Pirs 179

‫به‌بڕیاری په‌رله‌مان‪ ،‬حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫زه‌وییه‌كانی كه‌س و كاری شه‌هیدان‬ ‫ده‌داتەوە به‌عسییه‌كان‬ ‫ل‪3‬‬

‫‪179‬‬ ‫باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده‪ ‌،‬یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات‪ .‬سێشه‌ممه‌ ‪2013/5/28‬‬

‫ره‌شنووسی ده‌ستووری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌نێوان سازانی سیاسی‬ ‫و رای میلله‌تدا‬ ‫ل‪4‬‬

‫شوان قه‌اڵدزه‌یی‪ :‬سەرۆکی هەرێم بە بەشداربوانی کۆبوونەوەکەی وت لە کاتی‬ ‫خۆیدا هەڵوێستی خۆم رادەگەیەنم‬

‫کە تا ئێستا رامنەگەیاندووە‬

‫وتەبێژی بزووتنەوەی ئیسالمی ئاشكرای دەكات كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە بەشداربوانی‬ ‫كۆبوونەوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی راگەیاندووە لە كاتی خۆیدا هەڵوێستی لەبارەی كاندیدكردنەوەی‬ ‫خۆی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم رادەگەیەنێت كە تا ئێستا راینەگەیاندووە‪ .‬قەاڵدزەیی ئەوەشی وت‪:‬‬ ‫« بەغدا و واڵتانی دراوسێ و جیهانی دەرەوەش دەزانێت کە ناوماڵی کورد بۆشایی تێدایە‪ ،‬جگە‬ ‫لەوانەش بانگێشت کردنەوەی وەزیرەکان و پەرلەمانتارەکان وەکو دواین بڕیاری کورد لەم دوایانەدا‬ ‫هەڵوێستێکی باش بوو‪ ،‬وای کرد کەحکومەتی ناوەندی بخاتە لەرزین‪ ،‬بەداخەوەش چوونەوەکە‬ ‫زۆر بەئاسانی و بێ جێبەجێ کردنی داواکاریەکانی کورد بوون‪ ،‬دڵسافی بەکوردەوە دیارەو هەموو‬ ‫جارێکیش لەگفتوگۆکاندا بەرامبەر ئامانجەکانی خۆی دەپێکێت و ئێمەش دەبینە ڕاستکردنەوەی باری‬ ‫خواری ناحەزەکانمان»‪.‬‬

‫ل‪2‬‬ ‫بەڵێ عێراق هەڵدەوەشێتەوە‬

‫پەریسا لە هەژارییەوە بۆ خیانەت‬ ‫ئ��ەو ك��ات��ان��ەی ه���ەژاری و‬ ‫ن��ەب��وون��ی س���ەرە رێ��گ��ە بە‬ ‫م��رۆڤ دەگ��رێ��ت‪ ،‬دووچ��اری‬ ‫گ��رت��ن��ەب��ەری رێ���ی ه���ات و‬ ‫نەهاتی دەكات و بە نابەدڵ‬ ‫ویست و حەزی پێدەنێژی‪،‬‬ ‫ت��ا ئ��ەو ئاستەی قوربانی‬ ‫بە چارەنووس و داهاتووی‬ ‫بدات‪ ،‬لە پێناو گەیشتنی بە‬ ‫هەموو ئەو نیعمەتانەی كە لە‬ ‫ئەزەلەوە بەهۆی هەژارییەوە‬ ‫لێی بێبەش بووە‪.‬‬

‫ل‪8‬‬

‫لەو كاتەی لە ساڵی ‪ 2010‬هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق‬ ‫دەكشایەوە‪ ،‬هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ ئارامی ئەو وواڵت��ە بە‬ ‫هەوڵی پیاوێكی ماندوو دەچوو كە دەیویست بەردێكی زۆر‬ ‫گەورە بەسەر بەرزاییەك سەربخات‪ ،‬بەاڵم بە ماندووبونێكی زۆر‬ ‫ئەنجامدەدرێت‪ ،‬تەنانەت لەگەڵ نزیك بونەوەشی لە لوتكەكە‪،‬‬ ‫بەاڵم تەنها بە هیوا خواستن ئەو بەردە دەگەیشتە لوتكەكە‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی هیچ بكات؟ یاخود ئەو بەردە لە ئاستێك دەوەستاو‬ ‫دواتر زۆر بە خێرایی بەرەو ڕووی ئێمە دەهاتە خوارەوە؟‬

‫ل‪7‬‬

‫‪2‬‬

‫ژماره‌ ‪179‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫عەدنان موفتی‪ ،‬سەرۆکی پێشووی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬باسی لەوەکرد کە مەکتەبی سیاسی‬ ‫یەکێتی گرفتی لەگەڵ ئەوە نییە دەستوور‬ ‫بخرێتە ڕاپرسییەوە‬ ‫بەغدا و واڵتانی دراوسێ و جیهانی دەرەوەش دەزانێت کە ناوماڵی‬ ‫کورد بۆشایی تێدایە‪ ،‬جگە لەوانەش بانگێشت کردنەوەی وەزیرەکان و‬ ‫پەرلەمانتارەکان وەکو دواین بڕیاری کورد لەم دوایانەدا هەڵوێستێکی‬ ‫باش بوو‪ ،‬وای کرد کەحکومەتی ناوەندی بخاتە لەرزین‪ ،‬بەداخەوەش‬ ‫چوونەوەکە زۆر بەئاسانی و بێ جێبەجێ کردنی داواکاریەکانی کورد‬ ‫بوون‪ ،‬دڵسافی بەکوردەوە دیارەو هەموو جارێکیش لەگفتوگۆکاندا‬ ‫بەرامبەر ئامانجەکانی خۆی دەپێکێت و ئێمەش دەبینە ڕاستکردنەوەی‬ ‫باری خواری ناحەزەکانمان‬ ‫دیمانه‌‪ :‬زیره‌ك عه‌بدوڕه‌حمان‬

‫شوان قه‌اڵدزه‌یی‪ ،‬وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی كوردستان‪:‬‬

‫هەرسێ هەڵبژاردنەکە بەیەکەوە پەلەپەلی پێوە دیارەو لەکۆڵ خۆ کردنەوەیە‬ ‫پرس‪ :‬بۆ چارەسەر کردنی کێشەو گرفتەکان ماوەی دە ساڵە شاندی‬ ‫کوردی دەچێتە بەغدادو لەوێشەوە دێنە هەرێم‪ ،‬بەاڵم تاکو ئێستا کێشەکان‬ ‫چارەسەر نەکراون‪،‬لەمەو دوا دەبێت دەسەاڵتی کوردی چی بکات بۆ‬ ‫چارەسەر کردنی ئەو کێشانە؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬پێش هەموو شتێک پێویستە ناوماڵی کورد تۆکمە‬ ‫بێت و یەک دەنگ بێت‪ ،‬ئەو تۆکمەییەو یەک دەنگیەش لەسەر بنەمای‬ ‫پڕۆژەیەکی هاوبەش بێت کەهەموو الیەنە سیاسیەکانی هەرێمی کوردستان‬ ‫کۆک بن لەسەری‪ .‬بەداخەوە تۆکمەیی و یەک دەنگی لەناو سەرجەم الیەنە‬ ‫سیاسیەکاندا نییەو بەغدادو وواڵتانی دراوسێ و جیهانی دەرەوەش دەزانێت‬ ‫کە ناوماڵی کورد بۆشایی تێدایە‪ ،‬جگە لەوانەش بانگێشت کردنەوەی‬ ‫وەزیرەکان و پەرلەمانتارەکان وەکو دواین بڕیاری کورد لەم دوایانەدا‬ ‫هەڵوێستێکی باش بوو‪ ،‬وای کرد کەحکومەتی ناوەندی بخاتە لەرزین‪،‬‬ ‫بەداخەوەش چوونەوەکە زۆر بەئاسانی و بێ جێبەجێ کردنی داواکاریەکانی‬ ‫کورد بوون‪ ،‬دڵسافی بەکوردەوە دیارەو هەموو جارێکیش لەگفتوگۆکاندا‬ ‫بەرامبەر ئامانجەکانی خۆی دەپێکێت و ئێمەش دەبینە ڕاستکردنەوەی‬ ‫باری خواری ناحەزەکانمان‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬لەدواین کۆبونەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ پارت و‬ ‫الیەنە سیاسیەکان‪ ،‬هەڵوێستی چی بوو لەسەر دەستووری هەرێم؟ یان‬ ‫هەڵوێستی پارت و الیەنە بەشداربووەکانی کۆبونەوەکە چی بوو؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬لەکۆبونەوەکەدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێی‬ ‫وابوو ئەوە دەسەاڵتی خۆیەتی و دەستوریش قۆناغە یاساییەکانی خۆی‬ ‫تێپەراندووەو لەسەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانیش بەکۆتا هاتووەو دەیخاتە‬ ‫ڕاپرسیەوە‪ ،‬ئەگەریش لەڕاپرسیەکەدا دەنگی هێنا ئەوا پەسەند دەکرێت‬ ‫و ئەگەریش دەنگی نەهێنا ئەوا پێداچوونەوەی بۆ دەکرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫بۆچوونی وابوو ئەگەر دەستوورەکە دەنگی پێویستی هێنا ئەوا دەکرێت‬ ‫دوای ڕاپرسیەکە هەندێک لەبڕگەو مادەکانی هەموار بکرێتەوە‪.‬‬ ‫لەناو بەشداربوانی کۆبونەوەکەش ڕای جیاواز هەبوو‪ ،‬بەاڵم پێیان وابوو‬ ‫ئەگەر دەستوور بخرێتە ڕاپرسیەوەو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بۆچوونی‬ ‫خۆی ڕوون و ئاشکرا نەکات بۆ دەنگدان بەڕەشنووسی دەستورەکە‪ ،‬ئەوا زۆر‬ ‫بەڕاشکاوی کوردستان تووشی دابەش بوون ده‌ببێتەوە بەئیدارەی سلێمانی‬ ‫و هەولێر و شوێنەکانی دیکە‪ .‬بەشداربوانی کۆبونەوەکەش پێیان وابوو‬ ‫سازانی نیشتیمانی ئەوەیە کە هەموو الیەنەکان ڕایان لەسەر ڕەشنووسەکە‬ ‫هەبێت نەک ئەوەبێت کە الیەنێکی دەسەاڵت لەگەڵ ئۆپۆزیسۆن یاخود‬ ‫الیەنێکی دەسەاڵت بەتەنها بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ڕای ئێوە وەکو بزووتنەوەی ئیسالمی کوردستان چیە لەسەر پڕۆژە‬ ‫دەستووری هەرێمی کوردستان‪ ،‬ئایا لەگەڵ ئەوەدان بخرێتە ڕاپرسیەوە؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬پەیامی ئێمە هەر ئەو پەیامەیە کەکاتی خۆی ڕابەری‬ ‫گشتی باڵوی کردەوەو کاتی ڕەشنووسەکە لەپەرلەمان و حکومەت نەبووین‪.‬‬ ‫ئێمە لەگەڵ ئەوەدانین کوردستان تووشی قەیران و کێشە بێت‪ ،‬ئێمە پێمان‬

‫وایە سازان شتێکی باشە ئەگەر بکرێت لەنێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫و الیەنەکانی دیکە‪ ،‬کوردستان قەیران هەڵناگرێت و پارچەکانی دیکەی‬ ‫کوردستانیش چاوەڕێی شتی زۆر گەورەن لەئێمە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لەدواین کۆبونەوەی خۆیاندا یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بەالغێکی‬ ‫باڵو کردەوە کەتیایدا پشتگیری خۆی بۆ گەڕانەوەی دەستوور بۆ پەرلەمان‬ ‫دەربڕی‪ ،‬تێروانینی ئێوە لەسەر بەالغه‌كه‌ی یەکێتی چییە؟‬ ‫شوان قەاڵدەیی‪ :‬ئەوکاتەی عەدنان موفتی سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان‬ ‫بووە لەکۆبونەوەکەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان ئامادەبوو‪ ،‬ئەو‬ ‫باسی لەوەکرد کەوا مەکتەبی سیاسی کێشەو گرفتی لەگەڵ ئەوەنییە‬ ‫دەستوورەکە بخرێتە ڕاپرسیەوە‪ ،‬بەاڵم نەشی شاردەوە کەوا لەناو یەکێتیدا‬ ‫بیروبۆچوونی جیاواز هەیە لەو بارەیەوە‪ ،‬دیاریشە لەدواین کۆبونەوەیاندا‬ ‫ئەوان بڕیاریانداوە دەستوور بگەڕێتەوە پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫دەزگ��ای هەڵبژاردنەکانی پارتیش دەڵێت پێدەچێت لەم نزیکانەدا‬ ‫سەرکردایەتی حیزبەکەی کۆببێتەوەو بۆچوونی خۆی لەسەر دەستوورەکە‬ ‫یەکال بکاتەوە کە ئایا دەگەڕێتەوە پەرلەمان یاخود دەخرێتە ڕاپرسیەوە‪.‬‬ ‫ئێمە پێمان وایە پێویستە کۆبونەوەیەکی هەمەالیەنە بکرێت و الیەنەکانیش‬ ‫بەرژەوەندی کورد بخەنە سەروو سەرجەم بەرژەوەندیەکانی حیزبیەوە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی دروست بوونی قەیران لەئێستادا مەترسیدارە‪ ،‬چونکە بەرەو‬ ‫هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی هەرێم و پەرلەمان و ئەنجوومەنی پارێزگان‬ ‫دەڕوات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بڕیار دراوە هەرسێ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمان و‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان لەیەک ڕۆژدا ئەنجام بدرێت‪،‬‬ ‫ئێوە لەو بارەیەوە چی دەڵێن؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬ئەنجامدانی سێ پڕۆسەی هەڵبژاردن بەیەکەوە ڕەنگە‬ ‫بۆ دەنگدەران ئاسان نەبێت و دەکرا سەرۆکایەتی هەرێم و پەرلەمانی‬ ‫کوردستان لەڕۆژێکدا بوایەو ڕۆژێکی دیکەش بۆ هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان دیاری بکرایە‪ .‬هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاکان زۆر دواکەوتووەو بووە بەخاڵێک لەسەر ئەزموونی سیاسی‬ ‫لەهەرێمی کوردستان‪ ،‬چونکە تەنانەت نەمان توانیوە وەکو بەغداد ئەو‬ ‫هەڵبژاردنانە لەکاتی خۆیدا ئەنجام بدەین‪ ،‬بۆیە هەرسێ هەڵبژاردنەکە‬ ‫بەیەکەوە پەلەپەلی پێوە دیارەو لەکۆڵ خۆ کردنەوەیەو بەگرنگ دانەنانی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانیشە بۆیە ئەگەر بەجیا سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم وپەرلەمان بکرایە باشتر بوو‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئۆپۆزیسیۆن هێرشێکی ڕاگەیاندنی بۆ سەر پارتی و سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم دەستپێکردوە لەسەر دەستوور و پۆستی سەرۆکی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لەبەرامبەریشدا پارتی داکۆکی لەخستنە ڕاپرسی دەستوور‬ ‫دەکات‪ ،‬پێتان وایە ئەمەی دەگوزەرێت بەقازانجی کێیە؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬ئەو ملمالنێیە هەندێک جار دەگاتە ئاستی دەرچوون‬ ‫لە یاساو پڕانسیپە جوانەکانی وواڵتی خۆمان‪ .‬ئەو هەڵمەتی ڕاگەیاندنە‬

‫وەکو ئەوە وایە کە چوارچێوەیەکی دەستووری و یاساییمان بۆ هەرێمی‬ ‫کوردستان وەکو دەوڵەتێکی داڕشتێبێت و سەربەخۆیمان ڕاگەیاندبێت و‬ ‫هیچ کێشەو گرفتێکمان نەبێت‪ ،‬کوردیش لەنەتەوە یەکگرتووەکان نوێنەری‬ ‫خۆی هەبێت و وەکو دەوڵەتێکی چەند سەد ساڵە هەموو شتێک ئەرێنی‬ ‫بێت‪ ،‬بۆیە بەو ئاراستەیە هەڵمەتی ڕاگەیاندنی دژ بەیەک دەکرێت‪.‬‬ ‫ئێمە پێمان وایە کورد پێویستی بەدانیشتن و گفتوگۆ هەیەو پێویستە‬ ‫جیاوازیەکانی نێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن کەم بکرێنەوە‪ ،‬پێشمان‬ ‫وانییە ئەو هەڵمەتی ڕاگەیاندنە هیچ لەکێشەکان چارەسەر بکات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫زیاتر بۆشایی دروست دەکات‪ ،‬ئومێدەوارین سەرۆکی هەرێمی کوردستان‬ ‫داوای کۆبونەوەیەکی بەرفراوان بکات و هەموو ئەو الیەنانەی لەدەسەاڵتن‬ ‫و ئەوانەشی لەدەسەاڵت نین تێیدا بەشداربن و کوردستان لەقەیران‬ ‫دوور بخەینەوە‪،‬چونکە ئەو ئاراستەیەی ئێستا خزمەت بەهیچ الیەنێک و‬ ‫پڕۆسەیەک ناکات‪.‬‬ ‫پرس‪:‬ئێوە وەکو بزووتنەوەی ئیسالمی کوردستان لەگەڵ خۆ کاندید‬ ‫کردنەوەی مەسعود بارزانی سەرۆکی ئێستای هەرێمی کوردستانن بۆ‬ ‫خولێکی دیکەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان؟‬ ‫ش��وان ق��ەاڵدزەی��ی‪ :‬مێژووی سەرۆکی هەرێمی کوردستان دی��ارەو‬ ‫کەسایەتیەکی ناوداری کوردستانەو لەو ماوەیەش زۆر هەنگاوی باشی ناوە‪،‬‬ ‫ئێمە لەگەڵ ئەوەداین ئەگەر یاساییە سەرۆکی هەرێمی کوردستان خۆی‬ ‫کاندید بکاتەوە‪ ،‬ئەوا با خۆی کاندید بکاتەوە‪ ،‬پێشم وایە ئەو هەڵمەتە‬ ‫ڕاگەیاندنەی ئێستا هەیە کارێکی باش نییە‪ ،‬با الیەنەکان بگەنە خاڵێکی‬ ‫کۆتایی و لەسەری کۆک بن‪ ،‬سەرۆکی هەرێمی کوردستان کەسێکی دیارەو‬ ‫چەندین سیفەتی شیاوی تێدایە بۆ سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان‪،‬‬ ‫دەبێت کارێک بکرێت ئەو بارگرژیەی ئێستا هەیە نەهێڵدرێت‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫پێش ئەوەی نزیک بینەوە لەهەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان‪ ،‬تەنانەت‬ ‫سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەکۆبونەوەکەدا ئاماژەی بەوەدا کە ووتی‬ ‫ئەوەی بەالی منەوە زۆر گرنگ نییە مەسەلەی پۆستی سەرۆکایەتی هەرێمەو‬ ‫بەبەشدار بووانی کۆبونەوەکەشی ووت کەوا خەمی ئەوەیان نەبێت و لەکاتی‬ ‫خۆیدا هەڵوێستی خۆم ڕادەگەیەنم‪ ،‬کەتاکو ئێستا ڕام نەگەیاندووە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بۆخۆی خوێندنەوەی زۆری بۆ دەکرێت کە سەرۆکی هەرێمی کوردستان‬ ‫لەخەمی ئاسایش و بەرقەراری ئەو ئەزموونەیە کەهەیە لەهەرێمی کوردستان‬ ‫نەک هەموو خەمەکەی ئەوەبێت لەپۆستێکدا بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دوای پێنج مانگ لەچەند ڕۆژی ڕابردوو چەند وێنەیەکی مام جەالل‬ ‫سەرۆک کۆماری عێراق و سکرتێری گشتی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‬ ‫باڵو کرانەوە‪،‬خوێندنەوەتان بۆ وێنەکان چین؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬ئومێدەوارین مام جەالل بەتەندروستیەکی باشەوە‬ ‫بگەڕێتەوە هەرێمی کوردستان‪ ،‬ئەو ماوەیەش کە بەڕێزیان نەخۆش بوون‪،‬‬ ‫دەنگوباس دەربارەی سەرۆک کۆمار و سکرتێری یەکێتی لەدەنگ وباس و‬ ‫درێژە بۆ الپەڕە ‪11‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪179‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫‪3‬‬

‫به‌بڕیاری په‌رله‌مان‪ ،‬حكومه‌تی هه‌رێم زه‌وییه‌كانی كه‌س و كاری شه‌هیدان ده‌داتەوە به‌عسییه‌كان‬

‫«ئەگەر حکومەت چارەسەری کێشەکەم نەکات‪ ،‬کۆتایی بەژیانی خۆم دەهێنم»‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬پرس‬

‫لەبەرامبەر هاوکاری کردنی ڕژێمی بەعس لەپڕۆسەی‬ ‫کیمیاباران و ئەنفالکردنی گەلی کوردا‪ ،‬ساڵی ‪ ١٩٩٠‬ڕژێمی‬ ‫بەعسی ڕووخاو وەکو پاداشتێک بۆپیاوانی خۆی‪ ،‬لەهەرێمی‬ ‫کوردستان ژمارەیەک پارچە زەوی بەسەر ئەو کەسانەدا‬ ‫داب��ەش ک��رد‪ ،‬دوای ڕاپ��ەڕی��ن و پێکهێنانی ئەنجومەنی‬ ‫نیشتیمانی هەرێمی کوردستانیش بەبڕیاری ژمارە (‪ )5‬ئەو‬ ‫زەویانە لەو کەسانە سەندرایەوە کە بەعسی بوون و هەرێمی‬ ‫کوردستانیان بەجێ هێشتووە‪ ،‬لەئێستاشدا دوای تێپەڕبوونی‬ ‫چەندین ساڵ ئەو بەعسیانە گه‌ڕوانه‌ته‌وه‌و لەڕێگەی دادگاکانی‬ ‫هەرێمی کوردستانەوە داوای زەویەکانیان دەکەنەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لەکاتێکدایە ئەو زەویانەی بەبڕیاری ئەنجومەنی نیشتیمانی‬ ‫هەرێمی کوردستان لەو کەسانە سەندراوەتەوە دابەش کراوە‬ ‫بەسەر ک��ەس وک��اری شەهیدان و زیندانیانی سیاسی و‬ ‫ژمارەیەک توێژی دیکە‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارێک‪ :‬لێسەندنەوەی زەویەکان لەهاواڵتیانی‬ ‫ک���وردو گ��ەڕان��ەوەی��ان ب��ۆ بەعسیەکان ب��ەه��ۆی بڕیارێکی‬ ‫پەرلەمانەوەیە‬ ‫هۆکاری جێبەجێ نەکردنی بڕیاری ژماره‌ (‪)7‬ی ساڵی ‪١٩٩٢‬‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ بوونی بڕیارێکی دیکەی پەرلەمانی هەرێمی‬ ‫کوردستان کە لەساڵی ‪ ٢٠٠٤‬داویەتی و به‌ژمارە (‪ )55‬كه‌تێیدا‬ ‫داوا دەکات ئەو زەویانە بۆ خاوەنی یەکەمیان بگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫بەبڕوای پەرلەمانتارێکیش ئەمە زیان گەیاندنە بەهاواڵتی‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ی پ��ەرل��ەم��ان��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬شلێر محەمەد‬ ‫بەهەفتەنامەی پرسی راگه‌یاند «کاتێک بەعسیەکان دێنەوە‬ ‫هەرێمی کوردستان و داوای ئەو پارچە زەویانە دەکەنەوە‬ ‫کەپێشتر لەالیەن سەدام حسێنەوە وەریان گرتووە و دواتر‬ ‫بەبڕیاری پەرلەمان و حکومەتی هەرێم لێی سەندونەتەوە‪ ،‬دوو‬ ‫الیەن زیانی بەردەکەوێت‪ ،‬یەکەمیان هاواڵتیەو دووەمیشیان‬ ‫حکومەتە»‪.‬‬ ‫ناوبراو گوتیشی «بەشێکی زۆری ئەوانەی ئەو زەویانەیان‬ ‫وەرگرتووە بەهیچ شێوەیەک لەحکومەتی هەرێمی کوردستان‬ ‫سوودمەند نەبوون‪ ،‬لەئێستاشدا کاتێک بەبڕیاری دادگا لێیان‬ ‫دەسەنرێتەوە دەبێت حسابێک بۆ ئەو کەسانە بکرێت و قەرەبوو‬ ‫بکرێنەوە‪ ،‬چونکە ئەوکەسانەش مافی خۆیانە کەزەویان‬ ‫لەحکومەتی هەرێمی کوردستان وەرگرتووەو شایستەیانە»‪.‬‬ ‫ئەندامەکەی پەرلەمانی کوردستان بۆ چارەسەر کردنی‬ ‫کێشەكه‌ رونیده‌كاته‌وه‌ «دەبێت پەرلەمانی کوردستان‬ ‫پڕۆژەیاسایەک گەاڵڵە بکات بۆ ق��ەرەب��ووک��ردن��ەوەی ئەو‬ ‫کەسانەی زەویەکانیان لێ دەسەننەوەو لەشوێنی دیکە زەویان‬ ‫بداتێ‪ ،‬یاخود بەشێوازێک لەشێوازەکانی دیکە قەرەبووی ئەو‬ ‫کەسانە بکرێتەوە»‪.‬‬ ‫پارێزەرێک‪ :‬عەرەبەکان دەڵێن بەناڕەوا زەویەکانمان لێ‬ ‫سەندراوەتەوە‬ ‫پارێزەرێک ئاماژە بۆ ئەوە دەکات کە دادگا بێ گوێدانە‬ ‫الیەنی س��ۆزداری بڕیار دەدات و بەپێی یاساو بڕیارەکان‬ ‫کاردەکات‪ ،‬دەشڵێت ئەگەر کەسێک بیسەلمێنێت بەعسی‬ ‫نەبووە ئەوا دادگا زەویەکەی بۆ دەگەڕێنێتەوە‪.‬‬ ‫پارێزەر س��ۆران مەحوی‪ ،‬بۆ هەفتەنامەی پرس گوتی‬ ‫«ئه‌و کەسانەی پێشتر لەالیەن ڕژێمی بەعسەوە زەویان‬ ‫پێدراوەو لەئێستادا دێنەوە هەرێمی کوردستان و داوای‬ ‫زەویەکان دەکەنەوە‪ ،‬دەڵێن ئێمە بەناڕەوا ئەو زەویانەمان لێ‬ ‫سەندراوەتەوەو دەیسەلمێنێت کە ئەو دە خاڵە نایانگرێتەوە‬

‫کە ئەنجومەنی وەزی��ران��ی هەرێم دەری ک��ردوە لەبارەی‬ ‫بەبەعسی ب��وون‪ ،‬یاخود ئەو کەسە بەعسیەو ئیلتیحاقی‬ ‫نەکردوە بەبەعسەوە‪ ،‬یانیش دەیسەلمێنێت بەعسی نەبووه‌‪،‬‬ ‫بۆیە لەوکاتەدا دادگ��ا یاسا جێبەجێ دەک��ات و تاپۆکە‬ ‫هەڵدەوەشێنێتەوەو دەیکاتەوە بەناوی کەسە عەرەبەکەوە»‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەوەی دەبێت ئ��ەو کەسانە چی بکەن کە‬ ‫زەویەکانیان لێ دەسەنرێتەوە‪ ،‬س��ۆران مەحوی گووتی‬ ‫«ئەوە پەیوەندی بەحکومەتی هەرێمی کوردستانەوە هەیەو‬ ‫لەوکاتەشدا ئەگەر هاتوو حکومەت قەرەبووی هاواڵتیەکەی‬ ‫نەکردەوە‪ ،‬ئەوا بەپێی یاسا هەموو هاواڵتیەک دەتوانێت‬ ‫سکااڵ لەسەر هەر دام و دەزگایەکی حکومەت لەڕێگەی‬ ‫دادگاکانی هەرێمی کوردستانەوە تۆمار بکات‪ ،‬ئەوکاتیش‬ ‫دادگا بەدواداچوونی خۆی دەکات»‪.‬‬

‫شێوەیەک نەلەزەوی و نە لە یەکەی نیشتەجێ بوون سوودمەند‬ ‫نەبووم‪ ،‬تەنها لەم پارچە زەوینە نەبێت کە دادگاکانی هەرێمی‬ ‫کوردستان دوای ساڵ هێنان و بردنی من لێیان سەندمەوەو‬ ‫پێشکەشی کەسێکی شۆفێنیان کرد‪ ،‬کەپێشتر دژی کوردو‬ ‫کوردستان جەنگاوەو بەپاداشتی سەدام حسێن زەویەکەی‬ ‫وەرگرتووە»‪.‬‬ ‫لەکۆتایشدا فەهمی عەباس ڕوودەکاتە بەرپرسان و داوایان‬ ‫لێدەکات ئەو دەستانە ببڕنەوە کەدەیانەوێت ناسنامەی‬ ‫کوردایەتیمان بسڕنەوەو خاکمان داگیر دەکەن‪ ،‬هۆشداریش‬ ‫دەداتە الیەنە پەیوەندیدارەکان ئەگەر بێت و زەویەکەی بۆ‬ ‫نەگەڕێتەوە ئەوا کۆتایی بەژیانی خۆی دەهێنێت»‪.‬‬

‫یەکێک لەوانەی زەویەکەی لێ سەندراوەتەوە‪ :‬دەیانەوێت‬ ‫سلێمانی و هەولێر ببێتە کەرکوکی دووهەم‬ ‫بەشێکی زۆر لەو زەویانەی کە حکومەتی هەرێمی کوردستان‬ ‫لە بەعسیەکانی سەندۆتەوەو دابەشی کردوە بەسەر توێژە‬ ‫جیاوازەکانی هەرێم‪ ،‬چەندین جار کڕین و فرۆشتنی پێوە‬ ‫کراوە‪ ،‬یەکێکیش لەوانەی زەویەکەی لێ سەندراوەتەوە دەڵێت‬ ‫«ئەگەر حکومەت چارەسەری کێشەکەم نەکات ئەوا من‬ ‫کۆتایی بەژیانی خۆم دەهێنم»‪.‬‬ ‫«فەهمی ع��ەب��اس» یەکێک ل��ەوان��ەی ک��ە بەبڕیاری‬ ‫دادگای هەرێمی کوردستان زەویەکەی لێ سەندراوەتەوەو‬ ‫گەڕێنراوەتەوە بۆ کەسە بەعسیەکە دەڵێت «دەیانەوێت‬ ‫سلێمانی و هەولێر و شارەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان‬ ‫بکەنە کەرکوکی دووەم و مادەی سەدوچلیش تووشی ئەم‬ ‫شارە کوردانە بکەن»‪ .‬پێشی وایە ئەوەی ئێستا ڕوودەدات‬ ‫کە بەعسیەکان داوای زەویەکان لەهەرێم دەکەنەوە دەستێکەو‬ ‫نیەتێکی خراپی هەیە‪.‬‬ ‫فەهمی عەباس دەشڵێت «من یەکێکم لەوانەی بەهیچ‬

‫«من یەکێکم لەوانەی بەهیچ شێوەیەک‬ ‫نە لەزەوی و نە لەیەکەی نیشتەجێبوون‬ ‫سوودمەند نەبووم‪ ،‬تەنها لەم پارچە‬ ‫زەوییە نەبێت کە دادگاکانی هەرێمی‬ ‫کوردستان دوای ساڵ هێنان و بردنی من‬ ‫لێیان سەندمەوە و پێشکەشی کەسێکی‬ ‫شۆڤێنیان کرد کەپێشتر دژی کورد و‬ ‫کوردستان جەنگاوە و بەپاداشتی سەدام‬ ‫حوسێن زەوییەکەی وەرگرتووە»‬

‫‪4‬‬

‫ژماره‌ ‪179‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫ره‌شنووسی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌نێوان سازانی سیاسی و رای میلله‌تدا‬

‫بێ رووتووش‬

‫ڕاپۆرت‪ :‬زیره‌ك عه‌بدوڕه‌حمان‬

‫دەستوور گرێبەستێکی کۆمەاڵیەتیەو سیستەمی سیاسی هه‌ر واڵتێك‬ ‫دیاری ده‌كات‪ ،‬زۆر جار بەڵگەیەکی نوسراوە ك ‌ه ئاماژە بۆ دەستوری‬ ‫نیشتیمانی دەکات‪ ،‬کە پرەنسیپە سیاسییە بنەڕەتییەکانی واڵت‬ ‫دەستنیشان دەکات‪ ،‬ئەرک و دەسەاڵتەکانی حکومەت دیاریدەکات‪.‬‬ ‫زۆرب��ەی دەستورە نیشتیمانیەکان ژمارەیەک ماف بۆ ھاواڵتیان‬ ‫مسۆگەر دەکات‪ .‬لە ڕوی مێژوەوە بەر لە ھاتنە کایەوەی دەستورە‬ ‫نیشتیمانییە مۆدێرنەکان‪ ،‬ئەوە دەکرا دەستەواژەی (دەستور)‬ ‫بەھەموو یاسایەکی گرنگ بگوترێ‪ ،‬ره‌شنووسی ده‌ستووری هه‌رێمی‬ ‫كوردستانیش ل ‌ه ‪ ١٢٢‬ماد‌ه پێكهاتوو‌ه و له‌خولی دووه‌می په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان و ل ‌ه ‪ ٢٤‬ئابی ‪ ٢٠٠٩‬ب ‌ه زۆرینه‌ی ده‌نگ په‌سند كرا‪،،‬‬ ‫دوای تێپەڕ بوونی چەندین ساڵ هێشتا ئەم دەستوورە نەخراوەتە‬ ‫ڕاپرسیەوە‪ ،‬ماوەیەکیشە کێشەیەکی زۆر لەسەر ئەم دەستوورە‬ ‫دروست بووە‪ ،‬بەوەی بەشێک داوای گەڕانەوەی دەکەن بۆ پەرلەمان‬ ‫و بەشێکی دیکەش گەڕانەوەی بۆ پەرلەمان بە شکاندنی شکۆی یاسا‬ ‫دەزانن و پێیان وایە ڕەشنووسی دەستووری هەرێم هەموو ڕێکارە‬ ‫یاساییەکانی تەواو بووەو تەنها ماوەتەوە سەر ئەوەی ڕیفراندۆمی‬ ‫لەسەر بکرێت‪.‬‬ ‫شارەزایەکی دەستووری‪ :‬مەرج نییە هەموو الیەک لەگەڵ دەستووری‬ ‫واڵتدا بن‬ ‫هەرسێ الیەنەکەی ئۆپۆزیسیۆن داوا دەکەن پڕۆژە دەستووری‬ ‫هەرێمی کوردستان بگەڕێتەوە پەرلەمان و چەند خاڵێکی هەموار‬ ‫بکرێتەوەو ڕێکەوتنی نیشتیمانی لەناو پەرلەماندا لەسەر بکرێت‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەی ئەم ڕایەش پارتی دیموکراتی کوردستان داوا دەکەن‬ ‫دەستوورەکە بخرێتە بەردەمی گەل و هەر ئەوانیش بڕیاری لێ بدەن‪.‬‬ ‫یاساناس و شارەزایی دەستوور‪ ،‬سیروان زەه��اوی له‌وباره‌وه‌‬ ‫بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «ڕەشنووسی دەستووری هەرێمی‬ ‫کوردستان هەموو قۆناغە یاساییەکانی ت��ەواو ب��ووەو لەئێستادا‬ ‫پێویستە بخرێتە ڕیفراندۆمەوە»‪ .‬دەشڵێت «مەرج نییە هەمووالیەک‬ ‫لەگەڵ پڕۆژەی دەستووری هەرێم بن‪ ،‬چونکە لەبەشێکی زۆری وواڵتان‬ ‫ئەوانەی لەگەڵ دەنگی بەڵێ یان بۆ پڕۆژەی دەستوورەکەیان داوە‬ ‫لەنێوان سەدا پەنجا بۆ شەستەو ئەوانی دیکە دەنگیان بۆ نەداوە»‪.‬‬ ‫شارەزاکەی بواری دەستوور دەشڵێت «دەبێت سازانی نیشتیمانی‬ ‫و سازانی سیاسی جیابکرێتەوە‪ ،‬کاتێک باسی ڕێکەوتنی نیشتیمانی‬ ‫دەکرێت دەبێت ئەوە لەبەرچاو بگیرێت کە ئەم دەستوورە زۆرینەی‬ ‫پەرلەمان دەنگی ب��ۆداوە‪ ،‬ئەگەریش خرایە ڕاپرسیەوەو دەنگی‬ ‫پێویستی نەهێنا ئەوا جارێکی دیکە دەچێتە بەردەم پەرلەمان و‬ ‫ئەوکات دەتوانرێت گۆڕانکاری تێدا بکرێتەوە «‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن‪ :‬ئێمە دەزانین خەڵک لەچی دەستوورەکە ناڕازییە‬ ‫هەرسێ الیەنە ئۆپۆزیسیۆنەکەی هەرێم تێبینیان هەیە لەسەر چەند‬ ‫بڕگەو مادەیەکی ڕەشنووسی دەستووری هەرێم‪ ،‬پێشیان وایە بوونی‬ ‫چەند پرسێکی گرنگی ڕەشنووسەکە نەلەڕێگەی دەستوورەوە نە‬ ‫لەڕێگەی پەرلەمانی کوردستانەوە ناتوانرێت دەستکاری بکرێت‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیەش داوای سازانی سیاسی دەکەن‪.‬‬ ‫ئەندامی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵی ئیسالمی کوردستان‪ ،‬عەبدولستار‬ ‫مەجید بەهەفتەنامەی پرسی گوت «دەستوور پەیوەندی بەهەموو‬ ‫پێکهاتەو چین و توێژەکانی هەرێمی کوردستانەوە هەیە‪ ،‬ئەمڕۆش‬ ‫هەرێم دابەش بووە بەسەر الیەنەکانی ئۆپۆزیسیۆن و دەسەاڵت‪،‬‬ ‫ئەو ڕەشنووسەی کەپێشتریش داڕێژراوە سەرنج و تێبینی لەسەر‬ ‫هەبووە»‪ .‬گوتیشی «ئێمەش پێمان وایە ك ‌ه دەبێت خەڵک ڕای‬ ‫هەبێت له‌باره‌ی پرسی دەستوورە»‪.‬‬ ‫عەبدولستار مەجید رایده‌گه‌یه‌نێت «لەڕێگەی ئەو الیەنانەی كه‌‬ ‫لەگۆڕەپانی سیاسی کوردستاندا کاردەکەن‪ ،‬دەکرێت پرسە گرنگەکان‬ ‫ڕێک بخرێت و سازشی لەسەر بکرێت‪ ،‬ئەوکات بخرێتە ڕاپرسیەوە‪،‬‬

‫ئەوکات ئەگەر دەنگی هێنا دەڵێین پیرۆزە»‪.‬‬ ‫هەریەک لەسازانی سیاسی و سازانی نیشتیمانی جیاوازی هەیە‪،‬‬ ‫لەمیانەی پرسی ئەوەی ئایا ئۆپۆزیسیۆن ڕای خەڵك هەڵدەبژێرێت‬ ‫یاخود سازانی سیاسی؟ ئەندامەکەی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی گووتی «ئێمە هەردووکیان بەپێویست دەزانین‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫دەستوورەی ئێستا گەل دای نەڕشتووەو لیژنەیەک گەاڵڵەی کردوە‬ ‫کە زۆرینەی لەدەسەاڵت بووەو دوای گەاڵڵەکردنی هێناویانەتە بەردەم‬ ‫پەرلەمانی کوردستان‪ ،‬جەماوەریش لەئێستادا دەرفەتی ئەوەی نییە‬ ‫هەمواری دەستوور بکاتەوە‪ ،‬بۆیە ئێمە دەزانین خەڵکی کوردستان‬ ‫لەچی ناڕازییەو دەمانەوێت ڕای ناڕازی شەقامیش لەناو دەستووردا‬ ‫ڕەنگ بداتەوە»‪.‬‬ ‫حیزبی سۆسیالیست‪ :‬ڕەشنووسی دەستوور کراوەتە کارتێکی سیاسی‬ ‫لەهەرێم‬ ‫بەپێچەوانەی ڕای ئۆپۆزیسیۆن ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی حیزبی‬ ‫سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان پێی وایە دەستوور هەموو ڕێکارە‬ ‫یاساییەکانی خۆی تەواو کردوەو ئەگەر نەخرێتە بەردەم گەل ئەوا‬ ‫ستەم لەخەڵکی هەرێمی کوردستان دەکرێت‪.‬‬ ‫ئەندامی مەکتەبی سیاسی حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬تانیا تاهیر‪ ،‬بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «دەستوور‬ ‫هەم وەسیقەیەکی یاساییەو هەمیش سیاسییە‪،‬ستەمێکی زۆر‬ ‫گەورەیە لەدەستوور و مافی سەرجەم هاونیشتیمانیانی هەرێمی‬ ‫کوردستان ئەگەر بگەڕێتەوە پەرلەمان‪ ،‬چونکە ڕێکارە یاساییەکان‬ ‫بۆ پەسەند کردن تەنها یەک قۆناغی ماوە‪ ،‬ئەویش بریتییە لە‬ ‫ڕاپرسی و تەنها گەلیش بۆیان هەیە بەبەڵی یاخود نەخێر دەنگی‬ ‫بۆبدەن و دەستوورەکە پەسەند بکەن یاخود بیگەڕێننەوە پەرلەمانی‬ ‫کوردستان»‪ .‬گوتیشی «مافی هیچ الیەنێکی سیاسی و هیچ‬ ‫کوتلەیەکی پەرلەمانی کوردستان نییە قسە لەسەر ئەو بابەتە‬ ‫بکات»‪.‬‬ ‫تانیا تاهیر جه‌خت له‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه كه نابێت دەستوور وەکو‬ ‫کارتێکی سیاسی بەکاربهێنرێت لەهەڵبژاردنەکان و کەمکردنەوەی ڕۆڵ‬ ‫و کاریگەری کەسایەتیەکان‪ .‬ده‌شڵێت «بەاڵم بەدڵنیایەوە لەئێستادا‬ ‫بۆتە کارتێکی سیاسی و بەکار دەهێنرێت کە لەبنەڕەتدا ئەوە مافێکی‬ ‫هاواڵتیانی هەرێمی کوردستانە بڕیار لەو دەستوورە بدەن»‪.‬‬ ‫ئەندامەکەی مەکتەبی سیاسی حیزبی سۆسیالیستی دیموکراتی‬ ‫کوردستان سەرسوڕمانی خۆشی دەرب��ڕی ل��ەوەی چۆن بڕیاری‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی دەستوور دەدرێت لەکاتێکدا پەرلەمانی کوردستان‬ ‫دەنگی ب��ۆداوەو هەموو ڕێکارەکانی تەواو بووە‪ ،‬جگە لەڕاپرسی‬ ‫کردن»‪.‬‬ ‫لەکۆتای لێدوانەکەیشدا تانیا تاهیر گووتی «بۆچی ترس هەبێت‬ ‫لەدەستوور لەکاتێکدا ڕێگەی هەموارکردنەوەی هەبێت بەوپێەی ئەگەر‬ ‫هاتوو پەسەند کرا ئەوا ڕێگە هەیە بۆ هەموارکردنەوەی ئەو بڕگەو‬ ‫بابەتانەی کەلەدەستووردا کێشەی لەسەرەو پێشووتر بەسازانی‬ ‫سیاسی نەبووە»‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارێک‪ :‬ئەو هێزەی داوای سازان دەکات داوای هەموو‬ ‫ئەوشتانە دەکات کە خۆی دەیەوێت‬ ‫ئەندامی لیژنەی یاسایی لەپەرلەمانی کوردستان»گۆران ئازاد»‬ ‫بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «دەستوور وەسیقەیەکی یاسایی‬ ‫سیاسیەو پەیوەندیە سیاسی و یاساییەکانیش ڕێک دەخ��ات و‬ ‫پەیوەستە بەهەموو هاواڵتیانەوە»‪ .‬گوتیشی «لەڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست سازان لەسەر دەستوور ئاساییەو لەوواڵتی ئێمەشدا‬ ‫بۆ ئەوەیە کەپێکهاتەکان لەبیرکردنەوەو بەرژەوەندی و لە ئاستی‬ ‫هۆشیاری تاکەکانی ئێمە زۆر جار هێزە سیاسیەکەیان بەشێوەیەک‬ ‫لەشێوەکان بۆ بەرژەوەندی خۆیان دەیجوڵێنن‪ ،‬هەربۆیە دۆخەکە‬

‫*هەواڵێك سەبارەت بە ئایندەی سەرپەرشتی كردنی‬ ‫بزووتنەوە گ��ۆڕان هاتوە‪ ،‬كە پاش كۆنگرەی حزبەكەش‬ ‫نەوشیروان مستەفا هەروەك سەرۆكی حزبەكە دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫(گۆڕان دەبێ ئاوابێ)‬ ‫*دەڵێن لە فەیسبووك كۆمێنتی زۆر بێ سەر و بەر دەنووسن‬ ‫و یەكێك لەوانە‪ ،‬كابرایەك رەسمێكی باوكی باڵوكردبۆە كە‬ ‫شەهید بووە‪ ،‬برادەرێكی بۆی نوسی بوو تەمەندرێژبێ‪.‬‬ ‫(خۆشە بۆ ترشیات‪ ،‬بەس حەیف بە دەبەكەیەوە ناچێ)‬ ‫*برادەرێك باوكی شەهیدی شۆڕشی ئەیلولە‪ ،‬دەیەوێ‬ ‫موچەی بۆ دەستەبەر بکات‪ ،‬ژمارەی مۆبایلی خۆشی لەسەر‬ ‫موعامەالتەكە دەنوسێ‪ ،‬لە یادی شۆڕشی گواڵن تەلەفۆن‬ ‫دەك��ەن وا دەزان��ن باوكیەتی پێی دەڵێن بۆ ئاهەنگەكە‬ ‫داوەتكراوی‪.‬‬ ‫(بەشەهیدی زیندویان زانیوە)‬ ‫*رۆژن��ام��ەی ئۆكتۆبەری حزبی كۆمەنیست کە هەشت‬ ‫الپەڕەیە و نیومانگیە‪ ،‬دەستەی نوسەرانی سێزدە كەسە‪،‬‬ ‫بەسەر نووسەر و نوێنەری ئەوروپا دەگەنە پازدە كەس‪،‬‬ ‫کەچی شەش الپەڕەی وتارە و الپەڕەیەکیش دیمانەیەکی‬ ‫مەکتەب سیاسییەکی خۆیان بوو‪.‬‬ ‫(بەرەكەتە)‬ ‫واخوازراوەو شتێکی پێویست و ئاساییە مەسەلەی سازان»‪.‬‬ ‫گۆران ئازاد باس لەهەڵەتێگەیشتن لە چەمکی سازان دەکات‬ ‫لەهەرێمی کوردستان و دەڵێت «ئەو هێزەی داوای سازان دەکات‬ ‫داوای هەموو ئەوشتانە دەکات کە خۆی دەیەوێت‪ ،‬ئەمە لەکاتێکدایە‬ ‫سازان بریتییە لەوەی کە تۆ لەسێ خاڵدا یەکێکیانت بەقسە دەکرێت‬ ‫و لەوی دیکەیان بەقسەت ناکرێت‪ ،‬ئەوی دیکەشیان لەسێ خاڵدا‬ ‫یەکی بەقسە دەکرێت و ئەوی دیکەیانی بەقسە ناکرێت‪ ،‬لەئەنجامیشدا‬ ‫لەسەر پێنج تاشەش خاڵی هاوبەش کۆک دەبن‪ ،‬ئەگەر مەسەلەی‬ ‫دەستووریش بەو شێوەیە بێت ئاساییە»‪.‬‬ ‫سەبارەت بە دەستوور لەنێوان ڕای خەڵک و سازانی سیاسیش‬ ‫ئەندامەکەی لیژنەی یاسایی پەرلەمانی کوردستان گووتی «هێزە‬ ‫سیاسیەکانیش گوزارشت لەخەڵک دەک��ەن و خەڵکیش دەنگی‬ ‫پێداون‪ ،‬ڕەشنووسی دەستووریش هەر حیزبەکان ئامادەیان کردوەو‬ ‫ئەندامانی خولی پێشووی پەرلەمان کە خەڵک دەنگی پێداون‬ ‫ئامادەیان کردوە‪ ،‬هەر ئەندام پەرلەمانەکانی ئەم خولەش داوای‬ ‫هەموارکردنەوەی دەکەن‪ ،‬کەئەوانیش خەڵک دەنگی پێداوون‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە لەنێوان شەرعیەتی ئەوەی ئامادەی کردوەو ئەوەشی کە داوای‬ ‫هەموارکردنەوەی دەکات هیچیان لەهیچیان بااڵتر نییە»‪.‬‬

‫سیروان زەهاوی «مەرج نییە‬ ‫هەمووالیەک لەگەڵ پڕۆژەی دەستووری‬ ‫هەرێم بن‪ ،‬چونکە لەبەشێکی زۆری‬ ‫واڵتان ئەوانەی دەنگی بەڵێیان بۆ‬ ‫پڕۆژەی دەستوورەکەیان داوە لەنێوان‬ ‫سەدا پەنجا بۆ شەستە و ئەوانی دیکە‬ ‫دەنگیان بۆ نەداوە»‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪179‬‬

‫لیستی كوردستانی و ئەحرار‪ :‬بۆ سپی كردنەوەی‬ ‫ڕووی خۆی‪ ،‬سەركردە ئەمنیەكانی الداوە‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬

‫ماوەیەكە ك��ردەوە تیرۆریستییەكان لە عێراق زی��ادی ك��ردووە‪،‬‬ ‫چاودێرانیش ئەمە بە شكتسی دەزگا ئەمنییەكان دەزانن‪ ،‬بەشێك‬ ‫لەپەرمانتارانی عێراقیش داوایان كردووە كە نوری مالیكی بانگهێشتی‬ ‫پەرلەمان بكرێ بۆ لێپرسینەوەو شیكردنەوەی هۆكاری زۆربوونی كردەوە‬ ‫تیرۆریتسییەكان و شكستی دەزگا ئەمنییەكان‪ .‬لەم بارەوە سەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراق‪ ،‬نوری مالیكی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی ڕایگەیاند‪،‬‬ ‫چەند گۆڕانێك لە سەركردە ئەمنیەكان دەكات و پالنێكی ئەمنی داناوە‬ ‫بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی بارودۆخی ئەمنی بكات‪ .‬بەاڵم ئەندام پەرلەمانێك‬ ‫لەسەر لیستی كوردستانی دەڵێت «الدانی سەركردە ئەمنیەكان و‬ ‫گواستنەوەیان لە پێناوی سپی كردنەوەی ڕووی خۆیان بووە‪ ،‬چونكە‬ ‫هاواڵتیان دەیانەوەێت ئەو كەسانە بناسن كە كەموكورتیان هەبووە‬ ‫بەرپرسیاریەتیان دەكەوێتە ئەستۆ»‪ .‬لە كاتێكدا ئەمینداریەتی گشتی‬ ‫لیستی ئەحرار پێی وابوو گۆرانی سەركردە ئەمنیەكان زنجیرەیەكە‬ ‫دەبێت تەواو بكرێت بە بانگهێتش كردنی سەركردەی گشتی هێزە‬ ‫چەكدارەكانی بۆ تاوتوێكرنی ئەو هۆكارانەی بووەتە هۆی شكانی‬ ‫بەربەستە ئەمنیەكان و شیكردنەوەی پالنی داه��ات��ووی چیە بۆ‬ ‫نەهێشتنی غەڵەتەكان»‪.‬‬ ‫شوان محەمەد تەها ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق لەلیستی هاوپەیمانی كوردستانی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانی‬ ‫ڕایگەیاند «ئەوەی لە عێراق ڕوو دەدات مەسەلە شكاندنی بەربەستە‬ ‫ئەمنیەكان نییە‪ ،‬بەڵكو شكستێكی تەواوی دەزگا ئەمنیەكانە‪ ،‬دەزگا‬ ‫ئەمنیەكان و بەرگریەكان ناتوانن رێگری لە كردەوە تیرۆریستیەكان‬ ‫بكات»‪ .‬گوتیشی «گۆڕانكاری و گواستنەوەی سەركردە ئەمنیەكان كە‬ ‫سیاسەتی ئەمنی دادەرێژن خۆیان پەیوەندیان بە رێكخراوەوە هەیە‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستمان بە گۆڕانی ستراتیجیەتی ئەمنی حكومەت هەیە لە‬ ‫مەلەفی ئەمنی و بەرگری»‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا پەرلەمانتارەكە ئەوەشی گ��وت «بانگهێشت كردنی‬ ‫سەركردەی گشتی هێزە چەكدارەكان و سەركردەكانی هێزە ئەمنیەكان‬ ‫لە پەرلەمان زۆر دژوار بووە‪ ،‬چونكە كاتێك ویستمان كۆبوونەوەیەكی‬ ‫نائاسایی ئەنجام بدەین بۆ گفتوگۆكردن دەربارەی شكستە ئەمنیەكان‪،‬‬ ‫حكومەت بۆچونی ئەوانی دی بەهەند وەرنەگرت‪ ،‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫گەندەڵی دەزگاكانی ئەمنی كە زۆر ماندووە بە كێشە سیاسیەكان و‬ ‫كاری سەرەكی خۆی لە بیر كردووە كە خۆی لە سەپاندن و چاكردنی‬ ‫بارودۆخی ئەمنی دەبینێتەوە»‪.‬‬ ‫هەر لەمبارەیەوە ئەسەدی‪ ،‬ئەمینداری گشتی لیستی ئەحرار‬ ‫ووتی «لێپێچینەوە لەو كەسانەی كەمتەرخەمن بەشێكە لەو زنجیرە‬

‫لێكۆڵینەوانەی ئەنجام دەدرێ��ت‪ ،‬بەاڵم پێویستی بە تەواو كردنی‬ ‫هەنگاوەكان هەیە‪ ،‬ئەویش بە بانگێشت كردنی سەرۆك وەزیران بۆ‬ ‫پەرلەمان بۆ ئەوەی هەنگاوێكی گەورە بچینە پێش بۆ چاكسازی و‬ ‫گۆڕانی دەزگاكانی ئەمنی»‪.‬‬ ‫ئەو ڕوونی كردەوە «مالیكی بەرپرسیارە لە مەلەفی ئەمنی وەكو‬ ‫سەركردەی گشتی هێزە چەكدارەكان و پێویستە هۆكارەكانی شكستە‬ ‫ئەمنیەكان شیبكاتەوەو هەروەها بۆ چارەسەر كردنی ئەو شكستانە پالنی‬ ‫خۆی ڕوونبكاتەوە»‪ .‬هەروەها ئەسەدی ئەوەشی گوت «لێپێچینەوە‬ ‫لەو كەسانەی كەمتەرخەمیان هەیە دەكەوێتە ئەستۆی حكومەت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەوشێوەیە چارەسەر نابێت‪ ،‬لەبەر ئەوەی ئێمە لەبەردەم گەندەڵی‬ ‫چەند كەسێكین كە دەزگای ئەمنی بەرێوە دەبەن‪ ،‬پێویستمان بە‬ ‫پێداچونەوەیەكی تەواو هەیە‪ ،‬هەروەها نیزامی ئەمنی و دەزگاكانی‬ ‫جهازی ئەمنی و ئەو تەكنەلۆجیایەی بەكاردەهێنرێت لەالیەن دەزگاكانی‬ ‫ئەمنیەوە‪ ،‬پێویستمان بە پێداچونەوەی تەواوی دەزگای ئەمنی هەیە‬ ‫نەك تەنها باس كردن لە چەند كەسێك لە دەزگای ئەمنی»‪.‬‬ ‫سەرچاوەیەكی ئەمنی ئاگادار ئاشكرای كرد‪ ،‬سەركردایەتی گشتی‬ ‫هێزە چەكدارەكان بڕیاری داوە ه��ەردوو سەركردایەتی هێزەكانی‬ ‫عەمەلیات لە (كەرخ) و (رەسافە) هەڵبوەشێنێتەوە‪ ،‬تەنها پشت‬ ‫بە هێزەكانی عەمەلیاتی بەغدا ببەستێت‪ ،‬ئەو فەرمانەش لە دیوانی‬ ‫نوسینگەی نوری مالیكی سەركردەی هێزە چەكدارەكان دەرچووە‪.‬‬ ‫سەرۆك وەزیرانی عێراق‪ ،‬نوری مالیكی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی‬ ‫ڕایگەیاند‪ ،‬چەند گۆڕانێك لە سەركردە ئەمنیەكان دەكات و پالنێكی‬ ‫ئەمنی داناوە بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی بارودۆخی ئەمنی بكات‪ ،‬بەهۆی زیاد‬ ‫بوونی كردەوە توندوتیژیەكانی ئەمدواییەی وواڵت كە بۆ ماوەی كەمتر‬ ‫لە یەك هەفتە زۆربەی عێراقی گرتەوە‪.‬‬

‫«مالیكی بەرپرسیارە لە مەلەفی‬ ‫ئەمنی وەكو سەركردەی گشتی هێزە‬ ‫چەكدارەكان و پێویستە هۆكارەكانی‬ ‫شكستە ئەمنیەكان شیبكاتەوەو هەروەها‬ ‫بۆ چارەسەر كردنی ئەو شكستانە پالنی‬ ‫خۆی ڕوونبكاتەوە»‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫‪5‬‬

‫گۆڕستانی به‌هاری عه‌ره‌بی‬ ‫خالد سلیمان‬

‫«سوریا گۆڕستانی به‌هاری عه‌ره‌بییه‌»‪ ،‬ئه‌م ‌ه قسه‌ی به‌رهه‌ڵستكارێكی‬ ‫سوریی ‌ه كه‌تا پێش ماوه‌یه‌ك پشتگیرییه‌كی ته‌واوی له‌شۆڕش ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا پێیوای ‌ه ئه‌وه‌ی له‌سوریادا رووده‌دات‪ ،‬ته‌نها له‌شه‌ش مانگی یه‌كه‌مدا‬ ‫شۆڕش بوو‪ ،‬دوای ئه‌و‌ه بوو‌ه ملمالنێیه‌كی چه‌كداری‌و خه‌سڵه‌تێكی تایفی‬ ‫وه‌رگرت‪.‬‬ ‫ئه‌م رای ‌ه له‌سه‌ر ملمالنێی چه‌كداری له‌سوریا‪ ،‬په‌یوه‌ندیی هه‌ی ‌ه به‌هۆكارێك‬ ‫زیاتره‌وه‌‪ ،‬یه‌كه‌میان ره‌فتاری یه‌كێك له‌سه‌ركرده‌كانی كه‌تیبه‌ی فاروق له‌ناو‬ ‫سوپای سوریای ئازاد به‌ناوی (ئه‌بو سه‌قه‌ر) كه‌هه‌ڵده‌ستێت به‌له‌تكردنی‬ ‫الش�ه‌ی سه‌ربازێك له‌سوپای نیزامی س��وری‌و پارچه‌یه‌ك له‌ناو سكی‬ ‫ده‌رده‌هێنێت و ده‌یخوات‪ .‬ئه‌م وێن ‌ه ده‌ڵڕه‌ق ‌ه كه‌هه‌موو دنیای هه‌ژاندو بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار له‌الیه‌ن رێكخراوی چاودێری مافی مرۆڤ له‌خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫ئاشكراكراو ورده‌كارییه‌كانی باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕای ژماره‌یه‌ك له‌چاودێرانی‬ ‫بارودۆخی سوریا‪ ،‬له‌الیه‌كه‌و‌ه ره‌نگدانه‌وه‌ی دڵڕه‌قی نیزامێكی سیاسی‬ ‫دڵڕه‌قه‌و به‌كارهێنانی توندوتیژییه‌كی زیاده‌ڕۆ دژی خه‌ڵكی سوریا له‌ساتی‬ ‫ده‌ستپێكردنی خۆپیشاندانه‌كانه‌و‌ه تائێستا‪ ،‬له‌الیه‌كی تره‌و‌ه درێژكراوه‌ی‬ ‫ره‌فتاری باڵی هه‌ژموونداری ناو ئۆپۆزسیۆنی سوریای ‌ه كه‌تیایدا رق و كینه‌ی‬ ‫تایفی جێگه‌ی ملمالنێی سیاسی گرتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ه�ه‌ر ل�ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا بمێنینه‌وه‌و سه‌رنجێكی نه‌خشه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و تیایدا دابه‌شبوونی ملمالنێكه‌و ئاكتی میلیتاری نێوان سوپای‬ ‫نیزامی‌و سوپای ئازاد بده‌ین‪ ،‬تێبینییه‌كه‌مان ئه‌و‌ه ده‌بێت ك ‌ه به‌شێكی‬ ‫به‌رچاوی پێكهات ‌ه ئه‌تنی‌و ئایینی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی سوریا له‌بێده‌نگیدا‬ ‫ده‌ژی �ن‌و نه‌بووونه‌ت ‌ه به‌شێك له‌ملمالنێكه‌‪ ،‬وه‌ك عه‌له‌وی‌و مه‌سیحی‌و‬ ‫درووزو ئیسماعیلی‌و ئه‌رم ‌هن‌و چه‌رك ‌هس‌و شیعه‌كان‪ ،‬كوردیش له‌ناو‬ ‫دیمه‌نه‌كه‌دا بارودۆخێكی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌و به‌شێك نیی ‌ه له‌دنیابینی‬ ‫ئیخوان موسلیمین‌و پڕۆژ‌ه گه‌وره‌كه‌ی توركیاو قه‌ته‌ر له‌باكووری ئه‌فریقاو‬ ‫خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫به‌كورتییه‌كه‌ی‪ ،‬ملمالنێك ‌ه به‌خه‌ستی ره‌هه‌ندێكی مه‌زهه‌بی وه‌رگرتووه‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت بیرمه‌ندێكی عه‌لمانی گه‌وره‌ی وه‌ك سادق جه‌الل عه‌زه‌م له‌دوا‬ ‫چاوپێكه‌تنیدا ده‌باره‌ی سوریا ك ‌ه له‌ڕۆژنامه‌ی (حه‌یات)دا باڵوكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه ناو داوی «تایفی»یه‌وه‌و دۆخی سوننه‌كانی سوریا ده‌شوبهێنێت‬ ‫به‌دۆخی جوله‌كه‌كانی ئه‌وروپا له‌كاتی جه‌نگی دووه‌می جیهانیدا‪.‬‬ ‫نووسه‌ری لوبنانی حوسام عیتانی له‌وتارێكدا له‌هه‌مان رۆژنامه‌دا‬ ‫به‌رپرسیارێتی ده‌خات ‌ه ئه‌ستۆی عه‌له‌وییه‌كان‪ .‬ئه‌م دوو نموونه‌ی ‌ه ئه‌و‌ه باش‬ ‫روونده‌كه‌نه‌و‌ه كه‌شۆڕش له‌سوریادا بووه‌ت ‌ه ملمالنێ له‌نێوان دوو تایفه‌داو‬ ‫خه‌سڵه‌تی شۆڕشی له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م په‌ره‌سه‌ندنه‌ی گۆڕانكارییه‌كانی سوریا به‌ئاڕاسته‌ی ئه‌وه‌ی به‌زه‌قی ببێته‌‬ ‫شه‌ڕێكی تایفی‪ ،‬پێمان ده‌ڵێت‪ ،‬كاتێك له‌سه‌ر ریتمی لیبیاو به‌خه‌ونی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وروپاو ئه‌مریكا هێزی سه‌ربازی دژی رژێمی به‌سار ئه‌سه‌د به‌كاربێنن‪،‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سوریا ده‌ستیكرد به‌دامه‌زراندنی سوپای ئازادو چاالكییه‌‬ ‫مه‌ده‌نییه‌كانی گۆڕی بۆ چاالكی عه‌سكه‌ری‪ ،‬یه‌كه‌م هه‌نگاوی له‌گۆڕنانی‬ ‫شۆڕش نرا‪ ،‬به‌تایبه‌تی هێنانی چه‌كداری بیانی به‌ناوی «جیهاد»ه‌و‌ه بۆ ناو‬ ‫خاكی سوریا‪ .‬له‌م باره‌دا ئۆپۆزسیۆنی سوریاو هه‌روه‌ها توركیاو قه‌ته‌ریش‪،‬‬ ‫هیچ حسابێكیان بۆ باری جیۆپۆلیتیكی سوریاو پێگه‌كه‌ی له‌سیاسه‌تی‬ ‫هه‌رێمایه‌تی‌و نێوده‌وڵه‌تیدا نه‌كردو زیاتر وه‌ك یاری (دۆمینۆ) ته‌ماشای‬ ‫گۆڕانكارییه‌كانیان ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم سوریا ئه‌و ژمار‌ه نهێنیی ‌ه بوو كه‌یاریه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ستا‪.‬‬ ‫ده‌ڵێن پرسیاره‌كانی باراك ئۆباما له‌سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا ئه‌ردۆگان له‌م‬ ‫سه‌ردانه‌ی دوایدا بۆ ویالیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ستن‬ ‫به‌(جبه ‌ه النصر)و (القاعده‌) له‌سوریا په‌یوه‌ست نین به‌ڕژێمه‌كه‌ی «به‌شار‬ ‫ئ �ه‌س �ه‌د»ه‌وه‌‪ .‬هه‌ر له‌م سیاقه‌شدا به‌شێكی له‌ناوه‌نده‌كانی ئه‌مریكا‬ ‫پێیانوای ‌ه ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه ئه‌مریكا رێگای له‌به‌شار ئه‌سه‌د بگرتایه‌‬ ‫له‌به‌كارهێنانی هێزو توندوتیژیدا دژی خۆپیشانده‌ران‌و ئاڕاسته‌كان به‌ره‌و‬ ‫میلیتاریبوون نه‌ڕۆشتنایه‌‪ ،‬ئه‌وا ئێستا مه‌سه‌له‌كان وا ئاڵۆز نه‌ده‌بوون‌و‬ ‫(النصر)و (القاعیده‌) نه‌ده‌بوون ‌ه ناونیشانی گۆڕانكارییه‌كانی سوریا‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بۆچوونه‌دا‪ ،‬به‌شێك له‌و ناوه‌ند‌ه ئه‌مریكیانه‌ی ره‌خنه‌یان‬ ‫له‌سیاسه‌تی جۆرج بوشی دووه‌م ده‌گرت له‌عیراقدا‪ ،‬پێیانوای ‌ه كه‌ئه‌مریكا‬ ‫له‌و‌ه زیاتری پێناكرێت و ده‌بێت حه‌سمی مه‌سه‌له‌كان بۆ خه‌ڵكی سوریا‬ ‫خۆی بهێڵێت و له‌بری (النصر)و (القاعیده‌)‪ ،‬ده‌بێت بیر له‌ئیسالمێكی وا‬ ‫بكرێته‌و‌ه كه‌س نه‌ترسێنێت و ببێت ‌ه جێگای متمانه‌ی غه‌یر‌ه موسڵمانه‌كان‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا‪.‬‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌بی له‌سوریا‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ش له‌لیبیا كه‌وت ‌ه نێو چاڵێكی‬ ‫قوڵه‌و‌ه ده‌توانین ناوی لێ بنێین چاڵی ئیراده‌ی شۆڕشگێڕه‌كان‌و ئیراده‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ك ‌ه ل ‌ه بنغازی بۆ شاردنه‌وه‌ی عه‌یبه‌كانی شۆڕش به‌كارهات و‬ ‫له‌سوریاش بۆ له‌گۆڕنان‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژماره‌ ‪179‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫كردنەوەی یاریگەیەكی تۆپی پێ یان خولێكی‬ ‫شەترەنج بەس نییە بۆ پێشخستنی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بەڵكو پێویستە پرۆژەی ستراتیژی بكرێت‬ ‫لەمیانەی دیمانەیەكی پرسدا كرمانج یونس‪ ،‬شارەزا لە رێكخراوی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی تیشكدەخاتەسەر ڕۆڵی رێكخراوی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی و كاری خۆبەخشی و بارگرانی رێكخراوەكان بەسەر بودجەوە‬ ‫هەروەها داوا دەكات ئەو رێكخراوانەی گەندەڵن ناویان بخرێتە لیستی‬ ‫رەشەوە‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫كرمانج یونس‪ ،‬شارەزا لە رێكخراوی كۆمەڵگای مەدەنی‪:‬‬

‫لەو هەزار رێكخراوەی كۆمەڵگای مەدەنی كە لە كوردستان هەیە تەنیا ‪20‬‬ ‫رێكخراوێك هەن كە چاالكن و شوێنی خۆیان كردۆتەوە‬ ‫پ‪ :‬رێكخراوی كۆمەڵگەی مەدەنی چییە؟ رۆڵ و ئەركیان چییە؟‬ ‫و‪ :‬بریتین ل��ەو دام���ەزراوان���ەی ك���ەوا ب��ۆش��ای��ەك��ی گرنگ‬ ‫پڕدەكەنەوە‪،‬جیاوازن و قازانج نەویستن یاخود قازانج ویستی‬ ‫گشتین نەوەك تایبەتی‪ ،‬هەوڵ دەدەن هاوكاری و یارمەتیدەری‬ ‫كۆمەڵگا بن لەگەڵ هاوبەشەكانی تر كە بریتین لە هاواڵتی ئاسایی‬ ‫و حكومەت و كەرتی تایبەت‪ ،‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫دابەش دەبن بۆ سەر سەنتەرەكان‪ ،‬كۆمەڵەكان‪ ،‬سەندیكاكان‪،‬‬ ‫یەكێتیەكان‪ ،‬رێكخراوەكانی ناحكومی و پەیمانگاكان هەندێك‬ ‫كەس پارتە سیاسیەكانیش بە بەشێك لە كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫دەبینن ئەگەر قازانجی تایبەت مەبەستیان نەبێت‪ ،‬بەڵكو قازانجی‬ ‫گشتی مەبەستیان بێت رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی ڕۆڵی‬ ‫گرنگ دەبینن لە خێرا كردنی پێشكەوتنی كۆمەڵگا و چەسپاندنی‬ ‫بنەماكانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ و س��ەروەری یاسا لەبەر‬ ‫ئەوەی دەبنە ئامراز و پرد بۆ هاواڵتیان لە رێگای بەرزكردنەوەی‬ ‫ئاستی هۆشیاری و لۆبی و كەمپین كردن بۆ البردنی ستەم و دابین‬ ‫كردنی باشترین خزمەتگوزاری‪ ،‬لەالیەكی تر دەبێتە چاودێر بەسەر‬ ‫كەرتی تایبەت و حكومەت لەسەر هەر تەجاوزێك لەسەر ماف و‬ ‫ئازادیە گشتیەكان بەدواداچوونی گەندەڵی و رۆشنكردنی بەرچاوی‬ ‫حكومەت بە كەم و كورتیەكان‪.‬‬ ‫پ‪ :‬خوێندنەوەتان بۆ ئێستای كاری رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی لە هەرێمی كوردستان چییە؟‬ ‫و‪ :‬تا ئێستا لە قۆناغی گواستنەوەیە‪ ،‬بەاڵم پێشكەوتنی‬ ‫بەر چاوی بەخۆیەوە بینیوە تاوەكو ساڵی ‪ 1991‬شتێك نەبوو‬ ‫بەناوی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬چونكە ئەو یەكێتی و‬ ‫سەندیكایانەی هەبوون هەموو لە ژێر كۆنترۆڵی بەعس دابوون‪،‬‬ ‫بەاڵم لە دوای راپەرینە مەزنەكە ی ‪ 1991‬و هاتنی زۆرێك لە‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و دامەزراوەكانی ‪ UN‬وای كرد‬ ‫كەوا كۆمەڵگای كوردستان ئاشنایی دروست بكات لەگەڵ ئەو‬ ‫بوارەی رێكخراوەیی و خەڵكانێكی زۆر لە گەڵیان كار بكەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەو كادیر و ستافانەی ئەمڕۆ لە كوردستان هەن شارەزاییان زۆر‬ ‫زیاترە لە پارچەكانی تری عیراق تەنانەت زۆرێكیان بۆنەتە چاالكوان‬ ‫و ستافی نێودەوڵەتی لە دەرەوەی واڵت كار دەكەن لە ساڵی ‪1991‬‬ ‫تاكو ‪ 2003‬رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی لە كوردستان زۆربەی‬ ‫پرۆژەكانیان خۆیان دەدیتەوە لە ئاوەدان كردنەوەی گوندەكان‬ ‫و پاكردنەوەی مین و تەقەمەنی و گرنگی دان بە ئاوارەكان و‬ ‫هاوكاری مرۆیی‪ ،‬بەاڵم لە دوای ساڵی ‪ 2003‬و باش بوونی ڕەوشی‬ ‫ئابوری كوردستان جۆری پرۆژەكان گۆڕا بۆ پرۆژەی بیر و هزری‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی لەسەر چەمكەكانی هاواڵتی بوون و تۆڕبەندی و‬

‫هۆشیاری و هەڵمەت و كەمپین و حوكمرانی چاك لەماوەی رابردوو‬ ‫گرنگی درا بە پرۆسەی دەستور و هەڵبژاردن و ئاشتەوایی و باش‬ ‫كردنی كەرتی پەوەردە و تەندروستی‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لە زۆرێك لە‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنیش تووشی پەتای گەندەڵی بوون‬ ‫لەبەر ئەوەی چاودێریەكی باش نییە لەسەر پرۆژەكان و پرۆسەی‬ ‫بەدواداچوون و هەڵسەنگاندن لەسەریان بەهێز نییە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫ئومێدە بۆ داهاتوو بریتیە لە زۆر بوونی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی كە وادەكات لەسەر بنەمای پێشبركێ كاربكەن و رێكخراوی‬ ‫بەهێز و چاالك دەربكەوێت ئێستا لەو نزیكەی ‪ 1000‬رێكخراوانەی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی كە لە كوردستان هەیە تەنیا ‪ 20‬رێكخراویك‬ ‫هەن كە چاالك و شوێنی خۆیان كردۆتەوە لەو بوارەدا‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بە ڕای جەنابتان رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی توانیتان‬ ‫ببەنە ئەو گروپە فشارە بەسەر دەسەاڵتەكانی تر؟‬ ‫و‪ :‬بەڵێ توانیویانە‪ ،‬بەگوێرەی ‪ 10‬ساڵ شارەزاییم لە بواری‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی دەبینم رۆژ بە رۆژ هێزیان زیاتر دەبێت و گروپی‬ ‫فشار دروست دەكەن‪ ،‬تا ئێستا فشارەكان لەسەر ئاستی تاك و‬ ‫یەك بە یەكی رێكخراوەكانن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر لە داهاتوو بە شێوەی‬ ‫تۆڕبەندی فشار دروست بكەن ئەوا یەكجار كاریگەری دەبێت بە‬ ‫تایبەتی ئێستا كەوا ئامرازەكاتی تەكنەلۆژی و فەیسبوك و تویتەر‬ ‫ڕۆڵی كاریگەر دەبینن و دونیا بۆ هەموو الیەك كراوەیە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرجار رەخنەی ئەوە لە رێكخراوەكان دەگرێت كە بونتە‬ ‫بارگرانی بەسەر بودجەوە ئامانجیان پارەكەیە نەك خزمەتكردن بە‬ ‫كۆمەڵگا‪ .‬ڕای جەنابتان؟‬ ‫و‪ :‬تاوەكو ئێستا وابووە‪ ،‬رێكخراوە پارەی لە حكومەت وەرگرتەوە‬ ‫لەسەر بنەمای پەیوەندی كەسی نەوەك لەسەر بنەمای پرۆژەكان‪،‬‬ ‫لە نزیكەوە ئاگادارم كەوا پارەیەكی زۆر بەهەدەر رۆیشتوە بەهۆی‬ ‫كرێی خانوو و ئۆفیس و كەلو پەل نەوەك بۆ كاری پرۆژە و راهێنان‬ ‫و چاالكی تەنانەت كار گەیشتە ئەو ڕادەیەش كەوا ئۆتۆمبیلیان‬ ‫بۆ بكڕن كە لە هیچ شوێنێكی دونیا ئەوە نییە زۆربەیان بۆ كاری‬ ‫تایبەتی خۆیان بەكار دەهێنن ئێستا خۆشبەختانە بەهەوڵ و‬ ‫كۆششی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی بەتایبەتی رێكخراوە‬ ‫دێرینەكان و هاوكاری پەرلەمان و ئاسانكاری حكومەتی هەرێم‬ ‫فەرمانگەی رێكخراوە ناحكومیەكان دەست بەكار بوون و ئیتر‬ ‫لەمەوال ئەو بڕە پارەیەی كەوا مانگانە دەدرا بە رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی لە رێگای پێشكەش كردنی پرۆژە دەبێت هەروەك‬ ‫ستانداردی نێودەوڵەتی‪ ،‬زۆر خۆشحاڵ بووم كەوا بۆ یەكەم جار لە‬ ‫كوردستان یەك لەو ئەندامانەی لێژنەی هەڵسەنگاندنی پرۆژەكان‬ ‫بووم كەلەسەر بنەمای لێهاتویی و سوود گەیاندنی پرۆژەكان‪.‬‬

‫پ‪ :‬یەكێك لە كۆڵەگەكانی كاری رێكخراوەیی بریتیە لە كاری‬ ‫خۆبەخشی‪ ،‬بەاڵم كاری خۆبەخشی لە نێو كاری رێكخراوەیی‬ ‫هەرێمی كوردستاندا یان هەر نەماوە یاخود زۆر كاڵ بۆتەوە ئایا‬ ‫كاری رێكخراوەیی بێ خۆبەخش دەبێت؟‬ ‫و‪ :‬كاری خۆبەخشی بیرۆكەیەكی تازەیە لە كۆمەڵگای كوردی لە‬ ‫بواری كار رێكخراوەیی لەبەر ئەوەی پارەیەكی زۆر و بوجەیەكی‬ ‫زۆر هەیە لە الیەن حكومەت و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان‪ ،‬بۆیە‬ ‫بیرۆكەی خۆبەخشی كاڵ بۆتەوە‪ ،‬بەاڵم لەسەر ئاستی تاكەكەس‬ ‫هەیە‪ ،‬بیرۆكەی خۆبەخشی مانای ئەوە نییە ئەو كەسە هیچ‬ ‫پارە و داراییەك وەرنەگرێت‪ ،‬بەڵكو دەبێت پارەی خواردن و‬ ‫هاتوچۆ و مۆبایل و پێداویستیەكانی تری بۆ دابین بكرێت و تەنیا‬ ‫خۆبەخشیەكە ئەوەیە كەوا مووچە وەرناگرێت‪ ،‬ئەوەش دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ سەر بوونی كات‪ ،‬چونكە بە نەبوونی كات كاری خۆبەخشیش‬ ‫ئەستەمە‪ ،‬هیوادارین لە داهاتوو ئەو خۆبەخشیە لەسەر ئاستی‬ ‫تاكەكەس ببێتە ئاستی كۆمەڵگا پارەكی زۆر بۆ كۆمەڵگا‬ ‫دەگەرێتەوە و خۆبەخشی دەبێتە كەلتور لە كۆمەڵگای كوردستان‪.‬‬ ‫پ‪ :‬زۆرجار باس لە حزبیبوونی رێكخراوەكان دەكرێت ئایا بە پێی‬ ‫ستاندەرە جیهانییەكان ئاساییە رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫سەر بە حزبەكان بن؟‬ ‫و‪ :‬لەسەر ئاستی جیهانی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫دەكرێت بەشێك بن لە ستراكتۆری حزبێكی دیاری كراو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نابێت وەك ئەو حزبە كار بكات‪ ،‬ئەگەر نا جیاوازی ئەو حزبە و ئەو‬ ‫رێكخراوە چییە؟ بۆیە رێكخراوی كۆمەڵگای مەدەنی دەكرێت سەر‬ ‫بە حزب بێت لە ڕووی هاوكاری دارایی‪ ،‬بەاڵم دەبێت سەربەخۆ بێت‬ ‫لە راپەراندنی كار و چاالكیەكانی نموونەی رێكخراوی (فردریش‬ ‫ئیرێت) سەر بە پارتی ئیشتراكی ئەلمانین یان (ئای ئار ئای)‬ ‫درێژە بۆ الپەڕە ‪11‬‬

‫پێویستە ئەو رێكخراوانەی گەندەڵن‬ ‫و لە پڕۆژەکانیان سەركەوتوو نین‪،‬‬ ‫ناویان بخرێنە لیستی ڕەشەوە‪ ،‬ناكرێت‬ ‫رێكخراوێكی الواز ببێتە هۆی شێواندنی‬ ‫روخساری رێكخراوەكانی تر‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪179‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫‪7‬‬

‫بەڵێ عێراق هەڵدەوەشێتەوە‬ ‫وەرگێرانی‪ :‬بەختیار محەمەد‬

‫نوسینی‪ :‬مایكل نایتس‬ ‫ل��ەو كاتەی لە ساڵی ‪ 2010‬هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق‬ ‫دەكشایەوە‪ ،‬هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ ئارامی ئەو وواڵتە بە هەوڵی‬ ‫پیاوێكی ماندوو دەچوو كە دەیویست بەردێكی زۆر گەورە بەسەر‬ ‫بەرزاییەك سەربخات‪ ،‬بەاڵم بە ماندووبونێكی زۆر ئەنجامدەدرێت‪،‬‬ ‫تەنانەت لەگەڵ نزیك بونەوەشی لە لوتكەكە‪ ،‬بەاڵم تەنها بە هیوا‬ ‫خواستن ئەو بەردە دەگەیشتە لوتكەكە‪ ،‬بەبێ ئەوەی هیچ بكات؟‬ ‫یاخود ئەو بەردە لە ئاستێك دەوەستاو دواتر زۆر بە خێرایی بەرەو‬ ‫ڕووی ئێمە دەهاتە خوارەوە؟‬ ‫ئێستا ئێمە دەزانین‪ ،‬بۆ ئەوەی ڕاستگۆ بین لەگەڵ خۆمان‪،‬‬ ‫وەاڵمەكەی ئەو پرسیارە جێگەی سەرسورمانی ئێمە نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫عێراق وواڵتێكی ماندووە‪ ،‬هیچ كێشەكی لە ئەنجامی بۆشایی‬ ‫نەبوونی دەسەاڵتەوە نەهاتووە‪ ،‬ئەو ڕووبەربونەوە خوێناویە تایفی‬ ‫و نەتەوەییەی عێراق بەخۆیەوە بینی‪ ،‬زۆربەی تەقینەوەكان ئەو‬ ‫ناوچە شیعە نشینانەی دەورووب��ەری بەغدا و باكوری عێراقی‬ ‫گ��رت��ەوە‪ ،‬ئ��ەو ڕووب��ەروب��ون��ەوان��ەی لە نێوان سوپای عێراق و‬ ‫خۆپیشاندەرانی سوننە ڕوویاندا لە ماوەی ڕابردوو لە ئەنجامی لە‬ ‫دەستدانی كۆنترۆڵ لە الیەن حكومەتی فیدرالیەوە بەشێوەیەكی‬ ‫كاتی لە سەنتەری شارە چەند ناوچەیەكی دەروبەری كەركووك و‬ ‫نەینەوا و دیاال‪.‬‬ ‫چەندین نیشانەی خراپ بەدەركەوتن‪ ،‬میلیشیاكان چاالكیەكانیان‬ ‫دەستپێكردەوە‪ ،‬تەقینەوەكانی تۆڵەسەندنەوە لە مزگەوتەكان‬ ‫سوننەو شیعەكان دەستی پێكردەوە‪ ،‬هەندێك لە سوپای عێراقی‬ ‫توشی داڕووخان هات و بەسەر هێزی تایفی و نەتەوەیی دابەشبون‪،‬‬ ‫یاخود لە شوێنی ڕووداوەكان ئامادەییان نەبوو‪ ،‬زۆربەی الیەنەكان‬ ‫لە كورد وسوننە و شیعە بێزاری خۆیان دەردەب��ڕی لە زوڵمی‬ ‫سیاسی و ئابووری و زۆر بە جدی باسی دابەشبوون دەكرا‪.‬‬ ‫لە (‪ )23‬ی نیسان سوپای عێراقی لێكدانەوەكانی هەڵەبوون‬ ‫كاتێك هێرشێكیان كردە سەر ئەو شوێنانەی خۆپیشانەدەران‬ ‫لێیەوە كۆببونەوە لە (حەوێجە) لە باكوری عێراق و بەرەو‬ ‫ڕووبەروبونەوەیەكی خوێناوی ڕۆیشت و بووە هۆی كوژرانی دەیان‬ ‫كەس‪ .‬ئەو ڕووداوان��ەش یارمەتی دەرب��وون بۆ بەهێزبوونەوەی‬ ‫گروپەكان‪ ،‬وەكو رێكخراوی (قاعیدە) و بزوتنەوەی (نەقشبەندی)‬ ‫بەعسیە تازەكان‪ ،‬كە بانگەشەی خۆپیشاندانیان دەكرد‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫ئەو هەڵسوكەوتانە لەگەڵ داوا بەردەوامەكانی ئەوان بگونجێت بۆ‬ ‫بەرگری لە دژی داگیركەری سەفەوی لە عێراق‪ ،‬وەكو درێژ كراوەی‬ ‫سەفەویەكان لە ڕاب��ردوودا كە بەردەوام جێگەی ترسی عەرەبە‬ ‫سوننەكان بووە لەو حكومەتەی شیعەكان بەڕێوەی دەبەن‪.‬‬ ‫بەردەوام توندوتیژیەكان لە تازەبونەوەدایە لە عێراقدا لەوەتەی‬ ‫ساڵی (‪ )2010‬بەشێوەیەكی زۆر بەرچاو بەگوێرەی ئەو پێوەرانەی‬ ‫بۆ هەڵگەڕانەوە بەكاردێت‪ ،‬پەیمانگای واشنتن لەوەتەی ساڵی‬ ‫(‪ )2004‬لە چارەگی یەكەمی (‪ )2011‬هێرشەكانی مانگانە بۆ‬ ‫كەمترین ئاست داب��ەزی كە گەیشتە (‪ )358‬ڕووداو‪،‬ب��ەم��ەش‬ ‫كەمترین ڕێژەی هێرشەكانی تۆمار كرد لەوەتەی ساڵی(‪ )2004‬ەوە‬ ‫لەگەڵ تێپەڕبوونی چارەگی یەكەمی (‪ )2013‬رێژەی هێرشەكان‬ ‫بەرزبۆوە بۆ(‪ )804‬هێرش‪ ،‬ئەو ئامارانەش تەنها نیشانەی زیاد‬ ‫بوونی چاالكیەكانی ئەو گروپانە نییە‪ ،‬بەڵكو بەڵگەیە لەسەر ئەو‬ ‫هێرشانەی جاران دەكرایە سەر هێزەكانی ئەمریكا ئەمرۆ ڕووی ئەو‬ ‫هێرشانە بەرەو عێراقیەكان وەرگێراوە‪.‬‬ ‫دواتر چی ڕوودەدات؟ هەندێك لە چاودێرە زۆر دیارەكان وەكو‬ ‫نێردەی پێشووی ئەمریكا لە عێراق (رایان كۆكەر) دەڵێت ئەو‬ ‫ماوەیەی ئێستا گەڕانەوەیە بۆ سااڵنی (‪ )2007-2006‬كاتێك‬ ‫عێراق توندوتیژی بەخۆیەوە بینی لە شەڕی ناوەخۆ دەچوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ڕووداوی دی هەیە دەكرێت ب��ەراووردی بكەین لەگەڵ ئەو‬ ‫ڕووداوان��ەی ئێستا ڕوو دەدەن‪ ،‬بە تایبەتی لە ساڵی (‪)2003‬‬ ‫كاتێك هەڵەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بووە هۆكاری كردنەوەی‬ ‫دەرگ��ا لە بەرامبەر كۆمەڵە نەتەوەییە هەڵگەڕاوەكان‪ ،‬ئێستا‬ ‫حكومەتی عێراقی چەندین هەڵەی لەو جۆرەی ئەمریكا دووبارە‬

‫دەكاتەوە‪ ،‬حكومەتی عێراقی سوننەكان دادەبڕێت كۆمەڵگاكانیان‬ ‫داگیر دەكات لەگەڵ وەرگرتنی هەڵوێستێكی سەربازی كە جیاوازی‬ ‫ناكات لە نێوان شەڕكەرە توندرەوەكان و هاواڵتیانی مەدەنی‪.‬‬ ‫حكومەتی عێراقی هەوڵیدا شكستی خۆی بخاتە ئەستۆی‬ ‫سوریا‪ ،‬بە بیانوی كاریگەری شۆرشەكە لەسەر عێراق‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو بیانوانە جێگەی قبوڵكردن نییە‪ ،‬چونكە بەر لە ڕوودانی‬ ‫شۆرش لە ساڵی(‪ )2011‬پەیمانی چاك بوونی بارودۆخی ئەمنی‬ ‫درابوو‪ ،‬ناشكرێت ئەو ڕووداوانە بخرێتە ئەستۆی ئەو ناخۆشیانەی‬ ‫لە ڕابردوودا لە نێوان سوننە و شیعە هەبووە‪ .‬حكومەتی عێراقیش‬ ‫نایەوێت سزادانی بە كۆمەڵی سوننەكان ڕابگرێت بەهۆی ئەو‬ ‫تاوانانەی حكومەتی بەعسی ئەنجامی داوە‪.‬‬ ‫دەكرێت بڵێین توندوتیژیەكان لە ئەنجامی ئەو دەسەاڵتە‬ ‫توندەیە كە لە بەغدا پەیڕەو دەكرێت‪ ،‬كە زۆر بە زوویی‬ ‫دەستی پێكرد ئەویش ترسی تایفی لێدەكرا‪،‬‬ ‫ئەمریكا هەر زوو هەستی بەو مەترسیە‬ ‫ك��ردب��وو‪ ،‬حكومەتی هاوبەش ئەمریكا‬ ‫پێی وابوو وەكو بناغەی سیاسەتەكانی‬ ‫ئەمریكایە ل��ە ب��ەغ��دا ت���اوەك ساڵی‬ ‫(‪.)2008‬وەك��و بڵێین ئەمریكا دڵنیا‬ ‫بێت لەوەی كە بیرۆكەی المەركەزی‬ ‫ل��ە دەس��ت��وور چ��ەس��پ��اوە‪ ،‬ئەو‬ ‫سیاسەتە ڕاستیەكانی پێچەوانە‬ ‫ك����ردەوە‪ ،‬ئ��ەوی��ش ع��ێ��راق لە‬ ‫دوای (سەدام حسین) ئامادە نەبوو لەسەر ئەو‬ ‫سیستەمەی كە براوە هەموو شتێك بەدەست بێنێت‬ ‫و دۆڕاو هەموو شتێك لە دەستبدات‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم لە سەرەتای (‪ )2008‬ەوە (مالیكی) مەركەزیەتی‬ ‫گ��ەڕان��دەوە لە چوارچێوەیەكی زۆر تەسك‪ ،‬پێكهاتبوو لەو‬ ‫ئۆپۆزسیۆنە شیعانەی دژی رژێمی دیكتاتۆری پێشوو بوون‪ .‬لە‬ ‫شێوەی هەموو شۆرشە سەركەوتووەكان‪ ،‬ئەو دەسەاڵتە توشی‬ ‫گومان بوون و دەسەاڵتێكی هاوشێوەی پێشوویان پێكهێنا كە‬ ‫چەندین ساڵ خەریكی ڕووخانی بوون‪ .‬ئەو كەسانەی لە نوری‬ ‫مالیكی نزیكن سەركردە سەربازیەكان هەڵدەبژێرن تا دەگاتە‬ ‫گەورەترین دەس��ەاڵت‪ ،‬دەستیان بەسەر داداگ��ای فیدرالی گرت‬ ‫هەروەها بانكی مەركەزیش‪ ،‬هەروەها دەسەالتی جێبەجێكار‬ ‫سەرجەم ئەو كۆت و بەندانەی شاردەوە كە داندرابوون بۆ ئەوەی‬ ‫دەسەاڵتێكی دیكتاتۆری سەر هەڵنەداتەوە‪.‬‬ ‫كرۆكی ناكۆكیەكانی عێراق ناگەڕێتەوە بۆ ڕابردوو لە نێوان‬ ‫سوننە و سیعە یان لە نێوان كورد و عەرەب بەڵكو دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئەو كەسانەی داوای مەركەزیەت و المەركەزیەت دەكەن‪ ،‬لە‬ ‫نێوان ئەو كەسانەی حەز دەكەن ڕابردووی خۆی لە بیر بكات‬ ‫هەروەها ئەو كەسانەی دەیانەوێت ڕاب��ردوو وەك خۆی كۆپی‬ ‫بكەنەوە‪ .‬چونكە كوردەكان وشیعەكان چەندین جارە داواكانیان‬ ‫دووبارە دەكەنەوە پێویست ناكات لەو شێوەیەی ئێستا ڕوون‬ ‫تری بكەنەوە‪ ،‬یەكەم ئۆپۆزسیۆن داوا دەكەن دەسەاڵتی ماددی‬ ‫بگوازرێتەوە هەرێمی كوردستان و پارێزگاكان بخرێتە نێو یاسای‬ ‫دابەشكردنی قازانجەكان كە یاسایەك هەیە باسی بەشە بودجەی‬ ‫هەرێمی كوردستان و پارێزگاكان دەكات‪ .‬دووەم ئۆپۆزسیۆن‬ ‫داوای جێبەجێكردنی یاسا دەكات لەسەر دەسەاڵتی جێبەجێكار‪،‬‬ ‫بە تایبەتی لە ڕێگەی پەرلەمانەوە ئەو كارە بكرێت و گرەنتی‬ ‫دەسەاڵتی جێبەجێكاریش هەبێت‪ .‬سێیەم‪ :‬ئۆپۆزشیۆن داوای‬ ‫ئاشتەواییەكەی سەرتاسەری دەكەن بۆ ئەوەی قەرەبووی سەرجەم‬ ‫ئەو كەسانە بكرێتەوە كە لە سەردەمی رژێمی پێشوو زەرەرمەند‬ ‫بووینە‪ ،‬نەوەك سزادانەكی بە كۆمەڵی سوننەكان‪.‬‬ ‫ئەمریكا بنەمای ئەو ج��ۆرە دیموكراتیەی دان��اوە لەوانەیە‬ ‫كاریگەری بمێنێت بۆ ئەوەی عێراق بگەرێتەوە بارودۆخێكی باش‪.‬‬ ‫هەندێك نیشانەی باش هەیە هەستی پێدەكرێت‪ .‬وەزیری دەرەوەی‬ ‫ئەمریكا (جۆن كیری) ڕاستەوخۆ لەگەڵ مالیكی دانیشتنەكانی‬

‫ئەنجام داو عێراقی لە‬ ‫پ��ێ��ش��ەوەی ئەو‬ ‫كێشانە داناوە‬ ‫ك���ە دەب��ێ��ت‬ ‫چ����ارەس����ەر‬ ‫ب���ك���رێ���ت‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ا‬ ‫ڕۆل��ێ��ك��ی‬

‫زۆری‬ ‫ه����ەب����وو ب��ۆ‬ ‫ن��زی��ك ك���ردن���ەوەی‬ ‫ب��ەرپ��رس��ان��ی ع��ێ��راق��ی و‬ ‫توركەكان لە پێناوی بەرژەوەندی‬ ‫ووزەی نێوان ه��ەردوو وواڵت لەوانیە‬ ‫هێلەكانی ن��ەوت لە ڕێگەی بەندەرەكانی‬ ‫توركیاوە بگوازرێتەوە لە جیاتی بەندەری هورمز‬ ‫كە نزیكە لە ئێران‪ .‬لەگەڵ ڕووبەروبوونەوەكانی مالیكی‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵە سوننیە توندڕەوەكان و ئەو كێشە ناوەخۆییانەی‬ ‫لە ناو كۆمەڵگای شیعەكان هەیە‪ ،‬لەگەڵ ئەو ئەنجامە الوازەی‬ ‫لە هەڵبژاردنی پارێزگاكان بەدەستی هێناوە‪ ،‬لەوانەیە سەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراقی بەشێوەیەكی زۆر باش بەرەوو ئاشتەوایی بچێت‬ ‫بۆ چاككردنەوەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ كورد و عەرەب سوننەكان‬ ‫و توركەكان‪.‬‬ ‫لەوانەیە توندوتیژیەكان بەردەوام بێت ئەگەر بەردەوام بن لەسەر‬ ‫بەهێز كردنی دەسەاڵتی مەركەزی‪ ،‬كۆمەڵگاكانی عەرەبی سوننە‬ ‫و كوردەكان پێویستیان بە هۆكارێكی زۆر بەهێز دەبێت بۆ ئەوەی‬ ‫لە چوارچێوەی ئەو عێراقە ڕووخاوەدا بمێننەوە‪ .‬هەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪ )2014‬هەلێكی زۆر باشە بۆ ئەوەی سەرەتایەكی تازە دەست‬ ‫پێبكەن بۆ بنیاتنانەوەی عێراق‪ ،‬بەاڵم ناكرێت الدانی مالیكی بدرێتە‬ ‫مەرجێكی پێشوەختە ستراتیجیەتی تازە بۆ رزگاركردنی عێراق‪.‬‬ ‫ئەگەرەكان زۆرن بۆ بردنەوەی سەرۆك وەزیران‪ ،‬چونكە سەرۆك‬ ‫وەزیران تایبەتمەندی زۆری هەیە وای لێدەكات لە هەڵبژاردنەكان‬ ‫سەركەوتن بەدەست بهێنێت‪ ،‬لەو تایبەتمەندیانەش بوونی‬ ‫دەسەالتی سەرۆك وەزیرە بەسەر زۆربەی وەزارەتە سەرەكیەكانە‬ ‫وەكو دەزگای ئەمنی و موخابەرات سەرەڕای دەسەاڵتی بەسەر‬ ‫دادگ��ای فیدرالی‪ ،‬لە هەمووی گرینگتر هەر كەسێك لە دوای‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ساڵی(‪ )2014‬هەر كەسێك دەسەاڵتی بگرێتە‬ ‫دەسەت كەمترین فشاری نێو دەوڵەتی و الیەنەكانی عێراقی لەسەر‬ ‫دەبێت بۆ ئەوەی جارێكیتر عێراق بنیات بنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر هاتوو ئەمریكا پاڵپشتی ئەو كەسانەی كرد كە داوای‬ ‫المەركەزیەت دەكەن‪ ،‬ئەوا بەتەنها نابێت‪ ،‬بەهۆكاری جیاواز بە‬ ‫تایبەتی ئەو كەسانەی كاریگەریان هەیە لە عێراق ئێستادا‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و تورك و ئێران‪ ،‬پێشوازی لە حكومەتێك دەكەن كە‬ ‫كەمترین هۆكاری دابەش بوونی عێراق بێت‪ ،‬بە شێوەیەكی دی‬ ‫ئەو هەواڵنەی لە ئارادانە بە دڵنیاییەوە ئەنجامی باشی دەبێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا دروستكردنی كەسایەتیەكی بەهێز لە بەغدا‬ ‫نابێتە هۆی ئارامی لە عێراق‪ .‬كەمبوونەوەی ئەو هۆكارانەی عێراق‬ ‫بە یەكپارچەیی دەهێڵێتەوە ترسناكە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا بەهێز‬ ‫بوونی دەسەاڵتیش زۆر ترسناك ترە‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره‌ ‪179‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫چ شتێك (پەریسا)ی گەیاندە كونجی زیندان‪..‬؟‬ ‫پەریسا لە هەژارییەوە بۆ خیانەت‬ ‫ئا‪ :‬نینا ساالر‬

‫ئەو كاتانەی ه��ەژاری و نەبوونی سەرە رێگە بە مرۆڤ‬ ‫دەگرێت‪ ،‬دووچاری گرتنەبەری رێی هات و نەهاتی دەكات و‬ ‫بە نابەدڵ ویست و حەزی پێدەنێژی‪ ،‬تا ئەو ئاستەی قوربانی‬ ‫بە چارەنووس و داهاتووی بدات‪ ،‬لە پێناو گەیشتنی بە هەموو‬ ‫ئەو نیعمەتانەی كە لە ئەزەلەوە بەهۆی هەژارییەوە لێی بێبەش‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫پەریسا دوای ملمالنێ و رووبەروو بوونەوەیەكی زۆر لەگەڵ‬ ‫هەژاری‪ ،‬بەنادڵی لە تەمەنی ‪ 30‬ساڵیدا‪ ،‬حەز و خۆزگەكانی‬ ‫تەمەنی الوێتی لە گۆڕ دەنێ و لەبەر خاتری پارە و سامان‬ ‫هاوسەرگیری لەگەڵ پیرە پیاوێك ئەنجام دەدات‪ ،‬لەوێوەش‬ ‫ناپاكی هاوسەری دەیخاتە گێژاوێكی گەورەوە‪.‬‬ ‫ئەو گوتی «من و ئاڤانی خوشكم كە بە دوو ساڵ لەخۆم‬ ‫گەورەتر بوو‪ ،‬بەرهەمی دایك و باوكێكی نەخۆش و خێر لەخۆ‬ ‫نەدیوو بووین‪ ،‬باوكم هەر زوو بە نەخۆشی نۆرەدڵ مرد و‬ ‫ئێمەی دایە دەستی قەدەرێكی نادیار‪ ،‬ئاڤان دوای تەواو كردنی‬ ‫قۆناغی ئامادەیی بۆ پەیداكردنی بژێوی ژیانی رۆژانەمان لە‬ ‫یەكێك لە بنكەكانی تەندروستی بوو بە پەرستار و بە مووچە‬ ‫كەمەكەی ئێمە و خۆشی دەژیاند»‪.‬‬ ‫ئەو درێ��ژە بە گێڕانەوەی چیرۆكەكەی دەدات و دەڵێت‬ ‫«دایكیشم تووشی نەخۆشی شێرپەنجەی خوێن هات‪ ،‬تەنیا‬ ‫چارەسەریشی لە دەرەوەی واڵت دەكرا‪ ،‬منیش دوای دەرچوونم‬ ‫لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكان‪ ،‬بە درێژایی ماوەی زیاتر‬ ‫لە دوو ساڵ‪ ،‬بە دوای كاردا گەڕام و لە هیچ فەرمانگەیەك‬ ‫وەرنەگیرام‪ ،‬بە بیانووی ئەوەی تەعینات راوەستاوە‪ ،‬دوای‬ ‫تێپەڕ بوونی چەندمانگێكی كەم و بەهۆی چارەسەر نەكردنی‪،‬‬ ‫لە شەوێكی ساردی زستان دایكم ماڵئاوایی لە ژیان و ئێمە و‬ ‫دواجار شێرپەنجە كرد»‪.‬‬ ‫پەریسا لە درێ��ژەی قسەكانیدا گوتی «زۆری نەخایاند‬ ‫لە ئیدارەی میوانخانەیەكی گەورە وەكو ژمێریار بە شێوەی‬ ‫گرێبەست بە مووچەیەكی باش دامەزرام‪ ،‬ئەگەرچی لە بەیانی‬ ‫تا ئێوارە كارم دەكرد‪ ،‬بەاڵم ماندوو بوون كاری تێنەدەكردم و‬ ‫هەمیشە ئەو ساتانەم لە یاد بوو كە دایكم شەو تا بەیانی بە دەم‬ ‫ئازار و ژانەوە دەینااڵند و پارەمان نەبوو پزیشكێكی بۆ بانگ‬ ‫بكەینە ماڵەوە‪ ،‬تاوەكو كەمێك لە ئازارەكەی كەمبێتەوە»‪.‬‬ ‫فەقیر و هەژاری و رووداوەكانی دایك و باوكی‪ ،‬وای لێدەكەن‬ ‫كە شوو بە خاوەنی میوانخانەكە بكات كە پیرە پیاوێكی ‪61‬‬ ‫ساڵ بوو‪ ،‬ئەو دوو كوڕی هەبوو لە دەرەوەی واڵت بوون‪.‬‬ ‫پەریسا لەو بارەوە دەڵێت «ئاڤانی خوشكم زۆر هەوڵیدا تا لەو‬ ‫بڕیارەم پاشگەزم بكاتەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ منێكی تامەزرۆ و بێبەش‬ ‫لە نیعمەتەكانی ژیان بێسوود بوو‪ ،‬منێك كە ئاوێنەیەكی جوانم‬ ‫لە ماڵەكەمدا نەبوو تاوەكو قژمی لەبەردا دابهێنم‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫بە ئاڤانم گوت ئەگەر تەمەنی ‪ 100‬ساڵیش بێ هەر مێردی‬ ‫پێدەكەم»‪.‬‬ ‫ئەو ژیانی هاوسەریی لەگەڵ ئەو پیاوە پێكهێنا‪ ،‬دوابەدوای‬ ‫ئەویش ئاڤانی خوشكی لەگەڵ كوڕێكی هاوتەمەنی و بە رێگەی‬ ‫خۆشەویستی ژیانی هاوسەری دروستكرد‪ .‬ئەوەشمان لە بیر‬ ‫نەچێت ئەو پیاوە مەرجی ئەوەی بۆ دانابوو كە نابێ منداڵیان‬ ‫ببێ‪ ،‬لەبەر ئەوەی چۆتە تەمەنەوە و نایەوێ منداڵێكی دیكە‬ ‫بێنێتە ژیانەوە‪ ،‬پەریساش بە هەموو مەرجەكانی رازی بووە‪.‬‬ ‫دوای نەخۆشكەوتنی مێردەكەی‪ ،‬ژیانی پەریسا روو لە‬ ‫كارەسات دەكات‪ ،‬وەكخۆی گوتی «دوای چەند ساڵێكی كەم‬ ‫مێردەكەم بەهۆی نەخۆشییەوە نەیتوانی بچێتە دەرەوە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە هەموو جارێك كوڕە سكرتێرەكەی بانگ دەكرد تاوەكو‬ ‫حیسابی میوانخانەكەی لەگەڵدا بكات‪ ،‬سەرەتا ئەو كوڕە زۆر‬

‫بە ئەدەبەوە هەڵسوكەوتی دەك��رد‪ ،‬دواتر بە دەستی خۆم‬ ‫دەرگ��ای بەدرەوشتیم بۆ خستە سەر پشت و هێدی هێدی‬ ‫پەیوەندی سێكسی لە نێوانماندا دروست بوو‪ ،‬ئەگەر رۆژێ‬ ‫دیار نەبوویە خۆم تەلەفۆنم بۆ دەكرد تا ئەو رادەیەی بێ ئەو‬ ‫نەدەحەوامەوە»‪.‬‬ ‫پەریسا لە گێڕانەوەی چیرۆكی ژیانە دۆڕاوەكەی بەردەوام‬ ‫ب��وو و گوتی «ئ��ێ��وارەی��ەك وەك ت��ەواوی ئێوارەكانی تر‬ ‫مێردەكەم بە دوای كوڕە سكرتێرەكەی نارد بۆ هەندێ كاری‬ ‫پێویست‪ ،‬ئەو كاتیش كوڕە بچووكەكەی لێرە بوو‪ ،‬ئەو بەبۆنەی‬ ‫نەخۆشی باوكیەوە هاتبووەوە‪ ،‬دوای ئەوەی پزیشكەكانی لە‬ ‫چارەسەر كردنی بێئومێد بوون‪ ،‬دوای هاتنی كوڕەو راپەڕاندنی‬ ‫كارەكانی‪ ،‬من رێگەم نەدا بڕواتەوە و ناردمە ژوورەكەی خۆم‬ ‫لە قاتی سەرەوە‪ ،‬بێئاگا بووم لەوەی زڕ كوڕەكەم كامێرای لە‬ ‫ژوورەكەم داناوەتەوە‪ ،‬شەو دوای نووستنم لەگەڵ كوڕە‪ ،‬وەك‬ ‫پیشەی هەمیشەم سەرێكم لە ژووری مێردەكەمدا بۆ ئەوەی بەر‬ ‫لە نووستنی دەرمانەكانی پێبدەم‪ ،‬بەاڵم كە چووم مێردەكەم‬ ‫لەسەر جێگاكەی نەمابوو‪ ،‬ترسام لەوەی هەستی بە شتێك‬ ‫كردبێ‪ ،‬كوڕەكەم بەڕێكرد و كە دەرگای دەرەوەم بۆ كردەوە‬ ‫مێردەكەم و زڕ كوڕەكەم لە حەوشە دانیشتبوون‪ ،‬لەم كاتەدا‬ ‫مێردەكەم جنێوی پێدام‪ ،‬بەاڵم كوڕەكەی گوتی‪ :‬باوكە با بچم‬ ‫كامیراكە بێنمە خوارەوە‪ ،‬ئەوكات بەزم خۆشتر دەبێت‪ ،‬دوای‬ ‫ئەو هەموو رووبەروو بوونەوەیە بە كراسی بەرم دەریان كردم‬ ‫و مێردەكەشم سێ بە سێ تەاڵقی دام و گوتی‪ :‬گەر نارازی‬ ‫بڕۆ لە دادگا شكات بكە‪ ،‬بەوەش نەوەستان بەتۆمەتی ناپاكی‬ ‫هاوسەری شكاتیان لێكردم‪ ،‬ئێستاش ئاڤانی خوشكیشم ئامادە‬ ‫نییە بمگرێتە خۆی»‪.‬‬ ‫لەرووی كۆمەاڵیەتییەوە توێژەری كۆمەاڵیەتی هێمن عومەر‬ ‫ساڵح هۆكار و چارەسەری ئەو كێشەیە دەخاتە روو و پێیوایە‬ ‫زۆرێك لەو كێشانەی كە ئەو ئافرەتە لە ئێستەدا هەیەتی‬ ‫درێژكراوەی خۆیەتی‪ ،‬كاتێك مرۆڤێكیش هەڵە دەكات پێویستە‬

‫سزاكەی و باجەكەی بدات‪ ،‬گوتیشی»زۆر جار بووە سزاو‬ ‫باجەكەی لە دادگەوە بڕیار بۆ كەسێك نەدراوە‪ ،‬بەاڵم ژیان‬ ‫و دڵڕەنجاندنی كەسانی دەورووبەر بووەتە هۆكارێك كە دواتر‬ ‫تۆڵەی لێبكرێتەوە‪ ،‬چیرۆكی ئەو ئافرەتە راستە تراژیدیایەو‬ ‫هەژاری بەشێكە لە ژیانی‪ ،‬بەاڵم ئەوە بەو مانایە نییە كە‬ ‫مرۆڤ خۆی بفرۆشێت‪ ،‬هەموو ئەو ئافرەتانەی كە شوو بە‬ ‫پیاوێكی دەوڵەمەند دەكەن دەبێت باش بزانن ئەوان خۆیان‬ ‫فرۆشتووە‪ ،‬چونكە ئەوان بۆ پارەو ماڵ و سامان شویانكردوە‪،‬‬ ‫جیاوازیەكی بچوك هەیە لە نێوان ئەو ئافرەتانەی كە كاری‬ ‫لەشفرۆشی دەكەن لەگەڵ ئەو ئافرەتانەی بۆ پارەو سامان‬ ‫شوو دەكەن‪ ،‬تەنها ئەوەیە كە ئەوانەی كە لەشیان دەفرۆشن‬ ‫كڕیارەكانیان جۆراو جۆرەو ئەوانەشی كە بۆ پارەو سامان‬ ‫شوودەكەن كڕیارەكەیان كەسێكی دیاری كراوە‪ ،‬بۆیە كەسی‬ ‫لەشكڕش هەر بەو چاوە سەیری ئەو كەسە دەكات كە كڕیویەتی‬ ‫نەك بە چاوێكی مرۆڤانە»‪ .‬توێژەرەكە ئەوەشی گوت «ئەگەر‬ ‫خوێندنەوە بۆ ژیانی ئەو ئافرەتە بكەی سەرلەبەری كێشەكانی‬ ‫بە رێژەی بەرز دروستكراوی خۆیەتی‪ ،‬ئەوەی كە ئێستەش‬ ‫رووبەڕووی بووەتەوە باجەكەیەتی‪ ،‬بۆیە زۆر گرنگە كە ئافرەت‬ ‫لە كۆمەڵگەی ئێمە هۆشیاری ئەوەی بۆ دروستبكرێت خۆی‬ ‫وەكو كااڵیەك نەبینێ»‪ .‬دەشڵێت «راستە هەژاری دەردێكی‬ ‫كوشندەیە‪ ،‬بەاڵم ئەو دۆزەخەش نییە كە مرۆڤ ناچاری ئەوە‬ ‫بكات حۆی بفرۆشێت‪ ،‬جگە لەوەش ئەو ئافرەتە كە خۆی‬ ‫فرۆشتنووە بە كەسێكی بەتەمەن ئەوە تەنانەت خیانەتیشی‬ ‫كردووە‪ ،‬بۆیە الی پیاوە دەوڵەمەندەكە سزای خۆی وەرگرتووەو‬ ‫ئێستەش لە سزای دووەمیدایە»‪.‬‬ ‫لەكۆتایی قسەكانیدا‪ ،‬هێمن عومەر گوتی «باشترین‬ ‫چ��ارەس��ەر ئەوەیە كە واز لە كەسوكارەكەی نەهێنێت و‬ ‫قەناعەتیان پێ بكات كە ئەو ئێستە ئەو كەسەی جاران نییە‪،‬‬ ‫تەنانەت دڵنیایان بكاتەوە كە ئەو هەڵەیەكی گەورەی كردووەو‬ ‫هەرگیز دووبارەی ناكاتەوە»‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪179‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫‪9‬‬

‫حكومەت ئەوەندەی تەركیزی لەسەر ئیجرائات كردنە‪،‬‬ ‫ئەوەندە كار لەسەر رۆشنبیری یاسایی ناكات‬ ‫میدیای كوردی كەمترین كاریگەری هەبووە لەسەر‬ ‫كەمكردنەوەی توندوتیژی‬ ‫لە میانەی دیمانەیەكدا یادگار جاف‪ ،‬راوێژكاری مەكتەبی كاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان باس لە چەمكی توندوتیژی و‬ ‫هۆكارەكانی و بوونی مەكتەبی كۆمەاڵیەتی حزبەكان و بەریەككەوتنیان‬ ‫لەگەڵ یاسادا دەكات‪.‬‬ ‫دیمانە‪ :‬گۆنا تۆفیق‬

‫یادگار جاف‪ ،‬راوێژكاری مەكتەبی كاروباری كۆمەاڵیەتی‪:‬‬

‫پەروەردە خۆی بەشێكە لە كێشەكان‬ ‫پ‪ :‬هۆكاری زیاد بوونی كێشە كۆمەاڵیەتیەكان بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫و‪ :‬زۆر بوونی كێشە كۆمەاڵیەتیەكان جێگەی نیگەرانیە‪ ،‬هۆكاری‬ ‫سەرەكی ئەمەش خۆ نەگونجاندنە لەگەڵ ئەو كرانەوە گەورەی كە بەڕووی‬ ‫دنیادا هاتۆتە ئاراوە‪ ،‬كە وەك پێویست سودمان لە الیەنی ئەرێنی ئەو‬ ‫هۆكارانە وەرنەگرتووە‪ ،‬یان خراپ بەكارهێنانی كەرەستەكانی رۆژانەیە‪.‬‬ ‫هۆكارێكی دیكە تێنەگەیشتنی نێوان كەسەكانە لە یەكتر‪ ،‬باری‬ ‫ئابووری و رێكنەخستنەوەی ئەو بوارە لە ژیانی رۆژانەدا هۆكارێكی‬ ‫تری زیاد بوونی كێشەكانە‪ .‬لەهەمووی گرنگتر نارۆشنبیری هاواڵتییە‬ ‫لەبەرامبەر مافە یاساییەكانی‪ ،‬كە زۆر جار ئەم سنورە تێدەپەرێنێت و‬ ‫ڕووبەرووی كێشە دەبێتەوە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬هۆكاری نارۆشنبیری هاواڵتیان بەرامبەر مافە یاساییەكان چییە؟‬ ‫و‪ :‬یەكەم هاواڵتی خۆیەتی كە دەبێت ئەرك و مافی یاسایی خۆی‬ ‫بزانێت‪ ،‬كە ئەمە الی تاكی ئێمە نەبۆتە كەلتور و زۆر كەس سنورەكانی‬ ‫خۆی دەبەزێنێت‪ .‬دواتر سیستەمی سیاسی واڵت وەك چۆن بەرپرسە‬ ‫لەبەرێوە بردن لەچوارچێوەیەكی یاساییدا‪ ،‬بەو شێوەیەش بەرپرسە‬ ‫لە تێگەیاندن و فێركردنی هاواڵتیەكانی‪ ،‬كە بەداخەوە ئەوە بە الوازی‬ ‫دەبینم و حكومەت ئەوەندەی تەركیزی لەسەر ئیجرائات كردنە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫كار لەسەر رۆشنبیری یاسایی ناكات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئاستی توندو تیژی لە هەرێمی كوردستان چۆنە؟ یاخود‬ ‫جۆرەكانی توندو تیژی چین؟‬ ‫و‪ :‬توندو تیژی جۆری زۆرە‪ ،‬بەاڵم بە كاریگەری رێكخراوەكانی ژنان‬ ‫و میدیاش پاڵپشتی ئەمەی كردووە‪ ،‬توندوتیژی خراوەتە ئەو بازنەی كە‬ ‫تیایدا ژن دەچەوسێنرێتەوە‪ ،‬كە ئەمە بەتەنیا جۆرێكە لە توندوتیژی‪،‬‬ ‫ئەگەر وەك حاڵەت ژنێك توندوتیژی بەرامبەر بكرێت‪ ،‬ئەوا رۆژانە دەیان‬ ‫كەس بێ جیاوازی ڕەگەزی دەچەوسێنرێنەوە‪ ،‬منداڵ لەماڵەوە پاشان لە‬ ‫قوتابخانە دەچەوسێنرێتەوە‪ ،‬زۆرترین منداڵەكان لەترسی دایك و باوك‬ ‫دەچنە بەرخوێندن نەك وەك خۆشەویستی بۆ فێربوون‪ ،‬كەواتە ئەمە‬ ‫توندو تیژییە‪ ،‬لە فەرمانگەیەك جەنابی بەرێوەبەر بەدەر لە رێنمایی بە‬ ‫كەیفی خۆی كار بە فەرمانبەرەكانی دەكات‪ ،‬بەاڵم بەرێوەبەرێكی تر‬ ‫وانییە‪ ،‬كەواتە ئەمە توندوتیژیە‪ ،‬بێسەرو بەری لەرێگەوبان كە تیایدا‬ ‫مافی زۆر كەس زەوت دەكرێت ئەمەش هەر توندوتیژییە‪ ،‬بێ ئەوەی‬ ‫ئێمە ئاگاداربین رۆژانە بەرامبەركانمان دەچەوسێنینەوەو توندوتیژیان‬ ‫بەرامبەر دەكەین‪ ،‬كەواتە توندوتیژی بەشێكە لە كەلتوری كومەڵگای‬ ‫ئێمە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا میدیا‪ ،‬بە هەموو جۆرەكانیەوە لە ورژاندن و نیشاندانی فیلم‬ ‫و زنجیرە دراما‪ ،‬كاریگەریان نەبووە بۆ زیادبوونی توندوتیژی؟‬ ‫و‪ :‬میدیای كوردی كەمترین كاریگەری هەبووە لەسەر كەمكردنەوەی‬ ‫توندوتیژی‪ ،‬نیشاندانی كەیسێك لە میدیا توندوتیژی كەمناكاتەوە‪،‬‬ ‫ئەوە تەنیا بۆ پركرنەوەی كات بەكاردێت نەك بۆ ئیشكردن لەسەر‬ ‫دیاردەیەك لە كومەڵگا‪ ،‬چونكە میدیا دەبێت قسە لەسەر هۆكار بكات‬ ‫و باس لەچارەسەریش بكات‪ ،‬ئەوەی لێرە دەبینرێت بەتەنیا ورووژاندنە‪،‬‬

‫كاریگەری فیلمی سینەمایی یان ئەكشن راستەوخۆ ئاسەواری خراپ‬ ‫لەسەر مرۆڤ جێدەهێڵێت‪ ،‬دیسان لەمەش نارۆشنبیری دەبینرێت‪،‬‬ ‫چونكە زۆر جار تەمەنی بینەری هەر فلیمێك دیاری دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبینن لێرە زیاتر منداڵ لە خوار تەمەنی ‪ 12‬ساڵی بینەری ئەو كارانەن‬ ‫كە زۆرجاردەبینین منداڵ حەزی بەو كەرەستە و یاریانە هەیە كە لە‬ ‫فیلمەكان بەكاردێت‪ .‬دیسان لە بێسەروبەری بازارو رێكنەخستنەوەی‬ ‫ئەو بوارە هەموو ئەو كەرەستانە بۆ بازرگانی كردن دەست دەكەون‪،‬‬ ‫كەواتە دوای نیشاندانی فیلمەكان زەمینە لەبارە بۆكاریگەریە خراپەكانی‬ ‫ئەو فیلمە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئایا رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬ڕۆڵیان هەبووە لە كەم‬ ‫كردنەوەی دیاردەكانی توندو تیژی؟‬ ‫و‪ :‬هەرجموجوڵ و رۆڵێك ناكرێت رێزی لێنەگیرێت‪ ،‬بەاڵم كاری‬ ‫هەندێك رێكخراو ئەوەندەی ورووژاندنە ئەوەندە هۆكار نییە بۆ چارەسەر‪،‬‬ ‫بۆیە كاری ئەو رێكخراوانە لە ئاست زۆری كێشەكان نییە و بەشی زۆری‬ ‫بێئاگان لە كاری راستەقینەی خۆیان و وەك كومپانیای بازرگانیان‬ ‫لێهاتووە‪ ،‬زۆربەیان متمانەیان لەدەست داوە و هیچ كاریگەریەكی‬ ‫ئەرێنیان نییە‪ ،‬لەكاتێكدا ئێستا قۆناغێكی گونجاوە بۆ كاری رێكخراوەیی‬ ‫و ئیشكردن لەسەر ئەو كەیسانە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬سیستمی پەروەردە كاریگەری چیە؟ یان چیكردوە؟‬ ‫و‪ :‬ئەوە پەروەردەیە كە دەتوانێت ئەو بارە خوارە رێك بكاتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەك رێكی نەكردۆتەوە‪ ،‬لێرە پەروەردە خۆی بەشێكە لە كێشەكان‪ ،‬لە‬ ‫دنیای دەرەوە هەر لە دایەنگەوە دەست دەكرێت بەم پالنە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫یەكەم بینینی منداڵت دەوترێت حەزت بە چیە بیكەیت؟ واتە ئەوە‬ ‫كەسایەتی بۆ دروست دەكات‪ ،‬دواتر رای هەموو منداڵەكان بەزۆرینە‬ ‫یەكالیی دەكرێتەوە‪ ،‬دیسان ئەمە فێركردنی دیموكراسی و قبوڵكردنی‬ ‫یەكترە‪ ،‬پاشان فێردەكرێت ئەرك و ماف چیە‪ ،‬هەر بە زمانی منداڵ‬ ‫دنیایەك شتی جوانی تیا دەچێنرێت و لە قۆناغەكانی تری فێركردن‬ ‫مرۆڤێكی كامڵ بەرهەم دێنێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ڕۆڵی شڵتەرەكان چیە لە كەم كردنەوەی توندوتیژی؟‬ ‫و‪ :‬شڵتەرەكان بەتەنیا شوێنی داڵدەدانە نەك چاكسازی‪ ،‬ئەو كەسەی‬ ‫دەكەوێتە ئەوێ جارێكی تر كۆمەڵگا بە ئاسانی هەزمی ناكاتەوە‪ .‬لە‬ ‫نێو شاڵتەرەكەش بەتەنیا ژیانی پارێزراوەو هیچی تر‪ ،‬كەواتە شاڵتەر‬ ‫النەیەكە بۆ پاراستن و دەبێت فۆرمی ئیشەكەیان بگۆڕێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دەستدریژی سێكسی جۆرێكی ترە لە توندوتیژی دژ بە تاك‪،‬‬ ‫ئەمە لە چی ئاستێكدایە؟‬ ‫و‪ :‬هۆكاری سەرەكی دەگەڕێتەوە بۆ كەپتبوونی غەریزەی تاك‪،‬‬ ‫كە لەدەرەنجامی پڕبوون پەنادەباتە بەر ئەو جۆرەی توندوتیژی بێ‬ ‫رەزامەندی ڕەگ��ەزی بەرامبەر‪ .‬لێرە هەر ڕووداوێ��ك لەو چوارچێوە‬ ‫دەشاردرێتەوە‪ ،‬چونكە شەرمەزاری بۆ خاوەنەكەی دروست دەكات بێ‬ ‫گەڕانەوە بۆ هۆكارەكەی‪.‬‬ ‫لەواڵتان رێگە دراوە بەكردنەوەی شوێنی تایبەت بەو كارە‪ ،‬بەاڵم‬

‫لێرە بە كاریگەری دین و هەندێك عورفی كومەاڵیەتی ئەمە رێگە پێدراو‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە هەندێك جار دەستدرێژی سێكسی ڕوودەدات‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ڕۆڵی مەكتەبە كۆمەاڵیەتیەكان چییە لە كەم كردنەوەی توندو‬ ‫تیژی؟ كە یاسا هەبێت ئەم مەكتەبانە ڕۆڵیان چی دەبێت؟‬ ‫و‪ :‬مەكتەبە كۆمەاڵیەتیەكان هەر یەكەو چوارچێوەیەكی حیزبی هەیەو‬ ‫بەكاریگەری بیرو فكری ئەو حیزبە كاردەكات‪ ،‬كە ئیشی بۆ دەكات‪ .‬رۆڵی‬ ‫گرنگیشیان هەیە لە كەم كردنەوەی كێشەكان‪ ،‬هەڵبەت لە رابردوودا لە‬ ‫كەمی شارەزایی كادیرەكانی ئەو بوارە هەندێك بەریەككەوتن لەگەڵ یاسا‬ ‫ڕوویداوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا هەم جۆری كێشەكان جیاوازە هەم قۆناغەكە‬ ‫گۆڕاوە‪ ،‬كە دەبێت بە وریاییەوە لەگەڵ كێشەكان كاربكەیت‪ .‬یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان لەئەنجامی باوەڕ بوونی بە یەكسانی كومەاڵیەتی‬ ‫و سەروەری یاساو تێگەیشتنی بۆ ئەم قۆناغەی كۆمەڵگای كوردی‪،‬‬ ‫مەكتەبی كومەاڵیەتی گەشە پێداوە كە دەتوانێت دەوری گرنگ بگێرێت‬ ‫لە كەمكردنەوەی كێشەكان‪ ،‬هەر لەو چوارچێوەدا چەندین راوێژكاری‬ ‫یاسایی و توێژەری كۆمەاڵیەتی هێناوەتە نێو مەكتەب‪ ،‬تا بەریەككەوتن‬ ‫لەگەڵ یاسا ڕوونەدات و چارەسەری هەر كێشەیەك شەرعیەتی خۆی‬ ‫وەرگرێت‪ ،‬زۆر جار بڕیاری دادگا بۆ یەكالیی بونەوەی كێشەیەك ئاڵۆزیی‬ ‫زیاتر بەدوای خۆیدا دێنێت و ماوەیەكی زۆر دادگا سەرقاڵ دەكات‪،‬‬ ‫هەندێك لەو كێشانە لە مەكتەبە كۆمەاڵیەتیەكان بە ئاسانتر چارە‬ ‫دەكرێن‪ ،‬دیارترین كێشە ئێستا جیابونەوەیە‪ ،‬كە بە داخەوە بۆتە دیاردە‬ ‫ئەم جۆرە كێشە لە دادگا بە جیابونەوە كوتایی دێت‪ ،‬بەاڵم زۆر جار‬ ‫لە مەكتەبی كۆمەاڵیەتی پێكدەهێنرێنەوە‪ ،‬ئەمە جارێكی تر گەرانەوەی‬ ‫هیوایە بۆ ئەو خێزانە كە دەیان نمونەمان الیە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬چەند رێكخراوێكی ژنان لەبەیاننامەیەكدا داوای داخستنی مەكتەبی‬ ‫كومەاڵیەتی حیزبیەكانیان كرد‪ ،‬كە پێیان وابوو داڵدەی تاوانباران‬ ‫دەدەن‪ ،‬بۆ ئەمەیان چی دەڵێی؟‬ ‫و‪ :‬بەراستی ئێمە تووشی سەرسوڕمان بووین بەو ك��ارە‪ ،‬ئەوان‬ ‫بێئاگاییەكی زۆرو پەلەپەلی بە ڕونكردنەوەكەیانەوە دیاربوو‪ ،‬كە‬ ‫پێدەچوو هاندرابن بۆ ئەوكارە‪ ،‬چونكە ئەوان نەیان توانیوە جیاوازی‬ ‫بكەن لەنێوان كۆمەاڵیەتی حیزبە كراوەكان و حیزبە ئیسالمیەكان‪،‬‬ ‫دەڵێن هەمووی دابخرێت كە جیاوازی زۆر هەیە لە جۆری كارەكانمان‪،‬‬ ‫یەكێتی نیشتیمانی كوردستان داینەمۆی ورژاندنی زاراوەی توندوتیژی‬ ‫و داكۆككارێكی جدی مافی ژن بووە‪ ،‬كاتێك جەنابی مام جالل یاسای‬ ‫تایبەتی بۆ پاراستنی مافی ژن دەردەكرد‪ ،‬كێ هەستی بەم بەرپرسیاریتە‬ ‫دەكرد؟ ئێمە بەشێكی تایبەتمان بە توندوتیژی ژنان كردۆتەوە لە‬ ‫نێو مەكتەب‪ ،‬كە لەگەڵ چەندین رێكخراوی نێودەوڵەتی پەیوەندیان‬ ‫هەیەو پشتیوانی دەكرێن‪ ،‬ئیتر نازانم ئەم داواكاریە بۆ؟ ئێمە لەگوندە‬ ‫دوورە دەستەكان چەندین كێشەی ژنمان چارە كردووە‪ ،‬كە دڵنیام ئەو‬ ‫رێكخراوانە تەنانەت بۆ سەیرانیش رێیان نەكەوتۆتە ئەو گوندانە نەك بۆ‬ ‫بەدوادا چوونی كێشەی ژن‪ ،‬ئەگەر رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان جدی‬ ‫بن لەكاری راستەقینەی خۆیان زۆر لەو كێشانە كەم دەبنەوە‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره‌ ‪179‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫رەشید باجەالن كەسایەتی ناوداری خانەقین‬ ‫سەربەست برزۆ‬ ‫بە درێژایی دەیەكانی سەدەی رابردوو‪ ،‬گەلێك كەسایەتی لێهاتوو‬ ‫و تێكۆشەرو ك��وردپ��ەروەر لەشاری خانەقین بە دەرك��ەوت��وون‪ ،‬كە‬ ‫توانیویانە خزمەتێكی مەزن بە مێژوو و كەلتوورو بەرژەوەندی بااڵی‬ ‫نەتەوەو میللەتەكەیان بكەن‪ .‬یەكێك لەو زاتانە كەسایەتی رۆشنبیرو‬ ‫سیاسەتمەدارو خەباتگێڕ‪ ،‬دادوەر (رەشید باجەالن) بووە‪.‬‬ ‫رەشید كوڕی ئیسماعیل كوڕی عەزیز ئاغای باجەالن‪ ،‬ساڵی ‪1920‬‬ ‫لە گوندی (بنكوورە)ی سەر بە قەزای خانەقین هاتۆتە دونیاوە‪ ،‬هەر‬ ‫لەوێ بەمنداڵی لەحوجرە خوێندوویەتی‪ .‬پاشان لەساڵی ‪1930‬دا لەپۆلی‬ ‫دووی سەرەتایی لەشاری خانەقین وەرگیراوەو پەرەی بە خوێندنەكەی‬ ‫داوە‪ .‬دواتر لەنیوەی دووهەمی سییەكانی سەدەی راب��ردوو‪ ،‬هەردوو‬ ‫قۆناغی ناوەندی و ئامادەیی لەشاری باقووبەی ناوەندی پارێزگای دیالە‬ ‫تەواو كردووە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1940‬رەشید باجەالن لە كۆلێژی ماف لەبەغدا وەردەگیرێت‬ ‫و هەر لەوێ دەبێتە هاوەڵی نزیكی یونس رەئووف (دڵدار)ی شاعیرو‬ ‫پێكەوە بۆ ماوەی دوو ساڵ ژوورێك لە ئوتێلی بنەماڵەی (النواب)‬ ‫لەناوچەی كەرخ بەكرێ دەگرن و ژیانی تێدا بە سەردەبەن‪ .‬بە هۆی‬ ‫(دڵدار)ی هاوەڵییەوە باجەالن دەچێتە ریزی پارتی هیوا‪ ،‬شانبەشانی‬ ‫هاوەڵەكەی‪ ،‬رۆڵێكی خەباتگیرانەی بەرچاو لە ریزی ئەو پارتەدا لە بەغدا‬ ‫دەبینێت‪ .‬هەروەها لەشاری خانەقین ودەرەوەیدا‪ ،‬خزمەتێكی بایەخدار‬ ‫بە رەوت��ی هیوا دەك��ات‪ ،‬هەر لەو پێناوەدا (ساڵی ‪ )1942‬خۆی و‬ ‫(حەسەن زەهاوی)ی هاوەڵی دەچنە شاری كرماشان و لەوێ بەهاوكاریی‬ ‫چەند كەسایەتییەك رێكخراوێك بۆ ئەو پارتە (هیوا) دادەمەزرێنن‪.‬‬ ‫كۆششی بێوچان و دڵسۆزانەی مامۆستا باجەاڵن لەریزی پارتی‬ ‫هیوادا كارێكی وا دەكات كە ببێتە مایەی متمانەو رێزی سەرۆكی‬ ‫بااڵی هیوا‪ ،‬مامۆستا رەفیق حیلمی‪ .‬ئەوەبوو ساڵی ‪ 1943‬لە پێناوی‬ ‫وەدیهێنانی یەكریزی و هەماهەنگی لەخەباتی كوردایەتیدا‪ ،‬مامۆستا‬ ‫باجەالن لە الیەن مامۆستا رەفیق حیلمیەوە بە نامەیەكەوە دەنێردرێتە‬ ‫الی كامران بەدرخان لە شاری بەیروت‪ ،‬لەمیانەی ئەو سەفەرەدا باجەالن‬ ‫سەرەتا سەردانی سوریا دەكات و لەوێ چاوی دەكەوێت بە قەدری جان‬ ‫و جەالدەت بەدرخان‪ ،‬ئەوجا بەرەو بەیروت بەڕێدەكەوێت و نامەكە‬ ‫دەگەیەنێتە كامەران بەدرخان‪ ،‬كە بەنامەكە زۆر دڵخۆش دەبێت و‪،‬‬ ‫دەستوبرد وەاڵمی مامۆستا حیلمی دەداتەوە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1944‬مامۆستا باجەالن كۆلیژی ماف تەواو دەكات و‪ ،‬بۆ‬ ‫ماوەیەك لەشاری خانەقین ودەروبەریدا كاری پارێزەری دەكات‪ .‬هەر لە‬ ‫هاوینی ئەو ساڵەدا بەشداری لە كۆنفرانسی هیوا لە كەالردا دەكات كە‬ ‫بە مەبەستی بنبڕ كردنی ناكۆكی و گرژیی نێوان سەرۆكی بااڵی پارت و‬ ‫هەندێك لە ئەندامانی ئەو پارتە ساز دەكرێت‪.‬‬ ‫پاش پەرت و باڵوبوون و نەمانی حزبی هیوا‪ ،‬مامۆستا باجەالن‬ ‫سەردانی كۆماری مەهاباد دەكات و‪ ،‬لەوێ لە گەڵ میرحاج دا دەچنە‬

‫وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە‪ :‬خەبات كەمال‬

‫نوسەر‪ :‬پاولۆ كۆیلۆ‬ ‫م��اوەی��ەك ل��ەم��ەوب��ەر خێزانەكەم چ��وو بۆیارمەتیدانی‬ ‫گەشتیارێكی سویسری لە ئیپانیما كە دەیوت لە الیەن هەندێ‬ ‫منداڵی سەرشەقامەكان دزی لێكراوە‪ .‬بە زمانێكی پرتوگالی‬ ‫ئابڕوبەر وبەلەهجەیەكی قورسی بیان قسەی دەكرد ووتی‪ ،‬بە‬ ‫جێهێڵراوە بێ پاساپۆرت و بێ پارە و بەبێ شوێنێك لێی‬ ‫بخەوێت‪.‬‬ ‫خێزانەكەم نانی نیوەڕۆی بۆكڕی و بڕێك پارەی پێدا بۆ‬ ‫مانەوەی لە ئوتێلێكدا بۆ شەوی دواتر تا ئەو كاتەی پەیوەندی‬ ‫دەكات بە باڵیۆزخانە كەیەوە‪ .‬ڕۆژانی دواتر‪ ،‬ڕۆژنامەیەكی‬ ‫ڕییو ڕایگەیاند كە ئەم «گەشتیارە سویسرییە» لەڕاستیدا‬ ‫ئەكتەرێكی داهێنەرە كە لەهجەیەكی بەكاردەهێنا بۆ ئەوەی‬ ‫خراپ كەڵك وەرگرێت لەباوەڕی دروستی كەسانێكی وەك ئێمە‬ ‫كە ڕییۆمان خۆش دەوێت و دەمانەوێت ئەو وێنا خراپانە‬ ‫ڕەتبكەینەوە‪-‬پۆزشیان بۆبهێنرێتەوە یان نا‪ -‬ئەمە بووە بە‬ ‫كارت و ناسنامەمان‪.‬‬ ‫كاتێ كە ووت��ارەك��ەی خوێندەوە‪،‬خێزانەكەم بە سادەی‬

‫خزمەتی پێشەوا قازی محەمەد‪ .‬سەرچاوەیەكی دیكەش دەڵێت‪ :‬مامۆستا‬ ‫باجەالن پتر لە جارێك سەردانی كۆماری كوردستانی لە مەهاباددا‬ ‫ك��ردووەو چاوی بە پێشەوا قازی محەمەد كەوتووە‪ ،‬كە جارێكیان‬ ‫بەڕێزیان دەمانچەیەكی بەدیاری پێ بەخشیووە‪ ،‬دەڵێن ئەو دیارییە‬ ‫بەنرخە هێشتا الی كەس وكاری باجەالن پارێزراوە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1946‬مامۆستا باجەالن لە چاالكی و كۆبوونەوە سەرەتاییەكانی‬ ‫دامەزراندنی پارتی دیموكراتی كوردستان بەشداری دەكات و هەمیسان‬ ‫وەك ئەندامی دەستەی دامەزرێنەر لە كۆنگرەی یەكەمی پارتی‬ ‫(كۆنگرەی دامەزراندن) لەماڵی بەڕێز سەعید فەهمی لە شاری بەغدا‬ ‫ئامادە دەبێت‪ ،‬هەر لەو كۆنگرەیدا بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی پارتی‬ ‫هەڵدەبژێردرێت‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1948‬مامۆستا باجەالن بەشداریی كاریگەرانە دەكات لە‬ ‫راپەڕینە جەماوەرییەكەی شاری خانەقین بە سەركردایەتی هەردوو‬ ‫تێكۆشەر عەزیز پشتیوان و مەال عارف‪ ،‬كە جەماوەری شۆڕشگێڕ و‬ ‫زەحمەتكێشی خانەقین لە دژی گرانی و برسێتی شااڵو دەبەن و دەست‬ ‫دەگرن بە سەر تێكڕای ئەو دانەوێاڵنەی لە كۆگاكانی شاردا عەمبار‬ ‫كرابوون و حكومەت بە تەمابوو بە شەمەندەفەر بۆ دەرەوی شاریان‬

‫كۆششی بێوچان و دڵسۆزانەی مامۆستا‬ ‫باجەالن لەریزی پارتی هیوادا كارێكی‬ ‫وا دەكات كە ببێتە مایەی متمانە و‬ ‫رێزی سەرۆكی بااڵی هیوا‪ ،‬مامۆستا‬ ‫رەفیق حیلمی‪ .‬ئەوە بوو ساڵی ‪1943‬‬ ‫لە پێناوی وەدیهێنانی یەكریزی و‬ ‫هەماهەنگی لەخەباتی كوردایەتیدا‪،‬‬ ‫مامۆستا باجەالن لە الیەن مامۆستا‬ ‫رەفیق حیلمیەوە بە نامەیەكەوە‬ ‫دەنێردرێتە الی كامران بەدرخان لە‬ ‫شاری بەیروت‬

‫چاكەكردن لە مەترسی دایە‬ ‫ووتی»ئەمە من ناوەستێنێت لە كۆمەكی كردنی خەڵك»‪ .‬ئەم‬ ‫هەڵوێستەی خێزانەكەم منی بیر ئەو زانا و پیاوچاكە خستەوە‬ ‫كە ڕۆشت بۆشاری ئەكبار‪ .‬هیچ كەسێك گرنگی پێنە دەدا و‬ ‫ئامۆژگارییەكانیشی لەالی خەڵك بێ كەڵكبوون‪ .‬دوای ماوەیەك‬ ‫بوویە جێی گاڵتەو توانجلێدانی قسەی خەڵكی‪.‬‬ ‫ڕۆژێكیان لەكاتێكدا لەشەقامێكی سەرەكی ئەكبار بەرەو‬ ‫خواردەڕۆشت‪،‬كۆمەڵێك ژن و پیاو دەستیان كردبە جوێندان‬ ‫و گەڵتەپێكردنی‪ .‬ئەویش لەبری ئەوە وایدانا كە ئاگای لەوە‬ ‫نەبووە‪ ،‬ئاوڕی لێدانەوە و داوای پیرۆزبوونی لەخودا بۆكردن‪.‬‬ ‫یەكێك لەپیاوەكان ووتی‪« :‬ئایا تۆ كەڕیت؟» ئێمە بانگت‬ ‫دەكەین بە خراپترینی ناوەكان كەچی تۆ بەووشەی شیرین‬ ‫وەاڵممان دەدەیتەوە!»‬ ‫پیاوە زاناكە بەم شێوەیە وەاڵمی دایەوە»هەریەكە لەئێمە‬ ‫دەتوانێ ئەو شتە ببەخشێ كە هەیەتی»‪.‬‬ ‫سەرچاوە‬ ‫‪Reference: Paulo Coelho» Like The Flowing‬‬ ‫‪River، «Thoughts and Reflections‬‬

‫بگوازێتەوە‪ .‬لە ئەنجامی ئەو ڕاپەڕینەدا شەست كەس بە مامۆستا‬ ‫باجەاڵنەوە بەند كران و پاشان بە كەفالەت ئازاد كران‪.‬‬ ‫مامۆستا باجەالن یەكێك بووە لەو حەوت تێكۆشەرەی كە بۆ‬ ‫سەركردایەتی پارتی رزگاری هەڵبژێردراوە‪ ،‬ئەمە وێڕای گەلێك چاالكی‬ ‫و خەباتی سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانی تر ‪ .‬پاش بەرپابوونی‬ ‫شۆڕشی ‪14‬ی تەمموزی ‪ 1958‬مامۆستا باجەالن لەوەزارەتی چاكسازی‬ ‫كشتوكاڵ دادەمەزرێت‪ ،‬پاشان ساڵی ‪ 1960‬دەكرێتە دادوەرو لەو ئەركەدا‬ ‫تاساڵی خانەنشینكردنی (‪ )1992‬خزمەتێكی شایستەو دوور ودرێژ لە‬ ‫شارەكانی شارەبان و باقووبەو حیللەو بەغدا دەكات لە(‪)2001/2/16‬دا‬ ‫مامۆستا رەشید باجەالن لە بەغدا كۆچی دوایی دەكات و لەگۆڕستانی‬ ‫كەرخ بە خاك دەسپێردڕێت‪.‬‬ ‫سەرچاوەكان‪:‬‬ ‫‪ :1‬كتێبی ‪ 70‬ناوداری كەركووك و گەرمیان‪ ،‬عومەر عەلی شەریف‪.‬‬ ‫‪ :2‬گۆڤاری رەنگین‪ ،‬ژمارە‪60‬ی ساڵی ‪1992‬‬ ‫‪ :3‬زانیاریگەلێك لە خاتوو بەهار‪ ،‬كچی مامۆستا رشید باجەالن‬ ‫دەستكەوتوون‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.com‬‬

‫ژمار ‌ه ‪179‬‬

‫‪2013/5/28‬‬

‫‪11‬‬

‫چاودێری كۆمەاڵیەتی لەگەڵ ئۆتیزم سەركەوتوو نەبووە‬

‫لە ‪ %23‬ئەو كەسانەی بەهۆی بەرنامەكانەوە سودیان بینیوە‪ ،‬دەڵێن شارەزایانی كۆمەڵناسی بە باشی لە حاڵەتەكە دەگەن‬ ‫ئا‪ :‬پرس‬ ‫بە گوێرەی ئەو لێكۆڵینەوەی كۆمەڵەی نیشتیمانی بۆ توشبوانی ئۆتیزم‬ ‫لەسەر زیاتر لە (‪ )1000‬كەس لە دایك و باوكی نەخۆشەكان و چاودێرانی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەنجامی داوە‪ ،‬دەركەوتووە لە (‪ )%23‬ئەو كەسانە پێیان وابووە‬ ‫كە شارەزایانی بواری كۆمەاڵیەتی لە حاڵەتی نەخۆشەكە دەگەن‪ ،‬هەروەها‬ ‫(‪ )%70‬پێیان وایە بەگوێرەی پێویست چاودێری نەخۆشەكان ناكرێت‪.‬‬ ‫لە دوای سێ ساڵ بەسەر دەرچوونی یاسای ئۆتیزم‪ ،‬كە ئاماژە بە‬ ‫بەرپرسیارییەتەكانی دەس��ەاڵت دەك��ات لە بەرامبەر پێداویستیەكانی‬ ‫ئۆتیزم‪ ،‬یەك خاڵ هەیە كە پەیوەندی بەو بابەتە هەبێت‪ ،‬ئەویش ڕاهێنانی‬ ‫چەند كەسێكی ش��ارەزای ب��واری كۆمەاڵیەتییە لەالیەن بەشێكی زۆری‬ ‫ئەنجومەنەكانەوە‪.‬‬ ‫هەر وەكو بەدەردەكەوێت‪ ،‬لە (‪ )%77‬ئەو كەسانەی ئۆتیزمیان هەیە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی گەورەش بوونە‪ ،‬بەاڵم هێشتان پشت بە یارمەتی دایك و‬ ‫باوكیان دەبەستن‪ ،‬زیاتر لە (‪ )%7‬دەڵێن هیچ ج��ۆرە یارمەتیەكیان‬ ‫وەرنەگرتووە‪.‬‬ ‫شارەزا لە بواری كۆمەاڵیەتی (ئاماندا) دەڵێت‪ :‬بەڕاستی دەرەنجامەكان‬ ‫جێگەی ئومێد نین‪ ،‬بەاڵم بۆ ئێمە جێگەی سەرسوڕمان نیە‪.‬‬ ‫یاسای ئۆتیزم لەدوای فشارێكی زۆر لە نۆڤەمبەری ساڵی (‪ )2009‬دەرچوو‪،‬‬ ‫ئۆتیزم بوو بە ستراتیجیەتێكی نیشتیمانی‪ ،‬هەندێك بەرەو پێشوەچوونی‬ ‫بەخۆیەوە بینیوە‪ ،‬بەاڵم هێشتان زۆر دوورین لە تێگەیشتن لە حاڵەتی ئۆتیزم‬ ‫وەكو بەشیك لە نەخۆشی‪ ،‬هەروەها لە چاودێری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بەشێك لە‬ ‫دەسەاڵتداران خەمیان لە حاڵەتەكە خواردووەو بەرەو پێشچوونی بەخۆیەوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬بەاڵم لە ‪ %46‬هێشتان هیچ سیستەمێكیان نییە‪ ،‬ئەمەش ڕاستیەكی‬ ‫زۆر تاڵە لە دوای سێ ساڵ تێپەربوون بەسەر دەرچوونی یاسای ئۆتیزم و‬ ‫ڕاگەیاندنی یاساكە‪.‬‬ ‫سروشتی ئۆتیزم‪ ،‬بەتایبەتی پەیوەندی لەگەڵ دەوروب��ەر یەكێكە لە‬ ‫بەربەستەكان‪ ،‬لە ڕاهێنانی فەرمانبەران لە هێڵی پێشەوەی پێداویستیەكانە‪،‬‬ ‫بەاڵم جێبەجێكردنی داواكانی دی بە بیانوی ئابووری جێگەی قبول كردن‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە ئەگەر بێتو بە زوویی پێداویستیەكان دابین نەكرێن‪ ،‬ئەوا لە‬ ‫داهاتوودا ناخۆشیەكان بۆ تاك و خانەوادەكان زیاتر دەبێت‪ ،‬لە داهاتوشدا‬ ‫تێچونی ئەو كارە زیاتر دەبێت‪.‬‬ ‫كەس حەز ناكات پێداویستیەكانی ئەو كەسانە زیاتر بێت‪ ،‬بەهیچ‬ ‫شێوەیەك ڕاهێنان نابێتە هۆكاری بنەڕەتی چارەسەری كێشەكان‪.‬‬ ‫هێلین ئافرەتێكە‪ ،‬ب��ەاڵم ن��اوی خۆی بە ت��ەواوی نەدركاندو گوتی‬ ‫«بەگوێرەی ئەو شارەزاییەی لەگەڵ ستافەكان هەمە پێویستە شارەزای‬

‫كێشەكان بن بەر لەوەی بچنە ناو كارەوە»‪ .‬ئەو ئافرەتە تەمەنی (‪)49‬ساڵە‬ ‫نەخۆشی (ئەسپەرگێڕ)ی هەیە‪ ،‬پەیوەندی لەگەڵ لێكۆلەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫پچراوە‪ ،‬چونكە هەستی كردووە بە باشی چاودێری نەكراوە‪ ،‬كاتێك لە‬ ‫حاڵەتەكەمان پرسی ووتی «هێشتان پێویستی بە یارمەتی هەیە‪ ،‬ئەو كاتەی‬ ‫حاڵەتەكەی خراپتر بووە دەریان كردووە»‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت «دەمەوێت لە شوێنی چاودێری كردن بژیم‪ ،‬هەروەها لەگەڵ‬ ‫تیمی كاری كرمەاڵیەتی‪ ،‬ئێمە كاری خراپ ناكەین بۆ ئەوەی لەو شوێنە‬ ‫دەرمان بكەن»‪ .‬گوتیشی «كێشەكە لەوە دایە هەست دەكەم كاتێك كارێكی‬ ‫نامۆ ئەنجام دەدەم‪ ،‬بەاڵم كێشەی گەورە نییە‪ ،‬بەڵكو كێشەی ئێمە تەنها لە‬

‫بەشێكی زۆری ئەو كەسانەی ئۆتیزمیان‬ ‫هەیە سەركەوتوو نەبوونە لە سیستەمی‬ ‫چاودیری كۆمەاڵیەتی‬

‫پاشماوەی الپەڕە ‪2‬‬ ‫الی خەڵک وای لێهاتبوو نەمابوو‪ ،‬وێنەکان بوونە هۆی پەیداکردنی گەرم‬ ‫وگوڕی‪ ،‬بەاڵم ئەگەر لەگەڵ دەرکەوتنی وێنەکانیش چەند قسەیەکی لەگەڵدا‬ ‫بوایە بەڵگەکان بەهێزتر دەبوون‪ ،‬دکتۆر نەجمەدین کەریم کەبەردەوام باس‬ ‫لەباش بوونی تەندروستی بەڕێزیان دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەگەر چەند گرتەیه‌کی‬ ‫ڤیدیۆیی و قسە کردنی لەگەڵدابێت ئەوا بەهێزتر و باشتر بوو بۆ جەماوەری‬ ‫کوردستان و خودی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‪ ،‬ئێمە ئومێد دەکەین‬ ‫تەندروست بێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ڕۆڵی ئێران چییە لەجێگرتنەوەی کەسێک بۆ پۆستی سەرۆک‬ ‫کۆماری عێراق و یەکێتی دوای تاڵەبانی؟‬ ‫شوان قەاڵدزەیی‪ :‬ئاشکرایە ئێران ڕۆڵی هەیە لەبەغداد و هەرێمی‬ ‫کوردستان تائەندازەیەک‪ ،‬لەوانەشە ئێران هەندێک ڕێکەوتنی کردبێت لەگەڵ‬ ‫هەندێک الیەنی سیاسی لەسەر ئاستی عێراق و کوردستانیش‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەشوێن گرتنەوەی تاڵەبانیش ئێمە پێمان وایە دەبێت ئەو پرسانە پرسی‬ ‫ناوخۆیی بن و پرسی نێوان یەکێتی و پارتی و ئۆپۆزیسیۆنی هەرێمی‬ ‫کوردستان بێت نەک وواڵتانی دیکە دەست بخەنە کارووباری ئێمەوەو‬ ‫ڕۆڵیان هەبێت لەدانانی سکرتێر بۆ الیەنێک یاخود سەرۆک کۆمار لەبەغدادو‬ ‫هەرپۆستێکی دیکە لە بەغداد و هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫خاوەنی ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سەرنووسەر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌مه‌ ساڵح‬

‫‪0750-446 1301‬‬

‫ڕووی سۆزداریەوە كە زۆر زەحمەتە بۆ ئێمە»‪.‬‬ ‫جۆن نۆركلی بەرێوەبەری ڕێكخراوی گەورانی خزمەتگوزاری كۆمەاڵیەتی‬ ‫دەڵێت «ئۆتیزم لە ڕووی چاودێری كۆمەاڵیەتیەوە توشی ناخۆشی زۆر بووە‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەو گۆڕانە چاوەڕوان نەكراوانەی ڕوودەدەن‪ ،‬ئەمە كێشەی فێربوون‬ ‫نییە‪ ،‬نەخۆشیەكی مێشك نییە‪ ،‬تێكچوونی كەسایەتی نییە‪ ،‬بۆیە فێركردنی‬ ‫ئەو كەسانە كارێكی ئاسان نییە‪ ،‬كەمبونەوەی بودجەش واتا كەمبوونەوەی‬ ‫پارە بۆ فێركردن»‪ .‬جگە لەمە باسی گۆرانی هەندێك شتی كرد لە دوای‬ ‫دەرچوونی یاسای ئۆتیزم و وتی «دەبوایە لە دوای دەرچوونی ئەو یاسایە‬ ‫بارودۆخەكە بەرەو باشتر بوایە نەوەك بەرەو خراپتر بڕوات‪ ،‬ئێمە باسی‬ ‫هەنگاوی خێرا ناكەین‪ ،‬بەڵكو هەنگاو هەنگاو باشتربوایە»‪.‬‬ ‫جولیا هۆپكیس تاكە كەسە هەست بە ناخۆشیەكانی خێزانە هەژارەكان‬ ‫دەكات كە نەخۆشی ئۆتیزمیان لە ماڵ هەیە‪ ،‬منداڵەكەی (ڕەیان) نەخۆشی‬ ‫ئۆتیزمی هەیە و زۆر بە زەحمەت فێر دەبێت‪ ،‬ئێستا تەمەنی گەیشتۆتە (‪)18‬‬ ‫ساڵ و دەبێت بیگوازێتەوە بۆ چاودێری گەوران‪.‬‬ ‫ئەو گوتی «گواستنەوەی زۆر زەحمەت بوو‪ ،‬نزیكەی دوو ساڵی خایاند‬ ‫تاوەكو گواستمانەوە و كەسێكمان بۆ دۆزی��ەوە لە كاری كۆمەاڵیەتی»‪.‬‬ ‫دەشڵێت «نەبوونی یارەمەتی وای لە جولیا كردووە واز لە كارەكەی بهێنێت‬ ‫بۆ ئەوەی چاودێری رەیان بكات»‪.‬‬ ‫لە كۆتایدا یارمەتی بەدەستكەوت ئەویش لە دوای ئەو فشارە زۆرەی‬ ‫لەسەر ئەنجومەن ئەنجامی داوە‪ ،‬هەروەها بەهۆی ڕووداوێكەوە كە ڕەیان لە‬ ‫قوتابخانە ئەنجامی داوە مامۆستاكەی ناچار بووە پۆلیس بانگ بكات‪.‬‬ ‫تیمی كاری كۆمەاڵیەتی لە كۆتایدا گوێدەگرن‪ ،‬بەاڵم پێموایە تەنها لەبەر‬ ‫ئەوەی فشاریان دەخەمە سەر بۆیە ئەو كارە دەكەن‪ ،‬هەروەها بەردەوام دەبم‬ ‫لەسەر فشار دروستكردن‪ .‬هەروەها وتیشی «ئەگەر ڕەیان خێزانی نەبووایە‬ ‫ئەوا دەبوایە زۆر لە مێژە بیبەمە خانەی چاودێری‪ ،‬ئەو كارەم بۆ تێگەیاندنی‬ ‫الیەنی پەیوەندیدار نییە‪ ،‬بەڵكو بۆ ئەوەی هەموو كارێك ڕێچكەی خۆی‬ ‫وەربگرێت‪ ،‬بۆ ئەوەی بارودۆخی خێزانە هەژارەكان باش بێت»‪.‬‬ ‫هیچ نیشانەیەكم نەبینبووە لە سەرپەرشتكارەكەی ڕەیان كە نیشان بدات‬ ‫ئەو لە ئۆتیزم تێدەگات‪ ،‬تەنها ئەو شتانە دەزانن كە پێیان گوتراوە‪ ،‬كێشەكە‬ ‫پێویستە هەبێت بەر لەوەی هیچ ڕووبدات‪ ،‬هەر كێشەیەك ڕوویدابێت هەوڵیان‬ ‫داوە بیگەڕیننەوە بارودۆخی پێشووی خۆی لە جیاتی ئەوەی چارەسەری‬ ‫كێشەكە بكەن‪ .‬ئەوان چاوەڕانی كێشەكان دەكەن‪ ،‬مامەڵە لەگەڵ ئەو كێشەیە‬ ‫دەكەن لە جیاتی ئەوەی چارەسەرێكی بنەڕەتی بۆ كێشەكە بدۆزنەوە وەكو‬ ‫تیمێك كار بكەن‪ ،‬بەو شێوەیە كار ناكەن‪.‬‬

‫پاشماوەی الپەڕە ‪6‬‬ ‫سەر بە پارتی كۆماری ئەمریكین یان (ئین دی ئای) سەر بە‬ ‫پارتی دیموكراسی ئەمریكین پرۆژە و كاری زۆرباشان ئەنجام داوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەرگیز تێكەاڵوی هاوكێشە سیاسیەكانی ئەو پارتە حزبیانە‬ ‫نەبوونە وەك لە رێكخستن یان هەڵبژاردن‪ .‬ئەوە دەكرێت وا بێت لەو‬ ‫كۆمەڵگایانەی كەوا سااڵنێكی دوور و درێژە شارەزایی و ئەزمونیان‬ ‫هەیە لە كاری كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬بەاڵم لە واڵتانی دوای جەنگ بۆ‬ ‫نمونە لە عێراق یان ئەفغانستان زۆربەی هەرە زۆری رێكخراوەكان‬ ‫بەشێكن لە حزبێكی سیاسی‪ ،‬لە كوردستانیش تا ئێستا ئەو‬ ‫دیاردەیە بەدی دەكرێت‪ ،‬بەاڵم رۆژ بە رۆژ ئەزمونی پێوە دیارە و‬ ‫رێكخراوی پرۆفیشناڵی سەربەخۆ هەن تەنانەت ئەوانەی سەر بە‬ ‫حیزبە سیاسیەكانیشن وەكو جاران نین و پێشكەوتنی بەرچاویان‬ ‫بە خۆوە بینینوە‪ ،‬لە هەمان كاتدا پرۆژەكانیش دەبێت گۆرانكاری‬ ‫بەخۆیەوە ببینێت لەبەر ئەوەی تەنیا كردنەوەی یاریگەیەكی تۆپی‬ ‫پێ یان خۆلێكی شەترەنج بەس نییە بۆ پێشخستنی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بەڵكو پێویستە پرۆژەی ستراتیژی بكرێت بۆ ماوەی دوور و درێژ‬ ‫وەك دوو ساڵ و زیاتر لە بواری كۆمەڵگای مەدەنی‪.‬‬ ‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬ ‫‪0750-448 0225‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‪ :‬فەرەیدون بێوار‬ ‫‪0750-414 1910‬‬ ‫‪f_bewar@yahoo.com‬‬

‫پرۆفایل‬ ‫كرمانج یونس عوسمان‪ ،‬لە دایك بووی ‪ 1981‬چاالكوانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی لە رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان‪ ،‬بەكالۆریۆس لە یاسا‬ ‫زانكۆی سەالحەدین ‪ 2002‬و ماستەر لە پاراستنی ئاشتی و یاسای‬ ‫نێودەوڵەتی لە زانكۆی تۆرینۆ لە ئیتاڵیا لە ‪ ،2010‬ئێستا مامۆستای‬ ‫یاریدەدەر لە كۆلێژی یاسای زانكۆی سەالحەدین و سەرپەرشتیاری‬ ‫سەنتەری مافەكانی مرۆڤە‪ ،‬هاوكاری خۆبەخشی ‪ 4‬رێكخراوی‬ ‫نێودەوڵەتیە لە كوردستان‪ .‬توانیەتی كۆنتاكی دامەزراوەی ئەكادیمی‬ ‫لەگەڵ رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی كوردستان دروست بكات‪.‬‬ ‫بەشداری زیاتر لە ‪ 18‬كۆنفراسی نێودەوڵەتی كردووە لەگەڵ نزیكەی‬ ‫‪ 35‬توێژینەوە و پرۆژەی جۆراجۆری باڵوكراوەتەوە بە زمانی كوردی‬ ‫و عەرەبی و ئینگلیزی جگە لە بەشداری كردن وەك ئینترینشیپ‬ ‫بۆ ماوەی دوومانگ لە بەرشەلۆنە و یەك مانگ لە زانكۆی ئەمریكی‬ ‫لە بریشتینای كۆسۆڤۆ‪ .‬نوێنەری الوانی عێراق و كوردستانە لەسەر‬ ‫پرسی الوان و ئاشتی لە رێكخراوی (نەتەوە یەكگرتوەكان و‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی) بۆ ساڵی ‪ 2013‬كە لە تەموزی‬ ‫ئەو ساڵ لە شاری نیۆرك دەبەسترێت‪.‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫یان له‌ رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه‌ بابه‌ته‌کانتان بنێرن‪:‬‬ ‫‪shaxawanjournalist@yahoo.com‬‬

‫دیمانە‪ :‬ئەحمەد تاریق‬

‫پرس‪ :‬نازێ چۆن باسی منداڵی خۆی دەكات؟‬ ‫نازێ‪ :‬ئەوەی راستی بێت منداڵێكی شەڕاوی بووم‪ ،‬حەزم‬ ‫دەكرد لەگەڵ ئەوانە هاورێیەتی بكەم كە لەخۆم گەورەترن و‬ ‫لەخۆم زیرەك ترن‪ ،‬تاوەكو دایم پرسیاریان لێ بكەم و وەاڵمم‬ ‫بدەنەوە‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬دەمانەوێت بەراشكاوی وەاڵم بدەیتەوە‪ ،‬ئایا نەشتەرگەری‬ ‫جوانكاریت كردووە؟‬ ‫نازێ‪ :‬نەخێر نەمكردووە‪ ،‬چونكە پێویستیم بەنەشتەرگەری‬ ‫نییە و ناشی كەم‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬رات چییە بەرامبەر ئەو هونەرمەندانەی كە زیاتر گرنگی‬ ‫بە رووخساریان ئەدەن؟‬ ‫نازێ‪ :‬ئەوە شتێكی ئاساییە بەالمەوە‪ ،‬خەڵك ئازادە‪ ،‬چۆنی‬ ‫حەز لێیە باوا بكات‪ ،‬ئەمرۆ جوانیش پێویستە جا چ هونەرمەند‬ ‫بێت چ كەسێكی ئاسایی بێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئایا تۆ لەو باوەڕەدایت سەركەوتنی هونەرمەند لە‬ ‫جوانی دابێت؟‬ ‫نازێ‪ :‬بەداخەوە ئێستا زیاتر خەڵك گرنگی بەجوانی دەدات‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬زۆرێك لەگۆرانیبێژان لەالیەن دەرهێنەرەكان داوای‬ ‫ئەوەیان لێ دەكرێت كە لەفیلم و درامادا بەشداری بكەن‪ ،‬تۆ‬ ‫تاوەكو ئێستا داوات لێ كراوە بۆ ئەوەی بەشداری لەفیلم بكەیت؟‬ ‫نازێ‪ :‬بەڵێ داوام زۆر لێ كراوە‪ ،‬بەاڵم خۆم حەزم بەكاری فیلم‬ ‫و دراما نییەن بۆیە رەتم كردۆتەوە‪ ،‬چونكە حەز و ئارەزووی من‬ ‫شیعر و گۆرانییە و بەس‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەو نامانەی كە لە فەیسبوك بۆت دێن‪ ،‬زیاتر كرۆكی‬ ‫نامەكان باس لەچی دەكەن؟‬ ‫نازێ‪ :‬من سەرەتا دەستخۆشی لەهەموو دۆست و هاورێكانم‬ ‫دەكەم‪ ،‬بەراستی من خۆم بەقەرزداری ئەوان دەزانم‪ ،‬چونكە‬ ‫رۆژانە لەتەندروستیم و كاری تازەم ئەپرسن‪ ،‬من سوپاسیان‬ ‫ئەكەم‪ ،‬بەراستی میلۆدی و شیعرم زۆر بۆدێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬بۆچی كۆنسێرت كەم دەكەیت؟‬ ‫نازێ‪ :‬ئێمە لەنێو كۆمەڵكای كوردی خۆمان هونەرمەندی‬ ‫خۆمان پێ سوكە‪ ،‬ئەوەی راستی بێت ئێستا زیاتر خەڵكی‬ ‫سلێمانی زۆر داوەتم دەكەن و موحەبەتیان هەیە بۆم‪ ،‬هەولێریش‬ ‫هەروەتر‪ ،‬ئەگەر نا خۆیشم حەزم لێیە كۆنسێرت لەهەولێر بكەم‪،‬‬ ‫تەنانەت حەزدەكەم خزمەتی هەموو شارەكان بكەم كە حەز‬ ‫بەدەنگی نازێ عەزیزی دەكەن‪.‬‬

‫پرس‪ :‬بۆچی ماوەیەكە بێ دەنگی‪ ،‬كاری تازەت چییە؟‬ ‫نازێ‪ :‬كاری تازەی من بەم دواییەدا گۆرانییەكی فارسی و‬ ‫كوردی بوو‪ ،‬ئێستاش خەریكی كارێكی تازەم كە پێكهاتووە‬ ‫لەچەند گۆرانییەك كە لە ئەمریكا بۆم باڵو دەكرێتەوە‪ ،‬كە لە‬ ‫‪ 12‬تراك پێكهاتووە‪ ،‬شەش گۆرانی كوردییە و شەش گۆرانیشی‬ ‫فارسییە‪ ،‬هیوادارم بەدڵی هەموو ئازیزانی دەنگی نازێ بێت‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئێستا تۆ هاوسەرت هەیە‪ ،‬بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە‬ ‫بۆچی بەنهێنی شووت كردووە؟‬ ‫ن��ازێ‪ :‬ئ��ەوە دووس��اڵ دەبێت ش��ووم ك��ردۆت��ەوە بە كوڕە‬ ‫بارزانییەك‪ ،‬كە یەكتریمان زۆر خۆشەویست و پەیوەندی‬ ‫خۆشەویستیمان هەبوو‪ ،‬هاوسەرەكەم ناوی (مەنشود بارزانی)یە‬ ‫كە دكتۆری پسپۆڕە لە نەخۆشییەكانی ددان‪ ،‬لەچەندین واڵتی‬ ‫ئەوروپا ژیاوە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی پەیوەندی خۆشەویستی نێوانمان‬ ‫لەساڵی ‪ 2011‬بەیەکجاری گەڕایەوە كوردستان‪ .‬بەس بۆخۆم‬ ‫حەزم نەكرد خەڵك بزانێت‪ ،‬چونكە حەز ناكەم ژیانی شەخسی‬ ‫خۆم تێكەڵ بە كۆمەڵگا بكەم‪ ،‬بەاڵم هەڵە تێگەیشتن لەنێو‬ ‫خەڵكدا درووست بوو‪ ،‬هەركەسێك ئێمەی بەیەكەوە ئەبینی ئەیان‬ ‫گوت‪ :‬ئەوانە هاوڕێن‪ ،‬هەندێكیش ئەیان گوت خۆشەویستن‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هاوسەرەكەت تاچەند هاوكارتە لەكاری هونەری؟‬ ‫ن��ازێ‪ :‬بەراستی هاوكاری زۆری ك��ردوم‪ ،‬ئەگەر ئەم ساڵ‬ ‫هاوسەرەكەم نەبوایە نەم دەتوانی كاری هونەری ئەنجام بدەم‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬هاوسەرەكەت لەكاری ناوماڵ زیاتر هاوكارتە یاخود‬ ‫لەكاری هونەری؟‬ ‫نازێ‪ :‬هاوسەرەكەم خۆی شارەزایەكی باشی هەیە لەكاری‬ ‫هونەری‪ ،‬بەاڵم من ناڵێم بەس لەكاری هونەری هاوكارمە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لە هەموو كارێكی من هاوكارمە‪ ،‬ئێمە زیاتر برادەرانە دەژین‪،‬‬ ‫وەكو ژن و مێرد ناژین‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬ئەگەر منداڵتان بوو حەز دەكەی كور بێت یان كچ؟‬ ‫نازێ‪ :‬جارێ بەنیازی خستنەوەی منداڵ نین‪ ،‬بەاڵم ئەگەر خوا‬ ‫كچێكی پێ بەخشیم حەزدەكەم ناوی لێبنێم مرواری‪.‬‬ ‫پرس‪ :‬پێش ئەوەی هاوسەر گیری بكەن هاوسەرەكەت گوێی‬ ‫لەدەنگی تۆ گرتبوو؟‬ ‫نازێ‪ :‬نەخێر‪ ،‬چونكە ئەو لەدەرەوە دەژیا‪ ،‬گوێی لەدەنگم‬ ‫نەبوو‪ ،‬بەاڵم جارێك لە رێستورانتێكی دەرەوەی واڵت گوێی‬ ‫لەدەنگی من گرتبوو‪.‬‬

‫بەخۆشەویستی شووی كردۆتەوە‬ ‫حەز دەكات یەكەم مناڵی كچ بێت‬

‫شادمان مەال حەسەن‬

‫گۆرانی بێژ نازێ عەزیزی‪ ،‬بەرهەمە تازەكەی لە‬ ‫ئەمریكا باڵودەبێتەوە‬

‫ئاشتی لە مینبەرەكان‬ ‫نەماوە‬

‫ئایین وەك بنەمایەكی گرنك بۆ رێكخستنی ژیانی مرۆڤەكان‬ ‫و ئارامی دەروون هاتووە‪ .‬ئەگەرچی زۆر كات ئایین لە رێگا‬ ‫راستەقینەكەی خۆی الدراوەو شەڕو ئاشوبی تێخراوە‪ .‬بەاڵم لە‬ ‫راستیدا ئایین لەسەرچاوە سەرەكیەكەیەوە پەیامێكە بۆ مرۆڤەكان‬ ‫تاكو ڕێ باوەڕی خۆیانی تێدا بدۆزنەوە و بەندایەتی خۆیان لەم‬ ‫ڕێگایەوە بۆ خوا بسەلمێنن و سوپاس گوزاری بەخشندەكانی‬ ‫بن‪ .‬لەم دەڤ��ەرەی ئێمە ئایینی ئیسالم كە بەزمانی عەرەبی‬ ‫و لە نیمچە دوورگەی عەرەبی هاتووە و زۆرینەی دانیشتوانی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستی ئێستا كراون‪ ،‬یاخود بوون بە ئیسالم كێشە‬ ‫نیە‪ ،‬بەاڵم ئێستا زۆرینە باوەڕداری ئەم ئایینەن‪ .‬لە چەرخەكانی‬ ‫ڕاب��ردوو ئایین وەك ئامرازێكی ئاشتی و پێكەوە ژیان ڕۆڵی‬ ‫گەورەی بینیبوو‪ ،‬واتە ئەو بۆشاییەی كە ئێستا دەبێ دەوڵەت‬ ‫بۆ پاراستنی ئاشتی و پێكەوە ژیانی سەرجەم ئایین و نەتەوە‬ ‫و مەزهەبەكانی ئەم دەڤەرە كاربكات و ڕێكی بخات‪ ،‬ئەوكات‬ ‫بەشێوەیەكی سروشتی خەڵك و پیاوانی ئایینی ڕۆڵی گەشەپێدان‬ ‫و پاراستنی ئاشتی كۆمەاڵیەتی نێوان پێكهاتەكانیان دەدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆرینەی ناوچە و شارە گەورەكانی ئەم واڵتانەی ڕۆژهەاڵت‬ ‫بەگشتی و عێراق بەتایبەت دانیشتوانەكەیان هەمە چەشن و فرە‬ ‫ڕەنگی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی بوون‪ ،‬ژیانیش بەردەوام‬ ‫بوو‪ ،‬ئاشتی كۆمەاڵیەتی بەشێوەیەكی گشتی ڕەگی داكوتابوو‪ ،‬لە‬ ‫چەند دەیەی دوایی و بەتایبەت لەدوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس‬ ‫لە عێراق ساڵی ‪ 2003‬و هاتنی شەپۆلی ناڕەزایەكان و گۆڕانی‬ ‫ڕژێمە عەرەبیەكان لە ساڵی ‪ 2011‬وە ڕەوتێكی توندڕەوی ئایینی‬ ‫هاتۆتە پێش‪ .‬ئەم ڕەوتە توندە بەناوی سەلەفی و رێكخراوی‬ ‫قاعیدە كە لە هەر واڵتێك بەناو و ناسنامەیەك خۆی دەناسێنێ‪،‬‬ ‫نەك هەردژی ئایین و نەتەوەكانی تری ناعەرەبن‪ ،‬بەڵكو زۆر‬ ‫بەتوندی مەزهەبەكانیش كەوتوونەتە خوێن ڕشتنی یەكتر‪،‬‬ ‫تەنانەت زۆر دژی هاومەزهەبەكانی خۆشیانن كە میانڕەون‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئێستا لە عێراقدا ئاشتی كۆمەاڵیەتی بەتەواوی هەرەسی هێناوە‬ ‫و زۆر زەحمەتە وا بەئاسانی دووبارە بنیادبنرێتەوە‪ .‬هەروەك‬ ‫ووتمان ئایین كە بڕوای زۆرینەی مرۆڤەكانی ئەم دەڤەرەیە‪ ،‬لە‬ ‫ئێستادا لەالیەن ئەوانەی كە پێیان دەگوترێ زانایان و پیاوانی‬ ‫ئایینی لە مینبەرەكان زۆر خراپ بەكاردەهێنرێت‪ ،‬ووتاری‬ ‫زۆرینەی مزگەوتەكانی عێراق بەهەردوو مەزهەبی شیعە و سوننە‬ ‫زۆر بارگاویە بە ئاراستەی توندوتیژی و خوێن ڕشتن‪ ،‬بە هیچ‬ ‫شێوەیەك بە ئاراستەی هێمنی و پاراستنی گیانی تەبایی نیە‪،‬‬ ‫كەواتە مینبەر خراپ بەكاردەهێنرێ‪ .‬هەر ئەمەشە وایكردوە‬ ‫زۆرینەی چاودێرانی سیاسی و خەڵكی عێراق بێ هیوابن لە وەدی‬ ‫هاتنی ئاشتی و ئارامی و خۆشگوزەرانی و جارێكی تر پێكەوە‬ ‫ژیانی ئاشتیانەی هەموو پێكهاتەكانی ئەم واڵتە‪.‬‬ ‫پێویستە پیاوانی ئایینی ك��ورد مینبەری مزگەوتەكانی‬ ‫كوردستان بە دوور بگرن لەم جۆرە ووتارە توندانە‪ .‬هەمیشە بەو‬ ‫زمانە ووتارەكانیان ئاراستە بكەن كە خزمەت بە ئاشتی و پێكەوە‬ ‫ژیان دەكات‪ ،‬لە ئێستادا ئاشتی كۆمەاڵیەتی لە واڵتانی عەرەبی‬ ‫بە شێوەیەكی گشتی هەرەسی هێناوە‪ ،‬بەاڵم لە كوردستان باش‬ ‫و جێگیرە‪ ،‬بۆیە پێویستە دامەزراوەی ئایینی لە كوردستان هەولی‬ ‫زیاتری گەشەپێدان و جێگیركردنی بدات‪ ،‬بۆ ئێستاو داهاتوو و‬ ‫ناوبانگی میللەتەكەمان و نەتەوەكەمان و هەتاكو ئایینەكەش‬ ‫باشە لەبەرچاوی دونیادا ‪.‬‬