Geen goesting

EDITIE 001 | MEI 2017

Geen goesting Verhalen achter schoolmoeheid

“In het onderwijs werken ze beter met groene stylo’s”

“Toen mijn mama overleed, ging ik bijna niet meer naar school”

Samen tegen schooluitval: tips voor leerkrachten

Geen goesting

Edito

Schoolmoeheid is misschien niet het meest voor de hand liggend thema om een magazine over te maken.

Misschien niet. Maar wij hebben er een goede reden voor.

Maar liefst 1 op 5 jongeren lijdt aan schoolmoeheid.

Meer dan eens krijgen ze de stempel ‘geen goesting.’

Vaak onterecht. Want er zijn zoveel verschillende redenen waarom het eens wat moeilijker gaat.

Daarom schrijven wij dit magazine. Om jou te laten inzien dat het veel meer is dan ‘geen goesting’. Ons doel is om schoolmoeheid bespreekbaar te maken. Om aan te tonen dat er geen enkele reden is om ermee te blijven zitten. Want praten helpt.

In dit nummer van Geen goesting gaan we de strijd aan tegen schoolmoeheid. We brengen tips om leerlingen die schoolmoe zijn te herkennen en te helpen.

Maar bovenal daarvan brengen we getuigenissen van jongeren die het even niet meer zagen zitten. Jongeren die onterecht de stempel ‘geen goesting’ kregen. Jongeren met een verhaal.

We hopen dat je dit magazine met evenveel respect leest dan dat wij het hebben geschreven.

Veel leesplezier.

Sarah en Lotte

4 | Geen goesting

Meer motiverende quotes op pagina 43!

Geen goesting | 5

Inhoud 06 Interview

“Toen mijn mama overleed, ging ik bijna niet meer naar school”

Een portie geluk alstublief.

En kan je het inpakken? Het is een cadeautje.

- MEREL MORRE

12

44

Vier signalen van schoolmoeheid die je niet mag negeren

“Ik heb tot mijn twintigste doorgebeten en ben dan gaan werken”

14

47

“Ik kwam in een vizieuze cirkel terecht”

Samen tegen schooluitval: tips voor leerkrachten

18

48

Strijd tegen schoolmoeheid

Vroegtijdige schoolverlaters Welke landen scoren het slechts?

De leraar aan het woord

Interview

Achtergrondverhaal

Getuigenis

Tips

Infografiek

42

50

Leerlingen motiveren: hoe doe je dat?

Is er echt wel hulp?

Tips

Opinie

Karel is nu eenentwintig en zit in zijn tweede jaar journalistiek in Mechelen: “Ik ben blij dat ik heb doorgezet en dat ik nu iets doe wat ik echt graag doe.”

8 | Geen goesting

INTERVIEW

“Toen mijn mama overleed, ging ik bijna niet meer naar school” Karel vertelt over een moeilijke periode in zijn leven: het middelbaar

Tekst Sarah Daems | Fotografie Sarah Daems

“Ze hebben gewoon geen goesting.” Dat is wat jon-

De start

geren vaak te horen krijgen wanneer ze het niet

“Aan het begin van het middelbaar ging het nog rede-

meer zien zitten op school. Wanneer ze met andere

lijk goed. Ik studeerde Humane op het Heilig Graf in

woorden schoolmoe zijn. Karel is eenentwintig en de

Bilzen, had leuke vrienden en vond naar school gaan

tijd die hij doorbracht op de middelbare school was

helemaal niet erg. Maar na een tijdje vond ik het niet

een van de moelijkste van zijn leven. Maar hij gaf

meer zo fijn op die school. Ik ben van school veranderd

niet op. Nu brengt Karel zijn verhaal. Om andere jon-

maar mijn examens waren heel slecht.”

geren te laten inzien dat je nooit mag opgeven. Wat er ook gebeurt.

In het derde middelbaar kiest Karel ervoor om weer een andere weg in te slaan en voor een andere stu-

Op het moment van het interview is het twee jaar ge-

dierichting te kiezen. “Vanaf het derde middelbaar

leden dat Karel afstudeerde aan de middelbare school.

koos ik ervoor om Sociale en Technische Wetenschap-

En dat die periode zeker niet de mooiste in zijn leven

pen te studeren. Ik dacht dat dat mij wel zou liggen

was, wordt onmiddellijk duidelijk. “Het middelbaar

maar niets was minder waar. Toen zijn de problemen

was voor mij heel moeilijk. Ik was echt schoolmoe en

op school pas echt begonnen. Ik heb deze richting ook

heb meerdere malen overwogen om er gewoon mee

nog een jaar gevolgd in het vierde middelbaar. In het

te stoppen. Om de schoolbanken te verlaten zonder

vijfde jaar moest er opnieuw gekozen worden en twij-

diploma.”

felde ik of deze richting nog wel iets voor mij was.”

Geen goesting | 9

“Hoe moeilijk je het ook hebt, er zijn altijd mensen die je willen helpen.”

Drie studierichtingen

had dat ik nog naar school ging. De

van school. Daardoor moest ik

Op het einde van het vierde middel-

vakken interesseerden mij niet en

mijn vijfde jaar nog eens opnieuw

baar is Karel al drie keer van stu-

ik had bijgevolg ook slechte punten

doen. Omdat je terug ‘hoger’ gaat.

dierichting veranderd. “Vanaf het

en was op het einde van het jaar

Ik koos opnieuw voor Sociale en

vijfdekoos ik voor gezondheidswe-

gebuisd.

Technische Wetenschappen. Maar

tenschappen. Dat was op dezelfde

op het einde van dat jaar was ik

school en had veel weg van wat ik

Drie keer

eerst deed. Jammer genoeg heb ik

We zijn 2013. Karel is achttien en

ook die richting maar heel even ge-

gaat voor de tweede keer het vijf-

Mama

daan. Ik ben overgeschakeld naar

de middelbaar volgen. Niet in BSO,

Tweede keer goede keer zou je den-

het beroepsonderwijs waar ik een

maar terug in TSO. “Ik heb mijn jaar

ken. Maar Karel bleef niet gespaard

jaar mode heb gevolgd. Tijdens dat

mode volledig uitgedaan, al was

van de ellende. “In de eerste week

jaar heeft mijn schoolmoeheid een

het niet de makkelijkste periode.

van dat nieuwe schooljaar over-

hoogtepunt bereikt. Ik vroeg me

Mijn ouders vonden TSO echter

leed mijn mama. Ik ging bijna niet

de hele tijd af wat voor zin het nog

beter, dus veranderde ik opnieuw

meer naar school. Ik denk dat ik

10 | Geen goesting

opnieuw niet geslaagd.”

“Ik heb het vijfde uiteindelijk drie keer gedaan.”

zo’n twee tot drie maanden niet

van het overlijden van zijn mama.

jaar. Ik vond dat ze zich niet moes-

op school ben geweest. En als ik

Maar toch wou hij geen hulp aan-

ten moeien met mijn problemen.

wel ging, was ik er niet mee bezig.

vaarden. “Ik had echt geen behoef-

Wisten zij veel. Maar achteraf ge-

Ik ging hooguit twee dagen in de

te om met hen over mijn problemen

zien hadden ze wel gelijk.”

week. Soms zelfs dat niet. Ik was

te praten. Voor mij konden ze de

op bijna alle vakken gebuisd, zeker

pot op, allemaal. Ik was kwaad om-

Hoger onderwijs

de moeilijke. Dus op het einde van

dat ze me een jaar eerder opnieuw

Vanaf het zesde middelbaar nam

dat jaar was ik opnieuw niet ge-

gebuisd hadden. Uiteindelijk heb ik

Karel de draad langzamerhand weer

slaagd. Ik heb het vijfde uiteindelijk

die hulp toch aanvaard en heeft al

op en ging het ook terug beter op

drie keer gedaan.”

dat praten mij ook echt geholpen.

school. “Ik heb zo vaak gezegd dat

Zeker omdat mijn vrienden zeiden

ik er gewoon mee zou stoppen. Ik

De pot op

dat ik mij niet moest aanstellen. Ik

zou wel iets in het volwassenenon-

De leerkrachten op Karels school

zat toen in het zesde middelbaar

derwijs gaan doen of zo. Maar uit-

zagen natuurlijk dat er iets aan de

en zij vonden dat ik moest doorzet-

eindelijk ben ik heel blij dat ik heb

hand was en wisten uiteraard ook

ten. Ik zat tenslotte in mijn laatste

doorgezet. En ik besloot dat ik ook

Geen goesting | 11

“Voor mij konden de leerkrachten de pot op.”

na het middelbaar nog wou studeren. Ik besefte gewoon dat ik met dat diploma alleen niet veel was. Ik heb niets tegen mensen die achter de kassa van een supermarkt zitten maar ik wou echt iets studeren wat ik graag doe.

Schoonheidsspecialist Dat Karel naar de hogeschool zou gaan stond vast.

Wat hij wou studeren echter niet. “Ik heb aan heel veel dingen gedacht. Ik wou advocaat worden en journalist maar ook kapper of schoonheidsspecialist. Ik zat met heel veel richtingen in mijn hoofd. Uiteindelijk is het journalistiek geworden. En daar ben ik blij om. Het is echt iets wat ik graag doe.”

Doorzetten “Ik weet dat het voor jongeren die nu schoolmoe zijn mooi klinkt. Dat je niet mag opgeven en zo. Mijn tijd op de middelbare school is er een om snel te vergeten.

Maar ik ben blij dat ik heb doorgezet. Ik heb nu ook geen last meer van die schoolmoeheid. Hoe moeilijk je het ook hebt en hoe verleidelijk het is om er gewoon mee te stoppen. Er zijn altijd mensen die je willen helpen.

Je staat er niet alleen voor.”

12 | Geen goesting

“De middelbare school was voor Karel een moeilijke periode: “Het middelbaar was voor mij heel moeilijk. Ik was echt schoolmoe en heb meerdere malen overwogen om er gewoon mee te stoppen.”

Geen goesting | 13

DE LERAAR AAN HET WOORD

Vier signalen van schoolmoeheid die je niet mag negeren Niet iedereen staat te springen om naar school te gaan. Sommige jongeren hebben gewoon ‘geen goesting’. Ze hebben een hekel aan alles wat met naar school gaan te maken heeft. Katleen Daems is leerkracht in het secundair onderwijs en lijst enkele signalen op die je niet mag negeren.

Tekst Sarah Daems | Fotografie Sarah Daems

14 | Geen goesting

1. Leerlingen die geen enkele connectie hebben met de school laten dat duidelijk merken. Elke les opnieuw zeggen ze dat ze er geen zin in hebben en ook niet gaan meewerken.

2. Vaak hebben ze ook slechte of dalende punten.

3. Ze vertonen probleemgedrag: verstoren de les en letten niet op.

4. Iets oudere kinderen gaan dan weer vaak spijbelen.

“Ze herhalen vaak hoe stom en saai ze naar school gaan wel niet vinden” “Leerlingen die schoolmoe zijn kan

elke keer opnieuw de les binnen en

tje van. “De leerlingen die school-

je herkennen aan de verschillende

vertellen mij dat ze er geen zin in

moeheid ervaren, hebben bijgevolg

signalen die ze uitzenden.” Kat-

hebben en ook niet gaan meewer-

ook slechte punten. Ze maken hun

leen is leerkracht in het secundair

ken tijdens de les. Ze hebben geen

taken niet en leren niet voor tes-

onderwijs en heeft in haar eerste

enkele connectie met de school en

ten. Sommige komen voor een test

jaar als leerkracht al onmiddelijk te

laten dat ook duidelijk merken. Ze

ook gewoon niet opdagen.”

maken met leerlingen die school-

herhalen dan ook vaak hoe stom

moe zijn. Volgens haar zijn er ver-

en saai ze naar school gaan wel

Probleemgedrag

schillende signalen die wijzen op

niet vinden.”

Tot slot kan ook nog gesteld worden dat deze leerlingen probleem-

schoolmoeheid en die je als leer-

Slechte punten

gedrag gaan vertonen. “Ze letten

Er zijn uiteraard veel oorzaken

niet op en verstoren de les voor

Geen goesting

waarom iemand slechte punten

de andere leerlingen. Bij de hogere

“Leerlingen aan wie ik les geef en

heeft, maar volgens Katleen is

jaren merk ik dan weer op dat die

die schoolmoeheid ervaren, komen

schoolmoeheid er daar zeker een-

leerlingen vaak spijbelen.”

kracht niet mag negeren.

Geen goesting | 15

INTERVIEW

“Ik zat in een vicieuze cirkel waar ik heel moeilijk uitkon” Fatima Ouhssaine lijdt al twee jaar aan schoolmoeheid

Tekst Lotte Van Hoye | Fotografie Sarah Daems

“Door de stress had ik maar twee of drie uren slaap

ren. In het vijfde middelbaar is dat verergerd. Ik had

per nacht”, vertelt Fatima Ouhssaine. Sinds haar zes-

een herexamen en was voor drie andere vakken gede-

tiende lijdt ze aan schoolmoeheid. Taken maken en

libereerd. Gelukkig ben ik wel in het zesde geraakt.”

studeren voor testen werden steeds zwaarder voor de leerlinge Humane Wetenschappen.

Zelfmoord “Ik voelde me heel slecht en depressief. Ik kende al-

Fatima is studente Humane Wetenschappen in het

leen de oorzaak niet. Ik heb toen veel aan zelfverwon-

Sint-Pieterinstituut te Turnhout en wil graag goed

ding gedaan. Ik wilde mezelf straffen voor mijn slechte

presteren. “Als je een heel week studeert voor een

punten. Als ik er nu op terugkijk, voel ik me wel dom.

test en je maar een vijf of een zes op tien haalt, dat

Maar op dat moment was ik zo kwaad en wist ik geen

doet toch wel pijn. Ik heb dan zoveel energie en tijd

andere uitweg. Ik was zo gefrustreerd dat ik niet wist

daarin gestoken en dan behaal ik nog maar een slecht

wat doen”, vertelt Fatima. “Zelfmoordpogingen heb ik

resultaat.”

nooit ondernomen, maar de gedachten spookten wel in mijn hoofd. Het is heel moeilijk om daarmee om te

Op haar zestiende merkte Fatima dat studeren ineens

gaan. Er zijn dan ook dagelijkse dingen die je dan trig-

veel meer moeite koste. “Als de leerkracht een taak of

geren zoals bijvoorbeeld een trein die je voorbij ziet

een test opgaf, had ik het veel moeilijker om te stude-

rijden.”

16 | Geen goesting

Fatima ging door een heel moeilijke periode: “Ik voelde me heel slecht en depressief. Ik heb toen veel aan zelfverwonding gedaan.”

Geen goesting | 17

Hulp

en studeren. Zij begeleidden haar

gehad. Ik heb weken maar twee of

Tijdens de lessen Duits merkte

hoe ze moest studeren, maar ook

drie uren per nacht kunnen slapen.

haar leerkracht Stijn Van Ballaer op

wanneer ze te veel studeerde. “Ik

Dat was heel lastig. Hierdoor kon

dat er iets mis was met Fatima. “Ik

moet zien dat ik ook genoeg vrije

ik minder opletten en kreeg ik weer

ben toen ingestort en heb hem al-

tijd heb en niet altijd met mijn boe-

meer stress, dus ik zat echt in een

les verteld”, zegt Fatima. Haar leer-

ken bezig ben. Zij hebben mij echt

vicieuze cirkel waar ik heel moeilijk

kracht raadde haar aan om met de

veel geholpen.” Naast begeleiding

uit kon. De relaxatietherapie heeft

leerlingenbegeleider van de school

met haar studies kreeg ze ook re-

me echt wel geholpen, daar ben ik

mevrouw Tritsmans te gaan praten.

laxatietherapie. “Ik leerde vooral

heel blij om.” Momenteel gaat Fa-

“Ik heb samen met mijn mama een

ademhalingsoefeningen en hoe ik

tima niet meer langs bij het JAC.

gesprek bij haar georganiseerd. Zij

moet reageren onder veel stress,”

“Maar sinds de kerstperiode heb

heeft mij uiteindelijk doorverwezen

aldus Fatima.

ik wel het gevoel dat ik terug meer

naar het Jongeren Advies Centrum

stress begin te krijgen. Ik overweeg

(JAC) in Turnhout. Hier ben ik nog

Slaapproblemen

dan ook om terug naar het JAC te

anderhalf jaar geweest voor hulp.”

Fatima: “Ik heb door de stress van

gaan en de relaxatietherapie op-

Het JAC hielp Fatima met school

school ook veel slaapproblemen

nieuw starten.”

18 | Geen goesting

“Ik hoop dat we later naar een samenleving kunnen evolueren waar iedereen accepteert wanneer je je een keer niet goed voelt.”

Schrik

litieke wetenschappen gaan studeren. “Ik ben heel erg

Omdat haar punten daalden, had Fatima schrik om het

geïnteresseerd in politiek. Ik zou dan ook graag poli-

probleem thuis aan te kaarten. “Onze papa was een

tieke wetenschappen gaan studeren.” Maar toch kijkt

beetje afstandelijk, hij wist niet zo goed hoe hij ermee

Fatima ook met wat schrik naar de toekomst “Er zijn

moest omgaan. Mijn mama was vooral heel bezorgd

wel momenten dat ik denk dat ik niet meer wil stude-

en wou meteen hulp inschakelen zodat ik me beter zou

ren, dat ik wil stoppen met school, dat ik gewoon geen

voelen. In het begin durfde ik niet goed vertellen hoe

zin heb. En er zijn dagen dat ik mij wel wil motiveren

ik mij voelde. Ik was bang dat ze dachten dat ik me

om te studeren.”

aanstelde of dat ze kwaad gingen worden”, zegt ze.

Bespreekbaar Verlamde arm

In Vlaanderen hebben een op 5 jongeren last van

In het vijfde middelbaar raakte de rechterarm van Fa-

schoolmoeheid. Fatima hoopt dat in de toekomst het

tima verlamd door de stress. Hierdoor moest ze een

probleem beter bespreekbaar wordt. “Als je een ver-

week thuisblijven en verschillende lessen missen. “Bij

koudheid hebt, zeg je dat ook en als je je been breekt

de examens hield de school er gelukkig rekening mee

dan weet ook iedereen dat, maar als je schoolmoe

dat ik veel lessen gemist had. Ik mocht mijn examens

bent, dan vertelt niemand dat. Ik vind dat jammer. Ik

gespreid maken, wat me toen geholpen heeft.”

hoop dat we later naar een samenleving kunnen evolueren waar iedereen accepteert wanneer je je een keer

Toekomst

niet goed voelt. Of je nu een fysieke of een mentale

Alhoewel Fatima het moeilijk heeft met stress kijkt ze

ziekte hebt, je zou altijd de gelegenheid moeten heb-

verder naar de toekomst. Volgend jaar wil ze graag po-

ben om dat te kunnen zeggen.”

Geen goesting | 19

20 | Geen goesting

ACHTERGRONDVERHAAL

Strijd tegen schoolmoeheid

Schoolmoeheid is niets nieuw binnen onze samenleving. Het bestaat al jaren, er zijn al ontelbaar veel oplossingen geprobeerd maar niets lijkt echt te werken. Waarom faalt men keer op keer?

En welke oplossingen zijn er recent nog bedacht om het aantal vroegtijdige schoolverlaters te verminderen? Wij trokken op onderzoek uit.

Tekst Sarah Daems & Lotte Van Hoye Fotografie & Illustraties Sarah Daems

Geen goesting | 21

5/ 1 0

Cijfers zeggen (niet) alles

7/ 1 0 3 /1 0

1 /1 0

Al decennialang bestaat het pro-

en hierdoor niet zouden kunnen

ernstig probleem was bij hen op

bleem ‘schoolmoeheid’. Jaren werd

volgen.

school. 36% van de BSO-leerlingen

dit probleem gelinkt aan jongeren

en 4% van de ASO-leerlingen be-

van het beroepsonderwijs. Te lui

Beroepsonderwijs

of te snel afgeleid was de oorzaak.

Beroepsonderwijs lijkt in 1990 dé

Daar komt nu eindelijk verandering

boosdoener voor schoolmoeheid.

2017

in.

“De leerlingen spijbelen en zijn lui”,

Vandaag in 2017 lijdt 20% van alle

luidt het in de Klasse. Deze leer-

studenten aan schoolmoeheid. Dit

In 1990 kaart het schoolmagazine

lingen zijn niet leermoe. Wel die

ligt verspreid over verschillende

‘Klasse’ het probleem van school-

schoolbanken. In 1998 kaart Klasse

richtingen in het middelbaar on-

moeheid al aan. Voor het eerst zijn

het probleem weer aan. Deze keer

derwijs. CLB-pedagoog Piet Casier

er pas echt cijfers. Voordien werden

brengen ze ook een cijferoverzicht.

ziet duidelijke verschillen in de vor-

vestigden deze mening.

men van schoolmoeheid. “Leerlin-

er nooit echt cijfers bijgehouden. In 1990 valt het op dat vooral ‘de zit-

Uit een enquête bij 2000 studenten

gen uit BSO zijn meestal het leren

tenblijvers’ lijden aan schoolmoe-

die toen in het middelbaar zaten,

beu of de richting kwijt. Zij willen

heid. Sommige doen een jaar over

bleek dat 46% van de leerlingen

meestal zo snel mogelijk gaan wer-

omdat ze later in het jaar verjaren

TSO vond dat schoolmoeheid een

ken. Die laatste jaren op de school-

22 | Geen goesting

banken zijn er meestal te veel aan. Leerlingen uit ASO

te doen via de examencommissie. Hierdoor krijgt men

of ook TSO hebben vaak last van prestatiedruk. De

de kans om via zelfstudie alsnog zijn of haar diploma

keuzestress naar hogere studies, de hoeveelheid werk

te behalen. Vorig jaar behaalden 1087 leerlingen hun

dat meer wordt. Deze leerlingen willen net zo goed

diploma via deze weg. 21% van hen gaf aan dit te wil-

presteren en dat lukt niet meer waardoor ze crashen”,

len doen omdat ze afgehaakt waren vanwege school-

aldus de pedagoog.

moeheid. Een C-attest staat op de tweede plaats.

Drop-out

Jong publiek

Heel wat leerlingen hebben geen enkele band meer

De mediaan van alle kandidaten ligt op 20 jaar. Wat wil

met school en haken vroegtijdig af en dat kan verschil-

zeggen dat de helft jonger en de helft ouder is dan 20

lende oorzaken hebben. De band tussen leerling en

jaar is. Hieruit blijkt dat leerlingen redelijk snel na het

leerkracht bijvoorbeeld. Als die verstandhouding niet

afhaken beslissen om alsnog hun diploma te behalen.

goed zit, zal een leerling sneller geneigd zijn om er-

Een op de vijf kandidaten combineert de examencom-

mee te stoppen. Twintig procent zit tegen zijn zin op

missie met het bijwonen van lessen op een secundaire

de schoolbanken. De helft van hen beslist ook effectief

school. Vaak vanwege de achterstand en de wil om

om ermee te stoppen.

toch snel een diploma te behalen. Eén op de drie had de secundaire school minder dan een jaar geleden ver-

Tweede kans

laten. Zowat de helft (48%) volgde al langer dan één

Vele van hen willen desondanks de moeilijkheden toch

jaar geen secundair onderwijs meer. Kandidaten die

graag hun middelbaar diploma halen en beslissen dit

nooit naar school zijn geweest, dat komt amper voor.

Wie zijn de vroegtijdige schoolverlaters?

In Vlaanderen verlaat zo’n 9% van de schoolgaande jeugd de schoolbanken zonder diploma. De percentages liggen het hoogst in Antwerpen en Oost-Vlaanderen.

Leerlingen met een leerachterstand, leerlingen die thuis geen Nederlands praten en leerlingen die vaak van school veranderen lopen het meest risico om zonder diploma op pad te gaan.

De voornaamste reden hiervoor is schoolmoeheid en een tegenvallende studiekeuze.

Geen goesting | 23

“In het onderwijs werken ze beter met groene stylo’s” CLB-pedagoog Piet Casier helpt jongeren met schoolmoeheid

Een op de vijf jongeren krijgt te kampen met school-

“Maar elk verhaal is een individueel verhaal”, vertelt

moeheid en toch denkt CLB pedagoog Piet Casier dat

Casier. “De ingrediënten die je vindt bij de jongeren

het aantal niet gestegen is. “Vroeger waren hier geen

zijn vaak wel verschillend, maar je vindt altijd wel een

cijfers van dus kunnen we het ook niet meten. Het pro-

connectie met school die verwaterd is: niet graag op

bleem wordt nu beter erkend.”

school zitten, niet graag in de klas zitten, het gehad hebben met de richting die de leerling volgt. Maar

Schoolmoeheid is niet iets dat nu pas te zien is op

evenzeer kan het gaan over moeilijke relaties met leer-

de schoolbanken. Ook in de jaren ’50 en later hadden

krachten terwijl de resultaten misschien wel goed zijn.

jongeren hier last van. Het verschil met nu? De leeftijd van leerplicht lag op 14 jaar. Vele jongeren die de

Er kunnen ook psychologische, emotionele moeilijk-

school beu waren, stopten ermee en gingen werken.

heden ontstaan zijn door problemen thuis, problemen

Vandaag de dag is studeren de norm.

met een lief, problemen in de vrije tijd. Al die problemen die samenkomen, zorgen er vaak voor dat de

Individueel verhaal

school eronder lijdt”, aldus Piet Casier.

CLB Pedagoog Piet Casier merkt wel op dat er in ons huidig systeem meer studierichtingen zijn waardoor

Hulp

jongeren meer keuzes moeten maken. “Er zijn meer

Jongeren met schoolmoeheid kunnen hulp krijgen van

studierichtingen dan vroeger wat het niet gemakkelijk

een CLB-medewerker op hun school. Sinds enkele ja-

maakt om te kiezen. De kans dat je in een foute rich-

ren bestaat er ook een chat waar jongeren met een

ting geraakt, is groter. Die foute richting kan een van

CLB-medewerker kunnen babbelen over hun proble-

de redenen zijn dat de jongere schoolmoe wordt.”

men. “Het is een van onze belangrijkste methodieken.

24 | Geen goesting

Piet Casier is pedagoog bij CLB, het Centrum voor Leerlingenbegeleiding. Samen met andere pedagogen probeert hij jongeren met schoolmoeheid terug in de klas te krijgen.

In onze gesprekken gaan we op zoek naar de dingen

menstellen, maar dat zorgt er enkel voor dat jongeren

die er wél goed gaan”, zegt Casier.

kiezen voor vakken die ze leuk en gemakkelijk vinden.

Dit zijn niet de dingen die ze echt noodzakelijk moeten

De CLB-medewerker probeert de jongere terug moed

weten in functie voor later.”

en energie te geven door zijn/haar positieve en sterke kanten te doen inzien. “Ik ken verschillende jongeren

“De verantwoordelijkheid voor de volle honderd pro-

die enorm goed kunnen voetballen of basketballen.

cent bij de jongeren leggen, is utopisch”, aldus Casier.

Ik probeer hen dan hun talent te doen inzien. Verder-

“Er moet een begeleidend systeem zijn om de jongeren

gaan met die sporten is meestal niet haalbaar, maar

te helpen. Ze moeten wegwijs en vorming krijgen om

we zoeken wel naar een plan B”, vertelt Piet Casier.

later dingen te kunnen realiseren.”

“Het huidig schoolsysteem vestigt nog iets te weinig belang aan die talenten.”

In België kan je een A-attest (geslaagd), B-attest (veranderen van richting of blijven zitten) of een C-attest

Huidig schoolsysteem

(blijven zitten) krijgen.

Piet Casier denkt niet dat ons schoolsysteem verkeerd is. “Ik ben ervan overtuigd dat elk systeem op een of

“Ik vind dat de nadruk op blijven zitten nog te zwaar

andere manier een bepaalde groep jongeren zal te-

wordt gerekend”, zegt Casier. “Het zou eigenlijk vrij

genwerken.” Volgens Piet Casier is het niet mogelijk

normaal moeten zijn dat leerlingen tussen hun acht-

om een schoolmodel te creëren dat passend is voor

tiende en hun negentiende, twintig of eenentwintig

alle jongeren. “Er zijn onderwijsmethodes die experi-

de middelbare school verlaten. De impact van een jaar

menteren met leerlingen die zelf een lessenpakket sa-

overdoen zou zo wel emotioneel als in de praktijk veel

Geen goesting | 25

minder mogen doorwegen. Ik denk dat dit een belang-

dat motiveert hen niet. Elke leerling heeft zijn talenten

rijk facet is van schoolmoeheid.”

en sterktes en dat zou bij iedereen aangehaald moeten worden.”

Groene stylo’s Testen terugkrijgen, gaat vaak gepaard met rode cir-

Watervalsysteem

kels en rode cijfers. Van in de lagere school leren we

Het watervalsysteem, het fenomeen waarbij de leer-

dat rood staat voor fout. Piet Casier hoopt dat dit

ling in een hoge richting (zoals Latijn) steeds veran-

verandert in de toekomst. “Ik zeg altijd: in het onder-

dert naar lagere studierichtingen, zorgt er ook voor dat

wijs werken ze beter met groene stylo’s in plaats van

deze leerlingen hun zin in school verliezen. “De leerlin-

rode. Maak de leerlingen duidelijk wat ze goed doen in

gen die de richting kwijt zijn, zijn het moeilijkst”, zegt

plaats van wat fout is.”

Piet Casier.

Presteren is belangrijk in onze maatschappij en dus

“Ik heb een paar jaar terug maanden geïnvesteerd in

ook op school. “Dat altijd presteren en vergeleken wor-

een leerling die niet naar school wou komen. Hoe lan-

den met de anderen is ook een belangrijk element in

ger dat een leerling wegblijft van school, hoe groter de

het schoolmoe worden”, aldus Casier. “Als leerlingen

achterstand. Het moment dat een leerling terugkomt,

jaar na jaar te horen krijgen dat ze het niet goed doen,

is er wel al wat inhaalwerk te doen. Na veel inspan-

26 | Geen goesting

“De verantwoordelijkheid voor de volle honderd procent bij de jongeren leggen, is utopisch.”

ningen en overleg met de leerling, ook met zijn school

te helpen. Indien je jonger bent dan 25 kan je gratis

kregen we het uiteindelijk voor mekaar dat hij het te-

hulp vragen bij het JAC-centrum in jouw buurt. Ook

rug wou proberen.”

jongeren met schoolmoeheid worden geholpen door hen. “Problemen rond schoolmoeheid worden in elke

“Nu wat gebeurt er die eerste voormiddag. Er is daar

situatie anders aangepakt”, legt Jo Wittevrogel uit. Hij

een leerkracht van het derde of vierde uur. ‘Ah, terug

is medewerker bij het JAC in Turnhout. “In eerste in-

in de klas? Ja terug in de klas ja. Ik kom het terug pro-

stantie kijken we waar de moeilijkheden zitten en hoe

beren. Ja, dan verwacht ik wel dat je tegen morgen

dit in het verleden anders was. Samen met de jongere

al het werk dat je voor mij achterstaat allemaal hebt

bekijken we waar het slecht begon te gaan”, aldus Jo.

ingehaald.’ ’s Middags is hij naar huis gegaan en thuis-

“Daarna zetten we in op hun interesses en het toe-

gebleven”, aldus de pedagoog.

komstbeeld. We dromen samen met de jongeren over de toekomst en we hoe we dit een invulling kunnen

Jongerenadviescentrum

geven.”

Niet enkel het CLB helpt leerlingen en studenten met schoolmoeheid. Ook het Jongeren Advies Centrum

Hulpverlening

(JAC) helpt jongeren waar het kan. Aan de hand van

Net zoals de CLB-medewerkers geven ook de mede-

relaxatietherapie probeert het jongeren met stress

werkers van het JAC een individuele hulpverlening aan

Geen goesting | 27

“Leerlingen met schoolmoeheid zijn vaak leerlingen met enorme stress.”

de leerlingen. “We doorlopen een heel proces, maar

Relaxatietherapie

we hanteren hiervoor geen specifieke of vaste metho-

Relaxatietherapie leert de leerling in kwestie licha-

den”, vertelt Jo. “Elke hulpverlening hangt af van de

melijk, maar ook mentaal tot rust komen. De therapie

hulpverlener, maar ook van de jongere en zijn identi-

wordt voornamelijk gegeven aan leerlingen met enor-

teit. Sommige hulpverleningen worden al creatiever

me stress. Deze technieken leiden allemaal tot een

ingevuld dan de andere.”

vermindering van stress en spanningen.

Fatima ging ook langs bij het JAC in Turnhout voor

“Leerlingen met schoolmoeheid zijn vaak leerlingen

hulp bij haar schoolmoeheid. Zij lijdt momenteel aan

met enorme stress. Stress lijdt vaak tot vermoeidheid

schoolmoeheid. (Interview met meer details op pagi-

en soms zelfs hyperventilatie. De therapie kan deze

na…) Fatima kreeg hulp bij haar studiemethode, maar

klachten doen afnemen”, aldus Jo. Ook voor mentale

ging ook in relaxatietherapie.

problemen zoals stress of angst kan de therapie baat hebben.

“Ik had heel veel stress. Het JAC leerde mij aan de hand van relaxatietherapie mijn stress onder controle

Rust door oefeningen

houden. Ik ga er nu niet meer langs, maar de technie-

Relaxatietherapie is vooral opgebouwd met ontspan-

ken die ik geleerd heb, gebruik ik nog steeds.”

ningsoefeningen. Geest en lichaam worden hierbij

28 | Geen goesting

Lichaamsoefeningen brengen jongeren tot rust.

in een staat van rust gebracht. De techniek die Fatima het meeste deed, waren ademhalingsoefeningen. “Ik leerde op een juiste manier ademen. Dit bracht mij tot rust waardoor ik mijn stress onder controle kreeg.”

Een andere techniek die kan toegepast worden is mindfulness. Hierbij ga je bewust met handelingen en gedachten omgaat. Ook dit moet je tot rust brengen. Bij mediatie darentegen moet de leerling zijn aandacht naar een innerlijke ruimte proberen te brengen. Ook hier

Meditatie is een manier om op een rustige manier to rust te komen.

staat rust opnieuw centraal.

Geen goesting | 29

“Ik had heel veel stress.”

30 | Geen goesting

Hoe helpt VDAB jongeren met schoolmoeheid?

Ook de VDAB wil leerlingen met schoolmoeheid helpen. Fons Leroy, topman van de VDAB wil voornamelijk vroege schoolverlaters zonder diploma aan het werk krijgen. Dit vertelde hij in een interview met De Standaard.

Schoolverlaters Een op de acht jongeren verlaat de school zonder diploma.

Schoolmoeheid is vaak de reden. Leroy hoopt deze jongeren toch op de arbeidsmarkt te krijgen. Jongeren die de school niet meer zien zitten, zouden een individuele beroepsopleiding moeten krijgen. “Er moet nog aan hun attitudes, taalniveaus gewerkt worden. Stoom ze klaar voor de arbeidsmarkt”, aldus de VDAB-topman.

De VDAB kan voor deze opleidingen zorgen. Een gerichte beroepsopleiding moet de jongeren motiveren te gaan werken.

Op deze manier wil de VDAB de stijgende jeugdwerkloosheid tegengaan.

Naast de beroepsgerichte opleiding hoopt Leroy dat alle jongeren in de toekomst op stage gaan. “Jongeren weten te weinig wat beroepen inhouden”, stelt de topman.

Door jongeren tijdens hun schooltijd al op stage te sturen, hoopt Leroy dat de leerlingen zo de beste keuzes naar later toe maken. “De stages moeten niet altijd een werkstage zijn. Een kijkstage kan hen ook al helpen.”

Graag meer weten? Meer info vind je op www.vdab.be

Geen goesting | 31

Foto enkel beschikbaar in gedrukte versie

Recente oplossingen Want de strijd is nog lang niet gestreden. Zo blijkt.

Er zijn door de jaren heen al tal van oplossingen aangehaald om schoolmoeheid en jongeren die vroegtijdig de school verlaten te verminderen. Maar geen van die oplossingen lijkt effectief gewerkt te hebben want het probleem stelt zich nog steeds in grote maten. Zo’n 20% van de schoolgaande jeugd is schoolmoe. Eén op acht behaalt geen diploma tijdens zijn of haar middelbare schoolcarrière. Desondanks wordt er tot op de dag van vandaag nog steeds hard gewerkt om oplossingen te vinden en ze ook te doen werken.

32 | Geen goesting

Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits aan VTM Nieuws: “Deze hervorming is een belangrijke stap in de modernisering van het secundair onderwijs.” ©Belgaimage

De eerste graad blijft zo goed als hetzelfde. Een brede opleiding met een goede voorbereiding op wat volgt.

Vanaf het tweede middelbaar zullen leerlingen al wel een basisoptie moeten kiezen. Het is vooral de tweede en derde graad die een grondige facelift ondergaat.

8 studiedomeinen Vanaf de tweede graad, het derde en vierde middelbaar, zal er gekozen kunnen worden uit acht studiedomeinen in plaats van negentwintig studiegebieden.

Vanaf 1 september 2018 ligt elke richting die een leerling kiest dus binnen een van deze studiedomeinen:

oplossing 1

Hervorming eerste graad



Taal en Cultuur



STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics)



Kunst en creatie



Land- en tuinbouw



Economie en organisatie



Maatschappij en welzijn



Sport



Voeding en horeca

Op die manier blijven er in de tweede graad 75 studierichtingen over. Wat een vermindering van 15% is. Dit zou leerlingen moeten helpen om een betere keuze te

Dat er iets mis is met het huidige onderwijs-systeem

maken.

in de strijd tegen schoolmoeheid weet ook Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V). Met de her-

Duidelijker beeld

vorming van de eerste maar ook de tweede en derde

Met deze herstructurering krijgen leerlingen een dui-

graad, heeft ze naar eigen zeggen een belangrijke stap

delijker beeld van het doel van hun studierichting:

gezet in de modernisering van het secundair onderwijs

doorstromen naar hoger onderwijs, voorbereiden op

in Vlaanderen. Maar wat verandert er nu precies?

de arbeidsmarkt of beide.

Geen goesting | 33

oplossing 2

Even weg van de schoolbanken: time-out

Naar school gaan is voor de ene leerling een feest,

schoolmoeheid is een reden om voor een time-out te

voor de andere een ware nachtmerrie. Een school is

kiezen.

een plaats waar je geacht wordt om met elkaar te communiceren en deel te nemen aan activiteiten. Je

Doelstellingen

let vijftig minuten aandachtig op. Je wisselt van lo-

Een time-out heeft een vierdelige doelstelling. Als

kaal en maakt je klaar voor weer vijftig minuten van

eerste wil men schooluitval voorkomen. Men wil ook

stilzitten, luisteren en zwijgen. En net dat is niet voor

de probleemsituatie neutraliseren. En vervolgens een

elke leerling weggelegd. Niet alle leerlingen hebben

buffer vormen om te voorkomen dat de leerling in

dezelfde flexibiliteit om zich aan deze structuur aan

een zwaardere vorm van hulpverlening terecht komt.

te passen.

En tot slot wil men op deze manier het schoolteam leren omgaan met dergelijke problemen. Wanneer ie-

Negatief gedrag

mand kiest voor een time-outproject kan hij of zij zich

Wanneer leerlingen het gevoel hebben dat ze geen

daarvoor aanmelden bij het CLB. Die aanmelding kan

band meer hebben met de school, bijvoorbeeld door

trouwens gebeuren door elke betrokkene: de school,

schoolmoeheid, gaan ze vaak negatief gedrag verto-

ouders, leerkracht of leerling.

nen. En soms is een time-out dan de enige oplossing om een schorsing te voorkomen.

Soorten programma’s De time-outmodule heeft een divers programma. Er is

Schoolmoe

het groepsgerichte aanbod waarbij er vooral gericht

Time-outprojecten zijn bedoeld om leerlingen tijde-

wordt op sociale waardigheden en algemene kennis.

lijk uit de schoolstructuur weg te halen. Meestal gaat

Daartegenover staat het individuele traject. Gesprek-

het om leerlingen tussen 12 en 18 jaar oud tegen wie

ken tussen de leerling,de ouders en de school staan

de school een tuchtprocedure is gestart. Maar ook

hier centraal.

34 | Geen goesting

Soms is er geen andere optie dan de schoolbanken even te verlaten en deel te nemen aan een time-outproject.

Op een zorgboerderij krijgen jongeren de kans om te ontsnappen aan het schoolgebeuren en hun zelfvertrouwen op de krikken door hun verantwoordelijkheid op te nemen voor de dieren. © Pexels

36 | Geen goesting

Steeds meer jongeren kiezen voor time-out op zorgboerderij Een van de opties waarvoor leerlingen kunnen kiezen wanneer ze een time-out van school willen, is om naar een zorgboederij te gaan. Om deze vorm van zorg aan te kunnen bieden, is er een unieke samenwerking tussen Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) en erkende zorgvoorzieningen.

47 000 dagen Naar cijfers van 2015 waren er in Vlaanderen 429 geregistreerde zorgboerderijen. Zij hebben samen gedurende 47 000 dagen zorg verstrekt aan zij die het nodig hadden. Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege stelt jaarlijks zo’n 1,3 miljoen euro ter beschikking om dit project te kunnen waarmaken.

Zorgboederijen zitten verspreid over heel Vlaanderen. Het merendeel daarvan bevindt zich in West-Vlaanderen. Daar zijn iets meer dan honderd boerderijen actief als zorgboerderij.

Meedraaien Op een zorgboederij draait het niet zo zeer om het feit dat hij of zij daar dag in dag uit meehelpt met allerhande klusjes op te knappen. De zorgboederij is er om een natuurlijke omgeving van rust te bieden. Verder krik je er ook je vertrouwen op omdat je zelf mee zorg draagt voor de planten en dieren op de boerderij.

Geen goesting | 37

In de middenschool Prins van Oranje in Diest kiezen

school werd ontwikkeld: rups, pop en vlinder. Of ‘heel

ze ervoor om zelf hun manier van lesgeven drastisch

veel ondersteuning nodig’, ‘een beetje hulp nodig’ of

om te gooien maar blijven daarmee wel binnen de lij-

‘ik kan de oefening zelfstandig maken’. De leerlingen

nen van de huidige wetgeving. Twee jaar geleden zijn

kiezen ook zelf wanneer ze aan welke opdracht werken.

ze gestart met een speciaal project.

Instructieklas Elke dag start de les met een kringgesprek waarin de

Tijdens de les kunnen de leerlingen ook steeds beroep

leerlingen over allerlei dingen kunnen vertellen die

doen op twee leerkrachten. Verder is er ook een in-

ze hebben meegemaakt. Gewonnen met het voetbal

structieklas waar leerlingen extra uitleg kunnen krij-

bijvoorbeeld. Of een belangrijke volleybalmatch ge-

gen bij een oefening. Soms duurt zo’n instructie maar

speeld.

vijf minuten. Leerlingen beslissen zelf of ze er al dan niet naartoe gaan. Gaan ze niet, dan werken ze ge-

Daaropvolgend start de ‘les’ die net wat anders in el-

woon verder aan hun opdrachten.

kaar zit dan de gewone structuur. Er worden vijf vakken tegelijkertijd gegeven. Nederlands, Frans geschie-

Niet meer wachten

denis, natuurwetenschappen en aardrijkskunde. Elke

De leerlingen van deze freinetschool zijn fan van het

week krijgen de leerlingen een planning met daarop

systeem waarmee ze ‘de school van de toekomst’ ge-

alle verplichte opdrachten die ze die week moeten uit-

noemd worden. Het grootste voordeel is volgens hen

voeren. Op basis daarvan moeten ze zich inschatten

dat klasgenoten niet meer moeten wachten wanneer

aan de hand van een inschattingssysteem dat door de

er iemand in de klas iets niet snapt.

oplossing 3

Aanpassing schoolsysteem binnen huidige wetgeving 38 | Geen goesting

Wat is freinetonderwijs?

Een freinetschool is een methodeschool. Het wordt opgebouwd op basis van wat er leeft bij de leerlingen. Zij mogen ook zelf suggesties doen over wat ze graag zouden leren.

Experimenteren De ervaring en beleving van de leerlingen staat centraal. Kinderen die deze soort van onderwijs volgen, leren door experimenteel te onderzoeken en te ontdekken.

Geen examens Eén van de aspecten van dit speciale project is dat er geen examens worden afgenomen. Er wordt gebruik gemaakt van permanente evaluatie.

Wanneer een bepaald leerstofonderdeel is afgerond, worden de leerlingen daarover geëvalueerd. Er wordt nagegaan of de leerstof gekend is. Is dat niet het geval dan krijgt de leerling later de kans om te bewijzen dat ze leerstof wel beheersen. Twee keer per jaar krijgen de leerlingen een woordrapport waarin de weg die iedere leerling aflegt wordt uitgelegd.

Kernteam de sterkte van het hele project is dat er een kernteam van drie vaste leerkrachten de leerlingen over een aantal jaren volgt. Op die manier is er de kans om iets op te bouwen met de leerlingen. Elke leerling leert er op zijn of haar eigen niveau maar ze bereiken allemaal wel degeljk iets.

Studieaanbod Leerlingen krijgen op de Prins van Oranje school hetzelfde studieaanbod als in elke andere school maar de manier waarop verschilt wel

Geen goesting | 39

© Alle foto’s in het stuk over LAB: LAB gedreven onderwijs

oplossing 3

Ouders nemen heft in eigen handen: LAB

Wat als ouders zelf vinden dat het onderwijs moet hervormd worden? Dan krijg je LAB, gedreven onderwijs.

Een groep van ouders heeft samen met onderwijswetenschapper Kristien Bruggeman hun schouders gezet onder een nieuwe soort van onderwijs. Vanaf één september kunnen leerlingen terecht in deze nieuwe school in Sint - Amands.

Werking LAB wil geïntegreerd onderwijs aanbieden. Ze willen activerend werken, kritisch leren nadenken en vakoverschrijdend werken. Iets wat in het huidige onderwijssysteem niet voorkomt omdat het niet evident is.

Daar krijgen leerkrachten een vak toevertrouwd en alle leerstof wordt onderverdeeld in hokjes van vijftig minuten. Bij LAB vervagen de grenzen tussen de vakken en worden er bruggen gebouwd.

Uitdaging LAB wil een middelbare school zijn die jongeren prik-

Schrik niet als de leraar aardrijkskunde vraagt om je project in het Engels voor te stellen.

kelt en uitdaagt. Die hun ondernemingszin stimuleert.

Daarbij steunt LAB op drie pijlers: integratieve pedago-

LAB | gedreven onderwijs

gie, een flexibele structuur en ondernemerschap.

Geen goesting | 41

Studietrajecten Bij LAB volgen leerlingen geen richting. Ze volgen een bepaald studietraject waarbij ze gaandeweg bepalen welke richting ze uit willen.

De eerste graad staat voor verkennen. Er wordt kennis gemaakt met de verschillende domeinen. In de eerste graad zijn de leerlingen verplicht om alle modules te doorlopen. Er zijn vijf modules per schooljaar en er wordt zo’n zes weken aan een module gewerkt. In het eerste jaar LAB doorloop je de modules hout, elektriciteit, programmeren, verbindend communiceren en sociaal ondernemen.

Verdiepen In de tweede graad weten leerlingen al beter wat hen ligt en wat niet.

De tweede graad bereid je voor op de studiekeuze die in de derde graad moet gemaakt worden. Hier kiezen leerlingen nog twee modules die ze het liefst willen volgen. Elke module loopt over vijftien weken.

Hoger onderwijs De derde graad vormt de voorbereiding op het hoger onderwijs. Er kan gekozen worden uit negen studierichtingen: vier academische en vijf duale leertrajecten. In het duale leertraject combineren leerlingen de school met het werkveld.

Kostenplaatje Eén jaar LAB. Quanta costa?

Lesmateriaal € 120 Modules € 100 Zwemmen € 25 Uitstappen € 100 Taalkamp € 125

42 | Geen goesting

Totaal:

€ 470

Conceptuele / theoretische kennis

Probleemoplossende vaardigheden ontwikkelen

Zelfregulerende kennis

Praktische / ervaringsgerichte kennis

LAB maakt gebruik van het Scandinavische model van

Uitkomst

de integratieve pedagogiek. Waarmee men wil zeg-

Voor een sprake was van LAB is er eerst uitgebreid

gen dat ze een combinatie van theoretische, ervarings-

nagedacht over wat men met deze manier van lesge-

gerichte en zelfregulierende kennis brengen. Geen los-

ven wil bereiken. Vier belangrijke pijlers zijn hierin be-

se lessen maar overkoepelende onderzoeksprojecten

langrijk. Betrokkenheid, zelfstandigheid, zelfkennis en

waarin verschillende vakken worden samengebracht.

ondernemingszin.

Co-teaching

Populariteit

Net als in de Prins van Oranje school in Diest wordt

De vraag die kan gesteld worden, is of er iemand zit

ook hier ingezet op co-teaching wat wil zeggen dat er

te wachten op een school als deze. Uit de inschrijvin-

twee of meer leerkrachten samen voor de klas staan.

gen die begin februari plaatsvonden, blijkt alvast van

Doordat hierop wordt ingezet is het mogelijk om dit

wel. De negentig plaatsen in het eerste jaar A waren

model ook effectief in de realtiteit te hanteren. Een

in 12 minuten en 48 seconden bezet. Ondertussen is

ander voordeel aan dit model is dat leerlingen die

het aantal plaatsen opgetrokken van negentig naar

sterk zijn in een bepaald vak hun klasgenoten kunnen

honderendenvijf. Er is ook een wachtlijst geopend voor

helpen die de leerstof minder goed begrijpen en daar-

leerlingen die nog hopen op een plaatstje op de nieu-

door wat extra hulp kunnen gebruiken.

we school.

Geen goesting | 43

TIPS

Leerlingen motiveren: hoe doe je dat?

Grote kans dat elke leerkracht wel eens ongemotiveerde leerlingen in de klas heeft. Of dat een probleem is? Ja! Gebrek aan motivatie heeft immers negatieve consequenties.

Hoe zorg je ervoor dat deze leerlingen terug gemotiveerd raken en blijven om te leren?

Tekst Sarah Daems & Lotte Van Hoye

Niets is vervelender, zowel voor de leerlingen als voor

Intrinsieke motivatie

de leerkracht, als leerlingen ongemotiveerd zijn om

Wanneer aan deze drie basisbehoefte voldaan wordt,

naar school te gaan en dingen bij te leren. Het is dan

spreek je als leerkracht de intrinsieke motivatie van de

vaak ook een hele klus om ervoor te zorgen dat die

leerlingen aan. De leerlingen gaat zo meer dingen zelf

motivatie weer terug komt.

willen en minder het ‘moeten’ gevoel hebben.

Drie basisbehoeften

Tips

Volgens Luc Stevens, die al heel wat boeken schreef

Stevens geeft ook enkele tips die je als leerkracht

over hoe jongeren te motiveren, is de motor van moti-

kan hanteren. Zo is het belangrijk dat je leerlingen in-

vatie tegemoetkomen aan de drie basisbehoeften van

spraak geeft en betrekt bij de les. Biedt ze ook wat

leerlingen: autonomie, competentie en relatie.

keuzevrijheid. Laat hen kiezen in welke volgorde je bepaalde onderwerpen bespreekt. Geef hen ook weer

Autonomie staat voor het feit dat een leerlingen zelf-

niet te veel vrijheid want dat kan dan weer leiden tot

standig en zichzelf kan zijn. Bij comeptentie draait het

keuzestress. Verder moet je een zinvolle uitleg geven

eerder om iets kunnen en daarin succes te ervaren. En

over het waarom je bepaalde dingen behandelt. Kies

tot slot gaat het bij relatie over een verbondenheid te

voor een uitnodigend taalgebruik: minder ‘moeten’,

voelen met de school.

meer ‘kunnen’.

44 | Geen goesting

MOTIVERENDE QUOTES

Iedereen kan wel eens wat extra motivatie gebruiken. Misschien jij wel. Of misschien ken je iemand die aan wat motivatie toe is. Knip de briefjes uit en geef er eentje aan iemand die het kan gebruiken, hang het ergens op waar je het altijd kan zien of plak het op je schoolboeken.

Always remember what makes you happy

Tijd nemen voor jezelf doet wonderen

If you’re tired, learn to rest. Not to quit.

Repeat after me: “I CAN DO THIS”

Everything you do now is for your future. Think about that.

Your speed doesn’t matter. Forward is forward.

Geen goesting | 45

INTERVIEW

“Ik heb tot mijn twintigste doorgebeten en ben dan gaan werken” Bram had geen enkele reden om nog graag naar school te gaan

Tekst Sarah Daems | Illustratie Sarah Daems

Veel jongeren in onze secundaire scholen zijn te

langrijk waren in mijn opleiding. Namelijk geschiedenis

weinig gemotiveerd of schoomoe. Ook Bram. Naar

en aardrijkskunde. Maar dat was het dan ook. De rest

school gaan was voor hem meer een noodzakelijk

kon mij niet boeien.”

kwaad. Hij ging met tegenzin naar school, maakte zijn opdrachten niet en was op het einde van het jaar

Nieuwe weg

niet geslaagd. Drie jaar later studeert hij voor op-

Bram heeft de technische opleiding Sociale en Tech-

voeder. “Nu doe ik iets wat ik graag doe. Dat scheelt

nische Wetenschappen vier jaar gevolgd. In het vijfde

veel.”

jaar besloot hij een nieuwe weg in te slaan. Toen is, naar eigen zeggen, zijn avontuur pas echt begonnen.

In de beginjaren van zijn middelbare carrière volgde

“Ik besloot om over te schakelen naar Informaticabe-

Bram een technische opleiding. Maar met een nieuwe

heer. Ik dacht dat het mij wel zou liggen want ik werk

schoolweek kon je hem geen plezier doen. Integendeel

graag met computers. Maar na verloop van tijd vond ik

zelfs. “Ik ben nooit graag naar school gegaan. Het in-

ook dat niet meer interessant en wou ik er ook zeker

teresseerde mij simpelweg niet en ik vond het ook niet

mijn toekomstige job niet van maken.” Maar niets is

nuttig. Ik had bijvoorbeeld een grondige hekel aan wis-

minder waar. Bram zet door tot hij uiteindelijk een di-

kunde. Ik kon er niets van en deed het ook helemaal

ploma in handen heeft maar dat kost hem veel moeite.

niet graag. De enige vakken die ik nog een beetje inte-

“Ik heb zowel het vijfde als het zesde middelbaar twee

ressant vond waren diegene die eigenlijk het minst be-

keer gedaan.”

46 | Geen goesting

Motivatie

tijd terecht voor uiteenlopende dingen. Van hulp met

Bram heeft zich lange tijd door de middelbare school

schooltaken tot emotionele zaken. Ik ging ook weke-

gelootst maar in het zesde jaar was het op. “Mijn moti-

lijks langs bij een psychologe en sprak op school met

vatie was helemaal weg. Ik had slechte punten die niet

de leerlingenbegeleiding. Ook mijn omgeving vond dat

meer op te halen waren en ik maakte mijn taken ook

ik mijn diploma absoluut moest halen. Dat was belang-

gewoonweg niet meer. In diezelfde periode heb ik ook

rijk voor mijn verdere leven.”

mijn zus gevonden nadat ze een zelfmoordpoging ondernomen had. Dat was hard. Ik heb vaak overwogen

Opvoeder

om te stoppen. Ik wou gaan werken, iets nuttig doen

Wanneer Bram zijn diploma secundair onderwijs in

met mijn leven. Door de vele aanmoedigingen van zo-

handen had, was hij ervan overtuigd dat hij zeker niet

wel mijn ouders als de leerkrachten op school heb ik

naar de hogeschool of universiteit zou gaan. “Ik was

toch doorgezet tot ik mijn diploma in handen had. Al

naar school gaan totaal beu na het middelbaar. Verder

was het dan maar om werk te vinden.”

studeren was dan ook totaal geen optie voor mij. Ik wist ook niet wat ik wou doen. Dus ik wou ook niet

Vriendengroep

zomaar aan iets starten. Daarom ben ik aan de slag

Tijdens de moeilijke periode die Bram doormaakte, kon

gegaan als magazijnier. Maar na drie jaar als maga-

Bram rekenen op de steun van zijn vrienden en zocht

zijnier gewerkt te hebben, kwam ik op een punt dat ik

hij ook professionele hulp. “Bij mijn vrienden kon ik al-

besefte dat ik dit niet

Geen goesting | 47

“Hoe donker alles ook lijkt, op de een of andere manier geraak je er altijd. ”

voor de rest van mijn leven wou doen. Ik ben beginnen

Hervallen

nadenken en was er vrij snel zeker van dat ik iets met

Ondanks het feit dat deze opleiding echt zijn ding is,

mensen wou doen. Dat is iets wat ik echt graag doe.

maakt Bram zich geen illusies dat de schoolmoeheid

Met mensen bezig zijn. Uiteindelijk heb ik besloten

nog kan terugkomen. “Ik denk dat het altijd kan maar

dat ik iets wou studeren waarmee ik opvoeder kon

ik doe dit echt supergraag. Ik krijg ook heel veel steun

worden.”

van mijn familie en vrienden dus ik ga er voor de volle honderd procent voor.”

Stage Met het idee om opvoeder te worden in zijn achter-

Belangrijke les

hoofd, kwam Bram terecht in het volwassenenonder-

“Ook voor Bram was zijn tijd op de middelbare school

wijs en koos hij voor de opleiding Jeugd- en Gehandi-

alles behalve makkelijk maar hij heeft er wel een be-

captenzorg. “Dit is echt een enorm fijne opleiding met

langrijke les uit getrokken. “Wat ik uit dit alles heb

heel veel stage. Twee dagen per week gaan we naar de

geleerd, is dat hoe donker alles ook lijkt, op de een of

les, de andere drie dagen doen we stage. De sfeer op

andere manier geraak je er altijd. En wat ik nog graag

school hier is ook totaal anders dan vroeger. Iedereen

wil meegeven aan anderen jongeren die schoolmoe

is daar omdat ze het graag doen en niet omdat het

zijn: doe iets wat je graag doet. Wat je graag doet doe

moet. Dat scheelt heel veel.

je beter.”

48 | Geen goesting

TIPS

Samen tegen schooluitval: tips voor leerkrachten Als leraar heb je elke dag contact met de leerlingen. Het is dan ook belangrijk dat je de leerlingen gemotiveerd houdt om naar school te blijven gaan. Therapeut Marijke Cornelis lijst enkele tips op om schoolmoeheid in zekere zin te voorkomen.

Tekst Lotte Van Hoye

1

2

3

Zorg voor een warme, positieve attitude

Laat de talenten van leerlingen tot uiting komen

4

5

6

Probeer aandacht te hebben voor individuele problemen.

Geef directe feedback maar maak deze niet te dreigend

Maak de leerlingen duidelijk dat fouten kunnen en mogen.

Toon waardering voor je leerlingen

Geen goesting | 49

INFOGRAFIEK

Vroegtijdige schoolverlaters Welke landen scoren het slechts?

1

SCHOOL

Spanje

Met maar liefst 20% aan vroegtijdige schoolverlaters staat Spanje op nummer één in de top tien.

35 30 25 20 15 10 5 0

31,7% 20%

?

2008

2015

Target 15%

2020

1/5 behaalt geen diploma

Cijfergegevens Eurostat 2016

50 | Geen goesting

Net als in Spanje haalt ook in Malta zo’n 20% of 1/5 van de studenten geen middelbaar diploma

2 Roemenië

18,5%

Italië

Ongeveer 1 op 8 leerlingen behaalt in Italië geen diploma.

Hongarije

12,4%

11,8%

10,2%

2008

2015

Duitsland

10,2%

?

Portugal

14%

Italië staat met 14% aan vroegtijdige schoolverlaters op de vierde plaats.

5 6

Bulgarije

13,8%

7 8

35 30 25 20 15 10 5 0

19,6%

3 4

13,8%

Malta

Estland

10,9%

Ongeveer 1 op 10 leerlingen behaalt in Italië geen diploma.

9

Target 10%

2020

10

België

8,8%

Geen goesting | 51

OPINIE

Is er echt wel hulp?

Elke dag word ik op sociale media geconfronteerd

ervan overtuigd dat ons schoolsysteem moet worden

met ‘memes’, tweets en hulpkreten dat de jongeren

aangepast. We krijgen te veel stress. We moeten te

te veel stress hebben. Dit was dan ook de aanleiding

veel. Ja, we moeten bepaalde dingen leren. Maar is het

dat ik schoolmoeheid beter wou onderzoeken. Want

nodig dat een kind rond de zestien acht uur op school

is er echt wel hulp?

zit om daarna nog vijf uur voor school te werken?

Het antwoord is nee. Of ja. Er is hulp. Zowel het JAC

Jongeren moeten meer kunnen doen wat ze echt

(Jongerenadviescentrum), het CLB (Centrum Leerling

willen. Hun dromen nagaan. Laat hen hierin groeien.

Begeleiding) of zelfs Time-outprojecten op een

Ik denk dat het onderwijs te hard is opgericht in wat

zorgboerderij helpen jongeren die het niet meer zien

willen we dat onze kinderen leren. Maar het zou ‘wat

zitten. Al deze hulpbehoevende organisaties hebben

wil ons kind leren’ moeten zijn. Geef hen de basis in

een ding gemeen: ze komen te laat. Jongeren worden

functie van wat ze hierin nodig hebben. Dit helpt hen

pas geholpen wanneer ze de school al beu zijn,

motiveren en dus ook de schoolmoeheid afnemen.

wanneer het niet meer gaat. Is het niet de bedoeling dat we de jongeren helpen zodat ze niet schoolmoe

De enige school die er écht iets aan wil doen is: LAB. Zij

worden in de eerste plaats?

willen jongeren op een andere manier lesgeven die de schoolmoeheid moet voorkomen. Vakoverschrijdend

Door de zoektocht naar oplossingen, interviews met

en met twee leerkrachten tegelijk krijgen jongeren les.

jongeren die kampen met schoolmoeheid ben ik

In het eerste jaar A beginnen zij met 105 jongeren. Kan

52 | Geen goesting

“Ze hebben toch geen goesting.”

de leerling niet goed volgen? Geen

van. Het enige verschil: leerplicht.

ze geen behoeft meer hebben aan

probleem: dan kan hij/zij les volgen

Deze was toen maar tot 14 jaar.

school.

in 1B waar slechts 15 leerlingen

Jongeren die het toen beu waren,

worden toegelaten. In het half jaar

gingen werken. Dat was normaal.

Geen goesting.

dat ik bezig ben met onderzoeken

Als jongeren vandaag de dag op

Dat krijgen de jongeren té vaak te

naar alles wat met schoolmoeheid

hun zestien al willen werken, lijkt

horen. En dat terwijl er vaak veel

heeft te maken, is dit de enige

dit te vroeg. Onze maatschappij wil

meer aan de hand is. Wij spraken

oplossing die preventief werkt.

te vaak iedereen met een diploma

met een leerlinge Fatima die hulp

Geen enkel ander initiatief kwamen

zien. Zonder diploma ben je niets.

moest zoeken omdat de stress haar

we in België tegen.

We moeten blijven presteren. In

te veel werd. We spraken ook met

het tijdschrift Klasse werden de

Karel die de weg kwijt was én zijn

Zeg dat niet genoeg?

eerste artikels over schoolmoeheid

mama stierf. Hoe kan dit allemaal

Schoolmoeheid is ook geen pro-

geschreven in 1990. Enkel leerlingen

geen goesting zijn? Ik hoop dat we

bleem dat we nu pas tegen-komen.

van het beroepsonderwijs zouden

in de toekomst meer preventieve

Jongeren in de jaren ’70, ’80 en

moe zijn van school. Naar verluid

oplossingen gaan krijgen zoals het

’90 hadden hier ook al mee te

omdat zij zich niet genoeg kunnen

LAB onder-wijs. Misschien moeten

maken. Volgens de CLB-pedagoog

concentreren. De jongeren worden

we ons onder-wijs inderdaad dras-

Piet Casier hadden jongeren in de

niet als slachtoffers omschreven.

tisch omgooien, Het systeem zoals

jaren ’50 of eerder hier zelfs al last

Het lijkt alsof het hun schuld is dat

het nu is, geeft te veel stress.

Geen goesting | 53

Colofon

Redactie Sarah Daems Lotte Van Hoye Fotografie en illustraties Sarah Daems [Tenzij anders vermeld] Coverbeeld Sarah Daems Met dank aan Renaat Bogaert Annick De Pauw Werner Goossens Luuk Sengers Speciale dank aan Karel, Fatima en Bram Drukkerij Xod Grafisch Centrum Gerheide 22, 2490 Balen

De artikels in dit blad zijn geschreven in het kader van een onderwijsactiviteit voor de bacheloropleiding journalistiek aan Thomas More Mechelen.

54 | Geen goesting

Geen goesting