18 e jaargang ✽ mei 2014 ✽ nr 5 ✽ losse nummers € 4,95
www.jmouders.nl
VERLIEFD ZE LEREN HET VAN JOU VAN KLE UTER TOT PUBER
WANNEER IS JE KIND GAMEVERSLAAFD? 16 UUR PER WEEK IS NORMAAL
RODE JEUKENDE BULTEN
WAAR KOMEN TOCH AL DIE ALLERGIEËN VANDAAN? W NIEU HT C I Z IN
PESTEN
DE LEERKRACHT BEPAALT OF HET STOPT SCHRIJFSTER ESTHER VERHOEF ‘ALS IK MIJN PUBERS BEL, IS HUN MOBIELTJE NET LEEG’ AP
24 — Verliefd van 4 tot 16
44 — WAAROM DE MEESTE ANTI-
PESTAANPAKKEN NIET WERKEN
92
COVERFOTO RON DE GRUIJL
— FAMILIERAPPORT ‘Wij zijn hele makkelijke ouders’
64 — Leren schrijven MAATSCHAPPIJ
PSYCHOLOGIE
IS MIJN KIND VERSLAAFD AAN GAMEN? - 16 uur per week is normaal Hoe herken je een gamejunkie en wat kun je eraan doen? 16
VERLIEFD ZIJN - Ook dat leren ze van jou De ontwikkeling van kleuter tot puber 24
4 MEI - Is het herdenken van een zeventig jaar oude oorlog nog zinvol? Wat vertel je je kind? 38
VANAF NU DOEN WE HET HELEMAAL ANDERS - Minder tv-kijken, snoepen, op tijd naar bed... Zo verander je een slechte gewoonte 68
PESTEN - ‘De leerkracht bepaalt of het stopt’ Socioloog Mieke van Stigt fileert gangbare opvattingen 44
JIJ EN IK DE OPVOEDREGELS - ‘Als ík ze bel, is hun mobieltje nét leeg’ Schrijfster Esther Verhoef over de opvoeding van haar pubers 32
51 Kinderen over hun droomvakanties
32
— ESTHER VERHOEF ‘Ik zie de humor wel in van pubergedrag’
IN HO UD mei
SCHOOL SCHRIJFONDERWIJS - Hoe belangrijk is dat nog, nu ze steeds meer op tablets en pc’s werken? Zes vragen over leren schrijven 64
DOE MEE AAN ONZE SCHRIJFWEDSTRIJD
‘Deze vakantie vergeet ik nooit meer’ Zie pag. 91
GEZONDHEID RODE BULTEN, JEUK - Steeds meer kinderen zijn allergisch Hoe komt dat? 86
VRIJE TIJD DROOMVAKANTIES - ‘Ik wil de hele wereld rond!’ Kinderen over hun ideale reisbestemming 51
IEDERE MAAND 6 Familievragen 10 Nieuws 22 Wereldouders – Chitra uit India Columns 31 Rocco Mooij 63 Steven Pont 43 Mijn puber en ik – Saskia en Jamyla 75 Samen uit, samen thuis – Boeken, uitjes, op de site, hebben, recept 84 Vraag het Tischa 92 Familierapport – Patrick en Wietske 97 Geintje 98 Volgende maand / colofon
NIEUW IN DIT NUMMER
MEI 2014 5
Het begon met een gameboy op zijn zesde en het eindigde veertien jaar later met een regelrechte gameverslaving. Zoals Bas (21) zijn er meer. Steeds meer, volgens diverse behandelklinieken. Alleen hebben ouders het niet altijd op tijd in de gaten. Hoe herken je een gameverslaving en wat kun je eraan doen? Tekst Anne Elzinga beeld ron de gruijl
game A
chteraf gezien ging het pas echt mis toen Bas naar de middelbare school ging. De gameboy was in middels ingeruild voor de pc. Voor moeder Marije Zuidema werd zijn gamegedrag toen steeds ongrijpbaarder. Langzaam maar zeker verander de haar zoon van een enthousiaste hobbyspeler in een probleemgamer. Juist om dat te voor komen, meldde de moeder van Tim Vonk in 2013 haar toen 11-jarige zoon aan bij een versla vingsinstelling. Ook hij ‘woonde achter zijn computer’. Momenteel worden zo’n vijfhonderd jongeren onder de 23 jaar in diverse klinieken behandeld voor hun gameverslaving. ‘Waar hébben we het dan over?’, krijgt verslavingspsycholoog Ellen
16
mei 2014
van Geffen van Jellinek Jeugd vaak te horen. ‘Het gaat inderdaad om een relatief klein aantal,’ antwoordt Van Geffen dan, ‘maar het is veront rustend als je weet dat ze steeds jonger worden en dat het er twee jaar geleden nog maar 250 waren.’ Volgens onderzoeker Tony van Rooij, die in 2011 op het onderwerp promoveerde, gaat het hier om jongeren die totaal vastgelopen zijn. ‘Het is een glijdende schaal. De meeste gamers hebben nergens last van. Die spelen gewoon voor hun plezier. Dan heb je een groep die af en toe een nachtje overslaat, huiswerk niet maakt of een vak niet haalt. Dat noemen we problematische gamers. En de laatste groep ontspoort en raakt verslaafd. Maar dan is er vrijwel altijd meer aan de hand: depressie, een autistische stoornis. Deze kinderen vluchten in
Gamen
junkies hun online wereld om de sores van alledag te ontlopen.’ In zijn proefschrift kwam Van Rooij uit op zo’n 12.000 jonge problematische gamers in 20082009. Dat is 3 tot 4 procent van het totaal aantal online spelers tussen 13 en 16 jaar en het zijn bijna uitsluitend jongens. Meisjes zijn naar eigen zeggen eerder verslingerd aan hun sociale media (9 procent in 2012).
Twee uur is geen verslaving ‘Als een kind dagelijks twee uur gamet, noemen sommige overbezorgde ouders dat meteen een verslaving,’ zegt Van Rooij. ‘Terwijl zijzelf de hele avond naar Wie is de Mol zitten te kijken. Wat is er nou disfunctioneler?’ Deels komt dat omdat er sprake is van een generatieclash
t ussen ouders die nog steeds voornamelijk in de ‘echte’ wereld leven en hun nageslacht, dat zich ook thuisvoelt in het digitale universum. Belemmering voor deze offline ouders is dat ze vaak domweg geen idee hebben wat er online precies gebeurt en hoe erg dat is. ‘Wist ik veel dat vier uur per dag gamen veel te veel was? Ik vond dat een goed compromis. Tim wilde wel acht uur spelen,’ zegt Céline Vonk. Er bestaat geen officiële definitie voor het probleem, met strak omschreven criteria. ‘Het gaat altijd om een combinatie van factoren. Hoeveel uur wordt er gegamed? Heeft hij nog andere hobby’s? Sluit hij zich af van zijn vrienden? Hoe gaat het op school? Wat uiteindelijk de doorslag geeft, is
mei 2014 17
Verliefd van kleuter tot puber Blozen, verlegen worden, stralen als dat ene vriendje of vriendinnetje in de buurt is... Ja hoor, je kind is verliefd. Maar wat is dat precies? En waarin verschilt een puberliefde van kleuters in love? ‘Ook bij verliefdheid spiegelen kinderen zich aan hun ouders.’ Tekst Marilse Eerkens Illustraties marc weikamp
24
mei 2014
psychologie
mei 2014 25
Esther Verhoef
schreef zestig informatieve boeken over dieren, waarvan er in tientallen landen miljoenen exemplaren werden verkocht. Maar echt bekend werd ze als thrillerschrijfster. In 2003 debuteerde ze met Onrust. Sindsdien verschenen onder meer Tegenlicht, Close-Up, DĂŠja-Vu, Alles te verliezen en De kraamhulp. Samen met haar man schrijft ze onder het pseudoniem Escober. Ze won de Diamanten Kogel, De Zilveren Vingerafdruk en De NS-Publieksprijs.
32
MEI 2014
DE OPVOEDREGELS VAN ESTHER VERHOEF
‘Ik zie de humor wel in van pubergedrag’ ‘Het gaat er eigenlijk nogal laisser faire aan toe bij ons,’ zegt schrijfster Esther Verhoef (1968), die het opvalt dat ze minder vaak boos wordt op haar drie kinderen sinds die aan het puberen zijn. Respect voor elkaar, dat is wel een gouden regel. En pesten is uit den boze. ‘Als anderen gepest worden, springen mijn kinderen ertussen.’ TEKST GIJS GROENTEMAN FOTOGRAFIE ROGER CREMERS
Esther Verhoef woont op een prachtige plek in Den Bosch, de stad waar ze opgroeide. Maar of ze zich er thuis voelt? Mwâh. Het liefst zijn zij en haar man Berry onderweg, als het even kan met hun zoon van 17 en twee dochters van 15 en 13. De kraamhulp is haar nieuwste, opnieuw bloedstollende boek. Het gaat over een vrouw die net bevallen is en een ware nachtmerrie beleeft.
WILDE JE ALTIJD AL KINDEREN? ‘Ik wilde nooit kinderen. Ik heb ook nooit iets met kinderen gehad, was geen meisje dat oppaste op baby’tjes uit de buurt. Ik had veel met dieren, maar kinderen? Nee. Een andere, zeer belangrijke reden dat ik geen kinderen wilde, was vanwege de hoge mate van verantwoordelijkheid: jij bent voor die persoon de belangrijkste mens op aarde. Het was puur de angst dat ik die verantwoordelijkheid niet aan zou kunnen. Of
dat het kind iets zou overkomen. Als je geen kind hebt, kun je er ook geen verdriet om hebben. En toch, toen ik 26 was - ik was al vrij lang met Berry samen - schoot er ineens door mijn hoofd: ik wil een kind met hem. Vrij kort daarna is onze zoon geboren. Het was iets puur biologisch dat ik dat ineens wilde. Heel cliché: de band met mijn man op de grootst mogelijke manier bevestigen.’
EN NU HEB JE ER DRIE. ‘Berry komt uit een groot gezin, met vijf kinderen. Ik heb één zus die zeven jaar jonger is, dus ik ben grotendeels als enig kind opgegroeid. Grote gezinnen vond ik altijd erg leuk.’
JE HEBT NET EEN BEKLEMMEND BOEK OVER EEN KRAAMHULP GESCHREVEN. WAS JOUW KRAAMTIJD EEN KWETSBARE PERIODE? ‘Ja. Delen van mijn onzekerheden en mijn pijn heb ik in dat boek verwerkt. Alleen was het bij mij nóg zwaarder. In het boek is het afgezwakt, anders zou het te erg zijn geweest. Ik heb een heel zware bevalling gehad. Ik herinner het me als een onzekere periode. Je tast nog in het
MEI 2014 33
Op 4 mei staan we stil bij de Tweede Wereldoorlog, terwijl je kind misschien veel meer onder de indruk is van de nieuwsbeelden uit Syrië. Is het herdenken van een zeventig jaar oude oorlog nog wel belangrijk? TEKST ROB VOORWINDEN
4
HERDENKEN IS
‘Laat ze weten dat je altijd keuzes kunt maken’ Schrijver Leon de Winter, die samen met zijn vrouw Jessica Durlacher het script schreef voor de theatervoorstelling over Anne Frank:
38
MEI 2014
PAUL LEVIT TON
‘Mijn ouders hebben ondergedoken gezeten. Ze zijn vaak verraden maar net op tijd weer gered, en hebben zo de oorlog overleefd. Ik heb als kind hun verhalen gehoord over angst en verschrikkingen, waar ik diep van onder de indruk was. Maar wat moet je zeggen als kind? Het viel wel mee? Nee, want het viel het natuurlijk niet mee. Zelf hebben we onze eigen kinderen van 16 en 18 duidelijk meegegeven dat er op 4 mei iets te gedenken valt. Dat vrede uitzonderlijk is bijvoorbeeld: de mensheid heeft het grootste gedeelte van de geschiedenis in oorlog geleefd. Dat het nu vrede is, wordt te vaak als vanzelfsprekend aangenomen. Het is goed dat er aandacht is voor hedendaagse oorlogen, zoals in Syrië. Maar de Tweede Wereldoorlog moet in Nederland echt een onderdeel van het collectieve bewustzijn blijven. Er zijn alleen al in Nederland 280.000 mensen om het leven gekomen: dat kun je niet zomaar opzijschuiven, dat verhaal moet je blijven vertellen. Kinderen moeten weten dat het kwaad
SCHRIJVER LEON DE WINTER ‘DAT HET NU VREDE IS, WORDT TE VAAK ALS VANZELFSPREKEND AANGEN OMEN’ bestaat in de wereld, dat er helaas mensen zijn die anderen kwaad willen doen. En dat het mogelijk is je tegen die mensen te verzetten, dat je altijd keuzes kunt maken. We hoeven geen willoze slachtoffers te zijn. Ik hoop dat we dat in de theatervoorstelling Anne nog eens duidelijk kunnen maken.’ De theater voorstelling Anne gaat op 8 mei in première: www.theateramsterdam.nl. Op 4 mei is er in het hele land jongerentheater over de oorlog: www.theaternadedam.nl
M EI Dodenherdenking
OOK VOORUITKIJKEN ‘Vertel je kind gewoon de feiten’
Kees Ribbens, onderzoeker bij het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) en bijzonder hoogleraar Populaire Historische Cultuur en Oorlog: ‘Mijn zoontje van 7 en dochter van 4 weten dat papa zich met oorlog bezighoudt, en dat dat een soort gewelddadige toestand was. Maar verder gaat het nog niet. Ik denk ook dat het niet zal lukken om mijn kinderen twee minuten stil te krijgen om acht uur ’s avonds: dan gaan ze net in bad en naar bed, en het zijn ook niet echt zwijgzame types. Ik ga zelf wel eens naar de dodenherdenking op het Domplein in Utrecht, dat is erg indrukwekkend. Maar ik vind mijn kinderen nog te jong om ze mee te nemen. Als onze kinderen wat ouder zijn, ga ik ze natuurlijk wel vertellen over de Tweede Wereldoorlog. Als vader en historicus vind ik wel dat je bij de feiten moet blijven: geef concreet aan wat de partijen wilden en wat dat voor - soms verschrikkelijke - gevolgen had. Baseer je verhaal niet op vage sentimenten die je nog wel eens aantreft in boeken uit de jaren vijftig, waarin alle Nederlanders helden zijn die in het verzet zitten. Dat leidt niet tot een beter begrip van wat er heeft plaatsgevonden - dat leidt slechts tot denken in stereotypen.
HISTORICUS KEES RIBBENS ‘GA UIT VAN JE EIGEN VERHALEN’
Verder adviseer ik mensen om uit te gaan van hun eigen verhalen. Misschien heeft je oma een concentratiekamp overleefd, en vind je het belangrijk dat haar verhaal wordt overgedragen. Maar je opa heeft misschien elke avond aan tafel gegeten met Duitse soldaten die waren ingekwartierd. Elk verhaal is anders, en dat geeft niets. Zolang je het maar vertelt zoals het was.’
MEI 2014 39
Pesten
‘ De leerkracht bepaalt of er wordt gepest’ Kinderen zijn niet van nature wreed, beschermende ouders maken geen weerloze kinderen en de meeste antipestmethoden op scholen lossen weinig op. Socioloog Mieke van Stigt fileert in Alles over pesten gangbare opvattingen. tekst Annemiek Verbeek Illustraties grootzus
A
ls een prima huis met een verrot fundament. Zo omschrijft socio loog en pedagoog Mieke van Stigt (47) het zelfbeeld dat ze had op gebouwd na een jeugd waarin ze jaar in jaar uit chronisch gepest werd. Toen haar dochter (nu 16) als kleuter als twee druppels water op haar begon te lijken, voelde ze de bui al hangen. Tegelijkertijd was er bij haar vrijwel direct het besef: als ik nu niet mijn eigen pestverleden verwerk, kan ik er straks niet voor haar zijn. Niet op de manier die zij nodig heeft. Tijdens een ouderavond op school hoorde ze
44
mei 2014
pestexpert Theo Klungers vertellen over de impact van pesten op het volwassen leven. Volgens hem heeft pesten blijvende gevolgen als het langer dan vier maanden duurt. Van Stigt: ‘Ik geloofde mijn oren niet. Víer maanden?! Ik ben zeker acht jaar gepest, buiten gesloten en uitgescholden. Na afloop ben ik naar hem toegegaan om verder te praten. Het begin van een jarenlang herstelproces.’ Het voorlopige eindpunt van haar persoonlijke zoektocht naar het hoe en waarom van pesten,
mei 2014 45
‘Vanaf nu het helema Minder tv-kijken, op tijd huiswerk maken en gezonder eten. Goede voornemens hebben we genoeg. Maar ja, dan zitten ze toch opeens weer de hele zondagochtend voor de buis. Hoe verander je een ‘slechte’ gewoonte? Tekst Martine de Vente
68
mei 2014
Psychologie
doen we aal anders’ I
k kan haar wel slaan. Ik sta in haar kamer met het boek dat ik van mijn ouders kreeg toen ik afstudeerde. Ze heeft er een paar pagina’s uitgescheurd. ‘Waarom?’ roep ik. ‘Om op te tekenen,’ schreeuwt ze wanhopig. ‘Als je 2 bent kan dat, maar niet als je 7 bent,’ schreeuw ik terug. Wat me nog woester maakt, is dat we verdorie de dag ervoor nog het halve tekenspullenassortiment van de Hema hadden ingekocht. Ik zeg dat ze straf krijgt, de allerergste die ik kan bedenken, want aan slaan doen we natuurlijk niet. Maar een week geen tv-kijken is ook erg. En ik ben zo kwaad, dat ik vastbesloten ben het ook die hele week vol te houden. Zo!
J
e kunt ze uittekenen op weekendochtenden, mijn dochter en haar broer van 10. Als wij uitslapen, liggen zij onder een dekentje op de bank ‘scherm’dingen te doen. Zij Netflixt er zo twee kinderfilms doorheen. Broer Minecraft op de iPad. Ze lusten er ook doordeweeks wel pap van; we moeten de bedden regelmatig controleren op verstopte afspeel apparatuur, van telefoon tot laptop en al dat andere waarop je kunt gamen of kijken. Met de regel dat kijken en gamen pas vanaf vijf uur
mei 2014 69
Colofon
MIS ’M NIET!
HOOFDREDACTEUR Phaedra Werkhoven ARTDIRECTOR Ingeborg Rosenberg
JOUW J/M IN EEN GEHEEL NIEUW JASJE HERKENBAAR
CHEF REDACTIE Monique Montanus REDACTIE Anne Elzinga en Stella Reydon (eindredacteur) WEBREDACTIE www.jmouders.nl Donato Ranzato AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE René van Achteren, ,Jadrike Boels, Roger Cremers, Steven van Drie, Marilse Eerkens, Gijs Groenteman, Grootzus, Ron de Gruijl, iStock, Sasja Jansen, Marcel Hulspas, Elske Koopman, Mark Mieras, Moker Ontwerp, Rocco Mooij, Tischa Neve, Wendy Panders, Steven Pont, Eva Schuurmans, Hapé Smeele, Studio 100% Laren, Martine de Vente, Annemiek Verbeek, Erik Vink, Eveline Vink, Rob Voorwinden, Evert de Vos, Duco de Vries, Florrie Walraven, Marc Weikamp en Roos Wouters. REDACTIEADRES Meeuwenlaan 98-100 1021 JL Amsterdam Tel. 020-705 55 00 E-mail: redactie@jmouders.nl
INSPIREREND VERDIEPEND
SERVICE Een index van alle artikelen uit J/M staat op onze website. Voor vragen over het abonnement kun je terecht bij WPG Klantenservice, tel. 020-551 87 12, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam, jm.abonnement@weekbladpers.nl. Alle in artikelen vermelde prijzen zijn richtprijzen. De redactie behoudt zich het recht voor om niet te reageren op ongevraagd ingezonden artikelen.
J/M VOOR OUDERS © 2014 Mama Media Group, ISSN 1875 - 1865 ADVERTENTIES Aanleveradres: Meeuwenlaan 98-100 1012 JL Amsterdam Tel. 020- 705 19 00 SALES & MARKETING Tim van den Berg (marketing & sales director) Tel. 06-19 87 88 97 tim@mamamediagroup.com Rianne Portegies (marketeer) Tel: 020-705 45 04 rianne@mamamediagroup.com SALESMANAGERS Nina Damen Tel. 06-20 39 98 63 nina@mamamediagroup.com Tessa van Kampen Tel. 06 10 17 27 81 tessa@mamamediagroup.com Laura Piontek Tel. 06-15 87 14 52 laura@mamamediagoup.com SALESSUPPORT Tel. 020-705 45 00 Kim Baars kim@mamamediagroup.com Anouk Frölich anouk@mamamediagroup.com Renée de Maagt renee@mamamediagroup.com UITGAVE Mama Media Group UITGEVER Mama Media Group Alex Stempels DRUK Corelio Printing BEZORGING Sandd DISTRIBUTEUR Aldipress
ABONNEMENTEN
VERRASSEND
Abonnementsprijs € 48,50 (jaar, 11 nrs.), € 26,50 (half jaar). Europa (priority): € 85,90-, overig (priority): € 114,70. Bij betaling per acceptgiro geldt een toeslag van € 2,-. Voor het beëindigen van een abonnement geldt een opzegtermijn van één maand vóór afloop van de abonnementsperiode. Zonder wederopzegging worden abonnementen na de eerste abonnementsperiode omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd. Inning van het abonnementsgeld blijft gelijk aan de periode waarvoor het abonnement is aangegaan. Na omzetting van het abonnement naar onbepaalde tijd geldt een opzegtermijn van drie maanden vanaf de dag dat de opzegging J/M heeft bereikt. Eventueel te veel vooruitbetaald abonnementsgeld wordt automatisch teruggestort. Opzeggen kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Opzeggingen worden onzerzijds schriftelijk of per e-mail bevestigd. Vermeld bij opzegging altijd het adres waarop J/M bezorgd wordt. Zie ook www.jmouders.nl/abonnementsvoorwaarden. ONZE GEGEVENS: WPG Klantenservice, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam of jm.abonnement@weekbladpers.nl of tel. 020-551 87 12. SELFSERVICE: voor adreswijzigingen of klachten ga naar: www.jmouders.nl/selfservice (vooraf eenmalig registreren). J/M OP IPAD: € 3,99 per editie, gratis voor abonnees. Ga naar de app store of naar www.jmouders.nl/ ipad. J/M IS ER OOK OP CD-ROM en in elektronische vorm voor mensen met een leeshandicap. INLICHTINGEN: Dedicom, postbus 24, 5360 AA Grave, tel. 0486-486 486.
HUMORISTISCH
INFORMATIEF PRAKTISCH
Wij maken je erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door WPG Uitgevers BV, de verantwoordelijke voor deze gegevens. Persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementen administratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om je op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende WPG-uitgeverijen, eventueel ook na beëindiging van je abonnement. Je kunt je gegevens opvragen en laten corrigeren of verwijderen door een kaartje te sturen naar: WPG Klantenservice, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam of een e-mail aan jm.abonnement@weekbladpers.nl. Alle auteursrechten en databankrechten t.a.v. de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Mama Media Group c.q. de desbetreffende makers. Voor het overnemen, opslaan en verspreiden van (delen van) de inhoud en gebruik van de vormgeving, op welke wijze dan ook, dient vooraf schriftelijke toestemming te zijn verkregen van de uitgever.
HET SPLINTERNIEUWE JUNINUMMER VAN J/M LIGT VANAF 22 MEI IN DE WINKEL