16 e jaargang ✽ oktober 2012 ✽ nr 10 ✽ losse nummers € 4,95 www.jmouders.nl
VOOR OUDERS ✽ 16 e jaargang ✽ NUMMER 10 — Oktober 2012 ✽ losse nummers € 4,95
EXTRA DIK
Feestnummer
15 JAAR JM KLIK & WIN € 5000,- aan speelgoed
OPVOEDBLOOPERS (EN WIJSHEDEN)
van Bart Chabot, Bastiaan Ragas, Beatrijs Smulders, Jan Rot, Jochem van Gelder, Lydia Rood, Henk Schiffmacher en Manon Uphoff
RITALIN, ZORGPAPA’S, S, BAKFIETS
www.jmouders.nl
Waar werden we blij of verdrietig van?
SCHOKKENDE VERHALEN uit 15 jaar JM: hoe gaat het nu?
jm10 cover.indd 1
HOE ZIET DE WERELD ERUIT als je kind VOLWASSEN IS?
05-09-12 13:27
68 — Amber (28)
40
— Hier werden we blij of verdrietig van
‘Dit is het gezin dat ik altijd wilde’
108 — Familierapport ‘Iets meer structuur mag best’
93 — Zelfgemaakt Het vogelhuisje
15 JAAR J/M WAT IK NU WEET — Ooit interviewden we ze over hun opvoedstijl. Nu kijken ze terug: welke bloopers maakten ze en welke wijsheid deden ze op? BASTIAAN RAGAS 16 BEATRIJS SMULDERS 26 BART CHABOT 36 JAN ROT 46 MANON UPHOFF 58 HENK SCHIFFMACHER 76 LYDIA ROOD 98 JOCHEM VAN GELDER 106
DE WERELD IN 2027
30 Iedereen 24/7 online?
4
RITALIN, ZORGPAPA'S, BAKFIETS — Op opvoedingsgebied veranderde er veel in de afgelopen tijd. Waar zijn we blij mee - en waarmee iets minder blij? 40 TOEN EN NU — Jaren geleden vertelden zij hun bijzondere verhaal. We zochten ze nog een keer op. AGNES woonde in 2009 met man en kind in een tent. Staan haar idealen nog overeind? 62 SIMONE had in 2002 grote moeite met de adhd van haar 9-jarige zoon. Accepteert ze hem al zoals hij is? 66 AMBER was net 18 toen ze tien jaar geleden moeder werd van Tommy. Hoe ziet haar wereld er vandaag uit? 68
POSITIEF, SOCIAAL EN TOCH STRENG — Wat veranderde er in J/M sinds het eerste nummer? Wetenschapster Christien Brinkgreve begroef zich in onze jaargangen. 'De toon is en blijft positief.' 101
WE VIEREN FEEST KLIK & WIN — J/M is jarig en deelt uit Maak kans op fantastische prijzen t.w.v. 5000 euro!
44
SUPERTAART — Een wondertje van marsepein Tessa won onze taartbakwedstrijd met dit kunstwerk. Gauw aan de slag, want hier is het recept. 74
OKTOBER 2012
jm10 inhoud.indd 4
06-09-12 11:56
IN HO UD Oktober
46 — De opvoedblooper van Jan Rot
IEDERE MAAND BLIK IN DE TOEKOMST PATCHWORKGEZINNEN & POWERVROUWEN — Nederland in 2027 volgens hoogleraar demografie Jan Latten 'We gaan naar een matriarchale samenleving.' 18 24/7 ONLINE — Voorspellingen van social mediaexpert Jojanneke van den Bosch 'Over 15 jaar heeft iedereen overal toegang tot zijn eigen information cloud.' 30 ZO WORDT JE KIND GEZOND OUD — De visies van wetenschappers Kris Verburgh en Richard de Leth 'Suiker is even schadelijk als tabak en alcohol' 50
EXTRA DE LEUKSTE STEDENTRIPS — Aantrekkelijke aanbieding voor het hele gezin Reizen naar Berlijn, Parijs, Lille en Rotterdam Blijdorp 78
6
Familievragen – 5 gezinnen, 5 vragen 10 Nieuws Columns 29 Rocco Mooij 49 Steven Pont 39 Mijn puber en ik – Joyce en Manouk 79 Samen uit, samen thuis – boeken, uitjes, op de site, hebben, recept 91 Vet / moddervet – taart 93 Zelfgemaakt – vogelhuisje 96 Vraag het Tischa 108 Familierapport – Irene en Rogier 112 Leukste geintjes uit 15 jaar J/M 114 Volgende maand / colofon
OKTOBER 2012 5
jm10 inhoud.indd 5
06-09-12 11:56
BART CHABOT is dichter, schrijver en podiumdier. Hij is getrouwd met Yolanda van den Burg (arts).
16
OKTOBER 2012
jm10 Opvoedbloopers 1.indd 16
04-09-12 15:07
WAT IK NU WEET
DE OPVOEDWIJSHEID VAN… Bart Chabot (57), vader van Sebastiaan (22), Maurits (19), Splinter (16) en Storm (14)
‘JE MOET WETEN WAT ER SPEELT in de levens van je kinderen. Altijd’
‘H
eel zuur natuurlijk dat dan de periode dat het spannend wordt, qua kinderen, precies samenvalt met de periode waarin je ze ineens een stuk minder ziet. En dat is link, want hoe hou je zicht op je kinderen als ze hele dagen op school en weet-ik-waar zijn? Ik zeg: door samen te eten. ’s Morgens en ’s avonds. En dan niet als een FBI-inspecteur je kind ondervragen, maar gewoon belangstellend zijn. Ondertussen doe je ze op tijd op een sport, want in de tijd dat ze trainen kunnen ze in ieder geval niet in de stad rondslingeren en op de sportclub wordt een stuk minder gekloot dan in de koffieshop. En tot slot toon je… geduld.’
HAD BETER GEKUND: ‘Ik had misschien iets minder uitgesproken moeten zijn over, laten we zeggen, de genotsmiddelen. Want toen onze oudste Sebastiaan na de middelbare school anderhalf jaar naar Australië ging, heeft-ie daar zeg maar - niet alleen het plaatselijke Madurodam bezocht. Misschien, als ik de teugels ietsje eerder ietsje meer had laten vieren, dat-ie dan niet… Tegelijkertijd: je moet dat ook per kind bekijken. Wat dat betreft realiseer ik me terdege dat ook in de opvoeding geldt dat behaalde resultaten geen garantie voor de toekomst bieden.’ TEKST ANOUK HORSTHUIS FOTOGRAFIE JAQUELINE DE HAAS
OKTOBER 2012 17
jm10 Opvoedbloopers 1.indd 17
04-09-12 15:07
18
oktober 2012
jm10 toekomst 3.indd 18
04-09-12 14:42
Maatschappij
Hoe ziet de wereld eruit als jouw kind volwassen is?
Powervrouwen & patchworkgezinnen
Sanne belt vanuit haar auto met haar
ijskast. Ze wil weten hoeveel pils ze nog heeft. ‘Nog 6 stuks,’ vertelt haar koelkast. Of hij een bericht moet sturen naar de thuisservice om de rest straks te bezorgen. ‘Doe maar,’ seint Sanne terug. Op 27 november 2027 gaat ze trouwen. Met Sem, met wie ze al tien jaar samen is en die de vader van een van haar twee kinderen is. Ze bewonen met z’n vieren een statig herenhuis. Sanne knipoogt om de voordeur te openen en stapt naar binnen.
Tekst Anne Elzinga illustratie Deborah van der schaaf
oktober 2012 19
jm10 toekomst 3.indd 19
04-09-12 14:42
30
oktober 2012
jm10 toekomst 2.indd 30
05-09-12 11:37
Social media
Hoe ziet de wereld eruit als jouw kind volwassen is?
24/7 online
Het is 2027 Bram (22) ligt in zijn
zweefstoel. Op de linkerwand volgt hij met een half oog het nieuws, op de rechtermuur past hij met zijn virtual self verveeld een nieuwe spijkerbroek. Een zalvende stem vraagt of Bram wel weet dat er van zijn favoriete aftershave een goedkopere variant bestaat. ‘Geen interesse,’ zegt Bram te laat. De geur vult zijn kamer al. ‘Rechten, jaar 2, module 3a,’ zegt Bram, om de e-learning software te activeren voor zijn studie Rechten. Op dat moment verschijnt zijn moeders gezicht rechtsboven in beeld. ‘Bram? Ben je daar? Studeer je niet te hard, jongen? Wanneer was je voor het laatst buiten? Je logt toch nog wel om de dag een paar uur af? Bram...? Hoor je me?’ ‘Sluit mama,’ beveelt Bram. Zuchtend prikt hij in de lucht vraag 1 van paragraaf 2 open. Tekst Manja Gruson illustratie Deborah van der schaaf
oktober 2012 31
jm10 toekomst 2.indd 31
05-09-12 11:37
50
oktober 2012
jm10 toekomst 1.indd 50
04-09-12 15:28
Gezondheid
Hoe ziet de wereld eruit als jouw kind volwassen is?
Suiker, de witte sloper
18 september 2027 In de
Amerikaanse staat New Jersey heeft een 4-jarig jongetje gisteren op het kinderdagverblijf suikerlolly's uitgedeeld. Omdat de politie op het punt stond de 25-jarige John Sussman te betrappen op suikerbezit, besloot hij de lolly’s bij zijn zoontje in de tas te stoppen. Het kereltje deelde die vervolgens doodleuk met drie vriendjes op de kindercrèche. Een medewerkster zag een meisje de suikerbom in haar mond steken. De vrouw vertrouwde het niet en belde de politie. Bij het doorzoeken van het jasje van de kleuter trof de politie nog meer lolly’s aan. Tekst Marilse Eerkens illustratie Deborah van der schaaf
oktober 2012 51
jm10 toekomst 1.indd 51
04-09-12 15:28
40% korting
5x
voor € 15,-
Het abonnement stopt automatisch
Het enige opvoedblad voor 4-16 jaar, www.jmouders.nl
LAAT JE NIET GEK MAKEN
voor ouders
eindmusical SPORTDAG
avondvierdaagse
350 LEGOBLOKJES WASSEN
cadeautje voor de juf
MIJN ZOON ZIET OPA
RAPPORTBESPREKING
klas schoonmaken VOETBALTOERNOOI
EN DIE IS AL 10 JAAR DOOD
en nog veel meer
7
‘OOIT DOE IK EEN ROB DE NIJSJE’
OPLOSSINGEN VOOR DE JUNISTRESS
TWEELINGVADER HOWARD KOMPROE
Zo geef je ze zelfvertrouwen
DO’S EN DON’TS VAN COMPLIMENTJES
FACEBOOKEN OVER JE KIND
LEUK, MAAR OOK GEVAARLIJK
16e jaargang - nummer 6 - juni 2012 - losse nummers € 4,95
J-M_Juni_2012_DEF.indd 1
07-05-12 13:31
jm6 omslag.indd 1
09-05-12 11:44
5 redenen om nu een abonnement te nemen
1 J/M is eerlijk over opvoeden 2 J/M geeft betrouwbare informatie 3 J/M laat ouders zelf aan het woord 4 J/M geeft altijd praktische tips 5 Je krijgt korting op J/M cursussen, specials, in de webshop, gratis iPad app!
Zin in een J/M AbonneMent? GA nAAr www.jmouders.nl/abonnement of bel gratis 0800 - 02 20 660. Je ontvAnGt 5x J/M voor slecHts € 15,www.JMouders.nl/AbonneMentsvoorwAArden
jm10 werf proef.indd 60 JM_5v15.indd 60
06-09-12 13:49 12:55 05-09-12
Toen & Nu
Jaren geleden vertelden ze aan hun
bijzondere verhaal. Waarom Agnes in een tent leefde, Waarom Amber op haar 17e zwanger werd en Waarom Simone zoveel moeite had met haar zoon. Hoe gaat het nu met ze?
oktober 2012 61
jm10 Toen en Nu.indd 61
05-09-12 11:46
15 jaar opvoeden in
Positief, sociaal en toch wel streng Voor welke opvoeding staat J/M zelf eigenlijk? En is er de afgelopen 15 jaar veel aan veranderd? Met die vragen begroef wetenschapster Christien Brinkgreve zich in onze jaargangen. ‘De toon is en blijft positief: we doen het als ouders helemaal niet zo gek.’
oktober 2012 101
jm10 Christien Brinkgreve.indd 101
05-09-12 12:11
jm11 01 omslag november
10-10-2002
12:44
Pagina 1
EXTRA: VAN PEUTER NAAR KLEUTER VAKBLAD VOOR OUDERS
Als je kind tegenvalt 4 moeders vertellen
Slaaptekort versterkt ADHD
Verliefde puber ‘Bemoei je er niet mee!’
Kinderen recenseren: The Sound of Music
De beste software voor 4 tot 12+ Leerzaam & leuk
november 2002 nummer 11 jaargang 6 prijs N 3,75
jm10 01 omslag oktober
12-09-2002
15:12
Pagina 1
LOSLATEN? PUBERS IN HET VERKEER VAKBLAD VOOR OUDERS
Thuisonderwijs Eigenwijze ouders aan het woord
Kinderboeken Geen hype, maar ook heel leuk
Waakzaam oog Verdrinken gaat geruisloos
Space Expo Even een echte astronaut zijn
Gezin & Euro
Het plezier van een eigen tuintje
Hebben we nog grip op de knip? oktober 2002 nummer 10 jaargang 6 prijs N 3,75
jm03 01 voor
17-02-2003
14:32
Pagina 1
M A A R T
2 0 0 3
N U M M E R
3
J A A R G A N G
7
P R I J S
€ 4 , 2 5
Vakantiehuisje? Ruim aanbod op www.jmvakbladvoorouders.nl
VAKBLAD VOOR OUDERS
UÍT DIE TV! Zó doorbreekt u het zappatroon VADER SJOERD KUYPER ‘Cynisme is strijdig met opvoeden’ ADD & SCHOOL Niet kunnen of niet willen?
12 P LU S ‘HÉ MATTIE, FAWAKA?’ Alles over het puberjargon
VOORLICHTEN MEER DAN PRAATJE-PLAATJE
jm10_01 voorzijde
15-09-2003
10:38
Pagina 1
LESUITVAL? LAAT HET ONS WETEN
OP WWW.JMVAKBLADVOOROUDERS.NL
100.000 VAKBLAD VOOR OUDERS O K TO B E R 2 0 0 3 N U M M E R 10 J A A R G A N G 7 P R I J S € 3 , 9 5
BROKKENMAKERS
VADER BURNY BOS
‘Kindertv moet onder Volksgezondheid vallen’
12 P LU S
per jaar
Hét risico-overzicht plus anti-paniektips
RIJP voor wat?
Emotionele ontwikkeling
PUBERS&
discipline
WAAROM IS MAMA ZO MOE? Oppas nodig? Handige sites en tips 10E JAARGANG NUMMER 3 MAART 2006 LOSSE NUMMERS € 4,20
Verkouden Waarom ophalen beter is dan snuiten
Trend: geef kleuters weer een eigen school Kleinste slaapkamer met 2 x 2 is veel mogelijk
Schoonouders
Zó blijft ’t leuk
jm03 1 voorzijde.indd 1
102
Drie meter, ruim 150 nummers, meer dan 1500 pagina’s. De afgelopen maanden heb ik heel wat middagen in een zijkamertje naast de redactie jaargangen van J/M doorgenomen. Ik kreeg zicht op het ouderlijk geworstel met gezag en de veranderde inzichten in 15 jaar J/M. De voornaamste behoefte van ouders door de jaren heen is: geef ons houvast, om dat zelf ook de kinderen te kunnen bieden. De heldere regels van vroeger - rust, reinheid en regelmaat en gehoorzaamheid aan ouders - hebben plaatsgemaakt voor ruimere en vagere doeleinden als zelfontplooiing en geluk, die zich niet zo makkelijk in opvoedingsregels laten omzetten. En als ouders al regels weten waaraan ze zich willen houden, dan weten ze vaak niet goed hoe ze die moeten opleggen of afdwingen. Moeten ze daarover onderhandelen, of geeft dat juist weer te weinig van het broodnodige houvast? In de loop van de vijftien jaar J/M zie je grotere en kleinere verschuivingen. In de jaren negentig waren overleg en onderhandeling de toverwoorden, en aandacht voor de wensen van kinderen. Het was goed om hier ruimte aan te geven: niet meer die autoritaire en afstandelijke opvoeding. Het waren niet langer de ouders die bepaalden wat er moest gebeuren, dat ging nu in samenspraak. Maar in de loop van de tijd werd duidelijk dat dit onderhandelen oeverloze trekken begon te krijgen, dat kinderen te veel ruimte kregen en daarmee te weinig houvast. De boodschap verandert en er begint ongerustheid te klinken: krijgen we zo niet heel veel onbeteugelde kinderen die thuis en op school niet meer in het gareel passen? Ouders moeten strenger worden, bleek uit het J/M-opvoedonderzoek van 2007, en nog sterker uit het recente onderzoek van 2012. Dat geldt dan wel vooral voor andere ouders; over hun eigen opvoedpraktijken zijn de
opvoeders niet zo ontevreden, al zitten ze ook geregeld met de handen in het haar. Maar hoe word je strenger als je net ingesteld bent op ruimte geven en kinderen niets in de weg leggen? Hoe ontwikkel je een straffere opvoedingshand als zoveel uit handen is gegeven? Waar haal je gezag vandaan? Dat is en blijft in al die vijftien jaren een brandende vraag. Gehoorzaamheid aan God doet als antwoord niet meer mee, gehoorzaamheid aan vastliggende regels werkt ook niet meer, want wie moet die bepalen?
K
inderen moeten worden gestimuleerd om hun talenten te ontplooien, maar wat te doen als ze daar niets voor voelen? Je moet ze beschermen tegen alle mogelijke gevaren - de pedofiele badmeester, de digitale kinderlokker, verkeerde vrienden, overmatig computeren, te veel snoepen en ongezond eten - maar je mag er niet te veel bovenop zitten. Er klinken pleidooien voor een meer relaxte opvoedingshouding, maar rust je je kinderen dan wel goed genoeg toe voor een samenleving die harder wordt? Het is een gebied dat wemelt van de voetangels en klemmen, van de onmogelijke eisen en de verborgen verboden. De pedagogische eisen zijn zwaar, en staan soms op hinderlijk gespannen voet met elkaar. Kinderen moeten zich optimaal ontwikkelen, maar het liefst in een ontspannen sfeer waarin de dingen leuk zijn. Dwang en discipline hebben plaatsgemaakt voor wil en wens, de weg van de disciplinering is vervangen door die van de motivering. Maar
‘DISCIPLINE WERD WIL EN WENS’
09 02 06 12:16:42
OKTOBER 2012
jm10 Christien Brinkgreve.indd 102
05-09-12 13:58
Mijn zoon is veel te mager Is dat zorgelijk?
GEZOND ETEN HOE DOE JE DAT?
WAAROM KNUFFELEN NOG BELANGRIJKER IS DAN JE DENKT
SCHOOL
Uitblinken moet weer
Colofon HOOFDREDACTEUR Evert de Vos ARTDIRECTOR Céline van Gennep CHEF REDACTIE Monique Montanus REDACTIE Anne Elzinga, Irene de Groot (stagiaire), Manja Gruson en Stella Reydon(eindredacteur) WEBREDACTIE www.jmouders.nl Donato Ranzato SECRETARIAAT Jeannine Loman AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE René van Achteren, Christien Brinkgreve, Steven van Drie, Marilse Eerkens, Getty Images, Paul de Graaff, Jacqueline de Haas, Anouk Horsthuis, Marcel Hulspas, Roselie Kommers, Mark Mieras, Moker Ontwerp, Rocco Mooij, Tischa Neve, Wendy Panders, Steven Pont, Jinke Obbema, Isabella Roozendaal, Deborah van der Schaaf, Eva Schuurmans, Hapé Smeele, Studio 100% Laren, Robin Uitham, Rogier Veldman, Eveline Vink, Duco de Vries en Huib van Wersch. COVERFOTO Paul de Graaff MODELLEN Manja, Ole en Aram VISAGIE Futureface, Kim van der Veeke REDACTIEADRES Raamgracht 4, 1011 KK Amsterdam, tel. 020-551 84 06 Postbus 2813, 1000 CV, Amsterdam E-mail: redactie@jmouders.nl
SERVICE Een index van alle artikelen uit J/M staat op onze website. Voor vragen over het abonnement kun je terecht bij WPG Klantenservice, tel. 020-551 87 12, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam, jm.abonnement@weekbladpers.nl. Alle in artikelen vermelde prijzen zijn richtprijzen. De redactie behoudt zich het recht voor om niet te reageren op ongevraagd ingezonden artikelen. J/M VOOR OUDERS © 2012 J/M Weekbladpers Tijdschriften, ISSN 1875 - 1865 MARKETING Susanne de Koning, tel. 020-551 86 28 ADVERTENTIES www.weekbladpers.nl, media@weekbladpers.nl ACCOUNTMANAGERS Jos Heijmans, Arlette Schraa, Danny Tjaardstra en Judith Vis MEDIA-ORDER Nel Visscher, 020-551 85 42 AFDELINGSCOÖRDINATOR Gerda de Graaf, 020-551 85 38 fax 020-421 24 76 UITGAVE Weekbladpers Tijdschriften postbus 1050, 1000 BB Amsterdam. Tel. 020-551 87 11, www.wptonline.nl DIRECTIE Hylke van der Meer DRUK Corelio Printing BEZORGING TNT Post DISTRIBUTEUR Aldipress
ABONNEMENTEN
Abonnementsprijs € 48,50 (jaar, 11 nrs.), € 26,50 (half jaar). Europa (priority): € 81,10-, overig (priority): € 105,10. Bij betaling per acceptgiro geldt een toeslag van € 2,-. Voor het beëindigen van een abonnement geldt een opzegtermijn van één maand vóór afloop van de abonnementsperiode. Zonder wederopzegging worden abonnementen na de eerste abonnementsperiode omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd. Inning van het abonnementsgeld blijft gelijk aan de periode waarvoor het abonnement is aangegaan. Na omzetting van het abonnement naar onbepaalde tijd geldt een opzegtermijn van drie maanden vanaf de dag dat de opzegging J/M heeft bereikt. Eventueel te veel vooruitbetaald abonnementsgeld wordt automatisch teruggestort. Deze (nieuwe) voorwaarden gelden alleen voor abonnementen die na 1 december 2011 verlengd zijn. Abonnementen die reeds vóór 1 december 2011 verlengd zijn kunnen slechts aan het einde van de (nieuwe) abonnements-/betaalperiode worden beëindigd. Opzeggen kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Opzeggingen worden onzerzijds schriftelijk of per e-mail bevestigd. Vermeld bij opzegging altijd het adres waarop J/M bezorgd wordt. Zie ook www.jmouders.nl/abonnementsvoorwaarden. ONZE GEGEVENS: WPG Klantenservice, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam of jm.abonnement@weekbladpers.nl of tel. 020-551 87 12. SELFSERVICE: voor adreswijzigingen of klachten ga naar: www.jmouders.nl/selfservice (vooraf eenmalig registreren).
HAD IEDEREEN MAAR ADHD
DE GOUDEN KANTEN
J/M OP IPAD: € 3,99 per editie, gratis voor abonnees. Ga naar de app store of naar www.jmouders.nl/ ipad. J/M IS ER OOK OP CD-ROM en in elektronische vorm voor mensen met een leeshandicap. INLICHTINGEN: Dedicom, postbus 24, 5360 AA Grave, tel. 0486-486 486. Wij maken je erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van WPG Uitgevers BV. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door WPG Uitgevers BV, de verantwoordelijke voor deze gegevens. Persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementen administratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om je op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten van de verschillende WPGuitgeverijen, eventueel ook na beëindiging van je abonnement. Je kunt je gegevens opvragen en laten corrigeren of verwijderen door een kaartje te sturen naar: WPG Klantenservice, postbus 960, 1000 AZ Amsterdam of een e-mail aan jm.abonnement@weekbladpers.nl. Alle auteursrechten en databank-rechten t.a.v. de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij WeekbladpersTijdschriften c.q. de desbetreffende makers. Voor het overnemen, opslaan en verspreiden van (delen van) de inhoud en gebruik van de vormgeving, op welke wijze dan ook, dient vooraf schriftelijke toestemming te zijn verkregen van de uitgever. Aangesloten bij de groep Publiekstijdschriften van het Nederlands uitgeversverbond.
HET NOVEMBERNUMMER VAN J/M LIGT VANAF 18 OKTOBER IN DE WINKEL
jm10 volgende maand.indd 114
06-09-12 12:52