pirs 169 web

‫هێشتا لە ناوخۆماندا هەندێک‬ ‫دەڵێن پێشمەرگە ملیشیایە‬ ‫ل‪2‬‬

‫‪169‬‬

‫رێزان عەزیز پشتیوان‪،‬‬

‫مێژوونووس‪ ،‬نهێنییەکانی‬

‫باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده‪ ‌،‬یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات‪ .‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/12/25‬‬

‫(حزبی هیوا) ئاشکرا دەکات‬

‫ل‪4‬‬

‫بەپێی ئامارێک هەولێر ریزبەندی یەكەمە لەسەر پێچیی كامێرا‬

‫ل‪6‬و‪7‬‬ ‫گروپی کەمئەندامان‪ :‬بەڵێنی جێبەجێکردنی‬ ‫داواکانمان بەنوسراوی فەرمی دەوێت‬ ‫نزیک ب��ە ی��ەک مانگ دەب��ێ ک��ە گروپی‬ ‫کەمئەندامانی کوردستان لە سلێمانی مانیان‬ ‫گرتووە و ئێستا هاتووتە بەردەم ئەنجوومەنی‬ ‫وەزی�����ران‪ .‬داوای زی��ادک��ردن��ی موچەی‬ ‫کەمئەندامان دەکەن کە ئێستاکە ‪٩ ١٥٠‬ەزار‬ ‫دینارە‪ ،‬هەروەها داوا دەکەن یاسای ئیمتیازاتی‬ ‫کەمئەندامان ن��اوچ��ە دابڕێنراوەکانیش‬ ‫بگرێتەوە‪ .‬وتەبێژی گروپی کەم ئەندامانی‬ ‫کوردستان»ئاری محەمەد»بەهەفتەنامەی‬ ‫پرسی ڕاگەیاند «پێش ئەوەی مان بگرین‬ ‫چەندین جار داوام��ان کرد داواکاریەکانمان‬ ‫جێبەجێ بکەن‪ ،‬ب��ەاڵم بەهیچ شێوەیەک‬ ‫داواکاریەکانمان جێبەجێ نەکرا هەربۆیە‬ ‫لەڕۆژی ‪٢٠‬تشرینی دووەم مانمان لەخواردن و‬ ‫خواردنەوە گرت‪ ،‬بڕیاریشمانداوە نەیشکێنین‬ ‫تاکو داواکانمان جێبەجێ دەکرێت»‪.‬‬

‫ل‪10‬‬

‫بەپێی ئەو ئامارە فەرمییەی كە دەست هەفتەنامەی‬ ‫پرس كەوتووە‪ ،‬لەم ساڵدا هەتا ‪ ،2012/11/1‬نزیكەی بە‬ ‫دوو سەد و پەنجا هەزار حاڵەتی سەرپێچی كردنی كامێرا‬ ‫هەبووە‪ ،‬كە زۆرترینیان بەر پارێزگای هەولێر دەكەوێت‪.‬‬ ‫بەبەراورد بە ساڵی رابردوو رێژەكە زیادی كردووە‪.‬‬ ‫چ��ەن��د ساڵێك دەب���ێ حكومەتی ه��ەرێ��م ج���ادە و‬ ‫رێگاوبانەكانی بە كامێرای چاودێری كۆنترۆڵ كردووە‪،‬‬ ‫بەمەبەستی كەمكردنەوەی رووداوەك��ان��ی هاتووچۆ و‬ ‫كەمكردنەوەی خێرایی شۆفیرەكان و پابەند بوون بە یاسا‬ ‫و رێنماییەكانی هاتووچۆوە‪.‬‬

‫سوپای عێراق‪.....‬‬ ‫لە فەرمانڕەوایی شا‬ ‫فەیسەڵەوە تا نوری‬ ‫مالیکی‬

‫ل‪9‬‬

‫‪2‬‬

‫ژماره‌ ‪169‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫هێشتا لە ناوخۆماندا هەندێک دەڵێن پێشمەرگە ملیشیایە‬ ‫پرس‪ :‬زیرەک عەبدولڕەحمان‪ ،‬سلێمانی‬

‫لەماوەی ڕابردوو ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‬ ‫لەفڕاکسیۆنی گۆڕان ڕایگەیاند کەوا پێشمەرگە میلیشیایەو‬ ‫جگە ل��ەوەش بڕیارەکەی سەرۆکایەتی هەرێم بۆ کردنی‬ ‫ناوچە جێناکۆکەکان بە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی‬ ‫هەرێمی کوردستان بە نایاسایی وەسف کرد‪ ،‬ئەم لێدوانانەش‬ ‫کاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا و لەمڕووە شارەزایەکی یاسایی‬ ‫ڕایدەگەیەنێت «بڕیارەکەی سەرۆکی هەریم بۆ گۆڕینی ناوی‬ ‫ئەو ناوچانە سەرپێچی دەستووری عێراق نییە»‪ .‬بەدەر‬ ‫لەوەش وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان‬ ‫ئەوەدەخاتە ڕوو کە هەر کەسێک جێگرەوەیەکی بۆ هێزی‬ ‫پێشمەرگە هەیە با بیخاتە ڕوو‪ .‬ئەم کاردانەوانە لەکاتێکدایە‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان ڕایدەگەیەنێت «ئێمە دژی هێزی پێشمەرگە‬ ‫نین و ئەو لێدوانانەی حاکم شێخ لەتیفیش گوزارشت لە‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان ناکات»‪.‬‬ ‫پ��ارێ��زەرو یاساناس (دان��ا محەمەد) لەمەڕ لێدوانەکانی‬ ‫حاکم شێخ لەتیف‪ ،‬بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «لەڕووی‬ ‫ئەکادیمیەوە کاتێک باسی هێزی پێشمەرگە دەکرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫پێشمەرگە لەدەستووری عێراقدا هاتووە‪ ،‬بۆیە پێشمەرگەی‬ ‫کوردستان بەپاسەوانی سنوور ناسێندراوە‪ ،‬بەاڵم لەڕووی‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی حیزبەوە کە ئ��ەو بیەوێت کاریگەری هێزی‬ ‫پێشمەرگە لەگۆڕەپانی سیاسی عێراق و کوردستان کەم‬ ‫بکاتەوە‪ ،‬ئەوا دەڵێت پارتی و یەکێتی پێشمەرگەیان بەکار‬ ‫هێناوە بۆ بەرژەوەندی خۆیان وەکو میلیشیا»‪.‬‬ ‫دانا محەمەد گووتیشی «لەئێستادا لەناوچە کوردستانیەکانی‬ ‫دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان‪ ،‬هێزێکی پێشمەرگەی‬ ‫یەکگرتوو هەیەو لەلێدوانەکان و کەناڵەکانی ڕاگەیەندندا ئەوە‬ ‫نابیسترێت کە بووترێت هێزی فاڵن و میلیشیایە»‪.‬‬ ‫یاساناسەکە ئەوەشی خستەڕوو کە بڕیارەکەی سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان بۆ کردنی ناوچە جێناکۆکەکان بە ناوچە‬ ‫کوردستانیەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان پێشتر‬ ‫کاری بۆ کراوە‪،‬لەساڵی ‪ ٢٠٠٥‬وەکو هەرێم ئەو ناوچانەمان‬ ‫ناوبردووە بەناوچە جێناکۆکەکان و مادەی سەدوچل یەکێک لەو‬ ‫میکانیزمانە بووە بۆ گەڕاندنەوەی ئەو ناوچانە‪،‬بۆیە بڕیارەکە‬ ‫سەرپێچی دەستووری عێراق نییە‪ ،‬چونکە دەستوری عێراق‬ ‫دەڵێت دەبێت مادەی سەدوچل لەماوەی ساڵێکدا جێبەجێ‬ ‫بکرێت‪ ،‬بەاڵم حەوت ساڵ تێپەڕیوەو مادەکە جێنەجێ نەکراوە‪.‬‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‬ ‫(ئەحمەد کانی) سەبارەت بە لێدوانەکانی پەرلەمانتارەکەی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬بەهەفتەنامەی پرسی گووت «بەپێی دەستوری عێراق‬ ‫ئەو ناوچانەی کوردستانین و تائێستا نەگەڕێندراوەتەوە سەر‬ ‫هەرێم پێی دەڵێن ناوچە جێناکۆکەکان‪ ،‬بەاڵم لەم دواییانەدا‬ ‫لەبەغداد پێی دەڵێن شوێنە تێکەاڵوەکان‪ ،‬بۆیە بڕیارەکەی‬ ‫سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناوچە کوردستانیەکانی‬ ‫دەرەوەی هەرێمی کوردستان لەجێگەی خۆیەتی و وەاڵمێکی‬ ‫نەتەوەیی و نیشتیمانییە بۆ ئ��ەو زاراوەی���ەی لەئێستادا‬ ‫حکومەتەکەی مالکی بەکاری دەهێنێت»‪.‬‬ ‫ئەحمەد کانی گووتیشی «حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای‬ ‫دەستووری عێراق دروس��ت ب��ووە و سوودمەندی یەکەم و‬ ‫کۆتاییش حکومەتی ناوەندی عێراقە‪ ،‬ئینجا هەرێمی کوردستان‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەوان لەدەستور البدەن وپابەند بن پێوەی یاساغ نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم ناوچە کوردستانیەکان کەناوچەی کوردستانین و بەزۆر‬ ‫دابڕێنراون و پێیان بگوترێت ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی‬ ‫هەرێم‪ ،‬بۆ دەرەوەی دەستوورە؟‪.‬‬ ‫سەبارەت بەلێدواکانی حاکم شێخ لەتیف لەسەر پێشمەرگە‬

‫کانی ڕایگەیاند «بارەگای هەموو حیزبەکان بەبێ جیاوازی‬ ‫پێشمەرگە پاسەوانی دەکات و بەرگری لە گیانیان دەکەن وبۆ‬ ‫ئامانجی نیشتیمانی و نەتەوەیی کورد دروست بوون‪ ،‬بۆیە‬ ‫گوناهە کورد بە پێشمەرگە بڵێت میلیشیایە‪،‬چونکە ناوی‬ ‫پێشمەرگە لەئێمەو هەموو کەسێک گەورەترە‪،‬ئەوانەی ئەمنیەتی‬ ‫ناوچەکان و شارەکان دەپارێزن و پارێزگاری لەسەروەری‬ ‫یاسا دەکان لەهەرێمی کوردستان ئەوانە بە گوزارشتە گەورەکە‬ ‫پێشمەرگەن»‪.‬‬ ‫ئەندامەکەی سەرکردایەتی پارتی ئەوەشی خستەڕوو کە‬ ‫پێشمەرگە لەدەستوری عێراقدا هاتووەو پێشمەرگە بەڕووخسار‬ ‫نییەو لەجەوهەردایە‪،‬دەشڵێت «پێشم خۆش نییە ئەوانەی‬ ‫لەسیاسەت کاردەکەن لەهەرێمی کوردستان بکەونە هەڵەی‬ ‫واوە کە بڵێن پێشمەرگە میلیشیایە»‪.‬‬ ‫الی خۆشیەوە عەقید هەڵگورد حیکمەت بەرێوبەری‬ ‫گشتی رۆشنبیری و راگەیاندن لە وەزارەت��ی پێشمەرگە بۆ‬ ‫هەفتەنامەی پرس دەڵێت «هێزی پێشمەرگەی کوردستان‬ ‫خاوەنی مێژوویەکی پڕ خەبات و تێکۆشان و قوربانیدانە‪،‬‬ ‫ئەوەشی ئێستا هاتۆتە بەرهەم و دەپارێزرێت و ئایندەشی‬ ‫پێدێتە بەرهەم‪ ،‬من نازانم جگە لەهێزی پێشمەرگە کێی دیکە‬ ‫هەبێت؟ بۆیە ئەگەر جێگرەوەیەکی دیکەمان هەیە جگە لەهێزی‬ ‫پێشمەرگە بۆ پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییمان کێ الیەتی با‬ ‫ڕابگەیەنێت»‪.‬‬ ‫بەرێوبەرەکە ڕوونیشکردەوە «ئێمە ناڵێین هێزی پێشمەرگە‬ ‫کەم وکورتی نییە ل��ەڕووی چەک وپێداویستی و هەندێک‬ ‫ووردەکاری دیکە‪ ،‬بەاڵم ئایا لەکوردستان تاکو ئێستا پێشمەرگە‬ ‫وەکو پایەکی سەرەکی نەتەوەییمان و ئەو کیانەی کەهەمانە‬ ‫چی دیکەمان هەیە جێگرەوەی بێت؟ بۆیە ئێمە لەگەڵ ئەوەین‬ ‫ئەگەر جێگرەوەی باشتر بۆ هەرشتێک ئێمە ئامادەین قبوڵی‬ ‫بکەین‪ ،‬بەاڵم کاتێک جێگرەوەیەک نییەو دەستووریش باسی‬ ‫کردوەو مێژووی پێشمەرگەش موقەدەسە لەناو میللەتی ئێمە‪،‬‬ ‫بۆچی دەبێت ڕێگە بەخۆمان بدەین قسە لەسەر مێژوو و‬ ‫دەستور و ئایندە و پارێزەری ئاسایشی ئەم میللەتە بکەین»‪.‬‬ ‫هەڵگورد حیکمەت ئاماژەی بۆئەوەش کرد «کەسێک لە‬ ‫ئاستی پەرلەمانتاری عێراقدا بێت دەبێت لەوەشارەزاتر بێت‬ ‫کە تەواوی گرێ و ڕووداوەکانی ناوچەکە بخوێنێتەوە‪ ،‬ئەوکات‬ ‫هەندێک لێدوان و قسە بکات لەسەر عەمودێکی سەرەکی واڵتی‬ ‫ئێمەکەپێشمەرگەیەو دەبێت ئە پرسیارە لەحاکم بکرێت کە ئایا‬

‫ئەو جێگرەوەی چییە بۆ پێشمەرگە با نمایشی بکات»‪.‬‬ ‫بەرپرسی پێوەندییە دیپلۆماسییەکانی ب��زووت��ن��ەوەی‬ ‫گۆڕان»حەمە تۆفیق ڕەحیم» لەمەڕ وتەکانی حاکم شێخ‬ ‫لەتیف‪ ،‬بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «ئێمە ڕەخنەمان هەیە‬ ‫لەسەرۆکایەتی هەرێم‪ ،‬بەاڵم دژی پێشمەرگە نین‪ ،‬بۆیەش‬ ‫نازانین چی ووتوەو نەشم بیستووە»‪.‬‬ ‫حەمەتۆفیق ڕەحیم ڕەتیکردەوە لێدوانەکانی حاکم شێخ‬ ‫لەتیف پەرلەمانتاری عێراق گوزارشت لەڕای بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بکات و ڕایگەیاند «لێدوانەکانی گوزارشت لەبۆچوونی خۆی‬ ‫دەکات»‪.‬‬

‫دانا محەمەد‪:‬‬ ‫لەئێستادا لەناوچە کوردستانییەکانی‬ ‫دەرەوەی هەرێم‪ ،‬هێزێکی یەکگرتووی‬ ‫پێشمەرگە هەیە و لە ڕاگەیاندنەکاندا‬ ‫ناوترێت هێزی فاڵن و میلیشیا‬ ‫هەڵگورد حیکمەت‪:‬‬ ‫کەسێک لە ئاستی پەرلەمانتاری‬ ‫عێراقدا بێت دەبێ لەوە شارەزاتر‬ ‫بێت کە تەواوی گرێ و ڕووداوەکانی‬ ‫ناوچەکە بخوێنێتەوە‬ ‫حەمەتۆفیق ڕەحیم‪:‬‬ ‫لێدوانەکانی حاکم شێخ لەتیف گوزارشت‬ ‫لە بزووتنەوەی گۆڕان ناکات‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪169‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫‪3‬‬

‫بۆ رووبەروو بوونەوەی هەر ئەگەرێکی نەخوازراو‪ ،‬پێویستە کورد چی بکات‬ ‫پرس‪ :‬هەولێر‬

‫ماوەی ‪٩‬ساڵە کێشە هەڵواسراوەکانی نێوان هەرێم و بەغدا‪،‬‬ ‫وەکخۆی ماوەتەوە و رۆژ بە رۆژ حکومەتی ناوەندی کێشە‬ ‫بۆ هەرێم دەنێتەوە و هەوڵدەدات لە ماف و دەستکەوتەکانی‬ ‫هەرێم بکاتەوە و دەسەاڵتەکانی سنووردار بکات‪ .‬دوایین‬ ‫پرسیش مەلەسەی دروستکردنی فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی‬ ‫دیجلەیە‪ ،‬کەلەالیەن نوری مالیکی سەرۆکوەزیرانی عێراقەوە‬ ‫ب��ڕی��اری ل��ێ��دراوە‪ ،‬وێ���رای چەندین ه���ەواڵ و دانیشتنی‬ ‫لیژنەی سەربازی هەر دووال و سەردانیکی کردنی شاندی‬ ‫سیاسییی هەرێم بۆ بەغدا‪ ،‬بەاڵم هێشتا ئەو فەرمانەدییە‬ ‫هەڵنەوەشاوەتەوە و لەدەوربەری شاری کەرکوک جێگیر کراون‬ ‫و هێزی پێشمەرگەش لە ئامادە باشیدایە و لە دەوروبەری‬ ‫سنوورەکانی کەرکوک جێگیر کراون‪ .‬بەهۆی تاکڕەوی نوری‬ ‫مالیکی بەرەو دیکتاتۆربوونی‪ ،‬زۆرجاران هەست بەمەترسیی‬ ‫هەڵگیرسانی شەڕی نێوان کورد و عەرەب دەکرد و دەستێک‬ ‫هەیە بۆ ئەگەری هەڵگیرسانی شەڕی نەتەوەیی نێوان کورد‬ ‫و ع��ەرەب‪ .‬لێرەدا دەپرسین «بۆ رووبەرووبونەوەی هەر‬ ‫ئەگەرێکی نەخوازراو‪ ،‬پێویستە سەرکردایەتی کورد چی بکات‬ ‫و بەرنامەی چی بێت بۆ زاڵبوون بەسەر کێشەکانی نێوان‬ ‫هەرێم وبەغدا؟»‪.‬‬ ‫س��ەرەت��ا دک��ت��ۆر س��االر باسیرە‪ ،‬مامۆستای زانستە‬ ‫سیاسییەکان لە زانکۆی سلێمان‪ ،‬وەها وەاڵمی پرسیارەکەی‬ ‫پرسی دایەوە «مەبەست لە ئەگەرێکی نەخوازراو هێرشی‬ ‫سوپای حکومەتەکەی مالیکییە یان هەر حکومەتێکی تری‬ ‫هاوشێوە لە عێراق بۆ سەر کورد‪ .‬کورد هەمیشە جەستەیەکی‬ ‫غەریبی نەخوازراو بووە لەنێو دەوڵەتی عێراقدا‪ ،‬بۆ رژێمە‬ ‫عەرەبیەکان بە هەمان شێوە‪ .‬کوردیش هەست بە عێراقی‬ ‫بوونی خۆی ناکات لەنێو ئەم دەوڵەتە دەستکردەداو ئەمەش‬ ‫بێهۆ نەبووە»‪ .‬دکتۆر باسیرە ئەوەشی وت « کێشەی‬ ‫سەرەکی عێراق لەوەدایە هیچ رژێمێکی دیموکراسی بە‬ ‫خۆیەوە نەبینیوە کەبتوانێت ئەم «جەستە غەریبە» بکاتە‬ ‫هاواڵتی خاوەن ماف‪ .‬تەنیا رێگایەکیش بۆ کورد مابێتەوە‬ ‫رێگای بەرگری کردن بووە لەخۆی»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی کورد چی بکات و بەرنامەی چی بێت بۆ‬ ‫زاڵبوون بەسەر کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا‪ ،‬مامۆستاکەی‬ ‫زانکۆ دەڵێت «من لێرەدا دوو شت لە یەکتر جودا ئەکەمەوە‌‪،‬‬ ‫کە بریتین لە بەرژەوەندییە یەکالیەنەکانی دەسەاڵتدارانی‬ ‫ک��ورد لەم بەشەی کوردستان و هەروەها خواستەکانی‬ ‫جەماوەر لە الکەی ترەوە‪ .‬هەتا ئێستە دەسەاڵتی سیاسیی‬

‫کورد‪ ،‬کە بەرژەوەندی خۆی خستۆتە سەرو بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەییەوە‪ .‬قوربانیی یەکەمیش بریتی بووە لە خەڵکی‬ ‫رەش و رووتی واڵت و بەهەدەردانی قوت و سامانیان‪ ،‬ئیتر‬ ‫بۆ هەر مەبەستێک بوبێت‪ .‬بەاڵم ئایا بەشێکی ئەم ئەگەرە‬ ‫نەخوازراوە‪،‬‬ ‫بەبڕوای ئەو‪ ،‬کورد بەشێکە لە سیستەمە سیاسیەکەی‬ ‫عێراق‪ ،‬چونکە ئەو گوتی «بەشێکی دەسەاڵتداران لە بەغدا‬ ‫لە نێو پەرلەمان و حکومەت و سوپادا کوردن و سەر بە دوو‬ ‫حیزبەکەی هەرێمی کوردستانن‪ .‬ئایا مەهامی ئەمانە چیە‬ ‫لەوێ؟ کە بتوانن ببنە بەرنامەی بەرگریکردن لە واڵتەکەیان»‪.‬‬ ‫دەشڵێت «ئەم دەسەاڵتە باشترە پشت بەستن بە گەلەکی‬ ‫بکاتە بەرنامە‪ ،‬لەبری پەنا بردنە بەر ئەم و ئەو»‪.‬‬ ‫دکتۆر ساالر باسیرە لەکۆتایی قسەکانیدا جەخت لەوەش‬ ‫دەکاتەوە کە هەر بەرگرییەکی چەکداریش ئەنجام بدرێت‬ ‫لە کوردستان بەرامبەر بە دوژمنانی ک��ورد لە پێناوی‬ ‫بەرژەوەندییە گشتییەکانی گەل و نیشتمان بێت‪ ،‬شەرعییەتی‬ ‫تەواوی هەیە‪ .‬دەشڵێت «مێژووی سیاسی دەبێت کوردی‬ ‫فێری ئەوە کردبێت کار لەسەر دروستبوونی دەوڵەتی کوردی‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم نا بۆ دەوڵەتی ستەمکار‪ ،‬بەڵکو بۆ دەوڵەتێکی‬ ‫فیدرالی و دیموکراسی»‪.‬‬ ‫هەر سەبارەت بەم بابەتە‪ ،‬دکتۆر ساقی بارزانی نووسەر‬ ‫و چاودێری سیاسی‪ ،‬پێیوایە ئەوەی کەهەنووکە لە ئێراق‬ ‫ڕوو دەدات جێی ڕامانە و زۆر مەترسیدارە لە سەر پرۆسەی‬ ‫دیموکراسیی و فرە الیەنیی و پیکەوە ژیان‪ .‬بۆیە دەڵێت‬ ‫«بڕیارەکانی سەرکردایەتیی کورد لە هەمبەر ئەم دیاردە‬ ‫چاوەڕیکراوانە زۆر گرنگن بۆ داهاتووی ک��ورد‪ ،‬کە وەکو‬ ‫کەمایەتییەکی سیاسیی و ئەتنیکی بەناو قەیرانەکاندا‬ ‫دەخولێتەوە»‪ .‬گوتیشی «سەرکردایەتی سیاسیی کورد‬ ‫و حکومەتی هەرێم بەرپرسێتیی مێژوویی و چەندین‬ ‫ئەرکی گرنگییان لەسەر شانە‪ ،‬وەک چێکردنی ئەنجومەنی‬ ‫سەرکردایەتی نەتەوەیی و ستراتیژی تیکەڵ لە سەرجەم‬ ‫الیەنە سیاسییەکانی کوردستان بە ئۆپۆزیسیونیشەوە‪ .‬بۆ‬ ‫بڕیاردان لە سەر کێشە چارەنووسسازەکانی پەیوەست بە‬ ‫گەلی کورد»‪.‬‬ ‫هەروەها داواش دەکات سەرکردایەتی کورد بەرنامەدارێژی‬ ‫بکات بۆ سازدانی پەیڕەو و پرۆگرامێکی ستراتیژیی نەتەوەیی‬ ‫و چاالک کردنی سەرجە م کاناڵە سیاسیی و میدیایییەکان‬ ‫بەرەو ئەو ئاراستەیە و یەکخستنەوەی ماڵی کوردیی و ووتاری‬ ‫کوردی و میدیا و ڕاگەیاندنەکان‪ ،‬بە تایبەت لیدوانەکانی‬

‫سەرکردەکان بۆ میدیای ناوخۆ و بیانی‪.‬‬ ‫ئەوەشی گوت کە «ڕێکخستنەوەی هێزی پێشمەرگە لە‬ ‫ناو چوارچێوەیەکی نیشتمانی و پڕ چەککردنیان بەچەکی‬ ‫سەردەمییانە و هیشتنەوەیان لەسەر سنوورەکانی کوردستان‬ ‫وەکو دیفاکتۆ و باشکردنی باری گوزەرانی پیشمەرگەکان»‪.‬‬ ‫رۆژنامەنووسێک جەخت ل��ەوە دەکاتەوە کە پێویستە‬ ‫هەرێمی کوردستان پرۆژەیەکی نیشتیمانی کوردستانی‬ ‫هەبێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ کێشەکانی نێوان هەرێم و‬ ‫بەغدا لەالیەک و هەرێمی کوردستان و واڵتانی هەرێمایەتی‬ ‫لەالیەکی ترەوە‪.‬‬ ‫بەبڕوای خەڵەف غەفور‪ ،‬رۆژنامەنووس لە دام��ەزراوەی‬ ‫خەندان‪ ،‬هەرێمی کوردستان لەئێستادا پێگەیەکی بەهێزی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەو گوتی «کۆڵەکەکانی ئەم پێگەیە زۆر پتەو‬ ‫نییە و پێویستی بەگرتنەبەری سیاسەتێکی نیشتمانی هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی بەئاسانی مل بۆ فشارە ناوخۆیی و نێودەوڵەتی و‬ ‫هەرێمایەتییەکان نەدات‪».‬‬ ‫بۆ ئ��ەوەی هەرێمی کوردستان بەرامبەر بە عێراق و‬ ‫ناوچەکە بە بەهێزی بمێنێتەوە‪ ،‬رۆژنامەنووسەکە بەپێویستی‬ ‫دەزانێت‪ ،‬نێو ماڵی کورد یەکبخرێتەوە و پرۆسەی چاکسازی‬ ‫و بنبڕکردنی دیاردەی گەندەڵی تەفعیل بکرێت و پەیڕەوی‬ ‫شافافیەت بکرێت لەدابەشکردن و خەرجکردنی داهات و‬ ‫بودجەی هەرێمدا‪.‬‬ ‫خەڵەف غەفوری رۆژنامەنووس‪ ،‬جەخت لەسەر بوونی هێزی‬ ‫پێشمەرگەی نیشتمانی دوور لە ئینتیمای حزبی دەکاتەوە‪.‬‬ ‫هەروەها ئەوەشی گوت «ب��رەودان بەوەبەرهێنانی نەوت‬ ‫بەشێوەی سیاسەتێکی نیشتمانی و شەفاف‪ ،‬کەداهاتەکەی‬ ‫ئاشکرابێت بۆ ک��وێ دەچێت و بڕەکەیشی چەندە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئامادەکردنی سەرخان و ژێرخانی ئ��اب��ووری بۆ ئ��ەوەی‬ ‫لەکاتی گونجاودا بڕیاری‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆی��ی‬ ‫خ���ۆی ب��ەئ��اراس��ت��ەی‬ ‫بدا»‪.‬‬ ‫ق��س��ەک��ان��ی��دا‬ ‫ل����ەک����ۆت����ای����ی‬ ‫دەڵ������ێ������ت‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس��ەک��ە‬ ‫بەقسە نابن و‬ ‫«ه���ەم���وو ئ��ەم��ان��ە‬ ‫هەرێم خاکیانە‬ ‫پێویستە س��ەرۆک��ی‬ ‫ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ی‪،‬‬ ‫ب��ی��ان��ک��ات��ە پ���رۆژەی‬ ‫تەنیا ن��ا‪ ،‬بەڵکو بەهاوبەشی‬ ‫هەڵبەتە خ��ۆی بە‬ ‫کوردستانییەکان»‪.‬‬ ‫هەموو هێز و الیەنە‬

‫‪4‬‬

‫ژماره‌ ‪169‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫بێ رووتووش‬

‫گرنگترین چاالکی ناردنی چەند‬ ‫گروپێک بۆ دەرەوەی واڵت‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫بۆ ئێران و ئەمریکا‪ ،‬بە مەبەستی‬ ‫باڵوکردنەوەی بیری کوردایەتی بوو‬

‫عەزیز پشتیوان‬

‫حزبی هیوا لە ساڵی ‪ ١٩٣٨‬لە سەردەستی مامۆستا‬ ‫(رەفیق حیلمی) هاتۆتە دامەزراندن‪ ،‬لەوە بەدواوە حزبی‬ ‫هیوا لە زۆربەی ناوچەکانی کوردستان بنکە و بارەگای‬ ‫خۆی کردۆتەوە بۆ باڵوکردنەوەی بیروباوەری کوردایەتی‪،‬‬ ‫لە شاری (خانەقین)یش بنکەیەکی جەماوەری فراوان‬ ‫وبەهێزی هەبووە‪.‬بۆیە بە پێویستمان زانی ئەم دیمانەیە‬ ‫لەگەڵ ڕێزان عەزیز پشتیوان سازبدەین‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬

‫رێزان عەزیز پشتیوان‪ ،‬مێژوو نووس نهێنییەکانی (حزبی هیوا) ئاشکرا دەکات‬

‫پ‪ :‬حزبی هیوا لە خانەقین کەی هاتە دامەزراندن؟‬ ‫و‪ :‬لە رۆژی ‪ ١٩٣٩/٢/٧‬یەکەم شانەی حزبی هیوا‪ ،‬بەسەرپەرشتی‬ ‫مامۆستا رەفیق حیلمی لە خانەقین دامەزرا‪ ،‬کە پێک هاتبوون لە عەزیز‬ ‫پشتیوان و مەال سەید حەکیم و حاجی برایم بەگ‪ .‬لە قوتابخانەی‬ ‫(رەحاملە) یەکەم کۆبوونەوەی خۆیان سازدا‪ ،‬چونکە لەو سەردەمە‬ ‫عەزیز پشتیوان بەرێوبەری ئەو قوتابخانەیە بوو‪ .‬مامۆستا رەفیق‬ ‫حیلمیش سەرپەرشتیاری پەروەردە بوو لە پەروەردەی پارێزگای دیالە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئاشنایەتی عەزیز پشتیوان بۆ رەفیق حیلمی‪ ،‬بۆ کەی‬ ‫دەگەڕێتەوە؟‬ ‫و‪ :‬بۆ یەکەم جار لە ‪ ١٩٣٥/٧/١‬مامۆستا عەزیز پشتیوان لەگەڵ‬ ‫دکتور تاهیر بەهجەت مەریوانی سەردانی رەفیق حیلمییان کرد لە‬ ‫سلیمانی‪ .‬لەوێ رەفیق حیلمی بە عەزیز پشتیوان دەڵێ‪ :‬زۆر جار ناوی‬ ‫تۆم بیستووە‪ ،‬لە بەرنامەم هەبووە کە رۆژێک چاووم پێتبکەوێ‪ .‬لەو‬ ‫رۆژەوە ئاشنای یەکتر بوون‪.‬‬ ‫ئیدی ئەوە هۆکارێکی گرنگ بوو بۆ باڵوکردنەوەی بیری کوردایەتی‬ ‫لە خانەقین ‪ ،‬لە هەمان کاتیشدا شێخ فەتاح وتاربێژی مزگەوتی شێخ‬ ‫فەتاح لە خانەقین‪،‬کەدەبێتە خاڵی رەفیق حیلمی‪ ،‬بەو هۆیەوە چەند‬ ‫جارێ سەردانی خانەقینی کردووە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دەکرێ باسی هەندێک لەو چاالکیانەمان بۆ بکەی؟‬ ‫و‪ :‬حزبی هیوا چاالکی زۆری ئەنجامدا لەم دەڤەرە‪ ،‬بەاڵم گرنگترینیان‬ ‫ناردنی چەند گروپێک بۆ دەرەوەی واڵت‪ ،‬بە تایبەتی بۆ ئێران و‬ ‫ئەمریکا‪ ،‬بە مەبەستی باڵوکردنەوەی بیری کوردایەتی‪ .‬هەروەها‬

‫لیژنەیەکیان دامەزراند لە خانەقین وشار وشارۆچکەکانی تریش‪،‬‬ ‫بەهەمان مەبەست بۆ گەیاندنی پەیامی حزبی هیوا‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆر جار باس لەوە دەکرێت ئەندامانی حزبی هیوا لە کاتی‬ ‫بوون بە ئەندام سوێندێکی تایبەتیان هەبووە‪ ،‬ئێوە لەم بارەیەوە چی‬ ‫دەڵێن؟‬ ‫و‪ :‬گرنگترین بەڵگەکانی حزبی هیوا و چاالکییەکانی کە دەستووسی‬ ‫عەزیز پشتیوانە الی من پارێزراوە‪ ،‬باسی شێوەی سوێند وتنەوەی بە‬ ‫ئەندام بوون لە حزبی هیوای تیایە‪ .‬لە سەر مێزێکی بچکۆلە قورئانێک‬ ‫و مشتێک لە خاکی کوردستان وئ��ااڵی کوردستان وخەنجەرێک‬ ‫ودەزوویەک دانراوە‪ ،‬بەمشێوە سوێندیان خواردووە کەدەستی لە سەر‬ ‫قورئانەکە بووە‪ ،‬ئەو جار دەڵێ‪ :‬سوێند دەخۆم بە قورئانی پیرۆز و‬ ‫بە خاکی کوردستان و ئااڵی کوردستان‪ ،‬بە دروشمی کورد هەتاکو‬ ‫ماوم لە ژیاندا ببم بە نمونەیەکی جوان بۆ کورد وکوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫کاتێک خیانەتە میللەتەکەم نەکەم‪ .‬ئەو جار بەو دەزووە پەنجەی خۆی‬ ‫کون دەکات و بە خوێنی دەستی مۆرێک دەکات‪ .‬زۆربەی ئەندامانی‬ ‫حزبی هیوا الیان نەدا لە رێبازی کوردایەتی‪ ،‬بە هۆی ئەو سوێندەوە‪.‬‬ ‫کتێبێکم بە دەستەوەیە لە ژێر ناوی چاالکی ودامەزراندنی حزبی هیوا‬ ‫لە خانەقین‪ ،‬بەم زووانە باڵوی دەکەمەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دەکرێ باسی کۆنگرەی کەالری حزبی هیوامان بۆ بکەی؟‬ ‫و‪ :‬دوا کۆنگرەی حزبی هیوا لە کەالر لە (‪ ) ١٩٤٤/٧/ ٣-١‬بوو‪ ،‬کە‬ ‫بە پیالنێکی داگیرکەری ئەو سەردەمە حزبی هیوا لەوێ کۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫چونکە ناکۆکییەکان پەرەی سەند‪.‬‬

‫*لە کۆنفرانسی زمان ناسنامەی نەتەوەیە‪ ،‬کە خوا نەیبڕێ‬ ‫بە چوار الیەن‪ ،‬وەزارەتی خوێندنی بااڵ‪ ،‬وەزارەتی رۆشنبیری‬ ‫و الوان‪ ،‬سەندیکای رۆژنانەمووسان‪ ،‬وەزارەتی پەروەدە رێکیان‬ ‫خستبوو‪ ،‬هەر لە پڕۆگرامی کۆنفرانسدا ‪ ٣٠‬هەڵەی زمانەوانی‬ ‫هەبوو‪.‬‬ ‫(ئەک ماڵێ بەقور نەگیرێ میرزا)‬ ‫*تا مام جەالل ساغ بوو هەرچی هەبوو و نەبوو سەرزەنشت و‬ ‫ئیدانە و تەنانەت هەندێک جار جنێویشان پێدەدا‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫کە نەخۆشە شین و شەپۆڕی بۆ دەگێڕن و قژی بۆ دەڕننەوە‪.‬‬ ‫(هیچیان لە دڵەوە نین)‬ ‫*ل��ەس��ەر مەسەلەی میسر و ب��ێ��ن��ەوب��ەردەی م��ۆرس��ی و‬ ‫موعارەزەکانی تەلەڤزیۆنی گەلی کوردستان و سپێدە‪،‬‬ ‫هەریەکەیان بوونەتە کەناڵی ئۆپۆزیسیۆن و دەس��ەاڵت و‬ ‫جارجاریش خۆبەخۆ شەڕە دنوکێک دەکەن‪.‬‬ ‫(شەڕ لە بادینان تۆز لە دەرکێ ئەوان)‬ ‫* نوکتەیەکی شێخ بارام هەیە دەڵێ‪ ،‬تەاڵقم کەوتبێ ئەگەر‬ ‫کورد بێنی و بیخەیە ناو سندووقی شوشەی ساردی ئینجاش‬ ‫یەک ریز نابن و هەر پەرتەوازە و لێکترازاو دەبن‪.‬‬ ‫(ئەشهەدو‪ ،‬ئۆباڵ بەگەردنم)‬ ‫*ئەو رۆژەی هەواڵی گیرانی خۆر و نزیکبوونەوەی ‪٢١‬ی مانگ‬ ‫زۆربەی خەڵکی تەنگەتاو کردبوو‪ ،‬تەنانەت دەیانگوت هەندێک‬ ‫بە جۆرێک ترسابوون داوای گەردن ئازدایان لە یەکتری دەکرد‪.‬‬ ‫(مادام هێندە دەترسێن‪ ،‬بۆچی وا بە ویژدانن)‬ ‫*کەناڵێکی ئاسمانی ک��وردی لە هەواڵێکدا نووسیبووی‬ ‫«وەزارەت���ی نەوتی عێراق بڕی بەرهەمهێنانی ن��ەوت بەرز‬ ‫دەکاتەوە بۆ ‪ 3‬ملیۆن و ‪ 200‬هەزار بەرمیلی رۆژانە لە رۆژێکدا»‬ ‫(دیارە جۆری نەوتەکە رۆژانەیە‪ ،‬ئەگەرنا هەواڵەکە کێشەی‬ ‫نییە)‬

‫ئێستا بۆ میدیا سەنگی مەحەکە‬ ‫بەختیار شاخی‬ ‫لەوەتەی عێراق کراوەتە دەوڵەت‪ ،‬گەورەترین خەمی دەسەاڵتدارانی‬ ‫بریتی بووە لە کپ کردنی هەر جۆرە ناڕەزایەتییەک‪ ،‬چوونکە‬ ‫پێکهاتەی مووزاییکی ئەو واڵتە زەمینەی دەسەاڵتدارییەکی بێ‬ ‫کێشەی تێدا نەڕەخساوە‪ ،‬زۆربوونی جیاوازی هۆکاری یەکەمی‬ ‫درووستبوونی ئەو ڕایە الی دەسەاڵتدارانی عێراق بووە کە باشترین‬ ‫ڕێگە بۆ پێکەوە بەستنی مووزاییکی پێکهاتەکەی بریتییە لە‬ ‫پێکەوەبەستنێک بە ڕێگەی هێز‪ ،‬بەاڵم هەمشیە فشاری زیاتر‬ ‫پەرتەوازەیی زیاتری بەدوادا هاتووە‪.‬‬ ‫ڕاگەیاندنی عەرەبی لەسەر ئەوە سوورە کە کورد بە هۆکاری‬ ‫ناسەقامگیریی عێراق بناسێنێ‪ ،‬ئەوان کاتێک ئەو قسەیە دەکەن‬ ‫کە شیعەی دەسەاڵتداری ئێستای عێراق تا ڕووخانی رژێمی عێراق‬ ‫وەک کورد نەیاری رژێمەکەی سەددامی دیکتاتۆر بوون و ئەگەر‬ ‫بەرهەڵستکاریی ڕژێمێکی خۆسەپێن بە هۆکاری ناسەقامگیریی‬ ‫بناسرێت ئەوا دەسەاڵتدارانی ئیستای عێراق دەبێ لەپای خەباتی‬ ‫ڕاب��ردووی خۆیان داوای لێبوردن لە دەسەاڵتدارانی پێش خۆیان‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫لە مێژووی مرۆڤایەتیدا کەم نین ئەو قوربانییانەی دوای ڕزگاری‬ ‫لەدەست زاڵمێک‪ ،‬خۆیان بوونەتە جێگرەوەیەکی خراپتر‪ ،‬کورد‬

‫ناحەقی نییە ترسی لە دووبارە بونەوەی زوڵم و ستەم هەبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫زوڵمانەی بەرامبەر کوردستان کراون هاوتای کەمە‪ ،‬چ گرەنتییەک‬ ‫هەیە سرووشتی دێرینی نەیارانمان گۆڕابێت و ئێمە وەک خۆمان‬ ‫قبووڵ بکەن؟ بەداخەوە تەنانەت لە عێراقی نوێدا گەلی کوردستان‬ ‫هەستی بە دڵنیاییەکی تەواو نەکردووە و ‌وێڕای چەسپاندنی مافی‬ ‫دیاریکردنی چارەنووسی خۆی لە دیباجەی دەستووری نوێدا کەچی‬ ‫هێشتا ئەوە لە ناخی هاوبەشەکانماندا نەچەسپاوە‪.‬‬ ‫کوردستانییەکان لە ئارامیدا دەژین‪ ،‬بەاڵم هەمیشە بە وریاییەوە‬ ‫دەڕوان��ن و تا ئەو ڕۆژەی دەگەینە تەواوی مافەکانمان و ئاواتی‬ ‫لەمێژینەمان دێتەدی پێویستە بەهێز و خۆڕاگر بین‪.‬‬ ‫ئەو ئارامییەی لە کوردستان هەیە دەپارێزرێت و ئاوەدانیی‬ ‫بەردەوام دەبێت‪ ،‬دەبێ ناسنامەی خۆمان بپارێزین و بڕوای تەواومان‬ ‫بە هێز و توانای خۆمان هەبێت‪ ،‬پێکەوە ژیان و تەبایی زیاتر بکەین‬ ‫و ئازادییەکەمان بپارێزین‪.‬‬ ‫نەیارانی کوردستان لە یەکڕیزی و تواناکانمان دەترسن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەوە خاڵی بەهێزی ئێمەیە و ئەگەر ئاوەدانیی و پێشکەوتنی‬ ‫بەرچاوی کوردستان جێی بایەخی دۆست و نەیارانمانە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئارامیی و ئاسایشی سەقامگیرمان جێی شانازییە‪ ،‬دەبێ ئەوەیش‬ ‫بزانین کە هەموو ئەوانە نیشانەن و هەوڵی تێکدانیان دەدرێت‪،‬‬

‫کلیلی سەرکەوتنیشمان پێکەوەبوون و هاوکارییە و نابێ بەهیچ‬ ‫نرخێک لەدەستی بدەین‪ .‬لەو ڕوانگەیەوە پێویستە ڕاگەیاندن‬ ‫ڕۆڵی خۆی بە ت��ەواوی ببینێت‪ ،‬چونکە هەرجۆرە هەڵەیەک زۆر‬ ‫گران لەسەری دەکەوێت‪ ،‬نابێ راگەیاندن گەشبینیی بێ بنەما یان‬ ‫ترسی بێ هۆ باڵو بکاتەوە‪ ،‬ئەگەر ڕاگەیاندن لە بەرژەوەندیی بااڵی‬ ‫گەلی کوردستان دوور بکەوێتەوە و بێ ئاگا بکەوێتە ژێر کاریگەریی‬ ‫هەندێ بەرژەوەندیی الوەکییەوە لەچوارچێوەی یەکڕیزی دەردەچێت‬ ‫و دەبێتە مەترسی بۆسەر خاک و گەلەکەی‪.‬‬ ‫ئەگەر ڕاگەیاندن بە نەزانی خۆی بکاتە بڵندگۆی نەیارانی کوردستان‬ ‫و بە باڵوکردنەوەی هەڕەشەی بەتاڵی ئەوان ببێتە هۆی شڵەژانی‬ ‫ڕەوشی ناوخۆ هەڵەیەکی کوشندە دەکات‪ ،‬ئەگەر ڕاگەیاندن متمانەی‬ ‫بە ڕۆڵی گەورەی خۆی نەبێت ئەوا دەبێ ئەوە الی چەسپابێت کە‬ ‫پێویستە بڕوای بە بەهێزی و گەورەیی گەلەکەی هەبێت و نەبێتە‬ ‫هۆکارێک بۆ خۆ بەکەمزانین و بچووک سەیرکردنی پێگەی گەل‬ ‫واڵتەکەی‪ ،‬ڕاگەیاندن دەبێ زۆر وریا بێت و نەکەوێتە ئەو تەڵەیەوە‬ ‫کە نەیاران بە پشتبەستن بە ئازادیی کاری رۆژنامەنوسی ناویانەتەوە‬ ‫و دەیانەوێ بە دەستی خۆمان سووکایەتیی بە بوون و پێگەی‬ ‫خۆمان بکەین‪ ،‬بەپێچەوانەی ئەوەوە ڕاگەیاندن وەک دەسکی دارینی‬ ‫تەور دەبێتە بەاڵ بۆگیانی ئازادییەکەی کوردستان‪( .‬خەندان)‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪169‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫‪5‬‬

‫فازڵ رەئوف‪ ،‬بەرپرسی لقی ‪٢١‬ی پارتی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬باس‬ ‫لە گۆڕانکارییەکانی ئەم دواییەی ھەرێمی کوردستان و پەیوەندیی نێوان‬ ‫ناوەند و ھەرێم دەکات‪ .‬لە بەشێکی دیمانەکەیدا دەڵێت «پەیوەندیمان‬ ‫لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان باشە و جەنابی سەرۆک و کاک نێچیرڤان‬ ‫دانیان بە ئەنجامی ھەڵبژاردنەکاندا ناوە کە گۆڕان ‪ ٢٥‬کورسی بەدەست‬ ‫ھێناوە»‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬سەرکۆ بەخیتار‪ ،‬سلێمانی‬

‫فازڵ رەئوف‪ ،‬بەرپرسی لقی ‪٢١‬ی پارتی دیموکراتی کوردستان‪:‬‬

‫پەیوەندیمان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان باشە‪ ،‬جەنابی سەرۆک ئیمانی بە ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەکە هەیە کە ئەوان خاوەنی ‪ ٢٥‬کورسی پەرلەمانی کوردستانن‬ ‫پرس‪ :‬ئێستا پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغداد چۆن‬ ‫دەبینن؟‬ ‫فازڵ‪ :‬هەتا ئێستا پەیوەندیمان باش نیە‪ ،‬تەنها ئەوەندە‬ ‫نەبێت کە س��ەرۆک بارزانی لەسەر داوای س��ەرۆک کۆماری‬ ‫عێراق هەڵمەتی راگەیاندنی راگرتووە‪ ،‬پەیوەندیمان باش نییە‬ ‫و مەترسی هەر هەیە لە پالن و بەرنامە دارێژراوی مالکی و‬ ‫دەستەی مالکی بۆ کورد و کوردستان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پەیوەندی کورد لەگەڵ الیەنە سیاسیەکانی تری عێراق‬ ‫چۆنە؟‬ ‫فازڵ‪ :‬باشە‪ ،‬جەنابی سەرۆک لەڕێگەی ئەو برایانەی کە لە‬ ‫بەغدادن‪ ،‬یان لەرێگەی پەیوەندی تەلەفۆنی یان ئەو پەیوەندیە‬ ‫کۆنەی کە هەمانە‪ ،‬پێشتر چۆن بووە ئێستاش هەروایە‪ ،‬بگرە‬ ‫لەم ماوەیەدا باشتر بووە‪ ،‬لەبەر ئەوەی هەندێ هەڵوێستی‬ ‫شۆڤێنی و دیکتاتۆریەتی مالکی کارێکی وایکردووە کە ئەوانیش‬ ‫وەک ئێمە ناڕازی بن‪ ،‬تەنانەت لەناو خودی حزبەکەی خۆیدا‬ ‫هەندێ سەرکردە ناڕازین لە هەڵوێست و ئەدای مالکی‪ ،‬کە‬ ‫مەبەستی شێواندنی عێراقە‪ ،‬شێواندنی عێراقیش دەبێتەهۆی‬ ‫دروست بوونی کێشە و گیرو گرفت بۆ هەموو الیەنە عێراقیەکان‬ ‫بەگشتی و کورد بەتایبەتی‪ ،‬لەبەر ئەوە ئەو الیەنانەش دژی‬ ‫هەڵوێستەکانی مالکین‪.‬‬

‫پێچەوانەوە قسەکانی جەنابی سەرۆک هەمووی دەستوریە‪ ،‬کاتانەی کە هەیە‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوە ئەو برادەرە زۆر جار تەسریحی بێبنەما ئەدات‪،‬‬ ‫بەداخەوە کە تائێستاش لەگەڵ قەزیەی کوردیدا نییە وەک پ��رس‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ بزوتنەوەی گ��ۆڕان چۆنە؟‬ ‫بەتایبەت لە پاش دروست بوونی لیستی هاوبەشی الیەنە‬ ‫چۆن لە پێش راپەڕین لەگەڵ قەزیەی کوردا نەبووە‪.‬‬ ‫ئەوانەی کە رەخنە لە سەرۆک کۆمار و سەرۆکی هەرێم ئەگرن کوردستانیەکان؟‬ ‫خزمەتی کورد و کوردایەتی ناکەن‪ ،‬چونکە ئەمڕۆ رۆژی تەبایی فازڵ‪ :‬پەیوەندیمان لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان باشە‪ ،‬چونکە‬ ‫و برایەتی و رۆژی یەکگرتنە بۆ بەربەرەکانێی ئەو خەڵکە ئێمە وەک کەس پەیوەندیمان هەیە‪ ،‬وەک ئێعتراف کردنیش‬ ‫شۆڤێنیە و دیکتاتۆریەی وەک مالکی کە ئەیەوێت ماف و حەقی هەر لە جەنابی سەرۆک بارزانی و کاک نێچیرڤان بارزانی و‬ ‫کورد نەدرێت و خۆی بگەڕێتەوە سەر دیکتاتۆریە کۆنەکەی مەکتەبی سیاسی ئیمانمان بە ئەنجامی هەڵبژاردنەکە هەیە کە‬ ‫سەدام و میللەتی کوردیش بگەڕێنێتەوە بۆ ئەو دۆخەی جاران‪ ،‬ئەوان خاوەندی ‪ ٢٥‬کورسی پەرلەمانی کوردستانن‪ ،‬مانای وایە‬ ‫بەاڵم ئەوانە خەیاڵیان خاوە‪ ،‬ئەوانەشی تەئیدی مالکی ئەکەن ئەبێت موشتەرەک بێت لە واڵتدا کە موشتەرەکیش بوو تۆش‬ ‫خەیاڵیان خاوە قەت قەت جارێکی تر ئەوە دروست نابێتەوە‪ .‬پێویستت بە پەیوەندی هەیە لەگەڵیدا‪ ،‬ئێستا پەیوەندیەکانمان‬ ‫باشە و جێگەی خۆشحاڵییە‪ ،‬لەو کۆبونەوانەی ئەم دواییانە‬ ‫پرس‪ :‬پەیوەندیەکانی نێوان (ی‪ ،‬ن‪ ،‬ک) و (پ ‪ ،‬د ‪ ،‬ک) نوێنەریان بەشداری ئەکەن لە کۆبونەوکانی جەنابی سەرۆک‪،‬‬ ‫هەروەها لە نیەتەکەدا هاوبەشین بەرامبەر ئەم بارودۆخەی کە‬ ‫پاش ئەو روداوانەی ئەم دواییە چۆنە و لە چ ئاستێکدایە؟‬ ‫فازڵ‪ :‬زۆر باشە‪ ،‬چونکە بمانەوێت و نەمانەوێت ئێمە هاوبەشین ڕووی داوە لەنێوان کورد و مالکیدا‪ .‬مادام موئامەرەکە لەسەر‬ ‫لە حکومەت و دەسەاڵتدا‪ ،‬لەبەر ئەوە ئێمە عیالقاتمان باشە‪ ،‬کوردە‪ ،‬بۆیە دەبێت هەموو کوردێک خۆی بۆ ئامادە بکات‪،‬‬ ‫ئێمە سەیری ئ��ەو عیالقاتە چ��اک و دۆستایەتیە ئەکەین ئەمەش جێگەی دڵخۆشیە کە برایانی گۆڕان هەستیان بە ئەو‬ ‫کەلەنێوان جەنابی مام جەالل و جەنابی سەرۆک بارزانی دایە مەترسیە کردووە‪ ،‬بۆیە هاتونەتە پێشەوە‪.‬‬ ‫کە چۆن رێکن‪ ،‬هەروەها هەردوو مەکتەبی سیاسیش ناوبەناو‬ ‫کۆبونەوەی خۆیان ئەکەن‪ ،‬خەڵکیش قسە ئەکات لەمالو ئەوال‪،‬‬ ‫بەداخەوە بۆ ئەو برادەرە حەز ئەکەین‬ ‫ئەمە ئەوە ناگەیەنێت کە پەیوەندیمان سارد بێت‪ ،‬هەندێ‬ ‫ساردی ئەگەر هەبێت لە خوارەوەیە‪ ،‬خوارەوەش‬ ‫ئەگەڕێتەوە هەموو کەس رابردووی بزانێت کە لەکاتی‬ ‫بۆ کەسەکان ‪ ،‬بەنمونە من خۆم پەیوەندیم زۆر بەهێزە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یەکێکی تر وانیە و حەزی لەو پەیوەندیە نییە‪.‬‬ ‫رژێمدا چی بوو‪ ،‬ئەتوانرێت بەخۆی بوترێت‪،‬‬

‫پرس‪ :‬پاش دەرکردنی بڕیاری سەرۆکی هەرێم بە ناوهێنانی‬ ‫ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێم لە نووسراوە‬ ‫فەرمییەکاندا‪ ،‬پەرلەمانتارێک پێی وایە کە راکێشانی سۆزی‬ ‫خەڵکە‪ ،‬رای تۆ چییە لەو بارەیەوە؟‬ ‫فازڵ‪ :‬ئەو قسانەی کە جەنابی سەرۆک ئەیانکات هەموویان پرس‪ :‬جارو بار باسی رێکەوتن نامەی ستراتیژی نێوانتان‬ ‫ئەگەڕێنەوە بۆ دەستور‪ ،‬ئەوە راستی و قانونییە‪ .‬بەداخەوە ئەکرێت کە ئەبێت پێداچوونەوەی بۆ بکرێت‪ ،‬رای تۆ چییە‬ ‫بۆ ئەو برادەرە حەز ئەکەین هەموو کەس رابردووی بزانێت کە لەسەری؟‬ ‫لەکاتی رژێمدا چی بوو‪ ،‬ئەتوانرێت بەخۆی بوترێت‪ ،‬کاتی رژێم فازڵ‪ :‬پێداچونەوە بۆ رێکەتننامەی ستراتیژی زۆر باشە‪،‬‬ ‫کە ئەو خەڵکە و جەنابی سەرۆک بارزانی داکۆکیان لەمافی چونکە ئێمەش گلەییمان هەیە و یەکێتیش گلەیی هەیە‪،‬‬ ‫گەلی کورد ئەکرد و لە شاخ بوون‪ ،‬حەز ئەکەین لەڕێگەی هەروەها خەڵکان و دۆستان و هەڤااڵنی ئێمە و یەکێتیش‬ ‫ڕۆژنامەکەی ئێوەوە پێی بڵێین لەکوێ بووی؟ وا ئێستا خۆی گلەییان هەیە‪ ،‬پێویستی بە ئەوە هەیە چەند خاڵێکی تری‬ ‫کردووە بە خاوەنی قەزیەی کوردی و خاوەنی دەستور‪ .‬بە تێبکەین یان چەند خاڵێکی الببەین‪ ،‬بەپێی ئەو زروف و‬

‫کاتی رژێم کە ئەو خەڵکە و جەنابی سەرۆک‬ ‫بارزانی داکۆکیان لەمافی گەلی کورد ئەکرد‬ ‫و لە شاخ بوون‪ ،‬حەز ئەکەین لەڕێگەی‬ ‫ڕۆژنامەکەی ئێوەوە پێی بڵێین لەکوێ بووی؟‬

‫‪6‬‬

‫ژماره‌ ‪169‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫هەولێر ریزبەندی یەكەمە لەسەر پێچیی كامێرا‬ ‫لە ‪ %67‬حاڵەتی سەرپێچیكردنی كامێرا زیادی كردووە‬

‫پرس‪ :‬هەولێر‬

‫بەپێی ئەو ئامارە فەرمییەی كە دەست هەفتەنامەی پرس‬ ‫كەوتووە‪ ،‬لەم ساڵدا هەتا ‪ ،2012/11/1‬نزیكەی بە دوو سەد‬ ‫و پەنجا هەزار حاڵەتی سەرپێچی كردنی كامێرا هەبووە‪ ،‬كە‬ ‫زۆرترینیان بەر پارێزگای هەولێر دەكەوێت‪ .‬بەبەراورد بە ساڵی‬ ‫رابردوو رێژەكە زیادی كردووە‪.‬‬ ‫چەند ساڵێك دەبێ حكومەتی هەرێم جادە و رێگاوبانەكانی بە‬ ‫كامێرای چاودێری كۆنترۆڵ كردووە‪ ،‬بەمەبەستی كەمكردنەوەی‬ ‫رووداوەكانی هاتووچۆ و كەمكردنەوەی خێرایی شۆفیرەكان و‬ ‫پابەند بوون بە یاسا و رێنماییەكانی هاتووچۆوە‪ ،‬بەس وەك‬ ‫لەئامارە وەدەستهاتووەكە بەدیار دەكەوێت سەرپێچیكردنی‬ ‫شۆفیرەكان لە یاساكانی هاتووچۆ وەك لە كامێراكان تۆمار‬ ‫ك��راوە‪ ،‬زۆر زیادی ك��ردووە‪ .‬بەگوێرەی ئاماری ‪ ،2011‬كۆی‬ ‫سەرپێچییەكانی كامێرا (‪ )136،852‬سەد و سی و شەش هەزار‬

‫و هەشتسەد و پەنجا و دوو حاڵەت بووە‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵەكە هەتا‬ ‫‪ 2012/11/1‬رێژەكە بەرزبۆتەوە بۆ (‪ )243176‬دوو سەد و چل‬ ‫و سێ هەزار و سەد و هەفتا و شەش حاڵەت‪ .‬كە لە هەر دوو‬ ‫ساڵەكەدا زۆرترین حاڵەتی سەرپێچیكردن لە پارێزگای هەولێر‬ ‫بووە‪ ،‬بە جۆرێك كە لە ساڵی ‪2011‬‬ ‫بەرێژەی لە ‪%73‬ی حاڵەتی سەرپێچییەكان لەپارێزگای هەولێر‬ ‫بووە‪ .‬بەاڵم لەمساڵدا بە ماوەی ‪ 11‬مانگ رێژەی سەرپێچییەكان‬ ‫لە پارێزگای هەولێر دابەزیوە بۆ ‪ %42‬حاڵەت لەسەر ئاستی‬ ‫هەرێم‪ .‬بەاڵم لە پارێزگای سلێمانی لەمساڵدا بەراورد بە پارساڵ‬ ‫رێژەی سەرپێچیكردن ‪ 10‬هێندە زیادی كردووە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو خشتەیە بێت كە دەست هەفتەنامەی پرس‬ ‫كەوتووە‪ ،‬كۆی سەرپێچییەكان لەساڵی ‪ 2011‬بۆ پارێزگای‬ ‫هەولێر (‪ )120854‬حاڵەت و پارێزگای سلێمانی (‪)9357‬‬

‫سەرپێچی كامێرا لە ساڵی ( ‪)2011‬‬

‫حاڵەت و پارێزگای ده��ۆك (‪ )30761‬حاڵەت و ئیدارەی‬ ‫گەرمیان (‪ )1629‬حاڵەت و ئیدارەی سۆران (‪ )1251‬حاڵەتی‬ ‫سەرپێچیكردن هەبووە‪ ،‬كە كۆی گشتی (‪ )163852‬حاڵەت‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ئەو سەرپێچیانەی كە كامێرەكانی رێگاوبانەكان هەتا‬ ‫‪ 2012 /11/1‬تۆماریان كردووە و شۆفێرەكان پابەندی یاسا‬ ‫و رێنماییەكانی هاتووچۆ نەبووە و بەتایبەتی تیژڕەو بوونە‪،‬‬ ‫بەجۆرە بووە‪ ،‬پارێزگای هەولێر (‪ )103537‬حاڵەت و پارێزگای‬ ‫سلێمانی (‪ )88995‬حاڵەت و پارێزگای دهۆك (‪ )47025‬حاڵەت‬ ‫و ئیدارەی گەرمیان (‪ )3019‬حاڵەت و ئیدارەی سۆران (‪)600‬‬ ‫حاڵەت بووە‪ ،‬كە كۆی سەرپێچییەكانی كامێرا (‪)243176‬‬ ‫حاڵەت دەكات‪ ،‬كەواتە لە ‪ %67‬حاڵەتی سەرپێچیكردنی كامێرا‬ ‫لە هەرێمی كوردستان زیادی كردووە‪.‬‬ ‫سەرپێچی كامێرا لە ساڵی ( ‪)2012‬‬

‫ناوشار‬

‫دەرەوەی شار‬

‫كۆی گشتی‬

‫کۆی گشتی‬

‫هەولێر‬

‫‪111726‬‬

‫‪9128‬‬

‫‪120854‬‬

‫هەولێر‬

‫‪١٠٣٥٣٧‬‬

‫سلێمانی‬

‫‪6314‬‬

‫‪3043‬‬

‫‪9357‬‬

‫سلێمانی‬

‫‪٨٨٩٩٥‬‬

‫دهۆك‬

‫‪20814‬‬

‫‪9947‬‬

‫‪30761‬‬

‫دهۆک‬

‫‪٤٧٠٢٥‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪113‬‬

‫‪1516‬‬

‫‪1629‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪٣٠١٩‬‬

‫سۆران‬

‫‪865‬‬

‫‪386‬‬

‫‪1251‬‬

‫سۆران‬

‫‪٦٠٠‬‬

‫كۆی گشتی‬

‫‪139832‬‬

‫‪24020‬‬

‫‪163852‬‬

‫کۆی گشتی‬

‫‪٢٤٣١٧٦‬‬

‫پرس‪ :‬هەولێر‬

‫‪ %60‬دەرهێنانی مۆڵەتی شۆفێری‪ ،‬ئافرەتانی سلێمانین‬ ‫ئافرەتانی هەولێر زێتر حەز بە مۆڵەتی گشتیی دەكەن‬

‫ئافرەتانی هەولێر زێتر حەز بە مۆڵەتی گشتیی شۆفیری‬ ‫دەكەن و ئافرەتانی سلێمانیش لەچاو پارێزگاكانی تری هەرێم‬ ‫زۆرترین مۆڵەتی تایبەتیان وەرگرتووە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئاماری سێ ساڵ (‪ 2010‬و ‪ 2011‬و ‪ )2012‬كە‬ ‫دەس��ت هەفتەنامەی پرس كەوتووە‪ ،‬لەم ماوەیەدا بە هەر‬ ‫سێ پارێزگاكەی هەرێم (سلێمانی و هەولێر و دهۆك) و هەر‬

‫دوو ئیدارەی (گەرمیان و سۆران)‪ ،‬بەهەر دوو جۆرەكەیەوە‬ ‫(‪ )161690‬سەد و شەست و یەك هەزار و شەست و نەوەد‬ ‫ئافرەت مۆڵەتی شۆفیریان وەرگرتووە‪ ،‬كە تەنیا (‪ )561‬مۆڵەتی‬ ‫گشتیی تێدایە‪ ،‬كە رێژەی لە ژێر سفرەیەوە‪ ،‬لەو رێژەیە (‪)323‬‬ ‫مۆڵەتیان لەپارێزگای هەولێر بووە‪ ،‬واتە زۆرترین مۆڵەتی گشتیی‬ ‫لە پارێزگای هەولێر بووە‪ .‬بەاڵم زۆرترین دەرهێنانی مۆڵەتی‬

‫پێدانی مۆڵەتی ئافرەت لە گشت هاتووچۆكانی هەرێم‬ ‫لە ‪ 2010 /1/1‬تاكو ‪2010/12/1‬بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە‬

‫شۆفیری بەتایبەت‪ ،‬مۆڵەتی تایبەت لە پارێزگای سلێمانی بووە‪.‬‬ ‫واتە لە كۆی گشتیی (‪ )97450‬ئافرەتیان لە شاری سلێمانی‬ ‫بووە‪ ،‬كەرێژەكەی لە‪ %60‬دەكات لەسەر ئاستی هەرێم‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئامارەكانی هەر سێ ساڵەكە ئەوەمان بۆ روون‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬كەحەزی ئافرەتان بۆ شۆفیری كردن و دەرهێنانی‬ ‫مۆڵەت ساڵ بە ساڵ لە زیاد بووندایە‪.‬‬

‫پێدانی مۆڵەتی ئافرەت لە گشت هاتووچۆكانی هەرێم‬ ‫بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە تاكو‪2011/12/1/‬‬

‫هەولێر‬

‫سلێمانی‬

‫دهۆك‬

‫سۆران‬

‫گەرمیان‬

‫كۆی‬

‫گشتی‬

‫‪44‬‬

‫‪13‬‬

‫‪2‬‬

‫‪9‬‬

‫‪1‬‬

‫‪69‬‬

‫گشتی‬

‫تایبەتی‬

‫‪1152‬‬

‫‪7208‬‬

‫‪1162‬‬

‫‪319‬‬

‫‪703‬‬

‫‪10544‬‬

‫تایبەتی‬

‫‪25168‬‬

‫كۆ‬

‫‪1196‬‬

‫‪7221‬‬

‫‪1164‬‬

‫‪328‬‬

‫‪704‬‬

‫‪10613‬‬

‫كۆ‬

‫‪25296‬‬

‫پێدانی مۆڵەتی ئافرەت لە گشت هاتووچۆكانی هەرێم‬ ‫بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە تاكو‪2012/9/27/‬‬ ‫هەولێر‬

‫سلێمانی‬

‫دهۆك‬

‫سۆران‬

‫گەرمیان‬

‫كۆی‬

‫گشتی‬

‫‪151‬‬

‫‪76‬‬

‫‪30‬‬

‫‪55‬‬

‫‪3‬‬

‫‪315‬‬

‫تایبەتی‬

‫‪19716‬‬

‫‪48890‬‬

‫‪8470‬‬

‫‪1579‬‬

‫‪1592‬‬

‫‪80247‬‬

‫كۆ‬

‫‪19867‬‬

‫‪48966‬‬

‫‪8500‬‬

‫‪1634‬‬

‫‪1595‬‬

‫‪80562‬‬

‫هەولێر‬

‫سلێمانی‬

‫دهۆك‬

‫سۆران‬

‫گەرمیان‬

‫كۆی‬

‫‪128‬‬

‫‪30‬‬

‫‪3‬‬

‫‪13‬‬

‫‪3‬‬

‫‪177‬‬

‫‪41352‬‬

‫‪1161‬‬

‫‪1009‬‬

‫‪1648‬‬

‫‪70338‬‬

‫‪41382‬‬

‫‪1164‬‬

‫‪1022‬‬

‫‪1651‬‬

‫‪70515‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪169‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫‪7‬‬

‫لەماوەی چوار ساڵدا‪ 2344 ،‬كەس بە رووداوی ئۆتۆمبێل مردوون‬ ‫زۆرترین رێژەی برینداربوون و مردن لە سلێمانییە‬

‫پرس‪ :‬هەولێر‬

‫بەگوێرەی ئامارێك كە دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە‪،‬‬ ‫رێژەی رووداوەكانی هاتووچۆ لە زیاد بووندایە و زۆرترین مردن‬ ‫بەر سلێمانی و زۆرترین روودا بەر هەولێر كەوتووە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ئەو ئامارە فەرمییەی كە دەست هەفتەنامەی‬ ‫پرس كەوتووە‪ ،‬لە ‪ 2009/1/1‬هەتا ‪ 2012/11/1‬واتە لە ماوەی‬ ‫‪ 47‬مانگدا‪ )12،154( ،‬دوانزە هەزار و سەد و پەنجا و چوار‬ ‫كارەساتی ئۆتۆمبێل روویداوە‪ ،‬كە تێیدا (‪ )22375‬بیست و‬ ‫دوو هەزار و سێسەد و هەفتا و پێنج كەس بریندار بوون و‬

‫(‪ )2344‬دوو هەزار و سێسەد و چل و چوار كەس مردوون‪.‬‬ ‫بەپێی خشتەی ئامارەكە بێت زۆرترین مردن بەر سلێمانی و‬ ‫زۆرترین روودا بەر هەولێر كەوتووە‪.‬‬ ‫هەر لە ئامارەكەدا ئ��ەوەش روونكراوەتەوە كە (‪)3730‬‬ ‫كارەساتی ئۆتۆمبێل لە پارێزگای سلێمانی و (‪)3830‬‬ ‫كارەساتی ئۆتۆمبێل لە پارێزگای هەولێر روویانداوە‪ ،‬واتە‬ ‫زۆرترین كارەسات لە هەولێر ب��ووە‪ ،‬بەاڵم هەر بەگوێرەی‬ ‫ئامارەكە زۆرترین حاڵەتی مردن لە پارێزگای سلێمانی بووە‬

‫كارەساتی هاتووچۆی گشت پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫لە ‪ 2009 /1/1‬تاكو ‪ 2009/12/31‬بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە‬

‫كە (‪ )989‬كەس بووە‪ ،‬بەاڵم لە هەولێر لە ماوەی ئەو چوار‬ ‫ساڵەدا (‪ )761‬حاڵەتی مردن هەبووە‪.‬‬ ‫هەروەها زۆرترین حاڵەتی بریندار بوونیش بەهۆی كارەساتی‬ ‫ئۆتۆمبێلەوە لەپارێزگای سلێمانی بووە كە دەكاتە (‪)13،244‬‬ ‫حاڵەتی بریندار بوون‪ ،‬كە لەسەر ئاستی هەرێم رێژەكەی لە‬ ‫‪%59‬ی دەكات‪ .‬واتە هەر دوو پارێزگای هەولێر و دهۆك و‬ ‫ئیدارەی گەرمیان و سۆرانەوە‪ ،‬رێژەی بریندار بوونە لە ‪%41‬‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫كارەساتی هاتووچۆی گشت پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫لە ‪ 2010 /1/1‬تاكو ‪2010/12/30‬بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە‬

‫مردوو‬

‫بریندار‬

‫ژماری كارەسات‬

‫هەولێر‬

‫‪181‬‬

‫‪694‬‬

‫‪632‬‬

‫هەولێر‬

‫سلێمانی‬

‫‪256‬‬

‫‪2971‬‬

‫‪690‬‬

‫سلیمانی‬

‫‪258‬‬

‫دهۆك‬

‫‪90‬‬

‫‪1473‬‬

‫‪780‬‬

‫دهۆك‬

‫‪88‬‬

‫‪754‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪31‬‬

‫‪249‬‬

‫‪220‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪36‬‬

‫‪359‬‬

‫‪285‬‬

‫سۆران‬

‫‪6‬‬

‫‪51‬‬

‫‪42‬‬

‫سۆران‬

‫‪12‬‬

‫‪124‬‬

‫‪94‬‬

‫كۆی گشتی‬

‫‪564‬‬

‫‪5438‬‬

‫‪2364‬‬

‫كۆی گشتی‬

‫‪584‬‬

‫‪5971‬‬

‫‪2845‬‬

‫كارەساتی هاتووچۆی گشت پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫لە ‪ 2011 /1/1‬تاكو ‪2011/12/31‬بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە‬

‫مردوو‬

‫بریندار‬

‫ژمارەی رووداو‬

‫‪190‬‬

‫‪1102‬‬

‫‪980‬‬

‫‪3632‬‬

‫‪854‬‬ ‫‪632‬‬

‫كارەساتی هاتووچۆی گشت پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫لە ‪ 2012 /1/1‬تاكو ‪2012/11/1‬بە گوێرەی ئەم خشتەی خوارەوەیە‬ ‫مردوو‬

‫بریندار‬

‫ژمارەی كارەسات‬

‫مردوو‬

‫بریندار‬

‫ژمارەی كارەسات‬

‫‪197‬‬

‫‪931‬‬

‫‪996‬‬

‫هەولێر‬

‫‪193‬‬

‫‪782‬‬

‫‪1222‬‬

‫هەولێر‬

‫‪3094‬‬

‫‪1057‬‬

‫سلێمانی‬

‫‪278‬‬

‫‪3547‬‬

‫‪1129‬‬

‫سلێمانی‬

‫‪197‬‬

‫‪545‬‬

‫دهۆك‬

‫‪83‬‬

‫‪691‬‬

‫‪707‬‬

‫دهۆك‬

‫‪109‬‬

‫‪600‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪55‬‬

‫‪442‬‬

‫‪547‬‬

‫گەرمیان‬

‫‪45‬‬

‫‪413‬‬

‫‪492‬‬

‫سۆران‬

‫‪22‬‬

‫‪280‬‬

‫‪170‬‬

‫سۆران‬

‫‪19‬‬

‫‪186‬‬

‫‪80‬‬

‫كۆی گشتی‬

‫‪631‬‬

‫‪5742‬‬

‫‪3775‬‬

‫كۆی گشتی‬

‫‪567‬‬

‫‪5224‬‬

‫‪3170‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره‌ ‪169‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫شاری خانەقین یەکێکە لەو شارە کۆن وخنجیالنانەی‬ ‫کوردستان کە زۆرب��ەی دانیشتوانەکەی ک��وردن‪ ،‬بۆیە‬ ‫حکومەتە ی��ەک ل��ە دوای یەکەکانی ع��ێ��راق هەمیشە‬ ‫نەیانهێشتووە گەشە بستێنێ و زۆربەی دانیشتوانەکەی بە‬ ‫هۆی کوردبوونەوە راگوێزراوون بۆ شارەکانی تری عێراق‪.‬‬ ‫ئێستا خانەقین وەکو شارێکی کوردستانی لە دەرەوەی‬ ‫سنوری هەرێمی کوردستانەوسەر بە پارێزگای دیالەیە لە‬ ‫رووی ئیدارییەوە‪.‬بۆ زیاتر ئاشنا بوون بە رەوشی ئێستای‬ ‫شاری خانەقین‪ ،‬ئەم دیمانەیەمان لەگەڵ (محەمەد مەال‬ ‫حەسەن) قایممقامی خانەقین سازدا‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬سەربەست برزۆ‬

‫محەمەد مەال حەسەن‪ ،‬قایمقامی قەزای خانەقین‪:‬‬

‫بە هۆی ئەوەی گەندەڵی لە دیالە بەرێژەیەکی دیار بوو و فەراغێکی ئەمنی بەر‬ ‫چاو هەبوو‪ ،‬بۆیە بە نیوە چڵی پرۆژەکان جێبەجێ دەکران‬

‫پ‪ :‬لەرووی ئیدارییەوە قەزای خانەقین سەر بە پارێزگای‬ ‫دیالەیە‪،‬ئەم پارێزگایە تا چەند توانیوێتی خزمەتگوزاری و‬ ‫بودجە بۆ ئەم شارە دابین بکات؟‬ ‫و‪ :‬ڕاستە تاوەکو ئێستا خانەقین سەر بە پارێزگای دیالەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم ڕەوشی ئەمنی دیالە زۆر خراپ بوو لە ساڵی ‪ ٢٠٠٣‬تاوەکو‬ ‫ساڵی ‪ ،٢٠٠٧‬لە دیالە حکومەت نەبوو‪ ،‬نیمچە ڕوخێنرابوو‪،‬‬ ‫بۆیە لەو سەردەمە ئەوەندە سوودمەند نەبووین لەو بودجەیەی‬ ‫کە دانرابوو بۆ دیالە‪ ،‬بەاڵم لە دوای ساڵی ‪ ٢٠٠٧‬توانیمان‬ ‫پرۆژە بدەینە پارێزگا‪ ،‬ئەویش بە هۆی هەندێک بارودۆخ بەرەو‬ ‫باش دەرۆیشت‪ .‬بەس نەمانتوانی سوود لەو پرۆژانە وەربگرین‬ ‫کە پێشکەشمان کرد‪ ،‬بە هۆی ئ��ەوەی گەندەڵی لە دیالە‬ ‫بەرێژەیەکی دیار بوو و فەراغێکی ئەمنی بەر چاو هەبوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫بە نیوە چڵی پرۆژەکان جێبەجێ دەکران‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا حکومەتی هەرێمی کوردستان تا چەند توانیوێتی‬ ‫دەستی خزمەتگوزاری بگەێینێتە ناوچەکە؟‬ ‫و‪ :‬حکومەتی هەرێمی کوردستان قسوری نەکردووە و دەستی‬ ‫هاوکاری و خزمەتگوزاری بۆ ئێمە درێژ کردووە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫بە گوێرەی پێویست نەبووە‪ .‬ئەوەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە‬ ‫بۆشاییەکان پڕ نەکراونەتەوە‪ ،‬چونکە بەبەرنامەیەکی چل ساڵە‬ ‫حکومەتی بەعس ژێر خانی ئەمشارەی بە تەواوەتی داتەپاندبوو‬ ‫و لە توانای حکومەتی هەرێم نییە کەم وکوڕییەکان داپۆشی‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەوە چەندین جارا داوامان کردووە کە کۆمپانیای‬ ‫تایبەت بێتە خانەقین و ئاوەدانی بکاتەوە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫رێگری لێدەکرێ گوایە چۆن دەبێ لە بودجەی هەرێم بۆ‬ ‫خانەقین دابین بکرێت و خانەقین سەر بە دیالەیە‪ ،‬بەس‬ ‫نابێ وا سەیر بکرێ کە خانەقین شارێکی کوردستانی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو واجبی ئەخالقی حکومەتی هەرێم ئەوەیە کە هاوکاری‬ ‫و یارمەتی ئەم شارە بکات‪ ،‬چونکە بودجەی هەرێم بودجەی‬ ‫هەموو کوردە و تەنیا تایبەت نییە بە ناوچەکانی سلێمانی و‬ ‫هەولێر و دهۆک‪ ،‬بۆیە دەبێ حکومەتی هەرێم بودجەی زیاتر‬ ‫بۆ ئەم ناوچانە دابین بکات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬سەردانەکەی نێچیرڤان بارزانی‪ ،‬سەرۆکی حکومەتی‬ ‫هەریم بۆ خانەقین‪ ،‬چۆن دەنرخێنی وئەو خزمەتگوزاریانە چی‬ ‫بوون کە بەرێزیان رەزامەندی لەسەردا بۆ خانەقین؟‬ ‫و‪ :‬لە رووی ئەمنی ومەعنەوییەوە پاڵپشتیک بوو بۆ ئیدارە‬

‫وجەماوەری خانەقین‪ ،‬پێشتریش بەرێز دکتۆر بەرهەم سەردانی‬ ‫خانەقینی کرد و لەم کابینەیەشدا خۆشبەختانە کاک نێچیرڤان‬ ‫بارزانی سەردانی خانەقینی کرد‪ .‬ئێمە بەڵێنی زۆرمان لێی‬ ‫وەرگرت وئەو پڕۆژانەی کە پێشکەش جەنابیمان کرد هەمووی‬ ‫پرۆژەی گشتی بوون‪ .‬وەک کێشەی ئاو و تەندروستی وگەڕەکی‬ ‫پیشەسازی وبەدووساید کردنی رێگاکان و چارەسەرکردنی‬ ‫ک��وردەرەی ناو خانەقین و دابینکردنی چەند ئامێرێک بۆ‬ ‫شارەوانی خانەقین‪ ،‬لەگەڵ کێشەی ئەو خوێندکارانەی کە‬ ‫بە کوردی دەخوێنن‪ ،‬لە کۆلیژ و پەیمانگاکانی کوردستان‬ ‫وەربگیرێن‪ ،‬هەروەها بیمەی بێکاری و هاوسەرگیری ئیدارەی‬ ‫گەرمیانیش بگرێتەوە‪ ....،‬هتد ئەمانە هەمووی داوای ئێمە‬ ‫بوون‪ ،‬کە لەو دوو سەد ملیۆن دۆالرەی کە تەرخان کراوە‬ ‫لە الیەن ئەنجومەنی وەزیران بۆ گەرمیان و داوای ئەوەشمان‬ ‫کردووە کەدەروازەی خانەقین تاوەکو بازگەی باوە مەحموود‬ ‫دوو ساید بکرێت‪ ،‬بەرێزیشیان زۆر ب��ە دڵێکی ف��راوان‬ ‫داواکارییەکانمانی قبوڵ کرد‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لەئێستادا ئۆپراسیۆنی دیجلە هاتۆتە ناوچەکە ولە‬ ‫بەرامبەریشدا هێزیکی زۆری پێشمەرگە لەئامادە باشیدایە‪،‬‬ ‫ئێوە وەکو ئیدارەی خانەقین هەڵوێستان چی دەبێ ئەگەر‬ ‫هاتوو ئەو هێزە بەنیاز بوو بێتە ناو خانەقین؟‬ ‫و‪ :‬ئێمە لە ئیدارەی خانەقین توانیومانە دۆخی ئەمنی‬ ‫شارەکە باشتر بکەین وپێشوەخت ئەو هەوڵە دراوە‪( ،‬عەلی‬ ‫غ��ەی��دان) بە قیادەی سوپای عێراق کاتی خۆی ویستی‬ ‫بێتە ناوچەکە‪،‬بەس بە پاڵپشتی جەماوەر وئەنجومەنی شار‬ ‫ئەوەمان رەت کردەوە و نەمانهێشت بێنە ناوچەکە‪ ،‬وەزیری‬ ‫بەرگری عێراقیش لەو کاتە سەردانی خانەقینی کرد‪ ،‬ئەوەمان‬ ‫پێراگەیاند کە ئێمە ئەم کارە رەت دەکەینەوە وقابیلی قبوڵ‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە ئێمەهێزی دیجلە رەت دەکەینەوە ورازی نین و لە‬ ‫کاتی خۆیشی رازی نەبوین بەو هێزە کە ئێستا لە ناوچەکانی‬ ‫جەلەوال وسەعدییە جێگیر کراون‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بەنداوی ئەڵوەن لە تەواو بووندایە‪ ،‬بەس دەنگۆی ئەوە‬ ‫هەیە کە گەندەڵی لەو پرۆژەیە بەدی دەکرێ‪ ،‬دەنگوی ئەوەش‬ ‫هەبوو کە بروخێت‪ ،‬وەاڵمتان چییە؟‬ ‫و‪ :‬بەو شێوەیە نییە‪ .‬پڕۆژەی بەنداوی ئەڵوەن لە الیەن‬ ‫وەزارەتی ئاودێریی عێراقەوە جێ بە جێ دەکرێ‪ ،‬ئێمە ناتوانین‬

‫بڵێین گەندەڵی تیایە‪ ،‬ئەگەر زانیاریمان دەستکەوێ لە سەری‬ ‫بێدەنگ نابین ودەیدەینە دادگا‪ .‬لەوانەیە کەمتەرخەمی هەبێ‬ ‫لە کاتەکەی‪ ،‬چونکە ئەبوایە لە مانگی سێ ت��ەواو بوایە‪،‬‬ ‫دوای ئەوە حیسابی وشکەساڵیان کردبوو پێشوەخت ئاویان‬ ‫گلدابۆوە‪ .‬بۆیە بە هاوکاری ئیدارە و فەرمانگەی رەی و‬ ‫بەئەزموونی بەڕێوەبەری رەی خانەقین توانیمان دوو فەتحەی‬ ‫بۆ بکرێتەوە وبەماوەیەکی کورت چارەسەری بکەین ومەترسی‬ ‫لە سەر نەمێنێ‪ ،‬ئەویش بە هۆی ئەوەی بارانێکی زۆر باری و‬ ‫الفاو هات و لەئاست ئەوە نەبوو بەنداوەکە قبوڵی ئەو هەموو‬ ‫ئاوە بکات‪ .‬بەاڵم ئێستا هەموو الیەک دڵنیا دەکەینەوە کە ئەو‬ ‫مەترسیانە نەماوون لە سەر بەنداوەکە‪ .‬مەسەلەکەش گەندەڵی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو مەسەلەی کات بوو‪.‬‬ ‫پ‪ :‬باسی لەوە دەکرێت کەلە هەندێک لە فەرمانگەکانی‬ ‫خانەقین گەندەڵی هەیە‪ .‬چیتان کردووە لەمبارەیەوە؟‬ ‫و‪ :‬میدیا و رۆژنامەنووسان بە گشتیی قسە دەکەن‪ ،‬لە کوێ‬ ‫شک بە گەندەڵی ئەبەن‪ ،‬با پێمانی بدەن تاوەکو چارەسەری‬ ‫بکەین‪ ،‬ئەگەر چارەسەر نەکرا‪ ،‬ئەوا ئێمەش هاوبەشی ئەو‬ ‫گەندەڵییەین‪.‬‬

‫چەندین جارا داوامان کردووە کە‬ ‫کۆمپانیای تایبەت بێتە خانەقین و‬ ‫ئاوەدانی بکاتەوە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە رێگری‬ ‫لێدەکرێ گوایە چۆن دەبێ لە بودجەی‬ ‫هەرێم بۆ خانەقین دابین بکرێت و‬ ‫خانەقین سەر بە دیالەیە‬ ‫پرۆفایل‬ ‫محەمەد مەال حەسەن‪ ،‬لە دایکبووی شاری خانەقینە ساڵی ‪.١٩٥٧‬‬ ‫لە ‪ ٢٠٠٣/١٢/٢٥‬هەڵبژێردراوە بە قایمقامی خانەقین‪،‬خێزاندارە‬ ‫وسێ منداڵی هەیە (هیلین ‪,‬نیڤار ‪,‬رێوان)‪،‬دەرچووی پەیمانگای‬ ‫مامۆستایانی هەولێرە لەساڵی ‪.١٩٧٦‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪169‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫‪9‬‬

‫سوپای عێراق‪.....‬‬ ‫لە فەرمانڕەوایی شا‬ ‫فەیسەڵەوە تا نوری مالیکی‬ ‫ستیڤان شەمزینانی‬ ‫بەشی یەکەم‪:‬‬ ‫شاراوە نییە لەهیچ یەکێک ئەگەر بۆ یەک رۆژیش لەعێراقدا ژیابێت‪،‬‬ ‫سوپا رۆڵێکی بنەڕەتیی وسەرەکیی بینیوە لەنەخشاندنی وێنەی سیاسیی‬ ‫وفەرمانڕەوایی وسەقامگیرکردنی پایەکانی دەسەاڵت‪ .‬لەماوەی زیاتر‬ ‫لەهەشتا ساڵدا سوپا میکانیزمێکی هەرە کاریگەری دەستی فەرمانڕەوایان‬ ‫بووە لەعێراقدا بۆ سەرکوت ودامرکاندنەوەی هەموو دەنگێکی ناڕازی یان‬ ‫خوازیاری گۆڕان ودەستاودەستکردنی دەسەاڵتی سیاسیی‪ ،‬بەقەبارەی‬ ‫ئەوەش سوپا بۆ هێزە بەرهەڵستکارو قەدەغەکراوەکان میکانیزمێکی‬ ‫ئێجگار هەستەوەر بووە‪ ،‬بەتایبەت بۆ بەکارهێنانی لەکودەتای سەربازییدا‪،‬‬ ‫ئەگەرچی کودەتای سەربازیی تەنیا تایبەت نییە بەعێراق وهەر لێرە‬ ‫رووینەداوە‪ ،‬بەاڵم دەبێت بڕوایەکی کۆنکرێتی بەو بهێنین کودەتا تەنێ‬ ‫لەو جێگەو جوگرافیاو سەرزەمینانەدا روودەدات‪ ،‬هەموو رێگاکانی‬ ‫ئاشتیی ودیموکراتی تیایاندا کڵۆمدراون بەمەبەستی ئاڵوگۆڕی دەسەاڵتی‬ ‫سیاسیی‪ .‬بەکورتییەکەی کودەتا سەربازییەکان تەنێ لەو شوێنانە‬ ‫روودەدەن حوکمێکی زۆرەملێ ودیکتاتۆرانەیان تێدا هەیە‪ ،‬ئەگەرنا لەهەر‬ ‫جێگەیەک دیموکراسی هەبێت‪ ،‬ئامڕازو رێوشوێنی ئاشتیخوازانەش هەن بۆ‬ ‫دەستاودەستکردنی دەسەاڵت‪ .‬هەشتا ساڵ لەعێراقدا سوپا تەنیا رۆڵێکی‬ ‫ترسناک ودژی بەرژەوەندیی تەنانەت هاوواڵتیانی ناوخۆی واڵتیشی‬ ‫گێڕاوە‪ ،‬چوونکە ئەو سوپایە هەموو جەنگێکی دۆڕاند بوو جگە لەجەنگی‬ ‫سەرکوتکردنی هەر «نا»یەکی ناوخۆیی‪ ،‬جگە لەگۆڕی بەکۆمەڵ وکوشتنی‬ ‫هاوواڵتیانی بێتاوانی ناوخۆ لەهەموو پێکهاتە جیاوازەکان شتێکی تۆمار‬ ‫نەکردووە بەسەروەریی یان بەشانازیی بۆ بنووسرێتەوە لەدیرۆکی تایبەتیی‬ ‫خۆیدا‪ .‬ئەگەرچی سوپای عێراق لەسەرەتاوە بۆ داکۆکیی لەبەرژەوەندییە‬ ‫نیشتمانییەکان وپاراستنی س��وودو قازانجی گشتیی عێراقییەکان‬ ‫هێنرایە سەر شانۆی ژیان‪ ،‬بەاڵم بێگومان بەرژەوەندیی بااڵی عێراق‬ ‫لەیەکپارچەییدا بوو‪ ،‬ئەمەش بەهەموو شێوەیەک بەکارەسات بۆ کورد‬ ‫تەواو دەبوو‪ ،‬بینیشمان هەروا بوو بەکارەساتی گەورە بۆ کورد لەباشووری‬ ‫کوردستان تەواوبوو‪ .‬جیا لەمەش سروشتی کۆمەڵگەی عێراقیی وهاتنە‬ ‫سەر شانۆی سیاسیی چەند گروهێکی دیکتاتۆر وتاکڕەهەند هەر زۆر زوو‬ ‫ئەو خەونەی بەگۆڕ سپارد کەخوازیار بوو سوپای عێراق ببێتە سوپایەکی‬ ‫بەهێز‪ ،‬داکۆکیی لەقازانجی سەرجەم عێراقییەکان بکات‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫لەبری ئەوەی سوپا بچێتە خزمەتی مرۆڤەکانەوە‪ ،‬بەداخەوە ملیۆنەها‬ ‫عێراقیی بەرێگەی جۆراوجۆر بوونە قوربانیی خەونی دزێوی سوپایەکی‬ ‫بەهێز‪ ،‬بەتایبەت لەرۆژانی رەشی حکومڕانیی دیکتاتۆری مەزن «سەددام‬ ‫حسێن»دا‪.‬‬ ‫مێژووی عێراق یان مێژووی جیاوازیی ویەکترسڕینەوە‬ ‫لەبەرەبەیانی مێژووەوە ئەو جێگەیەی ئێستا بەعێراق دەناسرێتەوە‬ ‫«میسۆپۆتامیا» ئاوەدانیی بووە‪ ،‬ئەمەش بەهۆی بەپیتیی خاکەکەی‬ ‫وهەبوونی ژێدەرێکی زۆری ئاوەوە‪ .‬هەر لەگەڵ ئەو مێژووەدا ناکۆکیی‬ ‫وش��ەڕو ئ��اژاوە بەشێکی دانەبڕاو ب��ووە لەدیرۆکی ئەم جوگرافیایە‪.‬‬ ‫بەهەڵدانەوەی الپەڕەکانی مێژووی دێرینی بەر لەهەزاران ساڵی پێش‬ ‫زایین‪ ،‬ئەو راستییە بەئاشکرا دەبینین‪ :‬ناوچەکە بەشێوەیەکی گشتیی‬ ‫ومیسۆپۆتامیا بەتایبەتیی ناوچەی نائارام وپڕ لەئاژاوە وکێشمەکێش‬ ‫بووە‪ ،‬هەر لەسۆمەرییەکانەوە تادەگاتە ئاکادیی وحیسیی وئاسوریی‬ ‫وبابلی وکلدانیی ودەسەاڵتی فارسەکان‪ ،‬ئەو سەرزەمینەی ئەمڕۆ‬ ‫پێیدەوترێت عێراق‪ ،‬گۆڕەپانی سەختترین ملمالنێی توندوتیژو شەڕو‬ ‫کوشتاری بێ بەزەییانە بووە‪ .‬لەمێژووی دواتریشدا ولەسەردەمی فتوحاتی‬ ‫ئیسالمییەوە تادەگاتە دوا رۆژەکانی خەالفەتی عەبباسیی وهەرەسهێنانیان‬ ‫لەسەردەستی مەغۆلەکان‪ ،‬ئەوە نەک پشوویەک بەدیناکەین‪ ،‬بەڵکو ئەوەی‬ ‫زیاتر لەهەر شتێکی دیکە لەم ماوە مێژووییەدا دەیبینین خوێن وئازارە‪،‬‬ ‫ئەگەر حەججاجی کوڕی یوسفی سەقەفی نموونەیەکی توندوتیژ یان‬ ‫سەددامێکی سەروەختی خۆی بووبێت‪ ،‬ئەوە ئەو هەموو شەڕو کوشتارەی‬ ‫لەنێوخۆی موسڵمانە ئەمەویی وعەبباسییەکاندا روویدا شتێکی کەمتر‬ ‫نییە لەوەی لەمێژووی نوێدا هەستی پێدەکەین ودەیزانین‪ .‬جا لەکارەساتە‬ ‫خوێناوییەکانی بزووتنەوە هەڵگەڕاوەکان لەخەالفەت بگەڕێ‪ ،‬چوونکە‬ ‫سوورکردنی دیجلە لەخوێندا لەالیەن مەغۆلەکانەوە بەسەرۆکایەتی‬ ‫هۆالکۆ رووداوێکی خوێناویی ئەوەندە گەورەیە تا مێژوو هەیە لەبیری‬

‫ناچێتەوە‪ .‬ئەگەر چاوێکیش بەقۆناغەکانی دواتر ودیرۆکی عوسمانییەکان‬ ‫هەتا داگیرکاریی ئینگلیزەکاندا بگێڕین ئەوە دیسان ماوەیەک نابینین‬ ‫پشوویەکی تێدابێت لەخوێنڕشتن وکاولکاریی ویەکترسڕینەوە‪ .‬بێگومانیش‬ ‫داگیرکاریی نوێی ئینگلیزەکان لەسەرەتای سەدەی بیستەمدا بێ شەڕو‬ ‫خوێنڕێژیی وکاولکاریی نەبوو‪ .‬هەروەک چۆن کەچکردنی ملی کورد بۆ‬ ‫هەڵبژاردنی عێراقێکی عەرەبیی بێ ژان وسەرئێشەو کاولکاریی وشەڕ‬ ‫نەبوو‪ .‬ئەگەر لەهەموو ئەم کارەساتانە وردبینەوە‪ ،‬راستییەکی رەهاو‬ ‫روون هەیە‪ ،‬ئەوەی ئەم مێژووەی وەها پڕکردووە لەخوێن‪ ،‬تەنیا وتەنیا‬ ‫هێزو لەشکر بووە‪ ،‬بۆیەکا ناماقووڵ نییە بڵێین لەوەتی عێراق هەیە‬ ‫«مەبەستمان لەو جوگرافیایە ئێستا پێدەوترێ عێراق» ئەوەندەی‬ ‫لەشکرو خاوەن لەشکران رۆڵیان تێدا گێڕاوە هیچ شتێکی تر تاهەنووکەش‬ ‫نەیتوانیوە نیوەی ئەوە‪ ،‬رۆڵ ئەدا بکات‪ .‬لەقۆناغی نوێدا وەختێک لەژێر‬ ‫سایەی حکومەتی ئینگلیز دەوڵەتی عێراق دروستدەکرێت وسوپایەکی‬ ‫قانوونی بۆ دادەمەزرێنێت ئیدی بەرە بەرە سوپا رێگەی زیاتری پێدەدرێت‬ ‫دەور لەهاوکێشە سیاسییەکاندا ببینێت‪ ،‬تادواجار بارودۆخەکە بەجێگەیەک‬ ‫گەیشت سوپا لەعێراقدا کارەساتێکی گەورەی مرۆیی نایەوە‪ ،‬کارەساتێک‬ ‫لەدوای هۆلۆکۆستەوە لەوێنەی نییە لەتەواوی سەدەی بیستەمدا‪.‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫مێژووی سوپای عێراق‬ ‫بڕانەوەی یەکەم جەنگی جیهانیی کەتێیدا ه��ەردوو ئیمپریالیزمی‬ ‫فەڕەنسیی – بەریتانیی سەرکەوتن‪ ،‬جیهانی خستە بەردەم چەرخێکی‬ ‫تازەوە‪ ،‬کاریگەرییەکانی ئەو جەنگە بوونە هۆی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی‬ ‫نەخشەی جیهان‪ ،‬ئیمپراتۆریای عوسمانلی «پیاوە نەخۆشەکە»‬ ‫لەئەنجامی شەڕەوە تەواو شەکەت والواز ببوو‪ ،‬هەموو ئەو ناوچانەی‬ ‫لەدەستدابوون کەوتبوونە دەرەوەی تورکیای ئێستا‪ .‬ئەم شکستەی‬ ‫عوسمانلییەکان هەلێکی زێڕینی دایە دەست ه��ەردوو ئیمپریالیزمی‬ ‫براوەی جەنگ‪ ،‬بەئاسانیی نەخشەی سیاسیی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان دابڕێژنەوە‪ .‬لەم نێوەندەدا حکومەتی‬ ‫ئینگلتەرە لەسەر جەستەی هەر سێ ویالیەتی بەسرە‪ ،‬کوفە‪ ،‬موسڵ‬ ‫«پێشتر شارەزوو بوو» توانی دەوڵەتێکی نوێ دابمەزرێنێت بەنێوی‬ ‫«عێراق»‪ .‬ئەگەرچی هەر لەسەرەتاوە ویالیەتی موسڵ یان راستتر‬ ‫بڵێین باشووری کوردستان کێشەو بیروڕای جیاوازی لەسەر بوو لەوەی‬ ‫بلکێنرێت بەعێراقەوە یاخود بەتورکیای نوێوە؟‪ ،‬بەاڵم سەرەنجام دوا‬ ‫بڕیاری بەریتانیا ئەوەبوو بخرێتە سەر عێراق بەتایبەت بەهۆی دۆزینەوەی‬ ‫نەوت‪ ،‬هاوکات بۆ زیاترکردنی رێژەی سووننە مەزهەب لەعێراقی تازە‬ ‫دروستبوودا‪ .‬بەریتانییەکان سەرەنجام عێراقی عەرەبییان دروستکردو‬ ‫پادشایەکیان لەدەرەوەی عێراق هێنا بۆی‪ ،‬دەستووری تازەی عێراقیش‬ ‫بەهەموو جۆرێک عێراقی وەک واڵتێک یان بەشێک لەنیشتمانی عەرەب‬ ‫دەناساند ونکۆڵیی لەهەبوونی هەر نەتەوەو گەلێکی دیکە دەکرد‪.‬‬ ‫ل��ەم��اددەی دووەم��ی دەس��ت��ووری ساڵی ‪١٩٢٥‬دا ن��ووس��راوە «عێراق‬ ‫دەوڵەتێکی سەربەخۆی ئازادە‪ ،‬بەهیچ جۆرێک خاکەکەی پەرت پەرت‬ ‫ناکرێت ودەست لەهیچ بەشێکی هەڵناگیرێ‪ ،‬حکومەتەکەشی حکومەتێکی‬ ‫پاشایەتی نیابییە»‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا حوکمی راستەقینە لەژێر چنگی‬ ‫بەریتانیادا بوو‪ ،‬چونکە هەتا ماوەیەکی زۆر دواتر‪ ،‬عێراق هەر لەژێر‬ ‫سایەی ئینتیدابی ئینگلیزییدا مایەوە‪ .‬بەریتانییەکان خوازیاربوون‬ ‫عێراق یەکەیەک بێت هەموو بەرژەوەندییەکانیان تێیدا پارێزراو‬ ‫بێت‪ ،‬دەسەاڵتی پادشایی دەیخواست بۆ داکۆکییکردن لەپەیکەری‬

‫دەسەاڵتەکەی هەموو رێگەکانی خۆی بەکاربهێنێت‪ ،‬لەم چوارچێوەیەدا‬ ‫بۆ دروستکردنی دامەزراوەکانی حکومەتێکی فەرمیی هەنگاوی پێکهێنانی‬ ‫سوپا بووە پێویستییەکی پلە یەک‪ .‬ئەگەرچی لەپێشتریشدا ئیدارەی‬ ‫ئینگلتەرە چەندین هێزی جیاجیای نافەرمییان لەجێگەکانی عێراق‬ ‫دروستکردبوو‪ ،‬بەاڵم ئەوە وەاڵمی پێویستییەکانی نەدەدایەوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەو سەروەختەدا عێراق دەوڵەتێکی تازە دامەزراو بوو‪ .‬بەریتانییەکان‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩١٥‬بەدواوە هەوڵەکانیان خستەگەڕ بۆ پێکهێنانی ئەو هێزە‬ ‫نافەرمییانە‪ .‬لەو نێوەندەدا «هێزی لیڤی» دروستکرا‪ ،‬ئەگەرچی سەرەتا‬ ‫ئەم هێزە تەنیا لە‪ ٤٠‬پیاو دروستکرا‪ ،‬بەاڵم دواتر ژم��ارەی گەیشتە‬ ‫«‪ »٦١٩٩‬پیاو‪ ،‬ئەمە لەمانگی مایسی ساڵی ‪ .١٩٢٢‬ئامانجی ئەم سوپایە‬ ‫کەزۆرینەی لەئاسوورییەکان پێکهاتبوو‪ ،‬بەپلەی یەکەم دژایەتیکردنی‬ ‫کوردو دەسەاڵتی شێخ مەحموودی مەلیکی کوردستان بوو‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫بەریتانیا خوازیاربوو لەزۆر پێناوی تردا بەکاریبهێنێت «‪ .»١‬بەاڵم‬ ‫هەوڵەکانی دامەزراندنی سوپایەکی فەرمیی مەشقپێکراو‪ ،‬تاوەکوو ببێتە‬ ‫سوپای دەوڵەت‪ ،‬بۆ کۆتاییەکانی ساڵی ‪١٩٢٠‬و سەرەتای ساڵی ‪١٩٢١‬‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ .‬‬ ‫بەپێی سەرچاوە مێژووییەکان هەنگاوی ئەفسەرە عێراقییەکان‬ ‫کەبەشێکی بەرچاویان کورد بوون‪ ،‬لەسەر دەستپێشخەریی بەریتانییەکان‬ ‫بووە‪ .‬ئەوەبوو سەرەنجام (رۆژی ‪ ١٩٢١-١-٦‬لەسەر رۆخی رووباری‬ ‫دیجلە لەشاری بەغداد‪ ،‬کۆمەڵێک ئەفسەری عێراقیی‪ ،‬کەشارەزای تەواوی‬ ‫سوپا بوون ولەالیەن عوسمانلی و بەریتانییەکانەوە مەشقیان پێکرابوو‪،‬‬ ‫بەچاودێریی بەریتانیاو لەماڵی عەبدولقادر ئەلخەزەیری کۆبوونەوەو بڕیاری‬ ‫دامەزراندنی سوپای عێراقیان دا‪ .‬ئەو ئەفسەرانە دوانزە کەس بوون‬ ‫ولەنێوانیشیاندا بەشێکیان کورد بوون کەبەئامادەبوونی مێجەر ئایدی‬ ‫راوێژکاری بەریتانیی لەوەزارەتی بەرگریی عێراق ورائیدی سوارە «محێدین‬ ‫عومەر» یەکەمین کۆبوونەوەی سوپا ئەنجامدرا‪ .‬لەئەفسەرە کوردەکانیش‬ ‫هەریەکە لە»بەکر سدقی‪ ،‬تۆفیق وەهبی‪ ،‬جەمال بابان‪ ،‬جەالل بابان‪،‬‬ ‫بەهادین نوری وچەند کەسێکی تر» ئامادەی کۆبوونەوەکە بوون)‪.‬‬ ‫«‪ .»٢‬هەندێک سەرچاوەی مێژوویی ناوی ئەو دوانزە ئەفسەرەی سوپای‬ ‫عێراقیان دروستکرد‪ ،‬تۆمارکردووە کەبریتی بوون لەهەریەک «عەقید‬ ‫عەبدولحەمیدی کوڕی ئەحمەد‪ ،‬موقەدەم عەبدولڕەزاق یاسین خواجە‪،‬‬ ‫موقەدەم شاکیر عەبدلوەهاب شێخلی‪ ،‬رائید سەعید حەقی عومەر‪ ،‬رائید‬ ‫محێدین سەلیم سوهرەوەردی‪ ،‬رائید بەکر سدقی شەوقی عەسکەری‪،‬‬ ‫رائید تۆفیق وەهبی مەعروف بەگ‪ ،‬رائید حیلمی محەمەد‪ ،‬نەقیب‬ ‫موحسین عکوش‪ ،‬نەقیب حەسەن تەحسین مستەفا عەسکەری‪ ،‬نەقیب‬ ‫یوسف پاچەچی‪ ،‬نەقیب یوسف حەنزەڵ»‪ *.‬هەر لەو سەروەختەدا‬ ‫یەکەمین پڕۆژە یاسا بۆ رێکخستنی کاروباری سوپایی فۆرمۆڵەکراو‬ ‫ناوی «باڵوکراوەی سوپای عێراقی ساڵی ‪ »١٩٢١‬بوو‪ ،‬لەسەرەتاوە لێی‬ ‫نووسرابوو ئەم پڕۆژە یاسایە «سێر پریسی کۆکس»ی جەنەراڵ ونوێنەری‬ ‫مەندوبی سامی لەعێراق دوای رەزامەندیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق‬ ‫دەریکردووەو ئەم باڵوکراوەیەش لەرۆژی یانزەی کانوونی دووەمی ‪١٩٢١‬‬ ‫لەسەر هەموو تاکێک لەسەربازەکانی سوپای عێراق لەهەموو ناوچەیەکی‬ ‫عێراق پیادەو جێبەجێکراوە‪ .‬لە ‪ ٢٨‬تەمووزی هەمان ساڵیش یەکەم‬ ‫فەوجی سوپای عێراقی بەناوی «موسا کازم» دام��ەزرا‪ **.‬هاوکات‬ ‫لەسەر راسپاردەی بەریتانییەکان وپشتگیریی ئەفسەرانی سوپای ئینگلیز‬ ‫«جەعفەر عەسکەری» کرایە یەکەمین وەزیری بەرگریی عێراق کەئەویش‬ ‫پەیوەندیی کرد بەدۆستە نێزیکەکانییەوە تا هاوکاریی بکەن‪*** .‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره‌ ‪169‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫گروپی کەمئەندامان‪ :‬بەڵێنی‬ ‫جێبەجێکردنی داواکانمان‬ ‫بەنوسراوی فەرمی دەوێت‬ ‫پرس‪ :‬زیرەک عەبدولڕەحمان‪ ،‬سلێمانی‬ ‫نزیک بە یەک مانگ دەبێ کە گروپی کەمئەندامانی کوردستان‬ ‫لە سلێمانی مانیان گرتووە و ئێستا هاتووتە بەردەم ئەنجوومەنی‬ ‫وەزیران‪ .‬داوای زیادکردنی موچەی کەمئەندامان دەکەن کە ئێستاکە‬ ‫‪٩ ١٥٠‬ەزار دینارە‪ ،‬هەروەها داوا دەکەن یاسای ئیمتیازاتی کەمئەندامان‬ ‫ناوچە دابڕێنراوەکانیش بگرێتەوە‪ .‬وتەبێژی گروپی کەم ئەندامانی‬ ‫کوردستان»ئاری محەمەد»بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «پێش‬ ‫ئەوەی مان بگرین چەندین جار داوامان کرد داواکاریەکانمان جێبەجێ‬ ‫بکەن‪ ،‬بەاڵم بەهیچ شێوەیەک داواکاریەکانمان جێبەجێ نەکرا هەربۆیە‬ ‫ل��ەڕۆژی ‪٢٠‬تشرینی دووەم مانمان لەخواردن و خواردنەوە گرت‪،‬‬ ‫بڕیاریشمانداوە نەیشکێنین تاکو داواکانمان جێبەجێ دەکرێت»‪.‬‬ ‫ئاری محەمەد گووتیشی «داواکاریەکانی ئێمە بریتیە لەزیادکردنی‬ ‫مووچەی ئەو کەمئەندامانەی فەرمانبەری حکومەت نین لە سەدو پەنجا‬ ‫ه��ەزارەوە بۆ شەش سەد هەزار‪ ،‬ئەوانەشی فەرمانبەری حکومەتن‬ ‫لەسەد هەزارەوە بکرێتە پێنج سەد هەزار‪ ،‬داواکاری دووەمیشیمان‬ ‫بریتییە لەوەی کەمئەندامانی ناوچە دابڕێنراوەکانی هەرێمی کوردستان‬ ‫سوودمەند بن لەو مووچەی دەدرێ��ت بە کەمئەندامانی هەرێمی‬ ‫کوردستان»‪.‬‬ ‫ووتەبێژەکە باس لەوە دەکات کە ئەوان لەپێناو کەمئەندامان‬ ‫ئەوەیان کردووە بۆئەوەی ژیان و گوزەرانیان باشتر بێت لەئێستاکە‪.‬‬ ‫ئەو رەتیشیدەکاتەوە لەژێر فشاری هیچ الیەن و کەسێک مانیان‬ ‫گرتبێت‪.‬‬ ‫ووتەبێژی گروپی کەمئەندامانی کوردستان سوورە لەسەر بەردەوامی‬ ‫مانگرتن هەتا جێبەجێکردنی داواکانیان‪ ،‬دەنا وەکخۆی دەڵێت «ئەگەر‬ ‫تا چەند ڕۆژی داهاتوو وەاڵمیان نەداینەوە‪ ،‬ئەوا هەڵوێستی دیکەمان‬ ‫دەبێت»‪ .‬بەاڵم ناوبراو هەڵوێستی داهاتوویان ئاشکرا نەکرد‪.‬‬ ‫لەماوەی ڕاب��ردوودا سکرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستان سەردانی کەمئەندامەکانی کردو پێی ڕاگەیاندن‬ ‫بەشێک لەداواکانتان جێبەجێ دەکرێت‪ ،‬بەاڵم کەمئەندامان ڕەتیان‬ ‫کردەوە مانگرتنەکەیان بشکێنن و داوایان کرد بەنووسراوی فەرمی‬ ‫ڕەزامەند بوونی حکومەتی هەرێمیان بۆ بهێنرێت لەسەر جێبەجێ‬ ‫کردنی داواکانیان‪.‬‬ ‫سەرۆکی مەڵبەندی سلێمانی یەکێتی کەم ئەندامانی کوردستان‬ ‫«عومەر کەریم» بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «ئەو کەمئەندامانەی‬ ‫لەبەردەم نوسینگەی سلێمانی پەرلەمانی کوردستان مانیان گرتووە‪،‬‬ ‫گوزارشت لەڕای سەرجەم کەمئەندامانی کوردستان ناکەن و تەنها‬ ‫گوزارشت لەخۆیان دەکەن»‪.‬‬ ‫عومەر کەریم گووتیشی «داواکانی ئەوان ڕەوایە‪ ،‬ئەو داوایانەی‬ ‫ئەوان لەکۆی ئەو پانزە داواکارییەیە کەزێتر لە‪ ٢٥‬رێکخراو پێکەوە‬ ‫پێشکەشی حکومەت و پەرلەمان ک��ردووە تاکو جێبەجێی بکەن‪،‬‬ ‫حکومەتی هەرێمیش ڕەزام��ەن��دی لەسەر جێبەجێ کردنی چەند‬ ‫داواکاریەک داوە»‪.‬‬ ‫ئەندامی لیژنەی کاروباری کۆمەاڵیەتی و منداڵ و خێزان لەپەرلەمانی‬ ‫کوردستان «ژیان عومەر شەریف» لەمبارەوە بە پرسی گووت «ئێمە‬ ‫سەردانی ئەو مانگرتوانەمان کرد و داوامان لێکردن کە مانگرتنەکەیان‬ ‫بشکێنن و لەبەرامبەریشدا نوێنەری گروپی کەمئەندامان و سەرجەم‬ ‫کەمئەندامانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەریەک لە وەزیری کاروباری‬ ‫کۆمەاڵیەتی و تەندروستی و دارایی کۆببنەوەو سەرجەم داواکاریەکانیان‬ ‫بخەنە ڕوو‪ ،‬بەاڵم ئەوان ڕەتیان کردەوە مانگرتنەکەیان بشکێنن»‪.‬‬ ‫ژیان عومەر گووتیشی «کەمئەندامە مانگرتووەکان گووتیان ئێمە‬ ‫بڕیاری فەرمیمان دەوێت و دەمانەوێت بەنووسراوی فەرمی داواکانمان‬ ‫جێبەجێ بکرێت‪ ،‬ئەوکات لەگەڵ وەزیرەکاندا کۆدەبینەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەکاتێکدایە کەلیژنەکەمان بەڵێنی بە کەمئەنداماندا لەنزیکەوە‬ ‫چاودێری کۆبونەوەکەی سێ وەزیرەکان و نوێنەری کەمئەندامان‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم ئەوان قبوڵیان نەکرد»‪.‬‬ ‫ئەندامەکەی پەرلەمانی کوردستان دووپاتیکردەوە کە لیژنەکەیان‬ ‫لەخەمی کەمئەنداماندایە و دەیانەوێت هاوکاریان بن بۆ چارەسەر‬ ‫کردنی کێشەکان و جێبەجێ کردنی داواکانیان‪.‬‬ ‫الی خۆشیەوە بەڕێوەبەری چاودێری و گەشەپێدانی کۆمەاڵیەتی‬

‫سلێمانی «محەمەد حەمە ساڵح» ڕاگەیاند «ئێمە پێمان وایە هەموو‬ ‫داواکاریەک بەشێک لە حەقیقەتی تێدایە»‪.‬‬ ‫گووتیشی «ئێمە بەهەموو شێوەیەک لەگەڵ ئەوەداین بارو ژیان‬ ‫و گوزەرانی کەمئەندامان لەهەرێمی کوردستان باشتر ببێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫نەک بەتەنها لەڕێگەی مووچەوە‪ ،‬بەڵکو لەڕێگەی دیکەوە کاریان‬ ‫بۆ بکرێت و هاوشێوەی کەمئەندامانی جیهان پێداویستیەکانیان بۆ‬ ‫فەراهەم بکرێت»‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری چاودێری و گەشەپێدانی کۆمەاڵیەتی سلێمانی ئاماژەی‬ ‫بۆئەوەش کرد‪ ،‬ئەوەی کەمئەندامە مانگرتووەکان داوای دەکەن‪،‬‬ ‫پێویست بەوە دەکات یاسای ماف و ئیمتیازاتی کەمئەندامان لەهەرێمی‬ ‫کوردستان هەمواربکرێتەوەو ئەو داواکاریانەیان جێگیر بکرێت‪ ،‬ئەوکات‬ ‫داواکانیان جێبەجێ دەبێت‪.‬‬

‫لیژنەی کاروباری کۆمەاڵیەتی پەرلەمان‪:‬‬ ‫پێشنیارمان کرد لەگەڵ سێ وەزیری‬ ‫پەیوەندیدار کۆببینەوە بەاڵم ڕەتیان کردەوە‬ ‫یەکێتی کەم ئەندامانی سلێمانی‪:‬‬ ‫ئەو کەم ئەندامانە تەمسیلی هەموو کەم‬ ‫ئەندامان ناکەن‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪169‬‬

‫‪2012/12/25‬‬

‫‪11‬‬

‫کۆتایی جیهان و سەرەتای ئێمە‬ ‫ئا‪/‬پرس‬

‫لەوەتەی ژیان لەسەری زەوی دەستیپێکردەوە‪ ،‬پاشانیش‬ ‫بیرکردنەوەی مرۆڤ و پەرەسەندنی زانستی گەردون و ئاسمان‬ ‫ناسی‪ ،‬ب��ەردەوام ئەو پرسیارە لە مێشکی هەموو مرۆڤێک‬ ‫گینگڵ دەخوا‪ ،‬ئایا ئاسایشی ژیان لەسەر زەوی ناکەوێتە بەر‬ ‫مەترسی تەنەکانی دیکەی گەردون‪ ،‬ئایا ئەو رەوتەی خولگەی‬ ‫ئەستێرەکان و مانگ و خۆر دیاری دەکات تاکەی هەروا بە‬ ‫ئاسایی خۆیان دەمێننەوە‪ ،‬ئەدی رۆژگارێک نایێتە پێش ئەویش‬ ‫رێڕەو و یا بەرنامەی ئاسایی خۆی تێکبدات و سەرئەنجام‬ ‫کاریگەریە سلبیەکانی‪ ،‬ژیانی ئاسیی جیهان تێکبدەن‪ ،‬ئەدی‬ ‫کۆتایی جیهان کەی دێت؟؟ چەند رۆژی رابردووش ئەو هەواڵە‬ ‫بێ بنەماو بەهەڵە وەرگێڕدراوەی گوایە رۆژانی ‪ ٢٢-٢١‬ی ئەم‬ ‫مانگە رۆژدەگیرێت سەرقاڵی و ترس و بیم و شڵەژانێکی زۆری‬ ‫خستبۆە ناو ژیانی خەڵکەوە‪.‬‬ ‫ئاشکرایە مرۆڤ هەمیشە لە روداوی لەناکاو و کتوپڕ دڵی‬ ‫خورپە دەک��او دەترسێ‪ ،‬بۆیە ب��ەردەوام ئەو هەوااڵنەی کە‬ ‫شتی تازە سەربارەت بە ژیانی ئاسایی دەگەێنن سەرنج و تێ‬ ‫بینیەکی زۆر دورستدەکەن و بەدواداچونی زۆری بۆدەکرێ‪،‬‬ ‫هەڵبەت کەس ناتوانێ گومان لەوەش بکات کە هیچ قسەیەک بێ‬ ‫بنەماو لەختوخۆڕایی سەرچاوە ناگرێ‪ ،‬بەاڵم پرسیارە گرنگەکە‬ ‫ئەوەیە ئێمە چۆن هەروا بە ئاسانی باوەڕدەکەین و دەکەوینە‬ ‫ژێرکاریگەری هەر باسێک کە فرێدەدرێتە ناومان‪ ،‬چونکە ناکرێت‬ ‫هەر رۆژێک لەالیەکەوە هەواڵێک باڵوکرێتەوە یەکسەر ئێمەش بۆ‬ ‫منداڵەکانمانی بگێڕینەوە و ئەوانیش بەهۆی بچوکی تەمەنیان‬ ‫باوەڕبکەن‪ ،‬شەو خەونی ناخۆش ببین و بکەونە گریان و شەرم‬ ‫و لە دەرسەکانیان بەهۆیەوە دوابکەون‪.‬‬ ‫جارێ ئەوە هیچ کە هەرچی باوەڕی بە ئاینی پیرۆزی ئیسالم‬ ‫و فەرمودەکانی پتەو بێت و کەمێک شارەزایی لە حیکمەتەکانی‬ ‫ئەو ئاینە قوڵ وفراوانە هەبێ‪ ،‬دەزانێ کە کۆتایی جیهان نهێنیەکە‬ ‫خوای بەخشندە بۆ پێغەمبەری ئیسالم محمد (درودی خوای‬ ‫لەسەربێ) کە نزیکترین و ئازیزترین بونەوەری سەر زەوی بووە‬ ‫لەالی نەدرکاندوە‪ ،‬ئەی چۆن بۆ ئێمەی ئاشکرادەکات‪ ،‬دواتریش‬

‫یەکێک لە خاڵە سیحراوی و پڕ لە ماناکانی ئاشکرانەکردنی بۆ‬ ‫ئەوە دەگەڕێتەوە گەر مرۆڤ بزانێ کەی دنیا خرا دەبێ ئەوسا‬ ‫حسابێکی خۆی دەکات و تا ئەو رۆژەی خرا دەبێ بێ دڵی خۆی‬ ‫ناکات پاشان دەگەڕێتەوە و خوا پەرستی دەکات‪ ،‬هەر وەکچۆن‬ ‫لە شاراوەبوونی رۆژ و کاتی مردنیش بۆ هەر مرۆڤێک کۆمەڵێک‬ ‫پەند و وانەی زێرێن و حیکمەت و گەورەییەکی زۆر هەیە‪ ،‬کە‬ ‫بەس خوای بەخشندە و میرەبان عالمە ئەو نهێنیە چییە‪.‬‬ ‫کەواتە ئێمە کاتێک دەستبەجێ و بێ س���ڵ���ک���ردن���ەوەو‬ ‫وردبوونەوە ئەو هەوااڵنە بەگرنگ دەزانین و متمانەیان پێ‬ ‫دەکەن‪ ،‬مانای ناوشیارمان دەدات و بە کوردی و کورتیەکی‬ ‫نەخوێندەوارین‪ ،‬ئەمرۆ کە تەکنەلۆژیا هەموو ئاسانکاریەکی‬ ‫خستۆتە بەردەستی مرۆڤ و هەر یەکێکمان دەتوانین زانیاری‬ ‫لەسەر چ شتێکمان بوێت بی دۆزی��ن��ەوە‪ ،‬ئیتر چ پێویست‬ ‫دەکات تەمبەڵبین و تاقەتی ئەوەشمان نەبێت بەدوای راستی و‬ ‫دروستی شتەکان بچین بەس چاوەڕێی ئەوە بکەین دەبێ کەی‬ ‫دنیا خرابێ یا رۆژ بگیرێ یا تەلەفزیۆن نێک کەسێک بکاتە‬ ‫میوانی بەرنامەو دڵنەوایمان بکات‪ ،‬ئەمەش لەکاتێکدایە ئیدیعای‬ ‫پێشکەوتن و رۆشنبیریەتی خۆمان و گەل و نەتەوەکەمان‬ ‫دەکەین‪ ،‬گەر شتێکی وا لەناو واڵتێک باوەڕبکرێ کە دواکەوتون‬ ‫و هیچ هۆکارێکی پێشکەوتویان نییە‪ ،‬یا لەجەنگەڵ و دارستان‬ ‫بژین‪ ،‬نەک سەیارە و خانوی ئاخر مۆدێلیان هەبێ کێشە نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم الی ئێمە ئەوە روبدات کارەساتە‪ ،‬شەرمە ئابڕوو تکانە‪.‬‬ ‫لە راستیدا گرفتەکە ئەوە نەبوو کە بەس خەڵکی ئاسایی و‬ ‫ئاست نزمی خوێندن ترس و دڵەڕاوکێیان گرتبوو‪ ،‬بەڵکو هەبوو‬ ‫مامۆستای زانکۆ یا رۆژنامەنووس بوو کەچی مۆتەکە ئەوکی‬ ‫گرتبوو‪ ،‬رەنگی هەڵبزڕکابوو‪ ،‬ئەوەش خەمەکەی زۆر لە قەبارەی‬ ‫خۆی زیاتر گەورەترکرد‪ ،‬چونکە تۆ کە منداڵێکت هیچ نازانێ‬ ‫و دەتەوێ فێرەخوێندن و نوسینی بکەی دەینێریتە الی ئەوان‬ ‫بەڵکو شتێکی فێربکەن‪ ،‬ئەدی گەرە ئەوان خۆیان هیچ نەزانن‬ ‫چی وردەدات ئەوە لە کارەسات خراترە‪ ،‬ئەو رۆژە مامۆستایەکی‬ ‫ئاینی کە هاوکات مامۆستای کۆلێژیشە لە وتاری هەینی گوتی‪،‬‬

‫بە سەدان ئێس ئێم ئێسم بۆ هاتووە‪ ،‬لێم دەپرسن مامۆستا‬ ‫راستە دەڵێن کە فاڵن رۆژە خۆر بۆماوەی دوو رۆژ دەگیرێت و‬ ‫پاشانیش دنیا خرادەبێ‪.‬‬ ‫ئەو روداوەش هەمان حاڵەتی دابەزینی دەفەری ئاسمانییە‬ ‫بۆ سەر زەویمان بیردەخاتەوە‪ ،‬کە چەندین ساڵە باسدەکرێت لە‬ ‫فاڵن واڵت دەفرێکی قەبارە ئەوەندە دابەزیوە و خەڵکی ئاسایی‬ ‫بە چاوی خۆیان دیویانە‪ ،‬راگەیاندەکانی جیهانیش بە رۆژنامە‬ ‫و گۆڤار و تەلەفزیۆت و رادیۆوە هەواڵەکە پەخشدەکەن‪ ،‬کەچی‬ ‫دواتر هەر خۆیان کەسانی شارەزا و پسپۆری بوارەکە دەهێنن و‬ ‫قسەکانی خۆیان و ئەو سەرچاوانەی هەواڵەکانیشیان لێ هێناوە‬ ‫بەدرۆدەخەنەوە‪ ،‬بۆیە ناکرێت مرۆڤ هێندە سادە و ساکاربێ‬ ‫بە هەموو دەنگێک بکەوێتە تەنگەتاوی و خۆی و عەقڵی لەیاد‬ ‫بکات و جڵەوی کەسیەتی بدۆڕێنێ و تەسلیمی الیەنێک بێ کە‬ ‫یاری بە ئیرادەی دەکەن و بۆخۆیانی سەرقاڵ دەکەن بەشتی‬ ‫ناراست‪.‬‬ ‫ئێستا ئەوەی زۆر سەرنج راکێش و سەمەرەیە‪ ،‬ئێمە لە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠١٢‬بەرەوە ‪ ٢٠١٣‬دەچین‪ ،‬واتا ساڵێکی دیکە لەناو‬ ‫ئەو جیهانە پڕ لە جوڵە و کار و بەرهەم و دەسکەوتە ئێمەش‬ ‫لەگەڵ گەالنی خاوەن بیرۆکە و بەرهەم هەنگاودەنێین‪ ،‬واتا‬ ‫نەئێمە لەدوای ئەوان ئەو ساڵە جێدێڵێن‪ ،‬نە ئەوانیش پێش‬ ‫ئێمە دەچنە ئەو ساڵەوە‪ ،‬کەواتا بۆچی هێندە لە دواوەی ئەوان‬ ‫بین و گەر پێوانەی گەشەی عەقڵی خۆمان لەگەڵیاندا بکەین بە‬ ‫سەد ساڵ لە دواوەین‪ ،‬دیارە ئەوەش پرس و بابەتێکی گەورە‬ ‫و گرنگە و پێویستی بە سەدان لێکۆڵینەوە و لێوردبوونەوە و‬ ‫تێکۆشان هەیە تا بە ئەنجامە راستقینەکەی دەگەین کە ئەویش‬ ‫دەشێ شتێکمان لە راستی بداتێ‪.‬‬ ‫یا با پەلە نەکەین لە ئایندەیەکی نزیکدا ئەو هەموو قوتابیە‬ ‫دەرچوانە لەو زانکۆ زۆر و زەبەندانەی کوردستان بە زانست‬ ‫و ماریفەت و کارەمەییان لەو بوارەی خۆیان تێیدا دەخوێنن‬ ‫شتێکمان بۆدەکەن و ئەوە دەسڕنەوە بکەوینە ژێرکاریگەی‬ ‫خورافیات و شتی پوچ‪.‬‬

‫راستکردنەوە‪ :‬لە ژمارەی رابردوودا لەم الپەڕەیە‪ ،‬دیمانەیەکی کاروان جەمال‪ ،‬جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان باڵو کرایەوە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ولیدەکەیدا بە هەڵە ناوی عەبدوڵاڵی حاجی مەحمود نووسراوە‪ .‬داوای لێبوردن دەکەین‪( .‬پرس)‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سەرنووسەر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌مه‌ ساڵح‬

‫‪0750-446 1301‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750-448 0225‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‪ :‬فەرەیدون بێوار‬ ‫‪0750-414 1910‬‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬

‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫یان له‌ رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ بابه‌ته‌کانتان بنێرن‪:‬‬ ‫‪shaxawanjournalist@yahoo.com‬‬

‫شنۆ محەمەد‪ ،‬شاعیر‪:‬‬

‫دیمانە‪ :‬پرس‪ ،‬سلێمانی‬

‫شنۆ محەمەد‪ ،‬لەساڵی ‪ ١٩٨٠‬لەشاری سلێمانی لە‬ ‫دایکبووە‪ ،‬لەتەمەنی دوو ساڵییەوە بەخێزانییەوە چوونەتە‬ ‫ئێران‪ ،‬لەشاری مەریوان و سنە گەورە بووە‪ ،‬لەتەمەنی‬ ‫دوان��زە ساڵییەوە دەستی بە نووسین ک��ردووە‪ .‬لەساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٠‬کتێبی شیعری بە ناوی (جێژوان) چاپ ک��ردووە‪،‬‬ ‫هاوسەرگیری کردووە و (جێژوان)ی کچی تەمەن حەوت‬ ‫سااڵنەی بەرهەمی خێزاندارێتی‪ .‬‬ ‫پ‪ :‬رات چییە لەسەر فێستیڤاڵی هەڵبەستی الوان‪ ،‬کە‬ ‫ماوەی ‪ ٣‬رۆژ لە هەولێر بۆ الوانی شاعیری هەر چوارپارچەی‬ ‫کوردستان بەردەوام بوو؟‬ ‫و‪ :‬ئ��ەوەی من هەستم کرد شیعر زۆر زۆر الوازب��وو‪،‬‬ ‫بەتایبەتی کە کوڕەکان شیعریان دەخوێندەوە لە حاڵەتێکی‬ ‫زۆر بێتاقەت و شەڕیان لەگەڵ خەڵک دەک��رد‪ ،‬هەستی‬ ‫ناسکیان نەبوو‪ .‬پێمخۆشبوو شیعرەکانی الوان زۆر لەوە‬ ‫گەورەتر و جوانتر بێت‪ ،‬ئەو حاڵەتە دەڕەندەیی و توڕەییەی‬ ‫تیانەبووایە باشتر بوو‪ .‬شیعری ناسک و جوانی تیانەبوو‪.‬‬ ‫پ‪ :‬الوازی شیعرەکان لە چیدا بوو؟‬ ‫و‪ :‬هەموو الساییکردنەوە بوون و لە یەک ئاست لەیەک‬ ‫بواردابوون‪ ،‬هەروەها لەرووی تەکنیکیشەوە الواز بوو‪.‬‬ ‫پ‪ :‬پێتوایە یاخی بوون لە شیعری گەنجەکانا هەیە؟‬ ‫و‪ :‬سەد لە سەد وایە‪ ،‬چونکە ئەوان لە ژیانێکی ناهەمواردا‬ ‫دەژین و بێزارن لەکۆمەڵگەکەی خۆیان‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا شیعر تەنیا هەستناسکییە یان بەشێکی بریتییە‬ ‫لە عەقاڵنی بوون و مەعریفە؟‬ ‫و‪ :‬شیعر یانی هەستناسکی‪ ،‬ئەگەر ئەو کەسە مرۆڤێکی‬ ‫زۆر دڕندە بێ ناتوانێ ببێت بە شاعیرێکی هەست ناسک‪.‬‬ ‫دەبێ بڕوای جوانت هەبێت و وشەی ناسک بەکاربەریت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬رەخنەی ئەوە لە شیعری گەنجەکان دەگیرێت کە‬ ‫لەفۆڕم و تەکنیک داماڵڕاون و لە قسەی جوان و وتار‬ ‫دەچن؟‬ ‫و‪ :‬بەڵێ هەندێک لە شیعرەکان لە قسەی ج��وان و‬ ‫وتاردەچوون‪ ،‬شیعر دەبێ تەکنیکی جیاوازی هەبێت‪.‬‬

‫پ‪ :‬تاچەند لە شیعری کچەکانا هەستی مێینەبوونی‬ ‫ئەوانت بە دی کرد؟‬ ‫و‪ :‬شیعر الی ئافرەت وەکو پیاو نووسراوە‪ ،‬واتە شیعرێکی‬ ‫ژنانە نەبووە‪ ،‬ژنێک نەبووە هەستی ژنانەی خۆی بەشیعر‬ ‫بنووسێتەوە‪ ،‬ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ کۆمەڵگە‪ ،‬بۆ نەبوونی‬ ‫جورئەت الی ژنان‪ ،‬ئەگەر جورئەت هەبێ گوێ بە کۆمەڵگە‬ ‫نادەیت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬کەواتە‪ ،‬ئەوەی لەشیعرەکانا شنۆ محەمەد لەبارەی‬ ‫پیاوەوە دەوترێ‪ ،‬ئەوە جورئەت بوونی شنۆیە؟‬ ‫و‪ :‬بەڵێ‪ ،‬من لە وشە و دارشتنی شیعرەکان ناترسم و‬ ‫جورئەت بە خۆم دەدەم کە بەوجۆرە بنووسم کە دەمەوێ‪.‬‬ ‫گەشە بەو ستایلی خۆم دەدەم و رووتتری دەکەمەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئەوە خەیاڵدانی شنۆیە کە شیعرەکانی بەو ئاراستەیە‬ ‫دەب��ات‪ ،‬یان لە واقیعدا شنۆ ب��ڕوای بەو شتە هەیە کە‬ ‫دەیڵێت؟‬ ‫و‪ :‬باوەڕم بەو شتە هەیە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئەم باوەڕبوونەت‪ ،‬تاچەند کێشەی کۆمەاڵیەتی و‬ ‫خێزانی بۆ دروست کردووی؟‬ ‫و‪ :‬کێشەی زۆر بۆ دروست ک��ردووم‪ ،‬زۆر کەس پشتی‬ ‫تێکردم‪ ،‬بەاڵم من هەر وازم نەهێنا لەو جۆرە نووسینە‪،‬‬ ‫چونکە پیاو چەندێ هەستی هەیە و حەز بە خۆشی دەکات‪،‬‬ ‫ژنیش هەمان هەستی هەیە و پێیخۆشە‪ ،‬بەاڵم پێویستە ئەو‬ ‫هەستە بگەیەنرێت بە پیاوەکە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬کرۆکی شیعرەکانی تۆ زێتر باس لە چی دەکات؟‬ ‫و‪ :‬من لە شیعرەکانما زێتر باس لە سێکس دەکەم‪،‬‬ ‫ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە من بڕوام بەوە هەیە‪ ،‬کە‬ ‫ژن وەک پیاو حەزی بە سێکسە‪ ،‬وەکو پیاو هەست و دڵی‬ ‫هەیە‪ .‬لە وتنی ئەم شتانە شەرم ناکەم و پەشیمانیش نیم‬ ‫لەوەی کە لە شیعرەکانما باسی سێکسی و جەستەی پیاوم‬ ‫ک��ردووە‪ .‬چونکە پیاو وشەیەکی جوانە‪ ،‬وەسفی جوانە‪،‬‬ ‫هەزار جۆر وەسفی هەیە الی من‪.‬‬ ‫پ‪ :‬پیاو الی تۆ چی دەگەیەنێت؟‬ ‫و‪ :‬پیاو الی من بە قەد شیعرەکانم ئازیزە‪ ،‬سەرتاپای‬ ‫پیاو جوانە‪ ،‬پیاو زۆر گوناحە‪ ،‬مرۆڤێکی دڵسۆزە‪ ،‬دڵێکی‬ ‫فراوانیی بێ کینەی هەیە‪.‬‬

‫شادمان مەال حەسەن‬

‫لە وتنی ئەم‬ ‫شتانە شەرم‬ ‫ناکەم و‬ ‫پەشیمانیش‬ ‫نیم کە‬ ‫شیعرەکانم‬ ‫باسی سێکس‬ ‫و جەستەی‬ ‫پیاویان‬ ‫کردووە‬

‫سەردەمی بەئایدیاکردنی دەوڵەت‬ ‫بەسەرچوو‬ ‫زۆر لە واڵتانی جیهانی سێیەم و والتانی عەرەبی لەوەتەی‬ ‫هەن لەهەولی خۆدزینەوەن لە بنیادنانی دەولەتی هاوچەرخ‬ ‫لەسەربنەمای مافی هاواڵتی بوون و سیستەمی دیمۆکراسی‬ ‫ڕاستەقینە‪ .‬لەماوەی ‪ ٩٠‬ساڵی ڕابردوو کە والتانی عەرەبی ئەم‬ ‫شێوە دەولەتیانەی ئێستایان بەخۆیانەوە بینیوە پێشکەوتنێکی‬ ‫ئەوتۆیان بەخۆیانەوە نەبینیووە‪ .‬چونکە ئەوەندی لە هەوڵی‬ ‫بە ئایدیاکردنی دەوڵ��ەت��ن ئ��ەوەن��دە لە هەولی بنیادنانی‬ ‫بنەماکانی دەوڵەتی هاوچەرخ نینە ‪،‬تاکو بەرەو پێش بڕۆن‬ ‫و دانیشتوانەکەیان بخەنە ناو چوارچێوەی خۆشگوزەرانی و‬ ‫شارستانیەتی سەردەمەوە‪ .‬جاران ئەوەندی لە بەنەتەوە کردنی‬ ‫دەوڵەت بوون‪ .‬ئەوەندە لە بە شارستانیکردن و پێشکەوتن و‬ ‫بە دیمۆکراتی کردنی والتەکانیان نەبوون ‪,‬نمووونەی جەمال‬ ‫عبدالناسر بۆ میسر و قەزافی بۆ لیبیا و سەدام حسێن بۆ عێراق‬ ‫و حافز ئەسەد بۆ سوریا‪ .‬ئەمانە هەموویان شکستیان خوارد لە‬ ‫بنیادنانی دەولەتی ئایدیا نەتەوی شمولی سەردەستە ‪,‬چونکە‬ ‫حیسابی نەتەوە و کەمایەتی و ئایدیای تری جیاواز لە ئایدیای‬ ‫نەتەوەییان نەدەکرد‪ .‬لە ئیستادا لەگەل هاتنی باهۆزی گۆڕانی‬ ‫بەهاری عەرەبی زۆر لە ڕژێمە تەقلیدیەکان ڕوخان و ئیسالمیەکان‬ ‫لە ڕێگای سندوقی دەنگدانەوە هاتنە دەسەالت ‪،‬ئەوانیش بەهەمان‬ ‫شێوەی دەسەالتدارانی پێشوو بەدەرکەوت هەموو دروشمەکانیان‬ ‫بۆ خەڵەتاندنی خەڵکی والتەکانیان بوو‪ .‬چونکە ئەوان لە‬ ‫ئێستادا زۆر بە پەلە پڕوزێ کەوتوونەتە ئەوەی هەرچی زووە‬ ‫بە ئیسالمیکردنی کۆمەڵگا‪ .‬بێگومان ئیسالمی توندڕەوی ئایدیا‬ ‫حزبی کە خۆیان دەیانەوێ‪ .‬لە عێراق والت ڕۆژ بەڕۆژ بە مەزهەبی‬ ‫دەکرێ‪ .‬بۆیە لە هەموو ئەو والتە عەرەبی و ئیسالمیانەی کە‬ ‫بیرکردنەوە و هەوڵدان بۆ بە ئایدیاکردنی دەوڵەت لە ئارادایە‬ ‫هیچ جۆرە پێشکەوتن و گۆڕانێکی کاریگەر نەهاتۆتە گۆڕێ بۆ‬ ‫ئەوەی میللەتانی ئەم والتانە بە ئارامی و دوور لە چەسپاندنی‬ ‫ئایدیایەکی شمولی بەزۆر بژین‪ .‬کەچی زۆر والت دوور کەوتۆتەوە‬ ‫لەم بۆچوونە پێشکەوتنی وەدەست هێناوە‪ .‬نموونەی هیندستان‬ ‫و مالیزیا‪ .‬بۆیە ناڕەزایی و قەیرانەکان لە والتانی عەرەبی هەرگیز‬ ‫کۆتایی نایەت ‪،‬تاکو دەوڵ��ەت لەسەر بنەمای مافی هاوالتی‬ ‫بوون و سیستەمی دیمۆکراسی و دادپەروەری کۆمەالیەتی بۆ‬ ‫هەموو تاکەکان دانەمەزرێ‪ .‬جیهانی سەردەم هی هیچ جۆرە‬ ‫ئایدیا و فکرێکی سەرتاپاگیر نییە‪ .‬ئازادی و دەستەبەری دادی‬ ‫کۆمەالیەتی بنەمای سەرەکی بنیادنانی کۆمەڵگای بەختەوەر و‬ ‫پێشکەوتوون‪ .‬هەروەها زۆری کێشە و پێویستیەکانی مرۆڤی‬ ‫سەردەم و هۆشیاری مرۆڤەکان و زوو گەیشتن بە سەرچاوەکانی‬ ‫زانیاری و تێکەڵ بوونی کەلتورە جیاواز و ڕۆشنبیریەکان لە‬ ‫ڕێگای تۆڕە ئەڵیکترۆنیەکان وایکردوە مرۆڤی سەردەم زیاتر‬ ‫تاکگەرایانە بیربکاتەوە‪ .‬داب و نەریتە باوەکان کاڵ بوونەتەوە‬ ‫هەستە نەتەوەیی و دەمارگرژیە ئاینی و مەزهەبیەکان کە گروپە‬ ‫سیاسیە توندڕەوەکان دەیانەوێ لە ڕێگایەوە کۆمەڵگاکانیان پێ‬ ‫ڕام بکەن ئەوەندە کاریگەری و باویان نەماوە‪ .‬بۆیە ڕاستیەک‬ ‫هاتۆتە پێش ئەو والت و سەرکردە سیاسیانەی دەیانەوێ‬ ‫ڕێگای تەندروست بگرنە بەر بۆ میللەتەکانیان پێویستە واز‬ ‫لە بە ئایدیاکردنی دەوڵەت بهێنن‪ .‬بەلکو والت لەسەر بنەمای‬ ‫دیمۆکراسی و ئازادی و خۆشگوزەرانی و مافی تاک بنیادبنێن‪.‬‬ ‫ئەگەرنا هەرگیز قەیرانەکانە تەواو نابن‬