JESDERGİ 8. Sayı (Ekim-Kasım-Aralık 2019) by JESDER

jesderg EKİM - ARALIK 2019

JESDER

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ

SAYI: 8

2020 YILINDA JESDERGİ’DE YERİNİZİ ALMAYI UNUTMAYIN!

TÜM SEKTÖRÜN İLGİYLE TAKİP ETTİĞİ BU ÖNEMLİ DERGİDE MAKALE VE/VEYA REKLAMLARINIZLA YERİNİZİ ALIN

GÖRÜNÜRLÜĞÜNÜZÜ ARTTIRIN! B lg ve Rezervasyon: Hülya KALENDER BESKAN hulya@jesder.org 0554 908 0004

ÜYELERİMİZ

ENTHER ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KİPAŞ HOLDİNG

KİPER

Elektr k Üret m A.Ş.

ORTADOĞU GRUP

Özmen Hold ng

ÖNSÖZ

JESDER’DEN MESAJ ALİ KINDAP Yönet m Kurulu Başkanı

Dünya, enerj arzı konusunda terc hler n fos l yakıtlar yer ne yen leneb l r enerj kaynaklarından yana kullanırken, ülkem zde de bu çalışmalar g derek hızlanmakta ve uluslararası düzeyde projeler yürütmek ç n öneml adımlar atılmaktadır. Bu amaçla oluşturulmuş olan YEKDEM; yen leneb l r enerj kaynak yatırımcılarını, sektör yatırımları le enerj arzı konusunda desteklemek ve doğa dostu kaynaklara yöneltmek ç n bugüne kadar başarı le uygulanmıştır.

YEKDEM, ülke enerj kaynaklarının değerlend r leb lmes konusunda bugüne kadar büyük adımlar atmamıza mkan sağlamıştır. Tüm d ğer yen leneb l r enerj kaynaklarının yanı sıra jeotermale sağlanan teşv kler le bugün 1.526 MWe kapas tey hayata geç rd k. Özell kle Batı Anadolu’da, teşv kler n hayata geç r lmes yle elde ed leb l necek 3.000 MWe elektr k ve 30.000 MWe’lık termal potans yel varlığı, 9 M lyar m3 doğal gaza ve 2,2 M lyar Dolarlık doğalgaz kames ne karşılık gelmekted r.

Yen leneb l r enerj kaynaklarını destekleme mekan zmaları konusunda dünyada b rb r ne benzeyen pek çok uygulama bulunmaktadır. YEKDEM, bu uygulamalar arasında sektörün ﬁnanse ed leb l rl ğ n kolaylaştıran en y uygulamalardan b r olarak ön plana çıkmaktadır. Her ne kadar güneş ve rüzgar ç n son yıllarda gel şt r len teknoloj ler sebeb le artık gerekl olmasa da, lk yatırım mal yet ve arama r sk yüksek olan jeotermal ve b yokütle g b kaynaklar ç n hala uygulanması gerekl yöntemlerden b r olarak kabul ed lmekted r.

YEKDEM mekan zması le b rl kte yatırımcılarımızın almış olduğu destekler, lk bakışta s stem üzer nde b r yük g b görünse de b r çok kuruluşun ve derneğ m z n yapmış olduğu anal zlere dayanarak söyleyeb l r z k , bu teşv kler; uzun vadede hem yerl kaynaklarımızın hayata geç r lmes ne hem de p yasa ﬁyat mekan zamasına olumlu etk yaptığını kanıtlamıştır. Bu mekan zmanın devamı hal nde ülkem z n ger kalan bölgeler nde de keş f çalışmaları hız kazanacak ve atıl potans yel m z n hayata geç r lmes noktasında öneml b r mot vasyon kaynağı olacaktır.

EDİTÖR

EDİTÖR’ÜN MESAJI HÜLYA KALENDER BESKAN BELİT GRUP, Genel Müdür

Günümüzde enerj üret m nde terc hler fos l enerj kaynaklarından, yen leneb l r enerj kaynaklarına dönmüştür. Yen leneb l r enerj kaynakları arasında sayılan h drol k, rüzgar, güneş, jeotermal, b yokütle, dalga, akıntı, gel-g t kaynaklarından enerj üret m ne b r çok ülke tarafından c dd teşv kler sağlanmaktadır. Bu teşv kler ülkem zde se 2005 yılında çıkarılan 5346 sayılı YEK Kanunu le YEKDEM (Yen leneb l r enerj kaynaklarını destekleme mekan zması) aracılığıyla uygulanmaya başlandıktan sonra yen leneb l r enerj kaynaklarına dayalı üret m tes s ve üret m m ktarı her geçen yıl c dd artış gösterm şt r.

ya da g recek olan üret m tes sler ne 10 yıl süre le sab t ﬁyattan alım garant s desteğ sağlanır. Tes slere uygulanacak ﬁyatlar şu şek lded r; h droelektr k ve rüzgar enerj s ne dayalı üret m tes sler ne 7.3 UScent/kWh, jeotermal enerj s ne dayalı üret m tes sler ne 10.5 UScent/kWh, b yokütle ve güneş enerj s ne dayalı üret m tes sler ne 13.3 UScent/kWh.

YEKDEM senel k şleyen b r mekan zmadır. Destek almak steyen üret m tes sler her sene EPDK’ya gerekl başvuruları yapmak zorundadırlar. EPDK başvuruları değerlend rerek b r sonrak takv m yılı ç n destek alacak tes sler açıklar. Bu başvuPek YEKDEM ned r? YEKDEM rüzgar, güneş, jeotermal, ru ve değerlend rme süreçler n n b r b yokütle, b yokütleden elde ed len takv m yılı çer s ndek tar hler bell gaz (çöp gazı dah l), dalga akıntısı d r ve aks bel rt lmed kçe değ şmez. enerj s , gel-g t enerj s , kanal, neh r ve rezervuar alanı on beş k lometre- YEKDEM’e l şk n daha b rçok aykaren n altında olan h droelektr k üre- rıntıyı bulab leceğ n z 8. sayımızın t m tes sler ne uygulanan destekle- s z değerl okurlarımız açısından faydalı b lg ler çer yor olmasını üm d yme mekan zmasıdır. le key fl okumalar d ler m. Son olarak 2020 yılının tüm nsanlığa sevg , YEK Kanununun yürürlüğe g rd ğ 18 Mayıs 2005 tar h nden 31 Aralık barış, mutluluk ve sağlık get rmes d 2020 tar h ne kadar şletmeye g rm ş leğ yle, mutlu yıllar!

MAKALE

ç ndek ler 12

9 16

YEKDEM NEDİR?

YENİLENEBİLİRDE GÖZLER 2020 SONRASINDA

EPDK - Sık Sorulan Sorular

Emrah Em n DANIŞ

JESDER YÖNETİMİ, ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANI SAYIN FATİH DÖNMEZ’İ ZİYARET ETTİ.

MİLYAR DOLARLIK JEOTERMAL YATIRIMI YEKDEM’İ BEKLİYOR

18 22

BULMUŞSUN BÖYLE ENERJİYİ... Murat MURATOĞLU

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Alper Tunga DOST

jesderg JESDER adına İmt yaz Sah b Ufuk ȘENTÜRK Yazı İşler Müdürü Seda DERYA Ed tör Hülya KALENDER BESKAN

Graﬁk BELİT GRUP Mühend sl k Danışmanlık Organ zasyon www.bel tgrup.com

Basım Tar h Aralık 2019

Baskı CAN D j tal Baskı Reklam A.Ş.

Yayın Türü Sürel Yayın / Üç ayda b r Ücrets z

Şeh tler Cad. No: 121/A 35210 Alsancak-İZMİR www.cand j tal.com.tr • (0232) 464 38 48

ISSN 2602-4519

Derg de yer alan yazıların hukuk sorumluluğu yazarına a tt r.

“ENGELLERİ AŞMAK”

Yel z ARAS

TIBBİ EKOLOJİ VE HİDROKLİMATOLOJİ Dr. Fat h KARAARSLAN

XI. KÜRESEL ISINMA KURULTAYI İZMİR’DE YAPILDI

SEKTÖREL HABERLER

JESDER - Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ Park Oﬃce No:49 - Mansuroğlu Mh. 288/4 Sk. No:16 Bayraklı/İZMİR +90 (232) 503 6006

+90 (0232) 503 6006

nfo@jesder.org

JEOTERMAL YATIRIMLARA ETİK KURULU GÖZETİMİ

HABER

EPDK’DAN LİSANS ALANLARA E-FATURA ZORUNLULUĞU Gel r İdares Başkanlığı (GİB) tarafından 509 Sıra No’lu Verg Usul Kanunu Genel Tebl ğ Resm Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe g rd . 19 Ek m’de Resm Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe g ren düzenlemeye göre, akaryakıt stasyonları dah l olmak üzere EPDK’dan akaryakıt sektöründe faal yette bulunmaya l şk n l sans alanlara e-Fatura, eArş v Fatura, e-İrsal ye ve eDefter uygulamalarına geç ş zorunluluğu get r ld . L sans sah pler n n tebl ğ kapsamında ﬁ l geç ş hazırlıklarını 1 Temmuz 2020 tar h ne kadar tamamlayarak e-İrsal ye ve e-Fatura uygulamasına geçmeler gerek yor. 1 Ocak 2020’den sonra sonra l sans alacaklar se, l sans şlem n gerçekleşt rd kler ayı zleyen dördüncü ayın başından t baren uygulamaya geçecekler. Zorunluluk get r ld ğ halde eFatura ve e-İrsal ye uygulamasına süres ç nde geçmeyenlere Verg Usul Kanunu’nda öngörülen ceza hükümler uygulanacak. E-FATURAYA GEÇENLERE E-ARŞİV VE E-DEFTER DE ZORUNLU Gel r İdares Başkanlığı tarafından, 13/12/2011 tar hl ve 28141 sayılı Resm Gazete’de yayımlanan 1 Nolu Elektron k Defter Genel Tebl ğ ’n n 3, 4, 5, 6 ve 7. bölümler nde değ ş kl k yapılarak yer ne 3 Sıra No’lu Tebl ğ yürürlüğe konuldu. 8

Düzenleme kapsamında, eFatura zorunluluğu get r len mükellefler n e-Defter tutmaları da zorunlu olacak. Ancak, eFatura ve e-Arş v Fatura uygulamasına geç ş süres bu zorunluluğu 509 no’lu Tebl ğ le get r len l sans sah pler ç n 1 Temmuz 2020 olarak bel rlen rken, e-Defter uygulamasında, Türk T caret Kanunu’nun 397’nc maddes n n dördüncü

e-Defter format ve standardına edefter.gov.tr adres nden ulaşılab l r. DÜZENLEME TABGİS TARAFINDAN ÖNERİLMİŞTİ

Konuyla lg l olarak TABGİS’ ten yapılan açıklamada akaryakıt sektöründe kayıt dışı ekonom ve kaçak akaryakıtın engellenmes çalışmaları kapsamında, özell kle dağıtıcılar arası t caret ve dış satış olarak tab r ed len bay satışlarında su st male açık noktaların önüne geç lmes nde etk l b r uygulama olacağı konusunun TABGİS Yönet m nce değerlend r ld ğ , efatura ve e- rsal ye uyg ul am as ın ı n b a ş t a Gel r İdares olmak üzere d ğer Kamu Kufıkrası uyarınca, bağımsız denet me tab olan ş rketler ç n rumları nezd nde de uzun süre1 Ocak 2020 tar h nden t ba- d r gündeme get r ld ğ bel rt ld . ren, 2020 ve müteak p yıllarda Konuyla lg l b r açıklama bağımsız denet me tab olma yapan TABGİS Başkanı Ferşartlarını sağlayan mükellefler ruh Temel Zülfikar, yürürlüğe ç n se şartların sağlandığı yılı g ren düzenlemey son derece tak p eden yılın başından t ba- önemsed kler n ve olumlu etk ler n n sektörde kısa b r süre ren olarak bel rlend . ç nde alınmaya başlanacağına em n olduklarını söyled . Zülİlg l mevzuata göre bağımsız fikar, “Sektörün görüşler ne dudenet me tab ş rketlere Enerj yarsız kalmayan ve kayıt dışı P yasası Düzenleme Kuruekonom le kaçak akaryakıtın mundan l sans, sert fika veya e n g e l l e n mes konusunda yetk belges alıp, bu Kurum düzenlemeler ne tab olarak faal - öneml çalışmaları bulunan yet gösteren ş rketlerde dah l ol- Gel r İdares Başkanlığı’na ve duğundan e-Defter ç n süreç emeğ geçen tüm değerl bürokratları le uzmanlarına tebu t baren başlayacak. şekkür ed yoruz.” ded .

YEKDEM (Yen leneb l r Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zması) NEDİR?

YEKDEM

SIK SORULAN SORULAR 1) YEK Destekleme Mekan zması (YEKDEM)’ndan hang üret m tes sler faydalanab l r? YEKDEM’den faydalanab lecek üret m tes sler 5346 sayılı Yen leneb l r Enerj Kaynaklarının Elektr k Enerj s Üret m Amaçlı Kullanımına İl şk n Kanun (YEK Kanuu)’da; Rüzgâr, güneş, jeotermal, b yokütle, b yokütleden elde ed len gaz (çöp gazı dâh l), dalga, akıntı enerj s ve gel-g t le kanal veya neh r t p veya rezervuar alanı on beş k lometrekaren n altında olan h droelektr k üret m tes s kurulmasına uygun elektr k enerj s üret m kaynakları olarak sıralanmıştır. 2) YEKDEM’de yer alan ﬁyatlar hang tar hten t baren, kaç yıl süre le uygulanır? 5346 sayılı YEK Kanunu’nun yürürlük tar h olan 18/5/2005 tar h nden 31/12/2020 tar h ne kadar şletmeye g rm ş ya da g recek olan ve bu Kanun kapsamında yer alan üret m tes sler ne 10 yıl süre le uygulanır. 3) YEKDEM Açısından Öneml Tar hler Hang ler d r? 1 Ağustos: Yerl aksam kullanan tes sler ç n lg l Yönetmel k kapsamında yer alan belgeler n Yen leneb l r Enerj Genel Müdürlüğüne sunulması ç n son tar h. 31 Ek m: B r sonrak takv m yılı ç n YEKDEM’den faydalanmak steyen üret m l sansı sah pler ç n başvuru evraklarını Enerj P yasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’na sunulması ve b r sonrak takv m yılı ç n 31 Ek m tar h önces nde YEKDEM’e kayıt başvurusunda bulunmuş, ancak lg l başvurusundan vazgeçmek steyen üret m l sansı sah pler ç n başvurunun ger çek lmes ç n son başvuru tar h . Kasım Ayının İlk On Günü: 31 Ek m tar h ne kadar tam ve eks ks z olarak tamamlanan başvuruların ön YEK l stes nde EPDK nternet sayfasından duyurulması. Ön YEK L stes ’n n Yayınlanmasını Tak ben Beş Gün: İlan ed len ön YEK l stes ndek başvurulara ve/veya b lg lere; üçüncü şahıslar tarafından sadece k ş sel hak hlal neden yle ve lg l üret m l sansı sah pler tarafından lana konu b lg ler n düzelt lmes amacıyla, EPDK’ya yazılı olarak başvuruda bulunulması ç n tar h aralığı. 30 Kasım: N ha YEK L stes n n EPDK nternet sayfasında duyurulması. 10

1 Ocak-31 Aralık: YEKDEM Takv m Yılı. 30 Kasım’da yayınlanan N ha YEK L stes ’nde yer alan üret m l sansı sah pler takv m yılı boyunca YEKDEM’de yer almak zorundadır. 4) L sanssız Üret m Tes sler YEKDEM’den faydalanab l r m ? Şartları nelerd r? B l nd ğ üzere l sanssız üret m tes sler yen leneb l r enerj kaynakları kullanarak faal yet gösteren tes sler olup ürett ğ elektr k görevl tedar k ş rketler tarafından satın alınmaktadır. Görevl tedar k ş rketler l sans süreler boyunca YEKDEM’ n doğal katılımcıları olup L sanssız Elektr k Yönetmel ğ kapsamında faal yet gösteren gerçek ve tüzel k ş ler şletmeye geçt ğ tar hten t baren 10 yıl süre le görevl tedar k ş rketler vasıtasıyla ht yaç fazlası enerj ç n Ek-1 sayılı cetvelde yer alan fiyatlardan yararlanır. 5) YEKDEM’de yer alan tes sler ç n uygulanacak fiyatlar nelerd r? YEKDEM’de yer alan tes slere uygulanacak fiyatlar YEK Kanunu le bel rlenm ş olup h droelektr k ve rüzgar enerj s ne dayalı üret m tes sler ç n 7,3 UScent/kWh, jeotermal enerj s ne dayalı üret m tes sler ç n 10,5 UScent/kWh, b yokütle ve güneş enerj s ne dayalı üret m tes sler ç n se 13,3 UScent/kWh şekl nded r. L sanslı üret m tes s nde yerl aksam kullanılması ve lg l yerl aksamın “Yen leneb l r Enerj Kaynaklarından Elektr k Enerj s Üreten Tes slerde Kullanılan Yerl Aksamın Desteklenmes Hakkında Yönetmel k” hükümler ve d ğer lg l mevzuat kapsamında belgelenmes hal nde se bu fiyatlara y ne YEK Kanunu Ek-II sayılı cetvel nde yer alan fiyatlardan beş yıl süreyle lave ed l r. 6) 05/09/2010 tar h nde geç c kabulü tamamlanarak şletmeye geçen tes s m z ç n lk YEKDEM başvurumuzu 2015 dönem ç n yaptık. YEKDEM’den hang yıllar arasında yararlanab l r z? Y ne YEKDEM Yönetmel ğ ’n n 8 nc maddes nde b ld rd ğ üzere; l sansa derç ed len lk kurulu gücün şletmeye g rd ğ tar hten t baren 10 yıl süre le bu fiyatlardan faydalanılır. Dolayısıyla 2011 yılından başlayarak 10 takv m yılı boyunca YEKDEM’den yararlanab l rs n z.

jesderg 7) Ş rket’ m z n 10 MW kurulu gücünde b r üret m tes s var. Bu tes s n 5 MW’lık kısmı ç n kısm geç c kabul yaptırdık ve YEKDEM L stes ne dah l olduk. 10 yıllık sürem z tes s n tamamı geç c kabul aldığında mı yoksa YEKDEM’e lk kayıt yapıldığında mı başlar? Yen leneb l r Enerj Kaynaklarının Belgelend r lmes Ve Desteklenmes ne İl şk n Yönetmel k (YEKDEM Yönetmel ğ )’ n 8 nc maddes nde fade ed ld ğ üzere; tamamı şletmeye g rmeden YEKDEM’e katılan tes sler, YEKDEM’e lk ün ten n katıldığı tar hten t baren 10 yıl süre le YEKDEM’den yararlanır. Dolayısıyla 5 MW’lık kapas ten zle YEKDEM’de olduğunuz yıl t bar yle 10 yıllık süren z şlemeye başlamıştır. 8) YEKDEM’den yararlanmak ç n b r kez kayıt olmak yeterl m d r? Yoksa her sene başvuruda bulunma zorunluluğu var mıdır? YEKDEM’ n senel k şleyen b r mekan zma olması neden yle b r sonrak takv m yılında YEKDEM’den faydalanmak steyen üret m l sansı sah pler 31 Ek m tar h ne kadar EPDK’ya başvuruda bulunmak zorundadır. Car yılda YEKDEM'e katılan ancak b r sonrak yıl YEKDEM'e katılmak stemeyen üret m l sansı sah b tüzel k ş ler n bu konuda EPDK'ya b r başvuruda bulunmaları gerekmemekted r. L sanssız elektr k üret m mevzuatı kapsamında YEKDEM’den faydalanan üret m tes sler n n, s stemden görevl tedar k ş rketler aracılığıyla faydalandıkları ç n EPDK’ya herhang b r başvuruda bulunmalarına ht yaç yoktur. 9) Üret m tes s m z ç n 2009 yılında 5 MW’lık üret m l sans aldık fakat tes s m z şletmeye geçmeden l sans tad l yaparak kurulu gücümüzü 15 MW’a çıkarttık. 5 MW’lık kapas te ç n geç c kabulü 07/06/2012 tar h nde, ger kalan 10 MW’lık kısım ç n se geç c kabulü 30/10/2014 tar h nde tamamlayarak YEKDEM’e kayıt ç n başvuruda bulunduk. YEKDEM’den hang yıllar arasında faydalanab l r z? YEKDEM Yönetmel ğ ’n n 8 nc maddes gereğ ; üret m l sansınıza derç ed len lk kurulu güç olan 5 M W ’ın ge ç c kabul ta r h olan 07/06/2012 tar h nden başlayarak 10 takv m Kaynak: EPDK

yılı boyunca YEKDEM’den faydalanab l rs n z. Dolayısıyla YEKDEM’den faydalanab leceğ n z aralık 2013-2022 yılları arasındadır. 10) Dört ün teden oluşan üret m tes s m z n k ün tes nde yerl aksam bulunurken d ğer ün telerde herhang b r yerl aksam kullanımı olmamıştır. YEKDEM Ek-2 sayılı cetvelde yer alan ﬁyatlardan yararlanab l r m y z? Yen leneb l r Enerj Kaynaklarından Elektr k Enerj s Üreten Tes slerde Kullanılan Yerl Aksamın Desteklenmes Hakkında Yönetmel k’ n 6 ncı maddes n n üçüncü fıkrası; “Tes s n herhang b r ün tes nde kullanılan herhang b r aksam ç n, bütünleşt r c parçanın aksam ç ndek oranı tes ste kullanılan tüm ün teler ç n aynı olmak zorundadır. Bütünleşt r c parçanın aksam ç ndek oranının aynı olmaması durumunda ün teler arasındak en düşük yerl aksam oranı d kkate alınarak yerl katkı lave ﬁyatı hesaplanır.” hükmünü am rd r. Dolayısıyla b r tes ste yer alan ün telerde yerl aksam oranının farklı olduğu durumlarda en düşük yerl aksam oranına göre ödeme yapılab l r. 11) Ş rket’ m z n 10 MW kurulu gücünde b r üret m tes s var. Bu tes s n 5 MW’lık kısmı ç n kısm geç c kabulü 20/09/2015 tar h nde yaptırdık ve YEKDEM L stes ne dah l olduk. Ger kalan 5 MW’lık kısmı ç n geç c kabulü 2016 yılının mart ayı ç nde tamamlamayı ve şletmeye geçmey öngörüyoruz. Mart ayından sonra YEKDEM’den hang kapas te ç n yararlanab l r z? 31 Ek m tar h nden önce geç c kabulünü tamamlayarak Kurumumuza başvuran ve b r sonrak takv m yılı ç n N ha YEK L stes ’nde yer almaya hak kazanan tes sler sene ç nde yapacakları geç c kabul şlemler n n tamamlanmasıyla beraber yen kapas te üzer nden YEKDEM’den faydalanmaya devam ederler. Dolayısı le 2016 yılı N ha YEK L stes ’nde yer almak koşulu le üret m l sansınız kapsamındak güç artışlarınız 2016 yılı ç n YEKDEM kapsamında değerlend r lecekt r.

EPDK tarafından açıklanan 2020 yılı n ha YEK l stes ne göre; toplam 21.860 MWh kurulu güçte 817 üret m tes s YEKDEM’den yararlanacaktır. 11

HABER

YENİLENEBİLİRDE GÖZLER

2020 SONRASINDA Em n Emrah DANIŞ em n.dan s@gerpartners.com

Türk ye, 90’lı yılların sonlarına doğru artan elektr k taleb n ağırlıklı olarak term k kaynaklarla hızlı b r şek lde karşılamaya çalıştı. Sonrasında se doğal gazın elektr k üret m nde artan ağırlığının yarattığı mal yet baskısı ve dışa bağımlılığın yarattığı arz güvenl ğ kaygısıyla elektr k üret m nde yerl ve yen leneb l r kaynakları en öneml pol t ka öncel ğ olarak bel rled . Kamunun elektr k üret m yatırımlarından çek lerek yer n özel sektöre bırakması ve yerl ve yen leneb l r kaynakların pol t ka öncel ğ olması, bu yatırımlar ç n alım garant l teşv k model ne olan ht yacı ortaya çıkarmıştı. 2011 yılında Yen leneb l r Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zması (YEKDEM) adıyla hayata geçen alım garant l teşv k model yle, 5346 sayılı Yen leneb l r Enerj Kaynaklarının Elektr k Enerj s Üret m Amaçlı Kullanımına İl şk n Kanun’da (YEK Kanu12

nu) yer ver len tes slerden 31 Aralık 2020 tar h ne kadar şletmeye g recek olanlara 10 yıl süre le alım garant s uygulaması başlatıldı. 2012’den t baren yen leneb l r enerj kaynaklarına dayalı yatırımların artmasıyla b rl kte kurulu güç artışında hızlı b r büyüme dönem ne g r ld ğ görülüyor. YEKDEM, yatırımcılara ve finans kuruluşlarına sağladığı öngörüleb l rl kle yatırımların finanse ed leb l rl ğ n kolaylaştırarak hızlı büyümen n önünü açan en öneml etken oldu. Enerj sektörüne sağlanan yaklaşık 70 m lyar dolarlık kred n n yaklaşık 40 m lyar doları YEKDEM kapsamındak santrallere ver len kred lerden oluşuyor. 2015 sonrası elektr k p yasasında spot fiyatların YEKDEM

ﬁyatlarının altında seyretmes , döv z kurlarındak volat l ten n etk s , ﬁyat ve kur r sk neden yle YEKDEM’e lg arttı. Bu durum, yen leneb l rde artan üret m kapas tes yle b rleş nce YEKDEM mal yetler nde büyük b r artışı beraber nde get rd . YEKA’LARIN KÜÇÜK DİLİMLERE BÖLÜNMESİ SEKTÖRÜN DEVAMLILIĞI AÇISINDAN ÖNEMLİ Yüksek YEKDEM teşv kler n n get rd ğ mal yükü düşürmek ve yen leneb l r enerj yatırımlarında kullanılan ek pmanlardak yerl l k oranını yükseltmek ç n gel şt r len YEKA model le lk başta 1.000’er MW rüzgar ve güneş yarışmaları sonuçlandırıldı. Yerl ek pman üret m yatırımının ekonom k olab lmes ç n ölçek yaratmak amaçlı

Yen leneb l r Kaynaklara Dayalı Kurulu Güç 30.000 25.000 20.000

Küresel enerj p yasalarında rüzgâr enerj s yle başlayan ve sonrasında güneş enerj s yle devam eden hızlı dönüşüm ve büyüme sürec nde teşv kler çok öneml rol oynadı. Bu teşv kler yıllar ç nde düşen mal yetlerle b rl kte ger lemeye başladı ve halen ht yaç duyulan pazarlarda farklı modellerle varlığını korumaya devam ed yor.

15.000 10.000 5.000 0

H droelektr k

Kaynak:E TKB, TEİAŞ

Rüzgar

Jeotermal

Güneş

jesderg olarak büyük kapas telerle başlayan YEKA yarışmalarının 2019 Mayıs ayında tamamlanan YEKA RES 2 Rüzgar yarışmasında her b r 250 MW kapas tel olmak üzere 4 yarışmayla sonuçlandırılması ve bu sene sonuna kadar yarışma takv m n n açıklanması beklenen M n YEKA GES’lerde toplam kapas ten n 30-40-50 MW g b daha düşük parçalara bölünerek yapılacak olması sektörde devamlılığının sağlanması açısından oldukça öneml . Rüzgar ve güneş enerj s sektöründe yatırımcılar, tedar kç ler ve EPC ﬁrmalarının ayakta kalab lmes ç n yarışmaların yerl ek pman katkısı gözet lerek tabana yayılarak devam etmes öneml .

Rüzgar ve güneş enerj s nde yaşanan büyük mal yet düşüşler ne rağmen Türk ye g b ülkeler gel şm ş batılı ülkeler n aks ne yen leneb l r enerj yatırımlarında teşv k mekan zmasına kısa ve orta vadede ht yaç duymaya devam edecek. Bunun en temel nedenler n şöyle sıralayab l r z;

YEKDEM NASIL VE NEDEN DEVAM ETMELİ?

• Elektr k ﬁyatlarının p yasa d nam kler tarafından bel rlenemed ğ ç n olması gereken sev yeler n altında seyretmeye devam etmes ve buna bağlı bel rs zl k.

Türk ye’n n yen leneb l r enerj yatırımlarındak hızlı büyüme vmes n n arkasındak temel etken olan YEKDEM mekan zması yatırımcılar ç n neden hala öneml ?

• Uzun döneml finansmana ht yaç duyulması ve ülkem zde tasarruf sev yeler n n etk s yle yatırımların finansmanında dışarıya bağımlılığının devam etmes , • Son 1,5 yıllık dönemde dış pol t k sebeplerle finansal saldırıya maruz kalan ekonom m zde kurlardak volat l te,

Bankaların kur ve ﬁyat r sk neden yle yen leneb l r enerj yatı-

rımlarında sab t fiyatlı b r taban fiyat olmadan yen leneb l r yatırımlarının finansmanına sıcak bakmadıkları herkes n malumu. Bu durumda YEKDEM’ n rev ze ed lerek b r süre daha devam etmes p yasa aktörler ve bankacılık kes m tarafından yatırımların devamı ve sektörün sürdürüleb l rl ğ açısından b r ht yaç olmaktan z yade b r gerekl l k olarak değerlend r l yor. YEKDEM’ n nasıl ve ne şek lde devam edeb leceğ ne l şk n b r süred r Bakanlık ve EPDK le de paylaşılan çeş tl pol t ka öner ler mevcut. Ankara’nın p yasanın ht yaçlarını da göz önüne alarak b r ara yol bulacağı konusunda p yasa paydaşları y mser b r beklent ç nde olmakla b rl kte konunun henüz netleşmem ş olmasının yarattığı bel rs zl ğ n ortadan kaldırılmasının yatırımcıların önünü göreb lmes açısından ved l k taşıdığı da muhakkak. YEKDEM sonrası ç n gündeme gelen alternat f modeller hem avantaj hem de dezavantajları eksen nde tartışılıyor.

Yıllara Göre Kurulu Güç 50,0% 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0%

100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0

Toplam Yen leneb l r Kurulu Güç Yen leneb l r n Toplam Kurulu Güce Oranı

Toplam Kurulu Güç

Kaynak:ETKB, TEİAŞ 13

HABER P yasada tartışılan modeller arasında öne çıkan ve hemen herkes n mutabık olduğu lk seçenek mevcut YEKDEM s stem n n yen fiyatlarla rev ze ed lerek devam etmes . Rüzgar ve güneşte düşmeye devam eden mal yetler ve son dönemdek halelerde oluşan fiyatlar da d kkate alınarak makul sev yelerde alım fiyatlarının bel rlenmes . Ayrıca 10 yıllık alım garant s süres n n 15 yıla çıkarılarak süre uzatımı da sektörün Ankara’ya sunduğu öner ler arasında yer alıyor. Ayrıca yerl ek pman kullanımına yerl katkı desteğ le hem yurt ç nde üret len bu ek pmanlara olan taleb n artırılması hem de yatırımcılara lave katkı sağlanması da sektörün beklent ler arasında. Ancak yerl l k desteğ , özell kle Avrupa merkezl fonlar tarafından sert b r şek lde eleşt r l yor. Bu nedenle yerl l k desteğ n n gel r artırıcı desteklerden, yatırım ve şletme mal yetler n azaltıcı teşv klere doğru kaymasını bekleyeb l r z. Konuşulan d ğer alternat flerden bazılarını kısaca şu şek lde sıralayab l r z:

• Rüzgar ve güneş g b mal yetler hızla düşen teknoloj lere yönel k formül bazlı veya Cumhurbaşkanlığı Kararnames g b yöntemlerle rev ze ed leb len b r fiyatlama mekan zması oluşturulması, • Dağıtık s stemlere ver len teşv klerle büyük ölçekl yatırımlara ver len teşv kler n farklılaştırılması, • Tedar k ş rketler ne bell oranda alım yükümlüğü get r lmes , • Büyük tüket c lerle üret c ler arasında k l anlaşmaların teşv k ed lmes , • Seneye açılması planlanan EPİAŞ’ın Vadel Elektr k P yasasında yeterl der nl k oluşması durumunda buradak satış fiyatları alternat f b r finans aracı kullanmak. F yat kadar öneml b r konu da yarışma yöntem n n ne olacağı. Çünkü 2008’den bu yana hak kazanmış; ancak lerleme sağlanamamış 7.000 MW c varında proje var. Bunların ve

• PTF + pr m üzer nden bel rlenecek sab t b r alım ﬁyatı,

yen yarışmalar sonucu kazanılacak sahaların, yatırım yapılab l r let m kaps tes n n ve ülken n önünü tıkamamasını sağlayacak yöntemler n get r lmes gerek yor. 2020 sonrası ç n çeş tl modeller ve öner ler sektör dernekler tarafından Ankara’dak lg l kurumlarla paylaşılıyor. Geçt ğ m z aylarda açıklanan “Yen Ekonom Programı 20202022” ‘F yat İst krarı’ başlıklı bölümde yer alan ‘Pol t ka ve Tedb rler’ arasındak aşağıdak madde, 2020 sonrası ç n yürütülen model çalışmalarının nasıl şek lleneceğ n yatırımcılar ve ﬁnans kuruluşları açısından çok daha öneml hale get rm ş durumda. “Mal ve h zmet ﬁyatlarındak kur geç şkenl ğ n azaltmak ç n bazı thal ürünler n yerl leşt r lmes , alım garant l enerj kontratlarının yerl l k oranı da d kkate alınarak Türk l rası bazlı olması sağlanacaktır.” Bu madden n YEKDEM destekler n kapsayıp kapsamayacağı tartışma konusu durumda.

YEKDEM'e Dah l Santraller n Toplam Kurulu Gücü

• Stratej k HES’lere sağlanacak teşv kler, 17382

• B yogaz ve b yoyakıt teşv kler n n detaylandırılarak jeotermalle b rl kte bu kaynaklara dayalı yatırımlar ç n bel rlenecek teşv kler n ve alım ﬁyatlarının bu sektörler n yatırım mal yetler de göz önüne alınarak bel rlenmes ,

20921 19266

14683

5431 1797 533 2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Kaynak:EPDK

jesderg TL CİNSİNDEN ALIM GARANTİLİ MODEL VE FİNANSMAN İster YEKDEM’ n daha düşük fiyatlarla rev ze ed lm ş hal ster d ğer alternat f modellerden b r s n n 2020 sonrası yen leneb l r enerj yatırımlarının teşv k ç n seç lmes . Tüm modeller alım fiyatlarının TL m yoksa döv z c ns nden m olacağı noktasında düğümlen yor. TL üzer nden uzun vadel finansmanın zor ve mal yetl olması ve küçük yatırımcıların TL araçları yönetmekte zorlanacağı beklent s yatırımcıların ve finans kuruluşlarının TL bazlı teşv k s stem yer ne döv z bazlı teşv k s stem n n devam etmes ne yönel k beklent ler ndek ana nedenler olarak öne çıkıyor. F nans kuruluşları uzun süred r 2020 sonrası sab t fiyatlı b r taban fiyat olmamasının bankalar açısından fiyat r sk yaratacağına, bu durumun se yatırımcıların fi-

nansman bulmasını zorlaştıracağına d kkat çek yor. Sektörün sürdürüleb l rl ğ ve enerj de yerl ve yen leneb l r kaynaklardan en yüksek oranda yararlanab lmem z açısından bu yatırımların sürdürüleb l rl ğ oldukça öneml . Bu yüzden hang model n seç leceğ kadar teşv kler n TL m yoksa döv z c ns üzer nden m olacağı da öneml b r soru şaret . Sektörde yatırımcılarla ﬁnans kurumları açısından öngörüleb l rl ğ n sağlanması ve sürdürüleb l r b r p yasa ç n konunun b r an önce netleşt r lerek b r yol har tasının ortaya konulması ved l k arz ed yor. RÜZGARDA 6 GW’LIK PROJE İÇİN DE GÖZLER ANKARA’DA Rüzgar enerj s yatırımcıları 31 Aralık 2020 tar h ne kadar eller ndek projeler hayata geç rerek YEKDEM’den yararlan-

mak ç n tüm güçler yle çalışmalarına devam ederken özell kle ÇED davalarına takıldığı ç n mücb r sebeplerle duran ve 31 Aralık 2020’ye yet şmeme ht mal olan RES’ler ç n 1-2 yıllık ek süre tanınmasını ve bu santraller n devreye g r ş tar h ne kadar geçen süren n 10 yıllık YEKDEM alım süres nden düşülmes n ve projeler n ülke ekonom s ne kazandırılmasını st yor. Öner n n Ankara’da olumlu karşılandığı ve değerlend r ld ğ bel rt l yor. 31 Aralık 2020 sonrasında devreye g rmes söz konusu olan yaklaşık 5 GW’lık önl sans ve/veya l sanslı rüzgar enerj s projeler n n (Kasım 2007 önces ve sonrası le N san 2015 başvurularından doğan projeler) rev ze ed lecek yen YEKDEM ﬁyatları üstünden ve 10 yıl ç n geçerl olacak güncellenm ş yerl katkı destekler ne hak kazanması ç n de gözler Ankara’ya çevr lm ş durumda.

Yıllara Göre Toplam YEKDEM Ödemeler 35.000 31.360 30.000

M lyon TL

25.000 20.000

17.159 15.341

15.000 11.015 10.000 5.000 0 2016

2017

2018

2019* Eylül

Kaynak:EPİAŞ 15

HABER

JESDER YÖNETİMİ, ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANI SAYIN FATİH DÖNMEZ’İ ZİYARET ETTİ. 21.12.2019 tar h nde Dernek Yönet m Kurulu Üyeler m z ve m saﬁr katılımcılarımızla beraber Bakanımız Sn. Fat h DÖNMEZ z yaret ed lm şt r. Yapılan toplantıda, öncel kle jeotermal sektöründe bugüne kadark gel şmeler kend ler ne aktarılmış, sektörün ülke ekonom s ne katkıları vurgulanmış ve derneğ m z n sektörün gel ş m ndek öncü rolünden bahsed lm şt r. Ardından Bakanlığa lett ğ m z sektör sorunlarının yer aldığı yazımız elden takt m ed lm ş ve aşağıda da b ld r len konu başlıkları katılımcılar tarafından kapsamlı açıklamalar ve örneklemeler yle kend ler ne aktarılmıştır. Görüşme sıcak b r ortamda olumlu ve ver ml b r şek lde tamamlanmıştır. Bakanımız, yak-

laşık b r saat süres nce hem sektörü d nleyerek hem de konular üzer nde tek tek görüşler n ve öner ler n aktararak jeotermal sektörüne lg s n gösterm şt r. Sunulan gündem başlıkları çerçeves nde letm ş olduğumuz talepler m z n, sektör sıkıntılarımıza çözüm get reb lmek adına lg l mevzuat çalışmaları dah l olmak üzere Derneğ m z n yapacağı let ş m ve kamuoyu etk nl kler n n önem vurgulanmış, sektör geleceğ ç n b rl kte hareket ed lmes n n doğru olacağını fade ed lm şt r. Kamuoyunu b lg lend rme ve gerekl faal yetler n yürütülmes konusunda tavs yelerde bulunan Sayın DÖNMEZ, ayrıca sektöre da r sıkıntıların çözümü noktasında, Bakanlık’ın h mayes nde ün vers teler n, beled yeler n, STK’ların, val l kler n,

bakanlıkların, ﬁnans kuruluşlarının vb. sektör paydaşlarının katılacağı b r çalıştay yapılması konusunda destek olacaklarını bel rtm şlerd r. 5-6 Şubat 2020 tar h nde 4. sünü düzenleyeceğ m z GT’ 2020 Çalıştay ve Kongres ç n davet m z üzer ne b zzat katılım sağlayab leceğ n fade etm şler, bunun yanı sıra, Derneğ m z ve TBMM Enerj Kom syonu b rl kte santraller n bulunduğu bölgelerde yakın zamanda b r saha z yaretler gerçekleşt rerek sektör sorunlarının yer nde d nlen lmes kararlaştırılmıştır.

K Ö Ş E YA Z I S I

Murat Muratoğlu- SÖZCÜ

Bulmuşsun böyle enerj y ... Türk ye’de doğalgaz var mı? Yok! İthal… Türk ye’de petrol var mı? Yok! İthal… Türk ye’de ne var? Jeotermal… Yan yer altından çıkan sıcak su… Pek , k m yolacak küresel ş rketler Türk ye kullanırsa bu suyu? Türk ye enerj thalatına her yıl ortalama 42 m lyar dolar ödüyor. Artık nasıl pazarlık yapıyorsak, doğalgaz b ze Avrupa'nın 2 katı fiyatla satılıyor. *** Ac len petrol ve doğalgaz tüket m m z azaltmamız gerek yor. Bütçe artık kaldırmıyor. Kuzey Kore füze den yor, Trump denges z İran’ı tehd t ed yor, fiyatlar fırlıyor. Petrol fiyatlarında yaşanan her 10 dolarlık yüksel ş Türk ye'n n enerj faturasını yaklaşık 4 m lyar dolar artırıyor.

Haber n ana teması jeotermal n tarım alanlarına verd ğ zarardı! Şu şansa bakın k jeotermal dünyada b r tek b z m ülkede zararlıydı! Sah BBC neden İtalya’nın en büyük jeotermal merkez Toscana’ya g tmed ? N tek m Toscana bölges n n kullandığı elektr ğ n yüzde 40’ı jeotermallerden üret l yor. İtalyanlar, tüm dünyaya sattıkları zeyt nyağı ve şaraplık üzümün tadı bozulmasın d ye özell kle bu yöntem seç yorlar. *** Türk ye’de jeotermal enerj üret len bölgede yoğunlukla nc r, üzüm ve zeyt n yet şt r l yor. Bu yıl Ege'de nc r n hem ürün m ktarı hem de kal tede son yılların en y sezonu yaşandı. Geçen yıl 80 b n tonla kırılan rekor bu yıl 90 b n tona taşındı. 2015 yılında 165 m lyon dolar olan kuru nc r hracatı 350 m lyon dolara fırladı. Zeyt n üret m artış oranı rekor kırdı.

Hal yle petrol ﬁyatı doğalgazı etk l yor. Al başına bela… Artık k m teklem şse b ze, elektr ğ doğalgazdan üret n d ye? Sayıları 300’e kadar çıktı. B l n bakalım k m ödüyor faturayı? *** Bulmuşlar üzümlü kek Türk ye’y , yolmak stemezler m ? Memleket n her yanından sıcak su fışkırırken olmayan petrol ve doğalgazla elektr k santraller kurmak nereden aklımıza geld ?

Üzüme gel rsek, Türk ye'n n kuru üzüm hracatı geçen yılın aynı dönem ne göre yüzde 14 artarak 516 m lyon dolara yükseld . Ne oldu, toprak ver ms zleşm şt han ? *** Dünyanın en çevrec ülkes İzlanda… Ülke bu konuya fena takılmış durumda... D ş macunlarını kutu le satmak b le yasak… Sah d ş macunu neden kutuda satılır k ? Açar açmaz atmak çnm?

Oysa Türk ye jeotermal enerj kaynağı bakımından çok zeng n b r ülke; 2018'de kapas te artırımında rekor büyüme yakaladı. Bu durum tab k b r ler n rahatsız ett . Z ra doğalgaz santraller ne göre enerj üret m n n mal yet tam 7’de 1’ … *** İş n lg nc , Türk ye’n n jeotermal taa İng ltere’den BBC telev zyonunun lg s n çekt . G tt jeotermal enerj n n Türk ye ç n olumsuzluklarını anlatan b r haber yaptı.

Aynı BBC, İzlanda’yı z yaret ett . İzlanda’nın jeotermal havuzlarından b r ne dalmakla kalmadı, aynı zamanda ülkedek jeotermal enerj kaynaklarını elektr k üret m ç n nasıl kullandığını, sokakların buz tutmamasını, seraların ve evler n ısıtmasını nasıl sağladığını nceled . Öve öve b t remed . *** İzlanda g b buzlarla kaplı volkan k kayalardan oluşan ot b tmez ülke, jeotermal seralar sayes nde Avrupa’nın en büyük muz üret c s !

“

B zde utanmasalar “kaplıcalar da zararlı” d ye karşı çıkacaklar! Ne farkı var? Keşke b raz kafayı çalıştırsalar!

”

B dünya enerj ! Dünyanın “1” numaralı ün vers tes kabul ed len Massachusetts Inst tute of Technology araştırma yayınladı. Dünyada kullanılab l r 2000 zettajoule enerj var. Dünya üzer nde k tüm ülkeler n yıllık enerj harcaması 1 zettajoule! Bu bollukta enerj ye ulaşmak neden pahalı? *** Şöyle k ; Dünyanın en büyük petrol üret c s Amer ka B rleş k Devletler … D ğer büyük petrol üret c lerde y ne Amer ka’nın uydu devletler … Herkes ucuz enerj kullanırsa k m petrol satın alacak? Petrolü korumak ç n k me s lah satılacak? Nasıl para kazanılacak? Yapıştırırsan cezayı y ne yaparlar mı? Ülken n selamet açısından jeotermal enerj mutlaka değerlend r lmel . İnşaattak kentsel dönüşüm g b kontrolsüz saldım çayıra olunca, ş kâyetler artıyor. Bu durum enerj devler n n ekmeğ ne yağ sürüyor. Jeotermalden enerj üret rken yer altından çıkan suyun kullanıldıktan sonra tamamının yer n altına ger basılması gerek yor. Suyu çayıra salınca tadı kaçıyor! Şahs arabasında s gara çenler b le yakalayıp ceza kesen devlet, bu santraller de denetles n b r zahmet... Yapıştırırsın kallav cezayı, bak bakalım b r daha yaparlar mı? İlla pahalı mı olmalı? Jeotermal le enerj üret m çok ucuza mal oluyor. Jeotermal kullanarak yüz dekarlık b r sera alanını nşa etmek yaklaşık 5 m lyon dolar… İster mango yet şt r, ster ejder meyves … Hava şartlarından etk lenm yor, dört mevs m ürün üret yor. Kend n k yıl ç nde ger ödüyor. *** Yaklaşık 30 yıl boyunca üret m yapan b r jeotermal santral yalnızca “50 gram” karbon k rl l ğ ne neden oluyor. Kullandığınız otomob l n b r depo benz n atmosfere “8 k logram” karbon k rl l ğ bırakıyor. Otomob l dem şken, ne oldu yerl ve m ll elektr kl “Babay ğ t SLX” n üret m ş ?

“

”

HABERLER

MİLYAR DOLARLIK JEOTERMAL YATIRIMI

YEKDEM’İ BEKLİYOR JESDER Başkanı Al Kındap, Yen leneb l r Enerj Kaynaklarını Destekleme Mekan zması (YEKDEM) sona ereceğ açıklanınca sektörde yen yatırımların durduğunu bel rterek, jeotermal yatırımlarının devamı ç n yen teşv k model n n b r an önce açıklanması çağrısı yaptı.

megawatlık JES yatırımı yapıldığını düşünecek olursak, yen destek mekan zmasının açıklamasıyla b rl kte lk etapta yaklaşık 1 m lyar dolarlık yatırımın devreye g receğ n söyleyeb l r z” ded .

Bu çalışmaların başında elektr k üret m nde yerl kaynak ağırlığını arttırmayı hedefleyen, yen leneb l r enerj kaynaklarını destekleme mekan zmasının (YEKDEM) geld ğ n kaydeden Kındap, “YEKDEM’ n devreye g rmes nden t baren yerl ve yen leneb l r kaynaklardan elektr k üret m nde büyük b r atılım gerçekleşt r ld . B r yandan daha fazla h droelektr k santral devreye alınırken, rüzgar, güneş, b yokütle ve jeotermale dayalı yatırımlar da bel rg n şek lde arttı. Bunun sonuçları elektr k üret m ver ler ne g derek daha fazla yansıyor. Örneğ n Haz ran ayının lk yarısında yen leneb l r kaynaklardan üret len elektr ğ n toplam elektr k üret m ç ndek payı yüzde 60’lara yaklaştı” ded .

Türk ye’n n mevcut kurulu gücüyle şu anda jeotermalde dünya dördüncüsü olduğunu vurgulayan JESDER Başkanı Al Kındap, YEKDEM desteğ n n devam etmes durumunda jeotermal elektr k santraller n n İç ve Doğu Anadolu’ya da yayılacağını ve Türk ye’n n kolayca dünya üçüncülüğüne yükseleb leceğ n bel rtt .

Bugüne kadar yerl kaynakları daha fazla devreye alma yönünde c dd mesafe kat ed lmes ne rağmen Türk ye’n n hâlâ enerj de dışa bağımlı b r ülke olduğuna şaret eden Kındap, şunları söyled : “Enerj de arz güvenl ğ n n sağlanması ve car açığın daha da azaltılması ç n devlet destekler n n sürmes şart. Özell kle 20

Dünya üçüncülüğü zor değ l

Türk ye’n n Batı bölgeler nde tesp t ed lm ş 3 b n megavatlık elektr k üret m potans yel , 30 b n megavatlık da termalısıtma-soğutma-kurutma ç n kullanılab lecek jeotermal kaynağı var. Bu potans yel 9 m lyar metreküplük doğalgaza ve bugünkü ﬁyatlarla 2.2 m lyar dolarlık gaz kames ne karşılık gel yor. Jeotermal elektr k santral yatırımcıları bu potans yel hayata geç rmek ç n YEKDEM’ den sonra uygulanacak destek mekan zmasının açıklanmasını bekl yor. YEKDEM bugün açıklansın, yarın Türk ye’n n dört b r yanında yen sondaj kuleler kurulur.” “1 m lyar dolarlık yatırım bekl yor” Jeotermalde 1 megawatlık kapas te ç n ortalama 4 m lyon dolarlık yatırım yapıldığını bel rten Al Kındap, “YEKDEM sürec nce yılda ortalama 200-250

“Jeotermalde r skler büyük” D ğer yen leneb l r enerj lerden farklı olarak jeotermalde keş f ve şlet lme sürec n n büyük r skler ve zorluklar barındırdığına da d kkat çeken Al Kındap şunları söyled : “Yer n altının yönet lmes zordur. Yatırım gerçekleşmeler , başlangıçta yaptığınız yatırımların çok üzer ne çıkab l r. Jeotermal sondajı, petrol ve gaz sondajıyla aynı mal yetlere sah pt r ama b z buna ek olarak kaynağın sürdürüleb l rl ğ n de sağlamak zorundayız. Arama ve sondaj faal yetler ç n on m lyonlar dolar yatırım yaparız ama asıl ş kaynağı bulduğumuz zaman başlar. Bu nedenle devlet destekler kr t k önem taşıyor.”

jesderg

YENİLENEBİLİRCİLER YEKDEM’DE SÜRE UZATIMI İSTEDİ Güneş, rüzgar, h droelektr k ve jeotermal enerj santral yatırımcıları, bu tes slerde üret len elektr ğe ver len ﬁyat alım garant s n n 2020 yer ne 2021 yılının b t m nde sona ermes n sted . Kısaca YEKDEM olarak b l nen, Yen leneb l r Enerj Kaynaklarına Dayalı Yatırımları Destekleme Mekan zması uygulamasında sona yaklaşıldıkça, lg l alt sektörler nasıl b r geleceğ n bekled ğ soruları g derek daha yüksek sesle d le get r l yor. HERKESİN GÖNLÜNDEN GEÇEN: AYNEN DEVAM Aslında yatırımcıların gönlünde yatan aslan, YEKDEM uygulamasının aynen devam etmes . Yan jeotermal, güneş, rüzgar, su ve b yokütleden üret len elektr ğe ver len ﬁyat alım garant ler n n sürdürülmes sten l yor. Ancak gerek küresel eğ l mler gerekse elektr k üret m taleb ve altyapının geld ğ nokta t bar yle ekonom ve

enerj yönet m n n konuya esk s nden çok farklı yaklaşmaya başlaması bu yöndek b r beklent n n gerçekç l kten uzak görülmes ne yol açıyor. ENERJİ BAKANI FATİH DÖNMEZ’E ORTAK MEKTUP Bu nedenlerle lg l sektör tems lc ler ve yatırımcılar talepler n esk s ne oranla daha alçak sesle d le get rme ya da bu konuları kamuya açık etmeden Enerj Bakanlığı ve EPDK başta olmak üzere lg l kurum ve kuruluşlara yönet m ne letme eğ l m nde. N tek m lg l alt sektörler tems l konumundak dernekler geçt ğ m z günlerde YEKDEM konusunda ortak b r talepte bulundular. Enerj Günlüğü, H E S İ A D, T Ü R E B , J E S D E R , G Ü NDER, GENSED, GÜYAD başkanlarının mzasını taşıyan, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı’na ulaşan ortak mektubun çer ğ ne ulaştı.

DENGELER DEĞİŞTİ, PROJELER ASKIDA İlg l sektörden s mler n de doğruladığı mektupta, kurulacak güneş, rüzgar, su, jeotermal ve b yokütleye dayalı yen elektr k santraller n n YEKDEM uygulamasından yararlanab lmek ç n 2020 sonundan önce tamamlanması şartının değ şt r lmes talep ed l yor. Söz konusu tar h n 2021 sonu olarak düzenlenmes n steyen sektör tems lc ler buna gerekçe olarak 2020 tar h n n bel rlenmes nden bu yana geçen sürede gerek ülke ekonom s nde gerekse uluslararası p yasalarda dengeler n değ şmes n gösterd ler. KALKIŞMA SÜRECİ YATIRIMLARI AKSATTI Açıklamada 2016 yılındak darbe g r ş m n n yanı sıra 2018’de ülke ekonom s ne yönel k ülke dışı baskıların, d ğer alanlarda olduğu g b , yen leneb l r kaynaklara dayalı elektr k üret m ne yönel k yatırımları da aksattığı kayded ld . BAŞKANLIK SİSTEMİNE GEÇİŞİN ETKİSİ Ayrıca Başkanlık yönet m s stem ne geç lmes yle b rl kte yaşanan kurumlardak yen den yapılandırma süreçler n n de yatırımların hayata geç r lme prosedürler nde yavaşlamaya yol açarak g r ş mc lere zaman kaybett rd ğ ne d kkat çek ld . Kaynak:Enerj Günlüğü

MAKALE

Jeotermal Enerj Santraller nde Su Şartlandırma Yazı D z s - 5 Alper Tunga DOST Growth Sales Leader, Europe SUEZ Water Technolog es & Solut ons

Jeotermal Enerj Santraller ve Çevresel Etk ler JESDERGİ' de öncek yazılarımızda ağırlıklı olarak jeotermal akışkan kaynaklı operasyonel sorunlar üzer nde yoğunlaştık. Bu yazımızda se santraller n çevresel etk ler ve muhtemel çözümler üzer nde b lg vermek sted k.

Jeotermal santrallerde sıkılıkla görülen çevresel etk ler Günümüzde enerj santraller n n çevresel etk ler c dd b r tartışma konusu olmayı sürdürüyor. Gerek düşük em syonlu teknoloj lere yönelme gerekl l ğ gerekse m n mum çevresel etk ler sağlayacak teknoloj ler n arayışı ﬁrmaları alternat f çözüm yöntemler n üretmeye t yor. Doğal gaz, petrol ürünler , kömür g b fos l yakıtlı santraller n gerek atık gazları gerekse katı atıkları neden yle oldukça yoğun b r toplumsal tepk ye maruz kaldığı görülmekted r. Ülkeler hem artan enerj ht yacını karşılamak hem de çevresel açıdan m n mum etk ye sah p teknoloj ler seçmek gereks n mler le karşı karşıyadır. Tam da bu noktada son 10 yıl ç nde 17MW’dan 1300MW değer n n üzer nde b r jeotermal enerj üreten ülkem zde de, santraller n ne derece çevrec 22

NCG Kaynaklı Etk leş mler

olduğu ve çevresel etk ler n n boyutları tartışılmaktadır. Jeotermal santraller özel nde sıklıkla karşılaşılan çevresel etk ler aşağıdak g b sıralanab l r; Ÿ Ÿ Ÿ Ÿ

Ÿ Ÿ

NCG kaynaklı etk leş mler, Jeotermal akışkan merkezl etk leş mler, Soğutma suyu şartlandırma k myasalları, Bağlantı yolları yol ve şletmelerde toz bastırma problemler , Katı atık ve atık ambalaj yönet m , Gürültü ve d ğer etk ler

NCG: Non-condensable gases ter m İng l zce b r kısaltma olup jeotermal akışkan ç nde rezervuarın çer ğ nden kaynaklanan çözünmem ş gazları fade eder. Ülkem zdek rezervuarlarda sıklıkla karbond oks t (CO2) ve h drojen sülfür (H2S) gazları görülmekted r. Bunun yanında eser m ktarlarda da olsa d ğer t pte jeotermal kaynaklı gazlardan da bulunduğu b l nmekted r. Gerek karbond oks t gerekse h drojen sülfür çevresel etk ler açısından stenmeyen ve em syonları sınırlandırılması gereken gazlardır. Bu nedenle santral şletmec l ğ nde bu gazlar özell kle karbond oks t gazlı çecek sektöründe kullanılmak üzere b r başka şletmede raﬁne ed leb lmekted r. H drojen sülfür se hal hazırda t car olarak kullanılab len b r gaz olmadığından vent lasyon vasıtasıyla, prosese bağlı olarak gerek kuyu başlarında gerekse santral akış şeması ç nde b r noktadan atmosfere salınmaktadır.

jesderg Atmosfere ver len gazların hang eş k değerlerde deşarj ed leb leceğ mevzuatta yer almaktadır. İlg l hava k rl l ğ kontrol yönetmel ğ bu konuda gerekl detayı çermekted r. Burada günümüzde özell kle H2S yaratmakta olduğu koku problem d kkat çekmekted r. Hal hazırda bu soruna geç c çözümler aranmakta, kaynağında çözmek yer ne koku bastırma yöntemler zlenmekted r. Halbuk bu gazı br ne ç nde tutab lmek, g dereb lmek veya b r başka ürünlere dönüştüreb lmek esas hedef olmalıdır. Ayrıca gazların tekrar enjeks yona ver lmes de b r seçenek olarak düşünüleb l r. Tüm bu etk ler n dışında atmosfere salınan gazların z ra açıdan etk ler de halen otor teler tarafından tartışılmaktadır. Konu uzmanlığımız dışında olduğundan bu konuda yorum yapmamız doğru olmaz. Jeotermal Akışkan Merkezl Etk leş mler Jeotermal akışkanın yeraltında geçmekte olduğu kayaçlardan çözdüğü m neral ve gazları kuyular vasıtasıyla gün yüzüne çıkarmaktayız. Bu suretle çıkan akışkan, çer ğ t bar yle bölgesel olarak değ şkenl k göstereb l r. Yan b r bölgede aşırı s l s çeren b r akışkan görüldüğü g b b r başka bölge de se ant mon esas sorun olarak görüleb l r. Öneml olan yeryüzüne çıkarılan bu akışkanın tekrardan rezervuara nasıl enjekte ed leb ld ğ d r. Bu sebeple yasal zorunluluk olarak enjeks yon önem taşır. Enjeks yon temelde k ana neden le yapılır. B r nc s rezervuar sıcaklığında dramat k b r değ ş kl k yapmamak adına kullanılmış akışka-

nın ger ver lmes , d ğer se bu Soğutma Suyu Şartlandırma akışkanın çer ğ gereğ b r K myasalları takım çevresel sorunlara yol açmasının önlenmes d r. Z ra Aslında bu başlık da b r üst başlık altında ncelenmes gereken akışkan ç nde sadece bell başlı m neraller değ l aynı za- b r konudur. Z ra tes s n soğutmanda çevresel açıdan tehl - ma s stemler nde kullanılacak kel olab lecek örneğ n radyo- ürünler n de doğada kolayca akt f maddeler bulunab l r. Tüm parçalanab lecek özell kle, halk bu nedenlerden dolayı gerek tab r le “yeş l” veya “çevrec ” b r santral start-up çalışmaları es- ürün çer ğ ne sah p olmalıdır. nasında gerekse operasyon ve beklenmed k duruşlarda kulla- Günümüzde b nary t p enerj nılması ç n büyük depolama santraller nde genel olarak tankları nşa ed lmekte ve kul- hava soğutmalı s stemler kullalanılmaktadır. Terc hen d rek nılmaktadır. Açık t p fanlı soenjeks yon yapılmakta, eğer ğutma kuleler se daha çok ﬂaş enjeks yona engel b r durum t p santrallerde yer almaktadır. varsa bu sınırlı hacme sah p Her ne kadar operasyona yütanklarda b r kt r len jeotermal zeysel su kaynakları kullanaakışkan uygun olduğunda yer rak başlasalar da süreç ç nde altına basılmaktadır. Bunların kondens suyu le beslenmekte dışında h çb r koşulda yüzey- ve süreç ç nde kısmen jeotersel su kaynaklarına deşarj dü- mal kondens suyu le şartlandışünülmemel d r. Zaten mevzu- rılan açık s stemlere dönüşatta buna z n vermemekted r. mekted r. Bu durumda da Tüm bu durumlar jeotermalde gerek akışkanın çer ğ gerekkullanılan k myasalları çer ğ t - se eklenen k myasalların çer bar yle m n mum çevresel etk - ğ yapılab lecek blöfler vasıtaye sah p hammaddelerden üre- sıyla çevreye ver leb lmekted r. t lmes n gerekt r yor. İlerleyen Atılan su ç nde su k rl ğ kontrol yıllar daha çevrec yaklaşımla- yönetmel ğ çer ğ ne uygun b r ra sah p ﬁrmaların dom ne ett - deşaj çer ğ olması sorun yaratmayacaktır. ğ yıllar olacaktır. 23

MAKALE Katı Atık ve Fakat ağır metal, fosfat g b bell b r l m t n üzer nde sorun Atık Ambalaj Yönet m yaratab lecek çer ğ ne sah p k myasallar şletmey çevresel Santrallerde atıkların yönet m açıdan c dd sorumluluklar altı- genelde şletmen n çevresel etna sokacaktır. Bu noktada çev- k lerden sorumlu b r görevl s resel açıdan “çevre dostu” tek- tarafından organ ze ed lmeknoloj ler n seç m hem b r ge- ted r. Burada b z m tarafımızrekl l k hem de çevresel sorum- dan d kkat çek lecek husus kulluluktur. Bu nedenle çevrec çö- lanılan sarf malzemeler nden zümlere yönelmek kuvvetle tav- artan ambalaj atıklarının düs ye ed lmekted r. F rmamız zenl olarak depolanması ve E.C.O. F lm® teknoloj s le sahadan uzaklaştırılmasıdır. ağır metal veya fosfat çermeSantrallerde kullanılan sarf yen çevre dostu teknoloj ler maddeler sahaya plast k amdesteklemekted r. balajlar le sevk ed lmekted r. Süreç ç nde b r ken ambalajToz Kaynaklı lar katı atık yönetmel ğ çerçeÇevreselSorunlar ves nde ger dönüşüm konuJeotermal santraller yapılan fi- sunda sert fikalı firmalar üzez b l te çalışmaları sonrasında r nden uzaklaştırılab l r. Bu t p ver ml kuyuların bulunduğu yer- ambalajların evsel veya tarımlerde nşa ed ld kler ç n çoğun- sal amaçla kullanımına z n velukla tarımsal araz lere veya b z- r lmemel d r. Z ra bu t p ambazat yerleş m merkezler ne çok lajların kullanımından uzaklaşyakın konumlandırılab lmekte- tırılmasına kadark süreçte şd r. Bu da özell kle gerek şletme letmeler sorumluluk altındadır. ç nde gerekse kuyular ve santral arasındak trafiğ n-özell kle Bunların dışında dökme d ye yaz aylarında- c dd m ktarda to- tab r edeb leceğ m z (bulk del zumaya neden olduğu görül- very) çözümler de ambalaj kaymekted r. Bu t p sahalarda v - naklı sorunlara çare olab lmekdanjör le düzenl sulamaların ya- ted r. D rek fabr kadan sahaya pılması kısmen soruna çözüm tanker le sevk yat ve sahada olsa da sulama suyunun b le kı- tanklarda depolama şekl çok sıtlı olduğu günümüzde su yö- daha çevre dostu b r yaklaşımnet m açısından sıkıntılar yara- dır. İşletmeler bu şekl de amtab lmekted r. Burada çözüm; balaj mal yetler n de m n m ze yol kal tes n n arttırılması, tozu- ederek g derler n kısmakta ve manın yerleş m merkezler ne kazanç sağlamaktadır. ulaşımını engelleyeb lecek b r set s stem veya tozumayı bastırab lecek “çevrec ” k myasal uygulamaları olab l r. Burada çevrec fadeden kasıt; yeraltı suyuna karışsa dah çevre sağlığı üzer nde h çb r olumsuz etk s n n olmaması ve doğada kolayca parçalanab l r olmasıdır. Ancak bu şek lde toz bastırılırken hem çevresel hem de olası z ra etk ler m n m ze ed leb l r. 24

Gürültü ve D ğer Olası Etk ler Jeotermal santraller n speten gürültünün d ğer endüstr lere göre etk olarak k nc planda kaldığı şletmelerd r. Genelde gürültü sorunu kuyularda yapılacak testler esnasında s lencer ve savak kullanımı esnasında oluşan b r geç c sorundur. Bu nedenle test sürec , ne kadar zaman alacağı, uygulanacak kuyunun yerleş m merkezler ne mesafes g b unsurların göz ününe alınarak planlanmalıdır. Gerek rse gürültü önley c portat f b r panel ve benzer çözümler düşünüleb l r. Bunların dışında jeotermal santrallerde değ neb leceğ m z konulardan b r ; tes sler n yerleş m merkezler nden uzak olması neden yle evsel atıksularının arıtılması ve çevreye r sk oluşturmayacak b r şek lde doğaya ver lmes d r. Paket evsel atık su arıtma s stemler de bu soruna y b r çözüm olab l r. Bu yazımız le 2019 yılındak Jesder yazılarımızın sonuna geld k. B ze her zaman alper. dost@suez.com adres nden ulaşarak sorularınızı ve çözüm öner talepler n z leteb l rs n z. Suez WTS ek b olarak tüm okurlarımız ç n 2020 yılının sağlıklı ve başarılı geçmes n temenn eder z.

Water Technologies & Solutions

water and process treatment solutions for the geothermal power industry

Custom zed Solut on Packages Conta ner zed Solut ons

Susta nable Product on

SUEZ WTS TURKEY LTD STI Sun Plaza Maslak Mah. B l m Sokak No:5 K:13 Sarıyer, İstanbul Türk ye 34485 Tel: +90 212 366 24 16 csc.export.wts@suez.com

www.suezwatertechnolog es.com

SÖYLEŞİ

Yel z ARAS yazdı:

“ENGELLERİ AŞMAK”

Aralık Dünya Engell ler Günü’ne özel yapmış olduğumuz bu söyleş y aslında 365 gün hatırlanması gereken b r farkındalıkla yazmak ç n çabaladık.

Çünkü hep m z n b rer engell adayı olduğu gerçeğ n n

farkındayız.

”

jesderg

B z üreten, sosyal hayatın bütün alanlarında akt f b ç mde yer alab len bağımsız b reyler n engell arkadaşlarımızında tüm bu alanlarda b z mle b rl kte yer alab lmeler ç n toplumsal duyarlılığımızı arttırmamız gerekmekted r.

Ahmet ÇELİK 24 Temmuz 1992, Den zl doğumlu. Doğuştan konuşma ve duyma engell . 15.02.2013' den bu yana Oceanmec bünyes nde Destek H zmetler Personel olarak çalışmaktadır.

5378 Sayılı Engell ler Hakkında Kanun; “S yas , ekonom k, sosyal, kültürel, meden veya başka herhang b r alanda nsan hak ve temel özgürlükler n n tam ve d ğerler le eş t koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engell l ğe dayalı olarak gerçekleşt r len her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlamayı” ayrımcılık olarak tanımlamaktadır. Yasalarımızın toplumumuzdak her b rey n tüketen değ l üreten b r b rey olmasına yönel k uyguladığı ş yerler nde 50'n n üzer nde çalışan bulunması hal nde engell st hdam zorunluluğu vardır. Açıkçası bu durumdan zorunluluk olarak bahsetmek stem yorum çünkü her ş rket n 50 çalışanın üzer olmasa dah bunu b r vatandaşlık görev olarak yer ne get rmes n d l yorum.

Ahmet burada çalışmayı sev yor musun? Çalışmayı genel olarak çok sev yorum, burada çalışmaktan da çok memnun ve mutluyum. Pek çok güzel şeyler öğrend m. Burada yen arkadaşlar ed nd m, herkes bana y davranıyor. Çalışmayı zaten ded ğ m g b çok sev yorum, ş dışında kalan zamanlarımda a lem ze a t tarlada da çalışmaya g d yorum.

İş yer nde let ş m kurma konusunda sıkıntı yaşıyor musun?

”

İlk ş rkete geld ğ mde k mse şaret d l n b lm yordu, kend m fade etmekte zorlanıyordum. B rçok k ş ye telefondan yazıp kend m anlatmaya çalışıyor yada dudak okuyarak anlamaya çalışıyordum. Şuan ş rket m z n dar kadrosunda şaret d l eğ t m almış arkadaşlarım var. İşaret d l eğ t m ne g tmey p beraber öğrend ğ m z en az on k ş sayab l r m. İnsanların bu konuya lg duyması ben mutlu ed yor. Şuan şyer m zde b rçok k ş yle şaret d l le konuşab l yorum ve çoğu k ş şaret d l ne meraklı, lg duyuyorlar. Onlara harfler n ve kel me anlamlarını res m olarak gönder yorum ve sonrasında beraber denemeler yapıyoruz. Yaşadığım en kom k durumlardan b r duyamadığımı b lenler n unutup arkamdan bağırıp bana seslenmeler (gülüyor). İnsanların bu konuda kötü n yetl olduğunu asla düşünmüyorum.

Çev k Grup bünyes nde st hdam ed len b rçok engell arkadaşımız var. Ancak bugün burada benden yıl bakımından daha kıdeml olan ş arkadaşım Ahmet’ n çalışma r tüel n konuşacağız. 27

SÖYLEŞİ Çalışmak sana neler kattı? Oceanmec’de günlük olarak ağaçları suluyor ve ş rket çer s ndek hayvanlara yem ver yorum. B rçok yavrumuz büyüdü, uzun zaman önce gelen 8 tane yavru köpeğ m z şuan kocaman oldular. Onların büyümeler n zlemek gerçekten heyecan ver c . Burada lk şe başladığımda çok fazla ağaç yoktu ama sonrasında ﬁdanlar ekt k ş md baktığımda heps ağaç oldular ve bu ben çok mutlu ett . B r şeyler üreteb ld ğ m fark ett m en büyük katkısı bu oldu. Tab b rde b rçok değerl arkadaşım oldu, sosyalleşt m. Ş rket m zde her dar personel n doğum gününde kutlama yapılır, bu kutlamaya arkadaşlar mutlaka ben de dah l ederler. Ben m doğum günler mde aynı şek lde kutlanır. B r nsana bu şek lde yaklaşılması gerçekten nsanı değerl h ssett r yor. Yılbaşı personel geces nde “ Yılın En Güleryüzlü Personel ” sert ﬁkasını almıştım, o günü h ç unutmuyorum. Sanırım hayatımda en mutlu olduğum anlardan b r yd . İş dışında neler yapıyorsun? Gezmey çok sev yorum. Hemen hemen her hafta sonu mutlaka b r akt v teye katılıyorum. Futbolu çok sev yorum ve koyu b r Galatasaraylıyım. Ayrıca engell ler adına yapılan tüm spor akt v teler ne katılıyorum. Bu konuda yasal olarak devlet m z n b ze sağladığı b rçok ücrets z alan var bu alanları kend m sosyal olarak gel şt rmeye yönel k kullanıyorum. 28

Okumayı çok sev yorum, sosyal medyayı akt f olarak kullanıyorum gezd ğ m ve gördüğüm her yer n fotoğraflarını çek p paylaşıyorum. Sence 3 Aralık Engell ler Günü’nün farkındalığı ç n neler yapılmalı? Aslında öncel kle bugünün Engell ler Günü değ l 3 Aralık Farkındalık Günü olarak kutlanmasını ster m. Ben tüm engell arkadaşlarım adına b r şey söylemek st yorum. En başta söyleyeceğ m şey b zlere acımayınız yan acıyan gözlerle bakmayınız. B z el m zden gelen mücadeley fazlasıyla ver yo-

ruz. B ze b r ş ver rken güven n, engel m z var d ye o ş eks k yapacağımız düşünces ne kapılmayın. B zler n arkadaşları sadece engell olan b reyler değ l her nsan olab l r, b zlerle arkadaşlık yapmaktan çek nmey n. Bu arkadaşlıkları b ze acıdığınız ç n değ l gerçekten b r şeyler paylaşmak ç n yapın. Şu zamana kadar engel m sebeb le yaşadığım c dd b r olumsuz durum olmadı, belk de ﬁz ksel tüm faal yetler m yer ne rahatça get reb ld ğ mden

dolayıdır ama özell kle yürüme engell arkadaşlarım çok zorluk çekmekted rler. Bu nedenle ﬁz ksel engel bulunan arkadaşlarıma daha fazla destek ver lmes n ster m. B r gün değ l her gün

YANINIZDAYIZ Sürekl engell arkadaşların b ze uyum sağlamak zorunda olduğunun sanılması çok yanlış b r düşünced r. Kaldı k onların b z anlamak zorunda olduğunuzu sanmak se utancın en büyüğü. Eğer nsanlar meslek hayatları ç n yabancı d ller öğreneb l yorlarsa, şaret d l de aynı mantıkla öğren leb l rler. Hep m z eş t koşullarda yaşıyoruz. Ahmet g b b reyler bugüne dek fazlasıyla çaba gösterd . Vücut d l m z anlamaya çalışarak, dudak okumaya çalışarak, hayatlarını b z anlamaya çalışarak geç rd ler. Artık b zler kend m z onlara anlatab lmek ç n çabalamalıyız. Bunun ç n lla engell olmanız ya da çevren zde böyle b r yakınınız olması gerekmez. Sık sık d le get rd -ğ m z g b hep m z b rer engell adayıyız. Hayatın b zlere ne sunacağı h çb r zaman bell değ l. 3 Aralık Dünya Engell ler Günü’nün, engell kardeşler m z le lg l toplumsal farkındalığın artmasına, onların hayatlarını kolaylaştıracak yen ve sağlam adımlar atılmasına ves le olmasını d l yor, bütün engeller n sevg , saygı ve dayanışmayla aşılacağını hatırlatarak, tüm engell arkadaşlarımıza ve onların fedakâr a leler ne canı gönülden sevg ve saygılarımızı sunuyorum.

TERMAL TIP BİLİM DALI:

TIBBİ EKOLOJİ VE HİDROKLİMATOLOJİ

”

Ekoloj k, h droloj k, kl matoloj k, balneoloj k ve doğal tedav unsurlarının b l msel tıp d s pl n çer s nde nsan sağlığı üzer ne tedav ed c , rehab l te ed c , koruyucu ve genel y l k hal n sağlayıcı etk ler yle kullanan b r tıp alanıdır.

”

MAKALE

Dr. Fat h KARAARSLAN Gülhane Tıp Fakültes Tıbb Ekoloj ve H drokl matoloj ABD

TERMAL TIP BİLİM DALI:

TIBBİ EKOLOJİ VE HİDROKLİMATOLOJİ Ekoloj k, h droloj k, kl matoloj k, balneoloj k ve doğal tedav unsurlarının b l msel tıp d s pl n çer s nde nsan sağlığı üzer ne tedav ed c , rehab l te ed c , koruyucu ve genel y l k hal n sağlayıcı etk ler yle kullanan b r tıp alanıdır. Ülkem zde 6 yılık tıp eğ t m sonrasında tıpta uzmanlık sınavı le kazanılan ve sonrasında 3 yıl süren b r eğ t mle Tıbb Ekoloj ve H drokl matoloj uzmanı olunmaktadır. B r uzmanlık dalı olarak H drokl matoloj ’ n n kuruluşu 1938 yılına dayanır. Fransa’ da ç hastalıkları, gastroenteroloj ve h drokl matoloj alanında uzmanlaşmış b r hek m olan Prof. Dr. N hat Reşat Belger 1938 yılının Ocak ayında Yalova’ da Atatürk’ ün hek ml ğ n yapmış ve hastalığının tanısını koymuştur. 28 Kasım 1938 tar h nde İstanbul Ün vers tes Tıp Fakültes bünyes nde Atatürk’ ün vas yet üzer ne b r H drokl matoloj kürsüsü kurulmuş ve Prof. Dr. N hat Reşat Belger kürsü başkanlığına atanmıştır. Akadem k olarak k nc H drokl matoloj kürsüsü 1987 yılında Gülhane Asker Tıp Akadem s bünyes nde Prof. Dr. Olgaç Seber’ n başkanlığında kurulmuştur. Günümüzde 2016 yılından t baren Sağlık B l mler Ün vers tes Gülhane Tıp Fakültes bünyes nde 30

b r Profesör ve k doktor öğret m üyes le akadem k faal yetler ne devam etmekted r.

yanında yer almaktadır. Bu kaynaklar 36 °C – 45 °C sıcaklıklarda banyo uygulaması olarak kullanılmaktadır. Halkımızın kolayca ulaşım sağlayab leceğ bu doğal ş fa kaynaklarının, hek m kontrolünde b l nçl ve kür programı dah l nde kullanılmasıyla hem sağlığı y leşt r c , koruyucu hem de genel y l ğ n devamını sağlayıcı etk ler vardır.

Tıbb Ekoloj ve H drokl matoloj alanında balneoloj k termal ve/veya m nerall sular, pelo dler (tıbb çamurlar), radon, karbon d oks t, h drojen sülfür g b özel balneoloj k gazlar; kl msel/kl matoloj k faktörler (güneş ışığı, havanın nem , sıcaklığı, hareketler , havanın elektro- Sağlık bakanlığımızın da aramanyet k alanı g b ); ekoloj k fak- lıklarla yayınladığı ve en son törler (orman, den z, dağ ortamı Mart 2019 da yayımlanan Sağg b ); doğal organ k, norgan k lık Bakanlığı ruhsatlı kaplıcalar maddeler ve m neraller tedav l stes nde 37 l m zde 267 adet kaplıca tes s yer almaktadır. aracı olarak kullanılmaktadır. Sağlık Bakanlığı’ na bağlı hasÜlkem zde kaplıcalar ve pelo d taneler ve ün vers te hastanetedav ler ve d ğer balneoloj k teler m zde bulunan Tıbb Ekoloj dav ler n nsan sağlığı üzer ne ve H drokl matoloj pol kl n kleolumlu etk ler n n göster leb l- r m zde değerlend r len ve termes nde öneml yer olan ana- mal kür tedav s uygun görülen b l m dallarımız ve lg l uzman hastalarımıza Sağlık Bakanlıhek m arkadaşlarımızın katkıla- ğımızdan ruhsatlı termal kür rıyla termal sular ve tıbb ça- merkezler nde tedav alab lmemurların nsan sağlığı üzer ne, ler ç n sağlık raporları çıkarılözell kle de kas skelet s stem makta ve bu hastalarımıza terahatsızlıklarında etk nl ğ üze- dav (banyo - kaplıca bedel ), r ne çok sayıda çalışma l teratü- yol (en yakın ruhsatlı kaplıca tere kazandırılmıştır. Mevcut aka- s s ne ulaşım bedel ) ve gündedem k b r mler m zde de bu ça- l k bedeller Sosyal Güvenl k Kulışmalarımız devam etmekted r. rumu’ nca ödenmekted r. Tüm bu tes slerle lg l su anal z soJeotermal kaynaklı nsan sağlı- nuçlarının paylaşıldığı b r s sğı ç n kullanılab lecek sıcaklığa tem Sağlık Bakanlığımız taraget r lm ş bu doğal termal su fından nternet üzer nden akt kaynaklarımız ülkem z n dört b r ve ed lm ş olup steyen herkes

jesderg

https:// kapl ca.sagl k. gov.tr adres nden lg l termal tes s n suyunun n tel ğ , m neral çer ğ , end kasyon b lg ler (hang durumlarda, hang hastalıklarda faydalı g b ) ve banyo, çme, nhalasyon g b hang kullanım açılarından uygun olup olmadığı konularında b lg sah b olmaktadır. Termal tes sler m zde jeotermal enerj n n doğrudan kullanımıyla tes sler n ısıtılmasında ve balneoloj k uygulamalarda faydalanılmaktadır. Balneoloj k uygulamalar ç nde balneoloj k ban-

yolar ve bazı tes sler m zde toz pelo dler n termal suyla karışımıyla pelo d uygulaması başlıca kullanım alanlarıdır. Ankara Ayaş, Yalova Termal g b kaynaklardan çmece şekl nde de faydalanılab lmekted r. Ayrıca doğal maden suyu (m nerall su) kaynaklarımız sıcak ve soğuk çmece olarak kullandığımız kaynaklardır. Son yıllarda sağlık tur zm ç nde termal sağlık tur zm de önem kazanmıştır. Bu alanda çok sayıda sempozyumlar, çalıştaylar düzenlenmekted r. N -

tel kl termal tes s sayısının ve tes slerde yatak kapas tes n n artırılması, yerl ve yabancı tur ste h tap edecek kal tel tes sler n teşv k ed lmes , ler yaş tur zm nde termal tes sler n katkısı üzer ne hem Sağlık Bakanlığı hem de Kültür ve Tur zm Bakanlığımız üzer nden düzenlemeler yapılmaktadır. Jeotermal zeng nl ğ m z n termal sağlık tur zm ndek önem , değer her geçen gün daha y görülmekte, bu kaynaklarımızdan tam kapas teyle faydalanab lmek ç n lg l herkes n el n taşın altına koyması gerekmekted r.

XI. KÜRESEL ISINMA KURULTAYI İZMİR’DE YAPILDI Ekonom Gazetec ler Derneğ (EGD) XI. Küresel Isınma Kurultayı'nı 29 Kasım 2019 Cuma günü İzm r’de Tar h Havagazı Fabr kası Kültür Merkez ’nde gerçekleşt r ld . Kurultay, Yaşar Ün vers tes , Folkart, Coca Cola ve GENSED sponsorluğunda, www. kl mekonom s .org desteğ ve İzm r Büyükşeh r Beled yes katkılarıyla yapıldı.

HABER

uluslararası b r z rveye lk defa beled ye başkanları da davet ed lm ş oldu. Çünkü anlaşıldı k , bu mücadele hükümet kararları, mevzuat düzenlemeler veya yasalarla yürütülemez. Aşağıdan yukarıya sah plen lmes ve yerel yönet mlerle, vatandaşların dah l olması gereken b r süreçten bahsed yoruz. Pek çok hükümet n, doğaya zarar veren mevcut pol t kalarını değ şt rmemekte ısrarcı olduğunu görüyoruz. Oysa çecek suyumuz, soluyacak havamız ve üzer nde yaşayacağımız b r toprak kalmadıYerel yönet c ler n, gazetec le- ğında yönet lecek şeh rler ya da r n, s v l toplum örgütler n n tem- ülkeler de olmayacak. Dolayıs lc ler n n katıldığı toplantıda sıyla tüm karar ver c ler n bu süKurultay’ın sloganı olan ‘Tem z rece karşı derhal adım atması Enerj , Tem z Kentler’’ çağrısı gerek yor” ded . destek buldu. İkl m değ ş kl ğ nden en çok etKurultay'ın açılış konuşmalarını k lenecek şeh rler arasında EGD Başkanı Celal Toprak, Kü- İzm r’ n ön sıralarda yer aldığıresel Isınma Kurultayı Kom tes na d kkat çeken Soyer şu fadeadına Toyota Türk ye Pazarla- ler kullandı: “İnsanın havayla, ma ve Satış CEO’su Al Haydar suyla, kl mle, doğanın tüm b l Bozkurt, EBSO Yönet m Kurulu şenler yle dost olduğu b r kent Başkanı adına EBSO Enerj yaratmayı en başından ber heGrubu Başkanı Muhs n Dön- defl yoruz. Bu nedenle sadece mez ve İzm r Büyükşeh r Bele- nsanların değ l, yanı başımızdak ﬂam ngoların da başkanı d ye Başkanı Tunç Soyer yaptı. olacağımı fade etm şt m. Doİzm r Büyükşeh r Beled ye Baş- ğaya uyumlu b r yerel yönet m kanı Tunç Soyer, Ekonom Ga- anlayışını nşa etmek ç n strazetec ler Derneğ ’n n 11 yıldır tej hazırlıyor ve adım atıyoruz. gerçekleşt rd ğ kurultay le İkl m değ ş kl ğ ne uyum sağlasah p olduğu v zyonu gösterd k- yacak pol t kalar gel şt rmek ç n ler n d le get rd . Soyer, “Ekolo- lk olarak İkl m Değ ş kl ğ Da re j k yıkım, nsanın kend n doğa- Başkanlığı’nı kurduk. Sera gazı nın sah b görmes sebeb yle em syonumuzu yüzde 20 azalttüm yaşamımızı tehd t ed yor. ma taahhüdümüzü, İkl m ve Doğada yarattığımız her tahr - Enerj İç n Başkanlar Sözleşbat kl mde yarattığı etk yle hep - mes yle 2030’a kadar yüzde 40 m z etk l yor. Toplumların farklı oranında em syonumuzu azalkes mler nden nsanlar karşı kar- tacağımız şek lde yen led k. Yaşıya olduğumuz bu tehd tten ge- şanab l r İzm r ç n güneş enerj zegen m z korumak ç n uzun s nden elektr k üret m n arttırsüred r çalışıyor. 2015 Par s mayı öncel kler m z arasına koyİkl m Z rves ’ne devlet başkanla- duk. Bu doğrultuda, Menderının yanı sıra beled ye başkan- res’tek Solar Çamur Kurutma ları da davet ed ld . Bununla Tes s ’n n, Bayraklı Ekrem Akur32

gal Yaşam Parkı ve Spor Salonu’nun, Seyrek Hayvan Barınağı’nın Selçuk Katı Atık Transfer İstasyonu’nun çatılarına güneş santraller kurduk. ESHOT filomuzda bulunan 20 elektr kl otobüsü, yılbaşında 40’a çıkarıyoruz. ESHOT’un Buca’dak atölye b nalarına bunların elektr k ht yaçlarını karşılamak ç n güneş santraller kurduk.” İzm r’de sağlıklı, güven l r ve tem z ulaşım yöntemler n kullanmayı amaç ed nd kler n vurgulayan Soyer, “İzm r’ ‘Dem r ağlarla örüyoruz’ demem z n neden , sağlıklı, güven l r ve tem z ulaşım yöntemler n İzm r’de hak m kılmaya çalışmaktır” ded . Al ağa İtfa yes ’nde 68, Bergama Mezbahasın ’da 74 ve Uzundere Çok Amaçlı Spor Salonu’nda 35 k lovat gücünde güneş enerj s santral kurmak ç n çalışma başlattıklarını aktaran Soyer, yen doğan her bebek ç n fidan d kecekler n de söyled . Soyer, “Geçt ğ m z hafta Harmandalı’da açtığımız b yogaz tes s le atıktan enerj üretme devr n başlattık. Bergama, D k l , Kınık ve Al ağa’da da dört yen atık tes s n en kısa zamanda hayata geç receğ z. Türk ye ve dünyanın en güzel doğal alanlarından Ged z Deltası’nın UNESCO Dünya M rası L stes ’ne alınması ç n resm başvurumuzu yaptık. Ülkem z n her tarafında karşılığını gördüğümüz ağaçlandırma çalışmalarımız tüm hızıyla sürüyor. Bu kapsamda İzm r’de doğan her b r bebek ç n b r fidan d keceğ z. Bebekler m z, kend ler ç n d k len ağaçlarıyla büyüyecek. 35 yaşayan park kurarak, bunları yeş l kor dorlarla kırsal alanlara bağlamayı hedefl yoruz. Bu ve benzer buluşmaların artması üm t ed yoruz” fadeler n kullandı.

jesderg ğ n önüne geçel m d yerek h br t teknoloj y uyguluyor. Marka fabr kalarında yen leb l r enerj kullanmaya çalışıyoruz” ded . EBSO Yönet m Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar adına EBSO Başkan Yardımcısı Muhs n Dönmez katıldı. İnsanların şeh rleşmeye başladığı günden t baren dünyanın kader n n farklı yönde lerlemeye başladığını d le get ren Dönmez, “Yapılan çalışmalarda küresel ısınmanın büyük oranda nsan kaynaklı olduğuna da r kanıtlar, her geçen gün daha da güçlenmekted r. Kasım ayında ülkem zde mayıs ayını yaşıyor olmamızın sebeb küresel ısınmadır. Doğaya zarar vermeden ht yaçlarımızı karşılayab l r z. İzm r yen leb l r enerj de çok büyük avantaja sah p. Ege Bölges Sanay Odası olarak sorumluluğumuzun farkındayız” d ye konuştu.

EGD Yönet m Kurulu Başkanı Celal Toprak, konuşmasında, “11 yıl önce kl m değ ş kl ğ konusunda farkındalığa katkı yapmak ç n yola çıkmıştık. İkl m değ ş kl ğ ayrım yapmadan tüm nsanlığı etk l yor. Hep m z aynı gem dey z. Bu kötü g d şe dur demek ç n herkes n el n taşın altına koyması lazım yoksa yarın çok geç olacak. B z b r gazetec örgütü olarak el m z taşın altını koyduk. Gençler adına söz alan l se öğBu mücadeleye omuz verd k” renc s Gamze Ece Akç n, “Dünyamız ç n çok öneml olan İfadeler n kullandı. küresel ısınma b zler der nden Küresel Isınma Kurultayı Ko- etk l yor ve etk leyeme devam m tes adına söz alan Türk ye ed ecek b r şek lde dur demezPazarlama ve Satış A.Ş. CEO’ sek gelecek yıllarda o b z m su Al Haydar Bozkurt se “Do- sonumuzu get recek. Küresel ğa ç nden nsanı aldığınız ısınmaya dur de” ded . zaman kend denges n çok güzel kuruyor ve kend s n sü- SORUNLAR ÜÇ AYRI rekl yen l yor. Bütün bu olayı OTURUMDA ELE ALINDI yaratan b z z. Bu konuda önlem almak ç n el m zden gele- Açılış konuşmalarının ardınn yapmalıyız. B z çocuklarımı- dan Kurultay'ın ‘Tem z Enerj , zı sokakları k rletme d ye yet ş- Tem z Kentler Medyanın Bakıt r yoruz. Japonlar sokakta çöp şı’’başlıklı lk oturumuna geç lgörürsen al çöpe at d yerek ye- d . Yaşar Hold ng Yönet m Kut şt r yor. Bu nedenle Japon- rulu üyes - İcra Başkanı Mehya’da sokaklar tertem zd r. met Aktaş yönet m nde gerMarkamız kend yarattığı k rl l - çekleşt r len oturumun konuşğ n ve küresel etk n n çok far- macıları; Cumhur yet Gazetekında. Bundan 50 yıl önce araç s Ege Tems lc s Tuncay Molsayısının artacağını ön görü- lave soğlu, T caret Gazetes yor ve kend yarattığımız k rl l - Yazı İşler Müdürü Cemal

Tükel, Yen Asır Ekonom Köşe Yazarı Gonca El bol,Anadolu Ajansı Enerj Muhab r Ebru Şengül Çevr oğlu, TRT - Gazetec Köşe Yazarı Ahmet Aydın Akansu oldu. Kurultay'ın k nc oturumunda se ‘’Tem z Enerj , Tem z Kentler Ekonom Dünyası’nın Bakışı'' konusu ele alındı. - İzm r Gazetec ler Cem yet 2. Başkanı- EGD İzm r Tems lc s D lek Gapp ’n n yönet m nde gerçekleşt r len oturumun konuşmacıları; GENSED Başkan Yardımcısı Tolga Özdem r, EBSO Enerj Grubu Başkanı Muhs n Dönmez, Skal İzm r Başkanı Emre Gezg n, ESİAD Yönet m Kurulu Başkanı Fadıl S vr , İZKA Genel Sekreter Dr. Mehmet Yavuz oldu. Kurultay'a ‘Tem z Enerj , Tem z Kentler Yerel Yönet mler n Bakışı’’ başlıklı forumla devam ed ld . Ekonom Gazetec ler Derneğ Başkanı Celal Toprak'ın yönet m nde gerçekleşt r len forumun katılımcıları se şöyle oldu: Karşıyaka Beled ye Başkanı Op. Dr. Cem l Tugay, Urla Beled ye Başkanı Burak Oğuz, Coca-Cola İçecek Kurumsal İl şk ler D rektörü / B rleşm ş M lletler Küresel İlkeler Sözleşmes Yönet m Kurulu Üyes Servet Yıldırım, Yaşar Ün vers tes ’nden Prof. Dr. Şevk naz Gümüşoğlu. EGD XI. Küresel Isınma Kurultayı katılımcılara ver len ''Sert ﬁka Tören '' le son buldu. Bu farkındalık yaratan etk nl k ç n Enerj Gazetec ler Derneğ ne ve emeğ geçen herkese teşekkürler m z sunarız. Kaynak: EGD 33

ENERJİ SANTRALLERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ 21. yüzyılla b rl kte enerj , nşaat, sanay , çevre, otomot v ve d ğer sektörler büyük b r hızla büyürken r sk faktörler de aynı hızla artmıştır. Son zamanlarda haberlerde çokça rastladığımız yangın da bu r sk faktörler n n başında olup en tehl kel r sk sınıfına g rmekted r. Endüstr n n gel şmes yle, tes sler daha kompleks hale gelm ş, enerj üreten ün teler ve üret m mak neler daha da büyüyüp değerler artmış bununla doğru orantılı olarak tehl kel k myasal ürünler n kullanımı da artmıştır. Dolayısıyla yangını önlemek ve kontrol altına almak da daha zor ve karmaşık b r hale gelm şt r. Özell kle enerj santraller nde yangın, hızlı b r şek lde algılanıp, doğru b r şek lde kontrol altına alınmazsa, dak kalar çer s nde ölümcül ve daha büyük kayıplara neden olab l r. Yanıcı / parlayıcı sıvılar, yanıcı tozlar, yoğun elektr ksel alanlar, büyük m ktarlarda yakıt çeren alanlar, depolama alanları, kablo kanalları, trafolar, d zel jeneratör odaları, elektr k odaları, yakıt tankları g b enerj santraller nde bulunan r sk mahaller n n yangından korunması ç n kapsamlı b r yangın korunum senaryo ve s stem n olması gerek r. Yangını b r mahalde tutab lmek ç n nşaat aşamasında yangın bölgeler oluşturulması doğru ve etk n söndürme s stemler n n terc h ed lmes , erken algılama ve uyarı s stemler n n kullanılması, algılamaya bağlı olarak söndürme s stem n n devreye g rmes çok öneml d r.

A YANGIN GÜVENLİK SİSTEMLERİ SAN. TİC. A.Ş. 35 yıllık sektör tecrübes yle ve alanında uzman kadrosuyla enerj santraller n n yangın danışmanlığı, projelend rmes , anahtar tesl m taahhüt, uygulama ve uygulama sonrası per yod k bakımı A YANGIN tarafından yapılmaktadır. A YANGIN, Jeotermal, H droelektr k, L ny t, Doğalgaz, Rüzgâr, B okütle ve Güneş Enerj Santraller nde büyük öneme sah p olan tankların ve trafoların yangından korunması le lg l süreçler n, beled ye ve tfa yeden yangın onaylarını alarak “EPDK (Enerj P yasası Düzenleme Kurumu), ETKB (Enerj Tab Kaynaklar Bakanlığı)” ve uygulama ve projeler n d ğer yetk l kuruluşlara onaylatarak b rçok çalışma yapmıştır. A YANGIN, nsansız mekânlarda algılama ve otomat k devreye g rme ve en erken ve kısa sürede kes nt s z müdahale le hasarsız söndürme özell ğ nden dolayı, enerj santraller nde kullanılan ve Tem z Gazlı söndürme s stemler le sulu ve köpüklü söndürme s stemler g b b rçok uygulama ve s stem kurulumlarını NFPA standartlarına uygun olarak yapmaktadır. Kurduğu ve tak b n gerçekleşt rd ğ enerj santraller n n per yod k ya da steğe bağlı, bakım ve onarımı ç n üç ayrı bölgede, tüm Türk ye’ye 7/24 h zmet veren tekn k serv s ek pler m z bulunmaktadır. Çevreye duyarlı, müşter odaklı yen nes l ürün teknoloj ler n n araştırılması ve gel şt r lmes ç n AR-GE ve ÜRGE çalışmalarına devam eden A YANGIN, Cumhur yet m z n 100.yılı ç n hedeﬁn , sektörle lg l özel ürünler n gel şt r lmes ve yen ürünler n belgelend rme ve sert ﬁkasyonlarının alınması, dünyadak hracat pazar payının arttırılması ve Türk ye yangın sektöründek l der konumunu korumak olarak bel rlem şt r.

www.ayg.com.tr

MAKALE

FARKINDA OLMAK B rçoğumuz farkında olmasak da, 2002 yılından bu yana 11 Aralık'ta “Uluslararası Dağ Günü” kutlanıyor. B rleşm ş M lletler 2002 yılını Uluslararası Dağ Yılı ve 11 Aralık tar h n de Uluslararası Dağ Günü lan etm ş olup dağların korunmasının önem n ortaya koymuştur. Bu özel günün amacı dağların önem konusunda farkındalık yaratmak, dağlarda yaşayan ve geç m n buradan sağlayan nsan topluluklarının sorunlarına d kkat çekmek, yeş l ekonom y güçlend rmek, dağ canlı yaşamını korumak ve gel şt rmekt r. Ve ayrıca dünyada k , ç leb l r su kaynaklarının yarısından fazlası dağlardadır. Dünyadak bütün neh rler de dağlardan doğmaktadır. Tüm bu g r ş mler n temel nde doğayı koruyacak ve doğaya sah p çıkacak duyarlı, eğ t lm ş nsanların kazanımı ve çevre eğ t m ne katkıda bulunmaları amaçlanmıştır. Geçm ş yılların Uluslararası Dağ Günü temaları şöyled r: Dağ Tarımı (2014), Daha İy B r Geç m İç n Dağ Kaynaklı Ürünler n Desteklenmes (2015), Dağ Kültürler : Çeş tl l ğ Kutlamak ve K ml kler Güçlend rmek (2016). ‘Baskı Altındak Dağlar:

İkl m, Açlık ve Göç’ (2017), ‘İçt ğ m z Sudan Yed ğ m z Bes ne’ (2018). 2019 yılına geld ğ m zde se BM, bu yılın temasını Gençl k ç n Dağlar olarak bel rled . Tüm dünyanın geleceğ nde bel rley c b r rolü olan dağlar hakkında farkındalık yaratmak ve b lg lenmek başta kırsalda yaşayan gençler n geleceğ olmak üzere tüm gençl ğ n geleceğ n lg lend r yor. Dağların değer konusunda B rleşm ş M lletler, bu yıl gayet doyurucu açıklamalar yaptı. Dağlar, dağlarda yaşayan nsanların dünyanın genel açısından önem n anlatan rakamlar paylaşan BM, tüm bunları özetleyen kısa b r graﬁk an masyon v deosu da yayınladı. V deoda açıklanan ver lere göre dünyadak karaların dörtte b r dağlardan oluşuyor ve dağlar, ç leb l r tem z suyun %70’ n sağlıyor. Ayrıca tarım, hayvancılık ve ekos stem n yen lenmes nde de en büyük payın sah b .

Editörün Kaleminden... Ve bu dağlarda yaşayan nsanların toplamı se 1 m lyar c varında. V deoda bu 1 m lyar nsanın çoğunluğunun şu anda yoksul b r yaşam sürüdüğü bel rt l yor. Pek , bu ne anlama gel yor? Göç. Gerek ekonom k gerekse de küresel ısınma ve kl m değ ş kl ğ neden yle ekoloj k sebeplerden dolayı yoksullaşan ve hayatı zorlaşan bu nsanlar, yer değ şt rmek zorunda kalıyor. Dağ toplumlarının yaşadıkları ve alışkın oldukları yer terk ederek kentlere göç etmek zorunda kalmalarının kötü sonuçlarının lk tab k d rekt o nsanların kend ler n n kentte yaşadıkları zorluklardır. Ancak bu durumun tüm dünyayı etk leyen sonuçları da var ve bu kötü sonuçlar, artarak sürmeye devam ed yor. BM’n n v deosunda bel rtt ğ g b kl m değ ş kl ğ neden yle ve dağ nsanlarının göçüyle tarım, tem z su, hayvancılık zarar görürken ant k kentler ve kültürel hafıza da tehd t altında kalıyor. Bunu önlemek ç n ne yapılması gerek yor? Hep m z n yaşamında karbon ayak z n daha aza nd rmek ç n b reyden topluma b r yaşam tarzı değ ş kl ğ ne ht yacımız var.

HABER

JEOTERMAL YATIRIMLARA ETİK KURULU GÖZETİMİ Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER) Başkanı Al Kındap, jeotermal yatırımların çevreyle en uyumlu şek lde yapılıp şlet lmes n gözet p denetlemek üzere b r et k kurulu oluşturduklarını açıkladı. Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER), bu alandak yatırımların ekonom k, sosyal ve doğal çevreyle en uyumlu şek lde yapılıp şlet lmes n gözet p denetlemek üzere b r et k kurulu oluşturuyor.Türk ye’n n elektr k üret m tes sler ç nde jeotermal santraller n n (JES) sayısı ve ağırlığı g derek artıyor. Yaklaşık 1500 MW le toplam kurulu güçtek payı yüzde 1.5’ aşan JES’ler n elektr k üret m ndek payı se yüzde 3’lere ulaştı. Kes nt s z b r kaynak olması neden yle d ğer yerl ve yen leneb l r kaynaklardan daha etk l kabul ed len jeotermale yönel k eleşt r ler de de ortaya çıkıyor. Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER) Başkanı Al Kındap’a, sektörün durumunu, sorunlarını ve beklent ler n sorduk. Anlaşılan JESDER bugüne kadar adını koymadan üyeler nezd nde yürüttüğü çevre hassas yet çalışmalarını, artan eleşt r ler n de etk s yle kurumsal b r k ml ğe büründürecek. İşte Kındap’a sorularımız ve aldığımız cevaplar: Jeotermal elektr k yatırımları nereden geld , nereye g d yor? Aslında jeotermal alanındak çalışmaları yaklaşık 40-50 sene önce MTA başlatmış. Ama bunlar sondaj ve arama faal yet yle sınırlı kalmış. Daha sonra jeotermal ruhsatı alımının ve MTA’nın el ndek sahaların b rtakım teşv k ve destek mekan zmaları eşl ğ nde özel sektöre açılmasıyla, sektör geçt ğ m z 10 senede yoğun b r yatırımcı lg s yle karşılaştı. Bu sayede 35 sene önce Den zl ’n n Kızıldere bölges ndek 15 megavat’lık (MW) lk tes sle le başlayan jeotermal elektr k santral alanındak kurulu gücümüz bugün 1526 MW’ye ulaştı. Elektr k üret m açısından jeotermal n önem ned r? Çok öneml , çünkü b r kere jeotermal yerl ve ye-

n leneb l r b r kaynak. Dolayısıyla elektr k üret m nde dışa bağımlılığımızı azaltıyor. Jeotermal kaynaklar açısından dünyanın en zeng n ülkeler arasındayız ve bu zeng nl ğ dışa bağımlılıktan kurtulmak ç n kullanab l r z. Jeotermal n elektr k dışı kullanımı nasıl? Bugün çoğunluğu Batı Anadolu’da olmak üzere 100 b nden fazla konut jeotermal le ısınıyor. Yaklaşık 5000 dönümlük sera ısıtması var. Ayrıca çok sayıda termal tur zm alanı ve bu bölgede b rçok kaplıcalar var. Dolayısıyla tur zmde de c dd b r katkısı var. B z bu zeng nl ğ ülken n genel ne yaymak, jeotermal yatırımlarını daha da arttırarak ülken n kalkınmasına ve gel şmes ne öneml katkı sunmak st yoruz. Jeotermal yatırımlarının çevreye zararı yok mu? Elbette her ekonom k faal yet n çevre üzer nde b r takım etk ler var. Öneml olan bunları m n muma nd rerek söz konusu faal yetler sürdürüleb l r kılmak. Bugün JES kurulu gücünde en büyük oyuncu 3500 MW le ABD. Bu rakama 60 yılda ulaşılmış. Bu kadar uzun sürede hayata geç r nce etk ler daha sınırlı ve daha az görünür olmuş. Ama b z 10 senede çok hızlı yol kat ett k. Türk ye’ de b r yılda toplam 140 petrol ve doğalgaz sondajı hedeflen rken b z bazı yıllar 200 ün üzer nde jeotermal sondajı yaptık. Bu kadar yoğun çalışmanın olumsuz yansımaları oldu. Ama yaşananlardan alınan derslerle b r takım tedb rler, yen regülasyonlar devreye sokuldu. Yatırımcılar g derek çevredek nsanlara, ekonom k çabalarına, ekonom k faal yetler ne, tarıma zarar vermeyecek şek lde hareket ed yor. Gerek faal yet yoğunluğunun azalması, gerekse alınan önlemler jeotermal faal yetler n yansımalarını esk ye göre çok düşük sev yeye nd rd .

jesderg Ama JES’lere yönel k tepk ler artıyor sank ? Tepk ler değ l de yansımaları artıyor d yeb l r z. Bunda esk den yaşanmış bazı olumsuzlukların etk s var tab . K m yerel unsurlarda sank düzeltme tedb rler ne rağmen sank hâlâ olumsuzluklar devam edecek g b b r algı olsa da JESDER olarak bu algıyı gerçek b lg ler ışığında değ şt rmeye çalışıyoruz. İş n doğrusunu, gerçeğ asla göz ardı etmeden, saklamadan vatandaşla yüz yüze, yan yana gel p anlatmaya çalışıyoruz. Aldığımız tepk ler , y leşt rmeler , kend ler ne aktararak artık o gördükler , o yaşadıkları şeyler n b r daha olmayacağını, o şek lde cereyan etmeyeceğ n anlatıyoruz. Yan bu alanda b r sulh yapmaya, b r karşılıklı uzlaşma noktasına g tmeye çalışıyoruz. JESDER sahadak sorunlar konusunda neler yapıyor?

sanlar b r şek lde, böyle b r kurulda b r araya gels nler ve derneğ m z adına b r takım öner lerde bulunsunlar sted k. JESDER Et k Kurulu nasıl çalışacak? Öncel kle Et k Kurul bell lke ve kurallarla hareket edecek. Bu lke ve kuralları hazırlayıp kamuoyuna da açıklayacağız. Sonra da dernek olarak bunlara uyulup uyulmadığının denet m n ve tak b n yapacağız. İşte Et k Kurul’dan amaç budur. Yan geleceğe hazırlık yapmak, yaşanan sorunlardan ders alarak geleceğe yönel k hareket tarzını bel rlemek, şek llend rmek. Bu çalışmaların sonuçları ortaya çıktıkça da kamuoyu le medya le paylaşmayı ve olumlu yansımalarını almayı hedefl yoruz. JES’ler n elektr k üret m ndek payı nereye doğru g d yor?

JES’ler n kurulu güçte payı yüzde 1.5 ama üret len elektr ktek payı bunun k katı. Çünkü jeotermal santraller baz yük, yan kes nt s z yüzde 96 g b b r kapas te faktörü le çalışıyor. Oysa rüzgar ve güneş enerj s nde bu oran çok düşüktür. Tab b z y ne de JES’ler n mevcut katkısını yeterl saymıyoruz. Çünkü çok daha yüksek b r potans yel var ve bu nedenle Çünkü teknoloj gel ş yor, yatırım şekl , lo- yatırımımızı devam ett rmeye çalışıyoruz. kasyonu, yatırımcıların profil değ ş yor değ ş yor. Dolayısıyla b z de bazı sorun- JES elektr ğ ne yen dönemde ne kaların çözümünü yatırımcılara ya da darlık b r fiyat alım garant s bekl yorbaşka aktörlere bırakmayıp dernek ola- sunuz? rak b zzat ele almaya karar verd k. Uygulamadak k lovatsaat başı 10.5 cent’l k fiyat ver ld ğ nde elde MTA’nın çaPek JEDER b zzat neler yapacak? lışmalarının sonuçları vardı, bel rs zl k B r kere çözümü mevzuat düzenlemele- azdı. Bugün hem araştırılmamış sahar ne, regülasyonlara bırakmayı doğru bul- lardak potans yel n tesp t gerek yor hem muyoruz. Çünkü ne kadar y yasa yönet- de mevcut sahalarımızdak jeotermal sumel k çıkarırsanız çıkarın, halkın sorunu- ları daha der nlerden çekmeye başladık, nu b reb r çözem yorsunuz, gr alanlar ka- yan mal yetler yükseld . Dolayısıyla mevlıyor. Bunlardan hareketle JESDER ola- cut alım fiyatının yükselt lmes , yükselt lrak b r “et k kurulu” oluşturalım ded k. Ku- m yorsa da öncel kle r skl kısımlarda, rulda hem dernek üyeler nden s mler arama ve sondaj kısımlarında başka hem de b l m nsanları yer alacak. Bu n- bazı destekler n ver lmes gerek yor. Jeotermal yatırımların yoğunlaştığı bölgelerde geçm ş 10 yılda yapılanlardan kaynaklanan sorunların pek çoğunu yatırımcılar özel nde çözdük. Ama hâlâ çözemed kler m z var mı, yarın başka sorunlar çıkar mı sorularına cevap bulup proakt f davranmak st yoruz.

HABERLER

TÜRKİYE'NİN JEOTERMAL ENERJİSİNE

ÖVGÜ

Avrupa Jeotermal Enerj Konsey Genel Sekreter Ph l ppe Dumas "Jeotermalde 10 yıldan kısa sürede b n megavatı aşan yüksek b r kapas teye ulaşıldı" ded . Avrupa Jeotermal Enerj Konsey Genel Sekreter Ph l ppe Dumas, Türk ye'de jeotermal enerj kurulu gücünde 10 yıldan kısa sürede b n megavatı aşan b r kapas teye ulaşıldığını bel rterek, çevre, artan elektr k taleb , kaynağa l şk n b lg b r k m g b faktörler n bu büyümede rol oynadığını vurguladı. Dumas, Uluslararası Jeotermal Enerj Kongres ve Fuarı'nda AA muhab r ne yaptığı değerlend rmede, Türk ye'n n hızlı büyüyen ekonom s ve artan elektr k ht yacıyla d ğer Avrupa ülkeler nden ayrıştığını söyled . Bu ht yacın karşılanması ç n enerj taleb n n yerl ve tem z kaynaklardan sağlanması gerekt ğ n fade eden Dumas, "Bu nedenle jeotermal enerj Türk ye'n n artan elektr k ht yacının karşılanması ç n faydalı b r kaynak. Jeotermal enerj , yen leneb l r kaynaklar arasında baz yük enerj üret m yle en st krarlı kaynaklardan b r ." d ye konuştu. Dumas, Türk ye'n n jeoloj ve t caret g b konularda öneml b lg b r k m ne sah p olduğunu fade ederek, şöyle devam ett : "Türk ye, jeotermalden önce petrol ve gaz aramacılığında tecrübeye sah pt . Garant tar feler açıklandığında herkes Türk ye'n n jeotermaldek gel şmes nde k l t faktörün bu tar feler olduğunu düşünüyordu. Jeotermalde 10 yıldan kısa sürede b n 40

megavatı aşan yüksek b r kapas teye ulaşıldı. Elver şl b r çevre, artan elektr k taleb , kaynağa l şk n b lg b r k m ve projeler n oluşturulmasında yer alan aktörler Türk ye'dek jeotermal sektörünün hızlı büyümes nde etk l oldu. "

Türk ye'n n jeotermal enerj de üret c lerden serv s ş rketler ne c dd b r büyüme yakaladığına d kkat çekerek, bugün Türk ye'de tecrübel b r sektör ve uluslararası alanda kend n gösteren b rçok ş rket bulunduğunu d le get rd .

"JEOTERMALİN PAYI EN AZ YÜZDE 10 OLMALI”

Jeotermal enerj projeler ndek r sklere değ nen R chter, Türk ye'de tartışılan kaynak r sk , santraller n şlet m ve çevresel etk g b konuların d ğer ülkelerde de tartışıldığını aktardı.

Türk ye'dek jeotermal projeler ve yatırımlarındak r sk unsurlarının d ğer ülkelerden çok farklı olmadığını bel rten Dumas, proje önces nde r sk unsurlarının y tesp t ed lmes gerekt ğ ne şaret ett . Dumas, Türk ye jeotermal sektöründe yakalanan vmen n daha üst sev yelere çıkarılab leceğ ne şaret ederek, "Jeotermalde artık daha büyük projeler yapılacak, dolayısıyla bu projeler n doğru projeler olduğundan em n olmalısınız. Gelecekte Türk ye'de artık 1600 megavatlık değ l, bunun b rkaç katı büyüklüğünde kurulumlardan bahsedeceğ z. Türk ye ç n mesele artık bu kurulumu artırmak değ l. Potans yel çok büyük ama jeotermal n elektr k üret m ndek payı küçük. Bu pay en az yüzde 10 sev yes nde olmalı." değerlend rmes nde bulundu. "SÜREÇ YENİDEN HIZLANACAK” Uluslararası Jeotermal B rl ğ Başkanı Aleksander R chter se

R chter, bunun bazı bel rs zl klere yol açtığını bel rterek, "Çevresel etk n n azaltılması, santrale komşu toplulukların sürece dah l ed lmes öneml faktörler. Karbon salımı da öneml b r konu ancak farklı projeler kapsamında çalışılıyor." ded . Garant tar feler ne l şk n mevcut bel rs zl ğ n de r sk oluşturduğunu anlatan R chter, şunları kaydett : "Garant tar fler n n devamına l şk n açıklamaların gec kmes sektördek büyümey yavaşlattı. Geçen yıllarda yıllık yaklaşık 200 megavatlık kapas ten n eklend ğ n gördük. Garant tar feler açıklanır açıklanmaz, sürec n yen den hızlanacağını düşünüyorum. Türk ye'n n jeotermalde 5-7 yılda 2 b n 500 megavat hedeﬁne ulaşab leceğ ne nanıyorum." Kaynak: Hürr yet

jesderg

KINDAP: 2020 SONRASI JEOTERMALE DESTEKLE KAPASİTE İKİ KATA ÇIKAR JESDER Başkanı Al Kındap, 2020 sonrası YEKDEM mekan zmasının devamı hal nde jeotermalde kurulu gücü sadece Batı Anadolu’da mevcut kurulu güç kadar arttırma şansına sah p olunacağını söyled . JESDER Başkanı Al Kındap, 2020 sonrası YEKDEM mekan zmasının devamı hal nde jeotermalde kurulu gücü sadece Batı Anadolu’da mevcut kurulu güç kadar arttırma şansına sah p olunacağını söyled .Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ Başkanı Al Kındap, jeotermal n Türk ye’de yen leneb l r enerj alanında lk çalışmaların yapıldığı yüksek potans yele sah p b r alan olduğunu ve 2005 yılında çıkan yen leneb l r enerj kaynaklarının desteklenmes ne l şk n yasa le hızlı b r şek lde gel şerek dünya rekoru kırdığını bel rterek, “Bunun arkasındak temel neden destek mekan zmasının olması. Şu an kurulu gücün dışında yaklaşık bu kadar daha kapas ten n de keşﬁn yapıp yatırıma hazır hale get r-

d k. 2020 sonrası YEKDEM mekan zmasının devamı hal nde sadece Batı Anadolu’da bu kadar daha kapas tey kazandırma kapas tes ne sah b z” ded . JEOTERMALE TEŞVİK SÜRELERİ DAHA UZUN OLMALI Türk ye Enerj Z rves kapsamında düzenlenen oturumda yaptığı değerlend rmede jeotermal n b r çok yan alanları da olduğuna d kkat çeken Kındap, “Türk ye’n n genel ne bu s stem yaydığımız zaman çok fazla b r potans yel hayata geç reb l r z. Şu an el m zde öneml keş fler var bunların b r kısmı hayata geç r ld b r kısmı da geç r lemed . Jeotermalde ölçüm süreler d ğer yen leneb l r enerj kaynaklarına göre daha uzun ve beş-altı yılı bulab l yor. Y ne jeotermal aynı zamanda keş fler n z adım adım gerçekleşt rme zorunluluğunu çer yor. Dolayısıyla bu da teşv k süres n n daha uzun süre olmasını gerekt r yor” ded .

JEOTERMAL SERACILIKTAN EKONOMİYE 300 MİLYON TL KATKI Türk ye’n n lk Jeotermal İht sas Organ ze Sera Bölges ’nde yer tahs sler tamamlandı, jeotermal ısıtmalı seracılık yatırımları başladı. Bölgen n ekonom ye yıllık 300 m lyon TL’l k katkı sunması beklen yor. Den zl ’n n Sarayköy lçes nde kurulan Türk ye’n n lk Jeotermal İht sas Organ ze Sera Bölges ’nde (JEOSEB) araz sah pler ne tahs s belgeler ver ld . Yaklaşık 600 k ş ye st hdam sağlayacak Sarayköy JEOSEB’n n Türk ye ekonom s ne yılda doğrudan 100 m lyon l ralık katkı sunması bekl yor. Dolaylı etk ler yle b rl kte st hdam sayısının 1500’ü, ekonom k katkının se 300 m lyon l rayı aşab leceğ hesaplanıyor.Sarayköy JEOSEB’n n ısıtması, lçede bulunan Zorlu Enerj ’ye a t jeotermal elektr k santral tarafından sağlanacak. Böylece seralarda şletme mal yet , alternat f yakıtlara göre yüzde 30-40 azaltılmış olacak. TARIMDA MALİYETLERİ MİNİMİZE EDECEK” JESDER Başkanı ve Zorlu Enerj Genel Müdürü

Al Kındap, önümüzdek dönemde Aydın’ın Efeler ve Germenc k, Man sa’nın Alaşeh r lçeler nde de JEOSEB’ler n devreye g receğ n vurguladı. Al Kındap “Tarımın geleceğ kontrollü tarımda. Türk ye tekton k yapısı neden yle kontrollü tarımda büyük b r avantaja sah p. Z ra çok zeng n jeotermal kaynaklarımız var. Jeotermal ısıtmalı seracılığın gel şmes yle tarımsal üret mde mal yetler m n m ze edeceğ z” d ye konuştu. TAHSİS BELGELERİ TÖRENLE VERİLDİ Sarayköy JEOSEB’de altyapı yatırımları geçt ğ m z yıl tamamlandı. Bu yıl bölgedek parselasyon çalışmaları yapıldı. Parselasyonun tamamlanması sonrasında bölgede üret m yapacak ç ftç lere yer tahs sler yapılıp, tahs s belgeler de törenle ver ld . Törene Den zl Val s Hasan Karahan, Den zl Büyükşeh r Beled ye Başkanı Osman Zolan, JESDER Başkanı Al Kındap, Val Yardımcıları, İl Tarım Müdürlüğü yetk l ler , Sarayköy Beled ye Başkanı Ahmet Necat Özbaş katıldılar. Kaynak: Enerj Günlüğü 41

HABERLER

11. AVRUPA JEOTERMAL DOKTORA GÜNÜ, 2020 YILINDA İLK DEFA TÜRKİYE'NİN EV SAHİPLİĞİNDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK! Pamukkale Ün vers tes Jeotermal Uygulama ve Araştırma Merkez 'nde 24-26 Şubat 2020'de gerçekleşt r lecek olan organ zasyon, jeotermal enerj alanında doktora yapan her araştırmacının katılımına açık olacaktır.

Geçt ğ m z yıllarda Almanya, İtalya, İzlanda, Macar stan, Hollanda ve İsv çre’de yapılan organ zasyon bu yıl, jeotermal enerj de toplam 1498 MWe kurulu güce sah p ülkem zde, jeotermal n kalb Den zl ’de gerçekleşt r lecekt r. Geleneksel olarak organ zasyon, l sansüstü eğ t m n sürdüren araştırmacılar tarafından organ ze ed lmekted r. Etk nl k, jeotermal enerj n n çeş tl dallarında araştırma yapan her sev yedek doktora öğrenc ler n uluslararası, sosyal b r ortamda b r araya get rmes n n yanı sıra araştırmacılara, kend doktora çalışmalarını tanıtab lecekler ve çalışmalarında elde ett kler sonuçları d ğer araştırmacılarla tartışab lecekler akadem k b r ortam da sağlamaktadır. Bununla beraber, alanında uzman akadem syenler n yaptığı ko-

nuşmalar ve jeotermal sahalara düzenlenen tekn k gez ler, her sene yapılan bu organ zasyona olan lg y arttırmaktadır. Organ zasyonda doktora öğrenc s katılımcılardan kayıt ücret alınmamaktadır. Bu senek organ zasyonda da elde ed lecek sponsorluk desteğ ne bağlı olarak, sınırlı sayıda katılımcıya yol ve konaklama masraflarında kullanılmak üzere ﬁnansal destek sağlamak mümkün olacaktır. Geleneksel olarak, etk nl k d l İng l zce ve katılımlar poster sunumu şekl nded r. B ld r özler n z ç n son gönder m tar h 15 Ocak 2020’d r. Etk nl k le lg l daha fazla b lg almak ç n bu web adres n n ng l zce bölümünü ve etk nl ğ n resm Facebook sayfasını (European Geothermal Phd Day) tak p edeb l rs n z.

ATO BAŞKANI BARAN:ÜLKEMİZ ŞANSLI ATO Yönet m Kurulu Başkanı Gürsel Baran, Congres um Ankara'da düzenlenen ve Anadolu Ajansının Global İlet ş m Ortağı olduğu 12'nc Uluslararası Enerj Kongres ve Fuarı'nın açılışında yaptığı konuşmada, Türk ye'n n "daha çok yerl ve daha çok yen leneb l r enerj " stratej s doğrultusunda yen kaynak oluşturmak ç n çalıştığını söyled . M ll Enerj ve Maden Pol t kası kapsamında enerj üret m nde petrol ve doğal gazın payının azaltılarak rüzgar, güneş, h droelektr k, jeotermal g b yerl kaynakların yer almasını des42

tekled kler n bel rten Baran, Türk ye'n n yıllık elektr k tüket m n n yüzde 5' n üzer nde arttığına d kkat çekt . Baran, "2002'de 132 m lyar k lovatsaat elektr k tüket l rken 2018'de bu rakam 303 m lyar k lovatsaat oldu. Taleb karşılamak ç n 110 m lyar dolarlık yatırım yapıldı. Yen leneb l r enerj santral haleler yerl ek pman üret lmes şartıyla düzenlen yor." d ye konuştu. Yen leneb l r enerj kaynakları, rüzgar ve güneş açısından Türk ye'n n öneml potans yele sah p olduğunu vurgulayan

Baran, şunları kaydett : "Ülkem z jeotermal enerj açısından oldukça şanslı b r ülke. Nükleer enerj konusunda çok öneml adımlar atıldı. Akkuyu ve S nop'ta nükleer santral kurma çalışmaları devam ed yor. Yerl leşt rme kadar öneml b r d ğer konu da enerj tasarrufu ve ver ml l ğ . Ulusal Enerj Ver ml l ğ Eylem Planı le 2033'e kadar toplam 30 m lyar dolarlık b r tasarruf sağlanması beklen yor. Enerj dek gel şmeler, kaynaklarını thal eden ve yıllık 45 m lyar dolar enerj ye harcayan b r ülke olarak b z yakından lg lend r yor." Kaynak: Hürr yet

jesderg

Aydın Büyükşeh r Beled yes ’n n, 9 yaş üzer ndek amatör/profesyonel tüm katılımcılara açık olan, jeotermal konulu ulusal kar katür yarışması sonuçlandı. Ç zerler n yoğun b r katılım gösterd ğ yarışmaya 150’n n üzer nde eser gönder ld . Türk ye genel nden katılıma açık olan yarışmada 15 yaş üzer kategor de b r nc Kuşadası’ndan B lal Akay oldu. İk nc Aydın Efeler’den Musa Kılıçaslan olurken üçüncü se Konya Karatay’dan Ramazan Özçel k oldu. 9-14 yaş grubunda se b r nc S nop Boyabat’tan Az z Gövel oldu. Bu yaş grubunda k nc Uşak’ tan Arda Gün, üçüncü se Aydın’ dan Zeynep Nur Çel k oldu. Yarışmada dereceye g renlere ödüller 22 Ek m’de Val Yazıcıoğlu Kültür Merkez ’nde yapılan törenle ver ld . Serg lemeye değer görülen eserler se y ne Val Yazıcıoğlu Kültür Merkez ’nde görücüye çıktı.

Jeotermale l şk n bölge halkının düşünceler n yansıtması beklenen yarışma sonuçlanırken, malesef ç zerler n, kaynağa daha çok olumsuz yaklaştığı

gözlemlend . Jeotermal n değer n anlatmada daha çok çalışmamız gerekt ğ notu le, derece alan ç zerler tebr k ed yoruz.

Az z Gövel , 9-14 yaş kategor s Kar katür Yarışması b r nc s ç z m

Zorlu Enerj , jeotermalde ver ml l k artışı sağlayacak yöntem gel şt r yor Zorlu Enerj , gel şt receğ jeotermal akışkanın sürekl ve anlık olarak anal z n yapan yöntem sayes nde zaman tasarrufu ve ver ml l k artışı sağlayacak. Kaynak: Zorlu jeotermalde ver ml l k artışı sağlayacak yöntem gel şt r yor.

ya hak kazandı. Program kapsamında Zorlu Enerj , GeoPro s ml yen projes le dünyada ve sektörde lk kez uygulanacak b r yöntem gel şt rerek jeotermal akışkanın sürekl ve anlık olarak anal z n yapmaya odaklanacak.

Zorlu Enerj , son Hor zon 2020 kapsamında AB’den jeotermal enerj ye yönel k son b r yıl ç nde üçüncü desteğ n aldı. Ş rket, AB’n n en büyük araştırma ve novasyon programı olan ve 2014 – 2020 tar hler arasında uygulanacak Hor zon 2020 Programı kapsamında yen b r destek daha alma-

Daha önce sadece petrol sektöründe uygulanan bu yöntem, Zorlu Enerj jeotermal santraller nde uygulanmaya başlamasıyla sektörel anlamda dünyada da b r lk olacak. Planlanan yöntem sayes nde jeotermal akışkanın özell kler rezervuardan başlayarak şletme aşamasına kadar yazılım ve

modellerle anlık olarak tak p ed lecek, bu sayede klas k sayılab lecek ve zaman alan laboratuvar uygulamalarının b r kısmı teknoloj ye entegre ed lerek zaman tasarrufu ve ver ml l k artışı sağlanacak. Toplam 5 m lyon Euro bütçes olan Program ç n Avrupa’dan, 7 özel ş rket, 4 ün vers te ve 1 enst tü ortak çalışacakken Zorlu Enerj bünyes ndek santraller de projede kullanılacak ve lk etapta yaklaşık 350 b n Euro destek alınacak. Kaynak: Zorlu jeotermalde ver ml l k artışı sağlayacak yöntem gel şt r yor. 43

RÖPORTAJ

AYŞEGÜL TURAN, WING TÜRKİYE ADINA DR. MAREN BREHME İLE RÖPORTAJ YAPTI. WING Türk ye adına Ayşegül Turan'ın Hollanda'da TU Delft'te Yardımcı Doçent olan Dr. Maren Brehme le yaptığı röportajda, jeotermal alanındak çalışmaları ve kadınların sektördek rolü hakkında bazı b lg ler paylaşılıyor.

jesderg Mevcut rolünüz ve geçm ş n z ned r? Jeotermal Mühend sl ğ nde Yardımcı Doçent olarak şu ank görev mde, TU Delft’tek der n jeotermal enerj hakkındak tüm araştırmalar ç n rt bat k ş s y m. Uluslararası ortaklarla yapılan b rkaç jeotermal araştırma projes nden sorumluyum, yen proje tekl fler üzer nde çalışıyoruz ve jeotermal enerj dersler ne katkıda bulunuyorum. Jeotermal enerj araştırmalarında 10 yıllık b r geçm şe sah p olduğum ç n kend m y hazırlanmış h ssed yorum. Endüstr de R&D kar yer ne katılmak yer ne neden yer b l mler nde akadem k b r kar yer seçt n z? Okuldan başlayarak, her zaman yeryüzünün ayaklarımızın altında nasıl göründüğünü merak ett m, bu da ben Yerb l mler çalışmak ç n mot ve ett . Genelde, sürekl aklıma gelen soruları cevaplamak ç n her zaman meraklı ve lg l yd m. Bu merak, araştırma yapmak ç n ben m t c gücüm oldu. Ayrıca, m saﬁrperver uluslararası topluluğun tadını çıkarıyorum ve gençlere öğretmenl k yapmayı sev yorum. Jeotermal ç n sırada ne var? Gelecekte jeotermal enerj ç n ne var? Cevaplamamız gereken en ac l sorular; B r sonrak kuyuyu nerede açmalı? ’Ve Jeotermal s stem nasıl sürdürüleb l r b r şek lde yönet l r?”. Araştırmamda odaklandığım konular bunlar ve ayrıca sektör ç n de ac l olarak cevaplandırılmaları gerek yor. Türk ye’de jeotermal sahalarında çalıştığınız b rçok proje var. Bu projelere nasıl dah l oldunuz? Bu şb rl ğ n ne başlattı? Profesörüm Traugott J. SCHEYTT ve Türk meslektaşı Prof. Dr. Mehmet Çel k’ n başlattığı lk araştırma projem 2008 yılında Türk ye’de sığ h drojeoloj ye odaklandı. O zamandan ber ortaklarım ve ben jeotermal s stemlerde g tt kçe daha der nleşen h drojeoloj ye odaklanıyoruz . Türk ye, jeotermal kaynaklar açısından dünyanın en zeng n ülkeler nden. Farklı jeoloj k ortamları ncelemek ve yen tes sler gel şt rmek ve enerj santraller n n sürdürüleb l rl ğ g b çeş tl jeotermal zorluklar üzer nde çalışmak ç n mükemmel b r yer.Yıllar boyunca pek çok hoş Türk nsanıyla tanıştım ve bugünlerde Türk ye le güçlü özel bağlantılarım var.

B r kadın olarak kar yer n zde ne g b zorluklarla karşılaştınız? Onları nasıl aşarsınız? Akıllı olma, sıkı çalışma, y b r ek p ve sadakat le üstes nden geleb leceğ n z zorluklar (çalışma sırasında karşılaştığınız araştırma soruları g b ) vardır. Toplumsal zorluklar var, bunlardan bazıları; üst düzey poz syonlarda erkekler n egemenl ğ , sektörde kadınların kabul görmemes , tek başına sahaya g ren veya ağır ek pman taşıyan kadınlara hayret edenler, sadece b r kadın olduğunuz ç n c dd ye alınmamanız, yalnızca kadın olduğunuz ç n b r araştırmacı değ l, sekreter olarak et ketlenmen z g b . K ş l ğ n z üzer nde çalışarak ve d ğerler yle dayanışma yaparak üstes nden geleb l rs n z ama y ne de bu zorlukların bazıları kolayca ortadan kalkmayacaktır. ‘Başarıyı’ nasıl tanımlarsınız? Kend n z ‘başarılı’ bulduğunuz anlar hang ler ? B l mde başarıyı ‘gelecektek topluma katkı’ olarak tanımlarım. K ş sel düzeyde, yaptıklarımdan ve yaşadığım şeyden memnun kaldığımda başarılı oluyorum. K ş sel web s ten ze, projelerdek son gel şmeler podcast olarak yüklüyorsunuz ve let ş m ağınızı CV’n zde gösteren b r har ta var. Neden gerekl olduğunu düşünüyorsun? Araştırmacılar, en son sonuçları sunmaktan topluma karşı sorumludurlar. Bu bas t b r “d lde” yapılmalıdır. Web s tem , nsanların b lg ye er şmes n sağlamak ve üzer nde çalıştığım konularla lg lenmeler n sağlamak ç n kullanıyorum. Gelecekler ç n öneml buluyorum. Har ta sunumu, bas t b r “sıkıcı” l ste yer ne k m nle çalıştığımı göstermen n alternat f b r yoludur. Zor zamanlarda kend n ze hatırlattığınız herhang b r tavs ye var mı? Kend me şunu hatırlatıyorum, sorun olan konu hayatımdak tek konu değ l. Hayattak her şeyde n şler ve çıkışlar var. Her engelde olumlu b r şeyler ve öğren lecek b r şeyler olduğunu düşünüyorum. Genç benl ğ n ze b r tavs ye verme şansınız olsaydı, bu ne olurdu? F k rler n z ç n ayağa kalkın ve bunları yüksek sesle d le get r n. 45

10 KASIM 193

ÖZEL GÜN MESAJLARI

Saygı, Rahmet ve Minnetle Anıyoruz.

JESDER 46

GT’2020

GT’2020 GREEN Chem cals Ana Sponsorluğunda 5-6 Şubat’ta B lkent Otel Ankara’da! Kayıt ç n son başvuru tar h :20 Ocak 2020 www.geothermalturkey.org gt@jesder.org GT’2020 (Geothermal Turkey) Türk ye Jeotermal Kongres JESDER Tarafından Düzenlenmekted r.