Retail Special

Retail special

I N G R E T A I L J A A R P R I J S K R O O N E N B E R G G R O E P M U LT I V A S T G O E D S T E E D S SUGAR CITY CORIO NEDERLANDSE RAAD VOOR WINKELCENTRA REKLASPITS V O L K E R W E S S E L S M V R O R I T U A L S T R U S T A S R VA S T G O E D O N T W I K K E L I N G B R U N A S C M H O O F D B E D R I J F S C H A P D E TA I L H A N D E L D E G R O E N E G R O E P e . a .

inhoudsopgave

Suikerfabriek -> stadshart SugarCity

6

SugarCity is een tot de verbeelding sprekende transformatie van een voormalig industrieterrein tot kantoren, bedrijvigheid, detailhandel, horeca, jachthaven, megabioscoop, casino en hotelfunctie op de locatie van de oude suikerfabriek CSM in Halfweg. En dat alles o.l.v. van directeur Luigi Prins van Cobraspen Vastgoedontwikkeling.

Bruna

26

NRW

De kracht van Bruna

Crisis als uitdaging

Volker Wessels Vastgoed 48

European China Centre Rotterdam

In deze tijd lijkt het

Al 25 jaar profileert de

De bouwer van bijna

vreemd, maar in de

NRW zich als een sterk

tachtig procent van de

19de

mocht

toekomstgerichte net-

Shanghai

Bruna geen lid wor-

werkorganisatie, maar

Shanghai Construction

den van de Bond van

nooit kreeg de Raad te

Group, is in 2008 ineer-

Uitgevers omdat ze de ‘gewone man’ aan het

maken met zulk zwaar economisch weer als

gestreken in Rotterdam om daar samen met

lezen brachten. Bruna Haarlem was in 1868

nu het geval is. Want in de winkelvastgoed-

Volker Wessels Vastgoed het European China

een unicum met het concept inloopwinkels.

sector waarin NRW opereert, heeft de crisis

Centre te ontwikkelen, met kantoren, bedrijfs-

Maar ook in de huidige tijd onderscheidt

hard toegeslagen. Maar is de crisis niet juist

ruimten, showrooms, woningen, winkels, food

het Bruna-concept zich volgens algemeen

een uitdaging? Jan-Willem Weissink en Linda

plaza, horeca, hotel met congresfunctie, cul-

directeur Peter Brouwer van andere ketens.

Kruit geven antwoord.

ture en recreatievoorzieningen en onderwijs.

SCM Leasing

eeuw

46

ASR

64

Trust

EXPO,

de

76

Van leegstand naar verhuur

Prijswinnend ASR stevige marktpartij

No glory without Trust

Al jarenlang profileert

ASR Vastgoed Ontwik-

Wat

SCM Europe zich als

keling is actief op het

Perridon? Dat bleek al

betrouwbaar beheerder

gebied

retail-,

snel uit het gesprek dat

en manager van winkel-

woning-, kantoor- en

Retail in Ontwikkeling

centra. Sinds twee jaar

gebiedsontwikkeling.

had met de succesvolle

beschikt het bedrijf over een nieuwe divisie:

Retail in Ontwikkeling sprak met Tie Liebe

ondernemer. Praat over zijn onderneming

SCM Leasing. SCM Leasing verhuurt nieuw

over de Retail Award en de barre tijden die

Trust International of sport (voetbal en

gebouwde en herontwikkelde winkelcentra.

ontwikkelaars én retailers te wachten staan.

Formule 1) en zijn ogen beginnen te glim-

Belangrijkste doelstelling is het tot elkaar bren-

Maar ook: vier bijzondere projecten waar ASR

men. Een gesprek over de handelsstrategie

gen van de ontwikkelaar, de investeerder en

momenteel hard aan werkt.

van een Rotterdammer met een gezicht als

de retailer. Directeur Tim Remmers licht toe.

2

30

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

van

raakt

Michel

een open boek en zijn voeten op de grond.

6

inhoudsopgave 12

Colofon/Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

SugarCity: van suikerfabriek naar nieuw stadshart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 14 De brede kijk van Soeters Van Eldonk architecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Kentie en Partners, ontwerper van het visitekaartje van SugarCity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 16

D-Winkels speelt in SugarCity in op trends en consumentenbehoefte . . . . . . . . . . . . . . 16

Pepe Jeans: stoer merk op stoere plek met uitstraling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 18 Huurder profiteert maximaal op SugarCity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Corio: ‘Elk winkelcentrum heeft parels nodig’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 20 De kracht van Bruna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

NRW: ‘Meer kansen dan bedreigingen voor winkelvastgoedmarkt’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

22

Reklaspits geeft smoel aan winkelgebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

34

Steeds herontwikkelt winkelcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Multi Vastgoed: ‘Locaties zijn heilig’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 38

SCM Leasing: van leegstand naar verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Het nieuwe, moderne China komt naar Europa en start in Rotterdam . . . . . . . . . . . . . . 48 42

MVRO: de schakel tussen denken en doen in de retailbranche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

ING Retail Jaarprijs: de breed gedragen objectieve autoriteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 54 Met Rituals als prestigemerk de wereld veroveren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Column Susan Vlemminx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 56 Prijswinnend ASR VO profileert zich als stevige marktpartij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Hoofdbedrijfschap Detailhandel: meer is niet altijd beter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

60

De Groene Groep voorziet woonmalls van kwaliteitsimpuls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

No glory without Trust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 68 Adverteerdersindex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 72

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

3

Boeien binden bouwen

Gebiedsgerichte aanpak Wijk- en woningverbetering Wonen boven winkels Funderingsherstel

Steeds is het adviesbureau voor stedelijke

Voor het bereiken van doelen is het nodig

vernieuwing dat de brug slaat tussen beleid

om partijen bij elkaar te brengen, plannen

en praktisch handelen. Onze kernactiviteiten

te maken en samen te werken. Dat bete-

zijn gebiedsgerichte aanpak, transformatie

kent: mensen binden aan een opdracht en

van gebouwen en energieadvisering. Stede-

aan elkaar. Steeds verstaat het vak van

lijke vernieuwing gaat niet vanzelf. Het is

binden, door ervaring, inlevingsvermogen

een proces van schuren en schaven.

en overtuigingskracht.

De werkwijze van Steeds volgt de lijn van

Bouwen is verbeteren: zaken voor elkaar

boeien, via binden naar bouwen. Boeien is

krijgen. Wij helpen bouwen aan de stad om

Energiebesparing

nodig om aandacht te krijgen. Dat lukt ons

die beter te maken, mooier, gezonder en

Duurzame energie

door eerst vragen te stellen en het positieve

duurzamer: in het belang van de mensen die

te waarderen. Maar boeien doen we ook

er wonen, werken en recreĂŤren.

met beelden en door feiten uit te wisselen, zonder direct te oordelen.

Herontwikkeling winkelcentra

Transformatie gebouwen Renovatie en Restauratie Herbestemming Complexanalyses

Energieadvisering

Overige Producten Stedenexcursies Onderzoek

colofon

voorwoord

Retail Special 2010 is een uitgave van Nederland in Ontwikkeling.com

Adres Het Nieuwe Diep 33 Postbus 6047

Ondanks de financiële crisis en het verminderde vertrouwen van de consument toch een prima

1780 KA Den Helder T 0223 67 40 80 Directie Bouke Niggendijker Alex Oostendorp

rendement halen en zelfs groeien. Het lijkt een bijna onmogelijke opgave, maar toch lukt dat diverse Nederlandse retailers. Hoe? Door te weten - al zeggen sommigen dat het gewoon een kwestie van intuïtie is - wat de consument nu eigenlijk precies wil en daar just in time op in te spelen.

Retailers en producenten van consumentenproducten merken aan den lijve dat de invloed van de

Hoofdredactie Alex Oostendorp alex@nederlandinontwikkeling.nl Redactie Eric Le Duc Narvic Wilbert Korevaar

consument steeds groter wordt. De consument bepaalt en staat centraal bij alles wat retailers en producenten ondernemen. Het wordt dus steeds belangrijker om te weten wat klanten in de toekomst willen en verwachten, zodat je hier als bedrijf op kunt inspelen.

‘Gouden’ tijden dus voor trendwatchers en marketingdeskundigen. En natuurlijk voor de bureaus voor

Ilse Kuiper

marktonderzoek, want meten is immers weten. Het verwerven van meer begrip over de consumen-

Bladmanagement

tenbehoeften en het consumentengedrag in de toekomst moet leiden tot het zo perfect mogelijk

Bouke Niggendijker Maikel van Mierlo bouke@nederlandinontwikkeling.com T 0223 67 40 83

afstemmen van product en winkelomgeving op de wensen van de klant Of om het wat meer in de taal van de onderzoekers te zeggen: centraal in de onderzoeken staat hoe de waardeketen voor

M 06 12 398 271

consumentenproducten er in de nabije toekomst uitziet.

Traffic

Een paar conclusies uit recente onderzoeken wil ik graag met u delen. Zo zijn consumenten

Marcella Ingelse marcella@nederlandinontwikkeling.com T 0223 61 01 01 Vormgeving

ontevreden over de huidige winkelomgevingen. Mede daardoor zal het online winkelen snel groeien.

Bovendien blijkt het gedrag van consumenten continu te veranderen en dat betekent weer dat retailers en producenten voortdurend hierop moeten anticiperen.

Zeeman Reclamegroep

Ook zal het persoonlijk contact met de klant steeds belangrijker worden. Het managen van consuFotografie Peter van Aalst Sebastiaan Knot Maarten Laupman Informatie advertenties/verspreiding sales@nederlandinontwikkeling.nl

mentendata zal dus nog efficiënter moeten plaats vinden. En last but not least: aankoopbeslissingen worden op het scherp van de snede gemaakt. Daarbij gaat de consument bewuster dan ooit om met zijn rol. Alle informatie benodigd voor het doen van een transactie wordt geanalyseerd en gefilterd.

Daarmee geeft de consument vorm aan een new life dat draait om één ding: het maximale eruit halen.

T 0223 67 40 83 Financiële administratie Marcella Ingelse

Dat de consument definitief de oude media heeft ingewisseld voor de nieuwe als het gaat om

marcella@nederlandinontwikkeling.com

oriëntatie, beïnvloeding en aanzet tot koop is - gelukkig voor ons bladenmakers - niet waar. Want

Nabestellingen/lezersservice

juist modemerken en winkels geven weer steeds vaker een eigen magazine uit - dat vervolgens wel

Losse nummers zijn te bestellen à € 15,- per exemplaar.

weer trendsettend qua vorm en inhoud moet zijn. Over de trendsetters in de nationale retail leest u

Druk

meer in deze Retail Special 2010. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie.

Van Noort Printing Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd door middel van boekwerk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming vooraf.

Alex Oostendorp Uitgever nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

5

Industrieel erfgoed biedt werken, winkelen en recreĂŤren 6

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

van suikerfabriek

SugarCity: naar nieuw stadshart Ooit vond hier in 1645 met het Gemeenlandshuis Swanenburg de eerste bebouwing van Halfweg plaats.

Op het terrein werd in 1863 ook de eerste suikerfabriek geopend. SugarCity is als gebied historisch zeer waardevol en geldt als uniek industrieel erfgoed. Cobraspen Vastgoedontwikkeling en SugarCity Investments transformeren de locatie - met een totale omvang van 111.500 m² - de komende jaren tot een gebied waar werken, winkelen en recreëren bij elkaar komen. Daarbij wordt er nadrukkelijk naar gestreefd om het industriële karakter te behouden en de bestaande gebouwen op een eigentijdse manier te laten aansluiten op dit industriële erfgoed.

Het project SugarCity is een veelomvattend plan, dat

in Halfweg zie je een hele mooie opbouw in gebouwen

voorziet in de herontwikkeling van een voormalig indu-

vanaf 1645, die allen een interessant verhaal hebben.

strieterrein tot kantoren, bedrijvigheid, detailhandel,

Dat is het unieke van dit terrein. Het oudste gebouw

horeca, jachthaven, megabioscoop, casino en hotelfunctie

is het Gemeenlandshuis Swanenburg, dat samen met

op de locatie van de oude suikerfabriek CSM in Halfweg.

de nabijgelegen sluizen door Pieter Post ontworpen is

Tevens wordt er een NS-station geopend in 2011! Zonder

voor kantoren van het hoogheemraadschap Rijnland. De

de herontwikkeling dreigt dit historische gebied te ver-

oorsprong en technieken van de ontpoldering komen

loederen. En dat is iets wat directeur Luigi Prins van

daar vandaan.’

Cobraspen Vastgoedontwikkeling niet wil laten gebeuren.

‘Na de ontpoldering in 1852 was de Haarlemmermeer

‘Wij zien een meerwaarde in gebouwen die al hebben

alleen maar geschikt voor de teelt van suikerbieten

bewezen dat zij qua vormgeving en uitstraling een belang-

en werd op dit terrein in 1863 de eerste suikerfabriek

rijke bijdrage leveren aan het beeld van de omgeving’,

geopend’, vervolgt Prins. ‘In 1919 werd de Suikerfabriek

stelt Prins. ‘Als een gebouw zich niet voldoende heeft

Holland ondergebracht bij de Centrale Suiker Maatschappij

bewezen, is deze in de tijd al verloren gegaan. Er is dus

en is de naam CSM-terrein ontstaan. In die tijd is natuur-

altijd een schaarste aan kwalitatief mooie gebouwen. Je

lijk ook de luchthaven Schiphol er gekomen en is de

moet dergelijke opjecten koesteren en ik zie daar een

grondwaarde zo omhoog gegaan dat de suikerbietenteelt

hogere beleggingswaarde in.’

niet meer rendabel was. Uiteindelijk heeft in 1992 de suikerfabriek de deuren definitief gesloten.’

Cobraspen Vastgoedontwikkeling bewijst zich al meer dan een kwart eeuw als specialist in de restauratie,

Herontwikkeling

ontwikkeling en beheer van monumentaal en industri-

Cobraspen Vastgoedontwikkeling kocht het terrein in

eel erfgoed in de regio Haarlem en Amsterdam. Prins:

2000 per openbare inschrijving. Sindsdien wordt gewerkt

‘Het zijn vaak wat meer bewerkelijke gebouwen, maar

aan de herontwikkeling van SugarCity en wordt het ter-

daar zijn we in gespecialiseerd. Op het fabrieksterrein

rein nieuw leven ingeblazen.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

7

Prins: ‘Een fabrieksterrein een andere functie geven en daar de

Het past bij de filosofie en aanpak van Cobraspen. ‘Als je conse-

kansen in zien vereist in de eerste plaats visie en een bouwkundige

quent vanuit het bestaande gebouw blijft denken en de obstakels

achtergrond en vraagt daarnaast een trapsgewijze ontwikkeling. Dat

wegneemt, kun je fraai bouwen zonder iets toe te voegen. Nieuwe

creëert een uniek product met een eigen uitstraling.’

zaken toevoegen zijn vaak hoge kostenposten, je kunt veel beter

Welk beeld had Prins destijds bij de aankoop van het CSM-terrein?

het bestaande optimaliseren. In geval van de fabriek beperken wij

‘Het was heel imponerend en indrukwekkend. Ik ben er wel veertien

ons tot het dichtmaken van de vloervelden. Daar wordt nu keihard

keer geweest om alle kansen te zien. Het terrein was zo groot, dat je

aan gewerkt.’

er niet in één keer een beeld bij kon krijgen.’ De vastgoedontwikkelaar

8

werd geraakt door de mooie, diverse opbouw van de gebouwen, die

Bestemmingsplan

aan elkaar verbonden zijn door een middenfabriek. ‘Fabrieken zijn

Een gebiedsontwikkeling als SugarCity is per definitie een traject van

qua opbouw altijd horizontaal, maar de suikerfabriek is verticaal opge-

de lange adem. Tussen moment van aankoop van het terrein door

bouwd. Je ziet allemaal zwaardgedimensioneerde staalconstructies

Cobraspen Vastgoedontwikkeling en definitieve vaststelling van het

met beton in lagen, met twee atria erin. Wij zijn de middenfabriek

bestemmingsplan ‘Halfweg West 2008’ zit een tijdpad van negen

nu van asbest aan het ontdoen. We laten de beeldbepalende ketels

jaar. ‘In de afgelopen tien jaar hebben we natuurlijk de gemeente

staan, zodat je de look and feel en de beleving van de fabriek ervaart

Haarlemmerliede en Spaarnwoude moeten overtuigen van de kansen

en tegelijkertijd over 25.000 m² beschikbare vloeroppervlakte praat.

en de beperkingen die er liggen’, zegt Prins. ‘De gemeente heeft

Het is een plek met heel veel karakter, waar mensen meteen een

hier uiteindelijk haar schouders onder gezet, nadat we in 2005 met

goed gevoel bij hebben.’

de verbouw van de silo’s hadden bewezen dat we hier iets moois

De twee vijftig meter hoge Suikersilo’s vormen samen met de

kunnen realiseren. Dat is een goed visitekaartje geweest en heeft

Kalkoven de bakens van SugarCity. ‘Daar stond een verticale betonnen

veel goodwill gekweekt.’

structuur. Als je dat in die vorm zou moeten bouwen, is dat onbetaal-

De suikersilo’s van SugarCity in Halfweg wonnen in 2007 bovendien

baar. Dan ben je al zes miljoen euro kwijt aan beton.’ In plaats van

het prestigieuze Benelux Aluminium in Renovatie Award, een jaarlijkse

slopen zijn er verdiepingen in de silo’s gelegd, waardoor deze zich

prijs die wordt uitgereikt aan gerenoveerde projecten of gebouwen,

perfect lenen voor een herbestemming tot kantoorruimte. Prins: ‘Er

waarin op een zinvolle en innovatieve manier aluminium is toegepast.

is een duurzaam, energiezuinig gebouw geschapen met een hoge

SugarCity had in de afgelopen periode te maken met het

kwaliteit van invulling.’

Luchthavenindelingsbesluit, waarin normen en regels zijn opgeno-

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

men voor de bebouwing rond Schiphol. Een deel van SugarCity ligt

Palet van mogelijkheden

onder de aanvliegroute van de Zwanenburgbaan. Er is een jarenlange

Cobraspen heeft een palet van mogelijkheden en bestemmingen van

discussie en strijd gevoerd over de concentratie van mensen in het

de plekken en gebouwen op SugarCity geschilderd. Het wordt alles

gebied, die volgens het besluit laag gehouden dient te worden in

bij elkaar een nieuw stadshart voor Zwanenburg en Halfweg. Prins:

verband met potentiële risico’s op vliegtuigongevallen. Prins hierover:

‘Er is alleen geen woonfunctie mogelijk als gevolg van de nabijheid

‘Van overheidswege was men vergeten om Haarlemmerliede als uit-

van luchthaven Schiphol. Dat is op zich jammer, maar het biedt ook

zonderingslocatie te benoemen. Dat is later wettelijk rechtgetrokken.’

juist weer voordelen omdat de functies die er komen niet gehinderd worden door woningen. We hebben de mogelijkheid voor 10.000 m²

Hobbel genomen

aan uiteenlopende horecavoorzieningen en 28.000 m² aan detailhan-

Een belangrijke hobbel werd in oktober 2009 genomen met een

del. Daarnaast mogen we onder meer kantoren en een megabioscoop

overeenkomst tussen minister Cramer van VROM en de gemeente

neerzetten, maar we beginnen met de basis: het concept leisure en

Haarlemmerliede en Spaarnwoude over het project SugarCity. Daarin

het inspelen op winkeltrends in de factory outlet-sfeer en het beleven

is vastgelegd dat beide suikersilo’s behalve een kantoorbestemming

van de omgeving. Dat wordt de hoofdbestemming van het terrein.

van maximaal 65% ook een showroom en bedrijfsruimtebestemming

Daarin passen ook een casino en een hotel bij het water. De factory

krijgen. ‘Wij zijn er uitgekomen’, zegt Prins. ‘Waarbij we water bij

outlet in het westelijke en oostelijke gedeelte van SugarCity wordt

de wijn gedaan hebben en uiteindelijk in het ministerie van VROM

een soort Bataviastad, maar dan niet met pittoreske geveltjes maar in

een medestander hebben gekregen bij de ontwikkeling van het

de lijn van het industrieterrein met gemêleerde, herkenbare gevels.

plangebied. Deze strijd heeft een hele positieve spin-off gekregen.

Het moet aansluiten bij het DNA van het gebied.’

Het terrein krijgt namelijk allerlei gemengde functies, met show-

‘Er komt tevens een overvloed aan parkeerruimte, wat mede de kracht

roomruimte, detailhandel en veel parkeerruimte. Dat is een enorme

wordt van dit gebied’, vervolgt Prins. ‘In de steden om ons heen wor-

toegevoegde waarde.’

den de mensen leeggemolken op het parkeertarief en eigenlijk met

Een laatste struikelblok op weg naar de herontwikkeling van

de auto weggestuurd uit de stad. Het wordt daar onbetaalbaar. Je

SugarCity werd december vorig jaar opgeruimd toen de afde-

bent in Amsterdam op de gracht voor anderhalf uur parkeren zomaar

ling Bestuursrechtspraak van de Raad van State de gemeente

twintig euro kwijt, hier in SugarCity is dat zeker niet het geval. Wij

Haarlemmerliede en Spaarnwoude in het gelijk stelde in verband

komen met andere, goedkopere parkeertarieven.’

met de beroepsprocedure van een aantal verenigingen en bestuurlijke organisaties rond het bestemmingsplan ‘Halfweg West 2008’.

Lage huurprijzen

SugarCity kwam als grote winnaar uit deze strijd, waarmee de weg

De huurprijzen per vierkante meter liggen ook laag, stelt Prins. ‘Je

vrij kwam voor Cobraspen Vastgoedontwikkeling om de plannen tot

kan bijvoorbeeld in de silo al kantoorunits huren van 170 vierkante

uitvoering te gaan brengen. Prins: ‘Het bestemmingsplan is vastge-

meter voor nog geen tweeduizend euro in de maand.’ Cobraspen

steld en nu onherroepelijk. Dat was een mijlpaal voor ons.’

Vastgoedontwikkeling realiseert zo’n 40.000 m² kantooroppervlakte.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

9

De functies op SugarCity Suikersilo’s Bestemming: kantoorruimte, showroom en bedrijfsruimte.

De twee vijftig meter hoge suikersilo’s vormen samen met de Kalkoven de bakens van SugarCity. Het project is onder meer uniek vanwege de vorm en toepassing van de speciaal ontwikkelde geprofileerde aluminium beplating op de zonnewerende beglazing. De regelmaat van de in de gevel aangebrachte ramen geeft het gebouw een bijzonder uitzicht.

De diepte- en schaduwwerking van de vlakke, ruitvormige ramen tegen de ronde wanden geeft een spannend effect. De silo’s weten ’s avonds opnieuw de aandacht te trekken door

het fonkelende spel van gekleurde lampjes in de kaders van de ramen.

Westpoint Bestemming: kantoorruimte.

Het door Rietveld Architects LLP New York ontworpen kantoorgebouw bestaat uit drie delen, variërend van drie tot zes verdiepingen. De gebouwen zijn voorzien van een parkeerkelder.

Haarlemmerstraatweg Bestemming: showroom en kantoorruimte.

Hier vindt men drie monumenten: het Gemeenlandshuis Swanenburg en twee naastgelegen pakhuizen. ‘Kasteel Swanenburg’

werd in 1645 samen met de nabijgelegen sluizen ontworpen door Pieter Post voor het hoogheemraadschap Rijnland. Pakhuis 1, vroeger gebruikt als magazijnopslag, heeft een bijzondere industriële uitstraling. Pakhuis 2 is gerenoveerd met behoud van de industriële constructie en inmiddels opgeleverd. Het biedt ruimte aan twee huurders: Kentie en Partners Architecten en Pepe Jeans.

Koelwatergebouw Bestemming: restaurant.

Het direct aan het water gelegen Koelwatergebouw wordt herontwikkeld met behoud van het oorspronkelijke industriële karakter. Het wordt een transparant gebouw met veel glas in de gevel. Bovenop komen twee glazen koepels. Het toekomstige restaurant

‘Daar hebben we al 20.000 m² van ingevuld, het resterende

en pleinen krijgen een kwalitatief hoogwaardige inrichting, veel groen

gedeelte zal op Westpoint en aan de straatkant plaatsvinden. Daarmee

en water zorgen voor een hoge verblijfskwaliteit. In combinatie met

is het ook voldoende.’ De kantoorruimte is flexibel en voor iedere

de diversiteit aan functies wordt een levendig gebied gecreëerd, waar

branche geschikt, maar Prins ziet een bovenmatige interesse uit

het zowel overdag als ’s avonds goed toeven is.

bepaalde hoeken. ‘Met name van de modebranche en de creatieve

10

sector. Zij willen zich graag profileren op een bijzondere locatie en

Infrastructuur

herkennen zichzelf heel erg in SugarCity. Het is voor dergelijke groe-

SugarCity ligt middenin een gebied met een uitstekende infrastruc-

pen bovendien veel goedkoper dan een bedrijfspand in de binnenstad

tuur. Vanuit Haarlem en Amsterdam is er een goede bereikbaarheid via

én veel beter bereikbaar.’

de N200, die een directe aansluiting heeft op de A9 richting Den Haag

Het streven is om van SugarCity een energieneutraal gebied te

en Utrecht. De bereikbaarheid zal bovendien nog worden verbeterd

maken. ‘Met bijvoorbeeld de toepassing van warmte-koude opslag

als in 2012 de Westrandweg wordt geopend, die een verbinding vormt

en zonne-energie. Er wordt ingezet op een duurzame ontwikkeling.

tussen de Coentunnel en het knooppunt Raasdonk. Verkeer van de

Daarnaast zijn we in een vergevorderd stadium om voor alle bedrij-

A10-West krijgt zo een rechtstreekse aansluiting op de A5 en de A9.

ven breedband te kunnen aanbieden met een totaalservicecontract.’

‘Er zijn maar weinig locaties die zo goed ontsloten zijn’, weet Prins.

De bezoeker van SugarCity moet straks bij aankomst in het gebied

‘Vaak wordt eerst een project ontwikkeld en vervolgens de infrastruc-

alles bij de hand hebben en niet verspreid door de hele stad. Er is

tuur er op aangepast, hier is dat optimaal aanwezig op het moment

bezoekerspotentie genoeg, weet Prins. ‘Er komen zo’n vier miljoen

dat deze grote ontwikkeling op stoom komt. Rijk en provincie steken

mensen per jaar langs SugarCity. Daar doen we de deur voor open.’

zo’n 23 miljoen euro in de infrastructurele maatregelen.’

Cobraspen heeft een contract gesloten met D-Winkels voor de komst

Met de trein van en naar SugarCity. Dat is vanaf eind 2011 ook moge-

van een supermarkt van 4.000 vierkante meter. ‘Dit betreft een

lijk met de realisatie van het nieuwe NS-station Halfweg, waarmee

verplaatsing vanuit de Haarlemmermeer naar een betere, optimaal

je binnen tien minuten op Amsterdam Centraal of Haarlem bent en

te bereiken locatie. Zeker voor die vier miljoen passanten per jaar.’

binnen een kwartiertje op Schiphol. Het nieuwe NS-station komt pal

SugarCity krijgt een semi-openbaar toegankelijk karakter. De straten

voor de deur van SugarCity, tussen de stations Haarlem Spaarnwoude

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

heeft een terrasmogelijkheid aan de waterkant met prachtig uitzicht op het gemaal.

Kalkoven Bestemming: leisure en showroom.

De Kalkoven is een industrieel provinciaal monument geworden. Provinciale Staten wil graag dat het gebouw toegankelijk gemaakt wordt voor het publiek. Het krijgt functies als abseilplaats, openbaar uitzichtpunt, reclamezuil voor bedrijven en telefooncentrale, waarmee getracht wordt dit gebouw te behouden en rendabel te maken. Dit deelproject wordt binnenkort samen met de provincie aangepakt.

Zij hebben hiervoor subsidie gereserveerd, meldt Luigi Prins. ‘Wij proberen dat dit jaar af te ronden.’

Pulploods Bestemming: evenementencentrum.

De voormalige Pulploods is een kolomvrije, open ruimte van 4.500 m². Het extreem hoge plafond maakt het gebouw zeer geschikt voor bijzondere evenementen. Prins: ‘Het gebouw wordt dit jaar in gebruik genomen door D-winkels als tijdelijke supermarkt.’

Jachthaven Het negentiende-eeuwse havenkantoor aan de Ringvaart - waar vroeger de aanvoer van suikerbieten per schip in de gaten werd gehouden - zal na de restauratie weer dienst kunnen doen als havenkantoor voor de geplande jachthaven op SugerCity. Deze zal vanuit diverse richtingen goed te bereiken zijn.

De Fabriek Bestemming: multifunctioneel evenementencentrum.

De oude suikerfabriek is het toonbeeld van industrieel erfgoed. In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd hier de veelbekeken televisieserie De Fabriek opgenomen. Het gebouw biedt prima mogelijkheden als winkelcentrum/ handelscentrum, stelt Prins.

Hotel Op het terrein is een hotel gepland met vierhonderd kamers, met uitzicht op de jachthaven.

Bioscoop Er is naast gebouw Westpoint ruimte voor een megabioscoop in SugerCity.

en Amsterdam Sloterdijk en ongeveer op dezelfde plaats van het oude

2009. De jury kende hem, na een voorafgaande internetstemming

station Halfweg. De NS zal in eerste instantie twee Sprinters per uur

binnen de vastgoedwereld, deze titel toe vanwege de herontwik-

laten stoppen op het station Halfweg.

keling van het terrein van de voormalige CSM-suikerfabriek en zijn

Verder maakt een gelijkvloerse kruising van de N200 het straks voor

onderscheidende ondernemerschap in het vastgoed. Prins beschouwt

fietsers en voetgangers mogelijk om eenvoudig bij het NS-station

het feit dat zijn onderneming en SugarCity door zijn vakgenoten is

te komen. Er komt ook een voetgangersbrug over de Ringvaart,

verkozen, als een groot compliment. ‘Het is een bevestiging dat

waarmee SugarCity direct met Zwanenburg wordt verbonden. ‘En

onze filosofie om enerzijds het karakter en de identiteit van bijzon-

de Zwanenburgers ook gebruik kunnen maken van het station’, aldus

dere gebouwen te behouden en anderzijds het toch een eigentijdse

Prins. Zwanenburg wordt nu ook eindelijk op de kaart gezet.

invulling en bestemming te geven, door de markt wordt onderkend en gewaardeerd. Het is ook goed voor de uitstraling naar de partijen

Toeristisch informatienetwerk

die in SugarCity zaken met ons doen.’

SugarCity is opgenomen in de HollandRoute van de Europese Route

Prins ervaart dat steeds meer partijen inzien dat SugarCity een A1

van het Industrieel Erfgoed. Dit toeristische informatienetwerk is een

locatie is. ‘Je ziet dat de voorlopers zich nu op het terrein gaan settelen

spannende ontdekkingsreis naar de mijlpalen van de Europese indu-

om op de rijdende trein mee te kunnen liften. Het is nu zaak om uit

striële geschiedenis. Momenteel zijn er 850 locaties in 32 Europese

het palet van mogelijkheden precies de juiste hoeveelheid te pakken

landen. Prins: ‘Ik zie dat als een waardering voor het gebied.’

om het totaalgebied in balans te brengen en tot een aangenaam ver-

Waardering, die hem zelf ook als directeur van Cobraspen ten deel

blijfsgebied te maken. Als er een goede balans van functies is, is er

viel met zijn uitverkiezing tot de meest succesvolle vastgoedman van

voor iedereen een goede boterham op SugarCity te verdienen.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

11

De brede kijk van Soeters Van Eldonk architecten

Oog voor het gebouw én de ruimtelijke kwaliteit Bij de herontwikkeling van het voormalige CSM-terrein in Halfweg is de historische en industriële achtergrond van het gebied één van de belangrijkste thema’s. De bestaande iconen hebben als basis gediend voor het masterplan van SugarCity, waar Soeters Van Eldonk architecten zijn handtekening onder heeft gezet.

Het stedenbouwkundig plan gaat uit van een rijke mix van functies, zodat er een levendig en toegankelijk gebied ontstaat. Met de transformatie van de oude suikersilo’s tot kantoorgebouwen heeft Soeters Van Eldonk aangetoond in staat te zijn om met behoud van het industriële karakter van de gebouwen een eigentijdse invulling aan het gebied te kunnen geven.

12

De herontwikkeling van SugarCity past naadloos in de filosofie van

Zo creëer je een levendig gebied, dat overdag, ’s avonds en in het

Soeters Van Eldonk, dat zich niet alleen bezig houdt met het maken

weekend gebruikt wordt.’

van mooie gebouwen maar vooral ook met de kwaliteit van de open-

SugarCity is als voormalige industriële levensader van Halfweg een

bare ruimte. ‘Wij zijn van oorsprong een architectenbureau, maar zijn

gebied vol contrasten. Bestaande gebouwen als de twee vijftig meter

ook al zo’n twintig jaar als stedenbouwkundig bureau actief’, zegt

hoge suikersilo’s en de Kalkoven vormen de bakens van het terrein,

architect Jos van Eldonk. ‘Met name in binnenstedelijke gebieden die

waar nieuwe gebouwen aan worden toegevoegd. ‘Met een menging

een rijke mix van functies - wonen, winkels, cultuur - hebben, waar

van oud en nieuw ontstaat er een nog hechter ensemble dan nu het

we in staat zijn om een dynamische en sociaal prettige samenleving

geval is. In het masterplan zit ook een centrale wandelboulevard,

te maken. Dat hebben we bijvoorbeeld in Nijmegen, Veenendaal en

waar nagenoeg alle functies aan liggen. Dat is de nieuwe levensader

Zaandam gedaan.’

van SugarCity.’

Een kwalitatief goede en duurzame stedelijke structuur levert meer

Suikersilo’s

resultaat op dan de vorm van het uiteindelijke gebouw, stelt Van

De suikersilo’s zijn de blikvanger én het pronkstuk van het project.

Eldonk. ‘Bij SugarCity was dat ingewikkeld. Het is een bestaand

Ze zijn met een expressieve architectuur opnieuw ontwikkeld. Iets

industrieel erfgoed en er mogen geen woningen komen omdat het

wat bijvoorbeeld ook geldt voor de Kalkoven en het Koelgebouw.

onder een aanvliegroute van Schiphol ligt. We willen de dynamiek van

Van Eldonk: ‘De silo’s waren een grote uitdaging. Wij hebben eerst

het gebied nu terugbrengen met een rijke mix van kantoren, winkels,

de gemetselde buitenmuren op de begane

horeca, hotel, congrescentrum, jachthaven en andere leisurefuncties.

grond weggehaald, waarna fraai zichtbaar

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Interieur koelgebouw

Koelgebouw

Pulploods

werd hoe de twee concentrische betonnen cilinders op hun smalle poten stonden. Vervolgens hebben we ervoor gezorgd dat mensen het grote gebouw diagonaal lezen in plaats van laagje voor laagje van onderen naar boven. Dit door over de hele gevel een diagonaal patroon van ruitvormige ramen aan te brengen, de helft echte ramen en de helft als paneel in spiegelglas. De diepte- en schaduwwerking maakt het mede tot een spannend gebouw en geeft een mooi ruimtelijk effect. Het meest verwarrende en fascinerende daarbij is dat je de vloeren niet ziet.’

De architectuur van Soeters Van Eldonk is veeltalig: de plek en de opgave bepalen mede de bouwstijl. In de industriële omgeving van SugarCity werd op een innovatieve manier gekozen voor een bekleding van de rondlopende gevels met aluminium beplating. Het leverde Soeters Van Eldonk de prestigieuze Benelux Aluminium in Renovatie Award 2007 op. ‘Het zilver, grijs en metaal versterkt het historische industriële karakter en zorgt gelijktijdig vanwege de vorm en toepassing van de aluminium beplating voor een eigentijdse invulling.’

Soeters Van Eldonk heeft voor andere gebouwen op SugarCity ook plannen gemaakt. De Pulploods met zijn extreem hoge plafonds wordt geschikt gemaakt voor grootschalige detailhandel en bijzondere evenementen. Het Koelgebouw wordt getransformeerd tot een kwaliteitsrestaurant. Insteek is ook hier om het oorspronkelijke industriële karakter te benutten bij de omvorming naar de nieuwe functie.

Van Eldonk: ‘De uitdaging is om de geheime code van het gebouw te kraken en er vervolgens met enkele ingrepen voor te zorgen dat de bestaande kwaliteit gebruikt én versterkt wordt.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

13

Kentie en Partners, ontwerper van het visitekaartje van SugarCity Kentie en Partners Architekten richt zich als veelzijdig architectenbureau op hoogwaardige restauraties, renovaties en nieuwbouw, veelal in een historische context. De eigen huisvesting – sinds maart 2007 in een van de fabrieksgebouwen van de voormalige CSM Suikerfabriek in Halfweg past helemaal bij de bedrijfsfocus van Kentie en Partners. Met de fraaie renovatie van het voormalige kalkovengebouw en ontwerp op maat van het eigen kantoor op SugarCity, toont het architectenbureau eens te meer zijn specialisatie in restauraties van monumentale gebouwen.

Kentie en Partners Architekten bestaat al veertig jaar. Directeur Ray

groeide op die stadslocatie echter uit zijn jasje en richtte vervolgens de

Kentie is sinds 1987 aan het bureau verbonden. Het veelzijdige

blik op SugarCity, waar zij via ontwikkelaar Cobraspen al bij betrokken

bureau heeft een vaste kern van 17 tot 20 medewerkers en een

was. Kentie: ‘Dit vanwege de gewenste transformatie van de oude

grote verscheidenheid aan projecten en opdrachtgevers. ‘Dat maakt

gebouwen op het voormalige CSM-terrein. De stap was snel geno-

ons heel flexibel en wijdvertakt qua opdrachten’, zegt Kentie. Niet

men om hier zelf ook te gaan zitten. We doen veel werk in Haarlem

alleen woningbouw en kantoren sieren het portfolio van Kentie en

en Amsterdam, Halfweg is daarom een prima plek. Bovendien zit je

Partners, maar ook hotels, restaurants, winkels, theaters, kerken en

als architectenbureau op een plek die je zelf mede herontwikkelt en

tentoonstellingsgebouwen. ‘Wij zijn door heel Nederland verbonden

vorm geeft. Dat is natuurlijk fantastisch.’

aan vele belangrijke, grote objecten als bijvoorbeeld de Passage in Den Haag, het Kurhaus in Scheveningen en het Amrâth hotel oftewel

SugarCity heeft daarnaast een belangrijke pré van een uitstekende

het vroegere Scheepvaarthuis in Amsterdam. Naast de restauratie

bereikbaarheid, vervolgt Kentie. ‘Vroeger aan de Prinsengracht wilde

zijn we steeds vaker bij de inrichting van de meestal heel specifieke

bij wijze van spreken nooit iemand op bezoek komen vanwege de

gebouwen betrokken.’

moeilijke bereikbaarheid en het parkeren. Hier ligt dat heel anders.

We zijn zowel per auto als straks per openbaar vervoer - met de rea-

14

Kentie en Partners was tot drie jaar geleden gehuisvest op een

lisatie van een nieuw NS Station Zwanenburg/Halfweg - uitstekend

A-locatie op de Prinsengracht, in hartje Amsterdam. Het bureau

bereikbaar.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Visitekaartje

wat er allemaal kan met een oud gebouw en raken overtuigd van en

SugarCity is als gebied historisch zeer waardevol en geldt als uniek

enthousiast over de mogelijkheden.’

industrieel erfgoed. Kentie: ‘Als mensen hier binnen komen geven wij

Kentie: ‘Het fabrieksgebouw uit 1889, een gemeentelijk monument,

als architectenbureau gelijk een visitekaartje af met het door onszelf

waar wij in gehuisvest zijn is het derde gebouw uit een rij, te begin-

ontworpen en gerenoveerde oude pakhuis tot kantoor met ruime

nen bij kasteel Swanenburg uit 1645, de eerste bebouwing van

werkplekken en een open karakter.’ In het oog springend detail is de

Halfweg. Het hele terrein vertelt een geschiedenis, in verschillende

transformatie van grote metalen cilinders in een metalen trappenhuis.

periodes zijn er gebouwen met een uiteenlopende architectuur

‘Mensen zijn bovendien altijd positief verrast over de ruimte en de

bijgezet. Voor deze cluster van oude gebouwen hebben wij al eens

inrichting van het gebouw.’

plannen gemaakt voor toekomstige gebruikers. Daarin zie je de

Het kantoor van Kentie en Partners wordt door Cobraspen

potentie van het gebied met al zijn mogelijkheden. Je kan veel met

Vastgoedontwikkeling gebruikt als voorbeeld voor de herinkleuring van

deze gebouwen, ze hebben veel ruimte en zijn voor een gebruiker

de overige fabrieksgebouwen op het terrein. Door gebruik te maken

die zich aanmeldt op maat te ontwerpen, waarbij je gebruik kunt

van de oude industriële elementen en de toepassing van moderne

maken van de bestaande fraaie structuren. Met het respecteren van

elementen met een industrieel karakter (zoals robuuste trappen, deu-

de authenticiteit en een moderne strakke afwerking kun je tot een

ren van gegalvaniseerd staal en zichtbare installaties) is een geheel

hele

ontstaan dat naadloos past in het industrieel erfgoed. ‘Mensen zien

omgeving.’

karakteristieke

uitstraling

komen,

passend

in

de

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

15

D-Winkels speelt op SugarCity in op trends en consumentenbehoefte De wereld van winkelen en boodschappen doen verandert. De moderne consument wil royaal kunnen kijken, keuren en kiezen uit een zo breed mogelijk aanbod van food-, vers- en nonfoodproducten in een aantrekkelijke winkelomgeving. Winkelcentra moeten niet alleen voorzien in dagelijkse boodschappen, maar ook inspelen op de toenemende behoefte aan recreatief winkelen, goed bereikbaar zijn en ruime parkeermogelijkheden bieden. De komst van een spectaculaire grote supermarkt van Dirk van den Broek en ondersteunende formules als D-reizen vakantiewinkels, Dirx drogisterij en Dirck III slijterij naar SugarCity in Halfweg voorziet in deze behoefte en speelt in op de huidige winkeltrends.

D-Winkels is als vastgoedorganisatie van Detailresult Groep (www.

Advies ook aangetoond. Er is voldoende marktkruimte, de historische

detailresult.nl) actief op het gebied van projectontwikkeling, renovatie,

locatie op het voormalige CSM-terrein in Halfweg biedt uitstekende

exploitatie en beheer van winkelcentra en -vestigingen. D-Winkels

mogelijkheden voor schaalvergroting en on-the-road shopping en heeft

werkt voor diverse (retail)organisaties op het gebied van acquisi-

‘SugarCity ligt “halfweg” zowel aan de rand van Haarlem als

Dirk van den Broek, Bas van der Heijden en Digros, voor

Amsterdam’, zegt directeur van D-Winkels Hans van der Elst. ‘Het

de full-service formule DekaMarkt, de drogisterijketen

is een uitermate geschikte plek om een XL-achtige supermarkt neer

Dirx Drogist, de slijterijen Dirck III maar ook voor alle vestigingen van D-reizen.

De ontwikkeling van een grote supermarkt van Dirk van den Broek met ondersteunende voorzieningen past prima op SugarCity in de context van de ontwikkelingen en trends in de sector, zo heeft onderzoek van het adviesbureau Reinartz Management &

16

een uitstekende bereikbaarheid.

tie en aanhuur van panden voor de discount-serviceformules:

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

te zetten. SugarCity is

goed bereikbaar en heeft veel

parkeerruimte, het is een zichtlocatie en heeft straks een volledig

op de winkeltrends en de veranderende wens van de consument.

aanbod - outletcenters, horeca, hotel, bioscoop - voor de recreatief

‘In tegenstelling tot in de stad heb je hier ruim voldoende vierkante

winkelende consument. Alle activiteiten op SugarCity versterken

meters beschikbaar, zodat je het steeds breder wordende en juiste

elkaar. Het wordt een aantrekkelijk verblijfsgebied waar mensen

assortiment goed kunt presenteren en de consument op een gemak-

langer aanwezig zijn dan alleen voor supermarktbezoek.’

kelijke manier kan winkelen. Op een dergelijke schaalgrootte kunnen we en gaan we nieuwe dingen toevoegen aan ons assortiment. Dit

Winkelcentrum

wordt een mooie aanvulling op onze huidige supermarkten in de

D-Winkels realiseert op SugarCity een winkelcentrum van 4.000 m²,

steden, waarbij we op SugarCiy een compleet pakket aan functies

waarbij zo’n 2.500 m² vloeroppervlak bestemd is voor de spectacu-

gaan aanbieden.’

laire supermarkt en de overige vierkante meters voor andere functies bestemd zijn. Functies uit het eigen bedrijvencluster als een drogis-

De huidige Dirk van den Broek in Zwanenburg wordt verplaatst naar

terij, slijterij en vakantiewinkel, maar ook toevoegingen van derden

SugarCity. Van der Elst: ‘We kunnen via goede fiets-, wandel- en

zijn mogelijk, stelt Van der Elst. ‘Daar waar mogelijk komen allerlei

autoverbindingen ook de consument uit Zwanenburg en Halfweg

toevoegingen, dat wordt hier in de suikerfabriek op SugarCity door

goed bedienen. SugarCity wordt, naast het on-the-road shopping,

de ontwikkelaar Cobraspen Vastgoedontwikkeling ingevuld.’

een nieuw winkel- en verblijfscentrum van Zwanenburg, zonder dat

Er is duidelijk behoefte aan een dergelijke grootschalige supermarkt

dit ten koste gaat van de bestaande winkelvoorzieningen in

in deze regio, weet Van der Elst. D-Winkels speelt op SugarCity in

Zwanenburg. Integendeel, het versterkt het juist.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

17

Toonaangevend internationaal jeansmerk op SugarCity

Pepe Jeans:

stoer merk op stoere plek met uitstraling De zoektocht naar een goed bereikbare en aansprekende locatie in de buurt van Amsterdam en Schiphol voerde Pepe Jeans London naar SugarCity in Halfweg, waar het toonaangevende internationale jeansmerk een fraaie plek in de oude, gerenoveerde fabriek aan de Haarlemmerstraatweg in gebruik heeft genomen.

‘Het industriële erfgoed van SugarCity sprak ons enorm aan en paste door haar stoere industriële uitstraling precies in het profiel’, stelt sales director Nederland van Pepe Jeans Mike Boots.

Het Londense jeansmerk werd al in 1973 opgericht. Inmiddels is

aan de Haarlemmerstraatweg op het voormalige terrein van de CSM

Pepe Jeans een van de meest prominente jeanswearmerken in het

Suikerfabriek, bij elkaar een oppervlakte van ongeveer vijfhonderd

midden- en hoogsegment ter wereld. Het bedrijf is in meer dan 64

vierkante meter. ‘Dit gedeelte vonden wij door de rijke historie het

landen vertegenwoordigd.

beste passen bij de sfeer en uitstraling van ons kledingmerk’,

Pepe Jeans heeft een rijke productgeschiedenis. Het succesverhaal

verklaart Boots. ‘Deze oppervlakte bestaat voor het grootste

begon ooit in de jaren 70 op een marktkraam op het befaamde

deel uit showrooms voor het bedrijfsonderdeel Sales NL.’

Portobello Road in West-Londen. Drie broers uit Kenia - Nitin, Arun

Pepe Jeans is SugarCity’s tweede gebruiker, na architec-

Shah en Milan - droomden van het opzetten van een nieuw jeans-

tenbureau Kentie en Partners. Wat ziet Boots als de

merk dat de wereld moest veroveren. De markkraam werd al snel

voordelen van de locatie SugarCity voor Pepe

een winkel op King’s Road, twee jaar later waren zij eigenaar van

Jeans? ‘Het voornaamste voordeel is de bereik-

verschillende jeanswinkels in Londen. Pepe Jeans Londen kroonde

baarheid voor onze klanten. Onze showrooms

zich in de jaren 80 al tot marktleider in Engeland, in deze jaren begon

waren

het bedrijf ook de markt op het Europese vasteland en Amerika te

Herengracht in Amsterdam. Dit bracht op

veroveren. Vandaag de dag behoort Pepe Jeans tot de top onder de

den duur toch logistieke problemen met

jeansmerken in bijna alle Europese landen.

zich mee. Daarnaast is het voor inter-

voorheen

gevestigd

op

nationale klanten en buitenlandse Het bedrijf - dat zowel een volwassenen- als kidscollectie heeft - is

gasten erg comfortabel dat de

continu bezig met het ontwikkelen van nieuwe stoffen, afwerkingen

luchthaven Schiphol op zeer korte

en silhouetten. Pepe Jeans is stoer, trendsettend, jeans related en

afstand ligt.’

heeft een goede prijs-kwaliteitverhouding. Boots: ‘Pepe Jeans spreekt wereldwijd een grote groep consumenten aan, die zich willen onderscheiden van de massa en authentieke denimproducten waarderen.’

Sfeer en uitstraling Het Nederlandse sales en marketing team van Pepe Jeans London huurt sinds augustus 2008 het voorste gedeelte van de oude fabriek

18

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

de

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

19

Huurder profiteert maximaal op

SugarCity

Als makelaar van Cobraspen Vastgoedontwikkeling moet je een passie hebben voor geschiedenis en oog voor behoud van historie. Het vraagt bovendien overtuigingskracht om leegstaand industrieel erfgoed onder de aandacht van potentiële huurders te brengen. Daarin slagen Barbara Westrik, Jean-Paul Bedaux en Arno in ’t Veld uitstekend bij de transformatie van het voormalige CSM-terrein in Halfweg tot SugarCity.

De unique selling points van SugarCity zijn talrijk: werken en verblijven in een bijzondere historische omgeving met een aantrekkelijke mix van functies, uitstekende bereikbaarheid, ruim parkeren en lage huurprijzen met flexibele termijnen.

Bij een dergelijke grootschalige duurzame herontwikkeling heb je pioniers nodig, die als huurder direct de unieke kansen op SugarCity zien. ‘Mensen moeten er doorheen kunnen kijken. Je begint namelijk met een historisch fabrieksterrein met leegstaande gebouwen, van 1645 tot 1962. Verder was er aanvankelijk niets’, zegt Bedaux.

‘De kracht van het gebied is gelijk dat al het industrieel erfgoed er nog is en je dat in combinatie met een moderne invulling kunt hergebruiken, met behoud van het authentieke’, vult Westrik aan. ‘Dit is een unieke plek in Nederland die je nergens anders meer ziet.

Wij merken de afgelopen jaren dat er steeds meer vraag naar dit soort authentieke gebieden komt en maken de mensen enthousiast door ze te laten zien welke mogelijkheden er allemaal zijn op SugarCity.’

‘De markt vraagt inderdaad steeds vaker om bijzondere locaties’, stelt In ’t Veld. ‘Men wil niet meer in een standaardgebouw tussen de systeemplafonds en scheidingswanden

20

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Jean-Paul Bedaux

Arno in ’t Veld

Barbara Westrik

zitten. Een gebouw met originele details spreekt veel meer aan.

het stadscentrum naar hier gekomen, omdat zij slecht bereikbaar

Wie in de suikerfabriek binnenkomt, staat versteld van de details

voor haar klanten was.’

van de gebouwen.’

‘We gaan op SugarCity ook met het nieuwe werken aan de slag’,

De strategische ligging, goede bereikbaarheid en zeer ruime parkeer-

vervolgt Westrik. ‘We zijn bezig met de aanleg van een glasvezel-

mogelijkheden op SugarCity zijn belangrijke kwaliteiten een tijd waarin

netwerk, zodat huurders van kantoorruimte in de silo’s ook buiten op

in Nederland de mobiliteit steeds meer onder druk staat. SugarCity

het terras van het restaurant of in een vergaderruimte in de fabriek

ligt aan de N200, dat een directe aansluiting heeft op de A9 en A10

met hun laptop kunnen inloggen op hun eigen systeem. We willen

richting Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Alkmaar. In 2012 wordt

flexibele werkplekken creëren.’

de Westrandweg geopend. Dit zal de bereikbaarheid nog verder

Cobraspen heeft met een van de grootste energieleveranciers van

optimaliseren. De Westrandweg vormt een verbinding tussen de

Nederland een intentieovereenkomst gesloten om op het terrein

Coentunnel en het knooppunt Raasdonk. Verkeer van de A10-west

energie te produceren en gebruiken. Westrik: ‘De laatste technolo-

krijgt zo een rechtstreekse aansluiting op de A5 en de A9 en vice

gieën op het gebied van energie worden op het terrein geplaatst en

versa. Het openbaar vervoer krijgt in 2011 een impuls met het nieuwe

alle daaruit opgewekte energie wordt teruggeleverd aan het terrein.

NS station Halfweg-Zwanenburg, pal tegenover SugarCity. ‘Verder

Er wordt zodoende een ‘self sustainable terrein’ gecreëerd. Dat is

zorgt een brug over het water voor een verbinding met Zwanenburg

uniek en nieuw in Europa. En het levert tevens een voordeel voor de

en het hele verzorgingsgebied erachter, waarmee het gebied van

huurders op in de vorm van lagere energiekosten.’

twee kanten goed bereikbaar is’, aldus Bedaux.

De huurprijs en servicekosten op SugarCity liggen ook een stuk lager

SugarCity wordt een aantrekkelijk verblijfsgebied, met een diversiteit

dan in steden als Amsterdam. Men huurt hier een unit van 175 m²

aan gebouwen uit verschillende tijdvakken en een rijke mix van func-

voor nog geen € 2.000 per maand. Westrik: ‘Wij bedienen ook de

ties als kantoren, winkels, horeca, hotel, jachthaven, congrescentrum

huurder met weinig ruimtebehoefte. Daarnaast zijn we flexibel in onze

en andere leisurefuncties. ‘Die combinatie van vormen, stijlen en

huurtermijnen. Het is op SugarCity geen harde eis dat je gelijk voor

functies maakt het heel erg leuk’, meent Bedaux. ‘Alles kan straks

vijf jaar tekent. Daarin denken we mee met de klant.’

op het terrein, behalve wonen’, aldus Westrik. ‘Het wordt een terrein met heel veel reuring.’

Multifunctioneel gebied Met de sluiting van de suikerfabriek is ongeveer 110.000 m²

Zittende huurders

grondoppervlak vrijgekomen voor herbestemming. Dit is ongeveer

SugarCity biedt kantoor-, winkel- en bedrijfsruimte aan voor alle doel-

eenderde van heel Halfweg. Het multifunctionele gebied biedt

groepen en bedrijfssectoren. Zittende huurders als Pepe Jeans, Cross

(huur)ruimte aan kantoren, showroom, bedrijvigheid, detailhandel,

Jeanswear, JC Rags, DEPT, Freemz, Rebel Rebel, Charapa, Kentie en

horeca, hotel, bioscoop, jachthaven, evenementencentrum en ove-

Partners Architekten en Leadershipint ervaren de voordelen van de

rige leisure. Voor meer informatie: Cobraspen, tel. 023 - 526 49 49.

locatie in Halfweg. Westrik: ‘Kentie en Partners is bijvoorbeeld vanuit

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

21

22

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Corio: ‘ Elk winkelcentrum heeft parels nodig’

Samen op weg naar diversiteit Winkelcentra moeten plekken zijn waar consumenten graag komen, is de filosofie van vastgoedbelegger Corio. Daarbij is een onderscheidend winkelaanbod onontbeerlijk, stelt CEO John van Haaren van Corio Nederland. Corio probeert dat onder meer te realiseren door nauwe relaties met haar huurders te onderhouden. Brigit Gerritse, Hoofd Verhuur bij Corio Nederland: ‘Elk winkelcentrum heeft zijn eigen parels nodig.’

Het was alsof er een open zenuw werd geraakt. John van

willekeurig moment zijn huurcontract mag doorverkopen,

Haaren liet eind maart weten dat de huidige huurwetge-

bijvoorbeeld aan een grote keten.

ving het aantal zelfstandige winkeliers in dit land beperkt en ketenvorming in de hand werkt. Gevolg: massale

Dialoog

media-aandacht en onder meer een uitnodiging van de

‘Wij hebben zeker geen bezwaar tegen ketens’, benadrukt

Nederlandse Vereniging van Gemeenten voor een verdere

Gerritse. ‘Zij zorgen immers voor een groot deel van de

toelichting. Uit een onderzoek van bureau Locatus bleek

bezoekers. Maar elk winkelcentrum heeft een paar eigen

dat het aantal zelfstandige winkeliers op A-locaties tus-

parels nodig, zo’n klein speciaal winkeltje dat je nergens

sen 2003 en 2010 was gedaald van 20 naar 13 procent.

anders vindt.’

‘Het vermoeden dat de winkelgebieden steeds meer op

Als eigenaar van winkelcentra probeert Corio in goed

elkaar lijken, werd eindelijk door onderzoek bevestigd,’

overleg met huurders een gevarieerd aanbod te houden,

zegt Brigit Gerritse.

zo vertelt Gerritse, al is dat binnen de huidige huurwetgeving niet altijd gemakkelijk. ‘Als wij de aantrekkingskracht

Corio houdt zich momenteel in zes Europese landen bezig

voor consumenten vergroten, dan hebben ook de ketens

met de ontwikkeling en het beheer van winkelcentra,

daar belang bij.’

maar alleen in Nederland is de dominantie van winkel-

Het past in de filosofie van Corio, dat in Nederland onder

Winkelcentra

ketens zo groot dat het voor Corio als winkelverhuurder

meer Hoog Catharijne, Rotterdam Alexandrium en Villa

moeten plekken

moeilijk is om zelfstandige winkeliers voor de winkelcen-

Arena in Amsterdam exploiteert. Winkelcentra moeten

tra te behouden. Dat is historisch zo gegroeid, aldus Van

plekken zijn waar consumenten graag komen en zich

zijn waar con-

Haaren. Hij wijt dat aan de huidige huurwetgeving, die

prettig voelen. In zo’n omgeving zullen retailers vanzelf

sumenten graag

ooit bedoeld was ter bescherming van de toch al sterke

een optimale omzet behalen, zo is de visie en ervaring van

komen en zich

Nederlandse middenstand. ‘Een kleine ondernemer

het bedrijf. Corio streeft dus naar een uitgebalanceerde

prettig voelen

moest als pensioenvoorziening zijn zaak kunnen verkopen

mix van zowel ketens - die hoge aantallen bezoekers

aan een opvolger of andere partij.’ In de winkelhuurwet

genereren - als zelfstandige detaillisten waarmee een

is destijds daarom vastgelegd dat een winkelier op ieder

winkelcentrum zich kan onderscheiden.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

23

Goede contacten Sinds het ontstaan van Corio in 2000 - als gevolg van een fusie tussen vastgoedfonds VIB en retailbelegger WBN is er binnen de onderneming direct veel aandacht geweest voor centermanagement. Daarbij krijgt elke Nederlandse regio een eigen team toegewezen, dat goed op de hoogte is van de wensen van de huurders en consumenten in het betreffende gebied. Bovendien wordt elk winkelcentrum in eigen beheer gemanaged. Goede contacten en relaties met de lokale ondernemers staan daarbij centraal.

Gerritse: ‘Corio werkt momenteel bijvoorbeeld hard aan energiebesparing en duurzaamheid. Dat kan niet zonder hulp van de huurders.

We denken bijvoorbeeld aan ‘green leasing’, het samenstellen van milieuvriendelijke huurcontracten waarbij je afspraken maakt over energie- en waterverbruik. In de kantorenbranche zie je dat al vaker.

Momenteel inventariseren we bij onze veertig grootste huurders welke wensen en verwachtingen zij op het gebied van duurzaamheid hebben. Het is nu nog een kwestie van aftasten, maar ik verwacht dat green leases in de nabije toekomst ook op de winkelmarkt gebruikelijk zullen worden.’

huurinkomsten te genereren dan in het jaar ervoor. Niet voor niets investeert het bedrijf uitsluitend in vastgoed op A-locaties, die de

Veel hoeft de overgang naar een milieuvriendelijker beheer niet te

consument altijd wel weet te vinden. Er is dan ook nauwelijks sprake

kosten, vermoedt ze. Zo kan led-verlichting al flink schelen op de

van leegstand, zegt Gerritse. ‘En juist de crisis kan ook kansen bieden.

energierekening en wordt er behoorlijk wat warmte bespaard als

Waar zwakke retailers zich terugtrekken, ontstaat ruimte voor nieuwe

winkeliers af zouden stappen van openstaande buitendeuren. Maar

zelfstandige detaillisten met originele ideeën. Je ziet ook dat die ons

die afwegingen liggen natuurlijk bij de huurders, zo benadrukt Gerritse.

nu weer benaderen.’

‘Wij hebben ervaring met stenen, zij met het winkelvak en de klant.’

Waarmee het gesprek weer is beland op de scheve verhouding tussen

Meer variatie

ketens en zelfstandigen. Corio discussieert mee over het onderwerp

De milieuvraagstukken zijn niet anders in de winkelcentra die Corio

in onder meer Utrecht, Almere en Maastricht. Terwijl die laatste stad

bezit in Frankrijk, Spanje, Italië, Turkije en (sinds kort) Duitsland. Wel

toch bekend staat om zijn winkelmogelijkheden. Dat geeft wel aan

is er door de andere regelgeving in deze landen veel meer variatie

hoe breed de zorg over de verschraling van het winkelaanbod wordt

in het winkelaanbod, stelt Van Haaren, die zelf de Spaanse Corio-

gevoeld. ’Zeker als gevolg van de toename van internetverkopen, zijn

divisie opzette. ‘Door de andere regelgeving in Spanje krijgen kleine,

Nederlandse retailers - keten of niet - alleszins gebaat bij een aan-

speciale winkels daar veel makkelijker een voet aan de grond. Ik heb

trekkelijk winkelcentrum’, legt Gerritse uit. Webwinkels doen immers

het zelf gezien bij ons exclusieve winkelcentrum Sexta Avenida in

de meeste zaken op momenten dat de winkelcentra gesloten zijn.

Madrid, waar een modeketen als Zara niet binnenkomt. Tegen hen wordt gewoon gezegd: ‘jullie passen hier niet’. Hoewel de CEO nog

Van Haaren en Gerritse zijn ervan overtuigd dat het overleg met de

eens benadrukt dat ketens gewoon thuishoren in het winkelaanbod,

huurders en andere betrokkenen een positief resultaat zal opleveren.

beschouwt hij de mediterrane thuismarkten als voorbeeld voor

Corio doet alvast een stap in de goede richting door zijn Nederlandse

Nederland.

winkelcentra blijvend te verduurzamen en te vernieuwen en door te pleiten voor een modernere juridische basis voor winkelverhuur,

Maar voorlopig legt de Nederlandse huurwetgeving daarvoor teveel

opdat er voor zelfstandig winkeliers in de toekomst ook weer moge-

beperkingen op. Alleen met juridisch ‘kunst en vliegwerk’ lukt het

lijkheden ontstaan om zich te vestigen in de belangrijkste winkelge-

Corio vandaag de dag om een redelijk uitgebalanceerd aanbod in

bieden. Gerritse: ‘Een bezoek aan de winkel kan dan ook leuker

winkelcentra te creëren. ‘Eén of twee supermarkten, een versstraat,

blijven dan een bezoek aan een website. Ik denk dat iedereen, zowel

wat modezaken, een drogist: zoiets functioneert gewoon goed’, zegt

binnen als buiten de branche, dat wel inziet en tot goede afspraken

Gerritse. Dat blijkt wel: in crisisjaar 2009 wist Corio 6,9 procent meer

wil komen.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

25

26

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

De kracht van

Bruna

In deze tijd, waarin je makkelijk van ‘een dubbeltje een kwartje kan maken’, lijkt het vreemd: maar in de 19de eeuw mocht Bruna geen lid worden van de Bond van Uitgevers omdat ze de ‘gewone man’ aan het lezen brachten. Bruna Haarlem was in 1868 een unicum met het concept inloopwinkels. Maar ook in de huidige tijd onderscheidt het Bruna-concept zich volgens algemeen directeur Peter Brouwer van andere ketens.

‘Bruna is gestart in 1868 in Haarlem met een

als één van de oudste franchiseorganisaties.

boeken-inloopwinkel, ‘ vertelt Brouwer. ‘We

Bruna past het franchiseconcept al toe sinds

hebben altijd dicht bij de consument gestaan

1948. Nu hebben we 335 franchisewinkels

en lezen van elitair, laagdrempelig gemaakt.

en 40 eigen winkels. Wij zijn sterk op stations

Ook nu nog zijn Bruna winkels altijd dicht in

en in winkelcentra, maar ook in dorpskernen

de buurt en ga je gemakkelijk naar binnen.

waar we soms de enige aanbieder zijn. Soms

Daarnaast onderscheidt Bruna zich ook door

is er ook plaats voor drie winkels. En we

een grote naamsbekendheid, goede eigen

gaan ook zitten waar concurrenten zitten. De

uitgaven, scherpe aanbiedingen en een ser-

kracht van Bruna is een centraal vastgestelde

vicegerichte instelling.’

formule met de inzet van de ondernemer in de lokale situatie. De optelsom van beide is

Eén van de oudste franchisers

meer dan een filiaalbedrijf. Ik denk dat fran-

Maar Bruna heeft nog meer bijzonders

chiseorganisaties door de optelsom van de

te melden. Brouwer: ‘Bij de Nederlandse

centrale formule en het lokale ondernemer-

Franchiseorganisatie worden we genoemd

schap beter werken.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

27

Open een deur naar een betere toekomst

Bouwt u mee? www.homeplan.nl doneer op giro 236700 en steun HomePlan

‘We openen vijftien à twintig winkels per

Nieuwe formule

moeten nu een boekendiploma hebben, we

jaar die turn key worden opgeleverd. Er zijn

Innovatief inspelen op nieuwe ontwikkelin-

helpen ze ook actief om dat te behalen. Er

plenty ondernemers die zich willen inkopen.

gen is één van de sterke kanten van Bruna.

moet altijd iemand in de winkel aanwezig zijn

We werven ze via kranten en via Bruna.nl.

‘Bruna gaat met haar tijd mee. In 1999 was

die van boeken af weet. Daarvoor ga je als

De potentiële franchisenemer gaat door een

er al een nieuwe formule geïntroduceerd

consument uiteindelijk naar een gespeciali-

behoorlijke selectie van 3 gesprekken en een

met een prachtig interieurconcept. Tijden

seerde winkel.’

assesment. De taak van de franchisenemer

en trends veranderen, en de kleurstellingen

is onder meer om in te spelen op de lokale

werden steeds meer basic. In 2006 is de

Witte en grijze vlekken

markt. De overgrote meerderheid van de

huidige nieuwe formule uitgerold waarin

‘Bruna is verspreid over heel Nederland, maar

voorraad wordt centraal vastgesteld, maar

de dominantie van de boeken nog groter is

toch hebben we nog een kaart met witte en

juist die laatste 10 à 15 procent speelruimte

geworden. Wij vinden dat wij moeten uitstra-

grijze vlekken. Op de witte vlekken zou nog

maakt het succes van een winkel. Vroeger

len dat wij een echte boekhandel zijn en ieder

ruimte zijn voor een Bruna winkel.

was die speelruimte hoger, omdat men

boek kunnen leveren. Om de dominantie van

nauwelijks met schappenplannen werkte.

de boeken te benadrukken, hebben we boe-

‘Een Bruna filiaal (ca. 200 m²) bevindt zich meestal niet op A1 locaties in grote steden, ‘besluit Brouwer. ‘Dat is te duur. De vier-

‘We hebben altijd dicht bij de consument gestaan en lezen van elitair, laagdrempelig gemaakt’

kante meter prijs is de afgelopen jaren enorm gestegen, zonder dat de bestedingen in retail met ditzelfde percentage meegroeien. Het langdurig gezond houden van winkelstraten is de verantwoordelijkheid van de belegger of ontwikkelaar. Ik ken genoeg winkeliers die het niet gered hebben omdat de belegger of

Nu hebben we in veel meer winkels een

kentafels, presentatiemeubelen, ontwikkeld

ontwikkelaar niet inspeelde op de ontwik-

schappenplan. Dat werkt goed. Een andere

die meer de hoogte in gaan. In tegenstelling

kelingen. Het zou beter zijn als retailers in

taak van de franchisenemer is de service en

tot de vorige ‘oude nieuwe formule’ is het

een vroeg stadium bij ontwikkelingen worden

het persoonlijk contact onderhouden. Die

kleurgebruik bescheiden. De dominante kleur

betrokken, dan zou er nu minder leegstand

lokale klantenbinding moet er zijn om een

in de nieuwe Bruna winkel is bruin, met een

en betere verdiensten voor zowel belegger/

succesvolle winkel te krijgen. Als we geen

rood accent. Dat biedt ook meer aandacht

ontwikkelaar als retailer zijn. Er is namelijk

franchisenemer kunnen vinden, starten we

aan hetgeen waar het eigenlijk om draait: de

altijd een balans tussen wat je maximaal aan

desnoods tijdelijk met een eigen winkel. Het

–covers- van de boeken en tijdschriften. En

huur kunt vragen, en een nog enigszins

uiteindelijke streven is echter een franchise-

die bieden al voldoende kleur. Verder hebben

rendabele omzet voor een huurder.’

winkel: franchisers lopen als zelfstandige net

we de afgelopen jaren ook het kennisniveau

een stapje harder.’

van het personeel aangepakt. Medewerkers

Bruna is een landelijke detailhandelsonderneming, die actief is met 375 winkels op de markt van boeken, tijdschriften, papier- en schrijfwaren, dagbladen, wenskaarten en multimedia producten. In deze branche is Bruna marktleider. Naast de winkelketen biedt Bruna alle Nederlandse boeken, alle Engelstalige toptitels, Bladcadeau, Cadeaubox en Fotoproducten aan via de website met als unieke propositie: alle bestellingen kunnen zonder bezorgkosten in iedere Bruna winkel worden opgehaald.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

29

Crisis als uitdaging 30

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Nederlandse Raad van Winkelcentra:

‘Meer kansen dan bedreigingen voor winkelvastgoedmarkt’ De Nederlandse Raad van Winkelcentra (NRW) is een onafhankelijk platform dat retail, vastgoed en ruimtelijke ordening samenbrengt. Voor de Retail Special 2010 stelt Nederland in Ontwikkeling de Raad de vraag of er vandaag de dag nog sprake is van dynamiek in de winkelvastgoedsector.

Jan-Willem Weissink en Linda Kruit geven antwoord.

Al 25 jaar profileert de Nederlandse Raad van Winkelcentra zich als

sector,’ vult Kruit aan. ‘De winkelvastgoedmarkt moet op zoek naar

een netwerkorganisatie met een signalerend, opinievormend en

nieuwe structuren. Met een achterban van meer dan 650 leden uit

kennisoverdrachtelijk karakter. Nimmer in het 25-jarig bestaan van

250 verschillende bedrijven en organisaties merken wij dat iedereen

de NRW kreeg de Raad te maken met zulk zwaar economisch weer

zoekt naar een nieuwe vorm van ondernemen en samenwerken. Het

als nu het geval is. Want in de winkelvastgoedsector waarin NRW

loslaten van bestaande structuren is echter lastig. Neem bijvoorbeeld

opereert, heeft de crisis hard toegeslagen.

ontwikkelaars. Jarenlang hebben zij vrij makkelijk winkelcentra kunnen

Het woord ‘crisis’ heeft in het huidige klimaat dan ook een negatieve

ontwikkelen. Altijd waren er wel huurders voor de panden te vinden.

lading. Een crisis is een zware noodsituatie waarbij het functioneren

Altijd was er wel een eindbelegger die zo’n project in portefeuille

van een stelsel, van welke aard dan ook, ernstig verstoord raakt, meldt

wilde hebben. Maar die situatie is wezenlijk veranderd. Zowel aan de

internet-encyclopedie Wikipedia. Van oorsprong is de term echter

vraag- als aanbodzijde worden andere eisen gesteld.’

neutraal. Etymologisch komt het woord uit het Grieks en betekent het ‘scheiden’, ‘onderscheiden’, ‘beslissen’, ‘beslechten’, ‘richten’ en

Aanbodgestuurd wordt vraaggestuurd

‘oordelen’. Zo bezien is een crisis een ‘moment van de waarheid’

Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, de NRW ziet de crisis ook als een

waarop een beslissing moet worden genomen die van grote invloed

gunstige, kansrijke ontwikkeling. Immers, de omslag van aanbodge-

is op de toekomst.

stuurd naar vraaggestuurd winkelvastgoed kan, nee, móet nu gemaakt worden. ‘Het tijdgewricht waarin we leven is uitermate interessant,’

Verandering van winkelvastgoedmarkt

verklaart Weissink. ‘Het huidige economische klimaat is van invloed

Jan-Willem Weissink, directeur van Ahold Vastgoed en sinds april

op de manier waarop winkelplanners naar de consument kijken. Wat

2009 voorzitter van de Nederlandse Raad van Winkelcentra, en Linda

dat betreft zijn er belangrijke ontwikkelingen gaande. Zo staat de

Kruit, verenigingsdirecteur van NRW, beschouwen de huidige crisis

fijnmazige winkelstructuur die de afgelopen jaren kenmerkend was

in Nederland liever in zijn oud-Griekse context. Zij zien vooral kansen.

voor het Nederlandse winkellandschap onder druk. Doordat de Nota

‘We leven in een spannende tijd,’ zegt Weissink. ‘Het is uitdagender

Ruimte de lokale overheden meer speelruimte heeft gegeven, werd

een route uit te stippelen in een landschap dat door een aardver-

het makkelijker een vrijer vestigingsbeleid te hanteren. Nu kunnen

schuiving geen duidelijk wegennet meer heeft dan de gebaande

we concluderen dat er de afgelopen jaren heel veel vierkante meters

paden te bewandelen.’ ‘Door de crisis is er veel veranderd in onze

aan winkeloppervlak in Nederland is bijgekomen.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

31

Cosmic Cowboys, P.C. Hooftstraat, Amsterdam

Maqutos B.V. (sinds 1959) ontwerpt, bouwt en begeleidt tentoonstellingsen Interieurbouwprojecten.

Bedrijven die deelnemen aan beurzen willen een optimaal effect van hun stand op een beurs.

Maqutos inventariseert de doelstellingen van de deelname, verdiept zich in de corebusiness van de klant en combineert dit met de gegevens van de beurs: doelgroepen, locatie van de stand, enz.

Hierna volgt een ontwerpvoorstel dat optimale effectiviteit van de deelname dient. In nauw overleg komt zo een goede verhouding tot stand tussen budget en inzet van het medium. Hierbij geldt dat Maqutos turnkey oplevert en een full service bedrijf is. De klant wordt zoveel mogelijk werk uit handen genomen en kan zich uitsluitend met de inhoud van de beursstand en de voorbereiding van het standpersoneel bezighouden. Ditzelfde geldt natuurlijk voor interieurprojecten.

Skihut, Oosterbeek

www.maqutos.com

Met als gevolg dat de onderlinge concurrentie tussen winkelge-

herontwikkelen. Er kwamen nieuwe retailers en een fraai vormgege-

bieden groot is en verder zal toenemen.’

ven woningblok. Heel knap, de hele wijk is daar ongelooflijk blij mee.

‘Voorts zien we ontwikkelingen die van grote invloed zijn op het

Het vraagt visie, maar het kan.’

consumentengedrag en bestedingspatroon. De internetverkopen hebben een grote vlucht genomen en nemen nog steeds toe. De

Herontwikkeling is de toekomst

demografie wijzigt. Een aantal regio’s heeft te maken met bevolkings-

Binnen de winkelvastgoedsector zullen dergelijke herontwikkelings-

krimp. Daarnaast is winkelen niet meer vrijetijdsbesteding nummer

vraagstukken de komende jaren aan de orde van de dag zijn. Voor echt

één. Winkelgebieden moeten concurreren met andere vormen van

grootschalige nieuwe ontwikkelingen zal nagenoeg geen plaats meer

ontspanning en recreatie. De consument heeft veel te kiezen en de

zijn. Maar wie de uitdaging aangaat zich te richten op binnenstedelijke

kunst is om deze keuze positief te beïnvloeden.’

herontwikkelingen, kan de markt aan zijn voeten krijgen. Van groot belang daarbij is een uitstekende samenwerking tussen de betrokken

Crisis biedt kansen

partijen, waarbij het uitgangspunt moet zijn dat het eigen belang in

Al deze ontwikkelingen binnen het winkellandschap moeten volgens

dienst staat van het collectief belang.

de NRW kansen gaan bieden. Maar welke mogelijkheden zijn dat nu

In dat kader is NRW in 2009 de taskforce ‘Dynamische Winkelgebieden’

precies? ‘Ontwikkelaars, retailers en overheden zijn in deze huidige

gestart. Deze taskforce - bestaande uit actieve NRW-leden met dyna-

marktvorm nu gedwongen de handen ineen te slaan,’ legt Weissink

mische winkelplanning als werk- en interesseveld - beschouwt het

uit. ‘Samen moeten deze partijen bespreken welke kant ze in de

krachtenspel rond winkelomgevingen, waarbij zij stuwende en rem-

sector opgaan. Nogmaals, aanbodgestuurd ontwikkelen kan echt niet

mende factoren nader benoemen. Startvraag van de taskforce was: Hoe kunnen we een dynamische en duurzame retailontwikkeling

‘Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, de NRW ziet de crisis ook als een gunstige, kansrijke ontwikkeling’

stimuleren in de context van een veranderende stad? Antwoord op de vraag bleken kernwaarden als het bevorderen van samenwerking, kennisopbouw en -overdracht, ondernemerschap en het verbeteren van de attractiviteit van de winkelomgeving.

NRW kijkt vooruit Naast de taskforce ‘Dynamische Winkelgebieden’ blijft de hoofddoelstelling van NRW het verhogen van de kwaliteit van de winkel-

meer. Er zijn teveel meters, er is teveel aanbod. Natuurlijk kunnen er

vastgoedsector en de ontwikkeling ervan te stimuleren. Dit teneinde

altijd kwalitatief goede meters bijkomen, maar dat betekent ook dat

de attractiewaarde van het winkelaanbod voor consumenten te

‘slechte meters’ moeten worden gesaneerd.’

optimaliseren en de dynamiek binnen winkelgebieden te vergroten.

‘Tegelijkertijd is het ‘opruimen van slechte meters’ natuurlijk ook een

De komende jaren zal NRW zich dan ook vooral gaan richten op de

moeilijke opgave,’ gaat Kruit verder. ‘Want wie gaat dat betalen?

actualiteit binnen de volgende drie aandachtsgebieden...

Overheden in krimpregio’s worden nu al hard met de neus op de feiten gedrukt. Zij zitten daadwerkelijk met het probleem van leegstand

 de overheid en haar rol bij en invloed op de winkelstructuur;

van woningen, winkels en kantoren. Herontwikkelen is soms een

 de samenwerking tussen betrokken partijen in het Nederlandse

optie, maar financieel moet dit voor alle partijen uiteraard aantrekkelijk genoeg zijn. Anders beginnen zij er niet aan. Inmiddels wordt

winkellandschap;  de consument en zijn gedrag.

al gesproken over het stichten van saneringsfondsen. Een goede zaak, lijkt ons. De overheid zou hierin een cruciale rol moeten gaan

Kruit: ‘NRW wil informatiestromen op gang brengen en kennis uitwis-

spelen, maar ook overheden hebben geen geld meer. Een lastige

selen ten aanzien van (remmend werkende) wetgeving, planproce-

kwestie dus, maar ook een uitdaging. Als men daar gezamenlijk mee

dures, de bereikbaarheid van binnensteden, parkeren en kansen voor

aan de slag gaat, kunnen prachtige dingen worden gerealiseerd. Kijk

herontwikkeling van winkelvastgoed. Voorts wensen we de samen-

naar een project als Overkapel in Utrecht, de winnaar van de NRW

werking tussen overheden als rijk, provincies en gemeenten en

Jaarprijs 2010. Een behoorlijk verpauperd wijkwinkelcentrum zonder

marktpartijen als retailers, ontwikkelaars en beleggers op basis van

enige uitstraling dat geteisterd werd door vandalisme, criminaliteit

vertrouwen en wederzijds begrip te stimuleren. Daarbij maakt het

en leegstand. Toch kwam er een ontwikkelaar die samen met de

niet uit dat de marktomstandigheden moeilijk zijn. Het maakt de

gemeente kansen zag dit winkelcentrum duurzaam en profijtelijk te

missies alleen maar uitdagender.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

33

Van wegwijzer naar totaalconcept

Reklaspits geeft smoel

Reklaspits ontwikkelt en realiseert formulestyling voor retailers en bewegwijzering en lichtreclame voor gebouwen en terreinen van organisaties.

Vooral wat betreft de positionering van winkelgebieden is volgens het bedrijf nog veel te winnen. Michel Jonkheer: ‘Men moet smoel durven geven.’ 34

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

aan winkelgebieden De routing in het ziekenhuis, de huisstijl van de drogist in het win-

gaan wij voor Pathé een passende uitstraling voor hun bioscoop aan

kelcentrum, de weg vinden op luchthaven Schiphol... Overal wordt

het Buitenhof in Den Haag realiseren. Het Buitenhof is monumentaal,

iedereen geïnformeerd door de bewegwijzering, lichtreclame en

bijna klassiek. Omdat men respect heeft voor de unieke architectuur,

formulestyling van Reklaspits. Waar de slager vroeger op de zijkant

willen wij een beeld ontwikkelen wat voldoet aan de richtlijnen van

van zijn auto schilderde dat hij het vlees rondbracht, daar pakt het

Pathé, maar ook recht doet aan de omgeving. Dat kan betekenen

bedrijf uit Wormerveer tegenwoordig de zaken modern, deskundig en

dat we een passender kleurpalet gebruiken en mogelijk duurzame

creatief aan. Met een perfect afgestelde verbinding van informatie,

energiezuinige LED-verlichting. Projectspecifiek werken dus.’

locatie, vormgebruik, typografie, kleurgebruik en materialisatie versterkt Reklaspits de boodschap die een retailer, gebouw of terrein

Focus op winkelgebieden

wil uitdragen.

Met klinkende namen als Corio, Ahold en SCM Europe bedient

‘Reklaspits is een full service-organisatie,’ zegt Michel Jonkheer (38),

Reklaspits een clientèle om trots op te zijn. Dankzij de projectmatige,

hoofd Marketing, Verkoop & Design. ‘Wij adviseren de klant op welke

servicegerichte en innovatieve werkwijze van het bedrijf weten al deze

wijze zijn of haar identiteit het best wordt uitgedragen. Naast advies

klanten de weg naar Wormerveer inmiddels blindelings te vinden. Eén

en ontwerp verzorgt Reklaspits het gehele projectmanagement: het

marktsegment echter kan volgens Jonkheer extra aandacht gebruiken:

voor de klant produceren, installeren, beheren en onderhouden van

de winkelcentra en centrumgebieden.

de huisstijl en bijbehorende communicatiedragers. Een ‘one-stop-

‘Veel ontwikkelaars, gemeenten, eigenaren en beheerders zijn teveel

shop’-concept waarmee de desbetreffende organisatie of het bedrijf in

‘naar binnen gekeerd’. Natuurlijk is het voor de betrokken partijen

kwestie in één gestroomlijnd traject wordt voorzien van de gewenste

essentieel dat de retaileenheden zo snel mogelijk verhuurd worden.

formuleboodschap met een passende look en feel.’

Maar minstens zo belangrijk is dat ze hun winkelgebied ‘smoel geven’.

Het centrum moet een positionering hebben, een beleving uitstra-

Wegwijzer wordt totaalconcept

len. Zo van: Dit is Stadshart Amstelveen! Welkom in Alexandrium!

De werkwijze van Reklaspits is even eenvoudig als effectief. Goed

Hier in Villa ArenA moet u zijn! Als dat overkoepelende stempel is

luisteren en creatief en duurzaam handelen is het devies. Een werk-

bewerkstelligd, is het zaak dat de bijbehorende retailers en huurders

wijze ook die door de jaren heen – Reklaspits is al sinds 1976 expert

enthousiast worden en aanhaken bij die eenduidige positionering. Zo

op het gebied van visuele communicatie – is meegeëvolueerd met

versterken centrum en retailers elkaar als krachtig winkelgebied. In

de wensen van de klanten. ‘Vroeger was het meestal een bordje hier

Nederland gebeurt dat nog te weinig, maar dát is de formule die wij

ophangen en een wegwijzertje daar plaatsen,’ legt Jonkheer uit. ‘Nu

als Reklaspits graag uitdragen.’

zie je dat opdrachtgevers en adviseurs als architecten, ontwikkelaars, beleggers, eigenaren, beheerders en gemeenten een meer volwas-

Smoel voor Stadshart Amstelveen

sen en integrale uitstraling willen. En daar denken en groeien wij als

Een mooi voorbeeld van het smoel geven van een winkelcentrum door

opdrachtnemer in mee.’

Reklaspits is Amstelveen. Door eigenaar Unibail-Rodamco werd het

‘Meestal begint een opdracht met een uitnodiging: kom eens bij ons

Zaanse bedrijf uitgenodigd een voor het Stadshart unieke welkoms-

project kijken. Dan gaan we eerst in gesprek om te bepalen wat de

attitude mede te ontwikkelen en implementeren. ‘Met een klant en

klant wil. Moet de bestaande huisstijl verder doorgetrokken worden?

een extern ontwerpbureau zijn we aan de slag gegaan en hebben

Moet de huisstijl cosmetisch worden verfrist? Of moet de huisstijl

we voor Amstelveen een geheel eigen uitstraling gecreëerd,’ aldus

zelfs compleet vernieuwd worden? Dan gaan we in samenwerking

Jonkheer. ‘We hebben het Stadshart echt een gezicht gegeven. Een

met de opdrachtgever en eventuele externe bureau’s aan de slag. Na

prachtig project dat vanwege de grootte gefaseerd moest worden

een proces van ontwikkelen, ontwerpen, aanpassen, het eventuele

aangepakt. Het is niet haalbaar om in één week alle oude uitingen

aanvragen van vergunningen en implementeren komen we zo geza-

van het winkelgebied eraf te slopen en te vervangen door de nieuwe

menlijk tot een ‘visitekaartje’ dat aan alle wensen en eisen voldoet. Zo

identiteit. En als er íets heilig is, is het een eenduidige stijl.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

35

Van bakstenen naar beleving Als je weet wat mensen beweegt, bouw je beter Corio Nederland biedt een totaalproces, van vastgoedontwikkeling tot succesvolle winkelcentra. Kort gezegd: van bouw tot exploitatie. Door ons actieve hands-on management zijn we in staat winkelcentra te creëren met oog voor de omgeving.

Waar retailers floreren en consumenten graag komen.

Corio is één van de grootste beursgenoteerde beleggers in vastgoed, met een focus op retail in Europa. De portefeuille van 6,5 miljard euro bestaat voor 95% uit winkelcentra in Nederland, Frankrijk, Italië, Spanje, Turkije en Duitsland.

Corio | St. Jacobsstraat 200 Postbus 8243 | 3503 RE Utrecht t +31 (0)30 2346464 | e info@nl.corio-eu.com

Oud, nieuw, niks mag door elkaar hangen. Daarom heb-

en maak een huisstijlconcept voor Spuimarkt. Dit viel

ben we het project in stukken geknipt. Omdat het zo’n grote

in zeer goede aarde en als de gemeente akkoord gaat,

klus was, zijn we ook vaak ’s avonds en ’s nachts aan het

wordt het voorstel geïmplementeerd.’

werk gegaan. Want overdag moest de consument natuurlijk wel gewoon lekker en veilig kunnen blijven winkelen en

Integrale communicatie

euro’s uitgeven. Stadshart Amstelveen is nu voltooid met

Niet alleen in Amstelveen, Rotterdam en Den Haag

als hoogtepunt drie recent geplaatste, grote lichtbakken

werkt Reklaspits aan het visitekaartje van winkelgebie-

boven de ingang van de parkeergarage. Een bijna militaire

den. Ook Hoofddorp Winkelstad en de gemeente Zeist

operatie compleet met wegafzettingen. Geweldig.’

werken met Reklaspits inmiddels hard aan een nieuw, fris en vooral eenduidig gezicht. Met name Zeist is

Volgende halte: Spuimarkt Den Haag

volgens Jonkheer een bijzonder project. ‘Voor winkel-

De projectmatige totaalaanpak van Reklaspits heeft inmid-

centrum Belcourt hebben wij een corporate beeld

dels zo’n vlucht genomen, dat het bedrijf steeds vaker

bedacht. En in opdracht van de gemeente Zeist gaan

voor nieuwe projecten wordt benaderd. Zo zijn Jonkheer

we dit beeld doortrekken naar het gehele centrumge-

en de zijnen nu - net als in Amstelveen - bezig het eigen

bied. Een beeld maar wel allemaal met een eigen

Al bij het

gezicht van het Rotterdamse Alexandrium te complete-

identiteit. Het hele project moet een logische, klant-

aanrijden moet

ren. Dat het ontwikkelen en implementeren van een huis-

vriendelijke winkelrouting worden, een positionering

stijl bij Reklaspits in de juiste handen is, zal binnenkort ook

voor het hele centrum van Zeist. Grontmij pakt de tien

Spuimarkt in Den Haag ondervinden: een winkelgebied

parkeergarages aan die zich onder dit gebied bevinden.

Hé, leuk:

dat vorig jaar nog de NRW-prijs 2009 in de wacht sleepte.

Op onze beurt adviseren wij weer hoe deze garages op

shoppen!

‘De beheerder van Spuimarkt werd getipt om Reklaspits

het gebied van communicatie moeten ‘smoelen’. Al bij

eens naar de uitstraling van het winkelgebied te laten kij-

het binnenrijden van het centrumgebied moet men

ken,’ vertelt Jonkheer. ‘Er werd onvoldoende uitgedragen

denken: Hé, leuk: shoppen! Vervolgens parkeert men

dat de consument zich daar in het Haagse winkelgebied

in een beleving die de consument in het bovengrondse

Spuimarkt bevond. Ik zag een wildgroei aan reclame-

winkelgebied terugziet. Dát is het integraal doortrekken

uitingen. Ik heb WPM Winkelcentrummanagement toen

van de communicatie. Een geweldige opdracht waar

een voorstel gedaan: ik kom terug met een vormgever

we een prachtig project van gaan maken.’

men denken:

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

37

Van boeien via binden naar bouwen

Steeds herontwikkelt winkelcentra

V.l.n.r. Peter Hagedoorn, Coen Meijerink en Henk de jong

38

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Steeds is een adviesbureau voor stedelijke vernieuwing dat de brug slaat tussen beleid en praktisch handelen. Vooral de herontwikkeling van winkelcentra en wonen boven winkels zijn thema’s die op de expertise van Steeds kunnen rekenen. Coen Meijerink, Henk de Jong en Peter Hagedoorn over hun werkwijze, lopende projecten en de focus op algemeen belang.

‘Eigen belang moet plaatsmaken voor collectief belang’ Het zijn drukke tijden voor Steeds. Nu de crisis in alle geledingen van

Hierin gaan wij als onafhankelijke en transparante partner aan tafel

de economie hard heeft toegeslagen, neemt de investeringsbereid-

zitten met alle partijen die een raakvlak hebben met het desbetref-

heid af. Gevolg: nieuwbouw stopt, vertraagt of wordt op kleinere

fende winkelcentrum. Winkeleigenaren, ondernemers, beleggers,

schaal voortgezet. Daarentegen groeit door de recessie de aandacht

ontwikkelaar, gemeente, woningbouwvereniging... In deze initiatief-

voor bestaand vastgoed momenteel sterk. En dus is er volop ‘werk

fase zorgen we dat alle partijen vertrouwen in elkaar krijgen en een

aan de winkel’ voor het adviesbureau uit Delft. Want één van de

intentieovereenkomst afsluiten: dít is het winkelgebied, déze kant

specialismen van Steeds is de procesbegeleiding van herontwikke-

willen we op en dít is de manier waarop we dat gaan aanpakken.’

ling van winkelcentra, en dan met name die met een Vereniging van Eigenaren (VvE)-structuur. Kortom, winkelgebieden met versnipperd

Binden & bouwen

eigenarenbezit.

Als het vertrouwen is uitgesproken en de intentie verklaard, treedt strategiefase 2 in werking: het binden. Volgens Steeds het belang-

‘Een winkelcentrum heeft een bepaalde levenscyclus,’ zegt Coen

rijkste, maar ook kwetsbaarste stadium van het hele proces. ‘Het

Meijerink, procesmanager bij Steeds. ‘Om de zoveel jaar moet er

binden bestaat voornamelijk uit het omzetten van het ‘gedeeld

structureel groot onderhoud gepleegd worden of aan revitalisering

verlangen’ in contractuele afspraken met alle betrokken partijen,’

gedaan worden.’ ‘De crisis heeft de groeiende aandacht voor bestaand

vervolgt De Jong. ‘Cruciaal, omdat de vrijblijvendheid dan meer een

vastgoed versneld,’ vervolgt Henk de Jong die bij Steeds eveneens

verplichting wordt. Kwetsbaar ook, omdat we juist dan iedereen aan

de functie van procesmanager vervult. ‘In tijden van recessie denken

boord moeten zien te houden. En dat bereik je alleen door juridisch

winkelcentra: we móeten iets doen om de consument weer naar onze

alles goed vast te leggen. Pas als dát eenmaal is bereikt, kan het

winkels te trekken. En wel nu.’

ontwikkelen en uitwerken van het stedenbouwkundig plan beginnen. Het project moet financieel getoetst worden, de maatschap-

Fase 1: het boeien

pelijke haalbaarheid ervan moet worden onderzocht en de eerste

Het herontwikkelen van winkelcentra met een VvE-structuur is een

ontwerpen moeten van de tekentafel rollen. Als dat achter de rug is,

moeilijk proces dat van veel, vaak ook externe factoren afhankelijk is.

treedt fase 3 in werking: het bouwen. Een vanzelfsprekend stadium

Om teloorgaande winkelgebieden op effectieve wijze te revitaliseren,

waarin met daadwerkelijke bouwkundige ingrepen het winkelgebied

hanteert Steeds de strategie van boeien, binden en bouwen. ‘Om

wordt herontwikkeld. Want dat is waar Steeds uiteindelijk voor

een herontwikkeling beheersbaar te maken, splitsen wij het proces

staat: bestaand vastgoed optimaliseren, verbeteren en naar ieders

op in drie fases,’ aldus Meijerink. ‘Fase 1 noemen wij het boeien.

tevredenheid hergebruiken.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

39

8 9 10 JUNI AMSTERDAM RAI

www.provada.nl

2010

ONLINE KAARTVERKOOP IS INMIDDELS GESTART

PROVADA zet in op RETAIL WOENsDAG 9 juNI aanvang 13.30 uur Lips Capital Group Lounge hal 9 THEMA

FLExIbILISERING IN HET RETAIL LANDScHAP Het vermogen om te veranderen.

ONDER LEIDING VAN:

Gerard Groener Onder voorzitterschap van Gerard Groener, CEO Corio nv, zal een panel bestaande uit diverse retail deskundigen een aantal stellingen bediscussieren die de retail branche in deze tijd van algemene economische teruggang (consumentengedrag) en de opkomst van de internet handel als uitdaging tegemoet zien.

Voor meer informatie:

mayra@provada.nl +31 (0)30 60 514 24

MAKE IT HAPPEN MAKE IT REAL

Succes in Alkmaar

en gemeente in een open proces tot planvorming te komen. Een

Eén van de projecten waarop Steeds de boeien-binden-bouwen-strate-

zorgvuldig en gefaseerd besluitvormingsproces is essentieel om tot

gie heeft losgelaten, is winkelcentrum De Mare in Alkmaar. ‘De Mare

het gewenste resultaat voor het winkelcentrum als geheel te komen.’

was een wijkwinkelcentrum met twee grote VvE’s,’ legt Meijerink uit. ‘Liefst 45 ondernemers wilden een renovatie van het bestaande

Duurzaamheid in Schiedam

vastgoed waardoor ze hun winkels konden uitbreiden. De fase van

Naast De Mare in Alkmaar en Dauwendaele in Middelburg heeft

‘boeien’ was reeds afgerond. Men wist wat men wilde, er lag zelfs

Steeds ook winkelcentrum Hof van Spaland in Schiedam in porte-

al een stedenbouwkundigplan. Maar omdat men binnen de VvE’s niet

feuille. Doelstelling is het goed functionerende, maar gedateerde

tot een besluitvorming kon komen, liep het plan financieel, juridisch en

winkelgebied te optimaliseren en te verbinden met het naastgelegen

commercieel vast. Toen hebben ze ons gevraagd hen te helpen. Dat

Bachplein. ‘Wat we daar voor elkaar hebben gekregen, is dat er nu

hebben we gedaan en zelfs meer dan dat. Naast de renovatie, waarbij

een integrale visie ligt om Hof van Spaland en het Bachplein te ont-

een groot deel van de bestaande panden met ongeveer 2.500m² BVO

wikkelen tot het nieuwe hart van Schiedam-Noord,’ zegt Meijerink.

werd uitgebreid, is ook een aantal nieuwe winkelunits gecreëerd.

‘Wat een monofunctioneel winkelcentrum was, wordt een multifunc-

Een doorloopwinkel van Van Haren bijvoorbeeld, van 360m². En op

tionele gebiedsontwikkeling waarin wonen, winkelen, maatschap-

het centrale plein hebben we een kiosk gerealiseerd. Zo werd het

pelijke voorzieningen en infrastructuur op elkaar zijn afgestemd. Met

bestaande deel van De Mare opgewaardeerd en het winkelcentrum

de gemeente, vastgoedpartijen en winkelbezitters zijn we nu bezig

uitgebreid met naastgelegen hoogwaardige nieuwbouw. Deze twee

deze visie daadwerkelijk te transformeren tot een krachtig wijkvoor-

delen overlappen en versterken elkaar zo goed, dat we kunnen spre-

zieningscentrum dat ook duurzaam is. Want duurzaamheid is niet

ken van een succesvolle revitalisering van winkelgebied De Mare.’

alleen denken aan het milieu en gebouwen isoleren. Duurzaamheid is ook de juiste juridische constructies samenstellen en afspraken

Doorpakken in Middelburg

maken die een winkelgebied goed, maar vooral langdurig kunnen

Ook in Zeeland werkt Steeds hard aan de herontwikkeling van een

laten functioneren.’

winkelgebied. In Middelburg heeft winkelcentrum Dauwendaele de volle focus van het Delftse adviesbureau. Een interessant, maar

Wonen boven winkels

lastig project dat doorzettingsvermogen vereist. ‘Inzake Dauwendaele

Naast de herontwikkeling van winkelcentra wordt Steeds ook dikwijls

zijn we voor de derde keer aan de bindingsfase begonnen,’ vertelt

door gemeenten ingehuurd om de leegstand van woonruimte boven

Peter Hagedoorn, eveneens procesmanager bij Steeds. ‘In de

winkels aan te pakken. Taaie processen waarin geduld en consequent

eerste variant werd teveel nadruk gelegd op het toevoegen van

beleid sleutelbegrippen zijn. In opdracht van de gemeente Gouda zet

woningen. Toen is in goed overleg besloten de onderhandelingen

Henk de Jong zich al jaren in voor zogenaamde ‘Wonen Boven

over een stedenbouwkundig plan te stoppen. Het belang van één

Winkels’-projecten. En met succes: binnenkort wordt alweer de 50e

deelaspect mag nooit prevaleren boven het integrale belang van

woning opgeleverd. ‘Vroeger woonde de kruidenier boven zijn winkel,’

het winkelcentrum. Natuurlijk zal een vastgoedpartij streven naar

vertelt De Jong. ‘Maar uiteindelijk verkocht die kruidenier zijn winkel-

rendementsoptimalisatie en ontwikkelwinst. Maar voorwaarde voor

ruimte aan een filiaalbedrijf dat meteen de trap naar boven eruit

herontwikkelingssucces is dat een winkelcentrum als geheel weer

sloopte om zijn vierkante meters uit te breiden. Gevolg was dat de

goed gaat functioneren. Elk deelbelang is daaraan ondergeschikt en

ruimte boven de winkel leeg kwam te staan, een verschijnsel dat

daar hameren wij op.’

vooral in oude stadscentra steeds vaker voorkomt. In opdracht van

‘In tweede instantie diende zich voor Dauwendaele een grote ont-

gemeenten inventariseren wij die leegstand en bekijken wij hoeveel

wikkelende retailer aan,’ vervolgt Hagedoorn. ‘In deze variant lag

woningen daarin gecreëerd kunnen worden. Belangrijk daarbij is de

de nadruk op het toevoegen van een supermarkt. Helaas was er

vraag: hoe maken we de woonruimte weer toegankelijk zonder dat

onvoldoende sprake van open, transparant overleg met de eigena-

het ten koste gaat van verhuurbaar winkeloppervlak? Vervolgens

renvereniging over het winkelcentrum als geheel. Ook toen hebben

benaderen wij op locatie de betreffende eigenaars en gaan we met

de partijen besloten het ingezette proces te stoppen. Als je een

hen in onderhandeling. Dat begint z’n vruchten af te werpen, want

herontwikkelingsproject gelijkwaardig, transparant en op basis van

winkelhuurders gaan de voordelen van wonen boven winkels weer

vertrouwen wilt ingaan, is dergelijke openheid cruciaal. Binnenkort zal

inzien. De sociale controle wordt groter, de leefbaarheid van de stad

met een nieuwe ontwikkelende partij een intentie worden gesloten

verbetert. En zo gaat wonen boven winkels steeds meer tussen de

waarin het ontwikkelproces hervat wordt. Belangrijk is dat deze part-

oren zitten: wat goed is voor de stad, is goed voor mijn winkelgebied.

ner bereid is in nauwe samenwerking met de eigenarenvereniging

Een prettige denkomslag waar iedereen bij gebaat is.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

41

‘Locaties

Harald Telkamp (l) en Arnoud Bakker

42

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Multi Vastgoed ontwikkelt binnensteden en winkelcentra Multi Vastgoed is (her-)ontwikkelaar van binnensteden in het algemeen en winkelcentra in het bijzonder. Harald Telkamp en Arnoud Bakker belichten bijzondere projecten in aanbouw en geven een spectaculair kijkje in de toekomst.

Met vestigingen in zeventien landen is Multi Vastgoed leider op het

Media Markt, modezaken en gemakswinkels komt er voor ieder wat

gebied van binnenstedelijke ontwikkeling in Europa. Onlangs nog

wils. Ook worden in samenwerking met ING Real Estate 198 wonin-

werd Multi tot Best Global Retail Developer 2009 uitgeroepen door

gen gebouwd, zal er een nieuw stadshuis met publieke voorzieningen

Euromoney, het meest toonaangevende magazine op het gebied

komen en worden met de gemeente 1.200 extra parkeerplaatsen

van financiële markten. Met de Kalvertoren in Amsterdam en de

gerealiseerd. Architectonisch gezien wordt het Stadskwartier een

Rotterdamse Beurstraverse (de ‘Koopgoot’) is het bedrijf uit Gouda

kwalitatief hoogstaande omgeving; een plek met een eigen identiteit

ook in Nederland verantwoordelijk voor enkele bijzondere projecten.

die daadwerkelijk voelt als het hart van de stad. Een logisch opge-

Belangrijke speerpunten van de (her-)ontwikkeling of inweving van bin-

bouwd, veelzijdig en levendig centrum waar winkelboulevards en

nensteden zijn innovatie, architectonische kwaliteit en duurzaamheid.

smalle straatjes afgewisseld worden met grootstedelijke en intiemere

‘Door de verschraling van het winkelaanbod en het krimpende beste-

pleinen. In september 2010 gaat fase 1 open, in 2013 zal het gehele

dingsbudget van de consument moeten we de slag om het kritische

project klaar zijn.’

winkelpubliek op een andere manier winnen,’ zegt Harald Telkamp (38), directeur Verhuur Winkelontwikkelingen. ‘Dat doen we door te

Stadsplein, Spijkenisse

kijken naar locaties. Wat zijn de beste plekken om te winkelen? En

Voormalig dijkdorp Spijkenisse is de laatste decennia explosief

hoe zorgen we dat de consument naar die plek blijft terugkomen?

gegroeid naar een inwonertal van 75.000. Het centrum van de stad in

zijn heilig’ Locaties zijn voor ons heilig, dat is het succes van onze werkwijze.’

Zuid-Holland groeide echter niet mee. Daarom bouwt Multi Vastgoed

Samen met Arnoud Bakker (30) van de afdeling Verhuur Winkels

nu Stadsplein Spijkenisse. Arnoud Bakker: ‘Het nieuwe stadshart wordt

presenteert Telkamp enkele ambitieuze projecten van Multi Vastgoed.

tegen winkelcentrum De Kopspijker aangebouwd. Architect Sjoerd

Projecten die onderverdeeld kunnen worden in drie categorieën:

Soeters heeft een winkelgebied met twee gekromde winkelstraten

projecten in aanbouw, toekomstige projecten en projecten van de

ontworpen die uitkomen op een centraal stadsplein van 2.500 m²

buitencategorie.

met terrasjes, horeca en een lager liggende binnenwaterkade waar zomerse festiviteiten kunnen plaatsvinden. Aan het plein zullen ook

Stadskwartier, Nieuwegein

de entree van het nieuwe theater De Stoep en een Media Markt van

Het stadshart van Nieuwegein wordt momenteel volledig vernieuwd.

twee etages van 4500m2 komen. Boven de winkels realiseren we

Aan Multi Vastgoed de taak het centrum uit te breiden met winkel-,

met projectontwikkelaar AM Wonen 115 woningen die in Hanzestijl

woon-, werk- en uitgaansfuncties. ‘Rond het huidige winkelcentrum

worden gebouwd. Onder het Stadsplein komt een tweelaagse, onder-

CityPlaza, waarvan momenteel 7.000 m² wordt herontwikkeld, zal

grondse parkeergarage voor 750 auto’s. We schatten dat de opening

35.000 m² nieuw winkelgebied ontstaan,’ vertelt Bakker. ‘Met een

van Stadsplein Spijkenisse zo medio 2011 zal plaatsvinden.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

43

Stadskwartier - Nieuwegein

Centrumplan - Spijkenisse

Centrumplan, Gouda

Coolsingel - Rotterdam

belangrijkste winkelstraten bijeen komen, ontwikkelt Multi Vastgoed

Met zijn fraaie historische binnenstad is Gouda een stad waar retailers

in samenwerking met ABN AMRO een nieuw centrumproject. ‘Met

zich graag vestigen. De ruimte om winkels te exploiteren is er echter

een oppervlakte van 100.000 m² wordt Beurstraverse II één van

klein. Daarom heeft Multi Vastgoed plannen klaarliggen om het gebied

de grootste binnenstedelijke herontwikkelingen in Nederland,’ zegt

tussen het NS-station en de centrumstraten Kleiweg en Vredebest te

Telkamp. ‘Het plan is een tweede Beurstraverse, oftewel een tweede

herontwikkelen. ‘In de 27 jaar dat Multi Vastgoed in Gouda zit, is het

‘Koopgoot’ te realiseren. Deze zal aansluiten op de eerste koopgoot,

Centrumplan het eerste project dat we in onze ‘eigen’ stad doen,’ ver-

parallel lopen aan de Lijnbaan en uitmonden aan het Binnenwegplein.

telt Telkamp. ‘Grootste uitdaging is een logische routing van de hoofd-

Over vier of vijf lagen zal 35.000 m² winkelruimte en horeca worden

winkelstraat - de Kleiweg - naar het stationsgebied te creëren. Met

gebouwd.’

de ontwikkeling van het zuidelijke stationsgebied komt er 20.000 m² ruimte beschikbaar voor grote landelijke retail, kleinschalige winkelu-

‘Blikvanger van het project wordt een centraal gelegen, kubusvormig

nits, wonen, recreëren en parkeren. Zo versterken we het bestaande

gebouw dat is ontworpen door architect Rem Koolhaas,’ vult Bakker

met het te ontwikkelen winkelgebied en kan Gouda haar positie als

aan. ‘Een spannend, architectonisch statement waarin woningen,

winkelstad in de regio verder verstevigen. In 2011 beginnen we met

winkels en kantoren zullen komen. Een pand zo spectaculair dat

het Centrumplan dat uiteindelijk in 2013 klaar moet zijn.’

mensen er deel van willen uitmaken. De uitvoering begint in 2011 waarna Rotterdam in 2013 beschikt over de modernste kosmopoliti-

De Plu, Heerlen

sche binnenstad van Nederland.’

Ook in Heerlen gaat Multi Vastgoed binnenkort aan de slag. Probleem van de stad is dat het geen winkelcircuit, een zogenaamd ‘looprondje’

Spuikwartier, Den Haag

heeft. Daar gaat de ontwikkelaar aan werken. ‘Heerlen is voor de

Net als in Rotterdam gaat ook het centrum van Den Haag flink op de

retailer een stuurloze stad met veel verloedering, verpaupering en

schop. Binnenkort start Multi Vastgoed een grootschalige vernieu-

leegstand,’ aldus Telkamp en Bakker. ‘Nu is het zo dat de consument

wingsoperatie rond de Grote Marktstraat, van oudsher een belang-

steeds weer uitgelegd moet worden dat na drie straten rechts en

rijke doorgaande route waarlangs alle grote warenhuizen zich hebben

twee steegjes links de Media Markt zit. Ons plan gaat ervoor zor-

gevestigd. ‘Net als in Heerlen ontbreekt ook in het stadshart van Den

gen dat het nieuwe winkelhart structuur krijgt, dat duidelijk is waar

Haag een echt winkelrondje,’ legt Telkamp uit. ‘Met project

wat gebeurt. Met projectontwikkelaar 3W hebben we vastgoed

Spuikwartier worden van de Grote Marktstraat aantakkingen, dwars-

aangekocht in het gebied Schinkelkwadrant Zuid, gelegen tussen de

relaties en passages gelegd naar de Spuistraat en de verderop

Promenade, de Schinkelstraat, de Honigmanstraat en de Geerstraat.

gelegen hoogwaardige binnenstad met de Hoogstraat en de

De herontwikkeling en -inrichting van dit stuk binnenstad zal bestaan

Denneweg. De kern van het winkelgebied wordt ingevuld met drie

uit het realiseren van woningen, winkels, horeca, kantoren en een

winkellagen, een Pathé-bioscoop van 9.000 m² en 250 woningen. Er

parkeergarage. De bouw zal dit jaar van start gaan, waarna het nieuwe

zijn zelfs plannen voor een hotel, maar dat is nog niet zeker. Het

stadshart medio 2012/2013 open zal gaan.’

projectontwerp is van Bernard Tschumi Architects uit Amerika, een bureau dat bekend staat om zijn mooie, aansprekende ideeën. Dat

Cool.singel, Rotterdam

moet ook, want Den Haag is één van de belangrijkste steden van

Meest prestigieuze en complexe project van de ‘buitencategorie’

Nederland. We hopen dat het Spuikwartier rond 2013 z’n opening

wordt Cool.singel. Aan de Coolsingel, de plek waar Rotterdams

beleeft.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

45

Directeur Tim Remmers

SCM Leasing: van leegstand naar verhuur Al jarenlang profileert SCM Europe zich als betrouwbaar beheerder en manager van winkelcentra. Sinds twee jaar beschikt het bedrijf uit Houten over een fonkelnieuwe divisie: SCM Leasing. Directeur Tim Remmers vertelt.

46

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Met een heldere visie op retailketens, retailcon-

contact, korte lijnen en snel schakelen. Een visie en

centraties en consumenten haalt SCM Europe het

strategie die in economisch lastige tijden als deze

beste rendement in winkelvastgoed naar boven.

van grote waarde zijn.’

Winkelcentra als het Amsterdamse Magna Plaza en de Kalvertoren, alsmede De Terp in Rijswijk varen

Bijzondere projecten

wel bij het beheer, management en de inzet van het

Het voorlopig grootste succes van SCM Leasing

Houtense bedrijf. Tot voor kort was SCM Europe

is een winkelcomplex aan de Korte Promenade in

verdeeld in de businessunits Property Management

Almere. Toen supermarkt Konmar daar enige tijd

(beheer), Development Services (ontwikkeling) en

geleden vertrok, kwam er een winkelgebied van

Asset Management (bedrijfsvoering). Sinds twee

5.000 m² braak te liggen. Eigenaar en belegger De

jaar is bij SCM nu ook de tak Leasing actief. ‘Met

Hoge Dennen klopte bij Tim Remmers en de zijnen

mijn eigen bedrijf Remmers Retail werkte ik al veel

aan voor advies. ‘De eerste stap was het maken van

samen met SCM,’ vertelt Tim Remmers (41), direc-

een brancheringsstudie. Daaruit bleek dat er kansen

teur SCM Leasing. ‘Door mijn ervaring als account

lagen voor discountformules in de boodschappen-

manager bij ING Real Estate Development heb ik

sfeer. Vervolgens hebben we de 5.000 m² inge-

mij kunnen specialiseren in het adviseren en invul-

vuld met partijen als Dirk van den Broek, Action,

len van winkelcentra. SCM zag dat als een goede

Aktiesport, een slijter, drogist en een bakker. Binnen

aanvulling van hun bestaande activiteiten waarna

driekwart jaar hebben we van de Korte Promenade

ze mijn bedrijf hebben overgenomen en daar een

weer een gezond winkelgebied kunnen maken.’

aparte businessunit van hebben gemaakt.’

Inmiddels werkt SCM Leasing ook hard aan andere projecten. Zo is de retailinvulling van 18.000 m²

‘Marktkennis en

Marktkennis & netwerken

van het nieuwe winkelcentrum Oosterpoort in

Bij SCM Europe verhuurt Leasing nieuw gebouwde

Amsterdam-Oost met trekkers als Albert Heijn,

en herontwikkelde winkelcentra. Belangrijkste

H&M en BCC in volle gang. Daarnaast behartigt

doelstelling bij dit proces is het tot elkaar brengen

Remmers’ divisie de verhuur van het herontwik-

van de ontwikkelaar, de investeerder en de retailer.

kelde winkelgebied Plein ’44 in Nijmegen. SCM

‘Omdat ik zelf bij ING Real Estate Development heb

Leasing heeft hier de nieuwe speler Primark - een

gewerkt, weet ik hoe ontwikkelaars denken,’ aldus

Engelse modeketen - naartoe weten te halen. Voorts

Remmers. ‘Men heeft te maken met architecten,

ligt de focus ook op het Miro Center in Enschede-

beleggers, gemeenten, procedures... Kortom, een uit-

Oost en winkelcentrum Meerplein in Beverwijk.

dagend proces waarin je in een spannend werkveld

‘Tevens is meubelplein Ekkersrijt in Eindhoven in

opereert. Aan ons de taak met onze werkervaring

volle ontwikkeling,’ besluit Remmers. ‘Dat is een

een vertaalslag te maken en een voor elke partij

groot bedrijvenpark annex woonboulevard naast

bevredigend totaalconcept te ontwikkelen. Daarbij

Ikea dat momenteel wordt herontwikkeld. Het wordt

zijn een gedegen marktkennis en een groot, persoon-

een deels overdekte woonmall van twee lagen van

lijk netwerk van essentieel belang. Want bij Leasing

in totaal 45.000 m² met huurders als Saturn,

staat de retailer centraal. Daarom luisteren we goed

Lodewijks, De Mandemakers Groep, Trendhopper

naar zijn of haar wensen bij de keuze van de voor

en andere bekende meubelketens. Wij zijn nu druk

hen perfecte locatie. Vervolgens proberen wij daar

met de planontwikkeling en de verhuur. Een mooie

ons brede aanbod van winkelcentra op af te stem-

opdracht waar we een prachtig project van zullen

men. Ten slotte realiseren wij huurcontracten die

maken.’

netwerken zijn

marktconform zijn. Prijs en kansen zijn in balans:

van essentieel

de eigenaar krijgt een volwassen rendement voor

belang’

zijn object, de ondernemer krijgt de kansen van zijn bedrijf een echt succes te maken. Als SCM Leasing komen wij heel vaak heel snel tot succesvolle overeenkomsten. Dit door middel van persoonlijk

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

47

Facts eerste fase Hotel

�������������������������������������������������������������������������������������

9.125 m²

Kantoren �������������������������������������������������������������������������� 5.000 m² Bedrijfsruimte Retail

���������������������������������������������������������

1.525 m²

�������������������������������������������������������������������������������������

4.500 m²

Supermarkt (Aziatisch) ������������������������������� 1.500 m² Restaurants (incl. food plaza)

�����������

3.050 m²

110 appartementen en 460 parkeerplaatsen

48

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Hans Borsje (l) en Michael Chu

European China Centre Rotterdam

Het nieuwe, moderne China komt naar Europa en start in Rotterdam Op dit moment is de wereldtentoonstelling, de Shanghai EXPO, in volle gang. Een compleet nieuwe stad van 5,3 km² is er de afgelopen jaren verrezen in het centrum van wereldstad Shanghai. Zo’n 70 miljoen bezoekers worden verwacht gedurende de tentoonstelling die zes maanden duurt en als thema heeft ‘Better city, better life’. Nederland is vertegenwoordigd met het Holland Paviljoen ‘Happy Street’ en Rotterdam is als zusterstad van Shanghai uitgenodigd zich ook met een eigen paviljoen te presenteren. Wat velen echter niet weten is dat de bouwer van bijna 80% van de Shanghai EXPO, de Shanghai Construction Group, in 2008 is neergestreken in Rotterdam en daar samen met Volker Wessels Vastgoed het European China Centre ontwikkelt. De bouw van het internationale centrum start deze zomer.

Wat ooit begon als droom van lokale Chinese ondernemers lijkt met

en lid van het management team van de ECC Rotterdam B.V., de

de komst van de Shanghai Construction Group (SCG) werkelijkheid te

gezamenlijke onderneming van de twee reeds genoemde bedrijven.

worden. In 2007 besloot Volker Wessels Vastgoed, met haar hoofd-

Het gesprek vindt plaats op de bouwrijp gemaakte grond met een

kantoor in Rotterdam, naar zusterstad Shanghai af te reizen om ter

fenomenaal uitzicht. Uitkijkend over het water van de Rijnhaven, met

plekke geïnteresseerde partijen te vinden om samen het European

als ‘skyline’ de Kop van Zuid, Wilhelminapier en Hotel New York. Hans

China Centre te realiseren. Vrij snel vonden ze een gegadigde in de

Borsje als geboren en getogen in Rotterdam vertelt trots: ‘Samen

heer Tong Jisheng, director overseas projects van de SCG. De SCG

met het House of Design, waar ik ook bij betrokken ben, en de

is één van de grootste bouw- en ontwikkelbedrijven in China. Het

Rijnhavenbrug ontstaat hier een prachtig Rondje Rijnhaven. Ik zie al

behoort tot de top-50 van de grootste aannemers ter wereld en is

die bezoekers die nu al naar de Wilhelminapier komen straks langs

actief in dertig landen. De heer Tong Jisheng is ook een man met een

de kades wandelen en van mijn projecten genieten.’

internationale scope, want hij werkte voor de SCG in de Caraïben, Afrika en Azië. In Nederland ging hij samen met Volker Wessels

Op het billboard staat aangegeven dat je hier straks woont, werkt en

Vastgoed op 2 december 2008 officieel de samenwerking aan met

winkelt met een werelduitzicht. Met respect voor hun rijke historie wil

het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam om de bouw van het European

het nieuwe China zich graag meten met projecten van internationale

China Centre Rotterdam te realiseren. Dit betreft de eerste alliantie

allure. Kijk alleen al naar de skyline van Shanghai! (ook door de SCG

van SCG in Europa. De heer Tong Jisheng spreekt in dit kader over

gebouwd). Inderdaad, het is niet moeilijk om je voor te stellen, hoe

‘een uitdaging om kennis te maken met de Europese manier van

dat transparante ontwerp van het ECC met een ‘touch of Chinese

zakendoen.’ Daarnaast denkt de heer Tong in Rotterdam veel te kun-

elegance’ straks op de kade zal prijken. Een prima moment om hier

nen leren, want: ‘Dit geldt toch als de best ontwikkelde markt als

nu in te investeren!

het om vastgoed gaat.’

Michael Chu voegt nog toe dat de locatie voor Chinezen belangrijke historische waarde heeft. In 1911 vestigde de eerste Chinese gemeen-

Modern China op historische toplocatie

schap zich hier op Katendrecht. Vanuit Rotterdam zijn ze toen verder

Voor dit artikel worden we op locatie in Rotterdam te woord gestaan

Nederland en Europa in getrokken. ‘Volgend jaar gaan we dat vieren’

door de heren Hans Borsje en Michael Chu, beiden sales directeuren

zegt hij met een lach.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

49

Photographs: Rotterdam Imagebank.

A world class location for retail & leisure • Shopping centre with 45 new retail spaces on 3 levels • Easy accessible by car (parking garage), metro, bus and water taxi • Walking bridge with metro station Rijnhaven (7 minutes to Central Station) • Western & Chinese specialty and convenience shops • Starting from approx. 70 m2 for sale and rent • Promising redevelopment of the inner city Rhine harbor • Partly at the waterfront with great river views • Start construction summer 2010, delivery end of 2012 The European China Centre Rotterdam will be an international multi-functional centre for business,

Combining ‘the best of both worlds’ it will be the ideal meeting place for East and West.

living and leisure. It provides offices, apartments, a hotel, congress & event facilities, restaurants, Western & Chinese specialty shops and a supermarket.

Located in one of the most beautiful and central locations in Rotterdam, with river views...

Information

You are welcome in our information centre!

Jones Lang LaSalle B.V. Contacts: Mr. J. Kerssens Mr. E.C. de Rooij T 010 - 411 04 40 E jeroen.kerssens@eu.jll.com E christiaan.de-rooij@eu.jll.com

www.eccrotterdam.com ECC Rotterdam BV is incorporated by Shanghai Construction Group and Volker Wessels Vastgoed.

Information

Prorama Real Estate Agency Contact: Mr. A. Lam T 010 - 436 04 95 E info@prorama.eu

Artist impressions © Joke Vos Architecten

Waar West Oost ontmoet en zaken doet

Nu instappen!

‘Het ECC concept omvat kantoren, bedrijfsruimten en showrooms,

Het ECC is een stimulans voor Katendrecht, voor Rotterdam-Zuid.

woningen, winkels, een food plaza, horeca, een hotel met congresfunc-

Ook de onlangs geopende SS Rotterdam trekt enorm veel bezoekers

tie, culture en recreatie voorzieningen en onderwijs; bijna 100.000 m²

naar dit gedeelte van Rotterdam. Met de Rijnhavenbrug tussen het

aan gemengde functies,‘ vertelt Michael Chu. ‘Deze zomer start

Deliplein en hotel New York vormt zich een uniek binnenstedelijk

de bouw van de eerste fase van ruim 45.000 m², het kloppende

gebied. Het rondje Rijnhaven als onderdeel van het grote project

hart van het centrum. De precieze invulling van de verdere fases is

Stadshavens belooft een gouden toekomst tegemoet te gaan. De

mede afhankelijk van de plannen en ideeën van de investeerders.

Chinezen, die een neus hebben voor zakendoen, vastgoed en geld

De Shanghai Construction Group is één van hen. Een groot aantal

verdienen weten het ECC te vinden. Michael Chu lacht en Hans

investeerders is inmiddels bekend en vormt een gezonde mix van

Borsje vult aan: ‘Onderschat ons Hollanders niet, want wij zijn de

West en Oost. Hiertoe behoren een Westers hotel, het Europese

Chinezen van Europa’. Het is ons duidelijk: een gezonde mix van

hoofdkantoor van de SCG, enkele hoogwaardige restaurants en

Oost als West gaat van het ECC een succes maken, dus we hebben

retailers. Ook zijn van de 110 appartementen er reeds 50 op deze

er straks een levendig, waardevol stukje Rotterdam bij (met een

unieke locatie verkocht. Het ECC zal in vijf fases gerealiseerd wor-

moderne Chinese touch)! www.eccrotterdam.com

den. In parkeervoorzieningen wordt voorzien door een ondergrondse parkeergarage. Bijzonder is dat er een loopbrug komt tussen het centrum en metrostation Rijnhaven.‘ Maar het gaat bij het ECC niet alleen om nieuwbouw, maar ook om het monumentale Santospand van de gemeente Rotterdam. Borsje: ‘De gevels van het Santospand, en daarmee de historische waarde, blijven behouden, we beraden ons nog over een passende invulling. Naar verwachting worden de eerste fase en Santos over 2½ jaar tegelijkertijd opgeleverd’.

Dynamische ontmoetingsplaats Het ECC zal een bruisend geheel worden van zakelijke bezoekers en consumenten. Borsje: ‘De bereikbaarheid is optimaal, zowel per auto als met het openbaar vervoer. Met de hogesnelheidstrein ben je in minder dan een half uur non-stop op Schiphol. Voor onze zakelijke investeerders heel belangrijk. Maar ook voor consumenten die ‘een middagje China doen’ combineren met één van de vele evenementen die in dit centrale gedeelte van Rotterdam plaatsvinden, zijn we prima bereikbaar.’

Chu: ‘Bezoekers aan het centrum zullen een mix van Chinese en Westerse speciaalzaken aantreffen. Van exclusieve Aziatische cadeaus en Chinese kunst tot gemakszaken als een kapper, reisbureau of bijzondere voetmassage salon. Zowel voor consumenten als voor het bedrijfsleven zal het centrum evenementen organiseren.’

Modern Shanghai, thuisbasis van SCG

© iStockphoto

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

51

Julia’s op het station NS Poort brengt het station en omliggend gebied tot leven in samenwerking met partners. Centraal daarbij staan de wensen van reizigers. Elke dag weer verrassen en verwennen we mensen onderweg met eten en drinken. Dat doen we onder andere met onze nieuwe ‘Pasta to go’-formule Julia’s, maar ook met tal van andere retailformules.

Zo wordt het stationsgebied een aangename omgeving waarin reizigers en bezoekers slim met hun tijd kunnen omgaan. Een hart waarin alles klopt.

MVRO: de schakel tussen denken en doen in de retailbranche

54

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Retail is beleving, de kunst is om de klant te verleiden. Dat vraagt kennis van de branche en specifieke retailprincipes. Makers Van Retail Omgevingen (MVRO) heeft als onafhankelijk retailbouwmanagementbureau de afgelopen jaren bewezen een toegevoegde waarde te zijn voor retailorganisaties die een omslag willen maken in hun uitstraling en identiteit. ‘Bij ketenorganisaties zorgen wij ervoor dat zij efficiënter bouwen én efficiënter hun organisatie aansturen op het gebied van techniek en winkelverbouw. Het procesmanagement verdient zich daarmee vanzelf terug’, stelt directeur van MVRO Piet van der Jagt.

MVRO is in 2003 opgericht als bouwbureau met een zestal medewer-

kwalitatief betere winkel, met minder oplever- of verbeterpunten en

kers en een directeur die afkomstig waren van Ahold. Het verklaart

een tevreden klant die krijgt wat hij verwacht.’

gelijk waarom Albert Heijn een klant van het eerste uur is. Vanaf 2007

MVRO beschikt binnenkort over een uitgebreide digitale database

is MVRO zijn groep opdrachtgevers gaan verbreden, inmiddels zijn

(Sharepointomgeving) waar alle gegevens van projecten worden

vele grote ketenorganisaties in food en non-food aan de specialist in

opgeslagen en bewerkt. Van vergunningen tot gemaakte afspraken.

retailbouwmanagement verbonden.

Al deze informatie is voor de betrokken partners en klanten online

Nauwgezet procesdenken en doen bij de formuleverbetering vormt

met een inlogcode beschikbaar. ‘Het is een planningoverzicht, waarbij

de basis, leidraad en kracht van MVRO. Van der Jagt: ‘We vertalen

de klant weet wanneer hij waarover een beslissing moet nemen en

wat onze opdrachtgevers willen, waarbij we het bouwproces strak

daar naartoe kan groeien.’

organiseren. Dat is binnen de retail een grote uitdaging, omdat de klant regelmatig tot vlak voor de opening wijzigingen wil kunnen

In beweging

doorvoeren én bovendien zo kort mogelijk met zijn winkel dicht

De retailwereld is continu in beweging. Met behoud van de formule-

wil zijn. Wij denken vooruit, kijken over het seizoen heen, waar de

uitgangspunten voeren grote retailorganisaties steeds (kleine) wijzi-

retailondernemer vooral met het moment van nu bezig is. Die is voor

gingen door om de winkels qua uitstraling aantrekkelijk te houden.

100% met het verkopen van zijn spullen bezig.’

MVRO werkt bij het muteren van de winkels met vaste leveranciers,

MVRO brengt, met inachtneming van de formule-uitgangspunten en

interieurbouwers, installateurs, ontwerpers en afbouwers, om de kwaliteit te waarborgen én een snel en geruisloos bouwproces te kunnen garanderen.

‘Wij ontleden wat de klant belangrijk vindt en maken daarover in detail afspraken’

MVRO werkt met name voor grote ketenorganisaties met meer dan honderd winkels. Van der Jagt: ‘Daar hebben wij een toegevoegde waarde. Op dergelijke schaal verdient ons procesmanagement zich meer dan terug. De investering gaat omlaag, het wordt beter behapbaar voor de klant en de registratie wordt beter. Repetitie is vervolgens onze kracht.’

De ambitie van MVRO is om de komende jaren nog meer ketenor-

visie, nauwgezet in kaart wat er allemaal komt kijken bij verbouwin-

ganisaties te binden, zowel nationaal als internationaal. Van der Jagt:

gen en wanneer welke beslissing er genomen moet worden. Altijd

‘Met name de grote internationale merken zijn nog steeds op zoek

met het doel om het bouwproces te beheersen, de kosten voor de

naar expansie. Onze groei gaat natuurlijk stap voor stap, maar toont

klant zo laag mogelijk te houden en tot het afgesproken product te

overduidelijk aan dat we een toegevoegde waarde voor de markt zijn.’

komen. Van der Jagt: ‘Wij denken vanuit de techniek, niet vanuit de

Een beeld dat in de praktijk wordt bevestigd. MVRO heeft bijvoorbeeld

vormgeving. Vanuit basiszaken als verwarming, verlichting, elektra,

recent samen met Servex een nieuwe formule op stations neergezet:

vloeren en plafonds werken wij toe naar een winkel die de consument

de (ambachtelijke) Brooodzaak. Van der Jagt: ‘We zijn momenteel ook

aanspreekt en vertrouwen geeft.’

bezig om voor Domino’s Pizza België een uitrol te doen, waarbij we

De klant wordt al aan de voorzijde van het traject geholpen om de

alle restaurantwinkels aan het omvormen zijn. We zijn verder druk

goede beslissingen te nemen, waar hij na afloop van het bouwproces

met het in korte tijd ombouwen van honderd winkels van Albert Heijn

de profits van heeft. ‘Wij ontleden wat de klant belangrijk vindt en

voor een betere presentatie en passend design van de Albert Heijn

maken daarover in detail afspraken, zodat alles meetbaar en contro-

non-food box. Het zijn voorbeelden waarbij ons procesdenken in de

leerbaar wordt. Het wordt daarmee voor de klant grijpbaar en het

praktijk tot uiting komt. Wij kunnen als MVRO heel snel schakelen

zorgt voor rust. Je krijgt hierdoor uiteindelijk in kort tijdsbestek een

tussen denken en doen.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

55

56

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

ING Retail Jaarprijs:

de breed gedragen objectieve autoriteit

De ING Retail Jaarprijs geldt als de meest prestigieuze retailprijs van Nederland. Het is de breed gedragen objectieve autoriteit waar het gaat om retail excellence. Wat ooit vijftien jaar geleden begon als bescheiden feestje voor nog geen honderd beursbezoekers op klapstoeltjes, is inmiddels uitgegroeid tot een drukbezocht topevenement waar de belangrijkste onderscheidingen in de branche worden uitgereikt.

Op 10 november worden de winaars van 2010 tijdens een gala-avond in Studio 21 op het Mediapark in Hilversum bekendgemaakt.

De ING Retail Jaarprijs staat onder auspiciën van het Hoofdbedrijfschap

sport, dames- en herenmode, supermarkten en elektronica.

Detailhandel. De Stichting Retail Jaarprijs is het overkoepelend orgaan

Verder zijn er deelprijzen te verdienen als HBD ‘Leukste Winkel om bij

dat sinds 1996 de felbegeerde prijzen voor ‘Beste Winkelketen’ en

te Werken’, KCH ‘Human Capital Award’, Beste Starter, Beste Bricks

‘Beste Zelfstandige Winkel’ toekent op basis van uitgebreide beoor-

& Clicks, Beste Innovatie en Beste Retail Excellence Idee.

delingen van een professionele, onafhankelijke vakjury. Daarnaast zijn er twee belangrijke publieksprijzen in deze categorieën.

De Vakjury onder voorzitterschap van professor Henk Gianotten - direc-

Frans van der Kraan, managing director van de bekende herenmo-

teur van Panteia, een groep van ondernemingen die full service bieden

despecialist Oger Fashion, maakt al veertien jaar uit van de stichting.

in beleidsonderzoek en -advisering en marktonderzoek - beoordeelt

Eerst als jurylid in zijn toenmalige functie als commercieel directeur

de kandidaten op onderdelen waarop een winkelketen zich kan onder-

van Intres, later als bestuurslid in zijn hoedanigheid als CEO van Oger.

scheiden van de concurrentie, zoals het gevoerde strategische beleid,

De stichting bewaakt en promoot de doelstellingen van de objectieve

de vernieuwingswaarde, klanttevredenheid en winstgevendheid. Van

prijs in de zin van het verbeteren van het imago van de detailhandel,

der Kraan: ‘De bedrijfseconomische criteria zijn heel belangrijk. In

kennisverbreiding en het stimuleren van het innovatief formuledenken

het protocol staat dat de onderneming die wint al enkele jaren winst

onder retailers. Van der Kraan: ‘En te bevorderen dat de formule-

moet draaien en succes moet hebben. Dat gebleken is dat het een

ontwikkeling uiteindelijk succesvol in de markt wordt gezet.’

goede formule of concept is.’

Voor de publieksprijzen worden de winkels op negen aspecten

Prestigieuze vakprijzen

beoordeeld: assortiment, prijsniveau, prijs-kwaliteitverhouding,

De ING Retail Jaarprijs is onderverdeeld in Vakjury-, publieks- en

aanbiedingen, sfeer, vernieuwing, service, klantvriendelijkheid en

deelprijzen. Naast de twee prestigieuze Vakjuryprijzen voor ‘Beste

deskundigheid van het personeel. Jaarlijks zorgen de consumenten

Winkelketen’ en ‘Beste Zelfstandige Winkel’ zijn er ook publieks-

voor honderdduizenden winkelbeoordelingen.

prijzen in deze twee hoofdcategorieën. De publieksprijzen voor

De Publieksprijs Beste Winkelketen werd in 2009 gewonnen door

‘Beste Winkelketen’ en ‘Beste Zelfstandige Winkel’ zijn gebaseerd

de Keurslager, terwijl Rituals Cosmetics de Vakjuryprijs van Beste

op het grootste jaarlijkse online Shopper-onderzoek in Nederland,

Winkelketen in de wacht sleepte. Sinds twee jaar wordt de winnaar

dat uitgevoerd wordt door Q&A Research & Consultancy. Daarbij

van zowel het grootwinkelbedrijf als de zelfstandige ondernemer

reikt de Stichting Retail Jaarprijs categorieprijzen uit aan favoriete

gevraagd om het jaar daarop in de Vakjury van de ING Retail Jaarprijs

winkelketens in 26 categorieën, waaronder bouwmarkten, wonen,

plaats te nemen.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

57

Bruna zoekt winkellocaties!

Bruna is op zoek naar winkellocaties van 180 tot 250 m2. Bruna is een landelijke detailhandelsonderneming, actief met 375 winkels op de markt van boeken, tijdschriften, dagbladen, wenskaarten, multimedia producten, papier- en schrijfwaren. In deze branche is Bruna marktleider.

Contactpersoon: Hendrien Dubbeld Mail: hdubbeld@bruna.nl

Postbus 439 3990 GE Houten Tel. 030 - 6391911

Van der Kraan: ‘De mensen vinden dat

Winkelketen en drie voor Beste Zelfstandige

innovatie. De partijen die over het algemeen

fantastisch, omdat je met vakbroeders over

Winkel. ‘Daar treedt de Stichting Retail

winnen doen dingen die echt afwijken van

retail praat, erover discussieert en kennis

Jaarprijs mee naar buiten, de nominaties

het gemiddelde.’ Van der Kraan laat zich nog

uitwisselt.’

worden gepubliceerd. Het wordt vanaf dat

steeds met plezier verrassen. ‘Je komt zowel

moment spannend voor de bedrijven. Je

bij de grootwinkelbedrijven als bij de zelf-

Startschot

ziet dat dan de campagnevoering met allerlei

standige ondernemers elk jaar dingen tegen

Het startschot voor de ING Retail Jaarprijs

uitingen begint.’

die vernieuwend zijn. Dat is bijzonder knap.’

winkelketens en zelfstandige winkels is

In de bus

Twee events

sinds de maand april open. Tot en met 18

Enkele weken na de nominaties stapt de

De apotheose van de bekendmaking van de

juni kunnen winkeliers en winkelketens zich

vakjury in de bus. Van der Kraan hierover:

prijswinnaars is in twee events vervat. Het

gratis inschrijven. Van der Kraan: ‘Bij een

‘Het leukste is misschien wel het rondje

ING Retail Jaarprijs Excellence Event vindt

eerste grove selectie scheiden we het kaf

langs de zes genomineerde bedrijven. Wij

plaats op 5 oktober dit jaar en biedt naast

van het koren. In een eerste jurybijeenkomst

zitten als Vakjury twee dagen met elkaar in

de uitreiking van de categorieprijzen ook

wordt hierna het juryprotocol opgesteld, de

een luxe bus en toeren door heel Nederland.

inzicht in de resultaten van het uitgevoerde

werkafspraken gemaakt en een selectie

De genomineerden worden vanuit allerlei

online Shopper-onderzoek. Daarnaast is er de

van twee keer tien bedrijven bepaald: tien

invalshoeken geïnterviewd en kunnen zich

voorronde van de ING Retail Jaarprijs Beste

vanuit het grootwinkelbedrijf en tien vanuit

presenteren aan de Vakjury. Dat kan heel

Starter competitie, worden de drie genomi-

de zelfstandige ondernemers.’

verschillend zijn. We hebben elk jaar in de

neerden van de Retail Jaarprijs Beste Bricks

Deze bedrijven krijgen vervolgens een klant-

bus hele aardige gesprekken en pittige

& Clicks 2010 bekendgemaakt en is er een

tevredenheidsonderzoek en een mystery

professionele discussies over wat wij bij de

discussieforum ‘Retail draait door’.

shopper op bezoek, vervolgt Van der Kraan.

bedrijven gezien hebben en wat ons specifiek

De uitreiking van de ING Retail Jaarprijzen

‘Dan begint al het voordeel voor de deelne-

is opgevallen.’

vindt vervolgens plaats op 10 november

mende ondernemingen, want er zijn er veel

Het is leuk om de creativiteit en inventiviteit

dit jaar tijdens een gala in Studio 21 op het

die hier al wat publiciteit uit proberen te

van de zelfstandige ondernemer te zien, zegt

Mediapark in Hilversum. Naast de hoofdprij-

halen. Er begint dan al reuring te ontstaan.’

Van der Kraan. ‘Waar het er bij een grootwin-

zen van de Vakjury en het publiek reikt de

Na de zomer zijn de onderzoeken en rappor-

kelbedrijf vaak wat formeler aan toe gaat, is

stichting de specifieke deelprijzen uit.

tages afgerond. ‘Het onderzoeksbureau Multi

er bij de zelfstandige ondernemer een voel-

Dat er groot belang aan de ING Retail

Value verbindt daar ook conclusies aan, maar

bare en zichtbare spanning van het moment

Jaarprijs wordt gehecht, blijkt ook in de peri-

maakt verder geen enkele keuze’, verduide-

om te laten zien wat ze waard zijn.’ Er wordt

ode ná de prijsuitreiking: steevast pronken

lijkt Van der Kraan. ‘Dat is aan de Vakjury. Het

bij alle genomineerden een juryrapport

de winnaars nog maanden na de uitreiking

onderzoeksmateriaal dat wij krijgen is onder-

opgemaakt én op bedrijfslocatie een filmpje

met hun uitverkiezing in advertenties, folders,

steunend, net als het zo compleet mogelijk

gemaakt, dat later tijdens de gala-avond aan

op de winkelvloer en zelfs op transportwa-

ingevulde inschrijfformulier en het materiaal

alle aanwezigen gepresenteerd wordt.

gens. ‘Het is van een bijproduct op de Retail

dat door de bedrijven zelf is aangeleverd.’

Door de jaren is gebleken dat de winnaar

Jaarbeurs tot een groot evenement gewor-

In een tweede juryvergadering wordt de

niet slechts in één ding excelleert, maar de

den’, besluit Van der Kraan. ‘De belangstelling

groep van twee keer tien bedrijven terug-

formule als geheel bovengemiddeld en daar-

voor de prijs en de publiciteit eromheen is

gebracht naar drie nominaties voor Beste

mee doorslaggevend is. ‘Het kernwoord is

ook steeds groter geworden.’

is inmiddels gegeven, de inschrijving voor

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

59

Met Rituals als

prestigemerk

de wereld veroveren Van iets gewoons iets bijzonders maken en de mensen laten genieten van kleine momenten. Rituals was tien jaar geleden het eerste wellness merk dat met een uniek concept van topkwaliteit producten tegen toegankelijke prijzen, bijzondere verpakkingen en verrassende geuren home & body combineerde.

De filosofie slaat enorm aan. Rituals-directeur en oprichter Raymond Cloosterman verwacht eind dit jaar zijn 150e winkel (verspreid over tien landen) te openen. Waarmee zijn droom steeds meer werkelijkheid wordt. ‘Van Rituals een wereldmerk maken.’

De ontwikkeling van Rituals is er één van kleine zelfstandige met

tweede hebben we ook moeten ontdekken hoe het allemaal moest.

een bijzonder concept naar een winkelketen die op een groot aantal

Het geduld en doorzettingsvermogen wordt de laatste jaren beloond.’

plekken vertegenwoordigd is en de laatste jaren een explosieve

Cloosterman was bij Unilever trendwatcher en verantwoordelijk voor

groei doormaakt. Het bedrijf is continu in ontwikkeling en bezig met

merkdenken, innovatie en nieuwe bedrijven opzetten. ‘Ik ben daar

innovaties. ‘Met retail ben je nooit klaar’, stelt Cloosterman. ‘Het voelt

op ontdekkingsreis gegaan, op zoek naar inspirerende plaatsen en

soms als een soort Formule 1 auto. Continu aan alle schroefjes draaien

mensen, naar plekken waar nieuw denken plaatsvond en mijzelf laten

om de boel beter af te stellen. Dan denk ik aan zaken als verbeterde

verrassen. Ik ben gaan winkelen in grote steden en heb gesproken

assortimenten, innovatie in meubilair, in de manier waarop je mer-

met trendgoeroes en topparfumeurs. Daarbij ben ik tot een aantal

chandising pleegt en in de wijze waarop je de omgeving bij je winkel

nieuwe inzichten gekomen die je vandaag de dag terugvind in Rituals.’

betrekt. Het denkproces is voortdurend gaande. Al die verbeteringen

Eén daarvan is dat mensen op zoek zijn naar kwaliteit van leven. ‘Ik

proberen we de komende jaren door te voeren.’

heb daarnaast ook ingezien dat de wereld van home en body - van persoonlijke verzorging en verzorging van je huis - dicht bij elkaar lig-

60

Een nieuw merk bouwen is een kwestie van lange adem, weet

gen. Je huis is een verlengstuk van je persoonlijkheid aan het worden.

Cloosterman. Rituals werd in 2000 opgericht, Cloosterman was

Het wordt je tweede huid. Dus kun je met dezelfde liefde producten

daarvoor in dienst van Unilever. In de eerste vier jaar voerde Rituals

voor beide gebieden maken. Er is wereldwijd een enorme behoefte

een strijd om te overleven, de groei van de onderneming beperkte

aan luxe merken, als manier om even de realiteit te ontvluchten of

zich van één naar twee winkels. Cloosterman: ‘Pas sinds drie, vier

weg te dromen. In algemene zin ben ik geïnspireerd geraakt door

jaar beginnen dingen op hun plek te vallen en gaat het plotseling

merken als Mac, Ben & Jerry’s en Starbucks. Dat zijn wereldmerken

heel snel. Zo groeide het merk in 2008 van 65 naar 95 winkels. Die

zijn geworden zonder groot reclamebudget. Boeiend, in deze tijd

lange aanloop heeft mijns inziens met twee zaken te maken: ten

waarin bijna geen nieuwe merken meer worden gebouwd. Met

eerste waren we met onze filosofie de tijd een beetje vooruit, ten

Rituals heb ik geleerd hoe je een plek in het hart van de consument

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

kunt verdienen. Dat duurt veel langer dan wanneer je miljoenen ter

prijs, maar je geen geld in marketing via massamedia wil steken.

beschikking hebt en als het ware een plek in het hoofd van de con-

Wij bouwen een merk door een innovatieve distributiestrategie.

sument koopt, maar het voordeel is dat je daarna een veel sterkere

Wij proberen een keten van winkels te bouwen, dat is het episch

binding met je klanten hebt.’

centrum van het merk. Daar kunnen mensen ons ontdekken en het merk voelen. Daaromheen zouden we graag met shops-in-shops

Passie

in de luxe warenhuizen en parfumeriehuizen liggen, waarbij Rituals

‘Onze passie is om mensen weer te leren genieten van de kleine

tussen grote wereldspelers ligt als Mac Cosmetics, Dior en Chanel.

dingen in het leven. Om van routines rituelen te maken. We zijn bijna

Verder proberen wij via partnerships met vliegmaatschappijen en

vergeten wat het is om te ontspannen. We verkopen een lifestyle,

grote hotelketens ervoor te zorgen dat honderdduizenden, het liefst

waarbij we examen doen op onze producten. Als die goed zijn, komen

miljoenen mensen onze producten proberen en zich kunnen over-

de mensen terug. Zakelijk gezien is mijn ambitie om een prestige-

tuigen van het bijzondere van het product. Niet in de laatste plaats

merk te bouwen dat hopelijk ooit de wereld verovert. De wereld van

proberen wij door publiciteit Rituals onder de aandacht te brengen.

Chanel en Estée Lauder, maar dan voor een betaalbare prijs. Wat

Wij moeten ons onderscheiden en spraakmakend zijn.’

Zara heeft gedaan met mode, willen wij in de wereld van de luxe cosmeticamerken doen.’

Dat lukt uitstekend. De afgelopen jaren won het Rituals shop-concept

Maar hoe bouw je een wereldmerk zonder reclamebudget? Rituals

diverse prijzen, waaronder de prijs voor Innovator van het Jaar en

kan lagere prijzen hanteren daar het geld geïnvesteerd wordt in de par-

de ING Retail Jaarprijs 2009, de meest prestigieuze retailprijs van

fums en producten en niet in grote reclamecampagnes. Cloosterman

Nederland. De onafhankelijke vakjury noemde Rituals ‘een ijzersterk

hierover: ‘Dat is één van de grootste uitdagingen: hoe bereik je

concept dat staat voor passie, innovatie, creativiteit en design; een

de consument als je topkwaliteit wil leveren voor een betaalbare

sieraad voor de Nederlandse detailhandel’.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

61

column Susan Vlemminx, Interieur Architect bij Boo | ben oostrum ontwerpt en student aan de Master Retail and Interior design aan het Piet Zwart Institute te Rotterdam.

Susan Vlemminx Retail experiences Wij en de wereld zijn aan een constante verandering onderhevig. Nieuwe interesses ontstaan, normen en waarden veranderen.

Deze veranderingen volgen elkaar steeds sneller op. Het ene wordt ingewisseld voor het ander, want in de luxe, moderne maatschappij waarin wij leven lijkt niets te snel te gaan en hebben we eigenlijk nooit genoeg. We zijn gauw op iets uitgekeken en verwachten elke keer weer iets nieuws, iets anders of iets beters.

Zo herken ik dat ook uit mijn eigen omgeving en denk ik dat we dat allemaal wel herkennen. We hebben nog maar net iets nieuws aangeschaft of we worden alweer getriggerd; nog nieuwer, spannender, mooier of meer.

Maar langzaamaan beginnen we te beseffen dat niet alleen de kwantiteit belangrijk is, steeds vaker wordt de kwaliteit van een product of dienst belangrijker gevonden. Niet voor niets is duurzaamheid een maatschappelijke trend op dit moment en worden biologische producten steeds populairder. In een wereld waarin we eigenlijk alles wel hebben, zijn we opzoek naar inhoud, achtergrond en dingen die ons persoonlijk raken.

Deze tendens is ook zichtbaar in de retail en komt voort uit de vraag naar bijzondere sensaties en zintuiglijke ervaringen. Deze experiences, zoals ze genoemd worden, draaien in eerste instantie niet om de verkoop van producten maar om het aanbieden van een unieke ervaring.

Het toevoegen van een experience of sensatie aan een merk kan ervoor zorgen dat je opvalt in de massa. Door middel van een experience leert de consument het bedrijf optimaal kennen. Daarnaast zorgt een experience voor meer loyaliteit, waardoor het bedrijf de consument aan zich weet te binden.

Deze experiences, die je binnen retail ziet ontstaan, zijn natuurlijk ook goed inzetbaar in andere branches. Denk bijvoorbeeld aan financiĂŤle instellingen, ziekenhuizen,kantoren, horeca enzovoorts.

Voorbeelden van experiences vind je onder andere bij: Rituals met hun Rituals City Spa, Achmea, ontzorgt met Health centers. Diesel heeft zelfs een gehele lifestyle gecreĂŤerd, compleet met een meubellijn, wijnen en een hotel. Als laatste het meest bekende voorbeeld: De Efteling, waarbij het gehele bezoek een unieke ervaring is.

Door een experience toe te voegen, ontstaat er verbondenheid en co-creatie tussen de consument en het merk. Iets wat voor elk merk of bedrijf belangrijk is.

62

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Vorig jaar koos Elsevier Raymond Cloosterman tot Retail

Rituals wordt tegenwoordig ook gebruikt voor kerstpakketten. ‘Het

Personality van het Jaar en kreeg Rituals internationale erkenning

is een begrip aan het worden, het is één van de meest populaire

met de nominatie voor de Europese MAPIC Award in de categorie

kerstpakketten om te krijgen’, weet Raymond Cloosterman. ‘Wij

‘Retail success story of the year’. In België werd het verwenmerk

zijn er bij toeval ingerold, maar inmiddels is het onderdeel van

ook uitgeroepen tot Beste Retailketen. ‘Het is een mooie beloning

onze marketingstrategie want er wordt zeer goed op gereageerd

voor iedereen binnen Rituals voor het harde werken en het blijven

door bedrijven. Het wordt als een origineel en bijzonder geschenk

geloven in het idee. De mooiste prijs is echter het merk zien groeien

gewaardeerd.’ De kerstproducten van Rituals zijn inspirerend voor

en zien dat steeds meer mensen het ontdekken.’

de verzorging van je lichaam en je huis. ‘Bedrijven zouden hier een keer over kunnen nadenken. Het is niet alleen leuk voor hun

Innoverende vermogen

personeel, maar ze helpen bovendien een Nederlands bedrijf een

De kracht van Rituals is het innoverende vermogen. Rituals loopt als

stapje verder.’

klein Nederlands bedrijf op bepaalde vlakken voorop bij de introductie van nieuwe producten. Cloosterman: ‘Wij innoveren niet vanuit een technische doorbraak in een laboratorium, maar vanuit verhalen en

andere bedrijfstak. De eerste signalen zijn zeer veelbelovend. Na de

oude rituelen waar wij producten bij zoeken. Wij draaien de creatieve

zomer brengen we Home & Yoga Wear naar alle winkels, kleding om

piramide om. Door de Hammam-rituelen te bestuderen, hebben wij

in te ontspannen. Het past heel goed bij de filosofie van het merk

de eerste douchemodder ter wereld kunnen introduceren. Voor een

Rituals: het is 100% organisch, mooie stoffen en fraai vormgegeven.

make-up ritueel kwamen we uit in het oude Egypte waar al eeuwen

Daarnaast zullen wij in oktober een exclusieve reeks Eau de Toilette

geleden edelstenen vermalen werden als schoonheidsproduct.

en parfumolie introduceren. In totaal introduceert Rituals zo’n 100

Cleopatra was één van de eerste vrouwen die dat gebruikte. Dat is

producten op jaarbasis…’

een mooi verhaal om een product omheen te bouwen.’

Cloosterman haalde er een Chinese arts en Hollywood-visagist Darell

Expansie

Redleaf bij, die de make-up doet van sterren als Gwyneth Paltrow,

‘Wij groeien op dit moment als middelgroot bedrijf heel hard, waarbij

Cameron Diaz en Scarlett Johansson. ‘Nu zijn we het eerste merk in

we de komende jaren met name in Europa verder willen groeien maar

de wereld dat een complete edelstenen make-up lijn in dit assortiment

we kijken ook naar mooie kansen buiten Europa. Eind dit jaar hebben

heeft. Dat is dan weer zo bijzonder, dat wij in 2008 zijn gevraagd om

we naar verwachting 150 winkels in tien landen. Vanuit een klein idee

onze edelstenen make-up backstage bij de Grammy Awards aan de

en vanuit een kelder op de Herengracht zijn we er in geslaagd een

sterren te presenteren.’

mooi bedrijf op te bouwen. Het volgende examen is aanslaan met

Een nieuw initiatief van Rituals is de City Spa. Mannen en vrouwen

het merk in een groot land. We zijn in Spanje, Duitsland en Engeland

kunnen hier genieten van bijzondere, laagdrempelige ontspannings-

begonnen. Daar begin je weer op nul. Dat houdt ons scherp en zorgt

behandelingen. Cloosterman: ‘Met City Spa’s brengen we wellness

ervoor dat we niet arrogant worden en we dag en nacht blijven vech-

naar de winkelstraat. Dat is heel vernieuwend en weer een heel

ten om van Rituals een wereldmerk te maken.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

63

Prijswinnend ASR VO profileert zich als stevige marktpartij

‘Ook tijdens de crisis blijven we doorontwikkelen’ ASR Vastgoed Ontwikkeling is actief op het gebied van retail-, woning-, kantoor- en gebiedsontwikkeling.

Retail in Ontwikkeling sprak met Tie Liebe over de Retail Award en de barre tijden die ontwikkelaars én retailers te wachten staan. Maar ook: vier bijzondere projecten waar ASR momenteel hard aan werkt.

De stemming is opperbest bij ASR Vastgoed Ontwikkeling (ASR VO).

de investeringszin van retailers afneemt, waardoor de vraag naar

Deze zomer werd de vastgoedontwikkelaar uit Utrecht door VGM/

winkelruimte minder wordt. Ik denk dat deze negatieve tendens zeker

Locatus uitgeroepen tot Nederlandse Retailontwikkelaar van 2009.

nog tot en met 2011 zal aanhouden. Tot die tijd is het zaak goed op

ASR Vastgoed Ontwikkeling won de Retail Award, omdat het bedrijf

ons qui vive te zijn. De vastgoedsector hobbelt namelijk in een time-

vanaf maart 2008 het grootste aantal vierkante meters winkelopper-

lag van één à twee jaar achter de macro-economie aan.’

vlak in ontwikkeling en aanbouw heeft genomen.

‘Uit de tachtiger jaren-crisis heb ik een aantal lessen geleerd die

‘Ik ben er trots op dat ASR dit jaar de Retail Award heeft gewonnen,’

ik nu goed kan gebruiken. A: stel je planambities nooit teveel naar

aldus een blije Tie Liebe, directeur research, acquisition & concepts

beneden bij. Daar krijg je in betere tijden spijt van. B: start in een

van ASR Vastgoed Ontwikkeling N.V. ‘We hebben de prijs gekre-

periode van recessie niet met een centrumproject op een niet-A1/

gen omdat we met vijf projecten door het hele land in totaal circa

A2-locatie. C: start pas met een centrumproject als de essentiële

60.000m² aan winkeloppervlak in aanbouw hebben. Dan hebben we

trekkers allemaal al gecontracteerd zijn. En D: wanneer er voor het

het over het grote wijkwinkelcentrum Vleuterweide in de Utrechtse

project geen trekkers in de markt zijn, wacht dan op betere tijden.

vinexwijk Leidsche Rijn, stadshart De Promesse in Lelystad, het

Een lichtpunt is dat er in vergelijking met de jaren ’80 een veel groter

wijkwinkelcentrum Volgerlanden in Hendrik Ido Ambacht, woon- en

scala aan winkeltrekkers is. Meer buitenlandse partijen ook, die het

wijkwinkelcentrum Hoge Schie in Overschie Rotterdam en het stads-

beeld van het Nederlandse winkellandschap bepalen. In de tachtiger

centrumproject ’t Circus in Almere-Stad. Pure nieuwbouw als het gaat

jaren ging het om V&D, C&A, Albert Heijn en enkele Nederlandse

om de wijkwinkelcentra Vleuterweide, Volgerlanden en Overschie. In

modetrekkers. Nu zijn er veel buitenlandse retailers als Hennes &

de stadscentra van Almere en Lelystad gaat het - naast nieuwbouw -

Mauritz, Zara en Media Markt die ervoor zorgen dat een winkelcen-

om de herontwikkeling van bestaand vastgoed, een intensivering van

trum goed wordt ingevuld.’

het ruimtegebruik en een kwalitatieve verbetering van de stedenbouwkundige en architectonische structuur. Een bijzondere prestatie,

De Promesse in Lelystad

want 60.000m² is in deze barre tijden van economische crisis, recessie

Getuige vier bijzondere projecten weet ASR Vastgoed Ontwikkeling

en bezuinigingen nogal wat.’

zich ondanks deze economisch roerige tijden toch te profileren als stevige en betrouwbare partij op de winkelmarkt. Zo werd begin okto-

64

Zwaar weer tot 2012

ber 2009 De Promesse opgeleverd, een retailproject in het nieuwe

Ondanks het winnen van de Retail Award laat Tie Liebe ook een

stadshart van Lelystad.

somberder geluid horen. Door de wereldwijde economische crisis

‘De Promesse is één van de deelprojecten van het masterplan

zijn de vastgoedontwikkeling en de retailsector in zwaar weer terecht

Lelystadshart,’ vertelt Liebe. ‘Doel van dit plan was het centrum van

gekomen. En volgens de doctorandus gloren er nog geen opklaringen

Lelystad een nieuwe identiteit te geven en zowel kwantitatief als

aan de horizon. ‘De retailsector heeft te kampen met omzetdalingen

kwalitatief te versterken. De ontbrekende schakel in het winkelcircuit,

die in enkele segmenten oplopen tot wel 15%,’ zegt Liebe. ‘Zoiets

retailproject De Promesse, verbindt nu de bestaande winkelstraten

heb ik voor het laatst meegemaakt in de jaren ’80. Wat je ziet is dat

De Wissel en de Kroonpassage en het station met elkaar.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Tie Liebe

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

65

In totaal hebben we in Lelystad 19.000m² aan winkeloppervlak

zal het centrum een niet te missen baken zijn. ASR VO pakt dit project

opgeleverd, waardoor grote ketens als Hennes & Mauritz, Esprit,

op samen met de gemeente Eindhoven, wooncorporatie Vestia en

Hunkemöller en Perry Sport nu dicht bij elkaar te vinden zijn. Naast de

belegger Dela, waarbij de gemeente het project in deze moeilijke

uitbreiding van het winkelgebied hebben we ook honderd woningen,

tijd ook nog eens faciliteert. Ik schat in dat Meerrijk medio 2013 zal

een bibliotheek en een parkeergarage met 500 plaatsen gerealiseerd.

worden opgeleverd.’

Een fraaie binnenstedelijke ontwikkeling waar het stadshart van Lelystad jaren mee vooruit kan.’

Aalmarkt in Leiden Ook in Leiden gaat ASR Vastgoed Ontwikkeling op termijn aan de

Meerrijk in Eindhoven

slag. In juli 2009 won de ontwikkelaar de gemeentelijke competitie

Eind 2009 zal ASR VO starten met de bouw van Meerrijk in de

voor de herontwikkeling van de Aalmarkt in de voormalige Romeinse

vinexwijk Meerhoven in Eindhoven-West. Ondanks de economisch

nederzetting. Tie Liebe: ‘Het Aalmarktgebied ligt in het hart van de

moeilijke tijd krijgt Meerhoven daarmee het centrum waarop de

historische binnenstad van Leiden, naast de bestaande V&D. De

wijk al zo lang wacht. ‘Meerrijk maakt gebruik van het Eindhovense

herontwikkeling van de Aalmarkt zorgt voor een versterking en

Aanvalsplan Kredietcrisis,’ vertelt Liebe. ‘Het project wordt een mul-

uitbreiding van het Leidse kernwinkelgebied. Met respect voor de

tifunctioneel voorzieningencentrum met circa 10.000m² winkels. De

monumenten wordt met de Mandemakersstraat een geheel nieuwe

invulling bestaat naast winkels uit horeca en 650 koop- en huurwo-

winkelstraat gecreëerd, waardoor het binnenstedelijke winkelcircuit

ningen van verschillende typen. Daarnaast is er al een school, een

een aanzienlijke kwaliteitsinjectie krijgt. In totaal zal er circa 7.500m²

bibliotheek, een sporthal en een fitnesscentrum gerealiseerd. Onder

winkeloppervlak aan de bestaande voorraad worden toegevoegd.

het winkelcentrum wordt een parkeergarage met 1.300 plaatsen

Bij de invulling daarvan wordt gemikt op grotere winkelunits in de

gebouwd. Door de bouw van Meerrijk krijgt Meerhoven het nodige

modische sector. Tevens zullen er twintig appartementen worden

hart binnen de wijk. Het centrum zal zich manifesteren aan het

gebouwd, wordt de Waaghoofdbrug verbreed en krijgt het rijksmo-

grote park van Meerhoven en de waterplas. Het stedenbouwkundig/

nument De Waag een permanente horecafunctie. Uiteindelijk zal de

architectonisch concept vond zijn inspiratie in Ayers Rock in Australië.

Aalmarkt het levendige waterplein worden met naast winkels ook

Vier architectenbureau’s hebben een stedelijk plan ontworpen met

veel terrassen. Volgens de planning gaan we in 2012 starten met de

aantrekkelijke openbare ruimten. Met zijn roodbruine materialisering

bouw, waarna het project in 2014 klaar zal zijn.’

Aalmarkt, Leiden

66

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

De Promesse, Centrum Lelystad

Meerrijk, Eindhoven

De Neude in Utrecht

haar oorspronkelijke functie verliezen. Met de herontwikkeling van

Naast het te ontwikkelen stadsdeelcentrum Leidsche Rijn-centrum

De Neude willen we de winkelroute langs de Lange Viestraat en de

(circa 45.000m² bvo winkels), bevindt zich in Utrecht nog een ander

Oudegracht verbeteren. Architectenbureau Rijnboutt Van der Vossen

winkelproject in de portefeuille van ASR VO. Het betreft De Neude,

Rijnboutt heeft voor het postkantoor een prachtig transparant ontwerp

een project dat zich in het prille stadium van planontwikkeling bevindt.

gemaakt, met naast de ingang aan het Neude een volwaardige entree

Dit rijksmonument in het centrum van Utrecht werd in 2008 verwor-

aan de Oudegracht. De herontwikkeling gaat uit van 8.000m² aan

ven met als doel daar een winkelcentrum en andere recreatieve

winkel- en horecaoppervlak en een hotel voor de Eden Hotel Group.

voorzieningen te ontwikkelen. ‘Momenteel is het pand nog in gebruik

De KNP huurt het postkantoor nog tot 2015, waarna we medio

als postkantoor,’ legt Liebe uit. ‘Over een aantal jaren zal het gebouw

2015/2016 met de bouw zullen beginnen.’

Hoofd postkantoor, Neude Utrecht

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

67

Hoofdbedrijfschap Detailhandel: meer is niet altijd beter

‘We moeten

de winkellocaties aantrekkelijk houden’ Hoe en waar houden we in Nederland de winkellocaties aantrekkelijk? Die vraag is gerechtvaardigd daar het winkelareaal in Nederland de afgelopen vijftien jaar bijna verdubbeld is, terwijl het inwonertal vrijwel gelijk is gebleven en de koopkracht en bestedingen slechts bescheiden zijn gegroeid. De omzet per vierkante meter staat onder druk, de leegstand en verpaupering nemen toe. Het is daarom de hoogste tijd om het locatiebeleid en de toekomstpositie van winkelgebieden zorgvuldig te bezien, stelt Patrick Manning, hoofd afdeling ruimtelijke ordening van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD). De focus moet daarbij liggen op een duurzame en dynamische winkelplanning.

Het HBD maakt zich sterk voor een gezonde detailhandel,

verhouding tot de vergroting van het winkeloppervlak.’ ‘We

waarin het goed ondernemen en werken is. ‘Wij zijn voor-

zijn nu in een situatie terechtgekomen dat ondernemers

al een kennisinstituut dat de gehele detailhandel onder-

hier problemen van ondervinden’, vervolgt Manning. ‘De

steunt, zowel werkgevers als werknemers’, verduidelijkt

woninginrichtingbranche is een voorbeeld van enerzijds

Manning. ‘De belangenbehartiging van de sector wordt

een te groot aanbod en anderzijds te weinig consumen-

gedaan door koepelorganisaties als MKB Nederland, Raad

tendraagvlak. Er zijn de afgelopen jaren in gemeenten

Nederlandse Detailhandel en Detailhandel Nederland of

heel veel meubelboulevards ontwikkeld, terwijl de markt

de vakbonden. Zij stappen naar de minister, Kamerleden

al verzadigd was. De consument gaat niet opeens drie

of gemeenten als er iets geregeld moet worden. Wij

bedden kopen in plaats van één, omdat er meer aanbod is.’

zorgen er onder andere voor dat deze partijen met goede cijfers naar deze gesprekspartners gaan. Wij geven ook

Defensieve investering

lokaal ondernemersverenigingen advies op het gebied

Waarom stappen ondernemers er dan toch in, terwijl ze

‘De belangenbehartiging

van bestrijding van winkelcriminaliteit of vraagstukken

zelf niet om de ontwikkeling van de projectontwikkelaar

van de sector wordt gedaan

met betrekking tot bereikbaarheid en aantrekkelijkheid

gevraagd hebben? Volgens Manning is het moeilijk om

van een winkelgebied.’

nee te zeggen.‘De ondernemer is bang dat zijn concur-

als MKB Nederland, Raad

Het HBD heeft een analyse gemaakt van de winkelvast-

rent er gaat zitten. Vanuit een defensieve investering

Nederlandse Detailhandel

goedontwikkeling van de afgelopen vijftien jaar. Manning:

gaat hij er zelf in, in de hoop dat het nieuwe project goed

door koepelorganisaties

68

en Detailhandel Nederland

‘Er is sprake van een forse toename. Vijftien jaar terug

zal lopen. De woninginrichtingbranche is aan zijn eigen

of de vakbonden. Zij stappen

was het winkeloppervlak naar schatting vijftien tot zestien

defensieve investeringen ten onder gegaan. Dit proces

naar de minister, Kamerle-

miljoen m², vandaag de dag zitten we op 29 miljoen m².

zie je momenteel in veel meer branches optreden: dat

den of gemeenten als er iets

Het vervelende is dat er aan de vraagkant, dus bij de con-

ondernemers het niet meer kunnen bolwerken als er

geregeld moet worden.’

sument, nauwelijks groei is geweest. De geringe toename

wéér meer vierkante meters winkeloppervlak in de markt

van het bestedingsgedrag van de consument staat in geen

worden gezet.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

69

  

Recycling Maatschappij Steenkorrel Amsterdam B.V. 







• • • • •

Betonindustrie Wegfunderingen Bouwwegen Parkeerterreinen en vele andere toepassingen

Postbus 8179 1005 AD Amsterdam



Milieutechnisch sloopbedrijf Sloopwerken Grondwerken Bodemsanering Asbestverwijdering Telefoon: 020-6118295 Fax : 020-6116255 E-mail : oz@steenkorrel.nl

De komende jaren zal er bovendien sprake zijn van een afname

concurrentie van andere zaken als wellness en reizen. We moeten

van consumenten en terugloop in bestedingen, weet Manning. ‘We

als sector het winkelen dus weer aantrekkelijker maken.’

hebben te maken met bevolkingskrimp en vergrijzing. De omzetkoek

Gemeenten en projectontwikkelaars moeten hun focus verleggen

zal daardoor niet groeien. Ook binnen de sector detailhandel werd

van almaar nieuwe winkeloppervlak toevoegen naar herstructurering

altijd gedacht dat de oudere consument, vanaf de 55-plusser, een

van bestaande winkelgebieden, is de opvatting van het HBD. Nieuwe

interessante groep is daar zij vrij veel te besteden heeft. In de prak-

projecten moeten alleen groen licht krijgen als er evenveel bestaande

tijk blijkt dat die vergrijsde consument weliswaar geïnteresseerd is

vierkante meters verdwijnen (nieuw voor oud) of een andere bestem-

in winkelbestedingen, maar nog veel meer in gezondheid, wellness

ming krijgen. Manning: ‘Er is veel winkeloppervlak dat niet goed

en reizen.’

functioneert, slecht gesitueerd is of achterstallig onderhoud heeft.

Die vierkante meters onttrekken aan de markt en herstructuren is

Trend doorbreken

een moeilijk verhaal en kost veel geld. Die hete aardappel wordt

Ondanks de crisis werd er in 2009 in Nederland circa 380.000 m² aan

nog vooruit geschoven, maar we zullen er straks toch aan moeten.

winkelcentrum vloeroppervlakte geopend. Een cijfer dat boven het

Mogelijk kunnen we een winkelvastgoedfonds in het leven roepen

tienjarig gemiddelde ligt. De trend van meer meters moet worden

om de herstructureringsvraag te kunnen aanpakken.’

doorbroken, is de inzet van het HBD. ‘Dat besef begint ook door te dringen bij andere partijen die nauw betrokken zijn bij winkelontwik-

Nieuwe regelgeving

kelingen’, ervaart Manning. ‘Ontwikkelaars en beleggers, maar ook

Het HBD denkt na over nieuwe regelgeving voor de detailhandelsec-

lokale overheden beginnen in te zien dat je met het maar blijven

tor, om tot een zorgvuldigere ontwikkeling van nieuw winkelvastgoed

toevoegen van nieuwe winkelmeters de sector geen dienst bewijst

te komen. De snelle groei - mede onder druk van de markt - van

én tevens het functioneren van winkelgebieden op het eigen grond-

grootschalige perifere winkelconcentraties vraagt hier ook om. Op

gebied op het spel zet.’

de perifere locaties ligt de nadruk steeds meer op niet-voluminueze

Er is overleg gaande tussen de drie actoren in de detailhandel - onder-

assortimenten en branchevreemde artikelen. Het onderscheid met

nemers, vastgoedpartijen en overheid - om de positie en aantrek-

het aanbod in het centrumgebied is veel kleiner geworden. ‘Echte

kelijkheid van winkelgebieden te versterken. ‘Een groot probleem

branches bestaan bijna niet meer, het zijn kleine warenhuizen gewor-

is dat winkelvastgoedontwikkelingen vooral aangestuurd worden

den. Perifere ontwikkelingen zijn bijna altijd concurrerend voor de

door projectontwikkelaars, beleggers en gemeenten. Waar blijft het

binnenstad’, stelt Manning. ‘Het is bovendien oneerlijke concurrentie.

ondernemersbelang? De ondernemers zitten vaak niet eens aan tafel

Zij zitten er tegen veel lagere kosten.’

bij de planvorming. Dan krijg je een situatie dat allerlei ondernemers op allerlei plekken zitten waar ze zelf niet om gevraagd hebben. Als

Met de ervaring dat branchegrenzen vervagen en handhaving van peri-

dan ook nog eens het aanbod te groot is, afgezet tegen de consu-

fere detailhandel in de meeste gevallen uitblijft, is het van belang te

mentenvraag, krijg je te maken met teruglopende rendementen.

bepalen waar winkels gewenst zijn en waar niet. Manning: ‘Niemand

De omzetkoek moet over meerdere winkels verdeeld worden. Er is

komt er meer uit, ook ondernemers snappen het niet meer als bijvoor-

een top die goed draait, maar daaronder zit een behoorlijke groep

beeld een Ikea alles verkoopt wat een Hema verkoopt maar een Hema

ondernemers die maar een beperkt inkomen uit zijn winkel kan halen.’

niet in de periferie mag zitten. Alleen omdat Ikea in de boeken staat als een woninginrichter en de Hema als warenhuis. De regelgeving

Regie bij ondernemers

dient te veranderen, met als uitgangspunt: een winkel is een winkel

Het HBD vindt dat de regie bij nieuwe winkelvastgoedontwikkelingen

is een winkel en hoort in een winkelgebied thuis. Een winkelgebied is

veel meer bij de ondernemers moet komen te liggen. Manning: ‘De

een gebied waar op de gronden de bestemming detailhandel rust. Dat

ondernemer moet vanaf het begin van het planproces betrokken zijn.

betekent dat je op die gronden alles mag, of het nu een warenhuis,

De ondernemer kent de markt en de consumenten en heeft ideeën

supermarkt of speciaalzaak is. Als een gemeente detailhandel wil op

over nieuwe concepten. Daar moet vervolgens een ontwikkelaar

een plek met een andere bestemming en er een ontheffing moet

bij betrokken worden om dit te realiseren. Niet andersom, want

worden verleend, dient exact te worden vastgelegd wat bijvoorbeeld

de afgelopen jaren is er vooral meer van hetzelfde gecreëerd. De

die bouwmarkt verkoopt. Dat wordt vervolgens gehandhaafd.’

consument is niet verleid om meer en langer te gaan winkelen en

‘We moeten er echt met z’n allen naar streven om juist in te zetten

meer uit te geven. Integendeel, uit onderzoek blijkt dat de consument

op de bestaande winkelstructuur en daar de kwaliteit verbeteren’,

de afgelopen jaren winkelen minder leuk is gaan vinden. Men gaan

besluit Manning. ‘We moeten met een gezamenlijke inspanning het

minder vaak, blijft minder lang en besteedt minder. Er is ook meer

winkelvastgoed interessant trachten te houden.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

71

De Groene Groep voorziet woonmalls van kwaliteitsimpuls

‘Vertrouwen wekken bij huurders, daar zit onze winst’ De Groene Groep is ontwikkelaar van en belegger in commercieel onroerend goed.

Projectontwikkelaar Michiel van Lotringen vertelt over de Noordportefeuille: vier woonmalls die het bedrijf van een toegevoegde waarde voorziet.

In 2008 kocht De Groene Groep met een consortium

het object op industrieterrein De Borgstee in het noor-

bestaande uit belegger Cortona Estates en SNS Property

den van de stad. ‘Na aankoop van dit complex bleek het

Finance vier woonboulevards aan in Assen, Drachten,

pand nog in redelijk goede staat te verkeren. Het enige

Emmeloord en Emmen. Het leverde de belegger de VGM/

wat we moesten doen, was wat schades repareren en

Locatus Award op. De complexen met een winkelop-

enig achterstallig onderhoud wegwerken. Verder heeft

pervlak van in totaal 100.000 m² werden overgenomen

onze administratie-afdeling het kostenplaatje ge-update.

van een Engels fonds dat de betreffende panden door

Zo hebben we van Assen inmiddels een kwalitatief

de jaren heen nogal had verwaarloosd. ‘Toch zagen wij

goede woonmall gemaakt. Via uitstekende acquisi-

kansen,’ zegt Michiel van Lotringen (41), projectontwik-

tiekanalen en makelaarcircuits is de bezetting 100%.

kelaar van De Groene Groep. ‘Met onze slagvaardige

Iedereen zit er van diverse meubelzaken, keukenzaken,

aanpak hebben wij de woonmalls bouwtechnisch, admini-

tuinmeubilair, beddenzaken tot een bouwmarkt. Aan ons

stratief en commercieel in beheer genomen, doorgelicht

nu de taak het centrum bouwkundig en administratief

en weer gezond gemaakt. Denk aan schades repareren,

zo goed mogelijk te onderhouden. Bijna letterlijk ‘op de

achterstallig onderhoud plegen, prullenbakken legen,

winkel passen’ dus.’

parkeerterreinen schoonvegen, hagen knippen. En het allerbelangrijkst: de contacten met de huurders intensi-

Drachten: 100% ingevuld

veren en verbeteren. Op deze manier krijgen de huurders

Ook aan de Martin Luther Kingsingel in Drachten kocht De

weer vertrouwen en zijn ze gemotiveerd om zich in onze

Groene Groep een woonmall aan. Dit object - met ketens

kwalitatief uitstekende complexen te vestigen. Winkeliers

als Beter Bed en Carpetright, maar ook lokale onderne-

blij, bezoekers blij, de gemeenten blij en wij blij. Daar zit

mers als Zwette Meubelen en Decokay - is er volgens

voor ons de winst.’

Van Lotringen eveneens één uit de categorie ‘diamantjes’.

‘Toen we dit complex van 35.000 m² aankochten, was er

72

Diamantje in Assen

sprake van 3.500 m² leegstand. De vorige eigenaar heeft

Van de aangekochte woonmall-portefeuille is het

altijd geprobeerd die 3.500 m² in z’n geheel te verhuren.

Drentse Assen één van de ‘diamantjes’, zoals Van

Na gesprekken met potentiële huurders bleek dit een te

Lotringen het zelf noemt. De projectontwikkelaar over

groot oppervlak.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

73

RESERVEER EXTRA VOORDELIG!

15 e ING RETAIL JAARPRIJS GALA STUDIO 21 HILVERSUM 窶｢ 10 NOVEMBER 2010 窶｢ BLACK-TIE

DE BESTE WINKELS VAN 2010 Op 10 november is het weer zover! Dan wordt bekendgemaakt welke winkels in 2010 gekozen zijn tot de beste winkels van Nederland. De uitreiking van de felbegeerde ING Retail Jaarprijzen vindt plaats tijdens een spetterend gala in STUDIO 21 in Hilversum. En het mooie is: u kunt er bij zijn!

AND THE WINNER IS... Het ING Retail Jaarprijs Gala geldt als hﾃｩt evenement binnen de Nederlandse retail. Hier kijkt zowel het Nederlandse publiek als de retailer zelf een jaar lang naar uit. Want wie worden door de Vakjury gekozen tot Beste Winkelketen en Beste Zelfstandige Winkel van 2010? Wie wordt de Beste Starter? En last but not least: voor wie kiest het publiek?

VOORVERKOOPACTIE! Nooit eerder was het gala zo snel uitverkocht als in 2009. Wilt u er zeker van zijn dat u dit jaar niets hoeft te missen van de prijsuitreikingen, de feestelijke ambiance, een heerlijk diner, topentertainment en wilt u ook nog volop kunnen netwerken?

Reserveer dan nu alvast uw tafel of toegangskaarten en profiteer van onze voorverkoopactie.

Reserveer voor 1 augustus 2010 en betaal slechts 1 2.500,- voor een tafel van 10 personen (normaal 1 2.750,-)! Kijk voor meer informatie en reserveringen op

WWW.RETAILJAARPRIJS.COM

DE ING RETAIL JAARPRIJS STAAT ONDER AUSPICIﾃ起 VAN HET HOOFDBEDRIJFSCHAP DETAILHANDEL.

R E T A I L

Mediapartners

Sponsors

P U R E

Hoofdsponsor

Toen heb ik gezegd: we gaan die ruimte opsplitsen in drie units

voeren we serieuze gesprekken met enkele landelijk werkende ketens

waarna binnen drie maanden 1.750 m² aan woonwinkel OTAK en

die geïnteresseerd zijn zich hier te vestigen. Zodra de economie weer

1.000 m² aan de Keukenconcurrent was verhuurd. In het restopper-

aantrekt, verwachten wij ook hier de leegstand te kunnen oplossen.’

vlak bleek de huurder van een belendende winkel geïnteresseerd.

Sinds de bouw vijftien jaar geleden is woonboulevard Drachten nu

Emmen: bestemmingsverruiming

voor het eerst 100% gevuld. Desondanks blijven we investeren in de

Ook de woonboulevard aan de Nijbracht in Emmen behoort sinds kort

verbetering van het gebouw en halen we de banden met de huurders

tot de portefeuille van De Groene Groep. Volgens Van Lotringen een

aan. Dat is de basis van onze aanpak: in woord en daad laten zien

groot ‘werkpaard’ met een oppervlakte van 37.000 m². ‘Sinds de

dat onze belangen gelijk lopen. En dat een hoge klanttevredenheid

aanschaf van dit object kampen we met 12.500 m² leegstand. Meteen

voor ons echt een drive is.’

zijn we op zoek gegaan naar de oorzaak hiervan. Wat is het bestem-

‘Volgende uitdaging wordt het gat opvullen dat gaapt tussen de twee

mingsplan, wie zijn de huurders, waar is gebrek aan? We kwamen

bouwblokken waaruit de woonboulevard is opgetrokken. Lange tijd

tot de conclusie dat het bestemmingsplan van ons complex erg krap

was er sprake van dat Drachten een NS-station zou krijgen. De route

was. Alleen woongerelateerde partijen mochten zich aan de boulevard

van het station naar de binnenstad van Drachten zou dwars door de

vestigen. Met de gemeente Emmen zijn we nu in gesprek over een

boulevard lopen. Maar het NS-station ging niet door en nu zit dat gat

verruiming van het bestemmingsplan. Mijn complimenten voor de

er voor niks. Met de gemeente zijn we nu in overleg dat gat dicht te

betreffende wethouder en ambtenaren, zij pakken het voorstel fan-

bouwen, 1.500 m² extra winkelruimte te creëren en zo de boulevard uit te breiden. Zo doe je aan projectontwikkeling binnen een bestaande belegging, een schoolvoorbeeld van optimale waardetoevoeging. Met die extra 1.500 m² kunnen we nieuwe retailers naar Drachten halen. Er bestaat veel koopkracht in Friesland. Drachten heeft met zijn 45.000 inwoners een goed centrum. En met de vele dorpjes eromheen kunnen we met gemak zo’n 100.000 consumenten bereiken en bedienen.

De gemeente staat positief tegenover ons voorstel het gat te dichten.

‘Met onze slagvaardige aanpak hebben wij de woonmalls in beheer genomen, doorgelicht en weer gezond gemaakt’

De wethouder is al akkoord, aan zijn ambtenaren nu de taak deze operatie te organiseren. Procedureel denk ik dat het nog een jaar zal

tastisch op. En dat is goed, want bij leegstand is niemand gebaat:

duren voordat we aan de slag kunnen.’

wij niet, lokale ondernemers niet en de plaatselijke economie niet.

De gemeente is nu een nieuw detailhandelsbeleid aan het ontwerpen

Keukenpartij voor Emmeloord

dat als onderlegger gaat dienen voor een nieuw bestemmingsplan.

In Emmeloord-Zuid kocht De Groene Groep een object aan de

We zijn ervan overtuigd dat die bestemmingsverruiming er gaat

Energieweg aan. Een relatief kleine woonboulevard met een opper-

komen, zodat we ook partijen als babywarenhuizen, sportwinkels en

vlakte van 15.000 m² die vanaf de bouw met leegstand kampt. ‘In

bruin- en witgoedzaken erbij kunnen betrekken. Als die verruiming

Emmeloord staat nu nog 2.000 m² leeg,’ zegt Van Lotringen. ‘In

een feit is, is de invulling ervan een kwestie van tijd. We zijn al in

Emmeloord zit geen makelaar die 100% gespecialiseerd is in retail.

gesprek met een geïnteresseerde partij die vijftig nieuwe arbeids-

Daarom pakt De Groene Groep dit zelf op. De bestemming van het

plaatsen kan meenemen. Voor een stad als Emmen is dat veel. Ook

object is goed: een woon- en meubelboulevard. Maar wat ontbreekt er?

willen we horeca bij het complex betrekken. Een woonboulevard

Een keukenzaak bijvoorbeeld. Nu is het probleem dat Emmeloord maar

moet een restaurantje hebben waar consumenten met een kop kof-

8.500 inwoners telt. Verder heeft de stad zelf met de Noordoostpolder

fie en een broodje over een eventuele aankoop kunnen nadenken.

eronder een klein verzorgingsgebied. Dat maakt het moeilijker geïn-

Zo verlengen we de bezoektijd van het winkelpubliek en dat is belang-

teresseerde keukenpartijen naar Emmeloord te krijgen. Momenteel

rijk voor alle ondernemers. Het is toch vreemd dat een Intratuin wel

heeft de stad één keukenzaak. Maar die winkel is gevestigd in het

een inpandig restaurantje mag uitbaten en wij niet in gesprek mogen

centrum, dus die zit daar goed en komt niet naar de Energieweg. Ik

met een broodjeszaak voor 200 m² koffie en broodjes? Emmen ziet

heb de Mandemakers Groep benaderd, de grootste keukenketen van

nu in dat het detailhandelsbeleid moet worden gemoderniseerd en

Nederland. Maar zij zeggen: Emmeloord is een stad met relatief weinig

daarover zijn we nu in gesprek. Ook hebben wij in Emmen de huur-

inwoners, daar kunnen wij geen winkel draaien. Hebben ze natuurlijk

dersvereniging nieuw leven ingeblazen. Met resultaat. De huurders

gelijk in. Met deze problematiek gaat De Groene Groep aan de slag.

zien dat de situatie snel verbetert en dat wij het menen als we zeggen

En uiteindelijk lukt het altijd de ruimtes vol te krijgen. Momenteel

dat bij De Groene Groep de focus op de klant ligt.’

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

75

76

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Trust International

No glory without Trust Wat

raakt

Michel

Perridon?

Dat

bleek

al

snel

uit het gesprek dat Retail in Ontwikkeling had met de succesvolle ondernemer. Praat over: zijn onderneming Trust International of sport (voetbal en Formule 1) en zijn ogen beginnen te glimmen. Een gesprek over de handelsstrategie van een Rotterdammer met een gezicht als een open boek en zijn voeten op de grond.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

77

StyLE NEvER GoES oUt oF FASHioN Bent u op zoek naar de beste italiaanse merken zoals Borrelli en Attolini? Heeft u een paar Santoni schoenen nodig? Bij oger kunt u terecht voor de meest stijlvolle herencollecties. wanneer stijl en verzorging voor u essentieel zijn, met daarbij een uitstekende service op internationaal niveau, dan is er geen beter adres dan oger!

AttoLiNi · BoRRELLi · BRAx · BRioNi · BRUNELLo CUCiNELLi · CANtARELLi · CARUSo · CoRNELiANi EtRo · FRAy · iSAiA · JACoB CoHEN · MAFFEiS · MoNCLER · SANtoNi · wooLRiCH

P.C. Hooftstraat 75-81 Amsterdam · Kruiskade 63-65 Rotterdam · Noordeinde 6 Den Haag H.J. van Heekplein 11 Enschede · Lange Gasthuisstraat 7 Antwerpen www.oger.eu

Iedere retailer, zeker degenen die werkzaam zijn in het segment,

we zo gemaakt dat er een recordaantal muizen op een meter kunnen.

weten het: de bestedingen aan consumentenelektronica staan door

We hebben opvallende en smaakvolle displays die de retailer zo in zijn

de recessie behoorlijk onder druk. Toch lijkt een gigabedrijf als Trust

‘verloren’ meters kan zetten om zijn winst te optimaliseren. Daarnaast

International weinig last te hebben van de crisis. De prangende vraag

is consumenten electronica veel minder een adviesgevoelig product

waarmee Retail in Ontwikkeling binnenkwam, was dan ook: ‘Wat is

dan vroeger. Mensen weten vaak precies wat ze willen voordat ze naar

de strategie van Trust International?’ ‘Hoe speelt deze fabrikant van

de winkel gaan. Daarom is een duidelijke handleiding op het product

randapparatuur als muizen, toetsenborden, webcams en gameacces-

ook zo belangrijk. Trust zorgt daarvoor: kort en bondig in 24 talen.’

soires in op de neerwaartse spiraal?’

‘We kijken naar trends. Vormgeving is een belangrijk onderdeel.

‘Trust International laat producten maken in het Verre Oosten en levert

Kleuren worden belangrijker, maar ook gebruiksvriendelijkheid. Trust

deze aan ketens als Dixons, Dynamite, Mediamarkt, maar ook aan

wil ‘plug and play’, in plaats van ‘plug and pray’. Simpele handleidingen

allerlei landelijke warenhuizen. De essentie van het verhaal is dat op

met veel plaatjes. Binnen een paar minuten moet je ermee kunnen

de computer zelf door de retailer weinig winst wordt gemaakt. Dat is

werken. Toen de recessie begon, is Trust snel ingesprongen op goed-

een waanzinnig competitieve markt. De randapparatuur zorgt feitelijk

kopere producten. Het prijslevel hebben we naar beneden gehaald.

voor de winst van de retailer. Ons concept is zeer winstgevend voor

Zo hebben we een aantal functies uit de muis gehaald, waardoor de

de retailers, helaas focussen die zich nog onvoldoende op winst-

prijs met 30% kon dalen. Trust denkt dat simpele, basic producten

gevende producten als het onze, maar teveel op de computer zelf.’

de trend gaan worden de komende jaren.’

‘Uiteindelijk is het meest belangrijke voor een retailer: hoeveel brengt

‘We hebben juist onze 3de kwartaalcijfers binnen en Trust ziet de

die meter in mijn winkel op? Trust probeert dat voor haar partners,

verkopen alleen maar aantrekken. Trust levert aan 34, met name

de retailers, zo hoog mogelijk te maken. Helaas stuit Trust ook in

Europese, landen. En het ene land is uiteraard sterker dan het andere.

deze wel op de wat conservatieve filosofie van de doorsnee retailer

Italië en Duitsland zijn bijvoorbeeld sterk. Ons Nederlandse aandeel is

in consumenten electronica. Retailers moeten veel meer denken als

maar 7%. Daar besteden we relatief veel geld aan, wat weer wordt

supermarkten. Veel efficiënter met hun ruimte omgaan. Een veel

gecompenseerd door de optimale (landen)spreiding.’

uitgekiender schappenplan maken. Net zoals Mediamarkt. Dat is

‘De essentie is: ‘Wat doet je product. Wat kost het. Wil de consument

een succesvol concept. Trust speelt in op het optimaliseren van de

het kopen? Trust maakt prijstechnisch sterke en mooie producten voor

winkelruimte. Neem een meter Trust muizen: de verpakking hebben

de massa. Dat slaat internationaal aan, ’aldus Michel Perridon.

Trust wil ‘plug and play’, in plaats van ‘plug and pray’

Michel Perridon is oprichter en CEO van

gameaccessoires met meer dan 250 werkne-

Trust International B.V. waarvan het hoofd-

mers in Europa en Azië. Via eigen Research

kantoor gevestigd is in Dordrecht. Trust is in

and Development-centra en het Trust Design

1981 begonnen als Aashima Trading aan het

Center richt Trust zich op het creëren van een

Achterklooster in Rotterdam. Michel begon

breed assortiment producten. Innovatieve

hier met zijn vader met het importeren van

technologie en vormgeving worden gecombi-

spelcartridges uit Hongkong. In 1988 gaat

neerd om kwaliteitsproducten aan te kunnen

Michel alleen verder met het bedrijf Aashima.

bieden tegen een uiterst scherpe prijs.

In de jaren ’90 wordt besloten om een eigen

In 1999 worden de eerste stappen gezet op

merk te starten om zodoende onafhankelijk

het gebied van sponsoring om de naamsbe-

te zijn van importeurs: Trust. Tevens wordt

kendheid van Trust verder te vergroten. Het

begonnen met de productie en verkoop van

Nederlandse Admiral’s Cup zeilteam wordt

pc’s.

ondersteund. Hierna volgen succesvolle spon-

Anno 2009 is Trust uitgegroeid tot een interna-

sor projecten in Formule 1, DTM, Formule

tionaal bedrijf voor betaalbare randapparatuur

3 en Champcar. Momenteel sponsort Trust

voor pc’s, notebooks, iPods, MP3-spelers en

Feijenoord en het Red Bull Racing Team.

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

79

onze adverteerders Multi Development . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omslag 2 SCM Europe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omslag 3 Kroonenberg Groep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omslag 4

Reklaspits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Steeds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 MVRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 HomePlan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Maqutos Standbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 C贸rio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Provada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Hori Raadgevend Ingenieursbureau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 European China Centre Rotterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 NS Poort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52-53 Bruna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Steenkorrel Groep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 ING Retail Jaarprijs Gala 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Oger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

80

nederland in ontwikkeling.com / retail special - 2010

Mensen maken het moment.

De omgeving schept de randvoorwaarde.

Kroonenberg Groep streeft naar het

Onze kernactiviteiten vastgoed-

leveren van toegevoegde waarde aan de

beleggingen en projectontwikkeling zijn

kwaliteit van winkelen, werken en

flexibel en doelgericht inzetbaar, dankzij

wonen. We stemmen functionaliteit en

onze compacte organisatie en onze

architectuur af op de lokale situatie.

expertise. Besluitvaardigheid, fi nanciĂŤle

Waarbij we werken en winkelen

daadkracht en creativiteit kenmerken

combineren met representativiteit,

het handelen van Kroonenberg Groep.

bereikbaarheid en een goed voorzieningen-

Onze strategie is om door aankoop

niveau. Economische aspecten worden

van individueel vastgoed, overname

ingebed in de bestaande infrastructuur

van bestaande portefeuilles, of het nemen

en mede afgestemd op de wensen van

van grondposities, onze groei zeker te

de gebruikers.

stellen.

REAL ESTATE INVESTMENT & DEVELOPMENT

Postbus 7538 1118 ZG Schiphol Tel. 020 5 788 788 Fax 020 6 750 430 info@kroonenberg.nl www.kroonenberg.nl