Positief coachen Voor langs de lijn en thuis Kind & werk Hoe overtuig je je baas? BP
Opvoeding Met vaders meer lol
Nicky Hofs:
‘Ik geef haar een kus voor elke wedstrijd’
Vaderspecial jm6 vader cover 1
29 04 10 10:04:47
Colofon
Door vaders meer lol
Hoofdredacteur Evert de Vos Artdirector Céline van Gennep Coördinatie & eindredactie Roselie Kommers Chef redactie Monique Montanus Technische realisatie Steven van Drie Webredacteur www.jmouders.nl Donato Ranzato Aan deze special werkten mee René van Achteren, Ditty Eimers, Anne Elzinga, Manja Gruson, Eline Hensen, Getty Images, Sasja Jansen, Studio Ping, Govert de Roos, Marcel van Roosmalen en Jeroen Siebelink. Ministerie voor Jeugd en Gezin: Marja Boll en Miranda Vroom Coverfoto Govert de Roos Redactie-adres Raamgracht 4, 1011 KK Amsterdam, tel. 020-551 84 06, E-mail: redactie@jmouders.nl Postadres: J/M voor Ouders, postbus 2813, 1000 CV Amsterdam Uitgever Femke Leemeijer Marketing Susanne de Koning tel: 020-551 86 28 Manager Sales Raymond van Kasterop Advertenties 020-551 85 38 Directie Karin van Gilst Druk Corelio Printing Bezorging TNT Post Distributeur Betapress J/M voor ouders met schoolgaande kinderen © 2010 J/M Weekbladpers Tijdschriften ISSN 1875 - 1865.
Op vaderdag glipt mijn vriendin het bed uit. Ik draai me nog eens om en hoor in de verte de geluiden van het naderende ontbijt. OpEvert de Vos is hoofdredacteur gewonden stemmen, de citruspers, bestek van J/M voor dat op de grond valt, de borden die op tafel Ouders. Hij woont samen met zijn worden gezet. Aan dit lekkere luieren komt vriendin, hun zoon van 14 en dochter een abrupt eind als mijn kinderen zich met van 12. hun volle gewicht op me werpen - hoeveel weegt een jongen van 14 tegenwoordig wel niet? De derde zondag in juni is in Nederland al sinds de jaren zestig een feestdag voor vaders, maar eigenlijk is deze viering pas sinds enkele jaren terecht. Er vindt namelijk op dit moment een ware vaderrevolutie plaats. Wij mannen gaan weliswaar nauwelijks minder werken, maar we nemen wel een grotere rol in de opvoeding op ons. Meer luiers verschonen en minder klaverjassen met vrienden, dat is de lijn. En weet u wat het leuke is? Moeders, kinderen en niet te vergeten de vaders zelf, vinden dit erg prettig. Er is zelfs steeds meer waardering voor de specifieke rol van vaders. Vaders zijn vaak minder bang waardoor kinderen meer experimenteren. Tegelijk trekken we wel scherpe grenzen als dingen echt niet mogen. Kinderen van actieve vaders zijn socialer en doen het ook nog beter op school. Natuurlijk doen we ook dingen niet goed. Langs de lijnen van het sportveld bijvoorbeeld maken we als coaches of supporters de grootste opvoedfouten. Vandaar ook deze special met vele goede raad. Maar laten we daar op zondagmorgen 20 juni niet aan denken. Tijdens dat jaarlijkse genietmoment vieren we onze successen.
Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorgroep Publiekstijdschriften van het Nederlands
Evert de Vos
uitgeversverbond.
Evert.de.vos@jmouders.nl
afgaande toestemming. Aangesloten bij de
http://twitter.com/evertdev Deze gratis vaderspecial wordt in een oplage van 200.000 ex. verspreid via Voetbal International en het opvoedblad J/M voor Ouders. Dit is mogelijk gemaakt door het ministerie voor Jeugd en Gezin.
2
jm6vader editorial inhoud 2
29 04 10 09:58:03
Inhoud
Voetballer & vader
‘Je kunt ze maar één keer groot zien worden’
Nicky Hofs: ’Ik doe heel veel met de kleine’
Zes redenen om niet alleen in het weekend voor je kind te zorgen
Praktisch: Samen eropuit Zeven tips!
Vader: onmisbaar in de opvoeding
Positief coachen: het werkt
Niet alleen jonge sporters hebben er baat bij; ook in de opvoeding werkt deze aanpak
Vaderspecial 2010
jm6vader editorial inhoud 3
Vaders, zoons en dochter:
Wat vinden ze van elkaar?
3
29 04 10 09:58:33
Positief coachen:
4
jm6 vader positief coachen 4
29 04 10 10:10:16
h
:
Tekst: Jeroen Siebelink | Fotografie: Getty Images
het werkt
Een donderspeech na een verloren wedstrijd werkt op jonge sporters averechts; positief coachen heeft een veel beter effect, weten succesvolle sportcoaches. En ook thuis scoort deze opvoedmethode. ’Ga op zoek naar de talenten van je kinderen.’
at een stel lamlendige gasten zijn jullie,’ grauwde een Ajaxjeugdtrainer in Daar Hoorden Zij Engelen Zingen, de voetbaldocumentaire uit 1999. De man had het tegen E-pupillen. In 2008 vroeg ik hoofd jeugdopleiding van Ajax, Jan Olde Riekerink, of hij inmiddels kennis had genomen van de stroming positief coachen. ‘Daarmee sluiten we de ogen voor hoe de voetbalwereld in elkaar zit,’ was zijn antwoord. ‘In het eerste elftal communiceren ze soms slecht. Daarop moeten we spelers voorbereiden. Hoe vroeger kinderen leren omgaan met kritiek, hoe beter. Wij, ex-profs, zijn daar ook niet slechter van geworden.’ Middenin een vraag - ik vroeg hoe je het beste uit sportieve kinderen haalt zonder ze te frustreren of te
‘W
Vaderspecial 2010
jm6 vader positief coachen 5
forceren - kapte hij het gesprek af en leidde me naar de deur. ‘Wie ga je nog meer interviewen?’ ‘Jonge spelers. En natuurlijk hun ouders.’ ‘Och jee. Dan krijg je alleen maar emotionele verhalen.’
Tegenstrijdigheden Nog meer dan op jonge spelers kijkt de klassieke sportcoach neer op ouders. Ouders krijgt de jeugdcoach er gratis bij. Lastige bemoeials, die hij steeds moet vertellen dat alleen hij de baas is langs de lijn. Zelfs een moderne handbalcoach als Ewald van Kouwen zegt dat hij ‘het liefst coach van een weeshuis is’. Van Kouwen verzorgt workshops over positief coachen. Zijn verlangen naar ‘spelers zonder ouders’ is niet alleen maar ironie. Te vaak in zijn bestaan als coach lie-
pen ouders hem voor de voeten. Winnen? Natuurlijk draait het daar om. Maar Van Kouwen begint er vlak voor een wedstrijd niet over. Over de uitslag moeten spelers zich geen zorgen maken, vindt hij. Hij spoort zijn team dan ook aan te doen waar ze goed in zijn. Daar hebben ze immers wél controle over. Vol zelfvertrouwen verlaten ze de kleedkamer. Terwijl ze het veld op lopen, dalen de aanmoedigingen van ouders op hen neer: ‘Wel winnen hè!’ ‘Naar voren,’ coacht Van Kouwen vervolgens een speler. ‘Naar achteren, naar achteren!’ coacht diens vader tegelijk. De jongen bevriest. Wat hij ook doet, hij krijgt hoe dan ook op zijn kop. Ouderavonden, ‘contracten’ met omgangsregels ‘binnen en buiten
5
29 04 10 10:10:20
de lijnen’ waaronder ouder en kind hun handtekening zetten, tienminutengesprekken. Het baat zelden. Wat wel? Ouders willen nu eenmaal het beste voor hun kind - of zichzelf. Van Kouwen geeft ze nu een eigen wedstrijdbespreking. Na de bespreking met zijn spelers roept hij de ouders de kleedkamer in en neemt hij ze mee in zijn coaching. ‘De grootste criticaster geef ik een taak: noteer alle schoten hoog en laag op doel.’
Cruyff-aspiraties Met een coach als Van Kouwen mag je als vader van een jonge sporter blij zijn. Hoewel positief coachen in opkomst is, vormen positieve coaches op de Hollandse sportvelden nog een minderheid. Niet dat al die kerels van de gestampte pot het slecht voor hebben met je kind. Het probleem zit dieper. Voetbal in clubverband is van oorsprong iets van volwassenen. Inmiddels is de jeugdafdeling bij veel verenigingen groter dan de
‘Het is beter je kind de dingen zelf te laten ervaren’ seniorenafdeling, maar het traditionele verenigingsbelang telt nog altijd. Identiteit, rivaliteit, kampioenschap, promoveren, doorselecteren, winnen; allemaal waarden die zwaar wegen voor volwassenen en die coaches ook hanteren voor de jeugd. Toch is de jeugdspeler geen kleine volwassene. Hij komt niet alleen om te winnen, hij komt ook om te bewegen, te proberen, te lachen. Helaas staat de klassieke coach niet alleen in zijn oudtestamentische winnaarsmentaliteit. Hij heeft jou, als vader van zijn speler langs de lijn, niet voor niets het zwijgen opgelegd. Hij voelt dat jij minstens zo erg bent als hij is. Zeker als jij ook hebt gevoetbald. Na al die zaterdagen vroeg op wil jij junior
Top 5 Positieve Coaches
1 2 3 4 5
Robert van Galen. Coachte Olympische dameswaterpoloteam niet op resultaat, wel op individuele taken Marc Lammers. Trainde gouden dameshockeyteam niet op wat slecht ging, wel op wat goed ging Foppe de Haan. Hielp Jong Oranje twee keer aan de EK-titel met veel persoonlijke aandacht Henk Gemser. Wenste schaatsers vlak voor toprace: ‘Veel plezier’ Cor van der Geest. Gaf toe dat hij een negatieve coach was. Werd vaak emotioneel tegen judozoon
wel eens vooruitgang zien boeken. ‘Vraag je af,’ zegt KNVB-opleider Corné Groenendijk, ‘of je werkelijk je Cruyff-aspiraties moet vertalen naar een kind.’ Het gaat er niet om wat het kind moet worden - maar om wat het nu is, vindt de KNVB Academie, broedplaats van vele initiatieven ter begeleiding van jonge voetballers en hun leiders. De voetbalbond hoopt dat óók die grauwe, autoritaire coach op een dag inziet dat het beter is het kind dingen zelf te laten ervaren, zelf te laten ontdekken. Wat hij moet geven is alleen begrip, warmte en zelfvertrouwen - een paar van zijn gewichtige voetballessen erbij is mooi meegenomen. Na weer een rondje langs wat harde koppen op de zaterdagse velden zuchten KNVB-opleiders soms: eigenlijk zijn moeders de beste coaches. ‘Welke trainer herinner jij je van vroeger?’ zegt Groenendijk. ‘Diegene van wie je zoveel leerde over voetballen? Of diegene die aardig en betrokken was?’
Onverwachte oplossingen Je coacht je kind zoals jij vroeger zelf bent gecoacht. Je voelt wel dat het soms beter kan, maar je houdt toch maar vast aan dat oude denkpatroon. Marc Lammers, de bekroonde bondscoach van de hockeydames, dacht lang: als we beter willen worden, moeten we werken aan dingen die niet goed gaan. Later ontdekte Lammers dat spelers die eigen ideeën mogen vormgeven, meer gemotiveerd zijn dan als de coach iets bedenkt. Toen hij vroeg aan zijn spelers hoe
6
jm6 vader positief coachen 6
29 04 10 10:10:23
Opvoedcoach Tischa Neve: ‘Geef je kind zelfvertrouwen’ ‘Veel coaches en sporttrainers wijzen kinderen er vooral op wat ze fout doen,’ reageert opvoedcoach Tischa Neve, ‘en ouders doen thuis vaak precies hetzelfde. Ze zijn voortdurend aan het verbieden of aanwijzingen aan het geven. “Dat kan jij beter!” of “Let nou een keer op!” Daar kunnen kinderen onzeker van worden en de sfeer in het gezin wordt er ook niet beter van. Neve, die bekend werd als gezinscoach in het tv-programma Schatjes, geeft ook workshops voor ouders op sportverenigingen. ‘Het is belangrijk dat ouders het goede voorbeeld geven en bijvoorbeeld niet voortdurend commentaar leveren op de scheidsrechter. Ouders zouden veel minder op winnen gefocust moeten zijn. Het gaat er uiteindelijk om dat je je kinderen sportief en respectvol met de tegenstander leert om te gaan. Wijs ze vooral op wat er goed gaat.’ Ook thuis is dit de beste aanpak, vindt Neve. ‘Geef gemeende complimenten voor wat ze al wel kun-
nen. Wees ook tevreden met je eigen rol als opvoeder, kijk wat je al bereikt hebt en besef dat je ook fouten mag maken.’ Elke ouder gaat wel eens uit zijn dak en dat is helemaal niet erg, benadrukt Neve. ‘Je moet als ouder ook grenzen aangeven, maar het wordt vervelend als je voortdurend aan het verbieden bent. Dan kom je in een negatieve spiraal terecht.’ Om ouders te helpen heeft Tischa Neve voor J/M de online cursus Positief Opvoeden ontwikkeld. Hierbij worden ouders twee weken per sms en e-mail begeleid, op een speciale site krijgen ze opdrachten en voorbeeldfilmpjes. ‘Allemaal heel praktisch. Je kunt de stof meteen op je kinderen toepassen.’ Door meer positieve aandacht te geven, gaan zowel ouder als kind zich beter voelen, is de overtuiging van Neve. ‘Ga op zoek naar de talenten van je kinderen, kijk wat ze goed kunnen en beleef daar samen plezier aan.’
Tischa Neve is opvoedcoach voor J/M. Ze schrijft daarnaast ook boeken en geeft workshops. Zie www.grootenklein.nl
ze hun strafcorner konden verbeteren, kwamen ze met het plan om één speler hard in het kunstgras te laten slaan zodat het opspattend water inlopende verdedigers verblindt. Wat een debiel idee, dacht Lammers, maar oké. In een belangrijke wedstrijd werd de variant een doorslaand succes. Sindsdien concentreert Lammers zich louter op het positieve. Hij zegt niet wat er slecht ging, maar vraagt hoe het beter kan - en luistert echt naar de antwoorden. Volgens Van Kouwen is dat de beste investering in een speler. Oók als ouders en club je
Vaderspecial 2010
jm6 vader positief coachen 7
afrekenen op het resultaat van de laatste wedstrijd. Maar de kinderen zelf dan? Zijn die niet minstens zo prestatiegericht als hun ouders? Wat als je jonge spelers vraagt in welke opstelling ze moeten spelen? Belandt dan de zwakste op de bank? ‘Kinderen komen met oplossin-
‘Eigenlijk zijn moeders de beste coaches’
gen waar ik zelf nooit aan heb gedacht,’ zegt Van Kouwen. ‘Elke dag leer ik van hen. Zetten ze toch het sukkeltje op de bank - dan is dat een reflex van thuis of een eerdere, negatieve coach.’
Oprechte complimenten In gedachten ziet Van Kouwen zijn vader langs de lijn staan. ‘Ik had het toch gezegd,’ voegde hij de kleine Ewald toe na een teleurstellende pot. ‘Ga niet steeds binnendoor maar ook eens buitenom.’ In de kleedkamer deed de coach het nog eens dunnetjes over. 7
29 04 10 10:10:32
Positief coachen voor vaders DE AVOND ERVOOR. De basis is zelfvertrouwen. Die bouw je op met aandacht en complimenten. ‘Pokon voor je kind,’ zegt handbalcoach Ewald van Kouwen. ‘Je demotiveert door vooraf allerlei opdrachten mee te geven. Dat doet de coach van je kind al meer dan genoeg. Jij bent er voor de geborgenheid.’
1
OP WEG NAAR DE CLUB. Positief coachen vraagt geduld. Maak duidelijke afspraken over wat wel en niet kan. Doet de coach dat niet, ligt daar voor jou als vader een taak. Wat doen we niet? Schelden op elkaar. Wat wel? Elkaar helpen. Laat je kind meedenken. Wanneer wordt dollen pesten? Pas op voor te veel regels. Ze zijn geen doel op zich. Leg uit waarom het belangrijk is dat hij iets niet mag, dan houdt hij zich daar sneller aan. Vraag of hij denkt zich eraan te kunnen houden. Als hij ja zegt, doet hij dat ook eerder.
2
IN DE KANTINE. Complimenten werken voor iedereen, daarbij is maatwerk nodig. ‘Ontdek persoonlijke drijfveren,’ zegt Van Kouwen. ‘De één komt voor gezelligheid, de ander omdat-ie naar FC Barcelona wil. Tegen die ene zeg je niet: “Jullie gaan goed hè, op de ranglijst?” Tegen de ander heeft het weinig zin te zeggen: “Gezellig dat we er weer zijn!”’ Signaleer je ongewenst gedrag? Negeer het zoveel mogelijk. Alles wat je aandacht geeft, groeit. Beloon het goede. Houdt het aan? Reageer anders dan verwacht. Is hij ‘alleen maar lastig’ maar pakte hij wel op tijd zijn tas? Goed gedaan! Geef een belangrijke taak, een verantwoordelijkheid. Creëer een band. Sluit een weddenschap: ik poets jouw kicksen als...
3
IN DE KLEEDKAMER. Vanaf hier neemt de coach het stokje over. Ben jij dat zelf? Dollen in de kleedkamer mag, maar zodra je het woord neemt, eis je stilte. ‘Lukt dat een speler niet, dan mist hij de bespreking,’ zegt Van Kouwen. ‘Vinden ze heel vervelend. Maar zet nooit iemand voor schut, behandel iedereen hetzelfde en altijd op dezelfde manier.’
4
Wees vooral enthousiast. Geef ze hoogstens één collectieve taak, spring niet van de hak op de tak. Coach in woord én beeld. IN DE RUST. Rust is rust. Natuurlijk moet er wel iets worden gezegd. Beter: gevraagd. Hoe vinden jullie dat het gaat? Wrijf dingen die fout gaan, niet in. Hebben ze zelf allang gezien. Wat kan er beter? Vul dat niet voor ze in. Die bal moet er wel in, hoor! Vergeet het scorebord. Blijf taakgericht coachen, juist bij achterstand. Blijf bovendien optimistisch.
5
IN DE KANTINE. Complimenten na afloop werken alleen als ze eerlijk en concreet zijn. Als je overdrijft, devalueren je woorden en kweek je prinsjes. Doet de coach hetzelfde, dan gaan talenten naast hun schoenen lopen. Of de coach applaudisseert allang niet meer voor een doelpunt, want dat spreekt vanzelf. Ook zo’n talentvolle speler snakt naar een schouderklopje.
6
WEER NAAR HUIS. Sluit de wedstrijddag altijd af met een goed gevoel. Bespreek geen technische details, daarvoor staan de oren niet meer open. Beloon wel bijzondere inzet. Benadruk positieve momenten, ook de teamprestatie. Stel open vragen. Niet: terecht toch dat de coach kritiek op jou had? Vraag: wat zei hij dan? Wat vond jij ervan? Toon onvoorwaardelijke liefde: ik hou toch wel van jou. Laat hem het verschil zien tussen coach en vader.
7
‘Het gaat er niet om wat het kind moet worden - maar om wat het nu is’
8
jm6 vader positief coachen 8
29 04 10 10:10:35
‘Wat een coach moet geven is begrip, warmte en zelfvertrouwen’
Toen Van Kouwen later zelf coach werd, nam hij zich voor kinderen te coachen op wat er goed gaat. Op wat ze zelf in de hand hebben. Nog elk seizoen houdt hij ze voor dat hij ze nooit op de kop geeft als ze techniek of tactiek verkeerd uitvoeren. Wél als ze te laat komen, de scheids uitschelden of de kantjes eraf lopen. Een spits die hoog overschiet? Die krijgt niet te horen: ‘Die bal moet er wel in, hoor!’ Van Kouwen bijt zijn tong af en zegt: ‘Goed
Vaderspecial 2010
jm6 vader positief coachen 9
vrijgelopen!’ Oprecht compliment, want die jongen wás goed gestart. Maar voor de nodige kritiek loopt hij vervolgens niet weg. Die verpakt hij - na afloop - in nóg een oprecht compliment. ‘Goed hard gewerkt! Buig de volgende keer je bovenlichaam meer over de bal.’ Nadat de kleine Ewald door zowel vader als coach was ingepeperd wat hij allemaal niet goed had gedaan, knuffelde zijn moeder hem in de kantine. ‘Ze zei: “Het komt al-
lemaal goed.” Maar ik dacht: mijn vader houdt alleen van mij als ik een doelpunt maak. Ik stopte met voetbal.’ Hij nam zich voor van ál zijn spelers te houden. Ongeacht de prestaties. ●
Het boek De Voetbalbelofte, Achter de Schermen van de Jeugdopleiding van Jeroen Siebelink is verkrijgbaar in boekhandel of via www.devoetbalbelofte.nl
9
29 04 10 10:10:50
900
jm6 NIEUW zorg en werk 10
Jeugd & Gezin en J/M special 2010
29 04 10 09:55:29
Tekst: Anne Elzinga | Illustratie: Studio Ping
Kind & werk
Hoe overtuig je je baas? Veel mannen willen het, lang niet iedereen doet het: werken én op een doordeweekse dag voor je kind zorgen. We zetten zes redenen op een rijtje om overstag te gaan. Het SIRE-spotje van de vader die alleen op zondag thuis is om het vlees te snijden, kan zo langzamerhand de archieven in. Zo’n vader willen de meeste Nederlandse mannen niet meer zijn. Er is meer in het leven dan een glanzende carrière en een dure lease-bak. Meer dan een derde van de mannen zegt evenveel tijd in de zorg voor de kinderen te stoppen als zijn vrouw. Veel anderen wíllen het; zij zijn zelfs bereid net zo vaak de toiletpot te boenen. Bijna de helft vindt dat kersverse vaders eigenlijk minder zouden moeten gaan werken. Een baan van vier dagen is volgens 40 procent van de Nederlanders ideaal. Als al deze mannen de daad bij het woord voegen, dan wemelt het op een doordeweekse dag in de supermarkt van de zorgvaders. Dat is niet zo. Bijna negen op de tien vaders met een kind onder de 18 jaar hebben een fulltime job en werken geen uur minder na de geboorte van hun eersteling. Niet dat ze liegen over hun behoefte om meer voor hun nageslacht te zorgen. Alleen bouwt slechts een klein deel (32 procent) dat als ‘taakcombineerder’* standaard in zijn arbeidspaVaderspecial 2010
jm6 NIEUW zorg en werk 11
troon in. Veruit de meesten vegen neuzen en soppen vloeren in hun vrije tijd. Met als gevolg dat vaders van nu het behoorlijk druk hebben. Weliswaar besteden hun vrouwen nog altijd bijna twee keer zoveel tijd aan onbetaalde arbeid, vaders zijn sinds 1990 thuis wél steeds meer gaan doen en moeders juist minder. De stress van een dubbele belasting is dan ook allang niet meer exclusief voor vrouwen weggelegd. Mannen willen misschien daarom wel minder werken (9 procent), thuis of op niet-standaard uren (35 procent en 30 procent) of ouderschapsverlof opnemen (11 procent). Dat dit er niet van komt, is een gemiste kans volgens Paul Lamers, Rogier Hentenaar en Sjoerd Haanstra, alle drie behorend tot de groeiende groep vaders die werk en gezin combineren. Zij zeggen: ‘Doen! Wees geen slaaf van je werk!’
De zes redenen
1
De tijd is rijp
Tien jaar geleden was het ondenkbaar dat een minister van Financiën openlijk zou toegeven zijn functie niet te kunnen - sterker nog: niet te wíllen - combineren met zijn vaderlijke plichten. ‘De grootste bedreiging voor mij om in alle opzichten een goede vader te kunnen zijn, is dat ik moet uitkijken dat ik niet altijd moe ben,’ zei Wouter Bos * Taakcombineerders zijn werknemers die per week minstens 12 uur besteden aan betaald werk en minstens 12 uur aan huishoudelijke en zorgtaken.
11
29 04 10 09:55:33
al eerder in het tijdschrift Margriet. Zijn beslissing om niet terug te keren in de politiek werd door vriend en vijand gerespecteerd. Nou is een driedubbele functie als minister, vice-premier én partijleider wel erg veel van het goede, maar doorgaans kan het wel, baan en privé combineren. Omdat steeds meer vrouwen werken, zodat pa niet meer als enige de huishoudkas hoeft te spekken (van 35 procent in 1987 naar 57 procent in 2007). Omdat er steeds meer wettelijke regelingen zijn, variërend van ouderschapsverlof tot de mogelijkheid structureel in deeltijd te werken. En omdat er steeds meer ‘gezinsvriendelijke’ werkgevers zijn, die het belang van een evenwichtige balans tussen werk en gezin onderkennen. ‘Vroeger zouden mannen als ik als sukkels gezien worden,’ meent Rogier Hentenaar. Maar nu vindt iedereen dat stoer en hip.
‘ Een baan van vier dagen is volgens 40 procent van de Nederlanders ideaal’
2
Waar een wil is, is een weg Er zijn verschillende manieren om werk en gezin te combineren. Tot je kind 8 is, kun je een tijdje ouderschapsverlof opnemen: je baas mag dat niet weigeren. En met een ziek kind kun je incidenteel aanspraak maken op zorgverlof, dat alleen in zwaarwegende gevallen afgewezen mag worden. Wil je structureler thuis zijn, dan is deeltijdwerk een optie. De papa-dag is het bekendst: één dag in de week vrij voor de kinderen. Maar het hóeft niet zo. Je kunt ook met je baas afspreken je werktijden af te stemmen op je zorgtaken. Bij bijna de helft van de werkgevers kan dat tegenwoordig. Rogier Hentenaar maakt daar gebruik van. Hij werkt 36 uur als journalist van een online vastgoedblad. Drie dagen per week brengt hij zijn zoons van 9 en 7 naar school en begint dan pas om half tien. Twee dagen werkt hij thuis en is dan ‘nog flexibeler’. Eventueel verloren uren haalt hij ’s avonds in. Thuiswerken, geld inruilen voor vrije tijd of extra verlof (boven de wettelijke regelingen) is maar bij ongeveer één op de vijf bedrijven mogelijk, en dan vooral bij grote niet-commerciële organisaties. Maar laat je daardoor niet afschrikken! Want onderzoek wijst uit dat zelfs in traditionele mannensectoren vaak wel informele en individuele afspraken te maken zijn, 12
jm6 NIEUW zorg en werk 12
29 04 10 09:55:37
ook al kent de baas (43 procent van de werkgevers) geen formele regeling. Bijvoorbeeld over af en toe een uurtje later beginnen en eindigen, zelfroosteren (zelf aangeven wanneer je wilt werken), telewerken of die vergadering voortaan vanuit huis doen. Anders moet je je vakantiedagen eraan opmaken (doet 13 procent).
3
Ze zijn maar één keer jong
Hét argument om gezinsman te worden. ‘Je kunt ze maar één keer groot zien worden en dat wilde ik niet zomaar voorbij laten gaan,’ zegt Sjoerd Haanstra (50), die 32 uur werkt en op ‘papa-dag’ voor zijn meiden van 10 en 16 zorgt. Je bent deel van hun leven, vult Haanstra aan. ‘Je weet wat ze doen, met welke problemen ze zitten.’ De mannen willen hun verantwoordelijkheid als vader nemen. En ze vinden het leuk, dat ook. Paul Lamers geeft ruiterlijk toe dat hij eigenlijk ook niet zo ambitieus is: zijn vrouw heeft betere carrièremogelijkheden. Vandaar dat zij voor rolwisseling gekozen hebben. Lamers werkt één dag in de week en zorgt verder voor zijn drie kinderen Sam (5), Gilles (3) en Nora (1).
4
Jij vaart er wel bij…
Hentenaar, Lamers en Haanstra geven hun leven als gezinsman een dikke 9. Ook de meeste andere zorgvaders willen niet meer terug naar de aloude tredmolen van veertig uur buffelen, blijkt uit onderzoek. En dat niet alleen
vanwege de hechtere band die ze met hun kinderen hebben. Het geeft ook een hoop vrijheid, zeker als het kroost wat ouder wordt. Het is lekker om je eigen tijd in te delen en je dag te beginnen met een kop koffie in een café. Natuurlijk zijn er ook nadelen. Onbegrip vanuit het bedrijf, minder salaris, voortdurend je grenzen moeten bewaken, het door elkaar lopen van werk en privé en de last van de dubbele verantwoordelijkheid (‘Je moet naast je werk eigenlijk altijd rekening houden met het thuisfront’), zijn er een paar. Maar toch, al met al is het een verrijking. De wereld is breder nu ze meerdere rollen vervullen: als man, opvoeder, luizenvader, werknemer en collega. En ondanks hun hectische leven hebben ze weinig last van conflicten tussen werk en gezin, concludeert Hilde Wierda in haar promotieonderzoek onder (hoogopgeleide) taakcombineerders.
5
…. en je vrouw en kinderen ook
Met een gezinsman in huis wordt de wens van veel vrouwen (80 procent) vervuld om de zorg voor kleine kinderen eerlijker te verdelen: thuiswerkers gaan meer aan hun kinderen én aan het huishouden doen. Maakt die toewijding de doorsnee vrouw al heel gelukkig, het feit dat zij nu meer tijd hebben voor hun eigen carrière zal die (42 procent) vrouwen die dolgraag iets meer willen werken (liefst 20-27 uur) meer dan welkom zijn. Tel daarbij op dat in tweezorg-gezinnen akkefietjes als wie nu weer de zieke baby van de crèche moet halen doorgaans makkelijker zijn op te lossen, en het
Stressloos werk en zorg combineren Hoe? Deeltijd ■ Afwijkende dagen of tijden ■ Vanuit huis werken ■ Ouderschapsverlof ■ Zorgverlof (langdurende zorg) ■ Zorgverlof bij kortdurende zorg* ■
Percentage werkende vaders dat het zo doet 15 % werkt minder dan 35 uur. 15 % 16 % 18 % van de mannen die er recht op hebben. 18 % 36 %.
*(vaak vakantieverlof of adv-dagen, minder vaak de kortdurend zorgverlof-regeling)
Vaderspecial 2010
jm6 NIEUW zorg en werk 13
13
29 04 10 09:55:40
Zó overtuig je je baas
1. Kleed je verzoek niet in als een gunst maar als een zakelijk voorstel waarvan beide partijen beter worden. 2. Weet wanneer je in je recht staat: ouderschaps-, kraam-, adoptie- of pleegzorg- en calamiteitenverloven mogen niet geweigerd worden. Een verzoek om zorgverlof of om deeltijdwerk kan alleen vanwege ‘zwaarwegende bedrijfsbelangen’ worden afgewezen 3. Stel eventueel een proefperiode voor (bijvoorbeeld de tijd van je ouderschapsverlof) 4. Wijs je baas op de aangetoonde voordelen: werkende vaders zijn loyaal aan het bedrijf, verzuimen minder, halen meer uren in dan ze vrij hebben, werken harder om te laten zien dat ze echt wel wat doen, zijn blijer met hun baan en zitten ‘beter in hun vel’. En ook het bedrijf gaat er op vooruit: productiever, minder verloop, een aantrekkelijker imago. 5. Verzeker hem dat veel van de gevreesde nadelen niet uitkomen. Collega’s zijn doorgaans niet jaloers, werkende vaders produceren eerder meer dan minder en zijn doorgaans niet minder bij hun werk betrokken. 6. Laat zien dat je flexibel bent en ’s avonds of op je vrije dag via de mail bereikbaar: het is een kwestie van geven en nemen 7. Overtuig hem ervan dat iedereen er beter van wordt als je minder hoeft te stressen over wie wanneer wat thuis doet. En dat er onder werktijd minder gezeur is over het regelen van privézaken.
wordt duidelijk waarom zo veel combivaders aangeven dat er thuis minder spanningen zijn. Dat vaders onmisbaar zijn in de opvoeding, weten alle pedagogen en psychologen. Paul merkt het iedere dag: ‘Ik denk dat het voor mijn kinderen zo slecht nog niet is. Ik wil niet denigrerend zijn, maar ik ben niet kapot van de manier waarop vrouwen kinderen opvoeden. Mannen staan heel anders in de opvoeding: directer, duidelijker.’
14
jm6 NIEUW zorg en werk 14
‘ Er zijn steeds meer wettelijke regelingen die het mogelijk maken baan en privé te combineren’
6
...en het werk wordt er ook nog leuker van
Taakcombineerders zijn tevreden werkers. Dat blijkt uit verschillende onderzoeken. Ze vinden hun werk leuker. Ze zijn blij die eindeloze files te kunnen omzeilen. Ze waarderen de vrijheid om hun eigen uren te kunnen indelen. De mogelijkheid om met uren te schuiven maakt ze productiever, zeggen collega-zorgvaders die hebben meegedraaid in papa-projecten bij een bank en twee waterschappen. Of je carrière eronder lijdt als je minder werkt, is onduidelijk. In ieder geval denken veel werknemers dat dit zo is, tenminste als je minder dan vier dagen werkt. Volgens het CBS hebben fulltime werkende mannen ruim twee keer zo vaak een leidinggevende functie als parttimers. Daar staan de ervaringen van 150 zorgvaders in 18 bedrijven tegenover: zij hebben niks gemerkt van nadelige gevolgen. Wie zegt trouwens dat je later de eventuele schade niet kunt inhalen? Sjoerd weet zeker van wel: ‘Carrières moeten tegenwoordig langer mee. Dan kun je het in die spitstijd waarin de kinderen jong zijn - zo tussen je 30e en je 40e - best iets minder full speed doen. Waarom zou je juist dan op je top moeten komen? We vergeten dat we dan nog wel 25 jaar door moeten!’ ●
Waar heb je als vader recht op? Vaders die (tijdelijk) minder willen gaan werken, vinden alle informatie op www.szw.nl. Klik op ‘arbeidsvoorwaarden’ en dan op ‘verlof en werktijd’. Bronnen De interviews met Paul Lamers, Rogier Henternaar en Sjoerd Haanstra (pseudoniem) zijn ontleend aan het onderzoek dat VanDoorneHuiskes en partners (2010) uitvoerden in opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin. Overige bronnen: Emancipatiemonitor 2008; Verdeelde Tijd, 2008; Onderzoek OSA 2009; Arbeid en zorg op de werkvloer, 2009; Onderzoek Universiteit Utrecht 2009.
Vaderspecial 2010
29 04 10 09:55:42
Vader & zoon
Tekst Sasja Jansen | Fotografie Eline Hensen
Jacques Hylkema
Rendel
‘Rendel is een heel leuke zoon. Hij is sociaal en staat positief in het leven. Alleen ten aanzien van school is hij soms iets te optimistisch. Hij haalt het schooljaar altijd net door de laatste twee maanden heel hard te werken. Dit jaar heb ik hem gezegd dat een vijf op zijn eerste rapport gecompenseerd moet zijn en dat hij bij twee vijven niet meer uit mag. Verder zit ik er niet veel achteraan. Hij moet zijn eigen verantwoordelijkheid leren dragen. We drummen soms samen, ik ga met hem mee naar de hockeyclub en soms gaan we samen even wat doen. Vinden we leuk. Gewoon even samen zijn. Dan hebben we ook altijd goede gesprekken. Hij is erg benieuwd naar wat mijn keuzes in het verleden zijn geweest. Of ik genoeg tijd voor hem heb? De balans werk en gezin is natuurlijk altijd lastig. Ik heb een erg leuke baan, maar die stopt op vrijdagmiddag. Het weekend is volledig voor het gezin.’
‘Mijn vader is… tja, dat is eigenlijk moeilijk te zeggen, hij is in alles leuk. Ik kan goed met hem praten. Iedereen heeft zijn geheimen, maar ik vertel hem bijna alles. Ik kan met hem lachen en hij komt, als het lukt, altijd naar mijn hockeywedstrijden kijken. Af en toe word ik een beetje moe van zijn gezeik over school. Toch is het goed dat hij me achter mijn broek zit. Hebben we even ruzie, daarna doe ik gewoon weer mijn best en komt alles weer goed. We doen best veel samen. Dat is fijn. We tafeltennissen, hebben goede gesprekken over van alles en nog wat, maar vooral over zijn werk. Dat interesseert ons allebei, dus dat is erg leuk om over te praten. Ik bewonder mijn vader zoals hij zijn werk doet. Later wil ik ook zo’n baan. Mijn vader besteedt veel tijd aan mij. Dat hoeft niet méér te worden, maar ook zeker niet minder!’
Jacques Hylkema (53) is fulltime directeur HRM. Hij is getrouwd met Jolanthe (49).Zij hebben vier kinderen: Carlijn (17), Rendel (16), Hidde (12) en Eva (10). Rendel zit in 4 vwo.
15
jm6 NIEUW zorg en werk 15
29 04 10 09:55:52
Tekst: Marcel van Roosmalen | Fotografie: Govert de Roos
Nicky Hofs:
voetballer & vader Nicky Hofs (26, Vitesse) wist al jong dat hij voetballer wilde worden. En vader. Samen met zijn vriendin Francis (25) en zijn dochtertje Quincy (6) woont hij in een vrijstaand huis in een nieuwbouwwijk in Arnhem. Voordat ze Quincy kregen, werkte Francis bij een drogisterij. Na zes jaar ‘thuis gezeten’ te hebben, begint ze binnenkort met haar zus een eigen zaak. Vanaf dat moment is Hofs voetballer en huisman.
Waarom krijgen voetballers zo jong kinderen? ‘Hoezo? Hoe oud krijgen andere mensen dan kinderen?’ Als ze 30, of nog ouder, zijn. ‘Wij waren 20 en 19. Dat is toch normaal? Ik heb altijd vader willen worden. Op een gegeven moment ga je samenwonen, toen heb ik gezegd: “Nou moet het er maar van komen.” We hadden wel een planning. Als ik straks stop met voetballen, heb ik nog tijd voor de kleine om leuke dingen te doen. Uitjes, uit eten, al die gezellige dingen waar je nu geen tijd voor hebt.’
Veranderde er veel toen je vader werd? ‘Toen Francis beviel, moest ik naar trainingskamp. Het was winterstop en we zouden ons in Turkije voorbereiden op de tweede seizoenshelft. De dag voor vertrek begonnen de weeën. Toen heb ik de club gebeld. Die zeiden ook: “Kom maar lekker een dagje later.” Na de geboorte ben ik gegaan. In het begin krijg je zoveel visite en verloskundigen en zo over de vloer, dat ik het niet zo erg vond om de eerste tien dagen er niet te zijn. Toen ik terugkwam, was Quincy al aardig gewend. Ik heb er geen last van gehad. Francis deed heel veel ’s nachts, dan hoefde ik er niet uit en kon ik gewoon mijn rust pakken. Ze stopte toen ook met werken. Ik moest natuurlijk veel trainen en ik vond het belangrijk dat er elke dag iemand voor de kleine was.’ Je gelooft niet in kinderopvang? ‘Niet echt, nee. Als wij niet kunnen, gaat ze naar mijn schoonouders. Die wonen op een kamp. Daar heeft ze ook veel vriendjes.’ Huilde Quincy veel? ‘Nee, ze is een heel lief kind. Ze is nooit huilerig of drammerig geweest.’
16
jm6 vader nicky hofs 16
29 04 10 09:59:26
Vaderspecial 2010
jm6 vader nicky hofs 17
17
29 04 10 09:59:30
Verwen je haar? ‘Wat is verwennen? Ik vind van niet. Andere mensen kijken daar anders tegenaan. Die zeggen: “D’r vader is een beroemde voetballer, die heeft hartstikke veel speelgoed.” Laat ik het zo zeggen: ze krijgt wel veel, maar ze weet ook dat dat niet normaal is.’ Wie kookt er? ‘Francis!’
‘Ik doe heel veel met de kleine. Bowlen, naar de speelzaal, laatst hebben we karate gedaan’
Ben je veranderd door het vaderschap? ‘Je wordt natuurlijk heel rustig. Je kunt niet elke dag zeggen: nu ga ik dit doen. Je moet er rekening mee houden. Ik doe heel veel met de kleine. Bowlen, naar de speelzaal, laatst hebben we karate gedaan. En ze zit nu op tennis. Dat doen we iedere dinsdag.’ Ben jij een strenge vader? ‘Naar mij luistert ze wel, ja. Beter dan naar Francis. Die geeft haar vaker gelijk. Die vindt het eerder zielig voor Quincy dan ik.’
Waarom is dat? ‘Ik heb het heus wel een keertje geprobeerd. Aardappeltjes, rode kool en sla. Dat heb ik toen verkloot. Ik kwam er gewoon niet uit. Francis kan dat gewoon veel beter. Die weet: je moet een beetje van dit en een beetje van dat doen. Francis kan heel lekker koken. Hele lekkere Indische nasi of hete kip. Meestal eten we trouwens gewoon Hollands. Binnenkort, als Francis met haar eigen zaak begint, is het de bedoeling dat ik voor het eten ga zorgen. Mijn schoonmoeder gaat me begeleiden. Ik heb er wel zin in.’ Wat hoop je Quincy mee te geven als vader? ‘Eerlijk zijn. Dat je hard moet werken voor je geld. Ik vind het belangrijk dat ze weet dat het niet normaal is dat je alles krijgt. Dus ik zeg: werken voor je geld... eh... werken voor je speelgoed.’ Wat vindt ze ervan dat jij voetballer bent? ‘Geweldig! Voor de wedstrijd gaat ze mee het veld op. Ze is er
18
jm6 vader nicky hofs 18
29 04 10 09:59:42
‘Voor elke wedstrijd geef ik haar een kus. Dat brengt geluk’ altijd bij. Voor elke wedstrijd geef ik haar een kus. Dat brengt geluk. Ze kent ook alle liedjes die ze in het stadion zingen. Zoals: “Geel en zwart zijn onze kleuren.” Dat komt ze ook wel eens in de kleedkamer zingen. Jammer genoeg zijn er ook randverschijnselen. De dag voor de belangrijke wedstrijd tegen NEC uit Nijmegen hadden supporters van de tegenpartij ’s nachts een varkenskop voor ons huis gelegd. Die heeft ze toen zien liggen en daar is ze erg van geschrokken. Ze slaapt nog steeds tussen mij en Francis in het grote bed. Ik denk dat het komt omdat ze toen zo geschrokken is. Als ik “NEC” tegen haar zeg, trekt ze een vies gezicht en zegt ze “Bleeeeh”.’
ten en dan is het klaar. Dan gooit ze het weg. Francis is bezig om haar daarin te trainen.’ Waar gaan jullie naartoe op vakantie? ‘Meestal all-inclusive. Francis wil altijd dat we met z’n drietjes gaan, maar ik vind het leuker met een groep. Met vrienden of familie, zodat je er ook nog dingen naast kunt doen. Een paar jaar geleden zijn we naar Mexico geweest. Daar heeft Quincy het nu nog over. Je zag daar elke ochtend aapjes in de bomen. Ze is toen ook met dolfijnen wezen zwemmen en paardje gaan rijden. Ze was toen nog jong, maar ze weet zich er alles nog van te herinneren.’
Wat zijn haar hobby’s? ‘Ze kijkt heel veel tv. Meestal naar Veronica of MTV-channel. Ze komt binnen, pakt de afstandsbediening en zet de tv aan. Daarna verstopt ze de afstandsbediening zodat wij ’m niet meer kunnen vinden.’
Is ze wel eens lastig als ze haar zin niet krijgt? ‘Nou, ze is wel echt een dametje met van die vrouwendingen. Ik heb geen last van haar, maar ze heeft wel haar momentjes. Dat ze een beetje kattig en chagrijnig is. Als ik daar wat van zeg, luistert ze wel. Naar Francis luistert ze minder.’
Heeft ze al een eigen tv? ‘Ja, maar ze wil altijd beneden kijken. Meestal ga ik er dan wel bij liggen.’
Baalt Francis daarvan? ‘Die denkt soms dat we onder één hoedje spelen.’
Je ligt erbij? ‘Ja, dan ga ik ernaast liggen.’
Was het wennen voor haar toen jullie naar een villawijk verhuisden? ‘In het begin wel. Op het kamp en in de buurt waar ik vandaan kom, speelden altijd veel kinderen op straat. Dat heb je hier helemaal
Doen jullie ook nog andere dingen? ‘Quincy heeft weinig geduld. Bij een tekening pakt ze drie kleurstifVaderspecial 2010
jm6 vader nicky hofs 19
niet. In het begin zaten we ook nog heel veel bij mijn schoonouders op het kamp. Toen had Quincy hier nog geen sociaal leven opgebouwd. Nu komen er vaak kinderen spelen van school. Ze is een heel open kind. Ze houdt ook van aandacht. Haar neefje op het kamp heeft een blokhut, waarin een cafeetje is gemaakt. Dan gaat Quincy op een kruk staan om te zingen. Daar houdt ze dan nooit meer mee op. Ze vindt het leuk als iedereen haar kan zien.’ Hoe zie je de toekomst? ‘Leuk! Ik denk dat alles goed zal gaan. Ook in de puberteit en zo. Want zolang ze hier bij ons woont, zijn wij de baas.’ ● 19
29 04 10 09:59:50
Vader onmisbaar in de opvoeding 20
jm6 vader de rol van vader 20
29 04 10 09:56:35
Tekst: Ditty Eimers | Fotografie: Getty Images
De rol van de vader is van grotere invloed op de ontwikkeling van het kind, dan tot nu toe werd aangenomen. En: de positieve effecten gelden niet alleen zonen, maar ook dochters.
D
e Nederlandse man brengt zijn kinderen naar zwemles, verzet zonder gêne een vergadering vanwege een schooluitje en begint tijdens etentjes net zo makkelijk over de driftbuien van zijn dochter als over de kansen van Nederland op het WK. In zijn vrije tijd paradeert hij trots achter de kinderwagen. Liefst een hypermodern karretje mét boordcomputer natuurlijk, maar hij loopt er toch maar. En daar moeten we blij mee zijn, want uit allerlei onderzoeken blijkt dat kinderen het beter doen als ze een betrokken vader hebben die meer tijd met ze doorbrengt dan de tien minuten na zijn werk.
PURE WINST De ‘vaderrevolutie’ die zich in Nederland voltrekt, is pure winst. Voor vaders zelf, die straks niet hoeven te verzuchten dat ze de mooiste jaren van hun kinderen hebben gemist. Voor moeders, die zich zonder zorgen over het thuisfront ook buitenshuis kunnen ontwikkelen. En vooral voor onze kinderen. ‘Kinderen zijn het beste af, als ze met mannelijke én vrouwelijke opvoedstijlen te maken krijgen,’ zegt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont. ‘Ooit een moeder gezien die haar baby in de lucht gooit en opvangt, waarna ze samen in een deuk liggen? Dat is typisch iets van vaders.’ Dat vinden kinderen ook, zo blijkt uit een onderzoek dat het Verwey-Jonker Instituut deed in opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin
‘Als ouder kies je de stijl die bij je past en bied je tegenwicht aan de ander’
Vaderspecial 2010
jm6 vader de rol van vader 21
21
29 04 10 09:56:41
over hoe kinderen van 6-18 jaar hun eigen opvoeding beoordelen. 63 Procent van de ondervraagde kinderen onder de 12 zei dat hun vader meer met hen stoeit dan hun moeder. Pont: ‘Grof gezegd vertegenwoordigen moeders de beschermende binnenwereld en vaders de eisende buitenwereld. Ze dagen hun kind uit om net een stapje verder te gaan dan het durft. Als een kind een gat in zijn knie valt, snelt mama toe om het af te zoenen. Terwijl papa zegt: “Sta op, geef die bal een knal!”’ Amerikaans onderzoek bevestigt dat. Vaders zijn in hun communicatie met hun kinderen meer direct, vragen meer ‘w-vragen’ (wie, waar, wat, wanneer en waarom), refereren meer aan dingen die eerder gebeurd zijn en vragen meer naar verklaringen. Hierdoor wordt de vader door sommigen ook wel gezien als een brug naar de sociale wereld buiten het gezin.
‘Meisjes met een zorgzame vader hebben meer zelfvertrouwen’
BESCHERMEN O F U I T D A G E N Tegelijkertijd zijn vaders ook strenger, vindt 41 procent van de door het Verwey-Jonker Instituut ondervraagde kinderen, terwijl 54 procent het vaakst door zijn moeder zegt te worden getroost. ‘Moeders houden meer rekening met de eigenschappen van hun kind,’ zegt hoogleraar pedagogiek Louis Tavecchio van de universiteit van Amsterdam. Ze zeggen bijvoorbeeld: “Kees heeft watervrees. Je kunt niet van hem vragen dat hij van de duikplank afspringt.” Vaders zeggen: “Ik vang je op als het misgaat, maar je moet nu wel springen!” Doordat vaders veiligheid bieden, maar hun kinderen tegelijk stimuleren hun grenzen te verleggen, spelen ze een belangrijke rol bij het voorkomen van sociale angst, blijkt uit onderzoek. Tavecchio: ‘Bange vaders maken bange kinderen. Of de moeder angstig is, heeft minder invloed. Zij is degene die vooral beschermend is.’ De ene benadering is niet beter dan de andere, maar een kind vaart er wel bij als het wordt beschermd én uitgedaagd. Daarmee is niet gezegd dat alle individuele vaders hun kind de buitenwereld in schoppen, 22
jm6 vader de rol van vader 22
terwijl de moeders vooral bescherming en begrip bieden. Pont: ‘Het kan ook best omgekeerd zijn. Als ouder kies je de stijl die bij je past en je biedt tegenwicht aan de ander. Is de een meer invoelend en voorzichtig, dan zal de ander haast onbewust kiezen voor de rol van stimulerende, uitdagende opvoeder.’
ROLMODEL Lange tijd was de vader afwezig in wetenschappelijk onderzoek over opvoeden. ‘Bij onderzoek over de rol van ouders werd haast automatisch naar moeders gekeken. De vader was hooguit een voetnoot,’ zegt Tavecchio. Dat had te maken met de sterke, uit de Verenigde Staten overgewaaide moederschapscultuur, maar ook met meer banale zaken: ‘Veel onderzoek in gezinnen vond overdag plaats, als vaders op hun werk zaten. Onderzoeksresultaten die duidden op een unieke rol van vaders in de opvoeding, werden afgedaan als uitzondering. Daardoor hadden veel vaders geen benul van hun rol.’ Tavecchio was in Nederland een van de eerste pedagogen die wees op het belang van opvoedende, zorgzame vaders in gewone gezinnen. Vooral voor jongens. Jongens zijn nu eenmaal anders dan meisjes. Ze zijn beweeglijker, onderzoeken meer en vertonen meer risicovol gedrag. Ze leren door dingen te doen, door te ontdekken. Tavecchio: ‘Juist vaders stimuleren dat: ze spelen op een meer uitbundige, creatieve manier met hun kinderen dan moeders.’ Dat is des te belangrijker omdat jongens in de buitenwereld steeds minder mannen om zich heen hebben. Leidsters in de kinderopvang zijn voor 95 procent vrouw. In het basisonderwijs verdwijnt de meester in rap tempo: nog maar 20 procent van de leerkrachten is man. Jongens krijgen steeds meer te maken met de vrouwelijke aanpak. Tavecchio: ‘Jongens ontberen op school een rolmodel, van wie ze kunnen leren hoe ze zich als man moeten gedragen. Ze krijgen in de klas
‘Jongens die zonder vader opgroeien, roken en drinken meer ’
Vaderspecial 2010
29 04 10 09:56:46
‘Laat vader lekker vaderen, op zijn eigen manier’ 23
jm6 vader de rol van vader 23
29 04 10 09:56:53
Tips van Steven Pont: Probeer vanaf het begin een band met je kind op te bouwen. Wacht niet tot het tegen een bal aan kan trappen. ● Een goede band opbouwen kost tijd. Zeker in de eerste jaren staat kwantiteit gelijk aan kwaliteit. ● Je kunt je kinderen veel meegeven door iedere week iets spannends met ze te doen. Als je vaker aanwezig bent, kun je ook reageren op hun dagelijkse behoeftes. Dat is cruciaal voor het ontstaan van betrokkenheid. ● Doe het op je eigen manier. Trek je niets aan van moeders die het zogenaamd beter weten. ● Zegt je vrouw dat je je kind meer moet knuffelen? Bedenk dat stoeien ook een manier van knuffelen is, op zijn ‘vaders’. ●
wel meer aandacht dan meisjes, maar die aandacht is voor 80 procent negatief: niet stoer of gevaarlijk doen, niet vechten maar conflicten uitpraten, stilzitten, luisteren. Die stroom van terechtwijzingen frustreert jongens en kan tot lastig gedrag leiden.’ Uit buitenlands onderzoek blijkt dat zoons van een zorgende vader minder moeite hebben zich aan de regels te houden, hun (seksuele) impulsen beter beheersen en beter op school presteren. Jongens die zonder vader opgroeien, vertonen meer machogedrag, lopen vaker weg van huis, gebruiken vaker drugs en roken en drinken meer. Hoe zit het met dochters? Tavecchio: ‘Voor hen is de vader geen rolmodel, maar net als zonen gedijen zij beter met een zorgzame vader in de buurt. Ze hebben meer zelfvertrouwen en leveren betere schoolprestaties. Verder leren meisjes van hun vader hoe ze met jongens en mannen om moeten gaan.’ Pont wijst ook op de rol van de vader in de puberteit: ‘Vaak is dat een fase waarin dochters met hun moeder botsen. De vader kan voor lucht zorgen en voorkomen dat moeder en dochter te 24
jm6 vader de rol van vader 24
veel op elkaars nek zitten.’ Natuurlijk moet vader wel zijn plaats weten in de delicate periode dat dochterlief de badkamer barricadeert. Pont: ‘De kunst is om betrokken te blijven en tegelijk gepaste afstand houden.’
K WA L I T E I T O F K WA N T I T E I T ? Een prangende vraag die steeds meer vaders - aan de keukentafel maar ook in tv-programma’s als Pauw & Witteman - moeten beantwoorden, is of goed vaderschap samengaat met een drukke werkweek. Succesvolle mannen met overvolle agenda’s prevelen graag iets over quality time. Veel drukke vaders slagen er inderdaad in om in weinig tijd maximaal te scoren bij hun kinderen. Hun schaarse vrije uurtjes besteden ze vooral aan spelletjes en samen dingen ondernemen. Tavecchio: ‘Zeker bij oudere kinderen is de kwaliteit van het contact tussen vaders en kinderen belangrijker dan de frequentie. Waarschijnlijk heeft dat te maken met de huidige taakverdeling tussen vaders en moeders, waarin de moeder meer de stabiele factor op de achtergrond is. Als de vader twee keer per week iets spannends doet, zijn stem verheft of op een cruciaal moment een knoop doorhakt, kan hij net zoveel impact hebben als de moeder, die zich veel meer met de kinderen bemoeit.’ Dat is echter geen excuus waar drukbezette vaders zich achter kunnen verschuilen, vindt Tavecchio: ’Voor een goede band is meer nodig dan een uurtje stoeien op zaterdagochtend.’ Pont: ‘De basis wordt in de eerste jaren gelegd. En juist in die jaren geldt: kwaliteit is kwantiteit.’ Wie wacht tot zijn kinderen ‘iets leuks terug kunnen doen’, loopt kans er op een dag achter te komen dat hij ‘een ‘toerist’ in zijn eigen gezin is geworden, zoals Martin Bril in zijn boek Vaders en dochters spijtig constateerde. Pont: ‘Vaders beginnen met een achterstand van negen maanden. Zij moeten hun eigen manier vinden om een relatie met hun kind op te bouwen. Laat vader lekker vaderen, op zijn eigen manier. Verwacht vooral niet dat hij een tweede moeder wordt.’ ● Vaderspecial 2010
29 04 10 09:56:58
Vader & dochter
Tekst Sasja Jansen | Fotografie Eline Hensen
Leo Cheng
Christine
‘Christientje is levendig en leergierig, maar ze maakt ook lawaai. Ze praat veel, maar ik erger me nooit aan haar. Wat we samen doen? Ik zie haar elke dag. Na school komt ze naar de zaak. Ik help haar met huiswerk, maar vertel haar ook allerlei dingen die zij niet op school krijgt. Algemene ontwikkeling is belangrijk. Ik geef antwoord op al haar vragen en leer haar veel, maar ik leer ook van haar. Kinderen hebben vaak een verrassende kijk op de dingen. Zij laat mij zien dat je ook anders kunt kijken. Christientje hoeft alleen haar kleren te vouwen en op te ruimen, maar er is ook niet veel te doen in huis. We zijn altijd in de winkel en komen alleen thuis om te slapen. Eén dag in de week zijn we thuis. Dan koken en wassen we. Ik doe de tuin en maak samen met mijn moeder en mijn vrouw het huis schoon. Ik ben een modern opgevoede Chinees; een ouderwetse Chinese man doet niet veel in huis.’
‘Ik heb een heel leuke en lieve vader. Als hij naar de groothandel gaat, koopt hij altijd kaasstengels voor me. Als ik niet naar school hoef, mag ik soms met hem mee. Mijn vader werkt heel veel en heel hard. Hij heeft dus niet zo veel tijd voor mij. Soms gaan we naar de bioscoop, maar het zou fijn zijn als hij meer tijd zou hebben om leuke dingen met me te doen. Ik ben echt heel trots op mijn vader, omdat hij zoveel weet. Ik leer een heleboel van hem. Rekenen, taal en woordenschat. Hij zorgt voor cd-roms, waarmee ik kan oefenen. Het is fijn dat hij dit doet, want ik wil heel graag leren. Na school ben ik altijd in de zaak. Rond negen uur brengt mijn vader ons naar huis en zorgt ervoor dat we naar bed gaan. Meestal doen moeders dit, maar ik vind het niet raar dat hij het doet. Het is juist leuk. Later op de avond gaat hij dan mijn moeder ophalen.’
Leo Cheng (53) is horecaondernemer. Samen met zijn vrouw Ayin Cheng Zhang (42) werkt hij fulltime in hun eigen zaak. Zij hebben drie dochters: Dana (13), Christine (8) en Yade (4). Christine zit in groep 4 van de basisschool.
25
jm6 vader de rol van vader 25
29 04 10 09:57:07
Tekst Manja Gruson
De leukste uitjes voor vader en kind Keten & klussen 28 mei t/m 5 aug. Villa Zebra bouwstad, Rotterdam (4-12) In het kindermuseum voor beeldende kunst op de Kop van Zuid kunnen ouders en kinderen zich uitleven in maar liefst zeven bouwplaatsen. Ook om in de gaten te houden: het Villazebra Tour de France-viparrangement in juli. ● www.villazebra.nl
Pek ende veren!
Keten & klussen
3 en 4 juli Belegering kasteel Doorwerth (AL) Het jaar 1493. Een middeleeuws belegeringskamp. Tenten en kookpotten, de geur van kruid, ruige mannen met helmen, lansen en speren. De manschappen van hertog Karel van Gelre maken zich op om kasteel Doorwerth te bestormen. Het zijn acteurs die de geschiedenis naspelen. Spannend! Info 026-33 97 406 of ● www.mooigelderland.nl
Zomertheater Locatievoorstelling Hoera, een kind (10+) Theatergroep Max. Een baby met het lijf van een volwassene, en een 9-jarig meisje dat thuis de meest volwassene is... Dit absurdistische, beeldende theaterstuk met veel muziek en weinig taal, wordt op drie zomerfestivals gespeeld in: Delft (juni) ● www.mooiweerspelen.nl, Rotterdam (juni) ● www.deparade.nl en Amsterdam (juli). ● www.overhetij.nl Pek ende veren!
De boom in! Klimpark Funforest in Amsterdam en Venlo (5+) Voor het echte Tarzangevoel: in deze klimbossen verplaatsen jullie je 4 tot 8 meter boven de grond van de ene boom naar de andere via een evenwichtsbalk, een wiebelbrug of tokkelbaan. Iedereen gaat in een gordel. Er zijn acht routes op verschillende niveaus. ● www.funforest.nl
Heksen en zwaarden Zomertheater
19 en 20 juni 2e Archeon Midzomerfair Alphen a/d Rijn (AL) Het historische buitenluchtmuseum Archeon is een weekend lang omgebouwd tot Fantasy & Gothicmarkt. Met: demonstraties van Live Action Role Playing-groepen (volwassen mannen verkleed als trollen), demonstraties zwaardvechten, concerten, spellentoernooien en nog veel meer in de sfeer van vampiers, draken en tovenaars. ● www.archeon.nl
Formule 1
Heksen en zwaarden
t/m 16 januari 2011 Museon Den Haag (4+) Twee opwindende nieuwe interactieve tentoonstellingen in dit museum voor cultuur en wetenschap; De wereld van de scheepvaart en Speed, Techniek in de autosport. Test in een simulator of je geschikt bent voor het beroep autocoureur, leer alles over de natuurkunde van de aërodynamica en overleef een schipbreuk. Plus: de IMAX film Super Speedway in het ernaast gelegen Omniversum. ● www.museon.nl
Mannenweekend
Mannenweekend
26
jm6 vader uitjes 26
11, 12 juni, 9, 10 juli Veluwe, ouderenkindweekenden van Stichting Veluwekids Kanovaren en kruisboogschieten met je zoon of dochter, en feedback krijgen van een professioneel coach over hoe je nog leuker met je kind om kunt gaan. ’s Avonds bij het kampvuur met andere vaders ervaringen uitwisselen; dat is de originele insteek van de Vader en zoon- of Vader en dochterweekenden van de Stichting Veluwekids. ● www.vaderenzoon.nl Vaderspecial 2010
29 04 10 09:54:40
Vader & zoon
Tekst Sasja Jansen | Fotografie Eline Hensen
Frank Barendse
Luca
‘Luca is een lief en sociaal mannetje, heel creatief en altijd vrolijk. Natuurlijk heeft hij zijn buien, hij kan soms een beetje doordrammen, maar ik erger me eigenlijk nooit aan hem. Ik probeer altijd naar zijn voetballen te gaan. We maken soms muziek, hij op de piano en ik op de gitaar. En we knutselen: Games Workshop, fantasiefiguurtjes beschilderen of we bouwen een vliegtuigje. Ik besteed veel aandacht aan de jongens. Dat is een bewuste keuze. Een paar jaar geleden heb ik mijn leven zo ingedeeld dat ik meer tijd voor ze kreeg. Bijvoorbeeld door op vrijdagavond niet meer met mijn vrienden te gaan voetballen. Als je veel optrekt met je kinderen, krijg je ook meer te horen over de dingen die hen bezighouden. Luca is open en praat over alles. Soms zegt hij iets tegen mij waarvan ik denk dat hij dat niet tegen Clementine zegt. Mannen onder elkaar. Dan gaat hij ineens ook heel laag en serieus praten. Geweldig!’
‘Mijn vader is heel leuk. Hij is niet al te serieus, zorgt goed voor ons en neemt ons overal mee naar toe. Hij doet alles wat moeders ook doen. Koken, afruimen, afwassen, kleren klaarleggen en de afwasmachine aanzetten. Hij probeert het in ieder geval zo veel mogelijk te doen, want hij is ook vaak weg. Waaraan ik me kan ergeren? Soms als ik wil stoeien, zeurt hij over pijn in zijn rug. Gaat hij zich aanstellen. Heel jammer. En soms gelooft hij me niet meteen als ik iets zeg. Ook heel jammer, maar dat gebeurt gelukkig niet vaak. Mijn vader doet veel met mijn broers en mij. Gelukkig doet hij ook dingen alleen met mij. We doen genoeg samen, toch zou ik willen dat hij vaker thuis is, bij mij is. Mijn vader is mijn grote voorbeeld. Als ik later een gezin heb, ga ik het precies zo doen. Alleen neem ik een ander beroep. Ik word architect.’
Frank Barendse (47) is fulltime managing director. Hij is getrouwd met Clementine (45, werkt 30 uur als communicatietrainer). Zij hebben drie zoons: Sem (14), Luca (13) en Noah (9), Luca zit in een havo/ vwo brugklas.
J/M Vaderspecial 2010
jm6 vader uitjes 27
900
29 04 10 09:54:49
Stem mee op www.opvoeddebat.nl Vaders zijn net zo belangrijk als moeders
Het opvoeddebat is een initiatief van het ministerie voor Jeugd en Gezin. Het doel is om opvoeders met elkaar in gesprek te laten gaan over opvoeden om zo van elkaar te leren. Stem en praat de komende maanden mee op www. opvoeddebat.nl over deze stellingen:
vaders zijn net zo belangrijk als moeders (vanaf 1 juni) ● alle vaders moeten een pappadag nemen (vanaf 1 juli) ● moeders houden vast, vaders laten los (vanaf 2 augustus) ●
Gemeenten, scholen en Centra voor Jeugd en Gezin GETTY IMAGES
organiseren opvoeddebatten voor ouders en opvoeders. Ook ouders zelf kunnen zo’n debat organiseren.
Belangstelling? Mail naar: info@opvoeddebat.nl
Manifest Papa Plus
‘Geef alle vaders een papadag’ Zes op de tien Nederlandse mannen zegt minder te willen werken om meer tijd met hun kinderen door te brengen, maar doen dit niet. FNV Jong roept alle vaders op om zich
Uit het Manifest: Aan vaders: ‘Wees niet bang. Leg je niet neer bij de status quo. Worstel je los uit het kostwinnerskeurslijf. Werk een dag minder. Ga iets leuks doen met je kind’
los te maken van het kostverdieners-
Aan werkgevers: ‘Wordt wakker en organiseer arbeid an-
keurslijf en hun vaderrol claimen.
ders... Loyaliteit is niet meetbaar door aanwezigheid... Heren
De discussie over werken en gezin
werkgevers, dit is de 21e eeuw! Er moeten geen belemmerin-
is te lang door vrouwen onderling
gen zijn om voor vaderschap te kiezen’
gevoerd. Het is de hoogste tijd dat mannen zich hier ook mee bemoeien.
Aan de overheid: ‘Betrek vaders in de discussie. Als de overheid de arbeidsparticipatie wil verhogen, moet je niet alleen
Meer informatie? www.papaplus.nl
kijken naar de vrouwen. Geef alle mannen een papadag!’
Vaderspecial 2010
jm6vader advertorial 28
29 04 10 09:54:00