JESDERGİ 11. Sayı (Temmuz-Ağustos-Eylül 2020) by JESDER

jes derg

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ TEMMUZ - EYLÜL 2020

SAYI: 11

ISSN: 2602-4519

RÖPORTAJ Volkan ÖZTÜRK Yılsan Hold ng

YEKDEM’E 6 AYLIK UZATMA! YEKDEM’ n uzatılmasına l şk n karar Resm Gazete’de yayımlandı.

TPC_ilan_onay_r3_baski.pdf

CMY

2.07.2020

00:16

ÜYELERİMİZ

ENTHER ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KİPAŞ HOLDİNG

Özmen Hold ng

Transmark Renewables

Tuzla

Jeotermal Enerji A.Ş.

TÜRKERLER

ÖNSÖZ

JESDER’DEN MESAJ Ufuk ŞENTÜRK Yönet m Kurulu Başkanı

18 Eylül 2020 tar h nde Resm Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe g ren YEKDEM ç n 6 ay süre le uzatım kararı ver ld . Böylece YEKDEM’den yararlanmak ç n projeler n Aralık sonunda devreye alınma şartı şu anda 30 Haz ran 2021 tar h ne ertelenm ş oldu. Karara göre; 1 Ocak 2021 tar h nden 30 Haz ran 2021 tar h ne kadar şletmeye alınacak YEK belgel üret m tes sler ç n bel rlenecek ﬁyat desteğ 31 Aralık 2030 tar h ne kadar uygulanacak. Çok uzun zamandır hem kamu ayağında hem de sektör çer s nde YEKDEM le lg l yürüttüğümüz çalışmaların sonuçlanmasını sektör olarak memnun yetle karşıladık. Özell kle pandem dönem le b rl kte sekteye uğrayan yatırımlar, thal ürünler n tedar ğ ndek gec kmeler, sektörü oldukça zor duruma sokmuş ve yatırımları neredeyse durdurmuştu. Pandem dönem nde kaybett ğ m z zamanı telaﬁ etmek ç n 6 ay süre uzatım kararı sektörümüz ç n faydalı b r gel şmed r. Bu çerçevede yatırımlar anlamında önümüzü daha net göreb ld ğ m z b r sürece g rd k elbette fakat pandem devam ed yor ve normalleşme sürec kısa b r dönem yaşandı. Kısa vadede tam anlamıyla esk ye dönüleb lecek m öngörülemed ğ ç n aks yonlarımızı uzun vadel planlara göre almalıyız. Bu tedb r sadece yen yatırımlar ç n değ l, var olan yatırımları da günümüz şartlarına uydurmak zorunda olduğumuz gerçeğ n değ şt rm yor. Çünkü dünya sürekl değ ş m hal nde ve ayak uyduramayanlar maalesef elen yor. 2

jesderg

sayı 11

YEKDEM yen den yatırımcının yolunu açtı ve yatırımların hızla tamamlanacağını, hal hazırda ﬁnansmanı yapılmış 7 projem z n b r an önce hayata geçmes ç n sektör yatırımcılarının büyük çaba harcadığını b l yor ve görüyoruz. İlerleyen günlerde de bu haklı kararın meyveler n toplayacağız. Ancak jeotermal ve yen leneb l r enerj sektörünün ülkem z ekonom s ne ve çevreye olan olumlu etk ler n n devam edeb lmes ç n YEKDEM’ n yapılacak yatırımlar ç n de uzun vadel -5 veya 10 yıllık b r süre le- uzatılmasının ne kadar gerekl olduğu özell kle bu salgın sırasında b r kez daha anladık. Yerl ve yen leneb l r enerj kaynaklarımızı destekleyerek enerj bağımsızlığımıza b r tuğla daha eklemek ç n b r an önce devlet m zden YEKDEM’ n uzun vadel devamlılığı ç n aks yon alması konusundak yüksek beklent ler m z koruyoruz. Bu sayımızın yayınlanmasında emeğ geçen tüm çalışma arkadaşlarıma ve s z değerl okuyucularımıza gönülden teşekkür eder m.

EDİTÖR

EDİTÖR’ÜN MESAJI Hülya KALENDER BESKAN Bel t Grup, Genel Müdür

YEK Kanununun yürürlüğe g rd ğ 18 Mayıs 2005 tar h nden 31 Aralık 2020 tar h ne kadar şletmeye g rm ş ya da g recek olan üret m tes sler ne 10 yıl süre le sab t ﬁyattan alım garant s desteğ sağlanıyordu. Devreye g rmek ç n son tar h olan 31 Aralık 2020 6 aylık öteleme le 30 Haz ran 2021 tar h ne uzatıldı.

B ld ğ n z üzere, tüm yen leneb l r enerj sektörünün uzun zamandır heyecanla bekled ğ YEKDEM ç n 6 aylık süre uzatımına l şk n Cumhurbaşkanlığı kararı 18 Eylül 2020 tar hl ve 31248 sayılı Resm Gazete’de yayımlandı. Karara göre mekan zmadan yararlanmak ç n 31 Aralık 2020 tar h ne kadar olan devreye g rme şartı 30 Haz ran 2021 tar h ne kadar uzatıldı. YEKDEM ned r? YEKDEM rüzgar, güneş, jeotermal, b yokütle, b yokütleden elde ed len gaz (çöp gazı dah l), dalga akıntısı enerj s , gel-g t enerj s , kanal, neh r ve rezervuar alanı on beş k lometrekaren n altında olan h droelektr k üret m tes sler ne uygulanan destekleme mekan zmasıdır.

jesderg

sayı 11

YEKDEM’den yararlanan santraller n ürett ğ elektr ğ n k lovatsaat ne, rüzgar ve h droelektr k ç n 7.3, jeotermal ç n 10.5, b yokütle ve güneş ç n 13.3 dolar/sent alım garant s ver lm şt . Hedeﬁne ulaşan ve yen leneb l r enerj kaynaklarına dayalı kurulu gücün bu teşv k sayes nde yükselmes ne neden olan mekan zma 31 Aralık 2020’de son buluyordu. Pandem sürec nde aksayan ve bekleyen yatırımların bu karar net ces nde hızla hayata geçeceğ n düşünüyorum. Son olarak tüm Dünya’nın zorlu b r süreçten geçt ğ bu günlerde tüm okurlarımıza sağlıklı günler d l yorum. Lütfen sosyal mesafem z koruyalım ve mümkün olduğu sürece evler m zde kalalım. En kısa zamanda, en az madd ve manev hasar le bugünler ger de bırakacağımızı umut ed yor, key fl okumalar d l yorum.

jes derg

Yen leneb l r enerj sektörünün bekled ğ YEKDEM’ n 6 ay uzatılmasına l şk n Cumhurbaşkanlığı kararı Rsm Gazete’de yayımlandı.

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ TEMMUZ- EYLÜL 2020 SAYI: 11 ISSN: 2602-4519 JESDER adına İmt yaz Sah b Yönet m Kurulu Başkanı Ufuk ŞENTÜRK Yazı İşler Müdürü Seda DERYA

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMDIŞI KİMYASAL TEMİZLİK

Ed tör Hülya KALENDER BESKAN Graﬁk BELİT GRUP Mühend sl k Danışmanlık Organ zasyon www.bel tgrup.com Baskı Hamle Graﬁk A.Ş. Adalet mah. Manas Bulvarı No:36/A Bayraklı / İzm r 0232 422 0408 cemal@hamled j tal.com Basım Yer : Şener Ofset Matbaacılık 1202/2 Sk. No:99 Z-06 Yen şeh r / İzm r 0232 449 00 02 Basım Tar h 20.10.2020 Yayın Türü Sürel Yayın / Üç ayda b r Ücrets z ISSN 2602-4519

JESDER - Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ Park Oﬃce No:49 - Mansuroğlu Mh. 288/4 Sk. No:16 Bayraklı/İZMİR +90 (232) 503 6006 +90 (232) 503 6006 nfo@jesder.org

Derg de yer alan yazıların hukuk sorumluluğu yazarına a tt r.

JEOTERMAL SANTRALLERDE İNOVATİF ÇÖZÜMLER -CASE STUDY-

İÇİNDEKİLER Jeotermal Kaynaklardan Kıymetl Maden/ M neral Eldes

18 24 23 31 27 32 34 39 42 44

ETKİNLİK DUYURULARI

Jeotermal Enerj ve İnc r Üret m İl şk s ne İstat st ksel B r Yaklaşım

Ç lloğlu: ‘Jeotermal değ l, yanlış b lg zarar ver yor’

VOLKAN OZTURK ILE YILSAN HOLDING VE JEOTERMAL YATIRIMLAR HAKKINDA KONU$TUK.

Türk ye'de jeotermal enerj varlıklarının sanal elektr k santral ne lk entegrasyonu EGETV Gündem n Nabzı Programına Katılan Mehmet ŞİŞMAN Jeotermal Enerj ye İl şk n Merak Ed len Soruları Cevapladı.

EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz: “Enerj borsasının yen enstrümanı “yeş l sert ﬁka ürünler " olacak”

EGETV Gündem Özel Programına Katılan Ufuk ŞENTÜRK Jeotermal Seracılık, Kurutma ve Teşv kler Üzer ne Değerlend rmelerde Bulundu.

Beled yeler, sera ve konutları tem z kaynaklarla besl yor

Jeotermal le günde 10 ton sebze ve meyve kurutulacak

HABERLER

T.C. Resmî Gazete Cumhurbaşkanlığı İdar İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünce Yayımlanır 18 EYLÜL 2020 CUMA

Sayı : 31248

Yen leneb l r enerj sektörünün bekled ğ YEKDEM’ n 6 ay uzatılmasına l şk n Cumhurbaşkanlığı kararı Resm Gazete’de yayımlandı. Yen leneb l r Enerj Destekleme Mekan zması’nın (YEKDEM) uzatılması ht yacı uzun süred r gündemde d . Yen leneb l r enerj sektörü, cov d-19 pandem s neden le tedar k z nc r nde yaşanan gec kmeler n projelere olumsuz etk ler n bel rterek, durumun mücb r sebep sayılmasını ve mekan zmanın uzatılmasını talep etmekteyd . YEKDEM ç n 6 aylık süre uzatımına l şk n Cumhurbaşkanlığı kararı 18 Eylül 2020 tar hl ve 31248 sayılı Resm Gazete’de yayımlandı. Karara göre mekan zmadan yararlanmak ç n 31 Aralık 2020 tar h ne kadar olan devreye g rme şartı 30 Haz ran 2021 tar h ne kadar uzatıldı. 17/9/2020 TARİHLİ VE 2949 SAYILI CUMHURBAŞKANI KARARININ EKİ KARAR MADDE 1- (1) 1/1/2021 tar h nden 30/6/2021 tar h ne kadar şletmeye g recek olan Yen leneb l r Enerj Kaynakları (YEK) Destekleme Mekan zmasına tab YEK Belgel üret m l sansı sah pler ç n, 10/5/2005 tar hl ve 5346 sayılı Yen leneb l r Enerj Kaynaklarının Elektr k Enerj s Üret m Amaçlı Kullanımına İl şk n Kanunun Kanuna ekl I sayılı Cetvelde yer alan ﬁyatlar 31/12/2030 tar h ne kadar uygulanır. 8

jesderg

sayı 11

(2) 1/1/2021 tar h nden 30/6/2021 tar h ne kadar şletmeye g recek YEK Belgel üret m tes sler nde kullanılan mekan k ve/veya elektro-mekan k aksamın yurt ç nde mal ed lm ş olması hal nde, bu tes slerde üret lerek let m veya dağıtım s stem ne ver len elektr k enerj s ç n 5346 sayılı Kanuna ekl I sayılı Cetvelde bel rt len fiyatlara, üret m tes s n n şletmeye g r ş tar h nden t baren beş yıl süreyle aynı Kanuna ekl II sayılı Cetvelde bel rt len fiyatlar lave ed l r. MADDE 2- (1) Bu Karar yayımı tar h nde yürürlüğe g rer. MADDE 3- (1) Bu Karar hükümler n Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı yürütür. YEKDEM’den yararlanan santraller n ürett ğ elektr ğ n k lovatsaat ne, rüzgar ve h droelektr k ç n 7.3, jeotermal ç n 10.5, b yokütle ve güneş ç n 13.3 dolar/sent alım garant s ver lm şt . Hedefine ulaşan ve yen leneb l r enerj kaynaklarına dayalı kurulu gücün bu teşv k sayes nde yükselmes ne neden olan mekan zma 31 Aralık 2020’de son buluyordu. Kaynak: Resm Gazete

MAKALE

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMDIŞI KİMYASAL TEMİZLİK

Emrah VAYDOĞAN AR-GE Yönet c s Seyfullah AKKAYMAK Tekn k Genel Koord natör

Murat TÜRKMENOĞLU Tekn k Serv s Mühend s

jesderg Seyfullah AKKAYMAK, Emrah VAYDOĞAN, Murat TÜRKMENOĞLU GREEN Chem cals® A.Ş. e.vaydogan@green-chem cals.com, a.akkaymak@green-chem cals.com, m.turkmenoglu@green-chem cals.com

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE ÇEVRİMDIŞI KİMYASAL TEMİZLİK Özet Jeotermal enerj santraller nde meydana gelen kabuklaşmalar şletmelerde c dd ver m kayıplarına neden olmaktadır. Bu kaybın g der lmes ve oluşan kabuklaşmanın s stemden uzaklaştırılması ç n uygulanan mekan k tem zl k şlemler stenen sonucu her zaman sağlayamamaktadır. Ayrıca mekan k tem zl k oldukça uzun sürmekte ve yüksek mal yet oluşturmaktadır. Enerj santraller nde oluşan kabuklaşmaların şletme ver m n tasarım değer ne get recek şek lde uzaklaştırılab lmes ç n GREEN Chem cals® A.Ş. tarafından k myasal b r yöntem gel şt r lm şt r. K myasal tem zl k sırasında şletme durdurulmakta ve b r çevr m oluşturacak şek lde tem zlenecek ek pmanların g r ş ve çıkışları bağlandıktan sonra önceden hazırlanmış olan tem zl k çözelt s yeterl süre çevr lmekted r. Yapılan tem zl k şlem n n detayları ve sonuçları bu yazıda ncelenm şt r. Anahtar Kel meler: Kabuklaşma, jeotermal, tem zl k. Abstract Scal ng n geothermal power plants causes ser ous efﬁc ency losses. The mechan cal clean ng procedures appl ed to el m nate th s loss and remove the scal ng from the system cannot always prov de the des red result. In add t on, mechan cal clean ng takes a long t me and creates h gh costs. A chem cal method was developed by GREEN Chem cals® A.Ş. n order to remove the scale n geothermal power plants to br ng the operat onal efﬁc ency to the des gn value. Dur ng the chem cal clean ng, a prev ously prepared clean ng solut on s added to the rec rculat on l nes connect ng the nlet and outlet of equ pments to be cleaned. Deta ls and results of the clean ng process are exam ned n th s art cle. Keywords: Scal ng, geothermal, clean ng.

1. GİRİŞ Jeotermal enerj santraller nde g r ş ve çıkış arasındak fark basınçlarında görülen artışın çeş tl sebepler olab lmekted r. Santral ç ndek boru ve ısı dönüştürücülerde oluşan kabuklaşma, akışkan deb s , ﬁltrelerdek tıkanmalar, önceden oluşmuş kabukların santral duruş-kalkış döngüler sırasında veya akışkan m ktarındak dalgalanmalarda yerler nden koparak ısı dönüştürücü g r şler nde takılması fark basınç artışı sebepler n n başında gelmekted r. Eğer jeotermal enerj santraller nde fark basıncın artmasının sebeb kabuklaşma ve/veya tıkanma se %60 oranında ver m kaybı görüleb lmekted r. Jeotermal enerj santraller nde kabuklaşmanın önlenmes çeş tl k myasallarla şartlandırma yapılarak önleneb lmekted r. Önceden oluşmuş kabukların santral duruş-kalkış döngüler sırasında veya akışkan m ktarındak dalgalanmalarda yerler nden koparak ısı dönüştürücü g r şler nde takılması k myasal şartlandırmanın ötes nde b r durumdur. Bu sebeple tes s devreye alındığı zaman ısı dönüştürücülerde beklenenden daha yüksek fark basınçlar görülmes muhtemeld r. Ayrıca St bn t (Ant mon Sülfür) g b bazı b r k nt ler n oluşması k myasal şartlandırma yöntemler oluşab lecek kabuklaşmaların tümünü %100 önleyemeye b lmekted r. GREEN Chem cals® A.Ş. tarafından gel şt r len “çevr mdışı k myasal tem zl k” yöntemler le jeotermal enerj sektöründe karşılaşılan bu sorunlara çözüm sunulmaktadır. Özell kle ısı dönüştürücülerde b r ken kabuklar oldukça sert yapıda olab lmekte ve çevr m ç yöntemlerle tem zlenmes ekonom k olmaya b lmekted r. Su jet g b mekan k şlemler se bu t p kabuklarda ancak temas ett ğ alanlarda ç zg sel şek lde b r tem zlenme sağlamakta, yüzeyler n genel anlamda tem zlenemed ğ görülmekted r. Çevr mdışı tem zl k sırasında santralde duruş gerekmekte %100’e yakın ver mle tem zl k sağlanab lmekted r. jesderg

sayı 11 11

MAKALE Çevr mdışı k myasal tem zl k ç n hazırlanan çözelt , mevcut uygulamalarda jeotermal enerj santraller nde karşılaşılab lecek st bn t g b hazırlanan bu çözelt n n oluşturduğu ortamda çözülen kabuklaşmaların büyük b r kısmını mevcut boru ve ısı dönüştürücülere zarar vermeden yumuşatmakta ve tamamen çözmekted r. Yumuşayan veya tamamen çözülen kabuklar akışkanla b rl kte santral terk etmekte ve yer altına gönder lmekted r. Yeraltına g den k myasal çözelt se santralden tem zlenen kabuklar ve yüksek sıcaklık tarafından etk s z hale gelmekted r. Yapılan uygulamada “sıfır atık prens b ” göz önünde bulundurulmuş olup bütün çözelt re-enjeks yon kuyuları vasıtası le enjekte ed lmekted r. 2. ÇEVRİMDIŞI KİMYASAL TEMİZLİK ÖN HAZIRLIĞI Öncel kle tem zl k çözelt s n n hazırlanmasında kullanılacak ürün, çel k çözelt tankı, çevr m pompaları ve çel k boru hatları alanda hazır hale get r lmekted r. Çevr m pompaları, k myasal çözelt tankı ve tem zlenecek ek pmanlar çel k boru hatları le b rb r ne bağlanmaktadır. Normal su le sızıntı testler tamamlanıp bağlantılarda herhang b r sızıntı veya kaçak varsa g der lmekted r ve s stem hazır hale get r lmekted r. Tem zl k çözelt s n n s steme lave ed leceğ yer mümkün olduğunca santral n en başında olacak şek lde bel rlenmekted r. 3. ÇÖZELTİ HAZIRLAMA Tem zl k çözelt s hazırlamak ç n önce tanklara ürün lave ed lmekted r. Ürün laves b tt kten sonra sahada bulunan su tanka lave ed lmeye başlanır. Su lave ed l rken bell b r sev yeden sonra uygun deb le çevr me başlanır.

S stem tamamen dolduğunda şlem başlatılır. Tem zl k şlem n n en y şek lde tamamlanab lmes ç n mümkün olduğunda uygun sıcaklıktak su le s stem doldurulmalıdır. Tem zl k sürec nde sıcaklık yavaşça düştüğünden olab lecek en yüksek sıcaklıktan şleme başlanmaktadır. Sıcaklığın stenen sev yen n altına nd ğ durumlarda çözelt n n b r kısmı boşaltılıp taze sıcak su laves yapılab lmekted r.

RESİM-1 Genel Görünüm

Ürün m ktarı b r k nt türüne ve kalınlığına göre değ şt r leb lmekted r. Çözelt hat ç nde döndükçe y ce karışmaktadır. Ayrıca ürün çer ğ de tem zlenecek b r k nt türüne göre değ şeb lmekted r. Örneğ n sadece st bn t bulunması durumunda daha st bn t seç ç ürünler kullanılırken s l kat, k reç g b b r k nt ler de st bn tle b rl kte bulunuyorsa st bn t seç c plus olarak tasarlanmış s l kat, k reç g b b r k nt ler de çözeb lecek ürünler kullanılmaktadır.

RESİM-2 Tem zl k Çözelt s Hazırlama Tankı ve Borulama 12

jesderg

sayı 11

jesderg 4. ÇEVRİMDIŞI TEMİZLİK UYGULAMA ÖRNEĞİ Çevr mdışı tem zl k şlem genell kle k veya üç aşamada yapılmaktadır. Hazır durumdak lk tem zl k çözelt s s stemde çevr lmeye başlandıktan sonra tem zl k çözelt s n n etk nl ğ sürekl numune alınarak kontrol ed lmeye başlanmaktadır. Çözelt n n pH, letkenl k, sıcaklık ve konsatrasyon g b değerler sürekl tak p ed lmekted r. Tem zl k çözelt s çözeb leceğ kadar b r k nt y çözdüğünde veya yeterl süre geçt ğ nde s stemden boşaltılmaktadır. İk nc ve üçüncü çözelt ler de aynı şek lde hazırlanmakta uygulama aynı şek lde devam etmekted r. Her aşamada yapılan tüm ölçümler kayıt altına alınmaktadır. Yandak görselde tem zl k çözelt s n n b r k nt y çözmeye başladıktan sonra değ şen reng görülmekted r. Sahada b r k nt n n çözülmeye başladığının en öneml göstergeler nden b r de çözelt de meydana gelen renk değ ş m d r. Tem zl ğe başlanmadan önce şletmede çeş tl noktalar açılmakta ve b r k nt n n durumu ncelenmekted r. Tem zl k önces kayıt altına alınan bazı fotoğraflar aşağıdak görsellerde ver lm şt r. Tüm aşamalar tamamlandıktan sonra s stem durulanmakta ve sonucun kontrol ed lmes ç n şletmede çeş tl noktalar tekrar açılmaktadır.

RESİM-3 Çevr mdışı Tem zl k Çözelt s

RESİM-4 Çevr mdışı Tem zl k Önces B r k nt ler n Durumu

jesderg

sayı 11 13

MAKALE 5. ÇEVRİMDIŞI TEMİZLİK İŞLEMİ SONRASINDA SANTRAL VERİLERİNİN DEĞİŞİMİ VE SONUÇ Çevr mdışı k myasal tem zl k şlem önces ve sonrasında ısı dönüştürücü g r ş ne ve çıkışına takılan kuponların kontrolünde herhang b r korozyona bağlı deformasyon görülmemekted r. Ayrıca hassas teraz le tem zl k önces ve sonrası kupon ucu ağırlıkları ölçülüp aynı değerler çıktığı görülmekted r.

Çevr mdışı k myasal tem zl k şlem sonucunda çok olumlu ver ler elde ed lm ş olup fark basınçlarında c dd düşüşler gözlenmekted r. Yapılan şlem net ces nde fark basınçlarının düşmes le ısı transfer ve santral n re-enjeks yon pompalarının em ş basınçları artmakta, ç tüket m değer düşmekte ve böylel kle hem üret mde hem de ç tüket mde yüksek enerj kazancı sağlanmaktadır. Tem zl k sürec nde santral otomasyon s stem nden alınan örnek ver ler aşağıdak tablo ve graﬁklerde ver lm şt r.

TABLO-1 Çevr mdışı Tem zl ğ n Fark Basınçlarına Etk s

RESİM-6 Çevr mdışı Tem zl k Sonrası S stem n Durumu 14

jesderg

sayı 11

jesderg Yukarıdak görsellerde k myasal tem zl k sonrası s stemde oluşan, özell kle st bn t çer kl kabuklaşmanın çözünmes net olarak gözlemlenm şt r. Tem zl k sonrası farklı türde ve tam olarak çözünmem ş b r k nt tesp t ed lmes durumunda bu b r k nt ler anal z ed lmekte ve daha sonra çevr m ç veya çevr mdışı yapılacak tem zl klerde b r k nt n n türüne göre yen tem zl k ürünler tasarlanmaktadır.

mızımsı st bn t b r k nt ler ne bakıldığında yumuşak sarı kütle ve tüp ç yüzeyler nden kovan şekl nde kopmuş halde b r kt ğ gözlemlenm şt r. Kovan şekl nde çıkan st bn t yapısının çok yumuşak ve sertleşmem ş halde olduğu gözlemlenm şt r. El temasında se dağıldığı görülmüştür. Tüp ç yüzeyler nde görsel olarak yapılan kontrolde st bn t tabakalarından tamamen tem zlenm ş olduğu gözlemlenm şt r.

S stem n kapaklarında ve yan yüzeyler nde genel olarak metal yüzey gözlemlenm ş olup bazı noktalarda se durulama le uzaklaştırılamayan çökeller n çok yumuşak formda olduğu ç n su jet le zorlanmadan tem zl ğe devam ed leb lmekted r. Plaka yüzey nde toplanan sarı kır-

S stem, tem zl k tamamlandıktan sonra sorunsuz şek lde devreye alınmıştır. Gerçekleşt r len çevr mdışı tem zl k sonrasında ısı transfer n n yüksek derecede artacağı ve enerj üret m ver m n n daha yüksek olacağı beklenmekted r.

RESİM-7 Çevr mdışı Tem zl k Sonrası S stem n Durumu

GREEN Chem cals; yüksek üret m ve depolama kapas tes ne sah p fabr kasında, uzman AR-GE ve üret m ek b yle, su ve atık su şartlandırma, petrol ve gaz, jeotermal, maden, metal yüzey şlem ve yapıştırıcı sektörler ne h zmet sunmaktadır. www.green-chem cals.com

0 (262) 7818000 jesderg

sayı 11 15

HABERLER

JESDER’DEN HABERLER Haz ne ve Mal ye Bakanlığı’nı Z yaret Ett k JESDER ve Yen leneb l r Enerj Dernek Başkanları, Haz ne ve Mal ye Bakan Yardımcısı Bülent Aksu ve Bakanlık bürokratları le b r araya gelerek pandem den etk lenen projeler n, mücb r sebep kapsamına alınması ve süre uzatımı ver lmes ç n talepler n d le get rd ler.

Başkan Yardımcımız ve Yılsan Hold ng Genel Müdürü Volkan ÖZTÜRK, Çanakkale Val m z Sayın İlham AKTAŞ’ı z yaret ett ler ve jeotermal enerj hakkında değerlend rmelerde bulundular.

jesderg

sayı 11

4 Eylül 2020 tar h nde jeotermal enerj sektörünü değerlend rmek üzere Man sa Val s Sn.Yaşar KARADENİZ’ makamında z yaret ett k.

HABERLER

LİK N İ K T E ARI L U R DUYU Dünya Jeotermal Kongres 2020, mevcut koşullar neden yle ev sah b İzlanda ve IGA tarafından ver len kararla 21-26 Mayıs 2021 tar hler nde gerçekleşt r lecek.

WORLD GEOTHERMAL CONGRESS

Jeotermal Kaynaklar Konsey (GRC) 2020 Sanal Yıllık toplantısı 18-23 Ek m 2020'de gerçekleşecek.

73. Türk ye Jeoloj Kurultayı 5-9 Ek m tar hler nde gerçekleşt r lecekt r. 1947 yılından ber süregelen ve ülkem z n yer b l mler alanındak en köklü, saygın ve b l msel organ zasyonu olan Türk ye Jeoloj Kurultayı`nın yetm ş üçüncüsü 5-9 Ek m 2020 tar hler arasında MTA Genel Müdürlüğü Kültür S tes ’nde gerçekleşt r lecekt r.

BM COP26’nın Yen Tar h n Duyurdu: 1-12 Kasım 2021 COVID-19 küresel salgını neden yle ertelenen z rve, yapılması planlanan tar hten b r yıl sonra gerçekleşecek. 26. Taraﬂar Konferansı (COP26), COVID-19 salgını neden yle 1-12 Kasım 2021 tar h ne ertelend . Glasgow’da gerçekleşecek COP26’nın tar h n n ertelend ğ n n açıklanmasından sonra 80’den fazla gel şmekte olan ülke tems lc s , B rleş k Krallık hükümet nden kl m değ ş kl ğ konusundak küresel çabaların artırılmasını bekl yor. Uzmanlar kazanılan ek süren n kl m değ ş kl ğ le mücadele ç n kullanılmasını öner yor.

COP 26 ---------------GLASGOW

Alman Jeotermal Derneğ , bu yıl yılk Jeotermal Kongres n 9-13 Kasım 2020'de d j tal etk nl k olarak düzenleyeceğ n açıkladı. Alman Jeotermal Derneğ (BVG), 9-13 Kasım 2020’de b l m ve ş dünyasından jeotermal uzmanları b lg paylaşımı ve ağ oluşturma ç n davet ed yor. Geçen yıllardan farklı olarak etk nl k bu yıl d j tal formatta gerçekleşecek. Böylece jeotermal endüstr s n n merkez b lg platformu, korona salgın tehd d nden bağımsız b r format le aktılımcıları b r araya get recek.

jesderg

sayı 11

Mark STAPLETON, Tevﬁk Kemal AYATA TPC Technology tevﬁk.ayata@pct-chem.com

JEOTERMAL SANTRALLERDE İNOVATİF ÇÖZÜMLER -CASE STUDY-

“

“B r jeotermal enerj santral nde su şartlandırma programının başarısı nasıl ölçülmel ?” sorusuna Jeotermal k myasallarının dünyadak en öneml duayen kurucu başkanımız Mark Stapleton ve Global Satıştan Sorumlu Başkan Yardımcımız Tevﬁk Kemal Ayata’nın beraberce global ARGE departmanımızın katkılarıyla yürüttükler Güney Amer ka’dan b r çalışma le cevap aradık.

MAKALE Günümüzde jeotermal santraller nde su şartlandırmanın doğru yapılması santraller n n ver ml l ğ , doğru şlet lmes ve ek pman ömrünün uzatılması açısından oldukça öneml d r. Santrallerdek tüm kuyuların jeok myasal yapısı, sıcaklığı, basıncı , gaz oranları, proses n d zayn parametreler le b rleşerek o santral n ver ml l ğ n etk leyen en öneml faktörler oluyor. Günümüzde b r santraldek su şartlandırmanın başarısı; fark basınçlarından, gözlemsel kupon ncelemeler nden, planlı yapılan opt m zasyon çalışmalarından ve gerçekleşen ver m anal zler nden rahatlıkla anlaşılab l yor. Jeotermal yatırımcılar kend ler ç n belk de en öneml g rd lerden b r olan su şartlandırma k myasalları konusunda çalıştıkları k myasal tedar kç ler n onları doğru yönlend rmes ne c dd ht yaç duymaktadırlar. B r jeotermal enerj santral nde su şartlandırma programının başarısı nasıl ölçülmel ? sorusuna Jeotermal k myasallarının dünyadak en öneml duayen kurucu başkanımız Mark Stapleton ve Global Satıştan Sorumlu Başkan Yardımcımız Tevﬁk Kemal Ayata’nın beraberce global arge departmanımızın katkılarıyla yürüttükler Güney Amer ka’dan b r çalışma le cevap aradık.

Öncel kle sahada toplanan tüm numuneler ayrıntılı şek lde test ed ld kten sonra sorun görünen tüm kuyuların doygunluk ndeks , ﬂash noktaları, kuyuların jeok myasal durumuna göre sudak tüm b leşen ve elementler n çökelme eğ l mler tesp t ed ld . Yapılan modellemelerle başta st bn te ve kals yum karbonat k rec olmak üzere 2 temel sorunun santral enerj ver ml l ğ n ve çalışma koşullarını çok olumsuz etk led ğ ortaya çıkarıldı (B r kuyu modelleme örneğ Tablo 1. de ver lm şt r). Yapılan Modellemeler sonrası ortaya çıkan sonuçlara göre çökelme eğ l m görünen noktaların açılarak fotoğraflandırılması ve bu fotoğrafların önce- sonra kıyaslamasında anal z ve reel ver ml l k rakamlarıyla b rl kte kullanılmasına karar ver ld . Modelleme çalışması sonrası ortaya çıkartılan sonuçların malesef bel rlenen noktaların açılması ve fotoğraflandırması sonrası real ze ed ld ğ müşter lerle beraberce gözlemlend . Müşter n n mevcut duruma çözümünün yılda 2-3 kez eşanjörlerde as t le k myasal tem zl k yapmak olduğu görüldü. Bu durum oldukça şaşırtıcıydı. 2-3 Kez as t tem zl ğ m ? İlk aklımıza gelen yorum bu b r şaka mıydı? B r jeotermal enerj santralı as t tem zl ğ n nasıl bu kadar sık yapab l rd ? Mevcut Durum

Res m 2. St bn te sorunu üst sev yede

Res m 1. Uygulamadan genel b r görünüm 20

jesderg

sayı 11

Res m 3. Yüksek kals yum karbonat k rec

jesderg Tablo 1. Kuyu modelleme örneğ

jesderg

sayı 11 21

MAKALE

Res m 4. Ön ısıtıcılarda yüksek st bn te

Res m 5. S l ka çökelmes ve k reç eğ l m

Mevcut sorunların çözümü ve d zayn ed lecek ürünler ç n global Arge ek b m z tarafından; 1-Tüm kuyuların anal zler n ayrıntılı ncelend . 2-Tüm prosestek heat ﬂux, akış ve gaz ölçümler sonrası Heat-Mass Balance eğr ler çıkartıldı. 3-Tüm kuyuların güncel modellemes yapılarak herb r ç n proseste gerçekleb lecek çökelme eğ l mler ve noktaları bel rlend -Termod nam k ve akışan mekan ğ temell graﬁkler çıkartıldı.

Res m 6. St bn te çözümü - metal yüzeyler çok net görünüyor&tem z

4-Tüm sorunların çözülmes ne yönel k 2 k myasal yaklaşımı le kuyu ve hat k myasalları d zayn ed ld . 5-Uluslarası standartlarda anal z-kupon kontrolü ve dozaj opt m zasyon çalışmaları beraberce yürütüldü. TPC Technology’n n Mühend sl k Yaklaşımı le Alınan Sonuçlar İk l k myasal yaklaşımı le opt m zasyon çalışmaları tamamlandı. 22

jesderg

sayı 11

Res m 7. Müşter tarafından en zor görünen ve h ç bu kadar tem z görülmeyen kuyu kuponu

jesderg Yapılan Çalışmalar Sonrası Her yıl 2-3 defa as t tem zl ğ yapılan santrallerde 27 aydır herhang b r tem zl k ht yacı görülmed .Tüm fark basınçları bu süreçte tüm s stemlerde stab l olarak devam ett . Santraller kurulduktan sonrak en yüksek ava lab l ty (emre amadel k) faktörüne ulaştı. Yapılan haftalık kupon gözlemler nde st bn te, kals yum karbonat k rec ve s l ka b r k nt ler sorunlarının net olarak ortadan kalktığı bel rlend . Ortalama dozajlar opt m zasyon sonrası % 12 düşürüldü. 2 MW-saat g b b r ortalama enerj ger kazanıldı. Kurucumuz ve sektörde kullanılan neredeyse tüm yaklaşımların lk uygulayıcısı olan Mark Stapleton’un söyled ğ g b başarılı b r program ç n yatırımcı ve k myasal tedar kç s n n beraberce çok yakın çalışarak en doğru programı novakt f olarak uygulamaları b r zorunluluktur.

Beraberce çalışılan ﬁrmanın b lg b r k m , konuları gerçekten b lmes modelleme ve gaz ölçümü yapab l yor olması , doğru ﬂash po nt tesb t edeb lmes ve değ ş mler müşter ye hızlıca paylaşab l yor olması başarı ç n b r zorunluluktur. Jeotermal prosesler n ve k myasallarını b lmeden çok bas t ürünler get rerek , müşter ye k myasal yıkama adı altında as t tem zl ğ önererek ve bu ş d ğer k myasal satış şler g b değerlend rerek yapılan yaklaşımlar kısa ve orta vadede malesef santrallerde ger dönüşü olmayan sıkıntılarıda beraber nde get rmekted r. Burada en öneml görev yatırımcıların rezervuar ve k mya ek pler ne düşüyor; sorgulayıcı olmak , daha y s n talep etmek ve k myasal tedar kç s le koord nel çalışmalar yapmak başarının en öneml anahtarı oluyor.

JEOTERMAL ENERJİ VE İNCİR ÜRETİMİ İLİŞKİSİNE İSTATİSTİKSEL BİR YAKLAŞIM Aydın’da jeotermal enerj n n nc r üret m ne olumsuz etk s olduğu dd aları gündemde ken, Murat Karadaş, konuya stat st ksel açıdan yaklaşan b r yazı paylaştı. Karadaş yazısında üret m ver ler n JES’ler n kurulum tar hler le karşılaştırarak değerlend r yor. Aydın l hem nc r üret m hem de jeotermal elektr k santraller n n yoğun olarak bulunnduğu b r l m z. İlde, jeotermal elektr k santraller n n bölgede nem değ ş kl ğ ne neden olduğu ve nc r üret m n n bu durumdan olumsuz etk lend ğ ne yönel k dd alar ve tartışmalar yaşanmaktadır. Murat Karadaş, konuya l şk n paylaştığı yazısında, nternet üzer nden herkes n kolayca er şeb leceğ ver ler derleyerek (TÜİK, Z raat Mühend sler Odası g b ) stat st ksel b r l şk sunuyor. Anal z ed len ver ler, Aydın’da, yaş nc r üret m nde dramat k b r düşüş yaşanmadığına şaret ed yor. Bölgede 2008 yılı dışında nc r üret m nde düşüş yaşanmamış. Ancak 2008, nc r üret m n n genel olarak tüm ülkede düşüş yaşadığı b r yıl olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca 2008 yılında Aydın’da şletmede olan, 7,9 MW kurulu güce sah p tek b r santral bulunmakta. 2019 yılına gel nd ğ nde Aydın ve lçeler nde jeotermal elektr k üret m kurulu gücü 784 MW’ı aşmakta. Ancak Karadaş’ın derled ğ ver ler, ülke ver ler ne paralell k gösteren ve nc r üret m nde artışa şaret eden b r tablo ç zmekte. Kaynak: JeotermalHaberler.com

Karadaş, konuya l şk n şöyle yazıyor: “Eğer Aydın’da kurulan JES’lerden atmosfere atılan yoğuşmayan gazların ve buharın nc r üret m ne doğrudan ya da dolaylı b r etk s olmuş olsaydı, Aydın’dak nc r üret m m ktarının her yıl düşme eğ l m göster p 2019 yılında en düşük sev yey görmes gerek rd . Oysa k nc r m ktar olarak son 12 yılın rekorunu 2019 yılında kırmıştır.” Konuya l şk n lave b l msel çalışmalara da ht yaç duyulduğunu bel rten Murat Karadaş üret me etk ler ne yönel k kl m faktörler değerlend r l rken ‘nem’ n tek parametre olmadığını hatırlatıyor. Karadaş yazısını şu sözlerle noktalıyor: “Aydın l m z n k öneml değer olan “İnc r” ve “Jeotermal Enerj ” ye b rl kte sah p çıkmamız gerekmekted r. Jeotermal enerj ’y sadece elektr k santrallardan baret görmemel ; şeh r ve konut ısıtması, seracılık, meyve-sebze kurutma tes sler ve termal tur zm açısından da bu enerj kaynağının şehr m ze marka değer katmasını sağlamalı, halkımızın hayatına ve ev ekonom s ne dokunacak, st hdam yaratacak projelerle jeotermal n anılması ç n gerekl çabayı göstermel y z.” jesderg

sayı 11 23

HABERLER

Jeotermal Kaynaklardan Kıymetl Maden/M neral Eldes Günümüzde jeotermal kaynaklardan, doğrudan kullanım le elektr k, k nc l kullanım ve yatırımlar sayes nde de seracılık, kurutma, termal tur zm g b pek çok sektörde yararlanılmaktadır. Yen Zelanda ve ABD g b bazı ülkelerde jeotermal kaynaklarda t car değer yüksek elementler bulunduğu ve buradan ger kazanılan metal k maden potans yel n n ekonom k anlamda şlet leb lecek düzeyde olduğu b l nmekted r. D ğer taraftan jeotermal akışkanların k myasal b leşenler ncelend ğ nde AB tarafından hazırlanan “teknoloj k açıdan kr t k elementler” sınıflandırmasına dah l olan pek çok metal maden ve m neralce zeng n olduğu b l nmekted r. Bu kapsamda ger kazanım sürec n n temel basamağı jeotermal akışkandan elde ed lmes hedeflenen k myasal çer ğ n jeoloj k yapı le l şk s n n ve sınırlarının çok net çözümlenmes gerekmekted r. Bu nedenle jeotermal sahaların ısı potans yeller n n başta olmak üzere tüm ﬁz ksel ve k myasal özell kler n n bütünleş k b r b ç mde değerlend r lmes ülkem z n enerj de dışa bağımlılığının azaltılmasına ve sanay de teknoloj k açıdan kr t k hammadde ht yacının karşılanmasına yönel k stratej ler n gel şt r lmes ç n elzemd r. L tyum, hem pahalı hem de rezervler azalmakta olan öneml elementlerden b r d r. Türk ye rezerv açısından 25. sırada yer almaktadır fakat bu rezerv değerlend reb lmek bugüne kadar ver ml b r şek lde sağlanamamıştır. 2015 yılı dünya l tyum üret m 31.500 tondur ve 2015 yılında l tyuma dayalı ürün thalatı 75 m lyon dolar sev yes ne çıkmıştır. Bu artışın nedenler nden b r ülkem zde telefon ve d züstü b lg sayar kullanıcı artışı sayısı ve teknoloj k gel şmelerd r. Örneğ n sadece B ga Yarımadası’ndak jeotermal kaynaklar ncelend ğ nde çer k olarak yakın zamanda ekonom k açıdan tem n nde zorluk çe24

jesderg

sayı 11

k lme potans yel olan l tyum bor grubu elementlerce zeng n olduğu tesp t ed lm şt r. Çeş tl yöntemlerle kurulacak s stemlerden günlük 22 kg l tyum elde ed leb lmekted r(Çet ner,2018). Ger kazanımı yapıldığında cep telefon bataryaları, nükleer füzyon yakıtı g b endüstr yel uygulamalar da kullanılmaktadır. Hal hazırda keşﬁ yapılmış jeotermal santraller m zden sağlanacak l tyum eldes le bu değerl m neral n çıkarılmasında büyük katkımızın olacağı nancındayız. Kaba b r hesaplama le jeotermal kaynaklardan sağlanacak l tyum günde yaklaşık 46 kg yılda se yaklaşık 17.000 ton olarak hesaplanmıştır. Bu hesaplama le 2016 dünya l tyum üret m rakamı olan 35.000 tonun yarısından fazlasının sadece jeotermal elektr k santraller n n kullandığı jeotermal akışkandan elde ed leb leceğ aş kardır. Gerek elektr kl yerl araç hamlem ze sunacağı katkı gerekse güneş vb. kaynaklardan elde ed len elektr ğ n depolanarak elektr k arz güvenl ğ n n sağlanması konularında yerl p l ht yacımıza büyük katkı sağlanacaktır. Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanımız Sayın Fat h DÖNMEZ’ n de bel rtt ğ üzere doğal kaynaklarımızın kullanılmasıyla elde ed lecek şleneb l r tüm m neraller ve doğal enerj kaynaklarımız dışa bağımlılığımızı azaltmakta büyük avantajlar sağlayacaktır. Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı bünyes nde kurulan ve kıymetl maden ve m neraller n araştırıldığı Enst tü çalışmaları arasına Jeotermal Kaynaklarımızdan elde ed leb lecek kıymetl maden ve m neraller n de eklenmes n n yer nde olacağını düşünüyoruz. Enerj ve Kıymetl maden ve m neral eldes ne varıncaya kadar onlarca sektörde kullanılab len Jeotermal Kaynaklarımıza gerekl Ar-ge ve ﬁnansal desteğ n sağlanması ülkem z kıymetl maden, m neral ve enerj thalatına mahkum olmasını engelleyecek ülkem z n en büyük kaynaklarının başında gelmekted r.

HABERLER

Jeotermal enerj tes sler ne ölçüm c hazı zorunluluğu Çevre ve Şeh rc l k Bakanı Murat Kurum, "Yıl sonuna kadar tüm jeotermal tes sler ne hava k rl l ğ n ölçmek üzere sürekl ölçüm c hazlarını yönetmel k çerçeves nde takma zorunluluğu get r yoruz" ded . Çevre ve Şeh rc l k Bakanı Murat Kurum, Aydın Val l ğ n z yaret ederek Val Hüsey n Aksoy'dan br ﬁng aldı. Şeref defter n mzalayan Bakan Kurum, Val l k Toplantı Salonunda İl Değerlend rme Toplantısına katıldı. Kurum, toplantının ardından basına yaptığı açıklamada, kente 2002 yılından bugüne 25,5 m lyar l ralık yatırım yaptıklarını, eğ t mden sanay ye, ulaşımdan tur zme ve çevre şeh rc l k h zmetler ne kadar b r çok alanda devr m n tel ğ nde yatırımları devreye aldıklarını aktardı. Jeotermal tes sler ne hava k rl l ğ ölçüm c hazı zorunluluğu gel yor Kent ç n öneml kararları hep b rl kte aldıklarına d kkat çeken Kurum, şunları söyled : "Aydın, ülkem z n yüzde 70 jeotermal kaynağına sah p b r şehr . Bu anlamda kentte 36 adet jeotermal tes s m z var. Ve bu hafta jeotermal tes sler n hava kal teler n zlemek amacıyla yapacağımız hava k rl l ğ yönetmel ğ ndek değ ş kl kle artık tüm jeotermal tes sler n hava kal teler n anlık zleyeceğ z, nternet ortamında Bakanlığımız bu ver lere anlık ulaşab lecek. Yıl sonuna kadar tüm jeotermal tes sler ne hava k rl l ğ n ölçmek üzere sürekl ölçüm c hazlarını yönetmel k çerçeves nde takma zorunluluğu get r yoruz. Bu çerçevede bütün tes sler n çevre mevzuatına uygunluğunun tak b n anlık yapıyor olacağız." Bölgen n jeotermal potans yel n tarım, seracılık, tur zm ve konut ısıtması g b alanlarda daha ver ml kullanmak ç n Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı le ortak çalışma yürüttükler n fade eden Kurum, kent n hava kal tes n n anlık ölçümü ç n de b r mob l ölçü aracını Aydın'a gönderecekler n fade ett . Hava ve çevre k rl l ğ yle lg l mevzuata aykırılık tesp t hal nde kapatma dah l tüm ceza şlemler 26

jesderg

sayı 11

uygulayacaklarına şaret eden Bakan Kurum, Aydın, Den zl , Uşak ve Afyonkarah sar ller n kapsayan Büyük Menderes Havzası'nda arıtma tes s projes bulunduğunu, Bakanlık olarak havzayı korumak ç n her türlü fedakarlığı yapacaklarını bel rtt . Kenttek kentsel dönüşüm projeler kapsamında İnc rl ova'da 206, merkezde 200, Söke'de 200 ve Ç ne'de 82 konut olmak üzere 688 konut ç n çalışma başlatıldığını kaydett . Türk ye'de 940 b n sosyal konut üret m n tamamladıklarını, çok yakın zamanda 1 m lyonuncu konutu vatandaşlara tesl m edecekler n aktaran Bakan Kurum, Aydın'da ün vers ten n altındak alanda b r sosyal konut projes n devreye alacaklarını bel rtt . M llet bahçes ve kentsel dönüşüm projeler Kentte Naz ll lçes nde 34 b n metrekare alanda b r m llet bahçes nşaatının devam ett ğ ne şaret eden Kurum, "Efeler d yarına da b r m llet bahçes yakışır ded k. Yaptığımız görüşmede Ayter A.Ş'ye a t şehr n merkez ndek ün vers ten n hemen altında, alışver ş merkez n n yanındak 92 b n metrekarel k alanda Aydınımıza yakışacak b r m llet bahçes n kazandırıyoruz. Buradan bütün Aydın yararlanacak. İç nde b yoloj k gölet olacak. Yürüme ve b s klet yolları olacak. İç nde m llet kıraathanes ve kütüphanes olacak. Efeler m z n hatıralarının yaşatıldığı bu bahçede tüm vatandaşlarımız 7 gün 24 saat vak t geç reb lecekler" d ye konuştu. Söke ve Menderes Deltası arasındak 200 b n dönümlük tarım araz s nde yaşanan hukuk sorunların çözümü ç n de harekete geç ld ğ ne açıklayan Kurum, "İnşallah 20 b n vatandaşımızı lg lend ren bu hukuk sorunu da çözüyoruz. Vatandaşımız artık gönül rahatlığıyla burada tarım sürec n şleteb lecekler" ded . Kaynak: TRT Haber

••

■

VOLKAN OZTURK ILE YILSAN HOLDING VE JEOTERMAL YATIRIMLAR HAKKINDA KONU$TUK.

RÖPORTAJ rüzgar ve son olarak devreye alacağımız jeotermal yatırımımız le yen leneb l r enerj de 200 MW’ı geçen kapas teye ulaşmış olacağız. B ld ğ m z kadarıyla bu yıl devreye alınması planlanan b r santral n z mevcut kurulu güç ve şu an şleyen süreç hakkında b lg vereb l r m s n z? Çanakkale Tuzla’da kurulumu b tmek üzere olan tes s m ze, Kaz dağlarının m toloj k sm olan IDA adını verd k. IDA jes 11,75 MW gücünde b r santral olarak tasarlandı. Santral n z n teknoloj k yapısı hakkında b lg ver r m s n z? D ğer santrallerden farklarınız nelerd r?

Volkan ÖZTÜRK k md r? 1976 yılında İstanbul’da doğdum. İTÜ’de F z k Mühend sl ğ , akab nde B lg sayar Mühend sl ğ okudum. Serv s ve H zmet sektörü konusunda MBA ardında da Uluslararası İl şk ler Execut ve MBA’ yaptım. Şu an İnşaat Mühend sl ğ nde doktoram tez aşamasında. S v l toplum kuruluşlarında gönüllü olarak çalışmaktan büyük b r key f alıyorum. B r çok dernekte görev aldım almaya da devam ed yorum. Dış Ekonom k İl şk ler Kurulunda Kamboçya İş Konsey başkanlığını 8 yıldır sürdürüyorum. 2010 yılından bu yana da Kamboçya Ankara Fahr Başkonsolosuyum. Yerka Elektr k Üret m A.Ş’ n kuruluş öyküsünü paylaşır mısınız? Yılsan olarak odağımız yen leneb l r enerj sektörü, bu doğrultuda Jeotermal sektörüne yatırım amacıyla Yerka Elektr k Üret m A.Ş. 2012 yılında kuruldu. Jeotermal enerj ye yatırım yapma ﬁkr nasıl ortaya çıktı? Grubumuzun odak yatırım alanı yen leneb l r enerj . Hal hazırda şletmede olan h droelektr k, güneş, yoğunlaştırılmış kule t p güneş santral , 28

jesderg

sayı 11

Santral m z 4 adet üret m kuyusundan elde ed len jeotermal akışkanın kapalı çevr m b r prosesten geç r l p ısı enerj s n n elektr k enerj s ne dönüştürülmes ve sonrasında da ısısı düşürülerek 3 adet re-enjeks yon kuyusu vasıtasıyla tüm akışkanın rezervuara ger basılmasıyla çalışacaktır. Yapılan santral, İk l Çevr m-B nary Cycle System b r jeotermal enerj santral d r. Çalışma prens b Rank ne Çevr m temel mantığına dayanmaktadır. Bu s stem düşük sıcaklıktak jeotermal kaynaklar ç n uygundur. S stemde, düşük kaynama sıcaklıklı ve düşük sıcaklıklarda yüksek buhar basıncına sah p k nc l b r çalışma akışkanı (organ k akışkan) kullanılmaktadır. İDA JES’te k nc l akışkan olarak n-pentan kullanılmaktadır. Proje kapsamında üret m kuyularından tem n ed lecek olan jeotermal akışkan kuyu başında bulunan separatörde buharı ayrıştırıldıktan sonra pompalar vasıtası le santrale ulaştırılacaktır. B ld ğ m z kadarıyla kuyu başında ayrım yapılan lk santral IDA JES olacaktır. İDA JES yerl l k oranı yaklaşık %70 mertebeler nded r. İDA JES toplam kurulu gücü 11,75 MWe tır. Santarl m zde d ğer farklılıklardan b r de LEED Plat num adayı olan dünyadak lk santral olmasıdır. Y ne Carbon Gold ç n de aday olan b r santral durumunda. Bütünleş k baktığımızda se IDA JES yüksek standartlarda mühend sl k d s pl nler n kullanan, çevreye ve bölge yaşamına dost b r yen leneb l r enerj santral olarak karşınıza çıkacak.

jesderg Arama aşamasında ne tür çalışmalar yapıldı? Tüm jeotermal üret m süreçler g b jeoloj k, jeofiz k ve sondaj çalışmaları yapıldı. Yatırım kararının ver leb lmes ç n arama çalışmalarının önem nelerd r? Arama çalışmaları yatırımın yapılıp yapılmayacağını bel rled ğ nden önem oldukça fazladır. Bu çalışmalar rezervuar sıcaklığı, der nl ğ ve l toloj hakkında b lg ver r. Bu çalışmaları uluslararası saygınlığı olan ş rketlerle b rl kte Türk ye coğrafyasında jeotermal kaynak olarak b lg n n az olduğu Çanakkale’de 7 sondajımızın tamamını başarılı b r şek lde gerçekleşt k. Dolayısıyla sted ğ m z hedef olan doğru rezervuara ulaşmış olduk. Yatırım aşamasında karşılaşılan sorunlar ve alınan r skler nelerd r? Tüm yen leneb l r enerj kaynaklarında yaşanan kamu ve yerel sorunlar yaşandı ancak b z en çok zorlayan bu dönemde ortaya çıkan pandem neden le santralde olası b r gec kme ve de 200’den fazla çalışanın bulunduğu şant yede b r vaka yaşama r skler d . Aldığımız kararlar ve tedar k z nc r yönet m le programımızda b r sapma olmadan santral m z devreye alab lecek hale geld k. Santral yatırımın finansman b lg ler n paylaşır mısınız? Projem z TSKB tarafından finanse ed lmekte-

d r. Bankanın kaynağı se Dünya Bankası’dır. Çevre duyuralığımız ve yerel halk le el ele çalışmalarımız, bu yüksek kr terler olan kred törler tarafından takd r ed lm ş ve ﬁnansman sağlanmıştır. Bu ves le le özell kle TSKB’ye bu süreçtek destekler ç n teşekkür ed yoruz. Çevresel etk ler konusunda ne g b önemler alıyorsunuz? Çevresel etk ler konusunda, çevreye herhang b r zarar ver p vermed ğ m z b l msel olarak gözlemlemek ç n, mevs msel, düzenl yeraltı-yerüstü su ölçümler , gürültü ölçümler , hava kal tes ölçümler ve toprak ölçümler yaptırıyoruz. Bunu yerel dare ve halk le de paylaşıyoruz. Şu ana kadar sürdürdüğümüz çevre yönet m pol t kalarımız sayes nde en ufak b r çevre sorunu yaşamadık. Bölge halkıyla l şk ler n z nasıl? Planladığınız sosyal sorumluluk projeler nelerd r? Bölge halkı le l şk ler m z sağlıklı b r şek lde devam etmekted r. Sosyal sorumluluk kapsamında, çevre köylerde bulunan okulların gerekl tam ratlarını yaptık. Y ne b r köyün alt yapısı 4 tane JES katkısıyla yapıldı. K l ttaşı le köy ç yolu yapıldı. Muhtarların stekler doğrultusunda beton, dem r yardımları yapılıyor. Ancak öncel ğ m z eğ t m alanında destekler sürdürmek. Özell kle okulların kapalı kaldığı dönemde çeş tl projeler gel şt rmeye ve çocuklarımızın ek destekler le eğ t mler ne katkı sağlamaya çalışıyoruz.

jesderg

sayı 11 29

RÖPORTAJ Özell kle YEKDEM’e yet şmeye çalışmakta olan 7 adet JES yaklaşık 174 MW güçte. JESDER olarak proakt f b r şek lde hem EPDK hem Enerj Bakanlığı hem de Mal ye Bakanlığında, sektör tems lc ler le yaptığımız üst düzey görüşmelerde YEKDEM’İn uzatılması konusunda verd ğ m z görüşmeler olumlu yanıt buldu. Bunun yanısıra ç tüket m n n m n m ze ed lmes ç n uzun süred r yapılan görüşmeler de net ce verd ve h br t yönetmel ğ yayımlandı. Dolayısıyla aslında b r taraftan özell ke sağlık açısından yüksek r skl b r dönemde uzun süred r bel rs zl kte olan b rçok konu sonuçlandı ve tüm yen leneb l r sektörü açısından y haberler almış olduk. Sektörün Mart ayı önces hal ne döneb lmes ç n s zce ne kadar zaman gerekl ve bu sürec n sektörde neler kalıcı olarak değ şt rd ğ n düşünüyorsunuz?

Pandem sürec çalışmalarınızı ve üret m n z nasıl etk led ? Bu dönemde nasıl b r çalışma st l le yola devam ett n z? Az önce bel rtt ğ m g b r sk algılayıp proje yöent m m z bu doğrultuda güncelled k ve korkulan b r süreç yaşamadan bugünlere geld k. İmalatların sağlıklı devam etmes ç n şant yem z zole ett k. G r ş çıkışları m n m ze ett k, sağlık bakanlığı yönergeler n uygulayarak sürec hem tedar k hem sağlık açısından yöneteb ld k. Normalleşme sürec nde çalışmalarınız nasıl lerl yor, ne g b önlemler aldınız? Normalleşme sürec nde günlük rut n ateş ölçümler yapılmaktadır. Ortak kullanım alanlarının tem zl ğ ve sosyal mesafe kurallarına azam d kkat ed lmekted r. Yen gelen personel olması durumunda çalışan m numum b r hafta zole ed lmekted r. Pandem sürec nden sektörün genel olarak nasıl etk lend ğ n anlatır mısınız? Bu olumsuz etk ler n ortadan kalkması ç n neler yapılması gerekt ğ n düşünüyorsunuz? 30

jesderg

sayı 11

Özell kle yen yatırımların üret m n c dd b r şek lde sekteye uğrattığı ç n sanay sektörünün uluslararası anlamda normalleşmes n beklemek kaçınılmaz. Dolayısı le yen b r k nc dalga olmaz se ya da aşı çalışmaları olumlu sonuçlanır se san yorum 6-8 ay arasında normalleşmeye başlarız. Yerka Elektr k Üret m A.Ş’de kaç k ş st hdam ed l yor? Oryantasyon sürec n z nasıl şl yor? Yerka Elektr k Üret m A.Ş’de 24 k ş st hdam ed l yor. Oryantasyon sürec nde, ş rket tanıtımı, ş ve paydos saatler , serv s b lg ler , yapılan ş n tanımı, şyer kuralları, temel İSG eğ t m , yangın eğ t m , ac l durum eğ t m , çalışanın kullanacağı mak neler n b lg s , güvenl mak ne kullanımı eğ t m , ş tar ﬁ ve prat ğ eğ t m , muhtemel uygunsuzluk veya hatanın süreçlere etk ler le lg l b lg ler ver lmekted r. Gelecekte planladığınız d ğer yatırımlardan söz eder m s n z? Yatırım planlarınız hang kr terlere göre şek llenecek? Hal hazırda 200 MW üzer nde b r kurulu gücümüz olduğunu bel rtm şt m. Bundan sonrak yatırım ç n tüm yatırımcılar g b b z de yen YEKDEM’İ bekl yoruz. Yen alım ﬁyatları ülke ç ndek yatırım planlarımızı bel rleyecekken aynı zamanda yurtdışı fırsatlara ve satınalma fırsatlarını değerlend r yoruz.

jesderg B raz da dernek hakkında konuşmak ster z. Dernek yönet m ndek görev n zden dolayı tebr k eder z. Yen dönemde yönet m kurulu olarak sektörün gel ş m ç n planladığınız tekn k-akadem k projelerden bahseder m s n z? Çok teşekkür ed yorum. Bu konuda yönet m kurulumuz başta başkanımız Ufuk bey olmak üzere çok duyarlı ve sektörümüzün nabzını çok y tutan l derler. Hem JES’ler daha y anlatmak hem de doğru b lg ler daha gen ş k tlelere aktarmak ç n çeş tl projeler hazırlanıyor. B r kısmı da özell kle sosyal medya üzer nden paylaşılmakta.

S z n eklemek sted kler n z nelerd r? Jeotermal’ n yerl ve m ll b r kaynak olarak hem çevre dostu hem de ülkem z ekonom s ne yüksek katma değer sağlayan b r yatırım olması ve 2000 MW’ı geçeb leceğ m z b r potans yel n varlığı çok öneml . Aynı zamanda yatırım bölgeler nde ç ftç ler m z le sera projeler gel şt rmek de b z m ç n ayrı b r hedef ve önem arzed yor. Paylaşmış olduğunuz değerl b lg ler ve desteğ n z ç n teşekkür eder z.

Ç loğlu: ‘Jeotermal değ l, yanlış b lg zarar ver yor’ Amadeus Resources Enerj Genel Müdürü Hüsey n Ç loğlu, “doğru projelerle kullanılan jeotermal enerj , sağlığa ve çevreye zarar vermeyen tem z ve güven l r b r enerj kaynağıdır; bu nedenle jeotermal enerj hakkında doğru b lg ed nmek öneml ” hatırlatmasında bulundu. Bölge basınında yer alan habere göre, Amadeus Resources Enerj Genel Müdürü Hüsey n Ç loğlu, “Doğru projelerle kullanılan jeotermal enerj , sağlığa ve çevreye zarar vermeyen tem z ve güven l r enerj kaynaklarından b r . Kulaktan dolma ve doğruluğu araştırılmayan b lg ler maalesef sadece ülkem ze zarar ver r. Bu nedenle özell ke Ege Bölges ’n n son derece zeng n olduğu jotermal enerj hakkında doğru b lg ed nmek öneml .” ded .

l ğ ne kadar pek çok olumsuz faktöre yol açışına vurgu yaptı. Türk ye’de özell kle jeotermal kaynakların yüzde 80' ne yakınının bulunduğu Ege Bölges ’nde potans yel n ver ml kullanılması gerekt ğ n n altını ç zen Amadeus Resources Enerj Genel Müdürü Hüsey n Ç loğlu, fos l yakıtlardan enerj üret m n n, soluduğumuz havadan, kl m değ ş kl ğ ne kadar pek çok olumsuz faktöre yol açtığına vurgu yaptı.

"TÜRKİYE ALTIN FIRSAT YAKALADI” Türk ye'n n kaynaklarıyla altın b r fırsat yakaladığını söyleyen Ç loğlu, "Yen leneb l r tem z enerj olarak tanımlanan rüzgar, güneş ve jeotermal enerj kaynaklarına sah p ülkeler n enerj üret m nde fos l yakıta olan bağımlılıkları her geçen gün azalıyor. Otor telere göre Türk ye, zeng n yen leneb l r enerj kaynakları le 'altın b r fırsat' yakalamış durumda. Büyük b r potans yele sah p olan ülkem z, bu üç tem z enerj kaynağına hızlıca yatırım yaparak, enerj dek dışa bağımlılığı azaltmayı hedefl yor." ded . "POTANSİYELİ VERİMLİ KULLANMALIYIZ” Ç loğlu, paylaşımında, fos l yakıtlardan enerj üret m n n, soluduğumuz havadan kl m değ ş k-

"JEOTERMAL DEĞİL YANLIŞ BİLGİ ZARAR VERİYOR” Ege Bölges 'nde bolca bulunan jeotermal kaynakların gerekl hassas yet göster ld ğ takd rde çevre dostu enerj kaynaklarından b r olduğunu söyleyen Ç loğlu, "Yerl ve yen leneb l r b r enerj olan jeotermal enerj , aynı zamanda üret len b r m elektr k enerj s başına çevreye ve sağlığa en az zarar veren enerj türler arasında yer alıyor. Ancak jeotermal enerj le lg l de çok sayıda doğru b l nen yanlış bulunuyor. Kulaktan dolma ve k m tarafından üret ld ğ b l nmeyen b lg lere kes nl kle t bar etmemek gerek yor. Bu yanlışların önüne geçmek ç n b l msel makaleler referans almak şart." d ye konuştu. Kaynak: Haber Den zl jesderg

sayı 11 31

HABERLER

Türk ye'de jeotermal enerj varlıklarının sanal elektr k santral ne lk entegrasyonu Türk ye'de lk kez jeotermal enerj üret m varlıkları sanal b r elektr k santral ne eklend . Alman teknoloj s n kullanan s stem, Pure Energy ş rket n n d nam k gün önces ve gün ç p yasalarda jeotermal gücü zlemes ne, kontrol etmes ne ve pazarlamasına olanak tanıyor. 103 MW komb ne enerj üret m kapas tes ne sah p jeotermal enerj üret m varlıkları, Türk ş rket Pure Energy tarafından şlet len b r Sanal Elektr k Santral ne eklend . Böylece Pure Energy, sanal b r elektr k santral n n lk Türk operatörü oldu. Güneş ve rüzgar enerj s tahm nler n n yanı sıra sanal enerj santraller n n l der sağlayıcısı olan Pure Energy ve Alman energy & meteo s stemler şb rl ğ nde b r dönüm noktasına ulaştı: 103 MW kurulu güce sah p lk jeotermal s stemler kısa süre önce Türk enerj tedar kç s portföyüne eklend . Rüzgar, güneş ve su santraller n n bulunduğu sanal enerj santral Türk ye’de üç yıldır faal yet göster yor. Türk ye, dünyanın en büyük jeotermal s stemlerden enerj üret c ler nden b r ve enerj tedar k nde payını st krarlı b r şek lde gen şletmekte. Pure Energy Enerj ve meteo s stemler artık lk s stemler n mevcut sanal enerj santral ne entegrasyonunun yolunu açtı. Pure Energy, rüzgar, güneş ve h droelektr k santraller n b r araya get rmek ç n 2017’den ber enerj ve meteo s stemler nden sanal enerj santral n kullanıyor. Türk ye’ dek bu lk ve şu ana kadar tek sanal enerj santral , Pure Energy’n n bağlı s stemler tarafından üret len enerj y zlemes ne, uzaktan kontrol etmes ne ve en uygun şek lde pazarlamasına olanak sağlıyor. Jeotermal s stemler entegre ederek, bunların üret m 32

jesderg

sayı 11

artık d nam k Türk gün önces ve gün ç pazarlarında da pazarlanab l r. S stem, Pure Energy’ n n portföy yönet m n opt m ze ederken, aynı zamanda tes s operatörler daha düşük dengeleme enerj mal yetler nden yararlanab lecek. Pure Energy’ n n kurucu ortağı ve genel müdürü Servet Akgün, “Yen ley c b r geleceğe nanıyoruz, ancak aynı zamanda üret c ler pazarlara ve şebekelere, özell kle de rüzgar ve güneş enerj s ne entegre etmen n zorluğunun farkındayız. Merkez olmayan s stemler tek, uzaktan kontrol ed leb l r b r enerj havuzunda b rleşt rerek, bunların güvenl ve ekonom k çalışmasını garant ed yoruz. Enerj ve meteo s stemler n n b ze, geleceğe yönel k teknoloj s n sunmasından ve lk beş jeotermal s stem sorunsuz b r şek lde portföyümüze entegre etmes nden memnun yet duyuyoruz” ded . Energy & meteo systems, s stem bağlantısı, ana ver organ zasyonu, ölçümler n kal te güvences ve operatör let ş m n n gel şt r lmes dah l olmak üzere sanal enerj santral n n tüm nşaatı ve şlet m n üstlenmekted r. Energy ve meteo s stemler kurucu ortağı ve genel müdürü Dr. Ulr ch Focken, “Jeotermal s stemler lk kez sanal b r elektr k santral ne bağlamaktan mutluluk duyuyoruz” d yerek sözler ne şöyle devam ett : “Amacımız, dünya çapında yen leneb l r enerj ler sanal enerj santral m z ve çıktı tahm nler yle entegre etmekt r. Merkez olmayan tes sler n b r araya get r lmes ve üret mler n n proakt f yönet m , Almanya, Türk ye ve dünya çapında yüksek b r tem z enerj payı elde etmen n anahtarıdır.” Kaynak: Th nkGeoEnergy/JeotermalHaberler

Jeotermal tesislerine özel su şartlandırmada dünya standartlarında hizmet Türkiye'de su şartlandırma danışmanlığı konusundaki uzmanlığını hizmet kalitesi ile rakipsizleştirerek ülkemizin önemli ve prestijli kuruluşlarını portföyünde bulunduran INFO GROUP, bir MITSUBISHI şirketi olan METITO ile güçlerini birleştirerek JEOTERMAL Sektöründe de önemli yatırımlara imza atmayı hedeﬂemiştir. Bu hedef doğrultusunda gerek kimyasallar ve gerekse de olağanüstü uygulama teknolojileri ve laboratuvar desteği ile sektörde öncü bir görev üstlenecektir.

INFO GROUP A.Ş. Ferhatpaşa Mah. Yeditepe Cad. No: 122-124 INFO Plaza D: 4-5 34888 Ataşehir-İstanbul Tel:+90 (216) 661 50 77 Faks: +90 (216) 661 50 78 info@infogroup.com.tr www.infogroup.com.tr

HABERLER

EGETV Gündem n Nabzı Programına Katılan Mehmet ŞİŞMAN Jeotermal Enerj ye İl şk n Merak Ed len Soruları Cevapladı. Jeotermal neden bu kadar öneml ? Jeotermal enerj yen leneb l r b r enerj kaynağıdır öncel kle. Sadece yen leneb l r olması b le b zlere çok şey anlatıyor. Yen leneb l r olması tem z olması, yerl olması ve uzun vadede ekonom k olması anlamına gel yor. Jeotermal enerj 7/24 elektr k üreteb lme kapas tes ne sah p b r kaynak türü. Çünkü kaynak sağlayıcımız yer altı ve yer altı herhang b r mevs m dönem farketmeks z n çalışıyor. Jeotermal enerj tes s ç n fazla alana gerek yok, bu sebeple d ğer kaynaklara göre daha az yer kalıyor ve tarım alanlarına zarar verm yor. Jeotermal kaynaklar dünyanın yeş l enerj ye geç ş sürec nde de oldukça öneml b r yere sah p. B l yorsunuz Hollanda ve Almanya 2050 yılına kadar fos l yakıt kullanımı tamamıyla kaldırmayı ve yen leneb l r enerj ye geçmey düşünüyor. Bu sebeple de pek çok anlaşmayı, uygulamayı ve standard zasyonu devreye soktular. B zler nde yakın zamanda başlayacak olan b r yeş l tar fe s stem m z var b l yorsunuz. Artık haneler elektr ğ n yen leneb l r enerj y terc h ederek alab lecekler. İlk aşamada saat başına düşen fiyat b raz fazla görünse de uzun vadede yayılım arttıkça, s stem oturdukça mal yet düşecekt r. Ş md örneğ n büyük şletmeler ç n de böle b r kullanım avantajı get r lecek, çeş tl belgeler ed nmek durumundayız lerleyen günlerde. Örneğ n thalat yapan b r firma lg l belgelere sah p değ lse AB ç n b r terc h sebeb olmayacak. Kısaca yen leneb l r enerj ye geç ş sürec nde jeotermal potans yel m z b z m ç n büyük b r hed yed r. Kısa vadede (bu yıl sonuna kadar) ve uzun vadede sektörünüzün ulaşacağı kapas te hakkındak öngörüler n z paylaşab l r m s n z? Türk ye’n n yen leneb l r enerj hedefine ulaşması ç n atılması gereken adımlar nelerd r? Türk ye yen leneb l r enerj de çek m merkez olma yolunda hızla lerl yor. Küresel ekonom n n 34

jesderg

sayı 11

dev ülkeler nde onlarca yatırımcı Türk ye'dek fırsatları değerlend rmek ç n nceleme yapıyor, yatırım kararları alıyor. Son dönemde enerj sektörü ç n yapılan araştırmalar ve yayımlanan raporlarda, teknoloj n n de t c gücüyle fos l bazlı enerj üret m n n yavaşlama sürec ne g receğ , 2030 yılında geld ğ m zde fos l bazlı enerj üret m n n öneml ölçüde azalacağı öngörülüyor. Türk ye, jeotermalde st krarlı yatırımlarıyla 1526 MWe kurulu kapas tes yle ABD, Endonezya ve F l p nler' n ardından dördüncü sırada yer alıyor. Türk ye st hdam konusunda da çek m merkez hal ne gelecek. Çünkü enerj taleb asla b tmeyecek ve yen leneb l r enerj yatırımları gün geçt kçe artacak. Yen yatırımlar ç n kıymetl , değerl b r coğrafyadayız. Bu sayede önümüzdek dönemde kapımız daha fazla çalınacak. B r taraftan yen yatırımlarımızın araştırmasını ve stratej s n çalışırken d ğer taraftan farklı l ve lçelerde jeotermal ısıtma projeler n hayata geç rmeye devam ed yoruz. Üzer nde hassas yetle çalıştığımız b r d ğer konu se jeotermal tarım. Bu konuda bel rleyeceğ m z farklı ş ortakları le ülkem ze, ç ftç m ze, yatırım yaptığımız bölgelerdek vatandaşlarımıza pek çok katma değer sağlamayı hedefl yoruz. Jeotermal enerj de se gelecek hedefim z büyük. Jeotermal enerj m ll , sürdürüleb l r ve karbon em syonu çok düşük düzeylerde tem z b r kaynak. D ğer yen leneb l r enerj kaynaklarından farklı olarak keşfi ve şlet lmes nde çeş tl r sk ve zorluklarımız daha fazla. Dünya genel ndek sıralamamızı daha da yukarı çekeb lmek ç n devlet destekler kr t k önem taşıyor.” Hedefim z en kısa sürede küresel sıralamada 3’üncülüğe yükseleb lmek. Tab ş sadece JES’ler n full t me çalışması le olmuyor. bu yatırımlar desteklere ht yaç duyuyor. Her yerde de d le get rd ğ m z g b yatırım mal yetler çok yüksek JES’ler n. Örneğ n şu anda YEKDEM’ n bel rs zl ğ sebeb le 7 projem z hayata geç r lem yor.b r de araya pandem dönem g rd ve jeotermal santraller ödemelerde olsun d ğer konularda olsun mücb r sebep kapsamına alınmadı. Hal yle sektör b raz zorlanıyor ama b r an önce YEKDEM konusunun n hayete erd r lmes gerek yor.

jesderg Jeotermalden elektr k üret m konusunda Aydın nasıl b r potans yele sah p ve jeotermalden ısıtma, seracılık g b faal yetlerde de yararlanılıyor. B raz anlatab l r m s n z? L sanslı santraller m z n sayısı 59’a ulaşmış olup, 11 aded Den zl ’de, 1 aded Afyon’da, 29 aded Aydın’da, 16 aded Man sa’da ve 2 aded de Çanakkale’de konumlandırılmıştır. Aydın’da bulunan 29 santralden yılda ortalama 5000 GWh elektr k üret m gerçekleşt r l yor. Jeotermal kaynaklı elektr k üret m n n 2019 yılı ver s le 8000 GWh olduğu düşünülürse yarısından fazlası Aydın tarafından sağlanıyor ve santrallerde yaklaşık 1000 k ş ye st hdam sağlanıyor. Kamunun sağladığı katkılar ve özver l yatırımcılarımız sayes nde bugünlere taşıdığımız jeotermal sektörü le lg l maalesef kamuoyunda jeotermal enerj santraller le lg l olumsuz görüşler de bulunmaktadır. Özell kle tarımsal üret m yüksek olan Aydın’ın, jeotermal santraller sebeb le tehd t altında olduğu algısı ve önyargısı le basında çok sayıda haber yapılmaktadır. B zler hem dernek hem de yatırımcılar olarak halkımızı b lg lend rmeye çalışmakta, santraller m zde gerekl tüm önlemler almakta ve lg l tüm kuruluşlardan belgeler m z tamamlayarak yolumuza devam etmektey z. Bu amaçla oluşturulmuş Kümülat f Etk Değerlend rme Projes ’de n hayete ermek üzere, o çalışmada da görülecekt r k JES’ler Aydın ç n b r öcü değ l. Geçm ş dönemde yapılmış elbette hatalar var. Bunları daha önce de defalarca d le get rd k fakat o dönemler de jeotermal enerj konusunda ülkem z amatördü. Şu an öyle değ l. İk nc l jeotermal yatırımlar ç n en uygun bölgeler Ege ve Güney Marmara olarak bel rlenm ş. jeotermal kaynaklı seracılık ç n Aydın olmak üzere, Afyon, Gaz antep, Nevşeh r, Kayser , Man sa, Den zl , Antalya'nın da jeotermal kaynaklı seracılık ç n en doğru şeh rler. Karacasu da özel b r ş rket tarafından 80 dönümlük b r araz üzer nde jeotermal kaynaklı sera kurma projes yer almakta ve proje tamamlandığında 100 k ş l k b r st hdam oluşturulması hedeflenmekted r. Bunu da Karacasu halkı ç n büyük b r avantaj olarak görüyoruz. Çünkü son 10 yıllık nüfus artışına bakıldığında Karacasu lçes n n 10 yıl ç nde devamlı göç verd ğ ve küçülmekte olduğu görülmekted r. Özel ş rket n amaçlarından b r de

Karacasu havzası ç nde yerel ve bölgesel şletmeler kurarak bölge halkının yaşadıkları yerden göç etmeden çalışma mkanı bulmasını sağlamaktır. Bu projeyle b rl kte Karacasu yaklaşık 71.000.000 TL l k b r yatırıma kavuşacak. Aydın’da yapılan araştırmalara göre jeotermal ısıtmasız seralarda yılda 2 dönem hal nde dekarda 12-20 ton arası ver m alınırken, jeotermal ısıtmalı seralarda bu ver m 30-40 tona varmaktadır. Bu seralar modern teknoloj k seralar olduğu ç n toprak kullanılmamaktadır. Dolayısıyla topraktan geleb lecek herhang b r hastalığa karşı laç kullanımına da gerek kalmamaktadır. Sıcaklık kontrolü b lg sayar vasıtası le yapıldığından sıcaklık kontrol ve denges ver ml b r şek lde çalışmaktadır. Kurutma se Aydın ekonom s n n belkem ğ n oluşturan kuru meyve üret m ve t caret nde hayat önem taşıyor. Türk ye kuru meyve t caret nde dünyada lk sırada yer alıyor. Türk ye kuru üzümde dünya üret m n n yüzde 36’sını, kuru nc rde se yüzde 40’ını tek başına karşılıyor. Dünya kuru meyve hracatının yüzde 17’s de Türk ye tarafından karşılanıyor. Özell kle Aydın’ın tüm dünyaya hraç ett ğ kuru nc rde kurutma şlem n n etk nl ğ büyük önem taşıyor. İnc rde kurutmanın ana amacı, su oranını yüzde 18-20’ye nd rmek. Yabancı maddeler n bulaşmasını önlemek ç n kurutma şlem n n büyük b r özenle yapılması gerek yor. Tarımsal ürünler n n açık havada, güneş altında kurutulması, ürünler n tozlanma, s nek ve çeş tl böcekler tarafından zarar görme, kuşlar tarafından yen lme, rüzgarda uçuşma g b r skler barındırıyor. Jeotermal kurutma yöntem , güneş altında kurutma karşısında güçlü b r alternat f oluşturuyor. Jeotermal kurutma yöntem , düşük enerj mal yet yle, elektr k kullanan d ğer modern kurutma yöntemler nden de ayrışıyor. Yonca, soğan, kırmızı b ber ve sarımsak g b ürünler n kurutulmasında da dünyada jeotermal kaynaklardan yararlanılıyor. Örneğ n Amer ka’nın Nevada eyalet nde jeotermal kaynakları kullanan k adet soğan ve sarımsak kurutma tes s bulunuyor. Bu tes sler saatte 12 ton yaş soğan şleyeb l yorlar. Yunan stan’ın bazı adalarında da nc r n kurutulmasında jeotermal kaynaklardan yararlanılıyor. jesderg

sayı 11 35

HABERLER JESDER Aydınlıları jeotermal kaynaklarla ısıtmaya hazırız ded . Konuyu b raz açab l r m s n z? Aydın’da toplam 29 santral ve 790 Mw kurulu güç le h zmet ver yor, bölgen n elektr k enerj ht yacına hatırı sayılır m ktarda enerj arzı sağlıyoruz. Tarım ve Orman Bakanlığımız le Man sa, Den zl ve Aydın’da devam eden yaklaşık 3 b n dönüme yakın seranın ısıtılması le lg l çalışmalarımız tüm halkımız tarafından b l nmekted r. Bu çalışmalar sonlandığında 5 b n vatandaşımız ş ve ekmek sah b olacaktır. Y ne haneler n ısıtılmasında da akt f rol alab l r z. Bu süreç ç n önce yerel b r mler n altyapı ve ﬁz b l te çalışmalarını tamamlamaları gerek yor elbette. Sonrak süreçte b zler el m zden gelen desteğ vermeye hazır olduğumuzu her platforma vurguladık. Jeotermal enerj n n doğaya zararlı olduğu dd alarına l şk n neler söyleneb l r? Yen leneb l r enerj kaynaklarından b r olan jeotermal enerj , Türk ye ç n henüz çok yen . İtalya ya da İzlanda g b uzun b r geçm ş yok maalesef. Yen olması sebeb le de yatırımcı ve lg l kamu kurumları dışında kalan yerel halkın bu kaynağa olumsuz b r algı le bakmasını aslında normal karşılıyoruz. Yen l kler ve değ şen düzen lk aşamada korkunç geleb l r elbette fakat korkunun önüne geçeb lmek ç n korktuğunuz şey n önce ne olduğunu b lmel s n z k üstes nden geleb les n z. Jeotermal enerj k m yazarlara bakacak olursak nükleer enerj den farksız veya nsanları kanser

jesderg

sayı 11

ed yor veya bu dd alara benzer pek çok dd a bulunuyor. B zler el m zden geld ğ nce jeotermal enerj hakkında yazı yazan gazetec arkadaşlarımıza b lg lend rme notları yayınlıyor, canlı yayınlara katılıyor, görüşmeler yapıyor ve konuyu her sefer nde anlatmaya çalışıyoruz. Burada tab k b r dernek olarak tek başımıza bunun üstes nden gelemey z. Bakanlık’ın ve Ün vers teler n de vereceğ destekle jeotermal enerj y ve kullanım alanlarını yerel halka daha y anlatab leceğ m z düşünüyorum. Jeotermal enerj santraller n n tarım ürünler ne etk s n n olup olmadığını ncelemek üzere İnc r, Bağcılık ve Zeyt n Enst tüler le b r proje planı çer s ndey z. Keza Adnan Menderes Ün vers tes le de şb rl ğ yapacağımız b r proje gel şt rmey hedefl yoruz. Aslında tamamen amacımız bu değerl kaynağı anlatmak ve öcü olmadığını kanıtlamak. Bu proje planlarımızın yanında AB le yürüttüğümüz 3 tane projem z bulunuyor. Bu projelerle Avrupa’dak paydaşlarımızda b lg alış ver ş nde bulunuyor ve kend m z sürekl gel şt rmeye çalışıyoruz. Santraller m zde ve çevreler nde yet şt rd ğ m z pek çok ürün bulunuyor. Bu ürünler kend evler m zde tüket yoruz b zler de ve santral alanımız çer s nde yaşayan arı g b atmaca g b pek çok canlı var. B l yorsunuz arı da atmaca yavruları da oldukça hassas canlılardır. Kısaca özetlemek gerek rse el m zdek kaynağı y değerlend rmel ve yanlış b ld kler m z doğrulamak ç n çaba sarfetmel y z k gerçek b lg ye ulaşab lel m.

HABERLER

ELLERİMİZİ NASIL YIKAMALIYIZ? 1 El yıkama önces nde, ellerdek yüzük-saat g b aksesuarlar çıkarılır. 2 Akmakta olan su altında eller ıslatılır.

4 Eller su altında y ce durulanır. 5 Eller b leklerden başlayarak kâğıt havlu le kurulanır. 6 Aynı kâğıt havlu le musluk kapatılır. 3 B lekler, avuç ç , eller n sırt ve parmak araları le tırnakların kenar ve uçları sabun le köpürtülerek en az 20 san ye süreyle kuvvetl ce ovuşturulur.

jesderg

sayı 11

jesderg

EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz:

“Enerj borsasının yen enstrümanı "yeş l sert ﬁka ürünler " olacak” Enerj P yasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Mustafa Yılmaz, Türk ye'n n enerj bağımsızlığını gerçekleşt rmes nde yen leneb l r kaynakların kr t k önemde olduğunu bel rterek, "Yen leneb l r enerj den üret len elektr ğ kullanmak steyen tüket c ler ç n fırsatlar olacak. Bu konuda yen b r v zyon açacağız ve enerj borsamızın yen enstrümanı yeş l sert ﬁka ürünler olacak." ded .

yen leneb l r enerj kurulu gücünü büyük ölçüde artırdı. N san ayında üret len elektr ğ n yüzde 66'sı yen leneb l r kaynaklardan sağlandı ve son 20 yılın rekoru kırıldı. Türk ye'n n emre amade kapas tes n n yen leneb l r enerj den sağlanması ç n atacağımız adımlar b tmeyecek. Bu adımlar sadece elektr k üret m n değ l, teknoloj yatırımlar, ek pman üret m ve Ar-Ge faal yetler g b b rçok alanı kapsıyor."

C hannüma Derneğ tarafından; EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, EPİAŞ Genel Müdürü Ahmet Türkoğlu ve Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı Bakan Danışmanı Dr. Oğuz Can’ın konuk olduğu "Enerj n n Ekopol t ğ ve Türk ye Enerj P yasalarının Gelecek V zyonu" konulu b r onl ne panel düzenlend . Panel n açılışında konuşan Yılmaz, yen t p koronav rüs (Kov d19) salgınının doğayla barışık olmanın gerekl l ğ n b r kez daha ortaya koyduğunu ve bu süreçten b r ders çıkarılması gerekt ğ n söyled .

“Enerj borsamızın yen enstrümanı yeş l sert ﬁka ürünler olacak” Yılmaz, söz konusu adımlarla yen ş mkanlarının da doğacağını bel rterek, "Ayrıca, yen leneb l r enerj den üret len elektr ğ kullanmak steyen tüket c ler ç n fırsatlar olacak. Bu konuda yen b r v zyon açacağız ve enerj borsamızın yen enstrümanı yeş l sert ﬁka ürünler olacak. Bu konu üzer nde çalışıyoruz." fadeler n kullandı.

Bu kapsamda h drokarbon kaynaklar yer ne yen leneb l r enerj ye yönel nmes gerekt ğ n kaydeden Yılmaz, karbond oks t salımlarının dünyada son 10 yılda yıllık bazda yüzde 1 arttığını anımsattı.

Her vatandaşın kend tükett ğ elektr ğ üreteb leceğ b r p yasa yapısının oluşturulduğunu aktaran Yılmaz, bu anlamda özell kle Anadolu'da 10 b ne yakın nsanın enerj sektörüne yatırım yaptığını vurguladı.

Yılmaz, bu oranın kl m değ ş kl ğ açısından büyük b r tehd t oluşturduğunu fade ederek, "Salgın dönem nde atmosferdek ozon del kler kend n tam r ett . Bu aslında doğanın çer s nde hayatımızı dengel b r şek lde kurab leceğ m z göster yor." d ye konuştu.

“Yabancı ş rketler n Türk ye'de yatırım yapmasını st yoruz”

Türk ye'n n enerj de bağımsızlığının sağlanab lmes ç n yen leneb l r enerj n n kr t k b r önem olduğunu anlatan Yılmaz, konuşmasını şöyle sürdürdü: "Çevre sorunları yaşamayan ve enerj de bağımsızlığını sağlamış b r Türk ye, yen leneb l r kaynaklardan azam şek lde yararlanmakla mümkün. Türk ye son 20 yılda kend kaynaklarından yararlanma noktasında çok yol katett ,

Yılmaz, Türk ye'de yatırım kültürünün değ şmes n sağladıklarını fade ederek, "Kend vatandaşımızın yatırımlarının önünü açarken, yabancı büyük yatırımcıları da göz ardı edemey z. Özell kle yabancı ş rketler n Türk ye'de yatırım yapmasını st yoruz. Türk ye'de enerj n n mal yet n n ucuzlaması ve yerl kaynaklara daha fazla yatırım yapılmasını amaçlıyoruz. Bu kapsamda ş rketlere sadece b r düzenley c kurum olarak değ l, buradak yatırımları açısından b r danışmanlık da sağlıyoruz." d ye konuştu. Kaynak: EPDK jesderg

sayı 11 39

HABERLER

EGETV Gündem Özel Programına Katılan Ufuk ŞENTÜRK Jeotermal Seracılık, Kurutma ve Teşv kler Üzer ne Değerlend rmelerde Bulundu. naklı seracılık ç n en doğru şeh rler. Karacasu da özel b r ş rket tarafından 80 dönümlük b r Jeotermal kaynaklar le tarımsal üret m, jeoter- araz üzer nde jeotermal kaynaklı sera kurma mal enerj n n k nc l yatırım konusu ancak po- projes yer almakta ve proje tamamlandığında tans yel n n yüksek olduğunu düşünüyoruz. Tür- 100 k ş l k b r st hdam oluşturulması hedeflenk ye’de toplamda 13 b n dekar sera alanında mekted r. Bunu da Karacasu halkı ç n büyük ısıtma, TÜBİTAK ver ler ne göre se toplam ala- b r avantaj olarak görüyoruz. Çünkü Son 10 yılnın yüzde 30'u oranında yaklaşık 4 b n dekarlık lık nüfus artışına bakıldığında Karacasu lçes alanda jeotermal ısıtma yapılmaktadır. JES- n n 10 yıl ç nde devamlı göç verd ğ ve küçülDER olarak hedeﬁm z se bu alanı 4-5 katına çı- mekte olduğu görülmekted r. Özel ş rket n kararak deal düzeyde jeotermal kaynağından amaçlarından b r de Karacasu havzası ç nde yerel ve bölgesel şletmeler kurarak bölge halfaydalanmak ve tarımda mal yetler düşürmek. kının bulundak yerden göç etmeden çalışma Tarım ve Orman Bakanlığı le pek çok beled ye, mkanı bulmasını sağlamaktır. Bu projeyle b rjeotermal enerj kaynaklı seracılığı destekle- l kte Karacasu yaklaşık 71.000.000 TL l k b r yamekte ve bununla lg l çalışmalar yürütmekte- tırıma kavuşacak. d r. Bu alanda st hdam ed lecek k ş sayısı da 1,500 olarak öngörülüyor. Türk ye jeotermal Çünkü sera b tk ler genelde bahar ve yaz b tk kaynaklar açısından zeng n olduğu ç n jeoter- ler olmaları dolayısıyla yüksek sıcaklık stemal kaynaklı seracılığın da ülkem z n doğusun- mekted rler. B z bu ısıyı jeotermal enerj den dan batısına yapılab leceğ ne nanıyoruz. sağlayarak hem seracılık mal yetler n düşürüTDİOSB çalışmaları kapsamında Aydın Efe- yoruz hem de ürünün yet şmes ç n uygun orler'de 650 Dönüm ve Man sa Alaşeh r'de 1800 tamı sağlamış oluyoruz. Sera ç sıcaklık artıdönümde yer bel rleme çalışmaları sonuçlan- şında her 10 derecel k artışın b tk gel ş m n 2 mış ve yer tahs s çalışmaları aşamasına geç l- kat arttırdığı bel rlenm şt r. Örneğ n Aydın’da jem şt r. Den zl Sarayköy'de se 720 dönümlük otermal ısıtmasız seralarda yılda 2 dönem haaltyapı ve araz tahs s çalışmaları tamamlana- l nde yapılan araştırmalarda dekarda 12-20 rak araz dağıtımları yapılmıştır. Bakanlığın 30 ton arası ver m alınırken, jeotermal ısıtmalı seM lyon Dolar yatırım yaparak oluşturduğu bu ralarda bu ver m 30-40 tona varmaktadır. Bu bölgede 720 dekar alanda jeotermal kaynakla seralar modern teknoloj k seralar olduğu ç n ısıtılacak 12 adet sera şletmes kurulacak yılda toprak kullanılmamaktadır. Dolayısıyla toprak15.000 ton domates üret m gerçekleşt r lecek- tan geleb lecek herhang b r hastalığa karşı laç kullanımına da gerek kalmamaktadır. Sıt r. Kütahya-S mav’da 1.000 dekar, İzm rD k l ’de 3.030 dekar, Ayrıca Ağrı D yad n’de - caklık kontrolü b lg sayar vasıtası le yapıldığından sıcaklık kontrol ve denges ver ml b r 43 derecede 50-60 ton ürünün üret leceğ 1.300 dekarlık b r alanda ht sas organ ze sana- şek lde çalışmaktadır. Bu ş n tekn k kısmı da şöyle gel ş yor; y bölges kurulacak. Seracılık

Bu kapsamda TDİOSB çalışmaları kapsamında 8.500 dönüm araz de seraların nşasına başlanması planlanıyor. İk nc l jeotermal yatırımlar ç n en uygun bölgeler Ege ve Güney Marmara olarak bel rlenm ş. jeotermal kaynaklı seracılık ç n Aydın olmak üzere, Afyon, Gaz antep, Nevşeh r, Kayser , Man sa, Den zl , Antalya'nın da jeotermal kay40

jesderg

sayı 11

Seraya verd ğ m z suyu önce bell b r m ktar soğutuyoruz ve sera ç ne döşenen çel k borular le ortamın ısınmasını sağlıyoruz. B z m buradak amacımız b tk y maruz kalma olasılığının olduğu don vb. hava faal yetler nden korumanın yanında, ürünün daha ver ml olab lmes ç n uygun sıcaklığı da ayarlamaktır. Ayrıca teknoloj k seralar normal seralara göre daha az mal yet yükü demekt r.

jesderg çeş t meyve ve 2 çeş t sebze olmak üzere yaklaşık 39 ton yaş meyve ve sebze kurutuldu. KırJeotermal kaynak kullanılarak kurutmada se şeh r’de ürünler n kurutulması ç n gerekl termevs me bağlı olmadan 7/24 kurutma sağlaya- mal enerj 147 metre der nl ktek , 52 derece sıb l r ve hem kurutma süres n kısaltır hem de ma- caklığa sah p olan Karakurt 1 kuyusundan elde l yet düşürmüş olursunuz. Hem de daha tem z ed l yor. Sanay ve Teknoloj Bakanlığı, Balıkeb r şlem gerçekleşm ş olur. İzm r Kırşeh r, Ma- s r Büyükşeh r Beled yes , Sındırgı Beled yes , n sa, Ankara g b pek çok şehr m zde bu şlem Balıkes r Tarım Ürünler A.Ş., Balıkes r Tarım ve uygulanmaktadır. Şu an kurutma potans yel - Orman İl Müdürlüğü, Yaylabayır ve Osmanlar kooperat fler şb rl ğ le projes hazırlanan Jem zde yılda 5 b n ton. otermal Meyve ve Sebze Kurutma tes s projeKurutma, Aydın ekonom s n n belkem ğ n oluş- s nde de süreç devam ed yor. Benzer şek lde turan kuru meyve üret m ve t caret nde hayat Karacasu’da yıllık 50 ton kapas tel b r kurutma önem taşıyor. Türk ye kuru meyve t caret nde tes s projes bulunmakta. Bu projen n de yatıdünyada lk sırada yer alıyor. Türk ye kuru rım mal yet yaklaşık 7 M lyon TL’d r. Bünyes nüzümde dünya üret m n n yüzde 36’sını, kuru n- de çalışacak şç ler n yanı sıra bölgede tarımsal c rde se yüzde 40’ını tek başına karşılıyor. kalkınmaya da destek olacak proje lçen n ekoDünya kuru meyve hracatının yüzde 17’s de nom k olarak gel şmes ne de katkı sağlayacak. Türk ye tarafından karşılanıyor. Teşv kler Özell kle Aydın’ın tüm dünyaya hraç ett ğ kuru nc rde kurutma şlem n n etk nl ğ büyük önem Ver len örneklerde olduğu g b seracılık ve kutaşıyor. İnc rde kurutmanın ana amacı, su ora- rutmacılık faal yetler n gel şt rmek, kırsal kalnını yüzde 18-20’ye nd rmek. Yabancı madde- kınmayı sağlamak ç n devlet teşv k sağlıyor ya ler n bulaşmasını önlemek ç n kurutma şlem - da kamu kurumları le özel sektör şb rl ğ yaparak büyük oluşumlar yaratab l yorlar ve bu şb rn n büyük b r özenle yapılması gerek yor. l kler le güzel projeler gel şt r l yor. Bunlardan Tarımsal ürünler n n açık havada, güneş altında b r de TDİOSB Projeler . Bu yapının amacı kurutulması, ürünler n tozlanma, s nek ve çeş tl kamu kurumları tarafından kurulan b tk sel ve böcekler tarafından zarar görme, kuşlar tarafın- hayvansal üret m n ve bunlara dayalı sanay n n dan yen lme, rüzgarda uçuşma g b r skler ba- gel şt r lmes , desteklenmes le tarım-sanay şrındırıyor. Jeotermal kurutma yöntem , güneş al- b rl ğ n n gel şt r lmes d r. Bu buna benzer şek ltında kurutma karşısında güçlü b r alternat f de Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ve KOSoluşturuyor. Jeotermal kurutma yöntem , düşük GEB’ n h be destekler le destekled ğ pek çok enerj mal yet yle, elektr k kullanan d ğer mo- proje bulunuyor. Bu teşv klerden faydalanılmalı ve daha çok üret me yönelmel y z düşünces ndern kurutma yöntemler nden de ayrışıyor. dey m. Yonca, soğan, kırmızı b ber ve sarımsak g b ürünler n kurutulmasında da dünyada jeoter- Jeotermal enerj santraller n n tarım ürünler ne mal kaynaklardan yararlanılıyor. Örneğ n Ame- zarar verd ğ yönünde pek çok dd a var bunları r ka’nın Nevada eyalet nde jeotermal kaynakla- pek çok kez d le get rd k, konuştuk. JES’ler rı kullanan k adet soğan ve sarımsak kurutma doğru uygulama le herhang b r tarım ürününe tes s bulunuyor. Bu tes sler saatte 12 ton yaş zarar veremezler çünkü kapalı s stem çalışırlar soğan şleyeb l yorlar. Yunan stan’ın bazı ada- ve re-enjeks yon faal yet dolayısıyla atık bıraklarında da nc r n kurutulmasında jeotermal kay- mazlar. Konu le lg l lerleyen zamanlarda nc r, zeyt n ve bağcılık Ens.ler le de çalışmalarımız naklardan yararlanılıyor. olacak. Umarım buralardan da tatm n ed c soTürk ye’de de jeotermal kurutma yöntem n kul- nuçlar alacağız ve kend m z daha y anlatab lanan çeş tl tes sler bulunuyor. Örneğ n Kırşe- leceğ z halkımıza. h r’de, Kırşeh r Beled yes ve İl Özel İdares şb rl ğ yle hayata geç r len tes ste geçen yıl 11 Kurutma

Kaynak: JESDER

jesderg

sayı 11 41

Beled yeler, sera ve konutları tem z kaynaklarla besl yor Yen leneb l r enerj projeler ne öncel k veren yerel yönet mler, elektr k üret m , ısıtma, kurutma, kaplıcalar ve seralar g b b rçok alanda kullanılan jeotermal kaynaklarla yaklaşık 130 b n konutun ısınmasını sağlıyor. Enerj üret m nde yen leneb l r ve sürdürüleb l r kaynak kullanımını önceleyen yerel yönet mler, çok sayıda tem z enerj projes ne mza atıyor. Elektr k üret m nden ısıtmaya, kaplıcalardan seralara b rçok alanda kullanılan jeotermal kaynaklar, beled yeler tarafından da çeş tl projelerde değerlend r l yor. Türk ye'n n farklı bölgeler ndek beled yeler ve ortak ş rketler , jeotermal enerj kaynaklarını kullanarak yaklaşık 130 b n konutun ısınmasını sağlarken, söz konusu kaynaklar trop kal meyve yet şt r c l ğ , ç çek, meyve ve sebze kurutma g b alanlarda da kullanılıyor. Enerj Kentler B rl ğ n n (EKB) ver ler ne göre, beled yeler n yatırımları arasında jeotermal kaynak projeler n n yanı sıra güneş ve rüzgar enerj s , h droelektr k ve b yokütle projeler de yer alıyor. Yerel yönet mler n gerçekleşt rd ğ güneş enerj s projeler kapsamında kurulan 200 k lovat-10 megavat kapas tel s stemlerle özell kle öz tüket m amaçlı elektr k üret l rken, enerj harcamalarının azaltılmasına, çevren n korunmasına, sera gazı kaynaklı çevre k rl l ğ n n engellenmes ne katkı sağlanıyor. Bu kapsamda çalıştırılan b yogaz santraller nde yaklaşık 110 b n konutun ht yacını karşılayacak elektr k üret m yapılıyor.

“EKB, beled yeler n tem z enerj projeler ne desteğ n sürdürecek” EKB Başkanı Osman Zolan, AA muhab r ne yaptığı açıklamada, 1997 yılından bu yana beled yeler n yen leneb l r enerj projeler ne destek olduklarını fade ett . Yen leneb l r enerj kaynaklarının değerlend r lmes , çevren n korunması, ekonom k sürdürüleb l rl ğ n tes s ve enerj n n ver ml kullanımı konularında beled yeler n öneml rol oynadığına d kkat çeken Zolan, şöyle konuştu: "B rl ğe üye 118 beled yen n, yen leneb l r kaynaklardan faydalanarak enerj üret m ne ve çevren n korunmasına yönel k çalışmalarının artarak devam etmes gerek yor. Yerel yönet mler n tem z kaynakları kullanarak gerçekleşt rd ğ projeler, ekonom ye ve st hdama sağladıkları katkıyla örnek teşk l ed yor. Bu açıdan projeler n hayata geç r lmes büyük önem taşıyor." Zolan, EKB'ye üye olan beled yelere bu alanda her türlü danışmanlık h zmet n vererek yol göster c olmaya çalıştıklarını ve kaynakların en etk n şek lde kullanılması ç n beled yelere destek vermeye devam edecekler n kaydett . Kaynak: Anadolu Ajansı/Gülşen Çağatay

jesderg

sayı 11

jesderg

Enerj Bakanlığı le İSO Meskom Üyeler Sanay n n Güncel Konularını İst şare Ett İstanbul Sanay Odası (İSO), Meslek Kom teler ve Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı ortak st şare toplantısı düzenled . V deo konferans yöntem le düzenlenen ve İSO Yönet m Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan'ın açılış konuşmasını yaptığı toplantıya Enerj ve Tab Kaynaklar Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan konuk olarak katılarak gündeme yönel k görüşler n paylaştı. Toplantıda sanay c ler n enerj le lg l güncel konuları ele alındı. Bakan Yardımcısı Tancan le b rl kte İSO’nun MESKOM toplantısına Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı bürokratları;, Enerj İşler Genel Müdürü Murat Zeker ya Aydın, EPDK Başkan Yardımcısı Hacı Al Ulutaş, MAPEG (Maden ve Petrol İşler Genel Müdürlüğü) Genel Müdürü Cevat Genç, BOTAŞ Genel Müdürü Burhan Özcan, TEİAŞ Genel Müdürü Orhan Kaldırım, TEDAŞ Genel Müdür Yardımcısı Zafer Türüt ve Enerj Ver ml l ğ ve Çevre Da re Başkanı Oğuz Can katılarak, sanay c lerden gelen güncel soru ve sorunlarla lg l b lg lend rme yaptılar. Meslek kom tes üyeler n n yoğun katılım gösterd ğ toplantıya İSO Başkan Yardımcıları İrfan Özhamaratlı ve Sadık Ayhan Saruhan, İSO Yönet m Kurulu Üyeler Bek r Yelken (Sayman), Sultan Tepe, Kemal Akar, Mustafa Tac r, Cemal Keleş, Vehb Canpolat ve Yüksel Özyurt le İSO Mecl s Başkan Yardımcıları Ayhan Yavrucu ve Serdar Urfalılar da bulundu. İSO Yönet m Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, toplantının açılış konuşmasını yaparken yen normalde de en hızlı ve güçlü toparlanmanın y ne sanay ve hracatla gerçekleşeceğ n n görüldüğünü söyled . Sanay c ler olarak enerj konusunda yaşadıkları sorunları b r rapor hal ne get rerek Bakanlığa sunduklarının altını ç zen Bahçıvan “Raporda da bel rtt ğ m z üzere öncel kle sanay m ze, özell kle g rd mal yetler n düşürmeye yönel k ver lecek destekler artarak devam etmel d r. Enerj , sanay m z n en öneml ve yüksek mal yetl g rd s n oluşturuyor. Sanay m z n enerj ht yacının “sürekl , kal tel ve uygun mal yetle” karşılanması büyük önem taşıyor” ded .

YEKDEM katkımız karbon sert fikasına dönüştürüleb l r Sanay n n büyük bölümünün tem n ett ğ , enerj fiyatını oluşturan Son Kaynak Tedar k Tar fes nde (SKTT) Yen leneb l r Enerj Kaynaklarını Destekleme Mekan zması’nın (YEKDEM) öneml b r ağırlığa sah p olduğunun altını ç zen Bahçıvan “N san ve mayıs aylarında, YEKDEM mal yet nde yaşanan k kat düzey ndek artış, sanay c ler m zde kaygılara sebep oldu. Yen leneb l r enerj yatırımcılarımızın mot vasyonunu bozmayacak, b z sanay c ler üzer ndek YEKDEM yükünü azaltacak uygulamalar tüm tarafların görüşler le bulunab l r. Sanay sektörü olarak YEKDEM’e 2011 yılından bu yana 11 m lyar doları aşan b r desteğ m z söz konusu. Ülkem z henüz herhang b r em syon t caret ne dah l olmamakla b rl kte, yakın zamanda AB’de “Yeş l Anlaşma (Green Deal)” hükümler n n hayata geçmes le Em syon T caret S stem ne dah l olmamız ya da karbon verg s le karşı karşıya kalmamız söz konusu olacak. Bu bağlamda, YEKDEM katkılarımızın, b r “karbon sert fikasına” dönüştürülmes n n, söz konusu karbon kred ler veya verg s ne karşı yaptığımız em syon azaltımının b r kanıtı olarak sanay c ler m ze ve hracatçılarımıza çok öneml katkısı olacak” ded . Tüm elektr k üret c ler kapsama alınmalı Bahçıvan, d ğer öner ler şöyle sıraladı: “L sanssız elektr k üreten sanay c ler m z yen leneb l r enerj kaynak garant kapsamı dışında bırakıldı. Herhang b r ayrım yapılmadan l sanslı ya da l sanssız tüm elektr k üret c ler kapsama alınmalı. Enerj ver ml l ğ le sağlanan tasarruf, aslında enerj mal yetler n düşürme noktasında öneml b r kaynak. Ancak, enerj ver ml l ğ yatırımları sermaye gerekt r yor. Uygulanmakta olan destekler n daha caz p hale get r lmes ne yönel k farklı ve güçlü teşv k türler gerek yor.” Kaynak: İstanbul Sanay Odası (İSO) jesderg

sayı 11 43

HABERLER

Balıkes r Büyükşeh r Beled yes ’nden jeotermal le sağlıklı gıda:

Jeotermal le günde 10 ton sebze ve meyve kurutulacak Balıkes r Büyükşeh r Beled yes öncülüğünde, jeotermal deşarj suyu kullanılarak doğa dostu b r şek lde şlet lecek ve yaklaşık 5 buçuk m lyona mal olacak “Jeotermal Kurutma Tes s ”n n temel atılıyor.

buçuk m lyon l raya mal olacak. Projen n; 2 m lyonu Sanay ve Teknoloj Bakanlığı, 100 b n l rası Sındırgı Beled yes kalan kısmı se Balıkes r Büyükşeh r Beled yes tarafından karşılanacak. Doğa dostu termal kurutma tes s

Başkan Yılmaz, “İnşa edeceğ m z bu tes s le Balıkes r’ m z n 20 lçes nde yerel üret c ler m z tarafından üret len ürünler kurutup, katma değer n artırarak Türk ye’ye pazarlayacağız” ded . Kırsal kalkınmayı artıracak, şeh r ekonom s ne katkı sağlayacak ve yen st hdam alanları oluşturacak projeler üretmek maksadıyla çalışmalarını sürdüren Balıkes r Büyükşeh r Beled yes , Sanay ve Teknoloj Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Sosyal Gel şmey Destekleme Programı (SOGEP) kapsamında “Jeotermal le Sağlıklı Gıda” s ml projes yle desteklenmeye hak kazandı. Balıkes r Büyükşeh r Beled yes öncülüğünde; Sındırgı Beled yes , Balıkes r Tarım Ürünler AŞ, Balıkes r Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, SS Osmanlar Mahalles Tarımsal Kalkınma Kooperat ﬁ ve Yaylabayır Tarımsal Kalkınma Kooperat ﬁ ortaklığında hayata geç r lecek olan tes s, Sındırgı’nın Çaygören Mahalles ’nde, Sındırgı Beled yes tarafından tahs s ed len araz ye kurulacak. 3 Eylül Perşembe günü; paydaşların, l protokolünün ve vatandaşların katılımıyla temel atma tören gerçekleşt r lecek olan tes s, yaklaşık 5

jesderg

sayı 11

Dört yanı jeotermal kaynaklarla çevr l Sındırgı’da şeh r ısıtması ve otellerde termal tur zm kapsamında kullanılan suyun deşarj ed lerek doğaya bırakılan kısmıyla şlet lecek olan tes s, doğa dostu b r şek lde h zmet verecek. 58 derecede deşarj s stem yle doğaya bırakılan atıl su herhang b r ek mal yete yol açmadan değerlend r lerek kurutma tes s nde kullanılacak ve çevreye verd ğ zararın önüne geç lecek. Şeh r ekonom s ne katkı sağlayacak Jeotermal enerj yle sebze ve meyve kurutulacak olan tes s sayes nde Sındırgı ve çevres nde yaşayan kadın ve genç nüfusun şgücüne katılımını artacak aynı zamanda ekonom k sürdürüleb l rl k adına; kadınların, genç nüfusun ve gel r düzey düşük vatandaşların refah sev yes yükselecek. Şeh r ekonom s ne büyük katkı sağlayacak “Jeotermal Kurutma Tes s ” sayes nde 20 lçede sert ﬁkalı y tarım uygulaması yapılarak üret len ürünler gıda güvenl ğ açısından her aşamada kontrol ed l p denetlenecek. Kaynak: İHA

jesderg

Den zl Merkez Z raat Odası Başkanı Hamd Gem c :

"Jeotermal, Yüksel ş m z Olab l r” Den zl Merkez Z raat Odası Başkanı Hamd Gem c , Den zl ’n n konumu, doğal kaynakları, tarımsal bölgeler yle b r sera cennet olab lecek potans yel barındırdığını bel rterek, şunları söyled , “Den zl ne kadar sanay şehr olarak b l nse de aslında hububat, pamuk, tütün, aromat k b tk ler, nar, elma, ayva, üzüm g b onlarca meyve desen ve sebzec l kte öneml b r yerde bulunmaktadır. Den zl tarımsal üret mde c dd b r ekonom k gel re ve st hdama sah pt r. Türk ye İhracatçılar Mecl s ver ler ne göre 80’n n üzer nde ülkeye Den zl ’den her yıl tarımsal ürün hraç ed lmekted r. Tab k , açık alanda tarımsal faal yetler sel, dolu, fırtına g b doğal felaketlere, laçlama ve koruma yöntemler ne rağmen hastalık g b olumsuzluklara da açıktır. Bu durum seracılık yatırım ve faal yetler n n önem n b r kez daha ortaya çıkarmaktadır. Seracılık sayes nde açık alanlara göre kat kat daha fazla ürün elde ed ld ğ g b yılın neredeyse 4 mevs m üret m gerçekleşmekted r. Seracılıkta jeotermal sayes nde mal yetler n m n m ze ed leceğ n d le get ren Gem c , 4 mevs m üret m sayes nde, rekolte, kal te, st hdam ve hracatta kat kat artış yakalanacağını vurguladı. Doğal ve yen leneb l r b r kaynak olan jeotermal n kullanımının se dünya standartlarında olmasının önem ne değ nen Gem c , jeotermal n yeraltından çıkartılıp kullanıldıktan sonra mal yetler ne bakılmaksızın re-enjekte ed lerek kaynağa ger döndürülmes n n se olmazsa olmaz b r kural olduğunu söyled . Den zl ’n n jeotermal kaynak zeng n b r şeh r olduğunu hatırlatan Gem c , tüm dünya standartlarına uyularak doğal kaynak jeotermal n sera ısıtmasında kullanılmasıyla mal yetler n m n m ze ed leceğ n , üret m n kat kat artacağını, hracatla ekonom ye büyük katkı sunulacağını bel rterek şunları söyled ; “Kış aylarında da sera üret m ç n ısıtma yapılması gerek yor. Sera üret m nde sürekl l ğ sağlamak, ürün ﬁyatlarında aşırı yüksel şler önlemek bakımından önem taşıyor. En öneml g rd konumundak ısıtma mal yet n n düşürülmes ç n se jeotermal kaynakların kullanılması öneml b r hedef. Ülkem z, Den zl m z c dd jeotermal kaynaklara sah p konumda.

Söz konusu yer altı kaynağının kış aylarında ısıtma, yaz aylarında se örtü altında soğutmada kullanılmasıyla yılın 11 ayında üret m yapılması sağlanab l yor. Yılın tamamına yakınında yapılan sera üret m yle hem ürünlerdek arz açığının azaltılması hem de gıda ﬁyatlarının dengelenmes amaçlanıyor. Öyle k , son yıllarda meyve-sebze ﬁyatlarındak denges zl k neden yle tanz m satış noktaları b le kurulduğuna hatırlatmak ster m. Ülkem zde, Den zl m zde jeotermal ısıtmalı seracılık sayes nde bence bu g b sorunlar c dd anlamda ortadan kalkacaktır. Bu nedenle Den zl ’de seracılık alanında yapılan yatırımları destekl yoruz. Sarayköy Jeotermal Sera Bölges n n lanı da Den zl ’n n potans yel n b r kez daha gözler önüne ser yor. Dahası Den zl m z n b rçok bölges nde de jeotermal ısıtmalı seraların kurulab leceğ ve araştırmaların yapıldığını da duyuyoruz. Özell kle Tarım Bakanlığımızın sera yatırımlarına yönel k sunduğu b rçok h be desteğ bulunduğunu da yatırımcılara hatırlatmak ster z” ded . Jeotermal enerj n n doğal ve tem z b r enerj olmasına rağmen yatırımlardak eks kl kler neden yle geçm şte zeh re dönüşeb ld ğ n de söyleyen Gem c , “B z m jeotermal kaynakların yer altından çıkartılırken sted ğ m z en öneml şey, dünya standartlarında eks ks z b r yatırımın yapılması. Üret m kuyusundan çıkartılan jeotermal kaynaklar, seracılıkta, elektr k üret m nde, şeh r ısıtmasında kullanıldıktan sonra h ç kaçak olmaksızın açılmış, hazır, çalışır haldek re-enjekte kuyularıyla kaynağa ger gönder lmes d r. Bu şekl yle hem kaynak yen leneb l r, sonsuz hale geld ğ g b topraklarımızda korunmuş olacaktır. Çünkü jeotermal suların ç nde b rçok m neral ve çözünmüş k myasal maddeler bulunmaktadır. Geçm şte bazı kötü örneklere rağmen günümüzde yatırımcı mevcut yasa ve kanunlarda ş n yapıp, dünya standartlarında b r h zmet sunmasıyla sonsuz b r enerj y bölgem ze verm ş olacaktır” ded . Kaynak: Haber Den zl jesderg

sayı 11 45

ÖZEL GÜN MESAJLARI

jesderg

sayı 11

jesderg

sayÄą 11 47

GT’2021 Şubat’ta Ankara’da!

Kamu, özel sektör ve tedar kç z nc r n b r araya get ren

TEK JEOTERMAL KONGRESİ GT’2021 ç n yer n z ş md den ayırtın! Ayrıntılı b lg ç n: www.geothermalturkey.org

gt@jesder.org

GT’2021 (Geothermal Turkey) Türk ye Jeotermal Kongres JESDER Tarafından Düzenlenmekted r.