Kasdaglis anergos sel final tsontes

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 3

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ 155+1 αληθινές ιστορίες

‫ﱣﱢ‬

επιμελεια – σχολια

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 4

©

Copyright χριστόφορος Κάσδαγλης – εκδόσεις Καστανιώτη α.ε., αθήνα 2014

Έτος 1ης έκδοσης: 2014 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς σύμβασης Βέρνης-παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

εΚΔοσεισ ΚασΤαΝιΩΤΗ α.ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 αθήνα ☎ 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-5753-0

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 5

πεΡιεχομεΝα

Κείμενα της καρδιάς και της ανάγκης . . . . . . . . . . . . . . . . . Άνεργη: Το μισό του ουρανού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ιστορίες απόλυσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . χιούμορ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Έτσι άρχισαν όλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ρεπόρτερ της ίδιας τους της μοίρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η φάμπρικα της μετανάστευσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Good news . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . εξτρίμ ιστορίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Άμεση Δράση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . αγία οικογένεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το Ημερολόγιο ως σάκος του μποξ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γενιά των vouchers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ευτυχισμένοι άνεργοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η ανεργία έχει ηλικία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . επιστροφή στο χωριό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Άβυσσος η ψυχή του ανέργου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το Κόμμα των ανέργων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Άνεργοι με... αναστολή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . αντί επιλόγου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Έτσι, χωρίς νούμερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τίτλοι τέλους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 17 37 47 54 58 81 90 96 114 124 136 151 162 173 180 187 193 206 217 217 219

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 6

Αφιερωμένο στους χιλιάδες εθελοντές συγγραφείς του imerologioanergou.gr

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 7

Άνεργη 47 χρονών, γροθιά στο στομάχι η λέξη και μόνο. Βιογραφικά και αιτήσεις δαγκωμένα στο στόμα. Ν α Τα σ α Κ, 47 χρ.

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 8

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 9

Κείμενα της καρδιάς και της ανάγκης

Τ Ο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ μου άνοιξε τα μάτια. οι άνθρωποι που μας εμπιστεύτηκαν και έσπευσαν να καταθέσουν τις ιστορίες τους μου άνοιξαν τα μάτια. Φυσικά, ήξερα κάτι για το θέμα της ανεργίας, τη νιώθω κι εγώ στο πετσί μου, κι ακόμα πιο πολλά υποψιαζόμουν, γι’ αυτό όλο και προσπαθούσα με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο να σηκώσω λίγο την κουρτίνα και να δω τι βρίσκεται πίσω από τη λέξη, πίσω από τους αριθμούς, από τους δείκτες και τα ποσοστά. μπορούμε να πούμε πολλά για τους λόγους που το θέμα της ανεργίας μένει στο σκοτάδι, που οι ζωές των ανέργων και των οικογενειών τους κρύβονται κάτω απ’ το χαλί. ασφαλώς, η ύπαρξη τόσων ανέργων δεν περιποιεί τιμή σε καμία κοινωνία και σε καμία κυβέρνηση και προφανώς αρκεί από μόνη της για να καταρρίψει κάθε success story. Τα συστημικά μέσα μαζικής επικοινωνίας έχουν επίσης κάθε λόγο να μένουν στην επιφάνεια του προβλήματος, στα ποσοστά, στα ευχολόγια και στα δήθεν μέτρα για την αντιμετώπισή του. Δεν ταιριάζει στην πολιτική τους γραμμή και στην «κοινωνική αποστολή» τους, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Δεν ταιριάζει και στο DNA τους. στο βαθμό που τα μμε, κυρίως η τηλεόραση, βασίζουν (θεωρητικά τουλάχιστον) τους ισολογισμούς τους 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 10

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

στη διαφήμιση, οι άνεργοι δεν συνάδουν με το προφίλ τους ούτε από το ένα σκέλος της εξίσωσης, ως εν δυνάμει καταναλωτές, ούτε από το άλλο, ως περιτύλιγμα διαφημίσεων για να αποφασίσουν οι εν δυνάμει καταναλωτές να προτιμήσουν το προτεινόμενο προϊόν. ανακάλυψα όμως, και θέλω να το μοιραστώ μαζί σας, πως ούτε κι αυτό αποτελεί επαρκή εξήγηση για τη δημόσια συνωμοσία σιωπής γύρω από τους ανέργους. Θα το πω όσο πιο απλά μπορώ: πέρα και από τις πολιτικές σκοπιμότητες, το θέμα είναι σκληρό πορνό – δύσκολο να το αντέξει κανείς. Το λέω από προσωπική πείρα. Ένα χρόνο τώρα, με το Ημερολόγιο, σ’ αυτό το σκοτεινό σύμπαν είμαι κάθε μέρα βυθισμένος. μόλις βλέπω στο σύστημα διαχείρισης μια καινούργια καταχώριση, σκιρτάω μέσα μου από ενθουσιασμό, αλλά τρέμω και για το τι πρόκειται να διαβάσω. «μπήκε η ψυχή μου στο μίξερ», έγραψε κάποιος τις πρώτες μέρες. Το καταχωνιάζει λοιπόν ο καθένας κάπου το θέμα για να μην το σκέφτεται, δεν θέλει να ξέρει και δεν ξέρει – ΔεΝ ΞεΡοΥμε. αυτό με έμαθαν το Ημερολόγιο και οι άνθρωποί του: ότι ξέρουμε πολύ λίγα για το θέμα – εν οίδα ότι ουδέν οίδα. Ότι όσο το αγγίζεις, συνεχώς σου ξεφεύγει. Υπάρχει κάτι ερμητικό στην ύπαρξη του ανέργου και της άνεργης, μια βαθιά ενοχή και ντροπή, που δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά καθαρή περηφάνια, ένστικτο επιβίωσης, σοφία, κρυμμένη δύναμη και, φυσικά, ανάγκη. Κάπως έτσι προέκυψε και το εύρημα «λογοτεχνία της ανάγκης», που νομίζω ότι απηχεί πολλές από τις ποιότητες που ανιχνεύονται σ’ αυτό το βιβλίο. Το άλλο που με έμαθαν το Ημερολόγιο και οι άνθρωποί του είναι πως όσα και να γράψεις, όσα και να διαβάσεις, όσο κι αν το ψάξεις, θα λείπουν πάντα κεφάλαια που δεν έχουν γραφτεί, ανεί

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 11

ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ

πωτες σκέψεις και γεγονότα και συναισθήματα που δύσκολα ομολογούνται κι ακόμα πιο δύσκολα καταγράφονται. αλλά το θέμα μας εδώ δεν είναι να μάθουμε και να καταγράψουμε, το θέμα μας είναι να εκφραστούμε και να εκφράσουμε όλον αυτό τον διάχυτο καημό, τον πανικό, όχι για να συμβιβαστούμε μ’ αυτόν, όχι για να τον εξωραΐσουμε, αλλά για να τον μετατρέψουμε σε κάτι άλλο – σε δύναμη, σε αυτοοργάνωση, σε δράση, πείτε το όπως θέλετε αλλά μην κάτσετε να το σκεφτείτε πολύ, δεν υπάρχει χρόνος! Νιώθω υπερήφανος που μετέχω σ’ αυτή τη μεγάλη περιπέτεια, που μας εμπιστεύτηκαν τόσο πολλές εκατοντάδες άνθρωποι, αποφασίζοντας ότι αξίζει να ρισκάρουν να δημοσιοποιήσουν πτυχές της προσωπικής τους ιστορίας, τους φόβους τους πάνω απ’ όλα. Νιώθω διπλά υπερήφανος αναμετρώντας το αποτέλεσμα. περισσότερες από 2.000 ιστορίες μέσα σ’ ένα χρόνο, πολλές από τις οποίες έχουν μια ποιότητα μοναδική, αλλά όλες τους έχουν προπάντων τη δύναμη της κρυμμένης αλήθειας. Νιώθω όμως και ενοχές, που, όπως θα δείτε, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι όλου αυτού του συλλογικού βιώματος. ενοχές κάθε είδους. Ότι θα ’πρεπε ίσως το Ημερολόγιο να ήταν πιο ανοιχτό, πιο μαχητικό, πως δεν έπρεπε να σταθεί παθητικά στο ρόλο του αναμεταδότη, αλλά να γίνει πομπός, οργανωτής, όχι μονάχα πόλος έλξης αλλά και πόλος απτής δράσης. Να πάψει να μεταφέρει το πιο συνηθισμένο ερώτημα της περιόδου – γιατί δεν κινητοποιούνται οι άνεργοι;– και να σπεύσει να το διαψεύσει στην πράξη. περνάνε, τέλος πάντων, διάφορα τέτοια από το μυαλό μου, που νομίζω ότι στην πορεία θα λυθούν, το Ημερολόγιο δεν σταματάει εδώ, μια στάση είναι μονάχα αυτή ή, μάλλον, ένας σταθμός. Ήδη σχεδιάζονται καινούργια πράγματα που θα σπρώξουν κι άλλο την υπόθεση – μ’ εμένα ή χωρίς. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 12

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

Η μόνη ενοχή για την οποία μπορώ αυτή τη στιγμή να κάνω κάτι αφορά την προσωπική μου περίπτωση. Έχω κι εγώ μετάσχει στην κουλτούρα της σιωπής, θέλω να το παραδεχτώ ενώπιόν σας, αλλά έχω και τα ελαφρυντικά μου, τα οποία μπορεί ο καθένας να κρίνει διαβάζοντας όσα θα σας διηγηθώ για πρώτη φορά σήμερα. Τόσες και τόσες ιστορίες ανέργων έχω επιμεληθεί και δημοσιεύσει, ήρθε η ώρα να πω και τη δική μου – για την ακρίβεια δύο. Το χρωστάω σε όλους εκείνους που μου εμπιστεύτηκαν τις δικές τους ιστορίες. Τυπικά είμαι άνεργος από το μακρινό έτος 2000! πολλά χρόνια, θα μου πεις. πρόκειται για ιδιότυπη περίπτωση «μακροχρόνια ανέργου», που δεν οφείλεται στην αδυναμία εύρεσης εργασίας, αλλά στη στρεβλή λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος των δημοσιογράφων, το οποίο δεν αναγνώριζε –κι ακόμα δεν αναγνωρίζει– ως δημοσιογραφική εργασία την απασχόληση στο ίντερνετ και σε εξαναγκάζει να δηλώσεις άνεργος ενώ δεν είσαι. Δούλεψα λοιπόν στο χώρο του ίντερνετ από το 2000 έως το τρομερό 2011, αλλά στα συνδικαλιστικά και στα ασφαλιστικά κιτάπια ήμουν καταχωρισμένος ως άνεργος. Κάπου σ’ εκείνα τα χρόνια λοιπόν, γύρω στο 2006, είχα πάει ένα μεσημέρι στα γραφεία της Ένωσης συντακτών για να ψηφίσω στις αρχαιρεσίες του σωματείου. ανάμεσα στις κάλπες, υπήρχε ως συνήθως και μία για την εκλογή αντιπροσώπων τού κάθε μέσου για το μεικτό συμβούλιο της Ένωσης. μια κοπέλα που δούλευε (ως ωρομίσθια ή κάτι τέτοιο) για τη διεκπεραίωση των εκλογών, με ρώτησε σε ποιο μέσο εργάζομαι. «σε κανένα», της απάντησα, μα εκείνη δεν άκουσε καλά και με ξαναρώτησε. Για να ξεμπερδεύω από την αμήχανη σκηνή, της απάντησα ξερά: «είμαι άνεργος». πάγωσε. Όπως είπα, ήταν μεσημέρι. λίγο πριν, οι υπάλληλοι της Ένωσης είχαν φέρει κάτι σου

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 13

ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ

βλάκια για να ταΐσουν το συνεργείο που δούλευε για τις εκλογές. στο άκουσμα της δήλωσής μου, η κοπέλα, που πιθανότατα είχε εισόδημα υποπολλαπλάσιο από το τότε δικό μου, αντέδρασε αυθόρμητα με μια χειρονομία που δεν θα την ξεχάσω ποτέ. μου πρόσφερε το ένα από τα δύο σουβλάκια της. Νιώθω ακόμα σήμερα μεγάλη ντροπή που μέσα στην αμηχανία της στιγμής αρνήθηκα – δεν ξέρω καν αν το έκανα με την προσήκουσα ευγένεια. σήμερα θα το ’παιρνα οπωσδήποτε εκείνο το σουβλάκι... Το 2011 η σύμβαση που είχα έληξε και βρέθηκα όντως χωρίς δουλειά. Άνεργος; απέφευγα συστηματικά κάθε σχετικό αυτοπροσδιορισμό. Κρυβόμουν πίσω από ένα σόφισμα, που το επικαλέστηκα και στο βιβλίο Ανώνυμοι χρεοκοπημένοι: «Καλώς ή κακώς, άνεργος συγγραφέας δεν υπάρχει. Υπάρχει ατάλαντος συγγραφέας, συγγραφέας χωρίς έμπνευση, συγγραφέας που έχει ολοκληρώσει ανεπιστρεπτί τον κύκλο των επιτυχιών του, συγγραφέας χωρίς εκδότη, συγγραφέας που ο εκδότης του τον έχει γραμμένο κανονικά, συγγραφέας που ο εκδότης του βρίσκεται στα όρια της χρεοκοπίας. Υπάρχει συγγραφέας απλήρωτος, συγγραφέας που τον ρίχνουν στα πωληθέντα αντίτυπα, αντιεμπορικός συγγραφέας, συγγραφέας που τον αγνοεί η κριτική ανεξαρτήτως της αξίας του – που κατά κανόνα δεν είναι, ούτως ή άλλως, μεγάλη. συγγραφέας φτωχός υπάρχει, συγγραφέας πάμπτωχος υπάρχει, συγγραφέας άφραγκος υπάρχει. Άνεργος, όμως, όχι». Το Ημερολόγιο μου άνοιξε τα μάτια και ως προς αυτό το σημείο. Δεν μπορείς να καλείς όλους τους άλλους «να σπάσουν τα ταμπού της ντροπής και της σιωπής» κι εσύ να παριστάνεις πως δεν τρέχει τίποτα με την περίπτωσή σου. Η αφορμή μού δόθηκε σε μια συνέλευση (πάλι) της εσΗεα όπου επρόκειτο να μιλήσω, και μάλιστα για το πρόβλημα των άνεργων δημοσιο

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 14

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

γράφων. Η τότε γραμματέας του σωματείου, στη δική της ομιλία, είχε κάνει μια περίεργη δήλωση του στυλ «είμαι υπερήφανη που εργάζομαι!». Δεν έκρυβε κάποια αιχμή σε βάρος των ανέργων η δήλωσή της. απ’ ό,τι συνειδητοποίησα εκ των υστέρων, μάλλον το είπε για να αντικρούσει τη γνωστή προκατάληψη εναντίον των χαραμοφάηδων συνδικαλιστών. εμένα πάντως μου έδωσε το έναυσμα να κάνω το outing που μέχρι τότε απέφευγα. Όταν έφτασε η σειρά μου, ανέβηκα στο βήμα και ξεκίνησα την ομιλία μου, ενώπιον πολλών εκατοντάδων δημοσιογράφων, με την ατάκα: «ακούγοντας τη δήλωση της γενικής γραμματέως ότι είναι υπερήφανη που εργάζεται, θέλω από την πλευρά μου να δηλώσω ότι είμαι υπερήφανος που είμαι άνεργος!» Τώρα που το σκέφτομαι μπορεί να ακούστηκε αρκετά αλαζονικό, ένας υπαινιγμός ότι όλοι όσοι ακόμα εργάζονται είναι συμβιβασμένοι με τους εργοδότες και γι’ αυτό διατηρούν τις δουλειές τους, αλλά δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου. Το Ημερολόγιο μου άλλαξε επίσης τη ζωή. πολλή δουλειά μέχρι η αρχική ιδέα να μεταμορφωθεί σε συγκεκριμένο σχεδιασμό, πολλές άχαρες τεχνικές διαδικασίες, διορθώσεις και βελτιώσεις, κι έπειτα, όταν βγήκε στον αέρα, πολύ μεγάλη έξαψη από την ανταπόκριση του κόσμου κι από το αποτέλεσμα, εναλλασσόμενη με τα πιο πολύπλοκα συναισθήματα που μπορεί να φανταστεί κανείς λόγω του περιεχομένου των κειμένων, αλλά και λόγω της ιδιαίτερης ευθύνης που συνεπαγόταν η καθημερινή διαχείρισή τους – η συνεχής συμβίωση με όλ’ αυτά τα κείμενα και με όλον αυτό τον κόσμο, το μοίρασμα του πόνου και της ελπίδας. «Η ανεργία είχε μπει για τα καλά και στο δικό μου αίμα» παραφράζω μια κουβέντα μέσα από το Ημερολόγιο. ακολούθησε η επάλληλη περιπέτεια της σύνταξης αυτού του βιβλίου, του βιβλίου μας. Έργο σκληρό, αν λάβει κανείς υπόψη 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 15

ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ

τον τεράστιο όγκο του υλικού αλλά και τον απίστευτο φόρτο της αναδρομικής και επαναληπτικής αναβίωσης όλων των συναισθημάτων που είχαν ήδη βιωθεί, τη σπαζοκεφαλιά της επιλογής, της ταξινόμησης, της αναδιοργάνωσης όλου αυτού του ποταμού που απειλούσε συνεχώς να με παρασύρει. μια δουλειά μερμηγκιού, με στόχο, υποτίθεται, να μην πάει τίποτα χαμένο, παράλογη και ανεδαφική προσδοκία αφού ήταν εξαρχής βέβαιο ότι ένα μικρό μόνο μέρος θα μπορούσα με τα υποκειμενικά μου κριτήρια να περισώσω, ένα κλάσμα με αριθμητή τη δική μου σχετικά μικρή ικανότητα σύνθεσης και πρόσληψης, σε σύγκριση με τον θηριώδη παρονομαστή του τεράστιου κύματος που με συνέπαιρνε μαζί του, κείμενα οκτώ μηνών που ζητούσαν τη θέση τους σ’ αυτό το χωρίς προσχέδιο παζλ. αναφέρομαι σε «οκτώ μήνες» γιατί, παλεύοντας πολύ καιρό με όλο αυτό το υλικό, κάποια στιγμή κατάλαβα ότι όσο κι αν ήταν άδικο και με πλήγωνε, και ίσως θα πλήγωνε και πολλούς άλλους, έπρεπε σε κάποιο χρονικό σημείο να βάλω ένα στοπ, αν ήθελα πραγματικά αυτό το βιβλίο κάποτε να κυκλοφορήσει. αλλιώς, θα επρόκειτο περί ματαιοπονίας. Το στοπ μπήκε εντελώς αυθαίρετα στις 4 Δεκεμβρίου 2013. μακάρι τα υπόλοιπα κείμενα, μαζί με τα μελλοντικά, να βρουν τη θέση τους σ’ ένα επόμενο βιβλίο που θα γράψει κάποιος άλλος, αν και η καλύτερη ευχή είναι κάποια στιγμή, σύντομα, να μην υπάρχει πια λόγος συγγραφής, συγκέντρωσης και αναπαραγωγής τέτοιων κειμένων. ας προκύψουν στο μέλλον άλλες ανάγκες που θα οδηγήσουν στη λογοτεχνία που τους ταιριάζει – όχι η ανάγκη της ανεργίας. στο βιβλίο δημοσιεύονται 155 αυτούσιες ιστορίες ανεργίας, οι πληρέστερες, οι πιο περιεκτικές, οι πιο πλούσιες σε εικόνες και συναισθήματα, πάντα κατά την αυστηρά υποκειμενική –και 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 16

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

άρα απολύτως διαβλητή– κρίση μου. Τα κείμενα έχουν υποστεί πολύ μικρές παρεμβάσεις, στην ορθογραφία κυρίως, συμπεριλαμβανομένης της περικοπής πάρα πολλών... αποσιωπητικών και θαυμαστικών (ιδιότυπο είδος λογοκρισίας)! εκατοντάδες ακόμα θραύσματα από τις ιστορίες του Ημερολογίου έχουν διυλιστεί στα εισαγωγικά δικά μου κείμενα της κάθε ενότητας. Ζητώ ταπεινά συγγνώμη από όσους τυχόν απογοήτευσα. χ ΡισΤοΦοΡοσ Κ ασΔαΓλΗσ Τρίκαλα Κορινθίας 11 μαρτίου 2014



KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 17

Άνεργη: Το μισό του ουρανού

Ε ΧΩ σκεφτεί άπειρες φορές όλον αυτό τον καιρό ότι κάναμε τεράστιο φάουλ όταν αποφασίσαμε να ονομάσουμε αυτό το πρότζεκτ «Ημερολόγιο ενός ανέργου». ο τίτλος «Ημερολόγιο μιας άνεργης» θα ήταν πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα. Η Νόρα, η μαρία, η Βασιλική, η αγγελική, η πέπη, η μαρίνα, η Κωστούλα. Γυναίκες όλων των ηλικιών αγκάλιασαν το Ημερολόγιο, το έκαναν δικό τους, αρχίζοντας πολύ συχνά το μήνυμά τους με τη φράση «αγαπημένο μου ημερολόγιο». απόθεσαν εδώ αβάσταχτο πόνο και φόβο, κατέγραψαν ελπίδες και όνειρα, πήραν κουράγιο απ’ αυτό, μα πιο πολύ πρόσφεραν κουράγιο σε άλλους. εκείνες γράφουν κάθε μέρα το Ημερολόγιο με το αίμα από τις φλέβες τους όπως οι φυλακισμένοι – οι άντρες μού φαίνεται το ρίχνουν περισσότερο στις πολιτικές αναλύσεις. αλλά είναι σεξίστρια η γαμημένη η γλώσσα – όπως και οι εργοδότες. ας δούμε όμως μαζί τι σόι γυναίκες είναι αυτές. «Το 2008 χώρισα μετά από 15 χρόνια. Όταν έφυγε από το σπίτι, το παιδί, τεσσάρων τότε, δεν το κατάλαβε». «είμαι χωρισμένη μητέρα (χωρίς απόφαση διατροφής από τον πατέρα του παιδιού μου)». «με λένε λία, είμαι 37 χρονών, ανύπαντρη μητέρα ενός αγοριού δυόμισι χρονών και συζώ με τον πατέρα του».  o



KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 18

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

«είμαι σε διάσταση, με τρία παιδιά (μία φοιτήτρια, ένας στο λύκειο κι ένας στο γυμνάσιο), χωρίς δικό μου σπίτι, χωρίς οικονομίες στην τράπεζα...» «στα 33 μου, στην πιο παραγωγική φάση της ζωής μου, είμαι άνεργη, άγαμη, απογοητευμένη, απαισιόδοξη, χωρίς όνειρα και μέσα στη μιζέρια». «είμαι μια άνεργη μητέρα ενός παιδιού. απολύθηκα παραμονή πρωτοχρονιάς του 2009 και μέχρι σήμερα δεν έχω καταφέρει να βρω τίποτα». «είμαι 14 μήνες άνεργη. Γίνομαι 34 σε δύο μήνες. Έχω στείλει άπειρα βιογραφικά και δεν απαντάει κανείς. Κανείς. Η μόνη δουλειά όπου με καλέσανε για συνέντευξη ήταν σε μια εταιρεία με ασανσέρ. Δεν με προσλάβανε, κι ας είμαι απόφοιτη πανεπιστημίου με μάστερ και άριστη γνώση ξένης γλώσσας. Γραμματέα ψάχνανε. ούτε για γραμματέας δεν κάνω». «Η ανεργία μού χτύπησε την πόρτα στην πιο ευαίσθητη περίοδο της ζωής μου. Την ημέρα που επέστρεψα από την άδεια μητρότητας, μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού μου, μου ανακοινώθηκε ότι η επιχείρηση δεν χρειαζόταν πλέον τις υπηρεσίες μου». «πλέον, λίγους μήνες πριν τα 40, χωρίς επίδομα ανεργίας και έγκυος στο πρώτο μου παιδί, απαντήστε μου, σας παρακαλώ: Υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι υπάρχει περίπτωση να βρω ποτέ ξανά δουλειά;» «Ξέρετε τι είναι να είσαι άνεργη πολύτεκνη μητέρα με δάνειο στεγαστικό, με όλη την γκρίνια που επικρατεί στην οικογένεια κι αυτό το μόνιμο όχι που λέω στα παιδιά μου;» Και όμως, μέσα σε όλ’ αυτά φωλιάζει συχνά κι ένα είδος χιούμορ. Γυναικείο χιούμορ, νεανικό, ζωτικό. «σ’ ένα μήνα είχα πάρει τρία κιλά. από τις φρυγανιές και τη μαρμελάδα. Τη μαρμε

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 19

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

λάδα, δυστυχώς, μου την έστελνε η μάνα μου. αν έπρεπε να την αγοράζω, δεν θα άδειαζα ένα βάζο το διήμερο. Η μάνα μου, από κει που δεν ήξερε αν ζω ή αν πέθανα, με παίρνει τηλέφωνο τρεις φορές την ημέρα. Ή ανησυχεί μην κάνω καμιά μαλακία –με το μαχαίρι της μαρμελάδας, ξέρω γω– ή χαίρεται που έχω γίνει ξαφνικά πάλι ανήλικο λόγω συνθηκών. λεφτά δεν της έχω πάρει ακόμα, αλλά, φυσικά, δεν μπορώ να εγγυηθώ ότι θα το αποφύγω». πώς όμως να διατηρήσεις το χιούμορ σου όταν η κατάσταση κλιμακώνεται σε όλο το φάσμα της απόγνωσης; «πριν από ένα μήνα τελείωσε και το ταμείο ανεργίας». «Ένα αμάξι που έχω δεν θα ξανακουνηθεί. Δεν μπορώ να πληρώσω ούτε ασφάλεια ούτε βενζίνη». «απλά θα υπάρχω μέσα στο σπίτι των γονιών μου. Και θα κάνω και κανέναν περίπατο στο κέντρο της πόλης». «αυτά τα τριάμισι χρόνια ανεργίας έχουν σκεπάσει τα πάντα». «Την έχω βαρεθεί την ουρά του οαεΔ, έχω βαρεθεί να μην έχω μισό ευρώ στο πορτοφόλι μου να πάρω μια τσίχλα στα παιδιά μου. Έχω βαρεθεί να βλέπω το σύζυγό μου να βυθίζεται σιγά σιγά στην κατάθλιψη, γιατί με ένα μισθό της τάξης των 800 ευρώ πρέπει να φάμε, να πληρώσουμε ΔεΗ, φόρους, κοινόχρηστα, φροντιστήρια. Έχω βαρεθεί να τα κρατάω όλα μέσα μου. Έχω βαρεθεί να είμαι άνεργη». «αυτό που με τρελαίνει ακόμα περισσότερο είναι ότι, αντί να υπάρχει προσφορά εργασίας, υπάρχουν προσφορές και εκπτώσεις για κατόχους κάρτας ανεργίας. εκτός των άλλων λοιπόν, πρέπει να αισθάνομαι και ζητιάνα». «μετά από 15 χρόνια που πληρώνω τα δάνειά μου ανελλιπώς και στο σέντσι, πρώτη μου φορά μπήκα στο κόκκινο και 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 20

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

μου ’σπασαν τον εγωισμό και την περηφάνια μου, για μερικά ευρώ υπόλοιπο...» «Το μόνο που κατάφερα είναι να ασχοληθώ περιστασιακά με πράγματα που ούτε καν είχα φανταστεί πως θα ’κανα. μάζεμα ελιάς, κηπουρική, βοήθεια σε παιδιά του σχολείου, κουβάλημα στη λαϊκή αγορά, λάντζα σε εστιατόριο, καθαρίστρια και σέρβις σε ξενοδοχείο, μέχρι και τέσσερις νύχτες στο ραδιοταξί πέρασα αμισθί – υποτίθεται πάντα ότι σε παίρνουν για να μάθεις τη δουλειά, αλλά απ’ ό,τι κατάλαβα έτσι κάνουν τη δουλειά τους». «πάω σε δουλειές και μετά από δυο μήνες είμαι άνεργη πάλι, κι όλο αυτό είναι το δικό σας σύστημα, με τις ατέλειωτες συζητήσεις στα κανάλια των χορτάτων, που θαρρούν ότι βρίσκονται κοντά στον άνθρωπο που δεν έχει στον ήλιο μοίρα, γιατί αν δεν έχεις να πληρώσεις, δεν υπάρχει κανείς να σε βοηθήσει». «Έπειτα σου λέει “διάλεξε, ή μαύρα ή στο σπιτάκι σου, δεν έχουμε δουλειά”. χάρισα την αποζημίωση, έμεινα δυο μήνες και μετά έγινε το κλικ». «είτε έχω πολλά προσόντα για τη θέση είτε είμαι μεγάλη και, το κυριότερο, φταίω που είμαι μητέρα». «προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου λέγοντας “πάνω απ’ όλα η υγεία και δόξα τω Θεώ...” μα έρχεται ο λογαριασμός της ΔεΗ, έρχεται η ώρα που πρέπει να βγω για ψώνια και ψάχνω σε τσάντες να βρω “ξεχασμένα” κέρματα, να πάρω τα απαραίτητα τουλάχιστον για το παιδί». «μεγάλη για τις περισσότερες δουλειές, μικρή για τις άλλες, πολύ έμπειρη για εκεί, πολύ άπειρη γι’ αλλού, πολύ ηθική για παραπέρα, καθόλου δουλοπρεπής – κυρίως...» Η μάγδα, η Δήμητρα, η Κωνσταντίνα, η Κική, η Φλώρα, η Γιώτα, η σταυρούλα, η πηνελόπη, που μπορεί και να τη φωνάζουν πόπη αλλά υπέγραψε με το βαφτιστικό της για να προσ

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 21

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

δώσει μεγαλύτερη αξιοπιστία στο γραπτό βίωμά της. με ένα μεγάλο ερώτημα να αιωρείται μονίμως: «μήπως τελικά είμαι άχρηστη;» 5 Θα ’θελα να με λένε Νόρα

04/11

Νόρα είναι το όνομα που θα ήθελα να έχω σε μιαν άλλη, διαφορετική ζωή απ’ αυτήν που βιώνω τώρα... σ’ εκείνη τη ζωή θα ήμουν πιο χαρούμενη, με αισιοδοξία, με όνειρα και στόχους που θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθούν. σε μια ζωή όπου θα ξυπνάω το πρωί και θα έχω τη δουλειά μου για να πάω. μια εργασία που θα μου επέτρεπε να ζήσω αξιοπρεπώς, μια εργασία όπου σε σέβονται και δεν σου φέρονται λες και είσαι πρόβατο από κοπάδι, όπου αμείβεσαι για τη δουλειά που βγάζεις, στο χρονικό διάστημα που είναι καθορισμένο και όχι μετά από μήνες ή χρόνο. σ’ εκείνη τη ζωή θα είχα κάνει οικογένεια, θα είχα την καλύτερη ιατρική περίθαλψη και φαρμακευτική κάλυψη σε περίπτωση ανάγκης (όπως ο καθένας μας δικαιούται, έτσι κι αλλιώς). οι κόποι των σπουδών θα είχαν αποτέλεσμα, και τα πτυχία δεν θα ήταν κλειδωμένα σε ντουλάπια για να μη θυμάμαι, αλλά κορνιζαρισμένα σε μια ωραία γωνιά, όπου θα τα ’βλεπα και θα θυμόμουν και θα χαιρόμουν που όλος αυτός ο αγώνας... είχε αποτέλεσμα τελικά. Το όνομά μου όμως δεν είναι Νόρα και η ζωή που ζω δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτήν που θα ’θελα να ήταν. Δεν ξέρω αν φταίω εγώ, αν φταίει η χώρα όπου γεννήθηκα, οι πολιτικοί που την κουμαντάρουν, η δική μου η ζωή ή η μοίρα μου (σε μια πιο 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 22

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

μοιρολατρική εκδοχή). Ό,τι κι αν φταίει, η πραγματικότητα δεν αλλάζει, η στενοχώρια είναι όλη δική μου και εντελώς αληθινή, όπως και στα πρόσωπα όλων αυτών που βλέπω στο δρόμο, στα λεωφορεία, στα τρένα, παντού. είναι λες και βλέπω τον εαυτό μου σε καθρέφτη. με το βλέμμα κάτω, με μια κουρασμένη όψη και με την κούραση, τη θλίψη και τη μιζέρια στο βλέμμα. Θα κλείσω το γράμμα μου με ένα ψέμα: Ότι όλα θα φτιάξουν πολύ σύντομα, ότι ο κόσμος θα έχει πάλι δουλειές να δουλέψει, θα έχει λεφτά να ζήσει αξιοπρεπώς, θα είναι πάλι χαμογελαστός και ξέγνοιαστος, κι εγώ θα ’χω μια ζωή όπως εκείνης της κοπέλας που θα ’θελα να είμαι, της Νόρας... Ν ο Ρα

5 Ένα παιδί

17/5

«Θέλεις μήπως χρήματα;» ρωτάει ο πατέρας μου ντροπαλά. «Όχι, μπαμπά», του απαντώ χαμογελαστά. «σίγουρα, παιδί μου;» «Ναι, μπαμπάκα μου». είμαι άνεργη από τον οκτώβριο του 2011. «Έλα να πάρεις τη μάνα σου να πάτε λαϊκή». «Ναι, μπαμπά, έρχομαι». Άγχος για τη βενζίνη. «Όχι, μαμά, δεν χρειάζομαι πέντε κιλά πατάτες, ούτε μελιτζάνες ούτε φράουλες ούτε κεράσια. είναι Βοδενών; αυτά είναι τα καλύτερα. ακριβά είναι». 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 23

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

λυγίζω και της ζητώ να μου αγοράσει ένα μπουκέτο λουλούδια. Την Κυριακή θα πάω σε φίλους για φαγητό. μην πάω με άδεια χέρια. Κόστος πέντε ευρώ. πολλά. στη γιορτή της μητέρας, της αγόρασα ένα πολύ όμορφο φυτό. Να το φυτέψουν στον κήπο – αυτόν που ως παιδί και έφηβη δεν εκτίμησα και που τώρα κοιτώ και λαχταράει η ψυχούλα μου. Δώδεκα ευρώ. πολλά είναι. πολύ λίγα. μιλάμε για τη μητέρα μου. Τη φίλησα, «χρόνια πολλά, μαμά». «εύχομαι κι εσύ να γίνεις μαμά σύντομα», απαντά και με αγκαλιάζει. πώς να της πω όμως, πώς να πω στον πατέρα μου ότι φοβάμαι, ότι τρέμω στην ιδέα ενός παιδιού (κι ας περνάω τα μεσημέρια, όταν μαγειρεύω, εξηγώντας στη φανταστική κόρη μου, στο γιο μου, το καλό που κάνουν τα μπαχαρικά και τα λαχανικά, κι ας τους συμβουλεύω για τη ζωή, κι ας τους τονίζω πως πάντα μετά τη μαγειρική πρέπει ν’ αφήνουμε την κουζίνα καθαρή, γιατί έτσι είναι πιο ωραία). ο λατρεμένος θησαυρός-άντρας μου λαχταράει κι αυτός ένα παιδί, να μπουσουλάει και να γελάει, να παίζει και να τραβάει την ουρά της γάτας μας. μα πώς; πώς, ενώ κάθε μήνα μασουλάμε τα απομεινάρια των αποταμιεύσεων; πώς, ενώ ο άντρας μου τώρα ξεκινάει τη δική του δουλειά, αφού η εταιρεία του έκλεισε; Ό,τι είχαμε επενδύσει εξαφανίστηκε με το κούρεμα. Ως διαχειρίστρια των οικονομικών μας έχω κάνει περικοπές στα παΝΤα. μαζί με όλα, «περικόπτω» και την πιθανότητα ενός παιδιού. Η ανεργία με έχει γυρίσει πίσω στα χρόνια όταν βασιζόμουν σε άλλους για την επιβίωσή μου. είμαι ένα παιδί με τρεις ξένες 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 24

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

γλώσσες, μεταπτυχιακό, αρκετά χρόνια εργασίας στην πλάτη μου και κάποιες επιτυχίες. «Όχι, μπαμπά, είμαστε καλά, μην ανησυχείς».

AreNA

5 Να το σκοτώσεις το ρημάδι το σπίτι σου

01/5

είμαι 39. Δουλεύω από τα 24. είμαι του εμπ. ελεύθερη επαγγελματίας. μέχρι πριν δύο χρόνια πλήρωνα τις εισφορές, τα Φπα, τους φόρους μου. μένω σε σπίτι 124 τετραγωνικών. Το μισό μού το ’δωσε ο πατέρας γονική παροχή το 2002. Το υπόλοιπο το πήρα με δάνειο. Καλομαθημένη πριγκηπέσα. Το 2008 χώρισα, μετά από 15 χρόνια. Όταν έφυγε από το σπίτι, το παιδί, τεσσάρων τότε, δεν το κατάλαβε. ο χωρισμός ήταν ό,τι πιο δύσκολο έχω ζήσει. Τον αγαπούσα. Ήταν ο καλύτερός μου φίλος. Ζω από τη διατροφή που συμφωνήσαμε να δίνει. πολλά. Δεν φτάνουν. πήγα στην τράπεζα, ζήτησα να μειωθεί η δόση. Έχω στείλει το βιογραφικό μου σε 90 γραφεία. αξιόλογο το βιογραφικό, θα σας έχουμε υπ’ όψιν, μπλα μπλα μπλα... χρωστάω 10.000 στο ταμείο και πρόσφατα ανέβηκα βαθμίδα, το εξάμηνο έγινε 2.300. Το ότι δύο χρόνια δεν έχω εισόδημα δεν μετράει. Για να πάρω επίδομα ανεργίας πρέπει να μη χρωστάω πουθενά. αν καταθέσω τη σφραγίδα μου, καταδικάζω τη δουλειά που ίσως εμφανιστεί. με τις οφειλές στο ΤσμεΔε, δεν μπορώ να υπογράψω ούτε μελέτη. Το σπίτι αποτελεί τεκμήριο, δεν μετράει η πρώτη κατοικία, 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 25

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

η εφορία ζητάει 3.000. σήμα, Φπα, χαράτσι σε δόσεις. χρωστάω 500 στα κοινόχρηστα λόγω πετρελαίου. είμαι καλομαθημένη. Η ζωή λέει: Ήθελες να χωρίσεις; πάρ’ τα τώρα να ’χεις, να μάθεις να είσαι αχάριστη. αν δεν είχα χωρίσει, τώρα θα τα ’παιρνα από τον άντρα μου χωρίς τύψεις, χωρίς να νιώθω παντελώς άχρηστη. μπορεί να ήμουν παντρεμένη μόνο στα χαρτιά, αλλά θα ήμουν ασφαλής. Ήθελες ανεξαρτησία και να διαλύσεις το σπίτι σου; εσύ φταις για όλα! εσύ που το παιδί σου μεγαλώνει χωρίς πατέρα. εσύ που δεν βρίσκεις δουλειά. Δεν είσαι αρκετά καλή. είσαι μόνη σου τέσσερα χρόνια; είσαι ανίκανη να κάνεις σχέση. Γι’ αυτό απέτυχε ο γάμος σου. μεγαλώνεις μόνη σου το παιδί; Κι άλλες μεγαλώνουν μόνες τους παιδιά, δεν είσαι η πρώτη ούτε η τελευταία. Να πουλήσεις το σπίτι σου, κυρά μου. Τι τα θες τα 124 τετραγωνικά; Δεν βρίσκεις αγοραστή; Να το σκοτώσεις το ρημάδι. Τι όνειρα και μαλακίες μού κοπανάς; Δεν είναι καιρός για όνειρα τώρα, τώρα σκάσε και δέξου τις συνέπειες των πράξεών σου. π Ρ ι Γ Κ Η π ε σ α , 39 χρ., αττική

5 Εκεί όπου αφήνεις και το δικό σου, μωρή!

22/4

εκνευρίζομαι. Έχω πάει σε πέντε συνεντεύξεις μέσα σε δύο χρόνια. με ρωτάνε πού θ’ αφήσω το παιδί μου αν πιάσω δουλειά. με ρωτάνε γυναίκες. «εκεί όπου αφήνεις και το δικό σου, μωρή», θέλω ν’ απαντήσω. αλλά δεν κάνει, δεν πρέπει, γιατί τη θες τη δουλειά, οπότε λες κοελίστικα τσιτάτα, ότι θες να βρεις 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 26

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

μια νέα πρόκληση για τη ζωή σου επειδή δεν σου ταιριάζει η ζωή της νοικοκυράς, ήθελες και κάτι παραπάνω. Το δάνειο θέλω να πληρώσω, αυτό είναι το παραπάνω, και εκνευρίζομαι που παίζουμε όλοι μαζί το θέατρο του παραλόγου... χΡΥσαΝΘΗ

5 Από το μαιευτήριο στο δρόμο

22/4

Γέννησα το σεπτέμβριο του 2011 και θεωρητικά θα επέστρεφα στη θέση μου αρχές ιανουαρίου. μου διεμήνυσαν πως η ιδιοκτήτρια (η οποία μόλις έμαθε για την εγκυμοσύνη μου έπαθε παράκρουση και εξαπέλυε διάφορες απειλές, κυρίως αν σκεφτόμουν να πάρω το εξάμηνο του οαεΔ) με παρακαλούσε τελικά να πάρω το εξάμηνο. Όταν ρώτησα πώς και άλλαξε γνώμη, μου είπαν ότι η εταιρεία δεν είχε χρήματα να με πληρώσει και πως θα τους εξυπηρετούσα. με το που τελείωσε ο πρώτος μήνας του οαεΔ, με κάλεσαν να μου ανακοινώσουν ότι η εταιρεία κλείνει. Έχασα όλα μου τα δικαιώματα μετά από επτά χρόνια δουλειάς στην εν λόγω εταιρεία, αλλά στην επιθεώρηση εργασίας μού είπαν να μην ανησυχώ, μπορώ να διεκδικήσω από τον επόμενο εργοδότη τα δικαιώματά μου. Φυσικά, απάντησα, ο νέος εργοδότης θα δεχτεί ευχαρίστως να με πληρώνει για οκτώ ώρες και να εμφανίζομαι έξι, λόγω μητρότητας... εννοείται πως δεν μπορώ να βρω εδώ και 14 μήνες εργασία, παρόλο το μεταπτυχιακό μου, τις λοιπές γνώσεις και την εμπειρία μου, διότι είμαι ήδη 35 ετών και με ένα παιδί. οι εργο

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 27

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

δότες ακούν την ηλικία μου και ότι έχω παιδί και αμέσως με ακυρώνουν ως επαγγελματία. ο σύζυγός μου από το καλοκαίρι και μετά έχει απογοητευτεί εντελώς, είναι με κρίσεις πανικού και τον τελευταίο ενάμιση μήνα με ασταμάτητη διάρροια, προερχόμενη από έντονο στρες. μέσα σε μόνιμο κλίμα αβεβαιότητας και με σοβαρές πια οικονομικές δυσκολίες, καλούμαστε να μεγαλώσουμε το παιδάκι μας και να είμαστε χαρούμενοι και αισιόδοξοι, για εκείνο πρωτίστως κι έπειτα για μας. Το ότι ενδεχομένως σε λίγο καιρό –φοβάμαι, σε πολύ λίγο– δεν θα μπορούμε να του προσφέρουμε στέγη και τροφή με τρελαίνει... Ξέρω πως δεν είναι μόνο η δική μου οικογένεια σ’ αυτή την κατάσταση, αλλά κι αυτό με στενοχωρεί περισσότερο – δεν με ανακουφίζει ούτε στο ελάχιστο. Δουλειά ζητάμε και δεν είμαστε μέχρι 29 ετών, ούτε άτεκνες. είμαστε πολλές εμείς οι άνεργες μητέρες και θα μπορούσαμε να είμαστε η μητέρα σου, κύριε/α εργοδότη...

V I C k y , 35 χρ., αττική

5 Έχω να κολλήσω ένσημα από το 2009

16/4

Ήμουν από τις πρώτες που πήρε η μπάλα. Φεβρουάριο του 2009 απολύθηκα από την εταιρεία όπου δούλευα τέσσερα χρόνια (μετά πήραν σειρά κι οι άλλοι συνάδελφοι). ευτυχώς, είχε ο άντρας μου ακόμα τη δουλειά του, έπαιρνα και το επίδομα και ήμασταν οΚ. εξάλλου, όλοι τα είχαμε όλα εν αφθονία μέχρι τότε. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 28

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

Το Δεκέμβρη του ίδιου έτους απολύθηκε κι ο άντρας μου. Το επίδομά μου τελείωνε σε δύο μήνες και δουλειά ούτε για πλάκα, ούτε καν για interview δεν με καλούσαν. Ήμουν 33 (μεγάλη για γραφίστρια, έλεγαν). Η ψυχολογία μας στο μηδέν, όπως και τα οικονομικά μας. είχαμε όμως την υγεία μας (έτσι μας έμαθαν να λέμε, δόξα σοι ο Θεός). Γονείς δεν υπήρχαν πια, οπότε βοήθεια από καμία πλευρά. Έχω να κολλήσω ένσημα από τότε! Δουλεύω όποτε με φωνάξουν σ’ ένα τυπογραφείο για μεροκάματο (ανάθεμα τις σπουδές μου). ευτυχώς βρήκε ο άντρας δουλειά αλλά τον βλέπω σπανίως, μόνο τα σαββατοκύριακα. Για παιδί πλέον ούτε λόγος. πριν από τέσσερις μήνες μού ξεκίνησαν πονοκέφαλοι, πλάκωμα στο στήθος, ταχυπαλμίες και άλλα. μου έγραψε η νευρολόγος αντικαταθλιπτικά. «Άγχος έχεις, χαλάρωσε. Τι σε απασχολεί;» με ρωτάει. Τι να της πω, «το πώς θα σε πληρώσω»; ισοπεδωθήκαμε, ξεπεράσαμε και τα όριά μας. μ α Ρ ι α , 37 χρ., αττική

5 Χαρά της μικρής, λύπη της μάνας

08/4

Ήμουν τυχερή που είχα δουλειά έως και την προηγούμενη εβδομάδα... Και μετά άρχισαν οι γκρίνιες και το είδα να ’ρχεται... «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία μαζί σου», μου είπαν. Δεν σοκαρίστηκα, ήμουν προετοιμασμένη ψυχολογικά. πή

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 29

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

γα στον οαεΔ, πήρα κάρτα, φρέσκια (γιατί η παλιά από το 2010 δεν παίζει) και πήγα σπίτι μου. Η κόρη μου ενθουσιάστηκε όταν την πήρα εγώ από το σχολείο αντί για τη γιαγιά. «Δηλαδή θα τρώμε μαζί το μεσημέρι;» με ρώτησε χαρούμενη. σκέφτηκα πόσο πολύ το ζητούσε να με βλέπει περισσότερο. Τι θα τρώμε από δω και πέρα; σκέφτηκα. είμαι χωρισμένη μητέρα (χωρίς απόφαση για διατροφή από τον πατέρα του παιδιού μου). Δεν υπάρχει άλλος να φέρει χρήματα στο σπίτι, δεν έρχονται χρήματα στο σπίτι. πρέπει να είμαι εγώ αυτή που θα παρέχω τα πάντα στο παιδί μου και δεν έχω τρόπο, δεν έχω ευκαιρία. Τι θα τρώμε; μ α Ρ ι α , 39 χρ.

5 Βοήθεια μηδέν

25/9

με λένε λία και είμαι 37 χρονών, ανύπαντρη μητέρα ενός αγοριού δυόμισι χρονών και συζώ με τον πατέρα του. Το 2009, με ό,τι οικονομίες είχα, άνοιξα ένα μαγαζάκι μαζί με το σύντροφό μου και δόξα τω Θεώ πήγαινα καλά. μετά από ενάμιση χρόνο ήρθε ακριβώς απέναντί μου ένας και άνοιξε το ίδιο μαγαζί μ’ εμένα, και, όπως καταλαβαίνετε, άρχισαν τα προβλήματα, γιατί είμαστε και σ’ ένα χωριό όπου όλοι γνωριζόμαστε και μας πήρε η κατηφόρα, μένω και έγκυος. Το μαγαζί το κλείνω τρεις μέρες πριν πάω να γεννήσω γιατί δεν είχα βοήθεια από πουθενά. αφήνω όλα μου τα χαρτιά στο λογιστή μου για να μου κάνει παύση. μετά από λίγο καιρό κα

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 30

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

ταλαβαίνω πως δεν έχει κλείσει το μαγαζί στην εφορία. Του χρωστάω κάποια μηνιάτικα και γι’ αυτό, λέει, δεν μου κάνει την παύση. Τον παρακαλάω γιατί τα χρέη αυξάνονται, κι αυτός... «πρώτα τα μηνιάτικα». σε σημείο, μετά από δυόμισι χρόνια να είμαι άνεργη μητέρα, να παρακαλάω για μια δουλειά ακόμα και χωρίς ένσημα και να μη βρίσκω τίποτα, μια γιατί είμαι, λέει, μεγάλη, μια γιατί έχω παιδί, και πάει λέγοντας. Τα χρέη σε εφορία, ΤεΒε, δήμο αυξάνονται συνεχώς. με το σύντροφό μου κοντεύουμε να χωρίσουμε γιατί δεν αντέχουμε άλλο από τα τόσα προβλήματα, από το σπίτι κοντεύουν να μας πετάξουν έξω γιατί χρωστάμε έξι ενοίκια – και τα χρέη συνεχίζουν. Και πείτε μου εσείς: πώς θα ζήσω το παιδί μου; Τι φταίει αυτή η ψυχούλα; ο άνθρωπος που είμαι μαζί ούτε αυτός αντέχει άλλο με 800 ευρώ μισθό, μόνο το καλοκαίρι. Έχω αρρωστήσει πλέον, τα ψυχολογικά μου είναι στο φουλ. σκέφτομαι συνέχεια το χειρότερο, και το μόνο που με κρατάει είναι αυτός ο μικρούλης που με κοιτάζει στα μάτια και μου λέει «σ’ αγαπώ». αν στα 37 μου δεν μου δίνουν δουλειά, στα 45 τι θα γίνει; Θα μου πουν «ήρθε η ώρα να πεθάνεις»; Βοήθεια μηδέν. λ ι α , 37χρ.

5 Σκισμένα παπούτσια

16/11

Δεν θέλω να ζητάω και να επιβαρύνω κανέναν. Βλέπω κάθε πρωί τα σκισμένα παπούτσια του γιου μου και αναθεωρώ. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 31

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

Άραγε έχω δικαίωμα στην αξιοπρέπεια ή χάθηκε κι αυτό εδώ και δύο χρόνια μαζί με τη δουλειά; χ. αν.

5 Όχι για μένα, για το σύντροφό μου

08/4

Δεν είναι για μένα αυτό το ποστ. αν και είμαι ημιάνεργη (εργάζομαι περιστασιακά) και μόλις πέρασα τα 29 μου, γεγονός που σε άλλες εποχές θα με καθιστούσε ενεργότατο μέλος της κοινωνίας. Τώρα απλά με κάνει να είμαι στην κατηγορία των 29+, που σημαίνει ότι με αποκλείει από συμμετοχή σε προγράμματα λαδάκι-στην-πληγή-της-ανεργίας. Το ποστ αφορά το σύντροφό μου. Τον άνθρωπο που θαυμάζω όσο τίποτε. Άνεργος εδώ και σχεδόν τέσσερα χρόνια, ένας από τα θύματα του προεδρικού διατάγματος παυλόπουλου, γι’ αυτόν η κρίση άρχισε πριν από τους περισσότερους. εργαζόμενος μια δεκαετία στο Υπουργείο πολιτισμού, στα 35 του απολύθηκε. Άνεργος. Έμαθε τέχνες που δεν ήξερε, εργάστηκε μαύρα, ανέστειλε τα όνειρά του. Τον απέρριψαν άνθρωποι, γιατί κάποτε η ανεργία ήταν ταμπού. Και τώρα, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, εξακολουθεί να χαμογελά, να ελπίζει, να παλεύει να ορθοποδήσει. αν και συχνά αντιμετωπίζει το ρατσισμό των –λιγοστών– εργαζομένων, αν και ενίοτε δεν μπορεί να πληρώσει ούτε τα τσιγάρα του, παρ’ όλα αυτά το θανατηφόρο του χιούμορ δεν τον έχει εγκαταλείψει. οι ελπίδες για δουλειά στον τομέα του έχουν κάνει φτερά εδώ και χρόνια, αλλά παλεύει. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 32

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

Το ποστ είναι για να δείξω πώς είναι να ζεις με έναν άνεργο, πώς είναι να βλέπεις τον άνθρωπό σου αβοήθητο και άφραγκο σε μια κοινωνία που σε αναγκάζει να πληρώσεις μέχρι και την άμμο και τον αέρα. είναι γιατί ακόμα και σ’ αυτή την κοινωνία υπάρχει ελπίδα. Γιατί μπορεί οι αυτοκτονίες να θερίζουν, αλλά υπάρχουν και οι συνεταιρισμοί που ξεφυτρώνουν, οι υπέροχες ιδέες που αποδίδουν. Υπάρχει και το χαμόγελο. σΤεΦαΝια

5 Τι εστί κατάντια

16/6

Κατάντια εστί να βρίσκεσαι ξαφνικά στην κουζίνα του σπιτιού που νοικιάζεις, κι εκεί που απλώς πλένεις τα πιάτα σου, δίχως λόγο και αιτία ν’ αρχίζεις να μη βλέπεις καθαρά, γιατί τα μάτια σου έχουν βουρκώσει χωρίς να το καταλάβεις. Ν’ αρχίζεις να νιώθεις τρελός, ενώ πάντα ένιωθες σίγουρος, γεμάτος αυτοπεποίθηση και γνωστικός. Κατάντια εστί ξαφνικά να συνειδητοποιείς ότι σε λίγους μόνο μήνες κλείνεις τα 30, κι όμως μια χούφτα ανθρώπων σ’ έχουν κάνει να νιώθεις 100-120! Βαρύς κι ασήκωτος, δίχως μέλλον, δίχως προοπτική και γεμάτος φόβο ότι το τέλος πλησιάζει. Κατάντια εστί να λαχταράς να κάνεις οικογένεια, να παντρευτείς, να γίνεις μητέρα, να σφίξεις στην αγκαλιά σου ένα τόσο δα ανθρωπάκι που θα ’χει βγει από τα σπλάχνα σου, αλλά δυστυχώς να συνειδητοποιείς ότι τελικά σ’ ετούτη τη ζωή δεν αρκούν μονάχα τα θέλω σου. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 33

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

Κατάντια εστί, ενώ πάντα το ’παιζες εξυπνάκιας και ξερόλας (σαν Έλλην που είσαι), να πιάνεσαι στο τέλος κορόιδο, να τρως το παραμύθι ότι «όλα είναι καλά κι ότι η Γη γυρίζει». Και μια ακόμα μεγαλύτερη κατάντια. Όταν έρθει η στιγμή που θα σου δοθεί η ευκαιρία να μαυρίσεις εκείνους που σου πούλησαν το παραμύθι, εσύ –δυστυχώς– θα το ξαναπιστέψεις, γιατί τόσα χρόνια σ’ έχουν πείσει ότι πρέπει να το πιστεύεις, ότι έτσι πρέπει να γίνεται, ότι αυτή είναι η λογική σειρά, ότι εσύ είσαι το θύμα κι εκείνοι οι σωτήρες σου! Κατάντια εστί να νιώθεις φυλακισμένος μέσα στο ίδιο σου το σπίτι γιατί οι εν λόγω «σωτήρες» σε έχουν κάνει να πρέπει να κλειδαμπαρώνεσαι με ασφάλειες και κάγκελα αν δεν θέλεις να εισβάλουν στο σπίτι σου, να σε ληστέψουν, να σε ξυλοκοπήσουν, να σε βιάσουν και, τέλος, να σε σκοτώσουν! Κατάντια εστί να ανέχεσαι έστω και ν’ ακούς ότι παιδάκια στα σχολεία πέφτουν λιπόθυμα από την ασιτία αφού δεν έχουν φάει τίποτα για τέσσερις πέντε μέρες. μα πότε γίνονται αυτά; 2013 χρόνια μ.χ. Κατάντια εστί να καταδικάζεις τη μέση ηλικία σε ανεργία και να επιτρέπεις να εργάζονται μέχρι το ανώτερο 35 χρονών άνθρωποι, δίνοντάς τους μισθούς πείνας και αναγκάζοντάς τους να μάθουν να ζουν όπως στην αφρική, με τη σημαντική διαφορά βέβαια ότι εδώ είναι ελλάδα, ενώ οι αφρικανοί γεννήθηκαν και μεγάλωσαν –δυστυχώς– μέσα στη φτώχια και τη λειψυδρία. οι Έλληνες όμως όχι, αλλά τους αναγκάζει αυτή η χούφτα ανθρώπων να το κάνουν. Κατάντια εστί οι Έλληνες να είναι εκατομμύρια και να φοβούνται αυτή τη χούφτα ανθρώπων που καθημερινά ξεκοκκαλίζει και τη λιγοστή αξιοπρέπεια που τους έχει απομείνει. Βρίζουν, φωνάζουν, κοντράρονται με τη βοήθεια των «υποχείριών»  o



KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 34

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

τους, αφού τελικά οι περισσότεροι δημοσιογράφοι τέτοιοι είναι. μοναδικός σκοπός, να μας αποπροσανατολίζουν και να μας πείθουν ότι όλα τα παραπάνω γίνονται επειδή δεν υπάρχει άλλος τρόπος... Κατάντια εστί να τους πιστέψουμε! Μια μέρα είπα κάποια λόγια που πόνεσαν και πλήγωσαν τον άνθρωπό μου. Δεν το άξιζε, γιατί επί έξι χρόνια είναι πάντα δίπλα μου – και στα δύο χρόνια της ανεργίας μου ακόμα περισσότερο. Κλείστηκε λοιπόν στην κουζίνα παίρνοντας μαζί της ένα στυλό κι ένα τετράδιο. Για ώρες έμεινε εκεί, κι εγώ πίστευα ότι έγραφε κάποια πράγματα σχετικά με όσα της είπα. Αργά τη νύχτα όμως άνοιξα το τετράδιο και διάβασα το «Κατάντια εστί». Βούρκωσα, έκλαψα, γιατί εκείνη τη μέρα την είχα πληγώσει με τα λόγια μου και παρ ’όλα αυτά εκείνη δεν έριξε σ ’ εμένα τις ευθύνες. Τις ρίχνει σ ’αυτούς που μας στήνουν στα δέκα μέτρα και μας πυροβολούν με σφαίρες ανεργίας, υποκρισίας και ψεύτικης ελπίδας. Χωρίς να κουράσω άλλο, την ευχαριστώ, την αγαπώ και τη λατρεύω... Συγγνώμη! χ Ρ Η σ Τ ο σ π., 43 χρ.

5 Ζω το σήμερα

27/11

Και τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω. Τώρα συνδέομαι με τον εαυτό μου, με το μυαλό μου, με την ψυχή μου. Τώρα που έχω τόσο 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 35

ΑΝΕΡΓΗ: ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ

χρόνο, χρόνο για μένα, για τις σκέψεις μου, για τον κόσμο. Τώρα κοιτώ τα πάντα γύρω μου με ματιά όχι γρήγορη για να προλάβω, αλλά με ματιά πιο φιλοσοφική. Τώρα αντιλήφθηκα το μεγαλείο της ζωής. Τώρα βιώνω 100% τη χαρά, το ίδιο και τη λύπη. Όχι, δεν τα έχω χάσει. απλά τώρα, με την ανεργία μου, φτάνω σε άλλα επίπεδα, νομίζω ότι γίνομαι καλύτερος άνθρωπος. σας μιλώ χωρίς να έχω λύσει τα προβλήματα που ενέχει αυτή η κατάσταση. επιπλέον είμαι σε διάσταση, με τρία παιδιά (μία φοιτήτρια, ένας στο λύκειο και ένας στο γυμνάσιο), χωρίς δικό μου σπίτι, χωρίς οικονομίες στην τράπεζα... με λίγα λόγια, δεν έχω κάποιον άσσο στο μανίκι μου ή κάποιο λυχνάρι που θα μου δώσει λύσεις! Δεν γνωρίζω το αύριο, αυτό όμως δεν θα με κάνει να χάσω και το τώρα. Ζω το σήμερα με όλες μου τις αισθήσεις, το ανασαίνω, το μυρίζω, το αγγίζω, το νιώθω, το βλέπω, το χαίρομαι. είναι ουτοπία να προσπαθείς να εξασφαλίσεις ένα αύριο προσπερνώντας το τώρα. πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στην ίδια τη ζωή, στο θαύμα που συντελείται εδώ και εκατομμύρια χρόνια. είμαι άνεργη, ναι, έχω πια συμβιβαστεί μ’ αυτό, όχι αναίμακτα σίγουρα. Κατάφερα όμως και γιάτρεψα μόνη μου τον εαυτό μου, πήρα δύναμη από την ίδια τη ζωή: από τη φύση, από τα παιδιά μου, από τις εικόνες, τα συναισθήματα, από ένα μικρό σαλιγκάρι που είδα ότι έκανε μισή ώρα να διανύσει... ένα μήλο στο καλάθι των φρούτων μου. Βρέχει, τώρα βρέχει πολύ, θα ήταν παράλογο να ζητούσα να είχε πάντα ήλιο. είναι παράλογο να ζητάμε η ζωή μας να κινείται πάνω σε μια ευθεία γραμμή. είναι ουτοπικό να θέλουμε να διώξουμε τις ανηφόρες και τις κατηφόρες από μια πόλη. ας δούμε τα πράγματα με λίγη σοφία. 

KASDAGLIS_ANERGOS sel_Final_Layout 1 08/05/2014 6:07 ΜΜ Page 36

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ

ανοίγω το παράθυρο – όχι μηχανικά, με επίγνωση. Ρουφάω όλη την εικόνα, τη βρεγμένη γη, τον χωματένιο αέρα. είμαι εδώ, χαμογελώ και ευχαριστώ τη στιγμή, κι ας μη γνωρίζω τίποτα για το αύριο. Ίσως λέγεται αδυναμία, μα ίσως... παντοδυναμία! με



σοΦια,

41 χρ., μεσσηνία