E GOLF RD
EMANUM
DE VIE
TH
R COVID -
– 19
ME
MEDISCH INFORMATIEBLAD JESSA ZIEKENHUIS NR. 39 JANUARI 2022
SONDEVOEDING IN COMFORTABELE THUISOMGEVING NU OOK HDR BRACHYTHERAPIE IN JESSA
LOOP-X: TOPTECHNOLOGIE VOOR RUG- EN NEKCHIRURGIE
GESCAND
FRAME is innovatieversneller voor revalidatietechnologie Kennis- en testcentrum voor technologische innovaties De zelfredzaamheid van de patiënt versterken, bijvoorbeeld op het vlak van revalidatie: het is een van de speerpunten van de hedendaagse gezondheidszorg. Dit vergt innovatief ondernemerschap. Het testen van technologische vernieuwingen door patiënten en therapeuten is immers essentieel om een product succesvol op de markt te brengen. Met FRAME verbindt Jessa de zorgsector, de innovatieve ondernemer én de wetenschap. Wereldwijd hebben vandaag naar schatting 2,4 miljard mensen revalidatiezorg nodig. Heel wat ziektes en beroertes hebben immers ingrijpende gevolgen voor het dagelijks functioneren van de patiënt. Revalidatiezorg is voor hen noodzakelijk om te herstellen. Ook de huidige COVID-19pandemie heeft het belang hiervan nogmaals benadrukt. Professionele testomgeving Een van de terugkerende problemen binnen de revalidatiezorg is dat nieuwe toepassingen te weinig worden getest op revalidanten. Hierdoor komen ze in de praktijk niet altijd tegemoet aan de noden van de patiënten. FRAME helpt bedrijven die nieuwe ontwikkelingen maken of innovatieve producten verdelen. Onder andere door het aanbieden van klinische, wetenschappelijk onderbouwde testing van deze producten in een professionele testomgeving én de bijhorende administratie.
2 JessaLinea Gescand
GESCAND
Nieuw zorgkwaliteitsmodel kiest voor cocreatie In 2008 behaalde Jessa als eerste Vlaamse ziekenhuis
De bouwstenen om de zorgkwaliteit te verbeteren,
een erkende accreditatie op het vlak van zorgkwaliteit en
baseren zich nog altijd op wetenschappelijke literatuur.
veiligheid. Vandaag heeft ze er al drie. Uit onderzoek
Maar elk ziekenhuis heeft inspraak in de manier waarop
blijkt echter dat zo’n derde of vierde kwaliteitscyclus
ze die invult. Zo vindt er bij aanvang van het traject in
maar weinig meerwaarde biedt ten opzichte van de
elk ziekenhuis een quickscan plaats over de kwaliteit en
aangewende resources. Net daarom zijn veel Vlaamse
veiligheid. Die peilt naar de ervaring van medewerkers,
ziekenhuizen op zoek naar een nieuw model voor
patiënten én doorverwijzende huisartsen. De resultaten
kwaliteitsverbetering en externe toetsing. Dat is er nu
leveren waardevolle input op voor de focuspunten van
met FlaQuM: FLAnders QUality Model, ontwikkeld door
het verdere kwaliteitsbeleid. Deze manier van cocreatie
het LIGB-KU Leuven . Jessa is een van de pilootzieken-
creëert een breder draagvlak bij alle stakeholders: artsen,
huizen in deze ‘proeftuin’.
verpleegkundigen én paramedici.
(1)
In tegenstelling tot eerdere modellen vertrekt FlaQuM vanuit de beleidsvisie van elk individueel ziekenhuis.
(1)
LIGB: Leuvens Instituut GezondheidsBeleid
Duizend COVID-19-stalen per dag bij piekende pandemie Wanneer de coronacurves pieken (zoals recent bij de
“Met deze techniek kunnen we snel de subtypes van het
vierde golf), analyseert het laboratorium van Jessa
virus bepalen”, zegt klinisch bioloog dr. Luc Waumans. “Het
ongeveer duizend COVID-19-stalen per dag. Op die
is van belang om de vinger aan de pols te houden. De
momenten is meer dan 20 % van het gescreende
varianten die zorgen baren, zoals delta en omikron, melden
materiaal positief.
we meteen aan de overheid. Zo kan onder meer de contacttracing aan het werk gaan. Het is cruciaal om de versprei-
Voor een aantal positieve stalen vindt ook een sequentie-
ding van de gevaarlijke mutaties zoveel mogelijk te
analyse van het virale genetische materiaal plaats. Het
vertragen. We moeten hoe dan ook vermijden dat er een
labo van Jessa is erkend als centrum voor de opsporing van
‘golf op een golf’ optreedt, zoals recent nog in Denemarken.”
SARS-CoV-2-varianten met Next Generation Sequencing (NGS).
Het labo van Jessa analyseert ook stalen van andere Limburgse centra.
JessaLinea Gescand
3
GESCAND
Dr. Patrik Peene voorzitter van de Medische Raad De Medische Raad heeft dr. Patrik Peene unaniem aangesteld als nieuwe voorzitter. Dat gebeurde tijdens de vergadering van 28 oktober 2021. Samen met ondervoorzitter dr. Jan Dewandre vertegenwoordigt Patrik Peene het voltallige artsenkorps. Zo zijn ze actief
Achteraan v.l.n.r.: dr. Stefan Wynants, dr. Gert Roosen,
betrokken bij de besluitvorming van het ziekenhuis.
dr. Brigitte Maes, prof. dr. Pascal Vranckx, voorzitter dr. Patrik Peene, dr. Peter Aerssens, dr. Michiel Van Tornout, prof. dr. Lieven Herbots, dr. Annelien Goedgezelschap en prof. dr. Gregory Sergeant.
Proficiat en veel succes!
Vooraan v.l.n.r.: dr. Peter Martens, dr. Reinoud Cartuyvels, dr. Jan Dewandre, dr. Edith Bleus, dr. Kristof Kempeneers, dr. Wilfried Schollen en dr. Bruno Termote.
4 JessaLinea Gescand
Fellow gynaecologische oncologie
Sinds eind november is onderzoekster Linqi Xu
Dankzij een recente samenwerking met UZ Leuven komt er
uit China aan de slag in Jessa. Ze werkt een jaar
voortaan elk jaar een fellow gynaecologische oncologie naar
lang mee aan het onderzoek rond telerevalidatie
Jessa. Eerste in de rij is dr. Emily Jamaer. Deze kandidaat-
van hartpatiënten.
specialist ging op 1 augustus 2021 aan de slag bij Jessa.
GESCAND
Onderzoekster uit Chinese topuniversiteit in Jessa
Ze werkt mee op de dienst gynaecologische oncologie en Linqi Xu doctoreert aan de School of Nursing van de
in het borstcentrum.
topuniversiteit van Jilin. Ze publiceerde onder meer al studies rond ‘serious gaming’ bij telerevalidatie.
Emily Jamaer was eerder al assistent gynaecologie bij Jessa. Daarna ging ze een jaar in Australië en in Leuven (Gasthuis-
Jessa heeft de voorbije vijftien jaar een ruime
berg) aan de slag. Ze verdiepte zich o.a. in een case study
ervaring opgebouwd in telecardiologie en telerevali-
over het vaginale melanoom, een zeldzame vorm van kanker.
datie. “We werken in dit vakdomein samen met prof.
Deze studie is gepubliceerd in British Medical Journal (BMJ).
dr. Karin Coninx van de vakgroep Informatica van de
Haar fellowship in Jessa loopt tot 31 juli 2022.
UHasselt”, zegt Jessa-cardioloog prof. dr. Paul Dendale. “Dat een student van een Chinese top-
“We beschouwen dit nieuwe fellowship als een erkenning
universiteit bij ons komt aankloppen, is wel erg
voor de kwaliteit van onze oncologische zorg”, zegt
bijzonder. De overheid in China selecteert enkel
dr. Guy Orye. “Bovendien is het een bevestiging van de
haar beste studenten om in het buitenland aan
uitstekende organisatie van de dienst gynaecologische
de slag te gaan.”
oncologie in Jessa en de goede samenwerking met onze netwerkziekenhuizen.”
+8500
overuren op ITE en OK
Dat 2021 een zwaar jaar was voor alle ziekenhuismedewerkers is een understatement. Alleen al op de dienst intensieve zorgen overschreed het aantal overuren de kaap van 4500. Dat zijn zo’n 1400 overuren meer dan in 2020. De verpleegkundigen van het operatiekwartier presteerden samen 3849 overuren in 2021. Ruim 1500 meer dan het jaar voordien. De gemeenschappelijke Linqi Xu
teller van de nog op te nemen overuren door de OK- en ITE-medewerkers staat daarbij op 8656.
JessaLinea Gescand
5
INHOUD 2
Gescand
21
Jessa & Wetenschap
7
Edito
24
Het Vragenkabinet
8
Dossier: COVID-19 vierde golf
28
LOOP-X: toptechnologie voor rug- en nekchirurgie
29
Endometriose
nr. 39 - januari 2022
12
Parkinsonkliniek
COLOFON
14
Nieuwe artsen
30
Nieuw multidisciplinair pijncentrum op campus Salvator
16
HDR brachytherapie voor prostaatkanker in Jessa
32
Uitgelicht: Jessa in beeld
18
Sondevoeding kan perfect in comfortabele thuisomgeving
34
Duurzaamheidscertificaat
20
Infectievragen? Bel je HOST!
35
Handige telefoonnummers
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt HOOFD- EN EINDREDACTIE: dienst communicatie Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt tel. 011 33 53 50, jessalinea@jessazh.be in samenwerking met ZINNIG DRUKWERK: Chapo
www.jessazh.be
info@jessazh.be
www.facebook.com/jessaziekenhuis www.twitter.com/jessaziekenhuis
6 JessaLinea Inhoud
Sinds 25 mei 2018 zijn de nieuwe privacyregels van kracht. Je krijgt daarom de mogelijkheid om aan te geven dat je dit magazine enkel nog digitaal wenst te ontvangen. Vraag dit aan via de (gratis) app ‘Quick Scan’. Scan met je smartphone deze QR-code, je komt meteen op de juiste plek terecht.
Precaire bevloeiing Het menselijk lichaam is weerbaar.
staan in schril contrast met de uit-
Veerkrachtig. Neem nu een infarct.
latingen en opinies van bepaalde
Wanneer de circulatie stopt achter
influencers die, blijkbaar zonder veel
een cruciaal verzorgingsgebied van
kennis van zaken, deze pandemie
een slagader, sterft het achterliggende
blijven onderschatten. Als een
weefsel af. Maar waar het infarct zich
verzorgingsstaat zijn burgers niet
ook voordoet, er gaat altijd een fase
meer kan bedienen, faalt het bestel
van precaire bevloeiing aan vooraf.
en stokt de maatschappij.
De weefsels hebben dan wel zuurstofnood en stress, maar functioneren
In de geneeskunde is preventie
lukt nog net.
cruciaal. Als het beleid preventief had gehandeld in de aanloop naar
We moeten vandaag nadenken over hoe we morgen aan geneeskunde doen.
Als in een verzorgingsstaat de
de vierde golf, waren we niet in deze
beschikbaarheid van zorgverleners
toestanden verzeild geraakt. Toch
en hun flow naar de zorg precair
moeten we ook vandaag nadenken
worden, ontstaat ook hier – en in alle
over hoe we morgen aan geneeskunde
lijnen – stress. Een fase verder dreigt
doen. Op alle niveaus en in alle lijnen.
een zorginfarct. Tot welke taferelen
Onze artsen zullen hun zorgverlening
dat leidt, hebben we meegemaakt
dienen te herzien naargelang de vraag
in Italië tijdens de eerste golf van
naar zorg toeneemt en het aanbod
de pandemie.
vermindert.
Het virus drukt ons vandaag opnieuw
Laten we hopen dat de pandemie
met de neus op de feiten. En opnieuw
in ons gezondheidssysteem slechts
geven de eerste lijn en onze mede-
een rimpel veroorzaakt waarmee we
werkers het beste van zichzelf. Met
weliswaar moet leren leven, maar die
een professionaliteit die we soms
wel zichtbaar en voelbaar zal blijven.
missen bij bepaalde opiniemakers
Laten we hopen dat de bevloeiing van
en jammer genoeg ook bij sommige
ons medisch weefsel niet alleen in
beleidsmakers.
precaire omstandigheden gebeurt.
De inzet en het engagement van onze dr. Jos Vandekerkhof
Jessa-medewerkers en de huisartsen
JessaLinea Edito
7
DOSSIER COVID-19 vierde golf
Medisch directeur Jos Vandekerkhof over de vierde golf We moeten leren leven met pandemieën en infectieziekten die onze zorg verstoren,” zegt dr. Jos Vandekerkhof, medisch directeur van Jessa. Tijdens het gesprek bevinden we ons op de piek van de vierde golf. Wanneer je dit leest, is de toestand hopelijk beter dan een maand geleden. Overal heerst onzekerheid. Ook daarmee moeten we leren leven.
De vijand is niet degene die je operatie uitstelt. De vijand is het virus.
8 JessaLinea Dossier: COVID COVID-19 -19 – vierde golf
golven?
schema moet worden gevolgd. De vijand is het virus.
Jos Vandekerkhof: “Het grote verschil is dat we
We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. De boot is
nu met een uitval van personeel kampen. Tal van
vertrokken en we kunnen er niet meer afspringen.”
DOSSIER
S S I E R CO
uitstelt of ervoor zorgt dat een bepaald lastig
LF
Wat is het grootste verschil met de vorige
ERDE GO VI
DO
D-19 — DE VI
medewerkers decompenseren mentaal. Ze zien het niet meer zitten om weer maar eens een toevloed
En we varen op een woelige zee van voort-
aan patiënten te moeten verzorgen. Het gaat dan
schrijdend inzicht en onzekerheid.
bovendien vaak om patiënten die weigerden zich
Jos Vandekerkhof: “Ja, we leven voortdurend in
te laten vaccineren. Dat maakt het extra zwaar.
onzekerheid. Mensen hebben graag zekerheden. Maar
Daarnaast vallen medewerkers uit omdat ze besmet
het leven is momenteel niet planbaar. De plannen die
zijn met COVID-19 of in quarantaine zitten. Hierdoor
je vandaag maakt, kunnen morgen doorkruist worden.
zijn er gewoon te weinig handen aan het bed. De
Het concert waar je een tijd geleden een ticket voor
veerkracht van de mensen die in ons ziekenhuis
kocht, wordt ineens afgeblazen.
nog aan het werk zijn, is sterk verminderd. Het is al de vierde golf. Ze weegt fysiek en mentaal zwaar.
Een ziekenhuis – met uitzondering van de spoed-
Vergeet niet dat een aanzienlijk aantal patiënten met
afdeling – werd tot nu toe gekenmerkt door planbare
COVID-19 ook sterft. Vele medewerkers zijn zo’n hoge
zorg. Dat geldt niet meer sinds de pandemie. Momen-
mortaliteit niet gewoon. En het gaat maar door. Sinds
teel zijn we in het ziekenhuis nog bezig met spoed-
augustus 2020 tellen we (op 14/01/22) in Jessa 183
gevallen en niet-planbare zorg, zoals oncologische
COVID-19-overlijdens. Dat is veel.”
heelkunde. De reguliere en planbare zorg verschuift naar de achtergrond. Die moet achteraf ingehaald worden, maar ook dat zal problematisch zijn. Ook
We doen ons uiterste best voor het comfort van de patiënt maar we zitten nu eenmaal in een oorlogsmodus.
dan zullen we aan zorgplanning moeten doen en de meest dringende gevallen voorrang geven.” Tot nu toe verbeterde de zorg almaar. Grote aandacht ging bijvoorbeeld naar het patiëntencomfort. Dat lijkt ineens ver weg? Jos Vandekerkhof: “Eén van de psychische basisbehoeften van patiënten is dat ze bezoek ontvangen. Dat wordt hun nu afgenomen. De kwaliteit van de zorg blijft bij ons nog relatief goed, onder meer door het hoge aantal intensieve bedden en de hoge kwaliteit van de geneeskunde. Dat is onze redding.
Hoe hou je de mensen nog gemotiveerd?
Maar het is niet aangenaam voor patiënten in het
Jos Vandekerkhof: “Door continu en geduldig uitleg
ziekenhuis. We doen ons uiterste best voor het
te geven en te bespreken welke mogelijkheden er
comfort van de patiënt maar we zitten nu eenmaal
wel nog zijn. De vijand is niet degene die je operatie
in een oorlogsmodus.”
JessaLinea Dossier: COVID COVID-19 -19 – vierde golf
9
Kunnen we ons in de toekomst beter voorbereiden? Met bijvoorbeeld nog meer IC-bedden? Jos Vandekerkhof: “Marc Coucke heeft enige tijd geleden gezegd dat we het aantal intensieve bedden moeten opkrikken naar 3000. Dit kan, zonder al te grote hindernissen. Maar het probleem is dat je hiervoor 3000 handen aan bed moet creëren. Want de bezetting op IC is doorgaans één op twee. Dat betekent dus 6000 handen gedeeld door 2. Dit aantal is niet zomaar beschikbaar. Mensen moeten hiervoor tot gespecialiseerde IC-verpleegkundige worden opgeleid. Voor je dat doel bereikt, ben je op z’n minst al vier jaar verder.
Ann is huisarts. Ze staat elke dag bijzonder vroeg op en komt erg laat thuis. Zo vroeg en laat zelfs dat haar kinderen van twee en zes jaar oud vragen of mama boos is dat ze hen niet meer wil zien. (…) Ann gaat dit niet lang meer volhouden. De overheid geeft oplossingen waar Ann niets mee kan. Webservices die maar half werken, oudjes die hun COVID-19-apps niet geïnstalleerd krijgen … Het houdt niet op. ___ Echtgenoot van huisarts op
Je kunt ook huidige verpleegkundi-
We zouden in tijden van pandemie ook kunnen sleutelen aan de wisselwerking tussen de eerstelijnszorg en de ziekenhuizen. Patiënten die niet rechtstreeks naar huis kunnen, zouden we in een soort van ‘tussencentrum’ kunnen opvangen. Hierdoor verhoogt de uitstroom van (COVID-19)-patiënten in het ziekenhuis. In een ander systeem van ziekenhuisfinanciering, waarbij ziekenhuizen minder concurrentieel ten opzichte van elkaar geplaatst worden, zou je in een netwerk kunnen afspreken om één COVID-19ziekenhuis te creëren. Dat is nu niet mogelijk.”
gen laten herscholen in IC. De meesten zitten daar – in de huidige context – niet op te wachten.”
Moeten we streven naar een nog Verpleegkundigen op intensieve zorg in Hasselt over vierde coronagolf: “Afscheid nemen via tablet went niet” ___
10 JessaLinea Dossier: C COVID OVID-19 -19 – vierde golf
intensievere samenwerking tussen ziekenhuizen of de transmurale samenwerking versterken?
Zonder vaccinatiecampagne zaten we al lang met een zorginfarct.
Jos Vandekerkhof: “Ik denk vooral aan een geïntegreerde zorg in de
Wat was voor jou het moeilijkste
eerste lijn – transmuraal dus. Die
moment in deze gezondheids-
eerstelijnszorg, met name de
crisis?
huisarts, moet hoe dan ook een
Jos Vandekerkhof: “Ikzelf heb het
betere administratieve ondersteu-
niet zo moeilijk. Wel vind ik het
ning krijgen. Alleen dan kan hij of
intriest wat nu gebeurt. De weten-
zij zich op de kerntaken richten.
schappers, en ook wij, hadden
in één nacht op spoed Jessa:
Daar liggen momenteel de mooie
“Nog extra belasting voor
momenten nog. In het ziekenhuis, op
onze mensen”
het werk, liggen ze voorlopig niet
___
meer. Het werk is enorm stresse-
Lieve Ketelslegers, communicatiemanager Jessa in
rend. Je moet aan je eigen levenskwaliteit denken. In het ziekenhuis kunnen de zorgmedewerkers ook nog beschutting zoeken in hun vertrouwde team. Als dit moeilijk
De reguliere en planbare zorg verschuift naar de achtergrond. Die moet achteraf ingehaald worden, maar ook dat zal problematisch zijn.
DOSSIER
S S I E R CO
terugvallen op een veilige haven.
LF
zorgverleners. Je moet kunnen Vijftien dronken jongeren
ERDE GO VI
DO
D-19 — DE VI
ligt, raad ik zeker aan een beroep te doen op de psychologische support
hebben. Dat begrijp ik dan nog. Maar
gewaarschuwd dat er een zwaar
die het ziekenhuis ter beschikking
we zullen inderdaad anders moeten
probleem op ons afkwam. Waarom
stelt. Voor huisartsen ligt dit
leven. We gaan zowel fysiek als
zagen de politici dit niet? Of hadden
moeilijker. Al kun je in een groeps-
mentaal voor elkaar moeten zorgen.
ze niet de moed om drastische
praktijk ook steun vinden bij elkaar.”
We moeten meer naar een zorg-
maatregelen te nemen? Je kunt niet,
cultuur evolueren. Ook zorgpreventie
elke keer opnieuw, de zorg te laat
Evolueren we naar een samen-
zal een meer prominente rol spelen.
ontlasten. Natuurlijk wegen de
leving die meer is afgestemd op
Dat was al belangrijk, maar er zijn
gevolgen van doortastende maatre-
zorg voor elkaar dan op consume-
altijd te weinig financiële middelen
gelen zwaar, alleen al op economisch
ren voor onszelf?
voor vrijgemaakt. Denk ook aan een
vlak. Sommige ondernemers staan
Jos Vandekerkhof: “Het is dubbel,
grotere rol voor telemonitoring en
aan de rand van het faillissement.
vind ik. Uitbundig consumeren, de
zelfzorg met apps. Fysieke contacten
Maar had men niet zo snel het rijk
remmen losgooien, is een ‘escape’
tussen zorgverstrekker en patiënt
der vrijheid gepredikt, en de
voor mensen die het nu zwaar
zullen volgens mij minder nodig zijn.
maatregelen meer gedoseerd losgelaten, dan stonden we er
De westerling is misschien ook Kinderen vaccineren mag
verwend. Sommigen snellen bij het
volwassenen niet ontslaan
minste lichamelijke probleem naar
Ook huisartsen hebben het
van hun eigen verantwoorde-
een arts. Terwijl het euvel soms ook
bijzonder zwaar. Wat is je
lijkheid.
voorbijgaat als je de natuur haar
boodschap aan hen?
___
werk laat doen. Die vormen van
Jos Vandekerkhof: “Zorg ervoor dat
Dr. Marc Raes, pediater bij Jessa in
nu wellicht beter voor.”
je thuis goed omkaderd bent, dat je
zorgconsumptie zullen stilaan tot het verleden behoren. Omdat de zorg-
een stevige en solide familiale basis
verleners geen tijd meer zullen
hebt. Dat geldt trouwens voor alle
hebben.”
JessaLinea Dossier: COVID COVID-19 -19 – vierde golf
11
LF
S S I E R CO
ERDE GO VI
DO
D-19 — DE VI
Parkinsonkliniek ANTIVAXERS De afgelopen tijd vingen we via de media signalen
Al ruim twee jaar begeleidt en evalueert
op van mensen in de zorg die zich niet willen laten
een multidisciplinair team in Jessa (campus
vaccineren. “Maar wie in de zorg werkt, heeft de morele
Sint-Ursula) patiënten met de ziekte van
plicht zich te laten vaccineren”, zegt Jos Vandekerkhof.
Parkinson. De raadpleging met een
“Is het niet voor zichzelf, laat het dan voor je patiënten
neuroloog, revalidatiearts, logopedist,
zijn. Soms is de vrijheid van de ene het juk van de
ergotherapeut, kinesitherapeut en een
andere. Het is intussen bewezen dat het vaccin werkt,
gespecialiseerd verpleegkundige is een
ook al is het niet almachtig. Maar zonder vaccinatie-
krachtig instrument. Het helpt de behan-
campagne zaten we al lang met een zorginfarct.”
deling en de levenskwaliteit van de patiënt nog verbeteren. Dit is belangrijk voor patiënten met de ziekte van Parkinson: vaak leggen ze immers een lang medisch traject af. Hieronder enkele aandachtspunten voor
“OPERATIE IS GEEN OPTIE MEER”
huisartsen met patiënten met de ziekte
“In de toekomst kunnen een aantal ingrepen misschien
van Parkinson.
minder snel of helemaal niet plaatsvinden”, zegt Jos
> De huisarts is bij de ziekte van Parkinson
Vandekerkhof. “Een voorbeeld uit mijn vakgebied: bij een
doorgaans de eerste schakel bij het
patiënt met een vernauwing aan de beenslagader, die
stellen van de diagnose. De symptomen
nauwelijks nog kan stappen, kun je een ballondilatatie
zijn vaak erg uiteenlopend en verwar-
uitvoeren. Die patiënt kan de volgende dag weer gewoon
rend. Niet elke patiënt heeft bijvoor-
stappen. Misschien moet ik in de toekomst tegen die
beeld een tremor. Verminderde reuk,
patiënt zeggen dat hij looptraining moet volgen, omdat
obstipatie of een gewijzigd slaappatroon
een operatie geen onmiddellijke optie meer is. We zullen
zijn voorbeelden van klachten in een
de indicatiestelling bij tal van behandelingen en ingrepen
vroeg stadium. Ook depressie is een
misschien helemaal moeten herzien.”
symptoom dat nogal eens over het hoofd wordt gezien.
12 JessaLinea Dossier: C COVID OVID-19 -19 – vierde golf
> Een vroege opsporing van de aandoening is noodzakelijk.
> Kimberly Cams is gespecialiseerd parkinsonverpleegkun-
De patiënt heeft baat bij een snelle en adequate
dige. Zij is het centrale aanspreekpunt voor de patiënt en
toediening van de juiste medicijnen.
vormt de ‘liaison’ tussen patiënt en artsen. Ook huisartsen
> Voldoende beweging is erg belangrijk voor parkinson-
kunnen bij haar terecht voor overleg (bijvoorbeeld over
patiënten. Zorg er wel voor dat de patiënt een kinesi-
medicatie, Levodopa/Duodopa® via PEG-sonde enzo-
therapeut raadpleegt met een ruime ervaring op dat vlak.
voort). Contact (maandag en donderdag): 011 33 78 99
> Verlies de logopedische aspecten van de aandoening niet
of kimberly.cams@jessazh.be.
uit het oog. Denk maar aan spraak- en slikproblemen.
Achteraan v.l.n.r.: dr. Veronik Slachmuylders, An Dendas, Michelle Poncelet, Louisette Raymaekers Vooraan v.l.n.r.: dr. Nina De Klippel, Maarten Bossuyt, dr. Peter Soors, Kimberly Cams
JessaLinea Parkinsonkliniek 13
Nieuwe artsen
Dr. Dirk Vrancken
Dr. Bram Sciot
Anesthesist-intensivist
Hematoloog
Dr. Dirk Vrancken studeerde af als
In 2015 behaalde dr. Bram Sciot zijn
arts aan de KU Leuven in 2014. Hij
masterdiploma in de geneeskunde
voltooide zijn specialisatie in de
aan de KU Leuven. Hij specialiseerde
anesthesie in UZ Leuven. Vervol-
vervolgens in de interne genees-
gens behaalde hij zijn bijzondere
kunde (major hematologie) in
beroepstitel in de intensieve zorgen
UZ Leuven en AZ Sint-Dimpna in
na stages op de medische en
Geel. Bijkomend volgde hij opleidin-
chirurgische intensieve zorgen van
gen in tropische geneeskunde,
UZ Leuven. Aansluitend voltooide
biomedische ontwikkelingssamen-
hij nog een bijkomend fellowship in
werking en medisch Spaans. In het
de cardiothoracale anesthesie aan
buitenland liep hij een stage
het Barts Heart Centre in Londen.
heelkunde in het Hospital Nacional
Daar behaalde hij ook het certificaat
Pedro de Bethancourt in Guatemala.
van ‘Adult Transoesophageal Echocardiography’ (uitgereikt door
Bram Sciot is sinds 16 november
EACVI). Dirk Vrancken maakte in
2021 aan de slag in Jessa als
2016 al kennis met Jessa als
hematoloog.
arts-assistent anesthesie. Sinds 1 oktober 2021 werkt Dirk Vrancken voltijds als anesthesistintensivist in Jessa.
14 JessaLinea Nieuwe artsen
“Betere levenskwaliteit geven aan jongste patiënten”
Sinds september 2021 is dr. Goele Smeets aan de slag
Goele Smeets maakt sinds kort deel uit van dit team.
in Jessa. Ze spitst zich onder andere toe op de aanpak
“Diabetes mellitus is een chronische aandoening”,
van diabetes mellitus en endocrinologische problemen
zegt ze. “Als arts krijg je dan ook makkelijk een band
bij kinderen en adolescenten.
met de patiënten. In dit geval zowel met de kinderen en adolescenten als met hun ouders. Het geeft veel
Goele Smeets studeerde af als arts in 2012 aan de
voldoening als je deze jonge patiënten kunt helpen
KU Leuven. Ze specialiseerde zich vervolgens in kinderge-
en hun een betere levenskwaliteit kunt geven. Op
neeskunde, met bijkomende subspecialisaties in de neona-
medisch-technisch vlak is er de jongste jaren in
tologie en de kinderendocrinologie/diabetes. Ze volgde
diabetes mellitus ook een grote vooruitgang
hiervoor opleidingen in onder meer Londen en Hannover.
geboekt.”
Goele Smeets vindt het een uitdaging om de mogelijke hormonale stoornissen bij jongeren verder te onderzoeken en een juiste behandeling in te stellen. Maar ook de aanpak van diabetes mellitus bij kinderen en adolescenten krijgt haar aandacht. Diabetes mellitus “Diabetes mellitus type 1 is bij kinderen een groeiend probleem”, zegt Goele Smeets. “De voorbije twintig jaar is de incidentie almaar toegenomen. De oorzaak hiervan is nog niet bekend, maar de aandoening heeft hoe dan ook een strikte opvolging nodig.” Sinds 2008 is het kinderdiabetescentrum van Jessa geconventioneerd. Het beschikt momenteel over een multidisciplinair team met kinderartsen, educatoren, diëtisten, psychologen en een secretariaatsmedewerker. Het team is 7/7 bereikbaar voor patiënten (via een
dr. Goele Smeets
wacht-gsm).
JessaLinea Nieuwe artsen
15
HDR brachytherapie
voor prostaatkanker in Jessa
Begin 2022 startte Jessa met HDR brachytherapie1
automatisch in de katheters worden geladen met behulp
voor patiënten met een recidiverende prostaat-
van een afterloader. De therapie valt de tumorcellen
kanker. Deze behandeling biedt een uitstekende
maximaal aan, de gezonde cellen blijven zoveel als
uitkomst voor de patiënt. Tot voor kort werd de
mogelijk gespaard.
therapie in ons land enkel in Brussel aangeboden. “De voorbereidende procedures plannen we doorgaans in HDR brachytherapie voor prostaatkanker spitst zich toe op
de ochtend”, zegt Philippe Bulens. “In de namiddag vindt
patiënten die eerder al bestraald zijn voor hun aandoening
de bestraling op de afdeling radiotherapie plaats. De
– zowel uitwendig als inwendig met radioactieve zaadjes
patiënt is dan wakker en krijgt via de eerder geplaatste
(LDR brachytherapie2).
katheters en de afterloader de precies berekende stralingsdosis toegediend.”
“HDR brachytherapie is een curatieve behandeling”, zegt dr. Philippe Bulens. “Met als uiteindelijke doel de patiënt
De laatste stap is de verwijdering van de katheters.
volledig te genezen. Er zijn niet veel alternatieven. Een
Hiervoor is geen algemene verdoving nodig. De patiënt
chirurgische ingreep is niet optimaal in een gebied dat
kan in principe dezelfde dag of de dag nadien weer naar
eerder bestraald werd. Daarnaast is er hormoonbehande-
huis. In tegenstelling tot bij LDR brachytherapie is de
ling, maar die is niet curatief.”
patiënt niet radioactief.
Werkwijze
70 % ziektevrij na 5 jaar
Bij HDR brachytherapie worden onder algemene verdoving
“De outcome voor patiënten met prostaatkanker die met
meerdere holle ‘naalden’ (katheters) in de prostaat ge-
HDR brachytherapie worden behandeld, is uitstekend.
plaatst. Dit gebeurt onder geleiding van transrectale
Zeker gezien het om patiënten gaat waarbij er al een
echografie. Daarna volgen een MRI en plannings-CT. Die
recidief is opgetreden”, verduidelijkt Philippe Bulens.
geven een scherp beeld van de prostaat met de katheters,
“Zowat 70 % is 5 jaar na de behandeling nog altijd ziekte-
en de omliggende structuren zoals urethra, blaas en
vrij. Als er al een recidief optreedt, gaat het doorgaans om
rectum. Het doelvolume voor de bestraling wordt op deze
een uitzaaiing elders in het lichaam. De nevenwerkingen
scans aangeduid. Geavanceerde software berekent
zijn bovendien beperkt. De belangrijkste zijn plasklachten:
vervolgens nauwkeurig hoeveel bestraling op welke plaats
15 % heeft daar – meestal tijdelijk – last van. HDR brachy-
moet worden toegediend. De bestraling zelf gebeurt door
therapie is een waardevolle behandeling.”
middel van een radioactieve Iridium-192-bron. Die kan
16 JessaLinea HDR brachytherapie voor prostaatkanker in Jessa
Welke patiënten? Niet alle patiënten met prostaatkanker komen in aanmerking voor HDR brachytherapie. Een goede selectie is cruciaal. Een herval na een eerste bestraling is overigens niet uitzonderlijk. Wordt in de opvolgingsperiode een significante stijging van PSA vastgesteld? Dan volgt verder onderzoek om te kijken waar het recidief zich bevindt. Philippe Bulens: “HDR brachytherapie is niet aangewezen wanneer het lokaal herval relatief snel optreedt, bijvoorbeeld een (half) jaar na de eerste behandeling. De therapie is evenmin aangewezen voor patiënten met uitzaaiingen, ernstige comorbiditeiten of een lage levensverwachting. Maar een patiënt zonder uitzaaiingen met een lokaal recidief na bijvoorbeeld drie jaar, komt wél in aanmerking.”
Zeldzaam in België HDR brachytherapie bij prostaatkanker is in ons land allesbehalve ingeburgerd. “Alleen in Brussel is er een collega die de behandeling toepast. In Nederland en Frankrijk vindt de therapie frequenter plaats. Ik heb de nodige expertise in deze procedure verworven in Maastricht. De therapie vergt de nodige ervaring. Daarnaast moet je ook over een goed uitgebouwde radiotherapieafdeling beschikken, met ervaring in brachytherapie.”
(1) HDR brachytherapie: High Dose Rate brachytherapie. Korte inwendige radiotherapeutische behandeling met een afterloaderapparaat, waarbij de radioactieve bron de bestralingsdosis aan een hoog dosistempo afgeeft.
dr. Philippe Bulens
(2) LDR brachytherapie: Low Dose Rate brachytherapie. Permanente implantatie van radioactieve ‘zaadjes’ met de jodium-125-isotoop. Deze zaadjes geven de bestralingsdosis af aan een laag dosistempo en verliezen na enkele maanden hun radioactiviteit.
JessaLinea HDR brachytherapie voor prostaatkanker in Jessa
17
Sondevoeding kan perfect
in comfortabele thuisomgeving De diëtisten van Jessa begeleiden ook thuis patiënten
Dat vergt – zeker in het begin – enige oefening. Een thuis-
met sondevoeding. Dit verlaagt de drempel om naar
verpleegkundige helpt de patiënt graag op weg.
sondevoeding over te schakelen wanneer een patiënt verzwakt is door eet- en slikproblemen of aan smaak-
“Met name patiënten in chemotherapie hebben regelmatig
verlies lijdt na chemotherapie.
problemen met eten”, zegt Greet Smets. “Hierdoor verzwakken ze. Het voorschrijven van bijvoeding of ‘astronauten-
Patiënten krijgen sondevoeding toegediend wanneer ze
voeding’ is dan een eerste logische stap. Als dit onvoldoen-
niet meer (voldoende) kunnen of mogen eten. Dat is
de blijkt, is een overschakeling naar sondevoeding
bijvoorbeeld het geval na een ingreep bij hoofd-halskanker
aangewezen. Dat hoef je echt niet uit
of tijdens een behandeling met chemotherapie. De sonde
te stellen, want een ondervoede
gaat via de neus (nasogastrische of nasojejunale sonde) of
patiënt wordt dag na dag
via de buik (PEG- of PEJ-sonde) naar de maag of de dunne
zwakker. En sondevoeding
darm.
kan dus perfect thuis …”
Zelfs op huisartsvoorschrift “Vaak leeft nog het idee dat sondevoeding enkel tijdens het verblijf in het ziekenhuis mogelijk is”, zegt Greet Smets, waarnemend hoofddiëtist in Jessa. “Maar het kan doorgaans ook in de thuisomgeving van de patiënt. Zelfs de huisarts kan voorschrijven om sondevoeding via de neus thuis op te starten. Alleen de controle-RX gebeurt dan nog in het ziekenhuis. Vaak gaat het om patiënten die sowieso regelmatig naar het ziekenhuis moeten, bijvoorbeeld voor chemotherapie.” Thuisverpleegkundige helpt De diëtisten van Jessa begeleiden al enkele jaren patiënten met sondevoeding in hun thuisomgeving. Ze zorgen ervoor dat het nodige materiaal bij de patiënt thuis ter beschikking is. Een patiënt kan eventueel ook zelf de nodige handelingen uitvoeren, zoals de pomp spoelen of bedienen. Greet Smets
18 JessaLinea Sondevoeding kan perfect in comfortabele thuisomgeving
“Dankzij sondevoeding lééf ik” Zowat twintig jaar geleden liep het fout bij
PEG-sonde voert ze zelf uit. Zoals het aan- en
een ingreep na een maagbreuk. Anja De
afkoppelen, spoelen van de sonde en bestellen
Grauwe – intussen 47 jaar – kon vrijwel niet
van de voeding.
meer op een normale manier eten. “De thuisverpleegkundige komt nog elke drie of “Ik kreeg eerst voeding via de neus in het zieken-
vier dagen langs voor het verzorgen van de sonde.
huis, en dan volgden nog diverse pogingen om
Een diëtist van Jessa volgt me regelmatig op en
toch op een min of meer normale manier te eten.
stuurt, indien nodig, de samenstelling van de
Uiteindelijk leverde dit niets op. De laatste tien jaar
voeding bij.”
krijg ik mijn voeding thuis, via een PEG-sonde. Sinds enige tijd draag ik een rugzakje waarin alles
Anja De Grauwe drinkt af en toe water, voorzichtig,
netjes opgeborgen zit. Daarvoor sleepte ik alles –
met heel kleine slokjes. Of cola zonder bruis.
zoals de pomp – letterlijk mee. Ik leid nu een min
“Tijdens de feestdagen ben ik heel graag bij mijn
of meer normaal leven. Het maakt me blij en ik ben
familie. Ik eet dan niet mee, maar geniet des te
dankbaar dat dit kan.”
meer van de gezelligheid. Weet je, het is dankzij sondevoeding dat ik lééf. Dat ik die warme momen-
Anja De Grauwe woont in een flat in Hasselt. Een
ten kan beleven.”
groot deel van de routines bij voeding via een
Anja De Grauwe
JessaLinea Sondevoeding kan perfect in comfortabele thuisomgeving
19
Infectievragen? Bel je HOST! In november ging het proefproject Hospital
Ook post-COVID
Outbreak Support Team (HOST) Zuid-West
HOST blijft in principe ook na de huidige gezond-
Limburg van start. HOST spitst zich toe op
heidscrisis actief. De proefprojecten beperken zich
infectiepreventie en een beter gebruik van
namelijk niet tot COVID-19 maar pakken ook alge-
infectiewerende middelen. Artsen maar ook
mene risico’s aan bij (vermoedelijke) uitbraken van
directieleden en zorgverleners van woonzorg-
eender welke infectieziekte. Heb je bijvoorbeeld
centra en andere actoren uit de eerstelijnszorg
vragen bij een uitbraak, de isolatie van bewoners
kunnen terecht op een speciaal nummer met
met multiresistente kiemen, twijfel je aan het
vragen over deze onderwerpen.
correcte gebruik van een specifiek antibioticum of heb je nood aan een opleiding binnen jouw
De COVID-19-pandemie heeft duidelijk aangetoond
instelling? HOST ondersteunt je graag.
dat het infectierisicobeheer in de gezondheidszorg nood heeft aan versterking. Daarom deed de FOD
Contact
Volksgezondheid een oproep aan de ziekenhuizen
Een beroep doen op de expertise van HOST Zuid-
om deel te nemen aan HOST-proefprojecten. Jessa
West Limburg? Dat kan telefonisch, 7/7 van 8.30 tot
en de andere netwerkziekenhuizen Sint-Franciscus,
16.00 u. Of mail naar info@hostzwl.be. Mails worden
Sint-Trudo en az Vesalius gingen hierop in. Ze
in het weekend en op feestdagen niet beantwoord.
vormen samen HOST Zuid-West Limburg. Jessa is
Een dringende vraag in het weekend? Gelieve
het coördinerende ziekenhuis.
telefonisch contact op te nemen!
Transmuraal werken
Meer info: hostzwl.be
“We willen beter samenwerken met onze netwerkziekenhuizen op het vlak van infectiepreventie en antibioticabeleid”, zegt Door Jouck, verpleegkundig ziekenhuishygiënist. Hij coördineert het project samen met dr. Koen Magerman. “Daarnaast willen we in deze domeinen ook transmuraal werken. We richten ons dan tot huisartsen, wzc’s en andere actoren in de eerstelijnszorg. De eerste aanwervingen voor een multidisciplinair team zijn intussen achter de rug.”
20 JessaLinea Hospital Outbreak Support Team – HOST
HOST
JESSA, CENTRUM VOOR
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK!
Antibioticagebruik bij TURP en TURB blijkt meestal niet noodzakelijk ‘Antimicrobial Prophylaxis in TURB and TURP:
ABP bij een TURP zonder preoperatieve verblijfsonde en
time for a paradigm shift?’: het is de ronkende titel
pyurie veilig is.
van het doctoraatsonderzoek dat dr. Evert Baten aan de UHasselt startte met zijn promotor
Idem voor TURB
prof. dr. Koenraad van Renterghem. De opvallende
Over ABP en de transurethrale resectie van een blaas-
resultaten haalden het World Journal of Urology
letsel (TURB) verscheen tot nog toe veel minder
en Journal of Urology.
literatuur. De meeste richtlijnen maken geen onderscheid tussen beide ingrepen. Reden genoeg voor een aparte
Een rationeel antibioticagebruik of antimicrobial ste-
studie, waarbij eveneens patiënten gerandomiseerd
wardship is cruciaal om antibioticaresistentie in te
werden met en zonder ABP. De conclusie?
perken. Met dat inzicht startte Evert Baten zijn onder-
Ook bij een TURB zonder preoperatieve
zoek. Concreet ging hij na hoe noodzakelijk antibiotica
verblijfsonde en een positieve,
zijn bij specifieke urologische ingrepen. Over het
preoperatieve urinecultuur is
algemeen wordt antibioticaprofylaxie (ABP) gebruikt om
het veilig om geen ABP toe
postoperatieve infecties te voorkomen. Dit kan antibiotica-
te passen.
resistentie verhogen en leidt vaak tot storende bijwerkingen, allergieën en extra ziekenhuiskosten. Vaak
Vanzelfsprekend hopen we dat
onnodig, zo blijkt nu uit het onderzoek.
deze studieresultaten een impact hebben op de richtlijnen
TURP zonder ABP
rond antibioticagebruik en dat
Een transurethrale resectie van de prostaat (TURP) is
ze leiden tot een meer doordachte
een frequente urologische ingreep. Met een hete, ijzeren
aanpak van het antibioticabeleid
lus verwijdert de chirurg de binnenzijde van de vergrote
binnen de urologie.
prostaat. Volgens de (inter)nationale richtlijnen is ABP hierbij aan te raden. Een gerandomiseerde studie bij zo’n 500 patiënten toont echter aan dat de incidentie van postoperatieve infecties na een TURP zonder ABP bijzonder laag en vergelijkbaar is met patiënten die wel ABP toegediend kregen. En dus dat het weglaten van
prof. dr. Koenraad van Renterghem
JessaLinea Jessa & Wetenschap
21
Hartcentrum Hasselt stelt 2 belangrijke studies voor
22 JessaLinea Jessa & Wetenschap
De behandelstandaard met bloedplaatjesremmers
ENVISAGE
na een PCI (Percutane Coronaire Interventie) bij
In de ENVISAGE-studie werd het Edoxaban (stollingsfac-
patiënten met een hoog risico op bloedingen
tor Xa-inhibitor) vergeleken met een vitamine K-antago-
wijzigt. Dat is besloten op basis van een internatio-
nist bij 1426 patiënten met voorkamerfibrillatie, na de
nale studie (MASTER DAPT) waarbij ook Jessa
implantatie van een percutane aortaklep. De studie wijst
betrokken was. De klinische studiedienst van het
uit dat Edoxaban niet inferieur is aan een vitamine
Hartcentrum heeft de studie op het wetenschappe-
K-antagonist in het voorkomen van NACE1.
lijke congres van de Europese Vereniging voor
Wel blijkt uit de studie dat bij gebruik van Edoxaban het
Cardiologie voorgesteld. Dit gebeurde overigens
aantal majeure bloedingen toeneemt bij deze overwe-
samen met een andere omvangrijke studie (EN-
gend oudere en kwetsbare patiëntengroep. Het gaat dan
VISAGE). Beide studies zijn intussen gepubliceerd
voornamelijk om gastro-intestinale bloedingen. Deze
in de toonaangevende New England Journal of
bloedingen zijn te verklaren door de ziekte van Von
Medicine en Circulation. Prof. dr. Pascal Vranckx,
Willebrand en arterioveneuze malformaties in de darm
cardioloog-intensivist in Jessa, is lid van het
die optreden bij patiënten met aortastenose. Verdere
uitvoerend en sturend comité van beide studies en
secundaire analyses suggereerden dat de patiënten
coauteur.
waarschijnlijk meer baat hebben bij een lagere dosis Edoxaban. “Op basis van de eerste resultaten van
MASTER DAPT
ENVISAGE lijkt het te vroeg om de directe orale factor
In de studie MASTER DAPT zijn 4579 patiënten met een
Xa-inhibitoren in te schakelen bij de behandeling van
verhoogd bloedingsrisico (106 uit Hasselt) onderzocht
patiënten met voorkamerfibrillatie die een percutane
na een PCI. De studie toont aan dat een behandeling met
implantatie van een aortaklep kregen”, zegt Pascal
tweeledige bloedplaatjesremming gedurende een maand
Vranckx. “De vitamine K-antagonisten blijven hier dus de
niet inferieur is aan een behandeling met minstens twee
eerste keuze.”
bijkomende maanden tweeledige bloedplaatjesremming.
MASTER DAPT staat voluit voor ‘MAnagement of high
Dit resultaat werd afgewogen met NACE1 en MACCE2.
bleeding risk patients post bioresorbable polymer coated
De behandeling met een maand tweeledige bloedplaat-
STEnt implantation with an abbReviated verses prolon-
jesremming is zelfs superieur in het voorkomen van
ged DAPT regimen, waarbij DAPT een acroniem is van
omvangrijke en klinisch relevante bloedingen (BARC
Dual AntiPlatelet Therapy.
2-53). “Bijgevolg komt er wellicht een nieuwe behandelstandaard voor patiënten met een hoog risico op
PubMed-ID MASTER DAPT: 34449185
bloeding na een PCI”, zegt Pascal Vranckx. “Dit wordt
ENVISAGE: Edoxaban versus Vitamin K Antagonist for Atrial Fibrillation
dan: één maand dubbele bloedplaatjesremming, en dit
after TAVR (Transcatheter Aortic-Valve Replacement).
ongeacht het klinische beeld en de complexiteit van de
PubMed-ID ENVISAGE: 34449183
interventie, zoals meervatslijden of hoofdstamlijden. De nieuwe standaard zou dan overigens gelden voor zowel patiënten met als zonder orale anticoagulatie.”
(1)
NACE: Net Adverse Clinical Events. Eindpunt na myocardinfarct, CVA of majeure bloeding.
(2)
MACCE: Major Adverse Cardiac and Cerebral Events. Eindpunt na myocardinfarct en CVA.
(3)
BARC: een gestandaardiseerde gradatie, van het Bleeding Academic Research Consortium, met duidelijk omschreven gradaties, van 1 tot 5. Hoe hoger het getal, hoe ernstiger de bloeding (1: geen bloeding; 5: fatale bloeding).
JessaLinea Jessa & Wetenschap
23
Het Vragenkabinet In elke editie van JessaLinea stelt een huisarts(enpraktijk) vragen aan onze Jessaartsen. Deze keer is Huisartsenpraktijk Hygeia uit Hasselt aan de beurt. De huisartsen willen bijvoorbeeld weten hoe snel ze een patiënt met peri-ampullaire of pancreaspathologie moeten doorverwijzen. Daarnaast vragen ze meer duidelijkheid over de huidige richtlijnen met betrekking tot de opstart van statines. En ze weten graag hoe het nu zit met de PSA-bepaling.
24 JessaLinea Het Vragenkabinet
V.l.n.r.: dr. Linde Verpoort, dr. Vera Leyssens, dr. Pieter-Jan Van Landegem en dr. Laura Ruijten
VRAAG 1
PERI-AMPULLAIRE OF PANCREASPATHOLOGIE Wat kan een huisarts doen bij een vermoeden van peri-ampullaire of pancreaspathologie? Prof. dr. Gregory Sergeant,
Als er een chirurgische ingreep nodig is, moet vaak
abdominale heelkunde
preoperatief de voedingsstatus nog gecorrigeerd worden. En bij forse geelzucht is een drainage van de galwegen
“Bij de aanmelding van nieuwe pancreas-
vereist. Dankzij een snelle verwijzing kunnen we dit
of peri-ampullaire tumoren merken we
zorgtraject al aanvatten.
de jongste maanden – mede door de pandemie – dat het interval tussen het
Vanuit het kankerregister wordt de pancreasconventie
optreden van de eerste symptomen, de eerste consultatie
hier onder andere op beoordeeld. Idealiter ondergaat de
bij de huisarts en de uiteindelijke verwijzing soms erg lang
patiënt binnen vier weken na diagnose een chirurgische
is. Hiervoor zijn een aantal verklaringen.
ingreep als de tumor reseceerbaar is.
Klachten zijn vaak aspecifiek en weinig uitgesproken.
We willen huisartsen graag helpen bij de verwijzing.
Hierdoor stelt de patiënt een consultatie uit. Daarnaast
Daarom organiseren we elke dinsdagochtend een
houdt een aantal huisartsen – weliswaar met goede
multidisciplinaire pancreasraadpleging. Onderzoeken
bedoelingen – de patiënt relatief lang bij zich vóór de
worden snel intern aangevraagd en de casus kan vaak
uiteindelijke specialistische verwijzing. Een concreet
de dag zelf nog besproken worden.”
voorbeeld: toont een echo (bv. naar aanleiding van een vermagering) uitzetting van de galwegen en pancreasgang? Dan zal de huisarts eerst een CT-abdomen laten uitvoeren. De gemiddelde wachttijd hiervoor bedraagt zo’n twee weken. In het verslag staat dan bijvoorbeeld het advies om aanvullend een MRI te laten uitvoeren. Daardoor gaan er nog eens vier tot zes weken ‘verloren’. Dit maakt dat er soms kostbare tijd voorbijgaat waarin therapeutisch weinig of niets wordt ondernomen.
JessaLinea Het Vragenkabinet
25
VRAAG 2
PSA-BEPALING
van meer dan 0,35 ng/ml per jaar verwijs je je patiënt best naar de uroloog. * De kans op een significant of niet meer curatief te behandelen prostaatcarcinoom bij een PSA-waarde hoger
PSA-bepaling staat niet meer in onze richtlijnen. Wan-
dan 10 ng/ml is aanzienlijk verhoogd en is best een te
neer moeten we het antigeen wel bepalen? En wat is de
vermijden situatie. Doorverwijzing is aangewezen.
waarde nog van PSA bij klinisch preventief onderzoek? Voor 70-plussers is screening enkel nuttig wanneer er een Dr. Tom Tuytten en dr. Yin Versluis,
beperkte comorbiditeit bestaat en de patiënt nog een
urologie
levensverwachting heeft van +10 jaar. Hierbij bestaat er wel meer kans om een klinisch niet-relevant prostaatcarci-
“Screening op bevolkingsniveau geeft
noom te ontdekken, dat niet behandeld hoeft te worden,
al jaren aanleiding tot discussie. Het
maar waarbij patiënten mogelijk wel de psychologische
streefdoel is om zoveel mogelijk klinisch
belasting moeten dragen van een oncologische diagnose.
relevante PCa te diagnosticeren, zonder invasieve overdiagnostiek. Follow-upstudies zoals de
Heeft je patiënt tussen 40 en 50 jaar zonder LUTS een
ERSPC-trial tonen aan dat er geen plaats meer is voor
familiale voorgeschiedenis, zoals een (groot)vader, oom of
populatiegebaseerde screening, maar dat selectieve
broer die ooit behandeld werd voor of overleden is aan
screening wel een positief effect heeft met relatieve
prostaatcarcinoom, of een gekende erfelijke vorm? Over-
afname van de prostaatkankersterfte van meer dan 21 %
weeg dan om eenmalig te screenen (PPA en PSA). Bij
na 20 jaar. Deze selectieve PSA-screening mag enkel
verdacht PPA of PSA (> 2,5 ng/ml) verwijs je je patiënt best
aangeboden worden in het kader van individueel gedeelde
door. Bij lagere waarden volg je de PSA-velocity op zoals
besluitvorming (shared decision making) met duidelijke
eerder vermeld.
bespreking van de voor- en nadelen. Hiervoor zijn de beslissingshulpen van het KCE (www.dekeuzemaken.be)
Het PPA heeft geen screeningswaarde bij onderzoek van
en de Prostaatwijzer (www.prostaatwijzer.nl) handig.
een asymptomatische man gezien deze een laagsensitieve waarde van max. 46 % heeft en slechts een positief
Gebaseerd op jarenlange follow-upstudies geeft o.a. de
voorspellende waarde van 39 %. Dit is ontoereikend om te
European Association of Urology richtlijnen aan. De nadruk
gebruiken als een zuivere screeningsmethode. Uiteraard
ligt op risicoprofilering waarbij een PSA-test rond de
vormt het PPA wel een deel van het klinisch onderzoek bij
leeftijd van 50 jaar zinvol is als een prognostisch middel bij
een man met LUTS.
patiënten zonder LUTS (lower urinary tract symptoms):
In ervaren handen kan dit klinisch onderzoek een idee
* PSA > 3,5 ng/ml (tot 60 j.) of > 4,5 ng/ml (tot 70 j.):
geven van de grootte van de prostaat zodat kan ingeschat
patiënt verwijzen naar de uroloog. Voorafgaand kan een
worden of het PSA-gehalte correleert met het prostaat-
echografie van de urinewegen (blaas/nieren) en een
volume (PSA-densiteit).
urinecultuur uitgevoerd worden om een onderliggende obstructie of infectie uit te sluiten. * PSA tussen 1 en 3,5 ng/ml (tot 60 j.) of tussen 1 en
Voorafgaand aan de verwijzing naar de uroloog kan het nuttig zijn om een MRI prostaat te laten uitvoeren. De
4,5 ng/ml (tot 70 j.): jaarlijkse controle te overwegen de
radiologische diensten houden voldoende tijdsloten vrij om
PSA-evolutie (velocity) bewaken. Bij een PSA-stijging
de wachttijden te beperken en overleg is altijd mogelijk.
26 JessaLinea Het Vragenkabinet
VRAAG 3
OPSTART STATINES
berekenen. Vandaag kun je terecht op de website van U-Prevent van Universiteit Utrecht (uprevent.com) voor dezelfde berekeningen. Die zijn volledig gebaseerd op de ESC-richtlijnen.
We gebruiken in onze praktijk nog altijd de tabel ‘Cardiovasculair risico’. We merken dat cardiologen die
De nieuwe tabellen voor primaire preventie
niet altijd volgen en toch statines opstarten of laten
kan je intussen alvast downloaden (samen
doorlopen. Welke richtlijnen volgen jullie? De tabel zou
met de nieuwe richtlijnen).
blijkbaar veranderen. Welke wijzigingen mogen we verwachten?
Hiernaast vind je ook de tabel van 10 jaar risico op fatale Prof. dr. Paul Dendale,
en niet-fatale cardiovasculaire
cardiologie
ziekte. Je merkt dat de risico’s veel hoger liggen dan in vorige
“Preventie en de rol van statines kunnen
tabellen. Nu wordt namelijk
inderdaad soms tot enige verwarring
het totale risico berekend en
leiden. Sommige zaken zijn duidelijk en
niet enkel de fatale hartziek-
wijzigen amper, zoals de streefdoelen
ten. Om je patiënten goed te
voor secundaire preventie na een doorgemaakt coronair
informeren kan je ze ook
probleem. Daar stellen de huidige én de vorige richtlijnen
verwijzen naar de Nederlands-
dat je moet streven naar een LDL-cholesterol van minder
talige website van de Europese
dan 55 mg/dl (in sommige gevallen van ‘recidivisten’ zelfs
Vereniging voor Preventieve
minder dan 40 mg/dl) én een daling van minstens 50 % ten
Cardiologie: www.healthy-heart.org/nl.”
opzichte van het originele cijfer. Had je patiënt 90 mg/dl zonder behandeling? Dan is het streefdoel na zijn infarct
Een bijkomende vraag. Wanneer bepalen we de pro NT
minder dan 45 mg/dl.
BNP-waarde in een huisartsenpraktijk? En vanaf welke stijging verwijzen we door?
Voor primaire preventie is het een stuk complexer. Een risicostratificatie moet dan gebeuren op basis van alle
“Dit is vooral diagnostisch belangrijk. Heeft je patiënt
risicofactoren. De charts zijn intussen aangepast en
nieuwe klachten van dyspneu, en weet je op basis van je
geüpdatet. Maar het is niet zo evident om alle risico-
klinisch onderzoek niet goed of dit nu een hartfalen, een
categorieën en hun specifieke doelstellingen terug te
longprobleem of iets anders is? Dan kan pro NT BNP helpen
vinden. Daarom werkt de Europese Vereniging voor
om hartfalen uit te sluiten. Een waarde binnen de normale
Cardiologie aan een update van hun ESC CVD Risk Calculator-
grenzen (die verschillen per leeftijd, dus één cut off is er
app. De nieuwe versie moet elk moment beschikbaar zijn.
niet) sluit een factor hartfalen quasi uit. Een erg hoge
De nieuwe app laat toe om via een aantal patiënten-
waarde is diagnostisch voor hartfalen en een waarde
gegevens en metingen dadelijk het risico te checken en te
tussenin vereist verder nazicht. Opvolgen van gekende
kijken wat de winst is om een behandeling in te stellen. Er
patiënten via regelmatige bepalingen van pro NT BNP om
zullen ook berekeningen mogelijk zijn voor 65-plussers en
de behandeling aan te passen, is op dit moment niet
diabetespatiënten. Bovendien kun je het levenslange risico
aanbevolen.”
JessaLinea Het Vragenkabinet
27
INNOVATIE
LOOP-X: toptechnologie voor rug- en nekchirurgie
Jessa innoveert fors in neurochirurgie. Zo is recent
scanner heeft daarenboven een superieure beeldkwali-
de Loop-X-scanner aangekomen, een uiterst geavan-
teit. We stemmen het beeld nauwkeurig af op specifieke
ceerde en mobiele robot die 3D-beelden genereert
wervels. Zo blijft de stralingsdosis minimaal. Een groot
tijdens rug- en nekchirurgie. Deze robot van Brainlab
voordeel, zowel voor de patiënten als voor de arts.”
werkt ook samen met de eerder aangekochte Cirq-robotarm. Hiermee beschikt Jessa over een erg
Ook in netwerkziekenhuizen
volledige robotconfiguratie, uniek in de Benelux.
Het team neurochirurgen van Jessa is overigens ook actief in de netwerkziekenhuizen van Sint-Truiden
De dienst neurochirurgie speelt al 30 jaar een voortrek-
(Sint-Trudo) en Heusden-Zolder (Sint-Franciscus).
kersrol in spinal care en spinale chirurgie. Zo introduceerde de afdeling een XLIF-procedure (eXtreme Lateral Interbody Fusion) onder neuromonitoring. Deze minimaal invasieve procedure bestrijdt chronische pijn in de rug of benen wanneer andere behandelingsvormen niet helpen.
MILLIMETERWERK Intra-operatieve beeldvorming is vergelijkbaar met een gps. Alleen is de kaart voor elke patiënt anders. Daarom neemt de Loop-X met röntgenstralen een
3D-beeldvorming
3D-scan vlak voor de ingreep. Hierdoor beschikt het
“De Loop-X is een waardevolle aanwinst die de nieuwste
navigatiesysteem over de meest recente visuele
toptechnologie aanbrengt in onze gespecialiseerde spine
informatie, tot op de millimeter nauwkeurig.
unit”, zegt dr. Maarten Wissels, neurochirurg in Jessa. “Bij de plaatsing van schroeven in de wervelkolom biedt
“Tot nu toe kregen we de controlescan met CT pas
3D-beeldvorming, gekoppeld aan precieze navigatietech-
een dag na de ingreep”, zegt dr. Eric Put, neuro-
nologie, belangrijke voordelen. Dit geldt vooral wanneer
chirurg in Jessa. “De Loop-X voert deze scan nog in
de schroeven op minimaal invasieve wijze aangebracht
de operatiezaal uit. Hierdoor herleiden we de kans
worden. Met de Loop-X kan dat uiterst precies. De
op heroperaties tot een minimum.”
28 JessaLinea Innovatie
Endometriose Bij endometriose komt er ook baarmoederslijmvlies
bepaalde pil die de voorkeur draagt bij endometriose,
buiten de baarmoederholte voor. Bij elke menstruatie
maar diënogest in monotherapie (Dimetrum®) lijkt
doet dit weefsel ‘mee’. Dit zorgt voor een ontstekings-
effectiever.”
reactie en kan littekens en vergroeiingen veroorzaken. Maar liefst één op de tien vrouwen krijgt ermee
Medicatie voor een curatieve behandeling is er niet.
te maken.
“De enige optie bij ernstige klachten is een operatie, waarbij alle endometriose in één keer wordt wegge-
“Endometriose komt vooral voor op de eierstokken,
nomen. Een voorbereiding van drie maanden met een
eileiders of het buikvlies achter de eierstokken. Maar
GnRH-agonist (bv. Decapeptyl®) is nuttig om de letsels
ook tegen de blaas, de darmen of het rectum, waar het
te doen krimpen en de inflammatie te verminderen.”
kan ingroeien. Dit verklaart de typische klachten, zoals progressieve pijn in de onderbuik tijdens de menstruatie,
Opmerkelijk detail: endometriose komt na
diepe dyspareunie, infertiliteit (door ontsteking of
een operatie in één op de drie gevallen
littekens) en pijn bij mictie of stoelgang”, zegt gynaeco-
na gemiddeld twee jaar terug.
loog dr. Jasper Verguts van het multidisciplinaire
Het doornemen van een pil
endometriosecentrum Hasselt.
kan die kans verkleinen, maar biedt helaas geen garantie.
Diagnose
Het is dus noodzakelijk
De diagnose berust op een onderzoek tijdens de men-
om de patiënte
struatie. “Eventuele letsels in de Douglasholte zijn dan
goed op
voelbaar bij vaginaal onderzoek. Letsels op de eierstok-
te volgen.
ken zijn zichtbaar bij een echografie. Als we vermoeden dat ook de darm of blaas is aangetast, verwijzen we de patiënte door voor een MRI. Een vroegtijdige opsporing zou het risico op ernstige endometriose verminderen, al werd dit nooit aangetoond.” Behandeling
Endometriosecentrum Hasselt
“Eerst moeten we de menstruatie stopzetten. Dit kan
Multidisciplinaire raadpleging:
door het ononderbroken toedienen van een pil (oestro-
tussen 9u en 11u.
progestageen of progestageen). Er is op zich geen
elke eerste vrijdag van de maand 011 33 55 77
JessaLinea Endometriose
29
Jessa centraliseert pijnzorg Nieuw multidisciplinair pijncentrum op campus Salvator
Begin oktober verhuisde het Multidisciplinair Centrum voor Chronische Pijn (MCCP) naar het pijncentrum op campus Salvator. Met deze laatste stap brengt de pijnkliniek al haar activiteiten samen onder één dak. Het pijncentrum biedt nu zorg aan zowel patiënten met acute als met chronische pijn. Artsen van verschillende disciplines, verpleegkundigen en paramedici werken op dezelfde locatie. Helder en duidelijk voor de pijnpatiënt én de huisarts.
30 JessaLinea Jessa centraliseert pijnzorg
Aanbod
Transmuraal zorgtraject voor lagerugpijn
> Acute Pain Service (APS) & Multidisciplinair
De disciplines fysische geneeskunde & revalidatie,
Algologisch Team (MAT)
anesthesie en neurochirurgie ontwikkelen samen met
Het APS-team verzorgt opgenomen patiënten met
een aantal huisartsen een transmuraal zorgtraject voor
acute pijn. Het Algologisch team vormt en sensibili-
lagerugpijn. Dankzij dit digitale traject kan de huisarts de
seert collega’s van alle Jessa-afdelingen over de
patiënt op afstand volgen. Via een handige app ontvangt
detectie en aanpak van pijn.
de patiënt passende informatie. Verergeren de klachten?
> Interventioneel pijncentrum
Dan kan de huisarts de patiënt snel doorverwijzen naar
Interventionele pijnbehandelingen met infiltraties en
een lagerugpijnraadpleging in het pijncentrum. De
(gepulseerde) radiofrequentie.
KCE-richtlijn over lagerugpijn dient als basis voor dit
> Multidisciplinair pijnhanteringsprogramma Traject met brede ondersteuning van pijnpatiënten
project. We hopen dit platform in de loop van 2022 aan te bieden aan geïnteresseerde huisartsen.
dankzij een biopsychosociale aanpak. Het MCCP begeleidt de patiënt op persoonlijk, familiaal, sociaal
Praktisch
en professioneel vlak. Om zo zijn of haar functioneren
Artsen pijncentrum
te verbeteren, ondanks de chronische pijn. Na een
Anesthesiologie & ITE: dr. Noor Berends,
multidisciplinair intakegesprek volgt de patiënt enkele
dr. Michiel Brands, dr. Stefan Evers, dr. Caroline Hens,
educatiesessies over chronische pijn. Daarna krijgt de
dr. Dirk Schoorens
patiënt een teamlid als coach toegewezen. In overleg wordt er dan een behandeltraject uitgestippeld met
Fysische geneeskunde en revalidatie:
individuele begeleiding en groepssessies.
dr. Pieter-Jan Loos, dr. Maaiken Vander Plaetse
Multidisciplinair team als kracht
Neurochirurgie: prof. dr. Mark Plazier
Chronische pijn is niet enkel een fysiek probleem. Het heeft ook een psychologische en sociale impact. Daarom
Liaison psychiatrie: dr. Heidi Schruers
vereist pijnbehandeling een multidisciplinaire aanpak. Het team van het pijncentrum bestaat dan ook uit artsen van verschillende disciplines, pijnverpleegkundigen,
Contact MCCP: 011 33 88 90, secretariaat.mpc@jessazh.be
kinesitherapeuten, ergotherapeuten, psychologen en sociaal werkers. Zij stellen voor elke patiënt de meest
Interventioneel pijncentrum anesthesie:
geschikte behandeling samen en volgen hen regelmatig
011 22 21 07, secretariaat.pijnkliniek@jessazh.be
op. Twee Disability Case Managers (DCM) ondersteunen de patiënten via arbeidsassessments en arbeidsgerichte
Interventioneel pijncentrum neurochirurgie:
revalidatie bij hun (eventuele) terugkeer naar het werk.
011 33 90 71, secretariaat.neurochirurgie@jessazh.be
De voordelen zijn legio: een vlottere toegang tot multidisciplinaire zorg, een snellere doorverwijzing
Meer info
binnen de verschillende disciplines en een korte door-
www.jessazh.be/deelwebsites/multidisciplinair-pijncentrum/mccp
stroomtijd.
JessaLinea Jessa centraliseert pijnzorg
31
Uitgelicht:
Jessa in beeld
Jessa stelt haar nieuwe wervingscampagne voor. Die krijgt het gelaat van 16 medewerkers en 2 artsen uit eigen huis. De focus ligt op diversiteit. “Ons team is net zo divers als de samenleving. Op die manier bouwen we een brug tussen onze zorgverlening en de patiënt”, zegt Inge Vanstraelen, personeelsdirecteur bij Jessa.
21/10/2021
Dwars door Hasselt – Mauro Convalle, onze directeur Zorg, was een van de ruim 100 Jessa-medewerkers en artsen die de sportschoenen aantrokken voor dit jaarlijks sportevenement in de binnenstad.
10/10/2021
32 JessaLinea Uitgelicht: Jessa in beeld
V.l.n.r.: Metejoor (Joris van Rossem), Jonas Van Geel, Nora Gharib, Stefaan Degand en Frances Lefebure liepen voor het VTM-programma ‘Een echte job’ respectievelijk stage op revalidatie, geriatrie, neurochirurgie, pediatrie en oncologie. Dankzij de steun van vijf topverpleegkundigen van Jessa leverde dit hartverwarmende en authentieke televisie op!
01/11/2021
De Muziekkliniek – Op de Dag tegen Kanker verwenden we onze oncologische patiënten extra. Onze Limburgse nachtegalen Dana Winner en Stijn Meuris brachten een bezoekje aan patiënten die dit wilden. De dag stond in het teken van intimiteit en seksualiteit bij kanker.
21/10/2021
De muzkiek ie klin
Karl Zwinnen, projectingenieur bij Jessa, ontvangt het internationale duurzaamheidscertificaat van Alex Mejía, directeur van UNITAR.
Jessa eerste Belgische ziekenhuis met een internationaal duurzaamheidscertificaat Naast topklinische en warme zorg focust Jessa al jaren op een duurzaam beleid. Die inspanningen
- Jessa-medewerkers dragen duurzame verpleegoutfits op basis van houtpulp.
gingen niet onopgemerkt voorbij. UNITAR (United
- Jessa plant een boom in ruil voor elke pc.
Nations Institute for Training and Research) bekroonde
- Duurzaamheid is hét speerpunt bij het ontwerp van
Jessa als eerste Belgische ziekenhuis met een
het nieuwe ziekenhuis.
internationaal duurzaamheidscertificaat.
- Via Teddybear Hospital brengt Jessa gezondheids-
Maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen is
- Verpleegkundigen wassen patiënten almaar vaker met
informatie op kindermaat. een continu verbeteringsproces. Het doel? Meerwaarde
vochtige doekjes. Dat bespaart water en beperkt het
creëren met een positieve impact op de maatschappij. In
aantal til- en draaibewegingen.
samenwerking met VOKA ontwierp Jessa een driejarig actieplan met doelstellingen én een dertigtal concrete
Best practices wereldwijd
acties.
De evaluatiecommissie (met onder andere VITO, POM Limburg, de UHasselt en Flanders Make) gaf Jessa drie jaar
Doordacht duurzaam
op rij een positieve beoordeling. Dat leverde het duurzaam-
Alle acties kaderen in de 17 ontwikkelingsdoelstellingen of
heidscertificaat van UNITAR op. De acties zijn intussen ook
SDG’s van de Verenigde Naties. Enkele voorbeelden:
meegenomen als best practices wereldwijd.
34 JessaLinea Duurzaamheidscertificaat 30 jaar neurochirurgie in Jessa
INGEBLIKT
Filmpje Unieke combinatie:
HANDIGE TELEFOONNUMMERS JESSA Callcenter medische beeldvorming 011 33 55 66
011 33 79 79
Loop-X-scanner en
Callcenter (voor afspraken)
robotarm Cirq
011 33 55 77 Abdominale heelkunde
De Loop-X-scanner (zie ook pagina 28 ) is een uiterst geavanceerde en mobiele robot die 3D-beelden genereert tijdens rug- en nekchirurgie. In
011 33 75 00 Cardiologie 011 37 35 65 VKF adviescentrum 011 33 70 57 en 011 33 70 59
combinatie met de robotarm Cirq krijgt de chirurg tijdens de ingreep een volledige robotische suite. Uniek voor de Benelux. “De scanner maakt een 3Dkaart van de patiënt en de robot stelt zich in op het geplande schroeftraject. Ondanks de verregaande automatisatie behoudt de chirurg de controle en werken de apparaten enkel op zijn of haar commando, niet autonoom. Zo is naast de kwaliteit van de ingreep ook de
Cardiothoracale en vasculaire heelkunde 011 33 71 00
Scan de QR-code en bekijk de Loop-Xscanner in actie.
Nefrologie 011 33 87 00 Neurochirurgie 011 33 75 70 Neurologie 011 33 78 70 Nucleaire geneeskunde 011 33 81 90 ORL 011 33 74 20
Endocrinologie 011 33 72 80
Orthopedie
Fysische geneeskunde 011 33 88 00
Pneumologie 011 24 11 81 (privépraktijk)
Gastro-enterologie 011 33 76 00
Psychogeriatrie (enkel op maandag tussen 12 en 13 u.) 011 33 78 16
Geriatrie 011 33 78 00
veiligheid altijd gegarandeerd”, zegt neurochirurg dr. Eric Put.
Medische oncologie, hematologie en radiotherapie
Gynaecologie 011 22 82 19 Infectiologie 011 33 76 50
011 33 77 40
Travel Clinic 011 33 83 38 (tussen 9 en 16 u.) Urologie 011 33 76 70
Klinisch laboratorium en ambulante bloedafname Campus Virga Jesse: 011 33 82 00
Specialismen die niet in deze lijst opgenomen zijn, bereik je via het secretariaat
Campus Salvator: 011 33 83 00
raadplegingen: 011 33 55 70
Materniteit/Kraamkliniek Balie verpleegafdeling: 011 33 93 20
JessaLinea Contactgegevens 35
SYMPOSIA 2022 SYMPOSIUM ‘UPDATE RESPIRATOIRE ONCOLOGIE: HOOPVOL NAAR DE TOEKOMST’ DATUM:
30 april 2022 Locatie - Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator (hybride: ook online) Meer info volgt
SYMPOSIUM ‘KLINISCHE STUDIES DOOR DE OGEN VAN ZORGVERLENERS EN VRIJWILLIGERS’ DATUM:
7 mei 2022 Locatie - Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator (hybride: ook online) Meer info volgt
SYMPOSIUM ‘VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING’ DATUM:
14 mei 2022 Locatie - de UHasselt, campus Oude Gevangenis (hybride: ook online) Meer info volgt
SYMPOSIUM JESSA & WETENSCHAP: ‘THE ART OF CURING’ OF HOE INNOVEERT ONZE ZORG? DATUM:
juni 2022 Locatie - de UHasselt, campus Oude Gevangenis (hybride: ook online) Meer info volgt
Blijf steeds op de hoogte van onze symposia en webinars via www.jessazh.be/symposia
36 JessaLinea Rubriek