سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی کورد هەوێنێکە بۆ بەستنی کۆنگرەی نەتەوەیی کورد
177 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2013/4/30
ل2 ڕێبوار عەلی: هەندێک لە سەرکردەکان حەز دەکەن لە فەیسبوکیش ببنە شۆڕەسواری مەیدان ل6
ئیسرائیل یەكەم واڵت دەبێت کە دان بە دەوڵەتی كوردستاندا بنێت زۆرن ئەو كەس و رۆشنبیرانەی لە ناوەوەی ئیسرائیل لەسەر پرسی كوردو دۆزە ڕەواكەی كار دەكەن، كە سااڵنێكە وەك سەربازێكی ون لە هەوڵی زیندووكردنەوەی ئەو برایەتییە دێرینەی نێوان كوردو جوو دان ،جا ئەو رۆشنبیرانە چ كورد بن یاخود غەیرە كورد ،زۆرێك لەو كوردە جووانەش لەماوەی رابردوو بە پلەو پایەی گەورە گەیشتوونە ،بەاڵم نەیانتوانیوە بەشێوەیەكی بەرچاوو ئاشكرا خزمەتی نەتەوەكەیان بكەن .پرۆفیسۆر مۆردەخای زاكین كە بە(مۆتێ زاكین) ناسراوە لەدایكبووی شاری زاخۆیەو لەسەرەتای شەستەكانەوە بەرەو ئیسرائیل دەگەڕێنەوە ،دوای تەواوكردنی خوێندنی ،بەزۆرترین پۆستی حكومیدا تێپەڕ دەبێت و دواجار لەنێوان سااڵنی 1999 – 1993دەبێتە بەڕێوەبەری نووسینگەی ناتانیاهۆ، سەرۆكوەزیرانی پێشووی ئیسرائیل و لەهەمان كاتدا راوێژكاری بۆ كاروباری نەتەوەكانی دەوروبەری ئیسرائیل.
ل4
قادر وریا: ده‌نگده‌ری کورد ده‌بێ ب ه جۆرێک ده‌نگ بدا که ن بزانێ کورد رژێمی ئێرا چی ده‌وێ
ژن و مێردە هاوپیشەكان
دوو هاوپیشە ،بەتایبەتی ژن و مێردی رۆژنامەنووس دەبێ ژیانی هاوسەرییان چۆن بێت و چۆن كاروباری ماڵ و دەرەوە بەڕێوە دەبەن .لەم راپۆرتەدا هاوسەرە رۆژنامەنووسەكان باس لەژیانی شەخسی خۆیان دەكەن.
ل9
ل5
2
ژماره 177
www.lawanikurdistan.com
2013/4/30
سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی کورد
هەوێنێکە بۆ بەستنی کۆنگرەی نەتەوەیی کورد راپۆرت :محەمەد عومەر
سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی هەر چوار پارچەی کوردستان لە کەمپی دۆمیز لە دهۆک بە بەشداری زیاتر لە ٧٦رێکخراوی الوانی هەر چوار پارچەی کوردستان بە پشکداریا ٢٥٠ئەندام لە رۆژانی ٢٠١٣\٤\٢٧-٢٦بەرێوەچوو. لە ب��ارەی ئامانجی سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی کورد شێرزاد مامە ،بەرپرسی لێژنەی هەماهەنگی رێکخراوەکانی باشوری کوردستان بە پرسی راگەیاند: پشتگیری شۆڕشەکانی کورد دەکەین لە هەموو شوێنەکانی کوردستان بێت ،پشتگیری داخوازییە ڕەواکانی الوان دەکەین هەموو ئەو ڕۆڵە کوردانەی کە سزادراوی سیاسین لە هەر کوێیەکی دونیا بن ،داوای ئازادبوونی زیندانیانی سیاسی دەکەین بە هەمان شێوە ،داوای یەکگوتاری الوانمان کردووە یەک لە راسپاردەکان ئەوەیە وشەی چوار پارچە بەکار نەهێنین ،پەیامێک ئاراستەی ڕای نێودەوڵەتی بکەین کە گەلی کورد فەرامۆشکراوە وەکو پێویست گرنگی پێنەدراوە، چ وەکو نەتەوە چ وەکو مرۆڤ پەیاممان بۆ الیەنە سیاسیەکان هەیە کە بەرەو کۆنگرەی نەتەوەیی هەنگاو بنێن ،تاوەکو ستراتیژی نەتەوەییمان دیار بێت» .لەبارەی سەرنج و کەموکوڕییەکانەوە شێرزاد مامە گوتیشی «سەرنج و تێبینی زۆر پێشکەشکرا زۆر شت هەبوو ڕوونکردنەوەی لەسەر درا دەتوانم بڵێم سەرکەوتوترین کۆنفرانس بوو کە کۆ دەنگی لەسەر سەرجەم خاڵەکان هەبوو». شێرزاد مامە باس لە شەرعیەت دان و کۆنگرەکەی رۆمێالن دەک��ات و ب��ەرواردی کۆنگرەی دۆمیزی دەک��ات و دەڵێت «کۆنگرەی ڕومێالن پێنج الیەنی سیاسی سەرەکی بەستی، بەاڵم کۆنگرەی دۆمیز ٤٦الیەنی سەرەکی تێیدا بەشداربوون، کە بەشێکیان لە رۆمێالنیش بەشدار بوونە ٧٦رێکخراوین زیاتر لە ١٠رێکخراویان زۆر بە توانا و سەرەکین٢٥٠ ، ئەندامی هەیە ئەگەر بە فیدراسیۆن و لێژنە و ژمارەی رێکخراو بێت ئەوە کۆنگرەی کەمپی دۆمیز شەرعیەتی هەیە ،خەڵک با خۆی لەو شتانە حاکم بێت خۆی ببێتە سەنگی محەک لە یەکالکردنەوەی ئەوەی شەرعیەتی هەیە ئەوە شەرعیەت نییە ئێمە کۆنگرەی رۆمێالن ڕەش ناکەینەوە ،بەڵکو دەڵێین کۆنگرەی الوانی هەندێک لە رێکخراوەکانی الوان بووە ،ئەوەی دۆمیز کۆنگرەی الوانی هەر چوار پارچەی کوردستانە». مەهاباد نەواف لە شاری دێرکی رۆژئ��اوای کوردستانەوە وەک چاالکوانێکی سەربەخۆ بەشداری سێیەمین کۆنفرانسا نەتەوەیی الوان��ی ک��ورد ک��ردووە دەڵ��ێ «ئامانجی مە لە کۆنفرانسی ئەم کە کورد هەر چوار پارچەی کوردستانێ ئەم دەستێ خۆ بکەینە یەک دەست پتر دەما پێشتر ئەم دەستێ خۆ نەکردا یەک ،ئەم نەباوەڕە ببین بەیەک ژی هێڤی و ئومێدە من گەلەک خۆرتان هەنە ببین یەک هیڤی و ئومێدە، من داخازم هەردوو کۆنفرانسە سەربکەوێت لێ کۆنفرانسا پرسگەلە ژن و کچان هاتە پرسکرن ژ الی گەلەک ئەنداما هاتە پرس کرن حەقێ ژنێ هەبێت لێ پرسگەل سیاسیە». رەم��ەزان مورا بەشدار بووی کۆنفرانسی الوانی کورد لە رێکخراوەکانی باکوری کوردستانەوە لە بارەی کۆنفرانسەکەوە گوتی «ئەم کۆنفرانسە بە راستی ژی بۆ چوار پارچەی کوردستان و دەرەوەی واڵت بەشدار بوونە وەک دزانن کۆنفرانسا یەکێ و دووێ لە ئامەد و هەولێرێ چێ بوو ئی سێیا لە کەمپی دۆمیزی چێ بوو بەس ئەو کۆنفرانس ئامانجا وی ئەوەیە یەکێتی ک��وردان خۆرتی جوانان ک��وردان یەک دەنگ کەن ،گۆتن پرسگەل وان بێنە چارەسەر کردن و بێنە نیقاش کرن ،دوو رۆژە لەسەر ٥خاڵە گفتۆ گۆ دکەین خورتن
جوانا مە داخوازا وان هیڤدارم ئەم کۆنفرانسە ببیتە کۆنفرانسا نەتەوەیی». الی خۆیەوە ،موختار قادری لە رێکخراوی الوانی رۆژهەاڵت ئاوا بۆ پرس دوا «ئەم کۆنفرانسە بە دروشمی یەکگوتاری و هاوخەباتی الوانی هەر چوار پارچەی کوردستان دەستی پێکردووە ،سەرەکیترین ئەرکی بۆ خۆی دی��اری کردووە ئامانجی بەستنی کۆنگرەی نەتەوەییە بتوانێت هەر چوار پارچەکە لەو سنورە دەستکردانە جیای بکاتەوە بیکاتە خەباتێکی نەتەوەیی و هاودەنگ ئەمە سەرەکیترین ئەرکی کۆنفرانسە». لەبارەی شەرعیەت دان بە کۆنفرانسەکە موختاری قادری گوتی «هەم وەکو کۆمەڵەی الوانی رۆژهەاڵت و هەم وەکو فیدراسیۆنی الوانی رۆژهەاڵت دیارە کە ئەم کۆنفرانسە لێرە بەستراوە الی ئێمە شەرعیەتی هەیە ،هۆکارەکانی زۆرە ئەو کۆنفرانسەی لە رومێالن گرێدراوە لە بەر بەرژەوەندی هەندێ حزب و الیەنە کردوویانە دروشمە نەتەوەییەکانیان خستە ژێر پێ کردویانە بە بەرژەوەندی حزبی و تاکی ئەوە یەکێکە لە گرنگترین هۆکارەکانی کە ئەو کۆنفرانسە لە شەرعیەت دەخات، داواکارم لە الوانی هەر چوار پارچە یەک دەنگ و هاوخەبات بن بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی نەتەوەکەمان راگەیاندنەکان سەرنجی الوان و گەلی کورد بۆ ئەم کۆنفرانسانە راکێشن، هیوادارم بە زووترین کات کۆنگرەی نەتەوەیی ببەسترێت». لە میانەی دوو رۆژەی کۆنفرانسەکە قسە و باس لەسەر ئەو پرسانە کرا: چ ڕوانینێک بۆ شۆڕشی نەتەوەی کورد هەیە بەتایبەت رۆژئاوای کوردستان ،ئایا گۆڕانکاری ناوچەکە چ کاریگەری لەسەر دۆزی ڕەوای کورد هەیە؟ ئایا بەالی تۆ هۆکارەکانی نەبوونی دەوڵەتی کوردی چیە و بۆ دروست بوونی کیان چی بکرێت؟ داخوازیە سەرەکیەکانی الوانی کورد لەچیدا دەبینی و چۆن لە ئاستی ئینتیمای نەتەوەیی الوانی کورد دەڕوانی؟ هەوڵەکانی رژێمە داگیرکەرەکان چین بۆ تێکدانی شیرازەی
کۆمەاڵیەتی و قڕکردنی الوان؟ چی بکرێت لەسەر ئاستی کوردستانی گەورە بۆ ئەوەی کۆنگرەی نەتەوەیی ببەسترێت؟ لە کۆتایدا راگەیانداروێک باڵوکراوە کە ٢٦خاڵی لە خۆ گرتبوو ،تێیدا وێڕای دووپاتکردنەوەی ماف و داخوازیەکانی الوانی کورد لەسەرجەم کوردستانی گەورە ،هاوکات تاکید لەسەر پرسە نشتیمانی و نەتەوەییەکان کرایەوە و بەستنی کۆنفرانسی نەتەوەیی کوردیش بە پێوست زانرا ،لە پێناو یەکخستن و یەکگوتاری نەتەوەیی کورد و پاراستنی یەکریزی گەلی کورد بۆ خۆ ئامادەکردن بۆ هەر پێشهاتێکی لەناکاو لە ناوچەکەدا،جێگەی وەبیر هێنانەوەیە کۆنفرانسی یەکەم لە ئاداری ٢٠١١لە ئامەد بەرێوەچوو ،کۆنفرانسی دووەمیش لە ئاداری ٢٠١٢لە هەولێری پایتەخت گرێدرا.
موختار قادری« :ئەم کۆنفرانسە بە دروشمی یەکگوتاری و هاوخەباتی الوانی هەر چوار پارچەی کوردستان بەڕێوە چوو ،سەرەکیترین ئەرکی بۆ خۆی دیاری کردووە ئامانجی بەستنی کۆنگرەی نەتەوەییە»
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 177
2013/4/30
3
تەسەور ئەكەم مالیكی هەموو شتێك ئەكات لە پێناو پاراستنی كورسیەكەی ،جا بە هەر شێوەیەك بێت بۆ زیاتر تیشك خستنە سەر ئاڵۆزیەكانی ئەمڕۆی عێراق و هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و پەرلەمان و چەند پرسێكی تر ،ئەحمەد كانی ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی و پەرپرسی پەیوەندیەكانی كوردستانی و عێراقی ،بۆ پرس دەدوێت. دیمانە :تریفە ئازاد
ئەحمەد كانی بەرپرسی پەیوەندیەكانی كوردستانی و عێراقی پارتی دیموكراتی كوردستان:
حەقێكی سروشتی خۆمانە وەك پارتی جەنابی سەرۆك بارزانی جارێكی تر خۆی بۆ سەرۆكی هەرێم هەڵبژێریتەوە پ :راتان چیە بەرامبەر ئاڵۆزییەكانی ئەمڕۆی عێراق؟ و :بەپێی ئەو سیاستەی مالیكی هەیەتی ،دەیەوەێ جارێكی تر حوكمێكی تاكالیەنە و تاك كەسانە رەفتار بكات ،ئەو رووداوانەی كە روو دەدەن لە عێراق بە تایبەتی ئەوەی دوای حەویجە و دەوروبەری كەركوك ،ئەوە ئەنجامی بۆ ئەو جۆرە سیاسەتەی مالیكییە .لەوە زیاتر پێشبینی بۆ نەهامەتی عێراق دەكرێت ،ئەگەر مالیكی بەردەوام بێ لەسەر ئەو رەفتارانەی كە هەیەتی ،ئەوەش دور كەوتنەوەیە لە پرۆسەی دیموكراسی. ئێمە لە دوای ئازاد كردنی عێراق هەموو الیەنە سیاسیەكان لەسەر ئەوە كۆك بوون كە عێراق هی هەموانە ،دەبێت بەشمان هەبێت لە عێراق بۆ ئەوەی هەست بكەین بە شیعەو سونەو ك��وردو هەموو نەتەوەكانی تر پلەكانمان هەمان پلەیە لە هاواڵتی بوون .بەداخەوە س��ەرەڕای ئەوەی كە ئەوانەی كە لەگەڵ مالیكی بوون لە درووست بوونی حكومەتی فیدراڵی عێراق بە تایبەتی جەنابی سەرۆك بارزانی كە زۆر جار تێبینی و سەرنجی بە مالیكی داوە ،بۆ ئەوەی بە خۆی دابچێتەوە، بەاڵم دیارە سوودی لێوەرنەگرتووە. دونیای ئەمرۆش بە تایبەت رۆژهەاڵتی ناوەڕاست گۆرانكاری زۆری بەسەردا هاتووە ،رۆژ بە رۆژ سیستەمی حوكمرانی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بە تایبەتی لە واڵتانی عەرەبی گۆڕانكاری گەورەی بەسەر دادێ .بۆیە ئەم پرۆسە دیموكراسی و ئازادیەی لەعێراق دروست بووە ،ناكرێت ئەمرۆ لەحوكم كردن لەپرۆسەی دیموكراسی دور بكەوینەوە. پ :ئایا ئەوە بە هۆی سیاستە هەڵەكانی مالیكییەوەیە یان دەستی دەرەكی تێدایە؟ و :زۆر بەدڵنیایەوە ئ��ەوە ئەنجامە هەڵەكانی مالیكیە، ئەوەی روو دەدات لەعێراق ئەنجامێكی پێشبینی كراوی زۆر ئاشكراو روونە ،لە ئەنجامی ئەو سیاسەتە چەوتەی كە مالیكی هەیەتی ،الدانە لەدەستوری عێراق .بە داخەوە كە دەچینە سەر بڕگەكانی دەستور بەراوردی دەكەین لەگەڵ هەنگاوەكانی حكومرانی كردن لەعێراق كە مالیكی پێهەڵدەستێت ،زۆر لەیەك دوورە. پ :پێتوایە شەرێكی مەزهەبی بەڕێوە بێت؟
و :ئەگەر وا بڕوات بەڵێ ،هەرچەندە ئەوەی مالیكی دەیكات لە پێناو مەزهەب نیە ،بەڵكو لە پێناوی حوكمی تاكە كەسی خۆیەتی ،بەاڵم لەوانەیە مەزهەبەكەش ئیستیغالل بكات، لەوانەیە وا لە برایانی شیعە بگەیەنێت كە ئەو نەبێت جارێكی تر شیعەكان ژیانیان بكەوێتە خەتەر لە عێراقدا .بۆیە تەسەور ئەكەم مالیكی هەموو شتێك ئەكات لە پێناو پاراستنی كورسیەكەی ،جا بە هەر شێوەیەك بێت. پ :لەبارەی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم ،ئایا پارتی سورە لەسەر كاندید كردنەوەی سەرۆك بارزانی بۆ سەرۆكایەتی هەرێم؟ و :ئەو وەزعەی ئەمرۆ دروست بووە ،بە زەحمەت دروست بووە ،قوربانیەكی زۆری لەپێناو دراوە ،تەسلیم كردنی ئەو وەزعە بە قەدرە ،ئێمە ئەمڕۆ بێین خەمساردانە ئەو وەزعەی خۆمان تەسلیم بەقەدرە بكەین خۆمان توشی كارەسات ئەكەین ،پرۆسەی دیموكراسی پرۆسەیەكی پیرۆزە ،خەباتمان بۆ كردووە ،هیچ تاكێكی كورد نیە زیاد لە قەبارەی خۆی لە چەندجار قوربانی نەدابێ ،بۆیە ئێمە وەك پارتی سورین لەسەر خزمەت كردنی بەرژەوەندی بااڵی كوردستان .سەرچاوەی شەرعیەتی دیموكراسی میللەتە ،ئێمە باسی هەڵبژاردن دەكەین، باسی خۆ سەپاندن ناكەین ،گەلی كوردستان كی هەڵدەبژێرێت دەنگی پێدەدات ،ئەگەر گەلی كورد دەیەوێت جەنابی سەرۆك بارزانی جارێكی تر بە سەرۆكی هەرێم هەڵبژێرێتەوە كەس بۆی نیە ئەو هەقە لەو میللەتە بستێنێتەوە ،ئەوسا دەمێنتەوە سەر خاڵی یاسایی ،ئێمە پەرلەمانێكمان هەیە ،لەو پەرلەمانە یاسا دەرچووە بۆ چۆنیەتی دەستنیشان كردن و هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم ،حەقێكی سروشتی خۆمانە وەك پارتی و شەرم لە كەسیش ناكەین بە پێی یاسا جەنابی سەرۆك بارزانی جارێكی تر خۆی بۆ سەرۆكی هەرێم هەڵبژێریتەوە. راستە جەنابی سەرۆك دوو دەورە سەرۆكی هەرێم بووە، بەاڵم جارێك لە الیەن پەرلەمانەوە دەست نیشان كراوە ،تەنها جارێك لە الیەن خەڵكەوە دەنگی پێدراوە ،بۆچوونێك هەیە هاوتەریبە لەگەل ئەوەی كە جارێكی تر جەنابی سەرۆك خۆی كاندید بكاتەوە ،بۆچوونێكی تریش هەیە دەڵێت بە پێی یاسا
نابێت جەنابی سەرۆك خۆی كاندید بكاتەوە ،بەاڵم ئەو ئارایانە هیچ كامیان جێگیر نەبووە ،بەڵكو یاسا دیاری ئەكات. بەرای من بۆ ئەمرۆی كوردستان زۆر پێویستە كەسێكی وەك سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێم بێت ،چونكە لە ئەمرۆ زۆر زەحمەتە كەسێك بتوانێ وەك سەرۆك بارزانی ئەو دەورە بگێرێت. ئەوەی من هەستم پێكردبێت جەنابی سەرۆك مەبەستی ئەوە نەبووە خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم هەڵبژێرێت ،بەاڵم گوشاری بۆ هاتووە ،بگرە الیەنە سیاسیەكان داوایان لێكردووە كە خۆی هەڵبژێرێت ،ئەگەر خەڵكێك ئەیانەوێ بە ناوی ئازادی و بە ناوی یاسا پارتی بخاتە شەرمەوەو سوور نەبێت لەسەر هەڵنەبژاردنی سەرۆكی هەرێم ،ئەوە بەهەڵەدا چووە ،چونكە یاسا رێگەمان پێدەدات. پ :لەوبارەوە رای یەكێتی چیە؟ و :دەكرێت لە برادەرانی یەكێتی بپرسن .هەرچەندە ئەوانیش رایان روونە و لە راگەیدنەكان باسیان كردووە كە كەسیان نیە جگە لە سەرۆك بارزانی نەبێت. پ :لەهەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەماندا ،پێت وایە پارتی و یەكێتی چەند كورسی بەدەست دێنن؟ و :من دەڵێم ئەمجارە پارتی لە جاران زیاتر دێنێت ،بۆ یەكێتیش خۆیان وەاڵم بدەنەوە باشترە. هەرچەندە میدیای دژە پارتی درێغی نەكردووەو دەیەوێت پارتی لەناو خەڵك لەكەدار بكات ،بەاڵم خۆشبەختانە خەڵك زۆر هۆشیارەو زۆرینەی خەڵك راستییەكان ئەزانن. بۆیە دڵنیام ئەمجارە پارتی دەنگێكی باش دێنێت ،ئەو دەنگانەش جێگای خۆشحاڵی الیەنگرانی پارتی دەبێت ،بەاڵم دوای هەڵبژاردن هیچ جیاوازی نییە لە نێوان پارتی و یەكێتی و الیەنەكانی تر. پ :دوای هەڵبژاردنیش لەگەڵ یەكێتی بەیەكەوە حكومەت دروست ئەكەنەوە؟ و :من ئێستا ناتوانم ئ��ەوە یەكالیی بكەمەوە ،ب��ەاڵم بە دڵنیایەوە ئێمەو یەكێتی هاوپەیمانی ستراتیژیمان لە نێواندایەو زۆریش هەوڵ ئەدەین الیەنەكانی تریش لەگەڵمان بەشدار بن.
4
ژماره 177
www.lawanikurdistan.com
2013/4/30
بێ رووتووش
زۆرن ئەو كەس و رۆشنبیرانەی لە ناوەوەی ئیسرائیل لەسەر پرسی ك��وردو دۆزە ڕەواك��ەی كار دەك��ەن ،كە سااڵنێكە وەك سەربازێكی ون لە هەوڵی زیندووكردنەوەی ئەو برایەتییە دێرینەی نێوان كوردو جوو دان ،جا ئەو رۆشنبیرانە چ كورد بن یاخود غەیرە كورد ،زۆرێك لەو كوردە جووانەش لەماوەی رابردوو بە پلەو پایەی گەورە گەیشتوونە ،بەاڵم نەیانتوانیوە بەشێوەیەكی بەرچاوو ئاشكرا خزمەتی نەتەوەكەیان بكەن .پرۆفیسۆر مۆردەخای زاكین كە بە(مۆتێ زاكین) ناسراوە لەدایكبووی شاری زاخۆیەو لەسەرەتای شەستەكانەوە بەرەو ئیسرائیل دەگەڕێنەوە، دوای تەواوكردنی خوێندنی ،بەزۆرترین پۆستی حكومیدا تێپەڕ دەبێت و دواجار لەنێوان سااڵنی 1999 – 1993 دەبێتە بەڕێوەبەری نووسینگەی ناتانیاهۆ ،سەرۆكوەزیرانی پێشووی ئیسرائیل و لەهەمان كاتدا راوێژكاری بۆ كاروباری نەتەوەكانی دەوروبەری ئیسرائیل. دیمانە :شێرزاد عومەر ،ئۆرشەلیم -ئیسرائیل
پرۆفیسۆر ،مۆردەخای زاكین:
ئەگەر كورد بڕیاری سەربەخۆیی بدات ،ئیسرائیل یەكەم واڵت دەبێت دان بە دەوڵەتی كوردستاندا بنێت پرس :كورد و ئەرمەن و جوو لەم ناوچەیە یەك مێژووی هاوشێوەیان هەیە ،ئەرمەن و جوو بەهۆی مەینەتییەكانی رابردوویان بوونە خودان دەوڵەت و كیانی سەربەخۆ ،بەاڵم كورد نەیتوانیوە مەینەتییەكانی رابردووی بقۆزێتەوە بۆ وەدەستهێنانی سەربەخۆیی و دروستكردنی دەوڵەت ،رای تۆ لەوبارەوە چییە؟ زاكین :ئەگەرچی زۆر لە نزیكەوە ئاگاداری مێژووی ئەرمەنەكان نیم ،بەاڵم لە جینۆسایدی هەر سێ نەتەوەكە ئاگادارم ،باوەڕیش ناكەم كە تەنها مەینەتییەكانی رابردوویان هۆكاربووبن بۆ وەدەستهێنانی سەربەخۆیی ،بەڵكو هەست و ئینتیمای تاكەكانی كۆمەڵگای ئەرمەنی و جوو هۆكاری پێشەكی بوونە ،هاوكات پەرتەوازەیی نێوماڵی كورد بەهۆی فرەیی لەئایدیا و ئایین و چینایەتی و لەسەرووی هەمووشیانەوە جیۆپۆلەتیكی كورد بەهۆكاری سەرەكی دەزانم ،بۆ دەوڵەت نەبوون. پ��رس :ك��ەواب��وو ئێوەش ل��ەراب��ردوودا بەشێكی بەرچاوی بەرتەسككردنەوەی ئەو جیۆپۆلەتیكەبوون؟ زاكین :رەنگە حكومەت بەشێك بووبێت ،بەاڵم وەك میللەتی جوو دەڵێم نەخێر ،چونكە ئێمە زۆر هاوسۆزی براكوردەكانمان بووینەو لەگەڵ ئێش و ئازارەكانیان بووینە ،كە رەنگە ئێستا كاتی ئەوە نەبێت بیهێنینە زمان و لێیەوە بدوێین. پرس :چۆن دەتوانرێ بەپراكتیكی ئەو هاوسۆزیەتان بۆ كورد دەربخەن ،ئایا شتێك هەیە بەناوی پەیوەندی كوردو جوو؟ زاكین :ئێستا لەرووی رۆشنبیرییەوە لەئیسرائیل ،پشتگیریەكی زۆر گ���ەورەی ك��ورد دەك��رێ��ت ،من بڕواناكەم پەیوەندیەك نەبێت لەنێوان كوردو جوو ،لەهەموو بوارەكان ناڵێم بەڵكو لە هەندێ بواری دیاریكراو ،بەاڵم لەبەر ئەوەی كورد پارچە پارچەیە ،لەحاڵی حازردا رەنگە ئەو پەیوەندییە تەنها لەگەڵ كوردانی باشوور توندو تۆڵ بێت و لەگەڵ كوردانی پارچەكانی تر هەندێ مەترسی بێت بۆ كوردەكان ،بۆ نموونە لە ئێران و سوریا ناتوانرێت لەكوردەكان نزیك بینەوە ،چونكە رەنگە بۆ ئێستای ئەوان نەباش بێت و بە دۆستی ئیسرائیل تاوانبار بكرێن ،دەربارەی كوردەكانی توركیاش وابزانم بەرژەوەندییە بااڵكانی ئیسرائیل رێگری ئەو پەیوەندییەیە ،بەاڵم لەوە دڵنیابە لەهەموو پارچەكانی كوردستان ئەو پەیوەندییانە بە گوێرەی بەرژەوەندییەكان گۆڕانكارییان بەسەر دادێت ،لە ئێستادا تەنها دەتوانین پشتگیری كوردەكانی باشوور بكەین. پرس :چۆن دەڕواننە ئێستا و ئایندەی حكومەتی هەرێمی كوردستان؟ زاكین :بەداخەوە ئێستا زۆر كێشە بۆ ئەو حكومەتە ساز
كراوە ،هەر پێكهاتەكانی نێو ئەو حكومەتەش بەشێكن لەنانەوەی ئەو كێشانە ،بەداخەوە حكومەت تائێستا خۆی یەكال نەكردۆتەوە كە چ جۆرە حكومەتێكە ،عەلمانییە یان ئیسالمییە؟ ،بۆ تەواوی ئەو كێشانەش دەڵێم :حكومەتی هەرێمی كوردستانم زۆر پێ باشە ،بەاڵم نابێت زۆری لەحكومەت بكرێت و نابێت حكومەتی هەرێمیش توند بێت بەسەر ئۆپۆزۆسیۆنەوە ،بۆیە پێشنیار دەكەم كە حكومەتی هەرێم ئۆپۆزۆسیۆنەكانیش هاوبەش بكات لە حكومەتداو با لەدەوری خۆیان كۆیان بكاتەوە. پرس :ئەگەر كورد دەوڵەتی سەربەخۆیی خۆی رابگەیەنێت، پێت وایە حكومەتی ئیسرائیل دان بەو دەوڵەتە بنێت؟ زاكین :من دەپرسم كەی ئەو مژدەیە رادەگەیەنرێ؟ ،من بە گوێرەی كاتی راگەیاندنەكە دەتوانم بڕیار لەسەر ئەوە بدەم ،كە ئایا ئیسرائیل دانی پێ دەنێت یان نا؟ ،بەاڵم پێموایە ئەگەر كورد بە پەیوەندییەكانی خۆیدا بچێتەوە لەگەڵ واڵتانی ناوچەكەو بڕیارێكی وەها ژیرانەش بدات ،دەڵێم بەڵێ ،ئیسرائیل یەكەم واڵت دەبێت دان بەدەوڵەتی كوردستان بنێت. پرس :لەبارەی بەهاری عەرەبیەوە دەتەوێ چ بڵێیت ،ئایا پێتوانییە ئەوە پایزی عەرەبی و بەهاری كوردی بێت؟ زاكین :منیش دەڵێم بۆ بەهاری كوردی نەبێت؟! چونكە ئەمە هەلێكی مێژووییە بۆ كورد رەخساوە ،بۆ كوردەكانیش لەهەوڵی بەهارێك نابن لەو مێژووە چەقبەستووەی زستانی مێژوویان، بەاڵم منیش درك بەوە دەكەم بە لەناوچوونی دیكتاتۆرەكانی ناوچەكەو هاتنە ئارای رۆژهەاڵتێكی تازەو پارچەبوونی ئەو واڵتانەی كە ئێستا تیایاندا بەهارە ،نەتەوەی كورد و جوو سوودمەندی یەكەم دەبن و لەم روانگەشەوە هەردوو المان بە مافەكانی خۆمان و بەخاكە زەوتكراوەكانی خۆمان بگەینەوە .با كورد ئەو بڕیارە بوێرانەیە بدات ئیتر تورك و عەرەب و فارس چ دەڵێن با بیڵێن ،چونكە لێرە ئەوەی گرنگە بڕیاری كوردە نەك داگیركەرەكانی ،بۆیە دەڵێم با كورد شەرمنانە سیاسەت نەكات، با شەرمنانەش دیپلۆماسیەت بكات ،پێویستە كورد ئەو فۆبیایە لەسەر خۆی رابكات و وەك مافی هەمیشەیی خۆی با بڕیار بدات، ئیتر دوژمنەكانی چ دەڵێن با بڵێن ،دووبارەی دەكەمەوە دڵنیام دواجار ئیسرائیل دان بە ئیرادەی نەتەوەی كورد دەنێت. پرس :ئەگەر حكومەت یان هەر رێكخراو و پارت و ناوەندێكی ئەكادیمی بانگێشتت بكات بۆ كوردستان ،ئایا تۆ ئامادەی بە پراكتیكی هاوسۆزی خۆت بۆ نەتەوەكەت پیشان بدەیت و بێیت خزمەتی نەتەوەكەت بكەیت ،چونكە تۆش بە رەچەڵەك كوردیت؟
*لە کاتی داڕشتنی راگەیەندراوی سێیەمن کۆنفرانسی الوانی چوار پارچەی کوردستان ،لەو خاڵەی کە باسی کوردە فەیلییەکان دەکات ،برادەرێک دەیگوت کاکە کوردی تورکمان و عەرەبی کوردمان هەیە ،با لەسەر ئەوانیش شتێک بنوسین. (وەاڵ هەمووشتێک دەبێ) *رێکخراوی هەناردە و هاوردەکردن لە سلێمانی مەراسیمێکی رێکخست بۆ رێزلێنان لەوانەی دەستنیشانیان کردبوون ،کە ژمارەی خەاڵتکراوەکان ٢٥٠کەس بوو. (رەنگە هەشبن خۆیان بە مەغدور بزانن ناویان نەنوسراوە) *برادەرێکی خۆمان گوتی لە یەکێک لە ناوەندەکانی الوانی سنووری خۆی کادیرێک پێشنیاری کردووە خولێکی مردووشۆرین بۆ بەهێزکردنی تواناکانی الوان بکەنەوە. (دوات��ر خولی دروستکردنی دارەم��ەی��ت و دورینی کفنیش بکەنەوە) *ل��ە رانیە پۆلیسەکانی ئ��ەوێ وەک��و ناڕەزاییەک بەهۆی دواکەوتنی مووچەکەیان و نەمانی پارە لە بانکەکان رێگەیەکی سەرەکی شارەکەیان گرتبوو. (دیموکراسی بەشەرتی چەقۆ) *کەناڵێکی سەتەالیت کە هێشتا هەر رێکالم دەکات و دوو ساڵ دەبێ خەریکی خۆئامادەکردنە ،گەنج هەبووە الی ئێمە نەک نەیتوانیوە راپۆرت بکات ،بەڵکو رێنوسیشی نەزانیوە ،لەوێ بە ١٠٠٠هەزار دۆالر گرێبەستیان بۆ کردووە. (پارەی نەوت زۆرە) *نەخۆشێکی ئافرەت لێرە دەچێتە الی دکتۆر نەخۆشییەکەی بۆ دەدۆزێتەوە کە گوایە شێرپەنجەیەتی ،سێ دەرزی کیمیایی لێدەدرێ ،کاتێک دەچێتە ئێران دەردەکەوێ کە نەک شێرپەنجەی نییە ،بەڵکو عەمەلیاتێکی بچوکی دەوێ. (کەرتی تەندروستی ئابڕوی چووە) *لە راپرسییەکدا دەرکەوتووە سەدا 45ی قوتابیانی زانکۆ ناخوێننەوە. (بەشەرەفم تەنیا ئەو سەدا 45ە راستیان گوتووە ،ئەوانی دیکەش لە شەرمان دەڵێن دەخوێنینەوە) *لە چیای ئاسۆس یەکێک تەلەفۆنی بۆ برادەرەکەی کردووە و گوتوویەتی وەرە دەڵێن پاشەڕۆی ئاسک بینراوە با ڕاوی بکەین. (ک��وڕە خەڵکی خەریکی نەوتن تۆ ت��ازە ب���ەدوای ئاسک کەوتووی؟)
زاك��ی��ن :بۆ ن��ا ،بەدڵنیاییەوە ب��ەو پ��ەڕی خۆشحاڵی و لەخۆبوردووییەوە دێم بۆ ئەو خزمەتە پیرۆزە ،من سااڵنێكی دوور و درێژە بە كۆڕو سیمینارو نووسین و تەنانەت لەرێگەی ماڵپەڕی ئینتەرنێتیش هەوڵی ئەوەم داوە كە ئازارو مەینەتی و خواستەكانی ئەو نەتەوە زوڵم لێكراوە بەدنیا بگەیەنم و خزمەتی ئەو نەتەوەیە بكەم ،كە رەگ و ریشەی لە گیانمدا كوتاوە. پرس :دوا وتەت و پەیامت بۆ خوێنەران چییە؟ و :با ك��ورد ئ��ەو هەلە مێژووییەی بقۆزێتەوەو بڕیاری راستەقینەی خۆی بدات ،چونكە رۆژانە كورد دەستەمۆ دەكرێت و لەخشتە دەبردرێت و سەرقاڵ دەكرێت بەكێشەی الوەكیەوە، چ لەبەغداو چ لەتاران و ئەنقەرەو شام ،با كورد لەو پالنانە بە تواناتر بێت و هەرچی زووە بڕیاری خۆی بدات ،ئێستا باجەكەی بدات نەك لەداهاتوو باجی گەورەتر ب��دات ،وەك ئ��ەوەی لە هەشتاكان دای ،با كورد بەشێوەیەكی ئاشتی و دیموكراتخوازانە هەنگاو بۆ سەندنی مافەكانی بهاوێژێت و رووب��ەڕووی سەدان ساڵەی كارو خەباتی خۆی ببێتەوە ،رێز و ساڵو و خۆشەویستیم بۆ ئەو نەتەوە دێرینە هەیە.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 177
2013/4/30
5
قادر وریا ،ئەندامی دەفتەری سیسی حیزبی دیموکراتی کوردستان، باس لە هەڵبژاردنی داهاتووی سەرۆک کۆمار و مەجلیسس ئێران دەکات. دەشڵێت ده‌نگده‌ری کورد ده‌بێ ب ه جۆرێک ده‌نگ بدا یا هه‌ڵوێست بگرێ ک ه رێژیمه‌که و خه‌ڵکی جیهان بزانن کورد و وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست ل ه ئێران دا ،چی ده‌وێ و ل ه چی نارازییه. دیدار :پرس
قادر وریا ،ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان:
ده‌نگده‌ری کورد ده‌بێ ب ه جۆرێک ده‌نگ بدا ک ه رژێمی ئێرا ن بزانێ کورد چی ده‌وێ و ل ه چی نارازییه
پ :ئێوه‌چۆن دەڕواننە خولی هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری ئەمجارە و ئایا جیاوازی تێدا ده‌بینن؟ و :هەڵبژاردنەکانی ئێران بە تایبەتی هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری و هەڵبژاردنی مەجلیس زۆر جار دەبنە رووداوێکی گرینگ لە ئێراندا .ئەم گرینگییە لەوەوە سەرچاوە ناگرێ کە گویا هاتنی سەرۆک کۆمارێکی دیکە ،یان مەجلیسێکی دیکە ،دەتوانی ببێتە سەرچاوەی گۆڕانی بنەرەتی لە ئێراندا .چونکە سیستمی دەسەاڵتداریتی لە ئێران جۆرێکە کە کاندیداکانی مەجلیس و کاندیداکانی سەرۆک کۆماری لە گەڵ پااڵوتنێکی جیددی ب��ەرەوروون ورێگە نادرێ کەسانێک لە دەرەوەی ئەو رێژیمە بێنە مەیدانی ملمالنێ .سەرەرای ئەو پاالوتنە سیاسییەش، ئەگەر مەجلیسێک یان سەرۆک کۆمارێک ،بە پێچەوانەی مەیلی ناوکەی سەرەکیی دەسەاڵت و بریاردان لە ئێران ،دەنگ بێننەوە ،دیسان ناتوانن کاری زۆر گەورە بکەن و دەسەالت و ناوەندی لەوان بەرزتر هەن کە ئەگەر بە پێچەوانەی ویست و مەیل و بریاری ئەوان بجوولێنەوە ،کێشەی گەورەیان بۆ دروست دەبێ. که‌وایە گرینگیی ئەم هەڵبژاردنانە لە شتێکی دیکەدان ،ل ه توندتر بوون و کەڵەکەبوونی ملمالنەی نێوان باڵە جیاوازەکان ،لە یەکتر لە قاودانەکانیان و ل ه سوود وەرگرتنی خەڵک لەو کەلێنانەی کە لە نێوان تاقمەکانی دەسەاڵت دا دروست دەبن .لە هەڵبژاردنی داهاتووش¬دا هەر لە ئێستاوە دیارە ملمالنێیکی جیددی لە نێوان تاقمەکانی دەسەاڵتدا دێتە پێش کە رێژیم به‌ره‌وڕووی قه‌یرانێکی نێوخۆیی ده‌کاته‌وه .ئه‌م ه دەتوانی جیاوازیی هەرە دیاری ئەم هەڵبژاردنە بێت. پ :ئایا ئێوە وەک حیزبەکانی رۆژهەاڵتی رێک و کۆکن لە سەر دەنگدان یان بایکوتکردنی رۆژی دەنگدان ،بۆچی؟ و :حیزبەکانی رۆژهەاڵت دوو بەشن :هێندێکیان هەڵوێستێکی نەگۆڕیان هەیە و چونکە پێیان وایە رژێمەکە دیکتاتۆرییەو هاتنی ئەم یان ئەو سەرۆک کۆمار یا مەجلیس ،شتێکی بنەرەتی ل ه سیاسه‌ته‌کانی ئه‌و رێژیم ه ناگۆڕێ ،بۆیە ئەم جۆرە هەڵبژاردنانەش تەحریم دەکەن .هێندێک حیزب و الیەنیش هەن کە هەڵبژاردنەکان وەک دەرفەتیک دەبینن کە بۆ هاندانی جۆریک لە خەبات و ملمالنی لە گەڵ کۆماری ئیسالمی لە چوارچیوەی ئەو هەلومەرج و فەزایەی لە کاتی هەڵبژاردنەکان دا پێک دێت .بۆ وێنە له‌هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماریی پێشوو دا ،حیزبی دیموکراتی کوردستان داوای لە خەڵکی کوردستان کرد لە جیاتی تەحریمی هەڵبژاردن ،بچن دەنگ بەو کاندیدانە بدەن کە بایەخ بە پرسی نەتەوەیی دەدەن و کەمتر جێگای پشتیوانیی رێژیمن .وات ه ب ه‌م رێگایه‌دا« ،نا» به‌و نیزام ه بڵێن و ته‌ئسیر ل ه سه‌ر ملمالنییه‌کان ب ه قازانجی خه‌ڵک دابنێن. له‌و باوه‌ڕه‌ش دانیم هه‌ر سه‌رکۆمارێک بیت ه سه‌رکار ،بتوانێ ئاڵوگۆڕی گهوره بکا و ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئیراده‌ی خامنه‌یی ،بتوانێ هه‌نگاوی بنه‌ره‌تی بنێ،مه‌گه‌ر جوواڵنه‌وه‌یه‌کی گهوره ل ه هه‌ناوی کۆمه‌ڵ دا ل ه پشتییه‌و‌ه بێت. لە بارەی هەڵبژاردنی ئەم جارەوە حیزبەکانی رۆژهەاڵت هێشتا به‌ره‌سمی هەڵوێستی خۆیان رانەگەیاندووە ،پێشم وایە جاری کات هەیە هێشتا کاندیداکان بە تەواوی ساغ نەبوونەته‌وە و بەرنامەی خۆیان رانەگەیاندوە. پ :خولی پێشوو ئێو‌ه وه‌ك ح��زب ،هاندی خه‌ڵكتان دا كه‌ده‌نگ به ریفۆرمخوازه‌كان بده‌ن ،به‌پێچه‌وانه‌ی حزب ه كوردییه‌كانی تره‌و‌ه ك ه بایكۆتیان كرد ،به‌اڵم دیتمان ریفۆرمخوازه‌كانیش شتێكیان بۆ كورد پێنه‌بوو ،بۆی ه له‌و روانگه‌و‌ه ره‌خن ه له‌ئێو‌ه گیرا ،رات له‌وباره‌و‌ه چییه؟ ،ئایا هه‌ڵوێستی ئه‌مجاره‌تان
چی ده‌بێت؟ و :دیار‌ه به‌رنامه‌ی کاندیدا ریفۆرمخوازه‌کان ل ه هه‌ڵبژاردنی پێشوو دا ،به تایبه‌تی هی مه‌هدیی که‌ڕووبی ،ل ه باره‌ی پرسی نه‌ته‌وه‌کانی ئێران ،شتیان تێدابوو .ئێم ه ب ه ب�ه‌راوه‌رد ل ه گه‌ڵ به‌رنامه‌ی هه‌ڵبژاردنی زۆربه‌ی نزیک به ته‌واوی کاندیداکانی هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌کانی سه‌رکۆماری (بێجگ ه له‌ده‌وره‌ی یه‌که‌م) و ب ه سه‌رنجدان ب ه ناوه‌رۆکی ئه‌و رێژیمه ،ده‌بێ ئه‌و راستیی ه ببینین. ئه‌گه‌ر چی ئه‌وه‌ی ل ه به‌رنامه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌وان دا هاتبوو ،چ له‌ده‌ربڕین و چ ل ه نیوه‌رۆک دا ،زۆر که‌م و ناته‌واو بوو .به‌اڵم بۆ یه‌که‌مجار باسی کۆمه‌ڵێک مافی پشتگوێخراوی نه‌ته‌وه‌کانی ئێران کرابوو ک ه پێویست ه دابین بکرێن .ئه‌گه‌ر ره‌خنه‌ش ل ه هه‌ڵوێستی ئێم ه گیرابێت ،له‌به‌ر ئه‌و‌ه بوو‌ه ک ه هه‌ڵبژاردنمان ته‌حریم نه‌کرد .به‌اڵم بینیمان خه‌ڵک پێشوازییان ل ه هه‌ڵوێستی ته‌حریم نه‌کرد و هاتنه نێوملمالنێی هه‌ڵبژاردن وده‌نگیان دا به‌و کاندیدان ه ک ه رێبه‌ری نیزام و سوپا له گه‌ڵیان نه‌بوون .بۆی ه کاتێک ده‌نگه‌کانیان دزرا و ئه‌حمه‌دینه‌ژاد وه‌ک براوه‌ی هه‌ڵبژاردن راگه‌یه‌ندرا ،ئه‌و ناره‌زایه‌تیی ه میلیۆنیی ه بێوێنه‌ی ه پێک هات. به‌اڵم وه‌ک ل ه وه‌اڵمی پرسیاری پێشتر دا وتم ،ل ه سه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئه‌م ده‌وره‌یه، هێشتا ههڵوێستمان نه‌گرتو‌ه و چاوه‌روانی پتر روونبوونه‌وه‌ی وه‌زعه‌که‌ین. پ :رۆڵی دەنگدەری کورد لەم هەڵبژاردنەدا چۆن دەبینی؟ و :ده‌نگده‌ری کورد ده‌بێ ب ه جۆرێک ده‌نگ بدا یا هه‌ڵوێست بگرێ ک ه رێژیمه‌که و خه‌ڵکی جیهان بزانن کورد و وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست ل ه ئێران دا ،چی ده‌وێ و ل ه چی نارازییه .ئه‌مه‌ش به‌ستراوه‌ته‌و‌ه ب ه سروشتی ملبه‌مله‌کان و که‌شوهه‌وای ئه‌م ده‌وره‌ی ه ل ه هه‌ڵبژاردن .بۆ وێن ه ئه‌گه‌ر کاندیدایه‌کی خۆشناو و ل ه خه‌ڵک نزیک هه‌بوو و به‌رنامه‌کانیشی به‌شیک له داخوازه‌کانی کورد و نه‌ته‌وه بنده‌سته‌کانی دیکه‌ی ئیرانیان تیدابوو ،ده‌کرێ ب ه پشتیوانی له‌و کاندیدایه ،کورد هه‌ڵوێستی خۆی نیشان بدا .ئه‌گه‌ر کاندیدا و به‌رنامه‌کانیشیان ،هیچیان بۆ کورد تیدا نه‌بوو ،ده‌کرێ ب ه ته‌حریمێکی گشتی و یه‌کگرتووانه ،هه‌ڵوێستی ده‌نگده‌ری کورد ،پێشان بدرێ .دیار‌ه ل ه هه‌ر حاڵ دا ،ئێستا زووه بۆ هه‌ڵوێستگرتن و ده‌بێ بزانین ره‌وتی رووداوه‌کانی پیوه‌ندیدار ب ه هه‌ڵبژاردن و ب ه گشتی پرۆسه‌که، به‌ره‌و کوێ ده‌روا. پ :پێتوای ه ب ه گۆڕینی كه‌سه‌كان گۆڕانكاری ل ه ئێران دێته‌ئاراوه ،به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت ب ه پرسی كورد ،ئایا هیچیان پرسی كورد به‌شێك ه له‌كارنامه‌یان، به‌واتایه‌كی تر ده‌رچوونی ریفۆرمخواز یان پارێزخوازه‌كان بۆ كورد هیچ تۆفیری هه‌یه‌و كاریگه‌ری ده‌بێ له‌سه‌ر سیستمی سیاسی ئێران؟ و :ده‌سه‌اڵتی سه‌رکۆمار ل ه ئێران دا سنووردار‌ه و ناوه‌ندی دیک ه هه‌ن که ئه‌گه‌ر سه‌رکۆمار بشیهه‌وێ کارێکی گهوره بکا،ده‌توانن ببن ب ه کۆسپ و نه‌هێڵن پێ له‌به‌ڕه‌ی خۆی زیاتر رابکێشێ .به‌و حاڵه‌ش ئه‌گه‌ر سه‌رکۆمار،که‌سێکی بوێر بێت و کێش ه و گرفت ه گه‌وره‌کانی کۆمه‌ڵگه‌که‌ی بناسێ و بۆ وێن ه بیهه‌وێ خۆی ل ه قه‌ره‌ی چاره‌سه‌رکردنی پرسێکی گرنگ وه‌ک بێمافیی نه‌ته‌وه‌کانی ئێران بدا، ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتیش ل ه گه‌ڵی دا نه‌بێت ،خه‌ڵک ل ه پشتییه‌و‌ه ده‌بن .ب ه بڕوای من له‌و ده‌وره‌ی ه دا زه‌حمه‌ت ه رێگ ه بده‌ن کاندیدایه‌کی به‌هیز که ال ل ه پرسی کورد و نه‌ته‌وه‌بنده‌سته‌کانی دیک ه بکاته‌و‌ه (جا ریفۆرمخواز بێت یا ل ه ده‌ره‌وه‌ی ریفۆرمخوازه‌کان) بێت ه نێو ملمالنێی هه‌ڵبژاردن و پێشتر سه‌الحیه‌ته‌که‌ی ره‌ت ده‌که‌نه‌وه.
پ :دوای ده‌ره‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،پێشبینی چی له‌ئێران ده‌كه‌ی ،پێتوایه دیسانه‌و‌ه خۆپیشاندانی سه‌رتاسه‌ری و قه‌یران ئێران ده‌گرێته‌وه؟ و :جارێ بۆ پێشبینی کردنی کاردانه‌وه‌ی خه‌ڵک ب ه ئاکامه‌کانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌م ده‌وره‌ی ه زووه .ئه‌گه‌ر ملمالنێی هه‌ڵبژاردن توند بێت و خه‌ڵک کاندیدای دڵخوازی خۆیان ل ه نێوکاندیداکان دا به‌دی بکه‌ن و ب ه باشی به‌شداربن له ده‌نگداندا ،دیسان ئه‌گه‌ری ئه‌و‌ه هه‌ی ه ده‌نگه‌کانی خه‌ڵک بدزرێ و که‌سێکی سه‌ر ب ه خامنه‌یی و سوپای پاسداران وه‌ک براو‌ه رابگه‌یه‌ننه‌و‌ه ک ه ب ه دڵنییاییه‌وه، ئه‌و‌ه ناره‌زایه‌تیی گه‌وره‌ی لیده‌که‌ویته‌وه.به‌اڵم ئه‌گه‌ر ملمالنێیه‌ک ه ته‌نیا ل ه نێو باڵ ه جۆراوجۆره‌کانی نێو ئه‌و ریژێم ه دابێت ،به‌شداریی خه‌ڵک ل ه هه‌ڵبژاردندا گه‌رموگور نابێت و هه‌ر کاندیدایه‌کیش سه‌ر بکه‌وێ یا وه‌ک سه‌رکه‌وتوو بیناسێنن، کاردانه‌وه‌ی ئه‌وتۆی خه‌ڵکی ب ه دواو‌ه نابێت. پ :له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك كۆمار ،هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی گوند و قه‌زا و ناحیی ه و شاره‌كانیش ئه‌نجام ده‌رێ ،ئه‌رك و ده‌سه‌اڵتی ئه‌م ئه‌نجوومه‌نان ه چییه و گرنگییه‌كه‌ی ل ه چیدایه؟ و :دیار‌ه هه‌ڵبژاردنی شوورا یا ئه‌نجومه‌نه‌کانی شارودێ هه‌ر ل ه سه‌ره‌تای دامه‌زرانی رێژیمی کۆماری ئیسالمی ل ه ده‌ستووری ئێراندا هه‌بووه ،به‌اڵم هه‌تا نیوه‌راسته‌کانی ده‌یه‌ی حه‌فتای هه‌تاوی ،پشتگوێ خرابوو .ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه، ئه‌رک و ده‌سه‌اڵتیان به‌رته‌سک ه و زۆرتر ل ه راده‌ی دیاریکردنی شاره‌وانی و قه‌زاو ناحیی ه و گونده‌كان دایه .ل ه بواری چۆنیه‌تیی جێبه‌جێکرانی پرۆژ‌ه و به‌رنامه‌کانی تایبه‌ت ب ه ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی شار و گوندی خۆیان و هه‌روه‌ها له‌سه‌رچۆنیه‌تیی به‌ڕێوه‌بردنی شارو گونده‌کانیان،ده‌توانن پێشنیار و بڕیاریان هه‌بێت. گرنگیی هه‌ڵبژاردنی ئه‌و ئه‌نجومه‌نان ه ل ه چه‌ند شت دایه .یه‌که‌م ئه‌و‌ه ملبه‌مله خۆجێی و ناوچه‌ییه‌کان ل ه سۆنگه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌و ئه‌نجومه‌نانه‌وه ،خۆیان ده‌رده‌خه‌ن و ره‌قابه‌ت و ملمالنێی جۆراوجۆر دروست ده‌بن .دیار‌ه هه‌م رێژیم هه‌وڵ ده‌دا ب ه پێی به‌رژه‌وه‌ندی خۆی ،ئه‌و ملمالنێیان ه ئاراسته بکا ،هه‌م خه‌ڵکیش تێده‌کۆشن هێزی خۆیان نیشان بده‌ن و که‌سانی دڵخوازی خۆیان سه‌ربخه‌ن. دووهه‌م ،ل ه گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌رک و سه‌اڵحیه‌تی ئه‌نجومه‌نه‌کان ،زۆر که‌مه، به‌اڵم ل ه هه‌ر حاڵ دا ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌ره‌تان ه و ئه‌و سه‌نگه‌ره‌ش ،ل ه ده‌ست مۆره و به‌کرێگیراوانی رێژیم دابێت ،خه‌ڵک هیچی بۆ نامێنێته‌و‌ه و ل ه سه‌ر هیچ شتێکی پێوه‌ندیدار ب ه شار وگوندی خۆیان ،ناتوانن بڕیار بده‌ن .به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نه‌کان سه‌ربه‌خه‌ڵک بن و خه‌ڵک هه‌ڵیانبژێرێت ،ده‌توانن رێگربن له‌وه‌ی داموده‌زگاکانی سه‌ربه‌ڕێژیم ،هه‌موو کاروباری شاروگونده‌کان به‌دڵی خۆیان و به که‌یفی خۆیان ،به‌ڕێو‌ه ببه‌ن. پ :تاچه‌ند كورد ده‌توانێ سوود له‌و ئه‌نجوومه‌نان ه وه‌ربگرێت ،به‌تایبه‌تی له‌رووی خزمه‌تگوزاری و ئاوادانییه‌وه؟ و:به‌ستراوه‌ته‌و‌ه به‌و‌ه ک ه خه‌ڵکی کوردستان ،چه‌ند ب ه وشیاری و زیره‌کییه‌وه به‌ره‌وڕووی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نه‌کان ده‌بنه‌وه .ئه‌گه‌ر ملمالنێی خێڵه‌کی و الوه‌کی ل ه پێناوی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی و گشتی دا وه‌ال بنێن و هه‌وڵ بده‌ن که‌سانێکی دڵسۆز و نیشتمانپه‌روه‌ر وخه‌ڵکی ،ک ه رابردووی تێوه‌گالن ل ه گه‌نده‌ڵی و هاوده‌ستی ل ه گه‌ڵ داموده‌زگاسه‌رکوتکه‌ره‌کانی ریژیمیان نییه ،هه‌ڵبژێرن، ده‌توانن ئه‌م مه‌یدان ه و ئه‌م سه‌نگه‌ر‌ه بۆ خۆیان بپاریزن و بۆ باشتر به‌ڕێوه‌بردن و بۆ پێشخستنی شاروگوندی خۆیان ب ه کاری بێنن.
6
ژماره 177
www.lawanikurdistan.com
2013/4/30
رێبوار عەلی باس لە فەیسبوک و بەکارهێنانی لە الیەن خەڵکەوە دەکات ،بەتایبەت لە الیەن الیەنە سیاسییەکانەوە و دەڵێت تەنانەت من بینیومە لەناو پارتە ئیسالمییەكانیشدا بەزمانی جنێوی ئەوانی تر قسە ئەكەن ،وەكو بڵێی فەیس بووك بۆتە بازارێك كە ئەبێت كۆمەڵێك شتی و وروژێنەرو جنێوی تێدا بەكار بێت.. دیمانە :ژیان سان
نوسەرو ڕۆژنامەنووس ڕێبوار عەلی:
هەندێک لە سەرکردەکان حەز دەکەن لە فەیسبوکیش ببنە شۆڕەسواری مەیدان پ :بەرای تۆ تێگەیشتنی الیەنە سیاسییەكان بۆ تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان چۆنە؟ و :تێگەیشتنی حزبە سیاسییەكان بۆ تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان، لەوەوە دەستی پێ كرد كە بەهاری عەرەبی لە فەیس بووكەوە سەرچاوەی گرت ،لەوێوە گەنجەكان چوونە سەرخەت و كۆمەڵێك خەڵكیان كۆ ك��ردەوە .ئەمە وای كرد كە حزبە سیاسییەكان گرنگی ئەمە بزانن و بەشێوازێكی ناڕاستەو ملمالنێ ڕاستەقینەكەی خۆیان ئەو سیاسەتەی كە لەسەرەوە بەجۆرێك و لە ژێرەوە بەجۆرێك نیشانی ئەدەن ،لە ڕێگەی كۆمەڵێك كەسەوە كە بە مەبەست دایانناون ،ئەو شەڕانەیان پێ ئەكەن لە تۆڕەكاندا .هەندێك جار سەركردەكان و ئەندام مەكتەب سیاسییەكان خۆیان پێ ناگیرێ ئەوانیش دێنە ناو باسەكەوەو حەز ئەكەن لەومەیدانەشدا شۆڕە سواربن، تێڕوانینیان ئەوەیە كە هەموو شتێك بەكار ئەهێنن بۆ ئەوەی بەئامانجەكانی خۆیان بگەن. پ :زۆر كات بەشێك لەو بەیجانە تەشهیر بە كەسایەتی و الیەنەكانی تر دەكەن ،ئایا ئەوە سیاسەتی حزبەكەیە یان كەسەكان سەربەخۆ وا دەكەن؟ و :لەمەكتەبی ڕاگەیاندنی هەر حزبێك بەشێكیان بۆ ئای تی و فەیس بووك كردۆتەوە ،بەڵگە هەیەو شاراوە نییە، هەندێك لەسەرانی ناو حزبەكان بەتایبەت دەسەاڵتدارەكان پەیجی تایبەتی و پارەی تایبەت و كەسانی تایبەت بە خۆیان هەیە كە ئەم شەڕانەیان بۆ بكەن. پ :پێت وایە ئەمە دەسیسەی خۆیانە یان كەسانێك بەو ناوەوە دائەبەزن؟ و :ئەمە سێ ب��وارە ،یەكەمیان مەكتەبە ڕاگەیاندنەكان كە ئێستا بەشێكیان بۆ ئ��ەوە درووس��ت ك��ردووە ،دووەم مەكتەبە نهێنیەكانن كە ئیشە نهێنییەكانی حزب دەكەن ،كە زانیاریان دەست دەكەوێت و دەیاندەنێ ،سێیەمیش ئەوانەن كە كۆمەڵێك گەنج هەر خۆیان هەواداری حزبێكن ،خۆیان گرووپێك درووست ئەكەن و دڵسۆزی بۆ حزبەكە دەكەن
و دەم لەكەس ناپارێزن و تەنانەت ئەگەر لەناو حزبەكەی كەنەوەیەك درووست دەكەن لەسەر بنەمای دووڕوویی. خۆشیان ئاراستەیەكی ك��راوەو ڕەخنەگر هەبێت لەگەڵ پارێزەرە كۆنەكان یەك نەگرێتەوە ،ئەمانە هێرشێكی بۆ پ :تاچەند تۆڕی فەیسبووك وەك ئامرازی ئیجابی بۆ ئەكەن و جنێو بە سەرەكانی خۆشیان ئەدەن. ووشیار كردنەوی خەڵك بەكارهاتووە؟ تەنانەت من بینیومە لەناو پارتە ئیسالمییەكانیشدا بەزمانی و :لەڕاستی دا فەیسبووك یەكێكە لە هۆكارەكانی عەولەمە جنێوی ئەوانی تر قسە ئەكەن ،وەكو بڵێی فەیس بووك بۆتە و خەڵك ئ��ازادە لە درووس��ت كردنی پەیج و دەربڕینی بازارێك كە ئەبێت كۆمەڵێك شتی و وروژێنەرو جنێوی تێدا ڕاستییەكان و باڵو كردنەوەی هەر وێنەو گرتەیەك ،ئەمە بەكار بێت. دیوە باشەكەیەتی .خراپ بەكارهێنانیشی دەكەوێتە شەر خودی كەسەكان. پ :ئەمشێوازە كاركردنە لە فەیسبوك ،تا چەند كاریگەری پ :فەیسبووك مۆدێلێكی تری لەئاڕاستە كردنی پەیام سلبی لەسەر حزبەكە جێدەهێڵت؟ و :دەتوانین بڵێین بەشێوەیەكی گشتی 90%ئەم حزبانە درووس���ت ك��رد ،ئ��ەوی��ش پەیامی بەرپرسانە لەڕێگەی حزبی تەقلیدین و حزبێكن بۆ بەرژەوەندییە تایبەتیەكانی الپەڕەی تایبەتی خۆیانەوە ،ئایا ئەمە وای نەكردووە كاری خۆیانن و لەگەڵ دنیای كراوە نین ،كە بەراوردیان ئەكەی ڕۆژنامەنووسی بەرەو ڕۆژنامەنووسی سەر شەقام بەرێت؟ پ :ڕاگەیاندن لەبەشە ئەلیكترۆنیەكەیدا وای كردووە كە بە حزبی ئەوروپی ئەوە ئاسمان و ڕێسمانیان فەرقە ،بۆیە ئەمانە ئیشیان لەگەڵ ئەوەدا ئەڕوا كەدەست بە كورسی و ئێستا ڕۆژنامەكان خەریكە ئەرزشیان كەم ئەبێتەوە .ئەو شتەكۆنەكانی خۆیانەوە بگرن ،باشترین هۆكاریش كە شەڕی ڕۆژنامە ئەهلیانەی كە جێی متمانەی خەڵكە و جاران تیراژی زۆر بووە ،ئێستا ئەو ژمارەیە كەمی كردووە ،تەنانەت ئەو نهێنی پێ بكەن فەیسبوك. ڕۆژنامەیە پەیجی تایبەتی خۆی هەیە ،تازەترین هەواڵ پ :كەسایەتییە سیاسییەكان چۆن دەڕواننە فەیسبوك و لەپەیجەكەیاندا دادەبەزێنن .بۆیە بەدڵنیاییەوە ڕۆژنامەگەری كاغەز پاشەكشەیەكی پێوە دیارە ،بەاڵم هەر قورسایی خۆی مامەڵەی لەگەڵ دەكەن؟ و :لەڕاستی دا ئەم سەركردانە سەركردەی نێرگزین ،واتە هەیە. وەك نێرگز موعجیبن بە خۆیان ،ئەمەش هۆكەی ئەوەیە كە كۆمەڵێك خەڵكی (كاسەلێس) پەیجیان بۆ درووست ئەكەن ،وەك لە هەندێك پەیج دەنووسن تا ڕادەی پەرستن لەناو پارتە ئیسالمییەكانیشدا بەزمانی ئەوكەسەمان خۆش دەوێت .فێری ئەوە بوون پێش ئەوەی قسەكانیان باڵو بكەنەوە لەمیدیاكاندا لەوێ باڵویان دەكەنەوە .جنێوی ئەوانی تر قسە ئەكەن ،وەكو الیەنە باشەكەی ئەوەیە كە فەیسبووك دەبێت هۆكارێكی بڵێی فەیسبوك بۆتە بازارێك كە ئەبێت چاودێرێك بێت بەسەر دەسەاڵت و خەڵكی گەندەڵەوە بۆ ئەوەی ئەمە دووبارە نەبێتەوە .باس كردنی سیاسەتەكەیان كۆمەڵێك شتی و وروژێنەرو جنێوی تێدا لەپەیجەكەیاندا سیاسەتی ڕاستەقینەیە نەك ئەوەی كە باسی بەكار بێت. لێ دەكەن بەرامبەر خەڵك .هەریەكە لە جێگەی خۆیەوە دەستی پێكردووەو شەڕێكی ناجوامێرانەو نائەخالقی دەكەن
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 177
2013/4/30
7
میدیای ئەهلی كارێكی قورسە ،چونكە كەمن ئەو كەسایەتییە دەوڵەمەندانەی كە جورئەتیان كردبێت پارە لەمیدیادا سەرف بكەن فەرهاد مەال حەسەن لەبارەی رەوشی رۆژنامەگەری بە گشتی و پەیوەندی نێوان میدیا و دەسەاڵت دەدوێ و لەبارەی میدیای ئازاد دەڵێ لەراستیدا بوونی میدیای ئەهلی كارێكی قورسە ،چونكە تائەمڕۆش كەمن ئەو كەسایەتییە دەوڵەمەندانەی كە جورئەتیان كردبێت پارە لەمیدیادا سەرف بكەن. دیمانە :پرس
فەرهاد مەال حەسەن ،سەرنووسەری گۆڤاری شەقام:
زۆربەی رۆژنامەنووسان وا خۆیان دێتەبەرچاو كە زۆر لەسەرووی یاساوەن پ :دوای 115ساڵ لەمێژووی رۆژنامەگەری كوردی ،ئێستا دۆخ و رەوشی رۆژنامەگەری كوردی چۆن هەڵدەسەنگێنی و لە چ ئاسێكدایە؟ و :ئاستێكی باشی بە ئاڵۆزی و شپرزەیی بڕیوە ،بۆیە ئەوەش دەڵێم، چونكە من هەست دەكەم لەناو ئەو جەنجاڵی و بێسەروبەرییەی لەناو دۆخی رۆژنامەنووسیدا بەدی دەكرێت ،تاڕادەیەكی زۆر ناسنامە راستەقینەكەی خۆی وونكردووە ،پەیامە راستەقینەكەی بەالیەكدا بردووە ،كەخزمەت بەراست و ڕەوانی خواستە راستەقینەكەی خۆی ناكات ،ئەمە لەكاتێكدایە كە لەو هەرێمەی ئێمەدا تاڕادەیەكی باش ئازادییەكانی نووسین و رادەبڕین بوونی هەیە ،دەرفەت لەبارە بۆ ئەوەی رۆژنامەو میدیا بە گشتی بتوانێ پێناسەیەكی ت��ەواو بۆ دەسەاڵتی چ��وارەم بكات ،بەاڵم بەداخەوە تا ئەمڕۆكە نەیتوانیوە ببێتە ئەو دەسەاڵتەو بتوانێ چاودێر بێت بەسەر سێ دەسەاڵتەكەی ترەوە. نابێ ئەوەشمان بیربچێت كە لەدوای راپەڕینەوە تا ئەمڕۆكە جۆرێك لە بەدحاڵی بوون لەنێوان میدیاو دەسەاڵتدا بوونی هەیە ،ئەمە وایكردووە كە زۆرجاران هەردووال وەك دوژمن لەیەكتری بڕوان و كار لەسەر یەكتری بكەن، لەو ناوەشدا مامەڵەكانی دەسەاڵت زۆرجاران بەهۆی پێشێلكارییەكانی و نەدانی زانیاری پێویست بەرۆژنامەنووسان وایكردووە ،كە بارودۆخەكە زیاتر بەرەو ئاڵۆزی تەواو بڕوات ،بەاڵم دەكرێ بەنەهێشتنی ئەو بەدحاڵیبوونەی كە لەنێوانیاندا هەیە ،دۆخەكە بەگشتی بەالیەكی ئیجابی بۆ هەردووال هەنگاو بنێت و هەم رۆژنامەنووس كارە تەندروستەكەی وەكخۆی بكات و، هەم دەسەاڵتیش كاری دەسەاڵتدارێتی خۆی لەو هەرێمەی كە بانگەوازی سستمی دیموكراسی دەكرێت ،بكات. پ :ئەو روانگەیە دروستبووە ،هەر رۆژنامەو گۆڤارێك لەهەولێر دەربچێت بەناوی ئەهلی و سەربەخۆ ،گومانی دەخەنە سەرو بەمیدیای سێبەرو سەر بەپارتی ناوزەدی دەكەن ،كەچی لەسلێمانی وانییە ،ئەم گومانە لەچییەوە سەرچاوەی گرتووەو رای تۆ لەبارەوە چییە؟ و :ئێمە بەر لەوەی ئێستا لە هەولێر بین ،پێشتر لەسلێمانی بووین و ئەوكات ئ��ەو قسەیەشمان پێنەوتراوە ،جارێكی تر پێش ئ��ەوەی ئەوكاتیش لەسلێمانی بین لە 15ی ئابی 1994ەوە وەك یەكەمین ئەزموونی رۆژنامەنووسیی ئازاد بەناوی (ئەمڕۆ)وە ،لێرە لەهەولێر دەستمان پێی كردووە ،بۆ مێژووش دەیڵێم ،ئەوانەی ئەمرۆ ئەو هەرزەقسانە دەكەن، دڵنیام ئەوكات لەگۆڕەپانی رۆژنامەنووسیدا لەوجوددا نەبوون و پرۆڤەی رۆژنامەنووسیشیان نەكردبوو ،دواتر ئەو جۆرە قسانە قسەی كەسانێكن كە هەمیشە ویستوویانە هەولێرو سلێمانی لەیەكتری جیابكەنەوەو دووبەرەكی دروستبكەن ،كە بەداخەوە ئەوە ئاكارو رەفتاری رۆژنامەنووس و رۆشنبیری راستەقینە نیە ،دواتر بوون لەهەولێر چ نەنگییەكی تێدایە لەكاتێكدا هەولێر وەك پایتەخت ،پێویستە هەرچی دەزگای راگەیاندن و دەزگاكانی ترو تەنانەت بارەگای حزبەكان و ئەوانی تریش كە هەن ،بارەگا سەرەكییەكەیان
لەهەولێر بێت ،چونكە هەرچی كارە فەرمی و نێودەوڵەتی و كونسڵخانەو نوێنەرایەتی واڵتان و پەرلەمان و حكومەت و وەزارەتەكان لەهەولێرن ،بۆیە ئەو جۆرە قسانە ئەگەر لەالیەن رۆژنامەنووس و نووسەرو رۆشنبیرانەوە بكرێت ،یان هەر كەسێكی تر ،ئەوا لە بێدەسەاڵتیانە و كارێكە بۆ لەیەكتر دابڕانی ئەم شارو ئەو شار دەكرێت و خزمەت بەهیچ الیەك ناگەیەنێ. پ :زۆر جاران دەوترێ لەكوردستان ئازادی رادەربڕین هەیە ،بەاڵم زەمانەتی ئازادی رادەربڕین نییە ،تۆ ئاستی ئازادی میدیایی لە كوردستان چۆن دەبینی؟ و :وەك لە سەرەوەش باسمكردووە ،تاڕادەیەكی باش ئازادی نووسین و رادەربرین بوونی هەیە ،بەاڵم بەكارهێنانی ئەو ئازادییە وەك ئەو پێویستییە نیە كە بڵێن رێز لەو ئازادییە دەگیرێت ،بەڵكو بە پێچەوانەوە لە پەنای ئازادییەوە زۆر شت كەوتونەتە ژێر پرسیارەوە ،ئەمەش زۆرجاران هەم لەالیەن دەس��ەاڵت و هەم لەالیەن میدیاكانیشەوە تروسكاییەك نەهێڵدراوەتەوە كە بەهۆیەوە ئازادیی زەمان بكرێ ،چونكە بە بۆچوونی من زەمانەت بۆ ئازادی بە تەنها دەسەاڵت ناتوانێ دەستەبەری بكات ،ئەگەر خودی میدیاكانیش هەوڵی پاراستنی ئەو زەمانەتە نەدەن ،بەو پێیەش كە بوونی ئازادی رادەربڕین پرۆسەیەكی هەمەالیەنە هەم بۆ میدیاكان كە بیانەوێ تەواوی پێناسەكانی خۆیان لە دەسەاڵتی چوارەم ببیننەوە، هەمیش بۆ دەسەاڵت كە بتوانێ جوانییەكی دیكە بۆ رەنگ و دەنگی خۆی بە جیهان بگەیەنێ. پ :دوای راپەڕین ،میدیای كوردی بە میدیای حزبی دەستی پێكرد، نزیكەی یەك دەیە ئەمە درێژەی كێشا ،دواتر بەرە بەرە میدیای ئەهلی و سەربەخۆ لەدەرەوەی بازنەی حزب سەریهەڵدا ،هەڵسەنگاندنی تۆ بۆ ئێستای میدیای ئەهلی چییە؟ و :راستە دوای راپەرین میدیای كوردی بە میدیای حزبی دەستی پێكرد، بەاڵم درێژەكێشانەكەی یەك دەیە نەبوو ،بەڵكو لە 15ی ئابی 1994ەوە لەو هەولێرە سەرەتایەكی سەخت بۆ یەكەمین ئەزموونی رۆژنامەنووسی ئازادو سەربەخۆ كە رۆژنامەیەك بوو بەناوی (ئەمڕۆ) لەسەر دەستی كۆمەڵێك كەسایەتی رۆشنبیری چەپ سەریهەڵدا ،كە ئێستاش (شەقام) درێژەپێدەریەتی ،ئەوە مێژووەو یەكەبەیەكەی ژمارەكانی ئەو رۆژنامەیەش بوونیان هەیەو لە مێژوودا تۆمار كراون ،كەسایەتییەكانیش وجودیان هەیە ،ئەمە وایكرد كە ئەو تەوقە بشكێ كە ئەوكات ترسێك لەئازادی رۆژنامەنووسیی هەبوو ،بەبێ هیچ گومانێكیش ئەو سەرەتا سەختە بەتوانا مادیی و مەعنەویەكانی خودی ئەو كەسایەتیانە بونیاتنرا. هەڵسەنگاندنیش بۆ ئەمڕۆی میدیای ئەهلی ،دەكرێ بڵێین رێچكەیەكی گرتووە ،بەاڵم هەمیشە خەڵكی بەگومانەوە لە ئەهلیبوونی میدیا دەڕوانن، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە هەر لەسەرەتاوە زۆربەی میدیاكان
بڕواو متمانەی خۆیان لەالیەن خوێنەرەوە لەدەستداوە ،رەنگە ئەوەش بەشێكی پەیوەست بێت بەو بارودۆخە سیاسییە ئاڵۆزەی كە لەهەرێمی كوردستان هەبووە. لەراستیدا بوونی میدیای ئەهلی كارێكی قورسە ،چونكە تائەمڕۆش كەمن ئەو كەسایەتییە دەوڵەمەندانەی كە جورئەتیان كردبێت پارە لەمیدیادا سەرف بكەن. پ :رۆژنامەنووسان هەمیشە دەسەاڵت بەوە تۆمەتبار دەكەن ،كەكار بەیاسای رۆژنامەنووسی ناكات و پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان ئەنجام دەدرێ ،دەسەاڵتیش باس لەوە دەكات كەخودی رۆژنامەنووسان پابەندی ئیتیكی رۆژنامەنووسی نابن و بەناوی رۆژنامەنوسییەوە كاری سیاسی و هەڵوێستی سیاسی دەنوێنن .خوێندنەوەی ئێوە بۆ ئەو دوو رایە چییە؟ و :ه��ەردوو بۆچوونەكەت راستە ،چونكە ئەگەر دەس��ەاڵت یاسا جێبەجێ نەكات و پێشێلكاری بكات ،ئەوا رۆژنامەنووس و میدیاكاریش (زۆربە) بەئاڕاستەیەكی پرۆفشناڵ و تەندروست كار ناكەن ،كەخواستی راستەقینەی ئەو پیشەیە پێویستییەتی ،خەتاكە لە هەردووالیە ،بینیمان میدیا كاری سیاسیی كردو بە ئاشكراش لەرووداوەكانی 17ی شوباتدا لەدژی دەسەاڵت چووە پاڵ ئۆپۆزسیۆن ،ئێستاش دەبینین زمانێكی ناحاڵی بەرۆكی رۆژنامەنووسی گرتووە ،نەگونجاوە لەگەڵ پیشە راستەقینەكە ،زۆربەی رۆژنامەنووسان وا خۆیان دێتەبەرچاو كە زۆر لەسەرووی یاساوەن و نابێ لەگوڵ كاڵتریان پێ بووترێ ،لەكاتێكدا نازانن ئەوان پیشەیەكیان هەڵبژاردووە كە دووجار یاریكردنە بە ئاگر، لەو الش��ەوە دەس��ەاڵت پێشێلكاری بەرانبەر رۆژنامەنووسان دەكات و زۆرج��ار بێباكانە مامەڵەیەكی ناشارستانی دەك��ات ،كار بەیاسای رۆژنامەنووسی ناكات ،بۆیە ئەو دووالیەنە دژ بەیەكە ،سەرەتاكەی وەك باسمكرد بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بەدحاڵیبوون لەنێوان ه��ەردووالدا هەیەو تائەمڕۆش بەردەوامە ،بۆیەشە ئەگەر ئەمساڵ لەیادی 115ساڵەی رۆژنامەگەریی كوردیدا چاالكییەك دەكرێ و لەچاالكییەدا بەتەنها (فیكە) بۆ بەئاگاهاتنەوەی دەسەاڵت لێدەدەن بۆ ئەوەی كار بەیاسا بكات و پێشێلكارییەكان لەبەرانبەر رۆژنامەنووسان بوەستێنێت ،ئەوا من دەڵێم، نەك یەك (فیكە) بەڵكو چەند (فیكە)یەكیش بۆ خودی بارودۆخی رۆژنامەنووسیمان پێویستە ،كە ئەوانیش لەناو ئەو ناتەندروستی و ناپرۆفیشناڵەی كاری رۆژنامەنووسیی بە ئاگا بێنەوەو خۆیان چاك بكەن (بە ئێمەشەوە كە لە گۆڤاری شەقام كار دەكەین) ،ئاگادار كردنەوەو بە ئاگاهێنانەوەكە دەبێ بۆ هەردوو البێت ،بەتایبەتیش ئەگەر بڕیاربێ پیشەیەكی تەندروستی رۆژنامەنووسیانە بەجێ بگەیەنین ،یان ئەگەر بڕیار بێ سستمی ئەو هەرێمەمان دیموكراسیی بێ ،دەبێ رێز لەئازادی رۆژنامەنووسی بگیرێت و پێشێلكارییەكانیش كۆتاییان پێبێت.
8
ژماره 177
www.lawanikurdistan.com
2013/4/30
هاوارێك بۆ پاراستنی كەلەپووری خانەقین ئا :سەربست برزۆ رەزا
خانەقین شارێكی دێرین و دەوڵەمەندە لەبواری كەلەپووردا، هەر لەپردی ئەڵوەنەوە تاكو زۆربەی ئەو ماڵ و شوێنانەی كە تەمەنیان زیاد لە سەدەیەكە ،ئەمانە نمونەی زیندوون بۆ سەلماندنی خانەقین وەكو شارێكی كۆن ،كە لەدێر زەمانەوە شوێنی نیشتەجێ بوونی خەڵك بووە. ئەو شوێنەوارانەی كە لەخانەقیندان ه��ەروەك زمان و كولتوری كورد هەوڵی سڕینەوەیان دراوە لەالیەن ڕژێمە یەك لەدوا یەكەكانی عێراقەوە ،چونكە ئەوان باش زانیویانە كە شوێنەوار ناسنامەیەكی دێرینی هەر نەتەوەیەكە. ماڵەكەی شاعیر و ئەدیبی ناسراو ( محێدین دایی زادە) یەكێكە لەو مااڵنەی كە بووەتە بەشێك لەمیژوو و كەلەپووری ئەم شارە ،ماڵێكی گەوریە كە بەشێوازێكی زۆر جوان دروستكراوە ،بەاڵم بەداخەوە چۆڵكراوە و بەشێكیشی ڕووخ��اوە ،لەم بارەیەوە لیژنەی بەرگری لە بەرژەوندییە گشتییەكان لەخانەقین ل��ەرێ��ك��ەوت��ی ()2011/9/13 چاالكییەكیان بۆ نۆژنكردنەوەی ئەو ماڵە ئەنجامدا ،تاوەكو بكرێتە شوێنێكی گشتی و حكومەت بایەخی پێبدات. كاتێك دەچیتە نێو ئەو ماڵە چۆڵ و ڕووخاوە ،وا هەست دەكەیت لەنێو گەلەرێكی ڕۆشنبیری و هزریدایت ،لەهەمووی جوانتر هەندێك لەشیعرەكانی (دایی زادە) لە سەر دیواری هەندیك لەژوورەكان نووسراوە. رۆژنامەنووسێك كە لەو خانووەدا لە دایكبووە بۆ پرس گوتی «ئەم خانووە زۆر كۆنە ،سەردابی هەیە ،بەشێوازێكی زۆر جوان دروست كراوە .لەسەرەوە ژورێك هەیە لەژوری پاسەوان دەچێ ،هەروەها دوو ژوری تر هەیە كە لەژوری پرسگە دەچێ .لە پشتەوەش ماڵێكی تر هەیە ،دیارە ماڵی بەرپرسی ئەو شوێنە بووە». بۆیە وەلی شەریفی رۆژنامەنوس داوا دەكات پێویستە الیەنی پێوەندیدار بایەخ بەم شوێنە بدات. هەر سەبارەت بەم بابەتە ،سەالم عەبدواڵ ڕۆژنامەنووس و چاالكوانی مەدەنی دەڵێ «بە باشی دەزان��م حكومەتی هەرێمی كوردستان بایەخ بە كەلەپوور بدات و نەهێڵدرێت ب��ەرەو ڕووخ��ان ب��ڕوات» .ئەو ئاماژە بەهەندێك نموونەی شوێنەوار دەدات و دەشڵێت «ئەم شارە نموونەی زیندووی
زۆری تێدایە ،لەوانە پەیكەرێك كە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی پۆڵۆنییەكان لە ڕۆژهەاڵتی كەالتەو ،قوتابخانەی یەهودییەكان و گۆڕستانی سەربازە ئینگلیزی و پۆڵۆنییەكان لە نزیك پااڵوگەی ئەڵوەن». بەبڕوای مامۆستا ڕێ��زان عەزیز دەی��ان ئاسەواری دێرین لەم شارەدا ڕووخاوون و شوێنیان سڕاوتەوە ،ئەو نموونەی ئاسیاواكان و ،كارگەی سەهوڵی مەیدان دێنێتەوەو دەشڵێت «پاراستنی ئەو ئاسەوارانەی كە ماون ئەركی حكومەتی هەرێمی كوردستان و الیەنی پەیوندیدارە» .جەختیش دەكاتەوە كەدەزگاكانی ڕاگەیاندنیش دەبێ بەئەركی خۆیان هەستن ،ئەویش بەهۆشیار كرنەوەی خەڵك و ئاگاداركردنەوەی الیەنی پەیوندیدار بۆ ئەوەی هەمووان هەوڵبدن بەمەبەستی
پارێزگاریكردن لەو ئاسەوار و شوێنە دێرینانەی كە مێژووی باوباپیرانمانی پێوە دیارە. ماهیر بێداریش جەخت لەوەدەكاتەوە كە شوێنەوارە دێرینەكان كەلەپوورێكی مەزنی نەتەوەیی و میللین ،كە هەموو نەتەوەیەك شانازیان پێوە دەكات .دەشڵێت «ئێمەش وەكو میللەتی كورد كە خاوەنی مێژووێیكی كۆن و دێرینن، دەبێ بەو پەڕی هۆشیارییەوە مامەڵەیان لەگەڵدا بكەین و زیندوویان بكەینەوە» .ئەو نموونە دێنێتەوەو دەڵێت «قەاڵی دێرینی كەركوك یەكێك لەتایبەتمەندییەكانی ئەوەیە كە هەرگیز بە هیچ هێز و دەسەاڵتێك ناسڕێنەوە ،چونكە ئەو شوێنانە هەڵكەوتی جوگرافی و ستراتیژی تایبەت بە خۆی هەیە كە ناتوانرێت بە هێزی ئادەمیزاد لەناو ببرێن».
نەبوونی هەماهەنگی لەنێو دەزگا حكومییەکاندا بووەتە هۆی گوێنەگرتنی خەڵك لە رادیۆ و كەناڵەكان ئا :سەربست برزۆ رەزا
رادیۆی دەنگی كوردستان لەشاری خانەقین ،لە 16ی ئابی ساڵی 2004كراوەتەوە ،بۆیە بە پێوستیمان زانی ئەم دیمانەیە لەگەڵ ئەركان حەمید بەڕێوەبەری رادیوكە ساز بدەین. دیمانە :سەربەست برزۆ پ :دەكرێ ئاماژەیەك بە جۆریی بەرنامەكان و ستراتیژییەتی رادیۆكە بكەی؟ و :كومەڵێك بەرنامەی ئەدەبی و هونەریمان هەیە كە راستەوخۆ پێشكەش دەكرێن ،هەروەها زۆرینەی بەرنامەكانمان پەیوەندیی راستەوخۆی بە دەزگا خزمەتگوزارییەكانەوە هەیە. دەنگی كوردستان لەخانەقین بۆتە پردێك لەنێوان خەڵك و دەسەاڵت ،ئەویش لەرێگای دەستنیشان كردنی كەموكوڕییەكان و گەیاندنی گلەیی و گازندەی خەڵك بەدەسەاڵت ،لەگەڵهەندێك
بەرنامەی سیاسی كەپێوەندی بەروداوەكانی رۆژ و پێشهاتەكانی گۆڕەپانی سیاسییەوە هەیە. پ :ئەو گیرو گرفتانە چین كەدێنە رێتان؟ و :نەبوونی هەماهەنگی ت��ەواو لەنێو دەزگ��ا حكومی و دەزگا خزمەتگوزارییەكان لەرووی ناردنی ئاگاداری و ئاگادار كردنەوەمان لەهەر كەموكوڕییەك یان هەر حاڵەتێك كەدێتە پێش ،ئەمەش بووەتە هۆی گوێ نەگرتنی خەڵك لەرادیۆ و كەناڵەكان. پ :كێن ئەوانەی كە گوێ لەرادێۆ دەگرن ،چونكە وەك دەزانن سەردەمی تەكنەلۆژیایەو بیسەر و خوێنەر كەم بۆتەوە؟ و :هێشتا خەڵكێك ماوە كە گوێ لە رادێۆ دەگرن .گوێگرەكان زیاتر ئەوانەن كە دەیانەوێ هەواڵی ناوخۆی شارەكەیان بزانن.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 177
2013/4/30
9
دوو رۆژنامەنووس لەماڵێكدا
راپۆرت :پرس
ژن و مێردە هاوپیشەكان
دوو هاوپیشە ،بەتایبەتی ژن و مێردی رۆژنامەنووس دەبێ ژیانی هاوسەرییان چۆن بێت و چۆن كاروباری ماڵ و دەرەوە بەڕێوە دەبەن .لەم راپۆرتەدا هاوسەرە رۆژنامەنووسەكان باس لەژیانی شەخسی خۆیان دەكەن. ناز عەبدوڵاڵ :بەرهەم زیاتر حەز بە ئیشی خۆی ئەكات ناز عەبدواڵ بێژەر و پێشكەشكاری تەلەڤزیۆنی و بۆنە نیشتمانی و نەتەوەییەكان ،ماوەی 21ساڵ دەبێ لە كاری میدیا دانەبڕاوە و یەكێكە لە خانمە راگەیاندنكارە سەركەوتووەكانی كوردستان و بەردەوام بە دەنگی خۆش و پۆشاكە كوردییەكانی ،سەرنجمان رادەكێشێت. رۆژنامەنووس (بەرهەم عەلی)ی هاوسەری ناز ،كە ئێستا سەرنووسەری هەفتەنامەی (باس)ە ،ئەویش 19ساڵی تەواوە كاری رۆژنامەنووسی دەكات. ئەم دوو میدیاكارە لە ساڵی 1998ەوە هاوسەرگیرییان كردووە و ئێستا دایك و باوكی دوو منداڵی ژیكەڵەن بە ناوەكانی (شەم و مەم)، هەفتەنامەی (پرس) لە جەژنی رۆژنامەوانیی كوردیدا ،بووە میوانی ماڵی ئەم خێزانە میدیاكارە و بەمجۆرە پەیڤین. نابراو باسی لەوەكرد كە هەر لە منداڵییەوە حەزی لەبواری راگەیاندن بووە ،دەشڵێت «سوپاس بۆ خوا ئەو خەونەم هاتە دی ،هەست دەكەم لەنێو راگەیاندندا بوومە مرۆڤێكی تر ،زۆر شت فێر بووم ،وام لێهات بە دیدێكی تر تەماشای ژیان بكەم» .دەشخوازێ میدیای كوردی زیاتر پێش بكەوێ و خەڵكی بەتوانا رووی تێ بكەن و چیتر میدیای كوردی نەبێتە شوێنێك بۆ (بەئەستێرەكردنی خەڵكی بێتوانا).
ئەو ،كە شووی بە بەرهەم عەلیی رۆژنامەنووس كردووە ،بەمجۆرە چیرۆكی ژیانی خێزانی گێڕایەوە «كاتێ هاتمە نێو كاری تەلەڤزیۆنەوە، بەرهەمم نەناسیبوو ،چەند ساڵیكیش بەو شێوەیە بەردەوام بووم ،بەاڵم بەڕاستی لەدوای ناسینی بەرهەم و ماوەی دەزگیرانداری و هاوسەرگیری و تا ئێستەش ،دەتوانم بڵێم بەرهەم لەپشت زۆرب��ەی هەرە زۆری سەركەوتنەكانمەوەیە ،بڕوا بكەن ئەو لە خۆم زیاتر خەمی سەركەوتنی كارەكانی منیەتی». گوتیشی «بەرهەم لەو پیاوانەیە كە بڕوای بەئازادیی ئافرەت هەیە، بەاڵم لەگەڵ رێزگرتنی دابونەریتی گشتیی كۆمەڵگە ،گەلێ جار بێتاقەت بووم لە كاركردن ،بەاڵم ئەو ئومێدی پی بەخشیومەتەوە ،بڕوای بەوە هەیە ئافرەت بە ئیشكردن و توانای خۆی ،پێگەی خۆی بەهێز بكات، كاتێ خۆی خەاڵت دەكرێ زۆر بایەخ بە بۆنەكە نادات ،كەچی كە من خەاڵت دەكرێم ،لە خۆم زیاتری پێخۆشە ،بەاڵم منیش زۆر رێزم لەو هەست و باوەڕەی گرتووە و هەمان بۆچوونم هەیە بۆ ژیان ،منیش باوەڕم بەوە هەیە كە لەم كۆمەڵگەیەی ئێمەدا ،دەبێ ئافرەت یەكجار رێز لەو ئازادییە بگرێ ،كە هاوسەرەكەی بڕوای پێی هەیە ،منیش ئەوەندە حەز بە ئازادی دەكەم كە لە چوارچێوەی رێزگرتن بێ لە دابونەریتی گشتی و ئەو بەها جوانانەی كۆمەڵگەكەم بڕوای پێی هەیە». ناز ،بەمجۆرە وەسفی بەرهەمی هاوسەری دەكات «لەراگەیاندندا ئەوەندە هاوكارمە كە ناتوانم بە وشە گوزارشتی لێ بكەم ،لە پەروەردەكردنی منداڵیشدا ،باوكێكی كەموێنەیە لە خەمخۆری و میهرەبانیدا ،كچ و
كوڕەكەم (شەم و مەم) شتی زۆر جوانی لێوە فێر دەبن» .راشكاوانە ئەوەشی گوت «بەاڵم بەڕاستی بۆ كاری ناوماڵ وانییە ،من دە ئەوەندەی بەرهەم لە ماڵ و كاروباری ماڵداریدا ماندووم ،بەرهەم زیاتر حەز بە ئیشەكەی خۆی دەكات و زۆربەی كاتەكانی بۆ رۆژنامەوانییە ،بێگومان منیش هیچ فشارێكی ناخەمە سەر و هەتا پێم بكرێ بە كاری ماڵ و زۆربەی كاروباری دامودەزگا و مامەڵەی فەرمانگەكان و بازاڕ و شتی تر، هەموویم خستۆتە ئەستۆی خۆم ،بۆ ئەوەی ئەو بە مێشكێكی سافەوە كاری خۆی بكات».
بەرهەم عەلی: هیوادارم چیتر میدیای كوردی نەبێتە شوێنێك بۆ بەئەستێرەكردنی خەڵكی بێتوانا
بەرهەم عەلی :ناز ئیسعافە بەرهەم عەلی باس لە هاتنی خۆی ئەكات بۆ نێو بواری راگەیاندن و دەلێت «كە منداڵ بووم ،فیلم كارتۆنێكی مندااڵن لە تەلەڤزیۆنی بەغدا پیشان دەدرا بەناوی (ساندی بێل) ،ئەو ساندی بێلە كچێكی هەرزەكار بوو ،لەگەڵ چەند كوڕێكی هاوڕێی كاری رۆژنامەنووسییان دەكرد ،ئا لەو كاتەوە عاشقی كاری رۆژنامەنووسیم و بە هیچ شتێك لەبەرچاوم ناكەوێ ،چەند ئاستەنگ و ناخۆشیشم بێتە ڕێ ،زیاتر خۆشەویست دەبێ الم ،هەست دەكەم رۆژنامەوانی وەك كچێك وایە كە خۆشت دەوێ ،جا چەندە لەسەر ئەو كچە لێت بدەن و ئازارت بدەن ،ئەوەندە الت خۆشەویستتر دەبێ و زیاتر پێوەی پێوەست دەبی». ناوبراو دێتە سەر باسكردنی نازی هاوسەری و دەڵێت «ناز هاوسەرێكی نموونەییە ،هەم لەنێو ماڵ سەركەوتووە و هەم لە بواری كارەكەی خۆیدا ،ئەزموون و توانایەكی كەموێنەی هەیە ،هەركەس لەنێو ماڵدا ناز ببێنێ چۆن بە گورج و گۆڵی ماڵداری دەكا و خزمەتی ماڵ و میوان دەكا و ئیشەكان رادەپەڕێنێ ،باوەڕ ناكات كە ئەوە ئافرەتێكە لە دەرەوەی ماڵ یان لە میدیادا كار دەكات» .گوتیشی «بڕوا بكەن، ناز بەتەنگ هەموو كەسوكاری من و هەموو كەسوكاری خۆیشیەوە دەچێ ،من ناوم ناوە (ئیسعاف) ،كەم رۆژ هەیە ،نەخۆشێك یان چەند نەخۆشێك ئەباتە الی عیادە و دكتۆر ،كەم رۆژ هەیە بە مۆبایل هەواڵی هەموو ماڵباتی من و هەموو ماڵباتی خۆی نەپرسێ ،كەم رۆژ هەیە هاوكاریی خزموكەسێك نەكات لە كاروباری دامودەزگا و فەرمانگەكان،
تەنانەت زۆر جار فریای دراوسێكانیشمان دەكەوێ و یارمەتییان دەدا، بۆیە دەرفەتێكی بۆ من نەهێشتووەتەوە هاوكاریی بكەم ،جگە لەوەی لە بواری كاری خۆیدا ،ئەگەر پرۆگرامێك یان بۆنەیەك پێشكەش بكات، هاوكاریی تەواوی دەكەم». راشكاوانە ئەوەشی گوت «دەنا بۆ كاری نێو ماڵ من هاوسەرێكی نموونەیی نیم ،قەت بزمارێكم دانەكوتاوە ،قەت بتڵە غازێكم نەگۆڕیوە، یەكجار ناز دەستی نەگەیشتە گڵۆپێك وتی بۆم بگۆڕە ،ئەوەندە بە لەشبەباری و نابەدڵی دەستم دایە ،شۆڕتم بە كارەبای هەموو ماڵەكە كرد و تا وەستای كارەبا نەهات ،كارەبامان نەهاتەوە ،جارێكیش تەكلیفی پێكردنی مۆلیدەیەكی كارەبایی لێ كردم ،دوو جار پەتی مۆلیدەكەم پساند و هەر ئێشم پێ نەكرد». لە بارەی دروست بوونی ئاریشەوە بەرهەم راگەیاند زیاترینیان كێشەی ئیشن و پەیوەندیی بە ئیشی هەردووكمانەوە هەیە ،دەنا لە رووی خێزانیەوە ئارامین. كاژین حەسەن :تووشی كێشەی ناوخۆیی دەبنەوە بەبڕوای كاژین حەسەن ،بێژەری هەواڵەكان لە سەتەالیتی گەلی كوردستان ،كە ئەویش هاوسەركەی راگەیاندنكارە ،بێجگە لە جۆریی سیستەم و ئازادی ،هەروەها بیركردنەوەی كومەڵگا كاریگەری بو سەر كاری ڕاگەیاندن هەیە .دەشڵێت «ڕاستە ئێمە زۆر بایەخ بە قسە و قسەلۆك و لۆمەی خەڵكی نادەین ،بەاڵم لە كۆتاییدا ئێمەش تاكێكی
ئەم كومەڵگایەن .لەبەر ئەم بیركردنەوەیە زوربەی ژن و مێردەكان كە بەیەكەوە لە یەك دەزگا ئیش دەكەن توشی زۆر كێشەی ناوخۆیی دەبنەوە ،هۆكاری ئەو كێشانەش خەڵكانی بیر هەڵەن» ئەو بەباشە وەسفی شوانی هاوسەری دەكات و ئاماژە بەوە دەكات كە لەكاروباری ماڵ و دەرەوە هاوكاری یەكترین .زیاتر گوتیشی «من هەمیشە دەڵێم هیچ پیاوێكی ئەقڵ و رەوشنبیری هێندەی شوان بۆ من باش نابێت ،شوان منی پێگەیاندووە ،زور هیالك بووە لەگەڵم ،چاوی ماچ دەكەم». ژیال كەریمی ڕۆژنامەنووس باس لەوە دەكات كە بواری رۆژنامەنووسی سەختە ،بەتایبەتی بۆ ئافرەت كە كاریی ماڵیشەوە دەكات ،بۆیە وەكخۆی روونیدەكاتەوە پێویستە ژن و مێرد تێگەیشتن و هاوكاریان بۆیەكتری هەبێت و هاوكار و هەماهەنگی یەكتری بن ،دەشڵێت «پێویستە مێرد هاوكاری ژنەكەی بكات لەپەروەردەكردنی مناڵ و بەڕێوەبردنی ماڵ». لەبارەی ژیانی هاوسەری خۆی و موحسینی هاوسەرییەوە گوتی «هەردووكمان زۆر یارمەتیدەری یەكترین و ئەركی ماڵەوە لەسەر شانی هەردووكمانە». موحیسن یاسین ،كە زیاتر لە 30ساڵە لە بواری راگەیاندندا كار دەكات و هاوسەری ژیال كەریمییە ،ئەو دەڵێت «بەبروای من پیاوێك كە ئاشنای ئەو مەجالە نەبێت ،ناتوانێ بە هیچ شێوەیەك ئافرەتی رۆژنامەنوس دەرك پێبكات ،چونكە كۆمەڵگەی ئێمە دژی ئەو كارانەیە» .دەشڵێت «پێویستە پیاو تێگەیشتنی بۆ پیشەو كاریی هاوسەرەكەی هەبێت».
10
ژماره 177
www.lawanikurdistan.com
2013/4/30
پێویستە بارزانی هەڵبژێردرێتەوە ئاالن ئەحمەد
ماوەیەکە مشتومڕی میدیاو ڕاگەیاندنە کوردییەکان ،لێدوانی حیزبەکانی دەسەاڵت و حیزبەکانی ئۆپۆزیسیون لەئارادایە ،باس باسی زیادکردن یا زیادنەکردنی دەورەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانە .هه‌ندێک وەک ئۆپۆزیسیون دەڵێن دەورەی بەڕێز مەسعود بارزانی وەک سەرۆکی هەرێم کۆتایی پێهاتووە ،نابێت ئەو دیسانەوە وەک سەرۆک هەڵبژێرێتەوە .هه‌ندێکیش دەڵێن ئەو یاسایە هێشتا هەموار نەکراوەو دەنگی خەڵكی پێنەدراوە، ل��ەو ک��ات��ەوەی کە دەخرێتە دەنگدانی سەرتاسەری خەڵکی کوردستانەوەو پەسەند دەکرێت ،ئیدی لەو کاتەوە دەتوانرێت وەک یاسایەکی فەرمی کاری لەسەر بکرێت .واتە پاش پەسەندکردنی یاساکە دەوری سەرۆکایەتی بۆ هەر کەسێک تا ٨ساڵ موڵەت پێدراو دەبێت .بەو واتایە بەڕێز بارزانی مافی خۆ هەڵبژاردنەوەیان دیسانەوە هەیە .هەروەها وەک هاوپەیمانی ستراتیژی نێوان هەردوو حیزبی وەک پارتی و یەکێتی کە حیزبی پر جەماوەرو دەنگی زۆرینەن لەکوردستان ،وەک مافێکی سیاسی و ئاسایی خۆیان پێداگرن لەسەر کاندیدکردنەوەی بارزانی وەک کاندیدی ئەو ٢هاوپەیمانە بۆ پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم. هەموو تاکێکی ئەم کوردستانە ئەگەر لێی بپرسی بێگومان زۆر بێزارە لەڕووداوە ناخۆشەکانی پێشوومان .بەتایبەت من وەک خۆم لە ڕووداوە ناخۆشەکانی پێشووی کوردستان ،بە تایبەت ئەو سەردەمانەی شەری براکوژیم وەبیر دێتەوە تووشی سەدمە دەبم .ئەو مێژووە ناخۆشە دەدەمە بەر شەپۆلی ڕەخنەو بیزاری، دەڵێم خوایە هەرگیزاو هەرگیز ئەو ڕووداوە ناخۆشانە نەبینینەوەو نەبیسینەوە .کاتێک کە شەری ڕاگەیاندنی نێوان حیزبه‌کان دووبارە دەبیستمەوە .مەترسی لێم ڕوودەدات کە نەوەک ئەم شەرە پێنووس و ڕاگەیاندە تەشەنە بسێنێت بۆ شەری فیزیکی و فیشەک .بەاڵم کە دیسانەوە ئاورێک دەدەمەوەو دەبینم بە خۆشییەوە :هۆشیارییەکی زۆری سیاسی و کۆمەاڵیەتی لە نێو خەڵکەکەمان دروستبووە. هەر ئەو هۆشیارەی خەڵکیش وای بەحیزبەکان پێشانداوە کە جارێکی دیکە پشتگیری هیچکامیان ناکەن بۆ شەڕی ناوخۆیی و براکوژی .بۆ بنبرکردنی ئەو مەترسییەش پێویستە لە پروپاگەندەی کاتەکانی هەڵبژاردن لە بەکار هێنانی تەشهیرو قسەی ناخۆش دوور کەوینەوە ،کە نەوەک خودای نەخواستە مەترسی دیکەی لێبکەوێتەوەو بمانترسێنێتەوە. ئەوەی ئەمرۆ لەکوردستان بە دەستهاتووە بەرهەمێکی زۆری ماندووبوون و ئەنفال و شەهیدو هەزاران کارەساتە .بەاڵم دەبێت زۆر بەوریاییەوە بیپارێزین و هەمیشە بیر لەوە بکەینەوە ،کە کار نەگاتە رۆژێک لە دەستی بدەین .لە دەستدانەکەی بۆ دەیانساڵی دیکە دوامان دەخاتەوەو هەرگیز ئەو سەروەرییە نابینینەوە. کامەیان دروستە مانەوەی بەڕێزیان یا نەمانەوەی؟ زۆر جار لەواڵتانی کێشە لەسەری ئاسیاو ڕۆژهەاڵتی ناڤین، بگرە لە زۆر لەواڵتانی ئه‌وروپایش ،لەمەڕ بەرژەوەندی گەلەکەیان لەهه‌ندێک بواردا تەکتیکی سیاسی بە کاردێنن ،وەک تازەترین نموونەش دەتوانین ئاماژە بە روسیا بکەین .کە لەبەر بەرژەوەندی واڵتی روسیاو بەپشتگیری گەورە دەوڵەمەندی ڕوسیا دووبارە پۆتینیان هێنایەوە سەر دەسەاڵت .چوون دەیانزانی ئەو مێژووەی کە لەم سەردەمەدا ڕوسیای پێ تێپپەر دەبێت ،کەسێکی وەک پۆتین دەتوانێ وەستایەکی باشی ڕەو ڕەوەکە بێت .لەبەر جێگەو پێگە نێونەتەوەیەکەی و ڕاکێشانی سەرنجی دیپلوماتی و بازرگانی چەند واڵت و کۆمپانیایەک بۆ بووژاندنەوەی روسیای ئابوری و روسیای سیاسی. من ناڵێم لەهەرێمی کوردستان کەسی شیاومان نییە ببێتە سەرۆکی هەرێم ،بە پێچەوانەی سااڵنی پێشوو ئێستا لەکوردستانی ئازاد بە سەدان کەسایەتی خاوەن دوکتۆراو پرۆفیسۆر دەژین کە بەشی زۆریشیان لە هەندەران خۆێندویانەو ئیستاش گەراونەتەوە
کوردستان و لە زانکۆ شۆێنە جیاوازەکان درێژە بە خزمەتدەدەن. بەاڵم دۆزی کوردستان لەم سەردەمە بە بوونی کەسێکی دیکە کە خاوەنی هەر بڕوانامەیەکیش بێت چارەسەر ناکرێت. ئەو وەزعەی ئێستا کوردستانی پێیدا تێپەردەبێت ،ئەو دەورو دراوسێیانەی کە هەمان کات داگیرکەری کوردستانن و شارەزای گشت قوزژبن و سیاسەتکردنێکیشن لە کوردستاندا ،لەالیەکی دیکەشەوە دۆست و پشتیوانگەلێکی جیهانی کە لەئارادایە بۆ پشتگیری ئەم بەشەی کوردستان ،بەشی زۆری��ان بە ئاشکرا لەئاکامی ئەم دەسکەوتەی کوردستان ،باس لە قورسایی و سیاسەتزانی هەر یەک لە بارزانی و تاڵەبانی دەکەن .کەوابوو مانەوەی کەسایەتی بارزانی وەک زەرورەتێک بۆ چەند ساڵی دیکە پێویستە ،بۆ خۆگرتن و نەجاتبوونمان لە قەیرانی بەغدا ،هەروەها هەڵوێستە جوامێرەکانی سەرۆک بارزانی لەبەرامبەر دروستبوونی هێزی دیجلە ،هەڕەشەکانی مالکی و کێشەی بەردەوام دروستکردن بۆ سەر دۆزی ئاسایشی و ئابوری هەرێمی کوردستان. با ئەوەشمان لەبیر نەچێت کە به‌نه‌مانی جەنابی بارزانی له‌و پۆستەدا زۆر لەكێشه‌کان بە بێچاره‌سه‌ری له‌كوردستان ده‌مێننەوە. چوون ئەو کێشانە چەند پلەی گرنگیان بڕیوە ،بەاڵم هێشتا بە نیوەچڵیش ماونەتەوە .هەر سەردانەکەی چەند حەفتە پێشی جۆن کێری بۆ بەغداو پێوەندی تەلەفونی لەگەڵ جەنابی بارزانی :ڕاستی ئەوەن کە بارزانی مانەوەی بۆ ئەو دۆزە ئاڵۆزانەی نێوان کوردستان و ئێراق و ئەمریکاشەوە گرنگی خۆی هەیە بۆ ک��ورد .چوون بەڕێزیان ئامادە نییە لەبەرامبەر کەرکوک و مافەکانی دیکەی کورد لەئێراقی پاش سەدام ملکەچ بێت بۆ بەغداو دۆستانی بەغداش. لەڕوانگەی چاودێری سیاسیشەوە کاک مەسعود بارزانی بێجگە ل��ەوەی وەک فاکتەرێکی سیاسی و خ��اوەن هەڵوێستی جوانە لەگۆرەپانی کوردستان و جیهاندا ،هاوکات فاکتەرێکی ئاشتیخوازیشە لەکوردستان ،هەر بۆیەش لەسەردەمی ٨ساڵەی دەسەاڵتدارێتی ئەودا نەیهێشتووە هیچ شەرێکی براکوژی و ناخۆش لەکوردستان ڕووبدات .بۆ نموونە هێندێک ئاڵۆزی لە ناوچەکانی بادینان و سلێمانی هاتنە ئ��اراوە زۆر هێمنانه‌و بەرپرسانە لە دۆزەکەی کۆڵییەوەو لێژنەی بە پەلەی بۆ دروستکردن ،لەو بوارەدا نەخشی تەواوی وەک سەرۆکی هەرێم پێشاندا نەک وەک سەرۆکی پارتەکەی خۆی .هەرچەند بە هۆی هه‌ندێک دەستی دەرەکییەوە برێک لەو ئاڵۆزیانە ڕووبەڕووی پارتەکەی ناوبراو کرابووە ،بەاڵم هەروەک ئاماژەمان پێکرد زۆر ئاشتیخوازانەو دوور لەبەرژەوەندی حیزبایەتی بەدەم کێشەکانەوە هات و وەزعەکەی هێمن کردەوە. من لەبیرم دێت لەکاتی سۆیندخواردنەکەی لەپەرلەمانی کوردستان بەبۆنەی بە سەرۆک هەڵبژاردنییەوە ،لەو وتارەی کە پێشکەشی کرد ،ئاماژەیان بەوە کرد کە سه‌رۆكایه‌تیم بۆیه
قبوڵكرد بۆ ئه‌وه‌ی هیچ ئاسه‌وارێكی شه‌ڕی ناوخۆ نه‌هێڵم،نه‌هێڵم جارێكی تر خوێنی كورد به‌ده‌ستی كورد بڕژێت. لەئاکامدا کامە لەبەرژەوەندیمانە؟ با بیر لەوە بکەینەوە کە کام کەس و تاک دەتوانێ ڕۆڵی کاریگەری لەبەڕێوەبردنی حکومەتە قەڵەمڕەوەکەمان ،لەم دۆزە هەستیارە ببات بەڕێوە .با بیر لەوە نەکەینەوە مادام سەرۆکی فاڵن حیزبە ،یا حیزبەکەی ناوبراو لەبەرامبەر بە حیزبی من غەدری کردوە ،ئێمە دەبێت بە چاوی تۆڵەوە نەنواڕینە مەترسییەکانی بواری ئاسایشی نەتەوەیی. زۆر ئاسانە کە هەر کەسی دیکە یەکێک لەحیزبەکانی لە پشت بێت خۆی بۆ سەرۆکی هەرێم کاندید بکات .لەوانەیە لەپاش ئاکامی هەڵبژاردن و هاوبەشی دەنگی ئیتالفی نیمچە سەرکەوتنێک تەنیا لە رۆژانی هەڵبژاردن بە دەست بێنێت .بەاڵم ئایا ئەو سەرکەوتنەی کە لەدەنگدان بە دەستی هێناوە یا بۆیان مسۆگەر کردوە لە ئاست کارە گرنگەکانی واڵتانی داگیرکەرو دراوسێ بۆی بەڕێوە دەچێت؟. ئایا بە چاو سوورکردنەوەو هەڕەشەی نهێنی موخابەراتەکانی واڵتانی داگیرکەرو جیهانی ،دەتوانێ کەسێک بێت جوامیرانە سیاسەت بکات و کوردستان نەخاتەوە ژێر مەترسییەوە؟ .ئەمانە هەموو کۆمەڵێک پرسیارن کە ڕووبەرووی ئەو الیەنانە دەبنەوە کە ئەو کەسانەی خۆیان بۆ ئەم ئەرکە گرنگە کاندید دەکەن ،یا کۆسپ دەبیننەوە لەڕێگەی خۆکاندیدکردنەوەی سەرۆک بارزانی. لە ئاکامدا بۆمان ڕوون دەبێتەوە کە مانەوەی بارزانی وەک سەرۆکی هەرێمی کوردستان زۆر پێویستە ،چوون بارزانی بەردەوام لەڕاوێژدا بوو لەگەڵ گشت حیزب و الیەنە کوردستانییەکان بۆ هەر ڕووداوێکی گرنگ لە ناوچەکە ،یا ناردنی شاندی گرنگ بۆ دەرەوە. نموونەی ناردنی ئەم شاندەی کە لەم حەفتەدا بەرەو ئەمریکا بەڕێکران. بارزانی بە ڕێشە مێژوویەکەی خۆی و بنەماڵەکەی ،بە شارەزایی وجوامیرانییەکەی ،کوردستان بەرەو هەنگاوی سەرکەوتووتر کە لەسەربەخۆییەوە نزیک بووەتەوە! دەیبات .با هەموومان پشتگیری ئەو پرۆسە نەتەوەییانە بین ،ب��ەرژەوەن��دی پێشکەوتنەکانی کوردستان بخەینە پێش هەمو گله‌یی و گازندەی ڕووداوەکانی سااڵنی ڕابردوو. بەو هیوایە جەنابی بارزانیش لەهەوڵی بنبرکردنی هەموو جۆرە گەندەڵییەک بێت لە کوردستان .زیاتر بە دەم گله‌یی خەڵک و شەقامەوە بڕوات و لەنزیکەوە ئاگای لە خەڵک بێت .چارەسەر دۆزی چینی هەژارو کەمدرامەتەکانەوە بکات ،هەروەک پێشتر پشتیوان بووە ،هەروا پشتیوان بمێنێتەوە بۆ زیاتر پەرەسەندنی پرۆسەی دیمۆکراتی دوور لەتووندوتیژی لەکوردستاندا
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 177
1ی ئایار ،جەژنی كرێكاران چۆن ڕوویدا محەمەد عومەر
بۆ یەكەمجار كرێكارانی ئوسترالیا لەساڵی 1856بە كۆمەڵ بریاریان دا یەك رۆژ كار رابگرن و كۆبوونەوەو مەراسیم رێكبخەن لە پێناوی چەسپاندنی 8كاتژمێر كاركردن لەرۆژێكدا ،ئەم رۆژەی مەراسیمەكەیان كرد 21ی نیسان بوو، لە سەرەتادا كرێكارانی ئوسترالیا بەتەنیا ساڵی 1856یان لەبەر چاو گرتبوو ،بەاڵم یەكەمین ساڵ كاریگەری گرنگی دانا لەسەر جەماوەری پرۆلیتای ئوسترالیا كە بەشوێنێك گەیشت بوو بە وروژانێكی دیار و نوێ ،بۆیە بریاریاندا هەموو ساڵێك دووبارە مەراسیم بگێڕن. لە دوای كرێكارانی ئوسترالیا ،كرێكارانی ئەمەریكی لەساڵی 1886دا باوەڕیان وابوو 1ی ئایار ببێت بە راگرتنی كار لە جیهاندا ،لەم رۆژەدا 200هەزار كرێكار دەستیان لە كاركێشایەوەو داخوازی 8كاتژمێر كاریان لەرۆژێكدا بەرز كردەوە ،دواتر دەسەاڵتداران رێگری یاسایی و پۆلیسییان دانا بۆ قەدەغە كردنی كرێكاران ،بۆ چەندین ساڵ بۆ رێگەگرتن لە دووبارە بوونەوەی ئەم قەبارەیە لە خۆپیشاندان. هەروەها لەساڵی 1888دا سەر لە نوێ بریاریان داو سوور بوون كە مەراسیمی داهاتوو دەبێت لە 1ی ئایاری 1890دا بێت. لەو دەمەدا بزوتنەوەی كرێكاری لەئەوروپا گەشەی بەهێزترو گورج و گۆڵتر بوو ،بەهێزترین نمونەی ئەم بزوتنەوەیە كۆنگرەی كرێكارانی ئەنتەر ناسیوناڵ بوو لەساڵی 1889دا، لە سەروی هەموویانەوە نوێنەرانی یەكێتییەكانی فەرەنسا، كرێكارانی الڤین lavgneل��ەب��رۆدۆ Bordeaux خوازیاری ئەوەبوون ئەم داخوازیانە ببێتە داخوازی كرێكارانی تەواوی واڵتانی جیهان و ب��ەرزب��ێ��ت��ەوە بۆ وەس���ت���ان���ی ك���ار ل��ەس��ەرت��اس��ەری جیهان .نوێنەرانی ك����رێ����ك����اران����ی ئەمەریكا
خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
بانگەشەی هاوڕێیانیان كرد بۆ مانگرتن لە1ی ئایاردا .لەساڵی 1890دا كۆنگرە بریاری دا ئەم رۆژە ببێتە رۆژی مەراسیمی پرۆلیتاری جیهان. 30ساڵ بەر لەئێستا لەئوسترالیا كرێكاران یەك جار خۆپیشاندانیان رێكخست ،كۆنگرە هەڵوێستی گرت، كرێكارانی سەرتاسەری دونیا بە هاوپشتی لەگەڵ یەكتر لە پێناوی 8ی كاتژمێر كار كردن لە رۆژێكدا لە 1ی ئایاری 1890خۆپیشاندان رێكبخەن ،هیچ كەس قسەی نەكرد لەسەر پشووی سااڵنی داهاتوو ،چونكە بە شێوەیەكی سروشتی هیچ كەسێ نەیتوانی ئەم بروسكەیە لەناكاوە پێشبینی بكات ،كە بەم شێوەیە قەبوڵ بكرێت و بەم خێراییە لەرێگای چینی كرێكارییەوە بەرەو پێش بچێت ،هەر چۆنێك بوو گێڕانی مەراسیمی 1ی ئایار یەك جار بوو ،بەاڵم ئێستاكە هەموو كەس تێگەیشتووە و هەست دەكات كە رۆژی 1ی ئایار بوو بە داب و نەریتێكی سااڵنە و بەردەوامە. یەكەمین داخوازی 1ی ئایار دەروازەیەك بوو بۆ 8كاتژمێر كار كردن لە رۆژێكدا ،بەاڵم هەتا پێش گەیشتن بەم ئامانجەش رۆژی 1ی ئایار واز لێ نەهێنا تا ئەو كاتەی خەباتی كرێكاران لەدژی بۆروژاوی و دەسەاڵتی فەرمانرەوا بەردەوام بێت ،تا ئەو كاتەی بە داخوازییەكانیان دەگەن. رۆژی 1ی ئایار دەربڕینی داخوازی سااڵنە تاوەكو رۆژێكی باشتر شەبەق دەدات ،تا ئەو كاتەی چینی كرێكارانی جیهان سەردەكەوێت ،رزگاری بە دەست دێنێ ،ئەو كاتە مرۆڤایەتی لەمەراسیمی رۆژی 1ی ئایار جەژن بگرێت بۆ رێزلێنان لەخەباتی تاڵ و ئازاری زۆری رابردووی چینی كرێكاران.
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
2013/4/30
11
رۆڵی سەرۆك بارزانی ،لەسەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لەتوركیا
شەمسەدین هەرکی لەگەڵ دەستپێشخەریەكانی ئەم دوایەی دەوڵەتی توركیا لەبارەی پرۆسەی ئاشتییەوە ،جۆرێك لەبەرقەراربوونی ئاشتی و تەناهی هەستی پێدەكرێت ،لەسەر ئاستی ناوخۆو تەنانەت سنورەكانی توركیاش ،ئەمەش لەكاتێكدایە كە قوناغی ئاشتی لەواڵتی توركیا پێی ناوەتە نێو قوناغێكی جیاوازتر .ئەویش بە هۆی ئاسایی بونەوەی پەیوەندی نێوان نوێنەرانی كورد لەگەڵ بەرێز ئوجەالن لەالیەك و ،لەالیەكی ترەوە بەرەو پێشچوونی پرۆسەی ئاشتی و دانوستان لەنێوان قەندیل و دەوڵەتی توركیا ،هاوكات نامەكەی بەرێز ئوجەالن و خستنەرووی چەند خاڵێك بە مەبەستی سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لەنێوان كوردو دەولەتی توركیا ،گروتینێكی زیاتری بەخشییە بابەتەكەو نیشانی واڵتی توركیایدا كە هێشتان هێزێكی سیاسی دیارو كاریگەری نێو شەقامی سیاسی توركیایەو ئاستەمە هیچ گوڕانكارییەك بێتە ئاراوە بەبێ گەڕانەوەو راوێژكردن ،پاشانیش نامەكەی ئۆجەالن دەكرێ وەك روحی پرۆسەی ئاشتی بەرفراوان كردنی ئەم دۆزەو چەسپاندنی مافەكانی كورد لەواڵتی توركیا بەشێوەیەكی یاسایی و لەدەستوردا جێگیربكرێت ،چونكە بەشێكی گرنگ و گەورەی خاكی كوردستان بەواڵتی توركیاوە لكێندراوە ،بۆیە پێویستە ئەو الیەنە سیاسیانەی كە لەواڵتی توركیا لەپرۆسەكانی هەڵبژاردن بەشداردەبن و كارتێكردنێكی راستەوخۆیان لەسەر سیاسەتی دەوڵەتی توركیادا هەیە ،رۆڵێكی بەرچاوتر بگێرن بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی و رێگەگرتن لەروودان و ئەنجامدانی پرۆسەی سەربازی و ماڵوێرانی شەڕ. كەواتە نامەكەی بەرێز ئۆجەالن سودێكی دووالیانە لەخۆدەگرێ، لەكاتێكدا كە داوای دانانی چەك لەگەریالیەكان دەكات بەمەرج، ئەویش هاویشتنی هانگاوەكانی ئاسایی كردنەوەی ئەو بارۆدوخە دژوارەیە كە سااڵنێكە دەوڵەتی توركیای گرتۆتەوە .دەبێ دەوڵەتی توركیا هەنگاوی ك��رداری بهاوێژێ بۆ مەبەستی پرۆسەی ئاشتی لەكوردستانی باكور. لەبارەی بەرەوپێشچونی پرۆسەی ئاشتی نێوان هەردوو نەتەوەی كوردو تورك ،نابێ روڵی حەكیمانەی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەرێز (مەسعودبارزانی) لەبیر بكرێ ،كە هەمیشە هەوڵی داوە بۆ بەرقراركردنی ئاشتی لەم ناوچەیەداو لەم بارەیەشەوە سەركەوتوو بووەو توانیوێتی ئەم پرۆسەیە بەرەو قوناغێكی باش ئاراستە بكات و بەرهەمی باشی لێكەوتۆتەوە ،لەسەر ئاستی خودی دەوڵەتی توركیاو گەشەكردنی ئینتیمای كوردانی كوردستانی باكور و ،لەپارچەكانی تری كوردستان و لەروژهەاڵتی ناوەراست و بگرە بە یەكێتی ئەوروپا و ویالیەتەكانی نەتەوە یەكگرتوەكانی ئەمریكاشەوە. شۆڕشی بەهاری عەرەبی كە چەند واڵتی عەربی گرتۆتەوەو ناوی لێدەنێن هەنگاونان بۆ گوڕانكاری لەدیكتاتورییەت و مەلیكی و پاشایەتییەوە ب��ەرەو دیموكراسی و ئ��ازادی تاكەكەسی ،بۆیە بیركردنەوە بۆ هەنگاونان بەرەو ئاشتی لەتوركیا ،گەشەكردنی كەرتی ئابوری واڵتی توركیا بە هێزتر دەكات و دەبێتە خۆپاراستن و لەخۆ دوورخستنەوەی ئەم شەڕە ناوخویانەی كە چەند واڵتێكی عەرەبی گرتۆتەوە ،بۆیە پەندێك هەیە دەڵێت «خۆپاراستن باشترە لە چارەسەركردن». ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
تارا عەبدوڕەحمان ،ئەكتەر:
دیمانە :ئەحمەد تاریق
پرس :كێ هانی دایت تاوەكو بێیتە نێو دونیای هونەرەوە؟ تارا :ئەوەی راستی بێت دایك و باوكم هاندەرم بوون بۆ ئەوەی بێمە ناو دونیای هونەر ،ئێستاش خۆم لەسەر رێچكەی ئەوانم، هەروەها دڵداری هاوسەریشم زۆر هاوكار و پاڵپشتمە. پرس :تۆ لەدیمانەیەكدا گوتت حەز ناكەم كوڕ و كچەكەم ببن بەئەكتەر ،بۆچی؟ تارا :لەبەر ئەوەی من هیچم بە هیچ نەبوو ،رەنج بەخەسار بوومە، من ماندوم و كەسانێكی تر بەروبومەكەی دەخۆن ،بۆیە تاوەكو ئێستاش من خاوەن سەیارەی خۆم نیم ،خەڵكانێك وائەزانن الیەنی مادیم زۆر باشە ،چونكە هونەرمەند و راگەیاندنكارم ،كارم زۆرەو زۆرجاریش هاوسەرەكەم بێزار دەبێت لەكارەكانم ،دەڵێت بەماڵ ناكەویتەوە ،خاوەنی هیچیش نیم ،بۆیە حەز ناكەم منداڵەكانم رێچكەی من بگرن. پرس :ماوە‌یە‌ك ە لە‌بە‌شداری كردنی فیلم و دراما دوورەپەرێزی و بەرهەمی تازە‌ت نییە ،هۆی چییە؟ ت��ارا :چەند كەسانێك دەستیان بەسەر كارەكانمدا گرتووە، ناهێڵن بەشدار بم لەدراماو فیلمی سینەمایی دا ،ئەوەش راستەوخۆ لەكەنالێك باسی دەكەم ،بۆ ئەوەی بگاتە الیەنی پەیوەندیدار. پرس :ئێستا بە‌گە‌رمی باسی ئە‌وە‌دە‌كرێ كە‌پێویستە درامای كوردیش دیمە‌نی ماچ كردن و لە‌باوە‌ش گرتنی رە‌گە‌زی نێرومێی تێدابێ ،رای تۆ لە‌وبارە‌وە‌چییە؟ تارا :بۆ نا ،پێویستە ،بەاڵم ئێمەی هونەرمەند تاوەكو ئێستا خۆش نەگوزەراین ،دەبێت هونەر پێش هەموو شتێك پێشكەوێت، جگە لەوەش گۆمەڵگای ئێمە ماویەتی جارێ بۆ ماچ. پرس :دەوترێ بەهۆی تێرنە‌كردنی غەریزەی سیكسی و پەیوەندی س��ۆزداری ،بینە‌ری كورد بە‌ناچاری پە‌نا بۆت ە ماشاكردنی درامای بیانی دەبات ،ئەوە تاچەند راستە؟ تارا :من دەڵێم ماومانە ج��ارێ ،خۆ بە بیناو س���ەی���ارەی ج���وان نییە،
تەنانەت فیلمەكانیش ئەگەر گرتەی ماچی تێدابێت ،لە مۆنتاژ الی دەبەن ،جا بۆیە قسەم پێ مەكە. پرس :ئێستا ژم��ارەی ئافرەت لە بواری راگەیاندن و درامادا زۆربووە ،رۆڵ و ئە‌دای ئەوان چۆن دەبینی؟ تارا :ئەگەر ئی كوردستان بن باشترە ،چونكە لە موعاناتی مێژوی كورد دەزانن ،بەاڵم هەركەسە و بۆخۆی هەوڵدەدات ،كوا عەقڵ لەكوردستان؟. پرس :تاچەند ئافرەتی راگە‌یاندنكار توانیوێتی گە‌یەنە‌ری پەیامی مێینە‌ی خۆی بێت؟ تارا :ئافرەت هەموو شتێكە ،بەاڵم خۆی هێشتاكە ئازاد نییە، ناتوانین لە ناو كراسی خۆمان بجوڵێین ،ئافرەتی ناسراویش قسەی لەسەر دەكرێت. پرس :وەك دەزانین دڵدار هاوسەرتە ،ئایا هاوسەرگیری تۆ و دڵدار بەخۆشەویستی بوو؟ تارا :بەڵێ بەخۆشەویستی من و دڵدار هاوسەرگیریمان كرد، بەاڵم ماوەكەی كەم بوو ،بەاڵم واهەست دەكەم تەواوی ژیانم لەگەڵ دڵدار خۆشەویستیمان كردووە ،ئێستاش خۆشەویستیەكەمان زۆر گەورەیە ،ئێمە تەنها ژن و مێرد نین ،بەڵكو هاورێشین ،لەهەموو كارەكانم هاوكارمە و هاوكاریم زۆر دەكات. پرس :هەموو كچێك سەرەتا مەرجی هەیە بۆ هاوسەرەكەی ،تۆ مەرجت چی بوو بۆ هاوسەرەكەت؟ تارا :ئەوەی راستی بێت داوای یەك مۆنیكام لێ كردبوو ،هیچی تر. پرس :لە چ شتێكی دڵدار بێزاریت؟ تارا :ئەوەی راستی بێت ئەو كاتانە لێی بێزارم كە لەسەر كارم، لە دەوامم ،تاخیر دێت بە شوێنما ئەوا زۆر بێزار دەبم. پرس :ئاستی كەناڵە كوردیەكان چۆن ئەبینیت؟ تارا :زۆر خراپە ،چونكە ئەوانەی دیارن بەسەریان ناكەنەوە، نازانم هۆكارەكەی چییە؟.
شادمان مەال حەسەن
وەکو مەرجی شووکردن داوای مۆنیكایەکم لە هاوسەرەکەم كردبوو
هەنگاوێكی تر بۆ پێشەوە نیشتمانی كورد دوور لە ویست و ئیرادەی خۆی دابەشی سەرچەند واڵتێك كراوە .كوردیش وەك نەتەوەیەكی ڕەسەنی سەر ئەم زەمینە هەرگیز ڕێگای نەدا بیتوێننەوە لەناو بۆتەی هەموو ئەو نەتەوە سەردەستانەی كە كوردستانیان بەسەردا دابەش كراوە .بەڵكو بە پێچەوانەوە هەموو دەم لە بەرگریكردن و قوربان دان بووە بۆ بەرگریكردن لە بوون و ناسنامە و وەدەست هێنانی مافەكانی خۆی .هەموو ئەو واڵتانەی كە كوردستانیان داگیركردوە هەمیشە واڵتێك بوونە لە دڵە ڕاوكێ و قەیران و كێشە بەدوور نەبوونە .هەروەها تاكو كێشەی كوردیش چارەسەر نەكەن ئەوە بەدڵنیایەوە واڵتەكانیان بێ كێشە نابن .لە ڕابردوو لە عێراق لە ئەنجامی هەموو ئەو پیالنانەی كە بۆ لەناوبردنی كورد و بزووتنەوە ڕزگاریخوازەكەی كردی ئەنجام واشكایەوە كورد توانی بەشی هەرە زۆری خاكەكەی ڕزگاربكات و حوكمی خۆمالی تێدا دابمەزرێنێ .سەرەڕای هەموو ناڕەزایەتیەكانی بەرامبەر بەم قەوارە كوردیەی باشوری كوردستان گیرایە بەر .بەاڵم ئەنجام ئێستا هەموو ئەو واڵتانەی دژایەتیان دەكرد ئێستا بوونەتە هاوبەشێكی گرنگی ئابوری و بازرگانیان و قازانجی گەورەیان لەم هەرێمە كردوە و هیچ مەترسیش نیە لەسەریان وەك ئەوەی لە دەیان ساڵی رابردوو پڕوپاگەندەیان بۆ دەكرد.بەهۆی بوونی هەرێمی كوردستان دۆزی كورد لە پارچەكانی تریش باشتر چۆتە پێش.لە ئێستادا رۆژئاوای كوردستانیش خەریكە بە ئاراستەیەكی دوورتر لەو دروشم و ئامانجانەی كە بزووتنەوە سیاسیەكانی ئەم بەشە هەلیان گرتبوو دەگات .چونكە لەوێش مەسەلەكە بووە بە مەسەلەی خاك و ئازادی و دامەزراندنی دەسەالتێكی خۆكرد .لەهەمووی گرنگتر ئەوەیە كە خەریكە لە گەورەترین بەشی كوردستان پڕۆسەی ئاشتی سەربگرێ و كورد بەئاراستەی ئەو مافانە بڕوات كە لە ئێستادا لە چوارچێوەی والتی توركیا بە پەسندی دەزانێ .ئەم هەنگاوە بۆ هەموو كورد بایەخ و سوودی گەورەی هەیە .چونكە توركیا ئەو والتەی كە بە هەموو شێوەیەك نكۆڵی لە بوون و مافی كورد دەكرد .كەچی ئەوە ئێستا لەگەل PKKكەوتۆتە گفتووگۆ و واڵتانی ئەوروپا ئەمەریكاش خەریكی ئ��ەوەن PKKلە لیستی گروپە تیرۆریستیەكان دەربكات. كەواتە هەموو ئەوانە پاڵپشتیەكی گرنگ و گەورەن بۆ هەرێمی كوردستان .چونكە هەرێم بەر لەهەموو بەشەكانی تر بە جۆرێك لە ماف و ئازادی گەیشتووە .هەرێمی كوردستان دەمێكە بووە بە هیواو خالی گەشەكردن بۆ ڕزگاری بەشەكانی تر .ئەمە لە ڕووی باروودۆخی هەرێمایەتیەوە زۆر گرنگە بۆ كورد .لەالیەكی تریشەوە بارودۆخی واڵتانی دەوروبەرو عێراق بەشێوەیەك شلۆق بووە ئیتر ئاسۆی دووبارە ئارام بوونەوە و بەسەر یەكەوەبوونی نەماوە. واتە قواڵی نەتەوەی عەرەبی دووچاری داڕووخان و پاشەكشە بووە .عێراق لە لێواری شەڕێكی قوڕسی تایفی و مەزهەبیە .كەوا بە ئاراستەی هەڵوەشانەوەی دەبات .بۆیە هەرێمی كوردستان پێویستە هەنگاوێكی گرنگ بۆ پێشەوە باوێت و شەرمی عێراقی بوون بشكێنێ كەوا چیتر ئەم هەرێمە بەم ستایلەی دەولەتی عێراق ڕازی نیە و ناتوانی لە چوارچێوەكەی دا درێژە بە بوونی خۆی بدات. لە هەنگاوی یەكەم هەموو ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم لە ڕووی ئەمنی و سەربازیەوە كۆنترۆل بكات .ئەوجا داوای ڕیفراندۆمێكی گشتی بكات لە ژێر چاوەدێری نەتەوە یەكگرتووەكان وەك باشوری سودان لە ساڵی 2011بۆ دیاریكردنی مافی چارەنووسی خۆی.