De LOC-focusgroep vlnr. Nathalie Cardinaels, Sandrine Censabella, Sofie Engels en Caroline Van Marsenille. Ontbreken op de foto: dr. Jeroen Mebis en Sofie Vanstraelen
Oncopsychologische studies naar levenskwaliteit In 2012 startte de zorgcluster oncologie van het Jessa Ziekenhuis met twee wetenschappelijke studies. Met de LOC-FOCUS! probeert men de cognitieve problemen die tijdens en na de kankerbehandeling kunnen optreden te begrijpen en te verhelpen. De tweede studie evalueert de doeltreffendheid van het Mindfulness-Based Stress Reduction programma en onderzoekt hoe men de patiënt een hogere
op levenskwaliteit. Ervaren borstkankerpatiënten meer cognitieve moeilijkheden dan de algemene bevolking? Kunnen we die problemen meten? Zijn er testen daarvoor die meer geschikt zijn dan andere? Ontstaan de problemen door de kanker of door de chemotherapie, of kunnen we ook vergelijkbare problemen vinden bij kankerpatiënten die niet met chemotherapie behandeld zijn? Wat is het effect van die moeilijkheden op het dagelijkse
levenskwaliteit kan bieden.
leven van de patiënt en zijn omgeving? Voor al die vragen zoeken we een antwoord in onze
Kankergerelateerde cognitieve veranderingen
dat kader wierven we onderzoekspsychologe
studie LOC-FOCUS. Zo kunnen we ook kijken
Sandrine Censabella aan, die gespecialiseerd
naar mogelijke preventiestrategieën en be-
Borstkankerpatiënten rapporteren na hun
is in wetenschappelijk onderzoek.”
handelingen zoals cognitieve revalidatie en
chemotherapie vaak organisatorische proble-
mindfulnesstrainingen,” aldus Sandrine.
men, vergeetachtigheid en denk- en concen-
Sandrine: “De term chemobrain is niet alleen
tratiestoornissen. Die cognitieve problemen
te eng, volgens mij moet hij ook zoveel moge-
kunnen een aanzienlijk negatieve invloed
lijk vermeden worden. Wie de term op inter-
Naar 15 minuten screening
hebben op de levenskwaliteit van de patiënt,
net opzoekt, vindt heel veel foute informatie.
Meten is een belangrijk aspect in deze stu-
zelfs jaren na de kankerbehandeling.
Bovendien krijgen we zo te kampen met ‘self-
die. “Met de bestaande testen vinden we de
fulfilling prophecy’. Dat blijkt uit verschillende
klachten van de patiënt niet altijd terug. Als
Dr. Jeroen Mebis, medisch oncoloog: “Chemo-
wetenschappelijke studies: hoe meer infor-
neuropsychologen worden we helaas vaak ge-
brain is een fenomeen dat al 30 jaar bekend
matie een patiënt krijgt over chemobrain, des
confronteerd met dat verschil tussen objectie-
is, maar waar de laatste 10 jaar pas echt veel
te meer problemen hij rapporteert en des te
ve testen en subjectieve klachten. Daarnaast
aandacht aan besteed wordt. Omdat niet al-
slechter hij presteert bij de neuropsychologi-
hebben we geen referentiepunt, we weten
leen chemopatiënten cognitieve problemen
sche testen. Chemobrain hoeft geen geheim
dus niet hoe de patiënt voor de chemothera-
rapporteren, dekt de term chemobrain volgens
te zijn, maar mag zeker ook niet opgeblazen
pie functioneerde en kunnen geen meetbare
ons de lading niet. Bovendien zijn er naast
worden. We moeten er wel altijd rekening
waardes plakken op de cognitieve veranderin-
de chemotherapie misschien nog andere be-
mee houden dat de problemen reëel en belas-
gen. Ook in de literatuur vinden we geen slui-
langrijke factoren. Misschien spelen de genen
tend zijn voor de patiënt. We mogen ze dus
tend onderzoek terug. We onderzoeken op dit
een rol, de hormonale veranderingen door de
zeker niet negeren.”
moment nog hoe we de klachten het best kun-
kankertherapie, vermoeidheid, stress of de
nen objectiveren en werken een screening uit
kanker zelf. Daarom spreken wij liever van
die slechts 15 minuten in beslag neemt. Dat
kankergerelateerde cognitieve veranderingen.
LOC-FOCUS!
is al een grote stap in de goede richting, want
Ons team voert daar nu onderzoek naar uit,
“We willen meer inzicht krijgen in de kanker-
de huidige neuropsychologische onderzoeken
zodat we het fenomeen kunnen begrijpen
gerelateerde cognitieve veranderingen, zoals
kunnen tot 8 uur duren, wat veel te belastend
en de patiënt nog beter kunnen helpen. In
de oorzaken, prevalentie, omvang en impact
is voor de patiënt,” zegt Sandrine.
10 JESSALINEA
oncologie
Werk mee aan ons onderzoek!
In het kader van een onderzoek naar het aandachtsvermogen van vrouwen met borstkanker zijn we op zoek naar vrouwen die geen kanker hebben (gehad). Ben je geïnteresseerd of ken je iemand die graag wil deelnemen aan dit onderzoek? Neem dan contact op met één van onze medewerksters: Sofie Engels, klinisch psychologe, tel. 011 30 89 15 of e-mail sofie.engels@jessazh.be Caroline Van Marsenille, klinisch psychologe, tel. 011 30 89 13 of e-mail caroline.vanmarsenille@jessazh.be
borstkankerpatiënten Het Jessa Ziekenhuis is het eerste Limburgse
sterk gelijken op natuurlijk oestrogeen of
boeddhisme. In plaats van meegevoerd te
bedrijf dat een dergelijke studie autonoom
progesteron en die zich eveneens aan deze
worden in de maalstroom van het dagelijks
opzet en uitvoert. Via dr. Mebis, medisch on-
receptoren binden. Als die substanties aan
leven en de onrust die borstkanker en de ge-
coloog in het Jessa Ziekenhuis, is er wel een
borstkankerpatiënten worden toegediend,
volgen ervan met zich meebrengen, leert de
nauw contact met de UHasselt.
nemen ze de plaats in van de natuurlijke hor-
patiënt aan de hand van ademhalingsoefe-
monen ter hoogte van de receptor, zodat de
ningen, meditatie, cognitieve technieken en
groei van kankercellen vertraagd of gestopt
yoga om de situatie en innerlijke beleving van
Mindfulness-Based Stress Reduction programma
wordt in plaats van bevorderd. Daarnaast zijn
op afstand te bekijken.
er substanties die de productie van de vrou-
Aansluitend hierop werd in 2012, naar aanlei-
Naast de LOC-FOCUS! loopt er een studie naar
welijke hormonen onderdrukken zodat ze niet
ding van de Pink Panther Award die Nathalie
de doeltreffendheid van een Mindfulness-
met de receptor kunnen binden en de groei
Cardinaels ontving voor haar boek ‘Mindful-
Based Stress Reduction programma. Onge-
van de borstkanker dus stilvalt. De toediening
ness bij borstkanker, specifiek onderzoek op-
veer de helft van de vrouwen die borstkanker
van al die chemische stoffen noemt men hor-
gestart naar mindfulness bij hormoontherapie
hebben, krijgen naast behandelingen zoals
moontherapie.
bij borstkanker, met aparte, bijkomende mind-
radio- en chemotherapie ook hormoonthe-
fulnesstrainingen voor patiënten die deelne-
rapie toegediend om het risico op herval te
men aan dit onderzoek.
verminderen. Hormoontherapie brengt echter
Ingrijpend
heel wat neveneffecten met zich mee die ge-
Hormoontherapie kan de werking van de na-
lijkaardig zijn aan de klassieke menopauzale
tuurlijke hormonen blokkeren, waardoor er
Wereldprimeur
symptomen. Die neveneffecten kunnen zeer
bijwerkingen optreden die gelijkaardig zijn
Nathalie Cardinaels, klinisch psychologe en
belastend zijn voor borstkankerpatiënten en
aan de klassieke menopauzale symptomen
gedragstherapeute in het Jessa Ziekenhuis:
een aanzienlijk negatieve invloed op hun le-
(bijvoorbeeld
ge-
“De nazorg en levenskwaliteit na kanker is
venskwaliteit hebben.
wichtstoename en opvliegers). Toch verschilt
van groot belang. Daarom startten we vorig
de kunstmatig geïnduceerde menopauze van
jaar met een studie die de doeltreffendheid
de “natuurlijke”. Een natuurlijke menopauze
evalueert van mindfulness op de levenskwa-
Waarom hormoontherapie?
manifesteert zich eerder geleidelijk zodat
liteit van vrouwelijke borstkankerpatiënten
Vele borsttumoren hebben ‘receptoren’ die
vrouwen tijd krijgen om zich aan te passen.
die hormoontherapie krijgen. Zo kunnen we
gevoelig zijn voor de vrouwelijke geslachts-
Een kunstmatige menopauze daarentegen is
ook een duidelijk beeld schetsen van het wel-
hormonen oestrogeen en progesteron, die
meteen zeer ingrijpend aanwezig.
zijn van deze patiënten en onderzoeken hoe
stemmingswisselingen,
het lichaam op natuurlijke wijze produceert.
we de kwaliteit van de zorg nog een niveau
In een borsttumor die progesteron- of oestro-
hoger kunnen tillen. Wij zijn de eersten ter wereld die een dergelijke studie uitvoeren. Ik
ten waaraan oestrogeen of progesteron zich
De maalstroom van het dagelijkse leven
kan vasthechten, de zogenaamde hormoon-
Sinds 2010 organiseert het borstcentrum van
ning van Think Pink een dergelijke studie bin-
receptoren. Tumorcellen hebben die hormo-
het Jessa Ziekenhuis een Mindfulness-Based
nen ons ziekenhuis kunnen uitvoeren en dat
nen nodig om te groeien en zich verder uit te
Stress Reduction programma voor kanker-
we via deze studie kunnen meewerken aan
breiden.
patiënten na hun eerstelijns behandelingen.
een betere levenskwaliteit van mensen met
Er bestaan ook chemische substanties die
Dat programma is een verwesterde vorm van
borstkanker.”
geenreceptorgevoelig is, bevinden zich eiwit-
ben dan ook heel blij dat we met ondersteu-
JESSALINEA 11