pirs 170 web

‫ل‪2‬‬

‫یەکێتی دوای تاڵەبانی‪،‬‬ ‫داهاتوویەکی ناڕوون و پڕ کێشە‬ ‫نەسرواڵ نەجمەدین سورچی‪:‬‬ ‫ویستمان لە کابینەی شەشەم‬ ‫بەشدار بین‪ ،‬بەاڵم بەشداریان‬ ‫پێنەکردین‬ ‫ل‪3‬‬

‫‪170‬‬ ‫باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده‪ ‌،‬یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات‪ .‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/1/8‬‬

‫مووچەی رێزلێنان ‪ +‬الوی ساڵ ‪ +‬سندووقی کۆمەکی داهێنەران‬

‫سێ پڕۆژە بە کەمترین پێشوازییەوە‬

‫ل‪6‬‬

‫ئەو کارو پرۆژانەی کە وەزارەت��ی رۆشنبیری و الوانی حکومەتی هەرێم‬ ‫ئەنجامی دەدات‪ ،‬بە تایبەتی موچەی رێزلێنانی هونەرمەندان و ڤیستیڤاڵی الوی‬ ‫ساڵ و هاوکاری کۆمەکی داهێنەران‪ ،‬بەردەوام رەخنە و نیگەرانی نوسەران‬ ‫و رۆشنبیران و هونەرمەندانی لێکەوتۆتەوە‪ ،‬ئەویش بەهۆی ناعەدالەتی و‬ ‫بێ بەرنامەیی و کەمی ئەزموونی ئەندامانی لێژنەکانی هەڵسەنگاندن‪ ،‬دواین‬ ‫کاریشیان کۆمەکی هاوکاری ‪ ٦٩٠‬کەسی بە ناو «داهێنەر»بوو‪ ،‬کە وایکر‬ ‫بەشێک لە نوسەران و رۆشنبیران داوای دەست لە کارکێشانەوەی خودی وەزیر‬ ‫بکەن و‪ ،‬وەزارەت��ی رۆشنبیری تۆمەتبار دەکەن بە بەفیرۆدانی سەروەت و‬ ‫سامانی گشتی‪ ،‬نوسەرێکی دیاری شاری سلێمانی ئەوەدەخاتەڕوو‪ ،‬کە ناساندنی‬ ‫نزیکەی حەوت سەد کەس بە داهێنەر‪ ،‬ئەوە سوکایەتی کردنە بە چەمکی‬ ‫داهێنەر و‪ ،‬مایەی پێکەنینیشە»‪.‬‬

‫رەوشی رۆژنامەنووسی بەرەو باشتر چووە و‬ ‫پێشێلکارییەکان کەمیان کردووە‬

‫ل‪4‬‬

‫س���ەن���ت���ەری م���ی���ت���رۆ‪ ،‬راپ���ۆرت���ی‬ ‫پیشێلکارییەکانی دژی رۆژنامەنوسان‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی ‪ ٢٠١٢‬ب��ڵ�اوک����ردەوە‪ ،‬کە‬ ‫‪١٩٠‬پ��ێ��ش��ێ��ل��ک��اری��ی ب��ەرام��ب��ەر ‪١٣٢‬‬ ‫رۆژنامەنوس کراوە‪ ،‬بەراورد بە پارساڵ‬ ‫لە ‪ %٥٢‬پێشێلکارییەکان کەمی کردووە‪.‬‬ ‫سکرتێری لقی سلێمانی سەندیکای‬ ‫رۆژنامەنووسانیش‪ ،‬راپۆرتەکەی سەنتەری‬ ‫میترۆ بە نازانستی وەس��ف دەک��ات و‬ ‫ئاماژەی بەوەدا کە بەشێک لەو حاڵەتانە‬ ‫پێشێلکاری نین و رێژەکە لەوە کەمترە‪.‬‬ ‫مامۆستایەکی زانکۆش ئاماژە بەوەدەکات‬ ‫کە ئامارەکان دڵخۆشکەرن و نیشانەی‬ ‫ئەوەیە کە رەوشی رۆژنامەنووسی لەهەرێم‬ ‫بەئاراستەیەکی راستدا هەنگاو دەنێت و‬ ‫خەریکە رێکەی خۆی وەردەگرێت‪.‬‬

‫عەلی عەونی‪:‬‬ ‫عێراق بەرەو هەڵوەشان‬ ‫دەچێت و لەمەودوا واڵتێک‬ ‫نابێ بەو پانتاییەی کە‬ ‫ئێستا هەیەتی‬

‫ل‪5‬‬

‫‪2‬‬

‫ژماره‌ ‪170‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫یەکێتی دوای تاڵەبانی‪،‬‬ ‫داهاتوویەکی ناڕوون و‬ ‫پڕ کێشە‬

‫راپۆرتی شیکاری‪ :‬پرس‬ ‫رۆژی ‪ ،٢٠١٢/١٢/١٧‬تەندروستی سەرۆک کۆمار تێکدەچێت و‬ ‫رەوانەی نەخۆشخانە دەکرێ‪ ،‬بەهۆی مەترسیداربوونی نەخۆشییەکەی‬ ‫دواتر رەوانەی ئەڵمانیا کرا و ئێستا لەژێر چاودێری ورددایە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫نەزانراوە نەخۆشییەکەی چییە‪ ،‬بەاڵم ئاماژە بە جەڵدەی دەماغ‬ ‫دەکرێت‪ ،‬یەکێتی دوای تاڵەبانی ئەو هاوکێشە ئاڵۆزەیە کەتاکو ئێستا‬ ‫خودی ئەندامانی ناوی یەکێتی و دەرەوەو واڵتانی ئەقلیمی نەیتوانیوە‬ ‫شیکاری بۆ بکەن‪ ،‬بەشێک لەچاودێرانی سیاسی و ڕۆژنامەنووسانیش‬ ‫پێیانوایە یەکێتی دوای تاڵەبانی ئەو یەکێتیە نابێت کە ئێستا سەنگ‬ ‫و پێگەی هەیە لەهەرێمی کوردستان و دەرەوە‪ ،‬چونکە بەبڕوای‬ ‫ئەوان ملمالنێ ناوخۆکانی ناو یەکێتی سەلمێنەری ئەو پێشبینیەیە کە‬ ‫دەڵێت یەکێتی دوای تاڵەبانی یەکێتیەکی دابەش بوو دەبێت لەنێوان‬ ‫پارتی و گۆڕاندا یاخود هیچ نەبێت مانەوەی ئەو حیزبە سیاسیە‬ ‫دەبێت بەشێوەیەکی بچووکتر لە ئێستا‪.‬‬ ‫کێ برا گەورەیە؟‬ ‫هەر دوای تێکچوونی باری تەندروستی تاڵەبانی‪ ،‬مەکتەبی سیاسی‬ ‫خێرا کۆبۆوە و لە بەیانێکدا رایگەیاند کەپۆستەکان وەکخۆی‬ ‫دەمێننەوە و درێژەپێدەری رێباز و رێنماییەکانی مام جەالل دەبن‪.‬‬ ‫بەاڵم دوو رۆژ دواتر لەکۆبوونەوی خۆیدا‪ ،‬ئەنجومەنی ناوەندی یەکێتی‬ ‫کۆسرەت رەسولی وەک (براگەورە) دەست نیشان کرد بۆ بەڕێوەبردنی‬ ‫کاروبارەکانی یەکێتی تا گەڕانەوەی مام جەالل‪ .‬ئەمە لەکاتێکدایە کە‬ ‫زانیاریەکان ئەوە دەردەخەن بەشێک لەئەندامانی مەکتەبی سیاسی‬ ‫و سەرکردایەتی لەگەڵ ئەوەنین کە سەرجەم دەسەاڵتەکانی تاڵەبانی‬ ‫لەدەست کۆسرەت ڕەسوڵدا بێت‪ .‬هاوکات دەوترێ هێرۆ ئیبراهیم‪،‬‬ ‫خێزانی مام جەالل بەم بڕیارە نیگەران بووە‪.‬‬ ‫جێگرەوەی مام جەالل کێ دەبێت؟‬ ‫مام جەالل دوو پۆستی گرنگی هەیە‪ ،‬پۆستی سکرتێری گشتیی‬ ‫یەکێتی و پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق‪ .‬ئێستا بەرپرسە بااڵکانی‬ ‫ناو یەکێتی لە ملمالنێ و کێبڕکێدان بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستانە‪.‬‬ ‫هەندێک پێیانوایە رەنگە هەتا کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی کۆسرەت‬ ‫رەسول هەر براگەورەبێت و دکتۆر بەرهەم ساڵیش بکرێتە سەرۆک‬ ‫کۆمار‪ .‬عەلی باپیر ئەمیری کۆمەڵی ئیسالمیش پێیوایەد‪.‬بەرهەم‬ ‫گونجاوە بۆ ئەو پۆستە‪ .‬بەاڵم عەدنان موفتی‪ ،‬ئەندامی مەکتەبی‬ ‫سیاسی یەکێتی‪ ،‬ئەوەی خستۆتەروو‪ ،‬کە رەنگە دەستەی بەڕێوەبردن‬ ‫دابمەزرێت لە جێگرەکان و دەستەی کارگێڕی و مەکتەبی سیاسی‬ ‫پێکبێت بۆ بەڕێوەبردنی یەکێتی هەتا کۆنگرەی چوارەم دەبەسترێت‪.‬‬ ‫رۆڵی بنەماڵەی تاڵەبانی‪ ،‬لەیەکالیی کردنەوەی جێگرەوەی تاڵەبانی‪،‬‬ ‫رۆڵێکی سەرەکی و یەکالکەرەوەیە‪ ،‬هەر بۆیە چاودێران پێیانوایە‪،‬‬ ‫کە بنەماڵەی تاڵەبانی رۆڵی سەرەکی و گرنگ دەگێڕن لەیەکالیی‬ ‫کردنەوەی جێگرەوەی تاڵەبانی‪ ،‬لەبەرئەوەی دارایی گشتی و دەزگای‬ ‫زانیاری و دەزگای دژە تیرۆر‪ ،‬کە دەزگای حەساس و گرنگی ناو‬ ‫یەکێتین‪ ،‬بەدەست کەسە نزیکەکانی بنەماڵەی تاڵەبانییەوەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەبێ رەزامەندی ئەوان هیچ کەس ناتوانێ ببێتە سکرتێری داهاتووی‬ ‫یەکێتی‪.‬‬ ‫رێبوار کەریم وەل��ی‪ ،‬پێیوایە ئەگەر یەکێتی بیەوێ لە بەغدا‬

‫جێگرەوەیەک بۆ تاڵەبانی دابنێ و شەڕی ئەو کورسییە بکات‪ ،‬دەبێ‬ ‫پێش هەموو کەس قەناعەت بە پارتی بکات‪ ،‬ئەگەر بیەوێ کەسێک‬ ‫یان کەسانێک دابنێ کە سەرکردایەتی یەکێتی بکەن‪ ،‬ئەوا دەبێ‬ ‫ئەوانە کەس یان کەسانێک بن کە پارتی دەتوانێ کاریان لەگەڵ‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ه��ەر چەندە بەپێی پ��ەی��ڕەوی ناوخۆی ئ��ەو حیزبە‪ ،‬لەغیابی‬ ‫تاڵەبانیدا‪ ،‬جێگرەکانی ئیش‌وکارەکانی رادەپەڕێنن‪ ،‬لەئێستاشدا‬ ‫هەریەکە لەکۆسرەت رەسوڵ‪ ،‬جێگری یەکەم‌و بەرهەم ساڵح جێگری‬ ‫دووەمی تاڵەبانین‪ ،‬بەوپێیەش کۆسرەت رەسوڵ کارەکانی سکرتێر‬ ‫رادەپەڕێنێت‪ .‬بەبڕوای ئازاد بەرزنجی ئەو قابیلیەتەی لەکارەکتەر‌و‬ ‫دیپلۆماسییەتەی مام جەالل و لەڕەفتاری سیاسی ئەودا هەبووە‪،‬‬ ‫کەمیان خاوەنی ئەو قابیلیەتەن کە بتوانن هەموو ئەو ملمالنێیانە‬ ‫کۆبکەنەوە کە ناوی یەکێتیە‪ .‬هەر لەمبارەوە‪ ،‬ئیبراهیم جەالل‪ ،‬کادیری‬ ‫دێرینی یەکێتی‪ ،‬دەڵێت «لەناو یەکێتیدا تەکەتول و باڵباڵێنی زۆر‬ ‫ماوە»‪ .‬وەک ئاماژەیەک بۆ هەر سێ باڵەکەی یەکێتی (کۆسرەت‬ ‫و دکتۆر بەرهەم و هێرۆ ئیبراهیم)‪ .‬بەاڵم مەال بەختیار‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫دەستەی کارگێری مەکتەبی سیاسی‪ ،‬پێیوایە جەنابی مام جەالل‬ ‫کەسایەتییەکە کەس ناتوانێ لەناو یەکێتی نیشتمانی کوردستان‪،‬‬ ‫جێگەی بگرێتەوە‪ .‬دەشڵێت «نابێ کەس بیر لەوەبکاتەوە جێگەی‬ ‫مام جەالل بگرێتەوە‪ ،‬وەک کەسایەتییەکی مێژوویی و رابەرێکی‬ ‫نەتەوەیی»‪.‬‬ ‫ئایا گۆڕان و یەکێتی دەبنەوە بەیەک؟‬ ‫تاکەکەس بتوانێت ئیدامە بەیەکێتی بدات و شایستە بێت بۆ ئەو‬ ‫پۆستە نەوشیران مستەفایە‪ ،‬چونکە پێشتر جێگری سکرتێری گشتی‬ ‫بووە‪ .‬چاودێرانی سیاسی پێیانوایە کە دوای مام جەالل‪ ،‬رەنگە‬ ‫یەکێتی و گۆڕان یەکبگرنەوە‪ ،‬یان بەشێکی زۆری سەرکردەکانی‬ ‫یەکێتی بچنە ناو گۆڕان‪ ،‬چونکە هیچ کام لە باڵەکان بە رابەرایەتی‬ ‫و سکرتێری باڵەکەی تر رازی نییە و نابێت‪ .‬بەرپرسێکی یەکێتیش‬ ‫ڕایدەگەیەنێت هیچ ئاماژەیەک نییە بۆ گەڕاندنەوەی نەوشیران مستەفا‬ ‫چونکە پێش ڕۆیشتنی ئەو لەشوێنی مام جەالل بوو‪.‬‬ ‫لەچەند کۆبوونەوەیەکی جیاجیادا لەگەڵ هەڵسوراوانی بزووتنەوەی‬ ‫گۆران‪ ،‬نەوشیروان مستەفا جەختیکردووەتەوە تاڵەبانی جارێکی‬ ‫تر ناتوانێت بگەرێتەوە بۆ نێو گۆرەپانی سیاسی عێراق بەهۆی‬ ‫ناجێگیری باری تەندروستیەوە‪.‬‬ ‫رێکخەری گشتی بزووتنەوەی گۆران‪ ،‬باسی لەوە کردووە کۆتایی‬ ‫هاتنی ژیانی سیاسی تاڵەبانی زۆرێک لە هاوکێشە نێوخۆییەکانی‬ ‫هەرێم دەگۆرێت و پەیوەندی نێوان هێزە سیاسیەکان گۆرانکاری‬ ‫گەورەی بەسەردا دێت‪.‬‬ ‫نەوشیروان مستەفا جەختی لەسەر ئەوەشکردووەتەوە «کۆتایی‬ ‫هاتنی ژیانی سیاسی تاڵەبانی کاریگەری گەورەشی دەبێت لەسەر‬ ‫پەیوەندیەکانی نێوان هەرێم و ناوەند و کۆی گشتی گۆرەپانی سیاسی‬ ‫عێراق»‪.‬‬ ‫هەندێک پێیانوایە کە رەنگە بەشێک لەسەرکردە و جەماوەری‬ ‫یەکێتی بچنە ناو بزوتنەوەی گۆڕانەوە‪ ،‬بەاڵم بەرپرسی دەستەی‬ ‫کارگێری‪ ،‬ئەو ئەگەرە بە دوور دەزانێت و رەتیدەکاتەوە‪ ،‬مەال بەخیتار‬ ‫دەشڵێت «لە دوای مام جەاللیش رەنگە خەڵک هەبێ بچێتە ناو‬

‫گۆڕان و بە پێچەوانەش بێتە ناو یەکێتی‪ ،‬بەاڵم وەکو سەرکردە نا»‪.‬‬ ‫عەدنان موفتی‪ ،‬ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی دان بەوەدا دەنێت‬ ‫کەپەیوەندی تەلەفۆنی لەنێوان کاک کۆسرەت و کاک نەوشیروان‬ ‫هەبووە‪ ،‬دەشڵێت «بەاڵم نازانین ناوەڕۆکی ئەو پەیوەندییە چی‬ ‫بووە»‪ .‬ئەمەش نیشانەی ئەوەیە کە بزوتنەوەی گۆڕان بە وردی‬ ‫چاودێری بارودۆخی ئێستای یەکێتی دەکات‪.‬‬ ‫بەاڵم بەبڕوای رێبوار کەریمی رۆژنامەنووس‪ ،‬یەکێتی ئەگەر لە‬ ‫داهاتوودا لەوە زیاتر لە گۆڕان نزیک ببێتەوە‪ ،‬ئیتر پارچە پارچە‬ ‫دەبێ و هەڵدەوەشێتەوە‪ .‬گوتیشی «بە دووری نازانم (گۆڕان) کار‬ ‫لەسەر ئەو الیەنە بکات‪ ،‬چونکە هەڵوەشانەوەی یەکێتی یەکسانە بە‬ ‫بااڵدەستیی تەواوی (گۆڕان) لە ناوچەی سەوز»‪.‬‬ ‫پەیوەندی پارتی و یەکێتی دوای تاڵەبانی‬ ‫جەالل تاڵەبانی کە سکرتێری گشتی یەکێتییە لەگەڵ مەسعود‬ ‫بارزانی سەرۆکی پارتی ڕۆڵێکی یەکەمیان هەبوو لە ئەنجامدانی‬ ‫ڕێکەوتنی ستراتیژی نێوانیان و تاکو ئێستاش هەردووال بەشێوەکی‬ ‫فەرمی جەخت لەپابەند بوون بەو ڕێکەوتنە دەکەنەوە‪ ،‬لەسەردانەکەی‬ ‫شاندەکەی پارتی بۆ مەکتەبی سیاسی یەکێتی بە سەرپەرشتی مەسعود‬ ‫بارزانی‪ ،‬دیسانەوە جەخت لەسەر پابەندبوون بە رێکەوتننامەکە‬ ‫کرایەوە‪ ،‬بەاڵم ئەگەری ئەوەش هەیە کە هەندێک لەسەرکردەکانی‬ ‫یەکێتی چیتر بەو رێکەوتنە رازی نەبن و هەڵیوەشێننەوە‪ ،‬بۆیە لێرەدا‬ ‫ئەگەری ئەوەیە کە هەندێک لە سەرکردە و جەماوەری یەکێتی بچنە‬ ‫ناو پارتییەوە‪ .‬بەاڵم مەال بەخیتار رایدەگەیەنێت کەیەکێتی لە دوای‬ ‫مام جەالل‪-‬ەوە بیر لەوە ناکاتەوە لەگەڵ پارتی یەکبگرێتەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫دەگوترێ بەشێکی زۆر لە یەکێتی دەچێتە ناو پارتی بەڕاستی ئەوە‬ ‫جگە لە پڕوپاگەندەیەکی سایکۆلۆژی بۆ رارایی دروستکردن لەناو‬ ‫یەکێتی و جەماوەرەکەی هیچی دیکە نییە‪.‬‬ ‫دوای تاڵەبانی‪ ،‬یەکێتی چۆن دەبێ؟‬ ‫هەمووان ئاماژە بەوە دەکەن‪ ،‬کە دوای تاڵەبانی یەکێتی هەمان‬ ‫یەکێتی ئێستا نابێت و ئەگەریش ئینشیقاق روونەدات‪ ،‬ئەوا بەهۆی‬ ‫ملمالنێی باڵەکانییەوە حزبێکی الواز و لەلێواری تەقینەوەدا‬ ‫دەبێت‪ .‬ئارێز عەبدواڵ‪ ،‬ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی‪ ،‬دان بەو‬ ‫راستییەدا دەنێت و دەڵێت «راستە لەغیابی مام جەالل گرفتمان بۆ‬ ‫دروستدەبێت‪ ،‬بەاڵم هەموو هەڤااڵن بڕیارمانداوە یەکێتی وەک خۆی‬ ‫بمێنێتەوەو پەیوەستدەبین بەبڕیار‌و راسپاردەکانیەوە»‪.‬‬ ‫مەال بەختیاریش‪ ،‬بەرپرسی دەستەی کارگێری مەکتەبی سیاسی‪،‬‬ ‫باوەڕی وایە لە دوای جەنابی مام جەالل‪ ،‬قۆناخی دوای مام جەالل‬ ‫دەستپێدەکات سەبارەت بە یەکێتی‪ .‬قۆناخی دوای مام جەالل‬ ‫پێکهاتەی یەکێتی دەبێ بەجۆرێک بگۆڕێت‪ ،‬کە بگونجێ لەگەڵ‬ ‫قۆناخی دوای مام جەالل و گۆڕانکارییەکانی ئایندەش‪ .‬پێکهاتەی‬ ‫یەکێتی و سەرپەرشتیکردنی یەکێتی دەبێ گۆڕانکاری ریشەیی‬ ‫تێدا بکرێ‪ ،‬بۆ ئەوەی لەگەڵ قۆناغی دوای مام جەالل‪ ،‬بگونجێ‪.‬‬ ‫دەشڵێت «پرۆسەیەکە زۆر دەخایێنێ هەتا یەکێتی دەتوانێ وەک‬ ‫هێزێکی زیندوو و گ��ەورە خۆی لەگەڵ ئاڵوگۆڕەکانی ئایندەدا‪،‬‬ ‫دەگونجێنێتەوە»‪.‬بەاڵم‪ ،‬بەبڕوای ئاسۆ عەلی چاودێری سیاسی‪،‬‬ ‫یەکێتی لەغیابی تاڵەبانیدا سەرگەردان دەبێت‪ ،‬چونکە بۆچونی هاوتا‬ ‫نیەو کاریزما بوونی تاڵەبانی تاکە کۆڵەکەو گرێی بووە کە توانیوتی‬ ‫هەموویان کۆبکاتەوە‪ .‬‬ ‫رێباز جومعە‪ ،‬جێگری بەرپرسی کۆمیتەی بازیانی یەکێتی‪ ،‬دان‬ ‫بەوەدا دەنێت کەهەموو کادیرانی یەکێتی تووشی قەلەقی بوون‪،‬‬ ‫چونکە نازانین ئایندەی یەکێتی بەرەو کوێ دەروات‪.‬‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‪ ،‬لە ‪ ١٩٧٥/٦/١‬دام��ەزراوە و لەو‬ ‫کاتەوە جەالل تاڵەبانی سکرتێری حزبەکەیە و هەتا ئێستا ‪ ٣‬کۆنگرەی‬ ‫بەستووە ووابڕیارە لە ناوەڕاستی ئەمساڵ کۆنگرە ببەستێتەوە‪.‬‬ ‫لێدوانەکان لە رۆژنامە و سایتەکان وەرگیراون‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪170‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫‪3‬‬

‫نەسروڵاڵ نەجمەددین‪ ،‬بەرپرسی مەکتەبی سیاسی حیزبی ئایندەی‬ ‫کوردستان‪ ،‬دەڵێ ئێمە پێشتر ویسمان لە کابینەی شەشەم بەشدار بین‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشداریان پێنەکردین‪ ،‬لەبارەی ھەڵوێستیان بەرامبەر حکوومەت‬ ‫ئاماژە دەکات ئەوان کە لە پەرلەمان نوێنەریان ھەبێ و لە حکوومەت‬ ‫بەشدار نەبن‪ ،‬بە شێوازێکی سروشتی دەبنە ئۆپۆزیسیۆن‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬سەرکۆ بەختیار‪ ،‬سلێمانی‬

‫نەسرواڵ نەجمەدین سورچی‪ ،‬بەرپرسی مەکتەبی سیاسی حزبی ئایندەی کوردستان‪:‬‬

‫ویستمان لە کابینەی شەشەم بەشدار بین‪ ،‬بەاڵم بەشداریان پێنەکردین‬ ‫پرس‪ :‬دەنگۆی ئەوە هەیە کە بەنیازن لەگەڵ الیەنێک یەکبگرن؟‬ ‫سورچی‪ :‬بەڵێ وایە‪ ،‬پرۆسەی یەکگرتنمان لەگەڵ (بزاڤی ژینگەو‬ ‫یەکسانی) کە دێنە ناو حزبی ئێمە‪ ،‬لەم چەند رۆژەی داهاتوودا‬ ‫رادەگەیەنین‪.‬‬ ‫پ���رس‪ :‬ئ��ێ��وە ت��ام��اوەی��ەک ب��ێ��دەن��گ��ب��وون‪ ،‬ک��ەچ��ی دوات��ر‬ ‫ئۆپۆزسیۆنبوونتان هەڵبژارد‪ ،‬هۆکاری چی بوو؟‬ ‫سورچی‪ :‬مێژووی ئۆپۆزسیۆن بونی ئێمە کۆنە‪ ،‬بەم دواییەش‬ ‫کە حکومەتی نوێ بەسەرۆکایەتی د‪ .‬بەرهەم دام��ەزرا‪ ،‬پرسیان‬ ‫پێکردین و داوایان لێکردین بەشداری بکەین لە حکومەت‪ ،‬ئێمەش‬ ‫وەاڵممان بە باشە دانەوە‪ ،‬بەاڵم دواتر بەشدارییان پێنەکردین‪.‬‬ ‫بەتەبیعەتیش کە لە پەڕلەمان بویت و لە حکومەتدا نەبویت‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیت‪ .‬ئێستا لەگەڵ الیەنەکانی ئۆپۆزسیۆن هەماهەنگیمان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوان میکانیزمێکیان هەیە کە ئێمە لەناویدا نین‪،‬‬ ‫کەواتە بەشدارینەکردنمان لە حکومەت یەکێکە لەو هۆکارانەی کە‬ ‫ئێمە ئۆپۆزسیۆن بین‪.‬‬ ‫هۆکاری تریش ئەوەیە کە ئێمە وەک پێویست لە دەسەاڵت رازی‬ ‫نین و لە نزیکیشەوە پێمان ووتون‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پاش جیا بونەوە و دروست کردنی حزبی سیاسی نوێ‪،‬‬ ‫ئایا بودجەتان هەیە لە حکومەت؟‬ ‫سورچی‪ :‬ئەو برادەرانەی کە جیا بوونەوە لە ‪ ،٢٠٠٩ / ٣/٢٨‬لە‬ ‫رۆژی ‪ ٣/٣٠‬بە تەواوی بودجەکە درا بەئەوان‪ ،‬بەبێ ئەوەی مراعاتی‬ ‫ئێمە بکرێت‪ .‬تاماوەی ‪ ١٦‬مانگ بودجەمان نەبوو‪ ،‬پاشان بەبڕیاری‬ ‫بەڕێز سەرۆکی هەرێم لە کۆی ‪ ٤٠٠‬ملیۆن تەنها ‪ ١٢٠‬ملیۆن ئەدرێت‬ ‫بە ئێمە‪ ،‬کە ئەمەش کێشەی زۆر گەورەی بۆ دروست کردوین‪،‬‬ ‫چونکە کاتێک بودجە دێت خەڵکی دڵی خۆش دەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫دڵمان تەنگ دەبێت‪ ،‬لەبەر ئەوەی نازانین چۆن دابەشی بکەین‪،‬‬ ‫هەوڵی زۆریشمان داوە بۆ چارەسەرکردنی‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا وەک‬ ‫خۆی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن چۆنە؟ بەتایبەت لەگەڵ‬ ‫الیەنە ئیسالمییەکان؟‬ ‫سورچی‪ :‬پەیوەندیمان لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن باشە‪ ،‬لەگەڵ هێزە‬ ‫ئیسالمیەکانیش ئێمە جیاین و ئەوانیش جیان‪ ،‬بەاڵم هەندێ شت‬ ‫کۆماندەکاتەوە‪ ،‬وەک داواکردنی کارەبا یان رێگاوبان یان ژێرخانی‬ ‫ئابوری واڵت‪ ،‬ئەوان خاوەن فەلسەفەی تایبەتی خۆیانن و ئێمەش‬ ‫خاوەن فەلسەفەی خۆمان‪ ،‬ئێمە لەشتە هاوبەشەکان کە خەڵک‬ ‫داوای ئەکات هاوبەشین‪ ،‬هەروەها لەساڵی ‪ ٢٠٠٩‬لە هەڵبژاردنەکان‬

‫یەک لیست بووین و توشی هیچ گرفتێکیش نەبووین‪ ،‬چونکە لە‬ ‫پرۆسەی سیاسی هەندێ خاڵ هەیە هاوبەشە و هەندێکیش جیاوازە‪،‬‬ ‫لەوانەیە خاڵە هاوبەشەکان زۆرتربێت لە خاڵە جیاوازەکان‪ .‬هەتا‬ ‫ئێستاش پەیوەندیمان باشە و هاتووچۆمان هەیە‪ ،‬بەاڵم هاوپەیمانی‬ ‫قورسمان نییە‪ ،‬تەنها ئەوەندەیە کەلەناو پەرلەمان یەک دەنگین‪،‬‬ ‫بۆنمونە ئەوان شتێک پێشکەش بکەن ئێمە بزانین باشە پشتگیریان‬ ‫ئەکەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ (ی‪ ،‬ن‪ ،‬ک) و (پ‪ ،‬د‪ ،‬ک) چۆنە؟‬ ‫سورچی‪ :‬باشە‪ ،‬کە ئەڵێم باشە‪ ،‬ئەوەیە کەهەر یەکێکمان لەماڵی‬ ‫خۆمانین‪ ،‬ئەوە باشی نییە‪ ،‬چونکە یەکێتی و پارتی غەدریان‬ ‫لێکردوین‪ ،‬بوونە هۆکاری دروس��ت بونی ئینشقاق لەناوماندا‪،‬‬ ‫خۆشیان ئێعترافیان پێکردووە‪ ،‬نەک تەنها بە قسەی ئێمە بێت‪.‬‬ ‫جەنابی مام جەالل خۆی بە ئێمەی وت‪ :‬ئێوە هاوپەیمانیتان لەگەڵ‬ ‫ئیسالمییەکان کرد‪ ،‬ئێمەش لەبەرامبەردا وەهامان کرد‪ .‬هەروەها‬ ‫بۆ بودجەش هەتا ئێستاش غەدرمان لێدەکەن‪ ،‬کۆنە بەعسییەک‬ ‫لەکوردستان تێروتەسەلە‪ ،‬بەاڵم ئێمە حزبێکی شۆڕشگێر و لە‬ ‫ساڵی ‪١٩٧٦‬وە لە شاخ بووین‪ ،‬نان نەبێت بیخۆین‪ ،‬بەراستی ئەمە‬ ‫عەدالەتی تێدا نییە‪ .‬گلەیی لە مالیکی ئەکەین‪ ،‬کەچی دەسەاڵتیش‬ ‫لەکوردستان هەروا دەکات‪.‬‬ ‫ل��ەم دوای��ی��ەی ک��ۆب��ون��ەوەی س��ەرۆک��ی هەرێم لەگەڵ الیەنە‬ ‫سیاسیەکان بۆ مەسەلە چارەنوسازەکان بە ئێمە نەوتراوە و بانگ‬ ‫نەکراوین‪ ،‬بەڕاستی المان سەیرە! ئەگەر پێیانوابێت قورساییمان‬ ‫نییە‪ ،‬من پێم وایە لە ڕۆژێکی وا تەنگانەدا یەک نەفەر قورسایی‬ ‫خۆی هەیە‪ .‬گلەییمان زۆر لەم مەوزوعانە هەیە‪ ،‬هیوادارین لەگەڵ‬ ‫یەکێتی و پارتی پەیوەندیمان باش بێت و ئەگەر لە هەرشوێنێک‬ ‫گرفت هەبێت‪ ،‬باپێکەوە چارەسەری بکەین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دروست کردنی لیستێکی کوردی بۆ ناوچە کوردستانییەکانی‬ ‫دەرەوەی هەرێم لەالیەن الیەنە سیاسیەکانی کوردستانەوە بۆ‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق‪ ،‬چۆنە هەڵدەسەنگێنی؟‬ ‫س��ورچ��ی‪ :‬س��ەرج��ەم حزبەکان نییە‪ ،‬بەڵکو تەنیا حزبە‬ ‫سەرەکییەکانن‪ .‬ئێمە زۆر زۆر پێمان باشە‪ ،‬لەبەر ئ��ەوەی لە‬ ‫هەڵبژاردنی رابردوی عێراق نزیکەی حەوسەد هەزار دەنگمان فەوتا‪،‬‬ ‫کە دوو کورسی دەکرد‪ ،‬لەبەر ئەوەی کە پێکەوە نەبووین ئەو‬ ‫زەرەرەمان کرد‪ ،‬بەاڵم ئێستا دروست کردنی ئەو لیستە‪ ،‬بۆچونێکی‬ ‫زۆر تەواوە کە الیەنەکانی دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن لەم ناوچەیە‬ ‫بەیەک لیست بن‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین کورسی باش بهێنین‪ .‬ئەگەر‬ ‫کورد پێکەوە بێت‪ ،‬قەناعەتم وایە کە زۆرترین کورسی بۆ ئێمە‬

‫دەبێت‪.‬‬ ‫پ��رس‪ :‬داخستنی سنورەکان ل��ەڕوی کوردەکانی رۆژئ��اوا چ‬ ‫کاریگەریەکی لەسەر برایەتی پارچەکانی کوردستان دەبێت؟‬ ‫سورچی‪ :‬خۆمان ئەزانین وەزعی هەرچوار پارچەی کوردستان‬ ‫چۆنە لە ئێستا‪ ،‬بیرمان نەچێت هەمیشە لەباشوری کوردستان‬ ‫شۆڕش بەهێزتر بووە لەچاو پارچەکانی تریدا‪ ،‬بەاڵم هەر کاتێک کە‬ ‫شکستی هێنابێت کوردەکانی پارچەکانی تر بەهانامانەوە هاتوون‪،‬‬ ‫ئێستا ئەرکێکی زۆر قورسە لەسەرمان‪ ،‬نابێ ڕێگایان لێبگرین‪ .‬خۆی‬ ‫ئەو رێگا گرتنەش هۆکاری خۆی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەبێت ئەم پەیوەندیە‬ ‫نەپچڕێت و هیوادارین ئەم رێگایە نەگیرێت و هاتوچۆکردن بەردەوام‬ ‫بێت‪ ،‬کە بتوانین کۆمەک و هاوکاری بۆ کوردستانی رۆژئاوا بنێرین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایندەی (ی‪ ،‬ن‪ ،‬ک) چی بەسەردێت پاش ئەوەی جەنابی‬ ‫مام جەالل باری تەندروستی تەواو نییە‪ ،‬لێکدانەوەی ئێوە چییە‬ ‫لەو بارەیەوە؟‬ ‫سورچی‪ :‬ئێرانیەکان بە مام جەالل ئەڵێن (کۆکەرەوەی دژەکان)‬ ‫واتە دژەکان بەیەکەوە کۆ دەکاتەوە‪ .‬بەراستی دەوری مام جەالل‬ ‫چ لەسەر ئاستی یەکێتی‪ ،‬وێڕای جیاوازی بیروڕا لەنێوان خۆیاندا‬ ‫کەچی هەمویانی کۆ کردۆتەوە‪ ،‬یان لەسەر ئاستی کوردستان و‬ ‫عێراق کە بە موبادەراتی مام جەالل کێشەکان چارەسەر ئەبوون‪.‬‬ ‫هەروەک دیارە لەم ماوەیەدا کە لێرە نییە جێ دەستی دیارە‪.‬‬ ‫بەدڵنیایەوە غیابی مام جەالل کاریگەری نەک لەسەر یەکێتی‬ ‫بەڵکو لەسەر کوردستان و عێراق و ناوچەکەش هەیە‪ ،‬بەاڵم لەسەر‬ ‫یەکێتی کەس ناتوانێت خوێندنەوەی بۆ بکات‪ ،‬چونکە ئێستا‬ ‫(ی‪ ،‬ن‪ ،‬ک) لە کۆبونەوەی بەردەوامدان‪ ،‬لەو باوەڕەدام بتوانن‬ ‫تارادەیەک خۆیان کۆبکەنەوە‪ .‬لەوانەیە وەک پێشتر بەهێز نەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم یەکێتی حزبێکە ئەساسییەو هەردەمێنێت‪.‬‬

‫بەعسییەک لەکوردستان تێروتەسەل‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە نان نیە بیخۆین‬ ‫کاتێک بودجە دێت خەڵکی دڵی خۆش‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە دڵمان تەنگ دەبێت‬

‫‪4‬‬

‫ژماره‌ ‪170‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫رەوشی رۆژنامەنووسی بەرەو باشتر چووە و‬ ‫پێشێلکارییەکان کەمیان کردووە‬

‫بێ رووتووش‬

‫راپۆرت‪ :‬پرس‪ ،‬سلێمانی‬

‫سەنتەری میترۆ‪ ،‬راپۆرتی پیشێلکارییەکانی دژی رۆژنامەنوسان‬ ‫لەساڵی ‪ ٢٠١٢‬ب�ڵاوک��ردەوە‪ ،‬کە ‪١٩٠‬پێشێلکاریی بەرامبەر ‪١٣٢‬‬ ‫رۆژنامەنوس کراوە‪ ،‬بەراورد بە پارساڵ لە ‪ %٥٢‬پێشێلکارییەکان‬ ‫کەمی کردووە‪ .‬سکرتێری لقی سلێمانی سەندیکای رۆژنامەنووسانیش‪،‬‬ ‫راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆ بە نازانستی وەسف دەکات و ئاماژەی‬ ‫بەوەدا کە بەشێک لەو حاڵەتانە پێشێلکاری نین و رێژەکە لەوە‬ ‫کەمترە‪ .‬مامۆستایەکی زانکۆش ئاماژە بەوەدەکات کە ئامارەکان‬ ‫دڵخۆشکەرن و نیشانەی ئەوەیە کە رەوشی رۆژنامەنووسی لەهەرێم‬ ‫بەئاراستەیەکی راستدا هەنگاو دەنێت و خەریکە رێکەی خۆی‬ ‫وەردەگرێت‪.‬‬ ‫سەنتەری میترۆ بۆداکۆکیکردن لە مافی رۆژنامەنوسان‪ ،‬راپۆرتی‬ ‫پیشێلکارییەکانی دژی رۆژنامەنوسان لەساڵی ‪ ٢٠١٢‬باڵوکردەوە و‬ ‫ساڵی ‪٢٠١٢‬ی بە ساڵی‬ ‫(رێگری لەکاری رۆژنامەنوسی) ناونا‪ ،‬کە ‪١٩٠‬پێشێلکاریی‬ ‫بەرامبەر ‪ ١٣٢‬رۆژنامەنوس کراوە و زێتریان رێگری کردن بووە‬ ‫لەکاریی رۆژنامەنووسی‪ .‬بەگوێرەی راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆ‪،‬‬ ‫لەچاو پارساڵ پێشێلکارییەکان لە ‪ %٥٢‬کەمیان کردووە‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫لە ساڵی ‪٢٠١١‬دا ‪ ٣٥٩‬پێشێلکاریی بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان تۆمار‬ ‫کرابوو‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ رێژەکە کەمی کردووە بۆ ‪ ١٩٠‬حاڵەت‪.‬‬ ‫بەپێی روون��ک��ردن��ەوەی راپ��ۆرت��ەک��ە‪ ،‬لە ساڵی ‪٢٠١٢‬دا (‪)٥٠‬‬ ‫رۆژنامەنوس دەستگیرکراون و‪ )٥( ،‬رۆژنامەنوسیش هەڕەشەی‬ ‫کوشتنیان لێکراوە‪ ،‬هەروەها لە‪ ٢١‬رۆژنامەنووس دراوە و‪٦٧ ،‬‬ ‫حاڵەتی رێگریکردن لەکاری رۆژنامەنوسان هەبووە کە دەکاتە لە‬ ‫‪%٣٥‬ی پێشێلکارییەکان‪.‬‬ ‫لەراپۆرتەکەشدا ئەوە روونکراوەتەوە کە ‪١٢‬حاڵەتی سوکایەتی‌و‬ ‫قسە پێوتنی ناشیرین بەرۆژنامەنوسان هەبووە‪ ،‬هەروەها ‪ ٣٤‬حاڵەتی‬ ‫شکاندن‌ودەستبەسەرداگرتنی کەرەستەی رۆژنامەوانی‌و لەگەڵ یەک‬ ‫حاڵەتی هێرشی چەکداری تۆمارکراوە»‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ک���اروان ئ��ەن��وەر‪ ،‬سکرتێری لقی سلێمانی سەندیکای‬ ‫رۆژنامەنوسانی کوردستان لەلێدوانێکدا بۆ هەفتەنامەی پرس‬ ‫راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆ بە «نازانستی» وەسف دەکات و دەڵێت‬ ‫«من نازانم ئەو پێشێلکارییانە لەسەر چ بنەمایەک تۆمار کراون‪،‬‬ ‫هەروەها بەبێ هەبوونی بەڵگەی سەلمنێراو‪ ،‬ناکرێ هەر لەخۆیەوە‬ ‫هەموو شتێک بە پێشێلکاری هەژمار بکرێ»‪ .‬بۆیە سکرتێری لقی‬ ‫سلێمانی ئەو ئامار و زانیارییانە رەتدەکاتەوە و رایدەگەیەنێت کە‬ ‫پێشێلکارییەکان زۆر لەوە کەمترە و راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆ‪،‬‬ ‫زانستی نییە و پشتی بە بەڵگە نەبەستووە‪ .‬ئەو گوتی «ئەگەر‬ ‫رۆژنامەنووسان هەڕەشەی لێکرابێت یان لێیدرابێ‪ ،‬ئەوا دەبێ بێت داوا‬

‫تۆمار بکات و بەڵگەی پێویست بخاتەروو‪ ،‬ئەوکات دوای سەلماندنی‬ ‫ئینجا دەکرێ بەپێشێلکاری هەژمار بکرێت‪ ،‬نەک رۆژنامەنووسان‬ ‫لەسەرکارێکی نارۆژنامەنووسی گیرابێ و لەسەر پیشەی رۆژنامەنووسی‬ ‫هەژمار بکرێت»‪.‬‬ ‫سکرتێرەکە وتیشی «تێناگەم ئەو هەموو پێشێلکارییە لەسەر چ‬ ‫بنەمایەک تۆمارکراوە‪ ،‬ئێمە لە لقی سلێمانی سەندیکای رۆژنامەنووسان‬ ‫لەشەش مانگی کۆتایی ‪ ٢٠١٢‬هیچ پێشێلکارییەکمان تۆمار نەکردووە‪،‬‬ ‫چونکە هیچ رۆژنامەنووسێک نەهاتووە بڵێ پێشێلکاریم بەرامبەر‬ ‫کراوە»‪.‬‬ ‫ناوبراو روونیشی دەکاتەوە کە لەراپۆرتەکەدا باس لەهەڕەشەی‬ ‫تەلەفون‌و رێگری کردن لە چوونە ژوورەوەی رۆژنامەنووسان دەکات‬ ‫لەکاتی کۆبوونەوەکەی نێوان مام جەالل و نەوشیروان مستیەفا‪ ،‬ئەو‬ ‫گوتی «ئەمانە ناچنە قاڵبی پێشێلکارییەوە»‪.‬‬ ‫سکرتێری لقی سلێمانی سەندیکای رۆژنامەنووسان‪ ،‬ئاشکراشی‬ ‫دەکات کە هەفتەی داهاتوو راپۆرتی شەش مانگی دووەمی ‪٢٠١٢‬ی‬ ‫تایبەت بە رەوشی رۆژنامەنووسان و پێشێلکارییەکان بە هەر سێ‬ ‫زمانی ئینگلیزی عەرەبی و کوردی باڵودەکرێتەوە‪ .‬ئاشکراشی دەکات‬ ‫کە لەچاو پارساڵ‪ ،‬پێشێلکاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان زۆر کەمی‬ ‫کردووە و رەوشی رۆژنامەنووسی لە هەرێم باشتر بووە‪.‬‬ ‫هەر سەبارەت بەم بابەتە‪ ،‬مامۆستایەکی زانکۆ داتاکان بە‬ ‫دڵخۆشکەر ناو دەبات و گەشبینە بە داهاتووی رەوشی رۆژنامەنووسی‬ ‫لە هەرێمی لەکوردستان‪ .‬هەردەوان نەقشبەندی‪ ،‬مامۆستای بەشی‬ ‫راگەیاندن لە کۆلێژی ئەدەبیاتی زانکۆی سەالحەدین‪ ،‬لەلێدوانێکیدا‬ ‫بۆ هەفتەنامەی پرس گوتی «من نازانم لەسەر چی بنەمایەک ئەو‬ ‫داتا و پێشێلکارییانە تۆمار کراون‪ ،‬بەاڵم رێژەی داتاکان دڵخۆشکەرن‬ ‫و نیشانەی ئەوەیە کە رەوشی رۆژنامەنووسی بەرەوباشتر چووە‬ ‫و تێگەیشتن و بایەخی زێتر بۆ کاریی رۆژنامەنووسیی هەیە»‪.‬‬ ‫گوتیشی «دیویکێتری ئەوەیە کە خودی رۆژنامەنووسانیش وردتر‬ ‫و پرۆفیشنااڵنەتر مامەڵە لەگەڵ خ��ودی رووداوەک���ان و پیشەی‬ ‫رۆژنامەنووسی دەکەن»‪.‬‬ ‫هەردەوان نەقشبەندی‪ ،‬ئەوەشی خستەروو کەدەبێ پێناسەیەکی‬ ‫یەکگرتوو بۆ خودی رۆژنامەنووس و پیشەی رۆژنامەنووسی هەبێ‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بزانرێ رۆژنامەنووس کێیە و کێ پێشێلکاری بەرامبەر کراوە‪.‬‬ ‫مامۆستاکەی بەشی راگەیاندن‪ ،‬بەپێویستی دەزانێ کە سەرلەنوێ‬ ‫رۆژنامەنووس و پیشەی رۆژنامەنووسی پێناسە بکرێتەوە و زۆری‬ ‫و ب��ۆری رۆژنامەنووسان لەهەرێم لە بێژنگ ب��درێ‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی‬ ‫رۆژنامەنووسی راسەقینە بزانرێت کێیە و جۆریی پێشێلکارییەکان و‬ ‫الیەنی پێشێلکاریش بزانرێت کێیە‪.‬‬

‫*دەرهێنەرێک کە پرۆژەی پێشکەش بە وەزارەتی رۆشنبیری‬ ‫کردبوو‪ ،‬ناوی لە لیستی داهێنەران هاتبۆوە دەیگوت «ناوی‬ ‫ئەمینداری سندوق بگۆڕن بەڕاستی ناوێکە سەردەمی بەعسمان‬ ‫بیر دەخاتەوە»‪ ،‬کەچی بەخۆشی کە قسەی دەکرد لە چوار‬ ‫وشە سێیانی عەرەبی یا ئینگلیزی بوون‪.‬‬ ‫(واقیعەن قەولەکەی متەکاملە)‬ ‫*دەڵێن لە ئەمریکا هونەرمەندێک سااڵنە بڕی یەک ملیۆن‬ ‫دۆالر بۆ خانەی مندااڵنی بێسەرپەرشت خ��ەرج دەک��ات‪،‬‬ ‫کەچی هونەرمەندانی ئێمە نەک نابەخشن‪ ،‬بەڵکو بەردەوام‬ ‫دەسەسڕی سواڵیان لە بەردەم قاپی ئەنجوومەنی وەزیران‬ ‫راخستوە‪.‬‬ ‫(لال یا محسنین لال)‬ ‫*کەناڵێکی سەتەالیت لە هەواڵەکانیدا باڵوی کردەوە کە‬ ‫رۆشنبیران و نووسەران رەخنەبارانی پڕۆژەی داهێنەرانی‬ ‫وەزارەتی رۆشنبیری دەکەن و کەمپینیان پێکهێناوە‪ ،‬کەچی‬ ‫لە راپۆرتە ڤیدیۆییەکە تەنها پەیامنێرەکان قسەیان دەکرد‪.‬‬ ‫(بیانگوتبا کەمپینی زانایانیش چ باس نەبوو)‬ ‫*پاڵێوراێکی ئەمینداری گشتی یەکگرتوو کە لە دواین‬ ‫کۆنگرەیان دەرنەچوون لە بەرنامەیەکی تەلەڤزیۆنی دەیگوت‬ ‫الیەنە ئۆپۆزیسیۆنەکان لە نزیکبوونەوە و خۆبردنە پێشیان‬ ‫بۆ پارتی و یەکێتی کێبڕکێ دەکەن‪.‬‬ ‫(جەنابی گەر دەرچوبا ئەو قسەیەی نەدەکرد)‪.‬‬ ‫*لە راپۆرتی ژووری ئابووری بزووتنەوەی گۆڕان هاتووە‬ ‫ساڵی رابردوو بودجەی ئەنجوومەنی ئاسایش سێ سەد و‬ ‫سی و پێنج ملیار دینار بووە‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ ‪ ٢٨‬ئەوەندە‬ ‫زیادی کردووە‪ ،‬کە بڕکەی بۆتە سێ سەد و پەنجا ملیار‪ ،‬بەو‬ ‫حسابەی ئەوان دەبێ پارەکە نۆ ترلیۆن و سێ سەد و هەشتا‬ ‫ملیار بکات‪.‬‬ ‫(هیچیان زیاد بەسەرەوە نەناوە تەنیا ‪ ٩‬ترلیۆن)‬

‫سەنتەری میترۆ‪:‬‬ ‫پێشێلکاریی بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان‬ ‫کەمی کردووە‬ ‫سەندیکای رۆژنامەنووسان‪:‬‬ ‫هەفتەی داهاتوو راپۆرتی خۆمان‬ ‫باڵودەکەینەوە و رێژەکە لەوە کەمترە‬ ‫مامۆستایەکی زانکۆ‪:‬‬ ‫ئامارەکان دڵخۆشکەرن و رەوشی‬ ‫رۆژنامەنووسیی بەرەو باشتر چووە‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪170‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫‪5‬‬

‫عەلی عەونی‪ ،‬ئەندامی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫باس لە تەنگژەکانی ئێستای گۆڕەپانی سیاسیی عێراق دەکات‪ ،‬ئاماژە‬ ‫بەوە دەکات کە حکوومەتی فیدڕاڵی ئامادە نابێت بەبێ شەڕ‪ ،‬حاجی‬ ‫ئۆمەرانیش بە کورد بکات‪ ،‬ھاوکات دەڵێ‪ ،‬عێراق بەرەو ھەڵوەشانەوە‬ ‫دەچێت و لەمەودوا واڵتێک بەو پانتاییەی ئێستا ھەیە‪ ،‬بوونی نابێت‪.‬‬

‫دیمانە‪ :‬پرس‬

‫عەلی عەونی‪ ،‬ئەندامی ئەنجوومەنی سەرکردایەتی (پ‪.‬د‪.‬ک)‪:‬‬

‫عێراق بەرەو هەڵوەشان دەچێت‬ ‫و لەمەودوا واڵتێک نابێ بەو پانتاییەی کە ئێستا هەیەتی‬ ‫پرس‪ :‬خوێندنەوەی ئێوە بۆ قەبارەی ئێستای قەیرانەکان عێراق‬ ‫چییە؟‬ ‫عەونی‪ :‬ئەگەر خشتی یەکەم لە خانوودا بە خواری دانرا‪ ،‬ئەوا‬ ‫دیوارەکە هەتاسەر هەر بە خواری دەڕوا‪ ،‬عێراقیش لەبنەڕەتدا هەر‬ ‫بە خواری دان��راوە و بەسقەتی لە دایکبووە‪ ،‬لە حەیاتیدا عێراق‬ ‫دەوڵەت نەبووە‪ ،‬بەڵکو بەرژەوەندی براوەکانی شەڕی جیهانی یەکەم‬ ‫وایکرد ئەم ناوچەیە دیزاین بکرێتەوە و عێراقی لێپێکبێت‪ .‬بەداخەوە‪،‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی عێراق مێشیکان بایی ئەوەندە فروان نەبووە‪ ،‬کە‬ ‫س��ەرەدەری لەگەڵ واڵتێکی فرە نەتەوە و فرە ئایین بکەن‪ .‬هەر‬ ‫کەسێک کە هاتووە ویستوویەتی بەکەڵەگایی خۆی بەسەر وەزعەکەدا‬ ‫بسەپێنێت‪.‬‬ ‫تەنانەت سەدام حوسێن دەسەاڵتی حزبی و عەشیرەتێکیش نەبوو‪،‬‬ ‫بەڵکو دەسەاڵتی بنەماڵەیەک بوو لە عۆجە‪ .‬ئێستاش مالیکی تەنانەت‬ ‫نوێنەری حزبی دەعوەش نییە‪ ،‬بەڵکو بەرەبەرە خۆی دەکاتەوە‬ ‫سەدامەکەی جاران و نەیتوانیوە ببێتە نوێنەری شیعەش‪.‬‬ ‫ئەم خۆپیشاندانانەی کە دورس��ت بوون دژ بە حکومەتەکەی‬ ‫مالیکی‪ ،‬نیشانەی ئەوەن کە عێراق بەرەو هەڵوەشان دەچێت‪ .‬واتە‬ ‫لەمەودوا عێراق واڵتێک نابێ بەو پانتاییەی کە ئێستا هەیەتی‪ .‬بۆیە‬ ‫پێشبینی دەکەم لەم چوار پێنج ساڵەدا عێراق سەر لەنوێ دیزاین‬ ‫دەکرێتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەناو ئەو هەمووە پارتی سیاسی و سەرکردەی سیاسی‬ ‫بەشدار لە حکومەت و پرۆسەی سیاسیی عێراق‪ ،‬مالیکی چۆن‬ ‫دەتوانێ ببێتە تاکڕەو و مەترسی دیکتاتۆربوونی لێبکرێ؟‬ ‫عەونی‪ :‬مالیکی سەربەخۆ نییە و بیرۆکەی واڵتێکی هەرێمی بەڕێوە‬ ‫دەبات‪ ،‬لەبەر ئەوەی ملمالنێیەکی زۆر گەورەی هەرێمی لەسەر عێراق‬ ‫بەڕێوە دەچێت‪ .‬ئێران کارەکتەرێکی گرنگە لە عێراقدا‪ .‬هەروەها‬ ‫فیکرەش شیعەش وادەخ��وازێ کە قەرەبووی راب��ردووی بکاتەوە‪،‬‬ ‫مالیکی بەو نییەتە هاتەپێشەوە‪ ،‬بەداخەوە ئەمریکاش نەیتوانی‬ ‫ئەوەی کە بە خوێن کردیان ئیدارەی بکەن و لەسەر سینەیەکی زێڕین‬ ‫پێشکەشی کۆماری ئیسالمی ئێرانی کرد‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆچی ئەمریکا عێراقی رادەستی مالیکی کرد ولێی بێدەنگە؟‬ ‫عەونی‪ :‬مالیکی توانی ئەمریکا هەڵخەڵەتێنێ‪ ،‬یان ئەمریکا‬ ‫رەوشەکەیان زۆر سادە دەدی‪ .‬بۆیە ئێستا سیاسەتی ئێران لەعێراق‬ ‫زاڵە وەک لە سیاسەتی ئەمریکی‪.‬‬

‫پرس‪ :‬کە باس لە حکومەتەکەی مالیکی و تاکڕەوی مالیکی‬ ‫دەکرێ‪ ،‬ئەوە پرسیارە دێتە پێشێ‪ :‬خۆ حکومەتی بەغدا تەنیا بریتی‬ ‫نییە لە حزبەکەی مالیکی‪ ،‬بەڵکو سووننە و کوردیش کارەکتەری‬ ‫سەرەکی پێکهاتەو پێکهێنەری حکومەتەکەن‪ ،‬بەتایبەتی سوپاالر و‬ ‫چەندین وەزیری کوردی تێدایە‪ ،‬رۆڵی ئەمان چی بووە؟‬ ‫عەونی‪ :‬لەوەتەی سوپاساالر لەوێیە‪ ،‬بێ هیوایە لەوەی کە وەک‬ ‫سوپاساالر رۆڵی خۆی ببینێت‪ ،‬ئەفسەرە بااڵکان لەجیاتی ئەوەی‬ ‫ئیلتیزامیان بە سوپاساالرەوە هەبێ‪ ،‬ئیلتیزامیان بە مالیکییەوە هەیە‪.‬‬ ‫چەندینجار ویستوویەتی کە واز بێنێت‪ ،‬بەاڵم وتوومانە حزورمان هەبێ‬ ‫باشترە لەوەی کە هەر نەبێت‪ .‬دەبێ ئەوەش بزانین کە سوپاالریش‬ ‫فرمان لە وەزیرەکەی وەردەگ��رێ‪ ،‬وەزیرەکەشی گەمەیە بەدەست‬ ‫مالکییەوە‪.‬‬ ‫ئەم ملمالنێ و بەرگرییەشی کەدەکرێت لە وجودی وەزیرەکانەوەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم هێزمان وەک پێویست نییە‪ .‬بەاڵم ئەو کێشەیەی کە هەیە‪،‬‬ ‫کێشەی نێوان عێراق و کوردستانە‪ ،‬ئەوە بەتەنیا کێشەی وەزیرێک‬ ‫نییە‪ .‬ئێمە بەشێکی سادە نین لە دەوڵەتێکی سادە‪ ،‬بەڵکو لەبنەڕەتدا‬ ‫کێشەی نێوان دوو واڵت و دوو نەتەوەیە‪ .‬بۆیە کێشەکان دێنە هەرێمی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەدوای ‪٢٠٠٣‬ەوە کورد زێتر پشتیوانی شیعەی کردووە‪ ،‬وەک‬ ‫لە سووننە‪ ،‬کەچی شیعەش هیچی بۆ کورد نەکرد‪ ،‬چۆن بوو کورد‬ ‫ئەو سیاسەتەی گرتەبەر؟‬ ‫عەونی‪ :‬ئێمە ناوەڕاستی دارێکمان گرتووە هەر دوو سەری پیسە‪.‬‬ ‫ئێمە ‪ ٨٠‬ساڵ دەسەاڵتی سووننەمان تاقیکردەوە‪ ،‬مەعقول نەبوو دوای‬ ‫‪٢٠٠٣‬یش دیسانەوە بگەڕێینەوە بۆ ئەو فکرەیەی کە ‪ ٨٠‬ساڵە تاقی‬ ‫دەکەینەوە‪ .‬لەبەرامبەردا هێزی شیعە هەبوو‪ ،‬ئێمە رێکەوتنمان لەگەڵ‬ ‫کردن بۆ ئەوەی ئەو مەوزوعانە دووبارە نەبنەوە‪ ،‬چونکە ئەوان مەزوڵم‬ ‫بوون‪ ،‬بۆیە دەبوو ئەوانیش تاقی بکەینەوە‪ ،‬بەس بەداخەوە ئەوان‬ ‫پابەندی بەڵێنەکانیان نەبوون‪ .‬چونکە لەراستیدا نەشیعە و نەسووننە‬ ‫بڕەویان بە قەزیەی ک��ورد نییە‪ .‬ل��ەداوی ‪٢٠٠٣‬ی��ش��ەوە ب��ەردەوام‬ ‫حکوومەتی هەرێم ناڕازی بووە لە حکومەتی ناوەندی و داوای لێکردووە‬ ‫کە دەستوور جێبەجێ بکات و پێیوەی پابەند بێ‪ ،‬بەتایبەتی ئەو‬ ‫مادانەی کە پەیوەندن بە کوردەوە‪ .‬بەاڵم ئێمە داخەکەمان لەوێیە‪،‬‬ ‫مادام ئاگرەکە لە ماڵی من نییە‪ ،‬با ماڵی دراوسێ بسوتێ‪ ،‬دەنا ئێمە‬ ‫مستەحەقی ئەوەبووین خۆپیشاندان دژی مالیکی بکەین‪ ،‬هەر چەندە‬ ‫پێشتریش کردوومانە‪ ،‬بەس الیەنەکانی تر هاوکارنەبوون‪.‬‬

‫پرس‪ :‬عەالوی داوای هەڵوەشانەوەی حکومەتەکەی مالیکی دەکات‬ ‫و پێشنیاری حکومەتی کارڕایی دەکات‪ ،‬رای تۆ لەو بارەوە چییە؟‬ ‫عەونی‪ :‬من تەسەور دەکەم عێراق لەسەر لێواری هەڵوەشانەوەیە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی حکومەتەکەی مالیکی ئێستا وەختێتی کە هەڵبوەشێتەوە‪.‬‬ ‫یان ئەوەتا ئێمە سوود لەو دەرفەتە وەربگرین و هەندێک لە داواکانی‬ ‫خۆمانی پێ جێبەجێبکەین‪ ،‬هەر چەندە من پێموایە مالیکی لەوە‬ ‫ئەحمەقترە لەوەی کە بۆخۆی بەرەیەک رابگرێت‪ ،‬چونکە پیاوی‬ ‫خوڵقێنەری قەیرانە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆ دەرچوون لەم قەیرانە‪ ،‬پێویستە کورد چی بکات؟‬ ‫عەونی‪ :‬باشتیرین شت ئەوەیە کورد ئێعالنی دەوڵەتی کوردستانی‬ ‫بکات‪ ،‬چونکە هیچ رێگایەکی تر نییە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا ئێستا دەرفەتەکە گونجاوە؟‬ ‫عەونی‪ :‬هیچ وەختێک وەکو ئێستا لەبار نەبووە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا ئامادەسازیی ناوخۆیی بۆ کراوە؟‬ ‫عەونی‪ :‬من تەسەوەر دەکەم لەسەر ئاستی جەماوەری و نەتەوەیی‬ ‫وشیارییەکی باش هەیە‪ .‬هەروەها لەسەر ئاستیی پەیوەندیی‬ ‫نێودەوڵەتیش‪ ،‬تەسەوەر دەکەم کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تارادەیەک‬ ‫تەفاهومی وەزعی ئێمە دەکات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بەس لە ‪ %٤٠‬زێتری خاکی کوردستان لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫حکومەتی ناوەندیدا‪ ،‬ئەمانە چۆن دەخرێنە سەر دەوڵەتی کوردستان؟‬ ‫عەونی‪ :‬من پێموایە ئێمە هێشتا لەگەڵ عێراق شەڕێکمان ماوە‪.‬‬ ‫پ��رس‪ :‬کەواتە بەبێ شەڕ ناوچەدابڕاوەکان ناگەڕێنەوە سەر‬ ‫کوردستان؟‬ ‫عەونی‪ :‬بە دڵنیاییەوە‪ ،‬بەس نازانم قەبارەی شەڕەکە چەندە و‬ ‫چۆنە‪ ،‬چونکە ئەوان ئامادەنین بەبێ شەڕ حاجی ئۆمەرانیش بدەن‬ ‫بە کورد‪ .‬ئەوەندەی کە لەئێران تورکیا دەترسێین ئەوە ترسەمان‬ ‫لەناوخۆ نییە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پێشبینی دەکەی کەی دەوڵەتی کوردستانی ئێعالن بکرێ؟‬ ‫عەونی‪ :‬پێشبینی دەک��ەم لەم چ��وار پێنج ساڵەدا دەوڵەتی‬ ‫کوردستانی ئێعالن بکرێ‪.‬‬

‫پێشبینی دەکەم لەم چوار پێنج ساڵەدا‬ ‫دەوڵەتی کوردستانی ئێعالن بکرێ‬

‫‪6‬‬

‫ژماره‌ ‪170‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫مووچەی رێزلێنان ‪ +‬الوی ساڵ ‪ +‬سندووقی کۆمەکی داهێنەران‬

‫سێ پڕۆژە بە کەمترین پێشوازییەوە‬

‫بەدواداچون‪ :‬توانا شێخانی‬

‫ئەو ک��ارو پ��رۆژان��ەی کە وەزارەت���ی رۆشنبیری و الوانی‬ ‫حکومەتی هەرێم ئەنجامی دەدات‪ ،‬بە تایبەتی موچەی‬ ‫رێزلێنانی هونەرمەندان و ڤیستیڤاڵی الوی ساڵ و هاوکاری‬ ‫کۆمەکی داهێنەران‪ ،‬ب��ەردەوام رەخنە و نیگەرانی نوسەران‬ ‫و رۆشنبیران و هونەرمەندانی لێکەوتۆتەوە‪ ،‬ئەویش بەهۆی‬ ‫ناعەدالەتی و بێ بەرنامەیی و کەمی ئەزموونی ئەندامانی‬ ‫لێژنەکانی هەڵسەنگاندن‪ ،‬دواین کاریشیان کۆمەکی هاوکاری‬ ‫‪ ٦٩٠‬کەسی بە ناو «داهێنەر»بوو‪ ،‬کە وایکر بەشێک لە‬ ‫ن��وس��ەران و رۆشنبیران داوای دەس��ت لە کارکێشانەوەی‬ ‫خودی وەزیر بکەن و‪ ،‬وەزارەتی رۆشنبیری تۆمەتبار دەکەن‬ ‫بە بەفیرۆدانی سەروەت و سامانی گشتی‪ ،‬نوسەرێکی دیاری‬ ‫شاری سلێمانی ئەوەدەخاتەڕوو‪ ،‬کە ناساندنی نزیکەی حەوت‬ ‫سەد کەس بە داهێنەر‪ ،‬ئەوە سوکایەتی کردنە بە چەمکی‬ ‫داهێنەر و‪ ،‬مایەی پێکەنینیشە»‪.‬‬ ‫نەبوونی پالن و بەرنامە‬ ‫لەو پرۆژانەی کە وەزارەتی رۆشنبیری ئەنجامی دەدات‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی پرۆژەکانی ( ڤیستیڤاڵی الوی ساڵ‪ ،‬موچەی رێزلێنانی‬ ‫هونەرمەندان و نوسەران و رۆشنبیران‪ ،‬کۆمەکی داهێنەران)‬ ‫بەردەوام ڕووبەڕووی رەخنەی توندی نوسەران و رۆشنبیران‬ ‫بۆتەوە‪ ،‬چونکە بە وتەی خۆیان کارەکان جۆرێک بێ بەرنامەیی‬ ‫و زۆری و بۆری پێوە دیارە‪ .‬هەروەها کەسانی شیاو ڕاناسپێرن‬ ‫بۆ دەستنیشانکردنی ئەو کەسانەی کە شایەنی خەاڵت و‬ ‫رێزلێنانن‪.‬‬ ‫عەتا قەرەداغی‪ ،‬نوسەری دیاری شاری سلێمانی‪ ،‬بە توندی‬ ‫رەخنە لە وەزارەتی رۆشنبیری دەگرێت و ئاماژە بەوەدەکات‪،‬‬ ‫ئەو وەزارەت��ە هەر لەسەرەتای دروستبونییەوە بە توندی‬ ‫ڕووبەڕووی رەخنەی رۆشنبیران بۆتەوە و بەشێکی زۆریشی‬ ‫گلەیی و گازندەکان لە شوێنی خۆیدان‪ .‬ئەو زیاتر دەڵێت‬ ‫«پێویستە تۆزێک بە پالن کاربکەن بە تایبەتی لە رووی‬ ‫رێزلێنان و سەفەرکردن و کتێب چاپکردن‪ ،‬تاوەکو ئێستا هەستم‬ ‫نەکردووە کە ئەو وەزارەتە پەیوەندی بە منەوە هەیە»‪ .‬ئەو‬ ‫نوسەرە ئاماژەشیدا‪ ،‬کە لە کۆی ئەو چاالکیەکانی کە وەزارەت‬ ‫سااڵنە ئەنجامی دەدات پێموانیە بە پالن و بەرنامەبێت‪ ،‬چونکە‬ ‫کارەکان شکستیان پێوەدیارە»‪.‬‬ ‫مامەیارە ئەحمەد‪ ،‬رۆژنامەنوسی شاری هەولێر‪ ،‬نایشارێتەوە‬ ‫کە ئەو کارانەی وەزارەتی ناوبراو دەیکات هیچی بەپێی پالن‬ ‫و بەرنامە نییە‪ ،‬بەڵکو کارەکان لەسەر ئەساسی برادەرایەتی‬ ‫و حزبایەتی بووە‪ ،‬بۆیە دەبینین سەرجەم کارەکانیان تێبینی‬ ‫و ڕەخنەی زۆری ل��ەس��ەرە‪ .‬مامەیارە نمونە بە پ��رۆژەی‬ ‫ڤیستیڤاڵی الوی ساڵ و کۆمەکی داهێنان دەهێنێتەوە ئەو‬ ‫دەڵێ «هەیە تەمەنی زێتر لە چل ساڵە دەستنیشانیان کردووە‬ ‫بۆ وەرگرتنی خەاڵتی الوی ساڵ‪ ،‬یاخود کەس هەیە ناو بە‬ ‫داهێنەر تۆمارکراوە‪ ،‬ئەو کەسانەی تێدایە کە خۆیان داهێناوە‬ ‫لەبەرامبەر کەسێکدا کە ناویان لە لیستی داهێنەران تۆماربکات‪،‬‬ ‫بۆیە ئەگەر کاروپرۆژەکانیان بەشێوەیەکی بەرنامە داڕێژراوبێت‬ ‫ئەو ئەنجامەی ئێستای نابێت»‪.‬‬ ‫ئاریان ف��ەرەج‪ ،‬بەڕێوەبەری گشتی دی��وان لە وەزارەت��ی‬ ‫رۆشنبیری و الوان‪ ،‬بە پێچەوانەوە رەت��ی دەک��ات��ەوە کە‬ ‫کاروپڕۆژەکانیان بەپێی بەرنامەیەکی داڕێژراو نەبێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەو دەڵێت «کارەکان بەپێی بەرنامەیەکی ڕاست و دروست‬ ‫دەڕوات بەڕێوە‪ ،‬هیچ کارێکیش بەبێ کەموکوڕی نابێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هەر کەموکوڕییەکیش هەبوبێت‪ ،‬با هەموومان هەوڵبدەین‬ ‫لە سااڵنی داهاتوودا ئەو کەموکوڕییانە نەهێڵین»‪ .‬هەروەها‬ ‫ناشی شارێتەوە کە هەڵسەنگاندنی دەقی ئەدەبی یاخود بواری‬

‫هونەری لە سەرانسەری دونیا جۆرێک لە کێشەی تێدایە‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە کەسێک پێی وایە نوسەرێک داهێنانی کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەشێکی تر بە پێچەوانەوە پێیانوایە هیچی نەکردووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ناڕەزایی لێدەکەوێتەوە‪ ،‬واتە بەدڵی هەموومان نابێت»‪.‬‬ ‫دکتۆر ئەحمەد وەرتی‪ ،‬جێگری سەرۆکی لێژنەی رۆشنبیری‬ ‫لە پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬لەوبارەیەوە لە لێدوانێکیدا بۆ‬ ‫پرس وتی «چەندنجارێک لەسەر ئەوبابەتانەی کە ناڕەزایی‬ ‫لێدەکەوێتەوە کۆبونەوەمان لەگەڵ خودی وەزیری رۆشنبیری‬ ‫کردووە‪ ،‬ڕەخنەکانی رۆشنبیرانمان بۆ باسکردووە‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫پێیانوایە ئەگەر کارەکانیان زەڕبی سفربکرێت ئەوا غەدریان‬ ‫لێدەکرێت‪ ،‬لەمەودواش بە جدی بە دواداچون بۆ ئەو مەسەالنە‬ ‫دەکەین کە ناڕەزای لێدەکەوێتەوە»‪.‬‬ ‫زاڵبوونی ناعەدالەتی و واسیتە و ڕەچاوکردنی ئینتیمای‬ ‫حزبایەتی‬ ‫بەشێکی زۆر لەو نوسەر و رۆشنبیرانەی کە چاودێری‬ ‫کارەکانی وەزارەتی رۆشنبیری دەکەن‪ ،‬نایشارنەوە کە بەشێک‬ ‫لەو کەسانەی کە سااڵنە رێزلێنان لێدەگیرێت و خەاڵت دەکرێن‪،‬‬ ‫یاخود وەکو داهێنەران دەستنیشان دەکرێن‪ ،‬بەشێکی زۆریان‬ ‫شایەنی ئەوەنین کە رێزیان لێ بگیرێت و پارەیان پێ بدرێت‪،‬‬ ‫هەروەها ناشی شارنەوە کە بەشێکی زۆری لە ڕێگەی واسیتە‬ ‫و واسیتەکاری و ڕەچاوکردنی ئینتیمای حزبایەتیە‪ .‬عەتا‬ ‫قەرەداغی‪ ،‬لەوبارەیەوە دەڵێت «گومانم هەیە دەستی حزبی‬ ‫لە پاڵەوە بێت‪ ،‬بە تایبەتی لە ڕووی دەستنیشانکردنی‬ ‫کەسەکانەوە‪ ،‬چونکە من ماوەیەکی زۆرە نوسەرم ناوی کەسی‬ ‫وەهام لە لیستی داهێنەراندا بەرگوێ دەکەوێت کە تاوەکو‬ ‫ئێستا یەک بەرهەمیم نە خوێندۆتەوە و ناشی ناسم‪ ،‬ئەگەر بە‬ ‫واسیتە و بە برادەرایەتی نەبێت زۆرکەس هەن شایەنی ئەوەنین‬ ‫کۆمەک بکرێن و ڕێزیان لێبگیرێت»‪ .‬بەبڕوای قەرەداغی ئەو‬ ‫وەزارەتە یەکێکە لە شکستترین وەزارەتەکانی حکومەتی هەرێم‬ ‫و پێویستە دابخرێت‪.‬‬ ‫ئاریان ف��ەرەج‪ ،‬ب��ەڕێ��وەب��ەری گشتی دیوانی وەزارەت��ی‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬تەئیکد لەوەدەکاتەوە کە بەهیچ شێوەیەک لە‬ ‫چوارچێوەی خزمایەتی و دۆستایەتی و حزبایەتی لە هیچ‬ ‫پرۆژەیەکدا کاریان نەکردووە‪ ،‬ئەو دەڵێت «ئەگەر رەچاوی‬ ‫ئەوە بکەین کێ هاوڕێمان و کێ هاوڕێمان نیە‪ ،‬ئەوا پرۆژەکانمان‬ ‫فەشل دێنێت‪ ،‬چونکە لە کۆمەڵگایەک دەژین هەموومان یەکتری‬ ‫دەناسین»‪.‬‬ ‫ئەندامانی لێژنەکان کێن‬ ‫لەبارەی ئەندامانی لێژنەکانی هەڵسەنگاندن‪ ،‬ئاریان فەرەج‬ ‫دەڵێت «ئەو ئەندامانەی کە بەرهەمەکان هەڵدەسەنگێن کەسانی‬ ‫پسپۆر و شارەزا و زیرەکن‪ ،‬بە شێوەیەکی زانستیانە کاری‬ ‫خۆیان کردووە‪ ،‬بەاڵم مەخابن هەندێک الیەنی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫دەیانەوێت مەسەلەکە بە ئاڕاستیەکی سیاسیدا بەرن و چەند‬ ‫تۆمەتێک بۆ لیژنەکان دروست دەکەن‪ ،‬کە لە بنەڕەتدا ڕاست‬ ‫نیە»‪.‬‬ ‫مامەیارە ئەحمەد‪ ،‬باسی ئەندامانی لێژنەی هەڵسەنگاندنی‬ ‫کۆمەکی هاوکاری دەکات و خۆزگە دەخوازێت کە ئەو لێژنە‬ ‫سەقەتە نەبوایە ئەو دەڵێت «کەسێک خۆی شای داهێنەران‬ ‫بێت ئینجا دەتوانێت داهێنەر دەست نیشان بکات‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫کوردستان وانیە»‪.‬‬ ‫رەت��ک��ردن��ەوەی ه��اوک��اری کۆمەکی داه��ێ��ن��ەران‪ ،‬لەالیەن‬ ‫نوسەران و رۆشنبیرانەوە‬

‫ڕاستەوخۆ دوای ڕاگەیاندنی ن��اوی ‪ ٦٩٠‬کەس بە ناوی‬ ‫سندوقی داهێنان‪ ،‬بەشێک لە هونەرمەندان و نوسەران بڕی‬ ‫ئەو هاوکارییان ڕەتکردەوە کە وەزارەت پێیانی دەبەخشی‪،‬‬ ‫هەروەها راشیدەگەیەنن‪ ،‬کە کارەکانی ئەوان داهێنان نیە و‬ ‫داواش لە وەزارەت��ی رۆشنبیری دەکەن بە کاروپڕۆژەکانیدا‬ ‫بچێتەوە‪ .‬هاوکات ئەو پرۆژەیەش یەکێک بوو لەو پرۆژانەی‬ ‫کە زۆرترین رەخنەی لێگیرا و زۆرترین قسەوباسی لەسەرکرا‪،‬‬ ‫هەندێک پێیانوابوو ئەمە ڕێگایەکە بۆ بەفیرۆدانی سەروەت‬ ‫و سامانی گشتی و هەندێکی تریش پێیانوابوو ئەو پرۆژەیە‬ ‫سەرکەوتووە‪.‬‬ ‫عەتا قەرەداغی‪ ،‬تێبینی لەسەر ژمارەی کەسەکان هەیە و‬ ‫دەڵێ «ناکرێت بەو ژمارە دیارکراوەی دانیشتوانەوە نزیکەی‬ ‫حەوسەد کەس بە داهێنەر بناسێنیت‪ ،‬بەڕاستی ئەوە مایەی‬ ‫پێکەنینە و‪ ،‬سوکایەتی کردنە بە چەمکی داهێنان»‪ .‬هەروەها‬ ‫وتیشی «ن��اوی هەندێک کەسی تێدایە کە بەرهەمەکانیان‬ ‫کرچوکاڵە و هیچ نیە‪ ،‬پێموایە لە کۆی ئەو حەوسەد ناوە‬ ‫کەمتر لە سەدیان شیاوی ئەوەبوون ئەو هاوکارییە وەربگرن»‪.‬‬ ‫سەبارە بە دەستنیشانکردنی ئەو حەوت سەد ناوە‪ ،‬ئاریان‬ ‫ف��ەرەج‪ ،‬روونیکردەوە‪ ،‬کە لە کاتێکدا ژم��ارەی ئەندامانی‬ ‫سەندیکاکانی هونەرمەندان و رۆژنامەنوسان و نوسەران زیاتر‬ ‫لە ‪٣٠‬هەزار ئەندام بێت و‪ ،‬ژمارەی ئەو کەسانەی کە فۆڕمی‬ ‫سندوقی کۆمەکی داهێنیان پڕکردۆتەوە دوو هەزار کەس بێت‪،‬‬ ‫پێموانیە هەڵبژاردنی حەوت سەد کەسیش زۆربێت‪.‬‬ ‫دکتۆر ئەحمەد وەرت��ی‪ ،‬پێیوایە بەخشینی ئەوپارەیە‬ ‫بەهەدەردانی سامانی گشتیە‪ ،‬چونکە بە وتەی ناوبراو هەندێک‬ ‫ناو لە لیستەکەدا بەرچاو دەکەون شیاوی ئەوەنین کۆمەک‬ ‫بکرێن‪ ،‬بۆیە دەبێت لەمەودوا ئەو کارانە لە رێگەی یاساوە‬ ‫چارەسەربکرێت‪ ،‬چونکە بڕی ئەو پارەیەی کە بۆی تەرخانکراوە‬ ‫یەکجار زۆرە‪.‬‬

‫بەڕێوەبەری گشتی دیوان‪:‬‬

‫کاتێک ئەندامانی سەندیکاکانی هونەرمەندان‬ ‫و رۆژنامەنوسان و نوسەران زیاتر لە ‪٣٠‬‬ ‫هەزار کەس بێت‪ ،‬دەستنیشانکردنی شەش‬ ‫سەد و نەوەد داهێنەر کەمە‬

‫رۆژنامەنوسێک‪:‬‬ ‫کەسێک خۆی شای داهێنەران بێت‪ ،‬ئینجا‬ ‫دەتوانێت داهێنەر دەست نیشان بکات‬ ‫نووسەرێک‪:‬‬ ‫کارەکانی وەزارەتی رۆشنبیری شکستی پێوە‬ ‫دیارە‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪170‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫‪7‬‬

‫لەم دیمانەدا بەیان ن��وری‪ ،‬ئەندامی مەکتەبی‬ ‫سیاسی و بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەکگرتووی‬ ‫ئیسالمی کوردستان‪ ،‬باس لەپێکهاتە و ریزبەندی‬ ‫لیستی هاوبەشی حزبە کوردستانییەکانی هەرێم‬ ‫دەکات بۆ بەشداری کرن لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی‬ ‫پارێزگاکانی عێراق‪ .‬هەروەها ئاماژە بە دواخستنی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی هەرێم و‬ ‫پارلەمانی کوردستان دەکات‪ .‬دەشڵێت «هێشتا‬ ‫بریاری ئەوە نەدراوە کە کاندیدیان بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێم هەبێت»‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬پرس‬

‫بەیان نووری‪:‬‬

‫لە هەڵبژاردندا جەماوەر دەنگ بە کێ بدەن‪ ،‬ئێمە پێی رازی دەبین‬ ‫پ���رس‪ :‬چەند ح��زب ب��ەش��دارن ل��ەو لیستە هاوبەشە‬ ‫کوردستانییە و بۆ چەند پارێزگایە؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬هەشت حزب بەشدارن‪ ،‬لیستە هاوبەشەکە بۆ‬ ‫پارێزگاکانی موسڵ‪ ،‬دیالە‪ ،‬سەالحەدین ‪ ،‬بەغدایە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هەر حزب و چەند کاندیدی دەبێت و ریزبەندی‬ ‫کاندیدەکان چۆن دەب��ێ‪ ،‬بە تایبەتی کە لیستی نیمچە‬ ‫کراوەیە‪ ،‬خەڵک دەنگ بە شەخس دەدات نەک حزب؟‬ ‫بەیان ن��وری‪ :‬ه��ەر حزبێک لە دەس��ت خۆیدایە چەند‬ ‫کاندید دیاری دەکات‪ ،‬لە شوێنی وا هەیە حزبێک کاندیدێکی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەوانی تر دوو سێ و زیاتریان هەیە‪ .‬بۆ ریزبەندی‬ ‫وا ریکەوتین کە بە تیرو پشک بێت‪ ،‬لە موسڵدا بەم شێوەیە‬ ‫‌(‪-١‬یەکێتی‪ ،‬شیوعی‪ ،‬زە‌حمەتکێشان) پاڵێوراوی یەکگرتوو‬ ‫ژمارە ‪٨‬ە‪ ،‬لە دیالە (شۆسیالیست‪ ،‬پارتی‪ ،‬شیوعی و‪...‬‬ ‫پاڵێوراوی یەکگرتوو ژمارە‪ ٥‬ە) لە سەالحەدین (‪-١‬گۆران‪،‬‬ ‫‪٢‬یەکێتی‪-٣ ،‬یەکگرتوو)‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەگەر هاتوو لە کەرکوک سەرجەم کاندیدەکانی‬ ‫یەکێتی دەرچ���وون لە موسڵیش سەرجەم کاندیدەکانی‬ ‫پارتی دەرچوون ئێوە (حزبەکان) چۆن تەعامول لەگەڵ ئەو‬ ‫ئەگەرانەدا دەکەن؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬جەماوەر دەنگ بە کێ بدات ئێمە پێی رازین‪،‬‬ ‫بەو مەرجەی هیچ گزیکارییەکی تیا نەکرێت‪ ،‬بۆ زانیاریتان‬ ‫جارێک هەڵبژاردن لە کەرکوک ناکرێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لیستە هاوبەشەکە تەنیا بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاکانە‬ ‫یاخود بۆ هەڵبژاردنی پارلەمانیشە؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬لەم قۆناغەدا بۆ ئەو ‪ ٤‬پارێزگایەیە‪ ‌،‬بڕیاری‬ ‫چۆنیەتی دابەزین بۆ پەرلەمان وەستاوەتە سەر رادەی‬ ‫سەرکەوتنی ئەم ئەزمونە و بەرژەوەندییە نەتەوەییەکە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬موسڵ و کەرکوک‪ ،‬تورکمان و مەسیحی و عەرەبی‬ ‫لێیە‪ ،‬بۆچی حزبە تورکمانی و مەسیحییە کوردستانییەکان‬ ‫بەشدار نین لەو لیستە؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬ئەوان لیستی تایبەتی خۆیان هەیە بە تایبەت‬ ‫مسیحییەکان‪ ،‬کێبرکێ بۆ کورسی کۆتا دەکەن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬وەکو یەکگرتووی ئیسالمی ڕاتان چییە لە بارەی‬

‫هاوپەیمانەکان وەک کۆمەڵێک عەشیرەتی جیا لە زمان و‬ ‫دواکەوتنی هەڵبژاردنی پارێزگاکانی هەرێم؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬بە عەیبداری دەزانین بۆ بەرچاوی هەموو کەلتور و بیرورا سەیرمان بکەن‪ ،‬بۆ ئەو راستکردنەوەیە ئەگەر‬ ‫جیهان و پرۆسەی دیموکراسی کە لە سەرەتای ئازاد کردنی لە ناوخۆی هەرێمدا لە کێبرکێی شەرعیانەی یەکتردا بین با‬ ‫عێراقەوە دەوترا دەبێت حکومەتی مەرکەزی سوود لە ئەزمونی لە دەرەوە دژ بە یەک کار نەکەین‪.‬‬ ‫هەرێمی کوردستان وەربگرن‪ ،‬بەاڵم ئەوان لە ‪٢٠٠٣‬وە تا ئەمرۆ‬ ‫هیچ هەڵبژاردنێکیان لە ‪ ٣‬مانگ زیاتر دوا نەخستووە‪ .‬ئەوان‬ ‫هەڵبژاردنی خولی سێهەم دەکەن و ئێمە لە خولی یەکەمدا‬ ‫ماوینەتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪٧\٢٥ :‬ی ئەمساڵ‪ ،‬ماوەی ئەم خولەی پارلەمانی‬ ‫کوردستان تەواو دەبێت‪ ،‬تا ئێستا نە یاساکەی گۆڕاوە نە‬ ‫یەکێک لە هۆکارەکانی دروستنەبوونی‬ ‫ئامادەکاری کراوە‪ ،‬هەڵوێستی ئێوە چی دەبێت لە ئەگەری‬ ‫دواخستنی هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان؟‬ ‫دەوڵەتی کوردی دوای جەنگی جیهانی‬ ‫بەیان نوری‪ :‬هەڵوێستی ئێمە ئاشکرایە‪‌ ،‬هەر سێ الیەنی‬ ‫ئۆپۆزسیون یاداشتمان داوە بە پەرلەمان و داوامان کردووە‪ ،‬یەکەم‪ ،‬یەکنەبوونی کورد بوو کە وای کرد‬ ‫کە لە کاتی خۆیدا ئەم هەڵبژاردنە بکرێت‪ ،‬تا ئەزموونی‬ ‫دەوڵەتە هاوپەیمانەکان وەک کۆمەڵێک‬ ‫نادیموکراسی زیاتر لەسەر هەرێم تۆمار نەکرێت‪.‬‬ ‫کردووە‬ ‫ئامادەکاریتان‬ ‫پرس‪ :‬وەکو یەکگرتووی ئیسالمی‬ ‫عەشیرەتی جیا سەیرمان بکەن‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬تا ئەمڕۆ‪ ،‬نەخێر‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬باس لە دروست کردنی لیستی ئیسالمی دەکرێت‬ ‫لە الیەن (یەکگرتوو‪ ،‬کۆمەڵ‪ ،‬بزوتنەوە) ڕای جەنابتان‬ ‫چییەلەسەری؟‬ ‫بەیان نوری‪ :‬هەر بابەتێک بە پێی بارودۆخی ئەو رۆژەی‬ ‫هەڵبژاردنی تیا ئەنجام دەدرێت قسەی تیا دەکرێت‪ .‬هەموو پرۆفایل‪:‬‬ ‫ئەگەرەکانیش لەبەر دەمدا وااڵیە‪.‬‬ ‫*بەیان نوری تۆفیق‬ ‫سەرۆکایەتی‬ ‫بۆ‬ ‫یەکگرتوو‬ ‫پرس‪ :‬دەوترێت پاڵێوراوی‬ ‫*لە دایک بووی ‪ ١٩٦٠/١١/١‬شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫هەرێم مامۆستا سەالحەدین محەمەدە‪ ،‬ئەمە تاچەند راستە؟ *دەرچوی کۆلێژی ئەندازیاری سەالحەددین ‪١٩٨٣-١٩٨٢‬‬ ‫بەیان نوری‪ :‬تا ئێستا دوا بڕیار نەدراوە‪‌.‬‬ ‫*ئەندامی پێشووی پەرلەمانی عێراق (‪)٢٠٠٤‬‬ ‫پرس‪ :‬یەک دەنگی کورد بۆ ئەم قۆناغەی ئێستا تا چەند *یەکێک بووە لە دەستەی دامەزرێنەرانی یەکگرتوی ئیسالمی‬ ‫گرنگە؟‬ ‫کوردستان (‪)١٩٩٤‬‬ ‫بەیان ن��وری‪ :‬یەکێک لە هۆکارەکانی دروس��ت نەبوونی *ئەندامی مەکتەبی سیاسی کۆنگرەی چ��وارەم وپێنجەم‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ک��وردی لە دوای جەنگی جیهانی یەکەمەوە‪ ،‬و شەشەم ب��ووە‪ ،‬هاوکات لە ئێستادا بەرپرسی دەزگای‬ ‫یەکنەبوونی ک��ورد ب��ووە‪ ،‬لەو کاتەدا وای کرد دەوڵەتە هەڵبژاردنی یەکگرتووی ئیسالمییە‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره‌ ‪170‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫عێراق‪ ...‬واڵتی کێشە و گرفتاری‬ ‫ئا‪/‬پرس‬

‫(یا اهل النفاق والشقاق ومساوئ االخالق) لەو کاتەوەی‬ ‫حەجاجی کوڕی یوسفی سەقەفی لە وتارێکدا بەم جۆرە وەسفی‬ ‫عیراقیەکانی کرد‪ ،‬پێشوتریش لە سەردەمی سۆمەریەکان‬ ‫و ئەکەدی و بابلییەکان وەکو سەرچاوەکانی مێژوو باسی‬ ‫دەکەن‪ ،‬ئەم واڵتە شانوێ ملمالنێ و پێکداهەڵپژان و یەکتری‬ ‫سڕینەوە بووە‪ ،‬دیارە تۆمارەکانی مێژووی سەرجەم گەالن و‬ ‫نەتەوەکانی دنیاش پڕاو پڕن لەو دۆخە نائارام و شڵەژاوانە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی عیراق جیاوازیەکەی لەوەدایە ئێستا بەشی هەرە‬ ‫زۆری سەرزەمینەکانی وێرانکاری و شەڕ و ئاشوب‪ ،‬بونەتە‬ ‫دەڤەری سەقامگیر و بەرقەراریان تێدا بااڵدەستەو واڵتیش‬ ‫گەشەی زیاتری ک��ردوە و ئ��ەوەی لە فەرهەنگیان نەمابێ‬ ‫رووبەرووبوونەوەی بێ مانا و دور لە سیاسیەتی حەکیمانەیە‪،‬‬ ‫کەچی عیراق هەر لەسەر هەمان ئاوازی جاران درێژە‬ ‫بە ژیانی سیاسی و ئیداری و فەرهەنگی خۆی دەدات‬ ‫و کاربەدەستان و سیاسەتکار و دەوڵەتدارانیش‬ ‫هەموو مەبدەئ و بەهایەکی جوانی ژیانیان کردۆتە‬ ‫قوربانی بەرژەوەندی کەسی و تایبەتی‪.‬‬ ‫رەنگە بەدرێژایی مێژووی واڵتەکە تاقە رۆژگار‬ ‫یا چەرخێک گ��وزەری کردبێ و بەبێ کێشە و ئاریشە‬ ‫ماوەیەکی کاتی رۆیشتبێ‪ ،‬سەردەمی خولەفاکانی راشدی‬ ‫و عەباسیەکان بوبێ‪ ،‬هەرچەندە ئەو وەختەش سنورەکانی‬ ‫واڵت کەوتبوونە بەر رەحمەتی هێرش و پەالمارەکانی‬ ‫ئیمپراتۆریەکانی وەک مەغۆل و تەتەر و یۆنانی کۆن‪،‬‬ ‫بەاڵم هەستدەکرا لەناو خۆی واڵت بەو ئەندازەیە‬ ‫ناجێگیری لەحوکم و دەسەاڵت نەبووبێ‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەحوکمی نزیکی کاتەکەیە ل��ە ساتی‬ ‫باڵوبوونەوەی ئاینی پیرۆزی ئیسالم‬ ‫و بیروباوەڕی خەڵک بەگشتی‬ ‫بەئەمارەتی ئیسالمی‪ ،‬کە‬ ‫ل��ە روی ش��ەری��ع��ەت��ەوە‬ ‫رێزگرتن و بەیعەتدان بە‬ ‫فەرمانڕەوایی ئیسالمی‬ ‫وەکو واجبە‪.‬‬ ‫ل��ە پ���اش ئ��ەوان��دا‬ ‫رێ��ک��ت��ر ل��ەچ��ەرخ��ی‬ ‫خەالفەتی عوسمانی‬ ‫دی����س����ان����ەوە‬ ‫خەڵکی ئەو‬ ‫واڵتە ئۆخەیان‬ ‫ن����ەک����ردو و‬ ‫ل����ەخ����ۆی����ان‬ ‫سوتان و داگ��ی��رک��اری و راوەدون���ان‬ ‫و کوشتوبڕ ئارامی لەبەر دانیشتوانی‬ ‫واڵتەکە هەڵگرت‪ ،‬بەتایبەتیش ئەو جەنگە‬ ‫بەردەوامانەی لە نێوان خەالفەتی عوسمانلی و‬ ‫ئیمپراتۆری ئەو سای ئێران شا ئیسماعیلی سەفەوی رویانداوە‪،‬‬ ‫ئەو بارودۆخە سەخت و دژوار و پڕ لە کێشەیەش وایکردووە‬ ‫واڵتە بکەوێتە تەنگژە و گرفتاری بارێکی سیاسی متربەکراو بە‬ ‫ملمالنێی نادروست و تەسفیەکردنی یەکتری بە بڕوبیانوی نا‬ ‫بەجێ‪ ،‬کە تەنها مەبەست لێی وەرگرتنی جڵەوی دەسەاڵت و‬ ‫قۆرغکردنی کێکی شیرنی فەرمان ڕەوایەتی بووە‪.‬‬ ‫پاش شکستی خەالفەتی عوسمانلی لە جەنگی جیهانی و‬ ‫هاتنی سوپای بەریتانیا بۆ بەسرە و بەغدا‪ ،‬قۆناغێکی دیکەی‬ ‫ئاڵۆزی و پشێویەکان دەستیپێکردەوە و شانۆیەک یا فلمێکی‬ ‫دیکەی سینەمایی لەسەر روداوە تژی لە سەرئێشەکانی واڵت‬ ‫بەرهەمهات‪ ،‬کە ئەو جارەیان دەرهێنەرەکەی بەریتانیای‬ ‫عوزمابوو‪ ،‬ئەکتەرەکانیش دەسترۆشتوانی ئەوسای واڵت و‬ ‫کاربەدەستی حکومەتەکەبوون‪ ،‬ئەو وەختەش واڵت نغرۆی‬

‫ناکۆکی و بەاڵ و کارەساتی نەخوازراو بۆە‪ ،‬بەتایبەتی شۆڕشی‬ ‫عەرەبەکان لە دژی داگیرکاری ئنگلیز لەالیەک و بزووتنەوەی‬ ‫رزگاری خوازی کوردیش بە سەرکردایەتی شێخ مەحمودی‬ ‫حەفیدیش لە هەرێمی کوردستان‪ ،‬هاوکات شێخ عەبدوسەالمی‬ ‫بارزانیش لە سەردەمی عوسمانیەکان سەرکردایەتی بزووتنەوەی‬ ‫رزگاری خوازی کوردی کرد‪ ،‬بۆیە واڵت ب��ەرەو روی قات‬ ‫ن���ەب���وون���ی و‬ ‫و ق����ڕی و‬

‫چەرمەسەری‬ ‫ب��������رد‪ ،‬خ���ەڵ���ک‬ ‫شەکەت و هیالکی شەڕ‬ ‫و ماڵوێرانی برسیەتی بوو‪.‬‬ ‫لە پاش روخانی مەلەکیەت و‬ ‫بوونی عیراق بە واڵتێکی کۆماری هاتنە‬ ‫سەر دەسەاڵتی عەبدولکەریم قاسم‪ ،‬ئومێدێک‬ ‫بۆ عیراقیەکان هاتەبەر کە واڵت دەحەسێتەوە و کۆتایی‬ ‫بەو هەلومەرجە ناخۆشە دێ کە یەخەی خەڵکەکەی گرتووە‪،‬‬ ‫لەگەڵ گەڕانەوەی مەالمستەفای بارزانی لە روسیا تاڕادەیەک‬ ‫هێمنی و سەقامگیری باڵکێشی گۆڕەپانی سیاسی عیراق بوو‪ ،‬تا‬ ‫ئەو ساتەی شۆێڤێنیەکانی چواردەوری قاسم و دارودەستەکانی‬ ‫بەعسی فاشی حکومەتیان بەالرێدا برد و سەرلەنوێ ئاگری‬ ‫شەڕێکی دیکەی مەرگەساتاویان بەرپاکرد‪ ،‬کە زیاتر هەرێمی‬ ‫کوردستان پڕشکی ئاگرەکەی بەرکەوت و زەرەر مەندی گشتی‬ ‫خەڵکی هەموو عێراق بوون و بەتایبەتیش کورد زیانی گەورەی‬ ‫گیانی و ماڵی بەرکەوت و هەاڵتن و سوتان و دەربەدەرکردنی‬ ‫گوند و ئاواییەکانی کوردستانی گرتەوە‪.‬‬ ‫تا ئەوکاتەی بەعسیەکان کودەتای سەربازیان بەسەر‬ ‫شوعیەکانداکرد هەل رەخسا بۆ شۆڤێنیەکان تاکو زیاتر واڵت‬ ‫بەرەو ئاقاری هەرا و ئاژاوەگێڕی بەرن و مەرامی خۆیان لە‬

‫رشتنی خوێنی خەڵکی بێ دیفاع لە خەونەوە بکەنە واقیع‪،‬‬ ‫بۆیە سیما و روخساری جوگرافیای واڵتیان بە سەربازیکرد و‬ ‫ئەحکامی عورفیان راگەیاند و کەوتنەوە کوشت و بڕ‪ ،‬لە سەر‬ ‫ئاستی ئیقلیمش دەسوەردانێکی ئاشکرا بەدیدەکرا و دەوڵەتانی‬ ‫هاوسێ هەریەکە و بۆ بەدیهێنانی ئەجێندای سیاسی و ئابووری‬ ‫خۆی هانی بەردەوامی رەوشە ئاڵۆزەکەیان دەدا و هەندێک‬ ‫جاریش واڵتان دەستخستنەناوی راستەوخۆی وەزعەکەیاندەکرد‬ ‫و نەوت و بەنزینیان بە ئاگرەکەدا دەکرد‪ ،‬تا وایلێهات کارەساتی‬ ‫گەورەیی مرۆیی بکەوێتەوە و کاربگاتە بەکارهێنانی چەکی‬ ‫قەدەغەکراوی نێودەوڵەتی وەک ئەوەی سەدام دژی خەڵکی‬ ‫سڤیلی هەڵبجە کردی‪.‬‬ ‫لە پ��اش ‪ ٢٠٠٣‬کە قۆناغێکی ن��وێ هاتەپێشەوە و‬ ‫حکومەتێکی نوێی دیموکراتی فیدراڵ دامەزرا و کورد رۆڵێکی‬ ‫بااڵی هەبوو لە دروستکردنەوەی بناغەکانی ئەو واڵتە نوێیە‪،‬‬ ‫چاوی هەموو چاودێران و شرۆڤەکارن و خەڵکی عیراقیش‬ ‫بەگشتی ئەوەبوو‪ ،‬ئیدی کاتی بیناکردنەوە و بونیادنانی‬ ‫ب��واری ئ��اب��ووری و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و‬ ‫دابینکردنی هەلی کار و پێشخستنی هەمووسێکتەرەکانی‬ ‫ژیانیان ب��وون‪ ،‬کەچی پێچەوانەی هەموو ئەوانە‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی واڵت کە شیعە مەزهەبن‪،‬‬ ‫پشتیان لەو هەموو پێداویستیانەی‬ ‫ژیانی خەڵکرد و دەستیانکرد‬ ‫ب���ە ک��ڕی��ن��ی چ��ەک‬ ‫و ت���ەق���ەم���ەن���ی‬ ‫و م���ۆرک���ردن���ی‬ ‫گرێبەستی گەورەیی‬ ‫چەکی ئاسمانی بۆ‬ ‫ب��ەه��ێ��زک��ردن��ی ت��وان��ا‬ ‫سەربازیەکانی واڵت‪،‬‬ ‫ئەمەش لە کاتێکدا دایە‬ ‫کە گەالنی ئەو واڵتە کوشتەی‬ ‫بێکاری و کەمی سوتەمەنی و نەبوونی‬ ‫ئەمنیەت و خۆشگوزەرانین‪.‬‬ ‫بۆیە گەر بمانەوێ بەدوای ئاسایش و ئارامیدا بگەڕێین‬ ‫و ئەو واڵتەشی مەبەستمان دۆزینەوەی ئەو دوو چەمکەی‬ ‫ژیان بن تێیدا عیراق بێت‪ ،‬بەهیچ جۆرێک ساتێکیش مان‬ ‫دەستناکەوێ شاهێدی لەسەر سەقامگیری جوگرافیاکە بدات‬ ‫و بەڵکو ئەوەی هەیە تێکچون و لە بارچون و نا هاوسەنگی‬ ‫هاوکێشەکانە‪ ،‬ئەوەش پێمان دەڵێ تاکو وایلێدێت عیراقیش‬ ‫وەکو واڵتانی دیکە ببێتە سەرزەمینێکی لەبار بۆژیان و ئاسودە‬ ‫بۆ بەختەوەری پێویستە ژێرخانی فکری و بیرکردنەوەی‬ ‫ئێستای میللەتەکەی لە رەگوڕیشەوە دەرکێشرێت و سەرلەنوێ‬ ‫تۆوی عەقڵێکی کراوە و شەفاف و مەدەنی بڕوێنرێت کە بشێ‬ ‫لە داهاتوودا ببێتە هەوێنی خۆشگوزەرانی‪.‬‬

‫تا ئەوکاتەی بەعسیەکان کودەتای‬ ‫سەربازیان بەسەر شیوعیەکاندا کرد‬ ‫هەل رەخسا بۆ شۆڤێنیەکان تاکو رشتنی‬ ‫خوێنی خەڵکی بێ دیفاع لە خەونەوە‬ ‫بکەنە واقیع‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪170‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫‪9‬‬

‫سوپای عێراق‪.....‬‬ ‫لە فەرمانڕەوایی شا فەیسەڵەوە تا نوری مالیکی‬ ‫ستیڤان شەمزینانی‬ ‫بەشی دووەم‪:‬‬ ‫دروست لەگەڵ هاتنە سەرکاری بەعسییەکان لەرێگەی کودەتای ئیدی‬ ‫لەم رێکەوتە بەدواوە سوپای عێراقی بەفەرمیی دادەمەزرێت‪ ،‬بەتالیۆنێک‬ ‫پێکدەهێنرێت بەناوی تیپی هاشمی کەتیپێکی سوارە بوو‪ .‬بەاڵم وردە وردە‬ ‫بەپێی تێپەڕینی کات ولەسەر داخوازیی بەریتانیا سوپای عێراقیی گەشەی‬ ‫کرد هەم لەرووی ژمارەو هەم لەرووی چەک وئامێرە جەنگییەکانەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی حکومەتی عێراقی ناچارکرابوو تەنێ لەحکومەتی ئینگلتەرە چەک‬ ‫وچۆڵ بکڕێت‪ ،‬بەاڵم بەبەراوورد بەکات وژمارەو توانای سەربازیی سوپای‬ ‫عێراق‪ ،‬سوپاکە لەچەکی کەم نەبوو‪ .‬‬ ‫نووسەری ناسراو «پیتەر سالگت» لەبارەی ئەو گەشەکردنەی سوپای‬ ‫عێراقییەوە دەنووسێت‪ :‬دامەزراندنی سوپای عێراق لەشەشی کانوونی‬ ‫دووەمی ‪ ١٩٢١‬بەرە بەرە لەژێر رکێفی ئینتیدابدا قەبارەکەی گەورەبوو‪،‬‬ ‫لە‪ ٣٥٠٠‬سەربازەوە بۆ ‪ ١٢‬هەزار سەرباز‪ ،‬بەاڵم دیسان دامەزراندنی ئەو‬ ‫سوپایەو پەروەردەکردنی بەو شێوەیەی بەریتانیاو مەلیک دەیانویست‬ ‫هەژموونێک بوو بۆ دەسەاڵتی ئەوکاتە‪ ..‬بەریتانیاش بەشێوەی کرداریی‬ ‫عێراقی بەڕێوە دەبردو لەهەموو بۆنەو ناخۆشییەکدا هاوکاریی سوپای‬ ‫عێراقی دەکرد لەسەرکوتکردن وراوەدونانی شۆڕشگێڕانی عێراقیدا‪.»٣« .‬‬ ‫بەپێی هەندێک سەرچاوەی مێژوویی‪ ،‬سوپای عێراق لەساڵی ‪ ١٩٣٣‬لە‪١٢‬‬ ‫هەزار سەرباز پێکهاتبوو‪ ،‬ئەم ژمارەیە لەساڵی ‪ ١٩٣٥‬بەرزدەبێتەوە بۆ‬ ‫‪١٥‬هەزار سەرباز‪ ،‬تائەوەی لەکاتی شۆڕشی چواردەی گەالوێژی ‪١٩٥٨‬‬ ‫لەالیەن «ئەفسەرانی ئازادیخواز»ەوە‪ ،‬ژمارەی سەربازانی خۆی لەنزیکەی‬ ‫«‪ »٢٠‬هەزار سەرباز داوە‪ .‬بەگوێرەی زانیاریی لیوا «مەنسوور حەفید»یش‬ ‫گەشەکردنی ژمارەو توانایی سەربازیی سوپای عێراق بەپێی چەند قۆناغێک‬ ‫بووە‪ .‬ناوبراو لەالی خۆیەوە بەمجۆرە گەشەکردنی سوپای عێراق ریزبەند‬ ‫دەکات‪:‬‬ ‫ لەحوزەیرانی ساڵی ‪١٩٢١‬دا یەکەم فەرمانگەی تەجنیدی گشتیی‬‫سوپای عێراق‪ ،‬خۆبەخش دامەزرا‪.‬‬ ‫ یەکەم فەوجی سوپای عێراقیی «لەسەرەتای دامەزرانیدا» ناوی‬‫لێنرابوو فەوجی «موسای ئەلکازم»‪.‬‬ ‫ ‪٢٨‬ی ئازاری ‪ ١٩٢٨‬حەڤدە قوتابی عێراقیی بۆ فێربوونی لێخوڕینی‬‫فڕۆکەی جەنگیی لەبەریتانیا وەرگیران‪ .‬‬ ‫ ‪ ٢٢‬نیسانی ‪ ١٩٣١‬یەکەمین وەجبەی فڕۆکەوانانی عێراقیی لەکولێژی‬‫کرانویل لەئینگلتەرە دەرچوون‪.‬‬ ‫ لە‪ ٢٣‬تشرینی یەکەمی ساڵی ‪ ١٩٣٧‬دامەزراندنی یەکەم مەفرەزەی‬‫تانگی سووکی عێراقیی‪.‬‬ ‫ ساڵی ‪ ١٩٣٧‬دامەزراندنی یەکەمین یەکەی هێزی دەریایی عێراقیی‪.‬‬‫ یەکی تشرینی یەکەمی ساڵی ‪ ١٩٣٨‬کردنەوەی یەکەمین کولێژی‬‫ئەرکان لەشاری بەغداد‪.»٤« .‬‬ ‫رەنگبێ یەکێکیش لەهۆکارەکانی گەشەکردنی سوپای عێراقی جیا‬ ‫لەشەڕو ش��ۆڕو سەرکوتی ناوخۆیی‪ ،‬پابەندبێ بەسەپاندنی خزمەتی‬ ‫سەربازیی زۆرەملێیی‪ .‬یەکەمین کەسێکیش یاسای زۆرملێیی پێڕۆ‬ ‫کردبێت‪ ،‬ژەنەراڵ «جەعفەر عەسکەری» بەرەگەز کورد بوو‪ ،‬چوون ئەو‬ ‫یەکەم کەسێک بوو لەجیاتی تەڕبووش سیدارەی خستە سەری‪ .‬جەعفەر‬ ‫عەسکەریی کەلەیەکەم کابینەی حکومەتی عێراقیدا‪ ،‬شالیاری بەرگریی‬ ‫بوو‪ ،‬ئەو یەکێک بوو لەکۆنە ئەفسەرەکانی سوپای عوسمانلیی‪ ،‬عەسکەری‬ ‫یەکەم کەسیش بوو داوای لەکۆنە ئەفسەرەکانی سوپای عوسمانلیی کرد‬ ‫یارمەتی بدەن لەدامەزراندنی هێزی ئەرتەشی عێراقیدا‪ .‬بۆ ئەو مەبەستە‬ ‫لەرۆژی بیست ودووی تشرینی دووەمی ساڵی ‪ ١٩٢٣‬پێشنیارێکی پێشکەش‬ ‫کرد بەئەنجوومەنی دامەزرێنەری سوپا کەلەوێدا دەڵێ‪ :‬بەرگرییکردن‬ ‫لەعێراق ئەرکێکی نیشتمانییە‪ .‬ئەم دەربڕینە هاوواتای سەربازیی زۆرەملێی‬ ‫دەگرێتەوە‪ .‬عەسکەری لەیادداشتنامەکەدا نوسیبووی «سوپا لەنێو گەالندا‬ ‫رەمزی ژیانەو کۆڵەکەی سەربەخۆییە‪ ،‬هەروەها سەربەخۆیی میللەت‬ ‫وپاراستنی کەرامەتی بەپاڵپشت وئاواتی سوپای بێگانە نایەتەدی»‪.‬‬ ‫بەاڵم حکومەتی پادشایی ئەوکاتی عێراق بەهۆی پاشکۆیی بۆ سیاسەتی‬ ‫ئینگلتەرە ئەم خواستەی پشتگوێخست‪ .‬تاوەکوو دواجار ئەو حکومەتە‬ ‫ل��ەرۆژی ‪ ١٩٣٥-٦-١٢‬بڕیاریدا یاساکە جێبەجێ بکرێت‪ ،‬کەئەمەش‬ ‫زنجیرەیەک خۆپیشاندان وناڕەزایی توندیی جەماوەریی بەدوای خۆیدا‬ ‫هێنا لەسەرجەم ناوچە جیاجیاکانی عێراقدا‪ .‬دەستووری عێراق یەکێک لەو‬ ‫دەستوورانە گرنگیی بەرچاوی داوە بەسوپا‪ ،‬ئەمەش وێنەدانەوەی خواستی‬ ‫دەسەاڵتداران بووە کەخوازیاربوون سوپا وەک شتێکی پیرۆزو بایەخدار‬ ‫سەیر بکرێت وخەڵک لەسەر ئەوە رابهێنرێت بەگرنگییەوە بۆی بڕوانن‪.‬‬ ‫(دەستووری کاتیی ‪ ١٩٥٨‬کە لە‪ ١٩٥٨-٧-٢٧‬نوسراوە‪ ،‬لەماددەی ‪١٧‬دا‬

‫سوپا بەموڵکی گەل دادەنێ وئەرکی پاراستنی سەروەریی واڵت وسەالمەتی‬ ‫زەوییەکانی پێ دەسپێردرێ‪ .‬لەدوای کودەتای ‪١٩٦٣‬و لەدەستووری کاتیدا‬ ‫کە لە‪ ٢٩‬نیسانی ‪١٩٦٤‬دا نوسراوە‪ ،‬بایەخی زیاتر بەپێگەو ئەرکەکانی سوپا‬ ‫دراوەو خاڵی سێیەم لەبابی چوارەمی سیستمی حکومڕانیی ولەمیانەی‬ ‫شەش ماددەدا «‪ »٨٢ -٧٧‬بۆ ئەم مەبەستە تەرخانکراوە)‪ .»٥« .‬‬ ‫لەسەردەمی پاشایەتیدا ئەگەرچی چەند کودەتایەکی سەربازیی روویاندا‪،‬‬ ‫بەاڵم گەشەکردنی ژمارەی سەربازان وتوانای سەربازیی سوپای فەرمیی‬ ‫عێراق‪ ،‬لەسەرخۆ وتاراددەیەک سروشتیی بوو‪ .‬بەاڵم لەدوای شۆڕشی‬ ‫چواردەی گەالوێژی ‪١٩٥٨‬ەوە‪ ،‬بەرە بەرە هەم سوپا بایەخی زیاتری پێدراو‬ ‫هەم گەشەیەکی نائاسایی بەخۆوە بینی‪ ،‬ئەمەش بەهۆی ئەوەی رەوشی‬ ‫سیاسیی عێراق تەواو ئاڵۆزیی بەخۆوە گرت‪ ،‬لەالیەک چەندین رەوتی وەک‬ ‫ناسیۆنالیستە توندڕەوەکانی عەرەب لەهەوڵی کودەتادا بوون‪ ،‬لەالکەی تر‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٦١‬بەوالوە شۆڕشی کورد بەرێبەرایەتی «پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان» تاویسەند‪ .‬ئەم دوو هۆکارە بوونە هۆکاری زیاتر بایەخدان بەیەکە‬ ‫سەربازییەکان لەالیەن حکومەتی «عەبدولکەریم قاسم»ەوە‪ .‬لێرە بەدواوە‬ ‫حکومەتی عێراقی جیا لەوەی چەند هێزێکی تری نافەرمیی دروستدەکات‬ ‫لەوێنەی جاشە کوردەکان‪ ،‬لەهەوڵیشدایە توانا سەربازییەکانی زۆرتر پەرە‬ ‫پێبدات وئاستی سوپای عێراق بەرزبکاتەوە بۆ ئاستی سوپا ناودارەکانی‬ ‫جیهان‪ .‬لەم پێناوەدا حکومەتی عێراق هەوڵدەدات کۆنتاکت لەگەڵ چەندین‬ ‫دەوڵەت ببەستێت بۆ بەدەستهێنانی چەک وتەقەمەنی سەردەم بەمەبەستی‬ ‫بەهێزکردنی سوپاکەی بۆ بەرپەرچدانەوەی هەر پیالنێکی ناوخۆیی لەالیەن‬ ‫عەرەبە ناسیۆنالیستەکانەوە‪ ،‬هەم بۆ دامرکاندنەوەی شۆڕشی ئەیلوول‬ ‫کەرۆژ لەدوای رۆژ زیاتر کڵپەی دەسەندو بەهێز دەبوو‪ ،‬بەاڵم (سەختترین‬ ‫سەردەمی سوپای عێراق ئەوکاتە بوو بەعسییەکان دەسەاڵتیان بەدەستەوە‬ ‫بووە‪ ،‬چونکە دوای هاتنە سەرکاری سەددام‪ ،‬سوپای عێراق کرایە ‪٤٤‬‬ ‫فیرقەو لەساڵی ‪١٩٩٠‬یشدا ئەو ژمارەیە بۆ ‪ ٦٣‬فیرقە بەرزبووەوە)‪.»٦« .‬‬ ‫سەربازییەوە «‪ ،»١٩٦٨‬بایەخی زیاتر درا بەسوپا‪ ،‬بەعسییەکان‬ ‫چوونکە خەونی نیشتمانێکی عەرەبیی گەورەو لەناوبردنی جوولەکەیان‬ ‫هەبوو‪ ،‬هاوکات سوپاکەیان بەدۆڕاویی لەجەنگی عەرەب – ئیسرائیل‬ ‫گەڕابووەوە‪ ،‬دەیانویست بەهەر نرخێک بووە عێراق لەرێی بەهێزکردنی‬ ‫سوپاکەیەوە وەها لێبکەن دەسەاڵتی بەسەر تەواوی ناوچەکەدا بشکێت‪،‬‬ ‫ه��ەروەک خوازیاربوون ل��ەرەگ��ەوە بزووتنەوەی ک��وردو ن��ەژادی کورد‬ ‫دەربکێشن‪ .‬بەعسییەکان چەندان بۆندیان لەگەڵ سۆڤێتی سووردا واژۆ کرد‬ ‫بۆ کڕینی نوێترین چەک وناپاڵم وباڵەفڕی سیخۆی رووسیی‪ ،‬بەاڵم واقیعی‬ ‫عێراق زۆر لەوە سەختتر ببوو بەم چەکانە کۆنترۆڵ بکرێت یان بتوانرێت‬ ‫بەو چەکانە شۆڕشی کڵپەسەندووی کوردەکان بەهاوکاریی ئێران وئیسرائیل‬ ‫وئەمەریکا دابمرکێنرێتەوە‪ .‬بۆیە سەرانی دەوڵەتی عێراق هەر لەدەیەی‬ ‫شەستەکانی سەدەی راب��ردووە بیریان لەبەدەستهێنانی چەکی کۆکوژو‬ ‫کیمیایی دەکردەوە‪« .‬دەبلیو سیت کاروس» پێیوایە «عێراق بەرنامەی‬ ‫بەرهەمهێنانی چەکی کیمیایی لەساڵەکانی دەیەی ‪١٩٦٠‬و زۆر لەپێش‬ ‫لەوەی سەددام بگاتە دەسەاڵت دەستپێکردبوو»‪ .‬جیا لەهەموو ئەمانە‬ ‫قۆناغی بااڵبوونی زیاترو گەیشتنە لوتکەی سوپای عێراقی هاوکاتە لەگەڵ‬ ‫هاتنە سەرکاری سەددام حسێن «‪ ،»١٩٧٩‬چوونکە سەددام خولیایەکی‬ ‫لەراددەبەدەر وزیاتری لەهەر سەرۆکێکی عێراقیی هەبوو بۆ بەهێزکردنی‬ ‫سوپا هەم لەرووی چەندایەتییەوە‪ ،‬هەم لەرووی چۆنایەتییەوە‪ .‬ئەوەبوو‬ ‫سوپای عێراق پێشکەوتنی زۆری بەخۆوە بینی‪ ،‬تەنانەت لەساڵی ‪١٩٩٠‬دا‬ ‫عێراق خاوەنی زیاتر لەیەک ملیۆن سەرباز بووە‪ ،‬ئەمە بێجگە لەوەی‬ ‫خودانی تازەترین تەکنۆلۆژیی چەک وچۆڵ بووە‪« .‬ریچارد بێننێت» لەو‬ ‫رووەوە دەڵێت (لەشکری عێراقیی لەساڵی ‪١٩٩٠‬دا یەکێک بوو لەلەشکرە‬ ‫گەورەکانی جیهان‪ ،‬بەاڵم لەکۆتایی یەکەمین جەنگی کەنداودا بەرەڵاڵییەکی‬ ‫ت��ەواو باڵی بەسەر پاشماوەکانی یەکە سەربازییەکانی لەشکرەکەدا‬ ‫کێشا‪ ،‬وایان لێهات لەهەموو الیەکەوە لەالیەن دوژمنەکانیانەوە زەبریان‬ ‫لێدەکەوت)‪ .‬حکومەتی بەعس بەوە رازی نەبوو لەسنوورێکدا سوپاکەی‬ ‫قەتیس بکات‪ ،‬بەڵکو دەیویست سوپاکەی بکاتە سوپایەک کەپشت‬ ‫ببەستێت بەتەکنۆلۆژیترین چەکی سەردەم‪ ،‬بەتایبەتیی چەکی کۆمەڵکوژ‪.‬‬ ‫سەرانی بەعس بەرێبەریی «سەددام حسێن»‪ ،‬هەموو تواناو وزەی خۆیان‬ ‫بەکارهێنا تا واڵتەکەیان بکەنە خاوەنی چەکی کیمیایی وئەتۆمی‪ .‬ئەم‬ ‫هەوڵە لەدەیەی حەفتاکانی سەدەی رابردوودا زۆرتر برەوی سەند‪ .‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە وەزارەتی بەرگریی و وەزارەتی پیشەسازیی سەربازیی لەچەندان‬ ‫رێگەی جۆربەجۆرەوە کۆنتاکتیان لەگەڵ دەوڵەتان وچەندین کۆمپانیای‬ ‫جیاجیا گرێدا تاکو ئەو خەونە بهێننەدی‪ .‬بەاڵم ئیسرائیل کەزیاد لەهەمووان‬ ‫هەستی بەمەترسیی عێراقێکی خاوەن چەکی ئەتۆمی دەکرد‪ ،‬زۆر زوو‪،‬‬

‫لەساڵی ‪ ١٩٨١‬لەرێگەی لێدانی هەواییەوە بنکەکانی کورەی ئەتۆمی‬ ‫عێراقی کاول وتێکوپێکدا‪ ،‬ئەمەش وەهای لە»مەناحیم بێگن»ی سەرۆکی‬ ‫ئەوکاتی ئیسرائیل کرد بەخۆشحاڵییەوە بڵێت وەک خۆی ئامانجەکەمان‬ ‫پێکاو خەونی لەناوبردنی ئیسرائیلمان پووچەڵ کردەوە‪ .‬لەگەڵ ئەمانەشدا‬ ‫حکومەتی سەددام هەر بەردەوام لەسەر سەرەڕۆییەکانی تا دواجار توانی‬ ‫عێراق بکاتە خاوەنی چەکی کیمیایی‪( .‬رژێمی عێراق توانی لەچەندەها‬ ‫ب��واری هەمەجۆری تەکنۆلۆژیای ناوکییدا مەشق بەکادرە تەکنیکی‬ ‫وئەندازەییەکانی خۆی بکا تا ئەو راددەیەی کەژمارەی زاناکان گەیشتە‬ ‫‪ ٥٠٠‬زاناو ژمارەی ئەندازیاران وتەکنیککاران گەیشتە ‪ ٧-٥‬هەزار کەس‪،‬‬ ‫جگە لە‪ ٢٠‬هەزار کارکەری تری ئەم بوارە‪ .‬سەرباری ئەمەش بودجەیەکی‬ ‫زۆر تەرخانکرا کەگەیشتە ‪ ١٢‬ملیارد دۆالر کە لەم کەرتەدا خەرجکرا‪,‬‬ ‫جگە لەوە‪ ،‬رژێم چەند دەزگایەکیشی دروستکرد پەیوەندییان بەبەرنامە‬ ‫ناوکییەکەیەوە هەبوو‪ ،‬کەژمارەیان گەیشتە ‪ ٢٨‬دەزگاو پڕۆژە‪ ،‬لەوانە‬ ‫چەند مەڵبەندێک بۆ لێکۆڵینەوەو نەخشەسازیی وپیتاندنی یۆرانیۆم‬ ‫وچەند ناوەندێکیش بۆ ئەلکترۆنکاریی وتاقیکردنەوە)‪ .»٧« .‬ئەوەی زیاتر‬ ‫عێراقی هاندەدا بۆ ئەوەی لەزووترین کاتدا تەکنۆلۆژیی سەردەمی چەک‬ ‫بەدەستبهێنێت بەتایبەت چەکی ناوکیی دوژمنایەتی بوو لەگەڵ ئیسرائیل‬ ‫لەالیەک وشەڕی دەستەویەخەی لەگەڵ ئێران وبزووتنەوەی رزگاریخوازی‬ ‫کوردستان لەالیەکەی تر بوو‪ .‬رژێمی بەعس لەدەیەی هەشتاکاندا زۆرترین‬ ‫بودجەی لەداهاتی واڵتەکەی بۆ بەرهەمهێنان وکڕینی چەک وتەقەمەنی‬ ‫تەرخانکرد‪ .‬هەندێک لەتوێژەران وپسپۆران سەرسوڕمانی خۆیان نیشان‬ ‫دەدەن لەوەی بەدرێژایی هەشتاکان عێراق زۆرتر لەو بڕە دیاریکراوەی‬ ‫بۆ سەرجەم کەرتەکانی تەندروستی وخزمەتگوزاریی تەرخانی کردبوو‪،‬‬ ‫بودجەی بۆ کەرتی سەربازیی وپەرەپێدانی یەکە سەربازییەکانی تەرخان‬ ‫کردبوو‪.‬‬ ‫‪ Judit Miller, Laurie Mylroie‬دەرب��ارەی فراوانبوون‬ ‫وخەرجکردنی ژمارەیەکی خەیاڵیی پارە بۆ سوپا لەسەروەختی جەنگی‬ ‫ئێران – عێراقدا دەنووسن «لەم سااڵنەدا بارودۆخی ئابووری ئەم واڵتە‬ ‫زۆر خراپ ببوو‪ ،‬سەددام هەموو پاشەکەوتە داراییەکانی خۆی بۆ کڕینی‬ ‫چەک وتەقەمەنی سەرفکردبوو‪ .‬لەدوو ساڵی سەرەتای جەنگ‪ ،‬عێراق ‪١٠‬‬ ‫ملیارد دۆالری یارمەتی دارایی لەواڵتانی عەرەبیی وەرگرت کەهەمووی بۆ‬ ‫کڕینی چەک تەرخانکرا»‪ .»٨« .‬هەر لەمبارە‪ ،‬ئەنیستیتۆی نێودەوڵەتیی‬ ‫ئاشتی ستۆکهۆڵم ب��ەراووردی ک��ردووە‪ :‬عێراق لەساڵی ‪ ١٩٨٤‬بەبەهای‬ ‫نزیکەی ‪ ١٤‬ملیارد دۆالر چەکی کڕیوەو بەکاریهێناوە‪ .‬بەپێی بەراووردی‬ ‫«ئانتۆنی کوردسمان» کەیەکێکە لەشارەزایانی ئەمەریکیی‪ ،‬حکومەتی‬ ‫عێراقیی لەنێوان ساڵەکانی ‪ ١٩٨٥ -١٩٨٢‬نزیکەی ‪ ٢٧‬ملیاردو ‪ ٣٠٠‬ملیۆن‬ ‫دۆالرو لەنێوان ساڵەکانی ‪ ١٩٨٩ -١٩٨٦‬نزیکەی ‪ ١٥‬ملیاردو ‪ ٥٠٠‬ملیۆن‬ ‫دۆالر کەکۆی گشتیی زیاتر لە‪ ٤٢‬ملیارد دۆالرە لەم حەوت ساڵەدا چەکی‬ ‫هێناوەتە ناو واڵتەوە‪ .‬ئەو تەنانەت لەو بڕوایەدایە تینووێتی سەددام بۆ‬ ‫چەک لەماوەی ئەم سااڵنەدا لەم ژمارە سەرسوڕهێنەرەش زیاترە‪ .‬حەزی‬ ‫سەددام بۆ کڕینی چەک تەنانەت پاش کۆتاییهاتنی جەنگ لەگەڵ ئێرانیشدا‬ ‫کۆتایی نەهات‪ ،‬بەشێوەیەک لەماوەی پێنج ساڵی پاش تەواوبوونی شەڕ‪،‬‬ ‫عێراق گەورەترین واڵتی کڕیاری چەک وپێداویستیی سەربازیی بووە‪ .‬بەپێی‬ ‫ب��ەراووردی شارەزایان ‪ %٩‬هەموو چەکە فرۆشراوەکانی جیهان لەالیەن‬ ‫سەددامەوە کڕدراون‪ .»٩« .‬ئەگەرچی لەدوای ئۆپەراسیۆنی «گەردەلوولی‬ ‫بیابان» سوپای عێراق لەرووی مەعنەویی وماددییەوە بەتەواویی تێکشکێنرا‪،‬‬ ‫بەاڵم سەددام حسێن زۆر لەوە سەرکێشتر بوو بەو گورزوەشاندنە دەست‬ ‫لەو خولیا وحەزە شێتانەیەی خۆی هەڵبگرێت‪ .‬بۆیە لەسااڵنی ئابڵووقەی‬ ‫ئابووری وبازرگانیی نەوەدەکانی سەدەی رابردوو لەسەر عێراق‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫بەندی حەوتی نەتەوە یەکگرتووەکان رێگریی دەکرد لەعێراق چەک وچۆڵ‬ ‫بکڕێت‪ ،‬بەاڵم رژێم بەرێگەی قاچاغ لەهەوڵدا بوو لەرێگای ئۆکرانیاو رووسیاو‬ ‫بەبەرتیلدان لەناو تورکیادا‪ ،‬ژمارەیەکی زۆری چەک وپێداویستیی سەربازیی‬ ‫بهێنێتە ناو عێراقەوە‪ ،‬هەتاکو ئەمەریکاو کۆمەڵی نێودەوڵەتیی پێیانزانی‬ ‫کار لەکار ترازابوو‪ ،‬بەمجۆرە جارێکی دیکە سوپای عێراقیی بەهێز کرایەوەو‬ ‫چەندان یەکەی وەک «گاردی کۆماری وسوپای قودس و گیانبەختکەرانی‬ ‫سەددام» لەدەرەوەی سوپای فەرمیی بەتوانایەکی ماددیی ولۆجیستیی‬ ‫زۆرەوە قووتکرانەوە کەکاریان تەنیا داکۆکیکردن بوو لەرژێم و سەرکوت‬ ‫ولەناوبردنی بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی کوردو هێزە بەرهەڵستکارە‬ ‫شیعەکانی باشووری عێراق‪ .‬تا ئەوکاتەی لەپرۆسەی داگیرکردنی عێراق‬ ‫لەالیەن ئەمەریکاوە لەبەهاری ‪٢٠٠٣‬دا بەتەواوەتی لەبەریەک هەڵوەشایەوەو‬ ‫هەموو تەکنۆلۆژیا سەربازییەکەشی لەکیس چوو‪ .‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره‌ ‪170‬‬

‫بەهێز حوسێن*‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫حوکمی ئیخوانەکانی‬ ‫میسر خوالنەوە لەبازنەی‬ ‫داخراودا‬

‫میسر واڵتێکی مۆزایکی فرە پێکهاتەی مەزهەبی‪ ،‬ئایینی‪ ،‬کەلتوریی ئەوتۆیە کە تەنها لەسایەی‬ ‫سیتسمێکی دیموکراسی عەلمانیدا دەتوانرێت لە رەوشێکی پڕ سەقامگیرییدا بهێڵرێتەوە‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫ئەوا هیچ سیتمێکی سیاسی و حوکمڕانی ناتوانێت کۆنتڕۆڵی بکات‪ ،‬بە ستەمکار و تۆتالیتار و‬ ‫دیکتاتۆر و شمولییەکانیشەوە‪ ،‬مێژووی ئەو واڵتەش ئەمەی سەلماندووە‪.‬‬ ‫هەوڵەکانی ئیخوانەکانی میسر «پارتی ئازادی و داد» بۆ جڵەوکردنی ئەو کۆمەڵگە پڕ لە‬ ‫شارستانی و مێژووە دێرین و دینامیکییەی میسر بە هەوڵێکی شکستخواردووی دەبینم‪ ،‬چونکە‬ ‫پەنابردن بۆ سیستمی داخراوی شورائامێزی ناسیۆنالیستی ئایینی داخراو دادی میسرییەکانی‬ ‫نەداوە‪ ،‬تا ئەمڕۆ بیدات‪ ،‬هەر بۆیە سەرەتاکانی هەوڵی جڵەوکردنی کۆمەڵگەی میسری لەالیەن‬ ‫ئیخوانەکانەوە ڕوبەڕووی بەرهەڵستکاری بەهێز بۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی زۆرینەی میسرییە بەشداربووەکانی هەردوو قۆناخەکەی ڕاپرسی دەستووری میسر‬ ‫بەرێژەی لە (‪ ) %٦٥‬دەنگیان بە (بەڵێ)دا‪ ،‬بەاڵم رێژەی دەنگی (نا)کان کەم نەبوون کە لە‬ ‫(‪)%٣٥‬بوو‪ ،‬ئەم دەنگانە تەنها لەکۆی دەنگی کەمتر لە (‪ )%٤٠‬ی میسرییە بەشداربووەکانی ئەو‬ ‫راپرسییە دەکات‪ ،‬کە ئەگەر بەوردی سەرنجبدرێت ئەوا رەنگە لەگەڵ بەشداری رێژەی بەشداربووانی‬ ‫میسرییەکان ئەنجامەکان بەجۆرێکی تر بگۆڕانایە‪ ،‬چونکە بەشدارینەکردن لە راپرسییەکی ئاوا‬ ‫چارەنووسسازیشدا خۆی لەخۆیدا وەک دەنگی سپی یان بایکۆتکردن وایە و ئاماژەیەکی پۆزەتیڤانە‬ ‫نییە بۆ دروستی یان سەرکەوتنی پڕۆژەی دەستوورەکە‪.‬‬ ‫لەم کاتەدا میسرییەکان پێویستیان بەدەستوورێکە کە خەڵکی بەپەرۆشەوە بۆی بچنە سەر‬ ‫سندوقەکانی دەنگدان و النی کەم دەنگی زۆرینەی ڕەهای خەڵکی میسر بەدەستبهێنێت‪ ،‬لێرەدا‬ ‫پێویستە ڕاستگۆیانە بڵێم کە ئیخوانەکان جگە لە پێکهاتە و گروپێکی کەم و لەبازنە دەرنەچووی‬ ‫ئایدۆلۆژی گەلی میسریان لەدەوری خۆیان هێشتۆتەوە و قایل کردووە‪ ،‬گرفتەکەش لێرەدا ئەوەیە‬ ‫کە ئیخوان نەیتوانیوە ببێتە مایەی متمانە و رەزامەندی خەڵکانی میسر لەدەرەوەی بازنەی ئیخوان‬ ‫یان بەرفراوانتر بڵێین دەرەوەی بازنەی ئیسالمییەکانی ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫شکستی ئیخوانەکان لەوەدایە کە نەیانتوانیوە دەنگ و متمانە و پشتگیریی قیبتەکان و کریستیان‬ ‫و عەلمانی و تەنانەت الیەنگرانی رژێمی پێشوو کۆبکەنەوە‪ ،‬وەک ئەوەی بڵێی ئەوان «مورسی‬ ‫و ئیخوان» کە تەنها بەدەنگی ئیخوانەکان و سەلەفییەکان هاتوونەتە دەسەاڵت‪ ،‬هەر حوکمی‬ ‫دەنگدەرانی خۆیان بکەن! ‪ ...‬لە کاتێکدا ئەم بیرکردنەوەیە نەک هەر مەترسی بۆسەر دەسەاڵتی‬ ‫میسر دروستکردووە‪ ،‬تەنانەت ئاسایشی واڵتی تێکداوە و چەند بەرەیی لەسەر شەقام و لێکترازانی‬ ‫کۆمەڵگەی میسریشی هێناوەتە ئاراوە‪.‬‬ ‫شکستی حوکمڕانی ئەمڕۆی محەمەد مورسی لەوەدایە کە هەرچەندە هەوڵیاندا نموونەی‬ ‫حوکمڕانێتی و ئەزموونی ئیخوانەکانی تورکیا «پارتی داد و گەشەپێدان» دووبارە بکەنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیانتوانی و خوالنەوە لە بازنەی داخراوی ئایدیای ئیخوانیدا ڕووبەڕووی قەیرانێکی کردوونەتەوە‬ ‫کە ڕەنگە بە ئاوابوونی خۆری دەسەاڵتی پڕ خۆزگەی خۆیان کۆتایی پێ بێت‪ ،‬کە ئەوان ‪ ٨٠‬ساڵ‬ ‫زیاترە بۆی هەوڵ دەدەن‪.‬‬ ‫ئەم نموونەیەی دەسەاڵتی مورسی نەک تەنها کێبرکێکارەکانی بەرەی سیکۆالر و عەلمانی و‬ ‫دیموکراتەکانی بەهێزترکردووە لە میسردا‪ ،‬بەڵکو هاوبەشە فیکری و ئایدۆلۆژی و جیهادییەکانی‬ ‫دوێنێشی لەخۆی کردووە و ئەوەتا ڕۆژ بەڕۆژ حیزبی نوێی ئیسالمی تر دادەمەزرێت و هەوڵی گرتنە‬ ‫دەستی دەسەاڵت دەدەن و سەلەفییە پشتگیرەکانی دوێنێشی لێ دەبێتە کێبرکێکار و ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫من لەوباوەڕەدام کە میسر پێویستی بە حوکمڕان و دەستور و سیستمێکی دەوڵەتداریی دیموکراتی‬ ‫و عەلمانی وایە کە دەستەبەریی ماف و ئازادییەکانی پێکهاتە هەمەچەشن و فرە ڕەنگەکەی‬ ‫کۆمەڵگەی ئەو واڵتە بکات‪ ،‬تاکە شتێک لە ئێستادا میسرییەکان لەدەستیان نەداوە‪ ،‬ئیرادەیە بۆ‬ ‫پاراستنی جیاوازییەکانیان و ئازادییە گشتی و تایبەتییەکانیان‪ ،‬بۆیە لێ ناگەڕێن هیچ کەس و‬ ‫الیەنێک لێیان زەوت بکات‪ ،‬بەتایبەتی پاش ئەوەی گەلی هەژاری ئەو واڵتە لەسایەی ئەم دەسەاڵتەدا‬ ‫هەژارتربوون و ژمارەی بێکارەکانیان زۆرتر بووە‪.‬‬ ‫لەو باوەڕەدام کە بەرهەڵستکاریی گەورە بۆ حوکمی ئیخوانەکانی میسر خەونی دەسەاڵتی ڕەهای‬ ‫ئیخوانەکانی تووشی شۆک کردووە و نەک بەربەستیان لەسەر رێگای بەرەوپێشچوونییان داناوە ‪،‬‬ ‫بەڵکو پاشەکشەیان بە پڕۆژەی ئیخوانەکان کرد و پێشبینی دەکرێت کە لەمساڵدا گۆڕانێکی گەورە‬ ‫بەسەر سیستمی حوکمڕانێتی میسردا بهێنرێت بەجۆرێک لەبەرژەوەندی خەڵکی میسر بێت واتە‬ ‫لەبەرژەوەندی پێکەوە ژیان و پاراستنی تایبەتمەندی و ئازادییەکانی هەموو پێکهاتەکانی گەلی‬ ‫میسر بێت‪.‬‬ ‫*پێشکەشکاری بەرنامەی گەرماوگەرم لە کەناڵی ئاسمانی گەلی کوردستان‪.‬‬

‫گومان وەک (ژەنگ)‬ ‫خۆرکەی یەکریزی کورد‬ ‫پێشەوا بایز‬

‫ئەودەرد و کێشە و نەخۆشیانەی بەرۆکی گەلی کوردی گرتوە و گرتون‪ ،‬چ لە ئێستا‬ ‫و چ لە رابردوو و رەنگیشە لە داهاتوو کە منین‪ ،‬هەر ئێمەش وەکو گەلێکی دێرن‬ ‫و خودان سنورێکی جوگرافی دیاریکرا و لەسەر زەوی ئەو حاڵمان نەبووە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫گەالنی دیش کەم تا زۆر کوشتەی دەستی ئەو پەتایانە و بەو هۆیشەوە قوربانی‬ ‫زۆریانداوە‪ ،‬بەاڵم جیاوازیەکە ئەوەیە ئەوانەی ئێمە لەگەڵ هاتنیان نەبوونەتە جێگای‬ ‫عیبرەت و پەند و وانە لێفێربوون و ئەزموونمان لێوەرگرتبێ‪ ،‬بەڵکو تا هاتوە پێوە‬ ‫نااڵندومانەو و قوربانیمان بەهۆیەوە داوە‪ ،‬کە ئەگەر چاوێکی خێرا بەناونیشانەکانیان‬ ‫بخشێنین‪ ،‬لیستێکی دوور و درێژ پڕدەکاتەوە وە( خیانەت‪ ،‬بێ باکی‪ ،‬خەمساردی‪،‬‬ ‫خۆبەکەمزانین‪ ،‬خۆیستی (نرجسیەت)‪ ،‬کە هەر یەکەیان لەگەڵ ئێمە چیرۆکێک و‬ ‫بەڵکو زیاتریش لە بەسەرهات و هەبوو نەبووی هەیە‪.‬‬ ‫گومانیش وەک ژەنگ و خۆرکەیەک لە بەرەبەیانی مێژووی ئێمەوە تاکو ئێستا‬ ‫دەست لە مالنێمان بووە و دڵی نەهاتوە بۆ چرکەیەکیش دەستمان لێبەربدات‪ ،‬گەرچی‬ ‫لەروی تیرۆیی و فەلسەفیەوە بیرمەندان و زاهیدان چەمکی گومان وەک واقیعەت یا‬ ‫روحی کارکردنی مرۆڤ دەزانن و پێیان وایە بۆ ئەوەی تۆ هەمیشە بە راستیەکان‬ ‫بگەی و خوار و خێچی و نارێکی لە راست و پاک و رەوانی جیابکەیەوە‪ ،‬پێدڤی بە‬ ‫عەقڵێکی گومانبردن بۆ هەموو بویەرێک بچیت و قەت دڵنایی نەتخاتە ناو بێ باکی و‬ ‫سادەیی‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ئێمە باسی لێوەدەکەین زیاتر روکارە سیاسیەکەی گومانە کە‬ ‫ئەمڕۆ لەسەر شانۆی سیاسی هەرێمی کوردستان گورزی کوشندەی لێداوین و لەزۆر‬ ‫بواردا نەک وەستاندونی بەڵکە پاشەکشێی ترسناکی پێکردوین‪ ،‬چونکە پێمان وابووە‬ ‫بەردەوام هەر نیەت و ویستێکی بەرامبەر لەهەر بڕیار و بیرکردنەوەیەکدا مەبەستێکی‬ ‫خراپ و ناپاکی لە پشتەوەی خۆی مەاڵسداوە و دەیانەوێ لەو رێگایەوە گۆڵی خۆیان‬ ‫بکەن‪ ،‬وەک ئێستا گەر بە وردی و وشیاریەوە سەیری نێوانی خوانی موعارەزە و‬ ‫دەسەاڵت بکەین هەستدەکەین ئەو تەمی گومانە رەوشێکی نا ئاسایی خوڵقاندوە و‬ ‫گرفت و ئاریشەی بێزارکار و خەمی ناخۆشی بەرهەمهێناوە کە سەر ئەنجام کاریگەری‬ ‫لەسەر رەوتی ژیانی خەڵک دورستکردوە‪.‬‬ ‫لە مێژووی بزوتنەوەی رزگ��ای خ��وازی کورد کەمنین ئەو وێسگانەی تۆماری‬ ‫لێکەوتەکانی دەردی گومانی کردووە‪ ،‬بە تایبەتی کە دووژمن ویستویەتی زۆر بە‬ ‫ئاسانی لەو درزەوە بخزێتە نێو ریزەکانی شۆڕش و بە رێگای خەڵکانی بەکرێگیراوی‬ ‫خۆی‪ ،‬کەلێنی گەورەی دروستکردوە و سەرئەنجامی زەفەری بە یەکڕیزی و یەکگرتوی‬ ‫ناوخۆمانی بردەوە‪ ،‬قازانجیشی لە سەرقاڵکردن و دروستکردنی کێشە بۆ ئێمە کردوە‪،‬‬ ‫ئەو گومانەش زۆر جار شکاوەتەوە سەر حساباتی شەخسی و یەکالکردنەوەی ملمالنێی‬ ‫نێوان دوو رەوت یا دوو جەمسەر کە یەکێکیان ویستویەتی ئەوەکەی تر بخاتە چاڵەوە‬ ‫یا دووری بخاتەوە لە بازنەی بەرپرسیاری‪ ،‬کاتێک بەدروستکردنی گومان لەسەری‬ ‫دەستی چەوری خۆی بەو دەسڕێتەوە و وێنەی دوژمنی بۆ دەکێشت لە چاوی گشتیدا‪،‬‬ ‫کە رەنگە ئەو کەسەی ئەو گومانەی لەسەر بیناکرابێ زۆر لەوە تر دڵسۆزتربێ کە‬ ‫هەوڵی خراپکردنی ئەدات‪.‬‬ ‫دەڵێن ئەو گومانە لەناو روحی کلتوری کوردی و بەتایبەتی بواری کۆمەاڵیەتی‬ ‫گواستراوەتەوە بۆ ناو سەحنەی سیاسی‪ ،‬بەتایبەتی کاتێک دەبینین لەسەر گومانێکی‬ ‫بچوک مرۆڤێک دەبێتە قوربانی لەسەر کێشەیەکی کۆمەاڵیەتی زۆر بچوک‪ ،‬کە زۆرجار‬ ‫لە پاش لێکۆڵینەوە دەرکەوتە تەنیا گومانێکی سادە ئەو کارەساتەی خولقاندوە‪ ،‬کە‬ ‫زۆر جاریش پەیوەندی بە نزمی ئاستی رۆشنبیری و تەسکی بیرکردنەوەی ئەنجامدەری‬ ‫تاوانەکەیە‪ ،‬بەوەی تەنها بە قسەکردنی کەسێک لەسەر ئەو کەسەی دەیکوژێت دەبێتە‬ ‫بکوژ و تاوانێکی گەورە ئەنجامدەدات‪ ،‬وەکو روە سیاسیەکەشی رەنگە ئەو کەسی‬ ‫کوژرابێ زۆر لەوەی بکوژ راسگۆ و پاکتربێ‪.‬‬ ‫ئێستاش وەکو سەرەتا ئاماژەی بۆ کرا لە روەسیاسیەکەیدا ئەو دەردە زۆر بەزەقی‬ ‫دیارە و نێوانی موعارەزە و حکوومەت بە نێو هەورێکی رەشی گوماندا دەڕوات‪ ،‬کە‬ ‫وایکردووە هەم حکومەت لە پرۆژە و بەرنامەکانی موعارەزە بە گومانەوە بڕوانێ‪،‬‬ ‫هەمیش ئۆپۆزسیۆن بە چاوێکی وردی گوماناوی لە حکومەت تەماشابکات‪ ،‬کە لە‬ ‫هەردوو حاڵەتەکەدا تەنیا گومانبردنێکی ناڕاستە و گەر کەسانێکیش لە هەردوو‬ ‫ال هەبن مەبەستیان نەبێ دۆخەکە بەرەوە باشتر هەبێ‪ ،‬کە دڵنیاین رێژەیان زۆر‬ ‫کەمە‪ ،‬ئەوا نیەتە گشتیەکە پاکەو لە پێناو باشترکردنی وەزعەکە و هێورکردنەوەی و‬ ‫بەرەوپێشەوە بردنی ژیانی ئابووری و سیاسی و کۆمەاڵیەتی خەڵکە‪ ،‬هەمووش ئەو‬ ‫ئامانجە کۆماندەکاتەوە‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪170‬‬

‫وەاڵم نەدانەوەی خۆپیشاندەران عێراق دەباتە‬ ‫قۆناغێکی مەترسیدار‬ ‫عومەر غواڵمی*‬

‫قەیران لە دوای قەیران بەردەوامە لە عێراقدا‪ ،‬هەنگاوەکانی‬ ‫مالیکی تەنها کوردی نیگەران نەکرد‪ ،‬ئاراستەی قەیرانەکانی‬ ‫گۆڕی بۆ سوننەکانیش‪.‬‬ ‫مالیکی بەردەوامە لە قەیران دروستکردن لە عێراقدا‪،‬‬ ‫لە ئێستادا دۆخی سیاسی عێراق لەو پڕی قەیراندایە‪،‬‬ ‫حکومەتەکەی مالیکی هەنگاوی چارەسەر نانێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئاڵۆزییەکان درێژە پێدەدات‪ ،‬گەر چارەسەری بۆ نەدۆزرێتەوە‬ ‫ئەگەری ڕوودانی کارەساتی خراپی دەبێت‪.‬‬ ‫خۆپیشاندەران سورن لەسەرداواکانیان لە (ئەنبار و‬ ‫ڕومادیە و موسڵ و بەغداد و ناوچە سوننەنشینەکانی تر)‬ ‫فراوانبوونی خۆپیشاندانەکان و گوێنەگرتنی دەسەاڵت لە‬ ‫چارەسەرکردنی داخوازیەکانیان‪ ،‬دوور نییە خۆپێشاندانەکان‬ ‫ئ��اراس��ت��ەک��ەی ب���ەرەو ڕاپ��ەڕی��ن سەربکێشێت ل��ە دژی‬ ‫حکومەتەکەی مالیکی‪.‬‬ ‫لەوەها باروودۆخێکدا مالیکی نایەوێت چارەسەری‬ ‫کێشەکانی عێراق بکات‪ ،‬چوار بژاردە وەک ئەگەر دەخاتە‬ ‫ڕوو بۆ بارودۆخی عێراق کە یەکێکیان مەترسی دارە و باس‬ ‫لە ڕوودانی شەڕی ناخۆ دەکات لە عێراقدا‪ ،‬ناکرێت سەرۆک‬ ‫وەزیران لە کاتێکدا بەرپرسی یەکەمی هێزە چەکدارەکانە‬ ‫ئەو دەستەواژۆیە بەکار بهێنێت‪.‬‬ ‫بەردەوامی خۆپیشاندان لە ناوچە سوننەکان ئەمجارەیان‬ ‫ڕەتکردنەوەی دەسەاڵتی مالیکی و ڕەتکردنەوەی مەرکەزێتی‬ ‫دەسەاڵتە‪ ،‬بەجۆرێک لە عێراق هەرێمێکی تر دروست بێ‬ ‫ئەویش هەرێمی سوننەیە‪ ،‬چونکە هاواڵتیان لە باشور و‬ ‫ناوەڕاستی عێراق کێشەی ئاسایش و خزمەتگوزییان هەیە‬ ‫و دەیانەوێت هاوشانی هەرێمی کوردستان هەرێمێکی تر‬ ‫دروست بکەن‪.‬‬ ‫سوننە بۆی ڕوونبووەتەوە کە ناتوانێت بەو شێوەی‬ ‫ئێستا کە عێراق بەڕێوە دەبرێت‪ ،‬ڕۆڵی خۆی وەک پێویست‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سەرنووسەر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌مه‌ ساڵح‬

‫‪0750-446 1301‬‬

‫بگیڕێت و جارێکی تر لە عێراقدا هاوشێوەی ڕاب��ردوو‬ ‫دەسەاڵت بگرێتەوە دەست‪ ،‬دواجار دەیەوێت هەرێمێک بۆ‬ ‫خۆی دروست بکات‪ ،‬لەو ڕێگەیەوە ڕۆڵی خۆی بگێڕێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەمە دەیانەوێت فشار لەسەر حکومەتەکەی مالیکی دروست‬ ‫بکەن‪ ،‬بۆ ئەوەی ڕۆڵی سوننەکان پەراوێز نەخرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫لە پەنای ناڕەزاییەکانی کورد و بەهێزبوونی بەرەی دژ بە‬ ‫مالیکی لە پێناو پاراستنیان وەاڵمی مالیکی بە خۆپیشاندان‬ ‫دەدەنەوە‪.‬‬ ‫بەردەوامی خۆپیشاندان‪ ،‬دوور نییە کارەساتی نەخوازراوی‬ ‫لێبکەوێتەوە‪ ،‬ئەگەری هەیە لە دژی خۆپیشاندانەکانی‬ ‫سوننە الیەنگیرانی مالیکی بڕژێنە سەرشەقامەکان لە دژی‬ ‫سوننەکان ئەو کات عێراق دەباتە دۆخێکی ناهەموار‪.‬‬ ‫دەبێت ل��ەوەه��ا بارودۆخێکی قەیراناویدا سەرکردە‬ ‫سیاسیەکان بە تایبەتی دەوڵەتی یاسا پەنا ببنە بەر‬ ‫چارەسەری دەستووری و دانوستانی ڕاستەقینە و متمانە‬ ‫لە نێوان خۆیاندا دروست بکەن‪ ،‬لە پێناو بەرژەوەندی‬ ‫هەموو عێراقییەکاندا‪ ،‬واڵت بەم شێوە قەیراناویە بەردەوامە‬ ‫بەڕێوە نابرێت‪ ،‬پێویستە الیەنە سیاسییەکان بگەڕێنەوە بۆ‬ ‫چارەسەری کێشەکان و باشترین چارەسەر بۆ هیورکردنەوەی‬ ‫بارودۆخی سیاسی عێراق گەڕانەوەیە بۆ ڕێکەوتننامەی‬ ‫هەولێر و دەستوور‪.‬‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەران و حکومەتی‬ ‫عێراق لە ئێستاداو هەڵبژاردنی پێشوەخت کەئێستا لەالیەن‬ ‫ئەیاد عەالوی و مالیکییەوە داوا دەکرێت‪ ،‬چارەسەر نییە بۆ‬ ‫کێشەکان‪ ،‬چونکە تا حکومەت پێکهێنرا لە دوای هەڵبژاردنی‬ ‫‪٢٠١٠‬ماوەیەکی زۆری پێچوو‪ ،‬دەکرێت حکومەت و پەرلەمان‬ ‫و الیەنە سیاسییەکان بگەڕێنەوە بۆ ئەو ڕێکەتنەی کە‬ ‫حکومەتیان لەسەر بنیاد ناوە‪.‬‬ ‫*جێگری سەرنووسەری هەفتەنامەی رێبازی ئازادی‪.‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750-448 0225‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‪ :‬فەرەیدون بێوار‬ ‫‪0750-414 1910‬‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬

‫‪2013/1/8‬‬

‫‪11‬‬

‫لەکۆتاییدا‪،‬‬ ‫مالیکی چی‬ ‫بەسەردێ‬ ‫بەهرۆز جەعفەر‬ ‫سەروەختێک بوو مالیکی گەیشتبووە لوتکەی هەرەبااڵی دەسەاڵت‪،‬‬ ‫چونکە هەم ئێران و هەمیش ئەمریکا ئەگەرچی لەشێوازی خودا پەرستندا‬ ‫جیاواز ب��وون‪ ،‬ب��ەاڵم لەمەسەلەی مالیکیدا ه��اوڕاب��وون‪ ،‬زۆرشتی وەک‬ ‫زیادبوونی بودجەو‪ ،‬هێزە چەکدارەکان مالیکیان تەواو گومڕاکرد‪ ،‬گومڕابوون‬ ‫مەبەست لەو ژینگەیە کەتاکی عێراقی تیایدا خۆالی دەبینێتەوە‪ ،‬تاکێک‬ ‫کەهەر دەسەاڵتی هەبوو‪ ،‬تراژیدیا ئەخوڵقێنێت و خوێنڕێژو دەسەاڵتخواز‬ ‫دەبێت‪ .‬لەئێستادا ئاسان نییە‪ ،‬لەمالیکی تێبگەین بۆچی وادەکا‪..‬؟ گوێ‬ ‫لەئەندامانی حزبەکەی ناگرێت‪ ،‬هاشمی واڵت بەدەرکردو‪ ،‬سوپای دژی کورد‬ ‫پێکەوەناو بانگەشەی شەڕی کوردو عەرەبیشی کرد‪ ،‬دواتر گرفتی لەگەڵ‬ ‫سووننەکان و عیساویدا گەیاندە ترۆپک‪ ،‬چونکە لەگەڵ ئەوەی پێشووتر‬ ‫لەچەندین کۆبونەوەدا بەڕاشکاوی بەسووننەکان وتراوە «ئەوباوکەتان مرد‪،‬‬ ‫دەسەاڵت بگرنەوە دەست»‪ .‬لەمەش بترازێت هەرگیز مالیکی لەلێدوانە‬ ‫هەڕەشەو توندئامێزەکانی خۆی بەرامبەر تورکیا ناکەوێت‪ .‬ئێ تۆبڵێی ئەم‬ ‫کابرایە نەخۆشی دەروونی هەبێت! یان خوا سەری لێشێواندبێت‪ ،‬بەبڕوای‬ ‫ئێمە نەخێر‪ ،‬چونکە مالیکی لەکۆتاییدا لەبەردەم دوو ڕێگەدایە‪:‬‬ ‫یەکەمیان‪ :‬الببرێت و کەسێکی تر بهێنن‪ ،‬هەندێک وای تێدەگەن کە‬ ‫البردنی چارەسەر نییەو یەکێکی تر بێت لەمیان باشتر نابێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ڕاستیەکەی باشترین چارەسەر زوو دوور خستنەوەی مالکییە‪ ،‬چونکە‬ ‫هەرکەسێکی تر دێت‪ ،‬النیکەم وەکو مالیکی ئەگەر هەل و مەرج لەباربێت‬ ‫(‪ )٨-٧‬ساڵی دەوێت تاببێتە تاکڕەو و دیکتاتۆر‪ .‬لەم ماوەیەدا دەکرێت‬ ‫کورد بەتایبەتی ئەسپی خۆیان باشتر تاوبدەن‪ .‬هەم بەالچوونی مالیکی‬ ‫ئەبێتە پەندێک بۆ هەموو ئەوانەی دەیانەوێ السایی بکەنەوە‪ ،‬لەوەدەچێت‬ ‫لەکۆتاییدا ببێتە کلتورێکیش لەعێراق هەر کەسێک کورسییەکەی خراپ‬ ‫بەکارهێناو جوان دانەنیشت‪ ،‬الی بدەن‪ .‬پرسیارەکە ئەوەیە ئایا مالیکی‬ ‫الدەچێت‪...‬؟ لەحیکایەتی جۆسام دا ڕۆژێکیان گشت درەختەکانی ناو‬ ‫دارستانەکە کۆدەبنەوە‪ ،‬کەسێک بکەنە سەرۆکی خۆیان‪ ،‬دەچنە الی هەنجیر‪،‬‬ ‫پێی وایە ئەم چەندین سوودی هەیە و خۆی تووشی ئەم سەرئێشەیە نەکات‬ ‫باشترە‪ ،‬ڕوو لە زەیتون دەکەن تا ڕابەرایەتی دارستان بکا‪ ،‬ڕەتی دەکاتەوە‪،‬‬ ‫چونکە ئەم جگە لەماددەی خۆراکی و چەورییەکی بەسوود کە پێشکەشی‬ ‫دەکا‪ ،‬نایەوێ خۆی لەمەدا ناشرین بکاو کاری سەرۆکایەتی بگرێتە ئەستۆ‪،‬‬ ‫هەروەها دەچنە الی درەختەکانی تریش‪ .‬لەکۆتاییدا چاری ناچار ڕوو لە‬ ‫(دڕک) دەکەن کەسەرۆکایەتی درەختەکانی دارستان وەربگرێت‪ ،‬ئەمیش‬ ‫دوای دانانی کۆڵێک مەرج کەتیایدا هاتووە «نابێت من الببرێم»‪ .‬دوای‬ ‫ماوەیەک دڕک زۆر خراپ هەڵس و کەوت دەکات‪ ،‬دەیانەوێ الیببەن‪ ،‬دەڵێ‬ ‫ئەگەر المبدەن‪ ،‬ئەوا گشت دارستانەکە ئەسوتێنم‪.‬‬ ‫دووەمیان‪ :‬مالیکی لەکۆتاییدا دەیەوێ چی بکا‪..‬؟ ئەو هەموو هۆسەیەی‬ ‫ناوەتەوە‪ ،‬هەندێک وابیردەکەنەوە کەمالیکی لەدوا کاری سلبیانەی خۆیدا‪،‬‬ ‫چاڵێکی تری بۆخۆی هەڵکەندو خۆپیشاندانی سووننەکان و بەهاری عەرەبی‬ ‫هێنایە عێراق‪ ،‬بەبڕوای من ئەمە زۆر هەڵەیە‪ ،‬چونکە خۆی لە بنەڕەتدا ئەمە‬ ‫ئامانج و خواستی مالیکی بوو کە خۆپیشاندان بگاتە عێراق‪ ،‬بەمەبەستیش‬ ‫سەرجەم گرفتەکانی تری دروستکرد‪ ،‬ڕوونتر بیڵێم ئەم کابرایە عێراقی کرد‬ ‫بەقوربانی ئێران و هێڵی گشتی شیعەکان لەناوچەی ئیقلیمیدا‪ ،‬تاوەکو‬ ‫سوریاش بڕوخێت بەهارەکە نەگاتە ئێران و مالیکی لەعێراق ڕێگەی‬ ‫پێبگرێت‪ ،‬یان هەر ئەم ناوچەیە بەشێوەیەکی ناجوگرافیش بێت بەن بەدەم‬ ‫یەکەوە‪ .‬ئەزانن مالیکی ماوەیەک پێش ئێستا تەواو سەربەخۆیی خۆی‬ ‫وەرگرتبوو لەبواری ماددەو هێزو پەیوەندییەکاندا‪ ،‬لەسیاسەتیشدا لەسەرپێی‬ ‫خۆوەستان و سەربەخۆیی گرنگە‪ .‬بۆیە هەر زوو ئەمریکا گرێبەستە(‪)١٤‬‬ ‫ملیار دۆالرییەکەی لەگەڵ مالیکی بۆ فرۆشتنی چەک پەکخست‪ ،‬ترسا دواتر‬ ‫ئەم چەکانە خراپ بەکار بهێنێت یان بیدات بەئێران‪.‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫یان له‌ رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ بابه‌ته‌کانتان بنێرن‪:‬‬ ‫‪shaxawanjournalist@yahoo.com‬‬

‫ ‬

‫ ئااڵ کەمال‪ ،‬رۆژنامەنووس‪:‬‬

‫یەکسانترین کۆمەڵگە ئاشتیترینە‬ ‫فەیسەڵ خەلیل‬

‫کۆمەڵگەی ئێمە هێشتا کەلتورییە و‬ ‫زۆرمان ماوە بۆ کۆمەڵگەیەکی‬ ‫مودێرنی ئازاد‬

‫دیمانە‪ :‬پرس‬ ‫پ‪ :‬بەرێزتان رەوش��ی ژن��ان بەگشتی لە ساڵی ‪ ٢٠١٢‬چۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنن‪ ،‬خوێندنەوە بۆ دۆخی ژنان لەم ساڵەدا چییە؟‬ ‫و‪ :‬ساڵی ‪ ٢٠٠١٢‬بە یەکێک لە ساڵە پڕ لە پێشێلکارییە‬ ‫گشتییەکان بەرامبەر بە ژنان لە هەرێمی کوردستان دادەنرێت‪ ،‬لە‬ ‫بوارە جیاوازەکانی (یاسایی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی) ئەم راستییەش‬ ‫لە بەرز بوونەوەی ئامارەکانی الیەنە پەیوەندیدارەکانەوە خرایەروو‪.‬‬ ‫دیارە هۆکار گەلێک هەبووە بۆ ئەم بەرز بوونەوەیە کەدەکرێت ئاماژە‬ ‫بە گرنگترینیان بدەین‪.‬‬ ‫لەوانە بێدەنگ نەبوونی ژنان لەو توندوتیژیانەی بەرامبەریان دەکرا‬ ‫و ئاگادار کردنەوەی الیەنە پەیوەندیدارەکان و بەرز کردنەوەی دەنگی‬ ‫ناڕەزایی و داوای هاوکاری کردن لێیان ‪.‬‬ ‫نزمی ئاستی هوشیاری تاک بە ئەرک و مافەکانیان بەرامبەر‬ ‫بەیەکتری ونەزانی لە ظۆنێتی مامەڵە کردنی تاکەکان بەم بنەمایە ‪.‬‬ ‫نەبوونی پاراستنی یاسایی و کۆمەاڵیەتی پێویست بۆ ئەو ژنانەی‬ ‫بوونەتە قوربانی توندوتیژی و ئەو ژنانەی داکوکیان لێدەکەن‪.‬‬ ‫بێگومان نەبوونی یەکڕیزی و یەکهەڵوێستی لە الیەن ژنان خۆیانەوە‬ ‫هۆکارێکی تری کاریگەرە‪ .‬هەندێجار کەمێک لە پیاوانی ئایینی‬ ‫ئیسالمیش بە بیرۆکەی تەسکی پیاوساالری و لە ژێر پەردەی ئایینی‬ ‫ئیسالم بێ بەش نەبوون لە دروست کردنی کاردانەوەی سلبی لە‬ ‫ناو کۆمەڵ بە راستەوخۆ یان ناراستەوخۆ لە سەر بارودۆخی ژنان‪.‬‬ ‫نەبونی سەربەخۆیی ئابوری لەناو ژنانداو بەرز بونەوەی رێژەی‬ ‫نەخوێنەواری دیسانەوە بە هۆکار دادەنرێن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بەگوێرەی ئامارەکانی ‪ ،٢٠١٢‬مەسەلەی خۆکوشتن و خۆکوژی‬ ‫ژنان هەر بەردەوامە‪ ،‬بەتایبەتی کەسانی رۆشنبیری و هونەرمەندیشی‬ ‫گرتۆتەوە‪ ،‬وەک نازک سەلیمی گۆرانی بێژ‪ ،‬تۆ چۆن شرۆڤەی هۆکار‬ ‫و حاڵەتە دەروونی و کۆمەاڵیەتییەکانی ژنانی خۆکوژ دەکەی؟‬ ‫و‪ :‬لە هەر شوێنێکی دنیا بە هەرێمەکەی ئێمەشەوە‪ ،‬مرۆڤ کاتێک‬ ‫پەنا دەباتەبەر کۆتایی هێنان بە ژیانی خۆی دیارە کۆمەڵێک هۆکاری‬ ‫هەیە‪ ،‬لەوانە وون بوونی ئارامی دەروونی کە تووشی هەڵچون و‬ ‫داچوونی دەکات‪ .‬بێزار بوون لە ژیانی روتینی خۆی کە ناتوانێت‬ ‫گۆڕانکاری بەرەو باشتری بە سەردا بهێنێ و چەقبەستووە‪ ،‬کە‬ ‫ئەمانە وای لێی ئەکات کەسایەتییەکی بێهێز و دور لە بەرپرسیارێتی‬ ‫بەرامبەر بە ئەگەری هاتنە پێشەوەی کێشەیەکی ن��ەخ��وازراو‬ ‫خۆی رانەگرێت و ئاسان ترین شێوەی راگردن لە بەرپرسیارێتی‬ ‫بگرێتەبەرو خۆی بکوژێت‪ ،‬ئەمە بەگشتی‪ ،‬بەاڵم ژنان بە تایبەتتر‬ ‫لە کۆمەڵگایەکی رۆژهەاڵتی پیاوساالری دین پەرست‪ ،‬ئەکەوێتە ژێر‬ ‫فشارێکی دەروونی و کۆمەاڵیەتی زیاتر و دەبێتە تاکێکی الوازتر‬ ‫و قوربانی بە خۆی دەدات‪ ،‬هەر چەندە خۆکوشتن بوێرییەک و‬ ‫ئازایەتێکی تایبەتی دەوێت‪ ،‬بەاڵم هەر خۆراگری و بەرەنگاربونەوەی‬ ‫کێشەکان و هەوڵدانی چارەسەرکردنی ئازایەتێکی زیاتری تیایە‪.‬‬ ‫هونەرمەندو روشنبیرانیش دیارە هەروەک هەموو مروڤێکی سروشتی‬ ‫دووچاری فشاری دەروونی و کۆمەاڵیەتی دەبن و الواز دەبن و پەنا‬

‫دەبەنەبەر ئەمشێوازە خۆکوشتنە‪ .‬کۆمەڵگاکەی ئێمەش هێشتا‬ ‫کۆمەڵکایەکی کەلتورییە و هێشتا زۆرمان ماوە بۆ تێپەڕاندنی و‬ ‫گۆڕینی بە کۆمەڵگایەکی مودێرنێتەی ئازاد لەسەر زانینی ئەرک و‬ ‫مافەکانمان بەرامبەر بەیەکتری‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرجاران دواکەوتوویی کولتور بە هۆکاری زوڵم کردن و بەند‬ ‫و سنووردارکردنی توانا و ئازاداییەکانی ژنان دادەنرێت‪ ،‬لەماوەی‬ ‫سااڵنی رابردوو‪ ،‬لەالیەن رێکخراوەکان و چاالکوانانی ژنان و حکومەت‪،‬‬ ‫تاچەند هەوڵی دەستکاری کردن و چاککردنی ئەو کولتورە دراوە؟‬ ‫و‪ :‬کەلتوری کۆمەڵگای ئێمە دیاردەی باش و خراپی لە خۆی‬ ‫گرتووە‪ ،‬ئەکرێت ئێمە س��وود لە کەلتورە باشەکان وەربگرین‬ ‫و زیندووی راگرین‪ ،‬وەک هەندێک لە پەیوەندی کۆمەاڵیەتییە‬ ‫پتەوەکانی کە لە ئێستادا واڵتانی روژئاوا ئاواتی پێدەخوازن‪ .‬لە‬ ‫خۆشەویستی ئەندامانی خێزان و دڵسۆزیان بۆ یەکتری و دەربڕینی‬ ‫بەرپرسیارێتی بەرامبەر بەیەک تا کۆتایی تەمەنیان‪ ،‬بە پێچەوانەی‬ ‫دیاردەکۆمەاڵیەتییە رۆژئاواییەکان‪ .‬زۆر دیاردەی جوانی تر وەک رێزو‬ ‫خۆشەویستیمان بۆ بەسااڵچووانی (بەتەمەنەکانی وەک دایک‪ ،‬باوک‪،‬‬ ‫داپیرە‪ ،‬باپیرە و ئەوای تر)و هێشتنەوەیان لە ناو خیزانەکانما وەک‬ ‫پیرۆزی‪ .‬دیاردەی نادروستیش وەک جیاوازی رەگەزی و نایەکسانی‬ ‫کە رۆڵی مێینەی بچوک کردۆتەوە‪ .‬ئەکرێت پیاچوونەوەی بۆ بکرێت‬ ‫و بگۆڕدرێت بە بەیەکسانی کردن و نەهێشتنی جیاوازی لە سەر‬ ‫بنەمای رەگەز‪ ،‬کەئەمانە خۆیان لە خۆیاندا هۆکارن بۆ دروست‬ ‫کردنی ئاشتی‪ ،‬چونکە ئاشتی ترین کۆمەڵگا یەکسان ترینیانە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬کۆتاییەکانی ‪ ،٢٠١٢‬کێرڤی هەڕەشەکردن لە چاالکوانانی ژن‬ ‫بەرزبۆوە و بەرێگەی جۆراوجۆر هەڕەشە لە چەند ژنێکی چاالکوان‬ ‫کرا‪ ،‬لێکدانەوەی بەرێزتان بۆ جۆریی هەڕەشەکان و بە ئامانجگرتنی‬ ‫ئەو چاالکوانە ژنانە چییە؟‬ ‫و‪ :‬لەم پێناوەشدا هەردوو رەگەز هەوڵی خۆیان بە گەڕ خستووە‪،‬‬ ‫بەاڵم رەگەزی مێینە زیاتر جەختی کردۆتە سەر داکوکی کردنێکی‬ ‫تەواو لە دابین کردنی یەکسانی لە نێوان نێر و مێ لە بەردەم یاسا‬ ‫و کۆمەڵگا‪ ،‬ئەم زیاتر دەرکەوتنەیان هەندێک لە پیاوانی بیر تەسکی‬ ‫ترساندووە‪ ،‬بە لێدانی بەرژەوەندی تایبەتیان‪ ،‬بۆیە دەستیان کردووە‬ ‫بە تەقەکردن و هەڕەشەکردن بەسووتاندنی کوشتنی هەندێک لە ژنە‬ ‫چاالکە دیارەکان لەرێگەی تەلەفونەوە‪.‬‬ ‫دوات��ری��ش لە جیاتی گرتنەبەری رێ و شوێنی تایبەت بۆ‬ ‫پاراستنیان‪ ،‬ئەم ژنە چاالکانە تاوانبار ئەکرێن بە دروست کردنی‬ ‫سینارێۆ بۆ ئەوەی لە دەرەوەی هەرێم مافی پەنابەرییان پێبدرێت‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا کە ئەو ژنانە هەندێکیان ئەندامی پەرلەمانن و پێویستیان‬ ‫بەوە نییە‪ ،‬چونکە خۆیان حەسانەی دیپلۆماسیان هەیە‪ ،‬یان خاتوو‬ ‫بەهار مونزیر‪ ،‬خۆی مافی پەنابەرێتی هەبووەو بۆ خزمەتی ژنان‬ ‫هاتۆتەوە بۆ کوردستان‪.‬‬ ‫ژیاننامە‪:‬‬ ‫ناو‪ :‬ئااڵ کەمال محەمەد‪ ،‬لە دایکبووی ‪.١٩٦٣‬‬ ‫پیشە‪ :‬رۆژنامەنووس‪.‬‬ ‫ئاستی خوێندن ‪ :‬سێ کۆرسی خوێندووە لە بواری پەیوەندیی و راگەیاندن‬ ‫لە زانکۆی سۆربۆن‪ ،‬لە پاریس‪.‬‬ ‫شوێنی کار‪ :‬یەکێتی سەندیکا گشتییەکانی کرێکاران‪ ،‬لقی سلێمانی‪.‬‬ ‫هەروەها ئامادە و پێشکەشکار لە رادیۆی دەنگی مەدەنییەت‪.‬‬ ‫چاالکوان لە بواری کۆمەڵگەی مەدەنی‪.‬‬

‫ئایا یەکێتی بێ باوک دەبێ؟‬ ‫یەکێتی دوای تاڵەبانی بابەتێک بوو دوو ساڵ زۆرترین‬ ‫کاری لە رۆژنامەکان لە سەر کراوە‪ ،‬هەرچەندە پێشتر ئەم‬ ‫بابەتە لەالیەن سەرکردایەتی یەکێتی قبوڵ نەکراو بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم دواجار بەهۆی تێکچوونی باری تەندروستی تاڵەبانی‬ ‫ئەو مەسەلەیە لە عاتیفەوە دەرچ��وو‪ ،‬مەکتەبی سیاسی‬ ‫یەکێتی کەوتە ئەمری واقیع‪.‬‬ ‫هەرچەندە یەکێتی هەڵویستی خۆی وەک سەرەتایەک‬ ‫بۆ کارکردن لە دوای تاڵەبانی وەرگرتووە‪ ،‬بەاڵم لەوە‬ ‫ناچێت داهاتووەکە هێندە بەسانایی بڕوات‪ ،‬یەکێتی لە‬ ‫هەڵوێستی یەکەمی پابەندبوونی خۆی بە رێگای تاڵەبانی‬ ‫دووپاتکردووە‪ ،‬لە قۆناغی دووەمیش دا دوو ئیجرائاتی‬ ‫ک��رد یەکێک لەوانە دانانی کۆسرەت بە ب��را گ��ەورە و‬ ‫هێشتنەوەی مەکتەبی سیاسی وەکوخۆی تا کۆنگرە‪ ،‬لە‬ ‫قۆناغی سێیەمیش دا لەسەر زاری ئەنجومەنی ناوەندا‬ ‫گ��وازرای��ەوە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە کە کۆنگرەی داهاتووی‬ ‫یەکێتی لە کاتی خۆی دەبێت و «ئاسایی» دەبێت‪.‬‬ ‫ئەمانە هەڵوێستی فەرمی یەکێتی بوون‪ ،‬بەاڵم چاودێران و‬ ‫رۆژنامەوانان بەم هەنگاوە هێمنانەی یەکێتی واز ناهێنن و‬ ‫شرۆڤەی جۆراوجۆریان بۆ دەکەن‪ ،‬یەکێک لەوانە ئەگەری‬ ‫نزیکبوونەوەی یەکێتییە لەگۆڕان‪ ،‬کە هەندێک زۆر بە‬ ‫سادەیی باسی تێکەڵکردنەوەیان دەکەن‪ ،‬هەندێکی تر باس‬ ‫لە الواز بوونی یەکێتی دەکەن و تا رادەی��ەک پێیانوایە‬ ‫کە یەکێتی حزبێکی بێ جەماوەر دەبێت‪ ،‬هەندێکی تر‬ ‫پێیانوایە یەکێتی لە ئەنجامی سەرکردایەکی ناتەبا تووشی‬ ‫پەرتەوازەیی دەبێت و لە دواجاردا حزبێک دەبێت بە دەست‬ ‫بنەماڵەی تاڵەبانییەوە‪ ،‬هەموو ئەمانە کورتکراوەی ئەو‬ ‫بیروبۆچوونانەن کە لە بارەی یەکێتییەوە دەگوترێن‪.‬‬ ‫من پێموایە هەموو ئەو بۆچوونانە و بۆچوونی تریش‬ ‫لە ب��ارەی ئاییندەی یەکێتییەوە زوون‪ ،‬من بەو رادەیە‬ ‫پێموانییە کە یەکێتی دوای تاڵەبانی «بێ باوک» بێت‪،‬‬ ‫هەموو ئەوانەی ئێستاش ئیدارەی یەکێتی دەکەن‪ ،‬زیاتر لە‬ ‫سی ساڵ کاری سیاسیان کردووە‪ ،‬بە پێچەوانەی هەموو‬ ‫بۆچوونەکانەوە‪ ،‬من پێموایە مام جەالل لەو نۆ ساڵەی‬ ‫دواییدا کاریگەرییەکی فیعلی بەسەر یەکێتیەوە نەبووە‪،‬‬ ‫تەنها مەعنەوی ب��ووە‪ ،‬گەورەترین جیابوونەوە رووی��دا‪،‬‬ ‫مام ج��ەالل نەیتوانی رێگری لێ بکات‪ ،‬تا دوا ساتی‬ ‫سیاسەتکردنیشی نەیتوانی بارودۆخەکە لەنێوان گۆڕان و‬ ‫یەکێتی هێور بکاتەوە‪ ،‬ئەگەر ئەو لێکدانەوەمان قبوڵ بێت‪،‬‬ ‫ئەوەشمان قبوڵ دەبێت کە بڵێین یەکێتی دوای تاڵەبانی‬ ‫بۆ ماوەیەک بە ئاسایی کارەکانی خۆی دەکات و بەردەوام‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫با لە ئێستاوە خۆمان لەوە بەدوور بگرین کە یەکێتی‬ ‫سەرکەوتوو دەبێت یان نا‪ ،‬لەبری لێکدانەوەکان‪ ،‬دەبێت‬ ‫یەکێتی بەر لەهەموو شتێک ئەو پرسیارە لینینیە لە خۆی‬ ‫بکاتەوە «چی بکەین؟»‪ .‬بۆ ئەوە من پێموایە دەبێت‬ ‫یەکێتی بۆ پاراستنی ئەو سوقلەی کە ماوەیەتی سێ تەوەر‬ ‫رەچ��او بکات‪ ،‬یەکەمیان ئەوەیە سەرکردایەتیەکەی لە‬ ‫تەکەتوالت بەدوور بێت‪ ،‬دووەم جەماوەرەکەی بپارێزێت بە‬ ‫تایبەتی کادیرانی لەسەر ئاستی مامناوەند‪ ،‬سێیەمیشیان‬ ‫پەیوەندی بە پارتییەوە دەبێت‪ ،‬کە پاراستنی زیاتر لە‬ ‫خزمەتی یەکێتی دا دەبێت‪.‬‬