. پ :راهێنانت بە کام لە سەرکردەکانی جیهان کردووە و :ناتوانم ناو بهێنم ،بەاڵم راهێنانم بە سەرکردەکان داوە لە واڵتانی هۆڵەندا ،میسر ،مەقدۆنیا ،رۆمانیا بەرجیکا. پ :راهێنانیت بە بارزانی و تالەبانی داوە؟ و :نەخێر ،بەاڵم ئەگەر راهێنانیشم پێدا بانە هەر دەموت نەخێر. پ :ئەگەر داوایان کرد؟ و :پێمخۆش دەبێت راهێنانیان پێدەکەم ،بەاڵم وەرگێری باشم لەگەڵ بێت پارەی زۆر داوا دەکەم. پ :پێویستیان بە راهێنان هەیە؟ و :بەڵێ زۆریش ،بەاڵم دڵنیام ئێستا راهێنانی میدیا دەبینن راوێژکاری خۆیان هەیە. وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە «ئاوارە»
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 167
2012/11/27
9
نوری مالیکی و ئۆپەراسیۆنی دیجلە!! سەباح شێخانی
نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی عیراق بڕیاریدا بە دروستکردنی هێزی سەربازی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە ،بە سەرۆکایەتی عەبدولئەمیر زەی��دی و ڕەوانەکردنیان بۆ ناوچەکانی نێوان هەردووپارێزگای (کەرکووک – دیالە) بە پاساوی پڕکردنەوەی بۆشایی ئەمنی نێوان کەرکووک و دیالە .هەرچەندە لە سەرەتادا بەرپرسانی عیراق ڕایانگەیاند بارەگای سەرەکی فەرماندەییەکە لە کەمپی ئەشرەف لەپارێزگای دیالە دەبێت و بارەگای گەڕۆک و الوەکیان لە کەرکووک دەبێت ،بەاڵم وەک بینیمان لە ماوەی ڕاب��ردوودا ئۆپەراسیۆنەکە ژمارەیەک چەکی قورسی لە جۆری تانک و تۆپی دوورهاوێژی پێگەیشت و لە باشووری ڕۆژئاوای کەرکووک جێگیرکران .بە بڕوای چاودێرانی سیاسیی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە زیاتر چاوی لەسەر کەرکوکوە وەکو لە دیالە ،دیجلە لە بنەڕەتدا بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەمنیەتی کەرکووک دروستکراوە ،چونکە جگە لەخانەقین تەواوی ناوچە کوردستانییەکانی دیالە لەژێر کۆنترۆڵی حکوومەتی ناوەندیدایە. بە گوێڕەی زانیارییەکان دەسەاڵتەکانی ئەم هێزە لە سەروی دەسەاڵتی پارێزگاری کەرکووکەوە دەبێت ،بەو پێیەی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە بڕیار لە هێزەکانی ناوخۆی عیراق وەردەگرێت ،لە کاتێکدا بە پێی یاسا ،پارێزگار سەرۆکی لیژنەی ئەمنی شارەکەیە ،نەوەک هێزێکی دیکە. هێزی دیجلە و دەرهاویشتەکانی لەسەرەتای باڵوبونەوەی دەنگۆی هاتنی هێزی دیجلە بۆ هەردوو پارێزگای دیالە و کەرکووک ،پاشان هاتنی ئەم هێزە بۆ ناوچەکە ،ترس و دڵەڕاوکێ الی خەڵکی کەرکووک دروستکردوە، بە تایبەتی الی پێکهاتەی کورد .بە دیدی بەغدا ،لە دوای پڕۆسەی ئازادی عیراق لە ٢٠٠٣ەوە دەسەاڵتی کوردی لە کەرکووک حوکمڕانی دەکەن .لەبەرئەوەی بەرپرسە بااڵکان ،هێزی ئاسایش، بەڕێوەبەری پۆلیس لە نەتەوەی کوردن .لە ماوەی ئەم نۆ ساڵە پێیان وایە :بارودۆخی ئەمنی ئەم شارە نەک نەتواندراوە کۆنترۆل بکرێت بەڵکە بەرەو خراپتر چووە .حکوومەتی مەرکەز وای دەبینێت کە بۆشاییەکی ئەمنی لە کەرکووک دروست بووە و بەم دەسەاڵتە پڕناکرێتەوە ،بۆیە پێویستە لە بەغداوە هەوڵ بدرێت ئەو بۆشاییە پڕ بکەنەوە .ئەمەش یەکێکە لە بیانووە بە هێزەکانی مالیکی لە ناردنی هێز بۆ کەرکووک ،بەاڵم ڕووداوە سیاسیەکانی عیراق و عەقڵیەتی حوکمڕانی لە بەغدا و مامەڵەکردنی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەغدا ،نا ڕوونی و نیاز خراپی لە پشت ناردنی ئەو هێزەوە دەبینرێت!!.
ناڕەزاییەکان بەردەوامی هەیە سەبارەت بەکەسایەتی عەبدولئەمیر زەیدی کە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلەیە ،دەگوترێت ئەو کەسە کەسێکی نەخوازراو و ناحەزە بەرامبەر بەکورد و پێشتر هەرچی زەوی و موڵکی کورد هەبووە لە کەرکووک و ناوچە دابرێنراوەکان داگیری کرد بوو ،بۆ خۆی بەکاری دەهێنا ،ئێستا هەر بۆ ئیستیفزازکردنی کورد ئەو کەسە کراوەتە سەرۆکی ئەو هێزە. ئەگەرچی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە هێزێکی سەربازی تایبەتە و لەژێر سەرپەرشتی سەرۆک وەزیرانی عیراق هەڵسوکەوت دەکات ،نوری مالیکی بۆ کۆنترۆڵکردنی سنورەکانی هەرێمی کوردستان و ناوچە دابڕێنراوەکانی هەرێم پێکیهێناوە و الیەنی کوردیش بەهێزێکی نایاسایی لەقەڵەمی دەدات .هەر لەگەڵ هاتنی ئەو هێزە ،فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی دیجلە هیچ شەرعیەتێکی نییە ،فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە بەوە تۆمەتبار دەکرێت کە پێشتر موڵک و ماڵی کوردی لە کەرکوک و ناوچەکانی دیکەی بردوە و بۆخۆی بەکارهێناوە ،ئێستاش کراوەتە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنێک و سەالمەتی گیانی هاواڵتیانی پێسپێردراوە. کورد بەشێکە لە عیراق ،داوای زیاتریشی نەکردووە لەوەی کە لە دەستووردا هاتووە و پێویستە بە کەمتریش ڕازی نەبێت. بەاڵم نابێت حکوومەتی ناوەندیش هەموو ڕۆژێک هەڕەشەی بڕینی بودجەی هەرێم بکات و تەگەرە بخاتە بەردەم یاسای نەوت و غاز و مەسەلەی پێشمەرگە و ماددەی ١٤٠ی دەستوور و هەموو ڕۆژێکیش بۆ دروستکردنی کێشە جولە بە هێزە عەسکەرییەکان بکات ،وەک ئەوەی خانەقین و زوممار و لەم دواییە دامەزراندنی ئۆپەراسیۆنی دیجلە کە پێچەوانەی دەستوورە ،پێویستە کورد تەماشاکەر نەبێت لەم بارودۆخە و هەڵوێستەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە. شاندی کوردی لە بەغدا و ئاهەنگی ئۆپەراسیۆنی دیجلە ڕۆژی یەکشەممە ٢٠١٢\ ١٠\٢١لەگەڵ گەیشتنی شاندی حزبە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتی د .بەرهەم ساڵح بۆ بەغدا .لە نزیک شاری کەرکووک ئاهەنگێک بۆ ئۆپەراسیۆنی دیجلە ساز کرا .ئەگەرچی مەبەست لە کۆبوونەوەی شاندی هەرێم و هاوپەیمانی نیشتمانی عیراقی و الیەنە سیاسییەکانی تری عیراق بۆ ئاساییکردنەوەی گرژییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا بوو .بەاڵم لە کەرکووک ئاهەنگێک بە بەشداری فەرماندە سەربازییەکانی عیراق بەبێ ئامادەبوونی فەرماندە سەربازییە کوردەکان بەڕێوەچوو ،ئەمەش پێچەوانەی ڕەوتی دانوستانەکانی بەغدایە .شیاوی ئاماژەیە ،لەو ئاهەنگەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلەدا لە کەرکووک ،هەریەک لە جێگری سەرۆک ئەرکانی
حەزی مەرگویستی فەرەیدون بێوار*
مەسەلەی خۆکوشتن و خۆسوتانی مرۆڤەکان پەیوەندە بە کۆمەڵێک فاکتەری خودی و بابەتییەوە ،هەڵبەت ئەمەش بەگوێرەی پێشکەوتن و کولتووری کۆمەڵگەکان دەگۆڕدرێت. بە کەرەستەکردنی ژیان و بە ئامرازکردنی مرۆڤ بۆ قازانجی مادی و پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا بەتایبەتی ئامڕازەکانی پەیوەندی کردن ،مرۆڤی لە بەرگە سروشتییەکەی داماڵیوە و وەک رۆبۆتی لێهاتووە ،مرۆڤی تووشی نامۆ بوون کردووە ،لەرووی نەفسییەوە مرۆڤەکان تەنیا و گۆشەگیر و بێ هاوڕاز بوونە و پەیوەندی و کارلێکە کۆمەاڵیەتییەکانی الواز و سست و کەم کردۆتەوە .ئەمانەش وایکردووە مرۆڤ هەست بە الوازی کەسێتی خۆی بکات و وا هزر بکات کە بەتەنیا ماوەتەوە ،بۆیە کاتی سەرهەڵدانی بچوکترین کێشە یان گرفتێک ،مرۆڤ پەنا بۆ خۆکوشتن و خۆسوتان دەبات ،بەتایبەتی ئەم حاڵەتە زێتر لەناو ژناندا باوە و لە کێشە کۆمەاڵیەتییەکاندا ،کە توانای زاڵبوون و چارەسەر کردنی نییە و، خۆی بەتەنیا دەبینێتەوە و پشت و پەنا شک نابات ،ناچارانە رێگەی مردن هەڵدەبژێرێت ،ئەمەش روویەکی تری هەیە بەتایبەتی لەهەرێمی کوردستان ،ئەوەیە کە لەخێزانی کوردیدا پەیوەندییە خێزانییەکان مرۆییانە و هاوڕێیانە نین و تاک بەتایبەتی ئافرەت، ئەو ئازادی و مافەی نییە کە رای خۆی بدات و بتوانێ کێشەکانی بۆ ئەندامانی خێزانەکەی باس بکات و هاوکاری بن ،هەروەها هێشتا کۆمەڵگەی ئێمە نەگەیشتۆتە ئەو ئاست و قەناعەتەی کە لە کاتی کێشەکان پەنا بۆ توێژەرانی کۆمەاڵیەتی و دەروونی ببات بۆ چارەسەری کێشەکانی ،ئەمە وێرای ئەوەی کە کەسایەتی تاکی کوردی ،الوازە و بونیادێکی پتەو و تەندروستی نییە و ،بەرگەگر نییە ،سەرەڕای ئەوەی بەهۆی جەنگە بەردەوامەکانەوە ،لەبونیادی کەسایەتی کوردیدا هەمیشە توندوتیژی و کوشتن و خۆکوشتن و مەرگویستی ئامادەگی هەیە. لەهەرێمدا ،بەهۆی پێشکەوتنی خێرای تەکنەلۆجی و الیەنی م��ادی و خاویی پێشکەوتنی الیەنی کولتوریی و مەعریفیی تاکەکان ،بۆشایی و بەریەککەوتن دروست بووە و بەرهەمهێنەری سەدان کێشە و گرفتی کۆمەاڵیەتییە .هەندێجار دەرەنجامی ئەم کێشە و گرفتانەش بە خۆکوشتنی مرۆڤێک کۆتایی دێت. بە کورتییەکەی ،ژینگە کۆمەاڵیەتییەکە هۆکارە بۆ زۆربوونی ئەو حاڵەتانە ،سەرەڕای بونیادی کەسایەتی تاکەکە و ئاستی مەعریفی کەسەکە. پێویستە هەوڵبدرێت رێ لەم حاڵەتە بگیرێت یان هۆکارەکانی کەمبکرێتەوە ،بەرلەوەی لە دەست دەربچێت و ببێتە دیاردە. ئەمەش بەوە دەکرێ کە ژینگەی کۆمەاڵیەتی و پەروەردەیی و کولتوریی و دەستەبەرکردنی ژیانیی تاکەکان باشتر و خۆشتر بکرێت و تاک وەک مرۆڤ هەست بە مرۆبوونی خۆی بکات لەم واڵتەدا .ئەرکی حکومەتی هەرێمە ئاوڕی جیدی لەم مەسەلەیە بداتەوە و چیتر وەک یاد و بۆنە سااڵنە ئیشی لەسەر نەکرێ و دەیان ملیۆن دیناری ئەم خەڵکە بۆ هوتێل و خواردن و گەشت و گوزار و کەسانی بەناو دەمڕاستی ئەم مەسەلەیە خەرج نەکرێ، بەڵکو کاریی جیدی و بنەڕەتی و بونیادنەرانە و کرداریانە بهاوێژرێت و لە کرۆکی کێشە و گرفت و هۆکارەکمان بکۆڵرێتەوە، نەک لە هۆڵەکان و هوتیلە راقی و ٥ئەستێرەییەکان ،بە سمینار و کۆڕیی چەند خولەکی بۆ بەرپرسە هەمیشە دووبارە بووەکان ،بۆ ماوەی هەفتەیەک مەلەسەکە باسی لێوەبکرێت و دواتر قەاڵوقوڵپی لێبکرێت. *توێژەری کۆمەاڵیەتی
10
ژماره 167
www.lawanikurdistan.com
2012/11/27
سوپای عیراق و فەرماندەی هێزی پیادەی عیراق و فەرماندەی هێزەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە و فەرماندەی فیرقە ١٢ی سوپای عیراق بەشداریان کرد. وەزیری پێشمەرگە« :هەر جوڵەیەک ئەو فەرماندەییە بیکات وەاڵممان دەبێ» ئەمەی مەترسیەکەی دروس��ت��ک��ردوە ،جواڵندنی هێزە بۆ ناوچەکانی زوممار بەبێ هیچ رێککەوتنێکی پێشووتر ،هاوکات دروستکردنی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی دیجلە بەبێ هیچ پاساوێک‌و پێویستییەک ،وایکردوە کەشێکی نا ئارام دروستبێ .لە کاردانەوە و سەردانێکیدا بۆ کەرکوک وەزیری پێشمەرگە ،وتی »:هەر جوڵەیەک ئەو فەرماندەییە بیکات وەاڵممان دەبێ « وتەکانی وەزیری پێشمەرکە وەاڵمە بۆ جوڵەی فەرماندەیی دیجلە و ئەو هێزانەی کە جار جار جوڵەی پێدەکەن،لەگەڵ ئەوەشدا وەزیری پێشمەرگە ئەو فەرماندەییە بە نادەستوریش دەناسێنێت .ڕۆژی ٤ \ ٢٠١٢\ ١١بەشێک لە عەشیرەتەکانی کەرکوک ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلەیان ڕەت کردەوە و دژی وەستانەوە. دیجلە و چاودێری حزبە کوردییەکان سەرەڕای دەسەاڵتەکانی لەڕووی ئەمنییەوە ،حیزبە کوردییەکان دەڵێن ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە زانیاری لەسەر جموجۆڵ‌و بارەگاکانیان کۆدەکەنەوە .هەندێک لە حیزبە کوردییەکان لەکەرکوک دووپاتیدەکەنەوە لەپێشینەی کارەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە کۆکردنەوەی زانیارییە لەسەر بارەگاو جموجۆڵەکانیان‌و دەڵێن زانیاری ووردی��ان لەو بارەیەوە پێگەیشتووە ،ئەوەش ترسی ال دروستکردوون .لەسەرەتای پێکهێنانی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە ،سەرکردایەتی کورد مەترسی خۆی لەپێکهێنانی ئەو هێزە نیشاندا و ئاماژەشیان بەوەدا کە پێکهێنانی هێزەکە مەبەستی سیاسی لەپشتەوەیە .بەپێی دەسەاڵتەکان کە لە بڕیارەکەی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران ئاماژەی پێدراوە ،ئۆپەراسیۆنەکە لە ڕووی ئەمنییەوە سەرۆکایەتی لیژنەی ئەمنی پارێزگاکە دەکات و تەواوی جموجۆڵی پۆلیس و سوپا و پێشمەرگە و ئاسایش سەر بە وەزارەتی ناوخۆی حکوومەتی هەرێم لەژێر فەرمانی ئەو هێزەدا دەبن ،کە لە ئێستا نەجمەدین کەریم پارێزگاری کەرکوک سەرۆکی یەکەی ئەمنیی پارێزگاکەیە ،ئەوەش ترسێکی تری سەرکردایەتی کوردییە ،لەبەرئەوەی کورد دەیەوێت ئەمنیەتی پارێزگاکە بە هاوبەشی بەڕێوە ببرێت لە نێوان حکوومەتی هەرێم و ناوەنددا .ئۆپەراسیۆنەکە بە یەکێک لە هەستیارترین یەکە سەربازییەکانی سوپای نوێی عیراق لە ناوچە جێناکۆکەکان دادەنرێت و لەهەردوو فیرقەی ١٢ی سوپای عیراق لە کەرکووک و پێنجی دیالە پێکهێنراوە ،کوردیش ئەو هێزە هەستیارە بەمەترسی گەورە دەزانێت .بەپێی رێککەوتنێکی حکوومەتی هەرێم و ناوەند لەساڵی ،٢٠١٠ناوچە جێناکۆکەکان لەنێوانیاندا بەهاوبەشی بەڕێوەدەبرێن. پیالنی مالیکی بۆ کەرکوکە ماوەیەکە تەواوی خەڵکی کوردستان درک بەم ڕاستیە دەکەن کە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ پێگەی بەغدا لە کەرکووک بەهێز دەبێ، ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە وردە وردە کار بۆ کۆنترۆڵکردنی کەرکووک‌و دەرهێنانی لەدەست کورد دەکەن ،چونکە نایانەوێت خێرا کاربکەن‌و کاردانەی کورد بەرانبەر کارەکانیان دروست ببێت .فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە نیەتیان بەرانبەر کورد باش نییە ،یەکێک لەپالنە نهێنیەکانیان دەرکردنی هێزە ئەمنییە کوردییەکانە لەکەرکووک. ئەمەش لە ڕێگەی: بە لێشاو هێنانی‌ماڵی عەرەب بۆ کەرکووک. دامەزراندنی خەڵکانی تایبەتمەند لە بەغداوە بۆ جومگەئەمنی و سەربازیەکانی کەرکووک. هێنانی کەتیبەی تۆپی دوورهاوێژ و سوپای مەشقپێکراویسەربازی و کۆکردنەوەی هێزێکی زۆر و ناردنی جۆرەها چەکی قورس ....تد دروستکردنی ئۆپەراسیۆنی دیجلە بۆ سەرکردایەتی کردنیپیالنەکەیان لە کەرکووک.
دام��ەزران��دن و ه��ەروەه��ا جێگیرکردنی فەرماندەیەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە پێوەندی بە چەند کار و کاردانەوەیەکی سەر شانۆی سیاسی عیراقەوە هەیە ،هەر بە نموونە دوای هاتنە دەرەوەی نوێنەرانی هاوپەیمانی کوردستانی و فراکسیۆنی گۆڕان و لیستی عیراقییە لە هۆڵی ئەنجومەنی نوێنەران و دەنگنەدانیان بەپڕۆژە یاسای ژێرخانی ئابووری کە برەکەی سی و شەش ملیار دۆالرە ،بەالی لیستی دەوڵەتی یاساوە لەئێستادا پرسێکی جەوهەرییەو خودی مالیکی بەمەبەستی تێپەڕاندنی هاتە پەرلەمان، هەربۆیە کاردانەوەکانی ئەمجارەی س��ەرۆک وەزی��ران بەسەر کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکاندا تاقیکرایەوە .هاتنی هێزی دیجلە و جێگیرکردنیان لە کەرکووک بە جۆرێک لە جۆرەکان هاتنەدی ئەو پێشبینییەی جەنەراڵی خانەنشینکراو ڕیمۆند ئۆدێرنۆیە کە فەرماندەی هێزەکانی ئەمریکا بوو لە عیراق ،بەر لەکشانەوەی وتی( :گەورەترین ئاستەنگی بەردەم عیراقییەکان و پرۆسە سیاسییەکەی بریتییە لەو بەیەکدا کێشانەی کە لەسەر کەرکووک و ناوچەکانی هاوشێوەی لەنێوان کوردو عەرەبدا ڕوودەدات لەدوای کشانەوەی هێزەکانمان لە عیراق) یان پراکتیزەکردنی برگەی ٧٩ی ڕاسپاردەکانی تیمی بیکەر و هاملتونە کاتێک ساڵی٢٠٠٦ کەرکووکیان بە بەرمیلێک ب��ارووت شوبهاند بوو کە لە هەر ئەگەرێکدا بە هەموو واڵتدا دەتەقێتەوە. سەرکردایەتی کورد و کەرکووک لە ٢٠٠٣وە سەرجەم حیزبە کوردییەکان ،ک��ەم تا زۆر ،هەریەکەیان بە پێی قەبارەی خۆیان بەرپرسیاری یەکەمن لە گەیشتنی کەرکووک بەو بارودۆخەی ئێستا ،چونکە: یەکەم -لە سااڵنی ڕابردوودا بەڵێنی زۆریان بە کەرکووک داوە و جێبەجێیان نەکردووە واتە بەڵێنی سەرکردایەتی کورد بەرانبەر کەرکووک بێ کرداربووە !!. دووەم -لە چەندین بۆنەدا خەڵکیان دڵنیاکردووە لە جێبەجێکردنی مادەی ، ١٤٠کەچی دواتر هیچ!!. سێیەم -هەنگاوی پراکتیکیان نەناوە ب��ۆ :گ��ەڕان��ەوەی ئاوارەکان بۆ کەرکووک ،بونیاتنانەوەی گوندەکانی کەرکووک و ئاوەدانکردنەوەیان ..........تاد. چوارەم -بوونی دوو ئاراستەی حیزبی لە کەرکووک ،دیارترینیان بوونی دوو ئاسایش ،دوو ئاراستەی جیاواز لە کارکردن. پێنجەم -شەڕی نەوت و غاز لە جیاتی داکۆکی کردن لە خودی کەرکووک شەشەم – بێدەنگی و نەرمی نواندن لە ئاست بەردەوامی پرۆسەی بەعەرەبکردنی کەرکووک. دەتوانین بەکورتی بڵێین: -١پێکهێنانی هێزی دیجلە بەو شێوەیە و ناردنی بۆ کەرکووک و دیالە بەو دەسەاڵتە ئەمنیە زۆرەوە نایاسایی و نادەستورییە. -٢کارەکانی بەغدا لە ناوچە داب��ڕاوەک��ان لەسەرخۆ و پالنداڕێژراوە، -٣هەنگاوەکانی سەرکردایەتی کورد ،بە درێژایی نۆ ساڵی ڕابردوو زیاتر کاردانەوە بووە نەک کار ،بایەخدانی دەسەاڵتی کوردیش بە ناوچە دابڕاوەکان کەفوکوڵی پێوە دیارە. بەردەوامی هێرشەکان بەرانبەر سەرکردەکانی کورد جارێکی تر یەکێ لە ڕاوێژکارەکانی نووری مالیکی سەرۆک وەزیران هێرش بۆ سەر کورد دەکات و پێی وایە سەرکردەکانی کورد لە پشتەوەی قەیرانی سیاسی ئێستای عیراقن .عەلی موسەوی ڕاوێژکاری راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عیراق ڕایگەیاندووە کە قەیرانی سیاسی ئێستای عیراق بەهۆی ئەو سیاسەتەوەیە کە لەالیەن کوردەکان لە هەولێرەوە پەیڕەو دەکرێت. لە ماوەی پێشووتریشدا،پەرلەمانتار یاسین مەجید لەبارەی سەرۆکی هەرێم کە گوتبووی بارزانی مەترسی ڕاستەقینەیە بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی عیراق. یاسین مەجید لە کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەیدا بە ئاشکرا هۆکاری دژایەتی کردنی لیستەکەیانی بەرانبەر کورد و هەرێمی کوردستان خستە ڕوو ،ئەمەش دەرخەری ئەو ڕاستیەیە کە بەغدا نایەوێ هەرێمی کوردستان پێش بکەوێ و مافە دەستووریەکانی پراکتیزە
بکات .کەواتە دژایەتی کردنی دەوڵەتی قانون بۆ ت��ەواوی هاوواڵتیانی کوردستانە بە هەموو پارت و پێکهاتەکانییەوە. ئەمەش کرۆکی کێشەکانی نێوان حکوومەتی فیدراڵ و هەرێمی کوردستانە .ئەوەی لە قۆناغی یەکەم دا وەک مەترسی گەورە دەبینرێت بریتییە لەوەی کە بەغدا بە هەموو شێوەیەک دەیەوێت کەرکووک بخاتە ژێر کۆنترۆڵی خۆیەوە و نەک هەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەوێ الواز بێت ،بەڵکوو وا دەکات کوردی کەرکووکیش لە هاوکێشەکەدا بکاتە پەراوێزەوە .چاودێران وای بۆ دەچن جگە لەوەی پێکهێنانی ئەو هێزە مەبەستی سیاسیی لەپشتەوەیە، یەکێک لەئەرکەکانیان چاودێریکردنی بارەگا کوردییەکان و جموجۆڵی کوردە لە کەرکووک .شتێکی حاشا هەڵنەگریشە کاتێک هەر هێزێکی سەربازی دروست دەبێت بەشێکی تایبەت دەبێت بە کۆکردنەوەی زانیاریی هەواڵگری .چاودێریکردنی بارەگا کوردییەکان کە بەدەستپێکی کارەکانی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنی دیجلەیە دادەنرێت ئەو گومانەی الی بەرپرسانی کورد دروستکردووە کە پالنی دەرکردنی هێزە ئەمنییەکان لەکەرکووک یەکێک بێت لەکارەکانی داهاتووی ئەو هێزە .گومانیش لەوەدا نییە هەر کارێک هێزی دیجلە پێی هەستێت لە کەرکوک بۆ ئایندەی کورد خراپە. لەبەر ئەوەی دیجلە دەیەوێت گورزێکی کوشندە لەئایندەی کورد لە هەردوو پارێزگای کەرکووک و دیالە بدات بۆیە دەبێت کورد حساب بۆ ئەو جۆرە جواڵنەوانە بکات ،پێویستە سەرکردایەتی سیاسی کوردستان بە چاوێکی ورتر تەماشای کەرکووک بکات و باشتر ئاگای لێی بێت ،لە بەرانبەریشدا کە نیەتی بەغدا ڕوونە، دەبێ هێزە سیاسیەکانی کورد یەک رێز و یەک هەڵوێست بن بە بەرنامەیەکی هاوبەش ڕێ لەوە بگرن کە کەرکووک بەو ئاقارە دەبات ،دەبێ تا هاوکێشەکان بە یەکجاری لە قازانجی بەغدا نین ،رێگەی چارەسەری ڕیشەی بگرینەبەر .پێویستە کورد بڕیار بدات پێشمەرگە بەرێتە ئەو دیوی کەرکووکەوە تا ئەگەر هەر گرفتێکیش دروست بوو مامەڵە لەگەڵ ئەنجام بکات.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 167
2012/11/27
11
عەبدوڵاڵی حاجی مەحمود ئاماژە بەوە دەکات کە ئەوان پێیان باشە بە زووترین کات راپرسی بۆ دەستوور بکرێت ،لەبارەی هەڵوێستی پەرلەمانیش دەربارەی ئۆپەراسیۆنی دیجلە دەڵێت کە پێویستە پەرلەمان مەرجەع بێت ،دەشڵێت کە وەزارەتی کارەبا ،کاراترین وەزارەتی حکوومەتە. دیمانە :تریفە ئازاد
ئێستا وەزارەتی کارەبا کاراترین وەزارەتی کابینەیە عەبدواڵی حاجی مەحمود ،سەرۆکی فراکسیۆنی حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان لە پەرلەکانی کوردستان: پ :دەوترێ هەڵوێستی ئێوە لەناو پەرلەمان روون نیە ،ئایا ئێوە معارەزەن یان الیەنی دەسەاڵتن؟ و :ئێمە لە حکومەتی هەرێم بەشدارین بە وەزارەت��ی کارەباو لە پەرلەمانیش وەکو فراکسیۆن دەنگمان بە پێکهێنانی کابینەی حکومەت داوەو ئێستاش وەزارەتی کارەبا فەعالترین وەزارەتی کابینەکەیە ،ئەوەش دەستکەوتێکی گرنگە بۆ گەلەکەمان و جێگای شانازی هەمووانە. پ :باس لەوە دەکرێ ئەوحزبانەی رێژەی کورسیان لەناو پەرلەمان کەمە ،هیچ حسابێکیان بۆ ناکرێ؟ و :بە پێچەوانەوە ،ئێمە وەکو فراکسیۆنێک مامەڵەمان لەگەڵ دەکرێت کە خاوەنی دوو کورسی پەرلەمانین ،هیچ جیاوازییەک ناکرێت لەگەڵ فراکسیۆنەکانی تری ناو پەرلەمان بە فراکسیۆنی کوردستانیشەوە کە زۆرینەیە. پ :هەڵوێستی ئێوە دەربارەی گەڕانەوەی دەستوور بۆ پەرلەمان چییە؟ و :ئێمە وەکو فراکسیۆنی حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان، ڕامان وایە کە پەلە بکرێت لە ڕاپرسی لەسەر دەستور لەالیەن جەماوەری کوردستانەوە ،لەبەر دوو هۆ: یەکەم :هەنگاوێکی گرنگە بۆ زیاتر چەسپاندن و بەرەو پێشچوونی دۆزی ڕەوای گەلی کوردستان و مافی چارەنووس لە کوردستان.
دووەم :دەستور دەبێتە بنەمایەکی گرنگ بۆ ئایندەی هەرێمی کوردستان ،بۆیە وا دەخوازێت تاک بە تاکی هاواڵتیانی کوردستان بە دەنگی خۆیان ئەوە یەکالیی بکەنەوە ،کە ئەوەش زیاتر ئازادییەکان فەراهەم دەکات و دەیانخاتە چوارچێوەی یاسایی خۆیانەوە. هەر بڕیارێکیش لەالیەن گەلەوە بدرێت سەنگ و قورسایی گەورەی دەبێت ،ب��ەاڵم بڕیاری ناو پەرلەمان دەچێتە چوارچێوەی بڕیاری سیاسییەوە ،لەبەر ئەوە با خەڵک یەکالیی بکاتەوە. پ :زۆربەی حزبەکان پێیان وایە ئەدای پەرلەمان سست و خاوە و نەیتوانیوە وەکو پێویست بەسەر حکومەتەوە چاودێر بێت؟ و :بە بۆچوونی من ئەگەر گرنگی بە لیژنەکانی پەرلەمان بدرێت و فراکسیۆنەکان گوێ لە نوێنەرەکانیان بگرن لەناو لیژنەکاندا وەکو ئەوەی لە هەموو پەرلەمانەکانی دنیادا بەو شێوازەیە ،ئەوا ئەوەندە مەشغوڵی هەموار کردنەوەی یاساو پرۆژە یاساکان نابین و ئەو کات بەئاسانی دەتوانرێت پەرلەمان لەپاڵ ئەرکە تەشریعیەکەیدا بە ئەرکی چاودێریش هەڵسێت. لەگەڵ ئەوەشدا حکومەت ڕۆحی هاوکاری هەیەو هیچ بەربەستێک نییە لەبەردەم پەرلەماندا بۆ چاودێری کردن. پ :هەڵوێستتان دەربارەی گەندەڵی چیە؟
و :گەندەڵی کێشەیەکی جیهانییەو بەڕێژەی جیاواز لە هەموو واڵتێک هەیە ،بەبۆچوونی من نیەتێکی باش هەیە لەالیەن هەمووانەوە بۆ کەم کردنەوەی گەندەڵی و زەمەن چارەسەری ئەو گرفتانە دەکات. پ :بۆچی پەرلەمانی کوردستان لەبارەی هاتنی هیزی دیجلە بێ هەڵوێستە؟ و /ئیختیاری یەکەم گفتوگۆیەو بە بۆچوونی من پەرلەمان دوایین بڕیارە کە دەیدات لەمەڕ هەر مەسەلەیەکی سیاسی ستراتیژیی چارەنووس ساز و ئێمە لە چوارچێوەی عێراقداین و پێویستە هەموو هەوڵەکان بخەینە گەڕ ،چ سیاسی بێت یان دیپلۆماسی لەگەڵ تەواوی پێکهاتەکانی عێراقدا لە ڕوانگەی دەستورەوە. وەکو فراکسیۆنی حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان پێشنیارمان ئەوەیە کە پەرلەکانی کوردستان بکرێتە دوا بڕیار. پ :بۆچی زۆربەی ئەندام پەرلەمانەکان بە قسەی حزبەکانیان لە پەرلەمان کار ئەکەن ،نەک لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستان ؟ و :حزب وەسیلەیە بۆ خزمەتکردنی میللەت و ئەو پەرلەمانەی ئێستاش هەمووی نوێنەری لیستی حزبەکانن و خەڵک دەنگی بە کاندیدی لیستی حزبەکان داوە ،لە هەموو دنیاشدا وایە ،زۆر زەحمەتە کەسێک ببێتە پەرلەمانتار لە دەرەوەی حزب بێت.
جەعفەر مستەفا ،بەرپرسی لقی ١٥ی خانەقینی (پ.د.ک):
خەڵکی کوردستان بە یەکگرتوویی ،وەاڵمی هەر دەستپێشخەرییەکی ئۆپەراسیۆنی دیجلە دەدەنەوە بۆ قسە کردن لە سەردوایین پێشهاتەکان وبارودۆخی ناوچەکە بە پێویستمان زانی ئەم دیمانە لەگەڵ شیخ جەعفەر بەرپرسی لقی ١٥ی خانەقینی (پ.د.ک) ساز بدەین. پ :سەرەتا دەمانەوێ بزانین رەوشی جەماوەریی پارتی لە سنورەکە چۆنە؟ و :پارتیمان لە سنوری لقی١٥ی خانەقین زۆر باشە لە رووی ئەندام و الیەنگرەوە ،چونکە خەڵکی ئەم ناوچەیە خەڵکێکی شۆڕشگێڕن و بە درێژایی شۆڕشی ئەیلول و گۆاڵن لە سەنگەری بەرگیری دابوون و باوەڕیشم وایە هەروا دەمێنێتەوە. پ :فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی دیجلە هاتونەتە ناوچەکە ،ئێوە چ هەنگاو ێکتان ناوە لەمبارەیەوە؟ و :لەم ناوچەیە هیچ ئاڵۆزیەک دروست نەبووە ،تا ئێستا ئەوەی هەبووە لە ناوچەی دووزخورماتوو بووە ،بۆ ئەوەش هێزێکی زۆری پێشمەرگە رەوانەی ناوەچەکە کراوە و جەنابی سەرۆکی هەرێمیش هۆشداری داوەتە حکومەتی عێراق و ئاگاداری هێزی پێشمەرگەش کردووە لە روودانی هەر کارێکی نەخوازراو ،هێزی پێشمەرگەش وەاڵمی توندی دەبێ ،هەر چەندە حەزناکەین بگاتە ئەو رادەیە ،بەاڵم خەڵکی کورستان بە یەکگرتویی وەاڵمی هەر دەستپێشخەرێکی ئۆپەراسیونی دیجلە دەدەنەوە.
دیمانە .سەربەست برزۆ
خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی شااڵو حەبیبە زیرەک عەبدولڕەحمان نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
پ :هەماهەنگیتان لە گەڵ الیەنە سیاسیە کان و ئیدارەی خانەقین چۆنە؟ و :پێشتر هەماهەنگی باش هەبووە و لە ئێستاشدا باشە و باشتر دەبێ. پ :بۆ مەسەلەی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق ،ئایا کورد لێرە بە یەک لیست بەشداری دەکات؟ و :هە وڵێکی وا لە ئارادایە و ئومێد دەکەین کە هەموو کورد بەیەک لیست بەشداری بکات لەم ناوچانە ،بەاڵم ئەو مەسەلەیە پەیوەندی بەسەرکردایەتی الیەنە سیاسیەکانەوە هەیە و قسەشی لەسەر کراوە ،بەاڵم تائێستا بەفەرمی رانەگەێینراوە. پرۆفایل جەعفەر مستەفا مەعروف *لە دایکبووی ١٩٥٧ *لە ساڵی ١٩٨٠تاوەکو ١٩٩١پێشمەرگە بووە لە رێزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان. * بەرپرسی لیژنەی ناوچەی چوارتا بووە ،پاشان کارگێڕی لقی ٤بووە، لە دوای راپەرین قایمقامی شارەکانی پێنجوین و هەلەبجە و ئاکری بووە. * لە خولی دووەم��ی پەرلەمانی کورستان ئەندام پەرلەمان بووە و ئێستاش بەرپرسی لقی١٥ی خانەقینە. ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
ژیان سان بارامی ،پێشکەشکار لە کەناڵی ئاسمانی جەماوەر:
ئەو خەڵکی ناوچەی هەورامانە و چەند ساڵێکە لەبواری راگەیاندن کار دەکات ،ئێستا لە کەناڵی ئاسمانی (جەماوەر) پێشکەشکاری بەرنامەی «ئێستای جەماوەر» و لە (رادیۆی دەنگی خەڵک)، پێشکەشکاری بەرنامەی «ئاسۆی خەڵک»ە. پێشتریش لە چەند کەناڵ و رۆژنامەیەک کاری رێگەیاندنی کردووە.
دیمانە :شااڵو حەبیبە ،سلێمانی
پرس :بۆچی ئافرەت زێتر کاری بێژەری و پێشکەشکاری دەکات وەک لە کاری مەیدانی؟ سان :ئێمەی ئافرەت کە دەست ئەدەینە کارێک بەر لە هەموو شتێک وا فێر کراوین کە بیرێکی الواز بەردەوام بە مێشکماندا بێت و بەردەوام لە یەک بپرسین (کۆمەڵگە)، کەواتە تاکە هۆکار ئەویە کە هەمیشە ک��اری ناوخۆیی هەڵدەبژێرین ،بۆ ئەوەیە کە لە دەرەوە دەرنەکەوین و وەک مرۆڤێکی بەستراو و وەستاو کارە ئاسانە ئامادەکراوەکان هەڵدەبژێرین ،ئەگەر هەوڵ بدەین دەست بدەینە کاری پەیامنێری ،ئەوە پێویست دەکات هەمیشە ل��ەدەرەوەی دەسەاڵتی خێزان و کۆمەڵگە بمێنینەوە ،ئەمەش دەبێتە جێگەی ڕەخنەی هەموو الی��ەک ،چوون کاری دەرەوەی بێژەری و پێشکەشکاری پێویستی بە جوڵەیە.
شادمان مەال حەسەن
ئێستا ئەوەندەی دەنووسرێت و باڵو دەکرێتەوە ،ناخوێنرێتەوە
پێویستە حکومەت ئاگاداری پەروەردە بێت
پ��رس :لە کوردستانا ،کەسی یەکەمی دام و دەزگا راگەیاندنەکان زۆرینەی پیاوە ،بۆچی ئافرەت نەگەیشتۆتە ئەو پلە و پۆستانە؟ سان :ئەمە ئەوە ناگەیەنێ کە ئافرەت نەگەیشتۆتە ئەو ڕادەی��ە ،بەڵکو ئەوەیە کە تائێستەش وەک ووتم دیسان دەسەاڵت و کۆمەڵگەیە ،نامەوێت بەراوردی واڵتەکەم بکەم بە واڵتانی دەرەوە کە کچان چۆن ڕۆڵ دەگێڕن ،بەاڵم خۆشبەختانە ئێستە کچانی ئێمە لەوە دەرچ��وون و لە پەڕلەمانتارو وەزیر و کۆمەڵێک پۆستی جیاواز هەیە کە ئافرەت بەڕێوەی دەبات.. پ��رس :زۆرج���ار دەوت���رێ ئ��ەو ئافرەتانەی لە ب��واری راگەیاندن کار دەکەن لە الیەن پیاوە بەرپرسەکانەوە تووشی تەنگهەڵپێچنین دەبنەوە ،ئەم قسەیە لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟ س��ان :سەرچاوەکەی ل��ەوەوە ب��ووە کە زۆرب��ەی کات ئافرەتان بە سۆز و نەرمی خۆی توانیویەتی زۆرینەی کارەکانی ڕابپەڕێنێت ،زوو ڕایی کردنی کاریش جێگەی پرسیاری زۆرینەی خەڵکە ،هەر بۆیە بەو شێوەیە لێک دەدرێتەوە .ئەگەرنا لەئێستەیە کچان زۆر بە توانای خۆیان کار ئەکەن و کار ڕائەپەڕێنن و لە تواناشیاندا هەیە بەتوانای پیاوان کارەکانیان بەجێ بگەیەنێت.
پرس :دەوترێ تەلەڤیزیۆنەکان زێتر بەدوای ئافرەتی جواندا دەگەڕێن بۆ بێژەری و پێشکەشکاری ،رای تۆ لەم بارەوە چییە؟ سان :ئەمە ووتەیەکی زۆر ڕاستە ،بەاڵم توانای مرۆڤ تەنانەت کوڕانیش لە جوانیدا دەرناکەوێت .من بەڕێزەوە دەڕوانمە هەموو کارێکی ڕاگەیاندن ،تەنها لەبەر ئەوە نییە کە خۆم ڕاگەیاندکارم ،بەڵکو ڕاگەیاندن بەگشتی زەنگێکە بۆ وشیار کردنەوەو ئاگادار بوون لە ژیان و جیهان .ئەو کەنااڵنەشی بەوشێوەیەو لەسەر ئەو بنەمایە کار دەکەن کە جوانی پێوەر بێت بۆهەڵبژاردنی کچان لە ڕاگەیاندن ،ئەوە پ��رس :لەئێستادا ئ��ەدای میدیای ک��وردی و هەبوونی من لێرەوە دڵنیایان ئەکەمەوە کە ئاستی ئەو بەرنامەیە ئافرەتانی راگەیاندنکار لەم نێوەندەدا چۆن هەڵدەسەنگێنی؟ ئەوەنییە ،بۆیە تەنها بەڕوخسار جەماوەر ڕادەکێشن، سان :خۆشبەختانە زۆر باشەو دڵنیاشم بە لەبەر چاو ئەگەرنا زۆر بێژەر و پێشکەشکارمان هەیە کاتێک گوێ گرتنی توانای ئافرەتان و بینینی تواناکانیان ئەتوانم بڵێم لە بەرنامە و پێشکەشکردنی دەگری جیهانێکی ترت پێ باشتریش ئەبێت. دەناسێنێت. پرس :پێتوایە میدیا بە هەر سێ جۆرەکەیەوە بەشداری ک��ردووە لە گەشەپێدانی کۆمەاڵیەتی و بەرهەمهێنانی پرس :ئایا راگەیاندنکارە ئافرەتەکان ،گەیەنەری پەیامی مەعریفەی تاکەکان؟ مێینەن ،یان جێبەجێکاری پەیامی نێرینە؟ سان :لەئێستایە دەتوانین بڵێین بەڵێ ،بەاڵم لەیادی سان :ئەگەر وەک پێویست بۆیان بڕەخسێت ئەوا زیاتر نەکەین بەهۆی زنجیرەی بیانی و بوونی تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان لەبوارەکەی خۆیاندا کاردەکەن ،بەاڵم لە ئێستادا بەهۆی خەڵکی لەشاشەو خوێندنەوە و تەنانەت بەڕێژە لە بیستنیش زۆری و ڕێگە گرتن لە چوونە ناو کارەکانی تایبەت (ئەمە دوور کەوتونەتەوە ،بێگومان ئەگەر میدیا هەوڵ نەدا بۆ جگە لە پێدانی ئازادی) بۆیە زیاتر لە بواری پەیامی پیاواندا بەئاگا هێنانەوەی دووبارە و گەڕانەوەی جەماوەر ،لەوانەیە بەکار دەهێنرێن ،بەاڵم خۆشبەختانە ئافرەتی ڕاگەیاندکارمان کارەساتێکی گ��ەورە درووس��ت بێت ،چ��وون لەئێستادا هەیە کە تائێستەش جیاواز لەوە کار دەکات کە پێی دراوە و ئەوەندەی ئەنووسن و دائەبەزێنن ،ناخوێننەوە!!.. هەموو پەیامی مێینە دەگەیەنن.
هەموو واڵت و نەتەوەیەک داهاتووەکەی لەسەر سیستەمی پ��ەروەردەی��ە .چەند پرۆگرامەکانی خوێندن و پ��ەروەردەک��ەی پێشکەوتوو بێت و لەسەر بنەمایەکی زانستی سەردەم و مرۆڤ دۆستی داڕێژرابێ و خرابێتە بەرنامەی خوێندن و پەروەردەکردنەوە، ئەوە ئەوەندە لە داهاتوودا نەوەیەک بەرهەم دەهێنێ کەوا باوەڕی بە ئاشتی و پێکەوەژیان و گەلێکی ووشیار و پێشکەوتوو و شارستانی و خاوەن مەعریفە وتەندروستت پێ دەبەخشێ. لە هەرێمی کوردستان ماوەی چەند ساڵێکە کەرتی خوێندن و پەروەردە گەشەی زۆری بەخۆیەوە بینیوە و لەسەرجەم شارو شارۆچکەکانی هەرێم چەندین زانکۆ و پەیمانگا دامەزراوە و ڕێژەی نەخوێندەواری زۆر کەم بۆتەوە و ژمارەی هەڵگرانی بڕوانامەی بااڵ زیادی کردووە .لەسەر ئاستی میللیش خەڵکی کوردستان بە شێوەیەکی گشتی جا بەهەر هۆکارێکی ئابوری و پیشەیی بێت ڕووی لە خوێندن و خوێندەوارییە .بۆیە هەتا ڕادەیەکی باش سیستەمی پەروەردە چۆتە پێش .بەاڵم هێشتا کەم و کوڕیی زۆری ماوە لە ڕووی پڕۆگرام و بیناو و ئاستی زانستی مامۆستایان و قوتابیان و خوێندکاران لە قوتابخانەکان و چەندین الیەنی تر .لە هەمووی مەترسیدارتر نەبوونی چاودێرێکی وورد و زانستیانەیە بۆ سەرپەرشتی کردنی چۆنیەتی بەڕێوەچوونی پڕۆسەی خوێندن لە خوێندنگاکان. لەم ماوەیە لە نزیکەوە چەندین دیاردەی مەترسیدارم لە پڕۆسەی خوێندن بیست بەتایبەت لە هەولێری پایتەخت .ئەویش بەزۆر جل لەبەرکردنی خوێندکار و قوتابیانی کچ .ئەو جالنەی کە زیاتر لە ڕوانگەی ئایینی ئەم سەردەمە باوە ،لەهەندێ قوتابخانە تەنانەت بەرێوەبەر و مامۆستا خوێندکاری قۆناغی بنەڕەتی داوەتە بەرشەق کەوا تەنورەکەی کورت بووە .لەهەمووی مەترسیدارتر مامۆستا لە پۆل هەڕەشەی لە خوێندکاران کردووە ،ئەگەر سەرپۆش بکەن و ببن بە ئیسالمی سیاسی ئەوە نمرەی زیاتریان دەداتێ .بەپێچەوانەوە ئەوە نمرەی کەمیان دەداتێ .ئەم دیاردانە لەچەندین قوتابخانەی کوردستان هەیە .بەاڵم من زیاتر ئەوانەی هەولێرم بیستووە ،بە حوکمی ئەوەی لە هەولێر نیشتەجێم .بۆیە پێویستە بەرپرسانی پەروەردە زۆر بەووردی چاودێری پڕۆسەی خوێندن بکەن .چونکە پڕۆگرامەکانی خوێندن وەک خۆی ناگات بە قوتابیان ،ئەمەش بۆ داهاتوو نەوەیەکی توندڕەوی ئایدیا ئایینی بەرهەم دەهێنێ و ئاشتی کۆمەاڵیەتی لەهەرێم دەخاتە مەترسیەوە. بۆ ڕێگرتن لەم دیاردەیە پێویستە هەموو جۆرە دیاردەیەکی حزبی و بیروباوەڕێک کەبەناوی هەر ئایین و مەزهەبێک بێت دوور بخرێتەوە لە پڕۆسەی خوێندن .گەلی کورد نەتەوەیەکی بەسروشت ئاشتی خوازە و هیچ جۆرە توندڕەویەکی ئاینی و مەزهەبی و نەتەوەیی تێدا نەبووە .بۆیە با نەوەیەک لە داهاتوو دروست نەبێ هەڵگری بیروباوەڕێکی توندڕەوبێت کەوا ئاشتی کۆمەاڵیەتی لەهەرێم بخاتە ژێر پرسیارەوە. ئەم ئەرکەش تەنها بە حکومەت و بەرپرسانی پەروەردە دەکرێ. گەر حکومەت لەم الیەنەوە بەئاگانێیت ئێمە لە داهاتوودا دەبینە خاوەن نەوەیەک کەوا هەستی نیشتمانی و نەتەوەیی الی الواز دەبێ و بیروباوەڕێکی تر جێگا بە بیری نەتەوەیی و نیشتمانی و ئاشتیخوازانە دەگرێتەوە ،ئەوکات هیچ بەربەستێک نامینێ بۆ ڕێگرتن لەگەشەکردنی ئەم بیروبۆچوونە ئایدیا توندڕەوانە .ئەمەش بۆ کورد مەترسیدارە کەوا هێشتا قۆناغی ڕزگاری نیشتمانی تەواو نەکردووە .