ANU MMER
D IA BET
TH
EM
ES
MEDISCH INFORMATIEBLAD JESSA ZIEKENHUIS NR. 33 JANUARI 2020
PERIFERE ZENUWBLOCKS BIJ ORTHOPEDISCHE INGREPEN NEPHROFLOW: KRACHTIG DIGITAAL WORKFLOWSYSTEEM IN DIALYSECENTRUM SPOEDARTSEN FITTER DOOR DE NACHT MET POWERNAP
MINIMAAL INVASIEVE CARDIOCHIRURGIE OP RUSSISCHE STAATSTELEVISIE VOOR 250 MILJOEN KIJKERS Op 15 en 16 november voerden cardiothoracaal chirurg dr. Alaaddin Yilmaz en zijn team twee live-operaties uit tijdens het AMICS-congres in Moskou. Dit jaarlijks internationaal congres brengt het kruim van de cardiochirurgen uit de VS, Rusland en West-Europa samen. Het Jessa-team demonstreerde er de endoscopische minimaal invasieve hartchirurgie. De Russische staatstelevisie pikte het nieuws op. Endoscopische minimaal invasieve hartchirurgie is relatief nieuw. In de meeste hartcentra ondergaat maar 5 tot 10 % van de patiĂŤnten deze procedure. Bij Jessa ligt dat op 95 %. Alaaddin Yilmaz is dan ook een wereldautoriteit in deze techniek. Maar zelfs hij voerde nooit eerder een operatie uit voor een publiek van 250 miljoen kijkers.
Bekijk de ondertitelde reportage via
dr. Alaaddin Yilmaz
2 JessaLinea Gescand
kundige te laten uitvoeren. Dit betekent meer comfort voor de patiënt.
RUIMERE TERUGBETALING COCHLEAIRE IMPLANTATEN
Het team heeft intussen informatieflyers uitgedeeld aan de patiën-
De criteria voor de terugbetaling van
ten met uitleg over de gewijzigde aanpak. De achterzijde van de flyer
cochleaire implantaten (CI) zijn gewijzigd.
beschrijft de spoelingsprocedure in detail, als geheugensteun voor
Weldra komen patiënten met een gehoorver-
de thuisverpleegkundige.
lies van minstens 70 dB in aanmerking voor
Het team van het dagziekenhuis oncologie en hematologie vraagt zijn patiënten om de voorgeschreven driemaandelijkse spoeling van de poortkatheter vanaf nu (januari 2020) door een thuisverpleeg-
De nieuwe aanpak geldt alleen voor patiënten die gedurende langere tijd (meer dan drie maanden) geen chemokuur krijgen. Bij de toediening van chemo in het dagcentrum wordt de poortkatheter uiteraard altijd gespoeld.
GESCAND
SPOELING PORT-A-CATHS VIA THUISZORG
een terugbetaling door het RIZIV. Vroeger gold dat enkel bij een gehoorverlies van 85 dB. Het CI-centrum van Jessa bestaat 15 jaar. Dr. Sebastien Janssens de Varebeke. “We
JESSA TEST DUURZAME VERPLEEGOUTFITS
komen ze niet in aanmerking voor een CI omdat
Een zestal Jessa-verpleegkundigen werkt mee aan een proefproject
het gehoor aan het beste oor beter is dan 85 dB.
rond ecologische outfits. De kledij oogt identiek maar is vervaardigd
Heel wat patiënten moeten zich hierdoor
uit gerecycleerd polyester en lycosyl. “We kozen niet voor katoen
behelpen met hoortoestellen aangevuld met
maar voor een soort houtpulp”, vertelt supply chain manager Wonne
hulpmiddelen zoals liplezen of een schrijftolk.
Manteleers. “De verpleegkundigen die de nieuwe outfits uitproberen,
Dat is moeizaam en geeft ingrijpende gevolgen
krijgen regelmatig vragenlijsten in verband met het draagcomfort.
op sociaal, economisch en emotioneel vlak. Met
Ook de wasserij werkt mee aan het project. Als alles vlot verloopt,
de verruiming zet het RIZIV nu een belangrijke
schakelen we gaandeweg over naar deze duurzame variant.”
stap voorwaarts. Er is trouwens nog ruimte
Het initiatief kadert in de strategie van Jessa om te zoeken naar duurzame oplossingen. “We werken samen met Sarco – de producent van onze verpleegoutfits – en onze wasserij Nedlin. Beide bedrijven
krijgen dagelijks te maken met patiënten met invaliderend gehoorverlies. Toch
voor verbetering. Idealiter volgen de terugbetalingsvoorwaarden ook de technologische evolutie en de nieuwe medische indicaties.”
investeren mee”, zegt directeur patiëntenzorg Ludo Meyers.
JessaLinea Gescand
3
GESCAND
NIEUWE SEKSUOLOGE Sinds medio september 2019 werkt Jolien Vander Elst als seksuologe in Jessa. In het hiv-centrum spitst ze zich vooral toe op de psychologische problematiek van patiënten. Daarnaast blaast ze de raadpleging seksuologie in Jessa nieuw leven in, samen met Kristel Mulders. “Patiënten kunnen in die raadpleging terecht voor diverse seksuele problemen, zoals dyspareunie, erectiele stoornissen, anorgasmie, vaginisme en seks- en pornoverslaving”, zegt Jolien Vander Elst. “Mijn collega Kristel Mulders richt zich vooral op psychologische en seksuele problemen in een oncologische context.” Jolien Vander Elst studeerde klinische psychologie en seksuologie aan de KU Leuven. Voor haar komst naar Jessa liep ze stage in Gasthuisberg. Dat combineerde ze met een groepspraktijk.
AFSPRAKEN WORDEN BIJ VOORKEUR OP VERWIJZING GEMAAKT Kristel Mulders: 011 33 57 75 Jolien Vander Elst: 011 33 57 65
EEN SPREKER VOOR JOUW LOK? Jessa-artsen delen graag hun expertise met collega’s over specifieke onderwerpen uit hun vakgebied. Enkele mogelijke thema’s: > Dr. Kristof Kempeneers spreekt over het zorgpad lage rugpijn dat met de dienst fysische geneeskunde,
> Samen met diverse huisartsen werd in een werkgroep het zorgpad hartfalen uitgetekend. Coördinator dr. Philippe jr. Timmermans licht dit traject toe. > Dr. Annelies Mullens geeft een update van de nieuwe ontwikkelingen bij de behandeling van diabetes.
de pijnkliniek en de dienst neurochirurgie wordt ontwikkeld in overleg met huisartsen en patiënten. Nieuw hierin is een multidisciplinaire raadpleging
MEER INFO EN CONTACT:
voor moeilijke casussen vanaf 2020.
kristof.kempeneers@jessazh.be, philippe.jr.timmermans@jessazh.be en annelies.mullens@jessazh.be
4 JessaLinea Gescand
Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten Sinds begin dit jaar zijn negen vaat- en thorax-
Jos Vandekerkhof: “Op campus Virga Jesse be-
chirurgen verenigd in één ziekenhuisover-
schikken we over een hybride operatiezaal voor
schrijdende artsenassociatie. “Vanuit vijf
endoprocedures en de combinatie endo-/open
ziekenhuizen bundelen we onze specifieke
chirurgie. Daar vinden de geavanceerde endo-
expertises”, zegt dr. Jos Vandekerkhof,
protheses plaats, zoals een TEVAR (Thoracic
diensthoofd vaatheelkunde in Jessa. “De
Endovascular Aortic Repair) en BEVAR (Branched
patiënt blijft op die manier verzekerd van
Endovascular Aortic Repair).”
een kwalitatief hoogstaande zorg.” Voor de overige behandelingen of ingrepen blijven De betrokken artsen uit de diverse ziekenhuizen
de patiënten in hun vertrouwde ziekenhuis. De
werken al een tijdlang samen. Nu ligt die samen-
gespecialiseerde chirurg verplaatst zich in dat geval
werking ook juridisch vast in een associatie.
naar de patiënt. Voor dringende gevallen heeft de
Nieuweling in de groep is dr. Bert Du Pont, een
artsenassociatie een 24/7-wachtdienst uitgewerkt.
jonge arts die zich toespitst op de thoraxchirurgie. Artsen in de associatie: dr. Isabelle Baeyens, Ruimte voor subspecialisatie
dr. Bert Du Pont, dr. Arjan Koppert, dr. Jean-Pierre
Binnen de associatie is er ruimte voor subspeciali-
Lacquet, dr. Frédéric Libeer, dr. Pieter van de
satie zoals endovasculaire behandelingen, video-
Gender, dr. Jos Vandekerkhof, dr. Sarah Van Loo
scopisch geassisteerde ingrepen bij longresecties
en dr. Ludo Verougstraete.
en aorta- en carotischirurgie.
Ziekenhuizen: Jessa (Hasselt), Sint-Trudo Ziekenhuis (Sint-Truiden), Sint-Franciscusziekenhuis (Heusden-Zolder), az Vesalius (Tongeren) en AZ Diest (alleen voor wachtdienst).
JessaLinea Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten
5
INHOUD 2
Gescand
24
Het Vragenkabinet
5
Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten
27
Interventie alcohol en drugs
7
Voorwoord
28
Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie
8
Dossier: diabetes
29
Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling
COLOFON
12
Staalafname labo volledig digitaal
30
Onderzoek immunotherapie bij longkanker
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt
13
Nieuwe artsen
31
Digitaal nieuws
16
Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow
32
Jessa in beeld
17
50 jaar hemodialyse
34
Borstvoeding: praktische tips
21
Robot James versterkt kinderdiabetescentrum
35
Handige telefoonnummers
22
Spoedartsen gaan fit door de nacht
36
Symposia
nr. 33 - januari 2020
HOOFD- EN EINDREDACTIE: dienst communicatie Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt tel. 011 33 53 50, jessalinea@jessazh.be in samenwerking met ZINNIG DRUKWERK: Chapo
www.jessazh.be
info@jessazh.be
www.facebook.com/jessaziekenhuis www.twitter.com/jessaziekenhuis
6 JessaLinea Inhoud
Sinds 25 mei 2018 zijn de nieuwe privacyregels van kracht. Je krijgt daarom de mogelijkheid om aan te geven dat je dit magazine enkel nog digitaal wenst te ontvangen. Vraag dit aan via de (gratis) app ‘Quick Scan’. Scan met je smartphone deze QR-code, je komt meteen op de juiste plek terecht.
GET THE SHOTS Kersvers minister Wouter Beke had zich
samenstelling van de Vlaamse werk-
zijn start anders voorgesteld. Hij kreeg
groep ziet, weet je hoe dat komt.
bakken kritiek voor enkele begrotings-
Recent herinnerde dr. Dirk Dewolf
technisch noodwendige besparingen
ons er nog even aan dat het niet
waarvoor de kaasschaaf werd boven-
toegestaan is om mee te werken aan
gehaald.
niet door de overheid goedgekeurde screening type ‘Think Blue’ of
Net als in de cultuursector was de
‘De Week van het Hartritme’.
reactie voorspelbaar. Alras volgde enige bijsturing voor sommige roepers.
Jessa & Wetenschap wil een steentje
Wat opviel was de afwezigheid van een
bijdragen aan die blinde vlek. Vorig
inhoudelijk onderbouwde selectie voor
jaar kenden we een druk bijgewoond
die besparingen. In de cultuursector is
symposium over het samen met de
dat geen sinecure. In de gezondheids-
huisartsenkring gekozen thema
zorg is dat anders. Daar hebben we de
kankerscreening. Dit jaar staat vacci-
intrede gezien van evidence-based
neren op de agenda. De titel is een
medicine en health technology
citaat van Trump na zijn recente bocht.
assessment, toch bij RIZIV en KCE.
In 2014 tweette hij nog dat vaccins
Zonder harde data moet je niet meer
autisme veroorzaken.
denken aan terugbetaling (of subsidiëring). Verspilling aan nutteloze of zelfs
Op de gezellige nieuwjaarsreceptie
risicovolle preventie kan je zo vermijden.
konden we een eloquente minister Beke smaken. De woorden ‘evidence-
Zonder harde data moet je niet meer denken aan terugbetaling.
Anno 2020 is het paradoxaal dat dit
based’ en ‘value-based’ vloeiden vlot
door Vlamingen federaal geïntrodu-
uit zijn mond. Er is dus hoop. Voor de
ceerd referentiekader in Vlaanderen
volgende begroting gaat die kaas-
zelf nog steeds niet structureel
schaaf aan de haak.
verankerd is in het beleid. Flanders’ Care bleek een losse flodder en er
Ik wens u, nog net op de valreep,
is niet zoiets als een Vlaams KCE.
een gezond 2020!
Voor bevolkingsonderzoeken staan we gelukkig al een stap verder. Als je de
prof. dr. Dirk Ramaekers
JessaLinea Edito
7
DOSSIER
Onlangs verhuisde de dienst endocrinologie van Jessa van campus Virga Jesse naar campus Salvator. Een toegewijd team van dokters, verpleegkundigen, diĂŤtisten en podologen maakt er gebruik van de nieuwste technologie in sensoren en insulinepompen. De nieuwe locatie biedt bovendien ook ruimte aan de multidisciplinaire diabetische voetkliniek.
8 JessaLinea Dossier: diabetes
DOSSIER
Dienst endocrinologie is verhuisd naar campus Salvator Multidisciplinair centrum met meer comfort en zorgkwaliteit
Jessa hecht veel belang aan de
hebben meer controle over de
onder controle te houden. De pomp
zorgkwaliteit van diabetespatiënten.
regeling van hun bloedsuikerspiegel.
valt ook uit bij een lage bloedsuiker-
Die wordt getoetst aan objectieve
Bovendien slaan sommige types
waarde.”
IKED-metingen (Initiatief voor
sensoren alarm wanneer er gevaar
Kwaliteitsbevordering en Epide-
dreigt – een zware hypoglycemie
miologie voor Diabetes). Daarin
bijvoorbeeld.”
scoren we goed. In België zitten
De sensoren verhogen de levenskwaliteit.
we in de top tien van de IKED-voet.
Insulinepompen
Bovendien zoeken we continu naar
Daarnaast krijgen patiënten met
manieren om het comfort van de
type 1-diabetes bij Jessa de meest
patiënt verder te verhogen. De
geavanceerde insulinepompen. De
jongste twee jaar raakten bijna alle
sensor stuurt dan de informatie
Patiënten die met deze insuline-
patiënten met type 1-diabetes
draadloos naar deze nieuwste
pomp aan de slag willen gaan,
vertrouwd met het gebruik van
insulinepomp, die vervolgens
hebben training nodig. Op de nieuwe
sensoren. Ze moeten
adequaat reageert.
locatie op campus Salvator wordt
geen bloed meer prikken. De sensor
daarvoor de nodige tijd en dus nu
is aangebracht op de arm of de buik
Annelies Mullens: “Deze insuline-
ook ruimte vrijgemaakt. De verpleeg-
en stuurt zijn gegevens rechtstreeks
pompen zijn niet bedoeld voor al
kundigen ontvangen regelmatig
naar een app op de mobiele telefoon
onze patiënten. We richten ons
kleine groepjes patiënten. Ze geven
van de patiënt.
vooral op zeer actieve mensen, zoals
uitleg en leren hun hoe ze het
intensieve sporters, personen met
systeem moeten gebruiken.
“De sensoren verhogen de levens-
een onregelmatig werkritme of
kwaliteit”, zegt dr. Annelies Mullens,
patiënten bij wie vaak hypoglycemie
Artificiële intelligentie
endocrinoloog bij Jessa. “Patiënten
optreedt. De pomp bootst de basale
Annelies Mullens: “We zijn intussen
zijn verlost van de sleur van
afgifte van insuline door de pancreas
gestart met een nog nieuwer type
herhaaldelijk bloedprikken en
na en helpt de glucosewaarden beter
insulinepomp. Die is voorzien van
>>
JessaLinea Dossier: diabetes
9
artificiële intelligentie. Dankzij een
CARDIOMETABOLE CONSULTATIE
DIABETISCHE VOETKLINIEK
lerend systeem past de pomp zich
Voor patiënten met type 2-diabetes
Na enkele maanden voorbereiding
vrijwel helemaal aan de specifieke
is er de laatste tijd veel nieuwe
gaat in januari 2020 de vernieuwde
insulinebehoefte van de individuele
medicatie beschikbaar. Hierdoor
diabetische voetkliniek van start
patiënt aan. Alleen tijdens de
kunnen ze de opstart van insuline
op campus Salvator. De kliniek
maaltijden moet de patiënt het
vaak uitstellen. Zo zijn er naast het
heeft alvast de nodige expertise
aantal koolhydraten nog ingeven.
‘traditionele’ metformine tegen-
in huis. Sinds augustus 2019 is
De pomp berekent vervolgens wat
woordig ook GLP-1-analogen en
dr. Verena Wijnen als orthopedisch
de patiënt nodig heeft en geeft op
DPP-4-remmers. Deze stoffen beïn-
chirurg bij Jessa actief. Verena
basis hiervan de correcte dosis af.
vloeden (na het eten) de hormonen
Wijnen is gespecialiseerd in
Ze zal in de toekomst het dagelijkse
die de pancreas signaleren om meer
voet- en enkelchirurgie. Ze spitst
leven van de diabeticus nog een
insuline af te geven. Ze zorgen er
zich toe op de heelkundige
stuk comfortabeler maken.”
bovendien voor dat de lever minder
aspecten van de diabetesvoet.
glucose produceert. De zogenoemde SCHILDKLIER
SGLT2-inhibitoren verlagen dan
Het team bestaat daarnaast uit
weer de bloedsuikerspiegel.
dr. Isabelle Baeyens (vaatchirurg),
Immuno-oncologische behandelingen
dr. Annelies Mullens en dr. Nikolaos
zijn beloftevol en winnen de jongste
Maar tegelijkertijd blijkt dit type
Mortzos (endocrinologen). Ook een
jaren sterk aan belang. Maar immuno-
middelen een bescherming te bieden
podoloog, een diabetesverpleeg-
therapie is niet zonder nevenwerkin-
tegen hart- en vaatziekten. Annelies
kundige en een wondzorgverpleeg-
gen. Zo kan ze onder meer de werking
Mullens: “Er zijn bij een aantal nieuwe
kundige maken er deel van uit.
van de schildklier en de hypofyse
medicijnen voor type 2-patiënten
verstoren.
inderdaad onverwachte positieve
“Voor een optimale behandeling
nevenwerkingen bij cardiovasculaire
van een diabetische voet ga je bij
We zien de jongste jaren een toename
aandoeningen. Tegelijkertijd geven
voorkeur bij verschillende specialis-
van het aantal schildkliernoduli. Onder
deze nieuwe geneesmiddelenklasses
ten te rade”, zegt Annelies Mullens.
meer daarom startte Jessa een
soms ook weer nevenwerkingen zoals
“Tot voor kort moesten patiënten
multidisciplinair overleg rond de
genitale infecties en volumedepletie.
hiervoor afzonderlijke afspraken
schildklier op. Hierbij zijn ook een
We zijn momenteel in overleg met
maken. Nu zien ze alle gespeciali-
NKO-arts en radiologen betrokken.
onze collega-specialisten van het
seerde artsen en verpleegkundigen
hartcentrum om een ‘cardiometabole’
op één enkele consultatie. Zo
consultatie uit te bouwen.”
sparen ze heel wat tijd uit. Door
“Bij noduli hanteren de radiologen nu een classificatieprotocol tijdens de
het onderlinge overleg in het
echografie en de punctie. Dat gebeurt
Een multidisciplinaire aanpak met de
multidisciplinaire team zijn ze
op ons verzoek”, zegt Annelies
collega-cardiologen biedt in dit toe-
bovendien verzekerd van een
Mullens. “Dat laat een meer accurate
nemend complexe domein een duidelijk
nog betere zorg.”
diagnose toe en voorkomt nodeloze
advies aan de huisarts en een belang-
ongerustheid en overbodige puncties.”
rijke meerwaarde voor de patiënt.
10 JessaLinea Dossier: diabetes
DOSSIER
ÉÉN UNIFORM GLYCEMIEPROTOCOL De glycemiemeting is van belang bij chirurgische ingrepen en uiteraard bij opgenomen diabetespatiënten. Tot voor kort hanteerde Jessa hiervoor maar liefst acht verschillende protocollen. Vooral voor de verpleegkundigen bleek dit vaak ingewikkeld en verwarrend. “De dienst endocrinologie coördineert de overschakeling naar één protocol voor alle diensten in Jessa”, zegt Annelies Mullens. “Dit project bevindt zich nu in de eindfase. Eén enkel protocol leidt tot meer duidelijkheid en dus een verhoogde patiëntveiligheid.”
AANGENAME OMGEVING De dienst endocrinologie is sinds half juli gehuisvest op de derde verdieping van campus Salvator. “De eerste reacties van de patiënten zijn positief”, zegt Annelies Mullens. “Ze waarderen de extra ruimte en de aangename omgeving. Ook de vlotte bereikbaarheid en de ruime parkeergelegenheid zijn pluspunten. Voor de patiënten die in het stadscentrum wonen, is er het Jessa-busje dat de hele dag tussen campus Virga Jesse en campus Salvator pendelt.” dr. Annelies Mullens
JessaLinea Dossier: diabetes
11
Staalafname labo volledig digitaal
Bij Jessa verlopen de laboratoriumaanvraag en de
digitale systeem – Lab Online – optimaliseert het
afname van stalen voor gehospitaliseerde patiën-
volledige proces.
ten voortaan volledig papierloos. Dat is een primeur voor België. Dit digitale proces versnelt de
“De artsen worden op meerdere manieren ondersteund
doorlooptijd en minimaliseert het risico op fouten.
in het interactieve elektronische aanvraagproces. Dat borgt ook de elektronische handtekening”, zegt
De papieren aanvragen voor laboratoriumanalyses
prof. dr. apr. Peter Declercq, klinisch bioloog bij Jessa.
(invulformulieren met staalklevers) zijn voor vrijwel alle
“De verpleegkundigen scannen met een handscanner
Jessa-afdelingen (behalve spoedgevallen) verleden tijd. De papieren bonnen hielden risico’s op slordigheden en fouten in
de polsband van de gehospitaliseerde patiënt en controleren het resultaat direct op hun laptop. Dit verzekert de identiteit. De software geeft bovendien
en gaven een enorme administratieve
aan hoeveel buisjes er nodig zijn en welk type recipiënt
belasting. Ondanks de zorgvuldigheid
(met een specifieke kleurcode op de dop) ze moeten
van de verpleegkundigen belandde er
gebruiken. Alle buisjes dragen een unieke barcode. Ook
al eens een verkeerde klever op een staal. Dit leidde dan tot patiëntverwisseling.
juiste staal. Het risico op eventuele missers is hierdoor zo goed als onbestaande.”
Snellere doorlooptijd Voor de digitale verwerking van het afnameproces deed Jessa een beroep op een Vlaams bedrijf dat zich specialiseert in software voor medische labo’s. Hun
12 JessaLinea Staalafname labo volledig digitaal
die wordt gescand. Dat koppelt de juiste patiënt aan het
Peter Declercq: “Het systeem versnelt gevoelig de doorlooptijd van afname tot analyse. Het volledige digitale proces heeft nu al de bottlenecks in het labo weggewerkt. Bovendien wordt het tijdstip van de staalafname gelogd. Is het monster na twee uur nog niet op het labo? Dan geeft de software een seintje. Zo bewaken we de kwaliteit van het staal én van het proces.”
Nieuwe artsen
Dr. Thomas Steelandt
Dr. Ine Gruyters
Anatoom-patholoog
Anesthesist
Dr. Thomas Steelandt studeerde in
Dr. Ine Gruyters behaalde haar
2014 af als arts aan de KU Leuven.
artsendiploma aan de UHasselt
Daarna specialiseerde hij zich in
en KU Leuven in 2011. Daarna
de anatoom-pathologie. Hij behaalde
voltooide ze haar specialisten-
zijn erkenning in 2019 na opleidingen
opleiding in UZ Leuven. Vervolgens
aan het UZ Leuven, ZOL Genk en
werkte ze als fellow in het Sunny-
Dermpat in Gent. Dermpat is een
brook Hospital in Toronto (Canada).
door het International Committee
Daar legde Ine Gruyters zich toe op
for Dermatopathology (ICDP) erkend
de anesthesie voor cardiale heel-
opleidingscentrum onder leiding van
kunde. Ze behaalde er het certifi-
dr. Marc Haspeslagh. Na zijn
caat ‘Advanced Perioperative TEE’,
opleiding werkte Thomas Steelandt
uitgereikt door de National Board of
zes maanden in het Centrum voor
Echocardiography. Aansluitend
Medische Analyse. Vanaf 1 februari
werkte ze in het St. Bartholomew’s
2020 versterkt hij voltijds de dienst
Hospital in Londen. Daar speciali-
pathologische anatomie van Jessa.
seerde ze zich verder in de anesthesie
Hij zal zich onder meer toeleggen
voor aortachirurgie. Tevens behaalde
op dermatopathologie en hemato-
zij de titel van intensivist in 2019
pathologie.
waarvoor zij opleiding liep in Jessa. Ine Gruyters is sinds 1 november 2019 voltijds aan de slag op de dienst anesthesie en intensieve zorgen van Jessa.
JessaLinea Nieuwe artsen
13
Dr. Joke Bossers
Dr. Thomas Phlips
Dr. Marlies Potoms
Arts palliatieve zorg
Cardioloog
Kinderarts
Dr. Joke Bossers studeerde in 1984
Dr. Thomas Phlips studeerde af als
Dr. Marlies Potoms behaalde haar
af aan de Universiteit Gent. Als
arts aan de KU Leuven. Hij behaalde
diploma als arts in 2011 aan de
huisarts raakte zij gefascineerd door
zijn erkenning als cardioloog in 2012
KU Leuven. Nadien specialiseerde
de geneeskunde op de grens van
aan de UC Louvain en de KU Leuven.
ze zich verder in de algemene
leven en dood. Daarom bekwaamde
Hierna specialiseerde hij zich verder
kindergeneeskunde en kinder-
ze zich in palliatieve zorg. Ze volgde
in de cardiale elektrofysiologie aan
neurologie in het UZ Leuven. In
diverse cursussen, werd opgeleid bij
het UZ Leuven (onder leiding van
2018-2019 volgde ze een bijko-
dr. Marc Desmet (Jessa) en liep
prof. dr. Hein Heidbuchel) en in het
mend fellowship kinderneurologie
stage in het Hospice van Ipswich
AZ Sint-Jan in Brugge (onder leiding
in The Austin Hospital in Melbourne
Hospital (UK) en bij dr. Michael
van prof. dr. Mattias Duytschaever).
(Australië) onder leiding van
Murphy in St. Peters Hospice (US).
Hij genoot hierbij een brede scholing
prof. dr. Ingrid Scheffer. Daar lag
Met deze ervaring richtte zij Pallion
in de ablatie van ritmestoornissen
haar focus op de interpretatie van
op, de Palliatieve Limburgse
(supraventriculaire tachycardie,
EEG en de behandeling van com-
Ondersteuningsequipe voor de
voorkamerfibrillatie en ventriculaire
plexe epilepsie. Bij Jessa legt
eerste lijn. In 2002 nam Bossers het
ritmestoornissen) en in implantaties
Marlies Potoms zich naast de
Voorzitterschap op van de Federatie
van pacemakers en ICD’s. Van in het
algemene kindergeneeskunde
Palliatieve Zorg Vlaanderen. Haar
begin was hij samen met Mattias
vooral toe op diverse kinderneuro-
pionierswerk leverde haar in 2010
Duytschaever betrokken bij de ont-
logische problemen. De kinderarts
de ‘Prijs van de Vlaamse Huisarts’
wikkeling en optimalisatie van het
versterkt de dienst kinder- en
op. Tussen 2008 en 2013 was
CLOSE-protocol. Dat betekende een
jeugdgeneeskunde van Jessa sinds
Bossers arts van het palliatief
grote vooruitgang in de invasieve be-
2 december 2019.
supportteam in campus Salvator.
handeling van voorkamerfibrillatie. Hij
Nu versterkt ze opnieuw het
werkte de afgelopen jaren als elektro-
supportteam en de palliatieve
fysioloog in het AZ Sint-Jan in Brugge
eenheid.
en het UZ Saint-Luc in Woluwe. Sinds 1 januari 2020 versterkt hij de dienst cardiale elektrofysiologie van Jessa.
14 JessaLinea Nieuwe artsen
Prof. dr. Jan Gielen Expert musculoskeletale beeldvorming
Sinds 1 oktober 2019 maakt prof. dr. Jan Gielen
nose essentieel. Hoe sneller de patiënt de juiste
deel uit van het team medische beeldvorming in
behandeling krijgt, hoe beter hij of zij herstelt. Kwaad-
Jessa. Jan Gielen is een internationale autoriteit in
aardige tumoren bespreken we in een multidisciplinair
musculoskeletale radiologie en interventies onder
team van onder meer chirurgen, radiologen en
geleide van beeldvormingstechnieken. Zijn
anatoom-pathologen. Ook bij andere letsels van
expertise komt vooral van pas bij sport- en
het bewegingsstelsel loont die aanpak. In dit geval
overbelastingsletsels en wekedelentumoren.
betrekken we een orthopedisch chirurg, een arts fysische geneeskunde, een huis- en sportarts en
Jan Gielen studeerde geneeskunde aan het LUC
een kinesitherapeut bij
(nu UHasselt) en de KU Leuven. Hij specialiseerde zich
de behandeling.”
in radiologie. In Leuven stond hij aan de wieg van de musculoskeletale echografie. Voor zijn komst naar
Met de komst van Jan Gielen
Jessa was Jan Gielen actief in onder meer Gasthuisberg,
telt het team medische
Pellenberg en het UZA. In dat Antwerpse ziekenhuis
beeldvorming van Jessa
richtte hij een sportmedische dienst op. Hij schreef zijn
nu 25 radiologen met
doctoraatsthesis over de MR-beeldvorming van
een bijkomende
wekedelentumoren. Intussen doceert Jan Gielen aan
subspecialisatie.
UA en UGent, en ook in Nederland en Roemenië. Jan Gielen heeft de voorbije jaren een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van musculoskeletale interventies onder geleide van echografie of CT. Zo kunnen bijvoorbeeld zeer gerichte biopsieën genomen worden in het botweefsel of wekedelenweefsel. Vroege diagnose is essentieel “Zowel in het bot als in de weke delen komen regelmatig afwijkende massa’s voor”, zegt Jan Gielen. “Gelukkig gaat het zelden om kwaadaardige tumoren. Maar ook bij goedaardige letsels is een vroege diagprof. dr. Jan Gielen
JessaLinea Nieuwe artsen
15
Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow Een krachtig digitaal workflowsysteem in de dialysecentra van Jessa en de netwerkziekenhuizen AZV en SFZ verhoogt de patiëntveiligheid en de kwaliteit van de zorg. Dankzij NephroFlow verloopt het proces zelfs volledig papierloos.
16 JessaLinea Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow
dr. Bart De Moor
NephroFlow, uitgedokterd door een jong Brugs IT-bedrijf,
“Bovendien loopt het administratieve management in
werd recent bij Jessa geïmplementeerd. “De software is
elke dialyse-eenheid nu veel soepeler”, zegt administra-
ontwikkeld voor en door verpleegkundigen en nefrologen”,
tief medewerkster Laura Duelen. “Plotse afwezigheden
zegt dr. Bart De Moor. “De toepassing voldoet daarom in
van patiënten of verschuivingen in de planning vangen
hoge mate aan de professionele noden bij dialyse.”
we nu veel sneller en efficiënter op. De verpleegkundigen hebben hierdoor meer tijd voor de zorg van de individuele
Sinds april is NephroFlow uitgerold in de dialysecentra
patiënt, zoals een voetcontrole of een babbel voor
van Jessa (campus Virga Jesse en campus Salvator). In
psychologische ondersteuning.”
een tweede fase werd NephroFlow ook geïmplementeerd in de autodialysecentra bij onze netwerkpartners (Sint-
Bart De Moor: “De digitale workflow betekent ook een
Franciscusziekenhuis in Heusden-Zolder en az Vesalius
fikse papierbesparing. De wet verplicht ons om van elke
in Tongeren) zodat we uniform kunnen werken in al onze
dialyse een verslag bij te houden. Dat betekende tot voor
diensten. De software geeft ook een realtime overzicht
kort per dialyse zes pagina’s, die dan achteraf nog
van de activiteiten in de vier centra. De nefrologen
moesten worden ingescand. We voeren in onze centra
hebben nu dus een veel beter overzicht van de evolutie
ongeveer 35 000 dialyses per jaar uit. Tel maar uit: met
en de vele parameters bij dialyse.
de nieuwe aanpak besparen we een gigantische berg papier.”
Meer tijd voor zorg De verpleegkundigen staan naast de patiënt met een
De werkgroep die de weg naar digitalisering effende
tablet. NephroFlow begeleidt hen om hun specifieke
in de dialysecentra bestaat uit dr. Bart De Moor,
taken en opdrachten voor elke patiënt uit te voeren.
Laura Duelen, Ilse Theunissen, Marijke Colla, Ingrid
Dit verhoogt de veiligheid en de kwaliteit van de zorg.
Knippels en Wouter Danckaert.
50 jaar hemodialyse Een halve eeuw geleden, op 21 januari 1970, voerde
Uit die eerste hemodialyse-afdeling in het Virga Jesse
dr. Wim Hemerijckx de eerste hemodialyse uit in wat
Ziekenhuis is in de loop der jaren het Niercentrum
toen nog het Virga Jesse Ziekenhuis heette. Vandaag
ontstaan. Dat centrum telt vandaag zeven nefrologen en
beschikt Jessa over een multidisciplinair team met een
een 70-tal verpleegkundigen. Er zijn ook autodialysecen-
ruim dialyse-aanbod. En de tijd staat niet stil: het
tra in Heusden-Zolder (Sint-Franciscusziekenhuis),
centrum wordt uitgebreid en vernieuwd voor een nog
Tongeren (az Vesalius) en Hasselt (campus Salvator).
betere patiëntenzorg.
JessaLinea 50 jaar hemodialyse 17
Het centrum biedt intussen al meer dan twintig jaar
VERNIEUWING
langdurige nachtelijke hemodialyse aan tien patiënten
In 2020 wordt de ruimte van het Niercentrum op
aan. Sinds 2017 leiden we patiënten ook op om thuis zelf
campus Virga Jesse uitgebreid en vernieuwd. Bijzondere
hemodialyses uit te voeren. Intussen zijn ze al met
aandacht gaat hierbij naar de patiëntenbeleving tijdens
vijftien. Daarnaast zijn er nog zo’n vijftien patiënten die
de dialyse. “Daarnaast zullen we ook de waterbehande-
thuis dialyseren volgens de peritoneale dialysetechniek.
ling volledig renoveren”, zegt Koen Stas. “Water is
Sinds vier jaar heeft het centrum een nierzorgverpleeg-
immers de belangrijkste component bij hemodialyse.
kundige die zich op de ondersteuning, educatie en
Het oude systeem maakt plaats voor een redundant
zelfzorg van de patiënt toespitst.
systeem met twee afzonderlijk werkende waterlijnen. Als er een storing optreedt in het ene systeem, scha-
Multidisciplinair team
kelen we meteen over naar het andere. Zo vermijden we
“We bieden zo’n 250 patiënten een vrij volledig dialyse-
vervelende vertragingen in de hemodialyses en kunnen
spectrum aan”, zegt dr. Koen Stas, medisch diensthoofd.
we deze levensreddende behandeling steeds lokaal
“We volgen patiënten ook op na een niertransplantatie in
uitvoeren.”
samenwerking met UZ Leuven, waar de meeste transplantaties worden uitgevoerd. Patiënten met nierfunctieproblemen blijven we eveneens verzorgen, zelfs wanneer ze
ACADEMISCHE ZITTING
zich in een palliatief stadium bevinden. Dat doen we met
Naar aanleiding van 50 jaar hemodialyse in Jessa vindt
een toegewijd multidisciplinair team van verpleegkundi-
op zaterdag 7 maart in de aula van campus Salvator een
gen, artsen, diëtisten, maatschappelijk assistenten,
academische zitting plaats. Dr. An De Vriese (AZ Sint-Jan,
dialysetechnici en administratieve medewerkers. Maar het
Brugge) geeft uitleg bij de rol van artificiële intelligentie
aantal patiënten verhogen kan nooit het doel van ons
in de nefrologie. Prof. dr. J.P. Kooman (Universiteit
centrum zijn. We willen mensen juist zo lang mogelijk uit
Maastricht) spreekt over de draagbare kunstnier. In de
de dialyse houden.”
academische zitting geven we ook ruimte aan een patiëntengetuigenis. Dr. Wim Hemerijckx en dr. Koen
“Sinds 2009 werken we dan ook actief mee aan het
Stas verzorgen de inleiding.
zorgtraject chronische nierinsufficiëntie om – samen met de huisartsen – de zorg te optimaliseren voor de nier-
De hemodialysepatiënten zijn uitgenodigd voor een
patiënt die (nog) geen dialyse nodig heeft. Alle deelnemers
toneelvoorstelling op zondag 8 maart.
aan dit zorgtraject worden ondersteund door het RIZIV. Zo ligt de financiële drempel voor de patiënt lager om zich voor zijn gezondheid in te zetten. Het Niercentrum
Nefrologen van het Niercentrum in Jessa:
Hasselt volgt circa 1200 patiënten op in dit traject.”
dr. Koen Stas, dr. Bart De Moor, dr. Johan Vanwalleghem, dr. Tom Dejagere, dr. Marc Van De Sande, dr. Tom Cornelis, dr. Annelien Goedgezelschap. Hoofdverpleegkundige: Marijke Colla.
18 JessaLinea 50 jaar hemodialyse
Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen
Snellere recuperatie en minder pijn
Vooral bij orthopedische chirurgie maakt Jessa steeds vaker gebruik van perifere zenuwblocks. Deze vorm van locoregionale anesthesie zorgt voor een snellere recuperatie en minder pijn. De patiënt blijft tijdens de ingreep bij bewustzijn en krijgt ontspannende afleiding met koptelefoon, iPad of een VR-bril. Een perifeer zenuwblock is een vorm van locoregionale anesthesie waarbij maar een deel van het lichaam of lidmaat wordt verdoofd. Het anestheticum wordt voor de ingreep dicht bij de perifere zenuw ingespoten onder echogeleiding. Zo is er bijvoorbeeld het supraclaviculaire block. Dat verdooft de plexus brachialis en maakt op die manier chirurgie van de elleboog tot de hand mogelijk. In Jessa verzamelde zich de jongste twee jaar een groep van anesthesiologen en verpleegkundigen die zich hebben toegelegd op deze gespecialiseerde techniek. Dat gebeurde onder impuls van dr. Hassanin Jalil. “Het gaat doorgaans om anesthesie bij orthopedische ingrepen aan de voet, de hand, de heup, de knie en de schouder”, zegt Hassanin Jalil. “Daarin bouwden we de voorbije jaren met ons team de nodige dr. Hassanin Jalil
expertise op. Voor elk type block hebben we gedetailleerde richtlijnen uitgeschreven.”
JessaLinea Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen 19
Wakker met iPad
bij een block de neveneffecten van algemene anesthe-
Intussen kan zowat 100 % van de voetchirurgie in Jessa
sie uit, zoals misselijkheid, braken en algemene
met een block uitgevoerd worden. Voor de handchirur-
versuffing. Het verblijf in de ontwaakzaal duurt minder
gie bedraagt dit 90 %. Tijdens de ingreep blijft de
lang. Met name bij handchirurgie gaan de patiënten
patiënt wakker. Hij of zij krijgt een hoofdtelefoon met
dezelfde dag nog naar huis. Vooral bij oudere patiënten
muziek of een iPad om eventuele nervositeit of angst
treedt achteraf minder geheugenverlies op. Het gebruik
te verminderen. Af en toe krijgt de patiënt een licht
van anesthesiemedicatie (zoals opiaten) is minimaal en
sedatief. Een VR-bril, die de patiënt helemaal in
het block bestrijdt de pijn tot twaalf uur na de operatie.
rustgevende sfeer onderdompelt, is ook mogelijk.
Dit alles leidt uiteindelijk naar een snellere recuperatie en vlottere revalidatie. Locoregionale anesthesie is ten
Combinatie
slotte ook minder duur.”
De patiënt blijft niet altijd bij bewustzijn tijdens de orthopedische ingreep. Regelmatig past de anesthesio-
Veiligheid
loog een combinatie toe van een block met een spinale
Aan locoregionale anesthesie zijn een aantal – gelukkig
verdoving of algemene anesthesie. Dat laatste gebeurt
zeldzame – risico’s verbonden. Er kan bijvoorbeeld
bijvoorbeeld bij een heupoperatie. In dit geval heeft
zenuwschade ontstaan. Overdosering of een acciden-
een block vooral een pijnstillende werking tot twaalf
tele intravasculaire injectie heeft toxische gevolgen
uur na de operatie.
voor de patiënt. “Maar ons team besteedt grote aandacht aan de veiligheid, onder meer door de
Veel voordelen
uitgeschreven richtlijnen en gestandaardiseerde
Hassanin Jalil: “Patiënten staan vaak huiverachtig
handelingen”, zegt Hassanin Jalil. “De patiënt tekent
tegenover het feit dat ze ‘wakker blijven’ tijdens een
hoe dan ook vooraf een ‘informed consent’, dat de
operatieve ingreep. Dat is begrijpelijk. Een patiënt die
behandeling en de risico’s duidelijk omschrijft.”
volledige narcose verkiest, krijgt die overigens ook. Toch beseffen patiënten meer en meer de voordelen van een perifere zenuwblock. Zo blijven
20 JessaLinea Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen
JESSA, CENTRUM VOOR
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK!
Robot James versterkt kinderdiabetescentrum Sinds kort beschikt het kinderdiabetescentrum
psycholoog, een sociaal assistente en administratieve
van Jessa over een intelligente robot. De humanoïde
medewerkers. Ze begeleiden kinderen en jongeren (tot
James begeleidt kinderen en adolescenten door-
18 jaar) met type 1-diabetes en hun ouders. Zo leren zij
heen hun behandeltraject. Hij versterkt een
zelfstandig met de ziekte omgaan. Dit doel ligt helemaal
toegewijd kinderdiabetesteam dat jongeren leert
in de lijn van de conventie.
om zelfstandig om te gaan met hun chronische en psychologisch belastende aandoening. ZORABOTS Robot James zal een positieve invloed hebben op de
Robot James is de tweede humanoïde in Jessa.
patiëntervaring. Jonge kinderen zijn soms angstig.
Hij is de kleine broer van Zora. Die robot is al
Ze weten niet goed wat hun te wachten staat in het
enkele jaren aan de slag op de revalidatie- en
ziekenhuis. James breekt het ijs. Hij vangt kinderen en
geriatrieafdeling. Beide robots zijn ontwikkeld
jongeren op, gidst hen op een ludieke wijze door de
bij ZoraBots, een Oostends bedrijf gespeciali-
onderzoeksruimten en helpt bij het invullen van een
seerd in robotica.
checklist. Geconventioneerd centrum Het kinderdiabetescentrum bevindt zich op de kinder- en jeugdafdeling van Jessa (campus Virga Jesse). In 2008 kreeg het een erkenning als geconventioneerd centrum. Het team bestaat uit een kinderarts-endocrinoloog, gespecialiseerde verpleegkundigen, diëtisten, een
JessaLinea Jessa & Wetenschap
21
dr. Katrien Haeck en dr. Agnes Meersman
Spoedartsen gaan fit door de nacht Met het pilootproject ‘Fit door de Nacht’ neemt de spoedafdeling van Jessa een aantal maatregelen die artsen tijdens hun nachtdienst alert houden. Powernaps zijn in Belgische ziekenhuizen nog niet ingeburgerd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland. “Maar we wilden niet wachten”, zegt dr. Agnes Meersman, diensthoofd van de spoedafdeling. “De veiligheid van de patiënt staat bij Jessa voorop.”
22 JessaLinea Spoedartsen gaan fit door de nacht
In de lucht- en ruimtevaart maar ook in de truckerswereld
artsen gaan van 13 naar maximaal 9 uur. De verpleeg-
gaat veel aandacht naar de powernap. Met dit korte dutje
kundigen geven zelf aan hoeveel nachtdiensten ze willen
van 10 tot 20 minuten beland je niet in een toestand van
draaien en wanneer ze werken tijdens weekends en
diepe slaap en houd je er na het ‘ontwaken’ geen slaap-
feestdagen.”
kater aan over. De powernap verhoogt de alertheid en de concentratie.
Gezonde voeding Chocoladerepen, chips, pizza … Het zijn klassiekers op het
Een wakkere, waakzame geest is in medische beroepen
nachtelijke menu van een doorsnee spoedafdeling. Toch
van essentieel belang. Roterende posten met dag- en
zijn deze snacks geen goede remedie tegen de dipjes.
nachtdiensten vormen een extra belasting voor lichaam
Onderzoek toont aan dat het spijsverteringsstelsel
en geest; je bent gevoeliger voor onder meer stress en
’s nachts minder goed werkt. Bovendien daalt de bloed-
slaap- en concentratieproblemen.
suikerspiegel rond 5 uur ’s ochtends. Daarom adviseren we ‘s nachts op de spoeddienst verse soep, fruit en noten.
Powernapcocon Vreemd genoeg gaat er in de medische wereld weinig
De spoedafdeling overweegt ook een experiment met
aandacht naar powernaps. Er is ook nog relatief weinig
gekleurde brillenglazen. Een blauwe bril tijdens de
onderzoek rond verricht. “Misschien heeft dit te maken
diensturen helpt de alertheid en het energieniveau op peil
met de traditie van de zorgverstrekker die zich volledig ten
te houden; een oranje bril na de shift geeft rust en bereidt
dienste stelt van de patiënt”, zegt Agnes Meersman. “We
beter voor op de slaap.
staan er nauwelijks bij stil dat het moeilijker is om de beste zorgen toe te dienen als je zelf niet optimaal functioneert.
Ook andere kritieke diensten?
De veiligheidsinstructies in een vliegtuig leren je dat je in
Het pilootproject loopt intussen al een tijdje. De eerste
een noodsituatie eerst zelf je zuurstofmasker moet
reacties zijn positief. Agnes Meersman: “We gaan op een
opzetten. Zo kun je anderen, bijvoorbeeld je kind, helpen.
objectieve manier na of er inderdaad een gunstig effect is
Die situatie is vergelijkbaar met onze dagelijkse praktijk
op de alertheid. Na een positieve evaluatie kunnen we het
op spoed.”
project ook bij andere kritieke diensten introduceren. We willen het onderwerp openbreken naar de ruimere medische
Meest opvallend attribuut in het pilootproject is de
wereld. Ook andere artsen die voor een hele regio een
powernapcocon. Hierin nemen artsen tijdens hun nacht-
wachtdienst doen en ook ’s nachts de permanentie
dienst een powernap van maximaal 20 minuten. Bij een
verzekeren, hebben allicht baat bij een powernap, gezonde
urgentie worden ze hoe dan ook opgeroepen via hun
snacks en – vooral – een verantwoord werkrooster. Een
pieper.
drukke dag vol ingrepen of consultaties na een zware nachtdienst is hoe dan ook geen goed idee.”
Aangepaste uurroosters “De powernap is niet het enige wapen in onze strijd tegen dipjes en vermoeidheid”, zegt Agnes Meersman. “In een testfase van zes maanden vullen we de roosters van artsen en verpleegkundigen anders in. De posten van de
JessaLinea Spoedartsen gaan fit door de nacht 23
Het Vragenkabinet Huisartsenpraktijk Kampveld in Bilzen telt vier huisartsen en een verpleegkundige. In deze editie van Het Vragenkabinet polst dr. Rik Sauwens naar de opvolging van patiĂŤnten bij een positieve iFOBT (immunochemische faeces occult bloed-test). Daarnaast wil hij graag weten of hij al een IV-lijn moet plaatsen in een urgente situatie. Ten slotte heeft de huisarts nog een pertinente vraag over preoperatieve onderzoeken.
24 JessaLinea Het Vragenkabinet
v.l.n.r.: dr. Nele Bloemen, dr. Peter Sauwens, dr. Rik Sauwens en dr. Charlotte Gijsen
VRAAG 1
VRAAG 2
Ik kom in een urgentie terecht en bel de spoeddienst.
Een patiënt heeft een positieve iFOBT (bevolkings-
Ik hoor sommige collega’s vertellen dat ze alvast een
onderzoek dikdarmkanker). Hij krijgt een colonoscopie.
infuus prikken, om op elk ogenblik een toegangspoort
Gelukkig zijn er geen afwijkingen. In de richtlijn van
te hebben. Maar hoe doen we dit praktisch? Mag ik voor
Domus Medica krijg ik het advies dat mijn patiënt de
de vene in de elleboogplooi gaan? En kies ik dan links
komende 10 jaar geen onderzoeken meer moet onder-
of rechts? Moeten we een driewegkraan voorzien of
gaan. Toch zien we vaak dat er opnieuw een colonosco-
een gewoon ‘slotje’? En welke infuusvloeistof kies ik?
pie wordt aangeraden na 3 of 5 jaar. Zijn hier cijfers
Of doen jullie dit liever zelf en blijf ik er als huisarts
over? Of zijn er andere richtlijnen?
INFUUS PRIKKEN
POSITIEVE IFOBT
maar beter af? Dr. Daan Walgraeve, Patricia Wellens,
dienst gastro-enterologie:
dienst spoedgevallen:
“Hierover bestaan heel wat cijfers
“Als een patiënt dringend intra-
en richtlijnen in de literatuur, met
veneuze medicatie nodig heeft,
wisselende ‘levels of evidence’. Ook
apprecieert ons prehospitaal
zijn er verschillen in functie van de
interventieteam de plaatsing van
‘society’ die de richtlijnen publiceert.
een IV-lijn door de huisarts om zo
De richtlijn van Domus Medica
mogelijk tijd te winnen. Dit gebeurt bij voorkeur onder de vorm van een zogenoemd ‘slotje’.
waarnaar je refereert, is zonder enige twijfel erg degelijk en onderbouwd met een uitgebreide literatuurlijst.
Onze voorkeur gaat naar een Clave (infuus-afsluitdopje voor naaldloze werking) zonder toediening van extra
Voor een ‘doorsnee’ patiënt met laag risico die bij een
vloeistof. Studies raden overmatige vochttoediening af.
index-coloscopie geen poliepen heeft, is de correcte
Dien dus enkel kristalloïden toe op indicatie. NaCl 0.9 %
richtlijn na 10 jaar terug deelnemen aan het nationaal
wordt best als waakinfuus gebruikt.
bevolkingsonderzoek. Maar er zijn heel wat factoren die tot een andere beslissing kunnen leiden.
Wat de plaats betreft: je gebruikt voor infectiepreventie
Door een imperfectie in de voorbereiding kunnen bijvoor-
best een perifere vene op de hand of zo laag mogelijk
beeld letsels gemist worden. Ook individuele anatomische
op de onderarm. Links of rechts maakt niet uit. Twee
verschillen spelen een rol. De kans op een valsnegatief
pogingen tot prikken volstaan. De elleboogvene is de
onderzoek is groter in een tortueus sigmoïd dat misvormd
allerlaatste optie. Onderzoeken geven immers aan dat je
is door diverticulose. Een onderzoeker die in een dergelijk
de elleboogvene best vermijdt. Een infuus in de elleboog-
colon geen poliepen vindt zal geneigd zijn een snellere
vene vermindert het patiëntcomfort. Bovendien is de kans
controle voor te stellen om geen letsels te missen en de
op afknellen groter.”
kans op een intervaltumor zo klein mogelijk te maken.
>>
JessaLinea Het Vragenkabinet
25
We nemen aan dat het interval dat een adenoom nodig heeft om uiteindelijk te ontaarden tot een carcinoom ongeveer 10 jaar bedraagt. Uiteraard is dit geen exacte
VRAAG 3
RICHTLIJNEN PREOPERATIEF CONSULT
wetenschap en kan er bij een gemist adenoom met agressief biologisch gedrag een drama veroorzaakt worden. Om dit te voorkomen wil de patiënt zelf vaak
Een 60-jarige patiënt zonder relevante voorgeschiedenis
een snellere controle.
wordt binnenkort geopereerd, bijvoorbeeld een artroscopie. Hij komt op consultatie voor de operatie met een nota
Samengevat: we proberen per patiënt altijd een surveillance-
van de chirurg: ‘Graag labo en ECG pre-op’. De patiënt
aanbeveling te geven waarbij we zoveel mogelijk de
vertelt me dat ze de RX van de longen al in het zieken-
wetenschappelijke ‘evidence’ willen volgen maar boven-
huis hebben gemaakt. Ik open mijn richtlijn van het
vermelde restricties kunnen leiden tot een afwijkend
kenniscentrum en dan komt het dilemma. Doe ik wat de
surveillance-advies.”
specialist vraagt en leg ik de richtlijn naast me neer? Of leg ik mijn patiënt uit dat deze onderzoeken geen bewezen meerwaarde hebben en doe ik geen extra onderzoeken? Dr. Björn Stessel,
OM OVER NA TE DENKEN Bijkomende vraag van dr. Rik Sauwens “Ik begrijp dat de anesthesist de ingreep ziet zitten zonder preoperatieve onderzoeken en rekening houdend met de pathologie, patiënt en richtlijn. Maar zal de chirurg de ingreep niet uitstellen zonder bloedstollingstesten?”
dienst anesthesiologie: “Het is inderdaad correct dat het kenniscentrum de richtlijnen omtrent preoperatieve testen onlangs heeft aangepast. De drempel om bepaalde testen af te nemen in het kader van preoperatieve screening ligt een stuk hoger dan vroeger. Deze aanpassing is gebaseerd op
Dr. Björn Stessel:
de huidige wetenschappelijke inzichten. Die tonen aan dat
“Bloedstollingstesten zijn enkel geïndiceerd bij
veel onderzoeken in het kader van preoperatief onderzoek
patiënten met een anamnese van een verhoogde
geen meerwaarde hebben.
bloedingsneiging. In de praktijk worden deze testen zelden afgenomen. Een ontbrekende test is ook
Het klopt dat deze onderzoeken in strikte zin niet noodza-
zelden tot nooit een argument om de operatie niet te
kelijk zijn. Het ontbreken van de testen zal niet leiden tot
laten doorgaan. Omgekeerd stellen we een operatie
een uitstel van de ingreep. De beslissing om deze onder-
wél uit als de patiënt niet tijdig gestopt is met bepaalde antistolmiddelen. Ook is een INR-controle op de dag van de operatie geïndiceerd bij patiënten die behandeld worden met coumarine-derivaten.”
zoeken al dan niet uit te voeren, laten we graag aan jou als huisarts over. Ben je echter van mening dat deze onderzoeken een andere indicatie kennen? Dan kan dit een drijfveer zijn om ze toch uit te voeren.”
ZIT JE ZELF OOK MET VRAGEN VOOR JESSA? Mail ze naar communicatie@jessazh.be
26 JessaLinea Het Vragenkabinet
Interventie alcohol en drugs
Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf
Alcoholmisbruik bij de Vlaamse jeugd blijft in de
Vragenlijst en risicoanalyse
belangstelling staan. Dat blijkt uit cijfers van het
Iedere jongere tussen 12 en 21 jaar die op de spoed-
InterMutualistisch Agentschap (IMA). Maar liefst
dienst belandt wegens alcoholintoxicatie krijgt sinds
2234 jongeren tussen twaalf en zeventien jaar
1 januari 2020 extra zorg. Tijdens het ontslaggesprek
belandden in 2018 op de spoeddiensten met
overloopt de spoedarts een korte vragenlijst. Dit stelt
symptomen van een alcoholintoxicatie.
ons in staat om een risicoanalyse te maken en gericht de juiste hulpverlening en nazorg aan te bieden. De
Hoe loodsen we jongeren naar de verdere hulpverlening
betrokken huisarts ontvangt een brief met daarin de
wanneer het ernstig mis gaat? Via het platform Hasselt
vraag om de verdere stimulans richting hulpverlening
Zorgstad slaan de stad Hasselt, het CAD (Centra voor
te versterken. Ten slotte wordt ook de jongere aange-
Alcohol- en andere Drugproblemen) en de spoeddienst
sproken.
van Jessa de handen in elkaar om een antwoord te De verpleging voorziet de jongere van een polsbandje. Daarop staan de slogan ‘Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf!’ en een QR-code. Deze code leidt de jongere naar een onlinefilmpje. Dat stimuleert de kijker om verdere stappen te nemen en hulp te zoeken om dit complexe probleem gericht aan te pakken.
R-
code en ont
de k he
t filmpj e
S c an d e Q
bieden op deze uitdaging.
JessaLinea Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf 27
Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie
Patiënten ervaren het als
chemotherapie uitgesteld? Dan
“Zowel mijn patiënt als ikzelf zijn
positief wanneer hun bloed-
brengt het ziekenhuis de patiënt op
bijzonder te spreken over het
afname thuis plaatsvindt, de
de hoogte.
project”, zegt hij. “Alles verloopt vlot
dag voordat ze chemotherapie
en de patiënt verblijft minder lang in
krijgen. Dat blijkt duidelijk uit
Uit een bevraging blijkt dat de
het ziekenhuis. Jessa houdt me
een pilootproject van Jessa.
patiënten heel tevreden zijn met
bovendien goed op de hoogte van de
deze handelwijze. Het brengt meer
ontwikkelingen. Zo behoud ik altijd
Doorgaans gebeurt de bloedafname
comfort in het moeilijke en soms
een accuraat overzicht van de
in het ziekenhuis. Zijn de waarden
langdurige traject van chemothera-
medische status.”
niet in orde voor een volgende
pie en levert zo een betere patiënt-
toediening van chemotherapie?
ervaring op. De huisartsen blijven
Na een verdere positieve evaluatie
Dan gaat de patiënt onverrichter
bovendien dichter bij hun patiënt
bekijkt Jessa hoe het project breder
zake weer naar huis. Een overbodige
staan. In een oncologische context
kan uitgerold worden voor alle
verplaatsing dus, die vooral lastig is
is dat niet altijd vanzelfsprekend.”
Jessa-patiënten met ambulante
voor patiënten met een beperkte
chemotherapie.
mobiliteit. Pilootproject “Daarom zijn we zowat een jaar geleden begonnen met de voorbereiding van een pilootproject”, zegt Veerle Noten, Q-partner voor de zorgcluster van het kankercentrum.
De huisartsen blijven dichter bij hun patiënten staan.
“Dit gebeurde in nauw overleg met de huisartsen en de klinische labo’s. We organiseerden ook opleidings- en
Huisarts getuigt
infomomenten en gingen aan de slag
Dr. Steven Bex uit Stevoort is één
met een dertigtal patiënten en
van de huisartsen in het project. Hij
evenveel huisartsen. Het labo van
koos ervoor om de bloedafname te
de huisarts stuurt de resultaten naar
laten uitvoeren door verpleegkundi-
Jessa. Wordt de toediening van de
gen, verbonden aan zijn klinisch labo. dr. Steven Bex
28 JessaLinea Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie
Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling
Tijdens hun fertiliteitstraject
Een hysteroscopie in een voor hen
UITSTEKENDE CIJFERS
kunnen patiënten nu ook een
vertrouwde omgeving geeft iets
De fertiliteitsafdeling van Jessa
diagnostische hysteroscopie
meer comfort”, zegt dr. Sofie
legt intussen uitstekende resul-
(zonder anesthesie) laten uit-
Hulsbosch. “Dat geldt trouwens ook
taten voor. Sofie Hulsbosch: “De
voeren in het Centrum voor
voor patiënten met bloedingspro-
zwangerschapscijfers van IVF en
reproductieve geneeskunde van
blemen. Ook voor hen is een
inseminatie in het Centrum voor
Jessa. Tot voor kort gebeurde
diagnostische hysteroscopie zonder
reproductieve geneeskunde van
dat nog in het operatiekwartier.
anesthesie een stuk comfortabeler.
Jessa lagen in 2018 boven de
De patiënte neemt vooraf alleen een
BELRAP-cijfers. Het aantal IVF-
“We hebben nu in ons centrum
pijnstiller of een ontstekingsremmer.
cycli ligt vergeleken met vorig jaar
een ruimte ingericht voor hystero-
Na de behandeling kan ze meteen
15 tot 20 % hoger. Dat zijn prima
scopische behandeling. Voor de
weer naar huis. Een operatieve
cijfers. Alsmaar meer mensen
patiënte is dit geruststellender.
hysteroscopie onder anesthesie
beseffen dat ze in hun eigen regio
Mensen in een fertiliteitstraject
vindt uiteraard nog altijd plaats in
een succesvolle vruchtbaarheids-
gaan al door een moeilijke en
het operatiekwartier.”
behandeling kunnen starten.”
onzekere periode.
JessaLinea Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling 29
Jessa bouwt mee aan onderzoek immunotherapie bij longkanker
Op de World Conference on Lung
gebruikten 62 histologische stalen
in beslag. NGS valt minder duur uit
Cancer, van 7 tot 10 september
van patiënten van Jessa en het
en de resultaten zijn na enkele
2019 in Barcelona, stelde
Sint-Trudo Ziekenhuis met een
dagen beschikbaar. De combinatie
dr. Kristof Cuppens de resultaten
niet-kleincellig bronchuscarcinoom.
van beide biomarkers is nog beter in
van een Jessa-studie1 voor. Dit
Die analyseerden ze met TSO500.
staat om te voorspellen welke
onderzoek helpt mee om een
Tegelijk spoorden ze het geviseerde
patiënten wel of niet voordeel halen
beter inzicht te krijgen in de
eiwit PDL-1 op met kleuring. De
uit immunotherapie.”
genetische profilering van long-
patiënten kregen een behandeling
tumoren. Op deze manier trachten
met nivolumab en pembrolizumab.
Het aantal patiënten in dit huidige
we te voorspellen welke patiën-
Deze PD(L)-1-inhibitoren verhinderen
onderzoek was vrij beperkt. Hierdoor
ten een hogere kans hebben om
dat de kankercellen aan het immuun-
moeten we de resultaten voorzichtig
gunstig te reageren op een be-
systeem ontsnappen.
handeling met immunotherapie.
interpreteren. Daarom staat nu een vervolgonderzoek in de startblokken,
Uit de studie blijkt onder meer dat
met een grotere groep die ook
Het klinisch labo van Jessa beschikt
patiënten met een hoge TMB-waarde
patiënten van ZOL en AZ Turnhout
over krachtige NGS-technologie
doorgaans goed reageren op
bevat.
(Next Generation Sequencing). De
immunotherapie. “Voor zover bekend
TSO500 van Illumina bestrijkt een
zijn we de eersten die deze correlatie
panel van 1,9 megabasen en 523
op het TSO500-platform aantonen
genen. Het analyseert tal van kanker-
met een niet-kleincellig bronchus-
gerelateerde biomarkers, waaronder
carcinoom”, zegt Kristof Cuppens.
TMB (Tumor Mutational Burden).
“Toch blijft PDL-1 kleuring nog een
Sequencing Panel and
sterkere voorspeller. WGS (Whole
Clinical Outcome in
Het team van dr. Brigitte Maes,
Genome Sequencing) blijft overigens
klinisch bioloog in Jessa, werkte
de ‘gouden standaard’ voor het
intensief mee aan dit tweejarig
bepalen van TMB. Maar dit is erg
onderzoek. De onderzoekers
duur en neemt verscheidene weken
K. Cuppens, G. Froyen, B.
1
Cruys, E. Geerdens, R. Achten, M. Vanbockrijck, B. Maes. “Tumor Mutational Burden by TSO500 Next Generation
Non-Small Cell Lung Cancer”, 2019.
dr. Kristof Cuppens
30 JessaLinea Onderzoek immunotherapie bij longkanker
Preoperatief zorgtraject
Een team verpleegkundigen
De complexiteit van de heelkunde,
coördineert dit zorgproces, dat sterk
de medische voorgeschiedenis en
gebaseerd is op de KCE-richtlijn. Op
de resultaten van de onderzoeken
basis van de instructies van de
vereisen soms een extra evaluatie
chirurg en anesthesioloog kunnen
door een anesthesioloog, geriater of
In nauwe samenwerking met de
nog bijkomende preoperatieve
cardioloog. Dit alles resulteert in
huisartsen start Jessa met de
onderzoeken in eerste of tweede
een nog veiligere en meer gecoördi-
uitrol van een geüniformiseerd,
lijn gepland worden. Zo komt een
neerde opname van een goed
preoperatief zorgproces voor
patiënt beter voorbereid en
geïnformeerde patiënt. Uiteraard wil
electieve chirurgie. Een preope-
geïnformeerd op een preoperatief
Jessa in dit traject de goede
ratieve (verpleegkundige)
consult bij de huisarts voor eventu-
samenwerking met de huisartsen
consultatie zet de medische en
ele preoperatieve onderzoeken en
maximaal behouden en verder
administratieve voorbereiding
om zijn of haar voorgeschiedenis te
uitbouwen.
van een ingreep verder op punt.
vervolledigen.
Digitale communicatie
Voor de digitale verwijsbrief en de
Opgelet: deze e-formulieren
preoperatieve vragenlijst lieten we
kunnen enkel verstuurd worden
speciale e-formulieren ontwikkelen
voor patiënten met een Belgisch
(‘Verwijsbrief Jessa Ziekenhuis’ en
rijksregisternummer. De patiënten
‘Preoperatieve vragenlijst voor
moeten bijkomend een dossier
volwassenen’). Dat gebeurde samen
hebben bij Jessa.
met de huisartsenkringen. Twee Via de eHealthBox kunnen huis-
artsen werden bevraagd over de
artsen nu ook vanuit het elektro-
werkwijze. De e-formulieren zijn
nisch medisch dossier verwijsbrieven,
beschikbaar in de meeste software-
preoperatieve vragenlijsten en
pakketten voor huisartsen. Aan
andere documenten rechtstreeks
deze formulieren kan de arts
versturen naar Jessa en een arts-
diverse documenten – zoals
specialist. De documenten worden
ECG’s, laboresultaten of radio-
geïntegreerd in het Jessa-patiënten-
logische verslagen – toevoegen.
dossier (EPD) op basis van het rijksregisternummer van de patiënt. Is ook de arts-specialist een bestemmeling? Dan krijgt hij of zij een melding in het EPD.
MEER INFO via Jessa ICT Servicesk: ict.servicedesk@jessazh.be
Digitaal nieuws JessaLinea 31
Uitgelicht:
Jessa in beeld
Tijdens het 27ste symposium ‘Navormingscursus oncologie, werd LOwLIght officieel voorgesteld. Borstkankerpatiënten kunnen er vanaf 1 januari terecht voor lasertherapie. Die helpt bij de behandeling van huidreacties en aftjes in de mond na chemobehandeling. Er zijn 2 lasertoestellen beschikbaar in Huis 9, Stadsomvaart 9, Hasselt.
V.l.n.r.: prof. dr. Jeroen Mebis (Jessa), dr. Piet Stinissen (UHasselt), dr. Jolien Robijns (LOwLIght), dr. Yves Breysem (Jessa), Erwin Bormans (ZOL).
Een groepje artsen en medewerkers trok vol enthousiasme naar een professionele opnamestudio om er de Jessa nieuwjaarswensen in te blikken. Dat gebeurde op de tonen van het meest populaire kerstlied ooit. Bekijk het resultaat via de QR-code. Vooraan: dr. Marc Desmet op fluit en IT-manager Johan Camp op sax.
4/12/2019
Op de foto links dr. Paul Bulens, radioloog en medisch manager Kankercentrum. Op de foto rechts prof. dr. Jeroen Mebis, coördinator zorgprogramma oncologie bij Jessa.
23/11/2019
32 JessaLinea Uitgelicht: Jessa in beeld
Op de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie van de huisartsenkring Herkenrode was Vlaams minister van volksgezondheid Wouter Beke te gast.
11/01/2020
Op de Dag Tegen Kanker veranderde Jessa voor één dag in de Muziekkliniek. Patiënten op de oncologische afdelingen werden verwend met o.a. pop-upconcertjes door artsen, medewerkers en vrijwilligers. Ook Dana Winner kwam langs om een praatje te slaan.
17/10/2019
Prof. dr. Stefan De Hert, voorzitter van de Europese vereniging van Anesthesiologie, op het ‘state-ofthe-art’ netwerksymposium. Hij besprak er de nieuwe richtlijnen rondom preoperatieve screening en testing.
30/11/2019
Elite-wielrenner Johan Vansummeren sprak vrijuit over zijn haperende sporthart op de 20ste editie van het huisartsensymposium Op het symposium ‘De aorta anders bekeken’ gaf prof. dr. em. Raf Suy een
van Hartcentrum Hasselt.
boeiend overzicht van ‘het aorta-aneurysma door de eeuwen heen’.
7/12/2019
28/09/2019
JessaLinea Uitgelicht: Jessa in beeld 33
Tips
Borstvoeding: praktische tips
Borsten Bij heel wat moeders treedt enkele dagen na de geboorte van de baby stuwing op. Die ontstaat door de royale aanvoer van melk maar ook door extra bloed en lymfevocht. Het maakt de borsten soms erg gevoelig en pijnlijk. Warmte en massage voor de voeding (eventueel met Reverse Pressure Softening of RPS) geven verlichting. Hetzelfde geldt voor koolbladeren op de borsten na de voeding. Bij
Vroedvrouwen en lactatiekundigen bij Jessa begeleiden
een extreme stuwing is eenmalig leegkolven aangewezen.
moeders om de borstvoeding succesvol te laten
Soms is een pijnstiller of ontstekingsremmer nodig.
verlopen. “We observeren, geven advies en corrigeren waar nodig”, zeg Rahma Ayed, vroedvrouw en lactatie-
Bij mastitis blijft borstvoeding of kolven aangewezen.
kundige in Jessa. Soms duiken evenwel problemen op
Mondt de ontsteking uit in een abces? Dan is drainage met
waarbij de expertise van een arts nodig is. Die zoekt
wondspoeling, gecombineerd met antibiotica, het meest
dan naar een oplossing in overleg met de lactatiekun-
efficiënt. Borstvoeding blijft mogelijk, tenminste als de
dige. Rahma Ayed geeft hieronder tips bij de meest
wonde netjes afgedekt is.
frequente problemen. Afwijkingen Tepels
Een borstvergroting, -verkleining of tumorectomie sluiten
Pijnlijke tepels komen vaak voor bij borstvoeding, vooral
borstvoeding niet uit. De patiënte komt bij voorkeur prena-
de eerste weken na de bevalling. Dit heeft verschillende
taal langs bij de lactatiekundige voor een adviesgesprek.
oorzaken, zoals verkeerd aanhappen. De vroedvrouw of de lactatiekundige kan de aanhaptechniek bijsturen. NOG VRAGEN? Ook een te korte tongriem (ankyloglossie) bij de baby leidt weleens tot pijn aan de tepels. Een arts kan de tongriem knippen. Een candidabesmetting veroorzaakt felle pijn in de borst of aan de tepel. Antibiotica kunnen deze besmetting uitlokken, net zoals spruw (candidiasis oris) bij de baby. Daarom moeten zowel moeder als kind behandeld worden met miconazol of – bij hardnekkige candidiasis – fluconazol. Ook vasospasmen in de tepel, zoals bij het Raynaudfenomeen, veroorzaken extreme pijn. Warmteapplicatie brengt verlichting.
34 JessaLinea Borstvoeding: praktische tips
Neem voor overleg contact op met een vroedvrouw of lactatiekundige op het nummer 011 33 93 20. De lactatiekundige ontvangt ook elke dinsdag tussen 9 en 13 u. mama’s die advies nodig hebben.
INGEBLIKT
Filmpje Sensibilisering alcoholmisbruik
HANDIGE TELEFOONNUMMERS JESSA Callcenter medische beeldvorming
Medische oncologie,
011 33 55 66
hematologie en radiotherapie 011 33 79 79
Callcenter (voor afspraken) 011 33 55 77 Abdominale heelkunde 011 33 75 00 Cardiologie
Iedere jongere die op de spoeddienst van Jessa belandt wegens alcoholintoxicatie krijgt sinds 1 januari 2020 extra zorg
011 37 35 65 Cardiothoracale en vasculaire heelkunde 011 33 71 00
(zie artikel pag. 27). We verwijzen bovendien naar een videoclip waarbij we zijn of haar zorgtraject in grote lijnen nabootsen. Een ambulancier,
Endocrinologie 011 33 72 80 Fysische geneeskunde 011 33 88 00
een arts en een verpleegkundige vertellen dat zij zich
Gastro-Enterologie
zorgen maken. Zij stimuleren
011 33 76 00
de kijker om verdere stappen te zetten en hulp te zoeken.
Geriatrie 011 33 78 00 Gynaecologie 011 22 82 19
Scan de QR-code en bekijk het ďŹ lmpje.
Infectiologie 011 33 76 50 Klinisch laboratorium en ambulante bloedafname Campus Virga Jesse: 011 33 82 00 Campus Salvator: 011 33 83 00 Materniteit/Kraamkliniek Balie verpleegafdeling: 011 33 93 20
Nefrologie 011 33 87 00 Neurochirurgie 011 33 75 70 Neurologie 011 33 78 70 Nucleaire geneeskunde 011 33 81 90 ORL 011 33 74 20 Orthopedie 011 33 77 40 Pneumologie 011 24 11 81 (privĂŠpraktijk) Psychogeriatrie (enkel op maandag tussen 12 en 13 u.) 011 33 78 16 Travel Clinic 011 33 83 38 (tussen 9 en 16 u.) Urologie 011 33 76 70 Specialismen die niet in deze lijst opgenomen zijn, bereik je via het secretariaat raadplegingen: 011 33 55 70
JessaLinea Contactgegevens 35
SYMPOSIA 2020 SYMPOSIUM ‘VIRTUAL REALITY EN TECHNOLOGISCHE INNOVATIE IN PSYCHIATRIE’ DATUM:
8 februari 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
SYMPOSIUM ‘HALVE EEUW DIALYSE BIJ JESSA - EEN JUBILEUM MET EEN GOUDEN RANDJE’ DATUM:
7 maart 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
SYMPOSIUM JESSA & WETENSCHAP ‘VACCINEREN: EEN GEZONDE INVESTERING!’ DATUM:
14 maart 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
SYMPOSIUM ‘UPDATE RESPIRATOIRE ONCOLOGIE: HOOPVOL NAAR DE TOEKOMST’ DATUM:
25 april 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
SYMPOSIUM ‘RADIOPROTECTIE: VERANTWOORD GEBRUIK VAN RADIOLOGIE’ DATUM:
16 mei 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
SYMPOSIUM ‘COMPLEX REHABILITATION TECHNOLOGY: BRIDGING THE GAP BETWEEN RESEARCH, TECHNOLOGY AND EXPERIENCE’ DATUM:
19 mei 2020
LOCATIE:
de Markthallen, Herk-de-Stad
SYMPOSIUM IN HET KADER VAN 10-JARIG BESTAAN VAN HET OBESITASCENTRUM DATUM:
6 juni 2020
LOCATIE:
Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator
Dit is een voorlopige lijst van symposia. Voor een geactualiseerd overzicht en inschrijvingsmodaliteiten kan je terecht op www.jessazh.be/symposia
38 JessaLinea Rubriek