Loverboyproblematiek factsheet
Loverboyproblematiek - factsheet
1
Loverboyproblematiek Loverboyproblematiek staat volop in de aandacht. Zowel in de media als in uw sector is er vaak aandacht voor deze problematiek. Regelmatig verschijnen er boeken, trainingen en is er ook al zorgaanbod. De morele paniek over de problematiek is groot. Ondanks dat alles is er nog veel onduidelijkheid. Wat wordt er onder loverboyproblematiek verstaan en hoe vaak speelt het eigenlijk? Zijn alle jeugdprostituees slachtoffers van loverboys? Wat is het verschil tussen een loverboy en een mensenhandelaar? Is een pooierboy hetzelfde als een loverboy? En hoe zit het met lovergirls? In de praktijk bestaan veel verschillende beelden over wat loverboyproblematiek inhoudt. Door het ontbreken van een eenduidige definitie en registratie is de kans aanzienlijk dat er sprake is van een onder- of overrapportage van slachtoffers van loverboys. JSO breekt als expertisecentrum op het gebied van jeugd, samenleving en ontwikkeling, samen met MOVISIE, een lans voor helderheid op dit thema.
De term loverboy is misleidend. Het gaat immers om een mensenhandelaar: het loverboyschap kenmerkt zich door de ronseltechniek als van een mensenhandelaar. Deze ronseltechniek bestaat uit het inzetten van verleiding en grooming om slachtoffers te manipuleren, meestal om zijn vaak jeugdige slachtoffer te dwingen tot prostitutie. Loverboys zijn jongemannen die met verleidingstechnieken (beloften, chantage en geweld) geld aan meisjes of vrouwen willen verdienen door hen bijvoorbeeld in de prostitutie te exploiteren, met valse papieren geldleningen te laten afsluiten of drugs te smokkelen. Mensenhandel is het (on)vrijwillig en onder mensonterende omstandigheden laten werken van mensen om hen te exploiteren. Prostitutie is slechts een van de verschijningsvormen van mensenhandel. We kennen ook de uitbuiting in de horeca, land- en tuinbouw en huishoudelijk werk. Jeugdprostitutie is het verrichten van een of meerdere seksuele handelingen, met of voor een ander, door jongens en meisjes onder de 18 jaar, voor geld, goederen of een tegenprestatie. Niet alle vormen van jeugdprostitutie zijn gelijk aan mensenhandel of loverboyproblematiek. Het gaat om de vormen waar een ander dan de minderjarige prostituee zich verrijkt. Alle vormen van jeugdprostitutie zijn strafbaar, omdat bij alle vormen dwang wordt verondersteld. De wet gaat er vanuit dat een minderjarige niet in staat is om de lange termijngevolgen van prostitutie te overzien. Zodoende is dwang door derden als mensenhandel of loverboyproble-
Loverboyproblematiek - factsheet
matiek te beschouwen. Dit is niet te verwarren met dwang door omstandigheden, zoals: je prostitueren om eigen drugs te bekostigen, voor een slaapplaats, om de spanning of het geld. Pooierboy is de term die voormalige minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin prefereerde boven de liefelijke term loverboy. Deze term is echter incorrect. Loverboys exploiteren meisjes of vrouwen ook in andere sectoren dan de prostitutie. Lovergirls, ten slotte, zijn meisjes die voor loverboys ronselen. Vaak zijn ze zelf eerder slachtoffer geweest. Het ontstaan van de term ‘loverboy’ In 1996 vindt de eerste rechtszaak plaats van loverboys in Utrecht. Vier broers worden beschuldigd van mensenhandel. Twee slachtoffers hadden aangifte gedaan en na twee jaar rechercheren was het tot een rechtszaak gekomen. Buiten de rechtszaal stonden andere ‘vriendinnen’ van de verdachten met een spandoek, waarop stond: “Laat onze loverboys vrij! Laat onze lieffies vrij! Ze wilden het zelf!”. De politie en hulpverlening namen het woord loverboys over. Sindsdien is het niet meer uit de pers weg te denken.
2
Wie zijn de slachtoffers van loverboys?
Slachtofferprofiel
De term loverboys verwijst naar het feit dat een groep kwetsbare meisjes of vrouwen gevoelig zijn geweest voor de ronseltechnieken van een loverboy. Uit onderzoek blijken verschillende factoren hierbij een grote rol te spelen:
In principe kan ieder kwetsbaar meisje slachtoffer worden van een loverboy, maar er zijn categorieën meisjes die hier extra ontvankelijk voor zijn. De volgende profielen kunnen worden onderscheiden:
• Conflicten tijdens de pubertijd met hun ouders. • Beïnvloedbaarheid ten gevolgen van een verstandelijke beperking of een psychiatrisch probleem. • Traumatische ervaringen zoals verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik. • Aantrekkingskracht voor mannen die emotioneel beschadigd zijn en niet in staat tot het aangaan van oprechte intimiteit. • Onbedwingbare behoefte om de liefdespartner met zorg en liefde te helpen met zijn problemen. • Onvoldoende kracht om in de relatie de eigen veiligheid te waarborgen of deze relatie los te laten.
1. Fase-problematiek; meisjes die om verschillende redenen tijdens de pubertijd in conflict komen met hun ouders, zonder dat er sprake is van ernstige ouderproblematiek. Bijvoorbeeld het ontworstelen aan overmatige bescherming, ontmoeting van foute vrienden of 2e/3e generatie-problematiek. 2. Zeer beïnvloedbaar, als gevolg van verstandelijke beperking of een psychiatrisch beeld. Te denken valt aan een afhankelijkheidsstoornis in de ontwikkeling of een licht verstandelijke beperking. 3. (Ernstige) traumatische ervaring, als gevolg van verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik. Het betreft hier bijvoorbeeld meiden met een relatieverslaving om liefdesleegheid op te vullen. 4. Multi-problem, als gevolg van ernstige ouderproblematiek. Op verschillende gebieden zijn interventies nodig voor kind en ouder. Hier kan het gaan om hechtingsproblemen, uithuisplaatsingen, schoolproblemen, zelfbeeld en waardering of een gebrekkig sociaal netwerk. De volgende groepen meisjes zijn extra kwetsbaar: • zwakbegaafde minderjarigen • AMA-meisjes • Meisjes uit eerculturen waar zeer traditionele man-vrouwpatronen gelden.
Loverboyproblematiek - factsheet
3
Opvoeding als risicofactor
Wie zijn de loverboys?
Een belangrijke verklaring voor veel meisjes en vrouwen die slachtoffer zijn van een loverboy ligt in de multiprobleem gezinnen waarin zij opgroeiden. Hier kan het gaan om hechtingsproblemen, uithuisplaatsingen, schoolproblemen, gebrek aan een positief zelfbeeld en waardering of een gebrek aan een sociaal netwerk. In een probleemgezin is het vaak zo, dat ideeën en gevoelens van meisjes genegeerd worden of onopgemerkt blijven. Dit kan schade toebrengen aan het vermogen van het meisje om waarde te hechten aan haar eigen waarnemingen en waarden. Dit werkt door in toekomstige relaties. De behoefte aan liefde kan ook onbeantwoord blijven. Dat zorgt ervoor dat het meisje behoefte heeft aan liefde, terwijl zij niet goed weet hoe ze die moet vertrouwen of accepteren. Daarbij komt het gevoel de liefde niet waard te zijn.
Het enige loverboyprofiel wat we nu kennen uit onderzoek dateert uit 2005:
Ook opgevoed worden als vrouw in een zeer beperkend en streng opvoedingsregime blijkt een belangrijke factor. Het gaat hier om meisjes uit een streng christelijk, islamitisch of traditioneel gezin waarin zij, in vergelijking met leeftijdgenoten, veel beperkingen opgelegd krijgen. De gezinscultuur en de heersende cultuur in de bredere samenleving staan haaks op elkaar, waardoor deze meiden in de knel komen (cultuurconflicten).
• 89% van de daders is autochtoon met allochtone achtergrond • leeftijd: tussen de 20 en 30 jaar • opleiding: alleen middelbare school • sociaal vaardig (vlotte babbel) • op jonge leeftijd begonnen met criminele carrière • bekend bij de politie voor vermogensdelicten; • weinig empathische vermogens of respect voor vrouwen (bron: www.jeugdprostitutie.nu)
Het veld geeft anno 2012 aan dat loverboys allerlei verschillende culturele achtergronden hebben. Zij passen zich aan aan de mazen van de wet. Hun doel is om met een zo klein mogelijke pakkans snel zoveel mogelijk geld te verdienen.
Relatie slachtoffer-loverboy
Loverboyproblematiek - factsheet
4
Loverboys ronselen hun slachtoffers op schoolpleinen, stations, binnen instellingen, caf茅s en steeds vaker via internet. Loverboys lijken sociale netwerksites, jongerensites en chatboxen steeds vaker te gebruiken in hun zoektocht naar slachtoffers. Uit onderzoek van de politie in Rotterdam en Universiteit Utrecht blijkt dat in de helft van de zaken de slachtoffers via internet worden geworven. Het ronselen gebeurt niet alleen door de loverboy zelf, maar ook door meiden die al voor hem werken of op een andere manier deel uitmaken van zijn netwerk. Deze meisjes worden lovergirls genoemd. Sommige loverboys worden door de status en uitstraling die ze hebben z贸 aantrekkelijk, dat meiden zelf al het mogelijke doen om bij deze jongens in de gunst te komen. Veel van hen zijn niet alleen wanhopig op zoek naar aandacht en liefde, maar hebben ook een hang naar spanning, sensatie, glitter en glamour. Hierdoor begeven zij zich in risicovolle situaties. Grooming is het bewust benaderen en verleiden van jongeren o.a. via internet, met als doel het plegen van seksuele handelingen. Het begint met contact maken, om het meisje vervolgens te manipuleren en haar grenzen te overschrijden. Het traditionele beeld van de loverboys die lonken met cadeaus, is niet de meest voorkomende realiteit. Het is nu duidelijk dat de loverboy zijn verleidingstactiek aanpast aan de behoefte van het slachtoffer. Om meisjes ertoe te brengen geld voor hen te verdienen, gebruiken loverboys verschillende technieken. Ze oefenen psychische druk uit door in te spelen op schuldgevoelens, ze gebruiken fysiek geweld en/of misleiden de meiden met diverse beloften. Er vindt ontmaagding of verkrachting plaats waarmee de meisjes worden gechanteerd. Kortom, allerlei vormen van manipulatie, chantage en geweld spelen zich af. Vaak nog onder het mom van de liefde, soms als pure bedreiging. Het is bekend dat de meest beschadigde slachtoffers de dwang, vernedering en het geweld ontkennen en alles voor hun loverboy over hebben. Ze zijn op emotioneel, financieel en/of sociaal gebied afhankelijk geworden. Hoe groter de angst, des te meer een meisje geneigd is zich vast te klampen aan de enige relatie die ze nog heeft: die met haar loverboy. Als overlevingsstrategie en om geweld te voorkomen zie je dat het meisje zich totaal op zijn wereld richt. Ze neemt onbewust zijn wereldbeeld over en gaat proberen nog beter te voldoen aan zijn verwachtingen. Hierdoor wordt ze ook extreem gevoelig voor zijn stemmingen, behoeften en wensen en probeert te voelen en denken zoals hij dat doet. Haar eigen gedachten en gevoelens komen hierdoor op de tweede plaats te staan of raken volledig ondergesneeuwd.
Loverboyproblematiek - factsheet
5
Wetgeving Loverboys zijn mensenhandelaren en vallen onder artikel 273a uit het tweede boek van het Wetboek van strafrecht. Mensenhandel valt onder de ambtshalve vervolgbare delicten, dit betekent dat de politie een onderzoek kan starten zonder aangifte indien zij voldoende gestapelde informatie heeft. Dit wordt ook de stapelmethode
Men kan altijd een anonieme melding doen bij Meld Misdaad Anoniem genoemd. Om de pakkans te vergroten is het in de praktijk echter nog steeds wenselijk om wél aangifte te doen. Iedereen kan in principe aangifte doen. Het slachtoffer zelf, de ouders en Bureau Jeugdzorg. Als het slachtoffer dit wil, krijgt zij eerst een gesprek met de politie waarin de procedure van de aangifte wordt uitgelegd. Daarna krijgt het slachtoffer bedenktijd om te beslissen of ze wel of geen aangifte wil doen. Men kan ook altijd een anonieme melding doen bij Meld Misdaad Anoniem.
Loverboyproblematiek - factsheet
Omvang van de problematiek Exacte gegevens over het aantal slachtoffers van loverboyproblematiek zijn niet te geven. CoMensha is de organisatie die wettelijk ingesteld is voor de registratie van mensenhandel, waaronder de loverboyproblematiek valt. Zij krijgen met name van de politie cijfers van slachtoffers. Volgens CoMensha registreren weinig organisaties loverboyslachtoffers. Daarnaast registreert niet iedereen volgens dezelfde definitie. Een minderheid van de organisaties in de jeugdzorg registreert de problematiek. Hoewel in de vrouwenopvang vaker geregistreerd wordt, zijn er weinig instellingen die deze cijfers doorgeven aan CoMensha. Hierdoor hebben we geen goed beeld van de omvang van de loverboyproblematiek. Daarbij is er sprake van een groot ‘dark number’: veel slachtoffers melden zich niet bij de hulpverlening, laat staan dat zij aangifte doen. Cijfers CoMensha 2008 180 slachtoffers 2009 120 slachtoffers 2010 210 slachtoffers 2011 jan/juni 83 slachtoffers Uit onderzoek (1998) komt een schatting van 1.500 meisjesprostituees naar voren.
6
Om de problematiek van loverboys in een juist perspectief te kunnen plaatsen, is het nodig te weten hoe de seksuele ontwikkeling van jongeren verloopt. In Nederland wonen bijna 4 miljoen jongeren tot 20 jaar (CBS, 2011). 85% van deze jongeren maakt een gezonde seksuele ontwikkeling mee. Dat betekent dat 15 % te maken krijgt met ongewenste seksuele handelingen (van zoen tot verkrachting). Dat zijn 600.000 jongeren. Om loverboyproblematiek van andere vormen van seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag te onderscheiden, kan het Vlaggensysteem gebruikt worden. Deze pedagogische interventie biedt (professionele) opvoeders, docenten, jongerenwerkers en hulpverleners een kader om seksueel gedrag van kinderen/jongeren te duiden, met elkaar en de jongere te bespreken en vervolgens te weten hoe te handelen (zie www.seksueelgeweld.info).
Ontbreken van registratie Het registreren van loverboyproblematiek kent geen eenduidige praktijk. Niet alle organisaties, die met deze problematiek in aanraking komen, verwerken dit specifiek in hun registratie. Hierdoor ontbreekt een helder en meetbaar ankerpunt, waarop eventueel beleid kan worden ingericht voor de slachtoffers van loverboyproblematiek. Hierdoor is de omvang van de problematiek niet goed te duiden.
Geen eenduidige definitie en richtlijnen
verlegenheid. Door het ontbreken van een eenduidige definitie en richtlijnen voor signalering is de kans aanzienlijk dat de problematiek onvoldoende wordt herkend en begrepen. Of dat de morele paniek zorgt voor een overreactie: we denken de problematiek vaker tegen te komen dan werkelijkheid het geval is. Daarnaast weten we dat vaak gesproken wordt van vermoedelijke loverboyproblematiek. Door helderheid in de definities kan voorkomen worden dat meisjes onterecht bestempeld worden als ‘vermoedelijk’ slachtoffer van loverboys zodat zij wél de juiste zorg krijgen aangeboden.
Opvang en hulp Zowel bij zorgaanbieders in de Jeugdzorg als in de vrouwenopvang kunnen slachtoffers terecht. Fyr Fryslan biedt specifiek onderdak aan slachtoffers van loverboys. Het aanbod in Nederland lijkt echter nog onvoldoende gericht op het voorkomen van herhaald slachtofferschap. Ook ontbreekt het aan laagdrempelige ambulante hulpverlening voor slachtoffers en ouders, evenals crisisopvang en langdurige residentiële hulpverlening voor minderjarige en 18+ slachtoffers van loverboys.
Meer informatie www.jeugdprostitutie.nu www.seksueelgeweld.info www.comensha.nl www.movisie.nl www.jso.nl
Een belemmerende factor die hier nadrukkelijk een rol speelt is het ontbreken van een heldere definitie van de problematiek. De term loverboyproblematiek biedt onvoldoende herkenning en wordt in de praktijk op veel manieren vertaald. Hierdoor kan de ernst en de aard van de problematiek volledig verschillend worden geduid en begrepen. Dat kan in de praktijk leiden tot communicatiestoornissen en handelings-
Loverboyproblematiek - factsheet
7
MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Nieuwe Gouwe Westzijde 1 2802 AN Gouda Postbus 540 2800 AM Gouda Wendy Tazelaar (adviseur / trainer) T 0182 547 862 E w.tazelaar@jso.nl www.jso.nl
Catharijnesingel 47 3511 GC Utrecht Postbus 19129 3501 DC Utrecht Lou Repetur (Senior Projectleider huiselijk en seksueel geweld) T 030 789 21 17 E l.repetur@movisie.nl Anna van Deth (Projectleider Loverboys) T 030 789 20 69 E a.vandeth@movisie.nl www.movisie.nl
Loverboyproblematiek - factsheet
8