Χρύσα Σπυροπούλου - Το μυστήριο της Κωνσταντινούπολης

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 5

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ g ΣΧΕΔΙΑ

ΚΑΝΤΙΡΤΖΑΝ ΑΚΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 6

©

Copyright Χρύσα Σπυροπούλου – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε. Αθήνα 2014

Έτος 1ης έκδοσης: 2015 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης ΒέρνηςΠαρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5878-0

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Η συνάντηση στο Ορτάκιοϊ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Η μονή Ζωοδόχου Πηγής (Μπαλουκλί) . . . . . . . . . . . . . 24 Στην Αγια-Σοφιά και στο μουσείο του Τοπ Καπί . . . . . . 36 Ιστικλάλ, η Μεγάλη Οδός του Πέραν . . . . . . . . . . . . . . . 54 Νισάντασι, στο εστιατόριο «Hünkar» . . . . . . . . . . . . . . . 70 Στο Φανάρι και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή . . . . . . . 81 Στη Βασιλική Κινστέρνα και στην Κλειστή Αγορά . . . . . 101 Μπεσίκτας, Ακαρετλέρ. Στα γραφεία της Απογευματινής και στο παλάτι Ντολμάμπαχτσε . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Στον Πύργο της Κόρης ή Πύργο του Λεάνδρου. Η αποκάλυψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 8

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 9

Αφιερώνεται στους Ζαφέρ, Περβίν και Καντιρτζάν Ακατά, Ουγουρτζάν και Αϊσέ Ατάογλου, Καντριγέ και Γιασίν Ισίκ. Ιδιαιτέρως όμως στη Φούλια Ακατά, που με προσκάλεσε στην τελετή αποφοίτησής της από το Πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης.

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 10

Ο Πύργος της Κόρης ή Πύργος του Λεάνδρου (σχέδιο του Καντιρτζάν Ακατά).

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 11

«Θαμπώθηκαν τα μάτια του Δημητρού σαν έφτασε στην Πόλη. Στην ωραία Επτάλοφο. “Χαίρε, Κωνσταντινούπολη, των πόλεων η βασιλίς”. Ξαπλωμένη πάνω σε δυο ηπείρους, ανοίγει η Πόλη τα στήθια της στο βοριά της Μαύρης Θάλασσας από τη μια μεριά και στη νοτιά του Μαρμαρά από την άλλη. Γιουρούσι λες και κάνουνε τα δυο αντίθετα ρεύματα για να την κατακτήσουνε. Παλεύει η Δύση με την Ανατολή και τη διεκδικούνε και αφρίζουνε και κλωθογυρίζουνε μπροστά στην πούντα του Σαράι Μπουρνού, στα πόδια της Αγια-Σοφιάς μες στην καρδιά της Πόλης». ΜΑΡΙΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΟΥ, Λωξάντρα

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 12

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η συνάντηση στο Ορτάκιοϊ

Τ

Ο ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΟΡΤΑ-

κιοϊ, όπου η οικογένεια της Λίζας θα συναντούσε την οικογένεια των Ακατά, οι οποίοι είχαν έρθει από την Όρντου για να επισκεφθούν πανεπιστημιακές σχολές, αφού την επόμενη χρονιά τα δύο παιδιά, η Φούλια και ο Καντιρτζάν, θα φοιτούσαν σε κάποιο από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης. Η πρώτη θα σπούδαζε δημοσιογραφία και ο δεύτερος γραφικές τέχνες, μιας και τα σχέδιά του υπόσχονταν πολλά. Οι εικόνες που σχεδίαζε, και θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ιστορίες, διέθεταν μυστήριο και παράδοξο, πρόβαλλαν έναν κόσμο ονειρικό και αλλόκοτο. Οι δύο οικογένειες ξανασυναντιόντουσαν μετά από έναν περίπου χρόνο από τις διακοπές στην Όρντου, στη Μαύρη Θάλασσα. Το προηγούμενο βράδυ είχαν δειπνήσει στην ταράτσα του ξενοδοχείου «Seven Hills», έχοντας από τη μία πλευρά την Αγια-Σοφιά και από την άλλη το τέμενος Σουλτάν Αχμέτ, το ξακουστό Μπλε Τζαμί, απ’ όπου η φωνή του μουεζίνη καλούσε τους πιστούς να προσευχηθούν. Ήταν η περίοδος του ραμαζανιού. Ένα δρο

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 14

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

σερό αεράκι φυσούσε και έφερνε ψιθύρους από το παρελθόν, το αρχαίο ελληνικό, το ρωμαϊκό, το βυζαντινό. Πίσω τους φαίνονταν οι γέφυρες στον Κεράτιο Κόλπο, αλλά και οι άλλες πιο μακριά, που ένωναν τις δύο ηπείρους, την Ευρώπη και την Ασία. Όλα ήταν φωτισμένα και χαρούμενα. Στα πάρκα μπροστά στην Αγια-Σοφιά αρκετές παρέες και οικογένειες είχαν στρώσει τα τραπεζομάντιλά τους και απολάμβαναν το φαγητό που είχαν ετοιμάσει στο σπίτι – ξεχώριζαν από μακριά οι γυναίκες με τις πολύχρωμες ή μαύρες μαντίλες στο κεφάλι, σημάδι πως επρόκειτο για πιστούς μουσουλμάνους. Μετά το δείπνο η παρέα είχε πάει για τσάι στην ταράτσα του ξενοδοχείου «Four Seasons», ένα ιδιαίτερο κτήριο το οποίο κάποτε λειτουργούσε ως φυλακή. Τα παιδιά, μαγεμένα από τη θέα, αφού βρίσκονταν ακριβώς στη σκιά της Αγια-Σοφιάς, μιλούσαν με ενθουσιασμό για την Κωνσταντινούπολη και τις γωνιές της, την Ιστορία της. Πότε με περηφάνια, πότε με θλίψη. Θυμήθηκαν τις περιπέτειές τους, τον προηγούμενο χρόνο, στο Ακρωτήρι του Ιάσονα και στο Νησί των Αμαζόνων, λίγο έξω από την Κερασούντα, την κλοπή της εικόνας του Αγίου Νικολάου, και αναπόλησαν τα παιχνίδια τους και τους φίλους που είχαν κάνει τις λίγες μέρες που είχαν μείνει στην Όρντου. Στο Ορτάκιοϊ τα παιδιά σκόπευαν να οργανώσουν και να προγραμματίσουν τις επισκέψεις τους στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μουσεία της Κωνσταντινούπολης. Η Λίζα ξεφύλλιζε ήδη τον οδηγό που της είχε χαρίσει η καθηγήτριά της, ενώ ο Άρης κοίταζε από το παράθυρο τα πρανή, που ήταν στολισμένα με πολύχρωμα λου

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 15

Η Αγια-Σοφιά.

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 16

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

λούδια, και τους μεγάλους κορμούς δέντρων στην άκρη της λεωφόρου, που έριχναν τη βαριά σκιά τους στα αυτοκίνητα. Και στα δεξιά τους πότε φαινόταν η θάλασσα, ο Βόσπορος, και πότε τα νεοκλασικά κτήρια, που τώρα άλλα από αυτά λειτουργούσαν ως πανεπιστημιακές σχολές και άλλα ως ξενοδοχεία.

— Λίζα, άφησε το βιβλίο και δες την πόλη, νιώσε τον παλμό της. Πόσος κόσμος, πόσα αυτοκίνητα... και όλοι τρέχουν! είπε με ενθουσιασμό στη φίλη του ο Άρης. ― Έχεις δίκιο, παρασύρθηκα, του απάντησε το κορίτσι και χάιδεψε την Ήρα, που καθόταν δίπλα της υπάκουη, έχοντας κολλημένη τη μουσούδα της στο παράθυρο. Τα χνότα και τα σάλια της είχαν θολώσει το τζάμι και τα ακινητοποιημένα από την κυκλοφοριακή συμφόρηση αυτοκίνητα έδειχναν θαμπά. Ήταν δώδεκα το μεσημέρι κι όλοι έτρεχαν στις δουλειές τους. Ο κύριος Γιώργος, ο πατέρας της Λίζας, γκρίνιαξε. Θα προτιμούσε να είχαν αφήσει την Ήρα στο ξενοδοχείο (το οποίο μάλιστα είχαν βρει με δυσκολία, αφού ήταν λίγα εκείνα που δέχονταν κατοικίδια) και να πήγαιναν στο ραντεβού τους με το λεωφορείο. ― Μπαμπά, σε καταλαβαίνω. Αλλά τη λυπάμαι την Ήρα μας, δε θέλω να μένει μόνη στο ξενοδοχείο. Η μητέρα της Λίζας, η κυρία Έλλη, χαμογέλασε και συμφώνησε με την κόρη της. ― Παιδιά, δείτε στα αριστερά μας, άλλο ένα σχολείο Ρωμιών δίπλα σ’ ένα γαλλικό, είπε. ― Παντού υπάρχουν σχολεία, εκκλησίες και τζαμιά, αναφώνησε η Λίζα. Η κίνηση αραίωνε όσο απομακρύνονταν από το κέ

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 17

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

ντρο και τα αυτοκίνητα έτρεχαν κατά μήκος της παραλιακής. ― Και μουσεία, πρόσθεσε ο Άρης λίγο αργότερα. Ορίστε το Ναυτικό Μουσείο στα δεξιά μας. Τα κτήρια είναι παλιά αλλά χρησιμοποιούνται. Δείτε αυτό το μέγαρο με τους κίονες στη γωνία! Τι όμορφο που είναι! Τα δυο παιδιά ρουφούσαν ό,τι έβλεπαν γύρω τους, πολλές φορές δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τις εικόνες, ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν. Το Ορτάκιοϊ τους υποδέχτηκε χαρούμενο, με τις φωνές των μικροπωλητών που, πίσω από τους πάγκους και τα βάζα τα γεμάτα με όσπρια, ψιλοκομμένα καρότα, αρακά και άλλα λαχανικά, καλούσαν τους επισκέπτες να τα δοκιμάσουν. ― Ο χορός των χρωμάτων, ψιθύρισε η Λίζα και ζήτησε να πάρει σ’ ένα σακουλάκι καλαμπόκι και αρακά. Ο Άρης προτίμησε το «κουμπίρ», δηλαδή πατάτα ψητή με τη φλούδα της, γεμιστή με βούτυρο, τυρί και άλλα υλικά. Η Ήρα μύριζε, κουνούσε την ουρά της και κυνηγούσε τις γάτες, που μόλις την έβλεπαν, το έβαζαν στα πόδια. Οι περαστικοί την πρόσεχαν και όταν μερικοί σταματούσαν να τη χαϊδέψουν, εκείνη στεκόταν ικανοποιημένη και περήφανη που είχε γίνει για άλλη μία φορά το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Πέρασαν από το πίσω μέρος της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Φωκά και, αφού διαπίστωσαν ότι ο ναός ήταν κλειστός, κατευθύνθηκαν προς το μπιστρό στο οποίο είχαν δώσει ραντεβού με τους φίλους τους. Από μακριά τα παιδιά διέκριναν την πινακίδα, «The House», και  2o

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 18

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

αμέσως κατάλαβαν ότι είχαν φτάσει στον προορισμό τους. Στα αριστερά τους, πλάι ακριβώς στη θάλασσα, δέσποζε το νεομπαρόκ Μπουγιούκ Μετζιντιέ Τζαμί, με τους μιναρέδες, τον κομψό τρούλο και τους λαξευμένους λίθους, που με την αντανάκλαση των νερών φαίνονταν κατάλευκοι. Το τέμενος αυτό, το οποίο χτίστηκε από το σουλτάνο Αμπντούλ Μετζίντ το 19ο αιώνα, όταν κατέρρεε η οθωμανική αυτοκρατορία, και είναι ένα ακόμα έργο του σπουδαίου Αρμένιου αρχιτέκτονα Νιγκογός Μπαλιάν, θα το επισκέπτονταν μαζί με τους φίλους τους αργότερα. Στην είσοδο τους περίμεναν τα παιδιά, η Φούλια και ο Καντιρτζάν. Το μπιστρό ήταν πάνω στον Βόσπορο, με θέα την ασιατική πλευρά της Πόλης και τη γέφυρα του Βοσπόρου. Στα αριστερά τους, αρκετά πιο μακριά, βρισκόταν η δεύτερη γέφυρα που ενώνει τα δυο μέρη της Πόλης, η γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, ή αλλιώς «γέφυρα του Πορθητή», ενώ στα δεξιά τους, προς τη νότια είσοδο των Στενών, ήταν ο Πύργος της Κόρης ή Πύργος του Λεάνδρου, ένα νησάκι όπου παλαιότερα λειτουργούσε φάρος. ― Είμαι κι εγώ εδώ. Καλώς ήρθατε! ακούστηκε μια γνώριμη φωνή. Τα παιδιά στράφηκαν και είδαν τον Ουγουρτζάν να τους υποδέχεται με χαμόγελα. Η Ήρα είχε σκαρφαλώσει κιόλας στην αγκαλιά του, ενώ ένα παιχνιδιάρικο καφετί γατάκι τριβόταν στα πόδια της Λίζας, επιζητώντας με το ναζιάρικο νιαούρισμά του την προσοχή της παρέας. Οι γονείς κάθισαν σ’ ένα τραπέζι και τα παιδιά πήγαν σε μια γωνιά από την οποία είχαν την καλύτερη θέα προς τα Στενά του Βοσπόρου. Πλοία πηγαινοέρχονταν πάνω 

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 19

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

κάτω, άλλα προς τη Θάλασσα του Μαρμαρά και άλλα προς τη Μαύρη Θάλασσα. Οι γλάροι πότε βουτούσαν στα νερά και πότε συγκεντρώνονταν στην πλατεία μπροστά στο Μπουγιούκ Μετζιντιέ Τζαμί, για να τσιμπολογήσουν τα πεταμένα κομμάτια από τα κουλούρια, ή σιμίτια, όπως τα έλεγαν στην Πόλη· έπειτα πετούσαν πάνω από τους επιβάτες που περίμεναν υπομονετικά στο κτήριο της αποβάθρας για να επιβιβαστούν στα καραβάκια με τα οποία θα περιηγούνταν τις ακτές του Βοσπόρου. Ο Καντιρτζάν τάιζε κι αυτός τα πουλιά, ενώ ο Ουγουρτζάν προσπαθούσε να κάνει χώρο στο τραπέζι για να ανοίξει έναν παλιό χάρτη της Πόλης. ― Αύριο θα ξεκινήσουμε από εδώ, είπε βάζοντας το δάχτυλό του στην περιοχή όπου βρίσκεται η μονή Ζωοδόχου Πηγής, το γνωστό Μπαλουκλί. ― Και γιατί, εξυπνάκια; ρώτησε η Φούλια. Ο Ουγουρτζάν συνέχισε απτόητος όμως: ― Μα εκεί είναι η έκπληξη. Θα σας γνωρίσω τον Βασίλη, το γιο του επιστάτη της μονής. Μαζί του κυνηγάω κοτσύφια στην περιοχή και μαζεύω κορόμηλα από τα δέντρα. Έχουμε ανακαλύψει κάτι. ― Καλά, ακόμα κυνηγάς πουλιά και μαζεύεις καρπούς από τα δέντρα; τον πείραξε ο Άρης. ― Έλα, πες μας, Ουγουρτζάν, τι είναι; Τι ανακαλύψατε; Πες το μας! είπαν μ’ ένα στόμα τα παιδιά – τα αγγλικά τους είχαν βελτιωθεί πάρα πολύ και η συνεννόηση ανάμεσά τους γινόταν με πιο γρήγορους ρυθμούς. ― Όχι τώρα, όταν γνωρίσετε τον Βασίλη. ― Κι εσύ πώς τον γνώρισες; τον ρώτησε η Λίζα. 

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 20

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

― Ε, σιγά το δύσκολο. Είναι γείτονάς μου στο Σισλί. Τον γνώρισα την πρώτη μέρα που πατήσαμε το πόδι μας εκεί. Έκανε ποδήλατο και περνούσε μπροστά από το σπίτι μας. Δε θέλαμε και πολλά για να γνωριστούμε. Η μητέρα του μας έφερε χαλβά για να μας καλωσορίσει στη γειτονιά. ― Νομίζω, εκεί βρίσκεται και το μεγαλύτερο ελληνικό νεκροταφείο, το Κοιμητήριο Σταυροδρομίου, είπε ο Άρης, που είχε μελετήσει την Ιστορία της Πόλης στην Αθήνα, όταν αποφασίστηκε το ταξίδι. Να το επισκεφθούμε, παιδιά, τι λέτε, συμφωνείτε; Είδα κάποιες εικόνες στο YouTube από ένα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε εκεί. ― Ναι, ναι, οπωσδήποτε! ακούστηκε σαν βουητό η απάντηση από όλους. ― Πώς σου φαίνεται που φύγατε από την Όρντου; Σου λείπει; ρώτησε η Λίζα τον Ουγουρτζάν. ― Α, καθόλου. Μου λείπουν βέβαια τα παιδιά, πρόσθεσε κοιτάζοντας τη Φούλια και τον Καντιρτζάν, αλλά εδώ δεν πλήττω καθόλου. Ο μπαμπάς δουλεύει στην Ασφάλεια, κυνηγάει τους «κακούς», που είναι περισσότεροι εδώ, αλλά όπως λέει στη μαμά, που νοσταλγεί την πατρίδα, έπρεπε να έρθουμε, για να προετοιμαστώ για τις εξετάσεις στο πανεπιστήμιο και να εξασκηθώ στο σχέδιο κοντά στους «ειδικούς». ― Και ποιοι είναι οι ειδικοί; ρώτησε η Λίζα, που είχε πολλές απορίες κι ένιωθε προς το παρόν σαν χαμένη σ’ εκείνη την πόλη των 15.000.000 κατοίκων. ― Α, οι ειδικοί είναι ένα ζευγάρι, φίλοι του μπαμπά από την πατρίδα μας, που έχουν ατελιέ γραφικών τεχνών στο Ακαρετλέρ, στην περιοχή Μπεσίκτας. Εσείς κάποτε 2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 21

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

το λέγατε Διπλοκιόνιο, πρόσθεσε κοιτάζοντας τις αντιδράσεις των παιδιών. Η φίλη του μπαμπά, η Καντριγέ χανούμ,* φροντίζει να ενημερώνομαι και να μαθαίνω όσο γίνεται περισσότερα πράγματα για το επάγγελμα αυτό. Μου δίνει ειδικά περιοδικά και εικονογραφημένα βιβλία για να διαβάζω και να βλέπω τα σχέδια και τις εικόνες άλλων καλλιτεχνών. Πόσο θα ήθελα να τους μοιάσω! ― Είσαι τυχερός που έχεις τέτοιους μέντορες και κυρίως που ανακάλυψες το ταλέντο σου και ξέρεις τι θέλεις να κάνεις, τι να σπουδάσεις. Ενώ εγώ δυσκολεύομαι να αποφασίσω! Και να φανταστείς του χρόνου θα δώσω εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, εκτός εάν... είπε ο Άρης αλλά δεν τελείωσε τη φράση του, μόνο ρώτησε τον Ουγουρτζάν: Πες μας όμως, εσύ τι κάνεις εκεί; ― Είμαι το παιδί για όλες τις δουλειές. Τους βοηθάω αλλά και ζωγραφίζω και μου λένε τη γνώμη τους. Είμαι τυχερός, όπως είπες, που τους ξέρω και δουλεύω κοντά τους. Μαθαίνω πολλά και δε θα έχω πρόβλημα να με δεχτεί κάποιο καλό πανεπιστήμιο. Αργότερα θα δουλέψει εδώ και ο Καντιρτζάν. Σας έδειξε τα σχέδιά του; ― Μα τι τους λες τώρα; Ακόμα δεν ήρθαν τα παιδιά, τα σχέδιά μου θα τους δείξω; Θα γίνει κι αυτό αργότερα. Θα τους δείξουμε τη δουλειά μας στο γραφείο που δουλεύεις, ψιθύρισε ο Καντιρτζάν και πήγε να μαζέψει την Ήρα, που εκείνη τη στιγμή κυνηγούσε πότε το γατί που τους ακολουθούσε και πότε τους γλάρους που τσιμπολογούσαν τα ψωμάκια που τους έριχναν οι περαστικοί. * Κυρία Καντριγέ.

2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 22

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Τα κορίτσια συζητούσαν χαρούμενα και έδειχναν η μία στην άλλη φωτογραφίες από τα κινητά τους: τις σχολικές τους εκδρομές, τις εκδηλώσεις στο σχολείο, κάποια πάρτι γενεθλίων... Ξαναθυμήθηκαν και την περιπέτειά τους στο Ακρωτήρι του Ιάσονα την προηγούμενη χρονιά και τους φάνηκε σαν να είχε περάσει πολύς καιρός, σαν να μην είχαν βρεθεί οι ίδιες στη δίνη μιας άγνωστης και επικίνδυνης κατάστασης. Τώρα σκεφτόντουσαν τις αναποδιές που είχαν συναντήσει και γελούσαν. Ο Ουγουρτζάν, κλείνοντας το μάτι στα αγόρια, στράφηκε με ύφος σοβαρό προς τις φίλες του και είπε εν είδει διαταγής: ― Τα κορίτσια πρέπει να φαίνονται συγκρατημένα και να μη χασκογελούν σε δημόσιους χώρους. Κανείς δεν έδωσε σημασία στα λόγια του, γιατί ήξεραν όλοι πόσο πειραχτήρι ήταν. Τα χρώματα στον ορίζοντα ρόδιζαν και η σκιά του τεμένους γινόταν όλο και πιο βαριά, καθώς ο ήλιος έδυε και ενωνόταν με την επιφάνεια της θάλασσας. Τα χρωματιστά λαμπιόνια της γέφυρας του Βοσπόρου χόρευαν στα νερά και μετέφεραν ψιθύρους από την άλλη πλευρά, την ασιατική. Το βαθύ πράσινο των λόφων όλο και σκοτείνιαζε και γινόταν μια κηλίδα στο τοπίο. Κανείς δε μιλούσε, όλοι κοιτούσαν απέναντι, προς την άλλη ήπειρο, που τους φαινόταν κοντινή και μακρινή συγχρόνως, ένας άγνωστος και γεμάτος μυστήρια τόπος. Ακούστηκε το σφύριγμα ενός πλοίου, που θαρρείς και έδινε το σινιάλο για το τέλος εκείνης της δροσερής μέρας στην παραλία του Βοσπόρου, στο Ορτάκιοϊ – τη Μεσα22

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 23

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

χώρα ή το Μεσαχώριο των Ελλήνων της Πόλης. Ονομασία που και στα τουρκικά σημαίνει το ίδιο –«μεσοχώρι»– γιατί βρίσκεται ανάμεσα στο Ρουμελί Χισάρ, δηλαδή το Κάστρο της Ρούμελης, και στο Κουρούτσεσμε, την Ξηροκρήνη δηλαδή των Ρωμιών.

2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η μονή Ζωοδόχου Πηγής (Μπαλουκλί)

Η

ΗΡΑ ΠΗΔΗΞΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΟΔΗΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ

ακολούθησε η Ροδούλα, που έγινε τελικά μέλος της παρέας από το Ορτάκιοϊ. Το γατάκι έτρεξε κάπως αδέξια και χάθηκε πίσω από τη μεγάλη πόρτα της μονής Ζωοδόχου Πηγής. Ο Ουγουρτζάν μαζί με τον Βασίλη περίμεναν τους φίλους τους κάτω από το δέντρο που βρισκόταν ακριβώς στη μέση της αυλής, ανάμεσα στην εκκλησία και στο διάδρομο που οδηγεί στον υπόγειο ναό, όπου από μαρμαρόκτιστη πηγή ρέει νερό το οποίο θεωρείται αγιασμένο. Παρέδωσαν την Ήρα και τη Ροδούλα στον πατέρα του Βασίλη, τον επιστάτη της μονής, για να τις προσέχει. Εκείνος έδεσε την Ήρα στον κορμό μιας κορομηλιάς, ενώ το γατάκι το άφησε να περιφέρεται στην αυλή και να ανεβαίνει στα ξύλινα παγκάκια και στα μαρμάρινα κράσπεδα τραβώντας την προσοχή των επισκεπτών, ενώ δεν άργησε να μπει στη γατοπαρέα που ανήκε στη μονή. Οι άλλες γάτες στην αρχή την υποδέχτηκαν με καχυποψία, μια μελαχρινή μάλιστα έδειχνε να ακονίζει τα νύχια της έτοιμη για καβγά· η Ροδούλα την αγνόησε και περιφερό2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 25

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

ταν μαζί τους στο χώρο όπου βρίσκονταν οι τάφοι των πατριαρχών και των επιφανών Ελλήνων της Πόλης και μέχρι την είσοδο της εκκλησίας· κι από εκεί μερικές φορές ακολουθούσε τα γκρουπ που πήγαιναν να επισκεφθούν το ελληνορθόδοξο κοιμητήριο, ακριβώς δίπλα στη μονή. ― Ελάτε, αφήστε τους μεγάλους να επισκεφθούν την εκκλησία, θα πάμε κι εμείς αργότερα. Από εδώ να σας γνωρίσω τον Βασίλη, το φίλο μου, έκανε τις συστάσεις ο Ουγουρτζάν. ― Γεια σου, Βασίλη, χαιρόμαστε πολύ που σε γνωρίζουμε, είπαν τα παιδιά. ― Κι εγώ το ίδιο. Μου έχει πει τόσα για σας ο Ουγουρτζάν, που είναι σαν να σας ξέρω πολύ καιρό. Λέγαμε, προτού έρθετε, να επισκεφθούμε και τους επτά λόφους της Πόλης, απάντησε ο Βασίλης στα ελληνικά, προφέροντας βαριά ορισμένα σύμφωνα και ιδιαίτερα το «λ». Ήταν ένα ψηλό, μελαχρινό αγόρι, «με μάτια αετού», όπως θα έλεγε η μητέρα της Λίζας, η κυρία Έλλη. Φορούσε φθαρμένο τζιν και το γαλάζιο πουκάμισό του ήταν τραβηγμένο σε ορισμένα σημεία και εξείχε από τη ζώνη που συγκρατούσε το παντελόνι. Έβγαλε το καπελάκι τζόκεϊ που φορούσε και το έβαλε στην τσέπη του. Το σοκολατένιο χρώμα του προσώπου του φανέρωνε ότι δεν έμενε πολλές ώρες στο σπίτι του. Είχε τον τύπο του Τομ Σόγιερ. Το ύφος του ήταν αθώο και συνάμα πονηρό, το χαμόγελό του έδειχνε ανεμελιά αλλά και σιγουριά. Η Λίζα σκέφτηκε ότι του έλειπαν τα κοντά παντελονάκια για να είναι ίδιος ο Τομ Σόγιερ. Μαζί με τον Ουγουρτζάν έκαναν ένα καταπληκτικό δίδυμο. Ο ένας περισσότερο γήινος, ο 2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 26

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

άλλος καλλιτεχνικός τύπος, αλλά και οι δύο αγαπούσαν την περιπέτεια και το άγνωστο στον ίδιο βαθμό. Ο Καντιρτζάν τον περιεργαζόταν και προσπαθούσε να τον καταλάβει, να τον γνωρίσει καλύτερα. Του άρεσε ωστόσο η άγρια ομορφιά του νέου φίλου τους, που είχε μεγαλώσει μέσα στο μοναστήρι, όπως τους αφηγήθηκε αργότερα, και με δυσκολία ακολουθούσε τους κανόνες του σχολείου στο οποίο φοιτούσε. Ήταν από τους λίγους Έλληνες μαθητές που είχαν απομείνει στην Πόλη, αφού οι περισσότερες οικογένειες Ρωμιών είχαν φύγει στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου ξεκίνησαν μια καινούρια ζωή από το μηδέν. Οι δικοί του γονείς όμως δεν μπορούσαν να φανταστούν τον εαυτό τους μακριά από την πόλη τους. Εκεί είχαν γεννηθεί, αυτός ήταν ο τόπος καταγωγής των οικογενειών τους και έλεγαν ότι θα ήταν σαν το ψάρι έξω απ’ το νερό αν τον εγκατέλειπαν. Άφησαν πίσω τους ένα γκρουπ Αράβων χριστιανών που ξεναγούνταν στο προαύλιο της μονής από τον πατέρα Σωφρόνιο και πέρασαν την πόρτα που θα τους οδηγούσε στον υπόγειο χώρο όπου βρισκόταν το αγίασμα. Τα παιδιά κατέβαιναν τα σκαλιά σιωπηλά και αντάλλαζαν μόνο ματιές, ώσπου βρέθηκαν μπροστά σε μια μαρμάρινη δεξαμενή γεμάτη νερό, στην οποία κολυμπούσαν μερικά κοκκινωπά ψαράκια. Ο Καντιρτζάν τα μέτρησε και τα βρήκε επτά. Το χρώμα του νερού ήταν πρασινωπό, πιθανόν από το φωτισμό, όπως αποφάνθηκε ο Βασίλης. Τα παιδιά θαύμασαν τα γλυπτά φυτά που στόλιζαν την καμάρα, η οποία θαρρείς και στεφάνωνε τα νερά. Στο μαρμάρινο τοίχο ακριβώς πάνω από την καμάρα υπήρχε η εικόνα της 2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 27

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Παναγίας με το μικρό Χριστό στην αγκαλιά της και κάτω από τα πόδια τους φαίνονταν να υποτάσσονται οι στρατιώτες, οι ιερείς και οι άγιοι, ενώ στο κέντρο εικονιζόταν ένα μαρμάρινο σιντριβάνι απ’ όπου ανάβλυζε το νερό. Η εικόνα περιβαλλόταν επίσης από χρυσοποίκιλτα στολίδια, από τα οποία πιο εντυπωσιακά ήταν δυο ράβδοι με δυο φίδια τυλιγμένα πάνω τους. Τέλος, ολόκληρο το μαρμάρινο τμήμα του αγιάσματος καλυπτόταν από μια άλλη, πλίνθινη καμάρα, χαρακτηριστικό των βυζαντινών κτισμάτων. Κάθισαν τα παιδιά στο πάτωμα και θαύμασαν την εικόνα για άλλη μία φορά. Ο Ουγουρτζάν παρατηρούσε τις λεπτομέρειές της και ρωτούσε διάφορα πράγματα. Τι συμβολίζει το νερό, η πηγή, τα ψάρια. Ο Άρης άνοιξε το σημειωματάριό του και άρχισε να δίνει στους φίλους του μερικές πληροφορίες που είχε φροντίσει να καταγράψει. Τους είπε ότι «Ζωοδόχος Πηγή» είναι επίθετο της Παναγίας, που σημαίνει πως είναι συνδεδεμένη με τη ζωή, και ότι η μονή χτίστηκε κατά μία εκδοχή από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ γύρω στο 560 μ.Χ. με τα υλικά που περίσσεψαν από την Αγία Σοφία. Στο τέλος τούς διάβασε κι ένα ποίημα, «Το Μπαλουκλί – Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής» του Γεώργιου Βιζυηνού, στα ελληνικά, και ζήτησε από τον Βασίλη να το μεταφράσει στα τουρκικά: Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρει την Πόλη τη μεγάλη. Σαράντα μέρες έκαμεν ο ’γούμενος το ψάρι στα χείλη του να βάλει.

2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 28

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Απ’ τες σαράντα κι ύστερα πεθύμησε να φάγει τηγανισμένο ψάρι. ― Αν μας φυλάγ’ η Παναγιά καθώς μας εφυλάγει, την Πόλη ποιος θα πάρει; Ρίχτει τα δίχτυα στο γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει. ― Θεός να τα βλογήσει! Το λάδι βάλλει στη φωτιά μες στ’ αργυρό τηγάνι, για να τα τηγανίσει. Τα τηγανίζ’ από τη μια και πά’ να τα γυρίσει κι από το άλλο μέρος. Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήσει και τα ’χασεν ο γέρος! ― Μην τηγανίζεις, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι στην Πόλη τη μεγάλη! Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει, μας κόβουν το κεφάλι! ― Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια! Με φαίνεται σαν ψεύμα! Μ’ αν είν’ αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια να πέσουν μες στο ρεύμα! Ακόμ’ ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι’ απ’ το τηγάνι, τη μια μεριά ψημένα, 2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 29

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης τη λεκάνη, γερά, ζωντανεμένα. Ακόμ’ ως τώρα πλέουνε, κόκκιν’ από το μέρος, όπου τα είχε ψήσει. Φυλάγουν το Βυζάντιο ν’ αναστηθεί κι ο γέρος να τ’ αποτηγανίσει.

― Και τι σημαίνει «Μπαλουκλί»; Γιατί ονομάζεται έτσι η μονή; ρώτησε ο Άρης τον Βασίλη. ― «Μπαλίκ» στα τουρκικά σημαίνει «ψάρι». Από εκεί πήρε αυτή την ονομασία, του απάντησε ο Βασίλης νεύοντας με το κεφάλι του προς την πηγή με τα ψαράκια. ― Θα μας πείτε τώρα τι είναι αυτό που ανακαλύψατε; ρώτησε ανυπόμονα η Λίζα. ― Εντάξει λοιπόν. Είστε έτοιμοι να ακούσετε; είπε ο Βασίλης. Τη στιγμή εκείνη ακούστηκαν φωνές να πλησιάζουν και τα παιδιά πήραν βαθιά ανάσα και αφουγκράστηκαν. Μια ομάδα νέων που μιλούσαν ελληνικά μπήκαν στο χώρο του αγιάσματος, πήραν τα πλαστικά μπουκαλάκια από την ειδική θέση που υπήρχε δίπλα στις βρύσες και τα γέμισαν νερό. Ο Βασίλης αναστέναξε, έβγαλε από την τσέπη του έναν παλιό χάρτη και τον ακούμπησε στο δάπεδο. ― Βρήκαμε αυτό το χάρτη πεταμένο στον κήπο του Ιωακειμείου Παρθεναγωγείου πριν από αρκετές μέρες. Σκεφτήκαμε να τον δώσουμε στη γυναίκα που εκτελεί χρέη ε2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 30

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

πιστάτη, αλλά όταν είδαμε ότι ήταν πολύ παλιός και προσέξαμε κάτι που γράφει στην πίσω μεριά του, αποφασίσαμε να τον κρατήσουμε και να τον παραδώσουμε αργότερα. Τα παιδιά έσκυψαν και κοίταξαν τις διάφορες περιοχές. Ο Κεράτιος Κόλπος ο Βόσπορος, η Θάλασσα του Μαρμαρά, τα Πριγκιπονήσια, η Μαύρη Θάλασσα, η Ευρώπη και η Ασία. Στην πίσω μεριά του χάρτη αναγραφόταν ο τόπος και η χρονολογία εκτύπωσης: «Genoa, 1780». Και λίγο πιο κει ήταν γραμμένο με το χέρι ένα ονοματεπώνυμο: «Νικόλαος Ιμάνογλου». ― Τι είναι το Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο; ρώτησε ο σιωπηλός μέχρι εκείνη τη στιγμή Καντιρτζάν. ― Ήταν σχολείο για κορίτσια, έδωσε την πληροφορία ο Βασίλης. Δε λειτουργεί πια γιατί δεν υπάρχουν αρκετές μαθήτριες. Έκλεισε τη δεκαετία του ’80. Τώρα μπορεί να δει κανείς τα θρανία, όργανα φυσικής και χημείας, φωτογραφίες και βιβλία. Το κτήριο όμως είναι σε κακή κατάσταση. Δε συντηρείται και φαίνεται ετοιμόρροπο. ― Και λοιπόν; ρώτησε ανυπόμονα η Λίζα. Τι σχέση έχει αυτός ο χάρτης; ― Και τι κάνατε στο Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο; μπήκε στη συζήτηση η Φούλια. ― Καλύτερα να σας τα πει ο Ουγουρτζάν. Ή μήπως θέλεις να τα πω εγώ; ρώτησε ο Βασίλης. ― Γιατί όχι; απάντησε ο Ουγουρτζάν. ― Ο φίλος μας ψάχνει περίεργες γωνιές στην Πόλη για να τις ζωγραφίζει. Θέλει να συνδυάσει ανόμοια πράγματα, λέει. Όπως να ενώσει το παρελθόν με το παρόν, το χριστιανικό στοιχείο με το μουσουλμανικό. 

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 31

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Τα παιδιά στράφηκαν και κοίταξαν τον Ουγουρτζάν, που είχε χαμηλώσει τα μάτια του και κοίταζε το πάτωμα. Από αμηχανία, έπαιζε με τη ζώνη του παντελονιού του. ― Εξηγήστε μας όμως, παρενέβη η Λίζα, πώς βρέθηκε πετάμενος ο χάρτης στο προαύλιο ενός παλιού σχολείου; ― Μάλλον τον πέρασαν για κάτι άχρηστο και θα τους έπεσε καθώς τον πετούσαν μαζί με άλλα αντικείμενα, είπε ο Ουγουρτζάν. ― Ωραία, και τι θα τον κάνουμε; ρώτησε ο Καντιρτζάν. ― Να μια καλή ερώτηση, απάντησε ο Βασίλης. Αυτός ο χάρτης ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποιήθηκαν, στη Μεγάλη του Γένους Σχολή πρώτα και έπειτα στο Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο, και όπως βλέπετε δείχνει την Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της. Αρχικά ανήκε σ’ ένα Γενοβέζο που ήταν φυλακισμένος στον Πύργο του Γαλατά. Από εκείνον τον πήρε ένας Έλληνας, ο οποίος τον πούλησε σε παλαιοπωλείο της περιοχής του Γαλατά, και μετά από πολλά πολλά χρόνια, και αφού άλλαξε άπειρα χέρια, ο χάρτης κατέληξε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. ― Και τι είναι αυτά τα σημάδια; ρώτησε ο Άρης δείχνοντας με το δάχτυλό του συγκεκριμένα σημεία στο χάρτη. ― Μάλιστα, καλά πάμε. Είσαι πολύ παρατηρητικός, Άρη, είπε ο Βασίλης και κοίταξε με νόημα τον Ουγουρτζάν. Σύμφωνα λοιπόν με μια ιστορία που μου είχε πει κάποτε η γιαγιά μου, και που πολύ λίγοι άνθρωποι ήξεραν, αυτός ο χάρτης κρύβει ένα μυστικό. Τα μέλη της οικογένειας του Ουγουρτζάν ήταν ανάμεσα σ’ αυτούς που γνώριζαν την ύπαρξή του, τα λέω καλά; 

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 32

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

― Ναι, έτσι είναι, επιβεβαίωσε ο Ουγουρτζάν. Τα παιδιά άκουγαν με κομμένη την ανάσα. Εκεί μέσα, στο χώρο του αγιάσματος, ακουγόταν μόνο η φωνή του Βασίλη, χαμηλή και μπάσα. Λίγες σταγόνες από την υγρασία έπεφταν στο νερό της δεξαμενής και σχημάτιζαν μικρούς κύκλους που χάνονταν γρήγορα. ― Λοιπόν, λοιπόν, ποιο είναι το μυστικό; ρώτησαν με μια φωνή τα δύο κορίτσια. ― Σε μια από τις διαδρομές του, κατά το 19ο αιώνα, ο χάρτης έπεσε στα χέρια του αρχιμάγειρα του Ντολμάμπαχτσε,* του παλατιού του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίντ Α΄. Αυτός ο αρχιμάγειρας, ο Νικόλας, που ήταν Ρωμιός και καταγόταν από τα Θεραπειά, ένα όμορφο χωριό στον Βόσπορο, είχε καταγράψει σ’ ένα τετράδιο τις συνταγές που του είχε δώσει ο παππούς του, γνωστός μάγειρας στην ελληνική κοινότητα. Ο σουλτάνος είχε ακούσει τη φήμη του Νικόλα και τον κάλεσε να οργανώσει την κουζίνα του. Εκείνος έκρυβε σ’ ένα μικρό μπαούλο το τετράδιο, για να μη διαβάσει κανείς τις συνταγές του –που ήταν γραμμένες στα ελληνικά και στα οθωμανικά– και τον αντιγράψει. Ήθελε να έχει την εύνοια του σουλτάνου και να τον εκπλήσσει πάντα με τις νοστιμιές του. Λένε ότι το τετράδιο ήταν μεγάλο σαν βιβλίο, με χοντρό εξώφυλλο και τον τίτλο: Οι μαγικές μαγειρικές συνταγές του Νικόλα. ― Και τι άλλο ξέρουμε γι’ αυτό τον αρχιμάγειρα; ρώτησε η Φούλια. ― Σ’ ένα βιβλίο ιστορικό, απάντησε ο Ουγουρτζάν, διά* Σημαίνει «γεμισμένος κήπος». 2

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 33

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

βασα κάποτε ότι ο Νικόλας ήταν πολύ ψηλός και χοντρός, γιατί πάντα δοκίμαζε τα φαγητά του προτού φτάσουν στο τραπέζι του σουλτάνου. Έβαζε τις φωνές στους βοηθούς του, αλλά ήταν καλοκάγαθος, αν και ανταγωνιστικός με τους άλλους μάγειρες των διαφόρων παλατιών της Πόλης. Λέγεται ότι ήταν συνεχώς στα μαχαίρια με τον αρχιμάγειρα του παλατιού όπου βρισκόταν το χαρέμι, δίπλα ακριβώς στο παλάτι του σουλτάνου. Και τι δεν έκανε για να κρύψει το βιβλίο με τις συνταγές του. Και τώρα ερχόμαστε στο ψητό, που λένε... είπε και σταμάτησε για να κάνει τους φίλους του να ανυπομονούν ακόμα περισσότερο. Δε μιλούσε κανείς. Όλοι κρέμονταν από τα χείλη του Ουγουρτζάν. Στο χώρο του αγιάσματος δεν ακουγόταν τίποτε άλλο παρά οι ψίθυροι και οι ανάσες των παιδιών, αλλά και το πέταγμα των πουλιών που, ξεστρατισμένα, έχαναν το δρόμο τους και κατέληγαν στο υπόγειο, ανάμεσα στα νερά, στα ψαράκια, στην υγρασία και στις σκιές. ― Ο Νικόλας λοιπόν σκέφτηκε ένα κόλπο για να μη βρουν οι βοηθοί του και οι αντίπαλοί του το «ιερό βιβλίο» του, πήρε το λόγο ο Βασίλης. Έκοψε τις σελίδες του και τις έκρυψε σε διάφορα σημεία της Πόλης. Έτσι, ακόμα κι αν κάποιος ανακάλυπτε μερικές από αυτές, δε θα είχε όλο το βιβλίο του. Τις κρυψώνες τις σημείωσε στο χάρτη που βρήκαμε. Οι περισσότερες σελίδες βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές αρχαιολογικών χώρων ή κατά τη διάρκεια επισκευών, όπως αυτές στο ανάκτορο Ντολμάμπαχτσε. Ξέρετε πού είχε κρύψει κάποιες από τις συνταγές; ― Κάτω από το στρώμα του κρεβατιού του, απάντησε αμέσως ο Καντιρτζάν.  o

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 34

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

― Όχι. Άλλος; ― Σε μπαούλο, είπε η Λίζα. ― Δεν πρόκειται να το βρείτε. Για να μη σας παιδεύω, απάντησε ο Ουγουρτζάν, τις έβαλε πίσω από έναν πίνακα ζωγραφικής που κρεμόταν στο καθιστικό των ξένων. ― Ξέρετε ότι σ’ αυτό το παλάτι είχε φιλοξενηθεί και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος; είπε με περηφάνια για τις γνώσεις του ο Βασίλης. Υπάρχουν και φωτογραφίες. ― Όχι, δεν το ξέρουμε, απάντησε ο Άρης και εξ ονόματος της Λίζας. Να πάμε να το επισκεφθούμε. Τι λες, Λίζα; ― Φυσικά... Και πού είναι κρυμμένες οι συνταγές που δεν έχουν βρεθεί; ρώτησε η Λίζα. ― Υποθέτουμε, απάντησε ο Βασίλης, ότι τα σημάδια στο χάρτη υποδεικνύουν τα σημεία όπου βρίσκονται οι κρυψώνες. Αν ερευνήσουμε τις περιοχές αυτές, ίσως βρούμε τα υπόλοιπα φύλλα του τετραδίου που δε βρέθηκαν. Δε θα είναι και πολύ εύκολο βέβαια, αλλά αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε. Θα μας δοθεί και η ευκαιρία να εξερευνήσουμε την Πόλη. ― Λέμε λοιπόν, αφού επισκεφθείτε ορισμένους αρχαιολογικούς χώρους με τους γονείς σας, παρενέβη ο Ουγουρτζάν, να πάμε σ’ αυτά τα μέρη και να ψάξουμε μήπως και βρούμε τις υπόλοιπες συνταγές. ― Και πού βρίσκονται όσες έχουν ήδη ανακαλυφθεί; ρώτησε ο Καντιρτζάν, που μέχρι εκείνη την ώρα άκουγε σιωπηλός και σκεπτικός. ― Στο Μουσείο Καλλιγραφίας. Φαντάζεστε τι θα γίνει αν τις βρούμε; 

SPYROPOULOU POLH-DDDDDD final_Layout 1 3/3/15 1:30 μ.μ. Page 35

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

― Ποιος στη χάρη μας! αναφώνησε η Φούλια. Θα πρέπει να μας τιμήσουν... και βέβαια να τρώμε δωρεάν για ένα διάστημα στα εστιατόρια της Πόλης, ειδικά στο «Hünkar», που λένε πως είναι καταπληκτικό, όλες οι συνταγές είναι οθωμανικές. ― Τι λέτε; ρώτησε ο Βασίλης. Συμφωνείτε να ακολουθήσουμε τα ίχνη του χάρτη και να συγκεντρώσουμε όσο περισσότερες σελίδες μπορούμε; ― Ναι, απάντησαν μ’ ένα στόμα όλοι και ένωσαν τα χέρια τους. ― Ένας για όλους και όλοι για έναν! είπε ο Βασίλης και σηκώθηκε πρώτος δίνοντας το σύνθημα να βγουν από το χώρο του αγιάσματος.

