JESDERGİ 10. Sayı (Nisan-Mayıs-Haziran 2020)

jes derg

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ NİSAN-HAZİRAN 2020 SAYI: 10 ISSN:2602-4519

RÖPORTAJ Mark STAPLETON TPC K mya

NORMALLEŞME SÜRECİ Cov d-19 salgını enerj sektörünü nasıl etk led

TPC_ilan_onay_r3_baski.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

2.07.2020

00:16

ÜYELERİMİZ

ENTHER ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KİPAŞ HOLDİNG

KİPER

Elektr k Üret m A.Ş.

Özmen Hold ng

Transmark Renewables

Tuzla

Jeotermal Enerji A.Ş.

TÜRKERLER

ÖNSÖZ

JESDER’DEN MESAJ Ufuk ŞENTÜRK Yönet m Kurulu Başkanı

2020 yılı hep m z ç n b r sınav yılıydı. Gerek ülke ekonom s , dolayısıyla sektör ekonom ler , gerek b reysel olarak b l nçlenmem ze, gerekse sektör bazında yeterl /yeters z olduğumuz alanları görmem ze mkân sağladı. Planlaması ve kr z yönet m y olan ş rketler salgın dönem ndek pan ğ en aza nd rgeyeb lse de, pek çok ş rket maalesef hazırlıksız yakalandı.

Yen leneb l r enerj sektörünü ele aldığımızda b zler n bu dönemde arz-talep sıkıntılarından z yade, thal ett ğ m z ürünler ve YEKDEM bel rs zl ğ b zler zor duruma soktu. Maruz kaldığımız YEKDEM bel rs zl ğ 7 JES projem z olumsuz yönde etk led .

Oluşan bu “mücb r sebep” neden yle santraller n özell kle yatırım finansmanı, fiz b l tes ve devreye alınamaması neden yle büyük yatırım mağdur yetler doğdu ve bunların etk ler n yaşamaya halen devam ed yoruz. Jeotermal elektr k üret c ler olarak b rçok başlık altındak tedar k m z Ç n ve Avrupa ülkeler nden tem n ed yoruz. Koronav rüs salgınının önce Ç n’de, bugün se Avrupa’dak yayılımı hal hazırdak küresel tedar k z nc r m z olumsuz etk led . Hem tedar k z nc r m z n kend s nden kaynaklı hem de ülkeler nde koronav rüs yayılımını engellemek üzere uygulanan önlemler neden yle gec kmeler yılbaşında hayata geç r lmes planlanan ve çalışmaları devam eden projeler m z durma noktasına get rd .

Bu süreçte çalışan santraller m zde lave 2

jesderg

sayı 10

kuyu yatırımları ç n z n süreçler yavaşladı, devam eden yatırımlar le lg l ÇED-İmar g b süreçler yavaşladı ve nşası devam eden santrallerde malzeme tem n neredeyse durdu. Tüm yen leneb l r enerj dernekler olarak talepler m z lg l kamu kurumlarına da lett k ve çözüm get r leceğ ne nanarak ülkem z ç n üretmeye devam ed yoruz.

Fakat bu dönemde dah Türk ye'n n elektr k üret m n n yüzde 66'sı yerl ve yen leneb l r kaynaklardan elde ed lmeye başlandı. İlk beş ayda elektr k üret m nde jeotermal n payı yüzde 3,6, güneş n yüzde 3,5, rüzgarın yüzde 8,8, b yokütlen n yüzde 1,8, h droelektr k santraller n n yüzde 34,3, yerl kömürün yüzde 13,8, d ğer kaynakların se yüzde 0,2 olarak gerçekleşt . Bu başarının altında da her dönemde olduğu g b salgın dönem nde de özver le çalışan emekç kardeşler m z n ve yatırımcılarımızın payı büyük.

Bu kapsamda salgını konu ed necek JESDERGİ 10. sayısının lg l ler ç n b r kaynak olmasını d l yor ve emeğ geçen, katkı sağlayan tüm paydaş ve arkadaşlarımıza teşekkürler m sunuyorum.

EDİTÖR

EDİTÖR’ÜN MESAJI Hülya KALENDER BESKAN Bel t Grup, Genel Müdür

Dünya Sağlık Örgütü tarafından COVID-19 v rüs salgınının pandem olarak lan ed lmes n n ardından, v rüsün yayılmasını önlemeye yönel k çalışmalar küresel ekonom y büyük ölçüde etk led . İnsanların ve toplumların sağlıklarını tehd t etmekle kalmayan v rüs geçt ğ m z yüzyıllık dönemde görülmem ş sosyoloj k ve ps koloj k yansımaları le de kaygılandırıyor.

Pandem sürec nde sanay de tüket len enerj m ktarı azalırken karant na uygulamaları neden yle evlerdek elektr k tüket m de arttı.

Elektr k p yasasının d nam k b r s steme sah p olması neden yle farklı talepler ve sonuçlar ortaya çıktı. Özell kle dünya genel nde sanay dek üret m n düşmes enerj kaynaklarına olan taleb n azalmasına neden oldu. Türk ye g b enerj de dışa bağımlı ülkeler ç n b r nebze de olsa avantajlı b r durum yaşandı.

4

jesderg

sayı 10

Petrol fiyatlarının düşmes , elektr k tedar kç ler n n mal yetler n düşürerek p yasanın açılmasına ve tedar kç ler n tüket c lere çok daha ucuz fiyattan elektr k tedar k edeb lmeler ne zem n oluşturdu. Enerj tüketenler ç n fırsat g b algılanab lecek bu gel şmeler, enerj sektörünün sürdürüleb l r geleceğ ve enerj üreten yatırımcılar ç n yen planlamaları gerekl kılıyor. Her dönemde olması gerekt ğ g b , özell kle bu tarz dönemlerde karar ver c ler, durum tesp t ç n ve planlamalarına ver sağlaması açısından sektörel değerlend rmeler ve sektör paydaşlarının talepler n d kkate almalıdır.

Bu süreçte yen leb l r enerj yatırımcılarının en büyük taleb YEKDEM başvuruları sürec nde ek süre tanınması ve hal hazırda 2020 yılı le b rl kte sona erecek destek mekan zmasının devamının sağlanmasıdır. Pandem sürec nde santral nşasında kullanılan thal ürünler n tedar k sürec n n uzaması yatırımları sekteye uğratmış, başvuru son tar h ne yet şememe g b r skler doğurmuştur.

“Pek , enerj sektörü pandem sürec n nasıl yönett ?” sorusuna cevap aradığımız Derg m z n 10. sayısında tüm okurlarımıza key fl okumalar d l yorum. En kısa zamanda, en az madd ve manev hasarla bu zorlu günler ger de bırakacağımız umut ed yor, herkese sağlıklı günler d l yorum.

jes derg Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMİÇİ KİMYASAL TEMİZLİK

NİSAN-HAZİRAN 2020 SAYI: 10 ISSN: 2602-4519 JESDER adına İmt yaz Sah b Yönet m Kurulu Başkanı Ufuk ŞENTÜRK Yazı İşler Müdürü Seda DERYA Ed tör Hülya KALENDER BESKAN Grafik BELİT GRUP Mühend sl k Danışmanlık Organ zasyon www.bel tgrup.com Baskı CAN D j tal Baskı Reklam A.Ş. Şeh tler Cad. No: 121/A 35210 Alsancak-İZMİR www.cand j tal.com.tr • (0232) 464 38 48

Ömür boyu başarı ödülü sah b Mark Stapleton Türk ye'de TPC K mya'yı kurdu!

Basım Tar h 13 Temmuz 2020 Yayın Türü Sürel Yayın / Üç ayda b r Ücrets z ISSN 2602-4519

JESDER - Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ Park Office No:49 - Mansuroğlu Mh. 288/4 Sk. No:16 Bayraklı/İZMİR +90 (232) 503 6006 +90 (232) 503 6006 nfo@jesder.org

Derg de yer alan yazıların hukuk sorumluluğu yazarına a tt r.

Ufuk ŞENTÜRK’e sorduk: YEKDEM YÜK MÜDÜR?

İÇİNDEKİLER COVID-19'un sektörel etk ler n anlama; Elektr k, Enerj H zmetler ve Yen leneb l r Enerj

8 30 Delo tte 20 28 33 38 35 36 40 48 YEKDEM'DEN FAYDALANMA SÜRESİ BİR YIL UZATILMALI

TOBB tarafından düzenlenen Enerj Sektörü Mecl s Toplantısı’na Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı Fat h Dönmez v deo konferans aracılığıyla katıldı.

KOVİD-19 SALGINI VE PETROL SAVAŞI YENİLENEBİLİR ENERJİ SEKTÖRÜNÜ NASIL ETKİLEYECEK? Dr. İlhan SAĞSEN - Anadolu Ajansı

“İYİ Kİ YEKDEM VAR” YEKDEM’ n geleceğ ne l şk n bekley ş n sürdüğü enerj sektörü paydaşı 8 s v l toplum kuruluşu b r araya gelerek ortak b r basın bülten sundu.

IRENA’dan Eyleme Geçme Çağrısı: Yen leneb l r Enerj Çözümün Temel B r Parçasıdır

VALİ KÖŞGER, JEOTERMALLE İLGİLİ KONUŞTU

POLONYA, JEOTERMAL ISITMA İÇİN 6,8 MİLYON AVROLUK FONLAMA PROGRAMI BAŞLATTI

ÇEVRE DENETİMİ ARI VE KANATLI KÜMES HAYVANLARININ YANI SIRA SEBZE VE MEYVE FİDANLARI İLE YAPILIYOR!

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNE UYGUN ALANLARI BELİRLEMEK İÇİN KÜRESEL HARİTA

AB TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN JEOTERMAL ARAŞTIRMALARLA İLGİLİ SONUÇ ÖZETLERİ YAYINLANDI

ETKİNLİK DUYURULARI

“İYİ Kİ

YEKDEM VAR”

Güneş Enerj s Sanay c ler ve Endüstr s Derneğ

lll

lllll

l ll

lllll ll

GÜYAD Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği

ENERJİ TİCARETİ DERNEĞİ

YEKDEM’ n geleceğ ne l şk n bekley ş n sürdüğü enerj sektörü paydaşı 8 S v l Toplum Kuruluşu (STK) b r araya gelerek, ortak b r basın bülten sundu.

8

jesderg

sayı 10

eüd

Elektrik Üre cileri Derneği

jesderg YEKDEM’ n geleceğ ne l şk n bekley ş n sürdüğü enerj sektörü paydaşı 8 s v l toplum kuruluşu (STK) b r araya gelerek, ortak olarak gerçekleşt rd kler çalışmaların sonuçlarını çeren ortak b r basın bülten paylaştılar.

Uluslararası Güneş Enerj s Topluluğu Türk ye Bölümü (GÜNDER), Güneş Enerj s Yatırımcıları Derneğ (GÜYAD), Güneş Enerj s Sanay c ler ve Endüstr s Derneğ (GENSED), Türk ye Rüzgar Enerj s B rl ğ (TÜREB), HES Sanay İşadamları Derneğ (HESİAD), Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER), Elektr k Üret c ler Derneğ (EÜD) ve Enerj T caret Derneğ (ETD)’n n Yönet m Kurulu Başkanları tarafından mzalanan b ld r de şu açıklamalar yer aldı: “Yen leneb l r enerj üret m n teşv k etmek ç n uygulanan YEKDEM tar fes n n yüksek mal yetler n n sanay c ye yük olduğu yönündek b lg k rl l ğ n düzeltmek ster z. Özell kle son dönemde Sanay Odası Başkanları ve Organ ze Sanay Bölges Başkanları tarafından yapılan Yen leneb l r Enerj Kaynaklarını Destekleme Mekan zması’nın (YEKDEM) sanay c üzer nde b r yük olduğuna yönel k açıklamaları üzülerek tak p etmektey z. YEKDEM payı olarak Son Kaynak Tüket m Tar fes çer s nde c dd bedeller ödend ğ ve yen leneb l r enerj ye desteğ n malat sanay nde kullanılan elektr k bedeller ne yük olduğuna yönel k gerçeğ yansıtmayan b r görüşün yayılmasının önüne geçmek vaz fem zd r.

GÜNDER, GENSED, GÜYAD, JESDER, EÜD, ETD, TÜREB, HESİAD b r araya gelerek b r çalışma yaptık. Yaptığımız çalışmaya göre, eğer YEKDEM mekan zması olmasaydı, 2019 yılında elektr k üret m nde yüzde 60’lara varan payları le yen leneb l r santraller m z olmayacaktı. 2019 yılında YEKDEM santraller nden üret len 77 TWH enerj y ya doğalgaz ya da thal kömürden ya da bunların karmasından karşılanacaktı. Her yıl thal yakıtlara ortalama 5 m lyar USD ödeyecekt k. Ayrıca, yaptığımız fiyat anal z ne göre enerj b r m fiyatı, 2019 yılı ç n YEKDEM ve Gün Önces F yatı toplamından sadece 0,2 $cent/kWh daha düşük olacaktı. D ğer taraftan baktığımızda, Son Kaynak Tedar k Tar fes nden enerj alan sanay c ler m z, uzun dönemde Sanay tar fes ne göre hala %15 daha avntajlıdırlar. Sanay c m z, Dolar bazında mal yetler n azaltırken, fos l yakıtı ve esk nükleer santral olmayan ülkeler arasında en ucuz enerj y kullanmaya devam edecek.

İy k YEKDEM var!” demem z ve yen leneb l r enerj ye daha fazla destek olmamız gerekt ğ n gösteren bu zor günlerde, hem fiyatlar daha düşük gerçekleşmekte, car açığımız artış göstermemekted r. Arz güvenl ğ noktasında da kend kaynaklarımız le elektr k ürett ğ m z ve thal yakıta olan bağımlılığımızın g tt kçe azaldığını da önemle vurgulamak ster z. Onuncu yılını doldurarak YEKDEM’den çıkan santraller de ayrıca ele almak gerekmekted r. Özell kle lk yıllarda yapılan h droelektr k ve rüzgar tes sler , yavaş yavaş s stemden çıkacak ve böylel kle b r m fiyat daha da aşağıya düşme eğ l m gösterecekt r.”

• YEKDEM olmasaydı elektr k fiyatları daha yüksek olacaktı.

• İthal ed len yakıt le car açığımızın artmasına neden olacaktık.

• Yen leneb l r enerj olmasaydı, fiyatlar hep daha yüksek seyredecekken, bu yatırımlar sayes nde b rkaç yıl ç nde sanay c m z bugünden daha da ucuz elektr k kullanma olanağına kavuşacaktır.

• Karbond oks t em syonlarını azaltmak ç n her zamank nden daha çok yen leneb l r enerj teşv kler ne ht yacımız var.

• İlerde hracatçımızın önüne çıkacak karbon em syonu verg ler neden yle yurt dışına büyük bedeller ödememem z ç n yen leneb l r yatırımlar elzem olacaklar.

T.C. Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığımız kısa b r süre önce, 2019-2023 yıllarını kapsayan Stratej k Planı yayınladı. Planda yer alan öncel kl hedef, yerl ve yen leneb l r enerj kaynaklarına dayalı elektr k kurulu gücünün toplam kurulu güce oranının %59’dan %65 sev yes ne yükselt lmes n sağlamaktır. Bu hususları d kkate alarak p yasada oluşan YEKDEM’e yönel k bu yanlış ve ne yazık k tal hs z algıyı s zler n de çabaları le düzeltmek ve kamuoyunu doğru yönde b lg lend rmek ster z.

Günümüzde pek çok hükümet ve düzenley c kurum, üret m ve tüket m ç n daha akıllı ölçüm s stemler n , yeş l standartları teşv k etmekte ve kaynaklarını daha ver ml b r şek lde kullanmaya yönelmekted r. Enerj s stemler n n çevresel, ekonom k ve h zmet açısından sürdürüleb l r olması ç n aynı çabanın kısa ya da uzun tüm vadelerde devam ett r lmes gerek yor. Başka b r dey şle, tüm dünyanın ucuz, yeş l ve güven l r enerj kaynaklarına ht yacı var.” jesderg

sayı 10

9

MAKALE

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMİÇİ KİMYASAL TEMİZLİK Seyfullah AKKAYMAK Tekn k Genel Koord natör

Emrah VAYDOĞAN AR-GE Yönet c s

Sel n GİRGİN Tekn k Serv s Mühend s

Eng n HELVACI Grup L der Jeotermal Uzmanı

Murat TÜRKMENOĞLU Tekn k Serv s Mühend s

jesderg Seyfullah AKKAYMAK, Emrah VAYDOĞAN, Eng n HELVACI, Selin GİRGİN, Murat TÜRKMENOĞLU GREEN Chem cals® A.Ş. e.vaydogan@green-chem cals.com, e.helvac @green-chem cals.com, sel n.g rg n@green-chem cals.com

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMİÇİ KİMYASAL TEMİZLİK Özet Jeotermal enerj santraller nde meydana gelen kabuklaşmalar şletmelerde c dd ver m kayıplarına neden olmaktadır. Bu kaybın g der lmes ve oluşan kabuklaşmanın s stemden uzaklaştırılması ç n uygulanan mekan k tem zl k şlemler stenen sonucu her zaman sağlayamamaktadır.

Ayrıca mekan k tem zl k oldukça uzun sürmekte ve yüksek mal yet oluşturmaktadır. Enerj santraller nde oluşan kabuklaşmaların şletme ver m n tasarım değer ne get recek şek lde, kısa sürede ve en az mal yetle uzaklaştırılab lmes ç n GREEN Chem cals® A.Ş. tarafından k myasal b r yöntem gel şt r lm şt r. K myasal tem zl k sırasında şletmedek uygun b r noktadan önceden hazırlanmış olan tem zl k çözelt s akışkana lave ed lmekted r. Yapılan tem zl k şlem n n detayları ve sonuçları bu yazıda ncelenm şt r.

Anahtar Kel meler: Kabuklaşma, jeotermal, tem zl k.

Abstract Scal ng n geothermal power plants causes ser ous effic ency losses. The mechan cal clean ng procedures appl ed to el m nate th s loss and remove the scal ng from the system cannot always prov de the des red result. In add t on, mechan cal clean ng takes a long t me and creates h gh costs. A chem cal method was developed

by GREEN Chem cals® A.Ş. n order to remove the scale n geothermal power plants n a short t me w th the m n mum cost and to br ng the operat onal effic ency to the des gn value. Dur ng the chem cal clean ng, a prev ously prepared clean ng solut on s added to the flu d from a su table po nt n the plant. Deta ls and results of the clean ng process are exam ned n th s art cle.

Keywords: Scal ng, geothermal, clean ng 1. GİRİŞ Jeotermal enerj santraller nde g r ş ve çıkış arasındak fark basınçlarında görülen artışın çeş tl sebepler olab lmekted r. Santral ç ndek boru ve ısı dönüştürücülerde oluşan kabuklaşma, akış-

kanın deb s , filtrelerdek tıkanmalar; önceden oluşmuş kabukların, santral duruş-kalkış döngüler sırasında veya akışkan m ktarındak dalgalanmalarla; yerler nden koparak ısı dönüştürücü g r ş nde yüzeye takılması fark basınç artışı sebepler n en başında gel r. Eğer jeotermal enerj santraller nde fark basıncın artmasının sebeb kabuklaşma ve/veya tıkanma se %60 oranında ver m kaybı görüleb lmekted r.

Jeotermal enerj santraller nde kabuklaşmanın önlenmes çeş tl k myasallarla şartlandırma yapılarak sağlanab l r. Ancak oluşmuş kabukların santral duruş-kalkış döngüler sırasında veya akışkan m ktarındak dalgalanmalarda yerler nden koparak ısı dönüştürücü g r şler nde takılması k myasal şartlandırmanın ötes nde b r durumdur. Bu sebeple tes s devreye alındığı zaman ısı dönüştürücülerde beklenenden daha yüksek fark basınçlar görülmes muhtemeld r. Ayrıca k myasal şartlandırma yöntemler oluşab lecek kabuklaşmaların tümünü %100 önleyemeyeb l r.

GREEN Chem cals® A.Ş. “çevr m ç k myasal tem zl k” yöntemler le jeotermal enerj sektöründe karşılaşılan bu sorunlara çözüm sunmaktadır. Özell kle ısı dönüştürücülerde b r ken kabuklar oldukça sert yapıda olab lmekte ve su jet g b mekan k şlemler ancak temas ett ğ alanlarda ç zg sel şek lde b r tem zlenme sağlamakta, yüzeyler n genel anlamda tem zlenemed ğ görülmekted r. Çevr m ç tem zl k santralde duruş gerekmeden hem ekonom k hem de çok az şç l k le yapılır.

Ayrıca mekan k tem zl k yapılab lmes ç n santraller n b rkaç gün süre le durdurulması gerekl l ğ , özell kle rezervuar ve kuyu başı basınçları açısından düşük değerlere sah p olan kuyularda, duruş sonrasında tekrar akışın başlayamaması g b sonuçlar doğurab lmekted r. Bu durumda kuyularda yapay yöntemler le akışı başlatab lmek hem akış başlayana kadar geçen süre üret m kaybı hem de yapay yöntemler ç n harcanan mal yetler şletmede kayıp olarak ortaya çıkmaktadır. jesderg

sayı 10 11

MAKALE Çevr m ç k myasal tem zl k ç n hazırlanan çözelt , jeotermal enerj santraller nde karşılaşılab lecek kabuklaşmaların büyük b r kısmını mevcut boru ve ısı dönüştürücülere zarar vermeden yumuşatmakta veya tamamen çözmekted r. Yumuşayan veya tamamen çözülen kabuklar akışkanla b rl kte santral terk ederek yer altına gönder lmekted r. Yer altına g den k myasal çözelt , santralden tem zlenen kabuklar ve yüksek sıcaklık tarafından etk s z hale gelmekted r. Yapılan uygulamada “sıfır atık prens b ” göz önünde bulundurulmuş olup bütün çözelt re-enjeks yon kuyuları vasıtası le enjekte ed lmekted r.

2. ÇEVRİMİÇİ KİMYASAL TEMİZLİK ÖN HAZIRLIĞI VE ÇÖZELTİ HAZIRLAMA Patentl GEO-Treat® ürünler le hazırlanan çözelt kullanıma hazır hale get r l r.

3.ÇEVRİMİÇİ TEMİZLİK UYGULAMA ÖRNEĞİ Çevr m ç tem zl k şlem genell kle k veya gerekt ğ nde üç aşamada yapılır. Hazır durumdak tem zl k çözelt s s steme lave ed lmeye başlandıktan sonra tem zl k çözelt s n n etk nl ğ lave ed ld ğ noktadak ve ayrıca santral çıkışına yakın b r noktadak numune hatlarından sürekl alınan numuneler le kontrol ed lmeye başlanır. İlave ed lecek çözelt m ktarı s stemden geçen akışkanın pH değer n stenen noktaya get recek

RESİM-1 Çevr m ç K myasal Tem zl k – pH/İletkenl k Kontrolü 12

jesderg

sayı 10

şek lde ayarlanır. Yeterl süre tem zl k çözelt s lave ed lmeye devam ed ld kten sonra lk aşama tamamlanmakta ve s stemdek fark basınç, deb g b değerler kontrol ed lerek ya tem zl ğe son ver l r veya sonrak aşamaya geç l r.

Her aşamada yapılan tüm ölçümler kayıt altına alınır.

Res m 1'de k myasal karışımının, jeotermal akışkanın pH değer n düşürdüğü, s stem çer s nde sorunsuz s rkülasyonun sağlandığı ve as t karışımının ısı dönüştürücü çer s ndek k rl l kler çözdüğü behere alınan akışkanın reng nden de anlaşılmaktadır. Jeotermal akışkanın pH değer k myasal lave etme şlem b tt kten çok kısa b r süre sonra esk değer ne yüksel r.

4. ÇEVRİMİÇİ TEMİZLİK İŞLEMİ SIRASINDA SANTRAL VERİLERİNİN DEĞİŞİMİ VE SONUÇ Çevr m ç k myasal tem zl k şlem önces ve sonrasında ısı dönüştürücü g r ş ne ve çıkışına takılan kuponların kontrolünde herhang b r korozyona bağlı deformasyon görülmemekted r.

Ayrıca hassas teraz le tem zl k önces ve sonrası kupon ucu ağırlıkları ölçülüp aynı değerler n çıktığı görülmekted r. Çevr m ç k myasal tem zl k şlem sonucunda çok olumlu ver ler elde ed lmekte, fark basınçlarında c dd düşüşler gözlenmekted r. Yapılan şlem net ces nde fark basınçlarının düşmes le ısı transfer ve santral n re-enjeks yon pompalarının em ş basınçları artmakta, ç tüket m değer düşmekte ve böylel kle hem üret mde hem de ç tüket mde yüksek enerj kazancı sağlanmaktadır. Tem zl k sürec nde santral otomasyon s stem nden alınan örnek ver ler aşağıdak tablo ve grafiklerde ver lm şt r.

RESİM-2 Çevr m ç K myasal Tem zl k şlem n n Toplam Tes s Fark Basıncına Etk s

HABER

EPDK'dan cov d19 gerekçel duyuru:

ELEKTRİK ÜRETİM YATIRIMLARI SÜRECİNDE UZATMA KARARI da nşaat önces dönem le nşaat dönem ya da Yönetmel ğ n Geç c 15 nc maddes kapsamındak yükümlülük erteleme süreler , 2. Önl sans veya üret m l sansı tad l şler kapsamında bel rlenen yükümlülüklere l şk n süreler , EPDK, kararın gerekçes olarak COVID-19 sal- 3. B rleşme veya bölünme şlemler kapsamıngın tehd d ne şaret ett . Kurum tarafından pay- da bel rlenen yükümlülüklere l şk n süreler , 4. Esk s n n devamı mah yet nde üret m l sansı laşılan duyuru şu şek lde; ver lmes kapsamında bel rlenen yükümlülük“Dünyayı ve ülkem z etlere l şk n süreler , k leyen Corona V rüsü 5. Önl sans veya l sans (COVID-19) Salgını sebaşvuruları kapsamınbeb yle Resm Gazeda gerekl b lg ve belte’de yayımlanan COgeler n tamamlanması VID-19 salgın tehd d ne ç n ver len süreler , yönel k kamu çalışanla6. Yönetmel ğ n 18 nc rı ç n alınan lave tedn n k nc fıkrab rler kapsamında DÜZENLEME KURUMU maddes sı kapsamında yapıl2020/4 sayılı Cumhurması öngörülen başvubaşkanlığı genelges nde kamu personeller ç n uzaktan ve esnek ça- rulara l şk n süreler , sona eren veya sona lışma model ne geç lm şt r. Bu kapsamda salgın erecek gerçek veya tüzel k ş lere, sona erme tatehd d n n artması net ces nde özel sektör çalı- r h nden t baren geçerl olmak ve b r defaya mahsus olmak üzere, söz konusu süreler n n, şanları ç n de uzaktan ve esnek çalıma model herhang b r şleme gerek kalmaksızın, 3 (üç) ay terc h ed lmeye başlanmıştır. süreyle uzamış olarak değerlend r lmes ne ve Bu süreçte elektr k p yasasında faal yette bulu- bu konuda Elektr k P yasası Da res Başkanlınan önl sans veya üret m l sansı sah b tüzel k - ğı’nın yetk lend r lmes ne karar ver lm şt r. ş ler le l sanssız üret m faal yet kapsamında 1. B) Elektr k P yasasında L sanssız Elektr k bağlantı anlaşması mzalamış olan gerçek ve Üret m Yönetmel ğ kapsamında kurulması öntüzel k ş ler n mağdur olmamaları açısından, görülen üret m tes sler nden bağlantı anlaşması 02/04/2020 tar hl ve 9276 sayılı Kurul Kararı le süres 10/03/2020 tar h nde veya sonrasındasöz konusu k ş ler n sürel yükümlülükler n n 3 sona eren veya sona erecek gerçek veya tüzel k ş lere, sona erme tar h nden t baren geçerl ay süreyle ertelenmes ne karar ver lm şt r. olmak ve b r defaya mahsus olmak üzere, söz konusu süreler n n, herhang b r şleme gerek Bu kapsamda; 1. A) Elektr k P yasası L sans Yönetmel ğ (Yö- kalmaksızın, 3 (üç) ay süreyle uzamış olarak denetmel k) kapsamında önl sans veya üret m l - ğerlend r lmes ne ve bu konuda Elektr k P yasasansı sah b tüzel k ş ler n sürel yükümlülükler sı Da res Başkanlığı’nın yetk lend r lmes ne açısından 10/03/2020 tar h nde veya sonrasında; karar ver lm şt r.

1. Önl sans süreler le üret m l sansı kapsamınKaynak: EPDK 14 jesderg sayı 10 Elektr k P yasası Denetleme Kurumu (EPDK), önl sans ve l sans yükümlülükler le l sanssız bağlantı anlaşması süreler n n 3 ay uzatıldığına l şk n kararını yayımladığı b r duyuru le paylaştı.

ENERJİ PİYASASI

ÖMÜR BOYU BAŞARI ÖDÜLÜ SAHİBİ

MARK STAPLETON TÜRKİYE'DE TPC KİMYA'YI KURDU!

“

“

TPC olarak Türk ye'de yerl üret m yapmayı hedefled k. Şu anda İzm r'dek fabr kamızdan tüm Türk ye ve EMEA bölges ne h zmet vereb lecek durumdayız. İlkler n öncüsü olan ş rket m z artık bölgede çok daha hızlı hareket kab l yet ne sah p olarak kal te ve mal yet açısından sektörde c dd farklılık yaratacaktır.

RÖPORTAJ Sayın Mark Steplaton dünya jeotermal sektörünün çok tanınan ve değer ver len duayenler ndens n z. S z tanıma fırsat bulamamış okuyucularımız ç n geçm ş n zden ve Türk ye’dek yen yapılanmanızdan bahseder m s n z? Öncel kle güzel yorumlarınız ç n teşekkür eder m. Yaklaşık 41 yıldır k mya endüstr s n n farklı dallarında özel k myasallar üzer nde çalıştım.

Son 30 yıldır se tamamıyla jeotermal endüstr s ne yönel k çözümler üzer ne çalışıyorum. Bu süreçte kurucusu ve başkanı olduğum Powerchem Teknoloj firmasının Jeotermal endüstr s ne yönel k sağladığı çözümler le dünya çapında tanınan alanında l der b r ş rket olmasına öncülük ett m.

Türk ye özel ndek yen yapılanmamızdan bahsetmek gerek rse kurucusu ve sah b olduğum ş rket m TPC K mya le Türk ye – EMEA (Avrupa, Ortadoğu ve Afr ka) pazarında Jeotermal k myasalları alanında yen b r soluk get rme amacındayız. Bu kapsamda bölgede değ şen pazar koşullarına uyum sağlamak amacıyla Türk ye’de yerl üret m, satış ve tekn k serv s yapılanmamızı kurmuş durumdayız. Bu yapılanmamızdak temel hedefim z müşter stek ve talepler ne hızlı ve efekt f çözümler sunab lmek ve rekabet çıtasını daha yukarı taşımaktır.

Mark Bey 30 yıllık jeotermal k myasalları geçm ş n zde hep lkler gerçekleşt ren ve sektörde öncü olarak tanınan b r olarak Türk ye jeotermal k myasal pazarı hakkındak görüşler n z öğreneb l r m y z?

Bu soru gerçekten çok hoşuma g tt . S ze sebeb n de söyleyey m. Son 13 yıllık süreçte Türk ye Jeotermal endüstr s n n nereden nereye geld ğ n çok y b l yorum. 2007 yılında Türk ye’ye lk geld ğ mde sadece Kızıldere-1 ve henüz yen devreye g rm ş olan Dora-1 jeotermal elektr k santralları akt f çalışıyordu. Germenc k lçes ndek lk flash santraller se d zayn aşamasındaydı. Kızıldere’de çok c dd k reç oluşumu sorunları ve metal s l ka çökelmeler mevcuttu. Bu sorunlar Kızıldere ve Germec k’de k yen tes sler ç n ac l çözülmes gereken konulardı. Bu dönemde Türk ye’de b rçok jeotermal yatırımcısının proje ve mühend sl k ek pler le b rl kte söz konusu sorunları çözmek ç n çok c dd emek harcadık. Ek b mle b rl kte adete Türk ye’de 16

jesderg

sayı 10

kamp kurduk. Rezervuar modellemeler n , santral çalışma koşullarını ve tüm akış d yagramlarını nceled kten sonra tüm sorunları doğru mühend sl k yaklaşımları ve efekt f k myasallar le çözüme kavuşturduk. Santrallarde k myasal kullanımı le elde ett ğ m z başarı Türk ye jeotermal endüstr s ç n b r m lat n tel ğ ndeyd ve bunun etk s günümüzde de devam etmekted r. Gel şt rd ğ m z k myasal ürün grupları le b rl kte 10 yıl boyunca Türk ye’n n en büyük jeotermal k myasal tedar kç s olduk. Ancak Türk ye jeotermal k myasal pazarına büyüyerek devam etmen n en öneml yolunun yerl üret m, kes nt s z tekn k serv s ve yen karşılaşılan problemlere karşı sürekl y leşt rme ve gel şt rme çalışmaları olduğunu gördük. TPC olarak Türk ye pazarında lk olmanın verd ğ gurur ve heyecanla yen lenen şartlara uyum sağlayarak müşter ler m z n stek ve talepler n karşılamaya devam edeceğ z.

Türk ye Jeotermal pazarına yen b r marka le dönüyorsunuz. Yen ş rket n z n hedefler nden bahseder m s n z?

2007 yılında toplam 22.5 MWe kurulu güç le başlayan Türk ye’n n jeotermal h kayes günümüzde 1526 MWe’ın üzer ne çıkmış ve bu sayede Dünya’nın 4. büyük jeotermal elektr k üret c s hal ne gelm şt r. Bu süreçte Türk ye’de çok güzel arkadaşlıklar ve kurumsal dostluklar kurma şansım oldu. Sektörü yakından nceled ğ mde başarılı b r ant skalant programı ç n gerekl olan onl ne kuyu modellemeler , değ şen jeok myasal şartların anal z ve müşter ye değer katan tekn k serv s yapılanmasına ht yaç olduğunu gözlemled m. Bu üçlü yapı sahadan topladığı tüm tekn k dataları ArGe ve Jeok mya Laboratuvarı le paylaşarak değ şen koşullara opt mum çözümler üretmek ç n gerekl olan yapıdır.

TPC olarak yukarıda bahsett ğ m z g b Türk ye’de yerl üret m yapmayı hedefled k. Şu anda İzm r’dek fabr kamızdan tüm Türk ye ve EMEA bölges ne h zmet vereb lecek durumdayız. İlkler n öncüsü olan ş rket m z artık bölgede çok daha hızlı hareket kab l yet ne sah p olarak kal te ve mal yet açısından sektörde c dd farklılık yaratacaktır.

TPC’n n Türk ye üret m, satış ve satış sonrası h zmetler ağı hakkında b lg vereb l r m s n z?

TPC üret m tes s bahsett ğ m g b İzm r Kemalpaşa’da bulunmaktadır. Fabr kanın konumu

jesderg t bar yle l mana ve Jeotermal elektr k santraller ne olan yakınlığı b z m ve müşter ler m z ç n büyük avantaj sağlamaktadır. Tes s m z n en öneml özell ğ ve rak pler m zden en büyük farkı kend pol mer hammaddem z üret yor olmasıdır. Tes s m zde otomasyonlu yüksek teknoloj ek pmanları kullanarak dökme ve IBC ambalajlarda yıllık 180.000 ton üret m kapas tes yle h zmet vermektey z. TPC Türk ye, satış ve satış sonrası tekn k destek h zmetler n n yer ne get r lmes nde Jeotermal sektörde güçlü referansları olan, genç ve d nam k b r ek ple çalışmaktadır. Bu n tel kl ek p gücünün müşter ler m ze çok çeş tl avantajlar sağlayacağından em n z.

Rezervuar modellemes ve müşter ye özel ürün gel şt rme konusundak çalışmalarınızdan bahseder m s n z?

Bu gerçekten güzel ama genell kle doğru cevaplanamayan b r soru. B ld ğ n z g b Jeotermal tes sler n n sürdürüleb l r başarısındak en öneml etken rezervuar şartlarının doğru yönet lmes d r.

Rezervuarlar d nam k s stemlerd r ve zaman çer s nde akışkanların k myasal parametler n n değ şmes kaçınılmazdır. Değ şen bu rezervuar şartlarına l şk n dataların kayded lmes çok öneml d r. Özell kle NCG ölçümler saha şartlarındak değ ş mler n tak b açısından gerekl d r.

NCG değerler ndek değ ş mler kuyulardak jeok myasal parametreler n ve kabuklaşma eğ l mler n n değ şmes ne neden olur. Proakt f b r yaklaşımla bu değ ş mler n gözlemlenmes ve yapılacak modellemelerle s stemlerdek kabuklaşma eğ l mler n n ve potans yel sorun noktalarının tesp t ed lerek çözüme kavuşturulması gerekmekted r. Alanında tecrübel mühend sl k ve tekn k serv s ek b m z söz konusu değ ş mler yakından tak p ederek değ şen rezervuar şartlarına uygun ürünler n gel şt r lmes ve uygulanması ç n ArGe ek b m zle çok yakın çalışacaktır.

Sayın Stapleton, son olarak eklemek sted kler n z alab l r m y z? Öncel kle JESDERGİ’ye bu röportaj ç n teşekkür etmek st yorum. İlk gününden t baren b r parçası olmaktan mutluluk duyduğum Türk ye’n n jeotermal yolculuğunda tekrar yer alacak olmak ben gerçekten çok heyecanlandırıyor.

14 yıl g b kısa b r sürede Türk ye’y Jeotermal alanında dünya l der ülkeler arasına sokan değerl yatırımcılarla tekrar aynı masada oturmak ve çözüm ortakları olacağımı b lmek ben ayrıca mot ve ed yor. Yen dönem m zde de TPC K mya ek b ve paydaşlarının tüm ş ortaklarımıza başarılı ve sorunsuz şletme şartları sağlamak en öneml hedefi olmaya devam edecekt r.

EG ENERJİ İLE GMK ENERJİ PROJELENDİRME SÖZLEŞMESİ İMZALADI Aydın'ın Karacasu lçes nde 3 farklı jeotermal şletme ruhsatında kurulması planlanan ve 1200 k ş n n st hdam ed leceğ 65 M lyon dolar bütçel dev proje ç n EG Enerj ve GMK Enerj arasında anlaşma mzalandı.

Bu proje kapsamında organ k tarım amaçlı sera ve kurutma tes sler le tur zm alanında faal yet gösterecek termal otel, kaplıca ve SPA merkezler n n mühend sl k ve projelend rme h zmetler GMK Enerj tarafından gerçekleşt r lecekt r.

lunan bölgede tarımsal kalkınma projeler hazırlamaktadır. Bu amaca yönel k olarak organ k tarıma yönel k entegre tes sler kurmayı planlıyoruz.

Jeotermal sera faal yetler le üret lecek organ k sebzeler le bölgede yet şmekte olan nc r g b meyveler, meyve ve sebze kurutma tes sler nde herhang b r laç kullanmadan şlenerek katma değer yüksek ürünler elde edeceğ z” ded .

İlk etapta 200.000 m2 organ k tarım amaçlı sera le yıllık 2500 ton yaş meyve sebze şleme kapas tel kurutma tes s ç n proje çalışmaları başlaKurulacak tes sler hakkında b lg veren EG Ener- tılmıştır. Çevresel yönü ön planda tutularak kuj Genel Müdürü En s Günay, “6 yıldır Karaca- rulacak sera, kurutma tes s ve termal otel yatısu'dayız. Araştırma gel şt rme çalışmaları yaptık. rımlarının Aydın ekonom s ne ve bölge halkının Daha önce GMK Enerj 'ye EPC yaptırdığımız De- st hdamına öneml katkı sağlaması hedeflendeler, Hacıhıdırlar ve Çamköy'de kurduğumuz mekted r. Yapılacak yatırımların şletme döneAR-GE seralarında farklı ürün denemeler ne baş- m nde Karacasu ve Kuyucak lçeler nde çoğunladık. Farklı ve katma değer yüksek ürünler üre- luğu kadın olmak üzere 1200 k ş ye st hdam teceğ z. F rmamızın b r nc l hedefi ruhsatları bu- sağlayacağı öngörülmekted r. jesderg

sayı 10 17

RÖPORTAJ

Ufuk ŞENTÜRK’e sorduk:

YEKDEM YÜK MÜDÜR? YEKDEM kapsamındak santrallere lg de, bu mekan zmaya yönel k eleşt r ler de arttı, neden?

Evet son zamanlarda YEKDEM’ n tüket c ve sanay fiyatları üzer ne yük oluşturduğu konusunda çeş tl söylemlerle karşılaşmaktayız. Bu haberlerde yen leneb l r enerj kaynaklarına yapılan ödemeler yük g b göster lmekte ve yen leneb l r enerj kaynaklarından sağlanan tüm avantaj ve kazançlar göz ardı ed lmekted r. Zanned yorum bu haberler n kaynağı kend yatırımları ç n teşv kler yeterl bulmayan veya yen leneb l r enerj n n önem n n gün geçt kçe arttığının farkında olup bundan faydalanmak steyen k m kes mlerden kaynaklanmaktadır. B z yen leneb l r enerj yatırımcıları olarak bugüne kadar çok çabaladık ve çalışmalarımızın karşılığını almaya başladık. Sadece yatırımların ger dönüşü anlamında değ l, fiyatlara nasıl etk ett ğ m z gördük ve yen leneb l r enerj n n mal yetler nasıl düşürdüğüne şah t olduk. B zler ülkeye katma değer yaratacak, doğa dostu h çb r enerj kaynağına karşı değ l z. Enerj kaynak çeş tl l ğ n n ülkelere zeng nl k katacağı nancındayız. Çünkü kaynaklar çeş tlend r leb l rse belk de bölgesel bazlı b r elektr k üret m sağlanacak ve loj st k ve altyapısal sıkıntılar ortadan kalkacak, böylece enerj mal yetler n n düşüşü hane faturalarına yansıyacaktır. İzm r Balçova örneğ nde de bu rahatlamayı görüyoruz. Umarız k bu alternat f enerj kaynakları yakın b r zamanda b r tehd t olarak değ l, ülkeler ç n avantaj olarak algılanır.

YEKDEM destekler ve faydalanıcıları açısından bugünkü durum ned r?

Yen leneb l r enerj kaynaklarından üret len elektr k yaklaşık olarak 2019 yılı ç n 77 TWh’d r.

Bu teşv kler sayes nde yaklaşık 29.000 MW’a yakın b r yatırım yapılmıştır ve y ne YEKDEM sayes nde 2030 yılına kadar yaklaşık 25 M lyar Dolar enerj thalatı önlenm ş olacaktır.

Fakat şöyle b r sorunumuz var k YEKDEM hala açıklanmadı ve jeotermal sektörü özel nde ko18

jesderg

sayı 10

nuşmak gerek rse pek çok projem z sürüncemede kaldı. Önümüzü göremezsek finansmanını dah sağladığımız yatırımları yapamayacak duruma geleceğ z. Bu sebeple b r an önce ya YEKDEM sürec uzamalı ya da yatırımcının zararını karşılayab lecek b r çözüm üret lmel kanaat ndey z. Bu konuda da kurumlarla sık sık görüşmeler yapıyoruz.

Serbest p yasaya göre YEKDEM fiyatlarının yüksek olduğu görülüyor, bu konudak görüşler n z nelerd r?

YEKDEM, yen leneb l r enerj kaynaklarından elektr k üremek steyen yatırımcılara sağladığı teşv kler le yen leneb l r enerj y caz p kılmayı hedefl yor.

jesderg Bu teşv kler 2019 yılında YEKDEM’e tab üret m 10 yıl süre le devam ed yor ve yatırımcıya alım garant s sağlayarak bell r sklerden yatırımcıyı koruyan b r yöntem. Sanay c ler se elektr kler n EPDK tarafından bel rlenen fiyattan almak yer ne daha düşük fiyattan satan tedar kç lerden satın alıyorlar. Buradak fiyat da p yasa takas fiyatı üzer ne YEKDEM mal yet n n eklenmes le oluşuyor. Pandem sebeb le elektr k tüket m düşüşe geç nce PTF fiyatları da düşüşe geçt .

Fakat n san ayında YEKDEM mal yetler tahm nler n üzer nde seyred nce şler b raz karıştı.

Kısaca PTF dek düşüşü değ l YEKDEM dek yüksel ş baz alan kes mler bunu b r yük g b algıladılar.

YEKDEM’ n p yasadak denges zl ğ artırdığı yönünde dd alar var, üret m tahm n s stem ve ceza mekan zması YEKDEM santraller nde nasıl şl yor anlatır mısınız?

YEKDEM’e tab santraller b r sonrak günkü üret mler n saat bazında 1 gün önces s steme b ld rerek elektr k arzının ö n g örüleb l rl ğ n bel rl yorlar.

Ancak bu enerj m ktarları b ld r len n altında veya üstünde olursa YEKDEM tedar kç ler cezaya maruz kalıyorlar.

Bu da arz güvenl ğ ne katkı sağlayan ve olması gereken b r s st e m d r.

Ancak b u

ceza mekan zmasının ödül tarafında s steme entegre ed lmes gerek r.

YEKDEM’ n kısa vadede sanay c üzer nde yük oluşturduğu söylen yor, uzun vadede ülkem z ç n ne g b faydaları olacağını anlatır mısınız?

Elektr k Üret c ler Derneğ ’n n yapmış olduğu araştırmaya dayanarak söyleyeb l r z k ; bugün YEKDEM olmasaydı 2020 yılı lk 4 ayında elektr k fiyatının m n mum 54 Dolar/MWh(337 TL/ MWh) olacağı hesaplanmaktadır. Buna karşın aynı dönem gerçekleşen elektr k mal yet +YEKDEM bedel 62Dolar/MWh’tır(662 TL/MWh).

Aynı çalışma 2019 yılı ç n yapıldığında elektr k m n mum fiyatı 58 Dolar/MMWh(328TL/MWh) ve elektr k mal yet +YEKDEM bedel 60 Dolar/ MWh (340TL/MWh)tır. Kısaca YEKDEM’ n yükü sadece 2 DOLAR/mwH’tır. Yaklaşık 3 sene daha 2 Dolar/MWh mertebeler nden fazla ödeme yapıp, sonrasında uzun yıllar boyunca 14 Dolar/MWh daha az ödeneceğ öngörülmekted r. Evet sanay c n n mal yetler artmış g b görüneb l r fakat bunu yen leneb l r enerj teşv kler üzer nden değ l, kend sektör grupları ç n b r çalışma yaparak ayrı b r teşv k stemeler yer nde olur d ye düşünüyorum. Eğer YEKDEM olmasaydı yen leneb l r enerj kaynaklarından elektr k üret m yapmak neredeyse hayal olacak ve fiyatlar doğalgaza göre bel rlenecekt . Bu da elektr k fiyatlarının her halükarda daha yüksek olacağı anlamına gelmekted r. Yen leneb l r enerj kaynağı ded ğ m z şey dışarıdan thal olanı değ l, yerl olanı terc h etmek anlamına da gelmekte. Yerl olan her zaman daha az mal yetl d r. Yukarıda da bel rtt ğ m g b , bu şek lde lerleyeb l rsek 2030 yılına kadar yaklaşık 25 M lyar Dolarlık b r enerj thalatı tasarrufumuzdur olacaktır.

Son olarak Kamb yo G der Verg s ndek artışının sektörü nasıl etk leyeceğ n düşünüyorsunuz?

24 Mayısta Resm Gazete de yayımlanıp yürürlüğe g ren banka ve s gorta muamele verg s oranı yaklaşık 5 kat arttırıldı. YEKDEM kapsamında olan santral gel rler n n daha az etk leneceğ n düşünsek de (döv z tabanlı olması sebeb le) verg dek artış elbette elektr k üret c ler ne ekstra b r yük demek. jesderg

sayı 10 19

HABER

IRENA’dan Eyleme Geçme Çağrısı: Yen leneb l r Enerj Çözümün Temel B r Parçasıdır IRENA Eylem Koal syonu, yen leneb l r enerj n n öneml rolüne şaret eden, ekonom k y leşmede öneml b r rol oynayan, sürdürüleb l rl k ve enerj güvenl ğ n sağlayan, st hdam yaratan ve nsanların sağlığını ve refahını korumak ç n esnekl ğ güçlend ren eylem mesajı yayınladı.

COVID-19 salgını neden le deney mled ğ m z sağlık, nsan , sosyal ve ekonom k kr zler benzer görülmem ş ve dünyadak toplumlar üzer nde gen ş kapsamlı etk lere sah pt r. Hükümetler, halklarının sağlığını korurken ve ekonom k y leşme sorunuyla mücadele ederken, IRENA Eylem Koal syonu, hükümetler her düzeyde yen leneb l r enerj le elde ed len lerlemeden yararlanmaya ve küresel kl m ve sürdürüleb l rl k hedefler ne ulaşmak ç n gereken çabaları gözden kaçırmamaya teşv k ed yor.

Yen leneb l r enerj çözümler , sağlık, su ve gıda tedar k de dah l olmak üzere temel h zmetler ç n tem z, güven l r, mob l ze ed lmes kolay ve düşük mal yetl enerj sağlar. Bu yet ler , onları COVID-19’a hemen yanıt ver rken çok öneml hale get r r. Ayrıca, yen leneb l r enerj ekonom k y leşmede k l t b r rol oynamalı, sürdürüleb l rl k ve enerj güvenl ğ n sağlamalı, st hdam yaratmalı ve nsanların sağlığını ve refahını korumak ç n esnekl ğ güçlend rmel d r. Başka h çb r endüstr , küresel kl m em syonlarını eş zamanlı olarak azaltırken bu etk yle eşleşemez.

COVID-19 ac l durumuna ac l pol t ka müdahaleler n n gel şt r lmes nde, IRENA Eylem Koal syonu hükümetlere aşağıda yer alan uygulamaları hayata geç rmeler ne yönel k çağrı yaptı:

rumda kalmasını sağlamak ç n endüstr yel faal yet n tüm tedar k z nc r boyunca devam etmes gerekmekted r. Yen leneb l r enerj le lg l mallar ç n sınır ötes t caret sürdürülmel ve yen leneb l r enerj çalışanları kr z sırasında gerekl şgücünün b r parçası olarak tanınmalıdır.

3. Hem merkez hem de merkez olmayan yen leneb l r enerj çözümler n destekleyen pol t kaları tey t ed n ve yaygınlaştırın. Kr z n bu zamanında uzun vadel pol t ka kes nl ğ sağlamak ç n, hükümetler, mevcut ve öngörülen destek planlarını tey t etmey ve ayrıca şebeke gel şt rmey , depolamayı ve esnekl ğ destekleyen uygun pazar ve pol t ka çerçeveler n ve yen leneb l r enerj n n daha yüksek penetrasyonu göz önünde bulundurmalıdır. İz n ve onayları, yen leneb l r enerj endüstr s n n önceden planlama yapab lmes ve ş gücünü koruyab lmes ç n hızla tak p ed lmel d r.

Hükümetler n hızlı ve sürekl ekonom k y leşme ç n gerekl teşv k paketler n göz önünde bulundurmaları durumunda, IRENA Eylem Koal syonu onları aşağıdak konularda teşv k etmekted r:

4. Herhang b r uyarıcı önlemde yen leneb l r enerj ye öncel k ver n ve fos l yakıtlara yönel k desteğ aşamalı olarak kaldırmayı taahhüt ed n.

Herhang b r sektör ç n teşv k paketler , em syon1. Yakın vadel tesl mat/başvuruya yönel k söz- ları azaltmak ve tem z, düşük karbonlu b r ekonoleşme yükümlülükler le karşı karşıya olan yen - m ye geç ş hızlandırmak ç n koşullar çermel d r. leneb l r enerj projeler ç n son tar hler yen den Enerj sektöründe, fos l yakıt sübvans yonları, gözden geç r n. Pandem n n ş gücü ve yen le- düşük karbonlu altyapı yatırımlarına ve özell kle neb l r enerj kaynakları açısından küresel teda- ulaşım, ısıtma ve soğutma g b son kullanımlarda r k z nc r üzer ndek etk s n dengelemek ç n, ge- daha yüksek yen leneb l r enerj paylarını destekc kmel projeler n aynı şartlar ve çerçeveler al- lemek ç n araştırma ve yen l klere yönlend r lmel d r. Yen leneb l r enerj lere daha fazla bağımlı tında devam etmes ne z n ver lmel d r. olan ülkeler ve topluluklar, em syonları azaltmak 2. Yen leneb l r enerj endüstr s n ve lg l altya- ve kl m hedefler n gerçekleşt rmekle b rl kte pıyı kr t k ve temel b r sektör olarak bel rley n. daha st krarlı enerj fiyatları ve daha fazla enerj Temel enerj h zmetler n n tam olarak şler du- bağımsızlığından faydalanab l r.

20

jesderg

sayı 10

HABER 5. Sektörü korumak ve yen leneb l r enerj ye özel yatırımı seferber etmek ç n kamu mal desteğ sağlayın. Kr z n yen leneb l r enerj kullanımı ç n özel finansman üzer nde yıkıcı etk ler oldu. Kısa vadel yardım tedb rler n uzun vadel ekonom k ve sürdürüleb l rl k hedefler yle uyumlu hale get rmek ç n, hükümetler yen leneb l r enerj sektörü ç n mal teşv klere öncel k vermel d r. Borç veren alıcılar, hükümetler ve finans kurumları ç n “zararsız” b r lke oluşturarak, anahtar enerj yatırımlarını g derek yen leneb l r enerj lere yönlend reb l r. Ayrıca, hükümetler ek kred ve kred garant ler n n yanı sıra küçük ve orta ölçekl şletmeler g b hassas endüstr ler ç n özel yardım fonları sağlayab l r.

6. Sanay pol t kalarında yen leneb l r enerj n n rolünün artırın. Hükümetler, yerel endüstr yel kapas teler ve tedar k z nc rler n ncelemek ç n tar h b r fırsata sah p olup, bunları tem z, düşük karbonlu b r ekonom ye küresel geç ş ç n uygun hale get rmekted r. Yen leneb l r enerj n n kend s yle b rl kte, hükümetler yeş l h drojen, depolama ve d j tal çözümler g b etk nleşt rme rolü olan d ğer endüstr ler destekleyeb l r. GSYİH büyümes , st hdam yaratma ve y leşt r lm ş nsan sağlığı da dah l olmak üzere yen leneb l r kaynakların sosyo-ekonom k faydalarını en üst düzeye çıkarmak ç n mevcut ekonom k faal yetlerden ve yerel yeteneklerden tam olarak yararlanılmalıdır.

7. Ad l b r geç ş teşv k etmek ve çalışanların yen leneb l r enerj şler ne geç ş yapmalarına yardımcı olmak adına şgücü ve eğ t m pol t kalarını

gözden geç r n. Enerj s stem n n dönüşümü, yerel değer z nc rler gel şt rmek ç n büyük fırsatlar sunuyor. Hükümetler, toplumlarını tem z, düşük karbonlu ekonom ç n gerekl b lg ve becer lerle donatmak ç n programlara yatırım yapmalıdır. Yen leneb l r enerj sektörü, ş gücü eğ t m ve yen den eğ t m programları yoluyla değerl destek sağlayab l r.

8. Küresel kl m ve sürdürüleb l rl k hedefler doğrultusunda yen leneb l r enerj dağıtımını hızlandırmak ç n uluslararası şb rl ğ n ve eylem güçlend r n. COVID-19 tüm dünyayı etk led ve önümüzdek aylarda ve yıllarda gel şmekte olan ülkeler orantısız b r şek lde etk leme r sk taşıyor.

Uygun fonlarla desteklenen net eylem planları oluşturmak ç n hükümetler ve uluslararası toplum arasında daha fazla şb rl ğ gerekmekted r.

Uzun vadel teşv k planları, projeler n r sk n azaltmak ve merkez ve merkez olmayan yen leneb l r enerj ç n finansmana er ş m sağlamak amacıyla kamu ve özel kaynaklardan sağlanan fonları b r araya get reb l r.

Yukarıda özetlenen eylemler sürdürüleb l r b r ekonom k toparlanmayı destekleyecek, toplumları daha esnek hale get recek ve Par s Anlaşması ve 2030 Sürdürüleb l r Kalkınma Gündem n n amaçlarını gerçekleşt rmeye yardımcı olacaktır. Kr ze yanıt ver rken, hükümetler şu anda yen leneb l r enerj kaynaklarının faydalarını tanıyacak, toplumların dönüştürücü karbondan arındırma ç n gen ş b r kamu desteğ oluşturmaya devam edecek ve tem z, düşük karbonlu b r ekonom n n önünü açacak durumda.

Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler

22

jesderg

sayı 10

Jeotermal tesislerine özel su şartlandırmada dünya standartlarında hizmet Türkiye'de su şartlandırma danışmanlığı konusundaki uzmanlığını hizmet kalitesi ile rakipsizleştirerek ülkemizin önemli ve prestijli kuruluşlarını portföyünde bulunduran INFO GROUP, bir MITSUBISHI şirketi olan METITO ile güçlerini birleştirerek JEOTERMAL Sektöründe de önemli yatırımlara imza atmayı hedeflemiştir. Bu hedef doğrultusunda gerek kimyasallar ve gerekse de olağanüstü uygulama teknolojileri ve laboratuvar desteği ile sektörde öncü bir görev üstlenecektir.

INFO GROUP A.Ş.

Ferhatpaşa Mah. Yeditepe Cad. No: 122-124 INFO Plaza D: 4-5 34888 Ataşehir-İstanbul Tel:+90 (216) 661 50 77 Faks: +90 (216) 661 50 78 info@infogroup.com.tr www.infogroup.com.tr

HABERLER

KAMBİYO GİDER VERGİSİ ENERJİ ŞİRKETLERİNE EK YÜK GETİRDİ 24 Mayıs 2020 tar h nde Resm Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı le banka ve s gorta muameleler verg s (BSMV) oranı 5 kat arttırılarak %0.2’den %1’e yükselt ld . Döv zdek volat l ten n çok yüksek olduğu dönemde yapılan verg artışı, zorlu dönemden geçen enerj ş rketler ne ek yükler get rd . Gel rler büyük oranda TL üzer nden oluşan ancak thal ett ğ doğalgazı USD bazlı fiyatla alan doğalgaz tedar kç ler ve kred ödemeler n EUR veya USD kuru üzer nden yapan elektr k üret c ler , artırılan verg den en çok etk lenen k kes m olarak öne çıkıyor.

Kurdak dalgalanma, ş rketler sürekl yen poz syon almaya zorlarken, verg n n her b r döv z alım şlem nde tahakkuk etmes , verg n n reel mal yet yükünü %1’ n üzer ne çıkartıyor. Enerj IQ’nun hesaplamalarına göre, Mayıs, Haz ran ve Temmuz aylarında Türk ye’de tüket lmes beklenen 10 m lyar m3 doğalgazın %40’nın LNG olduğu varsayımıyla toplam brüt alım mal yet yaklaşık 1.680 m lyar USD olacak. Bu tutar ç n alınacak döv z şlemler nde tahakkuk edecek BSMV m ktarı se 16.8 m lyon USD (114.2 m lyon TL) olacak.

Kamb yo g der verg s ndek artış, kred ödemeler neden yle döv z almak zorunda olan konvans yonel elektr k üret c ler ne de ek mal yetler

get r yor. YEKDEM kapsamında olan yen leneb l r enerj santraller se gel rler n n büyük oranda döv ze endeksl olması neden yle artırılan verg den az etk lenecek.

TCMB’n n Mayıs ayı ortasında açıkladığı ver lere göre özel sektörün uzun vadel yurtdışı kred borcu, 2019 sonuna göre 3 m lyar USD azalarak 2020 Mart sonunda 177.6 m lyar USD oldu. Özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kred borcu, kalan vadeye göre ncelend ğ nde, b r yıl ç nde gerçekleşt r lecek olan anapara ger ödemeler toplam 45 m lyar dolar sev yes nde bulunuyor.

BDDK’nın 11 Mayıs’ta açıkladığı Mart ayına l şk n Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler Raporu’na göre “elektr k, gaz ve su kaynakları üret m, dağıtım” kategor s le fade ed len enerj sektörünün kısa, orta ve uzun vadel nakd kred ler n n toplamı 210.4 m lyar TL ve tak ptek kred m ktarı se 14 m lyar TL. Tak ptek kred m ktarlarına bakıldığında, Mart 2020 sonu t barıyla enerj sektörü 5’ nc sırada bulunuyor. Tak ptek kred lerde lk sırada malat sanay gel rken, bu sektörü sırasıyla nşaat, toptan – perakende satışlar le motorlu araçlar ve toptan t caret zl yor. Enerj sektörü, kullanılan nakd kred büyüklüğüne göre se 6’ncı sırada yer alıyor.

Kaynak:ICCI

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞINDAN YENİLENEBİLİR BAŞARI Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı Fat h Dönmez, “Uzun vadel yatırımlarımızın meyveler n toplamaya devam ed yoruz” d yerek 2020 yılının lk 5 ayına a t yerl ve yen leneb l r elektr k üret m tablosunu açıkladı.

Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı Fat h Dönmez, 2020 yılında lk 5 ayda gerçekleşen yerl ve yen leneb l r elektr k üret m n n tablosunu paylaştı.

Uzun vadel yapılan yatırımlarla lg l b lg ler n yer aldığı tablo hakkında Bakan Dönmez, “Uzun vadel yatırımlarımızın meyveler n toplamaya devam ed yoruz. 24 Mayıs’tak günlük rekorun ardından geçen yıl yüzde 62 olan yerl ve yen leneb l r kaynaklardan elektr k üret m m z, bu yılın 24

jesderg

sayı 10

lk 5 ayında yüzde 66 oldu” d yerek hedefin net olduğunu vurguladı.

“Hedef net; ‘Daha fazla yerl , daha fazla yen leneb l r’ Türk ye” fadeler yle yaptığı paylaşımda Dönmez, Türk ye’de yerl ve yen leneb l r kaynaklardan elektr k üret m n n 24 Mayıs’ta yüzde 90’a ulaştığını aktardı. Tabloda toplam elektr k üret m ndek oranların yerl kömür enerj s nde yüzde 13,8, rüzgar enerj s nde yüzde 8,8, jeotermal enerj de 3,6, h drol k enerj s nde yüzde 34,3, güneş enerj s nde yüzde 3,5, b yokütle enerj s nde yüzde 1,8, d ğer enerj türler nde yüzde 0,2 olmak üzere toplam yerl ve yen leneb l r elektr k üret m yüzde 66 olarak paylaşıldı.

Kaynak: İHA

HABERLER

Aydın’da Tarıma Dayalı İht sas Organ ze Sanay Bölges ç n protokol mzalandı Aydın Val s Yavuz Sel m Köşger’ n katılımı le Kadıköy Mahalles ’nde kurulacak olan Tarıma Dayalı İht sas (Jeotermal Isıtmalı Sera) Organ ze Sanay Bölges Kuruluş Protokolü mzaları atıldı.

Aydın Val l ğ toplantı salonunda gerçekleşt r len mza tören ne Val Yavuz Sel m Köşger, Efeler Kaymakamı Cemal Şah n, Val Yardımcıları Hulus Arat, Yücel Gem c , Aydın İl Tarım ve Orman Müdürü Ahmet Ökdem, Aydın T caret Odası Başkanı Hakan Ülken, Aydın T caret Borsası Başkanı Fevz Çondur ve Efeler Z raat Odası Başkanı Mehmet Kend rl oğlu katıldı.

Val Yavuz Sel m Köşger mza tören nde yaptığı konuşmada, “Bugün Aydın ç n çok öneml gel şmelerden b r ne mza atacağız. Aydın’da Kadıköy Mahalles ’nde 717 dekar alanda termalle ısınan Organ ze Sera Bölges ’n n tüzel k ş l k kazanmasının mzasını atacağız. Bu çok uzun b r süreç sonunda geld ğ m z b r aşama. Şu an odada bulunan T caret Odası, T caret Borsası, Efeler Z raat Odası’nın b rer pay ve Aydın Val l ğ ’n n 12 pay ortak olarak gerçekleşt rd ğ m z b r proje bu. Aydın ç n önem se şu: Aydın müth ş

potans yel ve mkanları olan b r şeh r. Ancak bu mkanlardan yeter nce st fade etm yor. Bu proje le Aydın’ın gelmes gereken hak ett ğ noktaya kadar b r adım daha yaklaşmış olacak. Aydın tarımda Türk ye’n n öncü şeh rler nden b r s , hracatı bakımdan tarımsal ürünler n kıymet oldukça yüksek ancak d ğer bütün alanlarda olduğu g b tarımda da katma değer yüksek ürünler üret lmes gereken de b r yer. Aydın’da bunun potans yel var. Aydın’da Jeotermal g b müth ş b r kaynağı var. Bu kaynağın tarımla buluşması lazım. Katma değer yüksek ürünler yet şt rmes mümkün. Muz başta olmak üzere trop kal meyveler, kesme ç çekç l k ve mevs m dışında domatesten tutun da sofralara g recek her türlü ürünü üreteb lecek kapas tede b r alan ortaya çıkarılıyor ve bu Jeotermal le ısıtılacak. Aydın’ın bu tür öneml projeler ç n Aydın mkanları le nsanlarını kavga ett rmey bırakması lazım. İmkanları le nsanlarını b r s nerj oluşturacak şek lde ler ye yönel k adımlar atması lazım.

Bugün şte onlardan b r s ne şah tl k ed yorsunuz. Aydın kend mkanı le kend nsanını buluşturacak b r adım atıyor. Jeotermalle ısıtılacak b r sera kuruluyor” d ye konuştu.

Türk ye le IBRD arasında mzalanan enerj sektörü h be anlaşması uzatıldı 10 Haz ran tar hl Resm Gazete’de yer alan duyuruya göre Türk ye le Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) arasında 19 Haz ran 2015’te mzalanan enerj sektörü h be anlaşmasının kapanış tar h uzatıldı.

Resm Gazete’de konuya l şk n duyuruya şu şek lde yer ver ld : “Türk ye Cumhur yet le Avrupa B rl ğ Katılım Önces Yardım Aracı Vakıf Fonu yönet c s olarak hareket eden Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası arasında 19 Haz ran 2015 tar h nde akded len H be anlaşmasında (Enerj Sektörü 26

jesderg

sayı 10

Programı Faz II Projes ) yer alan kapanış tar h n n uzatılmasına l şk n olarak mektup teat s yolu le mzalanan ekl Tad l Protokolünün 28 Mayıs 2020 tar h nden geçerl olmak üzere onaylanmasına, 244 sayılı Kanunun 5. Maddes le 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnames n n 2.

Ve 3. Maddeler gereğ nce karar ver lm şt r.”

Anlaşma le IBRD‘n n, Türk ye’n n enerj sektörünün gel şt r lmes amacıyla 23 Haz ran 2013‘te 1’ nc fazı Resm Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe g ren anlaşmanın finansmanına yardımcı olması amacıyla 11 m lyon 593 b n 21 avro tutarında b r h be daha sağlaması öngörülmüştü.

Kaynak: Jeotermalhaber.com

HABER

VALİ KÖŞGER, JEOTERMALLE İLGİLİ KONUŞTU Aydın Val s Yavuz Sel m Köşger, jeotermal enerj y şu anda elektr k üret m nde kullandıklarını bel rterek, “Halbuk bu enerj le şehr ısıtab l r z, katma değer yüksek tarım ürünler üreteb l r z ve sağlık tur zm nde de bunu kullanab l r z. Aydın’ın bundan sonrak doğru eksen n n bu olması lazım” ded .

Aydın Val s Yavuz Sel m Köşger, Efeler lçes ndek Kadıköy Mahalles ’nde kurulacak olan Tarıma Dayalı İht sas Organ ze Sera Bölges ’n n örnek olacağını söyled . Bu tes s n Aydın ç n çok öneml olduğunu bel rten Val Köşger, “Tek b r sera bölges yle Aydın’ı çağ atlatamayız ama bu Aydınlı üret c lere örnek olacak. Aydınlı üret c ler klas k olarak yaptığı tarımın dışında, jeotermal le ısıtılmış seralarda daha büyük katma değer üreteb lecek. Şu an zeyt nden, nc rden 5-10 b n l ra kazanırken, bu seracılıktan 50-100 b n l ra para kazanab lecek. Çünkü buralarda katma değer yüksek ürünler üret lecek. Maalesef b z m ülkem zde b r gerçek var, vatandaşımız görmeden ş n doğruluğuna nanmıyor. Burası da bu anlamda çok yüksek karlılıkta para kazanıldığını gösterecek. Aydın’da bu anlamda büyük b r potans yel var. B z m Buharkent’ten Söke’ye kadar yer n altında enerj var. Bu enerj y şu anda sadece elektr k üret m nde kullanıyoruz. Halbuk bu enerj le şehr ısıtab l r z, katma değer yüksek tarım ürünler üreteb l r z ve sağlık tur zm nde de bunu kullanab l r z. Aydın’ın bundan sonrak doğru eksen n n bu olması lazım” d ye konuştu.

“Enerj Bakanına Dosya Sundum” Aydın’ın Ankara’da çok etk n olduğunu b ld ğ s v l toplum örgütler n n varlığından bahseden Val Köşger, “Bu tek b r ş nsanının stemes yle olmaz.

Bu konuda talep arttığı zaman bell konularda yasal mevzuat düzenlemes ne g d lecekt r. Aydın’ın, Ankara’da çok etk n olduğunu b ld ğ m s v l toplum örgütler var. S yas arkadaşlarımız le s v l toplum örgütü tems lc ler m z n g d p Ankara’da bunu 28

jesderg

sayı 10

savunması lazım. Ben son jeotermal enerj kurultayında Enerj Bakanına bu konuda b r dosya sundum. Konuyla lg l b r çalışma başladı şu anda.

Ama bel rtt ğ m g b s v l toplum tems lc ler m z n Ankara’ya g d p bunun mücadeles n vermes lazım, ‘B z bu şten daha fazla faydalanmak st yoruz’ demeler gerek r” şekl nde konuştu.

“Doğru Yapılan İşler Protesto Ed ld ” Aydın Val l ğ olarak Ç ftl k Sahası’nın şartnames nde, sten ld ğ kadar seralara sıcak suyu verme zorunluluğu şartı koyduklarını fade eden Köşger, “İsted ğ m z kadar sıcak suyu vermek zorundalar. B r de İnc rl ova’nın ve sten rse Efeler’ n ısıtılmasıyla lg l yeterl suyu da vermek zorunda firma b ze. Bu sahalar özelleşt r l yorken böyle b r şartname konulsaydı, bu sıkıntılar yaşanmayacaktı. Aydın’da en doğru özelleşt rme Ç ftl k Jeotermal Sahası özelleşt rmes ama şu an çevrec ler n en büyük mücadele ett ğ saha da orası oldu. Ben m bu konuda kafamda soru şaretler var. Doğru şler n yapılmasını mı engellemeye çalışıyorlar? İlk defa doğru b r ş yapılmış, İnc rl ova’nın ısıtılması ç n eşanjöre kadar sıcak suyu vermek zorunda ve lçe veya büyükşeh r beled yes de şehr n altyapısına bu suyu bağlayıp şehr ısıtab l r. Kızılcaköy’de b r üret c ‘Ben sera kurdum, bana sıcak su ver’ ded ğ nde bu suyu da vermek zorunda. Ama orada çadır kurdu arkadaşlar, maalesef protesto etmek st yorlar. Daha önce yapılan şler n h çb r n protesto etmem şlerken. Doğru yapılan ş protesto ed l rken, yanlış yapılan şlere de k mse ses çıkarmamış. Burada kocaman b r soru şaret var” ded .

Kaynak: Ses Gazetes

jesderg

Sabancı Ün vers tes Kurumsal Yönet m Forumu, CDP Türk ye’n n, kl m değ ş kl ğ n n yen koronav rüsünün hızla yayılmasındak rolü ve salgının kl m kr z ne etk ler konusunda uzmanların açıklamalarını derled ğ b r yazı paylaştı.

Sabancı Ün vers tes Kurumsal Yönet m Forumu, CDP Türk ye’n n tüm dünyayı etk s altına alması ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından 11 Mart 2020 tar h nde pandem lan ed lmes yle son zamanlarda en çok konuştuğumuz konu olan Cov d-19’un, mevcut kl m değ ş kl ğ nden nasıl etk leneb leceğ ne yönel k uzman açıklamalarının derlend ğ b r yazıyı paylaştı.

Yazıda kl m değ ş kl ğ n n bu v rüsün hızla yayılmasındak rolü ve salgının kl m kr z ne etk ler n n nasıl olab leceğ g b sorulara yanıt aranıyor. Öncel kle v rüsün ortaya çıkmasında kl m değ ş kl ğ n n rolüne değ nen yazı, Harvard Ün vers tes İkl m, Sağlık ve Küresel Çevre Merkez D rektörü Dr. Aaron Bernste n’ n konuya l şk n düşünceler paylaşılıyor. Bernste n’e göre Cov d-19’un hızla yayılmasını kl m değ ş kl ğ n tet kled ğ yle lg l doğrudan b r kanıtımız yok.

Ancak, kl m değ ş kl ğ Dünya’dak d ğer türlerle l şk m z değ şt rd ve bunun enfeks yon r sk açısından öneml olduğu b l n yor.

Yazı k nc olarak, Cov d-19 sebeb yle endüstr yel çalışma saatler n n azaltılması, dükkânların kapalı tutulması ve değ şen yaşam alışkanlıkları le küresel sera gazı em syonlarında azalma meydana geld ğ n hatırlatarak, Guard an’ın Küresel Çevre Ed törü Jonathan Watts’ın konuya l şk n şu sözlern aktarıyor: “Karbon salınımındak bu azalma trend devam ederse, 2008 mal kr z nden bu yana küresel em syonlarda lk kez düşüşe şah t olab l r z.”

Yen korona v rüsünün kl m değ ş kl ğ le alakalı başka olumlu sonuçları da olab leceğ n düşünen uzmanlar da var. Örneğ n çevre akt v st B ll McK bben; salgın sonrasında devletler n ç nde

yaşadığımız Dünya ve onun get rd ğ b rtakım r sklerden b r ders çıkarab lecekler n ve kl m kr z yle mücadelede daha rad kal, daha uzun vadel planlar yapab l cekler n söylüyor. Stockholm Çevre Enst tüsü ABD D rektörü M chael Lazarus se, Cov d-19 tehd d ne yanıt olarak ortaya çıkan sosyal şb rl ğ duygusuna şaret ederek, kamuoyunun kl m kr z ç n de b r araya geleb leceğ n bel rt yor.

B r karşıt görüş örneğ olarak, Stanford Ün vers tes Öğret m Üyes Rob Jackson’ın konuya l şk n düşünceler se şöyle: “Koronav rüs kr z küresel karbon em syonlarında geç c b r düşüşe yol açmış olsa da, salgın sonrası ekonom k toparlanmaya ht yaç duyacak olan devletler tem z enerj ye yapılan küresel yatırımlardan, kl m dostu pol t kalarından ödün verecek ve bu durum uzun vadede kl m değ ş kl ğ mücadeles ç n c dd b r tehd t oluşturacak.”

CDP’n n Türk ye’dek partner 2010 yılından bu yana Sabancı Ün vers tes Kurumsal Yönet m Forumu’dur. CDP, kl m değ ş kl ğ n n etk ler n azaltmak ve doğal kaynakları korumak amacıyla ş dünyasının şley ş şekl n değ şt rmek üzere çalışır. Kar amacı gütmeyen Londra merkezl uluslararası b r kuruluş olan CDP, dünyanın en büyük kurumsal lk m değ ş kl ğ , su ve orman r sk datasını el nde bulundurmaktadır. CDP olarak çevresel r sk yönet m n n gel şt r lmes nde ölçüm ve b lg saydamlığının gücünü kullanılır.

D ler z, nsanlık bu zor günler atlatırken, jeotermal g b yen leneb l r enerj kaynaklarının değer n b r kez daha değerlend r r.

Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler jesderg

sayı 10 29

HABERLER

COVID-19'un sektörel etkilerini anlama

Elektrik, Enerji Hizmetleri ve Yenilenebilir Enerj COVID-19 dalgalanmasının dünya genel ndek etk ler neden yle enerj ş rketler tüm konsantrasyonlarını altyapılarını çalışır halde tutmaya, güvenl ve güven l r enerj arzına odaklamış durumdalar.

COVID-19 dalgalanmasının dünya genel ndek etk ler neden yle elektr k, enerj h zmetler (elektr k ve doğal gaz dağıtım ve tedar k ş rketler ) ve yen leneb l r enerj ş rketler , tüm konsantrasyonlarını altyapılarını çalışır halde tutmaya ve güvenl ve güven l r elektr k ve doğal gaz sağlamaya odaklamış durumdalar. Dünya üzer nde b rçok elektr k, enerj h zmetler ve yen leneb l r enerj ş rket ödemeler erteleyerek, varlıklarının devre dışı kalmasına sebep olacak faal yetler askıya alarak ve ç nde bulunduğumuz zorlu koşullardan olumsuz şek lde etk lenen k ş lere ve hastanelere destek olarak topluma yardımcı

olma konusunda proakt f davranmaktadır.

Genel olarak, enerj taleb düştü ancak tamamen çökmed . En öneml etk , endüstr yel taleb n azaldığı üret m merkezler nde ve t carethanelerde h ssed l yor, ancak konut müşter taleb nde artış gözlemlen yor. LNG ve CO2 fiyatlarındak düşüş le b rl kte, taleptek düşüş elektr k toptan satış p yasalarındak fiyatların ger lemes ne sebep oldu. Yen leneb l r enerj tarafında, b rçok ş rket son k aydır tedar k z nc r ndek bozulmalardan dolayı sıkıntı yaşamaktadır. Ancak, Ç n’dek faal yetler n toparlanması kısa vadedek olumsuz etk y öneml ölçüde azaltacaktır.

Türk ye bu durumdan nasıl etk len yor?

Globalde gözlemlenen yukarıda bel rt len hususlar Türk ye ç n de büyük oranda geçerl .

Elektr k üret m ve doğal gaz tedar ğ nde sah p olduğumuz yedek kapas te ve elektr k ve doğal gaz dağıtım ve tedar k h zmetler nde sağlanan etk n operasyonel yönet m sayes nde herhang b r arz güvenl ğ end şem z bulunmuyor. Elektr k taleb ndek düşüş toptan satış p yasasında oluşan elektr k fiyatlarına yansımış durumda.

Ancak azalan talep ve düşen elektr k fiyatları sebeb yle elektr k ve doğal gaz ş rketler n n gel r beklent s düşüyor. Türk ye’de enerj sektörü-

nün büyük b r yatırım dönem n ger de bırakmış olması sebeb yle ş rketler n gel r projeks yonları ş rketler n ve sektörün tamamının finansal sürdürüleb l rl ğ açısından son derece kr t k. Ayrıca hal hazırda devam eden yatırımların tedar k z nc r ndek sorunlardan etk lenmes kaçınılmaz gözüküyor. Özell kle YEKDEM mekan zmasından yararlanab lmek amacıyla b rçok yen leneb l r enerj yatırımına büyük hız ver ld ğ bu dönemde tedar k z nc r meseleler yatırımcı açısından yönetmes zor b r durum ortaya koyuyor.

Salgının elektr k, enerj h zmetler ve yen leneb l r enerj ş rketler üzer ndek orta vadel potans yel etk ler Elektr k, enerj h zmetler ve yen leneb l r enerj sektörü, çok yıllık düzenleme ve planlama gerekl l kler göz önüne alındığında, bell sev yede dayanıklılığı olan b r sektördür. Bununla b rl kte, eğer kr z dört la beş ay kadar uzarsa, orta vadel potans yel etk ler şunları çerecekt r: 30

jesderg

sayı 10

jesderg Global Etk ler

Türkiye'de ne kadar güçlü hissedileceği

Toptan elektr k fiyatlarının düşük seyretmes , bunun da üret c ler üzer nde baskı yaratması beklenmekted r; bununla b rl kte, bu etk bazı bölgelerde karbon fiyatlarındak düşüş le dengeleneb l r.

Toptan elektr k fiyatlarının düşük seyretmes , düşen talep le b rl kte, elektr k üret m ş rketler n n karlılık ve gel r beklent ler n olumsuz etk leyecek ve özell kle borçlarını ödeme güçlüğü çeken oyuncular açısından finansal sürdürüleb l rl k meseles n n boyutunu büyütecekt r.

Tedar k z nc r kes nt ler , malzeme ve ek pman tedar ğ n olumsuz şek lde etk leyerek devam edecek ve sonunda bakım ve altyapı gel şt rme zorluklarına yol açacaktır.

Bu hususun Türk ye’dek etk s n n benzer sev yede olması beklen r.

Nükleer üret m, nükleer yakıt değ ş m konusundak sorunlar ve tes satların per yod k denet mler n sürdürmedek zorluklar neden yle operasyonel problemlerle karşı karşıya kalınacaktır.

Türk ye ç n geçerl değ ld r.

Yen leneb l r enerj projeler , ek pman ve sermaye yeters zl ğ neden yle erteleneb l r.

YEKDEM mekan zmasından yararlanab lmek amacıyla b rçok yen leb l r enerj yatırımına büyük hız ver ld ğ b r dönemde olmamız sebeb yle bu durumun Türk ye’dek yatırımcılar açısından etk s n n daha yüksek olması beklen r.

Mühend s eks kl ğ veya çalışanların yer değ şt rmeler ne l şk n kısıtlamalar g b şgücü üzer ndek kısıtlar zaman ç nde yen b r operasyonel zorluk dalgası yaratab l r.

Türk ye’de elektr k ve doğal gaz dağıtım sektörler nde yüksek kal te beklent s n n sağlanması adına yeterl nsan kaynağı bulunmakta ve etk n planlama le böyle b r dalga yaşanması olası görülmemekted r.

?

Yöneticiler ve yönetim kurullarının sorması gereken kilit sorular:

• Öncelikli olarak kendi insanlarımızın güvenliğini ve sağlığını nasıl güvence altına alabiliriz?

• Herkesin risk altında olduğu bir ortamda, varlıklarımızın ve operasyon merkezlerimizin çalışır halde kalmasını nasıl sağlayabiliriz?

• Finansal sürdürülebilirliğimizi nasıl güvence altına alabiliriz?

• Uzun vadeli yedek parça ve ekipman tedarikini proaktif olarak nasıl güvence altına alabiliriz?

• Müşterilerimizi ve tedarikçilerimizi desteklemek için başka neler yapabiliriz?

Kaynak: Delo tte jesderg

sayı 10 31

HABERLER

Hollanda’da 9. Jeotermal Isı Garant Programı açıldı Isıtma projeler ç n düzenl ve der n jeotermal sondaj r sk n kapsayan Hollanda Jeotermal Isı Garant Programı’nın 9.’su, yaklaşık 66 m lyon Euro le açıldı. Program b r jeotermal ısı projes nde başarısız sonuçlanan sondajın kısmen jeoloj k r skler n kapsamaktadır. İlg l kılavuz ve web s teler güncellend ve değ ş kl k formlarının bulunması kolaylaştırıldı.

Jeotermal enerj ç n r skler 2020 Ş rket n z jeotermal ısı projes ne yatırım yapıyor mu? Program çerçeves nde başarısız sondajın finansal r skler ne karşı b r s gorta programına katılmış oluyorsunuz. Kuyuda hayal kırıklığı ya-

ratan b r sonuç var mı? O zaman, sondaj başında peş n ödeme yapmış olmanız koşulu le s ze ger ödeme yapılmakta.

Jeoloj k araştırma yardımcıları RVO, jeoloj k araştırmayı değerlend rmek ç n TNO le şb rl ğ yapmaktadır. TNO NL Petrol ve Gaz Portalı’nda bu araştırmada başvuran ş rketlere yardımcı olacak araçlar bulunmaktadır.

Sondajdan sonra yapılması gereken kuyu testler ç n de tal matlar mevcuttur.

Kaynak: Jeotermalhaberler.com

Ankara Büyükşeh r Beled yes Jeotermal Kaynaklar Da res ’nden ç ftç lere fide desteğ

32

Ankara Büyükşeh r Beled yes Jeotermal Kaynaklar ve Kırsal H zmetler Da res , korona v rüs salgını neden yle zor günlerden geçen ç ftç lere verd ğ destek çerçeves nde sebze fides dağıttı.

Büyükşeh r Beled yes tarafından dağıtılan fidelere hak kazanmak ç n Büyükşeh r Beled yes sınırları ç nde Ç ftç Kayıt S stem veya z raat odalarına kayıtlı, tapulu araz ye sah p veya araz y kullanma hakkına sah p olmak gerek yor.

İHA tarafından paylaşılan habere göre Ankara Büyükşeh r Beled yes Kırsal H zmetler ve Jeotermal Kaynaklar Da res Başkanlığı, İy Tarım Uygulamaları’nı destekleme çalışmaları çerçeves nde, 25 lçede 2 b n 503 ç ftç ye 5 m lyondan fazla fidey dağıtmayı planlıyor. İlk etapta domates ve s vr b ber fides dağıtımının yapıldığı çalışma Ayaş lçes nde başladı.

Kaynak: İHA

jesderg

sayı 10

jesderg

POLONYA, JEOTERMAL ISITMA İÇİN 6,8 MİLYON AVROLUK FONLAMA PROGRAMI BAŞLATTI

Polonya'dak Ulusal Çevre Koruma ve Su Yönet m Fonu, " şletmeler ve yerel yönet m b r mler ç n jeotermal enerj kullanarak ısı kaynaklarının nşası"na yönel k 6.8 m lyon Avro'luk b r fon programı başlattı.

NFEPWM (The Nat onal Fund for Env ronmental Protect on and Water Management), küçük h droelektr k santraller n n eş finansmanı ve jeotermal ısı kaynaklarının nşası ç n başvuru çağrısını duyurdu: Yen leneb l r enerj ç n toplam 44 m lyon PLN (Polonya Zlot s )!

Ulusal Çevre Koruma ve Su Yönet m Fonu tarafından açıklanan k tekl f çağrısı sayes nde, 2 MW’a kadar olan küçük h droelektr k santraller ne ve jeotermal ısı kaynaklarının nşasına 44 m lyon PLN tahs s ed lecek. Eş finansman Avrupa Ekonom k Alanı 2014-2021 mal mekan zmasından “Yen leneb l r Enerj , Enerj Ver ml l ğ , Enerj Güvenl ğ ” programı kapsamında sağlanacak. H be başvuruları 1 Temmuz – 30 Ek m 2020 tar hler arasında kabul ed lecek.

Fonlar ayrıca der n jeotermal enerj kullanan enerj üret m s stemler n n nşasına ve bunun ısıtma veya enerj amaçlı kullanımı ve CO2 em syonlarının azaltılmasına yönel k projelere tahs s ed leb lecek.

Fonların dağıtımı Bu k tekl f çağrısındak toplam eş finansman 44 m lyon PLN ( yaklaşık 10 m lyon EUR) olarak duyuruldu. Bu m ktarın 13 m lyon PLN’s , küçük h droelektr k santraller projeler ç n PGW Woda Polsk e’ye ve, 31 m lyon PLN’s (6,8 m lyon EUR) jeotermal enerj kullanılarak ısı kaynaklarının nşası ç n şletmeler ve yerel yönet m b r mler ne tahs s ed lecek.

Projeler n uygulanmasının, mevcut ısıtma s stemler ne teknoloj k ve altyapı değ ş kl kler n n gel şt r lmes ne katkıda bulunması beklen yor. NFEYEK üret m nde artış Sübvans yon sadece yen leneb l r enerj üret - PWM ‘ye göre, yen b r ısıtma altyapısının nşası, m n artırmayı değ l, ayrıca bu üret m n ver ml l - enerj üret m ç n ek pman ve tes satların moderğ n n y leşt r lmes n de hedefl yor. Bu nedenle, n zasyonu veya küçük h droelektr k santraller n n, kaynakların çevre üzer ndek potans yel olum- d ğer su ekos stemler n n yanı sıra, uygulanab l r suz etk ler n azaltmak ç n OWE’n n 2 MW’a mo- ek standartlara uyarlanması, çevren n y leşt r lmes üzer nde gerçek b r etk ye sah p olacak. dern zasyonuna tahs s ed leb lecek.

Fotoğraf: Polonya, Zakopane'dek jeotermal kuyu (Kaynak: Geoterm a Podhalanska)

jesderg

sayı 10 33

HABERLER

JEOTERMAL ENERJİNİN TARIMDA “ISITMA”DA KULLANIMINA DESTEK JESDER YK Başkanı Ufuk Şentürk, AA muhab r ne yaptığı açıklamada, Türk ye’de toplam 13 b n dekar sera alanında ısıtma yapıldığının tahm n ed ld ğ n söyled .

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER) Yönet m Kurulu Başkanı Ufuk Şentürk, sera ısıtmasında jeotermal enerj n n değerlend r lmes le tarım yapılan alanın 4-5 katına çıkarılarak tarımdak mal yetler düşürmey hedefled kler n b ld rd .

Tarıma Dayalı İht sas Organ ze Sera Bölgeler (TDİOSB) çalışmaları kapsamında yıl sonuna kadar 2800 dönüm araz de daha seraların nşasına başlanacağını fade eden Şentürk, AA muhab r ne şu açıklamalarda bulundu: “Tarım ve Orman Bakanlığı le pek çok beled ye, jeotermal enerj kaynaklı seracılığı desteklemekte ve bununla lg l çalışmalar yürütmekted r. TDİOSB çalışmaları kapsamında Aydın Efeler’de 650 dönüm, Man sa Alaşeh r’de 1500 dönümde yer bel rleme çalışmaları sonuçlandı ve yer tahs s çalışmaları aşamasına geç ld . Den zl Sarayköy’de se 650 dönümlük altyapı ve araz tahs s çalışmaları tamamlanarak araz dağıtımları yapıldı. Jeotermal kaynaklar le tarımsal üret m, elektr k üret m n n k nc l yatırım konusudur. Türk ye’de yaklaşık 4000 dekarlık alanda jeotermal ısıtma yapılmakta. Hedefim z bu alanı 4-5 katına çıkararak opt mum düzeyde kaynağımızdan faydalanmak ve tarımdak mal yetler düşürmekt r.”

Seracılıkta yet şt r len ürünün kal tes n n ve ver m n n, b tk n n sted ğ çevre koşullarının oluşturulmasına bağlı olduğuna d kkat çeken Şentürk, şöyle devam ett : “B tk ler genelde yaz b tk ler olmaları dolayısıyla yüksek sıcaklık stemekted rler. B z bu ısıyı jeotermal enerj den sağlayarak, hem seracılık mal yetler n düşürüyoruz hem de ürünün yet şmes ç n uygun ortamı sağlamış oluyoruz. Sera ç sıcaklık artışında her 10 derecel k artışın b tk gel ş m n 2 kat arttırdığı bel rlenm şt r. Örneğ n Aydın’da jeotermal ısıtmasız seralarda yılda 2 dönem hal nde yapılan dekarda 12-20 ton arası ver m alınırken, 34

jesderg

sayı 10

Fotoğraf: Afyonkarah sar Val s Mustafa Tutulmaz sera'da ncelemelerde bulunurken

jeotermal ısıtmalı seralarda bu ver m 30-40 tona varmaktadır. Bu seralar modern teknoloj k seralar olduğu ç n toprak kullanılmamaktadır. Dolayısıyla topraktan kaynaklı herhang b r hastalığa karşı laç kullanımına da gerek kalmamaktadır.

Sıcaklık kontrolü b lg sayar vasıtasıyla yapıldığından sıcaklık kontrol ve denges ver ml b r şek lde çalışmaktadır.” Şentürk, jeotermal kaynakların tarımın her alanında ver ml l ğ ve kal tey artırmak ç n kullanmasının öneml olduğunu fade ederek, Türk ye’de 2000’ n üzer nde petrol arama amacıyla açılan ama ekonom k olarak faydalanılamayan ve çer s nde jeotermal kaynak bulunduran kuyunun tarımsal faal yetler ç n kullanılmasının ekonom ye ve petrol ruhsatı sah pler ne katkı sağlayacağını söyled .

Jeotermal kaynakların b rçok farklı alanda değerlend r leb leceğ n bel rten Şentürk, “Jeotermal kaynaklardan başta sera yatırımları, meyve sebze kurutmacılığı ve balık yet şt r c l ğ faal yetler nde faydalanılması gerek yor. Kaynak bulunab l rl ğ ve ulaşılab l rl ğ açısından Ege Bölges ve Güney Marmara Bölges avantajlı görünüyor fakat k nc l yatırımlar ç n elektr k üret m nde olduğu g b çok yüksek sıcaklıklara ht yaç duyulmuyor. Bu sebeple kaynağın bulunduğu pek çok bölge k nc l yatırımlar ç n uygundur den leb l r. Bu kapsamda jeotermal enerj den Gaz antep, Nevşeh r, Kayser , Man sa, Aydın, Den zl , Afyon, Antalya ve daha b rçok lde hem seracılıkta hem de kurutmada faydalanılıyor.” ded .

Kaynak: Anadolu Ajansı

jesderg

ÇEVRE DENETİMİ ARI VE KANATLI KÜMES HAYVANLARININ YANI SIRA SEBZE VE MEYVE FİDANLARI İLE YAPILIYOR! Aydın Kuyucak lçes nde bulunan jeotermal santralde, jeotermal n çevreye zarar vermed ğ n spatlamak ç n çevre denet m arı ve kanatlı kümes hayvanlarının yanı sıra sebze ve meyve fidanları le yapılmaya başlandı. İHA tarafından paylaşılan habere göre, jeotermal santrallere tepk n n olduğu Aydın bölges nde, lg çeken b r uygulama başladı.

Türk ye’n n en öneml jeotermal kaynaklarına sah p Aydın’da uzun süren çalışmalar sonucu 2007 yılında jeotermal enerj den elektr k üret m ne başlandı. Ancak son yılların en öneml gündem maddeler nden b r de jeotermal enerj santraller n n çevreye zarar ver p nc r ve zeyt n ağaçlarını kuruttuğu dd ası oldu. Jeoloj Mühend s Gamze Yıldırımtürk, halkın kafasındak soru şaretler n g dermek ve jeotermal santraller n n tab ata ve çevreye zarar vermed ğ n göstermek ç n jeotermal sahalarında tarımsal üret me başladıklarını söyled .

Aydın’ın Kuyucak İlçes ne bağlı Pamukören’de bulunan Çel kler Jeotermal Sahası’na çevreye duyarlılığı le b l nen bal arıları ve kanatlı kümes hayvanları konuşlandırıldı. Öte yandan santral sahasına d k len nc r, zeyt n, narenc ye ve çeş tl sebze ve meyve fidanlarının hem gel ş m hem de ver m tak be alındı. Arı ve kanatlı kümes hayvanlarının yanı sıra alana d k len fide ve fidanların oldukça ver ml olduğu b ld r ld .

Santralde jeoloj mühend s ve ş güvenl ğ uzmanı olarak görev yapan mühend slerden Gamze

Yıldırımtürk, santral sahası çer s nde yer alan örnekler kafasında soru şaret olan herkes n nceleyeb leceğ n bel rterek “Jeotermal tes sler n hayvanlara ve nsanlara zarar verd ğ g b yanlış b r düşünce var. B z burada hayvanlarla b rl kte ç çey z. B z hem bu olumsuz düşüncey kırmak hem da doğayı ve hayvanları çok sevd ğ m z ç n burada kanatlı kümes hayvanları ve bal arıları ç n doğal ortamlar oluşturduk. Doğası gereğ serbest dolaşan bu hayvanlar tes s n ç nde dolaşıyor, hatta kış aylarında üşüdükler nde boruların ısısı le ısınıyor. Oldukça mutlu ve ver ml ler. Yumurta topluyoruz. Kovanlardan bal alıp y yoruz.

Bu da jeotermal n kes nl kle b r zararı olmadığını göster yor. Her şey doğal” d ye konuştu.

Arıların çevresel koşullara son derece duyarlı canlılar olarak, çevrede görülen en küçük b r olumsuzluktan etk lend ğ n bel rten Çel kler Jeotermal F rması’nın tekn kerler nden Adem Çel k se, tes ste 2 yıldır arıcılık yapıp bal da ürett ğ n söyled . Çel k, “Arı ırkı çok hassas b r hayvandır. Her ortamda yet şmez. Arının bal üreteb lmes ç n öncel kle çevren n sağlıklı olması lazım. Ben burada 2 yıldır arı yet şt r p bal üret yorum. Çevrem zde de çok sayıda arıcı var. Arılar hassas olduğu ç n çevren n durumunu olumsuz bulursa kovanı terk ed p g der. Ancak buradak arılar ortamdan gayet mutlu ve oldukça ver ml ” fadeler n kullandı. jesderg

sayı 10 35

HABERLER

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNE UYGUN ALANLARI BELİRLEMEK İÇİN KÜRESEL HARİTA B lg B l m ve Teknoloj ler Enst tüsü ve Yer B l mler ve Georesources Enst tüsü arasında b l msel şb rl ğ altında, araştırmacılar, b r alanın yüksek ver ml ğ n baz alarak küresel jeotermal enerj santral uygunluk har tası oluşturdular.

Doğal ve yen leneb l r b r kaynak olan jeotermal enerj , dünyada b rçok ülke tarafından endüstr yel ve evsel süreçler ç n kullanılmaktadır. Bununla b rl kte, bu santraller n ver ml l ğ , bulundukları alanın enerj üret m ç n ne kadar y olduğuna bağlıdır. Bu uygunluk, büyük ölçüde hala b l nmeyen, jeofiz k faktörler n karmaşık b r komb nasyonudur. B r alanın b r jeotermal enerj santral n n nşası ç n uygunluğunun araştırılması, jeoloj k çalışmalar, sondaj, lg l z nler ve yetk ler ve büyük mal yetler gerekt rmekted r. Ayrıca, teft ş ve nşaat alanlarında yer alan vatandaşlar, b r elektr k santral n n nşası ç n bölgeler n seçme nedenler ve bunun ekoloj k ve sosyal yararları ve sorunları konusunda şeffaflık stemekted r.

B lg B l m ve Teknoloj ler Enst tüsü arasındak b l msel şb rl ğ n n b r parçası olarak “A. Faedo ”(Cnr-Ist ) ve Geosc ences ve Georesources Enst tüsü (Cnr-Igg), araştırmacılar G anpaolo Coro (Cnr-Ist ) ve Eugen o Trumpy (Cnr-Igg), b r alanın yüksek ver ml b r jeotermal enerj santral n n kurulması ç n uygunluğunu ortaya koyan lk küresel har tayı 50 km çözünürlükte oluşturdu. Har ta, jeo-uzamsal anal z tekn kler ve

36

jesderg

sayı 10

yapay zekanın b rleş m yoluyla, küresel jeotermal enerj santraller le potans yel olarak l şk l düz nelerce jeofiz ksel parametren n d kkatl b r şek lde seç lmes ve şlenmes nden sonra k yıl süren b r çalışma sonucu ortaya çıktı. Har tanın güven l rl ğ , dünya genel nde yaklaşık %92’y tahm n eden yaklaşık 200 yen veya planlanan tes s göz önüne alınarak değerlend r ld .

Model, b r sahadak jeotermal uygunluğun değerlend r lmes ç n şu değ şkenler en öneml kr terler olarak tanımlamıştır: toprakta bulunan karbond oks t em syonları, deprem yoğunluğu, rakım, ısı akışı, tortu kalınlığı ve yüzey hava sıcaklığı. Bu değ şkenler n opt mal komb nasyonu, araştırmacılar tarafından gel şt r len yapay zeka model tarafından otomat k olarak öğren lm ş ve daha sonra har tayı üretmek ç n uygulanmıştır.

Sonuçlar yetk l “Journal of Cleaner Product on” (Elsev er) derg s nde yayınlandı. Kullanılan ver ler ve şlemler, açık b l m ve deneyler n tekrarlanab l rl ğ n destekleyen Cnr-Ist D4Sc ence platformunda ücrets z olarak mevcuttur.

Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler

jesderg

ABD’DE CORNELL ÜNİVERSİTESİ KAMPÜSÜNDEKİ

DÜNYA KAYNAK ISI PROJESİ ABD’de Cornell Ün vers tes kampüsündek Dünya Kaynak Isı projes uluslararası lg görüyor. Okulda son zamanlarda yapılan b r toplantıda, uluslararası b l m nsanları, gel şm ş b r jeotermal s stem yaklaşımı kullanması planlanan jeotermal ısı projes hakkında b lg ed nd ler.

Dünyanın dört b r yanından b l m nsanları ve mühend sler, gel şt r lm ş jeotermal enerj s stem n n b r parçası olan yaklaşık 4.100 metre der nl kl sondaj öner s ne dah l ed lecek yöntemler tasarlamak ç n Cornell’ n Snee Hall’unda b r araya geld ler.

Yaklaşık 35 araştırmacı, 20 Cornell öğret m üyes , öğrenc ve profesyoneller n katıldığı çalıştay ç n kampüste buluştu. Çalıştay, yeraltı araştırmalarını teşv k eden, kar amacı gütmeyen b r kuruluş olan Internat onal Cont nental Sc ent fic Dr ll ng Program’ın sponsorluğunda gerçekleşt .

Der n kıtasal sondajlara b l msel er ş m nad rd r, çünkü kuyular genell kle ver ler paylaşmayan endüstr tarafından kazılmaktadır. Er ş m, kaya mekan ğ , h drojeoloj , s smoloj , m krob yoloj ve gezegen hakkındak d ğer b lg ler öğrenmek ç n kr t k öneme sah p.

Cornell, kampüstek b naların çoğunu ısıtmak ç n Dünya’nın termal enerj s n kullanacak gel şm ş b r jeotermal s stem olan Earth Source Heat ç n b r test görev görmek üzere kampüs mülkünde b r sondaj önermekte.

Test kuyusu, s stem n tasarımını b lg lend rmeye yardımcı olacak, ancak aynı zamanda bazı çalıştay katılımcılarının ded ğ g b , “yeraltı hakkında daha fazla b lg ed nme fırsatı” olarak b r “fırsat kuyusu” olarak h zmet edecek.

Yer ve atmosfer b l mler profesörü ve çalıştay katılımcısı Patr ck Fulton; “New York’un merkez ndek jeoloj esk , n speten soğuk ve kıtaların büyük b r kısmına benzer tekton k b r plaka sınırından uzak. Burada faal yet gösteren süreçler ve koşulları nceleyerek, sürdürüleb l r enerj çö-

zümler n n ABD Kuzeydoğu ve dünyadak b rçok alanda nasıl kullanılab leceğ n gösterme potans yel ne da r heyecan var.” açıklamasında bulundu. Çalıştayda kavramsallaştırılan deneyler n çoğu, akışkanın der n sed manter ve metamorfik kayaçlardan nasıl aktığını bel rleyen koşulların anlaşılmasını gel şt rmey amaçlamakta.

Tartışmalar, der n kayaların yeraltı yüzey ndek ger lmeler ve ger lmelerle mekan k etk leş mler hakkında b lg ed nme fırsatlarına odaklandı. J. Preston Lev s Mühend sl k Profesörü ve çalıştayın organ zasyon kom tes n n l der Terry Jordan’a göre, Ithaca bölges ndek s sm k akt v ten n görecel olarak yeters z olması, yeraltına l şk n çgörü sunacak herhang b r ver bulma olasılığının düşük olduğu anlamına gelmekte.

Jordan, “Kaya, küçük gözenekl alanlarda katı m neraller, doğal süreks zl kler ve sıvılardan oluşuyor” d yerek açıklamlarına şöyle devam ett : “Bu parçalar arasındak mekan k etk leş mler nelerd r? Bu kaya s stem akışkanlar, stresler veya m nerallerdek değ ş kl klere nasıl tepk vereb l r? Çalıştay, b l m odaklı sondaj testler n n ve deneyler n n bu kaya davranışını araştırmak ç n eşs z fırsatlar sunab leceğ n aydınlattı.” Çalıştay katılımcıları Almanya, Japonya, Ç n, Hollanda ve İsv çre’n n yanı sıra 12 ABD eyalet n ve Syracuse Ün vers tes , Buffalo Ün vers tes , B nghamton Ün vers tes , Oswego Eyalet Ün vers tes , New Lawrence Ün vers tes ve St. Lawrence Ün vers tes g b bölgesel ün vers teler n tems lc ler nden oluştu. Jordan, hem uluslararası hem de bölgesel b l m nsanlarıyla ortaklıklar kurmanın toplantının ana hedefi olduğunu söyled . Çalıştay sırasında gel şt r len deneyler, Uluslararası Kıta B l msel Sondaj Programı tarafından ncelenecek b r finansman tekl fine yerleşt r lecek. Kuruluştan gelen fonlar, kuyu ç n d ğer fon kaynaklarını tamamlayıcı olacak.

Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler jesderg

sayı 10 37

HABERLER

YEKDEM'DEN FAYDALANMA SÜRESİ BİR YIL UZATILMALI TOBB tarafından düzenlenen Enerj Sektörü Mecl s Toplantısı’na Enerj ve Tab Kaynaklar Bakan Fat h Dönmez v deo konferans aracılığıyla katıldı. TOBB'un Türk ye'n n yarınına g den yolun en öneml k lometre taşlarından olduğunu fade eden Dönmez, b rl ğ n güçlenerek yoluna devam etmes ndek başat faktörün st şareye verd ğ önemden kaynaklandığını vurguladı.

Bakan Dönmez, Türk ye'n n salgın sürec n en y yöneten ülkelerden b r olduğunun altını ç zerek, "Önce nsan d yerek alınan önlemler, tüm dünyadan farklı olarak üret m d şl ler m z yavaşlatsa da durdurmadı. Türk ye olarak salgın sürec nde dah ağır ağır da olsa yolumuza kararlılıkla devam ed yoruz. İş dünyamıza bu süreçte gösterm ş olduğu metanet ç n teşekkür ed yorum. Ancak şunu gönül rahatlığıyla söyleyeb l r m k önümüzde daha güzel b r gelecek uzanıyor. Halkımızın büyük b r kısmı evler nde zolasyona devam ed yor. Herkes n ç nde müth ş b r enerj b r kt . Esk hayatlarımıza kontrollü b r şek lde peyderpey döneceğ z. Frene bastığımız bu 2 aylık sürec hayatlarımız normale dönmeye başladıkça fazlasıyla telafi edeceğ z" d ye konuştu.

Türk ye'de üret m ve tüket m denges n n değ şt ğ ne d kkat çeken Bakan Dönmez, bu durumun fabr kaların üret mler yle b rl kte elektr k kullanımlarını da düşürdüğünü söyled .

"Dünyanın Türk ye G b Güvenl L mana İht yacı Var” Dönmez, yen normalleşmeyle b rl kte kademel olarak tekrar üret me geç leceğ n bel rterek, "Küresel konjonktür açıkça göster yor k dünyanın Türk ye g b kr z yönet m nde etk n ve başarılı b r güvenl l mana ht yacı var. B zler bu süreçte üret m ve tedar k z nc r n n aksamaması ç n enerj de b rçok tedb r hayata geç rd k. S zlerle st şare ederek yen tedb rler almaya da devam edece38

jesderg

sayı 10

ğ z" fadeler n kullandı.

Salgın süres nce kes nt s z enerj arzı ç n sektör tems lc ler yle düzenl toplantılar gerçekleşt r ld ğ n fade eden Dönmez, şöyle devam ett : "Arz ve talep denges nde yaşanan değ ş mler günlük tak p ett k. Bu süreçte enerj arzında h çb r sıkıntı yaşamadık. Ş md önümüzde yen b r dönem var ve Türk ye esk s nden çok daha güçlü b r şek lde bu döneme g recek. Enerj altyapımız üreten Türk ye’n n ht yacını karşılamak ç n hazır. İnşallah önümüzdek dönem yen yatırımlarla b rl kte bu altyapıyı daha da güçlü b r hale get receğ z. An talep düşüşü ve yüksek arz neden yle tar h b r düşüş yaşayan petrol fiyatları b rçok uluslararası ş rket der nden etk led . B rçoğu arama ve sondaj faal yetler n askıya aldı. B zler de petrol arama ve üret m ş rketler m z n sürec en az hasarla atlatması ç n b r d z tedb r vak t kaybetmeden uygulamaya başladık. İlk olarak devlet h sses ödemeler n erteled k. Arama ve şletme ruhsatı olan ş rketler m z n yükümlülükler n altı ay erteleyerek sektörümüze b r omuz daha verm ş olduk."

“YEKDEM'de Düzenleme Gerek yor" TOBB Başkanı H sarcıklıoğlu da enerj g b stratej k b r sektörde, üret m ve tedar k z nc r n n aksamaması ç n ara ver lmeden çalışmaların devam ett ğ n aktardı. Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığının sektörü lg lend ren b rçok konuda n s yat f alarak çalışma başlattığını hatırlatan H sarcıklıoğlu, "Bekleyen ve henüz sonuçlanmayan talepler m z de var. Özell kle Yen leneb l r Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zmasında (YEKDEM) b r düzenleme gerek yor, İmalat yapan üret c ler m z ç n mal yetler n gözden geç r lmes n , enerj üreten firmalarımız ç n YEKDEM’den faydalanma süres n n 1 yıl uzatılmasını talep ed yoruz" değerlend rmes nde bulundu.

Toplantıya, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakan Yardımcıları Abdullah Tancan, Alparslan Bayraktar ve Şeref Kalaycı da katıldı.

jesderg Madenc l ğe Özel Önem Dönmez, salgın boyunca çalışma şartlarının zorluğu neden yle madenc l ğe özel b r lg göster ld ğ n ve lk günden t baren kamu le özel sektör ş b rl ğ yle b rçok adım atıldığını anımsattı. Sektör tems lc ler n n süreçten "az hasar çok tecrübe" le çıkması ç n b r d z tedb r n hızla hayata geç r ld ğ ne değ nen Dönmez, devlet hakkı ve ruhsat bedel ödemeler n n 2020 sonuna bırakılarak ş rketler n bütçeler ne der n b r nefes aldırdıklarını söyled . Dönmez, nceleme raporu, arama projes , faal yet raporu ve şletme projes g b beyanların da eylül sonuna ertelend ğ n hatırlatarak, gel şen şartlar doğrultusunda daha sürdürüleb l r madenc l k ç n gerekl adımların atıldığını vurguladı.

Söz konusu genel önlemler n dışında depremden etk lenen Malatya ve Elazığ'dak rödovansçılar ve ruhsat sah pler ne yönel k de özel ertelemeler n devreye alındığını bel rten Bakan Dönmez, şunları kaydett : "Amacımız her sektöre kend şartlarına göre düzenlemeler yapmak, her bölgey tek tek ele alarak gerçekç çözümler

ortaya koymak. Böylece salgın sonrasında dünya le daha güçlü rekabete hazır b r sektör kurmak. Yer altında ne varsa çevre hassas yet n asla göz ardı etmeden m llet m ze sunmak.

Enerj ve maden alanında gerçekleşt rd ğ m z her çalışmanın temel nde öngörüleb l r p yasalar lkem z bulunuyor. Ülkem z n enerj dek yol har tası olan M ll Enerj ve Maden Pol t kamızın da üç sacayağından b r s olan bu lkeyle s zler n destekç s , üret m ve Ar-Ge çalışmalarınızın tak pç s olmayı sürdüreceğ z. Güçlü sektör, yüksek rekabet ve kamu-özel sektör ş b rl ğ anlayışıyla hedefler m ze hep b rl kte yürüyeceğ z."

Dönmez, salgının Türk ye'n n güçlü altyapısı le b r üret m üssü hal ne dönüşmes nde b r fırsat olacağını d le get rerek, "İş dünyamızın salgın sonrasındak bu fırsatlara ş md den hazır olması gerek yor. Hep b rl kte kararlı şek lde lerleyel m ve salgın sonrasındak büyük atılımımıza hazır olalım. Önümüz açık, yolumuz uzun, yarınımız çok daha parlak olacak nşallah" d ye konuştu.

Kaynak: Anadolu Ajansı

jesderg

sayı 10 39

HABERLER

AB TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN JEOTERMAL ARAŞTIRMALARLA İLGİLİ SONUÇ ÖZETLERİ YAYINLANDI Avrupa Kom syonu, jeotermal enerj y , Avrupa'nın kl m hedefler ne ulaşmasına yardımcı olmak ç n uygun b r alternat f enerj kaynağı olarak görüyor ve kısa sonuç özetler n paylaştığı b r d z jeotermal araştırma projes ne fon sağladı.

Avrupa Kom syonu, Avrupa’nın kl m hedefler ne ulaşmada uygun alternat f enerj kaynakları sağlamak ç n b r d z çaba gösterm şt r.

mada t c gücü AB’n n enerj karışımı sadece daha da artacaktır.

On k gerçekten çığır açan proje

Kom syonun Cord s web s tes nde yer alan b r makalede, kl m değ ş kl ğ yle mücadele konusunda devam eden arayış hakkında b lg paylaşımında bulundu. Özell kle ‘Yeş l Anlaşma’ g r ş m n n başlatılmasının ardından bu arayışa, karbon-nötr, çevre dostu enerj kaynaklarının b r parçası olarak, Avrupa Kom syonu tarafından öncel k ver lmekted r.

Jeotermal enerj bu yolda umut vaat etmekted r.

CORDIS Sonuç Paket ’nde Kom syon, bu potans yel n daha hızlı ve daha ver ml b r şek lde yayılmasını sağlayacak, hem der n hem de sığ jeotermal enerj konusunda en son yen l kç ve AB tarafından finanse ed len araştırmaları serg lemekted r.

Avrupa Kom syonu, jeotermal teknoloj lerdek araştırma ve gel şt rmey tam olarak desteklemekte, Hor zon 2020 programı le hem ısının doğrudan kullanımı hem de mal yet azaltımı ve y leşt r lm ş performansa odaklanan elektr k üret m ç n çıkarılan ısı kullanımı konusundak araştırma projeler n finanse etmekted r. Tar hsel olarak, bu yen leneb l r enerj formunun finansman sev yeler rüzgar, güneş ve b yokütle g b alternat flerle karşılaştırıldığında özell kle düşük olmuş, ancak son zamanlarda artmıştır. Örneğ n, AB’n n bu özel ‘Sonuçlar Paket ’ndek hemen hemen tüm projeler yöneten ‘İnovasyon ve Ağlar Yürütme Ajansı’nın (INEA) jeotermal enerj ye tahs s ed len toplam bütçes 172 m lyon Avrodur.

Kom syon’un 2050’ye kadar Avrupa’nın lk karbon nötr kıtası olma arzusunu bel rled ğ özel ‘Yeş l Anlaşması’nın açıklanmasının ardından, jeotermal teknoloj ler n daha canlı ve c dd b r rak p olarak gel şt r lmes ve sonunda uygulamaya koy40

jesderg

sayı 10

Sonuçlar Paket ’nde, en son AB tarafından finanse ed len jeotermal enerj projeler n n kısa makaleler ve halen devam etmekte olan ama çok umut vaat eden b r g r ş m olan GEOTHERMICA’ya kısa b r g r ş yer almaktadır. Bu 12 proje, jeotermal enerj araştırmalarının tüm yelpazes n kapsamakta ve Avrupa ç n alternat f enerj kaynağı olmaları ç n bu teknoloj ler daha fazla gel şt rme ve yatırım yapmada temel öncel kler n ne olduğuna da r bütüncül b r bakış sunmaktadır. Özell kle, DEEPEGS projes İzlanda ve ötes nde başarılı sondaj testler gerçekleşt rm ş ve GEMex projes k sahayı değerlend rmek ve karakter ze etmek ç n Meks kalı araştırmacılarla b rl kte çalışırken, jeotermal enerj y dışarıdan büyük b r oyuncuya taşıyacak EGS gel şt rmeye yardımcı olmuştur. Trans-Meks ka Volkan k Kuşağı boyunca Meks ka’nın jeotermal potans yel nden faydalanmak ç n ver ml ve ulaşılab l r araçlar öner lmes hedeflenmekted r. Bu arada, SURE, jeotermal kuyuların önem n ve ekonom k uygulanab l rl ğ n y leşt rmen n b r yolu olarak radyal su jet sondajının kullanımını test etm ş ve GeoWell projes , yüksek kal tel tasarım, tamamlama ve zleme ç n yen , güven l r, ekonom k ve çevre açısından güvenl teknoloj ler gel şt rm şt r.

Son olarak, Cheap-GSHP, GEOCOND ve GEOTeCH projeler , jeotermal enerj n n b naları ısıtmak ve elektr k santraller ç n tem z b r enerj kaynağı olarak nasıl kullanab leceğ ne l şk n yen l kler ve MATChING projes se termoelektr k ve jeotermal enerj santraller ndek yen l kç teknoloj ler le Avrupa’nın soğutma suyu taleb n azaltma çabalarına öncülük etmekted r.

jesderg Münfer t projeler n kısaca sonuçları: • B nalarda (mal yet) ver ml jeotermal enerj s stemler ç n yen malzemeler • Der n jeotermal uygulamalar ç n alternat f sondaj teknoloj s • Dünya rekoru sondaj der nl ğ , karbon nötr Avrupa ç n şaret ed len potans yel • Jeotermal kuyuların yeters z üret m n n arttırılması • Gelecek vaat eden sürdürüleb l r ısıtma ve soğutma teknoloj s ne alışma • Avrupa-Meks ka şb rl ğ , geleneksel olmayan jeotermal s stemler n ele alınışı • Der n metal rezervler Dünya yüzey ne yen le-

neb l r ısı ve değerl hammaddeler sağlaması • Avrupa’nın su kaynaklarını tüketmeden elektr k üretmek • Jeotermal kuyuların çalışma ömrünü uzatmaya yardımcı olan AB araştırması • Daha ver ml EGS değerlend r m ç n yen st mülasyon yöntemler • Büyük ve küçük b nalara fayda sağlayan Jeotermal s stem yen l kler • Genel: Yen l kç jeotermal n alımı ve t car leşt r lmes ç n kaynakların odaklanmasına ve hedeflenmes ne yardımcı olan b r şems ye g r ş m olan GEOTHERMICA’nın tanıtımı

MHPS JEOTERMAL SANTRAL İÇİN DİJİTAL İZLEME VE TEŞHİS ÇÖZÜMÜNÜ TANITTI M tsub sh H tach Power Systems (MHPS), Meks ka'dak Domo San Pedro jeotermal enerj santral ç n MHPS-TOMONI® D j tal Çözümler n tanıttı. Çözüm, ver ml l ğ , operasyonel performansı artırmak ve bakımı azaltmak ç n gerçek zamanlı santral zleme ve d yagnost k sağlıyor.

M tsub sh H tach Power Systems, Ltd. (MHPS), Meks ka’dak grup ş rket M tsub sh H tach aracılığıyla Meks ka’nın güney ndek Domo de San Pedro Jeotermal Güç İstasyonu’na d j tal çözüm h zmet olan MHPSTOMONI (R) ‘y tanıtmak ç n b r sözleşme mzaladı. Ş rket tarafından yapılan açıklamada b ld r ld ğ üzere, bu, MHPS-TOMONI’n n b r jeotermal enerj santral ç n lk kez kullanılacak ve tes s n durumu ve performansının gerçek zamanlı olarak zlenmes ne olanak sağlayacak.

Amaç, teçh zatın çalışmasını ve performansını y leşt rmek, bakım ve mal yet n (O&M) azaltmak, düzenl denet mler arasındak aralıkları uzatmak ve böylece santral n genel olarak y leşt r lmes n sağlamaktır.

Domo de San Pedro Jeotermal Santral , Batı Meks ka’dak Nayar t’ n başkent Tep ç’ n etekler nde yer almaktadır. Meks ka’da Geotérm ca para el Desarrollo S.A.P.I tarafından, özel olarak şlet len lk jeotermal enerj santral d r. 27 MW’lık elektr k santral , MHPS tarafından tam anahtar tesl m EPC (mühend sl k, tedar k ve nşaat) sözleşmes kapsamında nşa ed lm ş ve 2016 yılında tamamlanmıştır.

Jeotermal enerj santraller , jeotermal akışkanın değ ş kl kler neden le performans bozulmasına ve k rl l klere eğ l ml d r. Bozunma her jeotermal tes ste farklılık göster r ve y leşt r c önlemler b r standard oturtmayı zorlaştırır. Başlangıçta term k santraller ç n gel şt r len MHPS-TOMONI uygulamaları, tes s durumu ve performansı, günlük bazda b r ken operasyonel ver ler hakkında teşh s b lg ler sağlayacak ve tes s n çalışma durumuna göre ayrıntılı b r destek sunacaktır. Gözet m ve destek, MHPS’n n Japonya’dak Nagasak Works’te bulunan Uzaktan İzleme Merkez (RMC) tarafından sağlanacaktır.

Müh. Domo de San Pedro Jeotermal Elektr k Santral Genel Müdürü Jose Manuel Lage Castro beklent ler hakkında yorum yaptı; “MHPS’n n yılların deney m ne ve en y uygulamaların kullanımına dayanarak, MHPS-TOMONI jeotermal enerj santral m z n ver ml l ğ n en üst düzeye çıkarab lecek. Buna ek olarak, MHPS-TOMONI b ze tes s n trend ver ler n zleyerek öngörücü b r bakım yapab lme olanağı sağlayacak ve anormal koşullar tesp t ed l rse öner lerde bulunarak sorunların ortaya çıkmasını önleyecekt r. ” MHPS-TOMONI h zmetler n n geleceğ ne bakan MHPS, küresel ortamı y leşt r rken enerj santraller n n ekonom k ver ml l ğ n ve müşter ler n n karlılığını artırmak, st krarlı katkıda bulunmak ç n yen uygulamalar sürdürmek ve tanıtmak ç n müşter ler le yakın şb rl ğ ç nde çalışmayı planlıyor.

Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler jesderg

sayı 10 41

HABERLER

İKLİM KRİZİ FARKINDALIĞI ANKETİNİN SONUÇLARI YAYIMLANDI Dünyanın 40 ayrı ülkes nde kl m değ ş kl ğ ne yönel k toplumsal farkındalık sev yes n ölçmek ç n kamuoyu araştırması yapıldı.Sonuçlar küresel pazar ve kamuoyu araştırma ş rket WIN Internat onal tarafından 2019 yılı Ek m-Aralık dönem nde dünyanın 40 ülkes ndek ortakları aracılığı le toplamda 29.368 k ş le görüşülerek gerçekleşt r len kamuoyu araştırması le elde ed ld .

Araştırmada katılımcılara, Küresel ısınmaya neden olan b r kl m değ ş kl ğ var mı?, Küresel ısınma nsan faal yetler n n sonucu mu?, Küresel ısınma nsanlık ç n c dd b r tehd t m d r? ve İkl m değ ş kl ğ n n ger lemes ç n çok geç m ? olarak dört soru soruldu. Katılımcılardan da bu sorulara tamamen katılıyorum, kısmen katılıyorum, kısmen katılmıyorum ve h ç katılmıyorum olarak dört ayrı şek lde cevap vermeler stend . Çalışmanın Türk ye ayağı se WIN Internat onal’ın Türk ye ortağı Barem tarafından KasımAralık dönem nde 601 k ş le telefon görüşmes yolu le gerçekleşt r ld .

Küresel ısınma kl m değ ş kl ğ n n sonucu ve nsan kaynaklı Dünya genel nde araştırmaya katılanlardan %85,8’ küresel ısınmanın kl m değ ş kl ğ sonucu olduğu sorusuna tamamen veya kısmen katıldığını söylerken, bu oran % 94,8 le en yüksek olarak Tayland’da kayded ld . Türk ye’de % 94 oranında olumlu cevap ver l rken, Orta Doğu ve Kuzey Afr ka bölges %88,7 le bölgesel olarak lk sırada geld . Bu soruya ver len cevaplarda katılımcıların eğ t m durumları arasında çok c dd fark yaşanmadı ve h ç eğ t m almayanlarda %88,8 olan oran, yüksek l sans sah b olanlarda %94,7 olarak gerçekleşt .

Küresel ısınmanın nsan faal yetler n n sonucu olup olmadığı sorusuna da katılımcıların %87,4’ s olumlu cevap ver rken, Türk ye’de se tüm ülkeler arasında altıncı sırada olarak bu soruya % 90 oranında olumlu cevap ver ld . Küresel ısınmanın nsanlık ç n tehd t olduğu önermes ne se en yüksek katılım oranı %95 le Türk ye’de oldu.

Bu soruda dünya ortalaması %84,5 olurken, en düşük evet cevabı %56,8 le Ç n’de ver ld . ABD’ 42

jesderg

sayı 10

de se % 76,1 oranında evet cevabı ver ld .

Umudu en yüksek kes m 1981-1996 arasında doğanlar, en düşük 1997 sonrasında doğanlar Anket katılımcıların %45,9’u kl m değ ş kl ğ n ger almanın çok geç olduğunu düşünüyor.

1981-1996 yılları arasında doğanları tanımlayan Y kuşağı bu önermeye %55,8 le en fazla karşı çıkan grup olurken, umudu en düşük kes m se 1997 sonrası doğanları tanımlayan Z kuşağı. Bu kuşağın tems lc ler %42,8’l k bölümü kl m değ ş kl ğ n n ger döndürülemez olduğunu düşünüyor. Ülkeler özel nde se 40 ülken n 25’ nde küresel kl m değ ş kl ğ n n ger dönüleb l r b r durum olduğu 14’ünde se bunun ç n artık çok geç olduğu düşünces egemen. Artık çok geç d yenler n başında %84 oranla H nd stan gel yor. Brez lya se yüzde 20’l k oranla bunu nkar ed yor. Çalışmanın Türk ye ayağını gerçekleşt ren Barem tarafından yayınlanan basın açıklamasında ş rket n Genel Müdürü Sencer B nyıldız’ın şu değerlend rmeler paylaşıldı; “Son zamanlarda yapılan çalışmalardan ve artık sorunun etk ler n daha net yaşamamızdan dolayı hep m z n farkındalığı oldukça yüksek. Son yıllarda üst üste sıcaklık rekorları kırılıyor. Daha önce görülmeyen etk ve sıklıkta doğal afetlere tanıklık ed yoruz.

Davos Dünya Ekonom k Forumu “Küresel R skler Raporu 2020” uzun vadel r skler n tamamını çevresel r skler olarak tanımladı. Çok sayıda STK’nın ve bu arada Greta Thunberg le yıldızlaşan genç kl m akt v stler n n mücadeles n n de bu sonuçlarda etk l olduğu kanısındayım. Artık herkes 1880 yılından ber gezegen n ısısının 1,5 derece arttığını öğrend . Kr t k eş ğ n aşıp aşılmadığı konusundaysa nsanlık, umudunu y t rmemeye çalışıyor. Ülkem zde kl m b l nc n n dünya ortalamasının da üstünde olmasını, global gündem yakından tak p etmem ze ve coğrafi konumumuz neden yle zararları b lfi l yaşıyor olmamıza bağlıyorum. Türk ye’de kuruyan 60 gölün toplam yüzölçümü Marmara Den z ’n n yüzölçümünden daha fazla. Term k ve h droelektr k santraller n kl m değ ş kl ğ ne katkıları ve ver len mücadele sosyal medya sayes nde artık daha çok göz önünde. Ancak farkında olmak yetm yor, bu konuda ac len tüm dünyada b r şeyler yapılması gerek yor, bazıları ç n şu an b le çok geç.”

Kaynak: Enerj ve Çevre / Barem.com.tr

jesderg

Koronav rüs B z Fos l Yakıtlardan Kurtaracak mı?

Koronav rüsün get rd ğ ağır ekonom k kr z aşmak ç n gel şt r len mal ye ve para pol t kaları dünyayı başka b r problemle yüzleşmek zorunda bırakab l r. O da kl m değ ş m .

Küresel ekonom k hasılanın %17’s ne tekabül eden 15 tr lyon dolarlık teşv k paketler devreye konulmuş durumda. Bu teşv k paketler n n çok büyük b r kısmı Ç n, ABD ve AB’de uygulamaya konuldu. Fakat mevcut ekonom k teşv kler n kl m değ ş m n nasıl etk leyeceğ hala soru şaretler yle dolu. Bu teşv kler tem z ve yen leneb l r enerj kaynaklarında kullanılarak küresel karbon em syonları gelecek 10 yıl ç n azaltılab l r ama aynı şek lde kömürde, petrolde kullanılıp atmosferdek k rl l ğ de artırab l r. Kömür ve petrol hala yaygın b r şek lde kullanılıyor. Özell kle Ç n başta olmak üzere gel şmekte olan ülkelerde c dd b r kömür kullanımı söz konusu. Karbon yükü fazla olan enerj kaynaklarını yen leneb l r enerj kaynakları le kame etmek oldukça mal yetl .

1992 Kyoto Protokolü’nden 2019 yılına kadar karbon em syonları devamlı yükselmeye devam ett . Geçt ğ m z yıl petrol, doğal gaz ve kömür atmosfere 34 m lyar ton karbond oks t yükü lave ett .

2018’de ABD’de yapılan ankete göre cevap verenler n %68’ kl m değ ş m n n kend ülkeler ç n öneml b r tehd t olduğunu düşünüyor. Bu oran, 2017’de %63, 2013’te se %56 d .

Kr z aşmak ç n ABD, AB ve Ç n’de uygulamaya konulan teşv k ve yardımlar kl m değ ş kl ğ n c dd oranda etk leyecekt r. 2019 yılında ABD, AB ve Ç n küresel karbon em syonlarının %52’s n atmosfere saldı. Ç n karbon em syonlarının %27’s n , ABD %15’ n ve AB %10’unu oluşturuyor. Fakat Ç n dünyadak kömürün yarısından fazlasını tüket yor ve ülkede şu an hal hazırda 206GW’lık kömür santraller nşası mevcut.

Bu rakam, ABD’n n toplam kömür üret m nden daha fazla. Sadece Ç n’ n su anda nşa aşamasında olan kömür santraller , gelecek 40 yılda atmosfere 35 m lyar ton karbond oks t salınımı yapacak. Bu rakam 2019 yılındak toplam küresel karbon em syon m ktarından daha fazla.

Amer kalı, Ç nl ve Avrupalı pol t kacılar ve bürokratlar kolay ve geleneksel olanı mı terc h edecek yoksa Korona Kr z , yen leneb l r enerj kaynaklarına büyük b r dönüşüme öncülük mü edecek hep beraber göreceğ z. Fakat b rçok bankacı ve pol t kacı 150 yıllık geleneksel yola devam ed p fos l yakıtları ön planda tutmakta kararlı olab l rler.

Kaynak: Dünya Enerj Konsey - Türk M ll Kom tes / “Can Coronav rus St mulus Get Us Off Foss l Fuels? Not If Path Dependence Has A Say” Forbes

jesderg

sayı 10 43

ANALİZ

KOVİD-19 SALGINI VE PETROL SAVAŞI YENİLENEBİLİR ENERJİ SEKTÖRÜNÜ

NASIL ETKİLEYECEK? Dr. İlhan SAĞSEN - Anadolu Ajansı Küresel enerj p yasaları, petrol savaşları ve Kov d-19'un yol açtığı talep azalması neden yle zorlu b r dönemden geçerken, bu gel şmeler n yen leneb l r enerj kaynakları yatırımlarına nasıl b r etk s olacağı da farklı boyutlarıyla tartışılıyor.

Bugünlerde tüm dünyada yen t p koronav rüs (Kov d-19) ve bunun çeş tl alanlarda uluslararası s steme etk ler tartışılıyor. Dünyayı etk leyen bu pandem , ülkeler sınırları ç ne kapatırken hem ülke ç hem ülkeler arası hareketl l ğ sınırlandırmış durumda.

Buna ek olarak dünya çapında üret m yavaşladı, t caret öneml ölçüde azaldı. Bu azalış ulaştırma sektörüne de yansıyarak gerek uçuşları gerek d ğer araçlarla yapılan seyahatler çok büyük ölçüde sınırlandırdı; ayrıca ülkelerde uygulanan karant nalar yahut evde kalma çağrıları ülke ç ulaşımı da azalttı. Kov d-19 kaynaklı bu etkenlere ek olarak, 2020 Şubat ve Mart aylarının dünyada 1981-2020 per yodundak en sıcak şubat ve mart aylarından b r olarak kayded ld ğ geçt ğ m z günlerde bel rt lm şt .[1] Meteoroloj Genel Müdürlüğü de bu b lg y tey t ederek uzun 44

jesderg

sayı 10

yıllar Türk ye’de Mart ayı ortalama sıcaklığı 7.1°C ken, 2020 Mart ayı ortalama sıcaklığının 9.5°C olarak gerçekleşt ğ n açıkladı.[2] Tüm bu etkenler n b r araya gelmes yle ç nden geçt ğ m z süreçte enerj ye olan taleb n düşmes , karşımıza olağan b r sonuç olarak çıkıyor.

Kov d-19 ve sıcak geçen kış dışında enerj p yasasını etk leyen çok öneml gel şmelerden b r de Mart ayı başında gerçekleşen OPEC+ toplantısında yaşandı. OPEC çer s nde Suud Arab stan’ın başını çekt ğ b r grup devlet, fiyatları aşağı çeken düşük taleb n yarattığı problem çözmek ç n arzın kısılmasını önerd . Rusya se bu hızlı talep düşüşünü tak p etmek gerekt ğ n , pandem n n ekonom k etk ler n görmeden hızlı b r reaks yon vermemek gerekt ğ n savundu. Bu anlaşmazlık ortamında Suud Arab stan üret m artırdı ve petrol fiyatlarının hızlı şek lde düşmes ne sebep oldu. Böylece 2020 başında 66 ABD Doları olan b r var l petrol fiyatı son 17 yılın en düşük sev yes n görerek 25 Dolar c varına nd .

N san ayı ortalarında taraflar üret m n kısılması konusunda anlaşmaya varsa da bu gel şme de petrol fiyatlarındak düşüşü engelleyemed .

jesderg Bu anlaşmaya rağmen 15 Dolar bandını gören petrol fiyatı, geçt ğ m z günlerde ancak 22 Dolar c varına kadar çıkab lm şt . Bu gel şmeler n sonucu olarak, talep ve fiyatların düşmes devletler n petrolü depolamasına ve bu fiyat düşüşünden faydalanarak stok açıklarını kapatmaya çalışmalarına neden oldu. Geçt ğ m z günlerde dünyanın en büyük bağımsız petrol depolama ş rket olan Rotterdam merkezl Vopak, petrol depolama term naller n n tamamının dolduğunu ve artık yer kalmadığını açıkladı. [3] Bozulan rekabet koşulları 2019 BP Dünya Enerj İstat st kler Raporuna göre, 2018 yılında, dünyadak toplam enerj tüket m n n yüzde 33,6’sını tek başına karşılayan petrol p yasasında Kov d-19 etk s , talep azalması, arz/talep denges konusunda yaşanan anlaşmazlıklar ve düşük petrol fiyatlarından dolayı devletler n depolama yapmaya çalışması g b gel şmeler yaşanırken tartışmanın b r d ğer boyutu da tüm bunların yen leneb l r enerj kaynakları yatırımlarına nasıl b r etk s olacağı sorusuyla ortaya çıkmakta. Petrol fiyatlarının yen leneb l r enerj sektörü üzer ne olası etk ler konusunda tartışma k farklı görüş çerçeves nde devam ed yor. Tartışmanın taraflarından b r , düşük petrol fiyatlarının yen leneb l r enerj sektörünü olumsuz etk leyeceğ n savunuyor. Başka b r değ şle, özell kle kısa döneml düşünüldüğünde enerj p yasasındak talep eks kl ğ ve petrol fiyatlarındak düşüşün enerj dönüşümünde olumsuz b r rol oynayacağı tahm n ed l yor.

Buna göre, mevcut durumda düşen benz n ve yakıt fiyatları karşısında elektr kl araçların çok daha az rekabet edeb l r olması yen leneb l r enerj yatırımlarına yönel m olumsuz etk leyecek b r unsur olarak göster l yor. Sadece araçlar açısından değ l, fiyatlardak düşüşün elektr k üret m nde rüzgâr ya da güneş enerj s n n kullanılmasından z yade, doğalgaz kullanımını daha anlamlı kılacağı ve dolayısıyla elektr k enerj s üret m nde yen leneb l r enerj n n y ne daha az rekabet edeb l r olacağı düşünces n n bu sektördek yatırımları azaltacağı öngörülüyor.

Bunların ötes nde, enerj p yasasının mevcut durumunun olumsuz ekonom k sonuçları, devletler n lk ödün verecekler alanların yen leneb l r enerj yatırımları ve desteklemeler olma ht mal n güçlend r yor.[4] Bunun dışında da yen leneb l r enerj , kl m değ ş kl ğ yle mücadele konusun-

da devletler n em syonlarını düşürmek ve kullandıkları enerj t pler n dönüştürmek konusunda en öneml zorunlulukları olarak karşılarına çıkıyor.

Enerj p yasası ve fiyatların mevcut durumuna bakılarak bu mal yetl dönüşümü devletler n erteleme eğ l m nde olacağı, bunun da yen leneb l r enerj sektörü yatırımlarını en azından kısa vadede olumsuz etk leyeceğ de değerlend r len olasılıklardan b r d ğer olarak göster leb l r. Bunlara ek olarak, doğalgaz fiyatları çoğunlukla petrol fiyatlarıyla bağlantılı olarak bel rlenmekted r. Doğalgaz da aynı zamanda pek çok ülkede elektr k üret m nde kullanılan öneml g rd lerden b r olduğu ç n petrol fiyatlarındak düşüş doğalgaz fiyatlarını düşürecek, dolayısıyla elektr k üret m mal yet aşağı necekt r. Bu çerçevede yen leneb l r enerj den üret len elektr k enerj s daha pahalıya mal olarak rekabet edemez hale geleceğ nden bu durumun yen leneb l r enerj yatırımlarını olumsuz etk leyeceğ de ortaya konulan d ğer b r öngörü.

Kr zlere karşı alternat f yen leneb l r enerj Petrol fiyatlarının yen leneb l r enerj sektörüne olası etk ler konusundak tartışmanın k nc tarafında se enerj p yasasındak ve enerj fiyatlarındak mevcut durumun yen leneb l r enerj yatırımları üzer nde olumsuz b r etk s n n olmayacağı yönündek öngörü yer alıyor. Bu görüşün dayanaklarından lk n , enerj yatırımlarının uzun döneml planlanması ve petrol fiyatlarındak değ ş kl kler n d ğer kaynaklara yatırımları etk lemeyeceğ yönündek düşünce oluşturuyor. Bu nedenle de şu ank talep düşüşü ve petrol fiyatındak düşüş, yen leneb l r enerj sektöründek uzun döneml yatırım planlamalarını etk lemeyecekt rBu görüşün b r başka dayanağını, yen leneb l r enerj kaynaklarının, dışa bağımlılıkların ve car açığın azaltılması konusunda devletler n faydalanab lecekler en y araçlardan b r olması oluşturmakta.

Bunu daha y anlamlandırmak ç n 1973 petrol kr z ne bakmak gerek r. 15 Ek m 1973 yılında, OAPEC’ n (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeler B rl ğ ) Yom K ppur Savaşında Batı’nın İsra l’e destek vermes ne karşılık olarak petrol arzını kısmasıyla beraber petrol fiyatlarının artması b r kr ze neden olmuştu. Bundan daha da öneml s , bu olayın devletlere petrolün b r dış pol t ka aracı olarak kullanılab leceğ n gösterm şt . Bu kr z n sonucunda Batılı devletler ve başta Fransa böyle b r kr z b r daha yaşamamak ç n nükleer enerj yatırımlarına hız verm şt . jesderg

sayı 10 45

ANALİZ Yan bağımlılıktan kurtulmak ç n alternat f b r yol tutmuştu. 2006, 2009 ve 2014 yıllarında Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan ger l mler n enerj kr zler ne dönüşmes , d ğer taraftan Rusya’nın Ukrayna’ya g den boru hattını kısa sürel de olsa kapatması Avrupa ülkeler n n enerj güvenl ğ n n olumsuz etk lenmes ne neden olmuş, bu da tıpkı 1973 kr z ndek g b Avrupalı devletler Rusya bağımlılığından kurtulmak ç n alternat f arayışına tm şt . Bu alternat f de yen leneb l r enerj d r. Dolayısıyla, uzun döneml böyle b r dönüşüm sürec n kısa sürel talep ve fiyat düşüşler n n olumsuz etk lemes özell kle uzun vadede- zor görünüyor..

Gelecek yen leneb l r enerj de Enerj p yasasının mevcut durumunun yen leneb l r enerj yatırımlarını olumsuz etk lemeyeceğ yönündek görüşün b r başka dd ası da uluslararası ekonom k s stem temel nded r. 2008 ekonom k kr z neredeyse tüm dünyayı olumsuz etk lem ş, üret mler yavaşlamış, ülke ekonom ler c dd zararlara uğramıştı. Yen leneb l r enerj bu ekonom k durgunluk dönem nde uluslararası ekonom y canlandırab lecek, yen b r üret m, yen b r pazar ve yen b r rekabet alanı olarak gündeme gelm şt r. Bu nedenle, geç c olması beklenen b r talep ve fiyat düşüşünün uzun vadede yen leneb l r enerj sektörünü olumsuz etk lemeyeceğ n düşünmek yanlış olmayacaktır.

Tüm bunların ötes nde, Avrupa Rüzgâr Enerj s B rl ğ Başkanı Thomas Becker de petrol fiyatlarındak düşüşün yen leneb l r enerj ye yapılacak yatırımları kes nl kle azaltmayacağını, petrol fiyatlarındak düşüşün geç c olduğunu ve yen leneb l r enerj dönüşümünün yen değ l Ukrayna kr z le başlayan b r süreç olduğunu fade ett .

Becker ayrıca enerj de dışa bağımlılığın sürdürüleb l r b r şey olmadığını o nedenle uzun vadede yen leb l r enerj n n Avrupa’nın artan enerj ht yacını karşılamakta b r gerekl l k olduğunu bel rterek, mevcut enerj fiyatlarının bu sürec etk lemeyeceğ n savunması da üzer nde durulması gereken b r başka unsur olarak ortaya çıkıyor.[5] Bu bağlamda, hem Kov d-19 etk s yle taleb n düşmes hem de Rusya-Suud Arab stan petrol fiyatı savaşı net ces nde petrol fiyatlarının düşmes yen leneb l r enerj sektörünü kısa vadede etk leyeb lecek olsa b le uzun vadede olumsuz etk lemeyeceğ sonucuna varmak mümkün.

46

jesderg

sayı 10

Çünkü, lk olarak Kov d-19 etk s yle gerçekleşen talep azalmasının geç c b r durum olduğunu söylemek gerek r. Pandem sonrası ülkeler n hem ç hem de ülkeler arası kısıtlamaları kaldırmalarıyla talep artışı gerçekleşecek ve arz talep değerlend rmes bu dönemde tekrar yapılacaktır. Geç c olduğu düşünülen böyle b r talep azalmasının da, petrol fiyatlarındak düşüşler n de uzun vadel yatırımları fade eden yen leneb l r enerj sektörünü olumsuz etk lemes zor görünmekted r.

Bunun dışında, konvans yonel yakıtlar olarak tanımlanan fos l yakıtların kıt kaynaklar olması ve BP Dünya Enerj İstat st kler raporuna göre, mevcut kullanım trendler n n devamı durumunda petrol rezervler n n 48 yıl ç nde b teceğ n n öngörülmes , enerj p yasasının geleceğ ç n yen leneb l r enerj kaynaklarının ne kadar öneml olduğunu ortaya koymaktadır.

Aynı zamanda devletler, kl m değ ş kl ğ g b , etk ler n farklı ama mutlak şek lde dünyanın her yer nde h ssett ren b r olgu le mücadele etmek zorundalar. Bu mücadelede de aslolan, kullanılan enerj t p n değ şt rmek. Bu dönüşümün temel ayağını da y ne yen leneb l r enerj oluşturuyor. Bu çerçevede, yen leneb l r enerj sektörü sürdürüleb l r kalkınma ç n temel unsurlardan b r . Bu n tel ğ yle de en azından uzun vadede devletler n yatırım planlamaları ç nde olması gerekl l k arz eden unsurlardan b r olarak kalacak.

[Dr. Öğret m Üyes İlhan Sağsen Bolu Abant İzzet Baysal Ün vers tes , İkt sad ve İdar B l mler Fakültes , Uluslararası İl şk ler Bölümü'nde enerj ve enerj jeopol t ğ alanında çalışmalarını yürütmekted r] [1] https://www.cl mate.gov/news-features/ understand ng-cl mate/w nter-and-february-2020end-second-warmest-record-globe [2] https:// www. mgm. gov. tr/ ver degerlend rme/s cakl k-anal z .aspx [3] https://www.bloomberght.com/dunyan n-enbuyuk-petrol-depolama-s rket nde-bos-yerkalmad -2253481, [4] https://o lpr ce.com/Energy/O l-Pr ces/IsThe-O l-Pr ce-Crash-Good-For-RenewableEnergy.html, [5] https://www.tespam.org/petrol-fiyat ndak dusus-yen leneb l r-kaynaklar n -etk lemeyecek/

jesderg

JESDER, 2020 Irenec Sanal Konferansı’na katıldı

JESDER Başkanı Ufuk Şentürk; “Hedefim z kısa sürede dünyada lk 3’e g rmek” Türk ye Yen leneb l r Enerj B rl ğ tarafından bu yıl 10’uncu kez düzenlenen IRENEC 2020, Cov d 10 önlemler sebeb yle bu yıl d j tal ortamda gerçekleşt . Türk ye'n n v zyonu doğrultusunda yüzde 100 yen leneb l r enerj ye geç ş n tekn k, ekonom k, s yas boyutlarının yanı sıra sanay , m mar , ulaşım, eğ t m alanında hayata geç r lmes gereken yolların k gün masaya yatırılacağı boyunca masaya yatırılacağı “IRENEC 2020, 10. Uluslararası yüzde 100 Yen leneb l r Enerj Konferansı”nın lk günü JESDER Başkanı Ufuk Şentürk konuşmacı olarak katıldı. Şentürk, kullanım oranı her geçen gün artan jeotermal enerj n n dünü, bugünü ve geleceğ n katılımcılarla paylaştı.

Yen leneb l r enerj alanında ulusal ve uluslararası uzmanların, araştırmacıların ve sözcüler n katıldığı “IRENEC 2020, 10. Uluslararası yüzde 100 Yen leneb l r Enerj Konferansı”, Cov d 19 önlemler sebeb yle d j tal ortamda gerçekleşt . Konferansın lk gününde Türk ye’de yen leneb l r enerj sektörünün tüm tems lc ler de yer aldı. "Yen leneb l r Enerj Senfon s " oturumunda yer alan yen leneb l r enerj n n tüm tarafları, yüzde 100 yen leneb l r enerj ye geç ş n tekn k, ekonom k ve s yas boyutlarını detaylarıyla paylaştı. Düzenlenen oturumda JESDER Yönet m Kurulu Başkanı Ufuk Şentürk jeotermal enerj n n dünü, bugünü ve geleceğ n katılımcılarla paylaştı.

“HEDEFİMİZ KISA SÜREDE DÜNYADA İLK 3’E GİRMEK” Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ çatısı altında güçler n b rleşt ren 22 üyen n 59 l sanslı santralle faal yetler n sürdürdüğünü bel rten Şentürk, “Öncel kl hedefim z jeotermal enerj n n ülkem zde b l n rl ğ n artırmak ve faydalarını toplumuza anlatarak yerl ve m ll enerj yatırımlarımızı güçlend rmek. Bugün ülkem z n elektr k enerj ht yacının yüzde 5,3’ünü, 1536 MW kurulu gücümüzle karşılıyoruz, yıl sonu hedefim z 1700 MW kurulu güç ken, 2023 hedefi-

m z se YEKDEM’ n de uzatılması hal nde 3000 MW olacaktır. Türk ye, jeotermalde st krarlı yatırımlarıyla 1526 MW kurulu kapas tes yle ABD, Endonezya ve F l p nler' n ardından dördüncü sırada yer alıyor. Hedefim z se yakın zamanda lk üçe g rmek.” ded . “İKİNCİL YATIRIMLARI DEĞERLENDİRİYORUZ” Jeotermal enerj yatırımcılarının gündemler ne de değ nen Ufuk Şentürk şunları ekled : “JESDER olarak b r süred r h br t s stemler üzer nde çalışıyoruz. Mevcut yönetmel kte JES’ler n h br t üret m yapması mümkün değ l. Bu mevzuatta değ ş kl kler n yapılması hal nde Türk ye'de nşa ed lecek h br t santraller yaklaşık 400 MW büyüklüğünde olacak ve elektr k s stem nde arz güvenl ğ artarken, jeotermal enerj n n s steme verd ğ elektr k oranı da yüzde 4'ten yüzde 5'e çıkacaktır. Jeotermal n b r d ğer avantajı da k nc l yatırımlar adını verd ğ m z seracılık, kurutma, balıkçılık ve tur zm g b faal yetlerde de kullanılab lmes d r. Örnek vermem gerek rse, sadece Batı Anadolu’dak kaynaklarımızdan 30 b n MW’lık termal potans yel le 6 m lyon eş değer konutun veya seranın ısıtmasını sağlayab l r z. B r d ğer örnek se jeotermal seracılık alanındak potans yel m z: Türk ye’de toplamda 13 b n dekar sera alanında ısıtma, TÜBİTAK ver ler ne göre se toplam alanın yüzde 30'u oranında yaklaşık 4 b n dekarlık alanda jeotermal ısıtma yapılmaktadır. JESDER olarak hedefim z se bu alanı 4-5 katına çıkararak deal düzeyde jeotermal kaynağından faydalanmak ve tarımda mal yetler düşürmek.” Ülke ekonom s ne katkılarının yılda 1 m lyar dolar olduğunun altını ç zen Ufuk Şentürk sözler n şöyle tamamladı: “Şu anda ülkem zde jeotermal enerj üret m yüzde 70 sev yeler nde.

Yerl yatırımcılar güçlend kçe ekonom de dışa bağımlık azalacak ve enerj arzı da daha güvenl b r şek lde sağlanacaktır.”

Kaynak:JESDER Basın jesderg

sayı 10 47

HABERLER

Alman Jeotermal Kongres

Kasım 2020'de

LİK N İ K T E ARI L U R DUYU

d j tal olarak yapılacak.

Alman Jeotermal Derneğ , bu yılk Jeotermal Kongres n 9-13 Kasım 2020'de d j tal etk nl k olarak düzenleyeceğ n açıkladı.

Alman Jeotermal Derneğ (BVG), 9-13 Kasım 2020'de b l m ve ş dünyasından jeotermal uzmanları b lg paylaşımı ve ağ oluşturma ç n davet ed yor. Geçen yıllardan farklı olarak etk nl k bu yıl d j tal formatta gerçekleşecek. Böylece jeotermal endüstr s n n merkez b lg platformu, korona salgın tehd d nden bağımsız b r format le katılımcıları b r araya get recek.

Uygulayıcılar ve b l m adamları kongre web s tes nde 2020 d j tal jeotermal kongres ç n 1 Haz ran 2020'ye kadar ders ve poster sunab l rler. Dersler jeotermal enerj kullanımı ve temel araştırmalarla lg l tüm konuları kapsayab l r.B ld r Çağrısı, konular ve gereks n mler hakkında daha fazla b lg ye www.der-geotherm ekongress.de adres nden ulaşab l rs n z.

Yen Zelanda Jeotermal Çalıştayı, 24-26 Kasım 2020 tar hler nde yapılacak.

Jeotermal Çalıştayı ç n 'B ld r Sunumu' çağrısı yapıldı. Detaylı b lg ç n etk nl ğ n web sayfasını z yaret edeb l rs n z https://www.geothermalworkshop.co.nz/

NZGW

New Zealand Geothermal Workshop

EAGE, 16-18 Kasım 2020 tar hler nde Fransa'nın Strazburg şehr nde, ana konularından b r jeotermal enerj olan Enerj Geç ş nde İlk Jeoloj ve Mühend sl k Konferansını (GET2020) gerçekleşt rmey planlıyor.

Avrupalı yerb l mc ler ve mühend sler, yerb l m ve lg l mühend sl k cam ası ç n dünyanın değ şen kl m n n zorluğunu 'ele alıyor'. Tüm yerb l mc ler, yeraltı mühend sler , enerj tedar kç ler , sanay sektörü, araştırmacılar ve akadem syenler, kamu yetk l ler ve Avrupa ve ötes ndek d ğer paydaşlar b r b ld r sunab l r ve bu yen ve çığır açan konferansa katılab l rler.

Detaylı b lg ye https://eage.eventsa r.com/get2020 adres nden ulaşab l rs n z.

EAGE Jeotermal Enerj ve H droelektr k Çalıştayı 7-9 Aralık 2020 tar hler nde Na rob , Kenya'da gerçekleşecek.

48

jesderg

sayı 10

GT’2021 Şubat’ta Ankara’da!

Kamu, özel sektör ve tedar kç z nc r n b r araya get ren

TEK JEOTERMAL KONGRESİ GT’2021 ç n yer n z ş md den ayırtın!

Ayrıntılı b lg ç n: www.geothermalturkey.org

gt@jesder.org

ÖZEL GÜN MESAJLARI

50

jesderg

sayı 10

jesderg

jesderg

sayÄą 10 51