JESDERGİ 6. Sayı (Nisan-Mayıs-Haziran 2019) by JESDER

jesderg NİSAN - HAZİRAN 2019

SAYI: 6

JEOTERMAL SERALAR JESDER

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ

Tarım, jeotermal le “ÇİÇEK” açacak.

ÜYELERİMİZ

ENTHER ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KİPAŞ HOLDİNG

KİPER

Elektr k Üret m A.Ş.

ORTADOĞU GRUP

Özmen Hold ng

ÖNSÖZ

JESDER’DEN MESAJ ALİ KINDAP Yönet m Kurulu Başkanı

Dünyada artan nüfus, gün geçt kçe değ şen kl m koşulları sonrasında mevcut tarım alanlarında oluşan erozyon, kl m değ ş kl kler n n etk s n kontrol altına alacak yen tarım yöntem ve tekn kler n n gel ş m ht yacını doğurmuştur. Bu nedenle, kontrollü ve ver ml b r tarım model olan seracılık dünya çapında büyük gel ş m gösterm şt r. Dar alanda yüksek ver m ve gel r sağlaması da seracılığın terc h ed lmes n kolaylaştırmaktadır. Jeotermal seralar se, düşük veya yüksek sıcaklık özell ğ olmaksızın jeotermal kaynakların bulunduğu her yerde, sera şletmeler n n en büyük g rd s olan ısıtmanın ekonom k olarak sağlanab lmes le geleneksel seracılığa karşı b r adım daha ön plana çıkmıştır. Dünyada da, jeotermal sahalara yakın bölgelerde seracılık daha fazla gel şme gösterm şt r. İzlanda g b kuzey kutbuna yakın b r ülkede b le jeotermal kaynaklar sayes nde seracılık yapılmaktadır.

Jeotermal seracılık, Türk ye ç n de gel ş me açık b r alan görünmekted r. Ülkem zde, tüm coğrafyada etk n tekton k b r yapının olması ve jeotermal kaynakların yaygın bulunması, jeotermal seracılık ç n en uygun şartları sağlamaktadır. Özell kle, doğu ve ç bölgelerde kl m şartlarının yıl boyu seracılığa uygun olması, jeotermal kaynaklar tarafından sağlanan ısıtma s stem n n devreye sokulması le seracılıkta yüksek ver m artışı sağlayacaktır. Isıtma ht yacı seracılıkta, yüzde otuz la yüzde ell arasında b r mal yet oluşturmaktadır. Jeotermal seracılık le bu mal yet çok daha makul sev yelere düşürüleb lecek hatta enerj veya şeh r ısıtma altyapılarına entegre ed lmes hal nde söz konusu mal yetler m n mum sev yelere necekt r. Jeotermal seracılığın tarımsal ürünlerde sağlayacağı artışların yanı sıra, lave ekonom k g rd ve st hdam le de bölgesel kalkınmada öneml b r rol oynayacaktır.

Gıda üret m nde kend kend ne yeten b r ülke olacağımız g b , dünya ölçeğ nde yet şt r lecek ürünler ve bu ürünler n get receğ kazançlar le ülkem ze ek gel r kaynağı sağlanacaktır. Jeotermal seracılığı ülkem zde yaygınlaştırmak ve gel şt rmek ç n yen yasal düzenlemelere ht yaç duyulmaktadır. Kamu ve özel sektör şb rl ğ çerçeves nde çalışmalar yaparak jeotermal seracılığın gel şmes sağlanab l r. Jeotermal seracılığın mevzuat ve uygulama noktasında desteklenmes le lg l çalışmalar ç n kamu ve özel sektör b r araya gel p, ortak projeler planlamalı ve gel şt rmel d r. Jeotermal elektr k üret m nde oluşturulan yasal düzenlemeler ve destek mekan zmalarının ülkem ze kattığı faydaya benzer b r örnek jeotermal seracılık ç n de gerekmekted r. Bu anlamda JESDER, jeotermal seracılık konusunun gündemde kalması ve hak ett ğ öneme ulaşması ç n çalışmalarını sürdürmekted r.

EDİTÖR

EDİTÖR’ÜN MESAJI HÜLYA KALENDER BESKAN BELİT GRUP, Genel Müdür

Tarım toplumuna geç ş M.Ö. 12.000’lere dayanmaktadır. Seracılık tar h ne baktığımızda, Platon’un “Phaedon” adlı eser nde M.Ö. 5. yüzyılda örtüaltında yet şt r c l k faal yetler ne benzeyen etk nl kler n yapıldığı fade ed lse de, lk örnekler n M.S. 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu dönem ne kadar ger lere g tt ğ görülmekted r. Yapılan araştırmalarda lk sera örnekler ne M.S. 30 c varında Roma İmparatoru T ber us zamanında rastlanmaktadır. Bugün b l nen ve sera yapımında yaygın olarak kullanılan temel malzemelerden cam plakaların ve plast k örtüler n b l nmed ğ bu dönemde güneye bakan yamaçlarda açılan çukurların üzer “specular um” adı ver len yağlı veya balmumu le c lalanmış nce bezlerle veya yarı saydam olan nce d l mler hal ndek m kalarla kaplanırdı. Bu faal yet n ortaya çıkmasındak asıl gerekçen n se İmparator T ber us’un mevs m har c nde de salatalık yeme konusunda bahçıvanlarına olan ısrarı ol1 duğu söylenmekted r. 1

Modern seracılık se 18.yüzyıl sanay devr m ve sonrasında gel şt r len malzemeler n kullanılması le hızlı b r şek lde yayılmaya başlamıştır. Son yıllardak teknoloj k gel şmelerden payını alan tarımın seracılık endüstr s nde öneml gel şmeler yaşanmaktadır. Uygulanan araştırma programları sonucunda b r taraftan b r m alandan alınan ürün m ktarında öneml artışlar sağlanırken ötek taraftan da, topraksız tarımı çeren su kültürü ayrıca ortam kültürü, ekoloj k tarım, b lg sayar ve robot kontrollü s stemler, jeotermal ısıtma g b seralarda uygulanan teknoloj ler n gel şt r lmes yle de, sebze, meyve ve süs b tk ler ndek kal te ve ver m artırılmıştır. Türk ye bu yen teknoloj ler ve gel şmeler yakından tak p etmekte ve örtüaltı varlığı bakımından Dünyada lk dört ülke arasında Avrupa’da se İspanya le b rl kte lk sırada yer almaktadır. 2017 yılı t bar le toplam örtüaltı varlığımız 752 b n dekar olup, söz konusu yıl 7,4 m lyon ton üret m gerçek-

leşt r lm şt r. Bu üret mde Antalya %51’l k payla (3.2 m lyon ton) b r nc sıradadır. Bu l m z sırasıyla, Mers n %18 (1 m lyon ton), Adana %11 (670 b n ton) ve Muğla %9 (527 b n ton) ller tak p etmekted r.2 2017 yılı ver ler ne göre toplam örtüaltı üret m m z n %94'ü sebze, %5' meyve ve %1’ süs b tk ler nden oluşmaktadır. Sebze üret m nde domates %49 üret m payı le b r nc sırada yer almakta, bunu %14 le salatalık ve %10 le karpuz zlemekted r (TÜİK). Ülkem zde 4283 dekar (820 MWt) jeotermal ısıtmalı sera bulunmaktadır (TJD). Tarıma dayalı ht sas sera organ ze sanay bölgeler n n de kurulmasıyla bu alanın önümüzdek 10 yıl ç nde 10 b n dekara yükselt lmes hedeflenmekted r.3 “Jeotermal Seralar” konusunu odak aldığımız 6. sayımızın tüm okurlar ç n faydalı b lg ler çermes üm d yle key fl okumalar d l yorum.

H.S. Par s and J. Jan ck, What the Roman emperor T ber us grew n h s greenhouses,2012 Tarım ve Orman Bakanlığı, Turkstat 3 TR63 Bölges Seracılık (Örtüaltı B tk Yet şt r c l ğ ) Sektör Raporu, 2015 2

MAKALE

ç ndek ler 8

TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİ ÜRETİM KAPASİTELERİ; SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ İÇİN REZERVUAR Umut Barış Ülgen & Jill Robinson Ha zl p

JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNDE STARTUP VE DEVREYE ALMA ÇALIŞMALARI Alper Tunga DOST

TÜRKİYE'DE JEOTERMAL KURUTMA SİSTEMLERİNE EKONOMİK BAKIŞ Emre İÇÖZ

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI OSMAN ZOLAN JKBB BAŞKANLIĞINA SEÇİLDİ

MEHMET KAYGUSUZ İLE SANKO ENERJİ JEOTERMAL YATIRIMLARINI KONUŞTUK

jesderg JESDER adına İmt yaz Sah b Ufuk ȘENTÜRK Yazı İşler Müdürü Seda DERYA Ed tör Hülya KALENDER BESKAN

Graﬁk BELİT GRUP Mühend sl k Danışmanlık Organ zasyon www.bel tgrup.com

Basım Tar h Temmuz 2019

Baskı EKER Matbaacılık ve Tasarım H zmetler

Yayın Türü Sürel Yayın / Üç ayda b r Ücrets z

Mürselpaşa Bul.1259 Sok. No:1A Kahramanlar -İZMİR www. zm rajansmatbaa.com • (0232) 425 37 61

ISSN 2602-4519

Derg de yer alan yazıların hukuk sorumluluğu yazarına a tt r.

SEKTÖRDEN HABERLER

3 JEOTERMAL SERA, 3 BİN İSTİHDAM

FATİH ÜÇGÜN, TARIMA DAYALI İHTİSAS SERA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ PROJELERİNİN DETAYLARINI ANLATTI

GIDA ENFLASYONU JEOTERMAL SERALAR İLE DÜŞECEK

YEKDEM SONRASI TEŞVİK MODELİ ÇALIŞMALARI TAMAMLANMAK ÜZERE

ALAŞEHİR BELEDİYESİNİN JEOTERMAL PROJESİ DÜNYA BİRİNCİSİ OLDU

jesderg NİS AN -

HAZ İRA N

2019

SAY I: 6

JESDER - Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ

JEOTERM AL SERALAR

Park Oﬃce No:49 - Mansuroğlu Mh. 288/4 Sk. No:16 Bayraklı/İZMİR +90 (232) 503 6006

+90 (0232) 503 6006

nfo@jesder.org

JESD

JeotermalER Elektr k Santral

Yatırımcıları

Derneğ

Tarım jeoter ma “ÇİÇEK” aç l le acak.

MAKALE

TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİ ÜRETİM KAPASİTELERİ; SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ İÇİN REZERVUAR YÖNETİMİNİN ÖNEMİ Umut Barış Ülgena, Jill Robinson Haizlipb a

Medithermal Energy , bGeologica ulgenu@gmail.com

Türk ye’dek jeotermal enerj üret m 1984 yılında Kızıldere’de devlet tarafından kurulan 20.4 Mw gücündek Kızıldere JES le başlamıştır. Kızıldere JES İtalya’dan sonra Avrupa’nın k nc Jeotermal enerj santral d r. Özel sektör yatırımı

olan lk santral se 2006 yılında se MB Hold ng tarafından kurulan Dora-1 JES’d r. 2008 yılında MTA tarafından bel rlenen ruhsatlar dışındak alanlar özel sektöre arama amaçlı açılması le Jeotermal aramacılık hız kazanmıştır. Bel rlenen dev-

let alım garant s ve yerl teşv kler le de artan b r vme le toplamda 48 adet Jeotermal Enerj Santral 'nden (JES) 1347 MW kurulu güce ulaşılmıştır. Türk ye Kurulu Jeotermal Güç bazında Dünyada 4. Avrupa’da se l der konumdadır.

Şek l 1: Türk ye Jeotermal Enerj kurulu gücü ana dağılım bölgeler Jeotermal enerj santraller ve bağlı ün teler kırmızı üçgenler le göster lm şt r. 8

jesderg Türk ye’de coğraﬁ dağılımları göz önünde bulundurulduğunda (Şek l 1) JES’n n ağırlıklı olarak Ged z ve Menderes grabenler çer s nde yoğunlaştığı görülmekted r. Bunun yanı sıra

Batı Anadolu’da Çanakkale (15,5 MW) ve Afyon’dak (2,76 MW) kurulu santrallerde de jeotermal enerj üret lmekted r. Menderes ve Ged z ovasındak JES’ler yarıçapı 9 km olan b r

da re ç nde 6 ana alanda kümelenmekted r. Bu alanlar enerj üret m kapas teler ne göre en yüksekten en düşüğe doğru kurulu güç ve santral b lg ler yle b rl kte Tablo 1 de ver lm şt r.

Tablo 1: Türk yede Jeotermal Enerj Kurulu gücünün bölgesel dağılımı

Bölge No

Şeh r

İlçe

Jeotermal Santral n Adı

Kurulu Santral güç aded

Aydın

Germenc k

Den z, Efeler, Efe 6&7 Gal p Hoca, Gümüşköy, Kub lay, Mel h , Mehmethan, Maren,

396,90

Den zl

Kızıldere/Sarayköy

Bereket Enerj 270,56 Kızıldere, Buharkent, Greeneco 1&3, Kızıldere1&2&3, Tosunlar

Man sa

Alaşeh r

Alaşeh r , Maspo 4, Özmen 1, Türkerler Alaşeh r 1&2, Baklacı, Enerjeo Kemal ye, M s 1, Türkerler 3

206,30

Aydın

Pamukören/Kuyucak

Kuyucak , 136,00 Pamukören 1&2&3&4

Aydın

Sultanh sar/Köşk

DORA 1&2&3&4, Sultanh sar 1&2

104,75

Aydın

İnc rl ova /Umurlu

3S Kale, Karkey Umurlu 1 & 2 , Ken K paş, Ken 3

90,17

Çanakkale

Tuzla

Babadere , Tuzla

15,50

Man sa

Sal hl

Sanko

15,00

Afyonkarah sar Afyonkarah sar

Afjet Afjes

2,76

JES’ler n jeotermal kaynaklarının rezervuar sıcaklıkları 101oC la 230oC arasında değ şmekted r. Türk ye’dek JES'

ler n ~% 65’ , 10-28 MW'lık büyüklüktek çoğunluğu hava soğutmalı k l çevr m (b nary) santraller nden oluşmaktadır

(Tablo 2). Bu nedenle bu çalışmada örnekler İk l çevr m santraller üzer nden ver lecekt r. 9

MAKALE Tablo 2: Boyutlarına göre Türk ye'dek Jeotermal Enerj Santraller

JES boyutu

JES aded

5 MW > JES

10 MW > JES > 5 MW 20 MW > JES > 10

6 12

28MW > JES >22 MW 50 MW > JES > 30 JES > 50 MW

18 5 4

Türk ye’n n Kurulu Jeotermal gücünün 2015-05/2019 yılları arasındak değ ş m şek l 2 de kırmızıkareler le göster lmekted r. Şek l 2 de mav üçgenler le göster len se JES kurulu gücünün 01 Ocak 2015 - 14 Mayıs 2019 tar hler arasındak her gün

sabah 01:00 de ürett kler enerj m ktarını göstermekted r. 1347 MW’l k kurulu güçten üret len enerj m ktarı Mayıs 2019 t barı le 1000 MW’ı aşmış bulunmaktadır. Kurulu güçtek artışa paralel olarak üret len enerj m ktarı da artmış fakat kurulu

gücün tamamı üret me çevr lemem şt r. B r yıldan daha uzun süred r çalışmakta olan JES’ ler n Kurulu güce göre üret m değerler ne bakıldığında se üret m ortalamasının % 85 olduğu görülmekted r.

Şek l 2: 01.2015-05.2019 tar hler arası Türk ye JES Kurulu gücü (Kırmızı Kare) ve bu kurulu güçten enerj n n zamana bağlı değ ş m (Mav üçgen). Tabloda göster len JES üret m ver ler EPİAŞ şeﬀaﬂık platformundan alınmıştır. 10

jesderg Yen leneb l r enerj kaynaklarından enerj santral kurulum önces elde ed len ver lere baktığımızda en kısıtlı ver le kurulan tes s Jeotermal enerj santraller d r. H drol k enerj santraller nde santral kurulacak akarsuyun DSİ ve Devlet meteoroloj da res tarafından ölçülen uzun sürel (20-30 yıl) akış, taşınan malzeme m ktarı g b özell kler , havzanın mevs msel aldığı yağış, güneşlenme ve buharlaşma ver ler g b ver lerle planlama yapılab lmekted r. Rüzgâr Enerj santraller nde uydularda alınan meteoroloj k ver ler le aday alanlar bel rlend kten sonra gözlem stasyonu kurarak bölgen n enerj üret m kapas tes tanımlanab lmekted r. Rüzgar santraller g b Güneş enerj s santraller nde de güneşlenme açısı ş ddet ve süres g b parametreler uzun yıllara a t ver tabanlarından tem n ed leb lmekte uydu ver ler üzer nden modelleme çalışması yapılab lmekted r. JES’ lerde se yeraltındak rezervuar boyutları ve bölges bel rleneb lse dah sondajın yapıldığı alandak geç rgenl k ve rezervuarın beslenmes n n ne kadar kuvvetl olduğu ancak sondajlar tamamlanıp uzun sürel testlerden sonra anlaşılmaktadır. Jeotermal Enerj Santraller şletmeye alındıktan sonra lk 3-6 aylık süreç santral n opt m zasyonu ç n kullanılmaktadır. Jeotermal enerj n n santraller n n rüzgar ve güneş enerj s santraller ne göre en büyük avantajı kes nt s z enerj sağlayab lmes d r. B r yıldan uzun süred r devrede olan JES’ler n n 2018 yılı ortalama çalışma süres 8591 saatt r. Bu da 2018 yılının ortalama % 98’ nde santraller n elektr k ürett kler n göstermekted r. Türk ye’de JES kurulu gücü (1347 MW) le elektr k üret m -

n n (~1000 MW) arsındak farkın temel neden , santral tasarımı ve kaynak özell kler n n uyumsuzluğudur. Bu fark, santral tasarımı sırasında sondaj ve /veya kuyu testler n n eks k veya yeters z olması g b nedenlerle meydana geleb l r. İk nc neden jeotermal kaynakların kontrol altına alınmasına z n vermeyecek kadar küçük jeotermal l sanslarda kurulan büyük boyutlu JES’ler n aynı rezervuarda k farklı JES'ler le etk leş me g rmes nden kaynaklanmaktadır. Üçüncü öneml neden, tasarım aşamasında ölçülen yoğuşmayan gaz (NCG) oranlarının zaman ç nde azalmasıdır. Jeotermal rezervuar le lg l bu üç an etken neden le oluşan üret m kayıpları nasıl önleneb l r? B r JES, bel rl b r rezervuarı kullanmak ç n nşa ed ld kten sonra, kullanım altında, santral n , su toplama ve enjeks yon s stem n n ve özell kle rezervuarın agres f b r şek lde zlenmes ve bakımı le yönet leb l r. İlk adım, basınç, sıcaklık, kütle akışları ve su k myası g b proje tasarımı ç n kullanılan rezervuar parametreler n n sürekl zlenmes le başlayan rezervuar yönet m d r. Ek zleme; rezervuar ç n PT ölçümler ve zley c testler g b yöntemler le rezervuar değ ş mler n n per yod k olarak test ed lmes n çermekted r. Sürekl ve per yod k zleme sonucunda, enerj üret m nde düşüşe veya rezervuarda k kaynak kaybına neden olan alanlar tesp t ed leb l r. Rezervuarı lg lend ren üçüncü ana etken olan yoğuşmayan gazların zamanla azalması kuyularda basınç azalmasına ve deb ler n n düşmes ne neden olab l r. Basınç düşmes n n nedenler bel rlenemez ve tedb r alınmaz se kuyudan su akışının durması dah söz konusudur.

Böyle b r durumda kuyulardan b rb rler n en az düzeyde etk leyecek şek lde üret m yapmak ve gerekl olduğunda kuyu ç pompaları le üret me destek olmak en etk n çözümlerd r. Bu konuda henüz araştırma aşamasında olan yoğuşmayan gazların enjeks yon kuyuları le tekrar rezervuara basılması ler de bu sorunun çözümünde etk n b r rol üstlenecekt r. Bu aşamada en öneml nokta Şek l 1 de göster len 6 bölgede aynı rezervuarı kullanan b rb rler ne görece yakın santraller n kümülat f etk ler n n bel rlene b lmes ç n santraller arası ver paylaşımı ve b rl kte yapılacak olan etk leş m testler ve gözlemlerd r. Santral bazında ve hatta kuyu bazında yapılacak çalışmalar çevresel etk ler göz ardı edeceğ nden eks k ve hatta yanlış sonuçlar vereb l r. Santraller n yüzey ek pmanlarının; su toplama s stem (kuyubaşı separatörler , kuyu pompaları ve boru hatları), santral ( Türb n, evaporatörler, ön ısıtıcılar, ﬁltreler vb.) ve re-enjeks yon s stem n n de per od k olarak gözlenmes öneml d r. Su toplama s stem ç n buhar saflığı, seperatör ver m g b parametreler le b rl kte yüzey ek pmanlarındak kabuklanma ve korozyon kuponlarının kontroller santral performansını etk leyen değ ş mler ç n öneml puçları ver r ler. Rezervuardak küçük değ ş mlere göre yapılacak opt m zasyonlar, yüzey ek pmanlarındak kabuklaşmaların tesp t ve müdahales santral n ver ml kullanılab lmes ç n oldukça öneml d r. Zamanında tesp t ed lemeyen bu tür değ ş kl kler santral besleyen suyun azalmasına ve hatta santral n bakım ve tam r ç n durmasına varacak problemlere sebep olab l rler. 11

MAKALE Kaynak arzındak n speten küçük y leşt rmeler, proje ekonom s üzer nde büyük b r etk ye sah p olab l r. Türk ye'dek JES’ler n çoğunluğu, kuyubaşı sıcaklığı 140-185 oC olan jeotermal akışkan (su + buhar) kullanarak elektr k üretmekted r. Tablo 3A da Kuyubaşı sıcaklığı 140, 155 ve 185 olan 10, 25 ve 50 MW üç örnek JES senaryosu oluşturulmuştur. Tablo 3B de herhang b r neden le bu santraller n 1 saatl k ve 1 günlük durmalarının yaratacağı ekonom k zarar YEKDEM ve Türk malı ek tar feler kullanılarak hesaplanmıştır (10,5 + 1,3 = 11,8 $ sent/kW). Buna göre b r Jeotermal enerj santral n n bakım ve tam r amaçlı 1 günlük duruş neden le oluşacak zarar örnek 1 dek 10 MW lık santralde ~22.600 $ ken görece yüksek ısılı 50 MW kapas tel b r santralde ~122.500 $’a ulaşmaktadır. Santral ön ısıtıcıları ve evaporatörler n tem zl ğ , türb n kontrolü g b nedenlerle yapılacak bakımlarda süre uzayacağından kayıp kat be kat artab l r.

Tablo 3: A- Örnek JES senaryoları B- 1 saat ve 1 günlük duruşun ekonom k etk ler C- 10 ton/saat Jeotermal akışkan eks lmes n n üret me etk s

JES’lerde rezervuarın ver ml kullanılamaması neden le oluşacak deb kayıplarının etk s n göstermek ç n tablo 3-C de sadece 10 ton / saat jeotermal akışkan (su + buhar) kaybının ekonom k etk ler gün, ay ve yıl bazında ver lm şt r. Örnek 1 de ver len 140oC'l k kuyubaşı sıcaklığına sah p santral ç n 10 t / saatl k su kaybı aylık ~7500 $ ve yıllık ~ 90.000 $ ekonom k kayba neden olmaktadır. Bu kayıp 160 oC ve 185 oC jeotermal su le çalışan örnek 2 ve3 dek santrallerde se aylık 12.746 $,~21.000 $, ve yıllık ~155.000~ le 256.000 $ olarak hesaplanmıştır.

Türk yede k Jeotermal enerj santraller le sürdürüleb l r enerj üret m ç n en öneml şart per od k ver toplamak ve anal z ederek sorunlar oluşmadan erken önlemler almaktır. Rezervuarı lg lend ren konularda Şek l 1 dek bölgeler g b alanlarda kümülat f çalışmalar yapmak öneml d r. Santraller arası ver alışver ş , şb rl ğ olmadan rezervuarı yönetmek oldukça güçtür. Santral n, su toplama s stem n n ve rezervuarın sürekl ve per yod k tak b le karakter st k özell kler bel rlenen jeotermal rezervuar ve santralde yapılacak ek çalışmalar le kayıpların önüne geç leb lece-

A- Örnek JES senaryoları

Örnek-1 Örnek-2 Örnek-3

Bürüt Üret m (MW)

Rezervuar sıcaklığı (oC)

155

180

210

Kuyubaşı sıcaklığı (oC)

140

160

185

Jeotermal akışkan

890

1370

1710

Net üret m m ktarı (MW)

7,99

20,98

43,26

B- 1 saatl k ve 1 günlük durmanın ekonom k etk ler 1 saatl k duruştan doğan 1 günlük duruştan doğan zarar ($)

943

2476

5105

22.628 59.415 122.512

C- 10 ton/saat Jeotermal akışkan eks lmes n n JES' etk s Net üret me etk s (kW/saat) -89,7778-153,091-252,857 Aylık zarar ($)

7.475

12.746 21.053

Yıllık zarar ($)

90.945 155.082 256.146

ğ g b enerj üret m n y leşt r leb lmes le kurulu güçten daha fazla oranda enerj üret leb lmes de mümkündür.

MAKALE

Jeotermal Enerj Santraller nde Su Şartlandırma Yazı D z s - 3 Alper Tunga DOST Growth Sales Leader, Europe SUEZ Water Technolog es & Solut ons

Jeotermal Enerj Santraller nde Startup ve Devreye Alma Çalışmaları Öncek JESDERGİ’de nh b tör ve benzer k myasalların kullanımı ç n ürün güvenl k b lg formlarının değerlend r lmes , saha koşullarında ürünler n depolanması, dozaj sk dler ve start up başlangıç çalışmaları hakkında b lg ler verm şt k. Start up önces veya esnasında karşılaşılab lecek olası sorunlar ve çözüm öner ler de üzer nde durarak sahadak çalışmalarımızı detaylandırmıştık. Bu sayıda yer alan yazımızı; start-up çalışmaları ve devreye alma konuları merkez nde hazırladık. Start up Protokolü ve Uygulama Tak b Her şte olduğu g b jeotermal projeler nde de k myasal şartlandırma uygulamasının (öncel kle saha testler n n) b r protokolü hazırlanmalıdır. Bu protokol şveren ve h zmet sağlayıcı arasında gerek tekn k gerekse t car detayları çeren b r sözleşme hüv yet nde olmalıdır. Z ra hedeflenen değerler (KPI – Key Performance Ind cators) ve mevcut durum (Basel ne) çok y tanımlanırsa, yapılacak uygulamaların sonuçları daha doğru ve gerçekç olarak değerlend r leb l r. Örneklersek; test yapılacak üret m kuyusunda veya uygulama yapılacak noktada bugüne kadar ölçülen nh b törlü ve nh b törsüz parametreler b r kenara not alınmalıdır. Bunlar s l ka, sertl k, dem r, sülfat ve benzer g b kr t k parametreler olab l r. Bunların yanında d ğer s stem değerler de örneğ n sıcaklık, basınç, akış m ktarı g b öneml parametreler tak p ed l r. Daha 14

sonra tüm bu süreç boyunca yukarıda anılan parametreler, değ şen uygulama koşulları altında aynı yöntem ve şek lde defalarca ölçülecekt r. Böylece testler esnasında alınan her sonucu mevcut basel ne değerler le karşılaştırarak gerçekç b r değerlend rme mkânı bulunab l r. Bu yolla hedeflenen değerlere ulaşılıp ulaşılamadığının çıkarımı yapılab l r. Yukarıdak şlemler sağlıklı yapılmadığı takt rde sahada har-

canan onca emek, mühend sl k ve k myasal mal yet anlamsız kalır. Olumlu test sonuçları ışığında uzun vadel b r çalışma ortamı oluştuğunda se artık kalıcı b r prosedür oluşturulması gerek r. Z ra protokol sadece test sürec n kapsar. Uzun sürel b r anlaşma çerçeves nde uygulamalar başlatıldığında se saha personel n n attığı her adımda danışması gereken b r program uygulama k tapçığı hazırlanmalıdır. Bu k tapçık sahada rastlanab lecek olası her türlü sorunu proakt f b r şek lde tesp t edeb lecek puçlarının nasıl toplanab leceğ n ve gerçekleşmes durumunda nasıl müdahale ed leb leceğ n çermel d r. Saha serv s n n gerekl l ğ tartışılmaz. Fakat her durumda da yapılan anlık kontroller sadece o anın adeta b r fotoğrafının çek lmes şlem g b d r. B r hafta önces veya b rkaç saat sonrası olab lecekler hakkında çok b lg

jesderg vermez. Eğer el m zde b r trend varsa ancak bu şek lde geleceğe yönel k bazı kest r mler yapab l r z. Bu durum serv s sıklığının arttırılması le hassas yet kazansa da kes nl kle şletmen n kend personel tarafından da yapılan kontrollerle, raporlarla desteklenmel d r. H zmet alınan kuruluşun ayda b r veya haftada b r saha z yaret le şletme kend n güvende h ssetmemel d r. Bunu b rkaç değ ş k yöntemle daha zleneb l r veya kontrol ed leb l r hale get reb lmek mümkündür. Bunlardan b r , sürekl kayıt tutmak ve otomasyon, mon tor ng teknoloj ler nden faydalanmaktır. Örneklersek; b r b nary ( k faz) enerj santral nde ısı değ şt r c öğeler n önünde ve ardında sıcaklık ve basınç kontroller ve bunların süreç ç ndek trend b ze muhtemel b r k rlenme r sk hakkında puçları verecekt r. Bu sayede operasyon müdürü olası b r duruş ve tem zl k, bakım ç n kend n hazırlayab lme mkânı bulab lecekt r. Aynı şek lde sahadan transm tterler vasıtasıyla alınan dataların kr t k değerlere ulaştığında alarm vermes y b r çözüm olab l r. Sahada yapılan uygulamaların kayıtları düzenl tutulmalı ve mutlaka yedeklenmel d r. Z ra jeotermalde b rçok data

ancak geçm ş trend el m zde se b r anlam taşır. B rçok müdahalen n planlı bakımda yapılması düşünülürken umulmadık b r duruşun, özell kle üret m kayıpları açısından şletmelere yükled ğ mal yetler tartışılmazdır. Bu nedenle trendler zlenmel , datalar kayıt altına alınmalı ve yedeklenmel d r.

Per yod k Gözlem ve Gözden Geç rmeler Per yod k saha z yaretler sonrasında kayded len gözlem raporları, anal z sonuçları yıl ç nde tekn k ek pler tarafından en azından yılda 1-2 kez (terc hen her çeyrekte) gözden geç rme toplantılarında masaya yatırılmalıdır.

Yukarıda per yod k olarak sahada yapılan kupon uygulama ör nek le r yer al mak ta dır. Kupon gözlemler ve bunların per yod k değerlend rmeler santral ısı değ şt r c unsurların da k rl l k r skler n modellemes açısında çok öneml d r. Çoğu şletmede süreç ç nde b r nev “ şletme körlüğü”, aynı t p uygulamaların get rm ş olduğu b r alışkanlık durumu oluşab l r. Ayrıca elde ed lm ş sonuçların her zaman b r basamak öteye götürüleb lmes tek-

n k ve ekonom k açıdan hedef olmalıdır. Yan az sayıda duruş yapmak, b r sonrak süreçte bu duruşların süreler n n azaltılması, çalışma sürec ndek sürekl kayıpların m n m ze ed lmes , hep gel şt rmeye açık konulardır. Doğru uygulama ve hassas tak p y sonuçlar ver r ama aks durumun mal yetler şletmelere ağır olarak faturalanacaktır.

MAKALE Loj st k ve Ürün Kal tes Jeotermal markette kullanılan ürünler ve akt f maddeler bell depolanma ve kullanım şartlarına haz d r. Bunu öncek yazımızda detaylı olarak bel rtm şt k. K myasalın çer ğ ve stokun yeterl l ğ özell kle meteoroloj k şartları zorlu bölgelerde sıkça tak p ed lmes gereken b r husustur. Sadece transfer anında görüş olduğu ağır şartlar yüzünden daha uygulama yapılmadan etk nl ğ n kaybedeb lecek akt f maddeler vardır. Soğuk olduğu g b sıcağın da ürünler üzer nde olumsuz etk ler olab l r. Bunlar bozunma, güneş ışığına hassas yet, bakter yel k rlenme ve benzer hususlar olarak sayılab l r. Burada şletme sürec nde sahadan gelen sık ş kayetler ışığında pompa ve benzer ﬁltreler n b zzat uygulanan k myasal tarafından sürekl tıkanması sorununu açarsak; az önce söyled ğ m g b gün ışığı, sıcaklık le b rl kte bakter yel k rlenmeye maruz kalması ana nedenlerd r. F rmalar gerek çevresel gerekse ekonom k edenlerden dolayı

ürünler n n ç nde yeterl m ktarda koruyucu malzeme eklememekted r veya aşırı seyreltme bu maddeler n etk s n zayıflatmaktadır. Tıkanan ﬁltreler k myasalın doğru dozajlanmasını engellemekte ve bu şek lde üret m kuyuları da r sk altına g rmekted r. Bunu b r ş hal ne get rerek çözüm bulmak yer ne b r rut ne dönüştürmek de ayrı b r mühend sl k hatasıdır. Z ra bununla bütün vard ya boyunca mücadele eden saha ek b n n çok daha öncel kl şler olmalıdır. Tekn k ek p kem kleşm ş problemlere boğuşmak yer ne (k bu problemler b r süre sonra rut n bakım prosedürler ne dönüşmekted r) şletme performansını

maks m ze edeb lecek çalışmalar yoğunlaşmalıdır. Bu sayıda saha testler ve uygulama sürec ne yoğunlaşmaya çalıştık. Gelecek sayıda daha çok k myasal uygulamaların ekonom s ne ve yanlış uygulamaların mal yetler detaylarına yer vereceğ z. Saha tecrübeler m z gerek ﬂash t p santrallerde gerekse b nary tes slerde geçt ğ m z 10 yıla dayanan saha tecrübeler le oluşmuştur. Ülkem zde jeotermal yatırımların doğru ve amacına uygun yapılması konusunda destekler m z ve b lg paylaşımlarımız sürecekt r.

B ze her zaman alper.dost@suez.com adres nden ulaşarak sorularınızı ve çözüm öner talepler n z leteb l rs n z. 16

Water Technologies & Solutions

water and process treatment solutions for the geothermal power industry

Custom zed Solut on Packages

Conta ner zed Solut ons

Susta nable Product on

SUEZ WTS TURKEY LTD STI Sun Plaza Maslak Mah. B l m Sokak No:5 K:13 Sarıyer, İstanbul Türk ye 34485 Tel: +90 212 366 24 16 csc.export.wts@suez.com

www.suezwatertechnolog es.com

MAKALE

TÜRKİYE'DE JEOTERMAL KURUTMA SİSTEMLERİNE EKONOMİK BAKIŞ Emre İÇÖZ Ale Enerj A.Ş. / Genel Müdür Artan nüfus ve enerj ht yacı b rb r n tet kleyen k öneml unsurdur. Gel şm ş ülkelerde artan enerj ht yacıyla b rl kte alternat f enerj üret m yollarını aramak, ülkeler n gel şm şl k düzeyler yle doğru orantılıdır. Yen leneb l r enerj kaynakları bu noktada en öneml rolü üstlenmekted r. Çünkü, bunlar tükenmez ve sürekl d r. Teknoloj dek gel şme her alanda olduğu g b bu alanda da etk l olmuş ve yen leneb l r enerj kaynaklarının ver ml kullanımı, son yıllarda üst düzeye çıkmış ve bununla l şk l çalışmalar her geçen gün artmaya devam etmekted r. Yen leneb l r enerj kaynakları den l nce akla öncel kle güneş, su, jeotermal ve rüzgar enerj s gelmekted r. Günümüzde yen leneb l r enerj kaynaklarından elde ed lm ş elektr k enerj s n n b rçok alanda kullanımı görülmekted r. Endüstr yel alanda başlayan bu uygulamalar zaman lerled kçe gündel k kullanıma doğru kaymaktadır. Özell kle jeotermal enerj n n ısıl uygulamaları son yıllarda oldukça artmıştır. Bu uygulamalara örnek olarak; jeotermal enerj den sıcak su üret m , evler n ve ş yerler n n ısıtılmasında, sera vb. üret m alanlarının ısıtılması göster leb l r. Bu s stemler n az bakım masrafı get rmes ve ver ml olarak kullanımının artması, bu s stemler n kullanımı ve nşasını alternat f enerj kaynaklarından enerj üret m nde ön sıralara çıkarmaktadır. Jeotermal 18

enerj yer n der nl kler nden gelen, yen leneb l r ve tem z b r enerj kaynağıdırJeotermal enerj n n ver ml l k sev yes oldukça yüksekt r. Amer ka B rleş k Devletler Enerj Bakanlığının yaptığı b r araştırmaya göre jeotermal ısı pompaları geleneksel ısıtma s stemler nden %25-%50 arası daha az elektr k harcamaktadırlar. Enerj tüket m ndek bu azalma atmosfere ver len sera gazlarına da ayn şek lde yansımakta ve jeotermal ısı pompalarının çok daha çevrec olmasını sağlamaktadır. Örneğ n jeotermal ısı pompaları hava kaynaklı ısı pompalarına göre %44, elektr k rez stans rez stansına dayalı ısıtma s stemler ve kl malara göre de %72 oranında daha az sera gaz em syonuna neden olur. Enerj tüket mler n n az olması ve çok daha az sera gaz salınımı gerçekleşt rmeler n n yan sıra, jeotermal ısının b r başka avantajı da kapalı alanlardak neml l k oranını düzenlemeler d r. Jeotermal s stemler n ısınma amacı le kullanılması %50 oranında b r kapalı alan neml l ğ sağlar. Bu özell ğ le de neml l ğ azaltıcı s stemler n kullanılması gerekl l ğ ortadan kalkar. Başka b r değ şle neml l k azaltıcı s stemler ç n enerj harcanmasına gerek kalmaz ve y ne dolaylı olarak bu s stemler çalıştırmak ç n üret len elektr ğ n oluşturduğu sera gaz em syonları önlenm ş olur. Hem enerj tasarrufu hem de çevrec olması bu alanda öneml çalışmaların yapılma-

sında etk l olmuştur. Güneş enerj s n n yılın her mevs m nde ve günün her saatler nde ulaşılab l r olmaması öneml b r dezavantajdır. Ancak jeotermal enerj de mevs msel değ ş mlere bağlı olmaksızın sürekl b r enerj kaynağı olarak kurutma şlemler nde kullanılab lme mkanı sağlar. Bundan dolayı tur zmden başlayıp t car b r çok alanda kullanılan bu enerj yöntem son yıllarda tarım alanında da yaygın kullanılmaya başlandı. Özell kle yaş meyve sebzeler n kurutulması alanında ekonom k ve sağlık açısından uygulanab l r olduğu yapılan kısa denemeler sonucunda anlaşılmıştır. Jeotermal enerj n n kurutma uygulamalarında kullanımı toplam jeotermal enerj kullanımının %0,4’ünü oluştursa da, b r çok ülkede çeş tl gıda ürünler n n kurutulmasında kullanılmaktadır. Örneğ n, den zyosunu (İzlanda), soğan (A.B.D.), buğday ve d ğer tahıllar (Sırb stan), meyve (El Salvador ve Meks ka), kaba yonca (Yen Zelanda), h nd stan cev z (F l p nler) ve der (Meks ka, Yen Zelanda ve Romanya. Ülkem z n sah p olduğu ekonom k öğelerden b r s hatta en. öneml öğen n tarım olduğu b l nen b r gerçekt r. Tarım teknoloj ler gel şmekte ve kend ler ne yeterl uygulama alanı bulmaktadır. Ülkem z son yıllarda artan kuru sebze-meyve pazarında kend ne yer aramakta, fakat yeterl altyapı ve tekn k donanım

jesderg eks kl ğ nden kend s ne bu alanda yeterl pay bulamamaktadır. Tarım da enerj kullanımı gel şen teknoloj yle b rl kte artmaktadır. Türk ye’dek jeotermal kaynaklar kurutma şlem nde kullanılmaya yetecek sıcaklıkta se de, Ankara, Kızılcahamam’da faal yet gösteren b r özel sektör ﬁrması ve Kırşeh r’ n Karakurt beldes nde bulunan jeotermal sebze ve meyve kurutma tes s , jeotermal enerj n n kullanılarak gıda ürünler n n kurutulduğu az sayıdak uygulamalardır. Bugün ç n bu uygulamalara kaynak yeters zl kler nden dolayı ara ver lm ş olsa da yapılan denemeler bu alanda öneml başarıların elde ed leb l rl ğ n gösterm şt r. Kurutma, meyve ve sebzeler n saklanmasında nsanların uzun zamandır kullandığı esk yöntemlerden b r d r. Kurutma şlem gerçekleşt r len ürünün çer s ndek su m ktarının düşük sev yelere get r lmes , ürünün bozulmasını önler, kütle ve hacm ndek azalma sayes nde ürünün taşınma ve depolanma şlemler n daha ver ml hale gel r.

olarak en ekonom k ve en kal tel kurutma şlem n b r arada sağlayamamaktadır. Her yöntem enerj tüket m , kurutma mal yet ve ürünlerdek kal te değ ş m açısından sınırlama veya eks kl klere sah pt r. Günümüzdek t car kurutucular; d elektr k kurutma, donmalı kurutma, ozmat k kurutma ve vakumlu kurutma yöntemler nden b r kaçını oluşturmaktadır. Kurutma yöntemler çer s nde, günümüzde en yaygın kullanılanı, ürünler n hava akımı yardımıyla konvekt f kurutulmasıdır. Çok sayıda hava akımlı kurutucu t p gel şt r lm şt r. Bu kurutucuların sanay de kullanılan t pler nde havanın ısıtılması ç n b rçok değ ş k t car enerj kaynağı kullanılmaktadır. Hava ısıtmasında t car enerj kaynaklarının kullanılması şletme masraflarını artırdığı ç n kırsal kes mde meyve ve sebzeler n kurutulmasında çoğunlukla ekonom k olmamaktadır. Aynı zamanda sebze ve meyveler n v tam n ve m neral değerler nde yaşanan kayıp da öneml b r dezavantajdır.

Günümüzde t car olarak kullanılan kurutuculardan h çb r tam

Güneşte beklet lerek kurutma s stem en esk b r uygulamadır.

Ancak açık havada h jyen k olmayan koşullarda, ya da güneş ısısına fazla maruz kalma ya da yeters z ısı alma vb. g b sorunları da beraber nde get rmekted r. Var olan bu ht yaçların ve sorunların daha sağlıklı yöntemlerle yen leneb l r enerj kaynaklarının kullanımı le çözüleb l r. Bu anlamda jeotermal enerj n n tur zm başta olmak üzere b r çok sektörde kullanıldığı g b en çok ht yaç duyulan gıda alanında da kullanılab leceğ ön görülmüştür. Tasarlanan s stem, kısa sürede kal tel kuru sebze ve meyve üretmek ve d ğer ülkelerle bu pazarda rekabet edeb lmek amacıyla düşünülmüştür. Buradak asıl amaç, kısa sürede kal tel ürün üretecek olan bu mak ne ç n gerekl enerj n n tamamına yakınını yen leneb l r enerj kaynaklarından elde etmekt r. Bu kapsam da Ar-Ge çalışması sonucunda bu ürünün protot p n n oluşturulması sağlanmıştır. Ürünün tamamlanması en öneml gel r kaynağı olan tarım alanında öneml b r fark yaratılmış olacak ve yen leneb l r enerj alanında fayda sağlanacak hem de sağlıklı gıda tüket m nde düşük enerj ve zaman faydası elde ed lecekt r. Genel kaygıların karşılanması kadar şletmen n bu alanda rekabet edeb l r b r noktaya gelmes , Pazar payını arttırarak gel r artışı sağlaması da amaçlanmaktadır. 2016 TUIK İstat st kler ne göre, Türk ye genel meyve ve sebze sektöründe faal yet gösteren 1440 şletme bulunmaktadır. Kurutulmuş meyve ve sebze sektöründe faal yet gösteren 478 şletme bulunmaktadır. Bu sektör ağırlıklı olarak İzm r bölges nde yoğunlaşmış durumdadır. 19

MAKALE İzm r’de 140 şletme bu alanda faal yet göstermekted r. 2016 yılı sonu t bar yle kuru üzüm alanında faal yet gösteren şletme sayısı 36, kurutulmuş kayısı alanında 45, er k alanında 3, elma alanında se 2’d r. Dünya kuru meyve üret m ve t caret nde Türk ye lk sırada yer almaktadır. Meyve grubuna fındık, fıstık g b sert kabuklu meyveler de dah ld r. Türk ye, kuru üzümde dünya üret m n n %36’sını, kuru nc rde se %40’ını tek başına karşılamaktadır. Tüm kurutulmuş meyveler grubunda son 5 yılı değerlend recek olursak, Dünya kuru meyve hracatının %17’s Türk ye tarafından karşılanmaktadır. Kuru Meyve ve Mamuller le lg l 2023 yılında 12 m lyar dolar sev yes ne ulaşacağı öngörülen dünya kuru meyve ve mamuller hracatında öneml b r pazar payı hedeflenmekted r. Türk ye’n n ekonom k ve sosyal gel ş m n n öneml b r parçasını oluşturan tarım sektörünün, günümüze kadar çok öneml görevler üstlend ğ , gelecekte de bu görevler üstleneceğ b l nmekted r. Tarım, gıda üret m n n güvenl ğ ve sanay sektörüne hammadde sağlaması neden yle sanay leşm ş ülkeler açısından da vazgeç lmez ve stratej k b r sektör n tel ğ nded r. Bu nedenle tarım sektörü, tarıma dayalı sanay ler n gel şmes nde öneml rol oynamaktadır. Tarım sektörü b r yandan tarıma dayalı sanay lere hammadde sağlarken, d ğer taraftan d ğer sektörlerde üret len mal ve h zmetlere talep oluşturarak ekonom ye katkıda bulunmaktadır. Tarım sektöründe yaşanacak b r büyüme le b rl kte, sektörler arasındak alım satım l şk ler de artacak ve bunun sonucunda tarım sektörü, ekonom le bütünleşerek sanay n n ve d ğer sektörler n gel şmes ne yardımcı olacaktır. 20

Türk ye yaş sebze meyve üret m nde Dünya da hatırı sayılır lk dört ülken n çer s nded r. 2015 TUİK ver ler ne göre ülkem zde 47.500.000 ton yaş meyve sebze üret m yapılmış olup bu üret m n yaklaşık olarak 17.000.000 tonu çöpe atılmıştır. Yan ürett ğ m z ürünler n %33 ünü sraf ed lmekted r. Yaş meyve sebzeler n üret m mevs m n n 2-4 ayla sınırlı olması bu zaman çer s nde tüket lmes gerekmekted r. Halbuk kurutulduğunda 2-3 yıl b r zaman raflarda muhafaza ederek tüket m 12 aya kadar çıkarılab l r. Böylece hem çürümes ve srafı önleneb l r hem de ülke ekonom s ne öneml b r katkı sağlanmış olacaktır. Ülkem z n sah p olduğu ekonom k ögelerden b r s hatta en öneml ögen n tarım olduğu b l nen b r gerçekt r. Tarım teknoloj ler gel şmekte ve kend ler ne yeterl uygulama alanı bulmaktadır. Ülkem z son yıllarda artan kuru sebze-meyve pazarında kend ne yer aramakta, fakat yeterl altyapı ve tekn k donanım eks kl ğ nden kend s ne bu alanda yeterl pay bulamamaktadır. Tarım da enerj kullanımı gel şen teknoloj yle b rl kte artmaktadır. Türk ye’dek jeotermal kaynaklar kurutma şlem nde kullanılmaya yetecek sıcaklıkta se de Ankara, Kızılcahamam’da faal yet gösteren b r özel sektör ﬁrması ve Kırşeh r’ n Karakurt beldes nde bulunan jeotermal sebze ve meyve kurutma tes s , jeotermal enerj n n kullanılarak gıda ürünler n n kurutulduğu az sayıdak uygulamalardır. Türk ye düşük sıcaklıktak jeotermal kaynaklar açısından oldukça yüksek b r potans yele sah pt r. Türk ye'de yaklaşık 170 jeotermal alan bulunmaktadır. Bu kaynakların %95 kadarı düşük

ve orta sev yede sıcaklıkta jeotermal akışkan sağlamaktadır. Düşük sıcaklıktak kaynaklar çoğunlukla ısıtma uygulamalarında kullanılmaktadır. Türk ye'de jeotermal enerj tesp t ne ve bu enerj n n kullanımına dönük çalışmalar özell kle İzm r ve Ege Bölges 'n n bazı d ğer noktalarında lerlem şt r. İzm r' n Balçova ve Narlıdere, Sefer h sar, D k l , Bergama, Çeşme, Al ağa, Bayındır ve Menderes lçeler nde uygulama alanları yaygınlaşmıştır. İşletmen n kurulacağı alan olan Ege Bölges özell kle İzm r l m z bu alanda öncel kl d r. F rmamız,(ALE Group) Jeotermal enerj başta olmak üzere alternat f enerj kaynakları le de kurutma proses n gerçekleşt ren “Kurutma Fırın”’ları üretmekted r. Öncel kle sahada planlama le başlayan projeler m z; Tes s b nası,Soğuk hava deposu,Yıkama, Kesme,Kurutma ve paketleme vb.hatları le anahtar tesl m olarak mal ed lmekted r. Üret m n yapmış olduğumuz jeotermal g b yen leneb l r enerj kaynaklı Kurutma Fırınları JEODRY markası altında tesc ll ve patentl olarak üret lmekted r. Bununla b rl kte danışmanlığını,tasarımını ve üret m n gerçekleşt rd ğ m z tes sler,Tarım Bakanlığı’nın Gıda tüzüğüne uygun olarak kurulmaktadır. Jeotermal kurutma mak nalarının, en öneml özell ğ elektr k enerj s yanında jeotermal enerj le de çalışab l yor olmasıdır. Yaş . sebze meyve kurutma şlem n %85 Jeotermal ve %15 elektr k enerj s kullanarak yapmak ürünün, üret m mal yet n düşürmekted r. JEODRY, pazardak d ğer kurutma mak naları le karşılaştırdığında üret c ye enerj mal yet konusunda büyük b r avantaj sağlamaktadır.

RÖPORTAJ

MESLEK HAYATINDA 36 YILI GERİDE BIRAKAN MEHMET KAYGUSUZ İLE SANKO ENERJİ JEOTERMAL YATIRIMLARINI KONUŞTUK.

“

Genç arkadaşlarım y b lmel d r k mühend sl k sadece b r meslek değ l, aynı zamanda b r yaşam b ç m d r. Okul b ze sadece b lg n n adres n ve ona nasıl ulaşacağımızı öğret r. Bu nedenle, okul b tt d ye sakın k taplarınızı atmayın ya da başkalarına vermey n. Çünkü b z m meslekte öğrenc l k ve öğrenme ht yacı b tm yor. Özetle; b lmed ğ n z şey yönetemezs n z. 22

jesderg üret lecek enerj kurulu gücü 890 MW’lara ulaşmış olacak ve üret len enerj m ktarı da 3 m lyar Kwh’ın üzer ne çıkmış olacaktır. Jeotermal enerj ye yatırım yapma ﬁkr nasıl ortaya çıktı?

Mehmet KAYGUSUZ k md r? 1957 yılında G resun’da doğdum. 1980 yılında Ankara Devlet Mühend sl k M marlık Akadem s nden (ş md adı Gaz Ün vers tes ) Elektr k Mühend s olarak mezun oldum. 1983 yılında Gaz antep Sanko’ da Elektr k Mühend s olarak ş hayatına başladım. 1983 yılından bu güne 36 yılı aşkın süred r Sanko Hold ng bünyes nde b r çok farklı bölümlerde Mühend s ve Yönet c olarak görev yaptım. Halen Sanko Enerj ’de Kaynak Gel şt rme ve Rezervuar Yönet m nden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak çalışmaktayım. Almanca ve İng l zce d ller n b l yorum. Evl , 5 çocuk ve 5 torun sah b y m. Meslek hayatınızda 36 yılı ger de bıraktınız. Gençlere tavs yeler n z nelerd r? Genç arkadaşlarım y b lmel d r k mühend sl k sadece b r meslek değ l, aynı zamanda b r yaşam b ç m d r. Okul b ze sadece b lg n n adres n ve ona nasıl ulaşacağımızı öğret r. Meslek hayatım boyunca b r çok sektörde ve farklı b r çok görevde çalıştım. İş n z her ne

se, hakkını vererek yapab lmek ç n, onu yönetecek kadar öğrenmen z gerekt ğ n yaşayarak öğrend m. Bu nedenle, okul b tt d ye sakın k taplarınızı atmayın ya da başkalarına vermey n. Çünkü b z m meslekte öğrenc l k ve öğrenme ht yacı b tm yor. Özetle; b lmed ğ n z şey yönetemezs n z. Sanko Enerj n n kuruluş öyküsünü paylaşır mısınız? Sanko Hold ng; Tekst l, Enerj , Ç mento, İş mak nası ve Traktör Üret m g b çeş tl sektörlerde faal yet gösteren, ülkem z n köklü Sanay ve T caret gruplarından b r d r.

B r gün Gurup Başkanımız Zek Konuoğlu Bey ben çağırdı ve Aydın T caret Sanay Odasından b r arkadaşı le sohbet ett ğ n , Salavatlı’da 2 adet jeotermal kuyunun hale ed leceğ n söyled . “G t bak, bu jeotermalden b ze b r ş çıkar mı? ” ded . Böylece başlamış olduk. B ld ğ n z g b bu hale önce ptal ed ld , sonra da b r başkası aldı. Ama bu ves le le 2007 yılında, b z de jeotermal enerj ye yatırım yapılab leceğ n gördük. Sonrasında 2008 yılında MTA tarafından yapılan halede Atça ve Caferbeyl ruhsatlarını alarak şe başladık. Daha sonra Atça ruhsatını bıraktık. Arama aşamasında ne tür çalışmalar yapıldı?

Esasen, Caferbeyl Sahası o yıllarda Ged z Graben nde en y araştırılmış sahalardan b r d . O günkü mkanlarla yapılab lecek hemen hemen her türlü Sanko Hold ng’ n üyes olan jeoloj k, jeoﬁz k ve d ğer b r çok Sanko Enerj , 1997 yılında çalışma, sahada yapılmıştı. Enerj sektöründe faal yete Ama lg nçt r, sahada mevcut başlamıştır. O günden bugüne olan araştırma kuyusu bahset2 m lyar dolara yakın yatırım ya- t ğ m araştırmaların yapıldığı parak, H droelektr k, Rüzgar beklent n n yüksek olduğu love Jeotermal Enerj alanında, kasyonda açılmamıştır. Sontoplam 670 MW kurulu gücün- dajı yapan MTA yetk l ler ne, kude 9 santral santral kurmuş ve yunun neden öner len noktada şletmekted r. Yılda toplam 2,2 değ l de, doğru dürüst araştırılma yapılmamış bu yerde açılm lyar Kwh elektr k enerj s üretmekted r. Halen yapımı dığını sorduk. Cevap kuyunun devam eden Sal hl JES-2 ve yer kadar lg nçt ; MTA’nın Sal hl JES-3 santraller ve rüz- el nde o anda boşta olan tek gar santraller n n de yakın b r sondaj mak nasının kapas tezamanda devreye g rmes le s ne uygun der nl kte sondajın 23

RÖPORTAJ

bu noktada yapıldığını söyled ler. Kuyu 1189 metre der nl ğ nde, kuyu d b sıcaklığı 149°C ve deb gayzer şekl nde 2 lt/sn c varında d . Daha sonra b z kuyuyu gel şt rd k, şu anda kuyu 150 ton/saat deb de ve 141°C sıcaklıktadır. B z; yapılan onca araştırmaya ve SC-1 kuyusunun b ze vaat ett ğ beklent lere olan nancımızla, hatırı sayılır b r m ktarı öde ye rek ha le de sa ha yı aldık. Genel kanaat n aks ne Caferbeyl Sahası b z hayal kırıklığına uğratmadı. Ek b m z n ve b ze güvenen yatırımcı ruhu yüksek olan Sanko Hold ng’ n destekler le 2007 yıllarında “Ş stlerde jeotermal su bulunmaz, burası kızgın kuru kayadır, boş hayal kuruyorsunuz” den len Sal hl Sahasını spat ett k ve bu değerl kaynağı ülkem z n h zmet ne sunduk. Bu b z m ç n gerçek b r gurur kaynağıdır . Yatırım aşamasında karşılaşılan sorunlar ve alınan r skler nelerd ? Jeotermal yatırımın, santral devreye alınıncaya kadar her aşaması r skl d r. Özell kle araştırma ve sondaj aşamaları 24

tamamen r skt r. B z m çabamız, y b r jeoloj k, jeoﬁz k d ğer d s pl nlerle yapılacak olan araştırmalarla bu r sk en düşük sev yeye nd rmekt r. İlk başladığımızda k msede yeterl b lg b r k m yoktu. Yatırımcı olarak b zler h çb r şey b lm yorduk. Tab r ca zse danışmanlarımıza “gassal el nde meyy t g b ” tesl m olmuştuk. Yasal düzenlemeler n yeters z ve bazen de anlamsız olmasının verd ğ bel rs zl kler de, en az sondaj r sk kadar yatırımcıyı olumsuz etk lem şt r. B r çok yatırımcı; ruhsatlarını ve araştırma ç n harcadıkları bedeller n korumak ç n, “hülle” sayılacak uygulamalar yapmak zorunda kalmışlardır. Yan doğası gereğ ; araştırma, sondaj ve daren n tutumu ya da oyun ç nde kural değ şt rme sürpr zler g b b r çok nedenle jeotermal n başı da sonu da r skt r. Santral n teknoloj k yapısı le lg b lg vereb l r m s n z? D ğer jeotermal santrallerden farkınız ned r? Mevcut santral Sal hl JES-1 15 MW kurulu gücünde, Ormat yapımı b nary santrald r. Çok

şükür santral tam kapas tes nde çalıştırmaya yetecek kaynağımız mevcut. Pek tab k santral çıkışındak akışkanın tamamını ver ml b r şek lde alacak re enjeks yon kuyularımız var ve akışkanın tamamı re-enjeks yon yapılmaktadır. Santral n emsaller ne göre rekor sürede kurulup devreye alınmış olması da, b z m en büyük gurur kaynağımız olmuştur. Sahada yaptığımız 24 adet sondaj le toplam 70 M W Elektr k üret m ne yetecek m ktar ve özell kte kaynağa ulaştık. Son açtığımız San- 23 kuyusunun da, kuyubaşında 245°C le Türk yen n en sıcak, hatta en güçlü kuyusu olduğunu b le söyleyeb l r z. Halen JES-2 ve JES-3 santraller nde montaj çalışmaları devam etmekted r. Bu aşamada toplam 50 MW kurulu gücünde olacak bu santraller de 2019 Yekdem’ nde devreye almayı planlıyoruz. Çevresel etk ler konusunda ne g b önemler alıyorsunuz? Sanko Hold ng, rahmetl kurucumuz San Konukoğlu’ndan

jesderg

tevarüs eden b r anlayışı sürdürmekted r. İş yapma anlayışımızın temel n oluşturan bu ölçü; “b r ş yapılmaya değerse, o ş en y şek lde yapılmalıdır” prens b d r. B z de bu prens p çerçeves nde, yaptığımız bütün şlerde; çevre, nsan ve kaynağın korunması ç n çaba gösterd k ve bunu da başardık. Daha fazla kar hırsıyla, yer ne koyamayacağımız h çb r şey feda etm yoruz. Jeotermal akışkanın tamamını re-enjekte ed yoruz. Atık çamurlarının bertarafını, usulüne ve mevzuatlarına uygun şek lde, yetk l ve sorumlu ş rketler vasıtası le yapıyoruz. Test esnasında akan akışkanı, açtığımız çamur havuzlarında topladıktan sonra, oluşturduğumuz boru s stem ve/veya v danjörlerle santral havuzuna veya en yakın re-enjeks yon kuyusuna taşıyarak re-enjekte ed yoruz. Karbond oks t (CO2) ve H drojen Sülfür (H2S) oranları kabul ed len sınırın altında olmasına rağmen, rezervuara ger basımı ç n proje çalışmalarına devam ed yoruz.

İşletme aşamasında ne tür sorunlar le karşılaşılıyor? İşletme sırasında yapılacak en öneml şey rezervuarın doğru yönet lmes , korunması, sürdürüleb l rl ğ n sağlanması, çevreye ve nsana rahatsızlık ver lmemes d r. Doğru, yetk n ve b lg l b r ek b n kurulması ve eğ t lmes şletmec l kte temel esastır. Bunca emek ve kaynak harcayarak oluşturulan ve ülke ç n öneml b r değer olan yatırımın sağlıklı şlet lmes başarının temel d r. İş güvenl ğ ve şç sağlığı öncel kler m z n başında yer almaktadır. Eğ t m ve etk n önlemlerle sıfır kaza hedeﬁn yakalamaya çalışıyoruz. H çb r ş m z herhang b r nsanın sağlığından ve güvenl ğ nden öneml değ ld r. Bölge halkıyla l şk ler n z nasıl? Planladığınız sosyal sorumluluk projeler nden söz eder m s n z? Geçt ğ m z günlerde kamu oyuna yansıyan algının aks ne komşularımızla aramızdak l şk , yakın ve güçlüdür.

B r yerlerde kurulup üstümüze salınan, sözüm ona çevre eylemc ler n n oluşturmaya çalıştığı algının aks ne, b z tanıyan gerçek komşularımız, jeotermal n; Kurşunlu Kaplıcalarında pazar günü çoluk çocukları le g d p key f yaptıkları kaplıca le aynı olduğunu b l yor. Çamur Kaplıcalarına g den hanımların yüzler ne güzelleşmek ç n sürdükler çamurun da jeotermal n b r n met olduğunun farkındalar. Ben nanıyorum k Dünyanın en meşhur Sultan üzümler n de (çünkü tamamı jeotermal alandak tarlalarda yet ş yor) güzel yapan altındak jeotermald r. Tab k , ÇED sürec nde yaptığımız b lg lend rme toplantısı dışında ayrıca halkı b lg lend rme amaçlı toplantılar düzenled k. Ülkem z n beş saygın ün vers tes nden jeotermal konusunda uzman profesörler , Sal hl ve c var lçeler n halkı le buluşturduk. Gerçekten b lg lenmek steyen, maksadı bağcıyı dövmek olmayan çevrec kuruluşların da katıldığı bu toplantıda herşey konuşuldu ve her şey soruldu. Çevrec kuruluşlara, okullara, çalışmalarımızı görmek steyen halkımıza, tab k bell kurallar ç nde, santral m z 25

RÖPORTAJ z yaret etmeler ne z n ver yoruz. Halkla l şk ler b r m m z, ş kayetler d nl yor ve enkısa sürede sonucu b ld r yor. Bunun dışında ün vers te öğrenc ler n n b r çok proje ve etk nl ğ ne sponsor olarak destek oluyoruz. Örneğ n Celal Bayar Ün vers tes öğrenc ler n n “More Energy Conference” etk nl ğ , Kodla(Ma)n sa Projes g b eğ t m amaçlı etk nl klere destek olduk ve olmaya devam ed yoruz. Şu sıralarda Man sa Val l ğ , Şehzadeler Beled yes ve Dokuz Eylül Ün vers tes ’n n b rl kte yaptıkları Man sa Fayının deprem üretme potans yel n n ölçülmes , buna bağlı olarak Man sa’nın olası depremden daha az etk lenmes n sağlayacak olan Paleo-S sm k Araştırmasına sponsor olduk. Sal hl ’n n konutlarının ısıtılması maksatlı desteğ m z, Sal hl Beled ye’s le yaptığımız protokol çerçeves nde devam etmekted r. Etrafımızdak b r çok nsanın hayatına dokunuyoruz. Sanko’nun bu konudak duyarlılığı b l nen b r şeyd r.

Gelecekte planladığınız d ğer yatırımlardan söz eder m s n z? Yatırım planlarınız hang kr terlere göre şek llenecek? Sanko Enerj yen leneb l r enerj kaynaklarından yararlanarak ülken n enerj ht yacının karşılanması ç n yatırımlarına elbette k devam edecekt r. Bu kararlar doğal olarak ülken n yatırım kl m n n şartlarına göre Yönet m Kurulumuzun alacağı kararla zaman ç nde şek llenecekt r. Sanko Enerj de kaç k ş st hdam ed l yor? Oryantasyon sürec n z nasıl şl yor? 14.000’den fazla çalışanı bulunan Sanko Hold ng’ n enerj kolunu oluşturan Sanko Enerj ’de 500’ ü aşkın nsan st hdam ed lmekted r. Faal yetler ne başladığı1997 yılından ber , üreterek ülkeye h zmet etmekte olan Sanko Enerj a les ne katılan herkes, Sanko’nun değerler n öğrenmek ve çselleşt rmekle şe başlar. Sanko çalıştığı her ş kolunda, b r okul olma rolü de üslenm şt r. Açıklık ve ek p çalışması temel değerler m zdend r. Bu oryantasyon sürec m z kolaylaştırmakta ve b rl kte çalışma kültürümüzün temel n oluşturmaktadır. Mehmet Bey verm ş olduğunuz değerl b lg ler ç n çok teşekkür ed yoruz. Son olarak s z n eklemek sted kler n z nelerd r? Jeotermal bu Ülke’n n yerl , yen leneb l r, çevre dostu öz kaynağıdır. Öncel kle herkes n buna sam m olarak nanması ve desteklemes gerekmekted r. B r jeotermal enerj santral

yılda 8.500 saat çalışmaktadır. Baz yük santral d r. Yan , rüzgar esmezken, güneş gece battığında ya da bulut arkasında g rd ğ nde, neh rde su m ktarı yeters z kaldığında da JES’ler elektr k üretmeye devam etmekted r. Sohbet m z n arasında da fade ett ğ m g b , yer n altında b nlerce yıldır bekleyen bu kaynak tem z, yerl , güven l r ve m ll b r kaynaktır. Bugün Jeotermal, 1.400 MW yaklaşan kurulu gücü le Türk ye’n n elektr k enerj s ht yacının %2,5’l k bölümünü karşılamaktadır. Enerj ht yacımızın 7,6 m lyar Kwh’l k bölümünü baz yük olarak karşılayan Jeotermal Enerj sektörü desteklenmeye devam ed lmel d r. Bu destek de b r an önce açıklanmalıdır. Desteğ n devam edeceğ açıklaması, yen yatırımlar ç n Yatırımcının önünü açacaktır. Bu gerçeğ JESDER aracılığı le lg l lere anlatma fırsatı buluyoruz. Kend ler ne teşekkür eder m. Hülya hanın s ze de bu har ka sohbet mkanı ç n çok teşekkür eder m.

jesderg

Sanko Enerj Sal hl JES-1

SANKO HOLDİNG, SALİHLİ’Yİ JEOTERMAL SU İLE ISITIYOR Sanko Hold ng’ n Sal hl ’de açtığı üret m kuyularından gelen jeotermal akışkan, Jeotermal Isı Merkez ne bağlanarak abonelere ver lmeye başlandı. Sal hl ’n n sıcak suyu jeotermal kuyulardan Jeotermal n ısıtma ve sıcak su alanında taşıdığı büyük potans yel, Sal hl ’de gerçeğe dönüştü. Sal hl Beled ye Başkanı Zek Kayda, Sanko Hold ng’ n açtığı üret m kuyularından tem n ed len ve atmosfer şartlarında 95 derece sıcaklığa nd rgenen jeotermal suyun, k ralama hales kapsamında Jeotermal Isı Merkez ne bağlanarak abonelere ver lmeye başlandığını açıkladı.

Beled ye adına kayıtlı jeotermal şletme ruhsatlı sahanın 30 yıllık süreyle Sanko Hold ng’e 1,5 m lyon l ra bedelle k ralandığını bel rten Başkan Kayda, şunları

söyled : “Akt f durumda bulunan 6 kuyudan gelen sıcak su le vatandaşlarımız yeterl ısınamıyordu. San 9 ve San 10 kuyularından gelen sıcak su sayes nde halkımız bu kıştan t baren evler nde h ç üşümeyecek. Bundan böyle Sal hl ’m z hem ısınacak hem de gel r elde edecek. Jeotermal enerj le ısınan vatandaşlarımızın evler ne 95 derece sıcaklığa sah p sıcak su dağıtımı da başladı. Tüm halkımıza hayırlı olsun.” Kaynak: www.jeotermalhaber.com 27

HABER

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI OSMAN ZOLAN JKBB BAŞKANLIĞINA SEÇİLDİ Jeotermal Kaynaklı Beled yeler B rl ğ 2019 Yılı Olağan Mecl s Toplantısı 13 Haz ran 2019 günü Ankara’da gerçekleşt r ld . Yapılan mecl s toplantısında Den zl Büyükşeh r Beled ye Başkanı Osman Zolan oy çokluğu le JKBB başkanlığına seç ld . Toplantının açılış konuşmasını B rl k Başkanı Yaşar Bahçec yaptı. Bahçec konuşmasında: “2009 yılında Jeotermal Kaynaklı Beled yeler B rl ğ Başkanı olarak başladığım görev m 10 yıl sonra 2019 yılında b rçok öneml şler yapmış olarak bu mecl s toplantımızda seç lecek yen başkanımıza devredeceğ m. 10 yıllık süre zarfında beled yeler m ze başta jeotermal olmak üzere bütün yen leneb l r enerj alanlarında b rçok h zmet verd k. 2009 yılında b rl ğ m z n üye beled ye sayısı 39 ken 10 yılda 115 beled yeye çıkarttık. Beled ye başkanlarımızla b rçok mecl s ve b lg lend rme toplantıları gerçekleşt rd k. B rl k olarak düzenled ğ m z eğ t mlerle yüzlerce beled ye çalışanını tekn k konularda b lg lend rd k. Yurt ç nde ve yurtdışında yen leneb l r enerj kaynakları le lg l sayısız sem ner, kongre ve toplantıya katıldık. B rçoğuna da ev sah pl ğ yaparak, danışma kurulu üyeler m z ve mühend sler m zle b ld r ler sunduk ve sunumlar yaptık.

2014 yılında yapılan tüzük değ ş kl ğ yle b rl kte başta jeotermal olmak üzere güneş, rüzgâr ve b yokütle g b yen leneb l r enerj kaynaklarıyla lg l beled yeler m ze yaptığımız danışmanlık h zmetler n gen şletm ş olduk. Bu süreçte B rl ğ m z n danışma kurulunu da artırarak beled yeler m ze daha y h zmet sağlamak ç n büyük b r çaba gösterd k. 2016 yılında B rl k merkez m z Ankara’ya taşıyarak beled yeler m z n daha kolay ulaşab leceğ b r yapı hal ne geld k. Ankara’da faal yet göstermeye başladığımız tar hten t baren Enerj Bakanlığımız le b rçok projede çalışma fırsatı bulduk. Ayrıca son 2 yıldır jeotermal merkez ısıtma s stemler üzer nde yaptığımız c dd çalışmalar sonucunda Enerj Bakanlığımızın Dan marka örneğ üzer nden çıkartacağı Isı Mevzuatı Projes nde de gözlemc kurum olduk. Proje kapsamında merkez ısıtma s stemler le lg l beled yeler m z n b r nc aktör olarak rol almalarının gerekl l ğ n Enerj

Bakanlığına ve bütün paydaşlara lett k ve konunun sonuna kadar tak pç s olduk. Benden sonra seç lecek yen başkanımızın bu görev layığıyla yer ne get receğ n ve 10 yıldır taşıdığımız bu bayrağı daha ler ye taşıyacağına nanıyorum.” ded . Başkan Bahçec ’n n konuşmalarının ardından kürsüye gelen JKBB Genel Sekreter V. İrem Ç ğc 2018 Yılı Faal yet Raporuna l şk n mecl s b lg lend rd . 2018 Yılı Bütçe Kes n Hesabının Görüşülmes , Sosyal Denge Sözleşmes İç n Yetk Ver lmes başlıklı gündem maddeler görüşüldü. Ç ğc , B rl ğ n faal yet alanının gen şlemes net ces nde B rl k sm n n bu anlamda dar kaldığını ve üye sayısını arttırmakta sıkıntı yaşadıklarını söyled . Bu kapsamda B rl ğ n faal yet alanı göz önünde bulundurularak “Enerj Kentler B rl ğ ” sm n n öner olarak geld ğ n söyled . Yapılan müzakereler sonucunda B rl ğ n n sm n n Enerj Kentler B rl ğ olması oy b rl ğ yle kabul ed ld .

jesderg En yaşlı üyen n başkanlığında ve en genç üyeler n kât pl ğ nde oluşturulan B rl k Mecl s D vanı oylamaya geçt . Gerçekleşt r len oylama sonucunda Den zl Büyükşeh r Beled ye Başkanı Osman Zolan B rl k Başkanı seç ld . Başkan Vek ll ğ ne se S vas Beled ye Başkanı H lm B lg n ve Mustafakemalpaşa Beled ye Başkanı Mehmet Kanar, Mecl s Kat pl ğ ne Sandıklı Beled ye Başkanı Mustafa Çöl ve Bayındır Beled ye Başkanı Uğur Dem rezen ve Da m Encümene Afyonkarah sar Beled ye Başkanı Mehmet Zeybek, Kütahya Beled ye Başkanı Al m Işık, Güdül Beled ye Başkanı Muzaffer Yalçın, Sındırgı Beled ye Başkanı Ekrem Yavaş, Az z ye Beled ye Başkanı Muhammet Cevdet Orhan, Kuşadası Beled ye Başkanı Ömer Günel, Ç çekdağı Beled ye Başkanı Hasan Hakanoğlu seç ld . Toplantının kapanışında B rl k Başkanı seç len Den zl Büyükşeh r Beled ye Başkanı Osman Zolan, yaptığı konuşmada kend s ne bu görev layık gören tüm üye beled ye başkanlarına teşekkür ederek, yen leneb l r enerj kaynaklarından olan jeotermal n son 15 yıl çer s nde çok öneml b r m syona sah p olduğuna vurgu yaparak jeotermal enerj n n daha ler lere g tmes ç n hep b rl kte gayret edecekler n söyled . Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür Jeotermal n 2007 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayy p Erdoğan’ın öncülüğünde yasal b r statüye kavuştuğunu hatırlatarak kend s ne teşekkür eden Başkan Osman Zolan, “Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayy p Erdoğan’ın, ba-

kanlarımızın, m lletvek ller m z n ve bu noktada gayret gösteren tüm bürokrat kardeşler m z n gayret yle b rl kte 2007 yılında jeotermalle lg l b r yasa vücut buldu. Bu en öneml aşamaydı ve yen leneb l r enerj noktasında jeotermal kend yer n almaya başladı. Bugün gel nen noktada jeotermal, enerj üret m nden termal sağlığa ve daha b rçok alanda kullanır hale geld ” d ye konuştu. “B rl kte başaracağız” Den zl ’de jeotermal n elektr k üret m , termal sağlık tur zm ve ısıtma g b pek çok alanda akt f olarak kullanıldığına d kkat çeken Başkan Zolan, jeotermal n çok öneml b r değer olduğunu bel rterek, her yönüyle kullanılması gerekt ğ n bel rtt . Başkan Osman Zolan, “Enerj b z car açığa götüren b r eks ğ m z. Öz kaynaklarımızla enerj m z sağlayab l rsek bu b z m car açığımızı kapatır. Jeotermal bunun ç n çok öneml yd . Yen leneb l r enerj kaynaklarından güneş ve rüzgâr enerj s de ülkem zde çok öneml b r yol aldı. Bunların önünü de açacağız. Beled yeler m zde ‘bunları nasıl kullanab l r z, nasıl entegre edeb l r z

şehr m ze katacağı değerler noktasında nasıl b r yol zleyeb l r z’ bunları hep b rl kte oturup konuşacağız. İnşallah daha ler ve daha güzele mesafe alma noktasında gayret edeceğ z. Bunu b rl kte başaracağız” ded . İlk toplantı Den zl ’de Bayrağı devraldığı Bahçec ’ye emekler ç n teşekkür eden Zolan, “Önümüzdek yıllarda nşallah bu bayrağı daha ler ye ve güzele götürmek ç n gayret sarf edeceğ z. Hep beraber sık sık toplanmayı arzu ed yorum. Topyekûn st şarelerle ortaya çıkacak güzell kler ülkem ze, şeh rler m ze kazandıracağız” ded . İlk JKBB Mecl s Toplantısını Den zl ’de yapmak sted ğ n fade eden Başkan Osman Zolan, “Bundan sonra sık sık b r araya geleceğ z. Hep beraber, ortak akılla hareket edeceğ z. Bugüne kadar emek veren herkese çok teşekkür ed yorum. Yarınımız bugünden daha güzel olsun.” d ye konuştu. Jeotermal bakımından Türk ye’n n en zeng n kaynaklarına sah p Den zl ’ye JKBB Başkanlığı ver lmes n n çok öneml olduğunu vurgulayan Başkan Osman Zolan, görev n Den zl ç n b r onur olduğunu sözler ne ekled . Kaynak: JKBB 29

HABERLER

KURUTMADA JEOTERMAL KOLAYLIĞI Jeotermal enerj ucuz, h jyen k ve sağlıklı kurutma yöntem yle sebze ve meyveler n kurutulmasında yen b r çağ açıyor. Jeotermal kaynaklar, ç ftç ye ürününü daha etk n b r şek lde kurutma mkanı vererek tarıma büyük destek oluyor. Kurutma, gıda maddeler n n korunmasında kullanılan en yaygın yöntemlerden b r . Gıdaların kurutularak dayanıklı hale get r lmes , nsanın doğadan öğrend ğ , lk çağlardan ber uygulanan b r yöntem. Pek çok ürün tarlada kend kend ne kuruyarak dayanıklı hale gel yor. Kurutma, Aydın ekonom s n n belkem ğ n oluşturan kuru meyve üret m ve t caret nde hayat önem taşıyor. Türk ye kuru meyve t caret nde dünyada lk sırada yer alıyor. Türk ye kuru üzümde dünya üret m n n yüzde 36’sını, kuru nc rde se yüzde 40’ını tek başına karşılıyor. Dünya kuru meyve hracatının yüzde 17’s de Türk ye tarafından karşılanıyor. Özell kle Aydın’ın tüm dünyaya hraç ett ğ kuru nc rde kurutma

şlem n n etk nl ğ büyük önem taşıyor. İnc rde kurutmanın ana amacı, su oranını yüzde 1820’ye nd rmek. Yabancı maddeler n bulaşmasını önlemek ç n kurutma şlem n n büyük b r özenle yapılması gerek yor.

lanan k adet soğan ve sarımsak kurutma tes s bulunuyor. Bu tes sler saatte 12 ton yaş soğan şleyeb l yorlar. Yunan stan’ın bazı adalarında da nc r n kurutulmasında jeotermal kaynaklardan yararlanılıyor.

Tarımsal ürünler n n açık havada, güneş altında kurutulması, ürünler n tozlanma, s nek ve çeş tl böcekler tarafından zarar ver lme, kuşlar tarafından yen lme, rüzgarda uçuşma g b r skler barındırıyor. Jeotermal kurutma yöntem , güneş altında kurutma karşısında güçlü b r alternat f oluşturuyor. Aynı zamanda, düşük enerj mal yet yle, elektr k kullanan d ğer modern kurutma yöntemler nden de ayrılıyor.

Türk ye’de de jeotermal kurutma yöntem n kullanan çeş tl tes sler bulunuyor. Örneğ n Kırşeh r’de, Kırşeh r Beled yes ve İl Özel İdares şb rl ğ yle hayata geç r len tes ste geçen yıl 11 çeş t meyve ve 2 çeş t sebze olmak üzere yaklaşık 39 ton yaş meyve ve sebze kurutuldu. Kırşeh r’de ürünler n kurutulması ç n gerekl termal enerj 147 metre der nl ktek , 52 derece sıcaklığa sah p olan Karakurt 1 kuyusundan elde ed l yor.

Yonca, soğan, kırmızı b ber ve sarımsak g b ürünler n kurutulmasında da dünyada jeotermal kaynaklardan yararlanılıyor. Örneğ n Amer ka’nın Nevada eyalet nde jeotermal kaynakları kul-

Jeotermal enerj , ucuz, h jyen k ve sağlıklı kurutma yöntem yle sebze ve meyveler n kurutulmasında yen b r çağ açıyor. Kaynak:JESDER Basın B ld r s

Idaho ç ftl ğ ndek jeotermal ısıtma, gıdanın yet şt r lme şekl n değ şt rd . Idaho, Onsen Bahçeler 'ndek jeotermal ısıyı kullanarak, kış aylarında b le yakındak topluluklara taze yeş ll kler sunuyor.

İsv çre'n n 2B ve 3B jeotermal enerj sıcaklık har taları paylaşıldı Sw sstopo, jeotermal kaynak potans yel n araştırmada mevcut ver ler güncelleyerek, İsv çre ç n GeoMol15 sıcaklık model yen ver set n yayınladı.

Kanada Hükümet , Eavor Technolog es, Prec s on Dr ll ng, Shell New Energ es ve d ğer b r çok öneml ortak le gerçekleşt r len çalışma olan jeotermal teknoloj tanıtım tes s n n nşası ç n 5,1 m lyon ABD Doları (6,7 m lyon CAD) tutarında fon sağladığını açıkladı.

jesderg

JEOTERMAL SERA KURULUMU İÇİN ÇALIŞMALAR DEVAM EDİYOR Geçt ğ m z aylarda Aydın Büyükşeh r Beled yes tarafından nazım mar planındak değ ş kl ğe g d lmes redded len 697 dönümlük araz n n mar plan tad latının Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı tarafından yapılacağı öğren l rken, Devlet Yetk l ler sürec n hızlanması ç n çalıştıklarını açıkladı. Tarım Kred Kooperat ﬁ ortaklığıyla Sera A.Ş. kurulumu, Mal ye ve Haz ne Bakanı Berat ALBAYRAK yapısal reformlara l şk n 10 N san’da açıkladığı paket çer s nde yer aldı. Süreç konusunda özel açıklamalarda bulunan AK Part Aydın M lletvek l Bek r Kuvvet ERİM, Aydın’da TDİSOB kurulmasına l şk n hükümet tarafından desteklend kler n söyleyerek: “Cumhurbaşkanımız Recep Tayy p Erdoğan’ın İk nc 100 Günlük İcraat Programı’nda da açıklandı. Sürec n

hızlanması ç n Ankara’da kurumlar nezd ndek g r ş mler m z sıklaştıracağız” açıklamlarında bulundu. M lletvek l “Aydın Büyükşeh r Beled yes Kadıköy’dek araz y yeş l alan lan etm ş. Bu konuyla lg l olarak Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı’ndan oranın mar plan tad latında gerekl değ ş kl ğe g d lmes n sağlayacağız. D ğer kurum görüşler tamam, mar plan tad latını bekl yoruz. Mera vasfı da kalkacak, şu anda orası zaten kullanılmıyor. Kadıköy’de bu projey hayata geç rd ğ m zde özel sektörden orada yatırım yapmayı düşünen c dd yerl ﬁrmalar var. Bu konuyu b r an önce hayata geç rmem z gerek yor, g r ş mler m z sıklaştıracağız” ded . Ayrıca Jeotermal enerj yle ısıtılması ve soğutulması hedeflenen Kadıköy Mahalles nde lk

etapta 697 dönüm ve daha sonra c var araz ler de kapsayacak şek lde hayata geçecek olan TDİOSB ç n Aydın Val l ğ , Aydın T caret Odası, Aydın T caret Borsası ve Efeler Z raat Odası arasında protokol mzalanmış ve sürec n hızlanması adına oluşturulan konsors yum da paydaş olmuştu. Kurulan konsors yumun toplantısında Aydın Val s Yavuz Sel m Köşger, tarıma yen b r vme kazandırmak üzere yola çıktıklarını ve Aydın’da yen b r s nerj y ortaya çıkartmak sted kler n bel rtm şt . İlk etapta yüksek kesme ç çekç l k ve muz üret m n n yapılması planlanan sera organ ze sanay bölges nde, projen n hayata geçmes n n ardından lerleyen süreçte katma değer yüksek türlü sebze ve meyve üret m nde bulunulacağı öngörülüyor. Kaynak: Aydın Hedef Gazetes

GEOLAC 6. Jeotermal Kongres – 17-18 Temmuz 2019, Ş l Lat n Amer ka ve Karay pler ç n 6. Jeotermal Kongres (GEOLAC), 17-18 Temmuz 2019 tar hler nde Sant ago, Ş l 'de gerçekleşecek.Kongre, Amer ka Kalkınma Bankası (İKB) ve Dünya Bankası Grubu'nun ortak ev sah pl ğ n yaptığı k l t p yasa tems lc ler n b r araya get recek.

Endonezya Uluslararası Jeotermal Kongre ve Serg s n n 7.'s , 13-15 Ağustos 2019 tar hler nde Cakarta'da gerçekleşecek.

Sed manter Havzalardak Jeotermal Kaynaklar Konferansı, 14-18 Ek m 2019 tar hler nde Alberta, Kanada'da Edmonton'da düzenlenecek. Konferans, tortul havzalardak jeotermal kaynakların gel ş m yle lg l b lg ve ﬁk r paylaşımını amaçlayan çok d s pl nl b r toplantı olarak b l nmekted r.

KAYNAK:

HABERLER

BALIKESİR’DE JEOTERMAL SERA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ KURULUYOR Balıkes r’de, Büyükşeh r Beled yes , Güney Marmara Kalkınma Ajansı ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğü; Jeotermal enerj yle ısıtılması hedeflenen tarıma dayalı ht sas sera organ ze sanay bölges ç n protokol mzaladı. Büyükşeh r Beled ye Başkanı Yücel Yılmaz ve GMKA Genel Sekreter Vek l Abdullah Güç tarafından mzalanan protokol le b tk sel üret m şletmeler n n ht sas konusuna göre b r araya get r lerek, üret m n her safhasında kontrol ed ld ğ , üret mde ver m ve kal ten n arttırıldığı, düşük mal yetl üret m n teşv k ed lerek karlılığın sağlandığı, modern tarıma geç ş hızlandırarak yıl boyu üret m yaygınlaştırmayı sağlayacak ve y uygulama örneğ teşk l edecek; jeotermal kaynakla ısıtılan tarıma dayalı ht sas sera organ ze sanay bölges kurulması hedeflen yor. Büyükşeh r Beled ye Başkanı Yücel Yılmaz konuya l şk n yaptığı açıklamalarında, jeotermal

enerj yle ısıtılan tarıma dayalı ht sas sera organ ze sanay bölges kurulab lecek alanların bel rlenmes noktasında en kısa zamanda çalışmalara başlayacaklarını, bu proje le tarıma yen b r vme kazandırmak üzere yola çıktıklarını fade ett . Yılmaz söz-

ler ne şöyle devam ett : “Jeotermal kaynakları organ ze sanay bölges nde kullanarak sıfıra yakın b r mal yetle seraların ısıtıldığı katma değer yüksek ürünler Balıkes r’de yet şt receğ z”. Kaynak: GMKA

SİVAS SICAK ÇERMİK’TE JEOTERMAL SERA ÇALIŞMALARI S vas Val s Sal h Ayhan, MTA le görüşmeler yaparak,Sıcak yapılacağını b ld rd . Anadolu Ajansı tarafından du- r ne b r şeyler daha koymak st yurulan ve S vas Val l ğ tara- yoruz. Yen b r kuyu açma nokfından yapılan açıklamaya tasında çalışmamız olacak. Bugöre, S vas Val s Sal h Ayhan, rada jeotermal seracılığı çok Maden Tetk k ve Arama (MTA) önems yoruz. Bu çalışma taOrta Anadolu 1. Bölge Müdür- rımla lg l yapacağımız çalışlüğü’nü z yaret ederek, Bölge maların m heng n oluşturacak. Müdür Vek l Ramazan Daş- Jeotermal seracılık konusunda tan’dan l genel nde yürütülen MTA’nın b l msel b lg s b z m ç n önem arz ed yor. Ş md den çalışmalar hakkında b lg aldı. yazışmalarımız başladı. ÖnceVal Ayhan şu açıklamalarda bu- l kle rezerv tesp t le yaza doğru lundu: “İlerleyen dönemde de bu ş somutlaştırıp, yen b r Sıcak Çerm k bölges ndek geç- kuyu açarak jeotermal seracılım ş dönem çalışmalarının üze- ğın lk adımını atmış olacağız.” 32

Çerm k'te jeotermal seracılık Maden n yanı sıra jeotermal enerj de de l n kaynaklarını en y şek lde değerlend recekler n n altını ç zen Val Ayhan, “S vas’ın hracattak payı ortalama yüzde 25 le yüzde 50’ye kadar değ şmekted r. Maden hracatımızın arttığını gözlemlemektey z. İlerleyen dönemde de tüm bu değerler m z en üst düzeye çıkararak S vas açısından öneml b r katma değer oluşturmuş olacağız.” ded . Kaynak: B z m S vas

jesderg

SERALAR, YÜKSEK TEKNOLOJİ VE JEOTERMAL KAYNAK KULLANACAK Büyük b r oranı esk tes slerden oluşan sera sektörü, son teknoloj yerl üret m sera kurulumlarıyla büyüyerek, kadın ç ftç ler n önde olacağı süreçte, Afyon’dan İzm r’e; Ağrı’dan Esk şeh r’e uzanan jeotermal hat üzer nde organ ze sera bölgeler oluşturulacak. Sektörde 2012’de rak p ﬁrmaların ‘b rl kten kuvvet doğar’ mantığı le kurdukları b r oluşum olan Sera Konstrüks yon, Donanım ve Ek pman Üret c ler ve İhracatçıları Derneğ (SERKONDER), ülke çapındak seraların modern zasyonu, yerl üret m n desteklemes , atıl durumdak tes sler n yen den üret me başlaması ve devlet n bu alandak uzun vadel pol t kalarında görev alma amacını gütmekted r.

rımcıları çekeb lecek c dd teşv kler olduğunu görüyoruz.” açıklamarında bulundu. Sosyal sorumluluk anlayışı çerçeves nde ‘Sera Akadem s ’ kurmuş olan dernek, kadın ç ftç lere yönel k Antalya’da b r eğ t m sürec ne başlamış. İk dönüm modern seradak eğ t mlerde kadın ç ftç lere, seraları doğru kullandıkları zaman nasıl para kazanab lecekler öğret lecek.

jeotermal bölgede sera üret m hattı kurma planı söz konusu. En fazla mal yet ısıtmaya g tt ğ ç n sıcak su değerl . Aynı durum Ağrı, Yozgat ve Esk şeh r hattı ç n de geçerl . MTA’nın arama yaptığı kuyularda, 120 sant grat derecen n altında olanlar kapatılıyor. Ş md buralara büyük seralar yapılab lecek. Bunun ç n kom syon kurulacak ve SERKONDER’de katılımıyla yer alacak.”

Ülkem zdek mevcut sera kurulumun yüzde 75’ n n 1970’l ve 80’l yıllardan kalma olduğunu bel rten SERKONDER Yönet m Kurulu Üyes Erol İnceler; “Modern seralar 10 yıldır gel ş yor. Ç ftç ler uzun süre yen lemeye yanaşmadı. Ş md Z raat Bankası’nın 7 yıllık 2 yıl ger ödemes z kred mkanıyla sektörde yüzde 50 oranında artan talep söz konusu” b lg s n ver yor. Oluşumun b r d ğer Yönet m Kurulu üyes Barış Aydoğdu, seracılık alanında da kentsel dönüşüm benzer b r pol t ka başladığına d kkat çek yor: “Her şey değ şt recek, ver m artıracak tarımsal dönüşüm gündemde. Mesela, geçen yıl Antalya’da 15 b n k ş ç ftç l ğ bıraktı. K m kamuda göreve başladı, k m araz s n sattı veya b na yaptırdı. Tarımsal kârlılıktak azalış sonrasında seracılığı bıraktıklarını görüyoruz ama devlet n destekler sayes nde yen den b r dönüş söz konusu. Ayrıca Tarım Bakanlığı’nın büyük yatı-

Erol Yen ler, kadın gücünün sektördek değer ne l şk n: “Tarımda erkek önde g b görülür ama tarlada akt f çalışan hatta ç les n çeken kadındır. Bu anlamda erkekler n uğraşmayıp bıraktığı seralara kadın el değecek. Hal hazırda çalışanların yüzde 90’ı kadın. Bu g r ş mc lere sağlanan uygun kred ler de gündem m zde olacak.” d yor. Tarım Bakanlığı’nın gündem nde organ ze sera bölges olduğunu paylaşan Aydoğdu sürec şöyle anlatıyor: “Afyon’dan başlayıp D k l ’ye kadar uzanan b r

Türk ye’n n sera kurulumunda Rusya ve Türk Cumhur yetler ’ nde pazar l der olduğunu b lg s n de veren Erol İnceler, “Rusya bu şe öncel k ver yor. Güneş yok, ama gıda taleb fazla. Eks 15 derece şartlarına uygun teknoloj de anahtar tesl m sera kuruyoruz. SERKONDER üyeler n n hracatının büyük bölümü önce Rusya sonrada Türk Cumhur yetler ne yapılıyor. Körfez bölges ne Katar ve Arab stan’a da kurulum var ama bu sefer soğutmak ç n” d yor. Kaynak: Yen Şafak 33

HABERLER

MANİSA'DA TERMAL MUZ SERASI JEOTERMAL ISITMALI SERADA MUZ YETİŞTİRİLDİ Man sa'nın Sal hl lçes ndek özel b r serada jeotermal kaynaklar kullanılarak muz üret ld . Türk ye'de lk defa jeotermal ısıtma yönet m yle sera çer s nde muz üret m gerçekleşt r ld ğ n fade eden firmanın İşletme Müdürü Erdem Çel k, 1 yıl önce d k len fidelerden dekar başına 10 ton muz hedefled kler n söyled . Hasalan Mahalles mevk s nde bulunan jeotermal seralarda domates üret m yapan firma, üret m çeş tl l ğ ç n, 1 yıl önce muz üret m kararı aldı. İlk etapta deneme üret m yapılan muzda başarılı sonuç elde ed ld . Termal serada muz üreten L der Gıda İşletme Müdürü Erdem Çel k, firma olarak lk etapta 50 dekar alanda muz ürett kler n söyled . Çel k, 1 yıl önce d kt kler fidanların hasat verd ğ n bel rtt . Ver m n çok y olduğunu ve Türk ye ortalama-

sının üzer nde olduğunu vurgulayan Çel k, "Muz üret m açısından başarılı b r sezon geç r p, dekarda 710 ton c varı ürün almayı hedefl yoruz.” ded . Man sa bölges n n muz üret m ne uygun b r bölge olmadığını bel rten Çel k, "B z seramızın altyapısıyla, profesyonel ek b m zle, Sal hl ’de jeotermal serada muz yet şt r leb l r hale get rd k. Kış aylarında burada ısıtma ht yacını jeotermal le karşılıyoruz. Ayrıca muzun gerekl

kl m stekler n seramızda olan teknoloj k altyapılarla yer ne get rerek, jeotermal seralarımızda üret m yapıyoruz” ded . Üret len muzların ç p yasada tüket ld ğ n kaydeden Çel k, "Şu an ç p yasada tüket len muzların yaklaşık yüzde 40’ı thal. Çünkü yerl üret m tam ht yacı karşılayamamaktadır. B z ürett ğ m z bu ürünle, muzun thalatını azaltarak ülke ekonom s ne katkı sunmayı hedefl yoruz" d ye konuştu.

SANDIKLI'DA JEOTERMAL SERADA MUZ YETİŞTİRİLDİ Anavatanı Güneydoğu Asya olarak b l nen, Türk ye'de en çok Mers n' n Anamur lçes ve Antalya'nın Alanya lçeler le çevres nde yet şt r len muz, büyük oranda karasal kl m n etk s nde olan Afyonkarah sar'da lk defa üret ld . Den zden b n 21 metre yüksekl kte yet şt r len muzların tamamen organ k olduğu kayded ld . Afyonkar h sar'da muz ağacını görenler, şaşırdı. Z raat Mühend s Mel ke Taç, “Hob seramızda bu şek lde çeş tl denemeler yaptık. İlk defa muz deney m ç n 5 tane muz fides d kt k. Bu fideler b rb r ne yakın olması neden le hava geç ş sağlanmadığı ç n 3 tanes ver ml hale geld . Bu şek lde muz fideler m z 14 ay sonra 34

meyve vermeye başladı. 50 k logram muz ürett k. Bu şek lde çalışmalarımıza devam ed yoruz. Şuan sadece gözlem olarak yet şt r yoruz” ded . Taş, muz serasında k yıl daha gözlemleme yapacaklarına şaret ederek, "Daha y sonuç ala-

b l rsek, ürünler m z tamamen domates yer ne muza çev reb l r z. Kışın ısıtmayı jeotermal suyla sağlıyoruz. Şuan ser üret m m z yok ama göz önünde bulunduruyoruz." d ye konuştu. Kaynak: HABERTÜRK

jesderg

BATAKLIKTAN JEOTERMAL SERA’YA Aydın’ın Köşk lçes nde bataklık bölgeye 300 m lyon TL yatırım yaparakTürk ye'n n seracılıkta jeotermalle ısıtılan lk entegre tes s n kuran MB Hold ng’e a t Sultan Sera örnek oldu.

MB Hold ng, Türk ye’n n lk jeotermal entegre tes s olan Sultan Sera’yı kurduğu bataklık hal ndek tarıma elver şs z araz y ekonom ye kazandırarak jeotermal n tarımda da kullanılmasının önünü açtı. Hollanda İnovasyon Bakanlığının desteğ yle kurulan Sultan Sera’nın, seracılıkta jeotermalle ısıtılan lk entegre tes s olduğunu ve bu yönüyle Türk ye’ye örnek teşk l ett ğ n d le get ren Sultan Sera A.Ş. Genel Müdürü Nesl han Budaklı, “Topraksız tarım metoduyla salkım domates üret m ne 2012’de başlayan MB Hold ng, olarak Jeotermal enerj n n konforu ve b yoloj k mücadelen n get rd ğ sağlıklı üret m metoduyla Türk ye’n n teknoloj k ve en yüksek serasında üret m yapmaktayız” ded . Jeotermal Avantaj Köşk İlçes ne bağlı Yavuzköy Mahalles ’nde, çevreye rahatsızlık veren bataklığa 2008 yılında 300 m lyon l ralık yatırımla Sultan Sera’yı kuran MB Hold ng, topraksız tarım metoduy-

la salkım domates üret m ne 2012’de başladı. Bataklık hal ndek tarıma elver şs z araz y , örnek projeyle ekonom ye kazandırdıklarını bel rten Budaklı, ‘Sultan Sera’da jeotermal ısıtmalı teknoloj k cam serası le Aydın’da topraksız domates üret m yapıyoruz. Daha önce bataklık hal nde olan ve ekonom ye h çb r katkısı olmayan araz üzer nde bu yatırımı yaptık. Atıl durumdak araz y bu yatırımla ekonom ye kazandırırken, elektr k üret m nde kullandığımız jeotermal akışkanın b r bölümünü seraya aktararak ısıtılmasını sağladık” ded . Başarının Anahtarı; İler Ta r ı m U y g u l a m a l a r ı v e Teknoloj k Altyapı Budaklı, “İler tarım uygulamaları sayes nde artık en ver ms z araz lerde b le üret m yapılab l yor. Üstel k yet şt r len ürünler kış şartlarından h ç etk lenm yor. Jeotermal enerj n n konforu ve b yoloj k mücadelen n get rd ğ sağlıklı üret m metoduyla Türk ye’n n teknoloj k ve en yüksek serasında

üret m yapmaktayız. 40 dönüm araz de 11 ay boyunca üret mde kullandığımız domates ﬁdeler yılsonunda 17 metreye kadar uzuyor. Her hafta b r salkım hasat ed yoruz. Hasat ed len salkımlar yaklaşık 650 – 700 gr. c varında oluyor.” Kadın İst hdamına Destek Budaklı sözler ne şöyle devam ett ; “Tarıma elver şs z araz ler , topraksız tarım metoduyla ekonom ye kazandıran ve ülkem z n doğal kaynaklarını en etk n şek lde kullanmak konusunda örnek b r proje olarak göster len seramızda üret m n yüzde 90’ını kadınlar yapıyor. Refah sev yes n n yükselt lmes ve kalkınmanın sürdürüleb lmes bakımından üret mde kadın st hdamı b z m ç n çok öneml . Ş rket olarak özell kle kadın st hdamının üzer nde durmaktayız. Köşk başta olmak üzere c var köylere st hdam mkânı sağladık. Başarımızı kadınlarımız taçlandırdı.” Kaynak: Aydın Ses Gazetes 35

HABERLER

GIDA ENFLASYONU JEOTERMAL SERALAR İLE DÜŞECEK Jeotermal İht sas Sera Bölgeler n n gıda enflasyonuyla mücadeleye öneml katkı yapması beklen yor. Den zl ve Aydın'dan Z raat Odası Başkanları, seraların ısıtılmasında fos l yakıt yer ne jeotermal kaynak kullanılmasının mal yet yüzde 50’ye yakın oranda düşüreceğ n bel rt yorlar. Türk ye’n n başlıca tarım merkezler nden b r olan Aydın’ın lçeler nden Efeler’ n Z raat Odası Başkanı Mehmet Kend rl oğlu, ısıtmanın şu anda toplam mal yetler ç nde yüzde 40’a kadar yükseld ğ n bel rterek, jeotermal n kullanılması durumunda bu oranın yüzde 10’un da altına düşeceğ n bel rtt . Kend rl oğlu, jeotermal seralar sayes nde hem ucuz hem daha lezzetl ürün elde etmen n mümkün olacağını vurguladı. Den zl Z raat Odası Başkanı Hamd Gem c de yaptığı değerlend rmede, gıda ürünler n n ﬁyatlarında yaşanan artışların arkasında g rd ﬁyatlarındak artış olduğunu vurgulayarak, sera ısıtmasında jeotermal kullanılmasının gıda enflasyonuyla mücadeleye öneml destek sağlayacağını bel rtt . Hamd Gem c , seralar ve örtü altında ısıtma ç n genell kle doğal gaz ve katı yakıtların kullanıldığını bel rterek, jeotermal n devreye g rmes n n mal yet en az yüzde 30-40 düşüreceğ n fade ett .

Jeotermal kaynaklı sera proje danışmanı, jeoloj mühend s Fat h Üçgün se jeotermal le seraların ısınma mal yet n n, yet şt r len ürün çeş d ne bağlı olarak yüzde 60'a kadar düşeb leceğ b lg s n verd . Jeotermal seracılığın Aydın’da yaygınlaştırılması gerekt ğ n bel rten Efeler Z raat Odası Başkanı Mehmet Kend rl oğlu, l genel nde tarımın gel şmes ç n jeotermal seraların kurulması gerekt ğ n bel rterek Aydın Val l ğ önderl ğ nde Efeler Z raat Odası, T caret Borsası ve T caret Odası şb rl ğ yle Organ ze Sera Bölges oluşturmak ç n çalışmaların sürdüğünü bel rtt . Kend rl oğlu, “Bu alan takr ben 700 dönüm. Hem ç ftç m ze örnek oluşturma hem de mal yetler en aza düşürmey hedefl yoruz. Ç ftç ler m z en az mal yetle yüksek ver m elde edecek. Son günlerde ülkem zde sebze ve meyve ﬁyatları çok yüksek seyred yor. Aydın’da jeotermal le ısınan sera sayısını arttırırsak

hem ç ftç ler m z n en büyük g der ısıtma mal yet n düşürür hem de ürün ﬁyatlarının düşmes ne katkıda bulunuruz” d ye konuştu. Kend rl oğlu, jeotermal seraların yılın 12 ayı üret m mkanı sağlayacağını, böylece ç ftç n n gel r n n artacağını da bel rtt . Jeotermal kaynaklı seraların b r başka özell ğ , yüksek st hdam sağlamaları. Ege'de kurulan 3 Jeotermal Sera İht sas Bölges 'nde 3 b n k ş n n st hdam ed lmes beklen yor. Uzmanlar, jeotermal ısıtmalı seracılık ç n uygun kentler şöyle sıralıyorlar: Ege Bölges nde Afyonkarah sar, Man sa, Den zl , Aydın, Uşak, İzm r, Doğu Anadolu bölges nde Ağrı ve Van, İç Anadolu Bölges nde Nevşeh r, Aksaray, Kırşeh r, Esk şeh r, Yozgat, Marmara Bölges nde Balıkes r ve Çanakkale.

Jeotermal, Aydın tarımının hayat kaynağına dönüşüyor Jeotermal kaynaklı seralar, çevrede bulunan jeotermal elektr k santral nden çıkan atık su le ısıtılıyor. Sera ç sıcaklıktak her 10 derecel k artışının, b tk gel ş m n k kat artırdığı tesp t ed lm ş durumda. Aydın’da jeotermal ısıtmasız seralarda dekar başına 12 20 ton arası ver m alınırken, jeotermal ısıtmalı seralarda bu ver m 30-40 tona varıyor.

Jeotermal seralarda modern teknoloj lerle üret m yapıldığı ç n toprak kullanılmıyor. Bu sayede, topraktan geleb lecek herhang b r hastalığa karşı laç kullanımına da gerek kalmıyor. Jeotermal seralarda sıcaklık kontrolü b lg sayar vasıtası le yapıldığından sıcaklık kontrol ve denges ver ml b r şek lde çalışıyor. Kaynak: JESDER

jesderg

3 JEOTERMAL SERA, 3 BİN İSTİHDAM Den zl , Man sa ve Aydın’da gel şt r len üç Jeotermal İht sas Sera Bölges le 3 b n k ş l k st hdam oluşturulacak. Aynı zamanda ver m artacak, gıda enflasyonuna merhem sürülecek. Tarımda ver m artırmak, özell kle kış aylarında ısıtma mal yetler n düşürmek ve modern tarıma geç ş hızlandırarak 12 ay üret m yaygınlaştırmak ç n hayata geç r len 3 Jeotermal İht sas Sera Bölges , b rçok alanda ülken n gel ş m ne katkıda bulunacak. Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER) Başkanı Al Kındap “Türk ye, fay yapısı sebeb yle jeotermal kaynak açısından dünyanın en zeng n ülkeler nden b r . Isıtmada kullanmak üzere devletle b rl kte Den zl , Man sa ve Aydın’da 3 Jeotermal İht sas Sera Bölges gel şt rd k. Jeotermal n ısıtma gücünden yararlanacağız. Sarayköy’de, Zorlu Enerj ’n n jeotermal elektr k santral nden çıkan atık su le ısıtılacak seraların altyapı çalışmaları tamamlandı. Burada 650 dönümümüz var. Alaşeh r’de de b n 347 dönümlük

alanda kurulacak sera bölges ç n, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı ve lg l kamu kurumları le çalışma başlatıldı. Altyapı yatırımlarının yaklaşık yüzde 80’ devlet tarafından gerçekleşt r lecek. Efeler’de se 650 dönümlük b r alanda kurulacak ht sas bölges ç n faal yetler sürüyor. Bu 3 bölgede, toplamda 3 b n k ş st hdam ed lecek” d ye konuştu. Yatırım değer yaklaşık 132 m lyon avro olan bu 3 jeotermal ht sas sera bölges n n, tarımsal üret m de artıracağını vurgulayan JESDER Başkanı Kındap “Böylece bu alanda hracat da vmelenecek” ded .

Sera Bölgeler ’n n lk n n Den zl ’n n Sarayköy İlçes ’nde kurulacağını söyled . Zorlu Enerj ’n n jeotermal elektr SERALARIN İLKİ; DENİZLİ’YE k santral nden çıkan atık su le ısıtılacak seranın altyapı çalışMan sa, Aydın ve Den zl 'de b n malarının tamamlandığını bel r650 dönüm üzer ne üç sera böl- ten Başkan Kındap, bu bölgeges kurulacağını açıklayan dek seraların yıl ç nde kurulaJESDER Başkanı Al Kındap, cağını ve jeotermalden çıkan ısıtmada kullanmak üzere ku- karbond oks t n de seralarda rulacak olan Jeotermal İht sas kullanılacağını sözler ne ekled .

SERACILIĞA JEOTERMAL DOPİNGİ; İLAÇ OLMADAN VERİM ARTIYOR Türk ye Jeotermal Derneğ Başkanı Orhan Mertoğlu, jeotermal n daha ucuza ısıtma sağlayan, yerl ve çevrec b r kaynak olduğunu bel rterek, seracılıkta da ısı mal yet ndek avantajı neden yle bu mkanın kullanılab leceğ n söyled . Doğal gazla sera ısıtması yapılması hal nde, ürünler n p yasa ﬁyatının 2-3 m sl olacağına şaret eden Mertoğlu, "Jeotermal seralar, doğal gaza göre daha ucuz mal yetle ısıtma sağlıyor. Bunun ç n de en uygun kaynak

jeotermal enerj . Bu kaynak her yerde yok ancak bulunan yerlerde jeotermal kuyusu açmak, suyu bulmak ve onu ısı olarak serada kullanmak ekonom k oluyor. Jeotermal suyun ç nde karbond oks t var. Bu karbond oks d ayırıp sera atmosfer ne ver nce gübreleme yapılmış oluyor. Sera gübrelemes yle ver m yüzde 30-40 artıyor. B tk y büyütücü laçlar kullanmaya gerek olmuyor." ded . Türk ye'de 4 b n 400 dönüm jeotermal sera bulunduğunu ve

bu alanda dünya l der olunduğunu fade eden Mertoğlu, özell kle orta soğuk kentlerde jeotermal seralar sayes nde yılda k kez ürün alındığını b ld rd . Mertoğlu, "Tarla domates çıkmadan önce jeotermal serada domates ve salatalık çıkıyor. Elektr k üretmek ç n 100 derecen n üzer nde jeotermal su gerek rken, sera ısıtmak ç n 40 derecel k sıcaklık yet yor. Bu nedenle jeotermal seralar Türk ye'n n pek çok kent ne kurulab l r. Bu kaynak çoğu yerde bulunuyor." d ye konuştu. Kaynak: Enerj Günlüğü 37

HABERLER

JEOTERMAL SERADA ÜNİVERSİTE-ÖZEL SEKTÖR İŞ BİRLİĞİ KIRŞEHİR'DE TÜRKİYE'NİN EN BÜYÜK JEOTERMAL SERALARINDAN BİRİ KURULUYOR Kırşeh r merkeze bağlı Karakurt bölges nde yaklaşık 500 dekarlık alanda jeotermal sera ç n Kırşeh r Ah Evran Ün vers tes le yatırımcı b r firma arasında geçt ğ m z aylarda protokol mzalanmıştı. İş b rl ğ çerçeves nde şç ve eğ t m, stajyer öğrenc , anal z, ürün pazarlama, bürokras , tasarım ve d zayn desteğ ver leceğ n b ld ren ün vers te yönet m , ün vers te özel sektör ş b rl ğ n n güzel b r örneğ n serg lemey amaçladıklarını vurguladı. “Bozkır” olarak fade ed len bölgeye üret m kapısı açmanın ve st hdam sağlamanın hedefler arasında yer aldığını, p lot ün vers te projes ne başladıkları günden ber bölgesel kalkınmaya katkı sağlamayı amaçladıklarını vurgulayan Rektör Karakaya, şöyle devam ett : “Ün vers tem z n Bölgesel Kalkınma ve İht saslaşma Projes olan p lot ün vers te projeler hızla hayata geçmeye devam ed yor. P lot ün vers te projeler nden b r olan Jeotermal Sera Projes kapsamında 6 Ağustos 2018 tar h nde ün vers tem z le yatırımcı firma arasında b r protokol mzalanmıştı. Protokol kapsamında ün vers tem z, yatırımcı firmaya şç ve eğ t m desteğ , stajyer öğrenc desteğ , anal z desteğ , ürün pazarlama desteğ , bürokras desteğ le tasarım ve d zayn desteğ verme kararı almıştır.” 38

19 Mart’ta temel atma tören gerçekleşt r ld Türk ye’n n en büyük termal seralarından b r olması planlanan ve 477 b n metrekare üzer nde 315 b n metrekare kapalı alana kurulacak olan termal seraların temel 19 Mart 2019 tar h nde atıldı. Temel atma tören ne Kırşeh r Val s İbrah m Akın, Kırşeh r M lletvek l Mustafa Kend rl , Kırşeh r Beled ye Başkanı Yaşar Bahçec , Ah Evran Ün vers tes Rektör Vek l Prof. Dr. Mustafa Kurt le b rl kte çok sayıda bürokrat ve yatırımcı katıldı. Proje le lg l b lg veren Rektör Vek l Prof. Dr. Mustafa Kurt; “Ün vers tem z n tarım ve jeotermal alanda p lot ün vers te seç lmes n n ardından Kırşeh r’de jeotermal seracılık faal yetler ne lg daha da arttı” ded . 477 b n metrekare üzer nde 315 b n metrekare kapalı alana kurulacak seraların 30 m lyon dolarlık b r yatırım olduğuna d kkat

çeken Kurt, bu proje tamamlandığında 400’ün üzer nde k ş y st hdam edeceğ n kaydett . Temel atılan ve üç etap hal nde yapılması planlanan seralara Kırşeh r Ah Evran Ün vers tes ’ n n Ar-Ge boyutunda öneml destekler verd ğ n ve vermeye devam edeceğ n anlatan Prof. Dr. Mustafa Kurt, böyle b r projen n Kırşeh r’de hayat bulmasının hem bölge ç n hem de ün vers te ç n oldukça öneml olduğunu anlatarak p lot ün vers te olduktan sonra özell kle Avrupa ülkeler nden çok sayıda yatırımcının bu projelere lg gösterd ğ n bel rtt . Kurt, ün vers te olarak bu tür çalışmalara her zaman kapılarının açık olduğunu sözler ne ekled . Kaynak: Kırşeh r Ah Evran Ün vers tes Haber Arş v

jesderg

TESKON 2019

17-20 N san 2019 tar hler arasında yapılan TESKON-2019 kongres kapsamında, 18-19 N san 2019 tar hler nde “Jeotermal Enerj Sem ner Oturumları ve Panel ” gerçekleşt r ld .

14. Ulusal Tes sat Mühend sl ğ Kongres Sonuç B ld r s İlk 1993 yılında düzenlenen, 26 yıllık b r b r k m ve geleneğ olan, 14. Ulusal Tes sat Mühend sl ğ Kongres , TMMOB Mak na Mühend sler Odası adına İzm r Şubes yürütücülüğünde "Mekan k Tes satta Gerçekler ve Gelecek" ana temasıyla, 17-20 N san 2019 tar hler arasında İzm r`de MMO Tepekule Kongre ve Serg Merkez `nde düzenlenm şt r. Kongre le b rl kte TESKON+ SODEX Fuarı da Hannover Messe Sodeks Fuarcılık A.Ş. tarafından aynı tar hlerde gerçekleşt r lm şt r. Kongre ve fuar etk nl kler n n tamamı MMO Tepekule Kongre ve Serg Merkez ‘nde bulunan 9 salon ve

fuar alanında yer almıştır. Kongre 39 kurum ve kuruluş ve ün vers te tarafından desteklenm şt r. Kongre boyunca toplam 62 oturumda 189 b ld r sunulmuştur. Kongre sırasında toplam 7 sempozyum, 9 sem ner, 15 kurs, 1 panel, 1 forum, 2 özel oturum, 3 sabah toplantısı gerçekleşt r lm şt r. Kongre le paralel düzenlenen TESKON+ SODEX Fuarına toplam 1788 m2 net stand alanında, sektörde ürün ve h zmet üreten 96 kuruluş katılmıştır. Kongrey 1.152`s kayıtlı delege olmak üzere, 3.600`ü aşkın mühend s, m mar, tekn k eleman le ün vers te, meslek yüksekoku-

lu ve meslek l ses öğrenc s zlerken, fuar 6.711` aşkın k ş tarafından z yaret ed lm şt r. Oturumlarda, tes sat mühend sl ğ alanındak b l msel, teknoloj k gel şmeler ve uygulamalar le sektörde yapılan ARGE çalışmalarının tanıtıldığı, b lg ve deney mler n paylaşıldığı b ld r ler sunulmuştur. B l msel/Teknoloj k Çalışmalar başlıklı oturumlarda, tes sat mühend sl ğ ve lg l alanlarda uluslararası ölçekte yen l k get ren teor k veya deneysel özgün araştırma sonuçları sunulurken, sem ner ve sempozyumlarda se uluslararası ölçekte yapılmış uygulama ve araştırmalar tartışılmıştır.

Başkanımız Sayın Al KINDAP “Jeotermal Enerj n n Gel ş m ve Aydın’da Jeotermal Kaynaklı Sıkıntılara Çözüm Öner ler ” başlıklı b ld r metn m z üzer nden sektöre l şk n öneml b lg ler çeren b r sunum le kongreye katkıda bulunmuştur. Jeotermal yatırımların durumu hakkında genel b lg ler veren Kındap, 2020 hedeﬂer n n 2000 MWe kurulu güce ulaşmak olduğunu d le get rd . Yatırımların ekonom k katkıları ve k nc l kullanım alanlarını hakkında b lg veren Kındap, jeotermal enerj n n doğru şek lde anlatılması ve yanlış önyargıların ortadan kaldırılması ç n halkı b lg lend rme toplantıları yaptıklarını ve bu toplantılara önümüzdek aylarda devam edecekler n açıkladı.

Bölgesel kalkınma amaçlı projeler n gel şt r lmes ve desteklenmes (seracılık/meyve kurutma) konusunda yapılan çalışmaları aktardıktan sonra çevresel etk lere de değ nen Kındap, “Türk ye’n n jeotermal santral yatırımlarındak yer ve santraller n yoğun olarak bulunduğu Aydın’da, jeotermal santraller dolayısı le yerel halk le yaşanan sıkıntılar, nedenler ve bu sıkıntılara karşı alınan ve alınması gereken çözüm öner ler üzer nde durulacaktır” d yerek sunumunu tamamladı. 39

HABERLER

YEKDEM YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI DESTEKLEME MEKANİZMASI

YEKDEM SONRASI TEŞVİK MODELİ ÇALIŞMALARI TAMAMLANMAK ÜZERE Enerj Günlüğü tarafından düzenlenen Çalıştay’da b lg veren Enerj İşler Genel Müdürlüğü yetk l ler , yen leneb l r kaynakların desteklenmes nde devlet n öngörüleb l r p yasa, arz güvenl ğ ve yerl leşme olmak üzere üç öncel ğ bulunduğunun altını ç zd ler. IFAT – Çevre Teknoloj ler Fuarı kapsamında düzenlenen “Türk ye’n n Atıktan Enerj Potans yel : Fırsatlar ve Öner ler” çalıştayına, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı – Enerj İşler Genel Müdürlüğü, Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı, İstanbul, Ankara, Malatya Büyükşeh r Beled yeler yetk l ler le atıktan enerj alanında Türk ye’n n önde gelen ş rketler n n yönet m kurulu başkanları katıldılar. Enerj Günlüğü’nün gerçekleşt rd ğ Türk ye’de Atıktan Enerj Potans yel : Fırsatlar ve Öner ler Çalıştayı katılımcıları, Türk ye’n n atıktan enerj potans yel n hayata geç rmek ç n ht yaç duyulan teşv kler de ele aldılar. 2005 yılında devreye g ren ve 31 Aralık 2020’de sona erecek 40

Yen leneb l r Enerj Kaynaklarını Destekleme Mekan zması’nın (YEKDEM), rev ze ed lerek uzatılması gereğ ne vurgu yaptılar. Enerj İşler Genel Müdürlüğü yetk l ler , YEKDEM sonrasında b yokütleye yönel k devlet destekler n n kaynak ve teknoloj ayrımı yapılarak ver lmes üzer nde çalıştıklarını söyled . Yetk l ler n n verd ğ b lg ye göre YEKDEM sonrası dönemde b yokütle enerj s ne yönel k destekler, b yometan zasyon, landﬁll ve termal olarak üç grup altında toplanarak bel rlenecek. Yetk l ler, yen leneb l r kaynakların desteklenmes nde devlet n öngörüleb l r p yasa, arz güvenl ğ ve yerl leşme olmak

üzere üç öncel ğ bulunduğunun altını ç zd ler. Çalıştay’da aktarılan b lg ye göre yerl g rd kullanımının arttırılması amacıyla yerl teknoloj ve yerl aksam desteğ , YEKDEM sonrasında da sürecek. Jeotermal sektörü de, yatırımların devamı ç n kaynağın değerlend r lmes nde teşv k mekan zmasının önem n n her ortamda altını ç zerek bel rtmekted r. Şubat ayında Ankara’da JESDER tarafından gerçekleşt r len konferans sırasında yetk l ler tarafından bel rt ld ğ üzere, yen YEKDEM’ n en kısa zamanda açıklanması beklenmekted r. Kaynak: Enerj Günlüğü Basın Bülten

jesderg

YEKDEM AÇIKLANINCA 20 SONDAJ KULESİ KURULUR JESDER Başkan Vek l Ufuk Şentürk, Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zması'nın (YEKDEM) açıklanmasıyla yatırımlarda hızlı b r artış yaşanacağını bel rtt . Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ (JESDER) Başkan Vek l Ufuk Şentürk Türk ye’n n jeotermalde kurulu gücünün 2018'de b n 347 megavata yükseld ğ n bel rterek, sektörün yatırımlara hız vermek ç n Yen leneb l r Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zması'nın (YEKDEM) açıklanmasını bekled ğ n bel rtt .

mes gerekt ğ n kaydett . Türk ye’n n mevcut kurulu gücüyle şu anda jeotermalde dünya dördüncüsü olduğunu vurgulayan JESDER Başkan Vek l Ufuk Şentürk, YEKDEM desteğ n n devam etme s du ru mun da ko lay ca dünya üçüncülüğüne yükseleceğ m z vurguladı.

Şentürk,“Y E K D E M bugün Jeotermalde yatırımların b r açıklansın yarın sektörde en süred r durduğunu fade eden az 20 sondaj kules çalışmaya Ufuk Şertürk, YEK DEM’ n başlayacak" d ye konuştu. olumlu veya olumsuz, b r an YEKDEM' n 2020'de sona ere- önce açıklanmasının faydalı ceğ n hatırlatan Şentürk, je- olacağını bel rtt . otermal ç n bu destekleme mekan zmasının devam et- Kaynak:JESDER Basın B ld r s

TURCAS: “YEKDEM’İN AKIBETİNE GÖRE YENİ BİR JES DÜŞÜNEBİLİRİZ” TURCAS CEO’su ve Yönet m Kurulu Üyes Batu Aksoy, kamunun destekleme mekan zmasının bell olması hal nde yen b r jeotermal elektr k santral yatırımı düşüneb lecekler n bel rtt . Ş rket n Genel Kurul Toplantısı’nda ülken n geleceğ ne güvend kler n , yatırım yapmaya ve büyümeye devam edecekler n bel rten Erdal Aksoy, “Kurumsal sürdürüleb l rl ğ en öneml değer m z olarak görüyor, aldığımız tüm kararlarda paydaşlarımızın çıkarlarının gözet lmes ne azam özen göster yoruz” ded . CEO Batu Aksoy se, ekonom ye güven mesajı vererek,

TURCAS’ın ş rket olarak yatırıma ara vermeden devam edeceğ n söyled . Aksoy, “Yurt ç n n yanı sıra özell kle Irak ve Azerbaycan yakın tak b m zde. Irak pazarında halen yerel ortağımızla maden yağ satışı yapıyoruz. Buradak yatırımlarımızı artırab l r z. Özell kle enerj teknoloj ler ne yönel k yatırımlar lg m z çek yor. Irak Türk ye ç n büyük fırsatlar vaded yor. B z m de yakın tak b m zde” ded .

Yen leneb l r Enerj Kaynakları Destekleme Mekan zmasının (YEKDEM) bell olması hal nde yen b r jeotermal elektr k santral yatırımı düşüneb lecekler n söyleyen Aksoy, “YEKDEM s stem n n akıbet bell olduktan sonra yen b r jeotermal santral yatırımını değerlend reb l r z. Jeotermal öncel klend receğ z” d ye konuştu. Kaynak: Sabah Gazetes 41

RÖPORTAJ

FATİH ÜÇGÜN, TARIMA DAYALI İHTİSAS SERA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ PROJELERİNİN DETAYLARINI ANLATTI.

“

2000 dönüm b r TDİOSB alanında yaklaşık 3000 k ş n n st hdam ed lmes ve bunların düzenl gel rler n n olması bölgede hem ekonom k anlamda hem sosyal anlamda rahatlama sağlar.

”

jesderg Jeotermal Kaynaklı TDİOSB Proje ﬁkr nasıl ortaya çıktı? Proje ﬁkr jeotermal kaynakların tarımla entegre kullanımının arttırılması ve daha ver ml kullanılması düşünces nden doğdu. B l nd ğ g b seralarda en öneml g rd kalem enerj d r.Bu enerj ht yacı yen leneb l r, sürdürüleb l r ve tem z enerj kaynağı olan jeotermal kaynaklardan karşılanab lmekted r.

Fat h Bey kısaca kend n zden söz eder m s n z? 1982 yılında Ağrı’da doğdum. N ğde Ün vers tes Jeoloj Mühend sl ğ bölümü mezunuyum. Ün vers teden sonra 20052009 yılları arasında yaklaşık dört yıl kamuda çalıştım. O yıllarda yoğun b r ş yükü olan KÖYDES projes nde çalıştım. Proje kapsamında su sondajları, jeotekn k araştırmalar, çme suyu, yol ve atık su g b alt yapı projeler nde proje ve uygulama süreçler nde bulundum. Eş zamanlı olarak 2007 yılında yürürlüğe g ren 5686 sayılı jeotermal kaynaklar ve doğal m nerall sular kanununun nt bak, ruhsat ve uygulama süreçler n yönett m. 5686’nın uygulamayı g rd ğ yıldan ber jeotermal enerj ve m nerall sularla lg len yorum. B rçok jeotermal arama, ruhsat ve sondaj çalışmalarında bulundum. Özell kle jeotermal kaynakların doğrudan kullanımı üzer nde projeler gel şt rmeye çalıştım. Jeotermal B lg Portalı Jeotermal.com ve jeotermalhaber. com’un kurucusuyum. Evl ve 3 çoçuk babasıyım.

B tk ler n ht yaç duyduğu ısının jeotermal enerj den karşılanab leceğ ve b rçok seranın tek b r ısı merkez aracılığıyla ısıtılab leceğ ﬁkr Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Tarıma Dayalı İht sas Sera Organ ze Sanay Bölgeler gel ş m ne katkı sağlamıştır. Projen n amacı hakkında b lg ver r m s n z? Jeotermal kaynakla ısıtmalı Tarıma Dayalı İht sas Sera Organ ze Sanay Bölges projeler tarım ve sanay entegrasyonunu sağlamaya yönel k b tk sel ve hayvansal üret m n desteklenmes , gel şt r lmes , ürünler n paketlenmes , şlenmes , muhafaza ed lmes le b rl kte rekabet edeb l r ve sürdürüleb l r alanların kurulumu amaçlanmaktadır. Uygulama alanına nasıl karar ver ld , ne g b kr terler d kkate alındı? Sera TDİOSB uygulama alanı tesp t nde en öneml etken jeotermal kaynaktır. Yan ısınma ç n gerekl enerj g rd s n n en az mal yetl olduğu bölge. B r d ğer kr terde uygun mal ve coğraﬁk özell klere sah p araz d r. Bunlarla b rl kte TDİOSB kurulacak

bölgen n elektr k, yol ve su kaynaklarına yakın olması kr ter aranır. Projen n uygulanacağı alanın yüksek eğ ml olmaması ve araz de alt yapı çalışmalarının uygun mal yetle yapılab lecek olması öneml kr terlerd r. B l yorsunuz Alaşeh r’de çok sayıda jeotermal elektr k santral mevcut. Bu santrallerden reenjeks yon kuyularına 80 derece c varında dönüş suyu yer altına basılmakta. Bu kaynağın santrallerle entegre şek lde kurulacak Sera TDİOSB ç ndek seraların ısıtmasında kullanılab leceğ düşünces yle yola çıkıldı. Bölgede hem örtü altı tarım hem de modern tarıma yatkınlık var. Bölge halkı sebze ve meyve üret m nde de c dd tecrübeye sah p. Tüm bu artılar Man sa Val l ğ önderl ğ nde Zafer Kalkınma Ajansı ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğü le lçede Beled ye ve Alaşeh r T caret Odası g r ş mler yle proje başlamış oldu.İzm r D k l Tarıma Dayalı İht sas Organ ze Sanay Bölges projes nde se İzm r’de t caret n önderler olan İzm r T caret Odası, Ege Bölges Sanay Odası, İzm r T caret Borsası ve Ege İhracatçılar b rl ğ n n ortaklığında başladı. Bu güçlü yapıya İzm r Val l ğ , D k l Beled yes ve Bergama T caret Odası’da dah l olmasıyla b rl kte Tarım ve Orman Bakanlığı’nın destekler proje hız kazandırdı. D k l , ülkem zde modern seraların en çok kümelend ğ bölge. Ayrıca D k l ’dek jeotermal kaynakların zeng nl ğ de b l nmekte. Bölgede yatırımcı ﬁrmalar sayes nde oluşan sera tecrübes , kal ﬁye nsan kaynakları, jeotermal enerj , lokasyon ve araz n n uygunluğu D k l ’de Sera TDİOSB kuruluşuna karar ver lmes n sağladı. 43

RÖPORTAJ

D yad n Sera TDİOSB ‘de se bölgen n jeotermal kaynak zeng nl ğ , uygun araz varlığı, bölgede yaş sebze meyve arzı ve hal hazırda modern sera yatırımcısının varlığı g b projey güçlend ren etkenler vardı. Yatırımcıların Sera TDİOSB kuruluş talepler ve Ağrı Val l ğ ’n n projey desteklemes yle Den zl Sarayköy’de kurulan sera TDİOSB’den sonra k nc ve en büyük sera TDİOSB oldu. Çevresel etk ler hakkında neler söyleyeb l rs n z? Jeotermal kaynaklı TDİOSB’ ler y tarım uygulamalarının yapıldığı modern teknoloj k seraların kurulduğu bölgeler olup çevreye sıfır atık şekl nde planlanan projelerd r. Projede kullanılan jeotermal kaynaklar reenjeks yona, b tk sel atıklarda b yokütle tes sler ne gönder lerek enerj ye dönüştürülecekt r. Ülke ekonom s ne katkıları konusunda b lg vereb l r m s n z? Seraların ısıtmasında entegre projelerle jeotermal enerj n n kullanılması, atıl durumdak araz ler n modern teknoloj k sera alanları olarak dönüştürülmes , y tarım uygulamaları le katma değerl ürün eldes g b öneml özell kler yle proje ülke ekonom s ne c dd katkılar sağlayacaktır. Aynı zamanda doğal kaynakların kullanımı, jeotermal enerj n n tarımla entegrasyonun sağlanması ve tarımdak arzın dengelenmes açısından da ülke ekonom m ze çok büyük katkılar sağlayacaktır. Yaklaşık 2000 dönüm üret m alanına sah p olan b r TDİOSB’de madd anlamda yıllık 300 m lyon TL c varında 44

c ro elde ed leb l r. Şuan kuruluşunu tamamlanmış 5 adet ve kuruluş aşamasında olanda 6 adet TDİOSB var. Özell kle jeotermal kaynaklı teknoloj k seraların kurulacağı yaş sebze ve meyve odaklı D k l Sera TDİSOB, Alaşeh r Sera TDİOSB, D yad n Sera TDİOSB ve başvuru aşmasında olan d ğer seralar TDİOSB’ ler n tamamının faal yete g rmes durumunda tarımsal g rd ve yen leneb l r enerj kaynaklarımızın kullanımıyla ekonom m ze c dd anlamda g rd sağlanacağını d ye düşünüyorum. Bölgesel kalkınma ve ekonom ye ne g b katkıları olacak? Sera TDİOSB’ler loj st k, z ra laç ve gübre, nşaat, mak ne, ek pman ve perakende sektörler n anında harekete geç reb lecek b r tarım sanay entegrasyonu projes d r. Bu özell kler le Sera TDİOSB’ler bölgesel kalkınmayı tet kley c özell klere sah pt r. Projelerdek st hdam hakkında b lg vereb l r m s n z? Teknoloj k seralarda 1 dönümde ortalama 1 k ş st hdam

ed lmekted r. Yan 2000 dönüm b r TDİOSB’de sadece üret m kısmında 2000 k ş st hdam ed lmekted r. Bununla b rl kte paketleme, laçlama, tekn k b r mler, loj st k ve beyaz yakalıları da düşündüğümüzde bu rakam 3000 c varında st hdam demekt r. Seralar özell kle kadın st hdamının yoğun olduğu sektörlerd r. Özell kle hasadın yapıldığı ürün toplama aşamalarında nerdeyse %100 kadın personeller çalışmaktadır. Geleneksel tarımdan farkları nelerd r? Ver ml l k, toprak ve laç kullanılımı g b konular hakkında b lg lend rme yapab l r m s n z? Sera TDİOSB’lerde modern tarım, y tarım uygulamaları yapılmaktadır. Kurulan seraların tamamı teknoloj k sera ded ğ m z türdend r. Üret m otomasyon s stem yle kontrol ed lmekted r. Tüm sulama s stem damla sulama s stem özell ğ nded r. Üret m n tüm aşamaları uzman z raat mühend sler kontrolünded r. Bu uzmanlar sürekl otomasyon s stem n kontrol altına alarak ver ml l ğ n yüksek olmasını sağlarlar.

jesderg

Projeler n sosyokültürel etk ler nelerd r? 2000 dönüm b r TDİOSB alanında yaklaşık 3000 k ş n n st hdam ed lmes ve bunların düzenl gel rler n n olması bölgede hem ekonom k anlamda hem sosyal anlamda rahatlama sağlar. Ayrıca b r arada çalışmadan kaynak let ş m değer sosyal hayata değer katacaktır. Projen n tekn k tasarımı hakkında b lg vereb l r m s n z? Sera TDİOSB’ler n kuruluş aşamalarında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından TDİOSB ç nde kurulacak seralar ç n üst yapı modül projeler n n hazırlanması sten r. Bu projeler le TDİOSB ç nde kurulacak seraların standartları bel rlenm ş olur. Genell kle b r pol karbon d ğer cam kaplama olmak üzere 2 t p sera modül projes hazırlanır. Son yıllarda en çok pol karbon kaplama seralar terc h ed lmekted r. Bunun neden se cam seralara nazaran bakımı daha kolay ve amort sman süres n n daha uzun olmasıdır. Aynı zamanda cam seraların

güneş ışığını kırarak b tk de mercekleme etk s yaratması da terc h değ şt rmekted r.

Proje planlanırken yapılan çalışmalar ve araştırmalar nelerd r?

Son yıllarda en çok kurulan seralar genell kle got k t p seralar olup, yan duvarlar pol karbon üst kaplama pol et len örtü, makas gen şl ğ 9.60 m tepe yüksekl ğ se 7.50 m’d r.

Projey planlarken jeotermal enerj kaynağının durumu, nasıl sağlanacağının araştırılması le b rl kte araz n n durumunu da araştırmalıdır. Proje a t d ğer mühend sl k g rd ler n de tesp t ed ld kten sonra komple proje tasarımını aşamasında ondan sonra geç lmel d r.

Teknoloj k sera dend ğ nde ne anlamalıyız, üret m model n bas tçe özetler m s n z? Teknoloj k sera bana göre y tarım uygulamalarının yapıldığı, ver ml ğ yüksek ürün eldes n n sağlandığı, kl mlend rme s stem nde yen leneb l r enerj kaynaklarının kullanıldığı, kal te standartlarının y uygulandığı seralardır d yeb l r m. Teknoloj k seralarda üret m model genell kle topraksız sera olarak b l nen h dropon k tarım model d r. Bu modelde b tk ler ht yacı olan bes n özel karışımlı yet şt rme ün tes n n ç ne gönder len sol syondan almaktadır. B tk ler ht yaç duyduğu bes n bulmak ç n toprak ortamında bes n arayışı ç ne g rerken bu ortamda d rekt olarak almaktadır.

Term n planı, şley ş, şletmeye alma tar hler hakkında b lg alab l r m y z? Sera TDİOSB’ler n kuruluş sürec yaklaşık 2 yıl sürmekted r. Tab bu süre enerj ve araz le lg l sorunların çözülmüş olduğu varsayımıdır. TDİOSB’ler kurulup alt yapısı tamamlandıktan sonra parsel tahs sler yapılır. Yatırımcı parsel n n tahs s n aldıktan sonra se 20 dönümlük b r serayı yaklaşık 6 ay g b b r sürede faal hale get reb l r. İlk ﬁdeler geld kten 3 ay sonrada artık pazara ürün vereb l r duruma gel r. 45

HABER

JEOTERMAL SANTRALLERDEN AYDIN’A 20 MİLYON LİRA Aydın’da faal yet gösteren jeotermal santraller n “Jeotermal Kaynaklar ve Doğal M nerall Sular Kanunu Uygulama Yönetmel ğ ” kapsamında val l ğe aktardıkları payın yıllık tutarı 20 m lyon l raya ulaştı. Bu kaynak, Aydın’a h zmet ve yatırım olarak ger dönüyor. 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal M nerall Sular Kanunu Uygulama Yönetmel ğ ’n n 20. maddes , jeotermal santraller n gayr saﬁ gel rler n n yüzde 1’ n dare payı olarak, Val l klere bağlı Yatırım İzleme ve Koord nasyon Başkanlıklarına (YİKOB) aktarmasını öngörüyor. Jeotermal santraller tarafından her yılın haz ran ayı sonuna kadar ödenen söz konusu tutarın beşte b r de, Yatırım İzleme ve Koord nasyon Başkanlıkları tarafından beled ye ve köylere aktarılıyor. Jeotermal elektr k santraller n n Aydın Val l ğ Yatırım İzleme ve Koord nasyon Başkanlığı’na ak-

tardığı payın tutarı geçt ğ m z yıl 20 m lyon l raya ulaştı. Jeotermal santraller n Aydın’a aktardığı kaynak, yerel yatırımlar ç n kullanılıyor. Böylece jeotermal santraller n üret mden elde ett ğ gel rler, Aydın’a h zmet ve yatırım olarak ger dönerken yen ş sahaları oluşturarak st hdamı artırıyor. Öte yandan merkez ve yerel yönet mler n jeotermal kaynakları kullanırken sağladıkları st hdamın yanı sıra Aydın’ dak santraller de gen ş ş olanakları sunuyor. Aydın’da bulunan jeotermal elektr k santraller yaklaşık 1000 k ş y st hdam ed yor.

Türk ye ekonom s ne katkıları Jeotermal elektr k santraller n n geçt ğ m z yıl verg olarak devlete öded kler yıllık tutarın yaklaşık 500 m lyon dolar, gaz kames karşılığı da 500 m lyon dolar olmak üzere toplamda 1 m lyar dolara ulaştığı rapor ed lm şt r. Jeotermal elektr k santraller n n ekonom ye b r başka katkısı, santral nşasında yüzde 70’lere varan oranda yerl mak na ve aksam kullanılması. Bu sayede jeotermal elektr k santraller , yerel üret me de öneml katkı sağlıyorlar. Kaynak: JESDER Basın B ld r s

TD POWER’ DAN YERLİ JENERATÖR Türk ye’de yatırımlarıyla faal yet gösteren TD POWER A.Ş. jeneratör ﬁrması 3 M W AFJET ve 6 MW AGT b o-kütle yen leneb l r enerj kaynaklı elekt rk santraller nden sonra, 150 gün ç nde 26,7M W ex-p jeotermal jeneratörünü Türk ye’dek fabr kasında YERLİ ÜRETEREK, segment nde b r lke daha mza attı. Alaşeh r de kurulacak olan jeotermal tes s EGESİM ş rket tarafından anahtar tesl m 2019 yılı üret me başlayacaktır. Ş rket ayrıca MİMSAN’a a t 27 MW yerl malı jeneratörü de malata başlamış olup, sektörde k l derl ğ n sürdürmekted r. 46

jesderg

ALAŞEHİR BELEDİYESİNİN JEOTERMAL PROJESİ DÜNYA BİRİNCİSİ OLDU Alaşeh r Beled yes nce hazırlanan "Sürdürüleb l r Jeotermal Enerj le Meyve ve Sebze Deh drasyonu" projes , 20 ülkeden 200 projen n katıldığı yarışmada b r nc seç ld . Man sa’ya bağlı Alaşeh r Beled yes nce hazırlanan “Sürdürüleb l r Jeotermal Enerj le Meyve ve Sebze Deh drasyonu (kurutma)” projes , dünya b r nc s seç ld . 20 ülkeden 200 projen n katıldığı yarışma Amer ka B rleş k Devletler nde yapıldı. Alaşeh r’e 5 m lyon dolarlık yatırım kazandıracak projeyle, başta Alaşeh r üzümü olmak üzere meyve ve sebzeler n kurutma şlem jeotermal enerj le yapılab lecek. Türk ye’n n batısında bulunan Alaşeh r lçes , ülken n en sıcak dünyanın se 4’üncü sıcak suyuna sah p b r kent olarak d kkat çek yor. İlçe aynı zamanda her yıl ürett ğ üzümler dünyanın b rçok noktasına hraç ederek, ülke ekonom s ne m lyonlarca dolarlık katkı sağlıyor. Alaşeh r Beled yes , “Sürdürüleb l r Jeotermal Enerj le Meyve ve Sebze Deh drasyonu (kurutma)” adı altında hazırladığı proje kapsamında başta Alaşeh r üzümü olmak üzere meyve ve sebzeler n kurutma şlem jeotermal enerj le yapılab lecek.

Ün vers tes , Texas A/M Commerce Ün vers tes , Amer kan M marlar Enst tüsü, ABD Yeş l B nalar Konsey , Ankara Ün vers tes ve Gaz Ün vers tes le Amer ka Kent Uzmanlarının oluşturduğu kom syon tarafından dünya b r nc s seç ld . 5 m lyon dolar mal yetl projen n ödülü 19 Temmuz günü Teksas Dallas’ta Alaşeh r Beled ye Başkanı Ahmet Öküzcüoğlu’na ver lecek. Alaşeh r Beled ye Başkanı Ahmet Öküzcüoğlu konuya l şk n şu açıklamalarda bulundu: “İlçem z dünyaca ünlü Sultan ye üzümün başkent . Son yıllarda lçem zde tarıma dayalı b r bölge olmamıza rağmen sürdürüleb l r enerj kaynaklarıyla tanıştık. B z enerj n n ge-

rekl olduğu kadar sürdürüleb l r tarımın da gerekl olduğuna nanıyoruz. Hem enerj kaynaklarının devamlılığı açısından hem de tarımın sürdürüleb l r olması açısından b r proje hazırladık. Bu projem z Amer ka’da b r yarışmaya sunduk. Bu yarışmadak kom syon projem z b r nc olarak seçt .” “B z bu projeyle beraber Alaşeh r’de jeotermal kaynakların tarıma dayalı sürdürüleb l rl k açısından kullanılmasını hedefl yoruz. Proje le lçem ze 5 m lyon dolarlık b r yatırım gelecekt r. Kurulacak olan tes ste Alaşeh r Sultan ye üzümünü kurutmayı ve üzüm hasadından sonrak sezonda her türlü yaş meyve ve sebzey kurutmayı hedefl yoruz”. Kaynak: İHA

Bu projeyle ABD’de düzenlenen yarışmaya katılan Alaşeh r Beled yes , 20 ülkeden 200 projes arasında; Texas Thc 47

HABER

MASPO ENERJİ’YE EMEA FİNANCE’DAN İKİ ÖDÜL EMEA F nance tarafından düzenlenen E M E A F nance Awards 2018'de Maspo Enerj , Orta ve Doğu Avrupa'nın "En İy Yen den F nans Anlaşması" ve "En y Yen leneb l r Enerj Anlaşması" le k ödülün b rden sah b oldu. Türk ye’n n önde gelen grup ş rketler nden GÜRMEN bünyes ndek Maspo Enerj ; Avrupa, Ortadoğu ve Afr ka’da gerçekleşen büyük ﬁnansal anlaşmaları tak p eden EMEA F nance tarafından düzenlenen EMEA F nance Awards 2018’de, Orta ve

Doğu Avrupa’nın “En İy Yen den F nans Anlaşması” ve “En y Yen leneb l r Enerj Anlaşması” ödüller ne layık görüldü. Avrupa, Ortadoğu ve Afr ka’nın önde gelen ﬁnans yayınlarından olan EMEA F nance tarafından Londra’da gerçekleşen ödül tören nde Maspo Enerj ’n n ödüller n Gürmen Group Y.K. Üyes Yasem n Gür Solmaz ve Gürmen Group COO&CFO’su Al Öztayıncı aldı. Gürmen Group Yönet m Kurulu Üyes Yasem n Gür Solmaz,

EMEA F nans Ödüller 2018 tören Kaynak: Maspo Enerj

Bu yıl da çocukların karne hed yes L mak Enerj 'den H zmet verd ğ bölgeye sosyal sorumluluk projeler yle de katma değer sağlamaya çalışan L mak Enerj , yaz tat l nde de öğrenc ler unutmadı. Ş rket bugüne kadar yaklaşık 18 b n Enerj k Tat l Boyama ve Etk nl k K tabını Bursa, Balıkes r, Çanakkale ve Yalova'nın yanı sıra Kars, Antalya ve Afr ka'da yer alan Tanzanya'dak 48

öğrenc lerle buluşturdu. L mak Enerj , yaz tat l boyunca Enerj k Tat l Boyama ve Etk nl k K tabını ve boya kalemler n müşter şlem merkezler nde m n klere hed ye etmeye devam edecek. Kaynak: İHA

Maspo Enerj ’n n 2019 yılına ödüllerle başladığını hatırlatarak, “Şubat ayında ﬁnansal p yasalar değerlend rme ödüller nde dünyanın en prest jl ler arasında göster len 2019 Türk ye Bonds & Loans Ödüller ’nde ‘Yılın Enerj Projes F nansmanı’ kategor s nde k nc l k, ‘Yılın Proje F nansmanı’ kategor s nde se üçüncülük ödülünün sah b olmuştuk. Ş md de Orta ve Doğu Avrupa’nın ‘En İy Yen den F nans Anlaşması’ ve ‘En y Yen leneb l r Enerj Anlaşması’ ödüller ne layık görülmekten dolayı çok mutluyuz” ded . Yasem n Gür Solmaz, “Çevreye, nsana, doğaya ve kültürel dokuya karşı sorumluluk anlayışıyla yürüttüğümüz faal yetler m z n ve yatırımlarımızın ulusal ve uluslararası saygın kuruluşlar tarafından ödüle layık görülmes b z m ç n büyük önem taşıyor. Maspo Enerj , ‘daha çok yeş l enerj , daha sağlıklı b r gelecek hedeﬁ’ le çalışmalarını sürdürmeye devam edecek” değerlend rmes nde bulundu.

Pamukören JES-4'ün 2. ün tes devreye alındı Çel kler Hold ng'e a t Pamukören JES-4 (32MW) santral n n 2.ün tes n de tamamlanmış ve Bakanlık kabulü yapılmıştır. Emeğ geçen tüm çalışanları tebr k eder, başarılarının devamını d ler z.

jesderg

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED ÇALIŞTAYI 15-17 NİSAN TARİHLERİNDE ANTALYA’DA GERÇEKLEŞTİRİLDİ Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı kapsamındak ÇED sürec uygulamalarının daha sağlıklı ve ver ml şek lde yürütüleb lmes ç n Bakanlık özel nde gerçekleşt r lmes gereken y leşt rme çalışmalarının, ÇED zn ne tab proje sah pler le karşılıklı görüşülerek gel şt r lmes d r. Bu kapsamda, Bakanlık tarafından bel rlenen y leşt rme çalışmalarına hang noktalarda ht yaç duyulduğu ve ek ht yaçların d le get r lmes talep ed lm şt r. Derneğ m z tarafından d le get r len görüş özet aşağıda bel rt ld ğ g b d r. 1- Mevzuat Düzenlemes : Santral sahalarının tur zm tes s alanlarına g rd ğ durumlarda, vasıf değ ş kl ğ şlemler n n uzun zaman alması yatırımcıyı zor durumda bırakmaktadır. İz n süreçler nde mevzuat kaynaklı gec kmeler n önüne geç lmes gerekl l ğ ve ek olarak Halkın Katılım Toplantılarının (HKT) formatı le lg l yen b r düzenlemen n gerekl l ğ hem İl Müdürlükler hem de yatırımcılar tarafından talep ed lm şt r. 2- Mevzuatta Değ ş kl k: Tüm projeler n kurulu güç ayrımı yapılmaksızın “ÇED Olumlu Kararı”na sokulması öner s , katılımcılar tarafından redded lm şt r. Tarım dışı z nler , kuyu testler , deşarj z nler le lg l mevzuat kapsamında değ ş kl k/esnekl k talepler m z d le

get r lm ş ve Bakanlıkça bu konunun k nc b r toplantıda ele alınacağı b lg s geç lm şt r. 3- Kurumsal Yapının Oluşturulması: Mevzuat kapsamında yapılacak değ ş kl kler sonucunda tanımlanacak yen yapıda, lg l b r mler n oluşturulması tartışılmıştır. 4- İst hdam: Kurumlar arası personel geç şler ve muhtemel b r mevzuat değ ş kl ğ durumunda yen st hdam ht yacının bel rlenmes y ne kurumlar arasında görüşülmüştür. 5- Personel Eğ t m : ÇED sürec kapsamında yatırımcının almakla yükümlü olduğu z nler ve hazırlamakla yü-

kümlü olduğu raporlar le lg l kurumdan kuruma değ şen uygulama farklılıkları d le get r lm şt r. ÇED sürec kapsamında hazırlanması gereken H drojeoloj k Etüt Raporlarının standart b r formata oturtulması talep ed lm şt r. 6- Konuya İl şk n Yazılımın S steme Entegrasyonu: Çalıştaya katılan tüm paydaşlar, b lg ve ver paylaşmındak eks kl kten olumsuz yönde etk lend kler n bel rtm şt r. ÇED sürec n n ler k aşamalarında beklenmeyen ve projen n ptal ne yol açan mağdur yetler n ortadan kalkması ç n gerekl ver paylaşım s stem n n ac len oluşturulması gerekt ğ kararına varılmıştır. Kaynak: JESDER Basın B ld r s

YÖNETİM KURULU BAŞKANIMIZ SN. ALİ KINDAP 11 NİSAN TARİHİNDE DEK ATÖLYE FALİYETLERİ KAPSAMINDA “YERKÜRENİN GÜCÜJEOTERMAL” KONUSUNU DEĞERLENDİRDİ Dünya Enerj Konsey Türk ye, 1949 yılında Bakanlar Kurulu Kararı le kurulmuş olup “kamu yararına çalışan dernek” statüsünded r. Dünya Enerj Konsey bünyes nde Türk ye’y tems l eden Dernek, çeş tl alanlarda faal yetler bulunmaktadır. DEK Türk ye, enerj kaynaklarının güvenl , ver ml ve çevre le uyumlu b ç mde üret lmes , let lmes , dağıtılması ve kulla-

nılmasını teşv k eden araştırmalar yapar ve yaptırır; stat st k b lg ler toplar; enerj alanında faal yet gösteren k ş ler n sempozyum, kongre ve konferanslar düzenleyerek b r araya gelmeler n sağlar. Bu çalışmaların sonuçlarını k tap, bülten ve derg olarak yayımlar; uluslararası rapor, makale ve haberler n derlemes n yapar. Bünyes ndek çalışma grupları le kamu, özel sektör ve ün vers te

tems lc ler n b r araya get rerek raporlar hazırlanmasını sağlar; eğ t m sem nerler düzenler. DEK Atölye faal yetler kapsamında devam eden “Yen leneb l r Enerj – 101” eğ t m programında, 11.04.2019 tar h nde Zorlu Enerj Genel Müdürü ve JESDER Yönet m Kurulu Başkanı Sn. Al KINDAP, “Yerküren n Gücü-Jeotermal” konusunu değerlend rd . 49

ÖZEL GÜN MESAJLARI

A 3 İ 2 N S N Ulusal Egemenl k ve Çocuk Bayramı Kutlu Olsun!

Jeotermal Elektr k Santral Yatırımcıları Derneğ

1 MAYIS Emek ve Dayanışma Günü

iYi Ki VARSIN IZ

Dünya nüfusunun yarısı kadındır ve d ğer yarısını da kadınlar yet şt r r. Dünyayı güzelleşt ren tüm

ANNELERİMİZE TEŞEKKÜRLER. 50

jesderg

İYİ BAYRAMLAR Sevd kler n zle b rl kte n ce mutlu, huzurlu, sağlıklı bayramlar d ler z. JESDER 51

GT’2020 Şubat’ta Ankara’da!

Kamu, özel sektör ve tedar kç z nc r n b r araya get ren

TEK JEOTERMAL KONGRESİ GT’2020 ç n yer n z ş md den ayırtın! Ayrıntılı b lg ç n www.geothermalturkey.org

gt@jesder.org

GT’2020 (Geothermal Turkey) Türk ye Jeotermal Kongres JESDER Tarafından Düzenlenmekted r.