هەندرێن محەمەد: ئەنجومەنی پارێزگاکان شتێكی زیادە و تەنها بۆ دامەزراندنی کۆمەڵێک کەس بە پلەی بەڕێوەبەرە
ل4
185 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2013/8/20
رێکخراوەکانی الوانی کوردستان ئاگاداری رۆژی جیهانیی الوان نین ل5
ساسان عه‌ونی :ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵت ناگرێت ه ده‌ست له‌م دیمان ه تایبه‌ته‌دا له‌گه‌ڵ هه‌فته‌نامه‌ی پرس ،به‌رپرسی ده‌سته‌ی رێكخراوه جه‌ماوه‌رییەکانی پارتی، جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه ئه‌وان له‌گه‌ڵ دواخستنی هیچ هه‌ڵبژاردنێك نین .پێشیوایه ئهمجاره ده‌نگی زیاتر دێنن به‌تایبه‌تی له سلێمانی .به‌دووریشی ده‌زانێ له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵت بگرێت ه ده‌ست. ساسان عه‌ونی ،له‌باره‌ی تۆماری ده‌نگده‌رانیشه‌وه ،روونی دهكاتهوه «ئێم ه به‌رگری له‌و بابه‌ت ه ناكه‌ین، ش ده‌كات ك ه هیچ ملمالنێ ئێمه له‌گه‌ڵ راست و دروستی لیستی تۆماری ده‌نگه‌رانین» .ئاماژ‌ه بهوه و ناكۆكیییه‌كی حزبیان له‌گه‌ڵ په‌یه‌دا نین و راشیگه‌یاند «له‌هه‌ر پارچه‌یه‌كی كوردستان كه‌خه‌ڵكی كوردستان خه‌بات ده‌كات بۆ ئازادی و دیموكراسی ،ناكرێ هیچ الیه‌نێك به‌ته‌نیا بیه‌وێ حۆی فه‌رز بكات و ته‌همیشی ئه‌حزاب و بیروبۆچوونی الیه‌نه‌كانی تر بكات».
ل3
پێشبڕکێی منداڵبوون لە کوردستان
خەڵک باجەکەی دەدەن سلێمانی لە نێوان ملمالنێی یەكێتی و گۆڕاندا پێشبینی دەكرێت لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان ملمالنێی نێوان یەكێتی و گ��ۆڕان لە سنوری پارێزگای سلێمانی زیاترببێت و بگاتە ئەو ئاستەی لە پێناو كۆكردنەوەی دەنگی زیاتر كۆمەڵێك بەڵگەنامەی نهێنی دژ بە یەكتر باڵوبكەنەوە، هەروەها هەردووال گرەو لەسەر بردنەوەی پۆستی پارێزگاری سلێمانی دەكەن ،بە جۆرێك یەكێتی دەڵێت «ئەو دەنگانەی كە لە هەڵبژاردنی ڕابردوو بۆ گۆڕان ڕۆیشت ئەمجارە بۆ ئێمە دێتەوە». هاوكات بە هەمان شێوەیەش گ��ۆڕان دەڵێت «لە سنوری سلێمانی ڕێژەی دەنگەكانمان زۆر زیادی كردووە و دەتوانین زۆرینەی كورسیەكان بەدەستبهێنین» .چاودێرێكی سیاسی دەڵێت «بەهۆی ملمالنێی نێوان یەكێتی و گ��ۆڕان خەڵكی سلێمانی ماندووبووە».
ل2
مامۆستایەكی ئاینی شاری هەولێر پێشنیاز دەكات ئەو كچ و كوڕانەی كە بە نیازن هاوسەرگیری پێكبهێنن، لە ساڵی یەكەمی هاوسەرگیرییان بیر لە خستنەوەی منداڵ نەكەنەوە و بەڵكو پاش سێ ساڵ بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵ بدەن ،بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە ناو دادگاكاندا بە دەست «پرس» كەوتووە ڕێژەی ئەو هاوسەرانەی كە نزیكە ساڵێكە ژیانی هاوسەرگیریان پێكهێناوە و منداڵێكیان خستۆتەوە ،داوای جیابوونەوە (تەاڵق) دەكەن ،پارێزەرێكیش هۆشداری دەدات كە ڕێژەكە زۆر زیاترە لەوەی باس دەكرێت ،پزیشكێكی ئافرەتانیش بەباشی دەزان��ێ��ت لە ساڵی یەكەمی هاوسەرگیری ئافرەت مەنع بكات.
ل8
2
ژماره 185
www.lawanikurdistan.com
2013/8/20
ڕاپۆرتی شیكاری :توانا شێخانی
خەڵک باجەکەی دەدەن سلێمانی لە نێوان ملمالنێی یەكێتی و گۆڕاندا
پێشبینی دەكرێت لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان ملمالنێی نێوان یەكێتی و گۆڕان لە سنوری پارێزگای سلێمانی زیاترببێت و بگاتە ئەو ئاستەی لە پێناو كۆكردنەوەی دەنگی زیاتر كۆمەڵێك بەڵگەنامەی نهێنی دژ بە یەكتر باڵوبكەنەوە ،هەروەها هەردووال گرەو لەسەر بردنەوەی پۆستی پارێزگاری سلێمانی دەكەن ،بە جۆرێك یەكێتی دەڵێت «ئەو دەنگانەی كە لە هەڵبژاردنی ڕابردوو بۆ گۆڕان ڕۆیشت ئەمجارە بۆ ئێمە دێتەوە» .هاوكات بە هەمان شێوەیەش گۆڕان دەڵێت «لە سنوری سلێمانی ڕێژەی دەنگەكانمان زۆر زیادی كردووە و دەتوانین زۆرینەی كورسیەكان بەدەستبهێنین» .چاودێرێكی سیاسی دەڵێت «بەهۆی ملمالنێی نێوان یەكێتی و گۆڕان خەڵكی سلێمانی ماندووبووە». ملمالنێی نێوان یەكێتی و گۆڕان ملمالنێی نێوان یەكێتی و گۆڕان بۆ ئەو كاتە دەگەڕێتەوە كاتێك نەوشیروان مستەفا لە یەكێتی جیابۆوە و بزوتنەوەی گۆڕانی دروستكرد ،بەوهۆیەوە ژمارەیەكی زۆری لە دەنگەكانی یەكێتی بە تایبەتی لە سنوری پارێزگای سلێمانی بۆخۆی برد و حزبەكەی 25كورسی پەرلەمانی هێنا ،هەروەها لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە لە مانگی ئازاری ساڵی 2010بەڕێوەچوو ملمالنێ و ناكۆكیەكانی ئەو دوو حزبە زیاتربوو و گەیشتە ئەو ڕادەیەی كۆمەڵێك بەڵگەنامەی نهێنی و گەندەڵی دژی یەكتر باڵوبكەنەوە ،پێشبینیش دەكرێت لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەو ملمالنێیە گەشەبكات و بەرەو ئاستێكی تر هەنگاوبنێت ،جگە لەوەش لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بڕیارە 11_21ی ئەمساڵ ئەنجام بدرێت پێشبینی دەكرێت لە پێناو كۆكردنەوەی
دەنگی زیاتر ( یەكێتی و گۆڕان) كۆمەڵێك بەڵگەنامەی گەندەڵی دژی یەكتر ئاشكرا بكەن و ملمالنێی نێوانیان بگاتە بەرزترین ئاست. مەحمەد تۆفیق ،بەرپرسی پەیوەندییە دیبلۆماسیەكانی بزوتنەوەی گۆڕان ،لە لێدوانێكیدا بە پرسی ڕاگەیاند ،كە بۆ ئەوان ئەمجارە ملمالنێكانیان ئاسانترە، چونكە بە وتەی خۆی توانیویانە لە ماوەی ئەو چوار ساڵەدا لە ڕێگەی پەرلەمانتارەكانیانەوە زۆرترین دەنگی ناڕەزایی بە تایبەتی دەنگی یەكێتی بۆ خۆیان كۆبكەنەوە ،هەروەها وتیشی «لە سنوری سلێمانی بە بەراورد لەگەڵ هەردوو هەڵبژاردنی ڕابردوو ڕێژەی دەنگەكانمان زۆر زیادی كردووە و ئەنجامەكانمان جێگای سەرنجی الیەنەكان دەبێت». لە بەرامبەر قسەكانی ئەو بەرپرسەی بزوتنەوەی گۆڕان ،دكتۆر سەروەر عەبدوڕەحمان ،پەرلەمانتار و كادیری یەكێتی ،دەڵێت «لە ماوەی ئەو چوار ساڵەی ڕابردوودا یەكێتی توانیویەتی بەشێكی زۆر لەو دەنگانە بهێنێتەوە كە بۆ گۆڕان ڕۆیشتبوون» .هەروەها وتیشی «بە دڵنیاییەوە لە سنوری سلێمانی یەكێتی دۆخی زۆر باشتر دەبێت بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی ڕابردوو». پرس پەیوەندی بە زۆرێك لە ئەندامانی سەركردایەتی یەكێتییەوە كرد، بەاڵم بە بیانوی ئەوەی بڕیاردراوە تەنها وتەبێژ وەاڵمی ڕۆژنامەنوسان بداتەوە
چاودێرێكی سیاسی :بەهۆی ملمالنێی یەكێتی و گۆڕان خەڵكی سلێمانی بە هیالك چووە
ئامادەنەبوون لێدوان بدەن. ڕۆژنامەنوس شوان مەحەمەد پێیوایە ملمالنێی نێوان یەكێتی و گۆڕان سەخت تر دەبێت ،بە تایبەتی لە سنوری پارێزگای سلێمانی ،ناوبراو دەڵێت «هەڵبژاردنی داهاتوو بەئاسانی تێناپەڕێت» .ڕۆژنامەنوسەكە ئەوەشی گوت «ئەو دوو حزبە نابێت هەموو شتێك بكەنە قوربانی سەركەوتنیان لەو هەڵبژاردنە و دەبێت ڕەچاوی بارودۆخی ناوخۆ و دەرەوەی هەرێم بكرێت». هەروەها سەعدی ئەحمەد پیرە ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی ،لەبارەی باڵوكردنەوەی بەڵگەنامەی نهێنی دژی نەوشیروان مستەفا ڕایگەیاندووە كە ئەوان بەهیچ شێوەیەك بەڵگەنامە باڵوناكانەوە ،چونكە ئەگەر باڵوبكرێتەوە بە زیانی هەردووال دەشكێتەوە. دەربارەی باڵوكردنەوەی بەڵگەنامەی نهێنی دژی یەكتر ،شوان مەحەمەدی ڕۆژنامەنوس رایگەیند «باڵوكردنەوەی ئەو بەڵگەنامانە بۆ كۆكردنەوەی دەنگی زیاترە ،چونكە ئەوانەی ئەو بەڵگەنامانە باڵودەكەنەوە خۆیان تێیدا بەشداربونە». هەردی مەهدی ،چاودێری سیاسی و مامۆستای زانكۆ ،جەخت لەوەدەكاتەوە كە ملمالنێی ئەو دووالیەنە خەڵكی سلێمانی بەرەو هیالكی بردووە،بە وتەی ناوبراو چەند ساڵێكە ئەو ملمالنێیانە هیچ ئەنجامێكی نەبووە و تەنها شكاندنی ئێسكانی یەكتربووە ،وتیشی «ئەو دووالیەنە ملمالنێكانیان لەسەر ڕابردووە و دەبینین باسی گەندەڵی چەندین ساڵ پێش ئێستا دەكەن و بە ئەنجامدانی گەندەڵی یەكتر تۆمەتبار دەكەن ،زیاتر قسەكانیان لەسەر ڕابردوو نەوەك داهاتوو ،ئەوان وادەزانن هیچ كێشەیەكی داهاتوومان نەماوە تەنها لە ڕابردوودا كێشەمان هەبووە».
ملمالنێی ئەمجارە چۆن چۆنی دەبێت؟ ڕۆژنامەنوسان و چاودێرانی سیاسی پێشبینی دەكەن ملمالنێی ئەمجارەی نێوان یەكێتی و گۆڕان جیاوازبێت لە ملمالنێی هەڵبژاردنەكانی ڕابردوو ،بە تایبەت لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ،ئەگەرچی زۆرینەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتی خەڵكی سلێمانین و زۆرترین چاالكی سیاسیان لەو سنورەدایە ،بەاڵم یەكێتی ترسی لە هەڵبژاردنی پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكاندا هەیە ،چونكە ئەمجارە هەڵبژاردن بە لیستی نیمچەكراوەیە ،بۆیە دەبینین تاڕادەیەك پشێوی بە سەركردایەتی ئەو حزبەوە دیارە بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی ڕابردوو ،چونكە لە هەڵبژاردنی ڕابردوو هەڵبژاردن بە لیستی داخرابوو و لەگەڵ پارتی هاوپەیمان بە یەك لیست بەشداری هەڵبژاردنەكانیان كردو پارتی توانی بۆشایی ئەو دەنگانە بۆ یەكێتی پڕبكاتەوە كە بۆ بزووتنەوەی گۆڕان چوون ،هاوكات ترسی یەكێتی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان زیاترە نەوەك پەرلەمانی كوردستان ،چونكە ئەگەر گۆڕان لە سلێمانی زۆرینەی كورسیەكانی ئەنجومەنی پارێزگا بهێنێت یەكێتی بە تەواوەتی بێ ئومێد دەبێت، دەتوانین بڵێن ئەگەر یەكێتی لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكان لە سنوری سلێمانی دەنگی پێویست بهێنێت ئەوا دووبارە دەتوانێت سەرۆكی ئەنجومەن و پارێزگار بۆ خۆی مسۆگەربكاتەوە .بەاڵم ئەگەر پۆستی پارێزگار لەدەست بدات و گۆڕان براوەبێ ،ئەوا بەپێی وتەی چاودێرانی سیاسی لەو كاتەشدا یەكێتی
پەرلەمانتارێكی یەكێتی :لەو ژمارەیەی باس دەكرێت زۆر زیاتر بەدەستدەهێنین
وەك حزبە بچوكەكان بێ دەسەاڵت دەمێنێتەوە و ناتوانێت هاوبەشی حكومەت بێت بەڵكو بەشداری حكومەت دەبێت. بەوتەی شوان مەحمەدی ڕۆژنامەنوس ،یەكێتی و گۆڕان هەموو هەوڵی خۆیان دەخەنەگەڕ و شوێنە گشتیەكان و فەرمانگەكانی حكومەتیش لە پێناو كۆكردنەوەی دەنگی زیاتر بەكاردەهێنن ،هەورەها وتیشی «هیوادارم ملمالنێكان بەشێوەیەكی دیموكراسیانە بەڕێوەبچێت خەڵك زەرەرمەند نەبێت». مەحمەد تۆفیق ،جەخت لەوەدەكاتەوە كە وەك گ��ۆڕان ملمالنێیەكی دیموكراسیانە دەكەن تاوەكو پێشیان بكرێت هەوڵی بەدەستهێنانی دەنگی زیاتر دەدەن ،هەروەها پێشتریش ئەو بەرپرسە ڕایگەیاندبوو كە هەوڵی بەدەستهێنانی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا دەدەن. هەروەها پێشتر هەر یەك لە دكتۆر بەرهەم ساڵح و مەال بەختیار و عومەر فەتاح ،جەختیان لەوەكردبۆوە كە بەبێ منافەسە سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بۆ یەكێتی دەبێت و ئەنجامی هەڵبژاردنەكانیش بەسە بۆ سەلماندنی. ئایا گۆڕان سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستدەهێنێت؟ لە ئێستاوە یەكێتی و گۆڕان گرەو لەسەر هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكەن و بەرپرسانی هەردووال ئاماژە بە سەركەوتنیان دەكەن ،بە جۆرێك یەكێتی پێیوایە لە هەردوو هەڵبژاردنی داهاتوو ئەو دەنگانە بۆخۆی دەهێنێتەوە كە پێشتر بۆ گۆڕان ڕۆیشتبوو ،هاوكات گۆڕانیش ئاشكرای دەكات كە لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوودا توانیویەتی زۆرترین دەنگی یەكێتی بۆ الی خۆی ڕابكێشێت و لە ئێستاوە پێشبینی دەكەن زۆرترین كورسیەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی بۆخۆیان مسۆگەربكەن.
ئەنجامی ڕاپرسیەكان ئاماژە بە كەمكردنەوەی كورسیەكانی بزوتنەوەی گۆڕان دەكەن ،بە جۆرێك بەپێی ئەنجامی ئەو ڕاپرسیانەبێت یەكێتی 25كورسی پەرلەمانی و گۆڕانیش 15كورسی پەرلەمانی بەدەستدەهێنن ،هاوكات تاوەكو ئێستاش پۆستی پارێزگاری سلێمانی داهاتووی دیارنیە كە ئایا چ حزبێك دەیباتەوە. مەحمەد تۆفیق ،ئەگەرچی دەڵێت «ناتوانم هیچ ژمارەیەك بدەم ،بەاڵم ژمارەی كورسی پەرلەمانینمان زیاتر دەبێت بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی ڕابردوو». پەرلەمانتارەكەی یەكێتیش ،پێیوایە لەو هەڵبژاردنەدا حزبەكەی دەتوانێت لەسەر پێی خ��ۆی ڕابوەستێت و هاوكات پۆستی پارێزگاری سلێمانی مسۆگەربكات. هەردی مەهدی ،چاودێری سیاسی و مامۆستای زانكۆ ،پێشبنی دەكات لە سلێمانی ژمارەی دەنگەكانی یەكێتی و گۆڕان جیاوازییەكی زۆریان نەبێت، هەروەها دەشڵێت «بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی پارێزگای دیالە و سەندیكا پیشەییەكان بێت یەكێتی كورسی زیاتر دەهێنێت». هاوكات ،شوان مەحەمەدیش دەڵێت «لەئێستاوە زووە باسی ژمارەی كورسی حزبەكان بكەین».
بەرپرسێكی گۆڕان :بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی ڕابردوو ،لە سنوری سەوز ڕێژەی دەنگەكانمان زۆر زیادی كردووە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 185
2013/8/20
3
دواكه‌وتنی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكان كارێكی باش نییه ،پارتی پێی باشه له‌كات و ساتی خۆیدا بكرێ له‌م دیمانه تایبه‌ته‌دا له‌گه‌ڵ هه‌فته‌نامه‌ی پرس ،به‌رپرسی ده‌سته‌ی رێكخراوه جه‌ماوه‌رییەکانی پارتی ،جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه ك ه ئه‌وان له‌گه‌ڵ دواخستنی هیچ هه‌ڵبژاردنێك نین .پێشیوای ه ئهمجاره ده‌نگی زیاتر دێنن به‌تایبه‌تی ل ه سلێمانی .به‌دووریشی ده‌زانێ له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵت بگرێت ه ده‌ست. دیمانه :فه‌ره‌یدون بێوار
ساسان عه‌ونی ،به‌رپرسی ده‌سته‌ی رێكخراوه جه‌ماوه‌رییه‌كانی (پ.د.ك):
رێژه‌ی ده‌نگه‌كانمان له‌سلێمانی زیاد دەکات ساسان عه‌ونی ،له‌باره‌ی تۆماری ده‌نگده‌رانیشه‌وه ،روونی دهكاتهوه «ئێم ه به‌رگری له‌و بابه‌ت ه ناكه‌ین ،ئێم ه له‌گه‌ڵ راست و دروستی لیستی تۆماری ش ده‌كات ك ه هیچ ملمالنێ و ناكۆكییه‌كی حزبیان ده‌نگه‌رانین» .ئاماژ‌ه بهوه له‌گه‌ڵ (په‌یه‌دە) نییە و راشیگه‌یاند «له‌هه‌ر پارچه‌یه‌كی كوردستان كه‌خه‌ڵكی كوردستان خه‌بات ده‌كات بۆ ئازادی و دیموكراسی ،ناكرێ هیچ الیه‌نێك به‌ته‌نیا بیه‌وێ حۆی فه‌رز بكات و ته‌همیشی ئه‌حزاب و بیروبۆچوونی الیه‌نه‌كانی تر بكات. سه‌باره‌ت به‌و هێرش ه میدیاییه‌ی ك ه ده‌كرێن ه سه‌ر پارتی ،به‌تایبه‌تی له‌الیه‌ن میدیاكانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه ،ساسان عه‌ونی ب ه پرسی راگه‌یاند «به‌ئامانج گرتنی پارتی ل ه الیه‌ن هێزو ئه‌حزاب و شوێنه‌كانی تره‌وه ،ده‌الله‌ت ل ه گه‌وره‌یی و كاریگه‌ری پارتی ده‌كات ب ه سه‌ر دروستكردنی رووداوه‌ك��ان �ه‌وه« .ئه‌وه‌شی گوت «له‌وه‌ته‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دامه‌زراو‌ه نه‌ریتی ئه‌وه‌یه ك ه به‌رده‌وام له كه‌ناڵه‌كانی خۆی و ئه‌و كه‌نااڵنه‌ی ك ه وه‌كو سێبه‌ر ده‌عمیان ده‌كات ،هێرش ده‌كه‌ن ه سه‌ر پارتی». سه‌باره‌ت ب ه به‌ستنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی ك ه باس له راجیایی و ناكۆكی الیه‌ن ه سیاسییه‌كان ده‌كرێ ،ناوبراو ده‌ڵێت «هه‌بوونی نیقاش مانای شیمان ه كردنی ئه‌و‌ه نیی ه ك ه فه‌شه‌ل ده‌هێنێ یان ناگه‌ین ه ئه‌نجامێكی دیار و باش». پرس :ب ه حوكمی ئه‌وه‌ی ئهمجاره پێنج حزب ه سه‌ره‌كییه‌ك ه به‌تایبه‌تی یه‌كێتی و پارتی ب ه لیستی جیا ده‌چن ه ههڵبژاردنهوه ،بۆی ه هه‌ندێك ل ه چاودێران پێیانوایه ئه‌م هه‌ڵبژاردن ه گۆڕانكاری له‌نه‌خشه‌ی سیاسی هه‌رێم دێنێته‌ئاراوه‌و هاوسه‌نگی هێز ده‌گۆڕێت .ده‌مه‌وێ بپرسم خوێندنه‌وه‌تان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان و قه‌باره‌ی حزبه‌كان چۆن ه و پێشبینی چ ده‌كه‌ن؟ ساسان عه‌ونی :له‌وانه‌ی ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئهمجاره جیاوازی هه‌بێ له‌چاو هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشووتر ،چونك ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشووتر ب ه لیستی داخراو بوون ،به‌اڵم هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئهمجاره ب ه لیستی نیمچ ه كراوه‌یه ،وات ه وێڕای ده‌نگدان ب ه قه‌واره‌یه‌كی سیاسی ،خه‌ڵك ده‌توانێ راسته‌وخۆ ده‌نگ بدات به ئه‌و كاندیده‌ی ك ه خۆی مه‌به‌ستێتی ،ئه‌مه‌ش تاراده‌یه‌ك ئاڵوگۆڕ ل ه زۆری و كه‌می ده‌نگهێنانی حزبه‌كان ده‌كات .كه‌وات ه به‌ده‌ر ل ه ئینتمای حزبایه‌تی ك ه خه‌ڵك ده‌نگ ب ه لیستێكی دیاریكراو ده‌دات ،هه‌ندێك پێوه‌ندی بنه‌ماڵه‌یی و عه‌شایه‌ری و خێزانیش رۆڵی ده‌بێ ل ه ده‌نگداندا .ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری له‌سه‌ر زیاد بوون یان كه‌مبوونی ده‌نگی حزبه‌كان ده‌بێت. پرس :پێتوای ه ئه‌و گۆڕانكاریی ه ده‌گات ه راده‌یه‌ك ك ه حزبێك ل ه ده‌سه‌اڵته‌وه بكات ه ئۆپۆزسیۆن و حزبێكی ئۆپۆزسیۆنیش بگات ه ده‌سه‌اڵت؟ ساسان عه‌ونی :پێموانییه.
هه‌بوونی نیقاش مانای شیمانه كردنی ئه‌و‌ه نییه كه كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی فه‌شه‌ل ده‌هێنێ یان ناگه‌ینه ئه‌نجامێكی دیار و باش
پرس :ئه‌و گۆڕانكاریی ه ته‌نیا ل ه حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵتدا روودات ،یان حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆنیش ده‌گرێته‌وه؟ ساسان عه‌ونی :له‌سه‌ر ئاستی هه‌موو حزبه‌كان ئاڵو گۆڕ رووده‌دات، چونك ه هه‌موو حزبه‌كان زاده‌ی هه‌ڵقواڵی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستانین ،كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستانیش تاڕاده‌یه‌ك نه‌رێتییه .تائێستاش په‌یوه‌ندی عه‌شایه‌ری و خزمایه‌تی و بنه‌ماڵه‌یی و شارچێتی له‌ناوماندا باوه ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری ده‌بێ له‌سه‌ر قه‌باره‌ی ده‌نگدان ب ه الیه‌ن ه سیاسییه‌كان. پرس :ده‌وترێ دهۆك بۆ پارتی یه‌كااڵ بۆته‌وه‌و هه‌ر یه‌ك له‌یه‌كێتی و گۆڕانیش خۆیان به‌براوه‌ی سلێمانی ده‌زانن و ده‌ڵێن ملمالنێ له‌سه‌ر هه‌ولێر ده‌كه‌ین. ده‌مه‌وێ بپرسم چه‌قی ملمالنێی پارتی كام ه پارێزگا و ناوچ ه ده‌بێ؟ ساسان عه‌ونی :پارتی حزبێكی سه‌رتاسه‌ریی ه نه‌ك ناوچه‌یی ،له‌سه‌رتاسه‌ریی كوردستان جه‌ماوه‌ر و الیه‌نگر و ده‌نگده‌ری خۆی هه‌یه ،بۆی ه ئێم ه له‌سه‌ر ئاستی كوردستان منافه‌س ه ده‌كه‌ین ،پێشبینی ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ین ك ه ژماره‌ی ده‌نگ و كورسییه‌كانمان له‌چاو جاری پێشوو زیاتر بكات ،ته‌نانه‌ت له‌و شوێنانه‌ی كه جاری پێشوو ژماره‌ی ده‌نگه‌كانمان وه‌ك پێویست نه‌بووبێ ،ئهمجاره رێژه‌كه‌ی به‌رز بكه‌ینه‌وه. پرس :له‌چاو پارێزگاكانی دهۆك و سلێمانی ،پارتی كه‌مترین ده‌نگ و كورسیی هه‌ی ه له‌پارێزگای سلێمانی ،ئه‌م ه هۆی چییه؟ ساسان عه‌ونی :پارتی و سلێمانی لێكدانابڕێن ،پارتی ره‌گ و ریشاڵێكی قوڵی ل ه سلێمانی هه‌یه ،ده‌نگده‌ر و الیه‌نگریی زۆر له‌سنووریی پارێزگای سلێمانی هه‌ن ك ه كار بۆ پارتی ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ئاسه‌واره‌كانی پێشووتری بارودۆخی كوردستان تاراده‌یه‌ك ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بوو‌ه له‌سه‌ر رێژه‌ی ده‌نگه‌كانی پارتی له‌سنووریی سلێمانی ،به‌اڵم پارتی زۆر به‌جدی كاری له‌سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ه كردووه‌و ئهمجاره پێشبینی ده‌كه‌ین ك ه رێژه‌ی ده‌نگه‌كانمان جیاوازی به‌رچاو به‌خۆو‌ه ببینێت. پرس:یه‌كێك ل ه‌و مه‌سه‌الن ه ی ك ه حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و ب ه یه‌كێتیشه‌وه قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،مه‌سه‌له‌ی ناوی م��ردووان و ناوی دووب��اره‌ی تۆماری ده‌نگده‌رانه ،هه‌مووان په‌نجه‌ی تۆمه‌ت بۆ پارتی درێژ ده‌كه‌ن و والێكده‌درێته‌وه ك ه به‌ته‌نیا پارتی ره‌خنه‌ی ل ه تۆماره‌ك ه نییه .روونكردنه‌وه‌ی ئێو‌ه چیی ه له‌سه‌ر تۆماری ده‌نگده‌ران و ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی ك ه له‌و باره‌و‌ه ئاراسته‌ی پارتی ده‌كرێن؟ ساسان عه‌ونی :ئێم ه به‌رگری له‌و بابه‌ت ه ناكه‌ین ،ئێم ه له‌گه‌ڵ راست و دروستی لیستی تۆماری ده‌نگه‌رانین ،ئه‌و بابه‌ت ه په‌یوه‌ندی ب ه وه‌زاره‌تی بازرگانی عێراقه‌وه هه‌یه ،گرفتی سه‌ره‌كیش نه‌بوونی ژمێرییه‌كی راست و دروست ه ل ه عێراق و كوردستان ،ئه‌و‌ه كێشه‌ی كۆمیسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراقه و هیچ په‌یوه‌ندی ب ه پارتییه‌و‌ه نییه. پرس :له‌كانی هه‌ڵمه‌تی بانگه‌ش ه كردن ،ئایا یه‌كێتی و پارتی وه‌ك دوو هێزی هاوپه‌یمان هه‌ماهه‌نگی ئێعالمیان ده‌بێە یاخود ده‌كه‌ون ه شه‌ڕی ئێعالمی دژیی
ئێمه له‌گه‌ڵ راست و دروستی لیستی تۆماری ده‌نگه‌رانین
یه‌كتر؟ ساسان عه‌ونی :راگه‌یاندنی ئێم ه راگه‌یاندنێكی مولته‌زیمه ،ئیلتیزامێكی نه‌ته‌وه‌یی ،نیشتمانی هه‌ی ه ك ه له‌خزمه‌تی سه‌قامگیری پرۆسه‌ی سیاسیی كوردستانه .مافی هه‌ر حزبێكیش ه ك ه بانگه‌ش ه بۆخۆی بكات و كاندیده‌كانی به خه‌ڵك بناسێنێ و زۆرترین ده‌نگیان بۆ كۆبكاته‌وه. خۆی ئه‌وه‌ی ك ه په‌یوه‌ست بێ به‌پارتییه‌و‌ه پێموانیی ه ك ه پارتی ده‌ستپێشخه‌ربێ له‌هیچ جۆر‌ه گرژ كردنێكی باری راگه‌یاندن .سه‌باره‌ت به‌هه‌ماهه‌نگی نێوان پارتی و یه‌كێتیش ،له‌وانه‌ی ه جارێ كاتی نه‌هاتبێ ،هه‌ر كات پێویست بكات له‌وانه‌یه سه‌ركردایه‌تی هه‌ردووال ته‌نسیق و راوێژیان هه‌بێ له‌گه‌ڵ یه‌كتر. پرس :به‌س هر‌په‌رشتی سه‌رۆك بارزانی ،ئێستا ئاماده‌كاریی ده‌كرێ بۆ به‌ستنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد ب ه به‌شداری نوێنه‌رانی هه‌ر چوارپارچه‌ی كوردستان و...هتد .به‌رای ئێو‌ه گرنگترین ئه‌و ته‌وه‌ران ه چین ك ه له كۆنگره‌كه‌دا وتووێژیان له‌باره‌و‌ه ده‌كرێ ،یاخود چۆن ده‌روانیت ه ده‌رنجام و راسپاره‌كانی كۆنگره‌كه؟ ساسان عه‌ونی :دەرئه‌نجامی كۆنگر‌ه هه‌ر چییه‌ك بێ ،گرنگترین ده‌رنجامی ئه‌وه‌ی ه ك ه په‌یامێكی ئاشتیانه‌ی خه‌ڵكی كوردستان ه له‌سه‌رجه‌م كوردستان بۆ هه‌موو دنیا ،بۆ ئه‌وه‌ی بزانن ك ه ئێم ه له‌دنیادا خه‌ریك ه ده‌بین ه تاك ه میلله‌تی ب ه ژماره زۆریی بێده‌وڵه‌ت .وه‌ك بزوتنه‌و‌ه سیاسیه‌كانی هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان له‌سه‌ر مێزی گفتو‌گۆ دابنشین و په‌یامی ئاشتیانه‌ی خۆمان بده‌ینه هه‌موو دنیا ،هه‌روه‌ها كار بكه‌ین بۆ دارشتنی ستراتژییه‌ك بۆ كاردن له‌هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان و بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی جیاوازی هێز‌ه سیاسییه‌كان ل ه هه‌ر پارچهیهك و له‌نێوان پارچه‌كانیشدا. پرس :ده‌وترێ راجیایی و ناكۆكی له‌نێوان الیه‌ن ه سیاییه‌كان هه‌ی ه و لهئێستاوه شیمانه‌ی سه‌رنه‌كه‌وتنی گۆنگر‌ه ده‌كرێ ،ئایا به‌رێزتان پێتانوای ه كۆنگر‌ه بتوانێ جیاوازی و ناكۆكی الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان چاره‌سه‌ر بكات؟ ساسان عه‌ونی :ئاسایی ه دوای چه‌ندین ساڵ خیالف له‌نێوان هێزه‌كانی یه‌ك پارچ ه یان له‌نێوان پارچه‌كانیش له‌گه‌ڵ یه‌كتری ئه‌و جۆر‌ه نیقاشان ه هه‌بێ، هه‌بوونی نیقاش مانای شیمان ه كردنی ئه‌و‌ه نیی ه ك ه فه‌شه‌ل ده‌هێنێ یان ناگه‌ینه ئه‌نجامێكی دیار و باش. پرس :له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی پرسی رۆژئاوای كوردستان ،الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ده‌ڵێن پارتی ناكۆكی له‌گه‌ڵ «په‌یه‌ده« و له‌سه‌ر پرسی بااڵده‌ستی ل ه رۆژاوای كوردستان ملمالنێ و ناكۆكیتان هه‌یه .ئایا ئێو‌ه په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ په‌یه‌ده‌دا چۆن ه و تاچه‌ند ناكۆكیتان هه‌یه؟ ساسان عه‌ونی :ئێم ه ملمالنێ و ناكۆكیمان نیی ه له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌نێكی سیاسی پارچه‌كانی تر ،به‌چاوی رێزه‌و‌ه ته‌ماشای هه‌مووان ده‌كه‌ین و تایبه‌تمه‌ندی هه‌ر پارچهیهك ل ه پارچه‌كانی كوردستان له‌به‌رچاو ده‌گرین .دڵنیاشین له‌‌په‌یڕه‌وان و خۆشه‌ویستی رێبازی بارزانی ،نه‌ك هه‌ر ل ه باشووریی كوردستان به‌ڵكو ل ه هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان ،به‌اڵم له‌هه‌ر پارچه‌یه‌كی كوردستان كه‌خه‌ڵكی كوردستان
ئۆپۆزسیۆن ده‌سه‌اڵت ناگرێت ه ده‌ست
4
ژماره 185
www.lawanikurdistan.com
2013/8/20
هەندرێن ئەحمەد ،بەرپرسی ئۆفیسی هەولێری كۆمیسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ،هۆكاری دواكەوتنی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بۆ خودی كۆمیسیۆن و پەرلەمان دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت «زیاتر لە ساڵێكە كۆمیسیۆن داوای لە پەرلەمان كردووە یاسای هەڵبژاردنەكان هەمواربكاتەوە ،بەاڵم هەموارییان ن��ەك��ردۆت��ەوە» .ه��ەروەه��ا لەبەرامبەر قسەكانی ئۆپۆزیسیۆن كە باسیان لە زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان و نەسڕینەوەی ناوی مردووانیان كردووە، ناوبراو دەڵێت «بە باش و بە خراپەوە ئامارەكەمان لە كۆمپانیای خۆراكەوە وەرگرتووە» .ئەو بەرپرسەی كۆمیسیۆن ئاشكراشی دەكات كە ئەو ڕێژە كۆتایەی كە بۆ ئافرەتان تەرخانكراوە زوڵمێكە بەرامبەر پیاوەكان دەكرێت ،چونكە پیاوێك 25هەزار دەنگ دەهێنێت ناچێتە پەرلەمان ،ب��ەاڵم ئافرەتێك ه��ەزار دەنگ دەهێنێت دەچێتە پەرلەمان. دیمانە :توانا شێخانی
هەندرێن محەمەد ساڵح بۆ پرس:
لە هیندستان تێچووی یەك دەنگدەر 33سەنتە ،بەاڵم لە كوردستان و عێراق زیاتر لە 18دۆالرە پرس :بە تەنها ئەمساڵ سێیەم جارە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دوادەخرێت ،هۆكارەكەی چیە؟ هەندرێن ئەحمەد :لەگەڵ ئەوەی سەرۆكی هەرێم داوای لە كۆمیسۆن كرد هەڵبژاردنی پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكان بەیەكەوە بكرێت، بەاڵم كۆمیسیۆن هیچ ئامادەكارییەكی نەكرد ،چونكە كۆمیسیۆن داوای هەمواركردنەوەی یاساكەی كردبوو ،ئەویش تەنها لە بڕگەی پێنجی ماددەی 32كە دەڵێت «دەبێت پێكهاتە سیاسیەكان دەنگ بە نوێنەرەكانی خۆیان بدەن ،واتە توركمان و مەسیحیەكان دەنگ بە نوێنەرەكانی خۆیان بدەن ،لە ڕاستیدا لە مانگی نۆی ساڵی ڕابردوو بە بیانوی هەمووارنەكردنەوەی یاساكە هەڵبژاردن نەكرا، بۆیە پێویست بوو پەرلەمان لەو ماوەیەدا بێ ئەوەی كۆمیسۆن پێیبڵێت یاساكەی هەمواربكردبوایە ،هاوكات خودی كۆمیسیۆنیش كەمتەرخەم بوو ،چونكە دەبوایە بەدواداچوون بكات. پرس :زیاتر لە ساڵێكە كۆمیسیۆن داوای لە پەرلەمان كردووە، یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان هەمواربكاتەوە، هەموارنەكردنەوەی یاساكە ئەوە ناگەیەنێت كە الیەنە سیاسیەكان نایانەوێت هەڵبژاردن لە كاتی خۆیدا ئەنجام بدرێت؟ هەندرێن ئەحمەد :بۆ ئێمە چوارچێوەی یاساكە زۆر گرنگە ،ساڵی ڕابردوو كە هەڵبژاردن دواخرا الیەنە سیاسیەكان بە دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنەوە نەیان پرسی بۆچی دواخرا و هیچ كارێكیشیان نەكرد لە مەڕ دواخستنی پڕۆسەكە. پرس :ئایا پەرلەمان لە كاتی داڕشتنەوەی یاسای هەڵبژاردنەكان پرس و ڕاتان پێدەكات؟ هەندرێن ئەحمەد :نەخێر پرس و ڕا بە ئێمە ناكات. پرس :ژمارەی كورسیەكانی ئەنجومەنی پارێزگا چۆن دابەشبووە؟ هەندرێن ئەحمەد :بەپێی یاسا 500هەزار لە ژمارەی دانیشتوان 25كورسی ئەنجومەنی پارێزگایە ،پاشان 200هەزار لە ژمارەی دانیشتووان یەك كورسیە ،واتە پاش 25كورسی 200هەزار لە ژمارەی دانیشتووان كورسیەكە ،بۆیە ژمارەی كورسیەكانی سلێمانی زیاترە. پرس :بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتوو پشتان بە چ ئامارێكی دەنگدەران بەستووە؟ هەندرێن ئەحمەد :هەموو الیەك دەزانن كە تاوەكو ئێستا سەرژمێری دانیشتوان نەكراوە ،بۆیە بە ناچاری پەنامان بۆ پسوولەی كۆمپانیای خۆراك بردووە ،دەبینین بەشێك لە الیەنە سیاسیەكان تێبینیان لەسەر ئەو داتایە هەیە .ڕاستە داتاكان الی ئێمەن ،بەاڵم دەبێت خەڵك و الیەنەكان لەوە تێبگەن كە ئێمە دروستمان نەكردووە و بە جۆرێك بە باش و خراپیەوە وەرگیراوە.
پرس :الیەنەكانی ئۆپۆزیسیۆن ئاماژە بە زیادبوونی دانیشتووان دەكەن و جگە لەوەش دەڵێن ،سااڵنە ناوی ئەو كەسانە نەسڕاوەتەوە كە مردوون؟ هەندرێن ئەحمەد :ئێمە داتاكانمان لە كۆمپانیای فۆرمی خۆراكەوە وەرگرتووە ،هەروەها لە ماوەی 45ڕۆژدا ب��ەردەوام حزبەكانمان ئاگاداركردۆتەوە كە سەیری ناوی دەنگدەران بكەن ،ئەگەر گومانیان لە كەسێكە با سكااڵ تۆماربكەن ،بەاڵم كە نەیانكرد ئێمە چی بكەین، هەروەها بۆ نموونە ئەگەر هاواڵتیەك لە گوندێك كۆچی دوای كرد كەسوكارەكەی لە فۆرمی خۆراك ناوی مردووەكانیان نەسڕییەوە ،خۆ ئێمە وەكالەتمان لە ئیسرائیل وەرنەگرتووە بزانین ئەو كەسە مردووە و ناوی لە تۆماری دەنگدەرانیشدا هەیە؟ پ��رس :لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ڕێ��ژەی كۆتای ئافرەتان چەندە؟ هەندرێن ئەحمەد :بەپێی یاسا %30ئەو جۆرە كۆتاییە زۆر خراپە. پرس :بۆچی خراپە؟ هەندرێن ئەحمەد :چونكە بەهۆی كۆتای ئافرەتانەوە زوڵم لە پیاوەكان دەكرێت ،واتە ڕێژەی دەنگەكانی پیاوێك دەهێنێنە خوارەوە كە لەوانەیە 25هەزار دەنگی هێنابێت و دەیدەن بە ئافرەتێك كە لەوانەیە هەزار دەنگی هێنابێت ،ئەوەش ناعەدالەتیەكی زۆرە ،بەاڵم بۆ ئەوەی ئەو عەدالەتیە بپارێزرێت پێویست بوو لەو %30ئافرەتان لیستی خۆیان هەبێت و ئەوان بهاتابونایە ناو ملمالنێكان ،پرسیارەكە ئەوەیە زیاتر لە نیوەی دەنگدەران ئافرەتن ،بەاڵم بۆچی كاندیدێكی ئافرەت بە حەقی خۆی سەركەوتونابێت. پ��رس :ئێستا ژم��ارەی كورسیەكانی ئەنجومەنی پارێزگا 42 كورسیە ،بەاڵم بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو كەمكراوەتەوە بۆتە 30 كورسی ،ئەمەیان بۆ؟ هەندرێن ئەحمەد :كۆمیسیۆن پەیوەندی بەوەوەنیە و پێشموایە ئەنجومەنی پارێزگا شتێكی زی���ادە و تەنها ب��ۆ ئ��ەوەی��ە كە ژمارەیەك كەس بە پلەی بەڕێوەبەر دامەزراوە ،چونكە ئەنجومەنی شارەوانیەكانمان هەیە و ئەوەش لە زۆربەی واڵتەكاندا هەیە. پرس :تێچووی ماددی هەڵبژاردنەكانی داهاتوو چەندە؟ هەندرێن ئەحمەد :تێچووی ماددی هەڵبژاردنەكان لە كوردستان و عێراق بەڕاستی كارەساتە بە بەرارود لەگەڵ واڵتانی دیكە ،بۆ نموونە لە واڵتی هیندستان تێچووی ماددی یەك دەنگدەر 33سەنتە ،بەاڵم لە كوردستان و عێراق تێووی دەنگدەرێك زیاتر لە 17تاوەكو 18 دۆالرە. پرس :وەك كۆمیسیۆن چ ڕێنماییەكتان دەركردووە بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنەكان؟ هەندرێن ئەحمەد :بەپێی یاسا دەبێت الیەنە سیاسیەكان لە
بێ رووتووش
*دەڵێن لیژنەكە لەپڕ خۆی بە كارگەیەكی ئاوی خواردنەوەدا كردووە هێندە ئیشیان پیس و پۆخڵ بوو ،شوێنەكەیان پڕبووە لە سیسركە و مشك. (ئاساییە هەردووكیان دەخورێن) *هەموو حزبەكان حەز دەكەن هەڵبژاردن دوا بخرێ بۆ مانگی 11كە هەردوو هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگا و پەرلەمان پێكەوە بكرێن ،بەاڵم كەس ناوێری دەسپێشخەری بكات نەكات بەسەریدا بشكێتەوە. (بیخەنە ملی كۆمسیۆن) *یەكگرتوو و كۆمەڵی ئیسالمی پاش رووداوەكانی رۆژانی رابردووی میسر كە چەندین ك��وژراو و برینداری لێكەوتەوە خۆپیشاندنیان رێكخست و دەستبەجێش وتیان ئێمە رێكمان خستووە. (بۆ خوا كردوویانە برا نەك بۆ دنیا) *لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان پۆست و پلە و پایەی عەجیب و غەریب دروست كراوە بەس بۆ شوێنكردنەوەی خەڵك وەك(نوسینگەی حوكمڕانی و دەسپاكی و راوێژكاری) (شوێنی گونجاو بۆ كەسی شیاو) *سكرتێری حزبی سۆشیالیستی كوردستان لە بەرنامەیەك گوتی «گوتمان وەزارەتی كارەبامان بدەنێ بە گرێنتی كارەبا چاک دەكەین» ،وەك دەبینن ئێستا كارەبا نەك ناكوژێتەوە بەڵكو چاویش ناكوتێ. (بۆیە وایگوت تا وەزارەتی داراییشیان بدەنێ) *رۆژنامەی ...راهێنەری یانەی هەولێر بۆ تۆپی پێ رایگەیاند كە بە تەلەفۆن هەڕەشەیان لێكردووە. (خۆ نەیانكوشتووی ئاوا توقیوی) *حكوومەتی هەرێم بڕیاری دا بەنزین یەك بخرێ و لەهەموو وێسگەكان تەنیا یەك جۆری بەنزین بفرۆشرێت ،ئەوەیش دوای گەیشتنی ئامێری پشكنین. (هەواڵێكی مژدەبەخش و هەنگاوێكی بوێرانە لە هەوڵێكی چاوەڕوان)،،،، راگەیاندنکارێکی کۆمەڵی ئیسالمی چەند جارێک عەبدوڵاڵ ئۆجەالنی بە عەبدوڵاڵ عەززام ناو برد. (گلەیی مەکەن هەر ناوی قاعیدەکانیان لەبیرە) كاتی بانگەشەكردن لەگەڵ شارەوانیەكان هەماهەنگی بكەن و ئەو شوێنانە دیاریبكرێت كە پێویستە ڕێكالمی لێنەكرێت وەك مزگەوت و دەزگا حكومیەكان ،هەروەها ماددەی سمغ بەكارنەهێندرێت و نابێت تەشهیر و ناوزڕاندن بەكاربهێندرێت ،وەك كۆمیسیۆن كارمان لەسەر بە سیستەمكردنی تێچووی ماددی بانگەشەی هەڵبژاردنی الیەنە سیاسیەكان كردووە ،چونكە كەس نازانێت حزبەكان چۆن و چەند پارە خەرج دەكەن و لەمەودوا چاودێری تێچووی ڕێكالمی الیەنە سیاسیەكان دەكەین. پ��رس :نزیكەی مانگێكە حزبەكان ن��اوی كاندیدەكانیان بۆ پەرلەمانی كوردستان ڕاگەیاندووە ،تاوەكو ئێستا بەهۆی بانگەشەی هەڵبژاردنەوە هیچ كاندیدێكتان سزاداوە؟ هەندرێن ئەحمەد :ئەوە یەكێكە لە گرفتەكانی كۆمیسیۆن و تاوەكو ئێستا هیچ كاندیدێك سزانەدراوە.
%30كۆتای ئافرەتان زوڵمێكە بەرامبەر پیاوان دەكرێت ئەنجومەنی پارێزگاکان شتێكی زیادە و تەنها بۆ دامەزراندنی کۆمەڵێک کەس بە پلەی بەڕێوەبەرە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 185
2013/8/20
5
ڕێكخراوەكانی الوانی كوردستان ،ئاگاداری ڕۆژی جیهانیی الوان نین لەرۆژی جیهانی الواندا ،رێكخراوەكانی الوان پێشنیاز دەكەن حكومەت ناوچەی پیشەسازی دابمەزرێنێت و سوود لە تواناكانی الوان وەربگرێت بەدواداچوون :پرس بەشێك لە ڕێكخراوەكانی الوان ،تاوەكو ئێستا ئاگادارنین كە ڕۆژێكی جیهانی تایبەت بە الوان هەیە و وەزارەتی ڕۆشنبیریش بەوە تۆمەتبار دەكەن كە تاوەكو ئێستا ڕۆژێكی تایبەتی بۆ الوانی كوردستان دیاری نەكردووە و ئەو وەزارەتەش بە كەمتەرخەم دەزانن لە بەرامبەر كێشە و داخوازییەكانی الوان ،هەروەها ڕێكخراوەكانی تایبەت بە الوان ڕایدەگەیەنن كە تاوەكو ئێستا نەتوانراوە سوود لە توانا و لێهاتووی الوانی كوردستان وەربگرێت و بەردەوام حكومەت لە هەوڵی تەمبەڵكردنی ئەو توێژەدایە ،هەروەها پێشنیازدەكەن حكومەت چەندین ناوچەی پیشەسازی جۆراوجۆر دابمەزرێنێت و الوان لە مشەخۆرییەوە بگۆڕن بۆ بەرهەمهێن و سوود لە تواناكانیان وەربگرێت ،بەرپرسێكی ڕێكخراوێكی الوانیش دەڵێت «حكومەت بە هۆی دامەزراندنی الوانەوە كێشەی بێكاری زیاتر دەكات».
12_8ڕۆژی الوانی جیهان یەكێتی الوانی دیموكراتی جیهانی 12_8هەموو ساڵێكی بۆ ڕۆژی الوانی جیهان دەستنیشانكردووە ،لەم ڕۆژەدا لە سەرانسەری جیهان چەندین چاالكی جۆراوجۆر تایبەت بە الوان بەڕێوەدەچێت ،لە كوردستانیش زۆرینەی ڕێكخراوەكانی تایبەت بە الوان تائێستا نازانن ڕۆژێك هەیە بە ناوی ڕۆژی الوانی جیهان ،بەرپرسی یەكێك لە ڕێكخراوەكانیش ئاماژە بەوەدەكات كە ئەگەر وەزارەتی بە ناو ڕۆشنبیری یادی ئەو ڕۆژە بۆ الوان بكاتەوە ،ئەوكات ئەم ڕۆژەیان ال نامۆ نابێت ،هاوكات بەشێكیش لەو ڕێكخراوانە پێیانوایە خزمەتكردنی الوان لەو یادكردنەوەیە گرنگترە. هێمن حەمید ،سكرتێری ڕێكخراوی ئازادی الوانی یەكێتی ،پێیوایە ئەو ڕۆژانە بۆ الوانی كوردستان تازەیە و هیچ الوێكیش نازانێت ڕۆژی الوانی جیهان هەیە ،هۆكارەكەشی بۆ الیەنی پەیوەندیدار دەگەڕێنێتەوە بە تایبەت وەزارەتی ڕۆشنبیری .بە بۆچوونی ناوبراو ئەركی ناساندن و یادكردنەوەی ئەو ڕۆژە لە ئەستۆی وەزارەتی ڕۆشنبیریدایە ،ئەو دەڵێت «وەزارەتی ڕۆشنبیری كارێكی تایبەتی بۆ الوانی نەكردووە ،تاوەكو الوانی كوردستان بەو ڕۆژە بناسێنێت و ئاشنایان بكات بە مافەڕەواكانی خۆیان». فاروق محەمەد ،بەرپرسی ڕێكخراوی پەرەپێدانی الوانی كۆمەڵی ئیسالمی ،لە ساڵڕۆژی الوانی جیهان سەڕەڕای ڕەخنەگرتن لە وەزارەتی ڕۆشنبیری ،پێیوایە ئەو وەزارەتە تەنها بە ناو ناوی لێنراوە ڕۆشنبیری و الوان ،ئەگینا تاوەكو ئێستا هیچ پڕۆژەیەكی بۆ الوان نەبووە ،ئەو دەڵێت «ئەو وەزارەتەی كە بە ناوی الوانەوە نراوە هیچ پەیوەندییەكی بە توێژی الوانەوە نیە ،چونكە نەمانبینیەوە لە داخوازی و كێشەوگرفتەكانی الوان بكۆڵێتەوە». هەروەها ڕێكخرەكانی الوانی عەلمانی و ئیسالمیەكان و دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆن لە ناوەڕۆكی كارەكانیان جیاوازیان هەیە و هەر ڕێكخراوێك
بەپێی ئایدۆلۆژیای حزبەكەی بەرنامە بۆ الوان دادەڕێژێت. ئەركی ڕێكخراوەكانی الوان جگە لەوەی هەر حزبێك ڕێكخراوێكی تایبەت بە الوانی هەیە ،هاوكات بەشێكی زۆریش ڕێكخراوی سەربەخۆ لە پێناو خزمەتكردن و پێگەیاندنی الوان دام��ەزراون و هەر یەكێك لەوانە بەپێی توانای خۆی هەوڵی خزمەتكردنی الوان دەدات ،جگە لە بەهێزكردنی ئاستی ڕۆشنبیری الوان و كردنەوەی خولی جۆراوجۆر و گەیاندنی بەشێك لە داواكارییەكانی الوان بۆ الیەنی پەیوەندیدار ،هیچ كامێك لە ڕێكخراوەكان هەوڵیاننەداوە دەرفەتی هەلی كار بۆ الوان بڕەخسێنن و هیچ پڕۆژەیەكی پیشەسازی فێركارییان نەبووە ،بەڵكو زیاتر كار لەسەر الیەنە نەزەڕییەكە دەكەن. دكتۆر شێركۆ جەمیل ،بەرپرسی ڕێكخراوی گەشەپێدانی الوانی یەكگرتووی ئیسالمی ،ئەركی پێشخستنی تواناكانی الوان دەخاتە ئەستۆی حكومەت و پێیوایە حكومەت دەبێت گرنگی بە تواناكانی الوان بدات ،هەروەها دەشڵێت «بە ئەركی خۆمان زانیوە پەرە بە تواناكانی الوان بدەین و كێشە و داخوازییەكانیان بگەیەنین بە دەسەاڵت و وامان لە الوان كردووە ببەنە كەسێكی بنیادنەر بۆ واڵتەكەیان». هێمن حەمید ،سكرتێری ڕێكخراوی ئازادی الوانی یەكێتی ،جەخت ل��ەوەدەك��ات��ەوە كە ڕێكخراوەكانی الوان الیەنێكی جێبەجێكاری داخوازییەكانی الوان نین ،بەڵكو ئەو دەڵێت «دەتوانین لە چوارچێوەی یاداشتێكدا كێشەوداخوازییەكانی الوان بە الیەنی دەسەاڵت بگەیەنین». هەروەها ئەوەشی وت «كە تاوەكو ئێستا حكومەت بەدەم داواكاری ڕێكخراوەكانی الوانەوە هاتووە و چەندین پڕۆژەی سوودمەندی بۆ الوان دەركردووە وەك زیادكردنی پێشینەی هاوسەرگیری و بیمەی بێكاری و چەندانی تریش». حكومەت و خزمەتكردنی الوان بەپێی وتەی چاالكوانی تایبەت بە مافەكانی الوان ،تاوەكو ئێستا حكومەت بە دەنگ داواكارییەكانی الوان نەچووە و هەوڵی نەداوە زۆرترین دەرفەتی كارییان بۆ بڕەخسێنێت و چەند ناوچەیەكی پیشەسازی بكاتەوە و فێری پیشەی جۆراوجۆریان بكات .لە واڵتە ئەوروپیەكان لەگەڵ هاتنی پشووی هاوین حكومەت و كۆمپانیاكانی دروستكردنی ئامێرە ئەلیكتڕۆنیەكان و خواردەمەنیەكان خولی ڕاهێنان بۆ الوان دەكەنەوە ،تاوەكو لە دواڕۆژدا كەسێكی تەمبەڵیان لێدەرنەچێت ،بۆیە دەبینین بەشێكی زۆری الوان سەڕەڕای تەواوكردنی خوێندنیان پیشەیەك دەزانن ،بە ال َم ئەوەی تێبینی دەكرێت لە كوردستان نە حكومەت و نە كۆمپانیا وەبەرهێنەكان لە خەمی الواندانین. هونەر م��زوری ،سەرۆكی ڕێكخراوی دۆستانی سپی كە تایبەتە بە خزمەتكردن و لێكۆڵینەوە لە كێشەوگرفتەكانی الوان ،پێیوایە
حكومەت ڕێگای داهێنان و پێشكەوتنی لە الوان گرتووە بەو دەلیلەی كە حكومەت ب��ەردەوام لە هەوڵی دامەزراندنی الواندایە لە فەرمانگە حكومیەكان ،هەروەها ناوبراو وتیشی «حكومەت ڕۆڵێكی بااڵی هەبووە لە تەمبەڵكردنی الوان و وایانی لێكردووە كە پشت بە خۆیان نەبەستن و هەمیشە مشەخۆربن و پەنا بۆ دامەزراندن لە دەزگایەكی حكومی ببەن». هاوكات هونەر مزوری پێشنیاز دەكات ،حكومەت چەندین كارگەی جۆراوجۆر دابمەزرێنێت و تێیدا الوان خەریكی بەرهەمهێنان بن و تەمبەڵكردنی الوان بوەستێت و وەك دەوڵەتان لە بواری پێشكەوتن و پیشەسازیدا پشت بە الوان ببەستین ،چونكە الوان ئایندەی كۆمەڵن. هێمن حەمید لەگەڵ هونەر م��زوری هاوڕایە و دەڵێت «پێویستە حكومەت بیر لە دروستكردنی شاری پیشەسازی بكاتەوە ،چونكە زۆرترین الوی بە توانامان هەیە و تائێستا سوودی لێوەرنەگیراوە». بەرپرسی ڕێكخراوی پەرەپێدانی الوانی كۆمەڵی ئیسالمیش دەڵێت «بۆ چارەسەركردنی بێكاری الوان پێویستە حكومەت سوود لە توانا و بڕوانامەكانی الوان وەربگرێت و هەوڵبدات چەند دەزگایەك دابمەزرێنێت كە تواناكانی الوانی تێدا بە دیاربكەوێت». الوان تێكەڵی كاری سیاسی دەكرێن بەشێك لەو ڕێكخراوانەی كە سەر بە حزبن الوان تێكەڵ بە ملمالنێی سیاسی دەكەن ،بەشێوەیەك پەروەردەیان دەكەن كە بەردەوام خەریكی ملمالنێ بن لەگەڵ ئەندامانی الوانی حزبەكانی تر ،ئەمەش بە تایبەت لە ڕێكخراوەكانی الوانی ئۆپۆزیسیۆن ڕەنگیداوەتەوە ،لە ڕاستیدا ئەگەر حزبەكان الوان بە مەبەستی پێگەیاندن و سوود وەرگرتن لە تواناكانیان و بەشدارییان پێبكەن لە پۆستە ئیدارەییەكان ئەوە قابیلی دەستخۆشیە و بە پێچەوانەشەوە قابیلی هەڵوەستە لەسەركردنە. هونەر مزوری ،سەرۆكی ڕێكخراوی دۆستانی سپی ،پێیوایە لە پرسە نەتەوەیی و سیاسیەكاندا الوان كەمترین پرس و ڕایان پێدەكرێت ،ئەو دەڵێت «الوان تەنها بۆ شەڕكردن و خۆپیشاندان و گردبوونەوەكان بەكاردەهێندرێت» .هەروەها دەشڵێت «پێویستە الوان لەسەرجەم كایە سیاسی و ڕۆشنبیری و كۆمەاڵیەتیەكاندا بەشداربن».
سكرتێری ڕێكخراوی ئازادی الوانی یەكێتی: تەنها لە چوارچێوەی یاداشتدا دەتوانین كێشە و داخوازییەكانی الوان بگەیەنینە دەسەاڵت سكرتێری ڕێكخراوی گەشەپێدانی الوانی یەكگرتوو: ئەركی حكومەت پێشخستنی تواناكانی الوانە سكرتێری ڕێكخراوی پەرەپێدانی الوانی كۆمەڵی ئیسالمی: وەزارەتی ڕۆشنبیری هیچ پڕۆژەیەكی بۆ الوان نەبووە سەرۆكی ڕێكخراوی دۆستانی سپی: الوان لە پرسە نەتەوەیی و نیشتیمانیەكان كەمترین پرس و ڕایان پێدەكرێت
6
ژماره 185
www.lawanikurdistan.com
2013/8/20
دەسەاڵت دەیەوێت خۆی بەوجۆرە ماكیاژ بكات كە هیچ سانسۆرێكی بۆ ئازادی رادەبڕین و كاری رۆژنامەگەری دانەناوە رۆژنامەنووس و سیاسەتوان فەرهاد محەممەد لەم دیمانەیەدا تیشكدەخاتە سەر رەوشی میدیای كوردی و «تێنەگەیشتن لە رۆڵی میدیا لە كۆمەڵگەی دیموكراتی بە كێشەی سەرەكی نێوان میدیا و دەس��ەاڵت» هەژمار دەكات .جەختیش لەوە دەكاتەوە كە حكومەت نەیتوانیوە لە چوارچیوەی پرۆسەیەكی ستراتیژیدا ژێرخانیكی پتەو بۆ میدیا لە پرۆسەی دیموكراتی دابمەزرێنێت. دیمانە :تارا محەمەد
فەرهاد محەمەد ،سەرنووسەری گۆڤاری گواڵن:
كێشەی سەرەكی نێوان میدیا و دەسەاڵت ،تێنەگەیشتنە لە رۆڵی میدیا لە كۆمەڵگەی دیموكراتی دا
پرس :با پرسیاری یەكەممان راگەیاندن و میدیای كوردی بێت ،بەپێی ئەزموونی پێشینەتان بەگشتی چ خوێندنەوەیەكتان بۆ میدیا كوردی هەیە؟ فەرهاد محەمەد :هەڵسەنگاندنی هەموو میدیایەك رەنگدانەوەی ئەو ژینگەیە كە تیایدا لەدایك دەبێت ،بۆیە ناكرێت هەڵسەنگاندن بۆ میدیا بكەین ،بەبێ ئەوەی بگەڕیێنەوە بۆ ئەو ژینگە سیاسی و كۆمەاڵیەتییەی كە ئێستا لە هەرێمی كوردستان بوونی هەیە ،ناكرێت میدیا لەكۆی ئاستی كۆمەڵگە و ژینگەی سیاسی داببڕین ،كەواتە لەم خاڵەوە پرسیارەكە ئاراستەیەكی دیكە وەردەگرێت ،ئەویش ئەوەیە ئایا لە واڵتێكی كاولی دوای شەڕ و جینۆسایدو ئەنفال و كیمیاباران ،كە بەرەو بونیادی دیموكراتی هەنگاو هەڵدەگرێت ،چۆن ژێرخانێك بۆ میدیا دروستدەكرێت؟ بەداخەوە وەاڵمی ئەم پرسیارە رەشبینمان دەكات ،لەبەر ئەوەی هەتا ئێستاش دەسەاڵتی سیاسیی لە كوردستان ،بەحكومەت و ت��ەواوی حزبە سیاسییەكانی دەس��ەاڵت و ئۆپۆزسیۆنەوە ،یان ئەوەیە لە بایەخی میدیا تێناگەن ،كە یەكێكە لە توخمە سەرەكییەكانی بونیادی دیموكراتی و بونیادنانەوەی نەتەوە و بونیادنانی دەوڵەت ،یان ئەوەیە بە ئەنقەسەت دەیانەوێت رۆڵی ئەم توخمە گرنگەی حوكمڕانی بێبایەخ بكەن ،یان وەالی بنێن. لەوانەیە سەبارەت بەم بۆچوونە بەوجۆرە وەاڵمبدەنەوە ،كە ئەوان ئازادی رادەربڕینیان فەراهەمكردووەو سانسۆریان نەهێشتووەو ئەوەی لەسەر شانی ئەوانە جێبەجێیان كردووە ،ئیدی ئەوە راگەیاندكار و رۆژنامەنووسانن كە ناتوانن سوود لەم دەرفەتە وەربگرن ،یان ئەو ژینگەیەی بۆیان فەراهەمكراوە خراپ سوودی لێوەردەگرن ،بۆیە ئەگەر بەمجۆرە لە كاری میدیایی و پەیوەندی نیوان میدیا و دەسەاڵت بڕوانین ،هەستدەكەین دەكەوینە ناو ئاڵۆزییەك كە زیاتر لە تەونی جاڵجاڵۆكە دەچێت ،لەم حاڵەتەشدا نە دەتوانین وەاڵمی ئەو پرسیارانە بدەینەوە كە رۆژنامەنووسان دەیورووژێنن ،نە دەشتوانین وەاڵمی ئەو پرسیارانە بدەینەوە كە دەسەاڵت رووبەڕووی رۆژنامەنووسانی دەكاتەوە، ئەوجا بۆ ئەوەی رایەڵێكی لێكتێگەیشتن لەنێوان میدیاكار و دەسەاڵتدا دروستبكەینەوە ،ئەوا دەبێت سەرلەنوێ پێگەی میدیا لەدەسپێكی بونیادی سیستمی حوكمڕانی پێناسە بكەینەوە ،بۆ ئەوەی بگەینە ئەو میدیایەی كە پێویستە لە كۆمەڵگەی دیموكراتی بوونی هەبێت ،ئەمەش بە پلەی یەكەم كاری كۆی سیستمی حوكمڕانیی واڵتە بەوەی لە ریزبەندكردنی بونیادنانەوەی ژێرخانە كاولەكانی تێكڕای كۆمەڵگە ،میدیا لەریزی پێشەوە پۆلێن بكات، دەبێت لە ریزبەندی بەرنامەی حكومەتدا بودجەی تایبەتی بۆ پرۆژەی ستراتیژی رێكخستنەوەی كاری میدیایی هەبێت ،بۆ ئەوەی خزمەتگوزاری دابینكردنی زانیاری پاك بۆ بەردەوامی سیستمە دیموكراتییەكە دابینبكات، لەبەر ئەوەی بەبێ میدیای ئازاد و بەرپرسیار ،دیموكراتی بەردەوامی نابێت. گرنگە لەوە بەئاگا بین كە ئەركی میدیا لە كۆمەڵگەی دیموكراتی نابێت تەنها لەوەدا بچووك بكرێتەوە ،كە ئازادبێت لەوەی چی دەوێت بیڵێت ،بەڵكو پێویستە لەو چوارچێوەیەدا بەرجەستە بكرێتەوە ،ئەوەی میدیا دەیەوێت، بكرێت ،لەبەر ئەوەی ئامانج لە میدیا تەنها باڵوكردنەوە و قسەكردن نییە،
بەڵكو گۆڕینی وشەو قسەیە بۆ كار ،بەواتایەكی دیكە ئەو وشە و قسانەی میدیا باڵویان دەكاتەوە ،كارێكن بۆ بەدیهێنانی ئامانجێك ،كارێكن بۆ بەدیهینانی ریفۆرمی سیاسی و حوكمڕانی سیاسی و كۆمەاڵیەتی. پرس :رایەك هەیە باسی سانسۆر و نەبوونی ئازادی رادەربڕین لە میدیای كوردی دەكات ،رایەكیش باسی بەزاندنی سنوورەكانی ئازادی رادەربڕین دەكات ،چ خوێندنەوەیەكتان بۆ ئەو دوو ڕایە هەیە؟ فەرهاد محەممەد :من لەسەر ئەم پرسیارە بۆچوونێكی تەواو پێچەوانەم هەیە ،لەبەر ئەوەی كێشەی سەرەكی نێوان میدیا و دەسەاڵت لە كوردستان، كێشەی نەبوونی ئازادی و بەزاندنی سنوورەكانی ئازادی رادەبڕین نییە ،بەڵكو كێشەی سەرەكی نێوان میدیا و دەسەاڵت ،تێنەگەیشتنە لە رۆڵی میدیا لە كۆمەڵگەی دیموكراتی ،من لەو بۆچوونە حاڵیم كە دەسەاڵت دەیەوێت خۆی بەوجۆرە ماكیاژ بكات كە هیچ سانسۆرێكی بۆ ئازادی رادەبڕین و كاری رۆژنامەگەری دانەناوە ،بۆ ئەوەی پێی بڵێن ئەم دەسەاڵتە بڕوای بە لیبڕاڵی و دیموكراتی هەیە ،لەو بۆچوونەش حاڵیم هەندێك رۆژنامەنووس هەوڵدەدەن بەزمانی ورووژێنەر بنووسن بۆ ئەوەی ماكیاژی رۆژنامەنووسی ئازاد بكەن و پێیان بڵێن رۆژنامەنووس دەبێت وابێت ،ئەم دیمەنە كە زۆر بەوردی سەیری بكەین ،دەبینین هەم دەسەاڵت و هەم بەشی زۆری رۆژنامەنووسانیش، دەیانەویت خۆیان نمایش بكەن ،بەاڵم نەكاری رۆژنامەنووسی ئەوەیە خۆی نمایش بكات بۆ ئەوەی خەڵك پێی بڵێت ئازا و بوێر ،نەكاری دەسەاڵتی دیموكراتیش ئەوەیە خۆی مكیاژ بكات بۆ ئەوەی پێی بگوترێت دیموكراتی، بەڵكو پەیوەندنی نێوان میدیا و دەس��ەاڵت ،كارلێكە بۆ ئەوەی پێكەوە سیستمی دیموكراتی بونیاد بنێن ،ئەگەر لەسەر وشەی بونیادنان هەڵوەستە بكەین ،ئەوا دەگەڕێینەوە بۆ ئەو واقیعەی ئێستای كوردستان ،لەبەر ئەوەی ئێمە باسی دیموكراتییەك دەكەین هێشتا لە قۆناخی خۆدروستكردندایەو كامڵ نەبووە ،بە مانایەكی دیكە دەسەاڵت و میدیا ،تازە پێگەیشتوون و هیچ كامیان كامڵ نەبوون و وەك دوو توخمی سەرەكی پرۆسەی حوكمڕانی پێویستیان بە پەرەپێدان هەیە ،بۆیە كاتێك باس لە سانسۆر یان نەبوونی ئازادی رادەبرین دەكرێت ،جۆرێك لەسەرسوڕمان دروست دەبێت ،ئەمەش نەك لەبەر ئەوەی ئێمە پێمانوابێت سانسور هەیە یان نیە ،یان چوارچێوەی ئازادی رادەبڕین فراوانە ،یان تەسك كراوەتەوە ،نەخێر مەبەستمان ئەوەیە ئەگەر گوتاری میدیایی نەبێتە كارێكی دیموكراتییانە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و راستكردنەوەی ئاراستەی دیموكراتی ،سانسۆر هەبێت یان نەبێت ،پانتایی ئازادی رادەبرین فراوان بێت ،یان تەسك چ بایەخێكی هەیە؟ ئەگەر ئازادی وەك میتافیزیك پێناسە بكەین ،ئەوا دەبێت بگەڕێینەوە بۆ بنەما ئەخالقییەكان بۆ ئەوەی یاسای ئەخالقی دروست بكەین ،مەبەست لە دروستكردنی یاسای ئەخالقیش ،واتە بیركردنەوە لەژێر چەتری سەروەری ویژدانە ،نەك بیركردنەوە لەژێر چەتری سەروەریی یاسا ،ئەوجا لێرەوە ئەگەر بگەڕێنەوە بۆ سەر چەمكی ئازادی و گرێدانەوەی بە هۆشمەندییەوە، ئەمەش بەو مانای چۆن هۆشمەندی دەبێتە پاسەوان بۆ پاراستنی ئازادی،
لەم حاڵەتەدا هۆشمەندی رووب��ەڕووی ئەو الیەنە سلبییانە دەبێتەوە كە یاساكانی دیموكراتی لەسەر ئازادی دروستی دەكات ،هەر بۆ نموونە ئەو گرێبەستە كۆمەاڵیەتییەی كە (جان جاك رۆسۆ) وەك چوارچێوەیەك بۆ ئازادی دایمەزراندووەو مرۆڤایەتی بە رێگەیەكی راستی دەزانێت بۆ گەیشتن بە كۆمەڵگەیەكی لیبراڵ دیموكراتی بە مانای كۆمەڵگەی ئازاد ،هەر ئەم گرێبەستە كۆمەاڵیەتییە دوای س��ەدان ساڵ پیادەكردنی لە كۆمەڵگە دیموكراتییەكاندا ،دەركەوت ئەگەر لەسەر ئەو یاسایانەی ئەو گرێبەستەی پێ رێكخراوە بەردەوام بین ،ئەوا ئازادی دەكەوێتە مەترسییەوە ،بۆیە لەم حاڵەتەدا بیرمەندی گەورەی ئەمریكی (جۆن رۆڵز) گرێبەستی كۆمەاڵیەتی لەچوارچێوەی یاساكان دەردەهێنێت و دەیگرێتەوە بۆ ژێر چەتری ویژدان بۆ ئەوەی دادپ��ەروەری لە چوارچێوەی ویژدان پێناسە بكاتەوە ،نەك لە چوارچێوەی یاساكانی دیموكراتی .بە هەمان شێوە (فرانسیس فۆكۆیاما) ش كە دوای رووخانی دیواری بەرلین جاریكی دیكە پێی وابوو بە رووخانی كۆمونیست هەڕەشە لەسەر ئازادی نەما و ئیدی قۆناخی پاراستنی ئازادییە، بەاڵم ئەو پێشكەوتنە زانستییەی كەلە واڵتانی دیموكراتی بەرهەم هاتووە و بەرهەمی یاساكانی كۆمەڵگەی دیموكراتییە ،بۆتە گەورەترین هەڕەشە لەسەر ئازادی و تەنانەت ئایندەی مرۆڤیش ،بۆیە فۆكۆیاماش لە كتێبی پۆست هیومان تەكنەلۆژی داوادەك��ات ،چۆن مرۆڤ بە ئەقڵ ئەم پێشكەوتنەی
درێژە بۆ الپەڕە 11
سیستمی حوكمڕان پێویستە لە ریزبەندكردنی بونیادنانەوەی ژێرخانە كاولەكانی تێكڕای كۆمەڵگە ،میدیا لە ریزی پێشەوە پۆلین بكات ئامانج لە میدیا تەنها باڵوكردنەوە و قسەكردن نییە ،بەڵكو گۆڕینی وشەو قسەیە بۆ كار هەندێك رۆژنامەنووس هەوڵدەدەن بەزمانی ورووژێنەر بنووسن بۆ ئەوەی ماكیاژی رۆژنامەنووسی ئازاد بكەن
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 185
2013/8/20
7
لە %30كاندیدەكان ئافرەتان 430ئافرەت پێشبركێی بەدەستهێنانی لە %30كورسییەكانی پەرلەمان دەكەن راپۆرت :پرس
بەپێی ئامارەكان كاندیدانی سەرجەم لیست و ق��ەوارە سیاسییەكان زیاتر لە 1300كەس دەبێ كە ملمالنێ لەسەر 100كورسی پەرلەمان دەكەن ،لەو ژمارەیەش زیاتر لە 430 كاندیدیان ئافرەتە ،كەدەكاتە لە %30ی كاندیدان و هەروەها بەهەمان رێژە ئافرەت دەبێتە ئەندامی پەرلەمانی كوردستان، چونكە بەگوێرەی یاسای پەرلەمان ،دەبێ لە %30ی ئەندامانی پەرلەمان ئافرەت بن ،خۆ ئەگەریش بە دەنگی راستەقینە دەرنەچن ،ئەوا بە كۆتا ئافرەتەكان دەردەچوێنرێن. بەاڵم رۆژنامەنووس سەمیرە عەلی ،رەخنە لەچۆنییەتی كاندیدكردنی ئافرەتەكان لەالیەن حزبەكانەوە دەگرێت و دەڵێت «بوونی هەندیك لەو ژنانە نەبوونیان باشترە ،چونكە تەنها پێوەری حیزبیبوون پێوانەیە بۆیان نەك تواناو لێهاتوویان و باكگراوندی رۆشنبیریان ،حیزب هەیە كاندیدی ژنی هەیە تەمەنی خانەنشینیەتی ،یان تێیدایە ئاستی هوشیارو خوێندەواری زۆر نزمە ،هەروەها توانای قسەكردن و بەرگری كردن لە خۆشی نییە ئیتر چۆن ئەتوانیت لەو پێگەیەدا رۆڵ و كاریگەری هەبیت؟» .بەاڵم ئەو دان بەوەشدا دەنێت كە چەند ژن وكچێكی لێهاتووی تێدایە وێنای ئەوەی لێدەكرێت رۆڵی كاریگەر بگێڕێت، بەاڵم وەكخۆی گوتی «ئەگەر بێتوو نەبن بە مقاش و تووتی حیزبەكانیان». بەرای ئەو جێی داخە كە تەنها لەرێی حیزبەوە كەسەكان ئەتوانن بچنە پەرلەمان ،بۆیە دەڵێت «پەرلەمان بەجدی جێی خۆشحاڵی ئێمەی هاواڵتیان و ڕەش و رووت و هەژاری ئەم واڵتە نییە بەگشتی ،چونكە هەمیشەبراوەی هەڵبژاردنەكان حیزبی بااڵ دەستە ،بێگومان ئەویش هەیمەنەی بەسەر پەرلەماندا دەبێت، ئەمەش بە شێوەیەكی راستەوخۆ یان ناراستەخۆ كاریگەری لە سەر پرسی ژن و ئەو ئەندام پەرلەمانە ژنانە دەبێت كە كاندیدی ئەو حزبەن». سەمیرە عەلی رەشبینە بەرامبەر بە كاندیدانی ئافرەت و رایدەگەیەنێت «هەتا لیستێك بەجەوهەر سەربەخۆ نەبێت كار بۆ ژن بەتایبەتی و بۆ كۆمەڵگە بكات و هەموو كاندیدەكانی ناو لیستەكە كەسانی خەمخۆری كۆمەڵگەكەیان نەبن ،هیچ نەقش و كاریگەریان نابێت ،ئێمە دەیان ژنی وەك لەیال زانامان پێویستە ،مخابن رێگری زۆرە بۆ هەڵكەوتنی لەیال زاناكان لە واڵتی ئێمەدا ،ئەویش زیاتر سیستمی پیاو ساالرییە». هەروەها بە نائومێدییەوە لە كاندیدە ژنەكانی ئۆپۆزیسیۆن دەڕوانێت ،وەك ئەو دەڵێت «ئەوەی من تێبینیم كردووە لە لیستی ئۆپۆزسیۆنیش لە ژنە كاندیدەكانی ،بەتایبەتی گۆران ژنە تۆراوەكانی ناو یەكێتین لەوێ پێگەیەكیان پێنەدراوە ،بۆیە بەگشتی جێی دڵخۆشی نین». بەاڵم بەپێچەاونەی قسەكانی سەمیرە عەلیییەوە ،حەیات مەجید پەرخی كاندید لەسەر لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان ،هەبوونی ئافرەت لە پەرلەمان بە زەروورییەت دەزانێت و پێشیوایە كاریگەری ئەرێنی دەبێت. حەیات مەجید ،زێتر لەو بارەوە دوواو گوتی «بە بڕوای من هەبوونی ئافرەت لە پەرلەمان زەرورییەتە ،بەو پێیەی ئافرەت بەشێکی گرنگی کۆمەڵە و وجودی ئافرەت زەرورە لە پەرلەماندا ،دەبێت ئەوە لە بەرچاو بگیرێت ،بۆیە گرنگە هەبوونی ئەو توێژە لە گشت کایەکاندا دەوری خۆیان بگێرن، وەکو كایەی ڕۆشنبیری و کۆمەاڵیەتی و .لە هەمویان گرنگتر لە کایە سیاسیەکاندا رای خۆیان هەبێت». ئەو رەتی دەكاتەوە كە هەبووین ئافرەت لەلیستی حزبەكاندا تەنیا مەسەلەیەكی ژمارەیی بێت .وەكخۆی دەڵێت «وەک پێشتر ئاماژەم پێدا مەسەلەیەکی زەرورییە نە ژمارەیی ،وەک بینیومانە لە دەورەکانی تری پەرلەماندا ئافرەت ڕۆڵێکی زۆر
گرنگی بینیوە» .دەشڵێت «تەمەنا دەکەم کە لەم خولەشدا دەوریان ئیجابی تر بێت». لەبارەی توانا و لێهاتوویی ئافرەتە كاندیدەكانەوە ،حەیات مەجید گوتی «دڵخۆشم بەوەی دەبینینم کۆمەڵێک ئافرەتی بە توانا لە ناو حیزبەکاندا کاندیدن» .پێشیوایە هەبوونی ئافرەت بەرێژەی لە %30لەپەرلەمانی كوردستان كاریگەری دەبێ لەسەر جۆریی یاساكان و بڕیارەكان «بێگومان کاریگەری ئەرێنیی دەبێت ،دواتریش هەموومان دەرەنجامەکان دەبینین، من دڵخۆشم بەم دەورەی پەرلەمان و بە ئومێدەوە لێی دەڕوانم، هیواداریشم بەو جۆرە بێت کە من زۆر بە گەشبینی دەیبنم» . هەندێك لە ئافرەتانی رۆژنامەنووس و چاالكوان رەخنە لەو كۆتایە دەگرن و رێژەی سەدی بۆ ئافرەتان رەت دەكەنەوە، بەاڵم بەبڕوای بەهار عەبدولڕەحمان نووسەر و رۆژنامەنووس، رێ��ژەی سەدی و كۆتا لەم قۆناغە بۆ ئافرەتان پێویست و گونجاوە .ئەو لەلێدوانێكیدا بۆ هەفتەنامەی پرس ،لەو بارەوە دوواو گوتی «حاڵەتی ئاسایی ئەوەیە كە تاكە پێوەر تواناو لێهاتوویی بێت بۆ پەرلەمان ،بەاڵم دیاریكردنی رێژە بۆ ئافرەتان مامەڵەیەكی كاتی و قەرەبوو كردنەوەی ئەو نادادییەیە كە بەرامبەر بە بەشداری سیاسی ئافرەتان و كەمكردنەوەی ڕۆڵیان هەبووە لە ژیانی گشتیدا ،بەهۆی ئیعتیباراتی كلتوری و داب و نەریت و الوازی متمانەی ئافرەتان بە خودی خۆیان و سەرقاڵ بوونیان بە ئەركە تایبەتەكان و چەندین لەمپەری دی ،هەر بۆیە لەم قۆناغە ڕاگوزەرییەی كۆمەڵگەی ئێمەدا سیستمی كۆتا پێداویستتیەكەو وا دەخوازێت ،تا ئەو كاتەی ئافرەتان ئاشنا دەبن بە مافە سیاسی و گشتیەكانی خۆیان و ئاستی كۆمەڵگە دەگاتە ئەوەی تاكە پێوەر لێهاتوویی و توانا بێت نەك هیج ئیعتیبارێكی دی». ئەو هەبوونی ئافرەت لەسەرجەم كایەكانی ژیاندا بە گرنگ وەسف دەكات و رایدەگەیەنێت «بوونی ئافرەتان لە پەرلەمان و سەرجەم بوارە گشتی و كاریگەرەكاندا گرنگەو بەڵگەیە بۆ ئاستی پێشكەوتنی ئەو كۆمەڵگەیەو هیچ كۆمەڵگەیەك ناتوانێت بانگەشە بۆ بەرەوپێشچوون و گەشەی خۆی بكات لە كاتێكدا نیوەی پێكهاتەی كۆمەڵگەكەی فەرامۆش و نادیدە كردبێ». گوتیشی «زۆر بابەت هەیە كە ئافرەتان خۆیان باشتر دەتوانن دەربڕو داواكاری بن ،لە نمونەی بابەتەكانی خێزان و منداڵ و مافی ئافرەت ،لە گرتنە دەستی پۆستە بەرزەكان و بەشداری كاریگەرییان و ڕۆڵی ڕاستەقینەیان لە سەرجەم بوارەكانی ژیاندا لە بواری سیاسی ،ئابوری ،ڕۆشنبیری و هتد...كە ئەمانە هۆكارێك دەبن بۆ گەشەسەندن و زیندوێتی و هاوسەنگی كۆمەڵگە و كاریگەری ڕاستەوخۆیان لەسەر ڕەوتی گەشەسەندنی وواڵت و بەرجەستەكردنی دیموكراسیەت و مافی هاواڵتی بوون
دەبێت» .بەهار عەبدولڕەحمان لەقسەكانی بەردەوام دەبێت و سەبارەت بەكاندیدكردنی ئافرەت لەالیەن حزبەكانەوە دەڵێت «هەر ئەمەشە حیزبە سیاسیەكانی ناچاركردووە پەیرەوی سیستمی كۆتا بكەن ،لەالیەك وەك پابەندبوونیان لە یاسا كە دیاری كردووە ،لەالیەكی دی تا ڕەوتی پێشكەوتنی كۆمەڵگە كە بە تەواوكاری و هەماهەنگی هەردوو ڕەگەز دەكرێت بگرنەبەر». بەبڕوای ئافرەتێكی راگەیاندنكار ،بەشداری كارا و كاریگەرانەی ئافرەت لە پرسەكاندا گرنگە نەك زۆربوونی ژمارەیان و رێژە بۆیان لەناو پەرلەمان و حزبەكاندا .سەبارەت بەم بابەتە، راگەیاندنكار شەیما جاف بە پرسی راگەیاند «رێژەی ئافرەت و زیادبونی لە پەرلەمان یاخود لە ناو حزبەكان هێندەی بەشداری كردنیان گرنگ نییە ،واتا ئافرەت ئەگەر نەتوانێ بەشدارییەكی كارا بكات لە بڕیاری سیاسی ،ئاوا هیچ سودی نابێ» .سەرەڕای ئەو سەرنجەی هەروەها دەشڵێت «بەاڵم ئەو رێژەیەیش شانسێك بە ئافرەت دەدات كە بتوانێ ئەسپی خۆی لە سیاسەتدا تاو بدات ،بەاڵم ئایا كێن ئەو ئافرەتانەی كە حزبەكان دیاری دەكەن؟ گرفتی گەورە لێرەدایە كە حزبەكان ئافرەتیك نانێرنە جێگەی بڕیار ،تاوەكو دڵنیا نەبن لەوەی كە بەبێ گەڕانەوە بۆ ئەوان بڕیار نادات» .لەورووە رەخنە لە خودی ئافرەتان دەگرێت و دەڵێت «زۆریشمان بینی كە خۆیان ژن بوون قایل بوون بە فرەژنی ،هەندێك لەو ژنانە دژی یاسای بەرنگاربونەوەی توندوتیژی ناو خێزان بونەوە ،چوونكە دژی بیر و باوەڕی حزبەكەیان بوو». ئەو پێیوایە كە حزبەكان بڕوایان بە توانا و پرسی ئافرەتان نییە ،هەبوونی لە %30ی ئافرەتانیش لەناو لیستی حزبەكان تەنها پڕكردنەوەی لیستەكانەو هیچی تر .وەكو ئەو گوتی «تا ئێستاش ژنێكمان نەبینیوە بتوانێ جیاواز لەوەی پیاو دەیەوێت هەڵوێستی هەبێت ،هەمان ئەوەی پیاو دەیكات كە دژی حزبەكەی و بەرژەوەندی حزبەكەی هیچ ناڵێ ،ژنانیش بەهەمان رێچكەدا دەڕۆن». لەكۆتایی دا ،پرسیمان تاچەند هەبوونی پەرلەمانتاری ئافرەت لە پەرلەمان رۆڵ و كاریگەری دەبێ لەسەر جۆریی یاسا و بڕیارەكان؟ بەبڕوای شەیما جافی راگەیاندنكار گۆرانكاری باش بەسەر یاساكاندا هاتووە ،لەنموونەی یاسای باری كەسێتی و هەروەها دروستبوونی یاسای بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی ناو خێزان و چەند یاسایەكی تر ،بەاڵم ئەو رەتی دەكاتەوە كە ئەو دەستكەوتانە هی بەرهەمی ژنانی پەرلەمانتار بن .وەكخۆی گوتی «ئەمە دەستكەوتی ژنانی پەرلەمان نییە ،بەڵكو ئەوە واقعێكەو بەسەر پەرلەمان و حكومەتدا سەپاوە ،قەسابخانەی كوردستان بۆ ژن وای ك��ردووە حكومەت گۆڕانكاری بكات، چونكە رۆژ دوای رۆژ ئافرەتان زیاتر لە ژێر مەترسیدان».
8
ژماره 185
www.lawanikurdistan.com
2013/8/20
پێشبڕکێی منداڵبوون لە کوردستان مامۆستایەكی ئاینی :پێویستە ژن و مێرد دوای سێ ساڵ ژیانی هاوسەری ،ئینجا بیر لە خستنەوەی منداڵ بكەنەوە
ڕاپۆرت :توانا شێخانی
مامۆستایەكی ئاینی شاری هەولێر پێشنیاز دەكات ئەو كچ و كوڕانەی كە بە نیازن هاوسەرگیری پێكبهێنن ،لە ساڵی یەكەمی هاوسەرگیرییان بیر لە خستنەوەی منداڵ نەكەنەوە و بەڵكو پاش سێ ساڵ بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵ بدەن ،بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە ناو دادگاكاندا بە دەست «پرس» كەوتووە ڕێژەی ئەو هاوسەرانەی كە نزیكە ساڵێكە ژیانی هاوسەرگیریان پێكهێناوە و منداڵێكیان خستۆتەوە ،داوای جیابوونەوە (تەاڵق) دەكەن ،پارێزەرێكیش هۆشداری دەدات كە ڕێژەكە زۆر زیاترە لەوەی باس دەكرێت ،پزیشكێكی ئافرەتانیش بەباشی دەزانێت لە ساڵی یەكەمی هاوسەرگیری ئافرەت مەنع بكات. بە پێچەوانەی واڵتانی ڕۆژئاوا و ئەوروپی ،وەك كلتورێك لە كۆمەڵگای ئێمەدا كچ و كوڕ دوای نۆ مانگ لە ژیانی هاوسەرییان منداڵیان دەبێت ،توێژەرانی كۆمەاڵیەتی و مامۆستایانی ئاینی بەباشی دەزانن ژن و مێرد دوای زیاتر لە سێ ساڵ بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵبدەن نەوەك ساڵی یەكەم ،چونكە زۆرێك لە هاوسەرە الوەكان لەسەرەتای ژیانی هاوسەری لێك جیادەبنەوە و منداڵیان لە نێواندا هەیە و ئەمەش بە یەكێك لە گرفتەكانی هاوسەران دەژمێردرێت ،چونكە لەو نێوەندەدا منداڵەكە باجی هەڵەی دایك و باوكی دەدات و بێ سەرپەرشت دەمێنێتەوە. یەكێك لەو هۆكارانەی كە ژن و مێرد لە یەكەمین ڕۆژی ژیانی هاوسەرییان بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵدەدەن ،الیەنی كلتور و كۆمەاڵیەتیە ،چونكە ناسیاوەكانی بوك و زاوا بە تایبەت ماڵی باوك و دایكی كچ و كوڕەكە فشارێكی دەروونی دەخەنە سەر هەردووال بۆ ئەوەی بە زووترین كات منداڵیان ببێت ،لەوبارەیەوە هێمن عومەر توێژەری كۆمەاڵیەتی ،بۆ پرس ڕوونیكردەوە ،كە پێویستە لە یەكەمین ڕۆژی ژیانی هاوسەری هیچ فشارێكی دەروونی لەسەر هەردووال نەبێت تاوەكو بە ناچاری بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵبدەن ،وتیشی « ژن و مێرد تاوەكو دڵنیا دەبن كە ئەوان لە ژیانی هاوسەرایەتی ب��ەردەوام دەبن و گومانیان لە یەكتری نابیت ،ئینجا بڕیار لەسەر خستنەوەی منداڵبدەن، بێگومان ئەوەش ناتوانرێت بە ساڵی یەكەم و دووەم دیاری بكرێت ،چونكە بەشێك لەو هاوسەرانەی جیابونەتەوە لە ساڵی پێنجەم و شەشەشی ژیانی هاوسەریدان».
ئەو توێژەرە ئاماژەشیدا ،بەداخەوە لە كۆمەڵگای ئێمە هەر لەگەڵ تێپەڕبوونی دوو ساڵ لە ژیانی هاوسەری ،دوو منداڵ مسۆگەرە و لە كۆتایشدا هەر منداڵەكە باجی هەڵەی دایك و باوكی دەدات». بەشێك لە پزیشكەكان ئاماژە ب��ەوەدەك��ەن كە ئافرەتانی كوردستان گرنگی بە مەنعكردن نادەن و بە مەترسی دەزانن، بەاڵم پزیشكان تەئیكد دەكەنەوە كە هیچ جۆرە مەترسیەكی نیە و ئافرەت ئازادە چەند ساڵ مەنع دەكات ،بەاڵم بەو مەرجەی زیاد لە پێویست نەبێت ،ساوین ئەحمەد ،پزیشكی پسپۆڕی ئافرەتان، تەئیكد لەوەدەكاتەوە كە مەنعكردن هیچ پەیوەندییەكی بەسەر نەزۆكیەوە نیە و كارناكاتە سەر نەزۆكی ئافرەتەكە». هەروەها بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەست هەفتەنامەی پرس كەوتووە ،زۆربەی ئەو هاوسەرانەی كە ئێستا لە دادگاكانی كوردستان جیادەبنەوە لە ساڵی یەكەم یاخود دووەمی ساڵی ژیانی هاوسەریدان و زۆربەشیان منداڵیان لە نێواندا هەیە ،پارێزەر ئەردەالن ئەحمەد كە زیاتر كار لەسەر كەیسەكانی تەاڵق دەكات، زانیارییەكانی پرسی پشتڕاستكردەوە و ئاماژەی بەوەدا ،كە زیاتر لە %75ئەو هاوسەرانەی جیادەبنەوە لە ساڵی یەكەمی ژیانی هاوسەریدان و منداڵێك یاخود دوو منداڵ لە نێوانیاندا هەیە ،ئەو دەڵێت «لە شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵ ڕێژەكەی بەرزبۆتەوە و لە حاڵەتەوە بۆتە دیاردە ،چونكە زۆرجار لەسەر كێشەیەكی زۆربچوك كە شیاوی باسكردن نیە پەنا بۆ تەاڵقدان دەبەن». ئەو پارێزەرە كە زیاتر كارەكانی لە ناو دادگاكانی هەولێرە، ئاماژەی بە دیاردەیەكی تردا كە لە ناو گەنجاندا بۆتە باو ،ئەو دەڵێت «بەداخەوە بەشێك لەو كچ و كوڕانەی كە لە قۆناغی دەستگیرانداریدان پێش ئاهەنگی گواستنەوە كاری جووتبوون ئەنجامدەدەن ،واتە پێش ئەوەی ئاهەنگی هاوسەرگیری بكەن ئافرەتەكە سكی هەیە و لەسەر كێشەیەكی بچوك ئاهەنگەكە سازناكەن و داوای جیابوونەوە دەكەن ،ئەمەش بۆتە گرفتێكی گەورەی بۆ خانەوادەكان و كچ و كوڕەكە دروستكردووە. هیچ دەقێكی قورئانی یاخود فەرموودەیەكی پێغەمبەر (د.خ) نیە بڵێت «پێویستە ژن و مێرد لە ساڵی یەكەمی ژیانی هاوسەرییان منداڵ بخەنەوە و بەڵكو باس لەوەشكراوە
كە ئەگەر ژن و مێرد زانیان ناتوانن پێكەوە ژیان بەرنەسەر بیر لە خستنەوەی منداڵ نەكەنەوە باشترە ،هاوكات كۆمەڵگا ئەوەی ك��ردووە بە دی��اردە و ئەگەریش هەر ژن و مێردێك لە ساڵی یەكەمی ژیانی هاوسەری منداڵیان نەبێت هەزارەها ناو و ناتۆرەیان بۆ دەدۆزنەوە و والێكی دەدەنەوە كە ئەو ژن و مێردە نەخۆشن ،جگە لەوەش خستنەوەی منداڵ لە كوردستان لە نێوان خێزانەكان وەك پێشبڕكێیەكی لێهاتووە. مامۆستای ئاینی ئەنوەر خدر خۆشناو ،ئاماژە بەوەدەكات كە لە ئیسالمدا هیچ دەقێك نیە كرابێتە مەرج كە هاوسەران لە ساڵی یەكەمی هاوسەری منداڵ بخەنەوە ،بەبڕوای ئەو مامۆستا ئاینیە فیلمە دۆبالژكراوەكان تەاڵق و سكپڕی ئەوەندە ئاسان كردووە كاریگەری ڕاستەوخۆی كردۆتەسەر ئەو كەسانەی كە تازە ژیانی هاوسەرییان پێكهێناوە ،لەبارەی هۆكارەكەی زوو منداڵ خستنەوە ناوبراو دەڵێت «پەلەكردنی ژن و مێرد و بەستنی پەیوەندی ناشەرعی و شارەزانەبوونی یەكتر و ناو و ناتۆرەی دەوروبەر وایكردووە ژن و مێرد لەسەرەتای ژیانی هاوسەرییەوە بیر لە منداڵ بكەنەوە ،بێ ئەوەی بیرلەوەبكەنەوە ئایا دەتوانین پێكەوە ژیان بەرنە سەر یان نا» .مامۆستا ئەنوەر ئەوەیشی وت «بەداخەوە چەندان هاوسەر دەبین پاش ئەوەی دوو منداڵیان هەیە ئینجا دەڵێن پێكەوە ناگونجێین و جیادەبنیەوە». لە كۆمەڵگا ئەوروپیەكان ژن و مێر دوای چوارساڵ بیر لە خستنەوەی منداڵ دەكەنەوە و لە ماوەیەشدا بۆیان دەردەكەوێت ئایا دەتوانن تاوەكو كۆتایی پێكەوە ژیان بەرنەسەر ،ئایا پێكەوە دەگونجێن ،ئەگەر هیچ كێشەوگرفتێكیان نەبوو ئەوا بڕیار لە خستنەوەی منداڵدەدەن ،هێمن عومەری توێژەری كۆمەاڵیەتی و مامۆستا ئەنوەر ،بەباشی دەزانن ژن و مێرد دوای سێ ساڵ لە ژیانی هاوسەری ئینجا بیر لە خستنەوەی منداڵبكەنەوە ،بۆ ئەوەی لەو ماوەیەدا بزانن لەگەڵ یەكتری دەگونجێن یاخود نا. لەبارەی هۆشیاریكردنەوەی كچان و كوڕان لە ڕێگەی میبەری مزگەوتەكانەوە ،مامۆستا ئەنوەر خۆشناو دەڵێت «پێویستە لەوبارەیەوە هۆشیاری بەخەڵك بدرێت ،بەاڵم وتاری هەینی 20 خولەكە زیاتری بكەین خەڵك گلەیی دەكات و جگەلەوەش لەبەر بابەتی تر گرنگی بەو مەسەلەیە نادرێت».
كچان و كوڕان لە یەكەمین ڕۆژی هاوسەرییان ،بیر لە خستنەوەی منداڵ دەكەنەوە توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی :بەداخەوە لە یەكەمین ڕۆژی هاوسەری ،خێزانەكان فشاردەخەنە سەر كچ و كوڕەكانیان بۆ ئەوەی منداڵیان ببێت پارێزەرێك :ڕێژەی ئەوانەی لە ساڵی یەكەمی هاوسەرگیری جیادەبنەوە لە حاڵەتەوە بۆتە دیاردە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 185
2013/8/20
9
شەڕەئاوەکەی سلێمانی ،فێستیڤاڵێکی نموونەیی راپۆرت :زیرەک عەبدولڕەحمان
بەئامانجی دوور کەوتنەوە لە ڕۆتین و دووبارە بوونەوەی ژیان و فەزایی سیاسی ،سااڵنە لەچەند وواڵتێک لە ڕۆژە گەرمەکانی وەری هاویندا فێستیڤاڵی ش��ەڕە ئاو ساز دەکرێت کەتێیدا ژمارەیەکی بەرچاو چین و توێژەکان بەشداری تێدا دەکەن و دەیکەنە ڕۆژێکی خۆش بۆ بەسەر بردنی کاتەکانیان و فێنک بوونەوەیان ،بەشدار بوانی ئەو فێستیڤااڵنە بەهەندێک مادەی نایلۆن لەوانەش قاپ و دەمانچەو چەند شتێکی دیکە ئاو دەکەن بەیەک ترداو ئاوپڕژێنی یەکتر دەکەن،یەکێک لەڕێنماییەکانی فێستیڤاڵەکەش ئەوەیە کەنابێت هیچ کەسێک پەرچە کرداری خراپی هەبێت و دەبێت قبوڵی ئەوەبکات ئاو بەکەوێت،لەماوەی ڕابردووش بۆ یەکەم جار لەسەر ئاستی عێراق هەرێمی کوردستان لەشاری سلێمانی فێستیڤاڵێکی فراوانی شەڕە ئاو سازکرا کە زیاتر لەهەشتا ه��ەزار خەڵک بەشداریان تێدا کرد و پاڕکی ئازادی بووە شوێنی ئاوپڕژێن کردنی یەکتری .فێستیڤاڵەکە بیرۆکەی قاوەخانەی کلتوری بوو،بەهەمەماهەنگی هەریەک لە بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی و پۆلیس و شارەوانی سلێمانی ئەنجام درا ،بەگشتی فێستیڤاڵەکە بووە جێگەی دڵخۆشی سەرجەم ئامادەبوان.
ووتەبێژی فێستیڤاڵەکە باسی لەوەش کرد «من وەکو چاالک لەبواری مافەکانی ئافرەتان بەشداریم ک��ردوە ،چونکە ئەو فێستیڤاڵە هۆکارێکە بۆئەوەی تێیدا تاکڕەگەزی ڕەت بکەینەوەو بانگەشەی ئاشتی و خۆشی و یەکسان بوونی هەردوو ڕەگەز بکەین».
ڕۆستی ڕوونیشی کردەوە «ئەو جۆرە فێستیڤااڵنەو ئەنجامدانی فێستیڤاڵی کلتوری دیکە کاریگەری زۆر باشی دەبێت لەسەر زیاتر سەرنج ڕاکێشانی گەشتیارانی هەرێمی کوردستان تاکو ڕووی تێ بکەن ،لە جیهانیشدا بەڕێوەچوونی فێستیڤاڵەکان کاریگەری زۆر باشی هەبووە لەسەر سەردان کردنی گەشتیاران و ڕێژەی بەرز بوونەوەیان». سەبارەت بە بەڕێوەچوونی ئەو فێستیڤاڵە لەشارەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان ووتەبێژەکەی دەستەی گەشت و گوزاری هەرێمی کوردستان گووتی «هەر کەس و الیەنێک داوام��ان لێ بکات بۆ ئەنجامدانی فێستیڤاڵ بەو مەرجەی سوودی بۆ گشتی هەبێت ئێمە هاوکاریان دەبین و چیمان لەدەست بێت بۆیان ئەنجام دەدەین» .نادر ڕۆستی جەختیشی کردەوە «ئەو فێستیڤاڵە شەڕە ئاوەی لەسلێمانی بەڕێوە چوو بیرۆکەیەکی سەرەتاییەوەو دەکرێت کاری زیاتری لەسەر بکرێت و لەناو خۆی بهێنرێتە دەرەوە».
بەشدار بوویەکی فێستیڤاڵەکە :کچان بەکەمی بەشداریان کردوه یەکێک لەبەشدار بووانی فێستیڤاڵی شەڕە ئاوەکەی سلێمانی بەناوی»هیران ئەحمەد» دەڵێت «پێشتر هەموومان لە ماڵەکانی خۆماندا شەڕە ئاومان کردوە ،بۆیە بەهەموومان ئاشنایە ،بەاڵم کۆکردنەوەی خەڵکێکی زۆر لەم پاڕکەدا بۆ ئاو کردن بەیەک تردا بیرۆکەیەکی زۆر گرنگەو دەبێت دەست خۆشی لە ئامادەکاری فێستیڤاڵەکە بکرێ» .ئەو بەشدار بووە نیگەرانی دەردەبڕێت و دەڵێت «دەبوایە کچان بەڕێژەیەکی زۆر بەشداریان بکردایە ،بەاڵم بەداخەوە لێرەشدا جیاوازی کچان و کوڕان بینرایەوە ،بەوپێیەی مامۆستایەکی ئاینی :شەڕە ئاوەکەی سلێمانی لەگەڵ هیچ ڕێژەی زۆری ئەوانەی بەشداریان کردوە کوڕن و ڕێژەیەکی زۆر کەم لەکچان بەشداریان کردوە» .ئاماژەی بۆئەوەش کرد «کەمی ئاو بنەمایەکی ئاینی ئیسالم یەک ناگرێتەو زان��ای ئاینی «مەال ئەحمەدی قامیشی» دەڵێت «شەڕە یەکێک بوو لە گرفتەکانی فێستیڤاڵەکەو پێویستە ئامادەکارانی لەساڵێ داهاتوودا چارەسەری هەموو ئەوانە بکەن تاکو ببێتە ئاواکەی ناو پاڕکی ئازادی چەندین زیانی هەبووە ،لەوانەش دارو قاوەخانەی کلتوری :فێستیڤاڵەکە تەنها بۆ خۆشی بووه درەختەکانی ناو پاڕکەکە زیانی پێگەیشتووەو ڕێژەیەکی زۆر نوێنەری قاوەخانەی کلتوری و ووتەبێژی فێستیڤاڵەکە»گواڵڵە یەکێک لەباشترین و خۆشترین فێستیاڵەکانی جیهان». لەئاو بەهەدەر دراوەو کچان و کوڕانیش تێکەڵ کراون ،بۆیە ڕافع»دەڵێت :ئەو فێستیڤاڵەی بەڕێوە چوو تەنها بۆ بەسەر بردنی دەستەی گەشت و گوزاری هەرێم :کاریگەری دەبێت بۆ زیاتر بەهەموو پێوەرەکان ئەو فێستیڤاڵە دژ بە بنەماکانی ئاینی کاتێکی خۆش و دوور کەوتنەوەی خەڵکیە لە جەنجاڵی ژیان و زۆر خۆشحاڵیش بووین کە بەو شێوەیە لەالیەن خەڵكیشەوە هاتنی گەشتیاران پیرۆزی ئیسالمەو لەگەڵیدا یەک ناگرێتەوە». وتەبێژی دەستەی گەشت و گوزاری هەرێمی کوردستان»نادر م��ەال ئەحمەدی قامیشی ئ�ه‌وه‌ش��ی گ��وت «ئ��ەوە داب و پێشوازی لێ کراو بووە جێگەی دڵخۆشی ئامادەبوان» .گوواڵڵە ڕافع وەبیری دەهێنێتەوە «لەهەندێک وواڵت ژمارەیەک فێستیڤاڵی ڕۆستی» دەڵێت «س���ەرەڕای سەرنج و تێبینیەکان لەسەر نەریت و کلتورێکی بێگانەی وواڵتانی ئەوروپایە هێنراوەتە ناو زۆر سەیر و سەمەرە ساز دەکرێت لەوانەش فێستیڤاڵی شەڕە چۆنیەتی بەڕێوچوونی ،بەاڵم ئەو فێستیڤاڵەی لەشاری سلێمانی کوردستانەوەو دەشبێت بەهەموو شێوەیەک ڕێی لێبگیرێت ،تاکو تەماتە،بۆیە زۆر ئاساییە لەشاری سلێمانی و شارەکانی دیکەی بەڕێوە چوو ،ئێمە هیچ خاڵێکی نەرێنیمان نییە لەسەری و گەنجەکانمان بەرەو ئاقارێکی خراپ نەبات و لەجیاتی ئەوەش هەرێمی کوردستان سااڵنە فێستیڤاڵی شەڕە ئاو ساز بکرێت تاکو پێمان وایە بیرۆکەیەکی سەرەتاییەوەو دەکرێت فراوانتر بکرێت ،چەندین کاری دیکە بکرێت بۆ زیاتر هۆشیار کردنەوەیان و پێدانی ئەگەر بێت لەسەر ئاستی کوردستان بەڕێوە بچێت» .نادر زانیاری پێیان». خەڵکی تێیدا کاتێکی خۆش بەسەر بەرن».
بەرەی نوسرە الوەند موحسین پاش پێكهێنانی بەرەی كوردستان لە پێش راپەڕین ،دروستكردنی بەرەیەكی دیكەی نەتەوەیی كوردی بۆ بەرگریكردن لەو هێرشە شمشێر وەشێن و قەڵغان بەدەستانەی سوریا زەروریترین كارێكە كە پێویستە پەلەی لێبكرێ ،گەر ئەو هەڕەشەش كورد یەكنەخات دوورە دەرچونی لە دیلی مەل بە باڵێ نافڕێ. بیانوی دابەشكردنی خاكی ك��وردان لە بەشەكەی رۆژئاوایی كوردستان كە لەالیەن بەرەی نوسرەوە كراوەتە بیانو بۆ لێدانی كورد و سەر بڕینی ژن و منداڵی بێ تاوان ،تەنیا هەنجەتێكە بۆ لێدان لە كورد ،گەرنا كوردێك لە سوریا تا ئێستا رەگەزنامەی شارستانی پێناسەی كەسی ،مافی كڕین و فرۆشتن و مڵكداری نەبێت ،بێ بەش كرابێ لەهەموو مافێكی ئینسانی چۆن لەیەكەم هەنگاو هێندە دوور دەڕوا و داوای سەربەخۆیی دەكات ،گەر ئەوە موئامەرەیەكی دیكە نەبێ لەسەر بوونی كورد. بەرپرسێكی سەربازی ب��ەرەی ناوبرا و گوتی شەڕی ئێمە لە پێناو پاراستنی یەكپارچەیی خاكی سوریایە ،لێرەوە حەقە پارتە ئیسالمیەكانی كوردستان هەڵوێستی خۆیان توند دەربڕن و ئەو بیروباوەڕە كورد كوژییە ئیدانە و سەركۆنە بكەن. ل��ەوەش كارەساتاویی و مەرگەساتتر چونی گەنجانی كوردی باوەڕدارە بۆ ریزەكانی ئەو بەرەیەو چونە سەگەری كورد كوشتنە، كە بەڕاستی پرسیاری گەورە لەسەر ئەو روداوان��ە دورستدەبێ و پێویستی بە وەاڵمی موقنیعكارە. گەر هەر پێویستیش بكات پێكهێنانی سوپایەكی بەرگری گەورە لە هەموو هێزە سیاسیەكانی چوار پارچەی كوردستان بۆ بەرگریكردن لە كوردانی بێ تاوانی رۆژئاوا بەتایبەتی و كوردستانی گەورە بەگشتی بەقەدەر بونیادنانی دەوڵەتی سەر بەخۆی كورد گرنگە.
10
ژماره 185
www.lawanikurdistan.com
2013/8/20
هەڵبژاردن وەك ئامرازێكی بە دیموكراسی بوونی دەسەاڵتی سیاسی پرۆسەی هەڵبژاردن یەكێكە لە مەرجە بنەڕەتییەكانی بە دیموكراسی ب��وون��ی سیستەمی سیاسی هەر واڵتێك ،وەك ئامرازێكی جەماوەری، هاوواڵتیان لەرێگەی سندووقەكانی دەن��گ��دان��ەوە ج��ۆری��ی سیستەمی سیاسی و نوێنەرانی خۆیان دیاری دەكەن ،لە رێگەی هەڵبژاردنێكی ئازاد شەمسەدین هەركی و بێگەرد سیمای جوانی سیستەمە دیموكراتییەكانی جیهان بەڕێوەدەچن، رێژەی پاكیی هەڵبژاردنەكان و ئەنجامدانیان لەكاتی خۆی ،پێوەرە بۆ جێگربوون و چەسپاندنی دیموكراسی لە هەر واڵتێكی دیموكراتی دا .بۆ یەكەمجار لەهەرێمی كوردستان لە ساڵی 1992پرۆسەی هەڵبژاردن بۆ هەڵیژاردنی رابەری و پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەچوو ،واتە یەكەم بەردی بناغەی دیموكراسی لە هەرێم دانرا، وێڕای كەم و كوڕییەكان و رەوش و بارودۆخی ئەوكاتی كوردستان یەكەم ئەزموونی هەڵبژاردن بە چاودێری نەتەوەیەكگرتووەكان توانرا ئەنجام بدرێت، بەاڵم لە 21ی ئەیلوولی ئەمساڵ هەڵبژاردن بۆ خولی چوارەمی پەرلەمان دەكرێ. ئەنجامدانی ئەم پرۆسەیە ،بەڵگەیەكی حاشا هەڵنەگرە بۆ هەبوونی بیڕوڕای ئازاد و هاواڵتیان دەتوانن لە رێگەی سندوقی دەنگدانەوە نووێنەری خۆیان بۆ پەرلەمان هەڵبژارێن ،هەروەها رەتكردنەوەی دیكتاتۆرییەت و رێگری دەكرێ لە دروستبوونی رژێمێكی دیموكراسی ،واتە هەتا جەماوەر سندوقی دەنگدانیان هەبێ و دەسەاڵت لەرێگەی گەلەوە دیاریی بكرێ ،مادام هەر چوار ساڵ جارێ ئەو دەسەاڵت و كەسە سیاسییانە دەگۆڕێن ،ئەوە مەترسی دیكتاتۆربوون لەئارادا نابێ .بەاڵم مەرجە دەسەاڵتی سیاسی ئاسانكاریی بۆ هاواڵتیان دەستەبەر
بكات و خەڵك ئازادانە دەنگ بدەن و دەستیان بە ناوەندەكانی دەنگدان رابگات ،بەاڵم ئەوەی لە خودی پرۆسەی هەڵبژاردنەكە گرنگترە و رێڕەوی پرۆسە دیاریی دەكات و رێگریی دەكات لەسەرهەڵدانی دیكتاتۆرییەت ،وشیاریی جەماوەر و چۆنییەتی دەنگدانی هاواڵتیانە ،واتە زۆر گرنگە كە جەماوەر دەنگ بەكێ دەدات و كێ دەكاتە نوێنەری خۆی لەماوەری ئەم چوار ساڵەدا؟ واتە جەماوەر دەتوانێ كەسێكی دیكتاتۆر لەرێگەی پرۆسیەیەكی دیموكراسییەوە بێننە سەرحوكم ،هەر ئەوانیش دەتوانن الیبەرن ،یان كەسێكی دیموكراتیخواز و نیشتمانپەروەر هەڵبژێرن .تاك ئازادە چۆن ئەو مافەی خۆی مومارەسە دەكات ،بەاڵم دەنگدان بەرپرسیارێتییە ،بۆیە دەبێ بە وشیارییەوە دەنگ بدات و نوێنەریی خۆی دیاری بیكات ،سروشتی هەڵبژاردن وایە ،كە الیەنێك یان چەند الیەن و كەسانێك دەیبەنەوەو متمانەی زۆرینەی خەڵكی بەدەست دێنن، الیەن و كەسانی تر دەیدۆڕێنن ،بۆیە ئەوانەی كە متمانەی خەڵكیان بەدەست نەهێناوە دەبێ دان بە واقیعییەتدا بنێنن و رێز لە رای زۆرینەی هاواڵتیان بگرن و ئەوانیش دان بە شەرعیەتی بوونی زۆرینەدا بنێن .لەمڕوانگەیەوە ،ئەمجارە هاواڵتیانی كوردستان بەرپرسیارێتی گەورەیان لە ئەستۆیە ،كە ئایا دەنگ بەكێ دەدەن؟ ئایا لەسەربنەمای وشیاریی دروست دەنگ دەدەن؟ یان لەسەر بنەمای رق و كینە ؟ ئایا لەسەر بنەمای لە داخی ئەم دەنگدات بە ئەو ،یان لەسەر بنەمای پرۆژە و كارنامە و بەهێزی كاندیدەكان؟ بۆیە بەشداری سیاسیانەی جەماوەریی كوردستان لە پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەمجارە زۆر گرنگە و دەتوانن هاوكێشەی سیاسی لە هەرێم بگۆڕن .پێویستە دەنگدەر زۆر وشیاریانە دەنگ بدات و نەكەوێتە ژێر كاریگەری هەست و سۆزی شەخسی و دروشم و بانگەشەی درۆینەی الیەنە سیاسییەكان .دەخوازین جەماوەریی كوردستان بەشداری كارا و كاریگەرانەیان هەبێ لە هەڵبژاردنەكان و مومارەسەی مافەكەی خۆیان بكەن.
حەاڵڵكردنێكی حەرام
محەمەد عەبدولمەجید ئەستەمە مێژوو بیری بچێتەوە كە لە ماوەی حوكمڕانی حزبی (بەعس)ی عێراقی (سەدام حوسێن)ی سەرۆكی لەناوچووی عێراق، بۆ ریشە كێشكردن و سرینەوەی نەتەوەی ك��ورد لەسەر خاكی كوردستان فتوای ئەوەی دا كە «رشتنی خوێنی كورد و بەتااڵن بردنی سەروماڵیان حەاڵڵە و كوشتنی كوردان الی خودا بە تاوان هەژمار ناكرێت» .بۆیە لە ژێر رۆشنایی ئەم فتوایەدا ،لە پرۆسەیەكدا بەناوی (ئەنفال) حكومەتی عێراق هەزاران ڕۆڵەی كوردی بێتاوانی زیندە بەچاڵ كردو ماڵ و موڵكی هەزاران خێزانی كوردیان بەتااڵن برد) .دیارە ئەمە دواین فتوا نەبوو بۆ لەناوبردنی گەلێك ،بەڵكو دوای زیاتر لە ()30ساڵ و لە بەشێكی دیكەی ئەم نیشتمانە داگیركراوەدا، حیزبێكی توندڕەوی ئیسالمی سیاسی كوشتن و لەناو بردنی گەلی كورد و بە تااڵنبردنی ماڵ و سامانی كوردان و دەست درێژیكردنە سەر ژنان و كچانی كورد حەاڵڵ دەكات. دوای شۆرشی گەالنی سوریا لە ساڵی ( )2011لە دژی دەسەاڵتی ستەمكارانەی (بەشار ئەسەد) گەلی كوردیش لە رۆژئاوای كوردستان دژ بە دام و دەزگاكانی حزبی (بەعسی سوری) راپەرین ،لە ماوەیەكی كەمداو بە كەمترین زیان هێزە كوردییەكانی رۆژئ��اوای كوردستان توانیان زۆربەی ناوچەكانی ئەو بەشەی كوردستان ئازاد بكەن و بیپارێزن لە شەڕی هەردو سوپای ئازادو سوپاكەی (بەشار ئەسەد). ئەمە وایكرد تارادەیەكی باش رۆژئاوای كوردستان دووربێ لە ئاگری ئەو شەڕەی كە لە ناوخۆی سوریادا هەڵگیرساوە ،بەاڵم هەر زوو هەندێك گروپ و الیەنی توندڕەوی ناو (سوپای ئازاد) دژایەتیان ،بۆ پێدانی مافە سەرەتاییەكان بە گەلی كورد لە رۆژئاوای كوردستان، نیشانداو ناوە ناوەش شەڕو پێكدادان لەنێوان ئەو گروپە توندرەوانەو هێزە كوردییەكان لە ناوچە كوردنشینەكان دەهاتە ئاراوە .دواجار هێزە سەربازییەكانی یەكینەكانی پاراستنی گەل (یەپەگە) كە هێزێكی كوردییەو بەشێكی زۆری خۆرئاوای كوردستانی بەدەستەوەیە ،توانیان شارۆچكەی (سەرێكانی) لە گروپی (بەرەی نەسرە) پاك بكەنەوە، كە گروپێكی توندرەوی ناو سوپای ئ��ازادە .دوای زیانێكی زۆر و
شكستی ئەم گروپەو چەند گروپێكی دیكە لە بەرامبەر هێزەكانی (یەپەگە) ،فتوای ئەوەیان دا كە رشتنی خوێنی كورد و بە تااڵنبردنی ماڵ و سامانیان حەاڵڵە .پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی ئەو فتوایە لەالیەن گروپێكی بەناو ئیسالمییەوە بۆ گەلێكی داگیركراوی وەك كورد دەدرێت؟ ئایا ئەم فتوا حەرامە لە چ كونجێكی یاساكانی ئایین و مرۆڤایەتی جێگای دەبێتەوە؟ ئایا بۆچی تا ئێستا ئەو گروپەو هاوشێوەكانی فتوایەكی بەو جۆرەیان بۆ لەناوبردنی سەربازانی (بەشار ئەسەد) نەداوە؟ كە رۆژانە بە سەدان ژن و منداڵ و خەڵكی مەدەنی سوریا دەكوژێت و مزگەوت و شوێنە پیرۆزەكان لەالیەن سوپاكەیەوە تەخت دەكرێن ،بۆیە ئەمان بەو فتوایەیان دوو تاوانیان ئەنجامدا، یەكەمیان دەركردنی فتوایەكی ناحەق دژ بە گەلێك كە زۆرینەی موسڵمانە ،دووەمیشیان حەاڵڵ كردنی شتێكی حەرام كە مرۆڤایەتی و سەرجەم ئایینە ئاسمانییەكان نەفرەتی لێدەكەن.
ته‌له‌گرافێك بۆ ئومێد خۆشناو
دروشمه‌كه‌ت بیر نه‌چێ...هاوڕێ
س �هی��ری لیستی ن��اوی كاندیده‌كانی پارتیمان كرد بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان، دڵ��خ��ۆش ب���ووم ك � ه ن��اوی ب�ه‌رێ��زت��ان��م ل � ه ریزبه‌ندی ژماره ( )22بینی ،پێموایه ئه‌و‌ه یه‌كێك ه ل ه كار‌ه هه‌ره باشه‌كانی پ��ارت��ی ،نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی ك ه له‌لیستی فه‌ره‌یدون بێوار پ��ارت��ی��دای ،به‌ڵكو له‌سه‌ر هه‌ر لیستێكی تر كاندیدبای و ناوی تۆم دیبا ،هه‌ر هێنده‌ی ئێستا خۆشحاڵ ده‌بووم .خۆشحاڵی من په‌یوه‌ندی ب ه كه‌سایه‌تی و ئاستی رۆشنبیری و مه‌عریفی و تێگه‌یشتن و دڵسۆزانه‌ی خۆته‌وه هه‌یه ،ك ه ل ه كردار و گوفتاری رۆژانه‌تدا ره‌نگیداوه‌ته‌وه .ته‌نانه‌ت له‌ناو پارتیشیدا یه‌كێكی له ده‌نگ و ره‌نگ ه دیاره‌كان و هه‌میش ه قس ه و رای تایبه‌تی خۆت هه‌یه. هاورێ گیان ئه‌زموونی 4ساڵ كاركردنم له‌گه‌ڵ تۆدا ك ه خاوه‌ن ئیمتیازی ئه‌و هه‌فته‌نامه‌ی ه ی من تێیدا به‌رێوه‌به‌ری نووسینم ،له‌گه‌ڵ به‌رخورد كردنت له‌گه‌ڵ هاواڵتیان و الوان و هاوڕێیانت ،ته‌نیا ئه‌وكاتانه ده‌كه‌وته‌و‌ه بیرم تۆ سكرتێر و لێپرسراومی ك ه ده‌سته‌واژه‌ی «ئومێد خۆشناو ،سكرتێری یه‌كێتی الوانی دیموكراتی كوردستان)م له‌سه‌ر نووسراوه‌كان ده‌بینی ب ه واژووی تۆوه ،ده‌نا ل ه كرده‌وه‌ی رۆژانه و ساده‌یی هه‌ڵس و كه‌وت كردنتا هاورێ و برایان ه بووی ،نه‌ك مه‌سئوالنه .ئاخر رۆژێك نه‌مدی سكرتێره‌یه‌ك له‌به‌رده‌م ده‌رگای ژووره‌كه‌ت دابێ و زنجیره‌یه‌ك مراجع له‌چاوه‌ڕوانی تۆدا وه‌ستا بن. به‌ڵكو به‌بێ پاسه‌وانی ده‌رگا مراجع خۆ ده‌كات ب ه ژووره‌كه‌تداو هه‌ندێكجار له‌ناو ئاپۆره‌ی مراجع بزر ده‌بی و ده‌بێ به‌ده‌نگی به‌رز بپرسین :ئه‌رێ كاك ئومێد له‌كوێیه؟ ب ه له‌هجه‌ی خۆت :به‌رێ برام. وه‌اڵمم ده‌ده‌یته‌وه. دروشم ه به‌ناوبانگه‌كه هاوڕێ گیان ،ده‌خوازم ل ه كاریی داهاتووی په‌رله‌مانیتا ،قسه‌كه‌ی خۆت بكه‌یت ه دروشمی كار كردنت «پارتییه‌كان یان بزنسمانن یان به‌سته‌زمان» و داكۆكیكاری به‌ره‌ی دووهم بیت و ب ه به‌ره‌ی دووهم بێژی «.»stop برام خۆشناو تۆ به‌رله‌وه‌ی پارتی و كاندیدی پارتی بی ،ئه‌وه‌ت بیر نه‌چێ نوێنه‌رایه‌تی زۆرینه‌ی ره‌های الوان و گه‌نجانی ناو پارتی و ده‌ره‌وه‌ی پارتی ده‌كه‌یت ،چونك ه له‌رێكخراوه‌كه‌ی تۆدا سه‌دان گه‌نج و الوی ناپارتی هه‌ن ك ه سوود ل ه چاالكی و پرۆژه‌كانی رێكخراوه‌كه‌ت وه‌رده‌گرن و تۆیان وه‌ك ئومێد خۆشناو قبوڵه ،كه‌وات ه تۆ ده‌بیته تاك ه كاندید و تاك ه په‌رله‌مانتار ك ه نوێنه‌رایه‌تی گه‌نج و الوان ده‌كات و سكرتێری رێكخراوێكی تایبه‌ت به‌الوانی .ئێستا تۆ ته‌نیا ناوت «ئومێد» نییه ،به‌ڵكو «ئومێد»ی ئه‌و گه‌نج و الوانه‌ی كه پشت ب ه داكۆكیكی كردن و پرۆژه‌كانی تۆ ده‌به‌ستن و ده‌نگت پێده‌ده‌ن. كاكی برا ،ئێستا كاتی هاتووه ،لهئێستاوه به‌راوێژ له‌گه‌ڵ هاوڕێكانت خه‌ریكی دارشتن و به‌رنام ه و كارنامه‌ی تایبه‌ت ب ه پرس و كێش ه و داواكارییه‌كانی گه‌نج و الوانی كوردستان به. كار و كرده‌وه‌كانی داهاتووشت وه‌اڵم��ی ئه‌و پرسیاره‌مان ده‌داته‌و‌ه ك ه تۆ داكۆكیكاریی كام ه به‌ره‌ی پارتی «بزنسمان یان به‌سته‌زمان؟؟؟».
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 185
2013/8/20
11
درامایی كوردی و هونەرمەندانی سلێمانی قادر عەلی بزووتنەوەی هونەری نواندن و شانۆ و درام��ای ك��وردی لەسەرەتاكانی سەرهەڵدانیدا لە شێست و هەفتاكانی ئەم سەدەیە ،گەرچی هەل و مەرجی لە بار و دەرفەتی پێویستیشی نەبوو ،زۆر لە ئێستادا كاراتر و پڕ بەرهەمتربوو، نازانم پەیمانگای هونەرەجوانەكانی كوردستان و كولێژ و پەیمانگاكانی هونەری لە بەغدا و موسڵ و شارەكانی كوردستان كەی دامەزراون ،بەاڵم دەرچوەكانی ئەوكات زۆر لەوانەی ئێستا چاالكتر و وشیارتربوون. كاتێك زنجیرەی درامایی ژاڵە بەرهەم هات ژمارەی دەرچوانی خوێندنگا هونەریەكان لەسەدا پێنجی ئێستا نەدەبوون ،جیا ل��ەوەش تاكە كەناڵی بەرهەمهێنان و دروستكردنی ئەو درامایانە تەنیا توانا و كەفائەتی هونەرمەندەكان خۆیان و تەلەفزیۆنی كوردی كەركووك بوون ،لە یادمە هەشتاكان لە ڕانییە شەوێك لەو شەوانەی تەمیسلی ژاڵە پەخشدەكرا كارەبای نیشتیمانی نەبوو، لە گەڕەكەكەمان ماڵێك موەلیدەیەكی بچوكیان هەبوو ،هەموو خەڵكی گەڕەك رویانكردەوە ئەو ماڵە بۆ تەماشاكردنی تەمسیلەكە ،ئەی بۆچی ئێستا دراما هەر نییە گەر هەشبێ ئەوەندە سیناریۆیەكی كرچ و كاڵی هەیە تاقەتت نییە
بە دیاریەوە دانیشی. لە واڵتێكی وەكو ئێران چەند كەناڵی تەلەفزیۆنی هەیە پێویستە لەسەریان سااڵنە درامایەكی تەلەفزیۆنی بەهەمبهێنن كە ناوەڕۆكی هەریەكەیان گوزارشت لە كەلتور و داب و نەریتی ئەو شوێنە بكات كە لێی بەرهەم هاتووە. لە هەشتاكان حاجی مەكی بەزمانێكی زۆرسادە و ساكار گوازشتی لە كێشە كۆمەاڵیەتیەكانی ئەو رۆژگارە دەكرد و توانیشی بینەری لەسەرجەم كوردستان هەبێت ،ئێستاش دراما بەرهەمدەهێنرێت دەڵێی فلمی پۆلیسی و ئەكشنە پڕە لە توند و تیژی و رفاندن و كوشت و بڕ ،لە كاتێكدا واقعی سیاسی و كۆمەاڵیەتی و ئابووری ئێمە زۆر لەو بیرۆكەیەوە دوورە. ئەو ڕەخنەیە زیاتر هونەرمەندانی سلێمانی دەگرێتەوە تا هەولێر ،گەرچی ئەوانەی هەولێریش كەم تا زۆر ئیشی جوانیان لە پێش راپەڕین هەبووە ،بەڵكو هونەرمەندانی سلێمانی لەدوای راپەڕینیش كاری جوان و شایستەیان كردووە و دەرهێنەرە باشەكانیش زۆربەی لە كەركووك و سلێمانین وەك ( ناسر حەسەن، ئەرسەالن دەروێش ،لوقمان غەریب ،.. ،دراماكانی (گەڕان بەدوای سێبەر،
وەسیت نامە ،جومعە،رێحانە ،ئەشڕەف بەگ ،خانەكەی حاجی )...لەو ئیشە رێك و هونەریانەبوون كە هەڵقواڵوی ناخی كۆمەڵگای ئێمەبوون و بینەری زۆریشیان هەبوو. بەداخەوە هەنوكە كۆمەڵێك درامای سەقەت و ناشیاوی بیانی تەرجومەیان بۆ كراوە و دەرخواردی بینەر دەدرێت ،كە هیچ خاڵێكی ئەرێنی نییە و ناشتوانێت بچوكترین و كاریگەری نە لەسەر ئاستی وشیاری بینەر و نە لە باشتركردنی كێشەكان بكات ،زۆر بیرۆكە هەیە دەكرێ بەرهەمی نایابی لێ دەربهێنرێ، بونموونەی ژیانی میرنشینە كوردیەكان ،كەرستەیەكی خاوی دروستكردنی درامایە دەكرێ بەهۆیەوە رابردووی دوورمان بگەڕێنرێتەوە ئێستا و پەند و ئەزموونیشی لێ وەربگرێ ،لە كوردستان هەزاران دەرچوی پەیمانگا و كۆلێژی هونەری بەشی شانۆهەیە هەموویان چاوەڕێ دەكەن بە فەرمانبەر لە وەزارەتی رۆشنبیری و پەروەردە دابمەزرێن و كەسیان خەمی پەرەپێدانی بەهرەكانی خۆیان نییە ،دەبێ كێ خاوەنی سەرەكی كێشەكەبێ و ئەو رۆژە چ كاتێك بێت بێتەوە و درامایەكی وەك ژاڵەی لێ بەرهەم بێتەوە.
درێژەی دیمانەی ساسان عەونی
خه‌بات ده‌كات بۆ ئازادی و دیموكراسی ،ناكرێ هیچ الیه‌نێك به‌ته‌نیا بیه‌وێ خۆی فه‌رز بكات و ته‌همیشی ئه‌حزاب و بیروبۆچوونی الیه‌نه‌كانی تر بكات. پرس :له‌وه‌ته‌ی ئۆپۆزسیۆن دروست بووه ،به‌تایبه‌تی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، له‌سه‌ر هه‌موو پرسه‌كانی په‌یوه‌ست ب ه كوردستان ،زۆرترین ره‌خن ه و رووی ده‌میان ل ه پارتی دیموكراتی كوردستان بووه .بۆچی پارتی بۆت ه ئامانجی ئۆپۆزسیۆن و ئۆپۆزسیۆن چی له‌پارتی ده‌وێت؟ ساسان عه‌ونی :به‌ئامانج گرتنی پارتی ل ه الیه‌ن هێز و ئه‌حزاب و شوێنه‌كانی تره‌وه ،ده‌الله‌ت ل ه گه‌وره‌یی و كاریگه‌ری پارتی ده‌كات ب ه‌سه‌ر دروستكردنی رووداوه‌كانه‌وه ،بۆی ه زۆر ئاسایی ه حزبێكی گه‌وره‌ی وه‌ك پارتی ك ه كاریگه‌ری گه‌وره‌و دیار و ده‌ستی هه‌ی ه ل ه دروستكردنی روداوه‌ك��ان هێرشی جیاجیای بكرێته‌سه‌ر. كه ئه‌وه‌یه سه‌باره‌ت ب ه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش ،له‌وه‌ته‌ی دامه‌زراو‌ه نه‌ریتی حزبه ك ه به‌رده‌وام ل ه كه‌ناڵه‌كانی خۆی و ئه‌و كه‌نااڵنه‌ی ك ه وه‌كو سێبه‌ر ده‌عمیان ده‌كات ،به‌رده‌وام هێرش ده‌كه‌ن ه سه‌ر پارتی. پرس :له‌سنووری هه‌ندێك لق له‌رێگه‌ی ده‌نگدان و ههڵبژاردنهوه كاندیده‌كان بۆ ئه‌ندامێتی په‌رله‌مان ده‌ست نیشانكران ،به‌اڵم دواتر ناوی هه‌ندێك له‌ده‌رچووان له‌لیسته‌كه‌دا ده‌رهات و مه‌كته‌بی سیاسی كه‌سانی تری خستن ه جێگا .ئایا
هه‌ڵبژاردنی كاندیدانی پارتی له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك بوو؟ ساسان عه‌ونی :كۆمه‌ڵێك مێكانیزم هه‌بوون ،له‌وان ه ل هال‌یه‌ن سه‌ركردایەتییه‌و‌ه ئازادی درای ه لقه‌كان ك ه به چ شێوازێك خۆیان به‌باشی ده‌زانن كاندیده‌كانی په‌رله‌مان ده‌ست نیشان بكه‌ن ،له‌هه‌ندێك شوێن پێیانوابوو به‌هه‌ڵبژاردن بكرێ باشتره ،به‌اڵم له‌هه‌ندێك شوێنی تر ب ه كۆده‌نگی لیژنه‌ی حزبی كاندیده‌كان ده‌ست نیشان كران ،شتێكی سروشتیش ه له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تییه‌و‌ه هه‌ندێك گۆڕانكاری ل ه لیستی ناوه‌كاندا بكرێ به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكانێك كه‌م بكرێنه‌و‌ه یان خه‌ڵكانێك زیاد بكرێ. پرس :له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق ،پارتی كاندیده‌كانی به‌سه‌ر لقه‌كان دابه‌ش كرد ،ئایا بۆ ئهمجاره چۆنییه‌تی بانگه‌ش ه كردن یه‌ك بازنه‌یی ده‌بێ یان ناوچه‌یی ،وات ه كاندیده‌كان به‌سه‌ر سنور و ناوچه‌كانی خۆیاندا دابه‌ش ده‌كرێن؟ ساسان عه‌ونی :له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كوردستان یه‌ك بازنه‌یه ،بۆی ه بانگه‌شه‌كردنه‌كه سه‌رتاسه‌ری ده‌ب��ێ ،به‌اڵم له‌وانه‌ی ه لقێك ل ه سنوورێكی دیاریكراو بۆ كار كردنی زیاتر بۆ ده‌رچوونی كاندیده‌كانی هه‌ندێك دابه‌شبوونی ناوخۆیی له‌ناو كاندیده‌كانی بكات .كه‌وات ه رێ له‌و‌ه ناگیرێ ك ه لقێك كاندیده‌كانی خۆی به‌سه‌ر ناوچه‌كانی دا دابه‌ش بكات. پرس :ئێستا به‌شێوه‌ی رێكه‌وتن پۆست ه سیادییه‌كان له‌نێوان یه‌كێتی و پارتی
دابه‌شكراون ،به‌اڵم مادام ئهمجاره به‌لیستی جیا به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كان دەکەن، رێژه‌ی كورسییه‌كانتان جیاواز ده‌بێ ،ئایا دابه‌شكردنی پۆست ه سیادییه‌كانی حكومه‌تی داهاتوو له‌سه‌ر بنه‌مای كورسی ده‌بێ یان هه‌ر نیوه ب ه نیوه ده‌مێنێته‌وه؟ ساسان عه‌ونی :ئێم ه و یه‌كێتی هاوپه‌یمانین و رێكه‌وتنی ستراتیژی له‌نێوانماندایه .هه‌ر كارێك ك ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی سه‌قامگیری سیاسیی كوردستان و به‌ره‌و پێشبردنی ئه‌زموونی حكومڕانی كوردستان بێ ،ده‌یگرینه‌به‌ر. پرس :قس ه و باس زۆر ل ه سه‌ر دواخستن و دواكه‌وتنی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكان كراو ده‌كرێ ،ئایا هه‌ڵوێستی فه‌رمی پارتی له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكانه‌و‌ه چییه؟ ساسان عه‌ونی :دواكه‌وتنی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكان كارێكی باش نییه ،پارتی پێی باش ه له‌كات و ساتی خۆیدا بكرێ. پرس :دوا پرسیارمان ئه‌وه‌بی ،به‌رێزتان كاندیدن بۆ ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان و ناوتان له‌سه‌ره‌تا‌ی لیسته‌كه‌دایه .ئایا ئه‌و‌ه حه‌زی خۆتان بووه یان حزبكاندیدی كردوون؟ حزب هه‌ر ئه‌ركێكیمان پێبسپێرێ وه‌ك كادیرێكی ئه‌و حزب ه دڵسۆزانه ئه‌نجامی ده‌ده‌ین ،دیار‌ه پارتی پێی باشبوو‌ه بۆی ه كاندید كراووم.
درێژەی دیمانەی فەرهاد محەمەد بەدەستهێناوە ،ئەوا دەبێت هەر بەئەقڵیش ئەو دی��اردە نەرێنییایە كە دەرهاویشتەی ئەو پێشكەوتنانەن چارەسەر بكات ،ئەمەش واتە گەڕانەوە بۆ ویژدان و رەخنەگرتن لە ئەقڵی پراكتیكی وەك كانت ئاماژەی پێكردووە. پرس :میدیای كوردی تا چەند ئاوڕی لە ئافرەتان داوەتەوە و بۆچی نە میدیا و نە پەرلەمان پڕۆژەیەكی ئەوتۆی تایبەت بە ئافرەتانیان نییە؟ فەرهاد محەمەد :ئەوە لەتوانای رۆژنامەنووس نییە كە بایەخ بە خانمان بدات ،یان پشتگوێیان بخات ،بەڵكو ئەوە كاری رۆژنامەنووسە كە دیاردەكان بەجوانی دەستنیشان بكات و چارەسەری بۆ بدۆزیتەوە ،ئەگەر مەسەلەكە لەچوارچێوەی دەسنیشانكردنی گرفتەكان و چارەسەری گرفتەكان وەك ئەركی رۆژنامەنووس سەیر بكەین ،غەدر دەكەین بڵێن رۆژنامەنووسانی ئێمە لە دەستنیشانكردن و دۆزینەوەی چارەسەرەكان كەمترخەم بوون، لەبەر ئەوەی رۆژنامەنووس لە واڵتی ئێمە و لەواڵتانی هاوشێوەی ئێمە ئەو زەمینەیان بۆ نەڕەخساوە كە بتوانن لەیەك كاتدا هەم دیاردەكە دەستنیشان بكەن و هەمیش چارەسەری بۆ بدۆزنەوە .ئەمەش پەیوەندی بەوەوە هەیە حكومەت نەیتوانیوە لە چوارچیوەی پرۆسەیەكی ستراتیژیدا ژێرخانێكی پتەو بۆ میدیا لە پرۆسەی دیموكراتی دابمەزرێنێت .هەربۆیە من ئومید دەخوازم لە پرۆسەی بونیادی دیموكراتی سەركەوتوو بین ،بۆ ئەوەی گوتاری رۆژنامەگەریمان ببێتە كارێكی دیموكراتییانە بۆ پاراستنی خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
سیستمە دیموكراتییەكە ،ئەگەر ئەم حاڵەتە بێتەدی ئەوا رۆژنامەنووسانیش پەرەیان پێدەرێت و دەتوانن رۆڵی خۆیان بگێڕن ،بۆیە ئەگەر میدیا هەتا ئێستا نەیتوانیبێت رۆڵ و بایەخی ژن لە پرۆسەی دیموكراتی تەفویز بكات، ئەوا ئەمە پەیوەندی بەو بایەخپێدانە هەیە كە دەسەاڵتی سیاسی بە ژنی دەدات و پەیوەندی بەو تێڕوانینەوە هەیە كە فیكری سیاسی لەم واڵتە سەیری ژنی پێدەكات ،بۆیە ژن یان خانمان لە تێڕوانینی فیكری سیاسی كوردستانەوە لەو تەمەنە بەژن حساب دەكرێت كە تەمەنی دەگاتە ئەوەی بتوانێت ماڵ بەڕێوەبەرێت ،بێ ئەوەی بیر لەوە بكاتەوە ژنی كارامەو لیهاتوو بۆ پرۆسەی دیموكراتی پێویستی بە ژیرخانێكی باش هەیە بۆ پەروەردەی كچان لە 5تا 18ساڵی ،لەم خاڵەشدا چۆن بە رۆژنامەنووسان دەڵێن ئێمە هیچ سانسۆرێكمان نییەو بەكەماڵی ئیسراحەت فەرموو قسەی خۆتان بكەن ،كە ئەمەش هیچ لە باردۆخەكە ناگۆڕێت ،بەهەمان شێوە سەبارەت بە پرسی ژنانیش ،كۆمەڵێك یاسای لیبراڵی تەقلیدی كۆپی دەكەن و بەناوی دیموكراتی و پاراستنی ئازادی ژنەوە بەسەر ژناندا دەیسەپێنن ،بەبێ ئەوەی زەمینەیەك دروستكرابێت بۆ ئەوەی ژنی لیهاتوو پەروەدە كرابێت ،ئەمەش بەو مانایە ناڵێم ژنی لیهاتوومان نیە ،بەڵكو بەو شێوە بەراودكارییە دەیڵێم كە هێشتا لێهاتوویی پیاو بااڵدەستە بەسەر لێهاتوویی ژناندا ،بۆ ئەوەی ئەم هاوسەنگییە بگێڕینەوە بۆ لێهاتوویی نێوان ژن و پیاو ،ئەوا دەبێت جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ژێرخانێك بۆ پەروەردەكردنی كچان لە كوردستان دروست بكەین ،ئەمەش واتە بایەخی زیاتریان پێ بدریت ،قوتابخانەی تایبەتیان بۆ بكرێتەوە ،لە قوتابخانەكانیشدا تایبەتمەندی كچ رەچاو بكرێت ،لەوانەیە هەندێك بڵێن ئەم بۆچوونە دژی لیبرالی و دیموكراتییە و هەنگاوێكە بۆ جیاكردنەوەی خوێندنی كچان و كوڕان ،بەاڵم بەپێچەوانەوە ئەم بۆچوونە هەنگاوێكە بۆ تێكەاڵوكردنێكی هاوسەنگی ئافرەت و پیاو لە سیاسەت و حوكمڕانی و كۆمەڵگە ،دروست وەك چۆن لە پرۆسەی بونیادنانەوەی واڵتی دوای شەڕدا، بودجەیەكی تایبەتی بۆ ئەو ناوچانە دادەنرێت كە زیاتر زیانیان پێگەیشتووە، بۆ ئەوەی ئاستی پەرەپێدانی بگاتەوە ئاستی پەرەپێدانی ناوچەكانی دیكە، ئەمەش جیاكردنەوە نییە ،بەڵكو تۆڵەبۆكردنەوەیە ،لەم قۆناخەشدا پێویستە ئەولەوییەتی كاری حكومەت تۆڵە كردنەوە بێت بۆ ژنان. پڕۆفایل: فەرهاد محەمەد ساڵی 1963لە ش��اری سلێمانی لەدایكبوووە. بڕوانامەی بكالۆریۆسی لە كشتوكاڵ هەیە .لەبوارەكانی رۆشنبیری، فەلسەفە ،ئەدەبیات ،كاری میدیایی و و سیاسەت بە بەردەوامی نووسین و گۆشەی تایبەت و بەدواداچوونی رۆژنامەگەری هەبووە، ئێستاش سەرنووسەری گۆڤاری (گواڵن)ـە ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
ئەمەل سەعید كوردە بۆ پرس:
دیدار :توانا شێخانی
خانمە گۆرانیبێژ ئەمەل سەعید كوردە ،دەنگی دیاری سااڵنی نەوەدەكانە و ماوەی زیاتر لە بیست ساڵە لە نێو بواری هونەریدا كاردەكات و ماوەیەكیشە هیچ بەرهەمێكی نیە و هۆكاری دوورە پەرێزی بۆ سەقاڵی بە ژیانی تایبەتی خۆی دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت «هەندێكجار دابڕان باشترە لە مانەوە» ،ئەمەل لەگەڵ خێزانەكەی دانیشتووی واڵتی بەڕیتانیایە و ئێستا بە سەردانێك گەڕاوەتەوە و كوردستان و لەو دیدارەیدا لەگەڵ هەفتەنامەی «پرس» ناوبراو باس لە ژیانی هونەری و تایبەتی خۆی دەكات. لە دەسپێكی قسەكانیدا ،ئەمەل باس لەو بەربەستانە دەكات كە لە سەرەتای هاتنی بۆ نێو بواری هونەری توشی بووە، ئەو دەڵێت «بەربەست زۆربوون و نامەوێت بیهێنمەوە یادم، بەاڵم ئەوەندە دەزانم گەر پشتگیری (كاكم) برا گەورەكەم نەبوایە هەرگیز ئەو ئەمەلەی ئێستا نەدەبووم ،خۆم بە قەرزاری دەزانم». ئەو خانمە گۆرانیبێژە ،بە گۆرانی (دەریا) كە لە سااڵنی 2000تۆماری كرد ناوبانگی دەركرد ،ئەو دەڵێت «بە گۆرانی (دەریا) چومە ناو خەڵكەوە ،بەاڵم بە گۆرانی (سنور ئارام بە) ناسرام و هەر بەویشەوە ناوبانگم دەكرد ،چونكە ئەو گۆرانیە ببووە وێردی سەر زاری هەموو چین و توێژەكان ،بەهۆی ئەو گۆرانیەشەوە خەاڵتی باشترین ئاوازی گۆرانیم پێبەخشرا». هەندێك لە گۆرانیبێژان بە پێویستی دەزانن سااڵنە سێدییەك بەرهەمبهێنن ،بەاڵم ئەمەل بە پێچەوانەوە بە پێویستی نازانێت گۆرانیبێژ سااڵنە سێیدی هەبێت ،ئەو دەڵێت «لەگەڵ زۆری و بۆری نیم ،بەڵكو سااڵنە دوو گۆرانیت هەبێت زۆرباشترە لە سێدییەك ،چونكە سێدیی هیچ جۆرە چێژێك بە گوێگر نابەخشێت بە پێچەوانەوە لەوانەیە گۆرانیەك بە ق��ەدەر سێدییەك چێژی هەبێت». ئەو خانمە گۆرانیبێژە تائێستا خاوەنی سێدییەكە و لە باڵوكردنەوەی ئەو سێدییەش پەشیمانە ،ئەو دەڵێت «هەڵەیەك بوو كردم ،ئیتر بڕیارمداوە چیتر سێدی بەرهەمنەهێنم». لەبارەی هاوكاریكردنیشی لەالیەن وەزارەتی ڕۆشنبیرییەوە، ئەمەل دەڵێت «بەپێی سیستەمێكی سویدی وەزارەتی ڕۆشنبیری هاوكاری ئەو سێدییەی كردوم ،بەاڵم بەداخەوە ئەو هاوكارییە تا كۆتایی نەبو و وەزارەت لە دووڕیانێكدا جێیهێشتم». ئەمەل نایشارێتەوە كە تاوەكو ئێستا هیچ كۆمپانیەك سپۆنسەری كارەكانی نەبووە ،بەڵكو ئەو دەڵێت «لەوەتەی كاری هونەری دەكەم ،خۆم سپۆنسەری كارەكانمم». لە ئێستادا بە هەندێك هونەرمەند دەوت��رێ��ت پادشا و ئیمپڕاتۆری هونەری كوردی ،ئەو خانمە گۆرانیبێژە لەوبارەیەوە دەڵێت «تائێستا نەمبیستووە هونەرمەند بەپێی پلە دەستنیشان بكرێت ،وەاڵمی ئەم پرسیارەی ئێوەم النیە ،ببورن». لەگەڵ هاتنی مانگی ڕەم��ەزان ،زۆرێك لە هونەرمەندەكان ڕوودەكەنە تۆماركردنی گۆڕانی ئاینی ،ئەمەل چەند ساڵێك پێش ئێستا بەهاوكاری مامۆستا ئەنوەر قەرەداغی گۆرانیەكی ئاینی تۆماركردووەو بە وتەی خۆیشی سەركەوتنی بەدەستهێناوە ،بەاڵم لەو بڕوایەدایە كە هەر هونەرمەندێك گۆرانی ئاینی تۆماركرد، نابێت گۆرانی سۆزداری بڵێتەوە ،ئەو دەڵێت «ناتوانیت لە یەك كاتدا عەشقی دووشت بیت». ه��ەروەه��ا ن��اوب��راو لەگەڵ خێزانەكەی دانیشتووی واڵتی بەڕیتانیایە و زۆربەی كات سەرگەمی چاالكی هونەری تایبەت بە دەنگە ،ئەو دەڵێت «جگە لە كاری دایكایەتی بە هیچ كارێكەوە خەریكنیم». لە ماوەی ڕابردوو هەندێك لەو هونەرمەندانەی كە لە ئەوروپا دەژین بە یەكجاری گەڕانەوە كوردستان ،ئەمەل نایشارێتەوە كە زۆر حەزدەكات ڕۆژێك لە ڕۆژان بە یەكجاری بگەڕێتەوە كوردستان ،ئەو دەڵێت «هەمیشە وتومە حەزدەكەم بە پێكانی خۆم بێمەوە كوردستان ،نەوەك ڕۆژێك لە ڕۆژان لە ناو سندوقە
بڕیارمداوە چیتر سێدی بەرهەم نەهێنم
ڕەشەكەدا بمهێننەوە و وەك ڕێبوارێك بەسەر شەقامەكاندا تێپەڕم». زۆرجار دەوترێت ئەگەر ئافرەت بیەوێت لە بواری هونەریدا كاربكات دەبێت قوربانی بدات ،ئەمەل ئاماژە بەوەدەكات كاتێك ئافرەت دێتە نێو بواری هونەری خۆی لە خۆیدا قوربانیدانە، چونكە لە بڕی ئەوەی دەستخۆشی لێبكرێت دەكەوێتە ژێر قسەوقسەڵۆكی هەندێك كەس كە بە ئارەزووی خۆیان درۆت بۆ هەڵدەبەستن ،بەاڵم هەموو خەڵك دەزانێت پەنجەكانی دەست وەك یەك نین ،ناوبراو زیاتریش دەڵێت «ئەمە تەنها خاڵێكە لە قوربانیدان و ئەگەر باسی بكەم بە دیدارێك تەواونابێت ،بەشی خۆشم قوربانیم داوە ،بەاڵم با بمینێت بۆ مێژوو هەورەك شاعیر دەڵێت «بە هونەری خۆت ،خۆت هەڵمەكێشە ڕەزامەندی خەڵك بۆ تۆ لەپێشە». ئەمەل بە وتەی خۆی ،وەك هونەرمەندەكانی ترنیە ،چونكە بەشێك لە هونەرمەندە ئافرەتەكان لە كاروباری ناوماڵەوە و چێشلێنان هیچ شتێك نازانن كورد وتەنی «دەستوپێ سپین»، ئەمەل دەڵێت «بانەبێتە وەسفكردن ،بەاڵم ئەوەی چێشتی خواردبێتم دەڵ��ێ چێشتت زۆرخ��ۆش و بە تامە ،هەروەها لەبارەی دەستڕەنگی خۆشیەوە ئاشكرای دەكات ،كە زۆرێك جلوبەرگەكانی خۆی دیزاین و دوورینی بۆی كردووە و جگە ل��ەوەش دەستڕەنگینییەكی باشی هەیە لە چنینی گوڵ». هەروەك خۆی باسی لێوەدەكات ،شووكردنەكەی بە ڕێككەوت ب��ووە ،ب��ەاڵم ئەو دەڵێت «بەڕاستگۆیی دەیڵێم خۆزگە بە خۆشەویستی بوایە». ئەو خانمە گۆرانیبێژە ناشیشارێتەوە بەهۆی ناوبانگیەوە ئازادییەكی سنوردابووە ئەو دەڵێت «هونەر خۆشەویستی و ناوبانگی پێبەخشیم ،بەاڵم ئازادی لێ سەندومەتەوە». لە كۆتایشدا لەبارەی پ��ڕۆژەی داهاتووی دەڵێت «كاری زۆرم بە دەستەوەیە ،هەوڵدەدەم ئەو كارانە تەواوبكەم كە تەواونەكراوە و هیوادارم بۆ سێدییەكەم سپۆنسەرێك هەبێت و ئەو ئەركەم لە كۆڵبكاتەوە».
پڕۆفایل: لە ساڵی 1976لە شاری كەركوك لە دایكبووە پەیمانگای هونەرەجوانەكانی سلێمانی بەشی موسیقای تەواوكردووە لە ساڵی 1992دەستی بەكاری هونەری كردووە خێزاندارە و ئێستا دانیشتووی واڵتی بەڕیتانیایە
ئومێد خۆشناو
هەر هونەرمەندێك گۆرانی ئایینی تۆمار كرد ،نابێ گۆرانی سۆزداری بڵێت
پارتیەکان دڵنیابن دەیبەینەوە... فەرەنسۆ وای فەرموو
هەرچەند لەدوای پڕۆسەی ئازادی عێراق و نەمانی ڕژێمی ستەمکاری بەعسی گۆڕ بەگۆڕ ،پارتی بەڕێبەرایەتی و سەرکردایەتی و ئەندام و الیەنگرو هەوادارانییەوە بڕیاری ئەوەیان دابوو ،ئیتر زەمەن زەمەنی بیری نەتەوەیی و بەرژەوەندی بااڵی گەلەو بیری حزبایەتی تەسک گوزەشت ،وەلێ ناچارمان دەکەن وەبیریان بێنینەوە ك ه پارتی و دیرۆکە پڕ لەسەروەرییەکەی و کاروانە پڕ لەهەورازو نشێویەکەی ،زۆر لەوە گەورەترە بودەڵە بێن گازی لێ بگرن ،بیرتانە چەندین دەزگای زەبەالحی ئیقلیمی و دەزگای پڕ لە ئیمکانیەت خۆیان لەبەردەم شاخی هەمیشە نەبەزیومان تاقی کردەوە ،ئەوان دۆڕان و ئێمەش هەر ماینەوە. ئێستا ش لەسەروبەندی نزیک بوونەوەی هەڵبژاردنەکان خەریکە جارێکیتر دێنە دەنگ و پێش وادەی هەڵمەتی هەڵبژاردن دەکەون و بەچەندین شێواز گەرەکێتیان و جەنگی دەروونی دەخوڵقێنن ،وەلێ ئەگەر لێیان نایەینە دەنگ ئەوە نیە قسەمان نەبێت ،خۆ ئەوان دڵنیان لە جێی هەر حەرفێکیان سەدان ووشەمان هەیە ،لەجێی هەر نوسینێکیان دەیان ستونمان هەیە ،لە جێی هەر گۆتنێکیان سەدان دەربڕینمان هەس. بەاڵم ئەوە هەستی بەرپرسیاریەتی پارتیانەیە دەخ��وازێ ئاشتی کۆمەاڵیەتی خەڵکی کوردستان بخەینە سەر بەرژەوەندییە حزبییەکان! ئەگەرنا دڵنیاین و دەزانین لە کوێ و لە چ مینبەرێکەوە تەلقین دراون وا بڵێن و بدوێن. خۆ ئەگەر نیازیتیان هەڵمەتی هەڵبژاردن پێش بخەن ،کەس بەقەد ئێمە قسەی نییە لەسەر پرسەکان و ئەگەر ئەوان کەم و کوڕییەکی واڵت دەبیننن ،ئێمە دەیان و سەدان دەسکەوتمان هەیە بیریان بخەینەوە، بۆیە واباشە پارتییەکان وەک هەمیشە ئارام و لەسەرخۆ بن و نەکەوینە داوی ئەو نابەرپرسانه ،ئەگەر ئەوان کاتیان هەیە ئێمە ئەو کاتەمان نییە بەوانی سەرف بکەین، با بێن خۆمان تاقی بکەینەوە بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن و دەپرسین ؟ *دیرۆک و مێژووی پڕ لەسەروەری الی ئێمەیە. *حوکمڕانی جوان و خزمەتگوزاری و داهێنانی ئاوەدانی الی ئێمەیە. *ئاسایشی لەبارو هەست بە دڵنیایی هاواڵتیان و خەڵکی کوردستان الی ئێمەیە. *هەنگاونان بەره‌و بە دامەزراوەیی کردنی دام و ده‌زگاكان الی ئێمەیە. *ڕێگری کردن لە عەقڵییەتی شۆڤینی سەرانی عێراق و پیالنی ئیقلیمی الی ئێمەیە. *دەیان و سەدان کارو ئەفراندن هەر الی ئێمەیە. *ئیتر ئەوە نیشتیمانەو خەڵکەکەیەتی ك ه دوا بڕیار دەدات و ڕەش دەبینێ و سپیسش دەبینێ ،بۆچی خۆتان وا سەغڵەت کردووە ،خۆ وادەی هەڵبژاردن زۆری ماوە ،مەگەر هەستکردنتان نەبێت بەدۆڕان ،ئەی ئەگەر وانییە ئەو شەڕە دەرونییە چییە دەستان پێیکردووە؟ ،مەگەر دەروونی پڕ لە بۆغزی خۆتان نەبێت کە تەنها خۆتان دەزانن کوێتان دێشێ ،بۆیە دەستان کردووە بە موهاتەرات و چەواشە کاری. هەر چەند پێویست ناکات کاتان پێبگرین و داخیلی ئەوە جەنگە پڕلە هیستریایەتان بین ،چونکە ئێوە چیتان نیە لەدەستی بدەن ،ئێمە بەعەقڵ و لۆژیک و مەنتقی بەرپرسیارانە لەبەردەم مێژوو دەوەستین و ئێوەش هاش و هوشی کاتی و سیاسەتی ڕۆژتان ڕوو لە ئاوابوونە. لە کۆتایدا بیری پارتییەکان دێنمەوە ،قسەیەکی شەهید فەڕەنسۆ بکەنە سەر مەشقی کاروانتان ،کە فەرمووی :ئەوەی دوا جار پێدەکەنێ لە گشتییان باشتر پێدەکەنێ .واتە ئایندە ئێوەن و سەرتان بەو بودەاڵنە مەهێشێنن .ئێوە لە کاروانی خزمەت و ئاوەدانی و ئەمنیەت بەردوام بن، دواجار گەل بڕیار دەدات و متمانەی خۆی دەبەخشێ بەوانەی سەوڵی کاروانێکی ئەمینیان لەدەست دایە و براوەی کۆتایی و پێکەنینی کۆتایی ئێمە پارتیەکانین.