Hastane Afet Planı (HAP) Uz. Dr. Murat Ersel
Akdeniz Üniversitesi Hastanesi HAP Eğitimi 2. Etap Kasım 2007
TATD Afet Komisyonu
Afet Nedir ?
Afet nedir?
Hastane ve sağlık kuruluşunun kapasitesini aşan Aniden ve aynı zamanda Deprem, sel vs… Acil Servis’e yakın bir yerde olan trafik kazası veya yangın AFET = KAPASİTE ARTI I AFET TIBBI – Disaster Medicine
Hastane Afet Tipleri
Deprem (Sarı Kod) Yangın (Kırmızı Kod) Seller Kimyasal sızıntı/kontaminasyon (Turuncu Kod) Biyolojik ajan salınımı yada bulaşı Radyoaktif serpinti, kaçaklar…
Hastane Afet Tipleri
Toplumsal olaylar, kargaşalar Bombalı saldırılar/şüpheli paketler Arızalar, elektrik kesintileri Sanitasyon sistem arızaları Su kesintileri
HAP’ın Tarihçesi
80’li yıllarda itfaiye örgütlerinde oluşturulan kurumlar arası yapı çeşitli büyüklükteki olaylara yönelik işbirliğini sağlamakta idi. FIRESCOPE, adlı bu plan günümüzde ABD’de ve Kanada’nın bazı bölgelerinde kullanılan bir (ICS) adlı yapıyı oluşturmuştur.
HAP’ın Tarihçesi 1987 Kuzey Kaliforniya Hastaneler Kurulu - Hastaneler İçin Depreme Hazırlık Kılavuzu Bu yapı 1991 yılında Orange ehri EMS i tarafından hazırlanan HAP’ın (HEICS) çekirdeğini oluşturur. 1992 HEICS ikinci versiyon çalışmaları
HAP’ın Tarihçesi Bu sürüm daha anlaşılır ve basit olduğu kadar hastane ile diğer kurumlar arasında bağ sağlamayı amaçlıyordu. 1998 San Mateo EMS (Acil Tıp Sistemi) 2 yıl süren ve devlet destekli proje 2006 Ağustos ayında 4. sürüm HICS (Hospital Incident Command System) tanıtıldı
Hastane Afet Planı (HAP) ve Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD)
TATD Afet Komisyonu, 31.3.2000 Donald Walsh (Paramedik, Chicago İtfaiye ve Acil Direktörü) Dr. Jeffrey Arnold (Los Angeles Cedars-Sinai Med.Center) Dr. Daniel O’Brian (Lousville Acil Tıp ve Afet Ekibi Direktörü) HEICS (Hospital Emergency Incident Command System) ülkemize uyarlandı.
TATD, HAP & TÜRKİYE
25 Eylül 2000 tarihinden sonra sırasıyla Bursa, Edirne, Ankara, İzmir, Aydın, Denizli, Antalya, İstanbul, Gaziantep, Balıkesir, Kayseri, İzmit ve Muğla’da bu konudaki eğitimler (Toplam 13 ehir, 27 Eğitim Konferansı ve 1548 kişi)
TATD, HAP & TÜRKİYE
16-17 Aralık 2005 Ege Üniversitesi 2 günlük yeni kurs formatı 14 acil tıp uzmanı 5 acil tıp asistanı 10 pratisyen hekim 2 halk sağlığı uzmanı 6 acil servis hemşiresi 3 paramedik 1 sağlık eğitim fakültesi öğretim üyesi 1 sivil savunma uzmanı Toplam 42 katılımcı
Üç Aşamalı Eğitim Süreci 1. Aşama: Brifing – Hastane Ziyareti Yönetim kademesindekilerin bilgilendirilmesi – iknası Planla entegre olacak pozisyonların bilgilendirilmesi Hastanenin risk analizi Kapasitesi Genişleme olanakları için hastanenin ziyareti
Üç Aşamalı Eğitim Süreci 2. Aşama: Afet Planı Kursu Afet planlamasının ana bileşenleri Risk analizi Genişleme kapasitesi Tahliye Özgün afetlere yanıt HICS görev tanımları
Üç Aşamalı Eğitim Süreci 3. Aşama Planın ilgili kurum tarafından oluşturulması Bu sırada bilgi desteği Planın kısmi aktivasyonu ve tatbikat ile sertifikasyon
Yeni Strateji
Kamu ayağı Gerçek yarar Eğiticileri eğit Hızlı yayılım Hedef: Ulusal dil birliği ve eşgüdüm
Mevcut Durum – HAP Hazırlığı
2005 Aralık %65’inin yazılı bir afet planı mevcut % 40’ı, afet planlarında görev sahibi % 45’i daha önce bir afet durumunda hastane ya da alanda görev yapmış
Türkiye Acil Tıp Anabilim Dalları Afetlere Hazırlık Düzeyleri Çalışması Dr. Ersel, Dr. Aksay, Dr. Kıyan Ege Üniversitesi Acil Tıp AD 2006 Ağustos - Anket 30 Anabilim Dalı – 28’i katıldı
Bulgular 1 -Kaç hastanenin Afet planı var
Sadece 15 (% 53.5) hastanede bir afet planı var, Sadece 9 (% 32.1) Acil Tıp Anabilim Dalı hastane afet planı oluşum sürecine katılmış, Sadece 3 (% 20.0) hastanede HAP öncesi risk analizi yapılmış, Sadece 4 (% 26.7) hastanede HAP tatbikatları yapılmış,
Bulgular 2 -Afet planına ulaşılabilirlik
HAP’a sahip hastanelerden sadece 9’u (% 60.0) afet planının bir kopyasına nasıl ulaşabileceğini bildiğini belirtmiş, Bu planlardan sadece 6 (% 40.0) sının bir örneği acil servislerde saklanmakta,
Bulgular 3 -Afetlerde hasta bakı alanları organizasyonu
HAP’ a sahip hastanelerin
Sadece 10’ nunda (%65) triaj ve hasta bakım alanları belirlenmiş, Sadece 6’ sında (%40) dekontaminasyon ile ilgili bir hazırlık yapılmış, Bunlarında sadece 4’ ünde (%25) dekontaminasyon için ayrı bir oda var. Sadece 6 (%40) Acil Tıp Anabilim Dalında personele dekontaminasyon ile ilgili eğitim verildiği saptandı.
HAP Yapılanması Öncesi 1.
2.
3.
Bölgedeki afet riskleri nelerdir? (Risk Analizi) Hastanenin kapasite ve yükümlülükleri nelerdir? Planın ilgili mevzuat ve kanunlara uyum ve eşgüdümü sağlanabilir mi?
Risk Analizi
İzmir için öncelikle deprem Antalya için terörist bombalama eylemi Doğu Anadolu için çığ düşmesi Edirne için nehir taşması Karadeniz bölgesi için heyelan olarak değişebilir.
Hastaneler İçin Riskler
Depremler, Kimyasal madde üretim tesislerine yakın olma, Büyük yollara yakın konum, (Otoban, Demiryolu vs..) Havaalanları, Limanlar, Stadyumlar, Büyük eğlence parkları, Festivaller, kitlesel olaylar
Risk Analizi
Afet tipine göre hastanelere başvuran hasta profili değişebilmektedir. Depremlerde Çok sayıda ciddi travma Çok sayıda cerrahi müdahale, kan sıvı, ameliyathane personeli ve cerraha ihtiyaç… Yangınlar, zehirli kimyasal gaz kazaları Çok sayıda oksijen kaynağına ihtiyaç olacaktır. Önceden haber alınan kötü hava koşullarına yönelik önlemler erken alınabilir.
Hastane Afet Planlama Süreci
Planlamayı yapacak otoritenin belirlenmesi Planlama Komitesi oluşturulması Risk Analizi Planın Amaçlarını Belirleyin Yönetim Yapısını Tanımlayın Sorumlulukları Belirleyin
Hastane Afet Planlama Süreci
Kaynak analizi yapın Acil Durum Yönetimi Bileşenleri ve Sistemini Oluşturun Planı yazılı hale getirin Planı uygulama ile test edin Planı güncelleyin / gözden geçirin
Hastane Afet Planı Esasları (JCI)
Risk analizi Plan aktivasyonu İl afet planı ile entegrasyon Hastane personelinin alarma geçirilmesi Görev tanımları Barınma ve ulaşım ihtiyaçları (personel) Lojistik yönetimi (gıda,ilaç, su, tıbbi malzeme…)
Hastane Afet Planı Esasları(JCI)
Giriş, trafik, kalabalık kontrolü Basın ilişkilerinin düzenlenmesi Tahliye ve alternatif bakı alanlarının tanımlanması Tahliye durumunda tıbbi kayıtların düzenlenmesi Yedekleme imkanlarını tanımlanması Dekontaminasyon protokolleri
Hastane Afet Planı Esasları(JCI)
Personelin afet durumunda sorumluluğu Kamu otoriteleri ile benzer ve uyumlu bir emir komuta zinciri oluşturulması Eğitim/uygulama Yıllık değerlendirme ve geliştirme
Kaynak Saptaması - Kapasite
İnsan gücü Ekipman Hizmet alanları
Kapasite
Güvenle bakılabilecek hasta sayısı:
Acil servisteki yatak ve personel sayısına, Ameliyathane kapasitesine, Hastane servis ve yoğun bakım yatak sayısına, Hastane doluluk oranına, Hastane personel sayısına, Kan, ventilatör vs.. Kritik malzeme sayısına,
Bağlıdır….
Hastane Afet Planı
HAP afet anında her türlü sağlık kuruluşunca uygulanabilecek sistematik yaklaşımı öneren bir afetle mücadele planıdır. Bu plan uyarınca; Görev ve sorumluluklar, İletişim kanalları, Hastaneler ve diğer çalışanlarla konuşulacak ortak dil, net olarak tanımlanmıştır.
Hastane Afet Planı Tıp merkezleri, Küçük hastaneler, Büyük hastaneler ve tıbbi merkezler, Bakım evleri, için kolaylıkla uygulanabilir. Karşı karşıya kalınan afetin boyutuna göre planda görevli gerekli sayıda pozisyon aktive edilebilir.
Önyargılar
Çok fazla mesai gerektirir… Çok karmaşık… Bizim için çok hantal ve çok büyük… Mevcut plandan geçiş çok pahalı… Bizim planımız gayet iyi çalışıyor… Üst Yönetim bizi desteklemeyebilir…
HAP’ın Özellikleri
Önceden belirlenmiş yönetim zinciri : Sorumluluk odaklı emir komuta zinciri acil durumun yönetimi için uygun fonksiyon ve pozisyonları içerir.
Görev tanımları: Net ve acil durumlar için uygun seçilmiş
Esnek görev şeması: Değişken acil durumlara uyumlu
Özelleştirilmiş yanıt listeleri
Gelişmiş belgeleme olanakları: Sorumluların belirlenmesi, maliyetin saptanması ve azaltılması
HAP’ın Özellikleri
Ortak dil: Hastane içi dışı ile iletişimi sağlamada kolaylık Bedel etkin : Kurum içi ve diğer sağlık kuruluşları için uygun acil durum planlaması, kaynakların uygun kullanımı. Geniş kabul edilebilirlik: Ortak, uygun hedef ve dil. Kolay uygulanabilir organizasyon şeması ile kamu ve özel kurumlar tarafından kolay benimsenme. Hastanede mevcut görev tanımlarına uyumlu yapı: Bir çok görev tanımı güncel hastane işleyişi içinde mevcut olması ile planın uygulanışını kolaylaştırır.
HAP Gerçekleştirme Basamakları
Genel Brifing: HEICS yapısını bilen ve hakim olan bir kişi öncelikle hastane yöneticilerine HAP ın ana hatları, yapısı, faydaları maliyet ve uygulama esasları hakkında oldukça geniş bilgi vermelidir. HAP Hazırlama Komitesi: Olabildiğince üst düzey yöneticiyi içermelidir. Yönetici Brifingi: Bölüm şefleri ve yöneticilere yönelik bir toplantı. Bu hastanede genel desteği arttıracaktır. Planın Hazırlanması/Revizyonu
HAP Gerçekleştirme Basamakları
HAP Personel Kursları: Tüm personele yönelik kısa bilgilendirme.
Masabaşı tatbikat
Tam katılımlı tatbikat
Sürekli personel eğitimi
HAP Hazırlığının Bileşenleri
Afet öncesi hazırlık listeleri HAP aktivasyon ve sonlandırma standartları Personele ulaşma prosedürleri Güvenlik stratejileri Tahliye kararı standartları Tahliye prosedürü Gönüllü katılımı politikaları (kredilendirme) Afet durumunda hasta bakım ilkeleri Afet sırasında acil tahliye standartları
Tatbikatlar
Masa başı tatbikatlar iletişim ve iş akışının canlandırıldığı ortamlardır. Masa başı tatbikatlara yöneticiler ve olası bir afet durumunda alternatif olarak yönetici görevi yapabilecek nitelikte personeller davet edilmelidir. Tüm bu tatbikat 120-150 dk sürmelidir. Senede bir canlı, iki defa masabaşı. Tam katılımlı bir tatbikat ile HAP’ın tüm bölümleri aktive edilir. 3 hastaneden 200 e yakın katılımcının %80 i tatbikat ile tüm yapının daha iyi pekiştiğini belirtmiştir.
HAP’ın Kurumlarla Entegrasyonu
İzole bir plan yaşayamaz, yerel ve ulusal idari yapı ile entegrasyon ve uyum sağlanmalı Oluşturulan HAP’ ların Sağlık Bakanlığı gibi merkezi bir otorite tarafından standardizasyonu ve öncelikle hastaneler arası entegrasyonu sağlanmalı. Daha sonra bu planlar yerelden merkeziye doğru birçok kurum ile entegre edilmelidir. Bu entegrasyon söz konusu kurumlarla uygun yollar ile sıkı bilgi akışının sağlanmasını gerekli kılar.
HAP’ın Kurumlarla Entegrasyonu Bazı kamu kurumları; 112 Ambulans Sistemi Sivil Savunma Teşkilatı İtfaiye Polis TCK, TCDD,… Yerel ve Merkezi yönetim birimleri (belediye, valilik vs..) Alandaki Hastane Afet Timleri, UMKE, Kızılay diğer hastaneler olarak özetlenebilir.
HAP’ın Kurumlarla Entegrasyonu
Varsa yerel/ulusal afet yönetim kuruluşu ya da merkezi ile temas sağlanmalı Tabipler Birliği Uzmanlık Dernekleri Hemşirelik Dernek ve Birlikleri Ambulans / ulaşım / helikopter şirketleri Dializ merkezleri/poliklinikler Bakımevleri
HAP’ın Kurumlarla Entegrasyonu
Eczacılar Odası / İlaç Depoları Sivil Toplum Örgütleri (AKUT, AKA, Psikologlar Derneği…) Mühendis ve Mimar Odaları Basın kuruluşları
Eğitim ve Tatbikatlar
Tatbikat yapıldıkça personel planı özümser Önerilen senede en az dört defa iki masa başı iki tam ölçekli uygulama yapmaktır. Yeni ve mevcut personel eğitimi sürekli devam etmelidir. Eğitim, tatbikat, değerlendirme, planın revizyonu, yeniden eğitim… Tüm eğitim ve tatbikatlar sonrasında orta büyüklükteki bir hastanede planın oturması yaklaşık 1 yıl sürmektedir.
HAP’a Yönetici Bakışı İki tıp yönetici vardır; 1. HAP’ın gerekliliğine inananlar 2. Sadece gerekli izin ve belgeler için gereksinim duyanlar Bu ikinci gruptakiler HAP a sadece gerekli ruhsatlandırma ya da kredilendirme için ihtiyaç duyarlar. Oysa afet öncesi hazır olmanın önemine inanan kişiler, işte olduğu kadar ev ya da kişisel afet hazırlığının önemini bilirler.
Son Söz
Bir acil durum yönetim planının en önemli unsuru insan dır. İyi eğitilmiş bir personelden daha başarılı bir plan yoktur. Eğitim ve düzenli uygulama personelin plana olan inancını kuvvetlendirecektir. Yönetim biliminde sisteme ve yöneticiye duyulan güvenin ne kadar önemli olduğunu unutmamalı. Kağıttan değil, canlı yaşayan planlar yapalım.