نیشتەجێبوونی ئەندامێكی بنەماڵەی بارزانی لەشاری سلێمانی پێگەی جەماوەریی پارتی لەو شارەدا بەهێز دەکات ل3
182
بەهۆی ملمالنێی حزبیەوە. .
كورد لە پارێزگای موسڵ زیاتر لە 100هەزار دەنگی لە دەستداوە
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2013/7/9
ل4
فازڵ بەشارەتی :سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان تکای زۆری کرد ناوی ئەو کەسەی فیکەکانی لە ناو سەموون هێنابووە پەرلەمان نەدرێتە راگەیاندن فازڵ بەشارەتی ،ئەندامی پەرلەمانی کوردستان لە لیستی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان ،باس لە دوایین رووداوەکانی پەرلەمانی کوردستان دەکات و دەڵێت لە بەرامبەر هەڵوێستی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان ،خەڵکی کوردستان لەسەر سندووقەکانی دەنگدان ،نەک هەر پەرلەمانتارەکان ،بەڵکو تەواوی بزووتنەوەی گۆڕان سزا دەدەن .هەروەها دەڵێ «پەرلەمانی كوردستان جێگای شەڕە دەبە و شەڕە بوتڵ و كاری ناشایستە و شكاندنی ئامێرەكان و شكاندنی جوانی پەرلەمان نییە ،كاری ئەندامی پەرلەمان دەركردنی یاسایە بۆ هەرێمی كوردستان».
ل2
لەسەر الدانی مورسی ،ناكۆكی كەوتۆتە نێوان حزبە ئیسالمی و عەلمانیەكانی كوردستان
هیوا میرزا ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو: ئەگەر كورسی زیاترمان بەدەست هێنا بەشداری حكوومەتێكی بنكەفراوانی ڕاستەقینە دەكەین ل5 ل6
ه��ەرس��ێ ح��زب��ە ئیسالمیەكە (یەكگرتوو ،كۆمەڵ ،بزوتنەوە) پ��ەرۆش��ی��ان ب��ەرام��ب��ەر الدان���ی محمد مورسی س��ەرۆك كۆماری میسر ئاشكرادەكەن و هۆكاری سەرەكیشی دەگەڕێننەوە بۆ ئەو حزبانەی كە كودەتاكەی میسر ب��ە ش���ۆرش ل��ە ق��ەڵ��ەم دەدەن و پشتگیری (محمد ب��ەڕادع��ی) دەك��ەن ،ب��ەاڵم ئەو پشتگیری و پشتیوانیەی حزبە ئیسالمیەكانی كوردستان خوێندنەوەیەكی تری بۆ دەكرێت و بەشێك لە چاودێران پێیانوایە حزبە ئیسالمیەكان سەلماندیان كە كەوتونەتە ژێر كاریگەری ئیخوانەكان ،بۆیە وا پەرۆشن بۆ الدانی مورسی.
2
ژماره 182
www.lawanikurdistan.com
2013/7/9
پەرلەمانی كوردستان جێگای شەڕە دەبە و شەڕە بوتڵ و كاری ناشایستە و شكاندنی ئامێرەكان و شكاندنی جوانی پەرلەمان نییە ،كاری ئەندامی پەرلەمان دەركردنی یاسایە بۆ هەرێمی كوردستان فازڵ بەشارەتی ،ئەندامی پەرلەمانی کوردستان لە لیستی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان ،باس لە دوایین رووداوەکانی پەرلەمانی کوردستان دەکات و دەڵێت لە بەرامبەر هەڵوێستی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان ،خەڵکی کوردستان لەسەر سندووقەکانی دەنگدان ،نەک هەر پەرلەمانتارەکان ،بەڵکو تەواوی بزووتنەوەی گۆڕان سزا دەدەن. دیدار /نەوزاد فوئاد ئامادەكردنی /ئاالن عومەر
فازڵ بەشارەتی ،ئەندامی پەرلەمانی کوردستان:
لەبەرامبەر پەرلەمانتارەکانی گۆران ،خەڵكی كوردستان لەسەر سندوقەكانی دەنگدان سزای تێكڕای بزوتنەوەكە دەدەن
* لەكاتی گفتوگۆكردن لەبارە پڕۆژە یاسای ماوەی درێژكردنەوەی سەرۆكی هەرێم و تەمەنی پەرلەمان ،چەند حاڵەتێك لەناو هۆڵی پەرلەمان روویدا ،لە رووی ئەتەكێتی پەرلەمانتاری ،ئەو هەڵسوكەوتەی ئەنجام درا ،تاچەند رێگە پێدراوە ئەندامێكی پەرلەمان ئەم كارانە بكات؟ لە دونیای مرۆڤایەتیدا ،دوو شێوە هەڵسوكەوت یان ئلتیزامهەیە ،ئیلتیزامێكیان ئەخالقی و كۆمەاڵیەتی و پەروەردەی خێزان خۆیەتی ،ئەوەی تریان ئیلتیزامێكی یاسایی واڵتە ،كە پێویستە مرۆڤ ئیلتیزامی تەواوی پێوە بكات ،ئەگەر ئیلتیزامی پێوە نەكرد، یاسا هەیە بۆ سزادانی ،من لە لێدوانەكانی پێشوتریشم ئاماژەم پێداوە ،ئەو رەفتارەی ئەوان نەك تەنیا ناشایستە بوو بەرامبەر بەخۆیان یان لەبەرامبەر پەرلەمان ،بەڵكو ئەوان بێڕێزییەكیان بەرامبەر بە تێكڕای پەرلەمان و سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان و بەرامبەر بە هەموو فراكسیۆنەكانی كوردستان ،بەرامبەر بە هەموو كەسایەتییە سیاسییەكان كورد و بەرامبەر بە تێكڕایی دەنگدەرانی خەڵكی كوردستان كردوویانە ،پەرلەمانی كوردستان جێگای شەڕە دەبە و شەڕە بوتڵ و كاری ناشایستە و شكاندنی ئامێرەكان و شكاندنی جوانی پەرلەمان نییە ،كاری ئەندامی پەرلەمان دەركردنی یاسایە بۆ هەرێمی كوردستان ،كە باری سیاسی و ئابووری و ئەخالقی و كۆمەاڵیەتی خەڵكی كوردستانی پێوە بەندبێت ،ئەو جۆرە هەڵسوكەوتەی ئەوان دەیكەن ،وەك ئەو پەندە كوردییە وایە دەڵێت ،ئەگەر شیر لە كاتی كواڵنیدا هەڵچێت ،مەسەلە شیرەكە نییە ،بەڵكو مەسەلەكە ئەو ئاگر و پەرەمێزەیە كە لە ژێر شیرەكەدایە ،ئەوان دیارە پەرەمێزەكەیان بەو شكڵە هانیان دەدا و پەمپیان دەدا كە بەو شێوەیە هەڵبچن، لەناو هۆڵی پەرلەمان كە هۆڵی 182ئەنفالكراوی كوردە ،هۆڵی 5ه��ەزار قوربانیانی هەڵبجەیە ،هۆڵی 8ه��ەزار ئەنفالكراوی بارزانییە ،هۆڵی خەباتی سەد ساڵ خەڵكی كوردستانە ،بۆیە ئەو جۆرە هەڵسوكەوتە الیەق نییە بەرامبەر ئەو هەموو قوربانیدانە، كەسێك ئەندامی پەرلەمان بێت بەو جۆرە تەسەڕوف بكات كە دواتر خۆشی نەزانێت چۆن پاساوی بۆ بێنێتەوە ،وەكو هەندێك لە ئەندام پەرلەمانەكان ،چونكە ئێمە لەهەمان كاتدا دەموچاوی هەندێك لە ئەندام پەرلەمانەكانمان دەخوێندنەوە ،كامیان زۆر ئیحراجن ،كامیان لەگەڵ ئەو چەپڵە رێزان و دەبە هاویشتن و خراكردنی ئامێرەكانی ناو پەرلەمان و شكاندنی شاشەی تەلەفزیۆنی گواستنەوەی دانیشتنەكانی پەرلەمانن ،بۆیە دەبێت
ئەندامی پەرلەمان ئەندامێكی شایستە بێت ،ئەبێ ئەندامێك بێت الیەقی نوێنەرایەتی شەهیدان و ئەو قوربانیدانە و ئەو هەموو كەسایەتییە سیاسییە بە ئەمەكەی كورد بێت كە خۆیان كرد بە قوربانی ئەو ئەزموونەی ئەمڕۆ كوردستان ،بەداخەوە خەڵكانێك دێن نوێنەرایەتی ئەو كەسایەتییە شوڕشگێڕ و خەڵكە مەزڵوم و خەباتگێڕە دەكەن بەو نەوعییەتە هەڵسوكەت بكات كە دەتوانم بڵێم تەسەڕوفات و حەرەكاتی بەو شێوەیە قێزەون ،تەنیا لەو خەڵكانە دەوەشێتەوە كە لەناو هۆڵی پەرلەمانی كوردستان ئەنجامیان دا. *ئەندامانی پەرلەمان حەسانەیان هەیە ،بەاڵم ئایا حەسانەكەی دەگاتە ئەو ئاستەی ئەو هەڵوێستە بنوێنێت ،بەاڵم هیچ رێكارێكی یاسایەكی لەبەرامبەردا نەگیرێتەبەر؟ من دەڵێم وەك رای خۆم ،زۆر سوپاسی الیەنی ئۆپۆزسیۆن،بەتایبەت بزوتنەوەی گ��ۆڕان دەك��ەم ،چونكە لەماوەی ئەو سێ ساڵەی تەمەنی لەناو گۆڕەپانی سیاسی كوردستان زۆر دەستوبردانە توانی گرنگی و ئەدا و توانا و لیاقەتی خۆی بۆ گەلی كوردستان پیشان بدات ،چونكە ئەگەر ئەم بزوتنەوەیە بەم زووبەزوویە توانا و ك��رداری خۆی بۆ خەڵكی كوردستان ئاشكرا نەكردبایە ،بۆیە دڵنیای بەڕێزتان ،كارەساتەكە لەسەر خەڵكی كوردستان زۆر گرانتر دەكەوت و كارەساتی زۆر گەورەتر دروست دەبوو ،بەاڵم ئەوان توانیان لە ماوەیەكی زۆر كورت بە تەواوی توانا و كەفائەتی و نیەتی خۆیان بە لێدوانەكانی خۆیان بۆ خەڵكی كوردستان دەرببڕن ،بۆیە دەتوانم بڵێم سزای زۆر باش لە جیاتی ئەوەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بیكات یان رێشوێنی یاسایی لەبەرامبەری ئەو جۆرە پەرلەمانتارە ب��دات ،خەڵكی كوردستان لەسەر سندوقەكانی دەنگدان سزای تێكڕای بزوتنەوەكە دەدات ،نەك تەنیا سزای ئەندامێكی پەرلەمان ،لەسەر هاویشتنی دەبە ئاوێك ،من لە رێگەی ئێوە ئەوان دڵنیا دەكەمەوە خەڵكی كوردستان سزای تێكڕای هەر سێ الیەنی ئوپۆزسیۆن بە تایبەت بزوتنەوی گۆڕان دەدات ،كە كەسانێك بەم ئەقڵیەتە بنێرنە ناو پەرلەمانی كوردستان ،سەد ساڵە قوربانی لە پێناو دەدرێت، گەورەترین رەسانەیەتی كورد و گەورەترین كەڵەپیاوی كورد لە پێناو ئەو ئەزموونە ژیانی خۆی بەخشی ،بەاڵم ئەمڕۆ خەڵكێك بەم ناشایستەییە دێت و بەم جۆرە رەفتار بكات ،چونكە ئەم جۆرە رەفتارانە زۆر دوورە لە ئەخالقی خەڵكی كورد و خەڵكی سیاسی و خەباتگێڕی كورد ،تەنیا خۆیان تەحەمولی ئەو جۆرە
رەفتار و هەڵسوكەوتانە دەكەن كە لەناو پەرلەمانی كوردستان و لە كەناڵەكانی راگەیاندن نیشانی خەڵكی كوردستان و خەڵكی رەشپۆشی و بێباوكی كوردستانی دەدەن. * ئەوەی ئێمە بینیمان لە گرتە ڤیدیۆیەكە ،بەشێكی كەم بوو، بۆ هەموو باڵو نەكرایەوە ،باس ئەكرێ زیاترە لە گرتە ڤیدیۆیەكە دەبیندرێت؟ ئەوە پەیوەندی بە ئەخالقیەتی سیاسی ئێمەوە هەیە ،نەكبە بوونی كێشە لە بابەتەكە ،ئەوە پەیوەندی بە هەستكردن بە بەرپرسیاریەتی ئێمەوە ،بەتایبەت لەالیەن پارتی و یەكێتی و سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانەوە هەیە ،ئەگینا ئەگەر زۆر ئیلحاح بكەن ،ئەو كەسەی فیكەكانی لەناو سەمونەكان هێناوە، كێیە و لەسەر داوای كێ لە پەرلەمان دامەزراوە ،كاری رۆژنامەوانیش دەكات ،لە لێكۆڵینەوەكانیشدا چی گوتووە ،سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان چ تكا و رەجا و تەكلیفێكی بۆ كردووە ،كە ئەمە نەدرێتە راگەیاندن ،بەاڵم ئێمە لەبەرخاتری سومعەی كورد و یەكخستنی ماڵی كورد ،ئێمە خەرجی گەورەیی خۆمان و خەرجی گرنگی خۆمان ،خەرجی ئەو پەروەردە دەدین كە جەنابی سەرۆك بارزانی و سەركردایەتی پارتی و یەكێتی بە ئێمەیان گوتووە لە پەرلەمانی كوردستان و لە فراكسیۆنی كوردستانی. *بۆ هەمان شەو ،پەرلەمانتار عەبدواڵی مەال نوری لە دیمانەیەكی تەلەفزیۆنیدا و لە وەاڵمی پرسیارێك لەبارەی هێنانی فیكەكان، گوتی ،ئەوە ئێمە نەمانهێناوە بەڵكو دەسەاڵت وەك سیناریۆیەك بۆ ئێمەی دروست كردووە؟ لەگەڵ رێزمدا من نامەوێت بە شەخسی باسی هیچ كەسێكبكەم ،بەاڵم جەنابی عەبدواڵ لەوانەیە ئەو تەنیا ئەو عەمەلیەی پێ سپێردرابێ كە لەناو پەرلەمان ئەنجامی دا ،عەمەلیەی فیكەكان بە یەكێكی تر سپێردرا بێ ،لەوانەیە عەبدواڵ لێی بێخەبەر بێ وەك چۆن لە ئەنجامی لێدوانی سەركردایەتییەكەیان لەگەڵ هەردوو مەكتەبی سیاسی پارتی و یەكێتی و سەرۆكایەتی پەرلەمان و شەخسی س��ەرۆك پەرلەمان ئەنجام دراوە ،چونكە ئەوان هەریەكەیان كردارێكیان پێ دەسپێردرێت ،كردارەكەی عەبدواڵ شەڕە بوتڵی ناو هۆڵی پەرلەمان بووە ،ك��رداری ئەوی تریش هێنانی فیكەكان بووە ،بە دڵنیایەوە هەر یەكێكیان بێخەبەرن بەو ئەركەی بەوی تریان دەسپێردرێت .ئیشەكانیان هەر ئەوەیە و هەریەكەشیان بە ئیشی خۆیان هەڵدەستن. (ئەم دیمانەیە لە بەرنامەی دۆخی رادیۆی پێشکەوتن وەرگیراوە)
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 182
2013/7/9
3
نیشتەجێبوونی ئەندامێكی بنەماڵەی بارزانی لەشاری سلێمانی پێگەی جەماوەری پارتی لەو شارەدا بەهێز دەکات بەهرۆز جەعفەر :كاتێك تەرمی خوالێخۆشبوو مەالمستەفا دێننەوە خەڵكی دەڵێن :مەیبەنەوە بۆ بارزان. ئەیخەنەوە سەرچاومان ،ئێستاش پارتی تا ملیۆن زیاتر سەرف بكات جەماوەرەكەی لەسلێمانی و كەركوكیش کەم دەکات راپۆرت :محەمەد عومەر
زۆرجار باس لە بێ هێزی پێگەی پارتی دیموكراتی كوردستان لە شاری سلێمانی دەكرێت بەوەی هەنگاوەكانی شەرمنانەیە و پێگەی جەماوەری الوازە ،رۆژنامەنووسان و چاودێرانی سیاسی و ئەندام و الیەنگرانی پارتی لەو شارەدا پێیانوایە بە نیشتەجێبوونی ئەندامێكی بنەماڵەی بارزانی لە سلێمانی كاریگەری زۆری مەعنەوی دەبێـت لەسەر بەهێزبوونی پێگەی پارتی لەو شارەدا. لەمبارەوە ستیڤان شەمزینی ،رۆژنامەنووس و كادیری پێشكەوتووی پارتی لە سلێمانی هێما بۆ ئەوە دەكات كە «سلێمانی پارتی رەت ن��ەك��ردۆت��ەوە ،بە هەمان شێوە سەركردایەتی پارتیش ،سلێمانی رەت نەكردۆتەوە .تەنانەت پار ساڵ لە یادی 51ساڵەی هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلوول، هێژا كاك «مەسرور بارزانی» زۆر راشكاوانە لە ب��ەردەم حەشاماتێكی زۆری جەماوەری پارتیدا وتی هیچ هێزێك ناتوانێت سلێمانی لە پارتی جیا بكاتەوە ،بەاڵم ئەوەی كە پارتی لە سلێمانی وەك پێویست نەبووە ،ئەمەیان راستە و واقیعێكە ناتوانین خۆمان لێ البدەین «. لەبارەی هاتنی ئەندامێكی بنەماڵەی بارزانی بۆ سلێمانی شەمزینی گوتی «بە هاتنی یەكێك لە خانەوادەی بارزانی بە تایبەتی كوڕەكانی جەنابی سەرۆك ،بێگومان ئەوە گڕ و تینێكی زیاتر دەدات بە كار و پڕۆژەكانی پارتی لە سلێمانی. فارس نەوروڵی كارگێری لقی 4ی پارتی لە سلێمانی لەبارەی هاتنی ئەندامێكی بنەماڵەی بارزانی بۆ سلێمانی دەڵێت «یەكێك لە بنەماڵەی بارزانی یان لە دەرەوەی بنەماڵەی بارزانی ئەگەر پەیڕەوی لە ئەخالقی مەال مستەفا بكات كاریگەری دەبێت» .ئەو كارگێر لقە گوتیشی «كاك نێچر بۆ خۆی بەتایبەتی لەناو گەنجانی سلێمانی دا خۆشەویستی هەیە بێ جیاوازی بیر و ڕا ،پارتی و یەكێتی ،پێموایە كاریگەرییەكی ئیجابی دەبێت نەسلێمانی پارتی فەرامۆش كردووە نە پارتی سلێمانی فەرامۆش كردووە ،ئەو سیاسەتەی كوردستانی تێدا تێپەڕی ئەو دیفاكتۆیەی دروست كردووە». بەهرۆز جەعفەر نووسەر بۆ پرس دوا و گوتی « دەبێت بپرسین پارتی سلێمانی فەرامۆشكردووە یان سلێمانی پارتی فەرامۆشكردووەو رقێكی مێژوویی هەیە ،من پێموایە پارتی سلێمانی فەرامۆشكردووە ،كاتێك تەرمی مەالمستەفای خوالێخۆشبوو دێننەوە خەڵكی ئەم شارە سەراپا لەرێزدا وەس��ت��اون و دەڵێن»مەیبەنەوە بۆ ب���ارزان .ئەیخەنەوە
سەرچاومان» ئەی ئێستا عەجەبا لەم سەردەمە تا پارتی ملیۆن و ملیاری زیاتر سەرف بكات جەماوەرەكەی لەسلێمانی و كەركوكیش دەتەكێت ،هۆكارەكەی ئەوەیە كادیرو یاریزانەكانی ئێرە لەهونەرەكە تێنەگەیشتون ،بۆیە دەبێت پارتی بێتە ناو خەڵك لەسەر ئاستی مەركەزیی بڕیار ،من ئەمانەی سلێمانی بە بێدەسەاڵت دەزانم». كامەران غەریب بەرپرسی ناوەندی بااڵی دەوروبەری سلێمانی یەكێتی الوان دەڵێت «كێشەكە لە گۆڕینی ڕوخسارەكاندا نییە، بەڵكو لە گۆڕینی ئەدا و شێوازی كاركردنی پارتی هەیە لە سلێمانی ،پارتی لە سلێمانی پێویستی بەوەیە كە ڕیفۆرمێكی خێرا و كاریگەر لە سەرجەم دەزگا و ئۆرگانەكانیدا بكات ،بە شێوەیەك كە بتوانرێت ئەو خەڵكانەی كە لە سااڵنی پێشوو لە پارتی تەكاونەتەوە كۆبكاتەوە ئەمەش پێویستی بە ئالیەتێكی گونجاو و سەردەمیانە هەیە ،ئەگەر ئەو كەسەی دێت لە ناو خەڵك و كادیراندا بێت شتێكی باشە ،بەاڵم ئەگەر دوور بێت لە خەڵك هیچ كاریگەری نابێت ،پێمان باشە بەاڵم بە مەرجێك ئەو هاتنە بەشێك لە كێشە و گرفتەكانی كادیر و خەڵكی پارتی لە سلێمانی چارەسەر بكات». رزگ��ار رەزا چوچانی سەرنووسەری نوچەنێت بە پرسی راگەیاند «رێ��ژەی پارتی لە سلێمانی لە گ��ۆڕان و یەكێتی كەمتر نییە ،بەاڵم خەڵكی پارتی لەو ناوچەیە لەحزبەكەی خۆیان رەنجێنراون توڕەو بێزارن و رەنگە ئەوەش وایكردبێت دەنگیان بە حزبی تر دابێت ،بەحوكمی ئەوەی من خەڵكی ئەو ناوچەیەم و كۆنە پارتیم ،دەتوانم بەبەڵگەوە ئەوە بسەلمێنم كە خەڵكی پارتی لەو ناوچەیە لە پارتی توڕەن و رەنگە هەڵبژاردنەكانیش دەنگی پێ نەدەن و دەنگیان پێ نەدابێت ،لەكاتێكدا كەپارتین. هۆكاری رەنجان و توڕەبوونی پارتیەكان لەو دەڤەرە ،یان كەمی دەنگی پارتی لەو ناوچەیە ،ئەوەندەی بۆ ترسی خەڵكی پارتی دەگەڕێتەوە لە دەسەاڵتی ئەو ناوچەیە زۆر زیاتریش بۆ ئەدای خراپی بەرپرسانی پارتی لەو ناوچەیە دەگەڕێتەوە، بەرپرسانی پارتی لەو دەڤەرە هەتاكو ئەمرۆش بەسەردەمی ش��ەڕی ناوخۆ لێدەخوڕن كە پێیان وای��ە دەبێت خەڵكی خوارەوەی خۆیان دەست لەسەر سنگ بۆیان بوەستن ،دەبێت گۆێڕایەڵیان بن ،ئەوان وایانكردووە هەرچی گرنگیدانی پارتییە بۆ خەڵكی ئەو ناوچەیە ،دابەشی سەر دەوروبەرەكەی خۆیانی بكەن و خەڵكی مافخوراوی پارتی مافخوراوتر بكەن ،نمونەی
زیندووهەن ،سااڵنی پێش ،٢٠٠٠پارتی باشترین خۆراكی بۆ پێشمەرگەكانی دابین دەك��رد ،ئەوان دەچ��وون لەبازاڕدا دەیانفرۆشت و خراپترین خۆراكیان بۆ دەبردن .ساڵی 1996 الیەك لەخەڵكی سلێمانی ئاوارەی دوای پارتی بوون بەشێكی زۆری ئەو خەڵكە بەهۆی نا عەدالەتی بەرپرسانی ناوچەكانی خۆیان ،بەدڵشكاوی رۆشتنەوە ،و ژەهری پەشیمانیان نۆشی، من زۆر لەو خێزانانە دەناسم بەهۆی ئەو تەعامولەی بەرپرسانی پارتی لەو ناوچەیە ئەگەر سەری خێزانەكانیشان نەگۆڕابێت، گەنجەكانیان لەپارتی دوورن ،بەاڵم ئاخۆ ئەگەر كەسێك لەبنەماڵەی بارزانی لەنزیكەوە ئاگای لەو دۆخە بێت قبوڵی دەكەن ،ئاخۆ ئەگەر كەسێك لەوان لەو ناوچەیە بێت ،هەرچی ئامادەیی پارتییە بۆ خزمەتی خەڵكی ئەو ناوچەیە زووتر ناگاتە دەستیان ،زووتر ناگاتە خزمەتیان ،بۆیە بوونی كەسێك لەبنەماڵەی بارزانی لەسلێمانی لەچەند روویەكەوە خزمەت بەپارتی دەكات. خێالن بەختیار ،رۆژنامەنووس دەڵێت «دەبێ بزانین كام كەس لە بنەماڵەی بارزانی دەچێتە سلێمانی ،دەسەاڵتەكانی چین ،تا چەند لە سلێمانی كۆسپی بۆ دروس��ت ناكرێت، لە چوونی نەوەیەكی بارزانی بۆ ئەو سنوورە بە دوو جۆر خوێندنەوەی بۆ دەكرێت ،یەكەم داننانی هەڕەمی سەرەوەی پارتییە بە ئیهمالی و هیچ لەبارانەبووی بەرپرسەكانی خۆی لەو سنوورە» ،دووەمیش بەرزكردنەوەی الیەنی مەعنەوی ئەندام و الیەنگرانی خۆیەتی لەو سنوورە» ،دووریش مەبینە لە سلێمانی كۆسپ یان تووشی مەوقیفی ئیحراجی نەكرێت، وەك ئەوەی بەرامبەر بە هیوای ئەحمەد مستەفا بەرپرسی لقی 4ی پارتیان كرد و خەڵكیان لە لقەكەی هاندا ،ئەوەش یەكێ لە هۆكارەكان كارایی هیوای ئەحمەد مستەفا بوو لەو سنوورە و ترسی الیەنەكانی ئەوالش بوو لە فراوان بوونی پێگەی پارتی، هەر چۆنێك بێ و هەر نەوەیەكی بارزانی بڕواتە ئەو سنوورە گەر دەسەاڵتی ماددی و مەعنەوی زۆر و زەوەندی نەبێت ئەوا لە شوێنی خۆی دانیشێت باشترە». محەمەد عومەر بەرپرسی لقی زانكۆی سلێمانی یەكێتی قوتابیان پێیوایە «هەر كەسێك لە بنەماڵەی بارزانی بێت بۆ سلێمانی ورە و هەیبەتێكی تری بەهێزە بۆ جەماوەری پارتی لە شاری سلێمانی ئومێدی خەڵكی تۆراوی سلێمانی جارێكی تر دەگەڕێتەوە « چونكە لە ئێستادا دابڕانێكی زۆر بەدی دەكرێت لە نێوان بەرپرسەكانی پارتی لەم سنورە و لەگەڵ جەماوەری پارتی «ئەمە لە كاتێكدا كە خەڵكی پارتی نەك لەسنوری پارێزگای سلێمانی بگرە لەهەموو كوردستان كە پارتیان خۆش ئەوێت و پارتی ماون بەهۆی خودی جەنابی سەرۆك و بنەماڵەكەیەتی.
رزگار رەزا :ساڵی 1996الیەك لەخەڵكی سلێمانی ئاوارەی دوای پارتی بوون بەشێكی زۆری ئەو خەڵكە بەهۆی نا عەدالەتی بەرپرسانی ناوچەكانی خۆیان ،بەدڵشكاوی رۆشتنەوە ،و ژەهری پەشیمانیان نۆشی
4
ژماره 182
www.lawanikurdistan.com
2013/7/9
بەهۆی ملمالنێی حزبیەوە . .كورد لە پارێزگای موسڵ زیاتر لە 100هەزار دەنگی لە دەستداوە
بێ رووتووش
راپۆرت :توانا شێخانی
لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم ،بەهۆی ملمالنێی ئۆپۆزیسیۆن لەگەڵ دەسەاڵت ،بە تەنها لە پارێزگای موسڵ كورد نزیكەی 100هەزار دەنگی كەم كردووە ،كە دەكاتە نزیكەی 5كورسی ئەنجومەنی پارێزگا ،هاوكات ئەمەش ڕاستەوخۆ كاریگەری دەبێت بەسەر كوردبوونی ئەو ناوچانە ،بەشێك لە ڕۆژنامەنوسان و چاودێرانی سیاسی پێیناوایە ئەوەی ئۆپۆزیسیۆن كردویەتی دەكرێ بە خیانەت ناوبندرێت، چونكە ئەوان نزیكەی 100هەزار دەنگی كوردیان لە ناوبرد ،مامۆستایەكی زانستە سیاسیەكانیش ئاماژە بەوەدەكات ،نەدەبوو كورد سكااڵ لەسەر خۆی تۆماربكات و بە ئەنجامدانی ساختەكاری تۆمەتباری بكات ،چونكە ئەو ناوچانە مەترسیەكی زۆری دەرەكیان لەسەرە ،هەروەها بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكگرتووش ،نایشارێتەوە كە بەهۆی سكااڵكەیانەوە زیاتر لە چەند هەزار دەنگێگ رەفزكرایەوە ،ئەو دەڵێت «مافی خۆمانە سكااڵ تۆماربكەین» ،بەرپرسی ژووری توێژینەوەی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕانیش دەڵێت «پێویست بوو هەوڵی بەهێزكردنی ئینتیمای نەتەوەیی هاواڵتیانی ئەو ناوچانە بدرابوایە». ئەنجامی هەڵبژاردنەكان پێش ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق، بە مەبەستی یەكخستنی دەنگی كورد و بەفیرۆ نەچوونی ،سەرجەم هێز و الیەنەكان بڕیارندا بە یەك لیستی نیمچەكراوە لە چوارچێوەی لیستی ( برایەتی و پێكەوە ژیان) ،بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بكەن ،هاوكات لە پارێزگای سەاڵحەدین زیاتر لە شەش كورسی و لە پارێزگای موسڵیش كورد دوانزە كورسی بەدەست دەهێنێ ،جگە لە سێ كورسی كۆتای ( شەبەك ،ئێزیدی ،مەسیحی)، كە پشكی كوردە. عەلی عەونی ،ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی و بەرپرسی لقی 20 شەنگالی پارتی ،لە لێدوانێكیدا ئاماژە بە رێژەی دەنگەكانی پارتی دەك��ات و دەڵێت «لە نێو لیستی (برایەتی و پێكەوەژیان) ڕێژەی دەنگەكانی پارتی لە هەموویان زیاتربووە و ئۆپۆزیسیۆنیش هۆكاربووە بۆ كەمكردنی دەنگی كورد لەو ناوچانە ،لە موسڵ پارتی نزیكەی 200 هەزار دەنگی بەدەستهێناوە. هاوكات یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ،رێژەی دەنگەكانی لە پارێزگای موسڵ زۆر كەمترە لە پارتی و لە پارێزگای سەاڵحەدین و دیالەش توانیویەتی چەند كورسیەك بەدەستبهێنێت. یەكگرتووی ئیسالمیش ،لە پارێزگای موسڵ 3200 ،دەنگی بە دەستهێناوە و ،لە پارێزگای دیالەش 2466دەنگی بە دەستهێناوە ،لە پارێزگای سەاڵحەدینیش 1127دەنگی بە دەستهێناوە. بزوتنەوەی گۆڕانیش كە هەر لەسەرەتاوە بێ منەت بوو لە دەرچوونی كاندیدەكانی بە تایبەتی لە پارێزگای موسڵ و دیالە ،بەاڵم نەیتوانی دەنگی پێویست بهێنێت بۆ ئەوەی یەك كورسیش بۆ خۆیان مسۆگەربكەن، بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەست پرس كەوتون ،گۆڕان لە پارێزگای موسڵ ،كەمتر لە هەزار دەنگی هێناوە ،هاوكات لە پارێزگای دیالەش كەمتر لە هەزار دەنگی هێناوە ،لە پارێزگای سەاڵحەدینیش نزیكەی 500 دەنگی هێناوە. هەرچی كۆمەڵی ئیسالمیە ڕێژەی دەنگەكانی لە یەكگرتوو و گۆڕان كەمترە و هیچ كامێك لە كاندیدەكانی نەیتوانیوە دەنگی پێویست بهێنێت ،بە جۆرێك رێژەی هەر سێ پارێزگای ناگاتە 3000هەزار دەنگ. جگە ل��ەوەش حزبە بچوكەكانی وەك ( شیوعی ،سۆشیالست، زەحمەتكێشان ،هتد ) . .هەر یەكەیان نزیكەی 20تا 30دەنگیان بەدەستهێناوە. كورد 100 ،هەزار دەنگی كەم كردووە بە ب��ەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی ڕاب��ردوو ،جگە لە پارێزگاكانی تر ،كورد لە پارێزگای موسڵ نزیكەی 100هەزار دەنگی كەم كردووە، هۆكارەكەشی بۆ بەفیرۆچوونی دەنگی چەند كاندیدێكی حزبەكان بوو ،بە تایبەتی حزبەكانی وەك ( گۆڕان ،یەكگرتوو ،كۆمەڵ) كە لەو ناوچانە ڕێژەی نفوزیان كەمە ،ئەمەش ڕاستەوخۆ كاریگەری هەبوو بەسەر ڕێژەی دەنگی كورد لەو ناوچانە ،بەشێك لە چاودێران و ڕۆژنامەنوسان پێیانوایە دەبوایە ئەو حزبانەی كە رێژەی نفوزییان كەمە بەشداری هەڵبژاردنەكەیان نەكردبوایە زۆرباشتربوو ،چونكە بە فیرۆچوون و ملمالنێ ناوخۆییەكان كەم دەبونەوە و كاریگەری دەبوو بەسەر زیادبوونی رێژەی كورد لەو
ناوچانە ،بۆ نمونە گۆڕان لە هەندێك ناوچە 75دەنگی هێناوە و، یەكگرتوو 40دەنگی هێناوە ،هتد. . لە پارێزگای موسڵ ،لە كۆی ( )1800000دەنگدەری كورد ،تەنها ( )680000كەس دەنگی داوە ،بە جۆرێك دەكاتە لە ،%40هاوكات ئەگەر ئەو 100هەزار دەنگەی كورد بە كەمی نەكردبوایە ئەوا رێژەی كورسیەكانی كورد 5كورسی زیادی دەكرد. بەیان نوری ،بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكگرتووی ئیسالمی، لەالیەك هۆكارەكەی بۆ كەمی بەشداریكردنی خەڵك دەگەڕێنێتەوە لە الیەكی تریشەوە دەڵێت «بەهۆی تانەلێدان بەشێك لە سندوقەكانی ناوچە كوردنشینەكان رەفزكرایەوە و ئەمەش زیانێكی زۆری بە كورد گەیاند ،ناوبراو لە لێدوانێكیدا بۆ پرس وتی «بە دەرەجە یەك كورد زیانی بەركەوت ئینجا دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن ،ئەگەر ساختەكاری نەكرابوایە ئەوا رێژەی دەنگەكانی كورد زیادی دەكرد». لە بەرامبەر قسەكانی بەیان ن��وری ،عەلی عەونی بەرپرسی لقی شەنگالی پارتی ،ڕایگەیاندووە ،كە یەكگرتوو و گۆڕان داوای ئەنجامدانی ساختەكاریان ك��ردووە ،بەاڵم ئێمە ڕازی نەبوینە بە هیچ شێوەیەك ساختەكاری بكرێت. هاوكات دكتۆر یوسف محمد ،بەرپرسی ژووری لێكۆڵینەوە سیاسیەكانی بزوتنەوەی گۆڕان ،بەرپرسیارێتی كەمكردنەوەی دەنگی كورد لەو ناوچانە دەخاتە ئەستۆی دەسەاڵت ،بە وتەی خۆی ،دەسەاڵت تاوەكو ئێستا نەیتوانیوە خزمەتێكی باشی ئەو ناوچانە بكات بە تایبەت لە ڕووی خزمەتگوزارییەوە و نەیتوانیوە ئینتیمای نیشتیمانی دانیشتوانی ناوچەكە بەهێزبكات. دكتۆر ساڵح مەال عومەر ،مامۆستای زانستە سیاسیەكان ،جەخت لە هاوهەڵوێستی الیەنەكان دەكاتەوە لە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، ئەو دەڵێت «ئەو ناوچانە نابێت بە چاوێكی حزبیەوە سەیربكرێت ،بەڵكو بە چاوێكی كوردستانی ،هەروەها دەبوایە سەرجەم الیەنەكان كێبركێیان بكردابوایە بۆ زیادكردنی ناسنمای كورد ،نەوەك كەمكردنەوەی ،هەروەها ناوبراو زیاتر وتیشی «ئەو ناوچانە كە كورد بە درێژایی مێژوو شەڕی لەسەركردووە ،یەك دەنگ زۆرە ،چ جای ئەوە چەند هەزار دەنگێك بێت، ئەو مامۆستایەی زانستە سیاسیەكان ئەوەشی خستەڕوو ،كە ئەوەی لەو ناوچانە ڕوویدا زیاتر ملمالنێی حزبایەتی بوو». كێ هۆكاربوو ،بۆ بە فیڕۆچوونی دەنگی كورد؟ دوا بە دوای سەركەوتنی كاندیدەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەو ناوچانە ،هەر سێ الیەنەنی ئۆپۆزیسیۆن ( گۆڕان ،كۆمەڵ ،یەكگرتوو) بە یەكێتیشەوە ،لە ئەنجامی شكستەكانی خۆیان ،سكااڵیان دژی پارتی تۆماركردوو بەو هۆیەشەوە چەندین سندوقی دەنگدەران ( لە ناوچە كوردنشینەكان) رەفزكرایەوە ،بەپێی زانیارییەكان ووتەی چاودێرانی سیاسی ،ئەمە شكستەكانی ئۆپۆزیسیۆن دەردەخات و هۆكاریش بوو بۆ كەمكردنەوەی ڕێژەی كورد لەو ناوچانە ،هاوكات پێشیانوایە ئۆپۆزیسیۆن نەدەبوو لەو ناوچانە ئەو خیانەتە لەو كورد بكات. بەیان ن��وری ،بەرپرسی دەزگ��ای هەڵبژاردنی یەكگرتوو ،دەڵێت «ساختەكاریمان بینیبێت ،سكااڵمان تۆماركردووە». هاوكات بەرپرسانی یەكێتیش ،دركیان بەوە كردبوو ،كە ناتوانن وەك پارتی لە هەڵبژاردنەكان بە تایبەتی لە پارێزگای موسڵ ،دەنگی پێویست بەدەستهێبنن ،هەر بۆیە سكااڵیان دژی پارتی تۆماركرد. سیاسەتی كاركردنی ئۆپۆزیسیۆن لە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم تەندروست نییە ئۆپۆزیسیۆن بە ئینتیمایەكی نیشتیمانی و نەتەوەیی لە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم كارناكات ،بەڵكو لەسەر هەمان ڕێڕەوی ملمالنێێ ناوخۆ ك��اردەك��ات ،ئەمەش هۆكارێكی سەرەكی ب��ووە كە بەشێك لە هاواڵتیانی كورد لەو ناوچانە بەشداری هەڵبژاردنەكان نەكەن، چاودێرانی سیاسی و رۆژنامەنوسان پێش هەڵبژاردنەكان مەترسی ئەو حاڵەتەیان خستبووەڕوو ،بەاڵم وتەكانیان بە هەند وەرنەگیرا. ل��ەوب��ارەی��ەوە مامۆستاكەی زانستە سیاسیەكان وت��ی «شێوازی ملمالنێی حزبەكان دەبێت جیاوازبێت لە ملمالنێی ناوچەكانی دەرەوەی هەرێم ،بەاڵم بەداخەوە بینیمان هەڵوێستی بەشێك لە حزبەكان هیچ جیاوازییەكی نەبوو لەگەڵ هەڵوێستی پێشویان ،جگە لەوەش دەبوایە شەڕ لەسەر زیادكردنی دەنگی كورد بكەنەوە ،نەوەك كەمكردنەوەی».
*مامۆستایەكی ئایینی خۆمان گوتوویەتی الدانی مورسی و رووخانی كۆماری مهاباد هیچ جیاوازییەكیان نییە ،بەرپرسێكی یەكگرتووش دەڵێ ئەوەی الدانی مورسی پێ باش بووە ،دەبێ گومان لە رابردووی سیاسیی خۆی بكات. (ئەی رەقیب هەر ماوە قەومی كورد)... *بەرپرسێكی گۆڕان لەگەڵ الدانی مورسی رایگەیاند كە شتێكی باشە و هاوتای دیموكراسیە ،كە زانی پەلەی كردووە و حزبە ئۆپۆزسیۆنە هاوپەیمانەكانی زویر دەبن ،تەراجوعی كرد. (خەلەل فەنی بوو) *لە بەرنامەیەكی تەلەڤزیۆنی دوو مامۆستای ئایینی بەشدار بوون یەكیان ریشی هەبوو ،ئەوەی دیكەی تاشیبووی ،پێشكەشكاری بەرنامەكە پرسیاری شەرعیبوونی هێشتنەوەی ریشی كرد، هەریەكەیان رایەكی هەبوو. (ئەی ملیارێك موسلمان چۆن تەبا دەبن) *ئەندامێكی پەرلەمانی یەكێتی گوتی هەر كەسێك بڵێ یەكێتی لە سیاسەت و هەڵوێستەكانی پاشكۆیەتی دەكات سەری دای لە بەرد. (ئەشهەد و راستی فەرموو) *دەڵێن ئەو بازرگانەی دەرمانی هەموو كوردستان دابین دەكات نەخۆش بوو گوتبووی دەرمانی ئێرەم مەدەنێ بەس بەخۆم دەزانم چ گەند و گویەكم بەناوی دەرمان هاوردە كردووە. (بازرگان دەبێ ئاوا هەستی نشتیمانپەروەری هەبێ) *حكوومەتی هەرێم دوو گرێبەستی دیكەی بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا لەگەڵ دوو كۆمپانیای توركی واژۆكرد. (ئەم هەوااڵنە تۆزێك فێنكت دەكەنەوە) *تەلەفزیۆنێكی موعارەزە هەندێك خەڵكی یەكێتی نیشاندا و رایگەیاند كە ئەوان لە هەڵوێستی مەكتەبی سیاسی یەكێتی دەبارەی نوێكردنەوەی ویالیەتی بارزانی ناڕازین ،كەچی كاتێك قسەیان كرد ،گوتیان ئێمە هیچمان بۆ نەكراوە و معاشمان كەمە و جادە و مەكتەبمان بۆ نەكراوە.... (بوختانیان بۆ مەكەن ئاخر ئەوان كەی درۆیانكردووە؟؟)
بەرپرسی ژووری لێكۆڵینەوە سیاسیەكانی گۆڕان: دەسەاڵت ،هەوڵی بەهێزكردنی ئینتیمای نەتەوەیی دانیشتوانی ئەو ناوچانەی نەداوە، بۆیە بەشداری هەڵبژاردنەكانیان نەكردووە! بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكگرتوو: لە ئەنجامی سكااڵكانمان ،دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن زیانی بەركەوت ساڵح مەال عومەر ،مامۆستای زانستە سیاسیەكان: نەدەبوو حزبەكان لە دەرەوەی كوردستان ملمالنێ بكەن و دەنگی كورد بەفیرۆبدەن
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 182
2013/7/9
5
هیوا میرزا ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان ،الدانی مورسی بە كودەتایەكی سەربازی لە قەڵەم دەدات و پێیوایە ئەوەی لە میسر ڕوویدا لە هەر واڵتێكی تر ڕوویبدابوایە واڵتانی ئەمریكا و كەنداو دەهاتنە دەنگ ،هاوكات لەبارەی پەیوەندیشیان لەگەڵ ئیخوانەكان دەڵێت «ئەگەر پەیوەندیمان لەگەڵیان خۆشبێت بە س��ەروەری دەزان��م» ،هەروەها دەشڵێت «وەك هاوسۆزییەكی ئیسالمیانە بە مافی خۆمانی دەزانین پشتیوانی لە مورسی بكەین ،لە تەوەریكی تریشدا لەبارەی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت «بێگومان دەنگی زیاتر بە دەستدەهێنین و ئۆپۆزیسیۆنبونیش تاسەر نیە». دیمانە :توانا شێخانی
هیوا میرزا ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو:
وەك هاوسۆزییەكی ئیسالمیانە بە مافی خۆمانی دەزانین پشتیوانی لە مورسی بكەین پ��رس:ه��ۆك��اری تێكچوونی ب��ارودۆخ��ۆی ن��اوخ��ۆی میسر بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ هیوا میرزا :لە ئەنجامی كودەتایەكی سەربازی بارودۆخی ناوخۆی میسر بە تەواوی شێواو و ئاڵۆزبووە ،چونكە بە بەرچاوی هەموو دونیا دەسەاڵتی سەربازی كودەتای بەسەر دەسەاڵتێكی شەرعیدا كردووە دەرئەنجامی ئەمەش كارەساتی گ��ەورەی لێدەكەوێتە،چونكە ئەو الیەنانەی كە شەرعیەتیان هەیە و بە ئیرادەی خەڵك هاتونەتە سەر دەسەاڵت الیەنگرانیان بەرامبەر چەتەكان دەستەوەستان دانانیشن، پێشموایە لە كۆتاییدا سەركەوتن هەر بۆ الیەنی زۆرینە دەبێت. پرس :هۆكاری الدانی مورسی بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ هیوا میرزا :هەر لەو كاتەوەی مورسی هاتووە پاشماوەكانی ڕژێمی پێشوو بە جدی كار لەسەر شكاندنی مورسی دەكەن ،هەروەها واڵتانی دەرەكی لەوبارەیەوە هەموو هەوڵێكی خۆیان گرتۆتەوە بەر. پرس :پێتوایە دەستی دەرەكی لە پاڵەوە بێت؟ هیوا میرزا :بێگومان بەشێوەیەكی ڕوون و ئاشكرا دیارە كێ لە پاڵیەتی ،ئەگەر مورسی و برایانی ئەو كارەیان بكردبوایە ئەوا ئەمریكا و ڕۆژئاواو و هەموو واڵتانی كەنداو دژیان دەوەستانەوە و دەیانوت ،ئێوە دژی شەرعیەت كودەتای سەربازیتان كردووە ،بەاڵم دەبینین تائێستا سەرۆكە كارتۆنیەكە سوێندی یاسایی نەخواردووە ئەوان پیرۆزبایی لێدەكەن. پرس :الدانی مورسی ،چ كاریگەرییەكی بەسەر بارودۆخی ناوخۆی میسر هەیە؟ هیوا میرزا :هەرچەندە ،لێدوان و قسەوباسی زۆری لەبارەوە دەكرێت، بەاڵم دەبینین پشتیوانیەكی زۆری لە دواوەیە و ئەوانەی خاوەن ویژدانن پشتیوانی لێدەكەن و ئەوانەشی حەزیان لە دەسەاڵتێكی گەندەڵە دژی وەستاونەتەوە. پرس :پێشبینی تان بۆ بارودۆخی ناوخۆی میسر چیە؟ هیوا میرزا :پێموایە خۆپێشاندان بەردەوام دەبێت و دەسەاڵتیش بۆ شەرعیەت دەگەڕێتەوە ،بە دووریشی نازانم دەسەاڵت بۆ مورسی بگەڕێتەوە. پرس :لە دوای هاتنی بەهاری عەرەبی ئیخوانەكان هاتنە سەر دەس��ەاڵت ،ئایا الدانی مورسی چ كاریگەرییەكی دەبێت بەسەر ئەو واڵتانەی كە تائێستاش شۆرشی تێدا بەردەوامە؟ هیوا میرزا :كاریگەرییەكی ئیجابی دەبێت و ئەو ڕووداوەی كە لە میسر ڕوویدا دەبێتە هۆی بەخۆداچوونەوەی گەالن بە گشتی و میسر بە تایبەتی لە كۆتایشدا ئەوان سەردەكەون و شكست بەو هێزە كودەتاچیە دەهێنن. پرس :هەندێك الیەن دەڵێن ئەو دوو حزبە ئیسالمیە ( یەكگرتوو،
كۆمەڵ) زۆر پەرۆشن بۆ رووخانی مورسی ،بۆچی؟ هیوا میرزا :وەك هاوسۆزییەكی ئیسالمیانە بە مافی خۆمانی دەزانین، هاوكات وەك دوو هێزی ئیسالمی داوا دەكەین شەرعیەت هەبێت و ڕێزی لێبگیرێت ،ئەگەر سوكایەتی بە شەرعیەت كرا دەبێت دەنگی ناڕەزایی هەڵبڕین ،هەروەها ئەوەی ڕوویدا لە هەر واڵتێكی تربوایە ئێمە وەها دەنگی ناڕەزایمان دەردەبڕی. پرس :بەهۆی ئەو پەرۆشیەی بەرامبەر الدانی مورسی نواندتان دەوترێت یەكگرتوو سەلماندی كە سەر بە ئیخوانە و كەوتە ژێر كاریگەری ئەوان؟ هیوا میرزا :بابەتەكە كاریگەرنیە ،چونكە ئیخوان برای ئێمەن، هەرچەندە پەیوەندییەكی ئۆرگانیمان نیە لەگەڵیان ،بەاڵم لەگەڵیان هاوفیكرین ،هاوكات ئەگەر پەیوەندیمان لەگەڵیان خۆشبێت بە سەروەری دەزانم. پرس :هەرچەندە ،لە قسەكانی خۆیان پەشیمان بونەتەوە ،بەاڵم بزوتنەوەی گۆڕان ڕایگەیاندووە كە الدانی مورسی بە كودەتا نەكراوە؟ هیوا میرزا :ڕوونكردنەوەیان باڵوكردەوە ،ئەوەش بۆچوونی خۆیانە و حزبی تریش هەیە وەك ئ��ەوان بیردەكاتەوە ئیتر ئەوە ڕوون و ئاشكرایە ،ئەگەر ڕۆژ لە دەرەوە بێت پێویست ناكات بەڵگە بۆ بوونی ڕۆژ بهێندرێتەوە. پرس :لە ئێستادا نێوماڵی ئۆپۆزیسیۆن ڕێكە یاخود پەرت و باڵوە؟ هیوا میرزا :نێوماڵی ئۆپۆزیسیۆن ڕێكە و هەرسێ الیەنمان هاوهەڵوێستین. پرس :ئەی كەوایە ،بۆچی دوای چەندین كۆبوونەوە نەتانتوانی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم دیاریبكەن؟ هیوا میرزا :نەخێر ئەوە ڕاگەیاندنەكانە وا باسی دەكەن بەڵكو، بابەتی نەتوانین نەبووە ،خەریكی كۆبوونەوەی زیاتربوین ،بەاڵم ماوەی سەرۆكایەتی هەرێم درێژكرایەوە. پرس :ئەگەر كاندیدی دوو حزبە ئیسالمیەكە نەوشیروان مستەفا بوایە ،ئایا ئامادەبوون دەنگ بە كەسێكی عەلمانی بدەن؟ هیوا میرزا :الی ئێمە خۆ خەڵەتاندنە باسی كەسی عەلمانی و ئیسالمی بكرێت ئەگەر كاندیدی ئۆپۆزیسیۆن كەسێكی عەلمانی یان ئیسالمی بوایە دەنگمان پێی دەدا. پرس :چۆن خۆتان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان ئامادە كردووە؟ هیوا میرزا :لەسەر ئاستی سەركردایەتی دەڤەرەكان كاندیدەكانمان دیاریكردووە و ئامادەكاری تەواویشمان بۆی كردووە. پرس :پێتوایە لە هەڵبژاردنی داهاتوو كورسی زیاتر بەدەستبهێنن؟ هیوا میرزا :بێگومان كورسی زیاتر بەدەستدهێنین.
پرس :ئایا لەگەڵ كۆمەڵی ئیسالمی گەیشتونەتە ڕێككەوتنێك بۆ ئەوەی بە لیستێكی هاوبەش بەشداری هەڵبژاردنەكان بكەن؟ هیوا میرزا :بۆ ئەوەی هەموو الیەنەكان سەنگ و قورسایی خۆیان بزانن بە باشمانزانی بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكان بكەین ،دوای هەڵبژاردنەكان ئەگەر پێویستبوو هاوپەیمانی دەبەستین. پرس :ئەگەر بێت و لە هەڵبژاردنی داهاتوو دەنگی زیاتر بەدەستبهێنن دەچنە دەسەاڵت یاخود دەبنەوە ئۆپۆزیسیۆن؟ هیوا میرزا :لە ڕاستیدا لە كاری سیاسی ئۆپۆزیسیۆن بوون تاسەرنیە ئەگەر حكومەتێكی بنكەفراوان و ڕاستەقینە هەبێت ،بێگومان لە دەسەاڵت بیت باشترە ،بەاڵم لە ناچاریدا ڕۆڵی ئۆپۆزیسیۆنمان هەڵبژارد. پرس :بۆچی لە ناچاری ڕۆڵی ئۆپۆزیسیۆنتان هەڵبژارد؟ هیوا میرزا :هەستمانكرد بونمان لە چەند كابینەیەكی حكومەت تەنها ڕواڵەتیە و بەشدارییەكی ڕاستەقینە نیە ،دەمانبینی لە وەزارتەكان هیچ دەسەاڵتێكمان نەبوو. پرس :دەس��ەاڵت دەڵێت «ئۆپۆزیسیۆن تائێستا نازانێت ڕەخنە بگرێت» ،ئێوە چی دەڵێن؟ هیوا میرزا :ڕێزمان بۆیان هەیە بەاڵم ،ئەگەر وابزانن ئێمە دەستیەك شاعیر و گۆرانیبێژین و هاتوین بە بااڵی ئەواندا بڵێن ئەوا هەڵەن بۆیە، ئۆپۆزیسیۆنمان هەڵبژارد چونكە ،ڕەخنەمان لە ئەدای ئەوان هەبووە.
كودەتاكەی میسر دەستی دەرەكی لە پاڵەوەبوو بە دووری نازانم مورسی بگەڕێتەوە سەر دەسەاڵت كاری ئۆپۆزیسیۆن بوون تاسەرنیە ،ئەگەر كورسی زیاترمان بەدەستهێنا بەشداری حكومەتێكی بنكەفراوانی ڕاستەقینە دەكەین
6
ژماره 182
www.lawanikurdistan.com
2013/7/9
لەسەر الدانی مورسی ،ناكۆكی كەوتۆتە نێوان حزبە ئیسالمی و عەلمانیەكانی كوردستان
ئیسالمیەكان دەڵێن كودەتایە و عەلمانیەكانیش دەڵێن شۆرشە
ڕاپۆرت :توانا شێخانی
هەرسێ حزبە ئیسالمیەكە (یەكگرتوو ،كۆمەڵ ،بزوتنەوە) پەرۆشیان بەرامبەر الدانی محمد مورسی سەرۆك كۆماری میسر ئاشكرادەكەن و هۆكاری سەرەكیشی دەگەڕێننەوە بۆ ئەو حزبانەی كە كودەتاكەی میسر بە شۆرش لە قەڵەم دەدەن و پشتگیری (محمد بەڕادعی) دەكەن، بەاڵم ئەو پشتگیری و پشتیوانیەی حزبە ئیسالمیەكانی كوردستان خوێندنەوەیەكی تری بۆ دەكرێت و بەشێك لە چاودێران پێیانوایە حزبە ئیسالمیەكان سەلماندیان كە كەوتونەتە ژێر كاریگەری ئیخوانەكان، بۆیە وا پەرۆشن بۆ الدانی مورسی ،هاوكات ئەندامێكی سەركردایەتی بزوتنەوەی ئیسالمی دەڵێت «ئێمە پێش یەكگرتو و كۆمەڵ پشتیوانی مورسیمان كردووە و داوای گردبونەوەی جەماوەریمان كردووە ،ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووش ئاماژە بەوەدەكات نابێت كێشەی واڵتێكی تر بگوازرێتەوە ناو هەرێم ،بەاڵم ئەوەی جێگای پرسیارە ئەوەیە هەندێكی الیەنی كوردی ئاسوودەن بەالدانی مورسی و دژی شەرعیەتن». ئیخوانەكان زیاتر لە هەشتا ساڵە كاردەكەن بۆ ئ��ەوەی بگەنە دەسەاڵت زیاتر لە هەشتا ساڵە ئیخوانەكانی میسر كاردەكەن بۆ ئەوەی بگەنە دەسەاڵت و لە ئەنجامی شۆرشێكی جەماوەری لە ساڵی 2011 توانیان كۆتایی بە دەسەاڵتی حوسنی موبارەك بهێنن و دوات��ر لە هەڵبژاردنێكی سەرتاسەری توانیان بە ڕێژەی %52دەنگەكانی میسر بەدەستبهێنن و دەسەاڵت بگرنە دەست ،بەاڵم دەسەاڵتی ئیخوانەكان تەنها یەك ساڵی خایاند و بەهۆی شۆرشێكی جەماوەرییەوە دەسەاڵت لە مورسی سەندرایەوە ،بەپێی وتەی شارەزایان و چاودێران الدانی مورسی چەند هۆكارێكی ناوخۆی و دەرەك��ی لە پاڵەوەبوو ،هاوكات یەكێك لە هۆكارە سەرەكیەكان كەم ئەزموونی ئیخوانەكانە لە بەڕێوەبردنی واڵت و تاڕادەیەكیش غروری سیاسیان پێوەدیاربوو ،چونكە لە ماوەی كەمتر لە ساڵێكدا توانیان دەسەاڵت بگرنە دەست ،چاودێران پێیانوایە هەندێك واڵتی زلهێز نەیاندەویست دەسەاڵتی ئیخوانەكان پەرەبسێنێت و پشتیوانی بەڕادعیان كردووە بۆ ئەوەی دژی مورسی و ئیخونەكان بوەستێتەوە. الدانی مورسی هەندێك ناكۆكی خستە ناو حزبە كوردستانیەكان (عەلمانی _ئیسالمی) حزبە ئیسالمیەكان پێیانوایە الدانی مورسی كودەتای سەربازیە دژی شەرعیەت و هەندێكی تریش پێیانوایە لە ئەنجامی شۆرشی جەماوەرییەوە مورسی دوورخراوەتەوە نەوەك كودەتا. كامیل مەحمود ئەندامی سەركردایەتی بزوتنەوەی ئیسالمی و شارەزا لە ئیسالمی سیاسی ،الدانی مورسی بە پالنێك دژی دەسەاڵتی ئیسالمیەكان وەسف دەكات ،كامیل مەحمود دەڵێت «پێموایە ئەو پالنە شكستدەهێنێت ،چونكە دەبینین كاردانەوەیەكی توندی لە شەقامی ئیسالمی میسر دروستكردووە و دژی ئەو كودەتایە وەستاونەتەوە، هاوكات پێشیوایە الدانی مورسی دەستی واڵتانی دەرەكی لە پاڵەوەیە بە تایبەت ئەو واڵتانەی لە ئێستادا بەرژەوەندییەكانیان بەرەو الوازبوون دەرۆن». ئەبوبەكر كاروانی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی، سەڕەڕای ئەوەی الدانی مورسی بە كودەتا دژی شەرعیەت لە قەڵەم دەدات هاوكات دەڵێت «الدان��ی مورسی هیچ شەرعیەتێكی نەبوو، چونكە ئەوان بە شێوەیەكی دیموكراسیانە هاتە سەر دەسەاڵت و بە نا دیموكراسی رۆیشتن بە مانایەكی تر بە شەرقی هاتن و بە غەربی ڕۆیشتن». جگە لە حزبە ئیسالمیەكان ،حزبە عەلمانیەكان الدانی مورسیان بە شۆرشی جەماوەری وەسفكرد ،بە تایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان كە لە زۆر بابەتدا لەگەڵ دوو حزبەكەی تر هاوهەڵوێستە ،ئەوەی مایەی سەرنجە ئەوەیە تاوەكو ئێستا هیچ كامێك لە پارتی و یەكێتی بە شێوەیەكی فەرمی هیچ لێدوانێكیان لەسەر بارودۆخی میسر نەداوە. پێشكەوتنی میسر لەسەر دەستی ئیخوانەكان بەشێك لە سیاسەتمەداران و چاودێران و شارەزایانی كاروباری ناوخۆی میسر پێیانوایە لە ماوەی یەك ساڵی تەمەنی دەسەاڵتی ئیخوانەكان میسر هیچ پێشكەوتنێكی ئابوری و كۆمەاڵیەتی بەخۆوە نەبینیوە و تەنانەت لە هەندێك بواردا دواكەوتووی بەخۆوە بینیوە ،ئەمەش وایكرد بە ملیۆنەها خەڵك ناڕەزایی دەرببڕن و ئیمزا لە دژی مورسی كۆبكەنەوە ،هاوكات چاودێران پێیانوایە هێشتا زووبوو بۆ ئەوەی ئیخوانەكان دەسەاڵت بگرنە
دەست و ئەمەش وایكرد لە دەسەاڵت بەڕێوەبردندا سەركەوتو نەبن. ئەندامەكەی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو ،پێیوایە كەم ئەزموونی سیاسی ئیخوانەكان وایكرد لە دەسەاڵتدا سەركەوتو نەبن و دەبوایە ئەو ئەركە گەورەیە نەخەنە ئەستۆی خۆیان ،جگە لەوەش لە ماوەی ئەم ساڵەدا گیروگرفتی زۆریان بۆ دروستكردون ،ناوبراو ئەمانە بە هۆكاردەزانێت بۆ پێشنەكەوتنی میسر. پەرۆشی حزبە ئیسالمیەكانی كوردستان بەرامبەر الدانی مورسی دوای الدانی مورسی ،حزبە ئیسالمیەكانی كوردستان ( یەكگرتوو، كۆمەڵ ،بزوتنەوەی ئیسالمی) زۆرترین قسەوباسیان لەبارەوەكرد و چەندینجار پشتیوانی خۆیان بۆ مورسی دووپاتكردەوە و بەداخ بوون بەرامبەر الدانی مورسی ،ئەو پەرۆشیەی حزبە ئیسالمیەكانیش بە
جۆرێك خوێندنەوەی بۆ دەكرا ئەوان بەشێكن لە ئیخوان و كەوتونەتە ژێر كاریگەییان ،عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمی لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆری كۆمەاڵیەتی فیسبوك بە پەرۆشیەوە دەڵێت «زۆر سەیرە ڕووداوەكەی میسر بە كودەتا دانەندرێت» ،یەكگرتووی ئیسالمی كوردستانیش لە ڕێگەی كەناڵە ڕاگەیاندنەكانیانەوە پشتگیری و پشتیوانی بۆ مورسی دوپاتكردۆتەوە و هەموو هۆیەكانی ڕاگەیاندنی خستۆتە خزمەت ئیخوانەكانی میسر. سەلیم كۆیی ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسالمی ،لە لێدوانێكیدا بۆ پرس وتی «پەرۆشیەكەمان بەرامبەر ئەو ناحەقیە گەورەیە كە بەرامبەر گەلی میسر كراوە ،هەروەها ئەوەشی وت «ئەو ناحەقیە لە هەر واڵتێكی تربوایە ئێمە پشتگیریمان دەكرد و هەمان هەڵوێستمان دەنواند». دەربارەی هەمان پرس كامیل مەحمود دەڵێت «بزوتنەوەی ئیسالمی لە پێش (كۆمەڵ و یەكگرتوو) دەستپێشخەربووە بۆ پشتیوانی مورسی و پێش ئەوانیش داوای گردبونەوەیەكی ناڕەزایی جەماوەری بۆ پشتیوانی مورسی كردووە». لە وەاڵمی ئەو پرسیارەی ئێمە لە كوردستان و ئەوان لە میسر چ جۆرە پەیوەندییەكمان لە نێواندا هەیە تاوەكو پشتیوانی بكرێت ،كامیل محمود دەڵێت «دەبێت ئەو پرسیارە ڕووبەڕووی ئەوانەش بكرێتەوە كە پشتیوانی بەرادعی دەكەن و خۆیان بە زمانحاڵی ئەوان دەزانن». ئەگەرچی ئەبوبەكر كاروانی ،ڕایدەگەیەنێت نابێت كێشەی واڵتێكی تر بگوازرێتەوە بۆ هەرێمی كوردستان ،بەاڵم هۆكاری پەرۆشبونیان ئاشكرا دەكات و دەڵێت «هەندێك الیەن هەن ئاسوودەن بە الدانی مورسی و دژی شەرعیەتن بۆیە ئێمەش پەرۆشین بۆ الدانی مورسی». دكتۆر محمد بازیانی چاودێری سیاسی ،بۆ پرس ئاماژە بەوە دەكات بەس الیەنە ئیسالمیەكان نین لەسەر ئەو كودەتایە هاتونەتە دەنگ ،ئەو دەڵێت «زۆربەی الیەنە عەلمانیەكانیش دژی الدانی مورسین ،چونكە هەموو الیەكمان دەزانین مورسی چۆن هاتۆتە سەر دەسەاڵت».
چارەنوسی میسر ئەگەرچی تاوەكو ئێستا چارەنوسی میسر دیارنیە كە ئایا ئیخونەكان دەسەاڵت دەگرنەوە دەست یاخود عەلمانیەكان ،چونكە هێندەی نەیارانی الیەنگرانی هاونەتە سەر شەقام و داوای هاتنەوەی مورسی دەكەن، بەاڵم هەموو الیەك جەخت لەوەدەكەنەوە كە بڕیاری كۆتایی لە دەست هاواڵتیانی میسرە و ئەوان بڕیار لەسەر چارەنوسی واڵتەكەیان دەدەن. سەلیم كۆیی ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵ ،دەڵێت «یان دەبێت مورسی بگەڕێتەوە سەر دەسەاڵت یاخود بارودۆخی میسر بچێتە ئەو قۆناغەی كەس خێر لە خۆی نەبینێت». هاوكات دكتۆر محمد بازیانی و كامیل مەحمود پێشبینی دەكەن مورسی بگەڕێتەوە سەر دەسەاڵت و ئەگەر هەڵبژاردنیش بكرێت دووبارە سەركەوتن هەر بۆ ئیخوانەكانە.
ئەندامێكی سەركردایەتی كۆمەڵ: ئەو ناحەقیەی بەرامبەر بە گەلی میسر كرا ،لە هەر گەلێكی تر بكرابوایە هەمان هەڵوێستمان دەبوو ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو: نابێت كێشەی واڵتانی دەوروبەر بگوازرێتەوە ناو هەرێمی كوردستان ئەندامێكی سەركردایەتی بزوتنەوەی ئیسالمی: الدانی مورسی كودەتابوو دژی شەرعیەت چاودێرێكی سیاسی: نەك تەنها ئیسالمیەكان ،الیەنە عەلمانیەكانیش لەسەر ئەو كودەتایە هاتونەتە دەنگ
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 182
2013/7/9
7
سەرەڕای ئازادیی سیاسیشیان حزبە ئیسالمییەكان هێشتا چوارەمن ڕاپۆرت :زیرەك عەبدولڕەحمان
سەرەڕای بوونی ئازادی سیاسی لەهەرێمی كوردستان ،بەاڵم لەدوای ڕاپەڕینەوە تاكو ئێستا لەژینگەی سیاسیدا ،حیزبە ئیسالمیەكان لەچوارچێوەكی تەسكدا خوالونەتەوەو نەیان توانیوە دەسەاڵت بگرنە دەست ،ئەمەش پێچەوانەی الیەنە ئیسالمیەكانی دەوڵەتانی دراوسێ و ناوچەكەن كە لە واڵتانی توركیا و میسر زۆرینەیان بەدەستهێناوە ،چاودێران هۆكاری نەگرتنە دەستی دەسەاڵت لەالیەن ئیسالمیەكانەوە لەهەرێمی كوردستان دەگەڕێیننەوە بۆ ئەوەی ئیسالمیەكان نەیان توانیوە قاڵ ببنەوە لە ناو خەڵك و نیشتیمان و سەركەتوو نەبوون لە پەروەردەیی كۆمەڵگا ،بەشێكی دیكەشی بۆ سروشتی تاكی كوردی دەگەڕێننەوە كەوا ئارەزووی هزری توندڕەوی ناكات، یەكێك لەئەندامانی مەكتەبی سیاسی حیزبێكی ئیسالمی نەگرتنە دەس��ەاڵت دەگەڕێنێتەوە بۆ بوونی ساختەكاری لەهەڵبژاردنەكان. شارەزایەكی ئیسالمی سیاسی :لەئێستادا گرتنە دەسەاڵت بۆ ئیسالمیەكان نالەبارە سەبارەت بە شێوازی گرتنە دەستی دەس��ەاڵت لەالیەن ئیسالمیەكانەوە لە دەوڵەتان شارەزایانی ئیسالمی سیاسی باس لە دوو ڕێگا دەكەن كەیەكێكیان بریتییە لە خەباتی مەدەنی و نەرم و نیانی ،دووەمیشیان پێچەوانەكەیەتی و بریتیە لە توندوتیژی ،زۆرینەشیان ڕێگەی یەكەم بەكاردێنن لەپێناو خۆگونجاندن لەگەڵ دۆخەكەو گەیشتن بەئامانجەكان. مامۆستای زانكۆ و ش��ارەزا لە ئیسالمی سیاسی ساالر تاوەگۆزی لەوبارەیەوە بۆ هەفتەنامەی پرس دەڵێت« :هەرێمی كوردستان لەسەرەتاوە ئەزموونێكی توندوتیژی ئیسالمیەكانی بەخۆیەوە بینیوە ،لەپێناو هاتنە سەرحوكم ،بەاڵم هەر زوو ئەو ئەزموونە س��ەری نەگرت و ئەمریكیەكان ڕێگەیان بە توندوتیژی ئیسالمیەكان نەدا ،بۆیە بەناچاری ڕێگەی نەرم و نیانیان هەڵبژارد ،بەاڵم ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەوەیە كە ئەوانەی تاكو دوێنێ توندوتیژ بوون ،ئەمڕۆ نەرم ونیان بوون بەپێچەوانەشەوە ئەوانەی نەرم و نیان بوون ئەمڕۆ بەرەو ئاراستەی توندڕەوی هەنگاو دەنێت». شارەزاكەی ئیسالمی سیاسی هەوڵدان بۆ گرتنە دەسەاڵت لەالیەن ئیسالمی سیاسیەوە هەریەكێك لەهەردوو ڕێگەكەوە بەمەترسی دەزانێت و ڕوونی دەكاتەوە» :هەموو ئیسالمیەكان لەسەر یەك شت كۆكن ئەویش پەیڕەوكردنی دەسەاڵتی شەریعەتەو گەڕانەوەیانە بۆ باوەشی دنیای عەرەبی ،یاخود فارسی و یانیش توركی و پێشترش كاریان بۆ ئەوە كردوە، بەو هۆكارەی تاكو ئێستاش نەیان توانیوە لەڕێگەی توندوتیژی دەسەاڵت بگرنە دەست هەربۆیەش بارودۆخی ناوچەكە بەدڵی ئەوان نەبووە». ساالر تاوەگۆزی باسی ئەو چەمكە نوێیانە دەكات كە ئیسالمی سیاسی لەئێستادا لەهەرێمی كوردستان بەكاری دێنێت ،پێشی وایە سەرجەمی چەمكی عەلمانیات و دنیای مۆدێرنە بەوان نامۆیە لەو بارەیەشەوە دەڵێت» :ئەو چەمكانەیان بەستۆتەوە بەچەمكە شەرعیەكانی خۆیانەوەو تاكو لەو ڕێگەیەوە بێنە ناو گۆڕەپانی سیاسیەوە». سەبارەت بە دۆخی ئێستای ئیسالمیەكانی هەرێم بەگشتی و ئەزموونی دەسەاڵتداری ئیسالمیەكان شارەزاكەی بواری ئیسالمی سیاسی دەڵێت» :ئەوان ئێستا بارودۆخیان نالەبارە بۆئەوەی بێنە سەر دەس��ەاڵت ،چونكە ئەزموونی ئیسالمی سیاسی لەوواڵتی میسڕدا بووە ئەزموونێكی شكست خواردووە. ن��ووس��ەرو ڕۆژن��ام��ەن��ووس��ێ��ك :م��رۆڤ��ی ك��ورد خ��ۆی وای��ە كە ئارەزووی لەهزری توندڕۆیی و نكۆڵكاری نییە ئەگەرچی زۆرینەی خەڵكی هەرێمی كوردستان مسوڵمانن و تا ڕادەیەكی زۆر پابەندن بە بنەماو پڕەنسیپەكانی ئاینی ئیسالم ،ب��ەاڵم بەدرێژایی مێژووی سیستەمی حكومڕانی
لەهەرێم ئیسالمیەكان دەسەاڵتیان نەگرتۆتە دەست بەبڕوای ڕۆژنامەنووسێكیش ئیسالمیەكان لەهەرێمی كوردستان بڕوایان بە نیشتیمان پەروەری نییەو كوردیش ئاینی زۆر بەسادەیی وەرگرتوە. لەبارەی هۆكاری نەگرتنە دەستی دەسەاڵت بەدرێژای مێژوو لەهەرێم نووسەرو ڕۆژنامەنووس «زكری موسا» بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند« :سروشتی مرۆڤی ك��ورد خۆی وای��ە كە ئ��ارەزووی لەهزری توندڕۆیی و نكۆڵكاری نییە ،هەروەها بەپێچەوانەوەی شوێنەكانی دیكە بە درێژایی مێژوو ئاینی ئیسالم كێشەی ئاینی لەگەڵ ئاینەكانی دیكەدا نەبووە لەگەڵ مەسیحی و یەهودی و باقی ئادیانەكان بەئاشتی ژیاون. سەبارەت بە وابەستەبوونی تاكەكانی كورد بەئاینەوە»زكری مووسا دەڵێت« :كورد كێشەی لەگەڵ دین نەبووە زۆر بە سادەیی وەریگرتووە كورد كێشەی نەتەوە و ناسنامەی هەیە، هەروەها دین لە واڵتە عەرەبییەكان بەشێكە لە كولتوور و مێژووی ئ��ەوان ،جێگەی شانازییانە كە مێژوو و كولتووری كورد سەرتاپا جیاوازە لەگەڵ عەرەب ،جگە لەوەش تەنیا لە كوردستاندا كێشەی سونە و شیعە نییە لە هەموو واڵتانی ئیسالمیدا ئەو كێشەیە هەیە كە داینامۆی ئیسالمی سیاسیشە». هەندێك جار باس لەوە دەكرێت لەهەرێمی كوردستاندا بڵندگۆی مزگەوتەكان ڕۆڵ و كاریگەیان هێندەی چەندین كەناڵی ڕاگەیاندن هەیە ،وەك ئاشكراشە ئەوانەی ئیدارەی بڵند گۆی مزگەوتەكان دەكەن فكرێكی ئیسالمیان هەیە لەو بارەیەشەوە زكری مووسا دەڵێت»كاریگەری بڵندگۆی مزگەوتەكان شتێكی تازەیەو لەو بیست ساڵەدا هاتووەتە ئاراوە ئەگەریش ڕێی لێ نەگیرێن ،كارەسات دروست دەبێ بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا نەیانتوانیوە كاریگەر بن و خەڵك بەگژیەكتردا بكەن». بیالل سلێمان :هیوادارین وەكو ئیخوانەكان چاوەڕێ نەكەین پێچەوانەی بیروبۆچوونی شارەزایانی ئیسالمی سیاسی و ژمارەیەك لەڕۆژنامەنووسان ،ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان ڕۆڵێ هێزو الیەنە ئیسالمەكان لەپێش ڕاپەڕینەوە تاكو ئێستا بەرز دەنرخێنێت و بەپاراستنی سەروەری گەل و هاواڵتیان و نیشتیمانیان دەزانێت. ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان»بیالل سلێمانی»دەگەڕێتەوە بۆ ڕاب��ردوو تیایدا باس لە ڕاپەڕینە مەزنەكەی كوردەكات و دەڵێت» :ئیسالمیەكان لەو ڕاپەڕینەدا ڕۆڵێكی سەرەكیان بینی ،ئەگەرچیش ماوەیەكی زۆر الیەنی چەكداریان نەبوو ،بەاڵم ڕۆڵی خۆیان بینی ،لەئێستاشدا بەردەوامن لەخزمەتكردن بەجۆرەها شێوە پێشم وایە ئەگەر ڕۆڵی زیاتریان پێبدرێت لەڕووی حكومداری و دەسەاڵت ئەوا
بێگومان الیەنە ئیسالمیەكان دەتوانن خزمەتێكی باشتر بكەن». سەبارەت ب��ەڕۆڵ و كاریگەری ئێستای ئ��ەوان لە هەرێمی كوردستان ئەندامەكەی مەكتەبی سیاسی ڕوونی دەكاتەوە: «ئێمە لەسەردەمی شاخ دواكەوتین و درەنگ دەستمان پێ كرد ،هەربۆیەش جەماوەر درەنگتر ئەو بڕوایەی بۆ دروست بوو كەوا ئەو كەسانە بێن خزمەتیان بكەن ،بۆیەش درەنگتر متمانەكە دروست بوو ،ئێمە لەهەڵبژاردنی ساڵی ١٩٩٢بەهەموو الیەنەئیسالمیەكان تەنها پەنجاو نۆ هەزار دەنگمان هێنا ،بەاڵم لەئێستادا نزیكەی چوارسەد هەزار دەنگی ئیسالمی لەهەرێمی كوردستان هەیە ،لەئێستاشدا ڕۆژ بەڕۆژ ژمارەی دەنگی الیەنە ئیسالمیەكان لەزیاد بووندایە». سەبارەت بەو هۆكارانەی وایكردوە هێزو الیەنە ئیسالمیەكانی كوردستان نەتوانن دەسەاڵت بگرنە دەست هاوشێوەی میسڕو توركیا بیالل سلێمان دەڵێت» :مێژووی ئیخوانەكانی میسڕ زۆر زیاترە لەمێژووی الیەنە ئیسالمیەكانی هەرێمی كوردستان، ئێمە ئومێد دەكەین وەكو ئەوان نەبینە بەشێكی درێژ لەمێژوو، زۆر زوو بگەینە ئەو دەسەاڵتەی كە بتوانین خزمەتی گەل و واڵتمانی پێ بكەین». ئەندامەكەی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵێ ئیسالمی باس لەڕێگریەكانی گرتنە دەسەاڵتی ئیسالمیەكان دەكات ودەڵێت: »ساختەكاریەكان و ئەو دیكتاتۆریەتەی دەسەاڵت و بەتایبەتی یەكێتی وپارتی بەشێوەیەكی بەردەوام بەدەستیانەوەیە ،جگە لەوانەش ئەو زوڵم و ستەمەی لە ئیسالمیەكانی دەكات و چەندین كادری ئیسالمی لەزیندانەكاندان و بێسەرو شوێن كراون و چەندی دیكەشیان بەبێ هیچ تاوانێك نان بڕاو كراون، تەنها لەبەری ئ��ەوەی دەنگی بەئیسالمیەكان داوە ئەمانە هەمووی ڕێگر بوون لەزیاتر گەشەكردنی ئیسالمیەكان ،بەاڵم هەموو ئەوانە نەبوونەتە ڕێگر لەبەردەم ئەوەی ئیسالمیەكان كاروچاالكی ئەنجام بدەن.
بیالل سلێمان: ئێمە لەسەردەمی شاخ دواكەوتین و درەنگ دەستمان پێ كرد ،هەربۆیەش جەماوەر درەنگتر ئەو بڕوایەی بۆ دروست بوو كەوا ئەو كەسانە بێن خزمەتیان بكەن
س س
8
ژماره 182
www.lawanikurdistan.com
2013/7/9
غەفوور مەخمووری ،سكرتێری گشتیی یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان ،YNDKلە دیدارێكی تایبەتدا لەگەڵ هەفتەنامەی «پ��رس» ،ڕایدەگەیەنێت ،كە لە ئێستادا ئۆپۆزسیۆن كەوتۆتە وەهمێكەوە بە جۆرێك لە دەرەوەی دەسەاڵتە و خۆی بە دەسەاڵت دەزانێت ،هەروەها دەشڵێت «حزبێك هەژدە ساڵ لە دەسەاڵت بێت و پاشان بە چوار ساڵ ئۆپۆزیسیۆنی خۆت لە هەموو گەندەڵی و ناعەدالەتیەك بێبەری بكەیت ،ئەوە هەڵەیە ،هەروەها لە وەاڵمی ئۆپۆزسیۆندا كە حزبە بچوكەكانیان بە پاشكۆی پارتی و یەكێتی لە قەڵەم دابوو ،مەخمووری دەڵێت « گوناهە ئیتیهامی خەڵك بكەیت و بەشێك بی لە ئەجێندای مخابەڕاتی واڵتانی دەوروبەر». دیمانە :توانا شێخانی
غەفوور مەخمووری سكرتێری گشتیی یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان:
ئۆپۆزسیۆن لە كوردستان كەوتۆتە وەهمێكەوە بە جۆرێك لە دەرەوەی دەسەاڵتە و خۆی بە دەسەاڵت دەزانێت پ��رس :ئاڵۆزییەكانی نێوان دەس���ەاڵت و ئۆپۆزسیۆن بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ غەفوور مەخمووری :لە ئێستادا ،پەیوەندی نێوان دەس��ەاڵت و ئۆپۆزسیۆن بە ناتەندروست دەبینم و ئەویش هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ دەسەاڵت كە الیەنە سیاسیەكانی پەراوێزخستووە و لەسەر بنەمای میزاجی شەخسی مامەڵەی لەگەڵ الیەنە سیاسییەكانی كردووە، هاوكات ئۆپۆزسیۆنیش بەشێوەیەك مامەڵە لەگەڵ دەسەاڵت دەكات كە هەموو شتێك ڕەتدەكاتەوە ،واتە یەكتر قبوڵ نەكردن وایكردووە كێشەكان ئاڵۆزو گەورەتر ببێت. پرس :ئەو یەكتر قبوڵنەكردنە لە چیەوە سەرچاوەی گرتووە؟ غەفوور مەخمووری :لەوە سەرچاوەی گرتووە كەوا ناعەدالەتیەكی تەواو لە كوردستان هەیە ،هەروەها شێوازی مامەڵەكردنی دەسەاڵتیش لەگەڵ الیەنە سیاسییەكان تەندروست نیە و ئەگەر پێویستی پێیان بێت بانگیان دەك��ات ،بەاڵم بێ ئەوەی بە گوێیان بكات ،ئەوەش وایكردووە ئۆپۆزسیۆن و بەشێك لە الیەنەكان لە دیوێكی ترەوە خوێندنەوە بۆ ڕەوشەكە بكەن. پرس :لە هەموو جیهان ،الیەنی زۆرینە و كەمینە هەیە و بۆچوونی زۆرینە زاڵە بەسەر كەمینە ،بەاڵم بۆ دەبێت لە كوردستان كەمینە بۆچوونی خۆی زاڵبكات بەسەر زۆرینە؟ غەفوور مەخمووری :قسەمان لەسەر زۆرینە و كەمینە نیە ،چونكە ئەوە حاڵەتێكی ترە ،ئەو ڕەوشەی كە ئەمرۆ لە كوردستان هەیە هەموو الیەكمان پێوەی ماندووبوینە و بەری ڕەنجی هەموو الیەكە، بۆیە پێویستە هەموو الیەكمان گوێ لە یەكتر بگرین. پرس :بەاڵم هەست ناكەیت ،ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت حوكم بەسەر دەسەاڵتدا بكات؟ غەفوور مەخمووری :ئەوەی تێبینیم كردووە مامەڵە و پەیوەندی هەردوو الیەن لەگەڵ یەكتر ناتەندروستە ،یەكێك لە پڕەنسیپەكانی دیموكراسی جێبەجێكردنی بۆچوونی زۆرینەیە و ڕێزگرتنە لە بۆچونەكانی كەمینە ،بەاڵم دەبینین هەردوو الیەن دەیانەوێت شتەكان لەسەر یەكتر فەڕزبكەن ،لە زۆر حاڵەتدا ئۆپۆزسیۆن هەمان ڕەفتاری دەسەاڵت دەكات و وەك ئەوان بیردەكاتەوە ،كە دەسەاڵت نیە بەو شێوەیە بیردەكاتەوە ،ئەگەر دەسەاڵت بێت چۆن بیردەكاتەوە؟ پرس :ئەو حزبانەی ئێستا ئۆپۆزسیۆنن ،پێشتر لە دەسەاڵت بوونە، هەر گەندەڵی و ناعەدالەتیەك كرابێت ،ئەوانیش بەشداربوونە ،بەاڵم دەبینین خۆیانی لێ بێبەری دەكەن؟ غەفوور مەخمووری :ئەگەر بەشێك بووبم لە دەسەاڵت ناتوانم خۆمی
لێ بێبەری بكەم ،بۆ نموونە ئەوانەی ئێستا ئۆپۆزیسیۆنن لە 1991 تاوەكو 2009بەشێك بوونە لە دەسەاڵت ،تۆ نزیكەی هەژدە ساڵ لە دەسەاڵت بیت و بە چوار ساڵ هەموو شتێك زەڕبی سفری بكەیت و بڵێی هەموو شتێك دەگۆڕم ،ئەوە زەحمەتە. پرس :چوار ساڵ بەسەر دروستبوونی ئۆپۆزسیۆن تێپەڕدەبێت، پێتوایە تاوەكو ئێستا ئۆپۆزسیۆنێكی تەندروست لە كوردستان هەبێت؟ غەفور م��ەخ��م��ووری :نەخێر ،ت��اوەك��و ئێستا ئۆپۆزسیۆنێكی تەندروستمان نیە ،ئۆپۆزسیۆن فاكتەرێكی سەرەكیە بۆ بە دیموكراسی بوونی هەر كۆمەڵگایەك ،هیچ واڵتێكیش بێ ئۆپۆزسیۆن نابێت ،بەاڵم دەبێت ئۆپۆزسیۆن ئۆپۆزسیۆنێك بێت لە پێناو بنیادنان و باشتركردنی ڕەوشی بەڕێوەبردنی كۆمەڵگا ،نەوەك ڕەدكردنەوەی هەموو شتێك ئۆپۆزسیۆن لە كوردستان كەوتۆتە وەهمێكەوە بە جۆرێك لە دەرەوەی دەسەاڵتە و خۆی بە دەسەاڵت دەزانێت. پرس :لە ماوەی ڕابردوو ،بەشێك لە ئۆپۆزسیۆن ،حزبە بچوكەكان بە پاشكۆی دەسەاڵت لە قەڵەم دەدەن ،ئێوە چی دەڵێن؟ غەفور مەخمووری :پێموانیە هیچ كام لە حزبەكان پاشكۆی هیچ الیەنێكی دەسەاڵت بن ،هەموویان وەك پێویستیەكی بابەتی و مێژوویی سەردەمەكە لەدایكبوونە ،ئەو حزبانەی كە ئەوان باسی دەكەن پاشكۆی هیچ واڵتێكی دەوروبەر نین و بەشێك نین لە ئەجێندای مخابەراتی واڵتانی دەوروبەرو بڕیاریان لە دەرەوەی سنوری كوردستان بۆنایەت و خاوەن بڕیارو ئیرادەی سیاسی خۆیانن ،بۆیە گوناهە ئیتیهامی خەڵك بكەیت و بەشێك بی لە ئەجێندای مخابەراتی واڵتانی دەوروبەر. پرس :پێتوانیە بەشێك لە الیەنی ئۆپۆزیسیۆن كەوتونەتە ژێر كاریگەری واڵتانی دەوروبەر بە تایبەتی واڵتانی توركیا و ئێران؟ غەفور مەخمووری :جێگای داخە بەشێكی زۆر لە الیەنە سیاسییەكان بڕیارەكانیان لە دەستی خۆیان نیە ،ئەوەش كاریگەری ڕاستەوخۆی بەسەر بارودۆخی ناوخۆوە هەیە. پرس :ئایا لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان بە لیستی جیا بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەن؟ غەفور مەخمووری :هەروەك چۆن لە هەڵبژاردنی ڕابردووی پەرلەمانی كوردستان بە شێوەیەكی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكانمان كرد، ئەمجارەشیان بە شێوەیەكی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەین. پرس :ڕێژەی نفوزتان چۆنە؟ غەفور مەخمووری :كاری خۆمان كردووە ،ئیتر ئەوەش ڕادەوەستێتە
سەر خەڵك ،كە تاچ ڕادەی��ەك دەنگمان پێدەدات ،ئومێد دەكەم هەڵبژاردنی ئەمجارە هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەردبێت و دووربێت لە ساختەكاری ،بۆ ئەوەی حزبەكان قەبارەی ڕاستەقینەی خۆیان بزانن. پرس :لە چ شارێكی كوردستان ڕێژەی نفوزتان زۆرە و متمانەتان بە خۆتان هەیە؟ غەفور مەخمووری :لە زۆربەی شاروشارۆچكەكان ئەندام و الیەنگرمان هەیە ،بڕیارەكەش الی خەڵكی كوردستانە. پرس :پێشبینی دەكەی ،چەند كورسی بە دەستبهێنن؟ غەفور مەخمووری :هەر الیەنێك بڵێت ئەوندە كورسیە دەهێنم ڕاست نیە لەبەرئەوەی جەماوەر لەم رووەوە بڕیاردەدات. پرس :لە ماوەی ڕابردوو لە هەندێك ماڵپەر وا باڵوكرایەوە ،كە ئێوە داواتان لە «پەرواز حوسێن» كردووە ،لەسەر لیستی ئێوە خۆی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كاندید بكات ،ئایا ئەوە ڕاستە؟ غەفور مەخمووری :نەخێر ،بە هیچ شێوەیەك ڕاست نیە ،چونكە نە ئێمە ناوبراومان بینیوە نە ئەویش ئێمەی بینیوە و ئەو داوایەشمان لێنەكردووە لەگەڵ ڕێزم بۆ پەرواز خان ،هەندێك دەزگای ڕاگەیاندن هەندێك هەواڵ و بابەتی وا باڵودەكەنەوە كە هیچ ئەسڵ و ئەساسیان نییە. پرس :بۆچی لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكانی عێراق بەشدار نەبوون؟ غەفور مەخمووری :بە پێویستمانزانی پشتگیری لیستی «برایەتی و پێكەوەژیان « بكەین ،بە ئەندامان و الیەنگرانی خۆمانمان وت دەنگ بەو لیستە بدەن. پرس :لەبەر سكااڵی ئۆپۆزسیۆن نزیكەی چەند هەزار دەنگێك لە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم ڕەتكرایەوە ،ئێوە چی دەڵێن؟ غەفور مەخمووری :كێشەكەمان لەگەڵ عەرەبە و پێویستیمان بە یەك دەنگی هەیە ،بەاڵم بەداخەوە لە ناوخۆ یەكدەنگ نین و بۆیە لە دەرەوەش یەك دەنگ نابین ،لەسەر ئاستی عێراق پێویستە ئەو بەرگە تەسكەی حزبایەتی لەبەر خۆمان دابكەنین و بەرگی كوردایەتی بپۆشین ،بەاڵم بەداخەوە ئەوە نەكراوە.
ئومێد دەكەم هەڵبژاردنی ئەمجارە هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەردبێت و دووربێت لە ساختەكاری
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 182
2013/7/9
9
ئەنجامدانی هاوسەرگیری و مارەبڕین لە بەرێوەبەرایەتی چاكسازیدا ڕاپۆرت :ژیان سان سلێمانی
بەرێوەبەری بەڕێوەبەرێتی چاكسازی سلێمانی ئاماژەدەكات كە یاسای بەرێوەبەرایەتیەكەیان رێگری ناكات لە ئەنجامدانی نەریتە كۆمەاڵیەتیەكانی وەكو ماربڕین و نیشانەكردن كە سەرەتاكانی دەسپێكردنی پرۆسەی هاوسەرگیرن ،تا ئێستاش چەندین مەراسیمیان بۆ كوڕ و كچی دەسگیران ئەنجامداوە، مامۆستایەكی ئاینیش رەتیدەكاتەوە لە ئیسالمدا زیندان و حوكمدان وەكو بەندكردنی تاوانبار هەبێت ،بەڵكو لەكاتی داننانی تاوانبار بە تاوانەكەدا حوكمی شەرعی بەسەردا جێ بەجێ دەكرێ. لە بارەی ئەو كوڕ و كچانەی كەكاتی تەمەنی هاوسەرگیریانە و حوكمی درێ��ژ خایەنیان لە زیندان هەیە ،ئومێد محمد عبدالرحمان بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرێتی چاكسازی ژنان و منااڵن لە سلێمانی گوتی» بێگومان وەكو چاكسازی لە قۆناغی پێشچونی ژیانی هەموو سزا دراوێك و بۆ بێ بەش نەبوونی لە خۆشیەكانی ژیان و ژیانی هاوسەرگیری ،ئەگەر هاتوو سزا دراوێك دەستگیران دار بوو یان لە زیندان بە هۆی سەردانیكردنی كەس وكاریەوە یەكێكی دەست نیشانكرد ،بۆ ئەوەی هەڵیبژێرێت وەكو هاوسەری ئێمە بە هیچ شێوەیەك ڕێگر نین ،بەڵكو ئاهەنگمان بۆ گێڕاون كە لە بەشی ژنان چەند حاڵەتێكمان هەبووە كە ڕەزامەندی هەردوو ال هەبووە و حەزیان كردوە ،پرۆسەی هاوسەرگیری پێك بهێنن ،هاوكات لێپرسینەوەی یاسایی و مارەبرین و هوموو شتێك كە پەیوەندی بە هاوسەرگیریەكەوە هەبێت ،لە ڕێگەی توێژەرە كۆمەاڵتیەكان و یاساوە بۆمان جێ بە جێ كردوون. سەبارەت بە قۆناغی دوای مارەبڕین و ئەنجامدانی فعلی هاوسەرگیری لەناو چاكسازیدا ،ناوبراو ئاماژەی كرد» ئێمە تەنها بە پێی یاسا پرۆسەكە ئەنجام دەدەین ،بەاڵم بە فعلی نا ،بێ گومان دەبێت دوای ئازاد كردنی بێت ،ئەگەر نا ئێمە هیچ جێگەیەكمان نیە لە ناو زیندان بۆ درێژەپێدانی ژیانی هاوسەرگیری ،بەاڵم دەتوانین ئاهەنگەكەیان بۆ ساز كەین بە پێی یاساو شەرع . لەگەڵ ئەوەش دەتوانن لە كاتی سەرداندا بە ئاسایی پێكەوە دانیشن و گفتوگۆ بكەن ،واتە دەرفەتی ئەوەیان هەیە ،بەاڵم وەكو كرداری شوێنمان نییە و تائێستاش هیچ بریارێك نییە لە
وەزارەتەوە هاتبێت كە ئەم پرۆسەیە بە كرداری بكرێت( ،بۆیە نە شوێنمان هەیە و نە بڕیار) ،لە هەمان كاتدا حاڵەت هەبووە كە پێشتر مارە بڕی بووە ،بەاڵم لە كاتی حوكم داندا كوڕەكە پەشیمان بۆتەوە ،ئێمەش لەڕێگەی توێژەرە كۆمەاڵیەتیەكان و تەنانەت خۆشم هەوڵمان داوە كورەكە بهێنینە ناو چاكسازی و قسەمان لەگەڵ كردووە تا دووبارە باوەڕی هێناوەتەوە كە بیگوازێتەوە دوای ئازاد بونی. تەالر لەتیف پارێزەر دەربارەی بابەتی دروستكردنی ژیانی هاوسەری و جیابوونەوە لەناو زینداندا لە روی یاساییەوە ،بەم شێوەیە دوا. زۆربەی كات ئەگەر بێت و حوكمی زیندانیەكە لە دوو ساڵ زیاتر بێت ،الیەنی دووەم داوای جیابوونەوە دەكەن ،هەندێكیان خۆیان هەر ئامادە بوون بۆ تەواو كردنی ئەو هاوسەر گیریەو بەردەوام بوونی ئەو كاتە دەتوانن پرۆسەی هاوسەرگیری لە زیندانەكاندا درێژ پێ بدەن بۆ بەردەوامی ژیان ،ئەویش وا لێك بداتەوە كە ئەو زیندانە نابێتە كۆسپ لەبەردەمیان. تەالر سەبارەت بە هەوڵدانی وەكو پارێزەرێك بۆ دابینكردنی شوێنی گونجاو بۆ ئەنجامدانی هاوسەرگیری لەناو زیندان گوتی» تا ئێستا چەندین فۆڕممان پڕ كردۆتەوە كە مۆڵەت هەبێت بۆ گەڕانەوە بۆ ژیانی هاوسەر گیری ،چونكە هەیانە حوكمەكەی زۆرە یاخود بەهۆی تاوانێكی گەورەوە دەستگیر كراون كە ناتوانن بێنە دەرەوە ،لەو كاتەدا دەتوانن ڕێگەیەكی تریان بۆ بدۆزرێتەوە ،بەاڵم كەمن ئەو خێزانانەی كە بەو شێوازە بەردەوام دەبن ،سەبارەت بە بوونی شوێن لە زیندانەكاندا و بەپێی ئەو ئامارانەی كە دەیانكەین دوو تا سێ حاڵەتی تیایە كە داوا دەكەن شوێنی تایبەتیان هەبێت بۆ بەكرداری كردنی شوێنی هاوسەرگیری (ئەمە تەنها لە ناو پیاواندا هەبووە)، دواتریش قسەمان لەگەڵ بەرپرسی زیندان كردوە ،ئەوانیش چاوەڕوانی وەاڵمی سەروو خۆیانن ،چونكە ئەو بڕیارانە پێویسە لە وەزارەتەوە دابەزێت ،ئەوانیش الیەنی باش و خراپی ئەو داوایەیان لێكداوەتەوە ،لەبەر ئەوەی كۆمەڵێك الیەنی باشی و خراپی هەیە ،بۆ نمونە دەیانگوت ژنمان هەیە كە حوكمی لە سێدارەدانی هەیە ئەگەر بێت و ئەم پرۆسەیە بە كرداری بكرێت لەوانەیە دووگیان بێت كە ئەمەش كێشە بۆ مناڵەكە دروست
دەكات ،ئێمە لەرووی الیەنە مرۆڤایەتیەكەوە سەیرمان كردوە، بەاڵم ئەوان الیەنی باش و خراپیان لێكداوەتەوە. عبدالحمید سیوەیلی مامۆستای ئاینی لەو بارەوە دەڵێ» لە ئەحكامی ئیسالمیدا كەمتر لە رووی عوقوباتەوە سود لە زیندان وەردەگرێت یان كەمتر پشت بە سجن دەبەسترێت ،لەبەر ئەوە ئیسالم تێڕوانینی بۆ سجن ئەوەیە كە زیندان تەندروست نییە بەبۆنەی ئەوەی كەسێك چەندین ساڵە لە زیندانەو تا ئێستا لێیان نەپرسراوەتەوە ،لەبەر ئەوەی بوون لەناو سجندا لە ئەحكامی عوقوباتی ئیسالمدا نیە هەر شتێك كە شەرع ڕێگەی پێ دابێت دەكرێت لە ناو زینداندا بكرێت ،كاتێكیش كە دێینە سەر ئەوەی پرۆسەی هاوسەرگیری ئەنجام بدرێت یان نا لە راستیدا پرۆسەی هاوسەر گیری بۆ بەختەوەری ژیانە بۆ كوڕو كچەكان ،بەڵێ شەرعیە لە ناو زیندان كوڕو كچێك مارە بكرێن بە بوونی دوو شاهێد وە ئامادە بونی دوو وەلی ئەمر ،ئەم عەقدە ئەنجام بدرێت بە مەرجێك بۆ خوێن نەبێت ،ئەسڵی ئەم عەقدە لەناو ئیسالمدا دروستە ،ئیسالم دەتوانێت بریار لەسەر ئەوە بدات كە زیندان رێگەی هاوسەرگیری ئاسان دەكات یان گرانی دەكات ،كەواتە من لەگەڵ ئەوەدام كە مینحەیەك بدرێت بەم كوڕو كچە كە دەیانەوێت پرۆسەی هاوسەر گیری ئەنجام بدەن و پێداچوونەوە بەو حوكمەدا بكرێت كە ئایا كاتی هاتنە دەرەوەیان هاتووە لە سجن یان هەر لە زیندان پرۆسەكەیان بۆ بكرێت . هاوكات دەبێ ئەوەش بزانین لە عوقوباتی ئیسالمدا شتێكمان نیە كە پێی بوترێت سجن ،بۆیە ئەم تاوانبارە هەر تاوانێكی هەبێت پێویستە زوو سزای بەسەردا جێ بەجێ بكرێت نەك بهێڵرێتەوە و كێشەكەی بمێنێتەوە و بخرێتە سجنەوە چەندین ساڵ ،یەكێك لە دەرهاویشتەكان ئەوەیە پیاوان زۆرینەیان لەسەر هەر تاوانێك گیرابن ئەزمونی زیاتر پەیا دەكەن بۆ خراپەكردن ،یان ئافرەتەكان لەناو زیندان بە گێڕانەوەی ئەزمونەكان ئەزمونی تر پەیا ئەكەن ،بەمەش هەندێ جار ئەو الدانە دروست ئەبێت كە دەبینین هەندێك ئافرەت لەگەڵ ئافرەت یا كوڕ لەگەڵ كوڕ مومارەسەی جنسی ئەنجام دەدەن، كە جارێكی تر ئەوەش حەرامە بۆ ئەو قاعەیەی كە چاكسازی تیا دەكرێت.
10
ژماره 182
www.lawanikurdistan.com
2013/7/9
حەزەكانی كەژاڵ بووە قوربانی دەستی باوكساالری ئا /نینا ساالر
كراسێكی قاوەیی لەبەردا بوو ،وەك خۆی باسی كرد جەور و جەفای زۆری كێشاوە ،وەلێ جوانییەكەی لە دەست نەداوە، كەژاڵی تەمەن 27ساڵە دانیشتووی شارۆچكەیەكی سەر بە شاری هەولێرە ،نموونەی ئافرەتێكی خۆڕاگر و مەزڵومە ،لە بینینێكدا بە قوڕگی پڕ لە گریانەوە پەردە لە سەر جەمسەرە شاراوەكانی نهێنییە تاڵەكانی ژیانی بە هەدەرچووی هەرماڵی. ئەو گوتی» لە منداڵیدا كەسێكی زۆر بێدەنگ بووم، هەمیشە خەریكی خوێندنەوە و نووسین بووم ،لە پۆلی نۆ لە دوو دەرس كەوتم ،هۆكارەكەشی ئەوەبوو هەمیشە بابم دەیگوت بە ژنت دەدەم ،سەرەتا دەیانگوت بۆ مامت گەورە بە گچكەت پێدەكەین ،چونكە مامت حەز لە كچێك دەكات و داوای بنپشك دەكەن ،بەاڵم باپیرم نەیهێشت ئەو كارە سەر بگرێ ،لەو رۆژەوە نەیانهێشت بخوێنم ،دەوری دووەم بە دزی ماڵەوە جلی كچە پوورێكم وەرگرت و كردمە بەرم ،چووم ئیمتیحانەكەم كردەوە و دەریش چووم ،كەچی رێگەیان نەدام درێژە بە خوێندن بدەم ،چونكە زۆر جوان و پێش چاو بووم، تەنانەت دوو خوشكی لەخۆم گەورەتریشم هەبوو ،بەاڵم من كرامە ئامانج و دەیانگوت كەژاڵ جوانە و ژنێكی باشی پێدێت كە ژن بە ژنەی پێ بكەین ،نەمتوانی هیچ بڵێم و هیچ بكەم، تەنیا دەمزانی بگریم و خەفەت بخۆم ،كە تەمەنم بووە شازدە سااڵن دووبارە رۆژ نەبوو بەر گوێم نەكەوێ بڵێن بۆ براكەت بە ژنت دەدین ،چەندینجار بە شەڕ و بە ناخۆشی رەفزی ژن بە ژنەم دەك��ردەوە ،دایكم پێی ناخۆش بوو ،بەاڵم بەهۆی بێدەسەاڵتی دیفاعی لێم نەكرد ،لە تەمەنی 16ساڵی لەگەڵ كوڕێكی ناوچەكەی خۆمان پەیوەندی خۆشەویستیم بەست بێئەوەی كەس بزانێ ئەو ساڵێك لەخۆم گەورەتر بوو ،دواجار باوكم لەگەڵ ماڵێك لەسەر ژن بە ژنێ رێككەوتن ،دیسان رەتمكردەوە ،بابم پێیگوتم ئەگەر كەسێكت خۆشدەوێت وەعد بێت دەتدەم بەو كەسە منیش ترسام و سیقەم بە قسەكەی نەبوو ،بۆیە گوتم نا كەسم خۆش ناوێت ،درۆم لەگەڵ دڵی خۆم كرد ،نەشمگوت رازیم گوتم كەیفی خۆتە ،چونكە دەمزانی ئەگەر بابم شتەكی بێتە مێشكی هەردەیكات ،هەرچەندە ئەو كوڕە لە رووی رووخسار و تەمەنەوە زۆر لە من دوور بوو»، بەدەم قوڵپی گریانەوە دووبارە دەستی بە گێڕانەوەی ئەو رۆژە تااڵنە كردەوە» قەدەری من وابوو بەاڵم دوای من هەموو ئەوانە كۆتاییان هات و تەواوی كچی تایفەكەمان بە دڵی خۆیان بە شوودران ،ئەو غەدرەی لە من كرا بۆ ئەوان بووە دەرسێك» گریان رێگەی نەدەدا درێژە بە قسەكانی بدات» بێئەوەی كوڕەكە ئاگادار بێت من مارەكرام ،من یەكجار خۆشەویستیم كرد و یەكجار كەسێك منی خۆشویست ،ماوەی 9مانگ زۆر بە پاكی یەكترمان خۆشویست ،نەك هەر خۆشویستن ئێمە عاشق ببووین ،پێش ئەوەی بگوازرێمەوە لەسەر داوای ئەو پێكەوە دانیشتین ،گوتی من هەرگیز كارێك ناكەم لكەدارت بكات ،گوتیشی تۆ چیت پێ باشە من لەم دەقەیەوە دەیكەم، منیش پێمگوت ئەگەر شتێكم كردبا لە سەرەتاوە دەمكرد تازە هیچم پێ ناكرێت ،دواجار بە منی گوت» توخوا لە هەر كوێیەك منت بینی مەرحەبایم بكە ،راستە من و تۆ تازە نابینە خوشك و برا و ئەوەی دەشمانویست نەبوو» زۆرجار داوای بینینی لێدەكردم ،بەاڵم من رێگەم نەدەدا ،دیسان فێڵم لە دڵی خۆمكرد و خۆمم هەڵخەڵەتاند ،راستییەكەی دڵم هەر لەالی بوو ،تاوەكو منداڵێكیشم بوو هیچ هەواڵێكیم نەزانی، دوای تێپەڕبوونی چوار ساڵ لە رێگەی خزمێكیانەوە ژمارەی خۆی بۆ ناردم و داوای ژمارەی منیشی كردبوو ،من ژمارەكەی ئەوم وەرگرت ،بەاڵم ژمارەی خۆمم بۆ نەنارد ،كە پورەكانی رۆیشتن یەكسەر تەلەفۆنم بۆ كرد ،پێی گوتم دەیەوێ ژن بهێنێت ،كە گوێم لەم قسەیەی بوو دڵم داخورپا زۆر زۆرم پێ ناخۆش بوو ،یەكسەر تەلەفۆنەكەم داخست ،هەرچەندە لەو
رۆژەوەی شوومكردووە ئەو كوڕەم نەبینیوە ،چونكە وەعدم بە باوكی منداڵەكانم داوە خیانەتی لێنەكەم ،مادام ئەو لەگەڵم ئەوەندە باشە منیش وەعدەكەی خۆم ناشكێنم ،بەاڵم هەرگیز لە باوكم خۆش نابم و نایبەخشم. لەبارەی ماڵە خەزورانی و هاوسەرەكەی گوتی» سەرەتا مێردەكەم باش نەبوو دڵی پیس بوو عائیلەیەكی گەورە و دەستكورت بوون ،منیش دڵم بە ژیان خۆش نەبوو ،هەمیشە لێو بە بار و چاو بە فرمێسك بووم ،بە مانگ سەیری ئاوێنەم نەدەكرد ،پێچەوانەی سەردەمی گەنجیم ئەوكات دڵم بە جوانییەكەم زۆر خۆشبوو هەمیشە لەبەردەم ئاوێنە بووم، دایكم دەیگوت رۆژێك ئاوێنەكە لێت بە جواب دێت. سەبارەت بە ژیانی ئێستای (ك��ەژاڵ) گوتی» سەرەتا هاوسەرەكەم پرسیاری ئەو مەوزوعەی لێكردم و بەڵێنی پێدام ئەگەر راستی بڵێم لێم عاجز نابێت و هیچ كاردانەوەیەكی نابێت ،منیش گوتم تا دوو رۆژ پێش مارە كردنم پەیوەنیدم لەگەڵی ه��ەب��ووە ،ب��ەاڵم ت��ازە م��ادام ت��ۆم قبوڵكرد ،هیچ نیازێكم نییە ،ئەگەر نەشمتوانی لە رووی بابم بوەستمەوە خۆ دەمتوانی مردن یان راك��ردن هەڵبژێرم ،بەاڵم كە تۆم قبوڵكردووە خیانەتت لێناكەم ،ئێستا هاوسەرەكەم لەگەڵم باشترە لە جاران ،دوو كوڕی جوانم هەیە ئەوان هاودەمی شەو و رۆژانمن و ئاواتەكانم لە چاوانی ئەوان بەدی دەكەم، ئەگەرچی لە ناخمەوە بریندار و دڵشكاوم ،بەاڵم كە لە بااڵی منداڵەكانم رادەمێنم ئازارەكان لە بیر دەكەم ،دوای ئەو هەموو رووب��ەڕوو بوونەوەیە جارێكی تر دەستم دایەوە خوێندن و توانیم قۆناغی ئامادەیی تەواو بكەم. توێژەری كۆمەاڵیەتی نەژاد رەسول» ئەو باسە بابەتێكی كۆمەاڵیەتی هەمەالیەنەیە و چارەسەری كێشەیەكی هەنووكەی دەك��ات ،كە زۆرینەی ه��ەرە زۆری كۆمەڵگەی ك��وردی بە دەستییەوە دەناڵێنێت بە تایبەتی ئافرەتانی كورد ،گوتیشی» تەنانەت كوڕ و گەنجی واڵتی ئێمەش لەمە بەدەر نین ،زۆر نموونەی كوڕم الیە كە هەمان رووداوی كۆمەاڵیەتی و زاڵبوونی رای دایك و باوك و خێزان بەسەریاندا زاڵ بووە ،كەهەمان ئاستەنگ و دڵتەنگی رووبەڕوویان بۆتەوە. وااڵكردنی دڵی كەژال بۆ راگەیاندنەكان ،الی ئەو مانای ئەوە دەگەینێت كە «الیەنی پسپۆڕانی دەروونی لە واڵتی ئێمەدا تائێستاكە ناكاران و نەیانتوانیوە برینی ئەمجۆرە كەسانە بەشێوەیەكی سەردەمیانە ساڕێژ بكەن ،دەكرێ كۆمەڵگەی مەدەنی و رێكخراوەكان هەڵوەستەی لەسەر بكەن». ئەو توێژەرە گوتیشی» خودی بیر كردنەوەی كەژال رۆڵی زۆر بووە لە پاراستنی سنوور و سیستەمی پاكی خێزانی كە خۆشبەختانە تووشی نەبووە ،ئەم مرۆڤە شایانی ئەوەیە پاداشتی كۆمەاڵیەتی پێ ببەخشرێت ،چونكە منداڵەكانی وەك هیوا و ئومێد وئاییندەیەك سەیركردووە ،پاشان بەوپەڕی بڕوابەخۆبوونەوە چۆتەوە بەرخوێندن و درێژەی بەخوێندن داوە. ئایا هەڵوێستی تەواوی پیاوانی كورد بەرامبەر خێزانەكانیان لە دركانی راستی رابردووی ئاوا جوامێرانەیە ،یاخود دەیكات بە پاساو بۆ دڵپیسی و چەوساندنەوە و خراپبوون لە گەڵی یان بە چاوێكی سووك سەیر كردنی ،بەداخەوە لە كۆمەڵگەیەكی ت��ەواو ناتەندروست دەژی��ن ،راستییەكی حاشاهەڵنەگرە خێزانی تەندورست تاكی تەندروست بەرهەم دێنێت ،دەبێت لە ماڵەكانمان و لە خودی خۆمان دەست پێبكەین ،چونكە كەی توانرا ماڵەكان رێزو خۆشەویستی و هاوڕیێەتی دایك و باوك قوڵ بكرێتەوە ئەوكاتە تاكەكانی خێزان ئارام دەبن وكێشەكانیش ت��ارادەی��ەك چارەسەر دەب��ن ،ئەمەی كەژاڵ پەیامە بۆ ئەو ئافرەتانەی كە دەتوانن زاڵ بن بەسەر ناپاكی هاوسەرگیری و رێزگرتن لە ماڵەكانیان».
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 182
2013/7/9
11
دیسانەوە الوان و پارتی
ئەو دەمانەی ژیان واتای خۆی هەبوو
الو چاالكترین توێژی كۆمەڵگەیە ،هەمیشە رۆحی نوێبوونەوە و داهێنان و دژە ئاراستەی بیری كۆن و دواكەوتووەكانە ،سەرەڕای ئەوەی پێناسەی جیاجیا یانە بۆ الو دەكرێت ،بەاڵم كۆدەنگی و سازان هەیە لەسەر ئەوەی كە الو ئەو كەسایەتیە پر هێز و تواناو تموحكارەیە كە بەهەر شێوەیەك لە شێوەكان لە هەر كایەیەك لە كایەكانی ژیاندا دەتوانێ رۆڵی خۆی بگێرێ و شوێن پێی خۆی لە كۆمەڵگەدا دیاری بكات ،كەوایە لە چوارچێوەی ئەو پێناسە گشتیەدا ،دەبێت رۆڵ و پێگەی الوان دەست نیشان بكرێت لە كایەی سیاسی و كایە جیاوازەكانی تری كۆمەڵگادا ،هەرچەندە لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا ،ئەو مافە شێرزاد عەبدولسەمەد شێخانی ت��ەواوەی خۆیانی پێنەدراوە ،كە بەشداری لە تەواوی جومگەكانی كۆمەڵگا بكەن لەواڵت دا ،هەرچەندە تا دێت ئەو جۆرە لە بیركردنەوەیە بۆ وزەی الو بەرەو باشتر هەنگاو دەنێت ،لە پێش راپەرینی گەلی كورد لە ساڵی ١٩٩١دا الو لەم واڵتەی ئێمەدا ،تواناكانی تەواو پەكخرابوو ،كۆت و بەندێكی گەورە بەسەر توانا و بەهرەكانیاندا سەپێنرابوو ،بەاڵم پاش راپەرین بەهرەو توانای الو كاری پێكرا و الوان ڕۆڵ و پێگەیەكی دیار هەبوو لە بونیادنانەوە و پاراستنی دەسكەوتەكانی راپەرین و سەروەرییەكانی گەلی كورد. پارتی دیموكراتی كوردستان ،وەك حزبی پێشڕەو و پێشەنگ ،هەر لە سەرەتای دروستبوونیەوە تاكو ئێستا بایەخێكی زۆری بەو توێژە داوە و الوان فاكتەر و هێزی بزوێنەر و چاالكی ئەم پارتە تێكۆشەرە بووە لە قۆناغە جیا جیاكاندا ،یەكەم رێكخراوی الوانیش هەر لە ناو پارتی دروست بووە كە بیرۆكەی دروستبوونی رێكخراوەكە بۆ سمبولی نەتەوەییمان بارزانی نەمر دەگەڕێتەوە ،لە ساڵی ١٩٥٣رێكخراوی الوانی دیموكراتی كوردستان دروست بووە و تا ئێستا ئەم رێكخراوە توانیویەتی هەموو توانستە فكری و سیاسی و رۆشنبیرییە هەمە جۆرەكان لە دەوری خۆی كۆبكاتەوە و ئایدیا و بیرو بۆچوونی الوانە و سەردەمیانە لە الی خۆی گەاڵڵە بكات ،تادێت ئەم تێروانین و خوێندنەوە كراوەیە بۆ خودی الو بەرفراوانی بەخۆو دەبینێت و كرانەوەی زیاتریان بەروودا دەكرێتەوە ،زۆرێك لەو سەركردانەی ئەمرۆ لە ناو ئەو حزبەدان ،رۆژانێك بووە توانیویانە بە توانا و پشتبەستن بە خۆیان و خەباتی رۆشنبیری و چەكدارییانەی خۆیان بگەن بەم رۆژە.
كێ هەیە لە ئێمە ئەگەر بە جەستە و روحیش تێیدا نەژیابێت، بەاڵم جار جارە لە زاری داپیرەو باپیرەو كەسە بەتەمەنەكانەوە خەیاڵی ئاوێتەی ئەو دەمانە نەبوبێت كە ژیان لە چوار چێوە پڕ واتادارەكەی خۆیدا دەخوالیەوە ،ئەو دەمانەی ژیان بە سیفەتەكانی جوانی و راستگۆیی و میهرەبانی دەناسرایەوە ،ئەو دەمانەی هیچ كەس ئاواتی بۆ مردن نەدەخواستن هەر كەس بۆ ژیان دەژیا ،هەر یەك لە تاكەكانی ئەو كات بۆ خۆی ببوو بە قوتابخانەیەك و منداڵەكان وانەی پاكی و راستگۆیی و جوانیان لێ فێردەبوون ،ئەو دەمانەی لە رۆژێكدا كەمترین وشەی (درۆ) ت گوێ لێ دەبوو لەبەر پاكی مرۆڤەكان ،دۆستایەتی تەنها لە پێناوی دۆستایەتی بوو نەك پارەو هیچ بەرژەوەندییەكی تر، سەردانیكردنی یەكترو بەشداری كردن لە شین و شایی یەكترو محەمەد عەبدولمەجید جەژنە گەرم و گوڕەكان و پیرۆزباییە بە جۆش و خرۆشەكانی ئەوكات و كۆبونەوەی خێزان بەشەو بە دیار چرایەكەوە و گێڕانەوەی بە سەرهات و قسەی خۆش تا درەنگانێكی شەو ماندوبوونی ئەو رۆژەی لە بیر دەبردنەوە ،نیشاندانی ئافرەت وەك ئەو بونەوەرە جوانەی كە خودای گەورە دروستی كردووە لە لوتكەی رەوشت بەرزی و ئەوپەڕی رێزەوە دەبیندرا و كەس نەیدەتوانی وەكو ئێستا ئافرەت بكات بە كااڵیەك و بۆ نەفسی برسی و بەرژەوەندی تەسكی خۆی بەكاری بهێنێت ،هاوكاری كردنی خەڵكی الدێكان لە دروێنەكردن و كاری مەڕداری و زۆر كاری تر بۆ یەكتری ،شەرمی منداڵ لە گەورەو ئەو پەیوەندییە بەهێزەی لە نێوان خوشك و براو باوك و ئەندامانی خێزانێكدا هەبوو لەگەڵ زۆر شتی تر ،ئەمانە هەموو ئەو ئادابە بەرزو سیفاتە جوانانە بوون كە لە ناو ژیانێكی سادەو دوور لەو هەموو تەكنەلۆژیاو پێشكەوتنانەی ئێستا لە كۆمەڵگای كوردەواری بونیان هەبوو ،ئەو دەمانەی كە تاك و كۆمەڵگەی كوردی نمونەی جوانی و پاكیان پێشكەشی ژیانێكی سادەو ساكار دەكرد ،ئاین و مرۆڤایەتیش شانازیان بەو ئاداب و رەوشتە بەرزانەی ناو كۆمەڵگەی كوردەوارییەوە دەكرد؛ ئەو كات خەڵك سادە دەژیا ،بەاڵم ژیان بەو پەڕی ماناو واتادارییەوە خۆی دەنواند ،چونكە ژیان هەرگیز گوێی لە ئاخ و ئۆفی بێزاری مرۆڤەكان نەدەبوو ،بۆیە ئێستاش لەگەڵ گێڕانەوەی ژیانی ئەو كات لە زاری كەسە بەتەمەنەكانەوە زۆربەمان حەز لەو باسانە دەكەین و چێژ لە گێرانەوەی ئەو دەمانەی ژیان وەردەگرین ،تەنها گوێ گرتن لە وەها باسێك ئارامی بگەیەنێت بە (روح) ئاخۆ دەبێت بەسەر بردنی ژیان لە ناو ئەو هەموو پاكی و گەورەیی و میهرەبانییەدا چ وانەیەكی جوان و بە نرخ بە تاك بدات.
سیستەمی حوكمڕانی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بەكر محمدئەمین
رۆژهەاڵتی ناوەڕاست جوگرافیایەكی سیاسی ئاڵۆز و تێكئااڵوی هەیە ،مێژووی دوور و نزیكی ئەو ناوچەیە گۆڕانكاری گەورە و هەڵكشان و داكشانی زۆری بەخۆەوە دیوە ،لەسەرەتاكانی ژیان تێیدا هەمیشە ملمالنێ و یەكتری سڕینەوە و بەڕوداوەستانی یەكتر رۆژگارەكانی سنورەكەی بەخوێن و قوربانی نوسیوەتەوە، بەردەوام هەرێمەكە شانۆی رووبەڕووبوونەوە و جەنگ و كوشتاری چڕبووە و هێزێك هاتوە بە سوپا و لەشكرێكی هەزاران و بەچەك و تفاقێكی قورس و زەبروەشێن ،گەل و نەتەوەیەكی داگیركردوە و دەسەاڵتێكی پۆاڵین و خۆراگری تێكشكاندوە و خۆی فەرمان رەوایی وەرگرتووە .زۆربەی هەرە زۆری فەرمانڕەواكانی واڵتانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست كاتێك دەسەاڵتیان وەرگرتوە كورسیان بەرنەداوە تاكو الفاوی خوێنیان هەڵنەستاندوە و گوند و شار و واڵتیان خاپورنەكردوە ،بۆیە دەبینین هەمیشە سایكۆلۆژیەتی تاك یا فەردی رۆژهەاڵتی برتییە لە توندڕەویی و پەرگیری و رەتكردنەوەی بەرامبەر و تەنیا خۆ بینین. لەگەڵ ئ��ەوەش��دا بەهۆی سروشتی ناوچەكە و بوونی نەوت لەخاكەكەیدا بۆتە جێگای تەماعی واڵتانی زلهێز و هەڵمەتەكانی داگیركاری لەناو دڵی ئەوروپاوە بۆ هەرێمەكە سەركێشی كردووە ،كەم خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
واڵتی رۆژهەاڵت هەیە رۆژێك لە رۆژان لەالیەن واڵتێكەوە كۆڵۆنیال نەكرابێت و ماوەی 10تا 15ساڵ و زیاتریش لەژێر دەسەاڵتی واڵتێكی ئەوروپا نەبووبێت ،تا ئەوكاتەی بە گوشاری شۆرش وەدەرنراون. لەگەڵ تێپەڕینی ساڵ و هاتنە ئارای گۆرنكاری لە سیستەمەكانی حوكم لە جیهان ،واڵتانی ناوچەكە بەگشتی و عەرەبیەكان بەتایبەتی بوونە خاوەن سیستەم و دەسەاڵتی تایبەت بەخۆیان و سەكردەوە و پادشا و میری هەموویان لەناو گەالن و خەڵكی خۆیانەوە هاتن ،بەاڵم بەهۆی بایەخی بەهێزی ئابووری و ئەو نەوتە زۆرەی كە لە خاكەكەیدا هەیە كە بەزێڕی رەشدەناسرێت ،دەستێوەردان و تەداخوالتی واڵتانی خاوەن بڕیار و زلهێز دیسانەوە فەرمانڕەواكان بوونە تاپۆ و مۆڵكی سەند بۆ بنەماڵە و كەساسیەتیەكانی خێڵە بااڵدەستەكان ،گەرچی واڵتانێكی وەكو سعودیە و قەتەر و بەحرێن هەتا كوێتیش سەرەڕای دەسەاڵتە میراتگریەكانیان توانیویانە ئاستێكی باشی ژی��ان و گوزەرانی شیاو بۆ گەلەكانیان دەستەبەربكەن ،بەاڵم بەهۆی زۆری و مانەوەی سنور شكێنیان لەسەر كورسی دەسەاڵت و بەشیینەوە و دابەشكردن و بردنی سەروەت و سامانی گەل بۆخۆیان و كەس و كاریان ،لەبەرچاوی میللەتەكەیان ناشیرن بوون و تا دەهات رق و كینە و بێزاری تاوی دەسەند و سەری كێشا بۆ سەرهەڵدانی بەهاری جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
عەرەبی. راپەڕینەكان توانیان دەس��ەاڵت��ە لە مێژینەكان لە بنەچەوە هەڵتەكێنن و لە جێگایدا سندوقی دەنگدان بكەنە سەنگی محەك بۆ بەرێوەبردنی واڵتەكانیان ،واڵتانی لیبا و تونس و میسر سێ نموونەی ئەو شێوە دەسەاڵتەن ،بەاڵم ئەوەی جێگای سەرنج و بایەخە ئەوەیە تەنانەت دیموكراتیەتیش نەیتوانی دەوای دەردی ئەو نەخۆشیانە بێت ،مۆرسی كە لەرێگای هەڵبژاردنی ئازادەوە بووە فەرمانڕەوای واڵتە ،كەچی دیسانەوە جەماوەر هاتەوە سەر شەقام و سەرئەنجام دەسەاڵت درایە دەست دادگای بااڵی واڵت. لە لیباش رەوش��ەك��ە روننیەو رەنگە لەوێش دیموكراسی قڵپكەنەوە و بێنەوە خاڵی سفر ،لە كاتێكدا گەالنی عەرەب خۆیان بە پێشكەوت و دەزانن و دەڵێن قورئانی پیرۆز لە بەر پیرۆزی نەتەوەیی عەرەب بە زمانی عەرەبی دابەزیوە ،بەاڵم راستیەكە ئەوەیە كە جگە لە دەسەاڵتێكی دكتاتۆر و داپڵۆسێنەر هیچ سیستەم و فەرمانڕەوایەكی دیكە ناتوانێ تاسەر بەردەوام بێ، بۆیە ئێستا هەموو ئەگەرەكان بەروی داهاتوی ئەو واڵتانەوە ك��راوەن و لەكاتی دروستبوونی پشێوی و نائارامی ناچار بۆ راگرتنی بارودۆخەكە دەبێ تەداخوالتی دەرەوە بكرێ. ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
زیرەك عەبدولڕەحمان
دەنگێكی لەسەرخۆ و نەرم و تێكستی ناسك و جوان و پڕمانا ،سیمای ناسینەوەی ئەو چەند گۆرانیەكەم و پوختەن كە چناری هونەرمەند هەیەتی ،جیاواز لەدیمانەكانی دیكەی، لەم دیمانەیەدا خانمە هونەرمەندی الو چنار باس لە ژیانی كۆمەاڵیەتی خۆی و ئارەزووەكانی دەكات. پرس :ژیانی منداڵی وێرای ئەوەی زۆركەس بەناخۆشی بردویەتیە سەر ،بەاڵم كاتێك گەورە دەبێت هەمووی بۆدەبێتە یادگاری ،تۆ ژیانی منداڵیت چۆن بوو؟ چنار :منیش منداڵی خێزانێكی كورد بووم ،هەر لەبەر ئەوەش وەكو هەندێك لەوناخۆشیانەی بەسەر گەلەكەمدا هاتووە، منیش بەسەرم هاتووە ،بەاڵم لەپاڵ هەموو ئەوانەش منداڵێك بووم جیهانێكی تایبەت بەخۆمم هەبوو ،پڕ لەیاریكردن ،من لەژیانی منداڵی خۆم ڕازیم و بەخۆشیش بیری لێدەكەمەوە، هەر ئەوەش بوو وای لێكردم كە درەنگ هەست بەگەورەیی خۆم بكەم. پرس :زۆرجار كۆمەڵگە پێی خۆشە ئاگاداری ژیانی ڕۆژانەی هونەرمەندان بێت ،تۆ ڕۆژانە چۆن ژیان بەسەر دەبەیت؟ چنار :ئەم سێ ساڵەی كۆتایی ژیانم بەهۆی سەرقاڵبوونم بە خوێندنەوە هەموو ئەو بەرنامانەی ژیانی ڕۆژانەمی تێكداوە كە پێشتر هەمبوون ،ئەمەش لەبەر قورسی خوێندنەكەمە، كەناچاری كردووم كاتێكی زۆری بۆ تەرخان بكەم ،بۆ نموونە پێشتر هەفتەی سێ بۆ چوار جار وەرزشم دەكرد و هاوڕێكانم ئەبینی ،زیاتر لەگەڵ خێزانەكەم بووم ،بەاڵم ئێستا بەو جۆرە نییە ،هەرچۆنێك بێت خوێندنەكەم بەم زوانە كۆتای دێت و ژیانی ئاسایی منیش دەست پێدەكاتەوە. پرس :لەقوتابخانەدا منداڵێكی چۆن بوویت؟ تاكو چەند شەڕانی بوویت؟ چنار :لەقوتابخانەدا منداڵێكی هێمن دی��ارب��ووم ،بەاڵم هاروهاج بووم ،لەمنداڵیدا الی خزم و ناسیاوەكانم بەخۆگۆڕین ناوبانگم دەركردبوو ،بەشێوەیەك زۆر ئارەزووی زوو خۆگۆڕینم دەكرد ،بەمەش ماڵەوەم بێزار كردبوو. پ��رس :ئێستا ل���ەدەرەوەی وواڵت دەژی��ت ،تاكو چەند لەسەرەتاوە گونجاندنت لەگەڵ كلتوری ئەوێ ئاسان بوو؟ چنار :ڕاستە جیاوازیەكی زۆر هەیە لەنێوان كلتوری خۆمان و كلتوری وواڵتان ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا توانیومە هەم كلتوری خۆم بهێڵمەوە ،هەمیش لەگەڵ كلتور و داب و نەریتی ئێرەش خۆم بگونجێنم ،هۆكارەكەشی دەگەڕێتەوە بۆئەوەی من هیچ كاتێك بەتەنها نەبووم و هەمیشە لەناو خێزانێكی گەورەدا ژیاوم. پ��رس :پەیوەندیت ل��ەگ��ەڵ ڕێكخراوەكانی ئافرەتان چۆنە؟چاالكیەكانیان چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ چنار :تائێستا هیچ پەیوەندیەكم نەبووە لەگەڵ هیچ ڕێكخراوێكی ئافرەتان ،لەوواڵتی سوید ڕۆژانە چاالكیەكانیان ئەبیسترێت ،كەلەپێناو مافەكانی ئافرەتان و بەدەستهێنانی یەكسانی نێوان پیاو ئافرەتان ئەنجامی دەدەن. پرس :دەگووترێت زۆر حەزت لەپیشەی پۆلس بووە، لەنێو ئەو هەموو پیشەیەدا بۆ پۆلیس؟ چنار :پیشەی پۆلیسی یەكێك بوو لەو پیشانەی كە هەر لەسەرەتایی چوونم بۆ وواڵتی سوید زۆر جێگای سەرنج بوو ب��ۆم ،چونكە پۆلیس لێرە ڕۆڵێكی زۆر گرنگ دەبینێت لەپاراستنی ئاسایش و ئەمنیەتی وواڵت ،هەروەها زۆر جێگای متمانەی خەڵكین و بەچاوێكی پڕ ڕێزەوە لێیان دەڕوانرێت لەالیەن كۆمەڵگەوە ،جگە لەوەش جل و بەرگەكانیان زۆر بەالی منەوە جوان بوون ،هەر لەبەر ئەوەش بوو كە سێ ساڵ لەو بوارەدا خوێندم تاكو هەم لەڕووی
جەستەی و هەمیش لەڕووی توانای عەقڵی خۆم بەهێز بكەم و ئامادەبم بۆ چوونە ناو زانكۆی پۆلیس ،بەاڵم دوای ئەو سێ ساڵە بیركردنەوەم گۆڕانكاری بەسەردا هاتوو لەجیاتی پۆلیسی بۆ كۆمەڵناسی خوێندم ،ئەوەش ئەتوانم بڵێم بەجۆرێك نزیكە لەپیشەی پۆلیسی ،چوونكە لەهەردوو بوارەكەدا لەگەڵ مرۆڤ كاردەكەیت و خزمەت بەكۆمەڵگە دەكەیت. پرس :بەنیازیت بگەرێیتەوە كوردستان؟ چنار :كوردستان شتێكە كەهەموو كاتێك بیری ئەكرێت، بەاڵم گەڕانەوە بەیەكجاری لەئێستادا بۆ من زۆر ئەستەمە هەركاتێكیش دڵنیا بووم لەوەی ئەتوانم لەوێ بژیم و ژیانم بۆ ئاسان بێت ئەوا بەدڵنیایەوە دەگەڕێمەوە. پرس :لەچی دەترسیت؟ چنار :لەشەو گەرد زۆر دەترسم و هەمیشە لێی ترساوم، بەاڵم جێگەی دڵخۆشیە تاكو ئێستا لەسوید ئەوەم نەبینیوە. پرس :سەیرترین پرسیار كەلەفەیس بووك لێت كرابێت چی بووە؟ چنار :ئەو پرسیارانەی لەفەیس بووك لێم دەكرێت بریتین لەوەی بۆچی كۆنسێرت لەكوردستان ناكەیت؟ یاخود ئەلبوومی نوێت هەیە؟ زۆرجاریش هەوادارانم نامە دەنێرن و داوای ئەوەم لێ دەكەن كەستایلی خۆم نەگۆڕم و لەسەر ئەم شێوازەی گۆرانی ووتنەی ئێستام بەردەوام بم ،من هەمیشە سوپاسیان دەكەم و ساڵویان بۆ دەنێرم بۆ خۆیان و كۆمێنت و نامە جوانەكانیان.
ستیڤان شەمزینی
گۆرانیبێژ چنار: پیشەی پۆلیسی یەكێك بوو لەو پیشانەی كە زۆر جێگای سەرنجم بووە
كامەیە ئیسالمیی میانڕەوە؟ هەمیشە ئەشكالم هەبووە لەگەڵ ئەو پۆلێنەی ،رەوت��ە ئیسالمییەكانی دابەشكردووە ،بەسەر دوو ئاڕاستەی ،توندڕەو و میانڕەو .چوون لەبناغەدا هەردوو رەوتەكە لەدوا وێستگەدا بەیەك دەگەنەوە كە ئەویش دامەزراندنی دەوڵەتی ئاینیی و سەپاندنی بیروڕا تایبەتییە ئیسالمییەكانی خۆیانە .دەتوانم بڵێم ئەو پۆلێنە هەڵەیەكی میتۆدییە .ئەگەر بۆ ناسینەوەی خودی رەوتەكانیش بێت ،بۆ لەمەودوا پێویستمان بەتەسمیەیەكی تر هەیە ،لەبەرئەوەی یەك ساڵ حوكمی «ئیخوان» لەمیسر كە بەرەوتە میانڕەوەكە ناسراوە .بۆی سەلماندین ئەوەی بەهەڵەدا چووە لەم مەسەلەیەدا ،ئێمەی عەلمانییەكانین ،چوونكە «ئیخوان» هەر ئەو خەونەی هەیە پێشتر «بن الدن» یان «عەلی بلحاج» یان «سەید قوتب» هەیانبوو. ئەگەرچی هێشتا خەڵكانێك هەن ،مكوڕن لەسەر ناوزەدكردنی ئیخوان وەك رەوتی میانڕەو ،بەاڵم بەدیقەتدان لەمێژووی سەرهەڵدان و گەشەكردنی ئەم رەوتە لە 1928ەوە تا نووكە ،پانۆرامایەكە و راستییەك نیشان دەدا كە ئیخوان نەك ریفۆرمخواز و میانڕەو نییە ،بەڵكو دایكی كۆی رێكخراوە ئیسالمییە تیرۆریستی و جیهادییەكانە .خودی «حەسەن بەننا»ی دامەزرێنەی ئیخوان ،پێشتر ئەندامی گروپێك بووە بەناوی «كۆمەڵەی نەهی لەمونكەر» كاری ئەم گروپەش ترساندن و هەڕەشەكرن بووە لەو كەسانەی گرنگیان بەژیانی ئاینیی نەداوە .تەنانەت ئەوانەی وەك خۆی بیریان نەدەكردەوە ،بە»خەواریج» پێناسەی دەكردن كە كاریان دروستكردنی ناكۆكییە لەناو ئیسالمدا ،بۆیە لەبەرامبەریانەدا دەیووت «هەرچی تەفرەقە بنێتەوە ،بەشمشێر لێی بدەن». هەر «بەننا» داوای لەمەلیك «فاروق» دەكرد ،رێگریی بكات لەچاالكیی حزبە سیاسییەكان لەمیسر ،بەو پێیەی دەبێتە هۆی ناكۆكی ،ئەوەش پێچەوانەی شەرعی ئیسالمە .جیا لەمەش لە»پەیامی جیهاد»دا بەراشكاوانە دەڵێت «جیهاد فەرزێكی پێویست و ئاشكرایە ،هەردەبێ بكرێت» .مەبەست لەجیهاد لێرەدا جەنگانە لەدژی ناموسڵمانەكان ،نەك رووبەڕووبوونەوەی دەروون .چوونكە بەننا ئەو فەرموودەیەی پێغەمبەر بەسەحیح نازانێت كەدەڵێت گەورەترین جیهاد ،جیهادی نەفسە .دواتر لەهەناوی «ئیخوان»دا كەسێكی وەك «سەید قوتب» هەیە كە باوكی رۆحی ئیسالمییە جیهادییەكانە ،ئەم پیاوە لەكتێبی «مەشخەڵەكانی رێگا»دا هەموو جیهان رەتدەكاتەوە و دەڵێت «ئەمڕۆ هەموو جیهان لەجاهیلییەتدا دەژی» .قوتب پێیوابوو ئیسالم بەزەبری شمشێر دەچەسپێت ،بۆیەكا پێویستە موسڵمانی راستەقینە شمشێرەكەی لەكێالن هێنابێتە دەرەوە بۆ جیهاد. بەشێوەیەكی گشتیی ئیخوان كە بەحساب باڵە میانڕەوەكەیە ،بەدرێژایی مێژووی خۆی نەیتوانیوە بیسەلمێنێ رەوتێكی میانڕەوە و درێژە بەخەتی ریفۆرمخوازانەی «ئەفغانی و محەمەد عەبدە» دەدات .بەڵكو وەك «د.ماهر شەریف» دەڵێ «ئیسالمی سیاسیی كەگروپی ئیخوان موسلمین نوێنەری بووە ،لەرەهەندی ریفۆرمە دینییەكەی ئەفغانی و عەبدە داب��ڕاوە و كاری بەسەرەوە نییە .ئەو دابڕانە هەموو بەهرەكانی ریفۆرمی دینی وەك رەهەندێكی سەرەكیی ئەندێشە لەباربرد و دەشێ بەبەڵگەی شكستخواردنی بەرچاوروونیی فیكری عەرەب بژمێردرێ» .وەلێ ئیخوان هەندێك جار و لەو قۆناغانەی هیچ دەسەاڵتێكیان نەبووە پڕۆژەی ئیجابیان هەبووە ،وەك ئەوەی ساڵی 2004ی میسر ،كەدڵی چەپڕەوێكی وەك «سادق جەالل ئەلعەزەم»ی خۆشكرد بوو ،تا ئەو راددەیەی وتی «لەم پڕۆژە چاكسازییە هیچ شوێنێك بۆ گووتارە كۆنەكەی ئیخوان نەماوە ،بگرە كۆمەڵێ فیكری لیبرالی مودێرنی دەوڵەتی مەدەنی لەخۆگرتووە» .كەچی دوای 8ساڵ كەئیخوان لەمیسر دێتە سەر دەسەاڵت ئەم پڕۆژە بەناو چاكسازیخوازانە دەبنە بڵقی سەر ئاو و ئیخوانە بۆ ماكە رەسەنەكەی دەگەڕێتەوە كە بریتییە لەتوندڕەویی ئاینیی. لەوانەیە ،كەسانێك هەبن ،ئەم بیركردنەوەی من بە پەڕگیریی یان بێ ئینسافی لەقەڵەم بدەن ،بەاڵم چاوەڕوانی ئەوە ناكەم ،چی دەوترێت ،لەبەرئەوەی ئەو ئەزموونە تاقیكراوانەی ئیسالمی سیاسیی كە تائێستا بینیوومانە ،بەزمانێكی راشكاوانە تەرجومەی ئەوەی بۆ كردووین ،میانڕەو و توندڕەو تەنیا تەسمیەیەكی نائەقاڵنی و نامیتۆدییە ،چوونكە هەموو ئیسالمی سیاسیی توندڕەو و سەلەفین «سەلەفی بەو مانایەی خەونی گەڕانەوەیان هەیە بۆ پێشین» .هەروەك لێرەدا قسەیەكی زۆر جوانی «راشد غەنوشی» گەورە ئیسالمیستی تونسی زۆر گونجاوە بۆ پاڵپشتی هزرینەكەی ئێمە كەدەڵێ «كاری خومەینی و حەسەن بەننا و مەودودی هەریەك شتە».