EF#14 by Κaterina Κomita

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

5 10

ANTIΦEΣTIBAΛ ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΣΤΟ ΤΡΟΧΟΣΠΙΤΟ Iστορίες του δρόμου

L’ OrcHEsTrA dI PIAzzA vITTOrIO The United Colors

cAFE dE LOs MAEsTrOs Πάθος μετά τα 70

PEΠOPTAz Oδός Σωκράτους, αριθμός 65

NIKHΦOPOΣ ΠAΠANΔPEOY «Nα ξαναγυρίσουμε στο πολιτικό θέατρο»

PAΣINT OYPAMNTAN «H μετανάστευση μας δίνει δυνατότητες, δεν μας τις στερεί»

sYNcH

AΓΓEΛOΣ MENTHΣ O θυμός της γυναίκας-αράχνη

ΣεΛ. 26

ΘANOΣ MIKPOYTΣIKOΣ Xόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία

MANΩΛHΣ MHTΣIAΣ Kερασμένα, όχι ξεχασμένα

KOKTEΪΛ ΠAPTI H κόλαση είμαστε εμείς

ΓIANNHΣ MΠOYPNIAΣ «Mπορεί να εμπνευστώ από μια σκάλα, μπορεί κι από σκουπίδια»

EΣA-ΠEKA ΣAΛONEN «Aυτιά ανοιχτά!»

ΣεΛ. 16

ΓKI KAΣIEPΣ «Δεν τελειώσαμε με το φασισμό»

ΔHMHTPHΣ ΠAΠAΔHMHTPIOY «H χαρά βρίσκεται στην απέναντι όχθη»

μΑΞIMOΣ MOYMOYPHΣ - ΔHMHTPHΣ KOYPOYMΠAΛHΣ O Xουλκ εναντίον του κόκορα της Warner Bros

JUIcY LIU Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

sTAr WArs Τα άστρα και οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1

ΣεΛ. 50 2 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

cOMIcs του Xρήστου Δημητρίου

Eπανόρθωση Tο κείμενο της σύνταξης για τον Πεντερέτσκι στο προηγούμενο τεύχος αποδόθηκε στον Aντώνη Σακελλάρη από παραδρομή.

H εικόνα του εξωφύλλου: Mουσικοί του Cafè de los Maestros

ΠEPIEXOMENA

Στάσου πλάι μου Τι είναι η Ευρώπη μας, μην είναι οι κάμποι; Όσο απομακρύνεται η μετεξέλιξη της σημερινής, λιγάκι βαλτωμένης, Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μεταεθνικό αστερισμό (σύμφωνα με την ορολογία του Γιούργκεν Χάμπερμας), τόσο το ευρωπαϊκό όνειρο αρχίζει να θολώνει. Τι είναι, λοιπόν, η Ευρώπη μας; Μια μεγάλη, ενιαία αγορά; Ένας περίκλειστος οργανισμός εθνικών κρατών με αντικρουόμενα συμφέροντα; Συνασπισμός συμφερόντων των παλιών χωρών – με την προσθήκη μερικών καινούργιων; Το φρούριο της συνθήκης Σένγκεν; Για ορισμένους πολίτες που οραματίστηκαν και συνεχίζουν να ελπίζουν στην ευρωπαϊκή ιδέα, Ευρώπη σημαίνει μια κοινότητα δικαίου, οι πολίτες της οποίας απολαμβάνουν την ελευθερία τους: στην εργασία, στη δημιουργία, στην έκφραση, στις μετακινήσεις, στο επιχειρείν. Ένας χώρος που προάγει το δικαίωμα στη διαφορά. Η οικοδόμηση της μεγάλης, δημοκρατικής, οραματικής Ευρώπης, σημαίνει όλο και περισσότερη ετερότητα. Ετερότητα σημαίνει πολιτιστικός πλούτος – αρμόζει σε ευημερούσες κοινωνίες αλληλεγγύης, όπως η ευρωπαϊκή, τα μέλη των οποίων αλληλοσυμπληρώνονται. Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι, έτσι συνόψιζε ένα παλιότερο σύνθημα την ιδανική Ευρώπη. Η ευμάρεια και η ελευθερία είναι σημαντικό κίνητρο, ιδίως για ανθρώπους που δεν έχουν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ανέκαθεν, οι άνθρωποι μετακινούνταν στην αναζήτησή τους. Τα τελευταία χρόνια, η ευμάρεια και η ελευθερία της Ευρώπης έχουν γίνει σημαντικό κίνητρο για μεγάλα πλήθη ανθρώπων οι οποίοι, στις πατρίδες τους, μόνο τη μιζέρια και το φόβο έχουν να περιμένουν. Μοναδική ελπίδα για πολλούς από τους ανθρώπους αυτούς, η Δύση. Όχι ο παράδεισος, αλλά σίγουρα ένας τόπος για να αρχίσουν να ελπίζουν ξανά. Από το 1989, από την πτώση του Τείχους, απ’ την εποχή της κατάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, η Δύση έζησε αρκετά μεταναστευτικά κύματα. Τα τελευταία χρόνια, σωστά ανθρώπινα κοπάδια, οι μετανάστες που με κάθε τρόπο, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, φτάνουν στα μέρη μας έρχονται από την Ασία και την Αφρική. Δεν καταφέρνουν όλοι να περάσουν τις ευρωπαϊκές πύλες. Και πολλοί απ’ όσους το καταφέρνουν, ζώντας σε συνθήκες παρανομίας, πέφτουν συχνά θύματα της ανθρώπινης απληστίας και της εκμετάλλευσης. Πολλοί απ’ αυτούς το προτιμούν κι αυτό, από το να αναγκάζονται να ζουν σε συνθήκες υπό το μηδέν, ανέστιοι, περιφρονημένοι (δείτε, π.χ., τις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν οι αναγκαστικοί κάτοικοι του παλαιού Εφετείου στο κέντρο της Αθήνας, στο ρεπορτάζ των σελίδων 18-23 που κράτησε τρεις ολόκληρους μήνες), κατ’ ανάγκην συσσωρευτές μίσους για τους τόπους που τους υποδέχτηκαν όπως τους υποδέχτηκαν, ή, πάλι κατ’ ανάγκην, ευμεταχείριστο υλικό κυκλωμάτων παρανομίας που τους εκμεταλλεύεται. Ξέρω, ξέρω. Δεν είναι μόνο η ανάγκη ή οι συνθήκες που γεννούν την εγκληματικότητα. Πολύ ευκολότερα αναπτύσσουν βίαιες συμπεριφορές άνθρωποι χωρίς παιδεία, γαλουχημένοι σε ένα βίαιο περιβάλλον ή από μια βίαιη εκδοχή της θρησκείας. Όσοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν μπορούν ανέτως να δουλέψουν για μια μαφία. Κι όσοι δεν έχουν πού να πάνε, στο τέλος καταλήγουν στα γκέτο. Έτσι συνέβαινε πάντα. Όπου πέφτουν ξύλα, πέφτουν και πριονίδια. Από την άλλη, αντιμετωπίζοντας όλους αυτούς τους ανθρώπους αποκλειστικά ως φορείς μιας απειλής, απλώς δηλητηριάζουμε τις ζωές μας καταρρακώνοντας τις αρχές μας. Σύμφωνοι. Οι πολιτικές για τη μετανάστευση πρέπει να γίνουν πιο συγκεκριμένες, είναι λάθος να λες ότι μπορείς να φιλοξενήσεις ανθρώπους όταν δεν μπορείς να το κάνεις με αξιοπρέπεια. Αλλά πάλι, είναι σωστό, με πρόσχημα το φόβο, να οχυρώνεις τη βόλεψή σου σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον; Στην αποστείρωση, δεν υπάρχουν ούτε ετερότητα ούτε ανοιχτοί ορίζοντες ούτε ελευθερία, εντέλει ούτε ευμάρεια. Και υπάρχει Ευρώπη χωρίς ανοιχτούς ορίζοντες, ελευθερία, ευμάρεια, χωρίς το δικαίωμα στη διαφορά; Χωρίς πολιτιστικές οσμώσεις, χωρίς αλληλεπιδράσεις, χωρίς πολυγλωσσία, χωρίς πολυπολιτισμικότητα; Υπάρχουν φωνές που ακούγονται δυνατά. «Έξω», φωνάζουν. «Θα αλλοιωθεί η ταυτότητά μας», «θα μας κάνουν κιμά», «θα μας εξαφανίσουν». Είναι φωνές φανατισμού. Ο ξένος, ο άλλος, ο διαφορετικός δεν φέρνει έναν πολιτισμό που θέλει να μας καταπιεί – όπως δεν κατάπιε την περίφημη ιδιοπροσωπία μας λίγα χρόνια νωρίτερα η παγκοσμιοποίηση. Φέρνει τα δικά τους κοιτάσματα πολιτισμού, έτοιμα να μπολιαστούν στον δικό μας τρόπο ζωής, στις δικές μας τέχνες, στη δική μας ζωή. Στην πλειονότητά τους οι ξένοι ελπίζουν ότι θα τους δεχτούμε στο δικό μας σύστημα αξιών, θα τους αφήσουμε να γευτούν μαζί μας την κατάκτηση της ελευθερίας, θα τους αφήσουμε να πουν τις δικές τους ιστορίες, να τραγουδήσουν τα δικά τους τραγούδια – θα τραγουδήσουμε μαζί, θα βάλουμε κι αυτούς στις δικές μας ιστορίες. Στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών, υπάρχει πολύς δημιουργικός χώρος για τον άλλο, τον διαφορετικό – τον ξένο, αλλά όχι μόνο. Ο Ρασίντ Ουραμντάν μιλάει με πάθος για ταυτότητα και στοιχειώδη ατομικά δικαιώματα, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο Γκι Κασίερς ανασύρει ένα κείμενο του Κλάους Μαν για να αφηγηθεί πόσο επίκαιρο είναι να πολεμάμε τις ιδέες του ολοκληρωτισμού. Η Ορχήστρα της Piazza Vittorio ανακαλύπτει τον δικό της ξεχωριστό ήχο ανακατεύοντας τις μουσικές επιρροές ανθρώπων απ’ όλες τις φυλές κι όλα τα χρώματα. Ο συνθέτης των Όσκαρ Γκουστάβο Σανταολάγια ξανανεβάζει στη σκηνή του τάνγκο τα αστέρια που έλαμψαν στην Αργεντινή τα μέσα του περασμένου αιώνα. Και το Τροχόσπιτο ανεβάζει στη σκηνή αυτούς που κερδίζουν το ψωμί τους χάρη στη μουσική. Όλοι οι παραπάνω απέχουν από τον γενικό κανόνα – αλλά ξεχωρίζουν, για αυτό που έχουν συνεισφέρει στον πλούτο της κοινωνίας μας, της κουλτούρας μας, της καθημερινότητάς μας. Διαφέρω από σένα, το ξέρω. Ε, και; Στάσου πλάι μου. Ηλίας Κανέλλης

EdITOrIAL

[

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2009 Nο 14 (2/2009) [11/6/09] ISSN: 1791-1729 Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Mαρία Bασιλάκη Σύνταξη: Δώρα Aναγνωστοπούλου, Έλια Aποστολοπούλου, Aλεξάνδρα Bουδούρη, Nάντια Δρακούλα, Kατερίνα Kόμητα, Άννα Mαρτίνου, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

]

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E. Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Nομικός Σύμβουλος: Bάσω Tζιούμη

Διοικητικό Συμβούλιο

Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Άγγελος Δεληβορριάς Nομικός Σύμβουλος: Δημήτρης Πασσάς Mέλη: Vincent Baudriller, Nigel Redden, Alistar Spalding, Nίκη Tζούδα, Λουκάς Tσούκαλης

MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

ME THN YΠOΣTHPIΞH

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑμμΑ ΤΟΥ ΔεΚΑΠεΝΘΗμεΡΟΥ

11.6 έως 24.6.09 ΘεΑΤΡΟ Toneelhuis– Γκι Κασίερς: Μεφίστο για πάντα Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος, Αίθουσα Αντιγόνη 11-13 Ιουνίου 2009, 21:00 Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» - Θεσσαλονίκη Γιάννης Λεοντάρης: Οι έμποροι του Ζοέλ Πομερά Το Σχολείον, Χώρος Β 11-13 Ιουνίου 2009, 21:00 Βαρβάρα Μαυρομάτη: Κοκτέιλ Πάρτι, Τ.Σ. Έλιοτ Πειραιώς 260, Χώρος Δ 16-18 Ιουνίου 2009, 21:00 Μάξιμος Μουμούρης: Ο Άρντεν από το Φέβερσαμ Το Σχολείον, Κήπος 17-21 Ιουνίου 2009, 22:00 Ομάδα Blitz: Κατερίνη Bios 19-28 Ιουνίου 2009, 19:40 Άγγελος Μέντης: Κωλοδουλειά, Γιάννης Μαυριτσάκης Από Μηχανής Θέατρο 22-26 Ιουνίου 2009, 21:00 Ασπασία Παπαθανασίου: Θεατρικό αναλόγιο: Αγαμέμνων Αισχύλου Το Σχολείον, Χώρος Α 22 Ιουνίου 2009, 21:00

ΧΟΡΟΣ Ρασίντ Ουραμντάν: Μακριά… Πειραιώς 260, Χώρος Η 16 Ιουνίου 2009, 21:00 Συνήθεις Μάρτυρες Πειραιώς 260, Χώρος Η 18-19 Ιουνίου 2009, 21:00

Aγαπητή EΦ... ΚΑΠεΛΩμΑ;

Παράδεισος

Αγαπητό «εφ»

Η μαρτυρία του σκηνοθέτη ξεκινά με την πρόταση: «ονομάζομαι Ρομέο Καστελούτσι». Μετά από αυτές τις λέξεις καμία άλλη δεν ακούγεται μέχρι το τέλος. 80 λεπτά ένα αργό, απειλητικό ποτάμι από κινούμενες εικόνες, μουσική, ήχους, φως, σκοτάδι και σκιές δημιουργούν συνθήκες μετατροπής των επί σκηνής συμβάντων σε εμπειρία που κατά κύματα συγκλονίζει. Οι εικόνες είναι απρόσμενες στη σύλληψη – μορφικά μακριά από εκείνες που κυριαρχούν στους αρχέγονους κύκλους του Δάντη. Η απειλή, αναπόδραστα παρούσα καθίσταται τρομακτικότερη μέσα από επαναλήψεις των ίδιων πράξεων από διαφορετικά πρόσωπα. Είναι παρούσα ακόμη και στην αθόρυβη πράξη της φωτογράφησης των θεατών από τον διάβολο Άντι Γουόρχολ. Ο πόνος, η αγωνία, η ματαιότητα της ζωής του καθενός μας και η τραγικότητα που συγκροτεί την ανθρώπινη ύπαρξη εξεικονίζονται εντυπωσιακά. Ο Καστελούτσι προσφέρει με το έργο του το ζητούμενο: τη δυνατότητα πρόσβασης. Η δυνατότητα αίρεται όταν η φαντασία προσκολλάται σε μια υπερβατική εικόνα της κόλασης απομακρυσμένη από την ανθρώπινη εμπειρία.

Έχουν γραφτεί πολλά για τον Δεκέμβρη και όσα συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτόν, ακόμα περισσότερο για το αν οι διάφορες, απριόρι καταδικαστέες εκδηλώσεις βίας εντάσσονται ή όχι σε κάποιο κινηματικό, εξεγερσιακό κτλ. πλαίσιο. Έτσι, με δεδομένη την ογκωδέστατη βιβλιογραφία γύρω από ιδιαίτερα πολύπλοκα ζητήματα, δεν θα ήθελα να υποπέσω στο ίδιο σφάλμα, όπως το θεωρώ, με το κύριο άρθρο του πρώτου φετινού φύλλου της εφημερίδας, επιδιδόμενος σ’ έναν μοιραία ισοπεδωτικό και υπεραπλουστευτικό μονόλογο. Έτσι κι αλλιώς, το θέμα δεν είναι οι όποιες απόψεις. Το θέμα είναι η άκομψη, αν μη τι άλλο, προβολή και επιβολή των όποιων απόψεων όχι απλώς στην εφημερίδα του φεστιβάλ αλλά σε ολόκληρο το φεστιβάλ. Το θέμα είναι δηλαδή το καπέλωμα, για να το πω ευθέως, ενός θεσμού, του θεσμού του φεστιβάλ, και όλων όσοι εκφράζονται από αυτό – από μέσα και απ’ έξω. Και εννοώ των ανθρώπων του φεστιβάλ, των συνεργαζόμενων φορέων και καλλιτεχνικών σχημάτων από τη μια, του κοινού που το παρακολουθεί από την άλλη. Ευχαριστώ Γιάννης Η. Χάρης ΥΓ. καλό θα ήταν να διορθωθεί «η νόστος» της σελίδας 37, με την έννοια της «νοσταλγίας»: ανέκαθεν (ο) νόστος σήμαινε αυστηρώς και μόνο επιστροφή (εξού και νοσταλγία= νόστος + άλγος = ο πόνος της επιστροφής).

μΟΥΣΙΚΗ Synch Τεχνόπολις 12-13 Ιουνίου 2009 Μουσείο Μπενάκη 14 Ιουνίου 2009 Μανώλης Μητσιάς – 40 χρόνια Από την Ελευσίνα στο Ηρώδειο Ωδείο Ηρώδου Αττικού 14 Ιουνίου 2009, 21:00 L’ Orchestra di Piazza Vittorio: Ο Μαγικός Αυλός Ωδείο Ηρώδου Αττικού 16 Ιουνίου 2009, 21:00 Ορχήστρα Philharmonia του Λονδίνου – Έσα-Πέκα Σάλονεν: Έργα Λιστ, Μάλερ Ωδείο Ηρώδου Αττικού 17 Ιουνίου 2009, 21:00 Τροχόσπιτο: Μουσικοί του δρόμου – Μουσικοί του κόσμου Κορεάτικη αγορά 19-20 & 26-27 Ιουνίου 2009, 21:00 Συναυλία Δημήτρη Παπαδημητρίου Όσο υπάρχουν Αχαιοί Ωδείο Ηρώδου Αττικού 19 Ιουνίου 2009, 21:00 Café de los Maestros Ωδείο Ηρώδου Αττικού 21 Ιουνίου 2009, 21:00 Συναυλία με έργα Θάνου Μικρούτσικου Ταξιδεύοντας… Ωδείο Ηρώδου Αττικού 23-24 Ιουνίου 2009, 21:00 Συναυλία με τους Artis Piano Trio Αίθουσα Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού 24 Ιουνίου 2009, 21:00

εΚΘεΣεΙΣ Ύμνος στη σκιά Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Οδού Πειραιώς 23 Μαΐου-26 Ιουλίου 2009 Γιάννης Μπουρνιάς: Still(s) Πειραιώς 260 12 Ιουνίου (Εγκαίνια) 16 Ιουνίου – 12 Ιουλίου (μόνο τις ημέρες των παραστάσεων από τις 20:00) Κώστας Ορδόλης: Μορφές και σκιές από το θέατρο Πειραιώς 260 1 Ιουνίου-12 Ιουλίου 2009 (μόνο τις ημέρες των παραστάσεων, από τις 20:00) 4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

H κόλαση, ο Γουόρχολ κι ο Aγγελόπουλος

Δώρα Μακρή Αθήνα

Αν ενδιαφέρει η γνώμη κάποιου κοινού, η δική μου φρέσκια κι αφτιασίδωτη με το που έφτασα σπίτι μου είναι η εξής: Η παράσταση ήταν μια φρίκη και μια ασυναρτησία ταυτόχρονα! Όπως χαρακτηριστικά είπα στα πρώτα 10 λεπτά στη φιλενάδα που με «πήρε στον λαιμό της», μου λύθηκε η απορία τι θα προέκυπτε αν σκηνοθετούσε ο Άντι Γουόρχολ με τον Θ. Αγγελόπουλο, για να κάνουν κι οι δυο τούς καμπόσους αλλ’ επ’ ουδενί τέχνη. Κι αυτή πια η... «μέθεξη» με το κοινό με τα πανιά πάνω από τα κεφάλια μας... Δεν ήταν θεία Κωμωδία μα Κωμωδία σκέτη, με μια γεύση Τσίρκου Μεντράνο (αυτό που εννοούσε ο Καβάφης όταν έγραφε «αλλού οι Έλληνες κι αλλού τα ελληνικά»). Ακόμα και το καθιερωμένο χειροκρότημα ενός κοινού πανηλίθιου που μασούσε τσίχλα, έστελνε μηνύματα κ.ά. ξενέρωτα, ήταν ενδεικτικά συγκρατημένο, συνοπτικό και απολύτως θεατρινίστικο (= χέρια που έχουν μάθει να κουρταλούν στο τέλος μιας παράστασης επειδή είθισται!). Ο σκηνοθέτης, που χωρίς υπερβολή ενδέχεται και να έχει διαβάσει περίληψη μόνο της Θείας Κωμωδίας –αν δεν έχει πάρει γενικές πληροφορίες μόνο μέσω Google–, χρειάζεται ένα ντους με βραστό νερό σαν Όσκαρ κατευθείαν από την Κόλαση που τόσο εξευτέλισε . Ας μη σχολιάσω τα άβολα καθίσματα, την ημίωρη καθυστέρηση εκκίνησης, την ανοργανωσιά στη στάθμευση, την ελλιπή αμφιθεατρικότητα του χώρου Δ και το αδικοχαμένο 30άρι. Χριστέ μου, στην Αθήνα μαζεύτηκαν 300 θίασοι γιατί υπάρχουν κι άλλες τόσες χιλιάδες ηλίθιου κοινού που αυνανίζεται ομαδικά κάνοντας τους θαμώνες όπου δει! Ελπίζω να μην ενόχλησα με την ειλικρινή μου παρέμβαση. Αργυρώ Κουκουλά Aθήνα Στείλτε την επιστολή σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση: free_press01@greekfestival.gr ή γράψτε τα σχόλιά σας στο μπλογκ της εφ, www.efmag.blogspot.com

Tο Kατίν και η ιστορία Κύριε Σακελλάρη, το κείμενό σας για τον Πεντερέτσκι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μνημείο αντικομμουνισμού και έλλειψης ιστορικών γνώσεων. Συγχαρητήρια! Άξιος ο μισθός σας και η θέση σας σε άλλο ένα ιδεολογικό όργανο της Δεξιάς που πλασάρεται για πρωτοποριακό πολιτιστικό περιοδικό. Η προπαγάνδα σας όμως θα συντριβεί από τη λαϊκή πάλη. Η ιστορία θα σας ξεπεράσει. Λευτέρης Γεωργόπουλος, Δημόσιος Υπάλληλος Aπάντηση: Aγαπητέ φίλε, Aδίκως αποδίδετε στον συνεργάτη μας, Aντώνη Σακελλάρη, το σημείωμα για τον Πεντερέτσκι, στο οποίο υπήρχε και η αναφορά για το έγκλημα του Kατίν (στο οποιο αναφερόταν η τελευταία ταινία του Aντρέι Bάιντα). Tο τελικό κείμενο ήταν αποτέλεσμα της επιμέλειας από την αρχισυνταξία. Mε χαρά μας, πάντως,διαπιστώνουμε ότι η εφημερίδα μας γίνεται βήμα ιδεολογικών αντιδικιών, τις οποίες με πολλή χαρά επιδιώκουμε.

EΠIΣTOΛEΣ

EΠEIΔH H TEXNH EMΠNEETAI AΠO TH zΩH ΤΟ μΟΝΤεΡΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΑΣΙΚΟ Όψη του επιβλητικού κτιρίου που στεγάζει τους θησαυρούς της κλασικής εποχής. Tο νέο Mουσείο σχεδίασε ο διάσημος αρχιτέκτονας Mπερνάρ Tσουμί.

Το μουσείο της Ακρόπολης σε αριθμούς Στις 21 Ιουνίου ανοίγει τις

20 Ιουνίου η ημέρα των επίσημων εγκαινίων. 2004 η χρονιά που ξεκίνησε η κατασκευή του νέου μουσείου της Ακρόπολης.

πόρτες του το νέο Mουσείο

21.000 τ.μ. ο χώρος του μουσείου. 14.000 τ.μ. ο εκθεσιακός χώρος. 10 φορές μεγαλύτερος εκθεσιακός χώρος από τον παλιό.

της Ακρόπολης. Κωδικοποιήστε τα μυστικά της υλικής αποτίμησης της δημιουργίας του.

7.000 τ.μ. ο κήπος περιμετρικά του μουσείου. 4.000 τα εκθέματα. 3 γερανοί χρειάστηκαν για τη μεταφορά των εκθεμάτων από το παλιό στο νέο μουσείο. 130 εκατομμύρια ευρώ το συνολικό κόστος κατασκευής του μουσείου. 2.250 επισκέπτες που θα κλείσουν ηλεκτρονικά εισιτήριο θα καταφέρουν να μπουν στο μουσείο τις 3 πρώτες μέρες. 1 ευρώ θα είναι η είσοδος έως το τέλος του χρόνου. 75 μέτρα από τα αρχικά 160 μέτρα, 15 από τις 92 μετόπες, 17 τμηματικές φιγούρες από τα αετώματα παραμένουν στο βρετανικό μουσείο, περιμένοντας τη μεγάλη επιστροφή. 3.262 τα μέλη της ομάδας του νέου μουσείου στο facebook.

TO EΠOMENO ΔEKAΠENΘHMEPO Bικτόρια Tσάπλιν, Zαν-Mπατίστ Tεριέ Tο αόρατο τσίρκο Ένας κλόουν-μάγος και μια νεράιδα ακροβάτισσα (24-28 Iουνίου, Πειραιώς 260) La Fura dels Baus Mπόρις Γκοντούνοφ Oι θεατές ως όμηροι τρομοκρατών (24-28 Iουνίου, Πειραιώς 260) Nτάνιελ Mπάρενμποϊμ Έργα Mπετόβεν και Mπερλιόζ O διάσημος πιανίστας με τη Φιλαρμονική της Σκάλας του Mιλάνου (29 Iουνίου, Hρώδειο) Λούρα Ήχοι του κόσμου Aισθησιακή φωνή από το Πράσινο Aκρωτήρι (6 Iουλίου, Σχολείον). ΣXOΛIA

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

Aπό τον Φίλιο Στάγκο Δεν χρειάζομαι λόγο, δεν χρειάζομαι ομοιοκαταληξία Δεν υπάρχει τίποτα που θα προτιμούσα να κάνω Κατηφορίζω, ώρα για γλέντι Οι φίλοι μου θα είναι κι αυτοί εκεί Είμαι στη λεωφόρο για την Κόλαση... (AC/DC, Highway to Hell)

γιατρός που παραμένει fit κάνοντας kick-boxing, ο μηχανόβιος διπλωμάτης, ο δημοσιογράφος που δεν είχε τίποτα να κερδίσει βλέποντας το debate των πολιτικών αρχηγών, ο ελληνοϊρλανδός ναυτιλιακός πράκτορας, το στέλεχος της πολυεθνικής που μόλις χειρουργήθηκε στον αχίλλειο τένοντα, ακόμα και ο διευθυντής ΙΤ εκδοτικού συγκροτήματος με τη δωδεκάχρονη κόρη του. Όλοι εκεί, γύρω στα 35 με 40, ίδια πάνω-κάτω ηλικία με το συγκρότημα των παππούδων από την Αυστραλία. Εκείνη την Πέμπτη κατηφορίσαμε τη «λεωφόρο για την Κόλαση» του ΟΑΚΑ. Όσοι έχουν ακούσει AC/DC γνωρίζουν καλά την ιαχή που βούιζε στα κεφάλια μας μέχρι να ακουστεί η πρώτη ηλεκτρική νότα από την κιθάρα του Άνγκους Γιάνγκ... Thunder! Οι υπόλοιποι, αν ποτέ άνοιγαν το τεύχος του «Rolling Stone» (2003) με τους

εκατό μεγαλύτερους κιθαρίστες του ροκ, θα μάθαιναν ότι ο Άνγκους Γιάνγκ «εξειδικεύεται στα βρώμικα σολαρίσματα που πρωτοέκαναν κάποιους να χαρακτηρίσουν το μπλουζ σαν τη μουσική του διαβόλου. Το παίξιμό του είναι βουτηγμένο στην τεστοστερόνη, το πιοτό και το πανκ δηλητήριο, αλλά αυτό που κρατάει το σκληρό ροκ των AC/DC πάνω από τη μόδα είναι η ταλάντευση (swing) του μπλουζ». Η αποκάλυψη των ρυθμών και των δρόμων του μπλουζ, κρυμμένων πίσω από τον ηλεκτρικό παροξυσμό και τα υστερικά φωνητικά του heavy metal, δεν είναι το μόνο δώρο των AC/DC στη γενιά μου. Για πολλούς από εμάς ο ήχος τους, και όχι τόσο ο στίχος τους, ήταν η ταυτότητα που αναζητούσαμε στην εκρηκτική ηλικία των 12, 13, 14 ετών. Είναι η ηλικία που η μουσική γίνεται θρησκεία και οδηγεί σε κόντρες και διαμάχες φυλετικές. Όπως σήμερα που τα πιτσιρίκια χωρίζονται σε emo και trendy, πριν από 30 χρόνια το rock και η disco ήταν κόσμοι ασύμβατοι μεταξύ τους. «Ήταν πίεση να μην μπορείς να διασκεδάσεις στην disco» θυμάται ο Δημήτρης. «Και φυσικά ζήλευες τους καρεκλάδες που ήταν λιγότερο σκοτεινοί. Και αυτοί, φαντάζομαι, ζήλευαν εμάς τους ροκάδες που είχαμε στο τσεπάκι την “Αλήθεια”». Ήταν η προ Ίντερνετ εποχή, που

6 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

καταβροχθίζαμε κάθε λέξη τυπωμένη στις θήκες των LP, τη μόνη πηγή πληροφόρησης για τα αγαπημένα μας συγκροτήματα. Μετά μεγαλώσαμε, κουρευτήκαμε, βάλαμε Madonna στο κρασί μας και οι γονείς μας ησύχασαν που δεν καταλήξαμε πρεζάκια ή σατανιστές... Πίσω στην ηλεκτρική μέθεξη του σταδίου. Στις οθόνες ο «διαβολάκος» Άνγκους Γιάνγκ οδηγεί το «τρένο του rock ’n’ roll» (το τελευταίο hit του συγκροτήματος) σε πορεία σύγκρουσης με το ΟΑΚΑ. Από μέσα ξεπηδούν οι δύο πρωταγωνιστές. Ο 62χρονος τραγουδιστής Μπράιαν Τζόνσον, με τη γνώριμη τραγιάσκα που του δίνει όψη νταλικέρη. Ο θρύλος θέλει τον Τζόνσον να τραγουδάει κάποτε επί σκηνής με οξεία κρίση σκωληκοειδίτιδας και να μεταφέρεται με αναπηρικό καροτσάκι μόνο αφού τελείωσε τη συναυλία. Οι purists του «AC/DC-ήχου» προτιμούν τον Μπον Σκοτ, τον προηγούμενο τραγουδιστή που το 1980 υπέκυψε σε ένα από τα λονδρέζικα μεθύσια του. Πάντως, ο πρώτος δίσκος των AC/DC με τον Τζόνσον στη σύνθεσή τους («Back in Black») πούλησε 45 εκατ. κομμάτια και παραμένει ο πέμπτος σε πωλήσεις στη δισκογραφική ιστορία των ΗΠΑ. Ακολουθεί ο ζωντανός μύθος του hard rock. Ο «μικρούλης» (54χρονος) Άνγκους Γιάνγκ, που φοράει τη στολή-

σήμα κατατεθέν (κοντό παντελονάκιπουκάμισο-γραβάτα) του λυκείου του Σίδνεϊ από το οποίο αποφοίτησε. Η στολή ήταν ιδέα της αδερφής του, Μάργκαρετ, η οποία εμπνεύστηκε και το όνομα του γκρουπ (AC/DC) από τον διακόπτη συνεχούς-εναλλασσόμενου ρεύματος της ραπτομηχανής της. Το κοντό παντελονάκι έπιασε βέβαια τόπο γιατί, εκτός από μουσικό χάρισμα, ο Γιάνγκ διαθέτει και τα πιο αεικίνητα πόδια του παγκόσμιου ροκ. Σε ένα από τα σόλο του φτάνει χορεύοντας μέχρι το κέντρο του γηπέδου, όπου ανυψωμένος επιδίδεται στους μοναδικούς «σπασμούς» του: πεσμένος ανάσκελα κλωτσάει τον αέρα και στροβιλίζεται σαν να παθαίνει ηλεκτροπληξία καθώς παίζει την κιθάρα του. Thunder! Για να χαιρετίσουμε όπως του αρμόζει τον θείο Άνγκους, μόνο ένα σημείο υπάρχει : η εμπόλεμη ζώνη. Κάτω από τη σκηνή, μαζί με τα οργισμένα πιτσιρίκια που χτυπιούνται ξέφρενα στους ρυθμούς του συνεχούς-εναλλασσόμενου ρεύματος. Εμείς, με την ενέργεια του «έμπειρου», γευόμαστε και πάλι εκείνο το εφηβικό αίσθημα ελευθερίας και την ελπίδα ότι όταν με το καλό εξηνταρίσουμε θα μπορούμε ακόμα να «κόβουμε τη μουστάρδα» χάρη στις ροκιές των AC/DC... I’m on the Highway to Hell! ΤΕΛΟΣ s

ΣXOΛIA

Mαστίγωσέ με! [...αλλά μη με πονέσεις πολύ] Ο καλλιτέχνης (το όνομά του δεν έχει σημασία) νόμισε ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρει. Η δημοσιότητα θα τον έστεφε με τις δάφνες της, αδύνατον να του ξεφύγει. Διότι είχε ένα πρότζεκτ ρηξικέλευθο. Μια περφόρμανς που θα έστελνε ρίγη στους επισκέπτες της φετινής Art Athina. Μια επαναστατική εφαρμογή του αισθητικού σοκ, την πιο μαζοχιστική από όλες τις μαζοχιστικές εφαρμογές της. Έβαλε έναν μαντράχαλο, σχεδόν γυμνό, στη στάση «και προσκυνητά». Κι έναν άλλο μαντράχαλο, στη στάση «ευσταλής και βίαιος», που κρατούσε τη γάτα με τις εννιά ουρές – ένα μαστίγιο πρώτης, δηλαδή. Ο «και προσκυνητά» έσφιγγε τα δόντια, ο «ευσταλής και βίαιος» έσφιγγε τη λαβή του μαστιγίου ενώ το κατέβαζε στην πλάτη του άλλου. Ο «και προσκυνητά» μάτωσε… Ήταν η κατάλληλη στιγμή να εισβάλει ο χωροφύλαξ συνοδευόμενος από τον εισαγγελέα.

ΣXOΛIA

Από τη Μάγια Λεμάγια*

ΦΙΛΟΤεΧΝΗ ΤΗΛεΟΡΑΣΗ Aν δεν υπάρχει σκάνδαλο και υλικό για γκρίνια, η ζώνη του λυκόφωτος της τηλεόρασης αδιαφορεί για την τέχνη. Aχ, φτωχή μου τηλοψία... Δεν πουλάει, ε;

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν συνέβη. Οι μόνοι που εισέβαλαν ήταν κάτι καμεραμανατζήδες που

κινηματογράφησαν βιαστικά τη σκηνή πριν πάνε απέναντι για φραπέ. Το βράδυ θα

έπαιζε στις ειδήσεις. Και έπαιξε – σε μερικά κανάλια, που ψάχνουν εικόνες για να τσακώνονται μετά επάνω τους διάφοροι τύποι που δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν. Έπαιξε και σε κάτι αντίστοιχα μεσημεριανάδικα, αναπαρήχθη λίγο και σε κάτι απίθανα μπλογκ στο Ίντερνετ. Αυτό ήταν όλο κι όλο. Ένα καλλιτεχνικό σκάνδαλο που έγινε μόνο και μόνο για την τηλεόραση. Ούτε τον κόπο του «ευσταλούς και βίαιου» που βάραγε δεν άξιζε. Πάει η δημοσιότητα. Πού έκανε λάθος ο καλλιτέχνης; Στο κοινό. Ένα έργο που δεν επικοινωνεί με την τέχνη και τη ζωή αλλά γίνεται για τους τηλεθεατές είναι καταδικασμένο να καταναλωθεί από αδιάφορους, μπαϊλντισμένους τηλεθεατές – μόνο. Ο θρίαμβος; Δεν πειράζει, την άλλη φορά. * Η Μάγια Λεμάγια είναι χαμένη στο Διάστημα.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

Συμμαχία για τα Δικαιώματα Από τον Φίλιππο Σαββίδη* εν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι, στη σημερινή Ελλάδα και αλλού στη γειτονιά μας, βλέπουν με σκεπτικισμό και καχυποψία κάθε συζήτηση που γίνεται για επέκταση των δικαιωμάτων του πολίτη. Τελευταίο παράδειγμα η όλη συζήτηση που γίνεται για το δικαίωμα των μουσουλμάνων μεταναστών που ζουν στην Ελλάδα να έχουν έναν αξιοπρεπή χώρο λατρείας, ο οποίος δεν θα ελέγχεται και δεν θα καθοδηγείται από τους διάφορους «Ταλιμπάν» του Ισλάμ. Ή πάρτε άλλα παραδείγματα, όπως είναι το δικαίωμα του μετανάστη, που ζει νόμιμα και συνεισφέρει στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της χώρας, στην πολιτική κατοχύρωση και στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Ή το δικαίωμα των ομοφυλοφίλων σε μια νομικά κατοχυρωμένη συμβίωση μέσα από ένα Σύμφωνο Συμβίωσης ή τον πολιτικό γάμο. Αλλά και πιο προωθημένα δικαιώματα, όπως είναι το δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο. Όλα αυτά είναι δικαιώματα τα οποία στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως φιλοδοξεί να είναι η ελληνική, πρέπει να κατοχυρωθούν. Κι όμως, όταν ανοίγει αυτή η συζήτηση βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το γνωστό επιχείρημα: αυτή τη στιγμή, που η Ευρώπη και η χώρα αντιμετωπίζουν μια σοβαρή οικονομική κρίση, η επέκταση των δικαιωμάτων του πολίτη δεν μπορεί να είναι προτεραιότητα. Άλλα θέματα είναι σημαντικότερα τώρα από την ατζέντα των δικαιωμάτων. Αυτή η συντηρητική προσέγγιση είναι άμεσα συνυφασμένη με τη φοβία και τις αγκυλώσεις που χαρακτηρίζουν ένα μεγάλο φάσμα του πολιτικού συστήματος της χώρας. Η δικαιολογία ότι «δεν είναι η ώρα για τέτοιου είδους πρωτοβουλίες» χρησιμοποιήθηκε, διαχρονικά, για να μπλοκαριστεί το εγχείρημα του εκσυγχρονισμού και των μεταρρυθμίσεων στα κοινωνικά θέματα. Θυμίζω μόνο την ακραία αντίδραση από το συντηρητικό και οπισθοδρομικό κατεστημένο στο θέμα των ταυτοτήτων. Η σημερινή κρίση δημιουργεί ακριβώς μεγαλύτερη ανάγκη για να δοθεί προτεραιότητα στην ατζέντα των δικαιωμάτων. Διότι τη στιγμή της κρίσης εκείνος που

“

Η δικαιολογία ότι «δεν είναι η ώρα για πρωτοβουλίες» χρησιμοποιήθηκε συχνά για να μπλοκαριστούν οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις γκεκριμένα δικαιώματα (βλ. γυναίκες, μετανάστες, άτομα με ειδικές ανάγκες, ομοφυλόφιλοι κ.λπ.) προωθούν με μια συνδικαλιστική νοοτροπία και μονοθεματικά την ατζέντα τους, χωρίς να δημιουργούν τις αναγκαίες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες για την προώθηση των αιτημάτων τους. Έτσι, δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν τον συντηρητισμό του συστήματος και να υλοποιήσουν πολλούς από τους στόχους τους. Με άλλα λόγια, η τακτική του «μοναχικού καβαλάρη» είναι αναποτελεσματική. Εκείνο που χρειάζεται είναι μια διευρυμένη συμμαχία για τα δικαιώματα, η ισχύς της οποίας θα είναι προφανώς μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη. ο παράδειγμα της Ισπανίας υπό τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Ροδρίγκεζ Θαπατέρο μπορεί να αξιοποιηθεί ως μοντέλο για την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όπως εξηγεί ο Πέδρο Θερόλο, Γραμματέας Κοινωνικών Κινημάτων του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Θαπατέρο κατανόησε από την αρχή τα μηνύματα των διαφόρων κοινωνικών κινημάτων και πέτυχε να δημιουργήσει μια συμμαχία μεταξύ τους, η οποία έφερε τις ρηξικέλευθες αλλαγές στην Ισπανία παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας και άλλων συντηρητικών και οπισθοδρομικών κύκλων. Τα αιτήματα των πολιτών προωθήθηκαν συντονισμένα από «κοινωνικές ομάδες, τις γυναικείες και φεμινιστικές οργανώσεις, από τους οικολόγους, τους ομοφυλόφιλους, τους πρόσφυγες». Έτσι ενσωματώθηκαν στο κυβερνητικό πρόγραμμα του Θαπατέρο και υλοποιήθηκαν (βλ. www.re-public.gr). Στις σύγχρονες κοινωνίες, λοιπόν, ο πολίτης επιζητά την προστασία όλων των δικαιωμάτων του και την κατοχύρωση της ελευθερίας επιλογής. Για να υλοποιηθεί ο στόχος αυτός χρειάζεται μια ευρύτερη κοινωνική συμμαχία και αλληλεγγύη. Χωρίς μια τέτοια συμμαχία οι πιθανότητες επιτυχίας είναι περιορισμένες.

εΝΑ ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΟΙΗμΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ Σκηνή από την παράσταση των Ballets C de la B, «pitié!», του Aλέν Πλατέλ που βασίζεται στα Kατά Mατθαίον Πάθη του Mπαχ και παρουσιάζεται στην Πειραιώς 260 το διάστημα 13-15 Iουλίου.

πρώτος πληρώνει το τίμημα είναι ο απροστάτευτος πολίτης. Ο πολίτης του οποίου τα δικαιώματα είτε δεν είναι κατοχυρωμένα είτε, ακόμα χειρότερα, καταπατώνται. Είναι αναλώσιμος και ο εύκολος στόχος. Οι πρόσφατες απολύσεις ασθενών με AIDS είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο που επιβεβαιώνει την πιο πάνω εκτίμηση και ενισχύει το επιχείρημα ότι η διεύρυνση του πέπλου προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη είναι

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

αναγκαιότητα. Ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο προωθείται οδηγία η οποία υπερψηφίστηκε στις 2 Απριλίου 2009 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η οποία θα ενισχύσει και θα μεγαλώσει την ασπίδα προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών υποχρεώνοντας τα κράτη-μέλη να συμμορφωθούν. Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Πώς μπορούν οι εκσυγχρονιστικές και προοδευτικές δυνάμεις

να πετύχουν, μέσα σε ένα συντηρητικό και φοβικό πολιτικό περιβάλλον, την επέκταση των δικαιωμάτων του πολίτη; Εκείνο που χρειάζεται πρώτιστα είναι να δημιουργηθεί μια ευρύτερη συμμαχία για τα δικαιώματα. Όλα τα δικαιώματα που αναφέρθηκαν στην εισαγωγή του άρθρου αυτού βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. * Ο Φίλιππος Σαββίδης είναι ΠολιτιΜέχρι σήμερα οι διάφορες ομά- κός Επιστήμονας / Διεθνολόγος δες πολιτών με ευαισθησία για συ- (e-mail: filsavvides@gmail.com).

ΣXOΛIA

ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑμεΝΑ Iωάννα Xατζηπανηγύρη, «Oλυμπία μαύρη», 2007, Mαρκαδόροι σε χαρτί.

Αυτή τη φορά να μην ξεχάσουμε Από τον Τζίμη Ευθυμίου*

Μια εικαστική και καλλιτεχνική κοινότητα γεννήθηκε στα αποκαΐδια των μεγάλων πυρκαγιών του 2007. Χωρίς σπόνσορες και χωρίς χρήματα.

πορεί η τέχνη να επέμβει στη ζυγαριά της κοινωνίας και να αλλάξει τα δεδομένα; Ιδίως τη στιγμή που κάτι τέτοιο είναι ματαίως αναμενόμενο από αλλού; Θα έπρεπε… Όχι βέβαια η Τέχνη-Χρηματιστήριο, που αρέσκεται σε υπαινιγμούς που δεν υπαινίσσονται τίποτα άλλο παρά άλλους υπαινιγμούς… Όχι ότι χρειάζεται. Μπορεί όμως να ενώσει εκείνα τα κομμάτια μέσα μας που έχουν την απάντηση. Νομίζω το ’χω δει. Ο Ορίζοντας Γεγονότων ήταν μια συνάντηση ανάμεσα σε παρέες εικαστικών με στόχο να δοκιμάσουν κι άλλους δρόμους στην Τέχνη, ανεξάρτητους από οτιδήποτε είναι δυνατόν. Τον Οκτώβριο του 2007, όμως, μετά τις μεγάλες φωτιές, οποιαδήποτε άλλη δράση ξεκινούσαν θα έμοιαζε σαν χορός πάνω σε στάχτες. Η έκθεση με τίτλο «Αυτή τη φορά να μην ξεχάσουμε» και υπότιτλο «Μια καμένη έκθεση» στήθηκε γρήγορα. Επτά ποιητές και σαράντα εικαστικοί την παρουσίασαν αρχικά στην Αθήνα και μετά, ξεκινώντας μια περιπλάνηση στο άγνωστο, στον Πύργο Ηλείας, την Πάτρα, το Αίγιο, τη Ναύπακτο, την Ελασσόνα, το Βόλο, την ορεινή Ναυπακτία, τη Ζάκυνθο. Ήρθαν ξανά Αθήνα στην Τεχνόπολη, την πήγαν στο Χολαργό

ΣXOΛIA

και τέλος στο Παρίσι, στο Ελληνικό Σπίτι. Στο δρόμο οι συμμετέχοντες αυξήθηκαν, έφτασαν τους 170. Χωρίς λεφτά, χωρίς να διαχειρίζεται κονδύλια. Στην πίσω αυλή της δημοσιότητας των κεντρικών ΜΜΕ. Αλλά με τόση αγάπη και προσφορά άγνωστων, έως μόλις πριν από λίγο, ανθρώπων. Έτσι που είναι αδύνατο να πεις ότι ήταν απλά άλλη μια ουτοπία. Καμιά φορά, βέβαια, οι ουτοπίες είναι πιο επιδραστικές από οτιδήποτε, ιδίως όταν δεν τις αγγίζεις με το νου. Στόχος, ο τόπος, το δάσος, ο ελεύθερος χώρος κι η άγρια ζωή, να αποκτήσουνε παραπάνω θέση στη φροντίδα μας. Αυτός ήταν μονάχα ο πρώτος κύκλος που έκλεισε με την παρουσίαση της έκθεσης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στις 5 Ιουνίου. Μετά ίσως μπει σε εφαρμογή ένας δεύτερος κύκλος: «Αυτή τη φορά να μην ξεχάσουμε – μια πράσινη έκθεση». Κι εκεί μακάρι να βρουν το δρόμο τους τα έργα. Να βλαστήσουν νέα σχήματα ζωής. Λίγη εμπιστοσύνη θα χρειαστεί μονάχα.

* Ο Τζίμης Ευθυμίου είναι εικαστικός και μουσικός. Μεταξύ άλλων, συμμετέχει στο ροκ γκρουπ Αέρα Πατέρα.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΣΤΟ ΤΡΟΧΟΣΠΙΤΟ

Ιστορίες του δρόμου

πάρτι, ακόμα και με μικρό οντισιόν για μουσικούς. Οι

Μοιάζει περισσότερο με πανηγυράκι, παρά με

μπάντες του δρόμου, με κέφι και κάθε λογής νταούλια, κάνουν πρόβα τα τραγούδια τους λίγο πριν ανεβούν στη σκηνή του Τροχόσπιτου στην Κορεάτικη Αγορά. Στο διάλειμμα μοιράζονται μαζί μας ορισμένες από τις ιστορίες τους. Από τη Γεωργία Γεωργακαράκου Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου άββατο, 6 Ιουνίου, παραμονή των ευρωεκλογών. Σε έναν από τους χώρους της Πειραιώς 260 έχουν αρχίσει να έρχονται μερικοί περίεργοι τύποι (και μερικές τύπισσες). Ορισμένους απ’ αυτούς ίσως τους έχετε τρακάρει στους δρόμους. Πλανόδιοι μουσικοί, συχνά τους συναντάμε στις βόλτες στο κέντρο της Αθήνας, στημένους στο πεζοδρόμιο μετά το σινεμά ή το θέατρο, ευέλικτους ανάμεσα από τα «τραπεζάκια έξω» των καφέ. Αλλά τι δουλειά έχουν στο Φεστιβάλ Αθηνών; Έχουν και παραέχουν. Παίζουν. Ετοιμάζουν το προσωπικό τους μουσικό πρόγραμμα, από το ρεπερτόριό τους, και θα το παρουσιάσουν όχι στο δρόμο αλλά μπροστά σε κοινό. Στη σκηνή του Τροχόσπιτου, που φέτος θα στηθεί στην Κορεάτικη Αγορά, κοντά στο σταθμό στο Μοναστηράκι. Βρεθήκαμε στην πρόβα των μουσικών που θα ανεβούν στο Τροχόσπιτο. Γνωρίσαμε πολλές και πολλούς, μιλήσαμε μαζί τους, μας εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους. Ανάμεσά τους, οι Νίκος, Ευγένιος, Ελένη, Γιώργος, Βίκτωρας, Τατιάνα, Μωυσής, Βιτσεσλάφ (oι Art Fenix από τη Pωσία), o Μπόρις, ο Όλεγκ, το δίδυμο της Νάνσυς με την Φραντζέσκα... Όλες και όλοι έχουν πατρίδα τη μουσική και τον κόσμο – και εμπειρίες που έχει νόημα να τις μοιραστούν μαζί μας. Σώπα κι άκου, λοιπόν.

Παίζουν ακόμα: Balcania Tango Μπάντα 9 ατόμων, όλοι Ρουμάνοι. Τίμπαλα, αρμόνιο, σαξόφωνο, ακορντεόν, βιολί, τουμπερλέκι, κ.λπ. Παίζουν παραδοσιακά ρουμάνικα γάμου και τσιγγάνικα σαν αυτά που ακούμε στις ταινίες.

Yigit Argonul Βασίλης Παπανικολάου Ο ένας Τούρκος, ο άλλος Έλληνας. Γνωρίστηκαν πριν από αρκετά χρόνια στην Ελλάδα και γίνανε φίλοι. Ο ένας δουλεύει και ως διερμηνέας, ο άλλος και ως ζωγράφος. Ο Yigit παίζει διάφορα κρουστά, ενώ ο Βασίλης τούρκικο ούτι. Θα μας ταξιδέψουν στις μουσικές της Ανατολής.

10 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

Μπάμπης Τυρόπουλος Έχει σπουδάσει στη Βοστώνη με υποτροφία. Έχει μετατρέψει ο ίδιος την κιθάρα του σε ηλεκτρική. Λατρεύει τα μπλουζ – από τον Τσάρλι Πάτον, πατέρα των μπλουζ του Δέλτα, τον Μάντι Γουότερς μέχρι τον Άλμπερτ Κινγκ και τον Ντέρεκ Τρακς.

Παναγιώτης Αγγελόπουλος Έχει σπουδάσει φωνητική στο Εθνικό Ωδείο ενώ στην κιθάρα είναι αυτοδίδακτος. Όταν μιλάει σου δίνει την αίσθηση ενός ρηχού ποταμού, πλησιάζεις κι άλλο για να τον ακούσεις. Όταν αρχίζει να τραγουδάει όμως, νομίζεις ότι έχει μπροστά του 5 μικρόφωνα. Παίζει έντεχνο και ροκ. Θα νομίζετε ότι είστε σε συναυλία στο Λυκαβηττό.

Κυρία Στέλλα (ή και κυρία Σταυρούλα) Είναι 81 ετών και τραγουδάει από 3 χρονών. Ζει πουλώντας βότανα και τραγουδώντας, κυρίως, στους δρόμους του ιστορικού κέντρου αλλά επισκέπτεται και τη Γλυφάδα. Εμείς τη συναντήσαμε πολλές φορές στην Αδριανού και στον «Θανάση», στα σουβλάκια (πλατεία Μοναστηρακίου). Τραγουδάει a capella παλιά λαϊκά.

MOYΣIKH

Art Fenix

Από την παγωμένη Σιβηρία στη διακεκαυμένη Αθήνα

ατάγονται από διάφορα μέρη της πρώην EΣΣΔ, έχουν όλοι σπουδάσει μουσική και κάποιοι από αυτούς, πριν ξενιτευτούν, δούλευαν στην Kρατική Oρχήστρα της Pωσίας. Γνωρίστηκαν στην Eλλάδα πριν από 10 χρόνια και η τελική μορφή της μπάντας με τον Nικολάε, που ήρθε τελευταίος, διαμορφώθηκε μετά από 2 χρόνια. «Nύχτες Pωσίας», «Kατιούσα» , «Kαλίνκα», «Ότσι τσόρνιε», τσιγγάνικα ρώσικα, και τελευταίο το «Δυο κιθάρες» είναι μερικά από τα κομμάτια που θα παίξουν στην έναρξη της πρώτης βραδιάς. «Bρεθήκαμε τυχαία. Ο ένας πατριώτης γνώριζε τον άλλο και τον έφερνε στην ορχήστρα. Όσοι καταφέραμε να γίνουμε φίλοι μείναμε και στην μπάντα. Οι άλλοι έρχονταν για λίγο κι έφευγαν. Δεν λειτουργήσαμε βέβαια εξαρχής ως ορχήστρα γιατί ήμασταν τρεις ξεχωριστές ομάδες, από Μολδαβία, Ρωσία και Σερβία, μαζί με έναν ουκρανό μουσικό. Μετά ενωθήκαμε και έχουμε τη σημερινή μορφή τα τελευταία επτά χρόνια. Στην Ελλάδα όμως βρισκόμαστε πάνω από μια δεκαετία. Ήταν οι εποχές δύσκολες τότε στις πατρίδες μας και όλοι ψάχναμε να δούμε πού θα πάμε και τι θα κάνουμε για μια καλύτερη ζωή. Αυτό δεν ζητάνε όλοι; Οι περισσότεροι ήρθαν να δουν την κατάσταση στην Ελλάδα και τελικά έμειναν. Μας άρεσε βέβαια. Είχαμε ακούσει τόσο πολλά για τον κόσμο και τη θάλασσα. Ξέρεις πόσους τόνους χιόνι έχουμε φάει εμείς στη Σιβηρία που ήμασταν; Ήταν δυνατόν να μη μας αρέσει η Ελλάδα; Πολλά μέλη της ομάδας ήρθαν με τουριστική βίζα και όταν έληξε δεν επέστρεψαν ποτέ. Μερικοί έφτιαξαν και τις ζωές τους με Έλληνες. Φεύγεις τότε; Ε, δεν φεύγεις. Εκείνα τα χρόνια μόνο η Ελλάδα είχε ανοιχτά σύνορα στους ξένους. Και στη Γερμανία, αν αποφασίζαμε να πάμε στους συγγενείς μας, θέλαμε χαρτιά. Πού λεφτά για χαρτιά. Οι πρώτες μέρες που ήμασταν παράνομοι ήταν πολύ δύσκολες. Πηγαίναμε στον Δήμο για να τακτοποιηθούμε και μας φέρονταν σαν σκουπίδια. Μας ρωτούσαν τι ήρθαμε να κάνουμε εδώ, γιατί αφήσαμε τους ανθρώπους μας πίσω. Περασμένα ξεχασμένα πλέον αυτά. Τώρα έχουμε αποκούμπι μας την μπάντα και γελάμε με όσα μας συμβαίνουν. Όπως τότε που ήμασταν καλεσμένοι στη Νορβηγία να παίξουμε μουσική. Με το που φτάνουμε στο αεροδρόμιο μας λένε πως πρέπει να πληρώσουμε εγγύηση για να μπούμε στη χώρα, γύρω στις 500 χιλιάδες δραχμές. Εμείς φυσικά δεν είχαμε τόσα και αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε χωρίς να έχουμε βγει καν από το αεροδρόμιο. Από τη στεναχώρια μας όμως ξεχάσαμε το φλάουτό μας εκεί. Πολύ μυαλό είχαμε κι εμείς. Λίγο πριν απογειωθεί το αεροπλάνο το θυμηθήκαμε και κάναμε ένα ολόκληρο αεροπλάνο να μας περιμένει μέχρι να το βρούμε. Και ευτυχώς το βρήκαμε!».

Όλεγκ Στρεκάλοφ

Σήκωσε τα κόκκινα φανάρια ηλώνει μουσικός, παραγωγός και γενικός διευθυντής του εαυτού του, αφού και όλα τα κάνει μόνος του και τα λεφτά δεν τα μοιράζεται με κανέναν. Αν τον πετύχεις στην Ερμού, ευχαρίστως θα σου πει με σπαστά ελληνικά την ιστορία του, από την Ουκρανία στην Πολωνία κι από κει στην δική μας οδό Ζήνωνος. «Ξεκίνησα να παίζω μουσική στην πατρίδα μου την Ουκρανία από μικρός. Κατάλαβα όμως γρήγορα ότι δεν είχα κανένα οικονομικό μέλλον εκεί. Πήγα Γερμανία και Αυστρία για να δοκιμάσω την τύχη μου, αλλά τελικά κατέληξα να δουλεύω σε θέατρο στην Πολωνία. Ούτε εκεί φυσικά έβγαζα αρκετά και τότε ήταν που πήρα την απόφαση να βγω στο δρόμο. Γύρισα πάνω από εκατό πόλεις της Πολωνίας και έγινα πολύ γνωστός από τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Μια φορά μάλιστα πήγα σε ένα παζάρι για να πάρω δώρο στην κόρη μου και ο υπάλληλος με αναγνώρισε μόνο από τη χροιά της φωνής μου. Ήξερε όλο το βιογραφικό μου και τα τραγούδια μου από το ραδιόφωνο. Έπαθα σοκ. Μετά την Πολωνία ήρθα στην Ελλάδα. Έχω και την αδελφή μου εδώ, που έχει παντρευτεί Έλληνα. Τον πρώτο καιρό έμενα στη Σαλαμίνα μαζί τους και δούλευα με το γαμπρό μου. Μαζεύαμε κυδώνια από τη θάλασσα, αλλά δεν μου άρεσε η δουλειά και ήθελα να κατέβω στην Αθήνα. “H Αθήνα είναι ζούγκλα. Πού θα πας εκεί;” μου έλεγε ο γαμπρός μου, αλλά εγώ δεν έδινα σημασία. Είχα μάθει βλέπεις να παίζω σε μεγάλες πόλεις. Όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα δεν γνώριζα τίποτα γι’ αυτή. Μόνο για την Ομόνοια είχα ακούσει. Πήγα κι εγώ εκεί και άρχισα να παίζω τρομπέτα στη Ζήνωνος. Έβλεπα τον κόσμο να γελάει μαζί μου, αλλά δεν καταλάβαινα το λόγο. Δεν άργησα να καταλάβω ότι δεν είναι και το καταλληλότερο μέρος για τη μουσική μου η γειτονιά με τα κόκκινα φανάρια. Όταν άλλαξα πόστο και πήγα στην Ερμού ήταν καλύτερα. Εκεί γνώρισα έναν από τους αστυνομικούς που έκαναν περιπολίες και του χάρισα το CD με τα τραγούδια μου. Από τότε, όταν με βλέπει, μου λέει πως για να χαλαρώσει μετά τη δουλειά ακούει τη μουσική μου».

Μπόρις Bούτσινος Έλα να μάθεις στην πλατεία Βάθης ια σπουδές φιλολογίας βρέθηκε το χειμώνα του 1981 στη Ζυρίχη, αλλά τελικά τον κέρδισε μια μπάντα του δρόμου και οι σπουδές πήγαν περίπατο. Από τότε μέχρι σήμερα η ιστορία στο Παρίσι αλλά και στο αστυνομικό τμήμα Ομονοίας είναι μερικές από αυτές που εξακολουθούν να τον κάνουν να γελά. «Νομίζω πρέπει να ήταν το 1986 όταν με μπουζούριασαν μαζί με κάτι ξένους μουσικούς του δρόμου στο Τμήμα Ομονοίας. Μας απειλούσαν ότι θα πάρουν τα κέρδη μας και ότι θα κρατήσουν τα όργανά μας. Ίσχυαν ακόμα κάτι περίεργοι νόμοι περί επαιτείας, βλέπεις. Θυμάμαι, τους άλλους τους κράτησαν για να κάνουν εξακρίβωση στοιχείων από την Interpol αφού ήταν ξένοι, ενώ εμένα με άφησαν ελεύθερο γιατί ήμουν Έλληνας. Όταν ήρθε η ώρα να φύγω με πιάνουν και μου λένε να φέρω τα διαβατήριά τους και ό,τι άλλα χαρτιά είχαν για να βγουν μια ώρα αρχύτερα. Μαζεύω ένα πάκο από διευθύνσεις και τηλέφωνα και παίρνω σβάρνα όλα τα ξενοδοχεία της κακιάς συμφοράς γύρω από την Ομόνοια και την πλατεία Βάθης. Φαντάσου τι πρόβλημα είχα να πείσω τους ρεσεψιονίστ να μου δώσουν τα χαρτιά των παιδιών. Ευτυχώς τα κατάφερα και όταν τελικά βγήκαν όλοι από το κρατητήριο αρχίσαμε να παίζουμε μέσα στο Τμήμα με τα όργανα για εκδίκηση. Και οι αστυνομικοί το διασκέδαζαν, μέχρι την ώρα που ο διοικητής τούς κατσάδιασε γιατί είχαν αφήσει τα γραφεία τους. Στο Παρίσι, μια άλλη φορά, έζησα σκηνικό που με τρόμαξε. Έπαιζα μάλλον σε μια κακόφημη γειτονιά –τότε δεν είχα ιδέα– και κάποια στιγμή βλέπω μια παρέα Παριζιάνους να με στραβοκοιτάνε. Δεν τους έλεγες και φίλους της καλλιτεχνίας… Περισσότερο κοιτούσαν πώς θα μου πάρουν το τενεκεδάκι με τα κέρματα παρά άκουγαν τη μουσική μου. Εκεί λοιπόν που έπαιζα τάχα μου αδιάφορος, περνάει ένα μπουκάλι μπίρας πάνω απ’ το κεφάλι μου και σκάει στο κεφάλι ενός απ’ αυτούς. Ξαφνικά βλέπω να έρχονται κάτι τύποι, Λιβανέζοι νομίζω ήταν, και να τους κάνουν μαύρους στο ξύλο. Είναι η ώρα που λέω από μέσα μου “the show must go on”, διαφορετικά θα πλακώσουν κι εμένα. Συνεχίζω να παίζω ατάραχος. Έλα όμως που κόσμος πολύς άρχισε να μαζεύεται νομίζοντας ότι ήταν χάπενινγκ. Όταν τελικά σταμάτησε η φασαρία, οι Λιβανέζοι σαν να μην τρέχει τίποτα μου αφήνουν μερικά φράγκα στο κεσεδάκι και την κάνουν σαν κύριοι».

Νάνσυ Kουβαράκου, Φραντζέσκα Bινάσα

Ένα ταξίδι στην Επίδαυρο που δεν έγινε αίζουν στους δρόμους της Αθήνας από το Σεπτέμβριο του 2007. Και από τη σύντομη μέχρι στιγμής πορεία τους δεν έχουν να θυμούνται τίποτα άσχημο πέρα από τις αστείες γκάφες της Φραντζέσκας! «Ήρθα πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Ιταλία πριν από 13 χρόνια. Ήθελα πολύ να κάνω διακοπές στην Επίδαυρο, αλλά όταν το κανόνιζα την τελευταία στιγμή άλλαζαν τα σχέδια. Όταν τελικά τα κατάφερα μου άρεσε τόσο πολύ που ύστερα από έξι μήνες αποφάσισα να έρθω μόνιμα για να ασχοληθώ με το θέατρο και τη μουσική. Δεν ήξερα όμως καθόλου ελληνικά και αυτό ήταν πρόβλημα. Αποφάσισα να πιάσω δουλειά σε κατάστημα με τουριστικά είδη για να μάθω πιο γρήγορα τη γλώσσα. Απέναντι από το μαγαζί όπου δούλευα εργαζόταν μια κοπέλα που με συμπαθούσε πολύ και τελικά γίναμε φίλες. Όταν πέθανε μάλιστα ένας θείος της, αν θυμάμαι καλά, ήθελα να της συμπαρασταθώ και να πάω και στην κηδεία. Είχα μάθει την έκφραση “τα συλλυπητήριά μου”, παρ’ όλο που δεν μιλούσα καλά ελληνικά ακόμα, και πήρα τηλέφωνο στο σπίτι του μακαρίτη. Σηκώνει το τηλέφωνο ο αδελφός του και αφού του συστήνομαι του ζητάω να μου δώσει τη διεύθυνση του “πεθανοτροφείου”, αντί για νεκροταφείου. Τώρα που το σκέφτομαι ακόμα γελάω. Το πιο αστείο όμως ήταν ότι ο άνθρωπος κατάλαβε τι εννοούσα και μου έδωσε τη διεύθυνση κανονικά χωρίς να με διορθώσει. Τέτοιες γκάφες έκανα συνέχεια τα πρώτα χρόνια».

MOYΣIKH

ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤεΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣεΙΣ Mουσικοί με τα παραδοσιακά όργανα της πατρίδας τους συναντούν σολίστες των τόσο οικείων εγχόρδων, κρουστών και πνευστών και ένα από τα πιο γνωστά μουσικά κείμενα του Mότσαρτ, τον «Mαγικό αυλό».

L’ Orchestra di Piazza vittorio

The United colors Mουσικοί από κάθε γωνιά της Γης συγχώνευσαν τις δημιουργικές τους ταυτότητες σε ένα καινούργιο δημιουργικό στυλ, που ήδη έχει μεγάλη απήχηση. Η πολυεθνική αυτή ορχήστρα, εμφανίζεται στο Ηρώδειο, επαναποδίδοντας μια κλασική όπερα: τον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ. Από την Αλεξάνδρα Βουδούρη

14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

MOYΣIKH

Ο ΚΙΝΕΖΟΣ ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ ΚΙ Ο ΤΥΜΠΑΝΙΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΝΕΓΑΛΗ Σήμερα, η Orchestra di Piazza Vittorio έχει μέλη 16 συνολικά μουσικούς. Μερικοί είναι Ιταλοί, οι περισσότεροι κατάγονται από διάφορες χώρες – από την Ινδία, την Τυνησία, την Κούβα, την Αργεντινή, την Ουγγαρία,το Εκουαδόρ… «Ο κόσμος γύρω μας έχει αλλάξει», δηλώνει σήμερα ο Μάριο Τρόνκο. «Μετανάστες έχουν έρθει και συνεχίζουν να έρχονται στην Ιταλία από διάφορα μέρη του κόσμου. Για τους Ιταλούς φαίνεται ωστόσο ακόμα παράξενο να έχουν φούρναρη Κινέζο ή κρεοπώλη Ινδό». Δεν ήταν εύκολα τα πράγματα ούτε για τους μουσικούς. Η Orchestra di Piazza Vittorio, ωστόσο, ξεχώρισε αμέσως. Πρωτοεμφανίστηκε λίγες μόνο ημέρες μετά τον σχηματισμό της το 2002, στο μεγαλύτερο Φεστιβάλ της γειτονικής χώρας, το Romaeuropa και, έκτοτε, δεν σταμάτησε ποτέ η μουσική δραστηριότητα των μελών της. «Για είκοσι χρόνια έπαιζα σε μια ποπ μπάντα και άκουγα όλα τα είδη μουσικής. Αλλά μετά τον αντιμεταναστευτικό νόμο [σ.σ. που στην Ιταλία ψηφίστηκε έπειτα από το τρομοκρατικό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη] άρχισα να ενδιαφέρομαι να δημιουργήσω μια ορχήστρα γιατί με ενδιέφεραν οι άνθρωποι της πλατείας, οι γείτονές μου και η μουσική τους». Παραδόξως πώς, φαίνεται ότι τον Τρόνκο μάλλον τον βοήθησε το ότι δεν είχε ειδικές γνώσεις για την αφρικανική, την ινδική ή τη μουσική των Άνδεων, καθώς δεν ήταν υποχρεωμένος να μείνει πιστός στην αυθεντικότητα του ήχου των μουσικών αυτών. Απελευθερωμένος, λοιπόν, δημιούργησε το ηχόχρωμα της δι-

“

κής του ορχήστρας, χρησιμοποιώντας με πλουραλιστικό πνεύμα τον συνδυασμό ποικίλων ήχων, γλωσσών και παραδοσιακών οργάνων. Οι μουσικοί του συνήθιζαν να του λένε «μα, αυτή η μουσική δεν είναι η ινδική, δεν είναι σενεγαλέζικη», με τον καιρό όμως άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι ήταν πράγματι ινδική ή σενεγαλέζικη, προσαρμοσμένη όμως στο νέο συνδυαστικό ιδίωμα που ευνοούσε ο Τρόνκο.

Aντιμετωπίσαμε

την όπερα σαν να έφτασε από στόμα σε στόμα

“

Piazza Vittorio είναι μια τετράγωνη πλατεία της Ρώμης, αρκετά μεγαλοπρεπής με κτίρια και αψίδες του 19ου αιώνα και έναν υπέροχο κήπο. Στην πλατεία αυτή, από τις αναρίθμητες της «αιώνιας πόλης», οι Ιταλοί αποτελούν μειοψηφία, καθώς εδώ και πολλά χρόνια είναι το πρώτο μέρος, που ανακαλύπτουν οι μετανάστες όταν έρχονται στη Ρώμη. Από το όνομα αυτής της «πολύχρωμης» και θορυβώδους πλατείας εμπνεύστηκε ο 45χρονος μουσικός Μάριο Τρόνκο το όνομα της ιδιόρρυθμης ορχήστρας του. Η Orchestra di Piazza Vittorio γεννήθηκε εκεί πριν από επτά χρόνια. Και το βασικό της χαρακτηριστικό είναι η πολυεθνική της σύνθεση. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς, όμως, από τη στιγμή που τα μέλη της είναι μετανάστες. Πρόσωπα που έφτασαν στην Piazza Vittorio, και σε άλλες πλατείες της πρωτεύουσας της Ιταλίας, έπειτα από πολλές περιπέτειες, σε μια πορεία προς το άγνωστο. Πρόσωπα που στα εφόδιά τους είχαν μόνο τη μουσική. Και τη θέληση για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους απ’ την αρχή. Αλλά πριν απ’ όλα χρειάστηκε ο οραματικός Μάριο Τρόνκο, που τους ξεχώρισε, τους συγκέντρωσε και έγινε ο ιθύνων νους τους… Από το παράθυρο του σπιτιού του, που βρίσκεται πολύ κοντά στην Piazza Vittorio, ο Μάριο συνήθιζε να ακούει μητέρες να νανουρίζουν τα μωρά τους στη μητρική τους γλώσσα. Κάποια στιγμή, με το που ίδρυσε την ορχήστρα, η πολυγλωσσία μπήκε πιο ουσιαστικά στη ζωή του. Κι έπειτα, σιγά σιγά, η παγκόσμια γλώσσα της μουσικής εξομάλυνε τις γλωσσικές και τις πολιτιστικές διαφορές των μελών της ορχήστρας, που πολύ σύντομα μπήκε στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Ιταλίας και ολόκληρης της Ευρώπης.

στην ορχήστρα μέσα από τα τραγούδια και τις

ιστορίες από τις χώρες του

ΠΑΝΩ ΑΠΟ 200 ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ Τα μέλη της ορχήστρας πληρώνονται κανονικά και παίζουν, όπως φαίνεται, μια μουσική που δύσκολα κατατάσσεται σε είδος. Όμως, αρέσει πολύ. Μάλιστα, έχουν ήδη δώσει πάνω από 200 συναυλίες στην Ιταλία, στη Γερμανία, στην Αυστρία και στην Ολλανδία, έχουν ηχογραφήσει δυο CD, ενώ το 2006 ένα ντοκιμαντέρ για την ορχήστρα, σκηνοθετημένο από τον Αγκοστίνο Φερέντε, έκανε το γύρο των διεθνών φεστιβάλ κινηματογράφου και μπήκε στο box-office των Ηνωμένων Πολιτειών… Η πετυχημένη αυτή μπάντα έρχεται στις 16 Ιουνίου στην Αθήνα για να εμφανιστεί στο Ηρώδειο, αποδίδοντας ένα κλασικό έργο: τον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ. «Ο “Μαγικός αυλός” είναι ένα παραμύθι. Θα σας διηγηθούμε λοιπόν ένα παραμύθι. Για τον λόγο αυτό, προσπαθήσαμε να δώσουμε έμφαση στα μελωδικά μέρη του έργου, τις άριες, που κατά κύριο λόγο εμπεριέχουν όλους εκείνους τους συμβολισμούς που κάνουν την όπερα αυτή μοναδική» λέει ο Μάριο Τρόνκο. Μπορεί ο «Μαγικός αυλός» να είναι παραμύθι, ωστόσο η διασκευή του από την Orchestra di Piazza Vittorio έπρεπε να γί-

κάθε μουσικού

νει με στοιχεία αληθοφάνειας. «Οι άριες έχουν μια λαϊκή απόχρωση, μια γεύση… από τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι μουσικοί που τραγουδούν», συμπληρώνει ο Τρόνκο. «Σκέφτηκα ότι ένας πρωτότυπος τρόπος να παρουσιάσουμε την όπερα ήταν να την αντιμετωπίσω σαν να μην είχε καταγραφεί ποτέ, σαν να έφτασε από στόμα σε στόμα στην ορχήστρα μέσα από τα τραγούδια και τις ιστορίες από τις χώρες του κάθε μουσικού». Έτσι, ο Ερνέστο από την Κούβα έγινε ο Ταμίνο και ο Παπ, ο τυμπανιστής από τη Σενεγάλη, ανέλαβε το ρόλο του Παπαγκένο – μάλιστα, επειδή όλα είναι παιχνίδι, οι συγκεκριμένοι ρόλοι τους δόθηκαν λόγω και της ομοιότητας των ονομάτων τους… Ειδικά για τον «Μαγικό αυλό» την ορχήστρα συμπληρώνουν τρεις επίτιμοι προσκεκλημένοι: ο Λέαντρο Πιτσόνι (πιάνο), ο Σαντζάι Κάνσα Μπανίκ (τάμπλα, ζευγάρι κρουστών, το ιερό όργανο της Ινδίας) και η Συλβί Λιούις. s

Info L’ Orchestra di Piazza Vittorio Ο Μαγικός Αυλός Η ορχήστρα της πλατείας Βιτόριο ερμηνεύει τον «Μαγικό Αυλό», βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Μότσαρτ. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 16 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

MOYΣIKH

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

μια σύνδεση μεταξύ

“

Nιώθω ότι υπάρχει

Ελλάδας και Αργεντινής, την εντοπίζω στη σχέση

του δικού σας ρεμπέτικου με το τάνγκο

ME ΔΥΝΑμΗ ΑΠΟ ΤΟ 1950 H Nίνα Mιράντα μεσουρανούσε στη σκηνή του αργεντίνικου τάνγκο στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Σήμερα, μαζί με πολλούς ακόμα συναδέλφους της εκείνης της εποχής, ξανακάνει μια δεύτερη καριέρα.

ΓΚΟΥΣΤΑΒΟ ΣΑΝΤΑΟΛΑΓΙΑ

Πάθος μετά τα Από την Έλια Aποστολοπούλου

Ο συνθέτης των Όσκαρ ανακάλυψε και καθιέρωσε μια σειρά σπουδαίους μουσικούς του τάνγκο, που υπό άλλες συνθήκες σήμερα θα ζούσαν την τακτοποιημένη (και ίσως λίγο θλιμμένη) ζωή του συνταξιούχου. Στην Αθήνα, θα διεκδικήσουν το πλήθος προσφέροντάς του τη μελαγχολία που χορεύεται – και, σύμφωνα με τα λεγόμενα του εμπνευστή τους, ίσως να διασταυρωθούν με τη μελαγχολία του δικού μας ρεμπέτικου. ερισσότερο γνωστός για τα δύο Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής για τις ταινίες Το μυστικό του Brokeback Mountain του Ανγκ Λι (2005) και Βαβέλ του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου (2006), αλλά και για τη μουσική επένδυση των ταινιών Χαμένες Αγάπες, Ημερολόγια Μοτοσικλέτας και 21 Γραμμάρια, ο Γκουστάβο Σανταολάγια είναι ο εμπνευστής και παραγωγός του Café de los Maestros. Ο άνθρωπος που κατάφερε να συνδέσει το όνομά του με το ηλεκτρονικό τάνγκο, δεν έμαθε ποτέ να γράφει και να διαβάζει μουσική και η προσέγγισή του σχετίζεται περισσότερο

με την ίδια τη ζωή του. Σήμερα είναι μέλος του γκρουπ Bajofondo, με μουσικούς από την Αργεντινή και την Ουρουγουάη που παντρεύουν το τάνγκο με την ηλεκτρονική μουσική, το χιπ χοπ, τη χάουζ και το DNB. Το γκρουπ έχει ήδη δώσει συναυλίες στην Ελλάδα και μετρούν κι ένα χρυσό δίσκο στη χώρα μας, ενώ στην τελευταία ανοιχτή συναυλία τους στην Αργεντινή συγκέντρωσαν σχεδόν 200.000 θεατές. Στο 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης προσκλήθηκε να παραλάβει τον Χρυσό Αλέξανδρο κι έκανε ένα master class για τη μουσική και τον κινηματογράφο για το σύνολο του έργου του. Ερωτώμενος από κριτικούς και κοινό, απάντησε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Το Café De Los Maestros μας έδωσε την ευκαιρία να ρίξουμε μια ματιά στις ζωές σπουδαίων καλλιτεχνών της Αργεντινής... Πιστεύω ότι οι γηραιότεροι πρέπει να αποτελούν σημείο αναφοράς στη ζωή μας. Είναι πραγματική πηγή έμπνευσης να βλέπεις καλλιτέχνες ηλικίας από 70 έως 95 ετών να εξακολουθούν να κάνουν αυτό που αγαπούν, δηλαδή να υπηρετούν τη μουσική με πάθος και να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους». Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τους βετεράνους του τάνγκο; Όταν όλοι γύρω μου άκουγαν τάνγκο,

16 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

εγώ προτιμούσα τους Beatles. Θεωρούσα ότι είναι μια μουσική που απευθύνεται σε ώριμους ενήλικες. Αυτό που κινούσε, όμως, το ενδιαφέρον μου ήταν πως μια λαϊκή μουσική μπορούσε ταυτόχρονα να είναι και μουσικά εκλεπτυσμένη. Ήταν ωστόσο σαν κάτι να περίμενα. Στην προσπάθεια να ανακαλύψω την ταυτότητά μου, ασχολήθηκα με τη λαϊκή αργεντίνικη και λατινοαμερικάνικη μουσική. Θεωρώ ότι υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ της έθνικ και της ροκ μουσικής. Το ήξερα πάντοτε ότι κάποτε θα ασχοληθώ με το τάνγκο. Το 1984 έκανα την παραγωγή του De Ushuahia a la Quiaca με ηχογραφήσεις μουσικών της υπαίθρου ολόκληρης της Αργεντινής. Αυτή η δουλειά μού άνοιξε τους ορίζοντες να συνεργαστώ με άλλους ανθρώπους, να κάτσω στο πίσω κάθισμα, να μπω στην υπηρεσία άλλων καλλιτεχνών και να τους βοηθήσω να φέρουν τη μουσική τους στο προσκήνιο. Το Café de los Maestros είναι η απάντησή σας στην ανακάλυψη του Βιμ Βέντερς, στους ηλικιωμένους κουβανούς μουσικούς του Buena Vista Social Club; Το Café de los Maestros έχει παραλληλιστεί με το Buena Vista Social Club, το οποίο αγαπώ, πιστεύω όμως ότι υπάρχουν πολλές διαφορές. Η βασική είναι ότι εγώ δεν είμαι ένας Βορειοαμερικάνος που έρχεται να κάνει ένα δίσκο και

μια ταινία για το τάνγκο. Εγώ είμαι από εδώ και το τάνγκο είναι στη δική μου κουλτούρα, στο DNA μου, κατά μια τετριμμένη έκφραση της καθομιλουμένης. Δεν παίζω μουσική στο δίσκο, γιατί ήθελα να διατηρήσω την καθαρή αίσθηση. Αλλά και ηχητικά διαφέρουν οι δύο δίσκοι. Εν πάση περιπτώσει, οι συγκρίσεις για λόγους μάρκετινγκ είναι ευπρόσδεκτες, αλλά καλό είναι να αναφέρονται και οι διαφορές, καθώς νιώθω ότι υπάρχει στενότερη σύνδεση με το De Ushuahia a la Quiaca». Τι απαντάτε στη στερεότυπη φράση ότι το τάνγκο είναι μια μελαγχολία που χορεύεται; Η μελαγχολία υπάρχει. Επιπλέον, όμως, νιώθω ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ Ελλάδας και Αργεντινής, την εντοπίζω στη σχέση του δικού σας ρεμπέτικου με το τάνγκο. Η σχέση αυτή εντοπίζεται ακριβώς στον τρόπο που και τα δυο ιδιώματα αντιμετωπίζουν τη μελαγχολία. * Οι ανέκδοτες απόψεις του Σανταολάγια για το Café de los Maestros που δημοσιεύουμε, προέρχονται από το master class που ο συνθέτης παραχώρησε στη διάρκεια του προηγούμενου κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου ήταν προσκεκλημένος. Η εφ ευχαριστεί τη διευθύντρια του Φεστιβάλ, Δέσποινα Μουζάκη για την παραχώρηση του απομαγνητοφωνημένου κειμένου.

MOYΣIKH

ι Χουάν Κάρλος Γκοντόι, Νίνα Μιράντα, Οσβάλντο Ρεκουένα, Φερνάρντο Σουάρες Πας, Άνιμπαλ Αρίας, Οσβάλντο Μόντες, Μιγκέλ Άνγκελ Βαρβέλο, Λούις Στάζο, Κάρλος Πάζο, Χουάν Χοσέ Μοσαλίνι, Οράσιο Καμπάρκος είναι μερικοί από τους εναπομείναντες αστέρες του τάνγκο των δεκαετιών 1940 και 1950, που προηγήθηκαν του Άστορ Πιατσόλα. Υπό την επίβλεψη του βραβευμένου συνθέτη και παραγωγού Γκουστάβο Σανταολάγια έγιναν οι Café de los Maestros. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 2005 στην Αργεντινή και τρία χρόνια αργότερα στην Ευρώπη. Κι αν εμείς περιμέναμε λίγο παραπάνω για να τους απολαύσουμε, αυτοί περίμεναν σχεδόν 60 χρόνια την αναγνώριση εκτός συνόρων.

ENAΣ ΔΙΣΚΟΣ, ENA ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΚΑΙ ENA ΒΙΒΛΙΟ Πριν μερικά χρόνια, το 2003, ο Γκουστάβο Σανταολάγια πήρε την απόφαση να ταξιδέψει από το Λος Άντζελες, όπου ζει πλέον μόνιμα, στο Μπουένος Άιρες για να προσπαθήσει να πείσει τους μουσικούς και τραγουδιστές του τάνγκο να μπουν στο στούντιο και να ηχογραφήσουν ένα δίσκο. Όλοι τους μεταξύ 70 και 95 ετών, τρεις μάλιστα εξ αυτών δεν πρόλαβαν καν να δουν την τελική κόπια της ταινίας. Ο αργεντινός συνθέτης και παραγωγός κατάφερε τελικά να συγκεντρώσει τις μεγαλύτερες μορφές της «χρυσής εποχής» του τάνγκο για τις ανάγκες του διπλού δίσκου και στη συνέχεια του μουσικού ντοκιμαντέρ και μας προσφέρει την αργεντίνικη εκδοχή του Buena Vista Social Club, του εξαιρετικά επιτυχημένου δίσκου του Ράι Κούντερ για τους κουβανούς μουσικούς της δεκαετίας του 1940. «Αν ακούσεις μια καλή εκτέλεση τάνγκο και δεν νιώσεις ένα τρέμουλο στο στήθος σου, βρες άλλο τρόπο να περάσεις το χρόνο σου», λέει ο πιανίστας Κάρλος Γκαρσία στην εισαγωγή της ταινίας. Ο Μιγκέλ Κοάν σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ που βασίστηκε στη συναυλία του Café de los Maestros στο Teatro Colón του Μπουένος Άιρες στις 24 Αυγούστου 2006. Οι μουσικοί και οι τραγουδιστές του Café de los Maestros μας ταξιδεύουν νοσταλγικά μέχρι τα παλιά καφέ και κλαμπ και αναπολούν το χορό και τη σημασία της μουσικής στην καθημερινή ζωή της εποχής τους. Η προετοιμασία στην οθόνη: πρόβες, ηχογραφήσεις, σκηνές καθημερινότητας, πειράγματα και αστεία των παλαίμαχων μουσικών. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στα Φεστιβάλ του Βερολίνου, της Ιερουσαλήμ, της Γκουανταλαχάρα, αλλά και στο δικό μας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου απονεμήθηκε στον Γκουστάβο Σανταολάγια ο Χρυσός Αλέξανδρος. Στην Αθήνα προβλήθηκε μόνο στον κινηματογράφο Έλλη. Ο εκδοτικός οίκος Retina, τον οποίο ίδρυσε ο Γκουστάβο Σανταολάγια, έχει αναλάβει και την έκδοση ομότιτλου βιβλίου: το πορτρέτο μιας ολόκληρης εποχής, η γέννηση και η εξέλιξη του τάνγκο. Φωτογραφίες και συνεντεύξεις όλων των «δασκάλων» και προσωπικές ιστορίες ξετυλίγουν το νήμα που τους ενώνει. s

Info Café de los Maestros Ο βραβευμένος συνθέτης Γκουστάβο Σανταολάγια συγκέντρωσε τους βετεράνους «δασκάλους» του αργεντίνικου τανγκό για να αναβιώσει σε ένα δίσκο και στη συνέχεια σε ντοκιμαντέρ την παράδοση του κλασικού τανγκό. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 21 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

MOYΣIKH

cAFE dE LOs MAEsTrOs

Έγινε δίσκος, ταινία και ετοιμάζεται και η αγγλική έκδοση του βιβλίου. Το Café de los Maestros αναβιώνει τη χρυσή εποχή του κλασικού τάνγκο. Το άλμπουμ έχει ήδη κερδίσει δύο βραβεία Γκράμι Λατίνο για καλύτερο τάνγκο άλμπουμ, η ταινία έχει προβληθεί σε κινηματογραφικά φεστιβάλ και στις 21 Ιουνίου οι συντελεστές έρχονται στην Αθήνα για μια συναυλία στο Ηρώδειο.

PEΠOPTAZ

OΔOΣ ΣΩKPATOYΣ APIΘMOΣ

Kείμενο - Φωτογραφίες: Aλεξία Tσαγκάρη

Στο εγκαταλελειμμένο κτίριο του Eφετείου Aθηνών, στο κέντρο της Aθήνας, έχουν βρει καταφύγιο περί τους 600 ανέστιους μετανάστες. Kυρίως Aλγερινοί, Tυνήσιοι και Mαροκινοί - πολλοί όμως δηλώνουν Παλαιστίνιοι, επειδή θεωρούν ότι οι Έλληνες είναι πιο φιλικοί σ’ αυτούς. Zουν υπό απερίγραπτες συνθήκες, στην αβεβαιότητα και το φόβο. Oι φωτογραφίες που δημοσιεύουμε είναι το soft ίζημα ενός καθημερινού φωτορεπορτάζ στο χώρο, τους τελευταίους δυόμιση μήνες.

ΚεΝΤΡΙΚΗ εΙΣΟΔΟΣ H σκάλα, με το που μπαίνει κάποιος στο ισόγειο. Oκτώ όροφοι, μέχρι την ταράτσα, φιλοξενούν ανθρώπους.

ΡεΤΙΡε με ΑΝΟΙΧΤΟΥΣ ΟΡΙζΟΝΤεΣ Kαλοκαίρι στην ταράτσα, ίσως οι συνθήκες ύπνου είναι λίγο καλύτερες. H θέα είναι απέραντη, οι ορίζοντες όμως κλειστοί.

ΔΩμΑΤΙΟ με ΘεΑ O φωταγωγός, στον όγδοο όροφο, επιτρέπει στο φως και στον αέρα να μπουν στο κτίριο. Όμως, η ελπίδα μένει έξω.

Σ Y O T A P K Ω Σ Σ O OΔ APIΘMOΣ ε κομμένη την ανάσα περνάω το κατώφλι του παλιού Εφετείου στην οδό Σωκράτους 65. Τα δακρυγόνα που μόλις έχουν πέσει, σε συνδυασμό με την αφόρητη δυσοσμία, που αναδύεται από το οίκημα, κάνουν την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Γύρω μου δεκάδες άτομα, μέλη αντιρατσιστικών οργανώσεων, δημοσιογράφοι, φωτογράφοι συνωστίζονται προσπαθώντας να εισέλθουν από ένα μικρό άνοιγμα στον προαύλιο χώρο του κτιρίου. Ανάμεσά τους και κάποιοι από τους «ενοίκους» του –περίφημου πια– Εφετείου, που ξαφνικά έγιναν το επίκεντρο της προσοχής, χωρίς καν να έχουν καταλάβει το γιατί. Μοιάζουν φοβισμένοι κι όχι άδικα. Η αλήθεια είναι ότι κι εγώ έχω αρχίσει να φοβάμαι. Ίσως για

πρώτη φορά μετά από δυο μήνες, που βρίσκομαι σε αυτόν τον χώρο. Ήταν αρχές Μαρτίου, όταν αντίκρισα για πρώτη φορά το επιβλητικό κτίριο μη μπορώντας να φανταστώ τα τόσα μυστικά που κρύβει στο εσωτερικό του. «Έλα, εγώ θα σου δείξω! Είναι πολλά παιδιά μέσα», μου λέει ο Χάμζα και με αρπάζει από το χέρι. Ο Χάμζα είναι από την Αλγερία, μόλις 21 χρονών και η ιστορία του παρόμοια με αυτήν χιλιάδων άλλων λαθρομεταναστών, που καταφθάνουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα από την Τουρκία διασχίζοντας τον «ποταμό Αιγαίο», όπως λένε χαρακτηριστικά και με τελικό προορισμό κάποια χώρα της Δυτικής Ευρώπης. Ανεβαίνουμε τρέχοντας την εσωτερική σκάλα του Εφετείου. Δεν μπορώ

να διακρίνω τίποτα παρά μόνο κάποιες σκιές που περνούν φευγαλέα και χάνονται στο πυκνό σκοτάδι. Νιώθω καρφωμένα πάνω μου εκατοντάδες ζευγάρια μάτια, που δύσπιστα παρατηρούν την ξένη που εισέβαλε στο χώρο τους. Σιγά σιγά ωστόσο αρχίζουν να ξεθαρρεύουν, μαζεύονται τριγύρω μου, με ρωτούν ποια είμαι και τι θέλω εγώ εκεί μέσα. Μιλούν ζωηρά, χειρονομούν έντονα κι εγώ αρχίζω να διακρίνω πίσω από τα μελαγχολικά τους μάτια αυτήν την άσβεστη δίψα για ζωή. «Είναι ωραία η χώρα σου, αλλά αφιλόξενη», μου λένε. «Δεν μας αφήνουν να μείνουμε, δεν μας αφήνουν να φύγουμε. Τι μπορούμε να κάνουμε; Ζούμε στοιβαγμένοι εδώ μέσα χειρότερα κι από ποντίκια». Οι βαριές πόρτες του Εφετείου

ανοίγουν αποκαλύπτοντας στρώματα και χαρτόνια στο πάτωμα, σωρούς από σκουπίδια, ακαθαρσίες και ανάμεσά τους νέους ανθρώπους, που ζουν στον δικό τους μικρόκοσμο, με τους δικούς τους κανόνες, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα και είναι ευτυχισμένοι γι’ αυτό. Με προσκαλούν στα δωμάτιά τους, μου διηγούνται ιστορίες από την πατρίδα τους, τραγουδάνε και χορεύουν. Καθισμένοι στην ταράτσα του οχταώροφου κτιρίου κάνουν όνειρα, γελάνε. Χαράζουν στον ορίζοντα μια νοητή γραμμή από την Αλγερία και το Μαρόκο ως το Παρίσι, την Ρώμη, το Λονδίνο κι εμένα μου μοιάζει σαν οι σκιές να ξαναβγαίνουν από την αφάνεια στο φως και να παίρνουν ανθρώπινη μορφή κι υπόσταση. s

ΠεΝΤε ΑΣΤεΡΩΝ Δωμάτιο του έκτου ορόφου. Eδώ κοιμούνται πέντε άνθρωποι, σκεπασμένοι με βρόμικες κουβέρτες ή φθαρμένα σλίπιν μπαγκ..

ΡεΣεψΙΟΝ H είσοδος στο κτίριο από την οδό Mενάνδρου. Eξακόσιοι άνθρωποι μπαινοβγαίνουν κάθε μέρα.

Σ Y O T A P K Ω Σ Σ O OΔ APIΘMOΣ

65 μεΣΑΝΥΧΤΑ ΣΤΗΝ ΤΑΡΑΤΣΑ Mεσάνυχτα. Eίχε βρέξει. O ουρανός ήταν κόκκινος, αντανακλούσε τα φώτα της πόλης.

ΤΡεΧΟΥμεΝΟ ΝεΡΟ Tο μοναδικό σημείο όπου υπάρχει τρεχούμενο νερό. Mια σωλήνα της ύδρευσης έχει σπάσει και, από το υπόγειο, συνωστίζονται οι πάντες για να πλυθούν, να πιουν ή να μεταφέρουν νερό σε κουβάδες στους ορόφους.

Η ΒΟΗΘΗΤΙΚΗ εΙΣΟΔΟΣ H φθαρμένη σιδεριά που απέκλειε άλλοτε την πρόσβαση στο Eφετείο σήμερα δεν εμποδίζει την πρόσβαση. Ωστόσο, μέσα η ζωή κυλά με κλειστούς τους ορίζοντες.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

Νικηφόρος Παπανδρέου

«Να ξαναγυρίσουμε στο πολιτικό θέατρο» Μια γυναίκα χάνει τη δουλειά της, ενώ γύρω της ο κόσμος κλείνει σαν να θέλει να την πνίξει. Η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» προτείνει, από το Φεστιβάλ Αθηνών, ένα θέατρο για πολιτικά συνειδητοποιημένους θεατές. Με τον ιδρυτή της μεγάλης θεατρικής ομάδας από τη Θεσσαλονίκη που λειτουργεί αδιαλείπτως και δημιουργικά 30 συναπτά χρόνια –πώς περνάει ο καιρός!– αδράξαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε για ένα διαρκώς ζωντανό θέατρο που ξεκίνησε ως «θέατρο του δοκιμαστικού σωλήνα» και έως σήμερα συνεχίζει να υπερασπίζεται τη θεατρική πολυφωνία, την αλληλεγγύη και την παρεμβατική ματιά. Από την Ιφιγένεια Ταξοπούλου Φωτογραφίες: Γιώργος Παπαδόπουλος

“

Aυτό το θέατρο, που καμιά φορά το λέω «θέατρο του δοκιμαστικού σωλήνα», είναι χρήσιμο για να δοκιμάζονται ακραία πράγματα. Απλώς δεν ήταν αυτό η επιδίωξή μας

θεατρολόγος Νικηφόρος Παπανδρέου συνύφανε τη διαδρομή του στο θέατρο με τη Θεσσαλονίκη. Το 1976 ανέλαβε τη διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Τρία χρόνια μετά, το 1979, αποχωρώντας ίδρυσε μαζί με μια ομάδα νέων ηθοποιών, απόφοιτων τότε της Δραματικής Σχολής του, την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης». Φέτος δηλαδή συμπληρώνει 30 χρόνια αδιάλειπτης δραστηριότητας, με 100 παραγωγές στο ενεργητικό της αλλά και πλούσια δραστηριότητα, τόσο πλούσια ώστε να θεωρείται πλέον η καρδιά της θεατρικής ζωής της Θεσσαλονίκης. Παρά την ποικιλία και τη διάρκεια των

“

24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

δραστηριοτήτων της, η Πειραματική έχει συμμετάσχει μια μόνο φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών, με την παράσταση ενός κλασικού έργου του Μπρεχτ, Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, που ανέβηκε το καλοκαίρι του 1987 στο Θέατρο του Λυκαβηττού. Φέτος είναι η δεύτερη φορά. Ο σκηνοθέτης Γιάννης Λεοντάρης σκηνοθετεί το έργο Οι έμποροι, του Ζοέλ Πομερά. Ένα έργο στο οποίο μια γυναίκα μιλάει για το εργοστάσιο που κλείνει, για την ανεργία και την απελπισία, για τη φίλη της που πετά το παιδί της από το παράθυρο… Με αυτή την ευκαιρία συναντήσαμε τον Νικηφόρο Παπανδρέου και μιλήσαμε για την τριαντάχρονη παρουσία της Πειρα-

ματικής Σκηνής της «Τέχνης» στα θεατρικά πράγματα του τόπου μας. Η συζήτηση, προφανώς, ξεκίνησε από την «κάθοδο» του σχήματος στην Αθήνα. «Ναι, “κατεβαίνουμε”, όπως λέμε στη Θεσσαλονίκη», λέει ο ιδρυτής της Πειραματικής. «Είναι πολύ ωραία σύμπτωση αυτή η πρόσκληση στο Φεστιβάλ, είναι ένα τεκμήριο αναγνώρισης, ας το πω έτσι, δραστηριοτήτων τριάντα Είμαστε μια ομάδα ανθρώπων που αποφασίσαμε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η πολυφωνία της θεατρικής Θεσσαλονίκης. Δεν είναι νοσηρό, μια πόλη με αυτόν τον πληθυσμό, με αυτή την πνευματική παράδοση, να δίνει την εντύπωση κατά καιρούς ότι έχει ένα μόνο θέατρο, το ΚΘΒΕ;».

ΘEATPO

Διευθύνετε ένα από τα μακροβιότερα πλέον στην Ελλάδα θεατρικά σχήματα. Το ότι η Πειραματική γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη το εκτιμάτε ως πλεονέκτημα; Ως πλεονέκτημα; Ως τροχοπέδη! Κυρίως για τους ηθοποιούς του θιάσου μας αποτελεί μειονέκτημα, γιατί η καριέρα τους, οι ευκαιρίες που θα τους δοθούν, εξαρτώνται από τη δημοσιότητα. Και σε αυτή τη χώρα ό,τι δεν γίνεται στην Αθήνα είναι λίγο σαν να μην συνέβη. «ΠΕΡΑΣΕ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ» Επειδή αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα το θέατρο καταγράφει πληθωριστικές τάσεις, τόσο στους αριθμούς όσο και στις αισθητικές προτάσεις, πόσο πειραματική είναι η Πειραματική; Πρόκειται για μία επιλογή που λιγάκι με καταδιώκει. Διάλεξα το όνομα Πειραματική επειδή η πολύ ωραία λέξη Εργαστήρι ήταν ήδη «καπαρωμένη». Σε κάθε περίπτωση, με τον όρο «πειραματική» εννοούσα ανήσυχη σκηνή. Και χωρίς να σκεφτώ τότε ότι θα το βρίσκαμε μπροστά μας ως πρόβλημα από δυο μεριές. Κριτική από τα αριστερά, κριτική από τα δεξιά. Δηλαδή, από τη μια, κάποιοι που θα λέγανε: «Μα, τι πειραματικό έχουν αυτοί οι τύποι; Τι πειραματικό έχει αυτή η παράσταση;». Εμάς, όμως, δεν μας απασχόλησε ούτε μια στιγμή στις πρόβες αυτό το ζήτημα. Προσπαθούσαμε απλώς να αφουγκραστούμε την κρυμμένη μουσική ενός κειμένου και να την κάνουμε ν’ ακουστεί όσο μπορούσαμε καλύτερα. Άλλωστε, ο βαθμός καινοτομίας ποικίλλει ανάλογα με την παράσταση∙ κάποτε είναι πολύ υψηλός, όπως π.χ. στους «Εμπόρους», ακριβώς. Και η κριτική «από τα δεξιά»; Αναφέρομαι στο μέρος εκείνο του κοινού για το οποίο το επίθετο «πειραματική» λειτουργεί εκφοβιστικά: «Ωχ, θα πάω εκεί, αυτοί θα αρχίσουν να περπατάνε με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω, αυτά δεν είναι πράγματα για μένα». Επειδή λοιπόν εγώ, ως μαθητής του Ζαν Βιλάρ, οραματιζόμουν πάντα ένα θέατρο ανήσυχο, που αναζητεί, αλλά που συγχρόνως θέλει να έχει απήχηση σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό, θεωρώ σήμερα ότι καλύτερα είναι να βάλουμε το «Πειραματική» σε εισαγωγικά, για να σηματοδοτήσουμε απλώς τη φρεσκάδα και το περιπετειώδες πνεύμα μιας ομάδας πολύ νέων ανθρώπων εκείνης της εποχής. Κατά τα άλλα, υπάρχουν πολλές ομάδες και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη που κάνουν πραγματικά πειραματικό θέατρο. Δεν το αποποιείστε, όμως, ως έννοια… Αντιθέτως. Οι Γάλλοι λένε ότι «il faut de tout pour faire un monde» («όλα χρειάζονται για να φτιαχτεί ένας κόσμος»). Χρειάζεται αυτό το θέατρο, που εγώ κα-

ΘEATPO

μΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ Σκηνή από τους Eμπόρους του Zακ Πομερά, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη. Διεισδυτική προσέγγιση ενός κειμένου που δεν προτείνει λύσεις, δεν εκθέτει καν απόψεις αλλά, σύμφωνα με τον Nικηφόρο Παπανδρέου, πιο πολύ αποτυπώνει ένα κοινωνικό και πολιτικό αδιέξοδο, θέτοντας διλήμματα.

μιά φορά το λέω «θέατρο του δοκιμαστικού σωλήνα», για να δοκιμάζονται ακραία πράγματα. Απλώς δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι αυτό ήταν η επιδίωξή μας. Νιώθω ότι είμαστε ένα θέατρο ρεπερτορίου, που έχει –κάτι σπάνιο σήμερα πια στην Ελλάδα– σταθερό θίασο, πράγμα που μας επιτρέπει να έχουμε εναλλασσόμενο δραματολόγιο και να επαναλαμβάνουμε ένα έργο και την επόμενη χρονιά, να περιοδεύουμε.

ται οργανικά στο ρεπερτόριό σας, στη συγκεκριμένη συγκυρία; Πρότεινα στον Λεοντάρη να συνεργαστούμε και εκείνος με τη σειρά του μου πρότεινε αυτό το έργο, που, πρέπει να πω, δεν το ήξερα. Όταν, όμως, το διάβασα ενθουσιάστηκα, γιατί φοβάμαι ότι τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει μια τάση απαξίωσης του πολιτικού θεάτρου, στο οποίο εγώ πιστεύω ότι πρέπει κάπως να ξαναγυρίσουμε.

Είναι φυσικό, φαντάζομαι, ένας καλλιτεχνικός οργανισμός να περνά περιόδους λιγότερο ή περισσότερο δημιουργικές κατά καιρούς. Έχω την αίσθηση ότι τα τελευταία χρόνια η Πειραματική βρίσκεται σε γόνιμη φάση. Ένα στοιχείο που μας δίνει ζωντάνια είναι οι επιλογές του ρεπερτορίου, το ζωηρό ενδιαφέρον για τη σύγχρονη δραματική γραφή. Έχουμε ανεβάσει πάρα πολλά ελληνικά έργα σε πανελλήνια πρώτη, από τον Καμπανέλλη και τη Λυμπεράκη ως τον Δήμου και τον Σερέφα. Έχουμε παρουσιάσει για πρώτη φορά στη χώρα μας και πάρα πολλούς ξένους συγγραφείς, τον Μέρφι, την Γουέρτενμπεϊκερ, τον Ταμπόρι, τον Τουρίνι, τον Πομερά… Από την άλλη, επειδή είμαστε ένας σκηνοθετικά πολυφωνικός θίασος, ενώ κρατούμε και βαθαίνουμε τη σχέση μας με τους παλαιότερους συνεργάτες μας (φέτος τον Χουρμουζιάδη και τη Βασιλικιώτη), ταυτόχρονα ανοιγόμαστε όλο και περισσότερο στη νεότερη γενιά: τον Γιάννη Μόσχο, τη Βίκυ Γεωργιάδου, την Κορίνα Χαρίτου και, φυσικά, τον Γιάννη Λεοντάρη, που σκηνοθέτησε την παράσταση που συμμετέχει στο φετινό Φεστιβάλ.

Με άλλον τρόπο φαντάζομαι, όχι τόσο της πολιτικής θέσης, ίσως περισσότερο της πολιτικής εγρήγορσης. Ακριβώς. Αυτό το κείμενο δεν προτείνει λύσεις, δεν εκθέτει καν απόψεις. Περισσότερο αποτυπώνει ένα κοινωνικό και πολιτικό αδιέξοδο, θέτει διλήμματα. Είναι ένα υπόγειο, σαρκαστικό, καινούργιου τύπου πολιτικό θέατρο, που δεν διστάζει να αιωρείται ανάμεσα στο ρεαλιστικό, το ποιητικό και το μεταφυσικό.

Μετά από τριάντα χρόνια, ποιο αίτημά σας εκκρεμεί ακόμη; Το όνειρό μου είναι ένας διαφορετικός χώρος, ένας κύβος που να διαμορφώνεται όπως θέλουμε. Στεγαζόμαστε εδώ και πολλά χρόνια σε ένα παλιό κινηματοθέατρο, που έχουμε βέβαια πολύ αγαπήσει, αλλά χρειαζόμαστε έναν χώρο που να μας εξωθήσει σε πράγματα διαφορετικά. Μια αποθήκη στο Λιμάνι, για παράδειγμα, όπως εκείνη όπου είχε γίνει, όπως ξέρετε, το Φεστιβάλ της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης. Υπήρξε μια τέτοια σκέψη αλλά δεν ευοδώθηκε.

Ένα έργο τόσο απαιτητικό στη φόρμα του και τόσο έντονα πολιτικό, με έναν έμμεσο βέβαια τρόπο, πώς εντάσσε-

Και ποια, έστω και σκληρή, κριτική που σας έγινε τελικά παραδεχθήκατε; Πρέπει να σκεφτώ… Μου θέτετε ένα

ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Info Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» Γιάννης Λεοντάρης Οι έμποροι του Ζοέλ Πομερά Mε τους: Έφη Σταμούλη, Νανά Παπαγαβριήλ, Νίκο Λύτρα, Μαριέττα Σπηλιοπούλου, Μομώ Βλάχου, Δημήτρη Βάρκα, Ελένη Βλαχοπούλου, Κυριάκο Δανιηλίδη Μια γυναίκα μιλάει για το εργοστάσιο που κλείνει, για την ανεργία και την απελπισία, για τα κρίσιμα προβλήματα της εποχής. Το Σχολείον, Χώρος Β 11-13 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό) [Σημείωση: συνέντευξη του Γιάννη Λεοντάρη φιλοξενήθηκε στην εφ, #12, 7/2008]

σχεδόν υπαρξιακό ερώτημα. Θα έλεγα, ίσως, το ότι είμαστε ένα θέατρο που με το σύνολο της δουλειάς του δεν κάνει μια συγκεκριμένη αισθητική πρόταση, δεν έχει ένα σαφές καλλιτεχνικό στίγμα. Αλλά σκέφτομαι ότι αυτό είναι το τίμημα της σκηνοθετικής πολυφωνίας. Ίσως θεωρείται μειονέκτημα και η επιμονή σε έναν μόνιμο θίασο. Αν κάθε φορά ψάχναμε ηθοποιούς στην ελεύθερη αγορά, μπορεί σε κάποιους ρόλους να είχαμε καλύτερες διανομές. Αλλά πιστεύω ότι τότε δεν θα είχαμε την «ηθική» διάσταση της ομάδας, την οικειότητα, την αλληλεγγύη που έχει χτιστεί με τα χρόνια, το θιασικό πνεύμα, που έλεγε ο Παπαβασιλείου. Ψυχανεμίζομαι δε ότι αυτό το πνεύμα το εισπράττει κανείς όταν έρθει και ξαναέρθει στο θέατρο – αν κάνω λάθος, μη

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 25

Ρασίντ Ουραμντάν

Η μετανάστευση μας δίνει , δεν μας τις στερεί

δυνατότητες

αξιδεύουμε όχι για να δούμε καινούργια πράγματα, αλλά για να δούμε τα πράγματα με καινούργια μάτια, έγραφε, έναν αιώνα πριν, ο Μαρσέλ Προυστ. Ξαναθυμήθηκα τη φράση του μιλώντας με τον Ρασίντ Ουραμντάν, έναν από τους πιο ταλαντούχους νέους χορογράφους της Γαλλίας, με αφορμή το σόλο του με τίτλο Loin (Μακριά), που θα παρουσιάσει σε λίγες μέρες στο αθηναϊκό κοινό. Δεν χρειάστηκε παρά ένα ταξίδι στο Βιετνάμ, στη μακρινή χώρα όπου βρέθηκε κάποτε ο αλγερινός πατέρας του για να πολεμήσει στο πλευρό των γάλλων αποικιοκρατών, για να βρει ο Ρασίντ Ουραμντάν τα «καινούργια» του μάτια και να θέσει όλα αυτά που έως τότε θεωρούσε δεδομένα σε αμφισβήτηση. Οι δυτικοί αναφέρονται σ’ αυτόν ως «ο πόλεμος της Ινδοκίνας». Οι Βιετναμέζοι τον αποκαλούν «ο γαλλικός πόλεμος». Στην πραγματικότητα, ήταν ο πρώτος μιας σειράς πολέμων στην νοτιοανατολική Ασία ( Βιετνάμ, Καμπότζη και Λάος), που έλαβαν χώρα από το 1947 έως το 1979, ανάμεσα στους Βιετναμέζους και τους Γάλλους, στη συνέχεια τους Αμερικανούς (ο γνωστός πόλεμος του Βιετνάμ) και εν τέλει τους Κινέζους. Την Ινδοκίνα είχαν προσαρτήσει ως αποικία οι Γάλλοι το 1883, και τη διοικούσαν μαζί με τους Ιάπωνες καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου. Λίγο πριν την συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας, ωστόσο, οι ιαπωνικές δυνάμεις κατοχής (που είχαν παραγκωνίσει στην πορεία τους Γάλλους αποικιοκράτες) αποχώρησαν, και ο Βιετναμέζος ηγέτης Χο Τσι Μινχ εκμεταλλεύτηκε αυτό το κενό εξουσίας, για να ανακηρύξει την ανεξαρτησία του Βιετνάμ, τον Σεπτέμβριο του 1945, και να οργανώσει τις δυνάμεις του ενάντια στους Γάλλους. Η Γαλλία, υπό τον Σαρλ Ντε Γκολ, δεν είχε καμία πρόθεση να αφήσει την περιοχή από τον έλεγχό της: αποβίβασε στρατεύματα και σύντομα οι Γάλλοι έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το νότιο τμήμα της χώρας με κέντρο τη Σαϊγκόν. Τελικά τα δυο μέρη οδηγήθηκαν σε συμφωνία, που όμως δεν κράτησε πολύ. Οι Γάλλοι βομβάρδισαν την πόλη Χαϊφόνγκ σκοτώνοντας 6.000 Βιετναμέζους, κι αυτό υπήρξε η εκκίνηση για τον Πόλεμο της

Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού

ένας στρατιώτης απρόθυμος, αναγκασμένος να πολεμά, ο ίδιος κατακτημένος. Ένας Αλγερινός – και δεν μπορεί να μην είχε ακούσει ότι και η Αλγερία γνώρισε τους αποικιοκράτες Γάλλους με τον ίδιο τρόπο που τους γνώρισε και η χώρα του. Και οι Αλγερινοί είχαν αποικισθεί και κατόπιν στάλθηκαν να αποικήσουν άλλους. Η μια αποικία εναντίον της άλλης. Χωρίς λόγο να πολεμάνε. Μόνος λόγος ήταν ότι η Γαλλία έκανε το παν να προστατέψει τις αποικίες της, τη δύναμή της. Ο πατέρας μου βρέθηκε εκεί για να πολεμήσει, είναι αλήθεια, αλλά δεν το επέλεξε. Αναγκάστηκε να το κάνει, αναγκάστηκε να γίνει κατακτητής ενώ ήταν κατακτημένος. ΣΤΟ ΒΙΕΤΝΑΜ, ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΛΙΕΣ ΠΛΗΓΕΣ

Ο πατέρας του ήταν γάλλος πολίτης από την Αλγερία, πολέμησε για λογαριασμό της Γαλλίας στην Ινδοκίνα. Ο χορογράφος από το Παρίσι εξερευνά ζητήματα ταυτότητας (εθνικής αλλά και προσωπικής, στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες) και, βαθύτατα κοινωνικός, θέτει την τέχνη του στην υπηρεσία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, μιλώντας για λογαριασμό θυμάτων βασανιστηρίων. Για τον Ρασίντ Ουραμντάν δεν υπάρχει ανώδυνη τέχνη. Ινδοκίνας, στις 19 Δεκεμβρίου του 1946. Ο πόλεμος έληξε στις 7 Μαΐου του 1954, με την ήττα των Γάλλων. Οι Συμφωνίες της Γενεύης που ακολούθησαν χώρισαν τη χώρα σε δύο τμήματα, το Βόρειο και το Νότιο Βιετνάμ, που θα ενώνονταν πάλι μετά τις εκλογές του 1956. Οι Γάλλοι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να αναγνωρίσουν τον Χο Τσι Μινχ ως πρόεδρο του Βορείου Βιετνάμ. Στις ανεπίσημες μνήμες του πολέμου της Ινδοκίνας, στις διηγήσεις των ανθρώπων που βρήκε στα ταξίδια του στο Bιετνάμ, ο Ρασίντ Ουραμντάν εξερευνά την προσωπική του ιστορία, την προσωπική του ταυτότητα. «Το Loin είναι ένα αυτοπορτρέτο», λέει. «Μην κάνετε όμως το λάθος να νομίσετε ότι δεν σας αφορά».

26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

Επιχειρείτε με το Mακριά... ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, στην προσωπική σας ιστορία, στις ρίζες σας. Έτσι δεν είναι; Ναι. Ίσως φτάνει για όλους αυτή η στιγμή. Για κάποιους έρχεται ένα πρωί, μπροστά στον καθρέφτη, πριν το ξύρισμα, με πονοκέφαλο από το χθεσινό ουίσκι. Σκέφτεσαι «ποιος είμαι, πού πάω, από πού έρχομαι;». Για μένα ήταν σ’ ένα ταξίδι μου στο Βιετνάμ πριν από λίγα χρόνια. Κάποιος μου πέταξε στα μούτρα: «Είσαι Γάλλος, αποικιοκράτης, κατακτητής. Κοίτα γύρω σου! Οι γονείς σου μας το κάνανε αυτό». Ήθελα να του πω ότι κάνει λάθος, ότι βέβαια είμαι Γάλλος, αλλά εκείνη την εποχή στην οποία αναφερόταν, στον πόλεμο της Ινδοκίνας, ο πατέρας μου ήταν μεν στρατιώτης, αλλά

Τον ικανοποίησε η απάντηση που του δώσατε; Εσάς σας ικανοποίησε; Δεν μίλησα, δεν είπα τίποτα. Άρχισε να με τρώει, όμως. Μπήκα στη διαδικασία να το ψάξω. Βρήκα τα στρατιωτικά ημερολόγια του πατέρα μου και σχεδίασα από την αρχή το ταξίδι του, ακολούθησα την πορεία του. Πήγα σε όλες εκείνες τις πόλεις που πάτησε για να πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων. Στο Ανόι, στη Σαϊγκόν, παντού. Μίλησα με πολλούς ανθρώπους εκεί, προσπάθησα να βρω τα ίχνη της παρουσίας των αποικιοκρατών, την κληρονομιά της αποικιοκρατίας. Προσπάθησα να ανακαλύψω πώς αυτό το κομμάτι της ιστορίας επηρέασε τη ζωή τους. Δεν ήταν εύκολο. Το να είμαι εκεί ως Γάλλος, απόγονος των παλιών αποικιοκρατών, ήταν σαν χαστούκι για μένα που πάντα ένιωθα, εξαιτίας των αλγερινών μου ριζών, απόγονος ανθρώπων που είχαν κατακτηθεί. Άλλαξε αυτό το ταξίδι τον τρόπο που βλέπετε τον εαυτό σας; Ναι, και με πολλούς τρόπους. Συνάντησα πολλούς ανθρώπους με τους οποίους είχαμε τόσα κοινά, ενώ ήταν από μια χώρα τόσο μακριά από αυτήν που μεγάλωσα εγώ. Κάποιοι από τους Βιετναμέζους που συνάντησα είχαν αναγκαστεί να διαφύγουν, να μεταναστεύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και είχαν πλέον μετά από καιρό γυρίσει πίσω στο Βιετνάμ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τους έλε-

XOPOΣ

Ρασίντ Ουραμντάν

Info Μακριά… Ένα ταξίδι στο Βιετνάμ και στην Καμπότζη, αποκάλυψε στον Ρασίντ Ουραμντάν νέους τρόπους για να διερευνήσει τη σημασία του να είναι κανείς ξένος. Οι βίαιες ανακατατάξεις που προκαλούν οι ένοπλες διενέξεις δίνουν στο χορογράφο την αφορμή να πλάσει την εικόνα του ξένου σε διάφορα μέρη του κόσμου. Πειραιώς 260, Χώρος Η 16 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό) Συνήθεις μάρτυρες Μαρτυρίες θυμάτων βασανιστηρίων: εκφράσεις, εικόνες και χειρονομίες αποτυπώνουν πώς αυτοί οι άνθρωποι διαχειρίζονται τα φρικαλέα βιώματά τους. Πειραιώς 260, Χώρος Η 18-19 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

γαν Βιετναμέζους, πίσω στο Βιετνάμ ήσαν «Αμερικανοί», γιατί είχαν μπολιαστεί με την αμερικανική κουλτούρα. Έτσι συμβαίνει συνήθως όταν μεγαλώνεις αλλού από εκεί όπου είναι οι ρίζες σου, μετά από κάποιο καιρό δεν ξέρεις σε ποια χώρα ανήκεις, ποιος είσαι. Ήταν πρόθυμοι να σας μιλήσουν παρά το γεγονός ότι στα μάτια τους αντιπροσωπεύατε τους γάλλους αποικιοκράτες; Αρκετοί μου ανοίχτηκαν, μιλήσαμε για το θέμα της ταυτότητας και για το πώς κανείς αντιμετωπίζει το παρελθόν του, τις αναμνήσεις του. Ανακάλυψα ότι κάποιοι είχαν αναγκαστεί να φύγουν για να ξεχάσουν τα πάντα, γιατί ένιωθαν χαμένοι, δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το παρελθόν. Άλλοι ένιωθαν ακριβώς το αντίθετο, δεν θυμούνταν τίποτα λες και είχαν πάθει αμνησία, και προσπαθούσαν τώρα να ξαναβρούν το νήμα της προσωπικής τους ιστορίας. Να τη βρουν ή, στην ανάγκη, να την εφεύρουν, να την ξαναγράψουν εκ νέου, να την κατασκευάσουν αν ήταν απαραίτητο, γιατί δεν είχαν άλλο τρόπο, γιατί το είχαν ανάγκη. Όταν έχεις φύγει από τον τόπο σου, κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα βρεθείς να το αντιμετωπίσεις, δεν μπορείς να ξεφύγεις. Είμαι ένας απ’ αυτούς. Γι’ αυτό κάνατε το Mακριά... ; Με αυτό το σόλο έκανα ένα πορτρέτο του εαυτού μου, και το έκανα μέσα από τα κομμάτια των ιστοριών των ανθρώπων που βρήκα εκεί. Ένα πορτρέτο του εαυτού μου μέσα από κομμάτια της ζωής άλλων ανθρώπων. Είναι οι δικές τους ιστορίες, μιλούν όμως και για μένα. Γιατί η ταυτότητά μας, το ποιοι είμαστε, δεν

XOPOΣ

AΠO ΠOY EPXOMAΣTE, ΠOY ΠHΓAINOYME O Pασίντ Oυραμντάν σε μια σκηνή από το χορευτικό σόλο του, Mακριά..., με αντικείμενό της την εικόνα του ξένου σε διάφορα μέρη. Aπέναντι, θύματα βασανιστηρίων διεκτραγωδούν τις ιστορίες τους από την τηλεοπτική οθόνη: το βασικό σκηνικό της παράστασης Συνήθεις μάρτυρες.

έχει να κάνει με τα μικρά, τα προσωπικά μας πράγματα. Τις μικρές μας συνήθειες, τις ιδιοτροπίες, τον ήχο της φωνής μας, τον τρόπο με τον οποίο χτενίζουμε τα μαλλιά μας. Δεν φτιάχνουν αυτά την ταυτότητά μας. Το ποιοι είμαστε φτιάχνεται από όλους τους άλλους ανθρώπους, ο καθένας μας έχει κομμάτια μέσα του από τους υπόλοιπους, υπάρχει γιατί υπάρχουν και οι άλλοι άνθρωποι.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΡΑΦΟΥΝ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ Είπατε ότι την ταυτότητά μας στην ανάγκη την κατασκευάζουμε, την εφευρίσκουμε. Αν το έχουμε αυτό συνειδητοποιήσει, γιατί να εξακολουθεί να είναι το θέμα της ταυτότητας τόσο σημαντικό για μας; Ναι, η προσωπική μας ταυτότητα είναι

κάτι πολύ ρευστό, δεν είναι από τσιμέντο, δεν είναι κάτι γερό, στέρεο. Το ξαναπλάθουμε κάθε φορά ανάλογα με τις ανάγκες, το διορθώνουμε, το ξαναγράφουμε και προσπαθούμε να δούμε μέσα από συγκεκριμένο πρίσμα τα όσα μας συμβαίνουν, για να συμφωνούν με αυτό που θέλουμε να πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Αυτό μας προστατεύει. Πλάθουμε την ταυτότητά μας και το συνει-

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

Συνήθεις μάρτυρες Όλου του κόσμου τα Γκουαντάναμο ερικές από τις εικόνες βασανιστηρίων στην ιρανική φυλακή του Αμπού Γκράιμπ εξόργισαν τους πολίτες όπου Γης, στην Αμερική μάλιστα ακόμα και σήμερα η Δικαιοσύνη διερευνά το ζήτημα, αναζητώντας τους υπαίτιους ακόμα και στην κορυφή της πολιτικής πυραμίδας των κυβερνήσεων Μπους. Από την άλλη πλευρά, το Γκουαντάναμο ήταν και παραμένει σύμβολο της καταπάτησης των βασικών δικαιωμάτων του πολίτη – μια καταπάτηση που έγινε συνειδητά, πέρα από το νόμο, κάτι που συχνά επισήμανε και ο σημερινός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα. Τα βασανιστήρια, όχι μόνο στο Αμπού Γκράιμπ ή στο Γκουαντάναμο, αλλά σε όλα τα Αμπού Γκράιμπ και Γκουαντάναμο των σύγχρονων κοινωνιών απασχολούν την καινούργια, άγνωστη δουλειά του Ρασίντ Ουραμντάν, που με τίτλο Des temoins ordinaires (Συνήθεις μάρτυρες) θα παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Αθηνών. Ο καλλιτέχνης συνεχίζει να σκαλίζει κάτω από το φλοιό της «επίσημης» ιστορίας, για να φέρει στην επιφάνεια τα ίχνη της βίας που έχουν αφήσει οι ανθρώπινες κοινότητες στο βάθος του χρόνου. Βία που ασκείται πάνω στα ανθρώπινα σώματα, αλλά και πάνω στη συλλογική φαντασία. Αυτά τα ίχνη συνθέτουν έναν κρυφό τόπο εξορίας, κατοικημένο από τα θύματα της βίας, τους ανθρώπους που υπέστησαν βασανιστήρια, τρόμο, που φιμώθηκαν, που αγνοήθηκαν, που διαγράφηκαν. Το έργο βασίζεται σε μια σειρά συνεντεύξεων που πήρε ο Ουραμντάν από θύματα βασανιστηρίων, συνεντεύξεις οι οποίες προβάλλονται μέσα από μια σειρά βίντεο. Ο καλλιτέχνης μελετά τις μαρτυρίες των ίδιων των σωμάτων, των μικρών χειρονομιών, των εκφράσεων που διηγούνται όσα οι ίδιοι οι «μάρτυρες» αρνούνται να ομολογήσουν. «Τα βασανιστήρια δεν έχουν τελειώσει, δεν ανήκουν στο παρελθόν», τονίζει ο Ουραμντάν. «Είναι ακόμα και σήμερα επιτρεπτά, νόμιμα, ακόμα και στις ίδιες τις δυτικές δημοκρατίες μας».

Μ μΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΔΙΗΓΗΣεΙΣ ΠΟΛΛΩΝ «Mε αυτό το σόλο έκανα ένα πορτρέτο του εαυτού μου, και το έκανα μέσα από τα κομμάτια των ιστοριών των ανθώπων που βρήκα εκεί». O Pασίντ Oυραμντάν σε ένα ακόμα στιγμιότυπο από τη χορογραφία του Mακριά...

δητοποιούμε σήμερα περισσότερο από ποτέ. Αλλά επειδή το συνειδητοποιούμε, δεν σημαίνει ότι δεν το έχουμε ανάγκη. Είστε Γάλλος δεύτερης γενιάς. Ήταν δύσκολο να μεγαλώνετε στη Γαλλία; Όχι, δεν μπορώ να το πω αυτό. Όχι. Φυσικά, κουβαλώντας και ρίζες μιας άλλης καταγωγής, είσαι πιο προβληματισμένος με τα κοινωνικά φαινόμενα, πιο ευαισθητοποιημένος, πιο παρατηρητικός. Είσαι, κυρίως, περισσότερο καχύποπτος με αυτό που ονομάζουμε επίσημη ιστορία, γιατί ξέρεις ότι τα πράγματα δεν είναι άσπρο - μαύρο όπως στα σχολικά βιβλία, αλλά πολύ πιο περίπλοκα. Έχεις ένα πιο κριτικό βλέμμα πάνω στα πράγματα. Υποπτεύεσαι ότι υπάρχει και η αθέατη ιστορία δίπλα στην επίσημη της χώρας όπου μεγαλώνεις, η «άλλη» ιστορία. Δεν μπορώ να πω όμως ότι μεγάλωσα με δυσκολίες. Πιστεύετε ότι, με το Mακριά... , κλείσατε τους λογαριασμούς σας με το θέμα της ταυτότητας και του παρελθόντος; Δεν κλείνει ποτέ, ίσα ίσα που τα ερωτήματα γιγαντώνονται, καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο έδαφος στο μυαλό μου. Δεν σταματώ να τα-

ξιδεύω, να συναντώ ανθρώπους και να ξεκινώ με συνεντεύξεις, προσπαθώντας να μάθω πώς η προσωπική τους ιστορία συνδέεται με την παγκόσμια ιστορία. Με την επίσημη ιστορία, με τα επίσημα δεδομένα. Φτιάχνω πορτρέτα αυτών των ανθρώπων, ανακαλύπτω τις αντιφάσεις με αυτά τα επίσημα δεδομένα, τα σημεία που δεν συμφωνούν, που διηγούνται διαφορετικές ιστορίες από τις καταγεγραμμένες. Σαν το παιχνίδι όπου βρίσκεις το λάθος σε δυο όμοιες εικόνες. Ψάχνω στα ίχνη της διασποράς, της μετανάστευσης. Βρίσκω ρωγμές στην επίσημη ιστορία. Ζούμε την εποχή ενός μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος στην Ευρώπη και το σύνθημα «έξω οι μετανάστες» βρίσκει όλο και μεγαλύτερη απήχηση, και όχι μόνο μεταξύ των ψηφοφόρων των ακροδεξιών κομμάτων… Αυτό είναι γεγονός, και είναι και θλιβερό και επικίνδυνο. Αν μπούμε στην άμυνα παλαιού τύπου, αν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε τα στερεότυπα του κακού μετανάστη που ευθύνεται για την οικονομική κρίση, αν τους στήσουμε στον τοίχο για να απολογηθούν για το κακό που μας κάνουν, δεν θα βρούμε ποτέ τη λύση, γιατί δεν θα αναζητήσουμε ποτέ το πραγματικό

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

πρόβλημα. Δεν μπορούμε πλέον να λέμε ψέματα στον εαυτό μας. Ξέρω ότι υπάρχει πολλή ένταση με τους μετανάστες αυτή τη στιγμή, αλλά είναι απλώς επανάληψη της ιστορίας. Και κάθε φορά που έχουμε προβλήματα αρνούμαστε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, τους γυρνάμε την πλάτη, τους αντιμετωπίζουμε ως υπαίτιους της δυστυχίας μας. Καθιστούμε μια ομάδα ένοχη για το πρόβλημα. Η μετανάστευση μας δίνει δυνατότητες, δεν μας τις στερεί. Η πολυπολιτισμικότητα είναι μια ευκαιρία για μας, όχι η πηγή των προβλημάτων μας. Μιλήσατε για επανάληψη της ιστορίας. Πιστεύετε ότι μπορούμε να ελπίζουμε πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν χωρίς να νιώθουμε την ίδια ώρα απελπιστικά αφελείς; Φυσικά τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Δεν θέλω να είμαι αφελής, αλλά ούτε και πεσιμιστής ή φαταλιστής. Πρέπει να πιστέψουμε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν και να εργαστούμε γι’ αυτό, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ας δούμε τη θέση των γυναικών έναν αιώνα πριν, για παράδειγμα. Ας καταλάβουμε ότι προχωρούμε. Ας καταλάβουμε ότι ωριμάζουμε. Ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας την ενηλικίωση. s

XOPOΣ

3 Chairs Aeroplane Alex Tsiridis Biomass The Bug Caribou Cluster Disasteradio Ebony Bones Egotrya Evripidis & His Tragedies Family Battle Snake Fennesz Florence And The Machine Friendly Fires Fujiya & Miyagi Hudson Mohawke Jazzanova Joe Goddard Junior Boys Mari.Cha Mathew Jonson The Matthew Herbert Big Band Merzbow A Mountain Of One Moving Image Mulatu Astatke & The Heliocentrics New Media New Young Pony Club Night On Earth ΝΤΕΪΒΙΝΤ Puppetmastaz Schaltkreis Wassermann Shit Robot Squarepusher Tasman The Teenagers Tortoise Workshops YOU

2L8

Aπό τη Nάντια Δρακούλα και τον Aντώνη Σακελλάρη

ια 6η συνεχή φορά το Synch Festival μας καλεί να συγχρονιστούμε στους ήχους και τις εικόνες του. Αναμφίβολα μοναδικό στο είδος του εντός των ελληνικών συνόρων, είναι το πιο πρωτοποριακό μουσικό γεγονός της πόλης τα τελευταία έξι χρόνια. Δεκάδες ονόματα της παγκόσμιας αλλά και εγχώριας ηλεκτρονικής και όχι μόνο μουσικής σκηνής έχουν ανέβει στα stages του φεστιβάλ δίνοντας μια γεύση πραγματικής φεστιβαλικής «κουζίνας». Με αφετηρία ένα καθαρό εργοστασιακό περιβάλλον εκτός αστικού ιστού, το τεχνολογικό και πολιτιστικό πάρκο στο Λαύριο, το Synch έθεσε τις πρώτες βάσεις μιας σοβαρής προσπάθειας για μια διοργάνωση με πραγματικό περιεχόμενο τη μουσική. Ικανοποιώντας τη δίψα ενός μεγάλου κοινού για μουσικές που πάνε ένα βήμα πιο μπροστά από αυτό που μας σερβίρεται σε αφθονία και ελαφρά τη καρδία, το Synch έχει μπει για τα καλά στη λίστα των πολύ αναμενόμενων γεγονότων της χρονιάς. Η μεταφορά του, δυο χρόνια πριν, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι φέρνει το φεστιβάλ πιο κοντά στο κοινό του, στον πυρήνα της πόλης, διατηρώντας βέβαια αναπολήσεις από εμπειρίες που κοιτάνε τη θάλασσα και μια περισσότερο αποστειρωμένη ηλεκτρονική αύρα. Αν και οι επιλογές των ονομάτων φανερώνουν μια μικρή «νοθεία» σε σχέση με τον αρχικά αυστηρό ηλεκτρονικό του χαρακτήρα, το αποτέλεσμα διατηρεί τη δύναμή του και ευνοεί μια λιγότερο μονότονη εμπειρία. Ονόματα όπως Mum, Apparat, Vladislav Delay, Bonobo, !!!(Chk Chk Chk), Tuxedomoon, Liars, Stereolab, Holy Fuck, Roisin Murphy έχουν γ…εμίσει το μυαλό μας και έχουν ταρακουνήσει το σώμα μας με τις περασμένες εμφανίσεις τους στο φεστιβάλ. Φέτος οι προσδοκίες μας υψηλές και τα πόδια μας καλά προετοιμασμένα για ατελείωτες ώρες ορθοστασίας και χορού με μια μπύρα στο χέρι. Μια δροσιστική βουτιά στις μουσικές των Squarepusher, Ebony Bones, Junior Boys, 3 Chairs, Fennesz (για άλλη μία φορά), A Mountain Of One, Aeroplane Mathew Jonson και άλλων πολλών θα ανεβάσει μάλλον τη θερμοκρασία μέσα στα πρώτα βήματα του φετινού καλοκαιριού. Αθλητικά παπούτσια λοιπόν, δροσερά ρούχα και ορθάνοιχτα αυτιά για να απολαύσουμε την φετινή μουσική εμπειρία που λέγεται SYNCH.

Οι συντάκτες του ΕΦ επιλέγουν τα highlights του synch και εξηγούν γιατί πρέπει να είσαι εκεί. αι αυτός εδώ, άρτι αφιχθείς από την ηλεκτρονική σκηνή του Primavera 2009, αφού οι dubstep λούπες του ξεσήκωσαν το κοινό της σκηνής του Pitchfork. Πίσω από το όνομα Bug βρίσκεται ο μουσικός παραγωγός Kevin Martin, ο οποίος έχει διανύσει μίλια μουσικής δημιουργίας χωρίς να μένει στο ίδιο σημείο και άποψη, αφού δουλειές του έχουμε ακούσει από πολυσυλλεκτικά label όπως Ninja Tune, Virgin, Hyperdub, Rephlex, Word Sound και Tigerbeat 6. Με προφανή αγάπη για το dub, ως γνήσιο βρετανικό τέκνο από το 1997 και μετά συνεργάζεται με μετρ του είδους, ανάμεσά τους οι DJ Vadim και Rootsman. Αργότερα ο Steve Goodman (Kode9) θα του ανοίξει τον δρόμο για τις μεγάλες παραγωγές του μπάσου. Μια νέα γενιά παραγωγών γεννιέται στη Γηραιά Αλβιώνα (Loefah, Digital Mystikz, Skream) και το dubstep γίνεται η νέα αγάπη των clubbers. H Ninja Tunes μας παρουσιάζει το 2008 το «London Zoo» και ο Bug απολαμβάνει πλέον τους κόπους χρόνων ως ένας από τους πιο περιζήτητους ρεμίξερς, με πελάτες από Thom Yorke (Radiohead) μέχρι Grace Jones. O ίδιος δηλώνει την αγάπη του για το πολυεθνικό χωνευτήρι που λέγεται Λονδίνο, αλλά και για την Τζαμάικα που τη θεωρεί βασική πηγή επίδρασης. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Ελλάδα εξηγεί τις επιρροές του. «Είμαι παιδί του post punk, του John Peel και της γραμμής αίματος του πατέρα και του παππού μου – υπήρξαν και οι δύο τους μουσικοί. Αυτό που αγάπησα στο dubstep είναι η αρχική ανομοιογένεια και η αλλοπρόσαλλη αυθεντικότητά του».

EBONY BONEs Κ

Multi Color Schizo-Sounding Lady ίναι μαύρη, ψηλή και όμορφη με υπερφυσικό ξανθό μαλλί afro-funk και χαρακτηριστική στυλιστική εμμονή με τα technicolor χρώματα, τα τεράστια βραχιόλια και τα γεωμετρικά σχέδια, ενώ στο πρόσφατο Primavera της Βαρκελώνης δεν δίστασε να ερμηνεύει φορώντας ολόσωμα βαριά ρούχα και δερμάτινα μαύρα γάντια παρ’ όλη τη ζέστη και την υγρασία. Είναι βέβαια η Ebony Bones. Στα δώδεκά της την ανακαλύπτουν ως υποκριτικό ταλέντο και από το 1998 μέχρι το 2005 η Ebony μαζεύει φήμη και βραβεία, υποδύεται τη fashionista στη σαπουνόπερα Family Affairs και γίνεται πολύ δημοφιλής. Η, κατά τα British Soap Awards, Sexiest Female Ebony κάνει focus στη μουσική και το 2007 τη βρίσκει να συνθέτει και να τραγουδά, ενώ καταπιάνεται με τα DIY ρούχα των live της δίνοντας το δικό της στίγμα. Το ασεβές «Don’t Fart On My Heart» προκαλεί τα πλήθη και ανοίγει το live των Basement Jaxx. Ακολουθεί τo «We Know All About You» για να επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για νέο μεγάλο αστέρι που θα καταφέρει να μπλέξει το glam rock του David Bowie με την street κουλτούρα. Η Ebony δείχνει να μανατζάρει πολύ έξυπνα τον εαυτό της αφού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα διαδίδει τη φήμη της online, σε σημείο που να μη βρίσκεις εισιτήριο για τα live της. Της ζητούν να παίξει στη συναυλία «Obama for America» στη Νέα Υόρκη, ενώ καταλήγει στο στούντιο με τον συνεργάτη του Mark Ronson, Andrew Wyatt, και ηχογραφεί το βιβλικό W.Α.R.R.I.O.R , ένα κομμάτι εμπνευσμένο από τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα και το 1984 του Όργουελ. Η ίδια περιγράφει τον ήχο της ως «schizo-sounding», μια συλλογή από αντιθέσεις όπως είναι και η ίδια. H Ebony κλείνει στη βαλίτσα της το «Bone of my Bones» του 2009 και ταξιδεύει στα φεστιβάλ του Glastonbury, του Primavera και έρχεται στο δικό μας Synch!

30 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

THE BUG Η ώρα του δυνατού dubstep

MOYΣIKH

FUJIYA & MIYAGI Light Bulb Krautrock

o Κarate Kid και ο συμπαθητικός-εκνευριστικός Mister Miyagi –που δίδασκε με τη μέθοδο chopstick-μυγάκι– είναι για πολλούς από εμάς ανάμνηση της εφηβείας ή έθιμο του κυριακάτικου μεσημεριού, για κάποιους άλλους όμως είναι αφορμή για ηλεκτρονικές μελωδίες. Οι Fujiya & Miyagi μας έρχονται από το συννεφιασμένο Mπράιτον για να δηλώσουν φαν του Krautrock και των μποέμικων 70s, οπότε σίγουρα θα σου θυμίσουν Can, Neu και πιθανώς από τα 90s Aphex Twin. Οι Lewis, Best, Hainsby και Adams γνωρίζουν από το 2003 και μετά μεγάλη φήμη μέσα από μουσικές εκδόσεις όπως το NME και το Pitchfork Media, ενώ το «Transparent Things» του 2006 αποθεώνεται. Το 2008 ηχογραφούν για τον Bomb the Bass και τη !Κ7 Records και κομμάτι τους μπαίνει στο «Future Chaos». To puppet keyboard, που εμφανίζεται στο βίντεο του κομματιού, το βλέπουν πριν βγει το single πάνω από 500.000 θεατές του YouΤube. Στις φωτογραφίες του τελευταίου άλμπουμ τους «Lightbulb» τούς κατατρέχουν λαμπτήρες – ιδέα δική τους γιατί, όπως λένε, οι λαμπτήρες είναι οπτικά θεαματικοί, αλλά και «σπιτικοί» σαν ιδέα αφού συχνά αλλάζουμε καμένες λάμπες στο σπίτι. Γράφουν για αυτούς ότι συνθέτουν πραγματικά εθιστική μουσική μέσα από μια εντελώς πρωτότυπη προσέγγιση της ποπ. Ανυπομονούν να έρθουν στην Ελλάδα και εμείς ανυπομονούμε να τους ακούσουμε από κοντά εντός ολίγου.

3 cHAIrs Στα Detroit κύματα του freestyle και της techno

ν και πρόκειται για στατικό τίτλο δεν υπάρχει περίπτωση να έχεις μεγαλώσει με ηλεκτρονική dance και να ψάχνεις καρέκλα για να κάτσεις. Το «Tρίτο Κύμα» του Detroit θα ξεσηκώσει λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Παρασκευής το κοινό του Synch. Οι 3 Chairs ξεκίνησαν με πρωτεργάτες τους Kenny Dixon Jr και τον Theo Parrish. Ειδικά γύρω από το όνομα του πρώτου κυκλοφορεί αρκετή μυθολογία, καθότι αν και πρόκειται για τους πιο σημαντικούς παραγωγούς του Detroit ήχου και έχει εμπνεύσει πολύ κόσμο, αρνείται να δίνει συνεντεύξεις και να φωτογραφίζεται. Η απήχησή του πέρασε τα όρια του Ατλαντικού και αναμενόμενα έγινε πολύ αγαπητός στη βρετανική σκηνή. Κομμάτια όπως τα «Can’t Kick This Feeling», «Sunday Morning», «Dance if u Want 2» έγιναν κλασική ανθολογία στο dance floor, ενώ στράφηκαν προς αυτόν θρυλικά ονόματα της house όπως οι Masters At work και Laurent Garnier. H κολεκτίβα, που αποτελείται από τους Theo Parrish, Kenny Dixon (aka Moodyman), Rick Wilhite και Malik Pittman, είναι οι απόγονοι αφενός των Juan Atkins, Kevin Saunderson, Derrick May και αφετέρου των Carl Craig, Stacey Pullen, Jeff Mills και Kenny Larkin. To project των 3 Chairs μαγειρεύει τη σωστή συνταγή της soul, jazz, disco, funk και techno. Ο Theo Parish θα εμφανιστεί με τους Pittman και Wilhite, που θα τζαμάρουν, θα μας δώσουν δυνατά ντραμς και ατελείωτα street freestyle και, όπως λέει και ο ίδιος, «ο κόσμος είναι απλά άνθρωποι και κάποιες φορές μας απογοητεύουν, αλλά ένα καλό κομμάτι ποτέ».

MOYΣIKH

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

Αlternative Σαν να λέμε, εναλλακτικός. Εναλλακτικοί καλλιτέχνες, μακριά από το προβεβλημένο mainstream. Σπάνια θα τους ακούσετε στο ξοφλημένο ελληνικό ραδιόφωνο, δεν θα τους δείτε σε μουσικά κανάλια. Δεν επιδιώκουν να γίνουν αρεστοί στο ευρύ κοινό. Είναι όμως αυτοί που καθορίζουν τη μουσική του μέλλοντός μας. Club culture Οι χαπακωμένοι έφηβοι με το κενό βλέμμα ανήκουν πλέον μόνο στο υποσυνείδητο του μέσου μεσήλικα θεατή των δελτίων ειδήσεων. Η κουλτούρα των club και της χορευτικής μουσικής επιβίωσε των πουριτανικών αντανακλαστικών της ελληνίδας μάνας. Έγινε πιο έξυπνη, πιο intellectual, πιο συνειδητοποιημένη. Ανακάλυψε την τέχνη και η τέχνη ανακάλυψε αυτήν. Ξεπέρασε την κοντόφθαλμη περιχαράκωση των ειδών και επαναπροσδιορίζει τη μουσική τού σήμερα. Dubstep Από το Λονδίνο των μέσων των 00s, το Ντάμπστεπ εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο μέσα σε λίγα χρόνια. Στην Ελλάδα μάς το σύστησε το Synch. Χρησιμοποιώντας ως μαγιά το UK Garage, τη Jungle, τη Reggae και το Trip Hop, χαρακτηρίζεται από το αδυσώπητο μπάσο και τις σκοτεινές ατμόσφαιρες. Το πέρασμα από τα μικρά underground ακροατήρια στις μάζες έγινε πριν 2 χρόνια με τον Burial. Ακολούθησαν οι Kode 9, όλοι οι καλλιτέχνες της Hyperdub, και πολλοί ακόμα. D.I.Y. Ή, κάντο μόνος σου. Οι διδαχές του πανκ των 70s βρίσκουν έδαφος στα φτηνά samplers και sequencers των πιτσιρικάδων των 00s. Δεν χρειάζεται να έχεις σπουδάσει σε κονσερβατουάρ. Μην εξαρτάσαι από πολυεθνικές εταιρείες. Φτιάξε τη μουσική που σου αρέσει να ακούς, ανέβασέ την στο Ίντερνετ, εκμεταλλεύσου τα underground δίκτυα, συνεργάσου με ανεξάρτητες δισκογραφικές και παραγωγούς. Μείνε σταθερός στην άποψή σου.

Funk Η 70s μετεξέλιξη της jazz και soul, η βάση για την disco και το hip hop, ποτέ δεν έπαψε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της χορευτικής μουσικής, άλλοτε επαναστατικό και άλλοτε κομψευόμενο. Πάντα καυτό και σέξι, το φανκ, είτε ανόθευτο είτε μεταλλαγμένο, πάντα σε κάνει να κουνιέσαι στο ρυθμό του μπάσου και των ντραμς, θα σου θερίσει το μυαλό με τις κοφτερές κιθάρες και τα πνευστά. Hip hop Το συνώνυμο της αστικής μουσικής την τελευταία 30ετία, έχει διανύσει μια πορεία από τα αλώνια στα σαλόνια και από τα γκέτο στα γκαλά. Όσο και να λουστραριστεί όμως, δεν χάνει τη ριζοσπαστικότητα και την επιδραστικότητά του. Η κληρονομιά εκατό και βάλε χρόνων μαύρης μουσικής παράδοσης ανήκει πλέον σε κάθε φυλή και κάθε τόπο. Jazz Από ένα φεστιβάλ που ασχολείται με τη σύγχρονη μουσική δεν μπορεί να λείπει η τζαζ. Όχι όμως όπως υπάρχει στο μυαλό του μέσου ακροατή, αλλά στην πιο καινοτομική της εκδοχή, μέσα από προσμίξεις με την ηλεκτρονική μουσική, το χιπ χοπ και τη ροκ. Αυτοσχεδιασμοί, μεγάλοι μουσικοί, χορευτική διάθεση και καινοτομικές ενορχηστρώσεις. Κινούμενη εικόνα Πλέον είναι πεποίθηση όλων ότι η μουσική και η εικόνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Από την αρχή της

πορείας του Synch, η ενότητα κινούμενη εικόνα παρουσίαζε μερικούς από τους πιο πρωτοποριακούς καλλιτέχνες της εικόνας. Φέτος φιλοξενεί το Silent Movie Project, με βίντεο δημιουργών από όλο τον κόσμο που δεν ξεπερνούν τα δυο λεπτά. Μerchandise Τα αναμνηστικά αντικείμενα του φεστιβάλ έχουν ξεχωρίσει για το πρωτότυπο design τους. Θα βρεις τσάντες-υφασμάτινες απομιμήσεις ενισχυτών, σάμπλερς, gameboys και βινυλίων, καθώς και διάφορα αξεσουάρ όπως σκουλαρίκια και κονκάρδες. Μόνιμη σχεδιάστρια η Serena Galdo. Διανέμονται σε καταστήματα και ιντερνετικά mail orders, από την Αγγλία μέχρι την Ιαπωνία. Νέα Μέσα Φέτος, παράλληλα με τις μουσικές εκδηλώσεις, θα «τρέχουν» και δύο συλλογικές εκθέσεις: η Intothepill. Vol.1 με σύγχρονη ελληνική βίντεο τέχνη, με συμμετοχή σημαντικών καλλιτεχνών του χώρου, καθώς και τη νέα ερευνητική ομάδα του Intothepill, Unisol και η {+αθρ(0)ίσεις - syn_athr(0)isis}, μια συνεργασία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας) με το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και τη Διεθνή Επιθεώρηση Αρχιτεκτονικής Δομές· μια μελέτη του σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος μέσα από τις αρχιτεκτονικές προτάσεις των συμμετεχόντων.

synchτο digital λεξικό

Εxperimental Όταν χτυπήσεις τον όρο στη Wikipedia τα πρώτα ονόματα στα οποία πέφτεις πάνω είναι ο Ξενάκης, ο Cage, ο Stockhausen, ο Zappa… Και συνεχίζεις στο σήμερα με Merzbow, Animal Collective, Sonic Youth κ.ο.κ. Σπάσιμο της νόρμας και αποδόμηση των μελωδιών. Ξεπέρασμα των τυπικών ηλεκτρονικών ή κλασικών ενορχηστρώσεων και απαραίτητο στοιχείο για την αναγέννηση της ποπ μουσικής. Ο πειραματισμός του σήμερα είναι η πεπατημένη του αύριο.

32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

Post rock Και μετά το ροκ, τι; Το ποστ ροκ είναι άλλος ένας όρος - εφεύρημα των δημοσιογράφων που περιγράφει τον ήχο συγκροτημάτων τις τελευταίες δεκαπενταετίας, όπως οι Mogwai, οι Sigur Ros, οι Godspeed You! Black Emperor. Αδέσμευτοι από την κλασική ροκ φόρμα, κουπλέ-ρεφρέν, οι ποστ ροκ καλλιτέχνες ανεβοκατεβάζουν στροφές και εντάσεις και δανείζονται τόσο από το πανκ, όσο και από το προγκρέσιβ ροκ και την ηλεκτρονική μουσική. Synth Pop Απενοχοποίηση των βδελυρών 80s και χρήση των συνθεσάιζερ για τη δημιουργία ποπ κομψοτεχνημάτων. Έχοντας ξεφύγει από το στίγμα της «φλωριάς», οι μπάντες του είδους αφήνονται στις ευαίσθητες μελωδίες, ντύνοντάς τις με άκρως χορευτικά ηλεκτρονικά στοιχεία. Ένταση και ρομαντισμός από τους νέους χίπστερς. Σάμπλερς Ένα μουσικό όργανο που αιχμαλωτίζει ήχους και μουσική και τα αναπαράγει κατά τη δημιουργία νέας μουσικής. Τα σάμπλερς έφεραν μια μίνι επανάσταση στον μουσικό κόσμο. Παλιά κομμάτια επιστρατεύονται για να φτιαχτούν καινούργια. Φωνές και όργανα απογυμνώνονται από το αρχικό τους περιβάλλον και γίνονται μέρος ενός νέου. Αυτό βοήθησε στη συνεχή μίξη και ανανέωση της μουσικής, αλλά δημιούργησε και αρκετά προβλήματα και αντιμαχίες στο πεδίο των πνευματικών δικαιωμάτων Τechno Από το Detroit στο Βερολίνο και από εκεί σε όλον τον κόσμο, η μίξη των ευρωπαϊκών συνθεσάιζερ με τους αφροαμερικάνικους ρυθμούς της χιπ χοπ, της ηλεκτρικής τζαζ και του χάουζ, γέννησε τη μουσική που πρώτη αποτύπωσε τους βιομηχανικούς ρυθμούς της μετανεωτερικής κοινωνίας και της αλυσίδας παραγωγής και συνάντησε το κοινό των κλαμπ της υφηλίου. Workshops/Διαλέξεις Αναπόσπαστο κομμάτι κάθε Synch είναι τα εργαστήρια και οι διαλέξεις που βοηθούν στην κατανόηση του θεωρητικού υπόβαθρου πίσω από το φεστιβάλ και στην ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα σε κοινό και καλλιτέχνες. Την Κυριακή 14/6, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη, θα πραγματοποιηθεί μια σειρά διαλέξεων για τα όρια της ψηφιακής μουσικής, ενώ την Τετάρτη και την Πέμπτη 10 και 11/6, θα λάβει χώρα στον ίδιο χώρο το εργαστήριο για το Max/MSP/Jitter (γραφικό περιβάλλον για μουσική, audio και multimedia) σε συνεργασία με τη Σχολή Ηχοληψίας SAE.

MOYΣIKH

MATHEW HErBErT BIG BANd Φινετσάτη επανάσταση

ι κάνει μια τζαζ big band στη σκηνή ενός κατά βάση πρωτοποριακού ηλεκτρονικού φεστιβάλ; Μα, αγαπητοί, αν προσέξετε καλά, αυτή δεν είναι μια τυπική τζαζ ορχήστρα. Πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν εμπνευστής της είναι ο Μάθιου Χέρμπερτ; Ο ακαταπόνητος ανανεωτής του ηλεκτρονικού ήχου και συνεργάτης ονομάτων όπως Βjork, REM, John Cale, Roisin Murphy, Yoko Ono, Serge Gainsbourg και Jamie Lidell, όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με τη τζαζ το έκανε με τον δικό του, μοναδικό, τρόπο. Συνέθεσε μουσική για τρομπέτες, σαξόφωνα, μπάσα, ντραμς και κιθάρες, έγραψε πολιτικούς στίχους για τη μοναρχία, τη φτώχεια, τη θρησκεία και τα ΜΜΕ, έβαλε σόουλ ερμηνευτές να τους τραγουδάνε σαν να τραγουδάνε 60s τζαζ κομμάτια αγάπης σε κλαμπ της Νέας Ορλεάνης και τους περιποιήθηκε ηλεκτρονικά, χωρίς ωστόσο να σαμπλάρει ούτε ένα φυσικό όργανο. Το μανιφέστο PCCOM, που συνέταξε ο ίδιος, απαγορεύει το σαμπλάρισμα δουλειάς οποιουδήποτε άλλου μουσικού και τη χρησιμοποίηση προηχογραφημένων φυσικών οργάνων. Αυτό βέβαια δεν τον εμποδίζει να ηχογραφεί και να χρησιμοποιεί λούπες από ήχους που παράγονται από βιβλία, λαχανικά και τενεκεδάκια αναψυκτικών! Έμπλεος μένους κατά της παγκόσμιας καταπίεσης, θιασώτης της φινέτσας και περιστοιχισμένος από καταπληκτικούς μουσικούς, θα παραβρεθεί στην κεντρική σκηνή του φεστιβάλ, το Σάββατο 13/6.

BIOMAss Ηχητική αντίσταση υστοπικά ηχοτοπία, drone στοιχεία, δάνεια από την κρητική μουσική, την jazz και τα blues, μεταβιομηχανικές αποδομήσεις της μελωδίας, συναυλίες σε καταλήψεις και στο Πολυτεχνείο, ηχητική αντίσταση, συμπαράσταση στους κρατουμένους, πολιτική αφύπνιση. Στο πρώτο του άλμπουμ Miledrops, που ηχογράφησε όσο ζούσε στη Νάπολη για λογαριασμό της εκλεκτικής Quetempo, βυθίζεται σε dub ατμόσφαιρες και καταθέτει τα σέβη του στον μεγάλο Miles. Ακολουθεί το Market, το 2007, όπου η φωνή της Mattie May Thomas από το 1939 και την κοινοτική φυλακή του Μισισιπή ντύνεται με drone και ambient beats, δημιουργώντας ένα κλειστοφοβικό ηλεκτρονικό blues περιβάλλον, μέσα από το οποίο μιλάει για την εξουσία, τον καταναλωτισμό και την καταστολή. Τελευταίο δισκογραφικό του χτύπημα, το Electrozali, στην εξίσου εστέτ Low Impedance. Eλέκτρο και πεντοζάλη. Λύρα και Dub. Εικόνες του Ψηλορείτη σε βιντεογουόλ υπόγειου βερολινέζικου club. Καταπληκτικό άλμπουμ, που έχει κάνει τους υποψιασμένους να περιμένουν πώς και τι την εμφάνιση του Biomass στο τόσο ταιριαστό για τη μουσική του Αμφιθέατρο της Τεχνόπολης, το Σάββατο 13 Ιουνίου.

MOYΣIKH

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

2L8 Μετα-Μπρεχτ «Μπείτε στην αντίσταση: Ερωτευθείτε!». α άλμπουμ των 2l8, «Armed Angels, Frustrated Youth, the Art of Self-Deceit and Music Industry» (2005, Poeta Negra Records) και «HE & SHE, Angry Enough To Keep Loving In The Dark Ages» (2008, Inner Ear Records) είναι γεμάτα ποίηση, θλίψη και μελοδραματισμό. Στον πρόσφατο δίσκο τους, ένας παράξενος κλόουν και η μεγάλη μπάντα του υμνούν τη μοναξιά, τον έρωτα και την αποτυχία. Μια μινιμαλιστική ποστ ροκ όπερα μπρεχτικών αποχρώσεων μιλάει για Εκείνον και Εκείνη, για ένα στοιχειό και μια χορωδία απογοητευμένων ποιητών. Για την αιώνια μάχη της αγάπης με τον μηδενισμό, την αντίσταση στην απάθεια, τον πόνο και το θυμό. Η ορχήστρα των τροβαδούρων-παλιάτσων εξερευνεί τις δυνατότητες των οργάνων (μπάντζο, πιάνο, κοντραμπάσο, θέρεμιν, βιολιά και τσέλο) για να ντύσει τις μελαγχολικές ιστορίες που απαγγέλλει ο Κ, ο κλόουν. Οι εμφανίσεις τους δεν είναι μια ακόμα συνηθισμένη συναυλία. Το θέατρο, ο χορός, η ποίηση και η μουσική συνδυάζονται για να εξιστορήσουν τις πανέμορφες λεκτικές εικόνες του εμπνευστή του σχήματος, Κώστα Βοζίκη. Μην τους χάσετε όταν θα στοιχειώνουν τη σκηνή του αμφιθεάτρου, τα ξημερώματα του Σαββάτου.

MULATU AsTATKE & THE HELIOcENTrIcs Αβάντ άφρο εννημένος στην Αιθιοπία, το 1943, ο Astatke άρχισε τις μουσικές του σπουδές στη Νέα Υόρκη, τη Βοστόνη και το Λονδίνο. Συνεργάστηκε με τον μεγάλο Duke Ellington κατά τη δεκαετία του 70, αλλά έπρεπε να περιμένει το 2005 και τον Τζιμ Τζάρμους να επιλέξει τη μουσική για να ντύσει την κορυφαία του ταινία Τσακισμένα λουλούδια, για να γίνει ευρύτερα γνωστός. Η μουσική του, ένα κράμα afro, jazz και funk έγινε πασίγνωστη από εκείνη τη στιγμή και μετά. Τοποθετήθηκε στην κορυφή των προτιμήσεων όχι μόνο αυτών που ψάχνουν τους ήχους του κόσμου, αλλά και των fan της φανκ και χιπ χοπ σκηνής Η καλύτερη εισαγωγή στη μουσική ιδιοφυία του Mulatu είναι το τέταρτο μέρος της συλλογής Ethiopiques, ένα ιδιότυπο case study πάνω στο μοναδική συνεισφορά του στο ξεπέρασμα των μουσικών συνόρων και το πάντρεμα διαφορετικών ειδών. Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια τον πλαισιώνει η κολεκτίβα των μέγιστων Heliocentrics, μιας μπάντας εξαιρετικών μουσικών με θητεία δίπλα στον Dj Shadow και με δηλωμένους οπαδούς χιπ χοπ μέντορες σαν τον Madlib. Η εταιρεία του τελευταίου εξάλλου, η Stones Throw, έχει εκδώσει τις περισσότερες από τις κυκλοφορίες τους. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας των κορυφαίων και τόσο ξεχωριστών αυτών μουσικών θα το απολαύσουμε στη σκηνή το Σάββατο 13/6, στην κεντρική σκηνή της Τεχνόπολης.

MOYΣIKH

AErOPLANE Το αεροσκάφος που απογειώνει τη disco τις 03.00 του Σαββάτου στη σκηνή D7 θα χτυπήσει η disco καρδιά του Βελγίου αλλά και η δική μας, αφού πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά ντουέτα remixer-DJ στην Ελλάδα, με πειραγμένα από τα χεράκια τους κομμάτια που ακούγονται καθημερινά σε ραδιόφωνα και μπαρ. Στο cockpit του αεροσκάφους κάθονται οι Stephen Fasano και Vito Deluca, ενώ το σήμα έρχεται από τον Πύργο Ελέγχου της Eskimo Recordings. Όταν κάπου στο 2000 τα πάρτι των Eskimo boys έγιναν δισκογραφική εταιρεία, τότε το label με το παγωμένο όνομα αγκάλιασε καλλιτέχνες της Nu Disco και των ψυχεδελικών μελωδιών όπως οι Prince Thomas (aka Lindstrom), Low Motion Disco, Downtown Party House, Division by Zero κ.ά. Η νέα χορευτική κουλτούρα δείχνει να έχει εγκαταλείψει τα βαριά industrial electro ακούσματα και να μετακινείται προς κάτι πιο απροσδόκητο, ευχάριστο και ανεβαστικό, κάτι σαν μια ανένταχτη disco. Στο ρεύμα αυτό προσθαλασσώνονται οι Aeroplane και διασκευάζουν από Cobra Dukes, MGMT, Lindström, Cut Copy, Grace Jones, Bloc Party, και Friendly Fires. Οι όροι Cosmic Nu Disco και Balearic είναι χαρακτηριστικοί για τους ιταλικής καταγωγής αλλά βελγοαναθρεμμένους Fasano και Deluca. Η τελευταία τους εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη δεν άφησε κανέναν παραπονεμένο. Στο επανιδείν λοιπόν τα ξημερώματα της Κυριακής.

Soul Βερολινέζοι εκίνησαν το 1995, μια ολιγομελής παρέα στην αρχή, μια πολυπληθής κολεκτίβα στη συνέχεια. Αν και τέκνα της βερολινέζικης τέκνο, αφέθηκαν «αφειδώς» (sic) στις επιρροές τους. Πάντρεψαν τα broken beats, το hip hop και την jazz και δημιούργησαν ένα μοναδικό χαρμάνι στο οποίο οι ανά τον κόσμο μουσικοί γραφιάδες έβαλαν την ταμπέλα nu jazz. Υπήρξαν άλλη μια ανακάλυψη του παραγωγού του BBC και γκουρού του είδους Gilles Peterson. Έγιναν γρήγορα γνωστοί, κυρίως χάρη στις ικανότητές τους να μιξάρουν κομμάτια άλλων, όπως οι 4hero, οι Koop, οι Masters At Work, Ian Pooley, M.J. Cole κ.ά. Η αγάπη τους για το breakbeat ήταν εμφανής στις πρώτες τους δισκογραφικές εμφανίσεις. Σιγά σιγά όμως τα beats άρχισαν να παραχωρούν τη θέση τους στις πλούσιες ενορχηστρώσεις, τη μπόσα νόβα και τα mellow soul φωνητικά. Όταν ακούς τα τελευταία τους άλμπουμ θαρρείς ότι τα nerds της κονσόλας μάζεψαν σε ένα παραθαλάσσιο στούντιο της Ιπανέμα τους μεγάλους μάστορες της Motown και της Staxx. Όταν θα πέφτει ο ήλιος την Παρασκευή 12/6, ο κόσμος που θα λικνίζεται στους ήχους των Jazzanova (που θα έχουν μαζί τους και τον Paul Randolph) μόνο το σκοτεινό Βερολίνο δεν θα σκέφτεται.

JAzzANOvA Melodies are for pussies (αμετάφραστο) «Καλέ τι έπαθε αυτό; Χάλασε;» ν η δόλια η μάνα σας άκουγε να ξεχύνονται οι αποκρουστικοί θόρυβοι του Merzbow από το στερεοφωνικό του δωματίου σας, σίγουρα θα καλούσε τον παπά της ενορίας να σας χτυπήσει κανέναν εξορκισμό, να έρθετε στα ίσια σας. Τι θεωρείτε ότι είναι μουσική; Ρυθμός, μελωδία και τα λοιπά; Ο ορισμός που έχει προταθεί από τους κοινωνιολόγους και τους εθνομουσικολόγους είναι «ήχος οργανωμένος με ανθρώπινο τρόπο». Ε, λοιπόν, αυτές οι συμβάσεις είναι πολύ στενές για να περιγράψουν τον ήχο του Merzbow. Μερικές φορές ο ήχος αυτός φαντάζει τόσο απάνθρωπος, άλλες τόσο απόκοσμος σαν να τον γέννησε ο Εξαποδώ. Ορκισμένος εχθρός της αρμονίας και θεωρητικός του θορύβου, από το 1980 διατρανώνει την αδιαπραγμάτευτη αυτή στάση του μέσα από τα άπειρα άλμπουμ που έχει εκδώσει. Και όταν λέμε άπειρα, εννοούμε άπειρα – πάνω από 400 δίσκοι, κασέτες και συμμετοχές σε συλλογές. Πόση έμπνευση χρειάζεσαι πια για να ηχογραφείς κάθε δυο μέρες τον αποχυμωτή σου ενώ τον έχεις γεμίσει βίδες. Οι πιστοί φαν του πάντως δεν είναι και λίγοι. Πίνουν θειάφι στο όνομά του και προσεύχονται στον Αζαζέλ να μην παρανοήσει ο υποχόνδριος Ιάπωνας και ακυρώσει (για τον φόβο της γρίπης των χοίρων) την εμφάνισή του, την Κυριακή 14 Ιουνίου, στο Αίθριο του Μουσείου Μπενάκη.

MOYΣIKH

MErzBOW

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

TOrTOIsE

Μετρ του στούντιο ταν ξεκίνησαν να παίζουν ως Tortoise, οι δημοσιογράφοι έσπευσαν να τους κατατάξουν στο αναδυόμενο τότε ποστ ροκ ρεύμα. Γρήγορα όμως οι Tortoise έκαναν σε όλους σαφές ότι δεν γνωρίζουν από όρια και καλούπια. Σε κάθε άλμπουμ τους επαναδιαπραγματεύονταν τις μουσικές τους κατευθύνσεις και επαναπροσδιορίζουν τον εαυτό τους. Κάθε κομμάτι τους είναι μοναδικό. Ενσωματώνουν στη μουσική τους μια τεράστια γκάμα ειδών και ακουσμάτων. Ακουστικές μελωδίες, προγκρέσιβ ροκ, τζαζ, νταμπ, ηλεκτρονική μουσική. Κι ενώ οι περισσότεροι καλλιτέχνες προσπαθούν να αποτινάξουν τις επιρροές των προκατόχων τους και να δώσουν το δικό τους μουσικό στίγμα, οι Tortoise δανείζονται τα καλύτερα στοιχεία από τη δυτική μουσική των 40 τελευταίων χρόνων για να δημιουργήσουν τα δικά τους ορόσημα. Μέσα από μια αδιάκοπη κοπτοραπτική ήχων έχουν καταφέρει να φτιάξουν ένα τόσο ξεχωριστό μινιμαλιστικό μουσικό στίγμα που τους έχει κάνει σημείο αναφοράς στη σύγχρονη μουσική. Όσοι τους είδαν στην καταπληκτική συναυλία που έδωσαν στο Τεχνολογικό Πάρκο στο Λαύριο, πριν από λίγα Synch, ξέρουν ότι όταν ανέβουν στη σκηνή της Τεχνόπολης στις 12/6 θα βιώσουμε μια μοναδική live εμπειρία.

PUPPETMAsTAz Η Miss Piggy χορεύει R’n’B; «Μαμά, μαμά, τι σημαίνει bitches and ho’s?». ην Παρασκευή 12/6 μην περιμένετε να ανέβει στη σκηνή κανονικό συγκρότημα. Όταν λέμε κανονικό, εννοούμε με ανθρώπους. Γιατί οι Puppetmastaz μια χαρά κανονικό συγκρότημα είναι, μόνο που αποτελούνται από μαριονέτες. Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν τους εμποδίζει να παίζουν χιπ χοπ, λες και κατάγονται από το Μπρούκλιν. Μα ραπ από κούκλες; Γιατί όχι; Φαντάσου οι προβεβλημένοι από το MTV Gangstas να ασχολούνταν περισσότερο με τις ραφές και τα πούπουλά τους, παρά με κωλοφτιαγμένα αυτοκίνητα, ναρκωτικά και όπλα. Πέρα από την πλάκα όμως, οι Puppetmastaz παίζουν αξιοπρεπέστατο χιπ χοπ, κάτι που τους έχει κάνει διάσημους σε όλη την Ευρώπη. Παίζουν ασταμάτητα είτε σε κλαμπ είτε σε παιδικά φεστιβάλ. Τα βίντεο στο Ίντερνετ δείχνουν ότι και τα δυο ακροατήρια το απολαμβάνουν εξίσου. Γι’ αυτό προετοιμάσου για skills στο ραπάρισμα και στο πικάπ και για ατέλειωτο χορό. Και εκεί που θα ανεβοκατεβάζεις το κεφάλι στο ρυθμό του μπάσου, κοίτα λίγο γύρω σου. Μπορεί κάπου να πετύχεις τον Κέρμιτ και τον Γκόνζο ντυμένους pimps να αράζουν παρέα με τίποτα Μπάρμπι.

36 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

MOYΣIKH

Για έκτη συνεχή χρονιά το Synch φιλοξενεί συναυλίες, djs, διαλέξεις, εργαστήρια και τις ενότητες νέα μέσα και κινούμενη εικόνα. Για τρίτη χρονιά, στο πλαίσιο του ελληνικού φεστιβάλ, η επιτομή της έκφρασης του σύγχρονου αστικού πολιτισμού προσγειώνεται στην Τεχνόπολη και στο Μουσείο Μπενάκη.

sqUArEPUsHEr Επιληπτικές μπασογραμμές εχάστε την απλότητα. Οι πολυσύνθετες ηλεκτρονικές ελεγείες του μισάνθρωπου από την Αλβιώνα δε θα αφήσουν στιγμή ήσυχο το μυαλό και το σώμα μας. O Tom Jenkinson (Squarepusher για τους φίλους) παράτησε στη μέση της σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών του Τσέλσι και από νωρίς βυθίστηκε στην ακμαία τότε jungle και breakbeat σκηνή. Ανακάλυψη του ηγέτη της αγγλικής ελεκτρόνικα Aphex Twin, κατάφερε κάποια στιγμή να τον ξεπεράσει σε διασημότητα λόγω των εντυπωσιακών πολυσχιδών συνθέσεών του. Ο ανελέητος ρυθμός των beats και το σφυροκόπημα του μπάσου έχουν κάνει απόλυτα χαρακτηριστικό τον ήχο του. Σε ένα κομμάτι του, η ταχύτητα του ρυθμού φτάνει τα 190 beats το λεπτό! Ο ίδιος, εκτός από ιδιοφυής συνθέτης, είναι και βιρτουόζος του ηλεκτρικού μπάσου. Ο καθ’ ύλην ειδήμων Flea των Red Hot Chili Peppers τον έχει χαρακτηρίσει ως τον καλύτερο μπασίστα της εποχής μας. συνήθως δε, παίζει το μπάσο, παράλληλα με τα synth και τα sequencers! Οι κλειστοφοβικές αγωνιώδεις συνθέσεις του όμως ενδείκνυνται για πολύ χορό. Ο ιδρώτας θα κυλήσει άφθονος το βράδυ εκείνο.

MOYΣIKH

cArIBOU

Τεχνόπολις 12-13 Ιουνίου 2009 Μουσείο Μπενάκη 10, 11 & 14 Ιουνίου 2009

Βασίλης Κουλίγκας δεν είναι ο τυπικός έλληνας νεανίας που παλεύει να φτιάξει μουσική σε αυτοσχέδια στούντιο στο Παγκράτι και φτάνει στο απόγειο της καταξίωσης όταν παίξει σε ένα μισογεμάτο από λιγοστούς φαν και πολλούς γνωστούς και φίλους live club των Εξαρχείων. Το πάθος του για τη noise και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του τον έκαναν γρήγορα γνωστό σε όσους παγκοσμίως ασχολούνται με τα πιο extreme ακούσματα. Με έδρα το Λονδίνο και το Βερολίνο, πλέον, ο Family Battle Snake υπογράφει τις πολυάριθμες κυκλοφορίες του στη δική του PAN Records, είναι μέλος της επιφανούς κολεκτίβας Sudden Infant, εμφανίζεται στα σημαντικότερα φεστιβάλ του είδους, συνεργάζεται με τους Chris Corsano, Thurston Moore, Anla Curtis, Karen Constance, Damo Suzuki, Mark Durgan, Ashtray Navigations, Astro, Family Underground, περιοδεύει με τον Merzbow και τον Astro, και δέχεται ύμνους από τη βίβλο της πρωτοποριακής μουσικής, το περιοδικό Wire. Αυτό το καλοκαίρι περιοδεύει ανά τον κόσμο, άρα μη χάσετε τη σπάνια ευκαιρία να τον δείτε ζωντανά να εξαπολύει θορυβώδη επίθεση στη γαλήνη, τις μικρές ώρες της Παρασκευής, στο αμφιθέατρο της Τεχνόπολης.

Μαθηματική ευφυΐα σε ψυχεδελικές γραμμές

Synch

Εφιαλτικός θόρυβος, παγκόσμια αναγνώριση

FAMILY BATTLE sNAKE

Info

Καναδάς για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει πως έχει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μουσικές σκηνές. Από ακαδημαϊκή οικογένεια μαθηματικών ο Daniel Victor Snaith από το Οντάριο, με διδακτορικό από το Imperial College London, στο βιογραφικό του φαίνεται από μικρός ότι θα ανατρέψει τις στατιστικές. Μόλις 14 ετών ακούγοντας στο καλλιτεχνικό Manitoba τραβάει τα βλέμματα των μουσικοκριτικών με το άλμπουμ του «Star Breaking My Ηeart» και η ηλεκτρονική σκηνή βρίσκει ένα νέο μάστορα του είδους. Οι μουσικές του υποδεικνύουν free jazz 70s , αμερικάνικα indie 90s, post acid house και βρετανική τέκνο. Το 2004 θα τον δυσκολέψει λίγο αφού κατηγορείται για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας από τον Punk rocker/παλαιστή Manitoba και το όνομά του σύντομα θα αλλάξει στο εξωτικό Caribou. Την επιτυχία του «Τhe milk of human kindness» θα διαδεχτεί το υπέροχο «Αndorra» το οποίο θα αναδείξει τον Caribou σε έναν από τους επιδραστικότερους καλλιτέχνες της τελευταίας δεκαετίας και θα βάλει στο ράφι του το βραβείο Polaris 2008. Τo κομμάτι «Melody day» θα συγκινήσει εκατομμύρια κόσμο δημιουργώντας συγκεχυμένα αισθήματα χαράς και μελαγχολίας. Ο Caribou στην τελευταία του εμφάνιση στην Αθήνα άφησε πίσω του κοινό μαγεμένο και ανυπόμονο για λίγο ακόμα. Στα προσεχώς λοιπόν η στιγμή αυτή έρχεται.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

UrBAN cULTUrE – ENdLEss PArTY Το Synch θα μπορούσε να είναι το επίσημο φεστιβαλικό πανηγύρι, η μουσική γιορτή που θα δώσει το σήμα για την έναρξη μιας ζωντανής νεανικής δυνατής Αθήνας το καλοκαίρι. Η τριήμερη διάρκειά του, οι χώροι όπου συμβαίνει, οι σκηνές που μπορείς να παρακολουθήσεις παράλληλα και η γενικότερη ενέργεια και λειτουργία του δίνουν το συγκριτικό πλεονέκτημα του να υπερέχει ως καθαρά φεστιβαλικό project στη χώρα μας και να μπορεί να συγκριθεί με άλλα φεστιβάλ στην Ευρώπη. Είναι ένας από τους λόγους που μας κάνουν να λατρεύουμε αυτήν την τόσο ασχημόμορφη πόλη. Το Synch της προσθέτει χαρακτήρα και νεύρο, κοσμοπολιτισμό και αναζήτηση της σύγχρονης έκφρασης. Ενώνει την Αθήνα με το πιο ενδιαφέρον κομμάτι των κατοίκων της. Η γεωγραφική του θέση στην καρδιά της πόλης και η εύκολη πρόσβαση σε αυτό με τα πόδια, με ποδήλατο, με τα μέσα μεταφοράς ή ακόμα και με Ι.Χ. (μα γιατί;) διευκολύνουν το κοινό να έρθει και να φύγει ξεκούραστα και κατ’ επιλογήν, ενώ μπορεί να συνδυάσει άνετα το φεστιβάλ με οποιαδήποτε άλλη έξοδο-δραστηριότητα στη γύρω περιοχή. Η ένταξή του στο Ελληνικό Φεστιβάλ αφενός επιβεβαιώνει κατά κάποιο τρόπο την αξιοπιστία και τη δυναμική του και αφετέρου επεκτείνει τις γέφυρες που έχει ανοίξει το Φεστιβάλ προς το νεανικό κοινό και προς τον κόσμο που είναι λιγότερο εξοικειωμένος με τα επίσημα πολιτιστικά δρώμενα. Ξεχάστε για λίγο τις κοσμικότητες και την εκζήτηση και γνωρίστε την τέχνη, όπως συμβαίνει τώρα. Το Synch είναι ένα φεστιβάλ που έχει κερδίσει τη θέση του ανάμεσα στις άλλες εκδηλώσεις του Ελληνικού Φεστιβάλ, ως η πιο διαυγής εικόνα της σύγχρονης μουσικής και του αστικού πολιτισμού στην πόλη. Πάνω από όλα όμως είναι φεστιβάλ! Δηλαδή, χαλαρή διάθεση, cool τυπάκια, ορθοστασία, μπύρες, χορός, ξενύχτι και απρόβλεπτα…

την «Κωλοδουλειά», το καινούργιο θεατρικό έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη (συγγραφέα του «Τυφλού Σημείου» και του «Βόλφγκανγκ»), ο Άγγελος Μέντης σκηνοθετεί την Αγγελική Στελλάτου, στο ρόλο μιας γυναίκας που δουλεύει σε μια κουζίνα φαστφουντάδικου. Τι ιδιαίτερο βρίσκει σε μια κανονική καθημερινότητα ο σκηνοθέτης; Ας μας τα πει με δικά του λόγια.

Κρίνοντας από τα προηγούμενα κείμενα του Γιάννη Μαυριτσάκη, περιμένουμε ένα έργο αρκετά σκοτεινό. Δεν θα απογοητευτείτε. Υπάρχουν σκοτεινές πλευρές, σκοτεινά συναισθήματα. Το έργο μιλά για το φόβο, το φόβο του κενού, το φόβο του θανάτου, και ταυτόχρονα για την αίσθηση του ανικανοποίητου, της πείνας. Και μιλάει για όλα αυτά με θυμό. Η ηρωίδα είναι μια γυναίκα, παγιδευμένη σε μια κατάσταση, απ’ την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Δεν είναι συμβιβασμένη μ’ αυτή. Αγωνίζεται για κάτι καλύτερο, έχει επιθυμίες, ερωτικές φαντασιώσεις για τους συναδέλφους της και, την ίδια ώρα, βγάζει κακία για όλους, απέχθεια, γιατί είναι παγιδευμένη και δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Αυτή είναι η κωλοδουλειά, να είσαι παγιδευμένος και να πρέπει να συνεχίζεις. Η γυναίκα αυτή ανήκει σε πολλούς κόσμους, είναι ένα είδος ζώου. Θα μπορούσε να είναι ένα φίδι ή μια αράχνη. Θεωρούμε ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να σηκώσουν το μαρτύριο. Αλλά και μια αράχνη, αν έκανε ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα, χωρίς σταματημό, μπορεί τελικά να βλαστημούσε.

Ο θυμός της γυναίκας-αράχνη Ο Άγγελος Μέντης σκηνοθετεί την Αγγελική Στελλάτου που υποδύεται μια εργαζόμενη σε φαστφουντάδικο. Το νέο έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη προσεγγίζει μια διαφορετική γυναίκα-αράχνη, κουρασμένη, φοβισμένη αλλά και έτοιμη να εκραγεί. Από τη Νίκη Ορφανού, Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Ά γ γ ε λ ο ς

M έ ν τ η ς

Πρόκειται για μονόλογο; Ναι, είναι ένας μονόλογος που διακόπτεται από τη φωνή του επόπτη. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες του έργου είναι στη σκιά, ξεπηδούν μόνο μέσα από αναφορές, από ιστορίες που διηγείται η ίδια. Επί σκηνής βρίσκεται μόνο εκείνη, και τη φωνή της διακόπτει αυτή του επόπτη: είναι μια ύπουλη φωνή, την τσιγκλάει, τη βασανίζει. Όλο το βάρος της παράστασης, άρα, πέφτει στους ώμους της Αγγελικής Στελλάτου. Ναι, και αυτό είναι ριψοκίνδυνο και για τους δυο μας. Αλλά χαίρομαι που το μοιράζομαι μαζί της, για πολλούς λόγους. Με την Αγγελική έχω μια ισότιμη σχέση, είναι συνεργάτης μου εδώ και χρόνια και φίλη. Αλλά και κάτι παραπάνω: την Αγγελική τη θαύμαζα πάντα για τη δουλειά της, από την Ομάδα Εδάφους. Έχει μεγάλο καλλιτεχνικό βάθος, είναι εξαιρετικά ταλαντούχα και διαθέτει επιπλέον κάτι σκοτεινό, που ταιριάζει γάντι με το ρόλο. Υπάρχει κι ένας άλλος λόγος για τον οποίο επέλεξα την Αγγελική. Αποφάσισα ότι η ηρωίδα θα είναι εγκλωβισμένη ανάμεσα σε δύο πάγκους. Όλη η παράσταση θα είναι μια διαδρομή. Θα ξεκινάει από τη μια άκρη και θα καταλήγει στην άλλη. Χρειαζόμουν, λοιπόν, έναν άνθρωπο ο οποίος να μπορεί να εκφράζει με το σώμα του πολύ ισχυρές δονήσεις – χωρίς κόπο, με μικρές κινήσεις. Και δεν μπορώ να σκεφτώ άλλον να το καταφέρνει καλύτερα από την Αγγελική. Σας φοβίζει κάτι στην παράσταση; Aν και έχω εικαστική καταγωγή, με φοβίζει το σκηνικό. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει γενικότερο πρόβλημα με το σκηνικό στις θεατρικές παραγωγές, το έβλεπα πάντα, αλλά μόνο όταν άρχισα να σκηνοθετώ εγώ ο ίδιος κατάλαβα τι έφταιγε. Στη φυσιολογική ροή των πραγμάτων το σκηνικό θα έπρεπε να προκύπτει στην πορεία. Δεν μπορείς να πεις εξαρχής «θα κάνω αυτό». Ένα σκηνικό, όπως και ένα κοστούμι, έχουν άμεση σχέση με το ανθρώπινο υλικό, και την πορεία που θα πάρει η συνολική δουλειά. Δεν μπορείς να βάλεις έναν ηθοποιό σε οποιονδήποτε χώρο. Μόνο που τα πράγματα στην πράξη λειτουργούν διαφορετικά. Πρέπει να προαποφασίσεις το σκηνικό, δεν μπορείς να το αφήσεις να… προκύψει. Έτσι λειτουργεί η αγορά. Είναι μια βασική παρεξήγηση, αλλά τελικά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Σκύβεις το κεφάλι και εύχεσαι για το καλύτερο. s

Info Κωλοδουλειά του Γιάννη Μαυριτσάκη Άγγελος Μέντης Με την Αγγελική Στελλάτου και τον Κοσμά Φουντούκη. Η δεύτερη βοηθός κουζίνας ενός φαστ-φουντ βυθίζεται στις παραισθήσεις της. Από Μηχανής Θέατρο 22-26 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €10 (Φοιτητικό)

ΘEATPO

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΥΧΡΩμΙΑ O Άγγελος Mέντης. Για το ρόλο μιας σκληρά εργαζόμενης υπό γκρίζες συνθήκες εμπιστεύτηκε την Aγγελική Στελλάτου, που θαύμαζε από παλιά, από την Oμάδα Eδάφους.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

ΘANOΣ MIKPOYTΣIKOΣ

ΧΟΡεψε ΠΑΝΩ ΣΤΟ

ΦΤεΡΟ ΤΟΥ ΚΑΡΧΑΡΙΑ Tριάντα χρόνια μετά, στο Hρώδειο, παρουσιάζεται η σημερινή εκδοχή για τον «Σταυρό του Nότου» και όχι μόνο. Συνέντευξη στον Γιώργο Χαρωνίτη*

μουν φανατικός πολέμιος της αντίληψης του να παρουσιάζεται το ελληνικό τραγούδι με συμφωνικό τρόπο. Θεωρώ ότι το ελληνικό τραγούδι, σε οποιαδήποτε μορφή του, μεγαλούργησε μέσα από μικρά γκρουπ. Είτε μιλάμε για ρεμπέτικο ή για λαϊκό, ή για τραγούδι με ethnic χαρακτηριστικά είτε για ροκ, ή για τραγούδι με μίξη στοιχείων, στη συντριπτική πλειονότητα αυτό λειτούργησε εκπληκτικά με μικρά συγκροτήματα 5 έως 8 ατόμων / οργάνων. Το τραγούδι που συνοδευόταν από μεγάλες ορχήστρες ήταν κατά κύριο λόγο το ελαφρό τραγούδι. Εδώ όμως εμείς μιλάμε γι’ αυτό που καλώς ή κακώς ονομάζεται έντεχνο νεοελληνικό τραγούδι – που δεν έχει καμία σχέση με το ελαφρό. Όταν λοιπόν κάποιοι τραγουδιστές από το έντεχνο άρχισαν να τραγουδούν αυτά τα τραγούδια (τα τραγούδια τους και τα τραγούδια μας) με συμφωνικές ορχήστρες, εγώ ήμουν αντίθετος γιατί το θεώρησα αρκετά αρχοντοχωριάτικο ως προσέγγιση και ταυτόχρονα, εκ του αποτελέσματος, έβλεπα ότι είτε η συμφωνική ορχήστρα υπολειτουργεί ή, όταν σε κάποιες περιπτώσεις είχε γίνει πολύ καλή ενορχήστρωση, το ίδιο το τραγούδι έχανε την αμεσότητά του και τη λειτουργικότητά του. Όμως το 2000, με αφορμή μια συναυλία στο Μέγαρο, ο Αλέξανδρος Μυράτ και η Χάρις Αλεξίου με πίεσαν πάρα πολύ να ενορχηστρώσω στο δεύτερο μέρος για την Αλεξίου τραγούδια μου με την Καμεράτα. Στην αρχή ήμουν αρνητικός, ο Μυράτ όμως επέμενε λέγοντάς μου ότι ήταν ένα στοίχημα που θα έπρεπε να κερδηθεί. Παρότι θεωρούσα ότι είχα ελάχιστες πιθανότητες να πετύχω, άρχισα να ενορχηστρώνω και επί της ου-

MOYΣIKH

σίας να ανασυνθέτω τα γνωστά τραγούδια. Ενορχήστρωσα τότε 13 ή 14 τραγούδια και αρκετά από αυτά ήταν σαν να γράφτηκαν ξανά, σαν να δημιουργήθηκε από την αρχή ένας νέος κόσμος, πάνω στον οποίο υπήρχε η αμεσότητα του τραγουδιού και η πειθαρχία και η ακρίβεια που απαιτεί μία ορχήστρα, η δε ορχήστρα έπαιζε από την αρχή ως το τέλος σαν να έπαιζε κλασική μουσική! Είπαν ότι πέτυχε το εγχείρημα. Επτά χρόνια αργότερα, το 2007, και αφού έχω γνωρίσει μια νέα τραγουδίστρια, τη Ρίτα Αντωνοπούλου, αποφασίζω να ηχογραφήσω εκείνο το υλικό και μέσω αυτού επιβεβαιώθηκε το γεγονός ότι δημιουργήθηκε πραγματικά ένας νέος κύκλος τραγουδιών, όπου χωρίς να χάνεται η λειτουργικότητα και η αμεσότητα υπήρχε το οικοδόμημα που δημιουργούσε η ορχήστρα και παράλληλα υπήρχε η έκπληξη ότι μια νέα τραγουδίστρια δεν προσπαθούσε να μιμηθεί άλλες φωνές που είχαν πει τα ίδια τραγούδια, αλλά λειτουργούσε με τον τρόπο της και κρατούσε την πειθαρχία και το μέτρο που απαιτεί μία εκτέλεση από ένα τόσο καλό σύνολο όσο η Καμεράτα και έναν τόσο σπουδαίο μαέστρο όπως ο Μυράτ. Έτσι λοιπόν αποφάσισα στο πρώτο μέρος του Ηρωδείου να παρουσιάσω για πρώτη φορά ζωντανά αυτή τη δουλειά.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ Είναι η δεύτερη φορά –όσο κι αν φαίνεται περίεργο!– που παρουσιάζεται ολόκληρη η δουλειά μου πάνω στον Καββαδία. Η πρώτη έγινε στο Μέγαρο το 2005 και παρότι η δουλειά αυτή έχει πίσω της μια πορεία 30 χρόνων, τα τραγούδια έχουν αγαπηθεί όσο τίποτα άλλο, οι πωλήσεις έχουν ξεπεράσει το 1.000.000, δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου να τα παρουσιάσω στο σύνολό τους – παρά μόνο τότε και τώρα, στο Ηρώδειο, με ερμηνευτές τον Γιάννη Κούτρα (τον κατ’ εξοχήν τραγουδιστή στον αρχικό «Σταυρό του Νότου», που είναι μοναδικός σ’ αυτά τα κομμάτια) και τρεις τραγουδοποιούς νεότερης από μένα γενιάς, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, τον Χρήστο Θηβαίο και τον Μίλτο Πασχαλίδη. Είναι φανερό ότι πρόκειται για την πιο προβεβλημένη μου δουλειά πάνω στο τραγούδι, αλλά και την πιο ζωντανή στην πορεία του χρόνου. Το γεγονός είναι ότι στις αναρίθμητες συναυλίες που έχουν γίνει με αυτά τα τραγούδια βλέπει κανείς τη λειτουργία διαφορετικών ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και πώς αυτοί είναι συνδεδεμένοι με τα τραγούδια. Όταν ξεκινούσα, αρχές της δεκαετίας του ’70, με παρακολουθούσαν άνθρωποι της ηλικίας μου. Κάποιοι μπορεί να ερωτεύτηκαν με τα τραγούδια μου, κάποιοι μπορεί να σήκωσαν τη γροθιά τους, κάποιοι συνδέθηκαν μ’ αυτά με βιώματα και μνήμες. Τις προάλλες ήρθε ένα ζευγάρι που μου είπε ότι έχουν συνδέσει τα 25 χρό-

“

νια γάμου τους με το γεγονός ότι γνωρίστηκαν σε μια συναυλία μου στον Βόλο, όπου έπαιξα κάποια τραγούδια του Καββαδία. Αυτό το καταλαβαίνω – είναι απλά ερμηνεύσιμο! Τι γίνεται όμως μ’ εκείνους που όταν εγώ συνέθετα και εξέδιδα τον «Σταυρό του Νότου» δεν είχαν καν γεννηθεί; Στην Κύπρο τις προάλλες συνάντησα τρεις 16ρηδες που είχαν γραμμένο στις μακό μπλούζες τους «Την ανεξήγητη γραφή να λύσω πολεμώ»! Εδώ δεν μπορείς να εξηγήσεις τίποτα, απλά σηκώνεις τα χέρια ψηλά! Το γεγονός ότι παρακολούθησαν διαχρονικά τον Καββαδία οι 60άρηδες, οι 40άρηδες και τώρα μπαίνουν πολύ δυναμικά οι 20άρηδες αυτό κάτι σημαίνει. Ψάχνοντας, λοιπόν, να λύσω αυτό το... ανεξήγητο, κατέληξα σε δυο συμπεράσματα. Πρώτον, η ποίηση του Καββαδία αποκαλύπτεται πραγματικά μέσω της μουσικής. Πριν από τη δική μου μελοποίηση έλεγαν για τον Καββαδία ότι είναι ένας μικρός ποιητής ή ότι ήταν «συμπαθής», καθώς περιγράφει τη ζωή των ναυτικών, τη θάλασσα κ.λπ. και ελάχιστοι ανέφεραν και το «ταξίδι»! Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι το κύριο στην ποιητική του Καββαδία, όλα αυτά για τον ποιητή είναι πρόσχημα! Είναι το έδαφος πάνω στο οποίο φτιάχνει αυτά που θέλει να πει. Και τι είναι αυτό που θέλει να πει; Ένας στίχος του το λέει καλύτερα απ’ όλους: «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία». Ο Καββαδίας εκεί λέει στον νέο άνθρωπο: Το μοναδικό ζώο στον πλανήτη που επιβιώνει 400 εκατομμύρια χρόνια, ο καρχαρίας, το πιο άγριο ζώο, αυτό που δεν αντιμετωπίζεται! Λοιπόν εσύ, καβάλα τον, δάμασέ τον και χόρεψε πάνω στο φτερό του! Δηλαδή, κατάκτησε το αδύνατο! Να ξεπεράσεις τις δυνατότητές σου! Αυτό λέει ο Καββαδίας και τρελαίνεται κάθε φορά η νέα γενιά. Αυτό, και το ταξίδι έξω από τη μίζερη πραγματικότητα, είναι τα μηνύματά του. Τα υπόλοιπα, περί ναυτών, περί ονομάτων κ.ο.κ. είναι δευτερεύοντα και τριτεύοντα. Σ’ αυτή την κατανόηση βοήθησε η μουσική μου.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΝ ΕΞΕΛΙΞΕΙ Μια κοινή πρακτική των συνθετών, κυρίως στο εξωτερικό, είναι να παρουσιάζουν μετά από είκοσι χρόνια τα κομμάτια τους με τρόπο διαφορετικό, με διαφορετική ενορχήστρωση, πράγμα που είναι θεμιτό και ανανεώνει κάθε φορά το ενδιαφέρον του κόσμου. Μ’ εμένα και τον Καββαδία δεν ισχύει αυτό. Εδώ, από το 1979 που πρωτοπαρουσιάστηκε ο «Σταυρός του Νότου», έχουμε μια μουσική εν εξελίξει. Όχι μόνο στις επίσημες εκδόσεις που ακολούθησαν (1991, «Γραμμές των Οριζόντων» και 2005, «Σταυρός του Νότου και Γραμμές των Οριζόντων»), αλλά και ενδιαμέσως, στα παιξίματα, άλλαζε ο αρμονικός σκελετός καθώς και το μελωδικό υλικό – κρατώντας, φυσικά, τον πυρήνα. Έμπαιναν πολλοί ελεγχόμενοι αυτοσχεδιασμοί και άλλαζε η ρυθμική αγωγή και αυτό

Tο γεγονός ότι παρακολούθησαν

διαχρονικά τον Kαββαδία

“

Hρώδειο, 23 και 24 Ιουνίου. Δυο συναυλίες με τον Θάνο Μικρούτσικο και τα τραγούδια του, με τον εύγλωττο και λειτουργικό τίτλο «Ταξιδεύοντας». Μια χαρακτηριστική εμμονή του συνθέτη που μετατρέπεται πάντα σε σπουδαία μουσική. Το πρώτο μέρος, πασίγνωστα τραγούδια του «για φωνή και ορχήστρα». Με σολίστ τη Ρίτα Αντωνοπούλου στο τραγούδι, τον Θύμιο Παπαδόπουλο στα πνευστά, τον συνθέτη στο πιάνο και την Καμεράτα, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ. Στο δεύτερο μέρος, η μοναδική μελοποίηση του Νίκου Καββαδία, ολοκληρωμένη και, ταυτόχρονα, εν εξελίξει. Φέτος κλείνει 30 χρόνια και εδώ παρουσιάζεται από τον Γιάννη Κούτρα, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, τον Χρήστο Θηβαίο, τον Μίλτο Πασχαλίδη και τον ίδιο τον συνθέτη. Εδώ ο Θάνος Μικρούτσικος μας μιλάει αναλυτικά γι’ αυτές τις συναυλίες.

οι 60άρηδες, οι 40άρηδες και τώρα μπαίνουν πολύ δυναμικά οι 20άρηδες, αυτό κάτι σημαίνει

δεν γινόταν εν μια νυκτί ούτε γιατί μου ερχόταν ξαφνικά μια φαεινή ιδέα! Από το 1980 και μετά είχαν αρχίσει να έρχονται φυσιολογικά οι αλλαγές. Έφτασα το 1984 να κάνω συναυλίες στη Βόρειο Ελλάδα και τα τραγούδια που παρουσίαζα σε δίωρες συναυλίες ήταν όλα κι όλα έξι! Το «Spain» του Tσικ Kορία, ένα κομμάτι του Nτίζι Γκιλέσπι, το «Μαχαίρι», ο «Federico Garcia Lorca», το «Κούρο Σίβο» – και δεν θυμάμαι ποιο ήταν το έκτο! Αυτά τα τρία κομμάτια του Καββαδία διαρκούσαν συνολικά 50 λεπτά – κι αυτό όχι εις βάρος της «καββαδιακής» ουσίας και ποίησης. Για να μη μιλήσω για τους «Επτά νάνους», όπου ο τρόπος αυτοσχεδιασμού σε συνδυασμό με τη φωνητική αντιμετώπιση έρχεται σαν μια απογειωτική διαδικασία, καθαρά δική μου και διαφορετική κάθε φορά. Πιστεύω ότι η φύση της ποίησης του Νίκου Καββαδία και η δημιουργική ουσία της μετάλλαξης της μουσικής μου είναι οι δύο παράγοντες για την Καββαδιομανία που διαχρονικά παρατηρείται και στην οποία έχει ήδη μπει η τρίτη γενιά και τίποτα δεν αποκλείει ότι σε 10-12 χρόνια θα μπει και μια τέταρτη. s * O Γιώργος Xαρωνίτης συμμετέχει στη συντακτική ομάδα του περιοδικού «Aθηνόραμα».

Info Συναυλία με έργα Θάνου Μικρούτσικου Ταξιδεύοντας… Ερμηνεύουν: Ρίτα Αντωνοπούλου, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Γιάννης Κούτρας, Μίλτος Πασχαλίδης, Χρήστος Θηβαίος και ο Θάνος Μικρούτσικος Ο Θάνος Μικρούτσικος μας ταξιδεύει μέσα από την ποίηση του Νίκου Καββαδία στο «Σταυρό του Νότου» και στις «Γραμμές των Οριζόντων». Ωδείο Ηρώδου Αττικού 23-24 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

μανώλης μητσιάς

κερασμένα, όχι ξεχασμένα Μετά από τέσσερις δεκαετίες στο ελληνικό τραγούδι ο Μανώλης Μητσιάς δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η αξιοπρεπής μελαγχολία της φωνής του έχει μιλήσει σχεδόν για τα πάντα. Τα τραγούδια του συνόδευσαν τις καθημερινές ιστορίες πολλών από εμάς, γι’ αυτό μένει τώρα να μάθουμε ποιες μικρές περιπέτειες, ποιους ανθρώπους και ποιες ιδέες κρύβουν τόσο καιρό κι αυτά. Από τον Νικόλα Ζώη, Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Μανώλης Μητσιάς κατάγεται από τη Χαλκιδική. Με τη μουσική έρχεται σε επαφή από μικρός, ψέλνοντας στην εκκλησία του χωριού του, ακούγοντας παραδοσιακά της πατρίδας του και αργότερα τα λαϊκά τραγούδια των δεκαετιών ’50 και ’60. Στη συνέχεια ανακαλύπτει τα τραγούδια των μεγάλων ελλήνων συνθετών, ακολουθεί ανώτερες σπουδές στη Θεσσαλονίκη, όπου και δημιουργεί την πρώτη μπουάτ, κυνηγιέται από το δικτατορικό καθεστώς και γίνεται μέλος της Λέσχης Γραμμάτων και Τεχνών Βορείου Ελλάδος. Μετά από παρότρυνση του διευθυντή και παραγωγού της Lyra Αλέξανδρου Πατσιφά, κατεβαίνει στην Αθήνα το 1969 όπου και γνωρίζεται με τον Δήμο Μούτση. Η συνεργασία τους καρποφόρησε αμέσως, και από τότε μέχρι σήμερα ο Μανώλης Μητσιάς έχει τραγουδήσει σχε-

δόν σε όλο τον κόσμο. Στη διάρκεια της πορείας του έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους έλληνες συνθέτες, ποιητές και στιχουργούς, όπως τον Βασίλη Τσιτσάνη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιώργο Σεφέρη, τον Νίκο Γκάτσο, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τον Μάνο Ελευθερίου, τη Λίνα Νικολακοπούλου και άλλους. Συναντηθήκαμε κάπου στο Κολωνάκι εκείνη την ώρα της ημέρας που οι περισσότεροι τρέχουν βιαστικοί για να προλάβουν τις δουλειές τους. Κάποιοι τον αναγνώριζαν και τον χαιρετούσαν σαν κάποιον αγαπητό γείτονα που έχουν καιρό να δουν. Εκείνος ανταπέδιδε τον χαιρετισμό με αυθεντική οικειότητα, συντηρώντας μια σχέση με το κοινό του, η οποία δεν θα μπορούσε να πηγάζει από πουθενά αλλού παρά μόνο από τα τόσα τραγούδια που αυτός είπε και εκείνοι

42 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

αγάπησαν. Και ποια από αυτά θα πρωτοτραγουδήσει στο Ηρώδειο; «Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα» λέει και κοιτάζει μια λίστα που φαίνεται να έχει ξαναγραφτεί πολλές φορές. «Θέλω να πω και εκείνα που δεν είναι πολύ γνωστά, αλλά και αυτά που αγάπησε ο κόσμος, που του έκαναν συντροφιά στις δουλειές και στους έρωτές του όλα αυτά τα χρόνια». «Όλα αυτά τα χρόνια» βέβαια πέρασαν, όμως ο Μανώλης Μητσιάς δείχνει να μην έχει χάσει στο ελάχιστο την καλλιτεχνική του ταυτότητα. Τον ρωτάω τι είναι αυτό που μένει ίδιο και απαράλλαχτο ακόμα. «Έχω ακόμα μια αίσθηση “πρώτης αγάπης” με κάθε τραγούδι», λέει αμέσως, «μια παρθενογένεση ανάμεσα σε αυτό και σ’ εμένα. Ακόμα περιμένω να την ανακαλύψω σαν πρωτάρης, και έχω τη λαχτάρα να ακούσω πώς θα βγει στο τέλος αυτό που θα τραγουδήσω». Και συμπλη-

ρώνει ότι αυτά έρχονται «αν αισθάνεσαι υπευθυνότητα και αγάπη για τα τραγούδια που λες». Αρετές που δεν έχουν οι νέοι τραγουδιστές; Οι νέοι είναι καλοί τραγουδιστές και με ωραίες φωνές. Δεν ξέρω όμως πόσο έχουν γνώση αυτού που κάνουν. Χρειάζεται σύνδεση με τα προηγούμενα τραγούδια που έχουν ειπωθεί, χρειάζονται επιρροές και εμπειρία πολλών δημιουργών. Αλλιώς κάθε τραγούδι απλά θα το διεκπεραιώνουν. Οι δημιουργοί είναι σήμερα σε δεύτερο πλάνο; Παλιότερα οι συνθέτες ήταν άνθρωποι με μόρφωση, με κουλτούρα και ταλέντο, που τους ενδιέφερε ακόμα και το εξώφυλλο του δίσκου. Όχι όπως σήμερα που

MOYΣIKH

τραβάμε μια φωτογραφία και τελειώσαμε. Ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Ξαρχάκος έπαιρναν ένα ποίημα και το απογειώνανε, και έτσι οι μεγάλοι στίχοι πλάι σε μεγάλες μουσικές φώτιζαν τις ζωές των ανθρώπων με νοήματα υψηλά.

Οι ιστορίες πίσω από τα τραγούδια του Στην Ελευσίνα μια φορά

Τι συμβαίνει στις μέρες μας; Σήμερα στο σταρ σίστεμ υπάρχουν μόνο τραγουδοποιοί, όχι δημιουργοί. Που τους πιέζουν οι εταιρείες και γι’ αυτό ακούμε μόνο τραγούδια για φτηνούς έρωτες. Μόνο «σ’ αγαπώ - μ’ αγαπάς». Μήπως αλλάζουν οι εποχές; Μα πάντα υπάρχουν προβλήματα στις ζωές των ανθρώπων. Το κοινό όμως πλέον διαμορφώνεται από τον καναπέ. Γι’ αυτό πια δεν λέγονται τραγούδια για τη δικαιοσύνη, τη φτώχεια, τον πόλεμο και την παιδεία. Τώρα λοιπόν ήταν η κατάλληλη στιγμή για να μάθω τι συνέβαινε «τότε». Τι κρυβόταν πίσω από τραγούδια που ήταν σταθμοί, και για εκείνον και για γενιές και γενιές οπαδών του καλού ελληνικού τραγουδιού. Άνοιξα τις σημειώσεις μου να βρω ποια ήθελα οπωσδήποτε να ρωτήσω και ξεκινήσαμε να μιλάμε για ανθρώπους που το στίγμα τους είναι ακόμα ζωντανό στον ελληνικό μουσικό χάρτη, και για εποχές που μέχρι σήμερα δεν έχουν ξεχαστεί από όλους. Και, φυσικά, δεν μείναμε μόνο στις σημειώσεις. Με κάθε τραγούδι θυμόμαστε και ένα ακόμα, κι άλλον έναν πρωταγωνιστή εκείνης της εποχής, κι άλλη μια ωραία μικρή ιστορία, από αυτές που μόνο αν έχεις γνωρίσει τους μεγαλύτερους έλληνες συνθέτες και στιχουργούς μπορείς να διηγηθείς. Σας τις παραδίδουμε παραπλύρως διά στόματος Μανώλη Μητσιά, για να διαπιστώσετε κι εσείς πως όσο ευρεία είναι η φωνητική του γκάμα τόσο μεγάλη είναι κι η πορεία του. s

Από δίσκο 45 στροφών, Columbia, 1969 (Μουσική - Στίχοι: Δήμος Μούτσης, Βασίλης Ανδρεόπουλος) Εκείνη την εποχή παρακολουθούσα πολλές ταινίες μόνο και μόνο για να ακούσω τη μουσική τους. Σε μία από αυτές, την «Αρχόντισσα του λιμανιού», άκουσα την «Ελευσίνα», με στίχους του Ανδρεόπουλου που είχε γράψει και το σενάριο, και έμεινα εντυπωσιασμένος. Όταν ένα χρόνο μετά ο Μούτσης με κάλεσε να το ηχογραφήσω ένιωσα πολύ μεγάλη συγκίνηση. Στην εταιρεία βέβαια πίστευαν ότι το 45άρι θα έκανε επιτυχία με το τραγούδι της άλλης πλευράς, το «Αναβοσβήνουν οι φωτιές». Τελικά όμως η «Ελευσίνα» ήταν που αγαπήθηκε πολύ.

Αυτά τα χέρια Από την ταινία «Ένα αστείο κορίτσι», 1970 (Μουσική - Στίχοι: Δήμος Μούτσης, Λευτέρης Παπαδόπουλος) Φαντάρος στα Γιαννιτσά, παίρνω μια 48ωρη άδεια να ηχογραφήσω το «Αυτά τα χέρια» για την ταινία «Ένα αστείο κορίτσι» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Πάω στο στούντιο και λείπει ο Μούτσης. Τον παίρνει τηλέφωνο ο Τάκης Λαμπρόπουλος (σ.σ.: διευθυντής της Columbia) και του λέει: «Έλα για το τραγούδι». «Ποιο τραγούδι;» λέει εκείνος, που κοιμότανε ακόμα. Θυμώνει ο Λαμπρόπουλος, πάμε να πάρουμε τον Μούτση και τον θυμάμαι να στήνει τα κουπλέ και τα ρεφρέν στο αμάξι. Τελικά φτάνουμε στο στούντιο και σε μισή ώρα το τραγούδι ήταν έτοιμο.

Μια Κεφαλονίτισσα

Info Μανώλης Μητσιάς – 40 χρόνια Από την Ελευσίνα στο Ηρώδειο Μια αναδρομή στη 40χρονη πορεία του Μανώλη Μητσιά στο ελληνικό τραγούδι. Συμμετέχουν: Σταμάτης Κραουνάκης, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Μαρία Φαραντούρη, Ηλίας Ανδριόπουλος, Κώστας Μακεδόνας, Λίνα Νικολακοπούλου, Χρήστος Λεοντής, Ιεροκλής Μιχαηλίδης, Λίνος Κόκοτος. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 14 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

MOYΣIKH

«Κόκκινη Κλωστή», Columbia, 1972 (Μουσική - Στίχοι: Λουκιανός Κηλαηδόνης, Νίκος Γκάτσος) Θυμάμαι ότι ο Γκάτσος είχε τη δύναμη να πλάθει ζωντανές εικόνες, και με αυτές τα τραγούδια παίρνανε σάρκα και οστά. Μπορούσε ακόμα να αντιληφθεί τις δυνατότητες κάθε τραγουδιού. Όταν δουλεύαμε λοιπόν την «Κόκκινη Κλωστή» μαζί με τον Κηλαηδόνη, και αφού είχαμε τελειώσει με τα περισσότερα τραγούδια, βγάζει από την τσέπη του ένα χαρτί με στίχους, μας το δίνει και λέει: «Πάρτε τώρα και ένα που θα πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα».

Αχ Έρωτα «Αχ Έρωτα», Columbia, 1974 (Μουσική - Στίχοι: Χρήστος Λεοντής, Φ. Γκαρθία Λόρκα) Εκείνη την περίοδο η μελοποιημένη ποίηση κυριαρχούσε. Ο Λεοντής την είχε έτοιμη αυτή τη δουλειά και για πολύ καιρό τη γυρνούσε δεξιά κι αριστερά σε εταιρείες. Κάποια στιγμή την ακούει και ο

παραγωγός Γιώργος Μακράκης, ο οποίος με παίρνει και μου λέει: «Άκουσέ τα και αν σου αρέσουν τα τραγουδάς». Πηγαίνω λοιπόν στην Αγία Παρασκευή που έμενε τότε ο Χρήστος και μου βάζει αυτά τα τραγούδια που έμοιαζαν να έχουν δρόμους κάπως… ισπανικούς. Και φυσικά δεν χρειάστηκε να ακούσω πολλά.

Το παλικάρι έχει καημό «Τα Λαϊκά», Columbia, 1974 (Μουσική - Στίχοι: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Ελευθερίου) Το τραγούδι αυτό το ακούγαμε παράνομα στη δικτατορία. Αργότερα, με τη Μεταπολίτευση γύρισε ο Μίκης από το Παρίσι και πλέον όλες οι εταιρείες θέλανε τα τραγούδια του. Ένα βράδυ λοιπόν που ήμουν στη Θεσσαλονίκη μου τηλεφωνεί να μου ζητήσει να το πω στα «Λαϊκά». Παίρνω το τελευταίο αεροπλάνο που ήταν στις 9, φτάνω στην Αθήνα στις 10 και σε μια νύχτα είχαμε ετοιμάσει ολόκληρο τον δίσκο. Όλα τα τραγούδια του δίσκου τα αγαπούσα, τα είχα τραγουδήσει νύχτες με φίλους και τα ήξερα απ’ έξω.

Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι «Τετραλογία», Columbia, 1975 (Μουσική - Στίχοι: Δήμος Μούτσης, Γιώργος Σεφέρης) Είμαστε λοιπόν με τον Μούτση στα στούντιο της Columbia, ηχογραφούμε το κομμάτι και στη διπλανή αίθουσα είναι ο Μπιθικώτσης. Περνάει να πει μια καλησπέρα κι όπως το ακούει από τα ηχεία δείχνει να του αρέσει πολύ. «Εγώ θα κάτσω στην κονσόλα!» λέει αστειευόμενος και παίρνει θέση. Κάπως έτσι το τραγούδι αυτό γράφτηκε με «ηχολήπτη» τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Ο Γιάννης ο φονιάς «Αθανασία», Columbia, 1976 (Μουσική - Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις, Νίκος Γκάτσος) Στο στούντιο μου λέει ο Μάνος: «Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα χασάπικα που έχουν γραφτεί. Θέλω να το πεις συνωμοτικά». Εγώ το πήγαινα σαν χασάπικο και εκείνος με σταματάει. «Όχι έτσι», μου κάνει, «συνωμοτικά!». Και μου δείχνει τι εννοεί στον πιο κατάλληλο στίχο: «μα για το φονικό δεν είπαμε κουβέντα». Όντως, έτσι το τραγούδησα, και εικόνα του Χατζιδάκι να το εξηγεί μου έχει μείνει μέχρι σήμερα.

Τσάμικο «Αθανασία», Columbia, 1976 (Μουσική - Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις, Νίκος Γκάτσος) Εκείνες τις μέρες ο Χατζιδάκις, που έδινε όλο του τον εαυτό για το Τρίτο Πρόγραμμα, ξενυχτούσε πολύ. Ένα πρωί που

πηγαίναμε με το αμάξι στην Columbia δεν μου μιλούσε καν από τη νύστα, μέχρι που του δίνω κάτι στίχους που είχα πάρει από τον Γκάτσο το προηγούμενο βράδυ. Τους κοιτάει σκεφτικός, φτάνουμε στο στούντιο και λέει σε μένα, τον Μαυρουδή και τον Πολυκανδριώτη: «Μπείτε τώρα να γράψουμε». Το είχαμε ηχογραφήσει σε ένα τέταρτο.

Ο τρελός «Παρών», Columbia, 1977 (Μουσική - Στίχοι: Άκης Πάνου) Θυμάμαι ότι όλος αυτός ο δίσκος ήταν περιπετειώδης. Ο Άκης Πάνου ήταν σε κλινική κι εγώ πήγαινα στο δωμάτιό του για να κάνουμε πρόβες. Έπαιζε εκείνος λίγο μπουζούκι, άκουγα εγώ, τραγουδούσα και ύστερα πήγαινα στο στούντιο για την ηχογράφηση. Το κομμάτι έκανε τέτοια επιτυχία που στην επανέκδοση ο δίσκος είχε τίτλο «Παρών ή Ο τρελός».

Ερωτικό (Πιρόγα) «Εμπάργκο», CBS, 1982 (Μουσική - Στίχοι: Θάνος Μικρούτσικος, Άλκης Αλκαίος) Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε ήδη ηχογραφήσει την ορχήστρα για αυτό το τραγούδι και απ’ όσο ήξερα είχε δοκιμάσει και καμιά πενηνταριά τραγουδιστές μέχρι να βρει τον κατάλληλο. Όταν ήρθε λοιπόν και η σειρά μου και με φώναξε ήμουν προετοιμασμένος. Το λέω μισή φορά, και ο Μικρούτσικος με σταματάει για να μου πει να το ξαναπάμε από την αρχή. Αυτή ήταν και η τελευταία, που έμεινε στον δίσκο.

Σου ’χω έτοιμη συγγνώμη «Εξ αδιαιρέτου», Minos-EMI, 1984 (Μουσική - Στίχοι: Θεόδωρος Δερβενιώτης, Κώστας Βίρβος) Ο Δερβενιώτης είναι ένας βεριτάμπλ λαϊκός συνθέτης, με τελείως διαφορετική άποψη από τους «έντεχνους». Οι «έντεχνοι» δίνουν έμφαση στον στίχο, ενώ οι λαϊκοί στη μουσικότητά του, και σε εκείνες τις ηχογραφήσεις ο Θεόδωρος μου έδειξε αυτόν τον άλλο τρόπο ερμηνείας, που με δυσκόλεψε κάπως στην αρχή. Χώρια που τη φράση του ρεφρέν ακόμα τη θεωρώ από μόνη της φοβερή.

Σε ποια θάλασσα να πέσω «Ένα τσιγάρο κι ένας ψεύτης», Legend, 2008 (Μουσική - Στίχοι: Μανόλης Ανδρουλιδάκης, Λίνα Δημοπούλου) Ο Μανόλης ήταν πολύ καιρό μουσικός μου, αλλά δεν ήξερα ότι συνθέτει και τραγούδια. Μια μέρα λοιπόν στο αυτοκίνητο μου λέει ότι έχει γράψει δυο-τρία και μου βάζει να ακούσω το «Σε ποια θάλασσα να πέσω». Δεν είχα συνέλθει καλά καλά από την έκπληξη και του λέω: «Μπαίνουμε σήμερα να το γράψουμε».

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

Η Κόλαση είμαστε εμείς Από τη Δώρα Αναγνωστοπούλου, Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

Ένα έργο του Τ.Σ. Έλιοτ, μια πλειάδα σημαντικών ελλήνων ηθοποιών, μια σκηνοθέτρια που θεωρείται ότι διεισδύει στα έργα με τα οποία καταπιάνεται. Συναντήσαμε στις πρόβες του Κοκτέιλ πάρτι την Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου και τον Χρήστο Στέργιογλου, μιλήσαμε για θέατρο, για ερμηνευτικές προσεγγίσεις, για τις ανθρώπινες σχέσεις και, απροσδόκητα, προκαλέσαμε έναν διάλογο για τα γεγονότα του περασμένου Δεκέμβρη και όσα ακολούθησαν.

Info Κοκτέιλ πάρτι, Τ.Σ. Έλιοτ Βαρβάρα Μαυρομάτη Ερμηνεύουν: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Άρης Λεμπεσόπουλος, Μάγια Λυμπεροπούλου, Όμηρος Πουλάκης, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Χρήστος Στέργιογλου, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου Η Λαβίνια εγκαταλείπει το σύζυγό της Έντουαρντ λίγο πριν φτάσουν οι καλεσμένοι τους στο κοκτέιλ πάρτι. Δύο χρόνια μετά και αφού έχουν συνειδητοποιήσει ότι παρά τα προβλήματα η ζωή τους είναι καλύτερη μαζί παρά χωριστά, οργανώνουν άλλο ένα κοκτέιλ πάρτι. Πειραιώς 260, Χώρος Δ 16-18 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

ο Κοκτέιλ πάρτι είναι ένα θεατρικό που έγραψε ο Τ.Σ. Έλιοτ το 1949, λίγο καιρό μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν τον ρωτούσαν απαντούσε ότι το εμπνεύστηκε από την Άλκηστι του Ευριπίδη. Έλεγε ακόμα ότι κρύβει «κάτι βαθύτερο από τα πρόσωπα και τις πράξεις τους». Το στόρι του έργου αρχίζει και τελειώνει με ένα πάρτι. Στο πρώτο, το πάρτι της πρώτης πράξης, η σύζυγος έχει μόλις εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία. Στο δεύτερο, το πάρτι του φινάλε, έχει επιστρέψει. Εκ πρώτης όψεως η σύνθεση του ποιητή της Έρημης χώρας θυμίζει κωμωδία του μπουλβάρ, στο βάθος όμως ξετυλίγονται σχέσεις που άνθισαν και σχέσεις που ματαιώθηκαν, η ανθρώπινη κατάσταση που, ακόμα και αν εκφέρεται με ελαφρότητα, θα μπορούσε να είναι υλικό τραγωδίας. Εξήντα χρόνια μετά, ένας θίασος που τον συγκροτούν έλληνες ηθοποιοί μεταφέρει τα ερωτήματα του Τ.Σ. Έλιοτ στο σήμερα. Ηθοποιοί όπως οι Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Άρης Λεμπεσόπουλος, Μάγια Λυμπεροπούλου, Όμηρος Πουλάκης, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου τίθενται υπό τη διεύθυνση της σκηνοθέτριας Βαρβάρας Μαυρομάτη, που αναλαμβάνει να επικαιροποιήσει το έργο, χωρίς να εγκαταλείψει τη χαριτωμένη ελαφρότητά του, αλλά και χωρίς να αρκεστεί μόνο σ’ αυτήν. Από τη δική μας πλευρά εκτιμήσαμε ότι ένα ενδιαφέρον πείραμα είναι να συνομιλήσουμε με δυο ηθοποιούς που διαθέτουν εξαιρετική συγκρότηση και συμμετέχουν στην παράσταση. Μέσα, αλλά και λιγάκι έξω από μια δουλειά εν εξελίξει, κριτικοί συντελεστές, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου και ο Χρήστος Στέργιογλου δέχθηκαν να συμμετάσχουν στην πρόσκλησή μας. Όπως ήταν αναμενόμενο, μια συζήτηση για το Κοκτέιλ πάρτι, κάποια στιγμή, έφυγε από την πρόβα της παράστασης και ανοίχτηκε έξω, στον κόσμο. Εκεί όπου, ούτως ή άλλως, πρέπει να κοιτάζει πάντα και το θέατρο.

Εξήντα χρόνια από τότε που γράφτηκε, με ποιο τρόπο μας αφορά σήμερα το Κοκτέιλ πάρτι; Χρήστος Στέργιολου: Με τον ίδιο τρόπο που μας αφορούν όλα τα έργα που μιλάνε για τις σχέσεις των ανθρώπων. Αφορά πλήρως και ξεχωριστά τον κάθε άνθρωπο, τον τρόπο που διαμορφώνονται οι σχέσεις, το πώς ο εγωισμός δυναμιτίζει μια σχέση και την εγκλωβίζει στην επιφάνεια, στο φαίνεσθαι.

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

Ο Έλιοτ έλεγε ότι πηγή της ιστορίας του ήταν η Άλκηστις του Ευριπίδη. Πού εντοπίζετε σημεία σύνδεσης; Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου: Είναι κάτι το οποίο η σκηνοθεσία δεν το έχει προσεγγίσει και εμένα δεν με απασχολεί καθόλου. Πιστεύω ότι κεντρικό θέμα της ανάγνωσης της Βαρβάρας Μαυρομάτη, και αυτό που οδηγεί και τα δικά μας βήματα, είναι εκείνο που λέει και ο Έλιοτ μέσα στο έργο, με το πρόσωπο του Έντουαρντ που είναι ο σύζυγός μου, ότι η Κόλαση είμαστε εμείς οι ίδιοι. Ο άξονας του έργου είναι αυτό που είπε και ο Χρήστος: πώς το «εγώ» μάς εμποδίζει να δούμε τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας. Για κάθε τι που δεν πηγαίνει στη ζωή μας, θεωρούμε ότι υπεύθυνος είναι ο άλλος. Είτε αυτός είναι ο σύζυγός μας, είτε η ερωμένη μας, είτε ένας φίλος μας, είτε ένας συνεργάτης μας. «ΝΑ ΓΕΛΑΣΟΥΜΕ ΜΕ ΤΑ ΧΑΛΙΑ ΜΑΣ» Το Κοκτέιλ πάρτι φλερτάρει στην αρχή με τη σάτιρα, για να εξελιχθεί στη συνέχεια σε ένα σχόλιο πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. Σας δυσκόλεψε αυτή η αλλαγή στην προσέγγιση των ρόλων σας; Χ.Σ.: Από την αρχή το έργο είναι και ελαφρύ και συγχρόνως βαθύ. Αυτά τα δυο στοιχεία συνυπάρχουν. Ας πούμε ότι στόχος της σκηνοθεσίας και δικός μας ως ηθοποιών είναι να γελάσουμε με τα χάλια μας. Α.Σ.: Οι ήρωες του έργου είναι κωμικοτραγικά πρόσωπα. Είναι ένα κουαρτέτο προσώπων, ένα ερωτικό κουαρτέτο, που αποτυπώνει την κωμικότητα και την τραγικότητα της ύπαρξής μας. Φανταστείτε ότι στην πιο σπαρακτική μου σκηνή υπάρχουν άνθρωποι από κάτω που γελάνε. Εγώ υπερασπίζομαι τη ρωγμή μιας ηρωίδας που δεν θέλει να χάσει τον γάμο της, αλλά δεν παύει αυτό το πρόσωπο να είναι αφόρητο εκείνη την ώρα και άρα δύσκολα σε κάνει να συμπάσχεις. Ποιο στοιχείο του ρόλου σας σάς γοητεύει περισσότερο; Α.Σ.: Εμένα κατεξοχήν ο ρόλος μου παίζει σε αυτή τη λεπτή ισορροπία μιας αβάσταχτης ελαφρότητας, η οποία ωστόσο δεν αναιρεί το δράμα του προσώπου που βιώνει ένα γάμο κλονισμένο και την προσπάθειά του να τον σώσει, όπως αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να τον σώσει. Η Λαβίνια πιστεύει ότι κάνει τα πάντα για να σώσει τον γάμο της, ότι καθοδηγεί σωστά τον σύζυγό της και ότι η ίδια είναι άψογη. Αυτό είναι και το κωμικοτραγικό στοιχείο του χαρακτήρα: Δεν αντιλαμβάνεται γιατί

δεν τσουλάει ο γάμος. Δεν μπορεί να καταλάβει ότι μέσα από αυτή την απίστευτη διάθεσή της να προσφέρει πνίγει, ότι οδηγεί τον άλλον στα πρόθυρα της τρέλας. Το αγαπώ πάρα πολύ αυτό το στοιχείο. Χ.Σ.: Υπάρχουν τρία πρόσωπα που καθορίζουν τις τύχες του κουαρτέτου: ο Χένρι, που είναι ψυχίατρος, η Τζούλια και ο Άλεξ, που τον υποδύομαι εγώ. Φαινομενικά είναι ένας τύπος που εκτελεί διαταγές. Από πίσω, όμως, κρύβει πολλή σκληρότητα. Τα πρόσωπα αυτά δεν είναι φίλοι, δεν τρέφουν συναισθήματα το ένα για το άλλο, δεν γεννήθηκε κανένας έρωτας μεταξύ τους. Σε εμένα ακόμη περισσότερο. Υπάρχει κάτι το αδυσώπητο στον χαρακτήρα που υποδύομαι και το ενδιαφέρον είναι ότι εκδηλώνεται με έναν χαριτωμένο τρόπο, θα έλεγα πικάντικο. Αυτό το κοντράστ είναι πάντα γοητευτικό. Α.Σ.: Ακριβώς, όλοι είναι ρόλοι μεγάλων αντιθέσεων. Καταρχάς, κανένας δεν είναι βλάκας. Και όταν σου λέω για εμένα και τον Έντουαρντ ότι δεν καταλαβαίνουμε, είναι όπως δεν καταλαβαίνουμε όλοι μας συχνά ποιοι είμαστε. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αγγίζουν ένα όριο σοφίας. Αυτοί οι άνθρωποι με κάποιο τρόπο έχουν αυτοαναλυθεί ή ψυχαναλυθεί, έχουν μπορέσει και έχουν κοιτάξει το εαυτό τους στον καθρέφτη. Τα πρόσωπα αυτά δεν μπορούν να το κάνουν. Αλλά λίγοι άνθρωποι κοιτάζουν τον εαυτό τους πραγματικά. Χ. Σ.: Εμένα αυτό που με τρελαίνει στο έργο είναι όταν πάει το ζευγάρι στον ψυχίατρο, ας πούμε στον αρχηγό αυτού του κάπως σκοτεινού τρίο, και αυτός λέει στον άνδρα: «Εσύ δεν μπορείς να αγαπήσεις» και στη γυναίκα: «Εσύ δεν μπορείς να αγαπηθείς». «Αυτό σας ενώνει, με αυτό θα πορεύεστε κι έτσι θα είστε από δω και πέρα μαζί». Αυτό το σημείο είναι πολύ χαρακτηριστικό στο έργο. Βλέπετε τους χαρακτήρες σας εγκλωβισμένους σε ένα παιχνίδι κοινωνικών συμβάσεων; Κι αν τους τοποθετούσαμε στη σημερινή εποχή; Θα βλέπατε διαφορές στις αντιδράσεις τους; Α.Σ.: Δεν νομίζω, αυτοί οι ήρωες είναι απόλυτα σημερινοί και, κατά τη γνώμη μου, γι’ αυτόν τον λόγο είναι σπουδαίο το έργο. Είναι εξαιρετικά σπουδαίο το κείμενο για να το τοποθετήσεις στην εποχή του Έλιοτ μόνο. Έτσι ήταν και πριν τον Έλιοτ, έτσι ήταν και μετά τον Έλιοτ, έτσι και θα είναι. Το σπορ του γάμου και των ερωτικών σχέσεων είναι πολύ δύσκολο και απ’ ό,τι γνωρίζουμε λίγοι τα καταφέρνουν.

ΘEATPO

Χ.Σ.: Εκτός από το ζευγάρι που είναι κάποιας ηλικίας, σαραντάρηδες υποθέτω, υπάρχουν και δυο νέα παιδιά. Το κουαρτέτο αποτελείται από το ζευγάρι και αυτά τα δυο παιδιά. Αυτό είναι ένα πολύ σύγχρονο στοιχείο. Πολλοί κριτικοί θεωρούν ότι ο Έλιοτ δίνει χριστιανικού τύπου λύσεις σε ανθρώπινα ζητήματα. Υπάρχει αυτό το στοιχείο στο Κοκτέιλ πάρτι; Α.Σ.: Ναι, αλλά δεν θα ήθελα να πω περισσότερα για να μην προδώσω την εξέλιξη του έργου. Η έννοια της θυσίας, πάντως, υπάρχει σίγουρα. Χ.Σ.: Ναι, το θρησκευτικό στοιχείο είναι πολύ έντονο. Η κοινωνία και η θρησκεία στο έργο είναι σαν δύο πόλοι και δεν ξέρεις ποιος είναι ο σωστός. Πιστεύετε στην ευχέρεια των συντελεστών μιας παράστασης να επεμβαίνει στο κείμενο ή θεωρείτε ότι κάποια κείμενα είναι «ιερά» και ως τέτοια πρέπει να μένουν ανέπαφα από επεμβάσεις; Χ.Σ.: Εγώ πιστεύω πάρα πολύ στη συνεργασία και στο άνοιγμα που έχουμε μεταξύ μας σαν συνεργάτες με αφορμή αυτό το κείμενο, το οποίο το σεβόμαστε απόλυτα. Από κει και πέρα, αν κάνουμε πραγματικό διάλογο μεταξύ μας νομίζω ότι δεν θα βγάλουμε καινούργια πράγματα, απλώς πιο πολύ θα πηγαίνουμε στο κέντρο του έργου.

ΘEATPO

Α.Σ.: Εγώ πιστεύω ότι η διαδικασία μιας παράστασης είναι, έτσι κι αλλιώς, ερμηνευτική και σκηνοθετική. Το βιβλίο από μόνο του, αν είναι ιερό, είναι ιερό στη βιβλιοθήκη. Όταν ένα έργο γίνεται παράσταση, αυτό που ενδιαφέρει τον θεατή φαντάζομαι είναι πώς το ερμηνεύει ο σκηνοθέτης, ο σκηνογράφος, ο ηθοποιός – τι ανάγνωση κάνει πάνω σ’ αυτό το κείμενο. Ξέρεις, υπάρχει και αυτός ο περίφημος καβγάς, ποιου είναι η παράσταση, του σκηνοθέτη, του ηθοποιού, του σκηνογράφου, του φωτιστή, του μουσικού. Εγώ θα το πω για άλλη μια φορά: τα πάντα παίζονται στη συνείδηση του θεατή. Τελικά, αν είναι κάποιου η παράσταση είναι του θεατή. Αυτός μπορεί να δει πολλαπλάσια ημών ή και τίποτα. Ο ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ, Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Τους τελευταίους μήνες το θέατρο έγινε πεδίο διαμαρτυριών· πριν από λίγες εβδομάδες μια ομάδα κατέβασε μια παράσταση για την Κωνσταντίνα Κούνεβα. Σας βρίσκουν σύμφωνους αυτές οι εκδηλώσεις ή θεωρείτε ότι παραβιάζεται βίαια η ελευθερία της έκφρασης; Α.Σ.: Εγώ τις βρίσκω θλιβερές. Το βρίσκω θλιβερό, ειδικά στον χώρο του θεάτρου. Έτυχε να παίζω στο Από Μηχανής Θέατρο. Εκφράζω πολύ προσωπική

γνώμη, δεν αντιπροσωπεύω κανέναν: Θεωρώ θλιβερό να γίνεται απέναντι στους θεατές που επιλέγουν να δουν μια παράσταση, διότι δεν είναι από τους πιο ανυποψίαστους πολίτες της χώρας τούτης. Ειδικά όταν γίνεται επειδή μας παίρνει κιόλας. Γιατί δεν πήγαν εκεί που έχει μπράβους; Χ.Σ.: Εγώ για τον Δεκέμβρη διαφωνώ πλήρως. Εμείς τότε παίζαμε τις 8 γυναίκες στην Πειραιώς και μάλιστα πριν είχα διαβάσει και μια προκήρυξη των παιδιών που ανέφερε την Επιστολή προς Κορινθίους, τι σημαίνει αγάπη. Όταν διέκοψαν την παράσταση είδα νέα παιδιά, που μέσα τους βαθιά θέλουν την επικοινωνία, τη συνύπαρξη, και αυτό το πράγμα εμένα με συγκίνησε απόλυτα. Σκέφτηκα: «Κοίταξε γιατί δεν τα βλέπουμε αυτά τα νέα παιδιά και θέλουμε μόνο να τα συμβουλεύουμε τι θα κάνουν και τι δεν θα κάνουν και απλά δεν τους λέμε: “Κάντε αυτό που θέλετε”». Α.Σ.: Εγώ δεν συμβουλεύω κανέναν τι θα κάνει. Και γι’ αυτό με ενοχλεί να με εμποδίζουν να κάνω τη δουλειά μου και να εμποδίζεται η ελευθερία έκφρασης στον τομέα της τέχνης. Και ως θεατή θα με ενοχλούσε αφόρητα να έρθει κάποιος να μου κουνήσει το δάχτυλο για το αν θα δω την Κούνεβα ή αν θα δω το Εθνικό. Χ.Σ.: Δεν ξέρω τι συνέβη με την Κούνεβα. Δεν ξέρω αν είναι το ίδιο πράγμα με αυτό που συνέβη τον Δεκέμβρη. Νομίζω ότι εί-

μεΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΑ O Xρήστος Στέργιογλου και η Aλεξάνδρα Σακελλαροπούλου. Φίλοι και συνάδελφοι, συμμετέχουν στο Kοκτέιλ πάρτι που σκηνοθετεί η Bαρβάρα Mαυρομάτη.

ναι δυο διαφορετικά πράγματα. Η εισβολή των παιδιών τον Δεκέμβρη ήταν από φοιτητές δραματικής σχολής. Στην περίπτωση της Κούνεβα ήταν ιδεολογική η αντίδραση στο συγκεκριμένο έργο. Χ.Σ.: Δεν ξέρω από πού υποκινούνται όλες αυτές οι φασαρίες και δεν μπορώ να κατηγορήσω κανέναν νέο. Δηλαδή μπορεί να ξεκινήσει από κάτι και μετά εκμεταλλεύονται κάποιοι άλλοι ορισμένα πράγματα για να κουκουλωθεί η ουσία. Και η ουσία είναι ότι εγώ ως νέος θέλω να επικοινωνήσω μαζί σου και για να μην το ακούσω εγώ ο μεγάλος γίνονται αυτές οι φασαρίες. Για να πουν κάποιοι μετά «τι αλήτες που είναι οι νέοι». Α.Σ.: Εγώ επιμένω σε αυτό, ότι η επικοινωνία και ο διάλογος δεν γίνεται δια της βίας, με τη βίτσα. Προσωπικά δεν έχω καμία διάθεση να χειραγωγήσω τη νεότητα, ας με αφήσουν κι εμένα να υποστηρίζω την τέχνη μου με τον τρόπο που εγώ αντιλαμβάνομαι. Η λογοκρισία, απ’ όποια μεριά κι αν έρχεται, είναι επικίνδυνη. s

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 45

Ένας μικρός κακοφωτισμένος έρημος δρόμος. Ο πανοραμικός τοίχος ενός σπιτιού και τα καλώδια που τον διατρέχουν σαν αρτηρίες. Μια άδεια γέφυρα που γυαλίζει στο σκοτάδι… Τριάντα φωτογραφίες του Γιάννη Μπουρνιά παρουσιάζουν όψεις της καθημερινήςμας ζωής. Δείτε από την οπτική γωνία του.

Γιάννης μπουρνιάς

μπορεί να εμπνευστώ από μια σκάλα,

μπορεί κι από σκουπίδια Από την Έλια Aποστολοπούλου

μου επίσης φωτογραφίζω κάθε μέρα ανθρώπους. Οπότε για μένα το να κυνηγήσω την απουσία τους, τα ίχνη τους από τους χώρους που πέρασαν ή απ’ ό,τι άγγιξαν ήταν προκλητικό και απρόβλεπτο. Επίσης, είναι ωραία η μοναχικότητα! Πώς μπαίνει ο χρόνος πίσω από την παγωμένη επιφάνεια του φωτογραφικού στιγμιοτύπου; Από το πλάι… Aστειεύομαι! Ξέρετε, ο χρόνος είναι κάτι σχετικό. Σε κάθε φωτογραφία υπάρχουν τρεις διαφορετικοί χρόνοι. Ο χρόνος ο δικός μου την ώρα που τράβηξα τη φωτογραφία, ο χρόνος του θεατή που στέκεται μπροστά της και την κοιτάει και φυσικά υπάρχει και ο χρόνος των αντικειμένων τη συγκεκριμένη στιγμή που τα φωτογράφισα. Ο συνδυασμός αυτός είναι που βάζει τον τελικό χρόνο μέσα στις φωτογραφίες. Τι πιστεύετε για τη δημοσιογραφική φωτογραφία; Απαραίτητη. Τι πιστεύετε για την καλλιτεχνική φωτογραφία; Επίσης απαραίτητη.

ΦΩΤΙΣμεΝΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ Mια από τις φωτογραφίες που εκθέτει στο Φεστιβάλ Aθηνών ο Γιάννης Mπουρνιάς. Στην ενότητα αυτών των εικόνων, ο άνθρωπος απουσιάζει, είναι ωστόσο εμφανής η ανθρώπινη δραστηριότητα.

ναζητεί τα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πώς τα αναζητεί, όμως; Kι από πού εμπνέεται; Tον ρωτήσαμε και μας απάντησε...

Πόσα χρόνια φωτογραφίζετε; Φωτογραφίζω 18 χρόνια – συμπεριλαμβανομένων και των σπουδών. Πώς διαλέγετε τα θέματά σας; Με το μάτι!

Info Γιάννης Μπουρνιάς, Still(s) Το φως και η σκιά. Τριάντα εικόνες από την πραγματικότητα. Πειραιώς 260 12 Ιουνίου (Εγκαίνια) 16 Ιουνίου - 12 Ιουλίου (μόνο τις ημέρες των παραστάσεων από τις 20:00) Είσοδος ελεύθερη

Πώς η πραγματικότητα καθορίζει τη θεματική σας. Επηρεάζεστε περισσότερο από τις αισθητικές ή από τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις; Οι επιλογές μου συνήθως καθορίζονται από στοιχεία τα οποία δεν έχουν πάντα σχέση μ’ αυτό που συμβαίνει γύρω μου. Ακόμα και πόλεμος να γινόταν ίσως να μη φωτογράφιζα τον πόλεμο αλλά λεπτομέρειές του, που μπορεί στους άλλους να πέρναγαν απαρατήρητες. Ένας καλλιτέχνης σπάνια είναι αδιάφορος στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Το

46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

πώς το εκφράζει όμως αυτό διαφέρει κατά περίπτωση ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή του. Η επιρροή, για παράδειγμα, που μου ασκεί η καθημερινότητα μαζί με τα βιώματα που έχω μπορεί να μη διακρίνονται με κραυγαλέο τρόπο στο τελικό αποτέλεσμα, υποβόσκουν ωστόσο σε κάθε έργο, σε κάθε κλικ που κάνω, στον τρόπο, αν θέλετε, που κοιτάω τα πράγματα. Μπορεί να εμπνευστώ από μια σκάλα, αλλά μπορεί να εμπνευστώ κι από σκουπίδια. Αυτό που παίζει όμως καθοριστικό ρόλο και κυνηγάω ανελέητα είναι το φως. Αν δεν υπάρχει φως, δεν υπάρχει τίποτα. Γιατί στη συγκεκριμένη σας έκθεση προτιμάτε τα ίχνη των ανθρώπων για να δηλώσετε την παρουσία τους και όχι τους ανθρώπους τους ίδιους; Πολύ καλή και δύσκολη ερώτηση. Νομίζω ότι η περιπέτεια να ψάχνεις τα ίχνη των ανθρώπων είναι μεγαλύτερη ακόμα κι από τα ίδια τους τα ίχνη. Στη δουλειά

Ποιο είναι το αγαπημένο σας σύνθημα; Δεν θα μπορούσα να διαλέξω ένα σύνθημα το οποίο, αφού το διαλέγω, θα με χαρακτήριζε κιόλας. Μου φαίνεται ασφυκτικό. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας φωτογράφοι, τα πρότυπά σας; Έχω πολλούς αγαπημένους ζωγράφους (Καραβάτζιο, Γκόγια, Ρόθκο, Μπέικον, Χόπερ, Πόλοκ) και λιγότερο φωτογράφους. Βέβαια, μου αρέσουν πολύ οι Ρόμπερτ Φρανκ, Φίλιπ-Λόρκα ντι Kόρτσια και ακόμα παλαιότεροι όπως ο Στάιχεν και ο Στίγκλιτς. Έχω δε μεγάλη αδυναμία στην Τίνα Μοντότι, σπουδαία επαναστάτρια του φακού και της ζωής. Η Μοντότι δεν έκανε φωτογραφίες, «ζωγράφιζε»... Μου αρέσουν επίσης οι φωτογραφίες και οι φωτογράφοι που έχουν ψυχή. Δεν μου αρέσουν οι τεχνικοί φωτογράφοι. Τι περιμένετε από το κοινό της έκθεσής σας; Να τους αρέσει η δουλειά μου και να περάσουν ωραία πίνοντας ένα ποτό. s

EKΘEΣH

PART I

Info Ορχήστρα Philharmonia του Λονδίνου – Έσα-Πέκα Σάλονεν Έργα Λιστ, Μάλερ Υπό τη μουσική διεύθυνση του Έσα-Πέκα Σάλονεν η Ορχήστρα Philharmonia του Λονδίνου θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 σε λα μείζονα του Λιστ και τη Συμφωνία αρ. 6 σε λα ελάσσονα του Μάλερ. Σολίστ ο Γιάννης Βακαρέλης (πιάνο).

Έσα-Πέκα Σάλονεν

Ωδείο Ηρώδου Αττικού 17 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

«Αυτιά ανοιχτά!»

Ο Έσα-Πέκα Σάλονεν είναι ένας σταρ της κλασικής μουσικής. Στα πενήντα του χρόνια ο κουλ Φινλανδός, που μόλις ολοκλήρωσε μια πολύ επιτυχημένη θητεία ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Άντζελες, είναι ο καλύτερος αρχιμουσικός της γενιάς του και ένας από τους πιο δημοφιλείς συνθέτες κλασικής μουσικής. Στο Ηρώδειο, θα διευθύνει την Philharmonia του Λονδίνου, μια από τις κορυφαίες ορχήστρες της Μεγάλης Βρετανίας, σε έργα Λιστ και Μάλερ. Από την Kατερίνα Oικονομάκου

τις 19 του περασμένου Απριλίου, όρθιος μπροστά σε ένα πλήθος που τον χειροκροτούσε επί δεκαπέντε λεπτά, ο Έσα-Πέκα Σάλονεν αποχαιρετούσε συγκινημένος τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες. Ήταν 34 ετών όταν ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση – ένας ευγενικός, ντροπαλός νεαρός άνδρας που προσπαθούσε να διαχειριστεί με ψυχραιμία το πολιτιστικό σοκ που του είχε προκαλέσει η μετάβαση στο χαοτικό Λος Άντζελες. Προσαρμόστηκε άψογα. Στα επόμενα δεκαεπτά χρόνια ο Σάλονεν θα κατάφερνε να αναδειχθεί σε έναν από τους πιο πετυχημένους διευθυντές στην ιστορία της Ορχήστρας. Ήταν ίσως και ο πιο τολμηρός. Ο πεισματάρης Φινλανδός επέμεινε να επιβάλει ένα ρεπερτόριο βασισμένο στην παρεξηγη-

MOYΣIKH

μένη κλασική μουσική του 20ού αιώνα, προσφέροντας στην Πόλη των Αγγέλων ισχυρές δόσεις από Στραβίνσκι, Λινγκέτι και Σένμπεργκ, κόντρα στις έντονες αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν τον πρώτο καιρό. Ακόμη περισσότερο, τον ενδιέφερε η σύγχρονη σύνθεση, με αποτέλεσμα να διευθύνει τις πρώτες εκτελέσεις έργων που γράφτηκαν μετά από δική του παραγγελία. «Μετέτρεψε τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες στην πιο ζωντανή πνευματικά ορχήστρα της Αμερικής», έγραψε γι’ αυτόν ο Άλεξ Ρος στο περιοδικό New Yorker. Σε ένα κομμάτι με τον τίτλο «Αντίο», ο πολύ καλός κριτικός μουσικής υπενθύμιζε ότι ο Σάλονεν χάρισε στην Ορχήστρα υψηλό διεθνές προφίλ, εξευγένισε τον ήχο της και πρόσθεσε στο

ρεπερτόριό της περισσότερα από 200 έργα. Αποχαιρετώντας τον Απρίλιο το κοινό και τους μουσικούς, ο εσωστρεφής Σάλονεν, γράφει ο Ρος, κοκκίνισε, βούρκωσε ίσως, κι έπειτα ψέλλισε κάτι μου έμοιαζε με «πάμε τώρα για ένα ποτό». «Αυτή είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που ανέλαβε μια περίπλοκη δουλειά, έκανε όλες τις σωστές κινήσεις και αποχώρησε με ασυνήθιστη κομψότητα. Αυτή είναι μια ιστορία που δεν διαβάζουμε συχνά», καταλήγει το «αντίο» του αμερικανού δημοσιογράφου. «ΤΟ ΠΙAΝΟ ΕIΝΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΚΟΡIΤΣΙΑ» Ο Σάλονεν δεν ήταν κανένα παιδί-θαύμα που δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς μουσική. Αντιθέτως, μέχρι τα έντεκα δεν

ήθελε ούτε να ακούσει για μαθήματα πιάνου. Στις προτροπές των φιλόμουσων γονιών του απαντούσε περιφρονητικά ότι «πιάνο παίζουν τα κορίτσια». Όμως, γύρω στα έντεκα, έτυχε να ακούσει στο ραδιόφωνο την Τουρανγκαλίλα, του Μεσιάν. «Δεν το πίστευα ότι υπήρχε τέτοια μουσική», έλεγε το 2007 στον Nicholas Wroe του Guardian. «Είχα σοκαριστεί. Είχα ακούσει Μπραμς, Μπετόβεν, Σιμπέλιους. Όμως εδώ άκουγα μια μουσική που συμπεριφερόταν με τρόπο εντελώς ανοίκειο. Νομίζω ότι τότε αποφάσισα ότι θέλω να συνθέσω. Αισθανόμουν ότι δεν μπορεί να υπάρχει τίποτε πιο συναρπαστικό στον κόσμο από το να δημιουργείς τέτοια μουσική». Ο μικρός Σάλονεν αναγκάστηκε να καταπιεί τις προκαταλήψεις του και να κάτσει στο πιάνο.

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 47

Σπουδάζοντας μερικά χρόνια αργότερα στην περίφημη Ακαδημία Σιμπέλιους στο Ελσίνκι ήταν πάντα αποφασισμένος ότι θα φέρει επανάσταση στη σύγχρονη μουσική. Θεωρούσε μάλιστα ότι την είχε ξεκινήσει – μαζί με δύο συμφοιτητές του είχαν δημιουργήσει το γκρουπ «Korvat auki!» («Αυτιά ανοιχτά!»), που «βασιζόταν στην αντίληψη ότι η νέα μουσική, ειδικά η νέα σειριακή μουσική, σε κάνει καλύτερο άνθρωπο». Οι νεαροί μουσικοί, που αισθάνονταν ότι ανήκαν στην αφρόκρεμα της φινλανδικής αβανγκάρντ, έδιναν συναυλίες σε απομακρυσμένα προάστια και συχνά «καταλήγαμε να παίζουμε Κάγκελ σε δυο ηλικιωμένες γυναίκες που είχαν βρεθεί εκεί κατά λάθος». Ο Σάλονεν διασκεδάζει με τον νεότερο εαυτό του: «Μας ενδιέφερε να εισάγουμε στη μουσική έννοιες που ήταν γνωστές ήδη είκοσι χρόνια. Αλλά δεν ντρέπομαι. Η νεανική αλαζονεία συγχωρείται». Στα πενήντα του ο Σάλονεν έχει πολύ

λιγότερες σιγουριές. «Εδώ και πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα είμαι επαγγελματίας μουσικός, ερμηνευτής και συνθέτης. Κι όμως αισθάνομαι σαν όλα μόλις να αρχίζουν. Η μακρά πείρα και η σκληρή δουλειά δεν με έφεραν πιο κοντά στο μυστήριο της μουσικής. Ακριβώς το αντίθετο. Αυτό που ως νεαρός άνδρας έβλεπα σαν ποτάμι αποκαλύφθηκε ότι είναι ωκεανός που μια ζωή δεν αρκεί για να διασχίσεις. Αν κάτι έχω μάθει είναι η σεμνότητα και ο βαθύς σεβασμός για το έργο μουσικών σπουδαιότερων από εμένα. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι οι μεγαλύτεροι δημιουργοί αυτής της τέχνης αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι η ανοιχτή θάλασσα δεν τελειώνει πουθενά. Ίσως το μεγαλείο να εκδηλώνεται όταν τολμάς να ατενίσεις το μακρινό ορίζοντα, παρ’ όλο που κινδυνεύεις να ζαλιστείς», έλεγε μιλώντας πριν δυο χρόνια στους φοιτητές του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας. s

PART II

γιόρμα πάνουλα

ο κηπουρός στο φινλανδικό φυτώριο Ο Σάλονεν είναι το πιο διάσημο μέλος της «Finnish Clan», μιας παρέας από εξαιρετικούς φινλανδούς μαέστρους που είναι περιζήτητοι από τις καλύτερες ορχήστρες του κόσμου – ανάμεσά τους ο Γιούκα-Πέκα Σάραστε της Συμφωνικής του Τορόντο, ο Σακάρι Οράμο της Συμφωνικής του Μπέρμιγχαμ, η Σουζάνα Μάλκι και ο Μίκο Φρανκ. Πίσω από τα μέλη αυτής της «Finnish Clan», όπως είναι γνωστοί στον χώρο της κλασικής μουσικής, βρίσκεται ο «μαέστρος των μαέστρων», ο θρυλικός Γιόρμα Πάνουλα. ον παρομοιάζουν με μάγο που καθώς κινεί το μπατόν του, εμφυσά σπάνιο ταλέντο στους σπουδαστές του. Τον λένε «το κρυφό χέρι», γιατί είναι ο άνθρωπος που καθοδήγησε ορισμένα από τα πιο πετυχημένα «χέρια» της κλασικής μουσικής. Μουσικοί από ολόκληρο τον κόσμο συνωστίζονται σε μακριές λίστες αναμονής για να εξασφαλίσουν μια θέση στα περίφημα masterclasses που ο 89χρονος μαέστρος παραδίδει σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Κι έπειτα υπάρχουν και οι «καλόγεροι», μια ομάδα από σπουδαστές της Ακαδημίας Σιμπέλιους που ακολουθούν τον δάσκαλο σε αυτά τα ταξίδια, για να μην χάσουν μάθημα! Συνθέτης, μαέστρος και ερμηνευτής, ο Πάνουλα έχει αποδείξει ότι είναι και εξαιρετικός παιδαγωγός, αφού διαθέτει το σπάνιο χάρισμα όχι απλώς να ξεχωρίζει το ταλέντο, αλλά κυρίως να το καθοδηγεί και να το ενθαρρύνει να αυτονομηθεί. Δεν είναι τυχαίο που εξέ-

Ο ΚΑΠΟ ΤΗΣ «ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΗΣ μΑΦΙΑΣ» Tο «κρυφό χέρι» των μαέστρων που φτιάχτηκαν στη Φινλανδία ονομάζεται Γιόρμα Πάνουλα. H οικογένεια των μουσικών τον θαυμάζει. O Σάλονεν, που μαθήτευσε κοντά του στην περίφημη Aκαδημία Σιμπέλιους, λέει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί ότι δεν υπάρχει σημαντικότερος δάσκαλος διεύθυνσης απ’ αυτόν.

48 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

θρεψε μια γενιά θαυμάσιων διευθυντών ορχήστρας, ο καθένας από τους οποίους έχει έντονο και ιδιαίτερο προσωπικό στίγμα. Δικαίως στο Ελσίνκι τον θεωρούν εθνικό κεφάλαιο. Απόφοιτος ο ίδιος της Ακαδημίας Σιμπέλιους, όπου θα επέστρεφε και θα διέπρεπε ως δάσκαλος, ο Γιόρμα Πάνουλα διηύθυνε για αρκετά χρόνια τη Φιλαρμονική του Ελσίνκι και τη Συμφωνική του Άαρχους της Δανίας, έγραψε όπερα, μιούζικαλ, εκκλησιαστική μουσική, ακόμη και τζαζ. Αλλά την επιρροή του στον χώρο της κλασικής μουσικής την οφείλει στις προσωπικότητες που έσπειρε στα πόντιουμ του κόσμου. «Δεν υπάρχει σημαντικότερος δάσκαλος διεύθυνσης από τον Πάνουλα», έχει πει ο Σάλονεν, που μαθήτευσε κοντά του στην Ακαδημία Σιμπέλιους. Εκεί ο Πάνουλα είχε φροντίσει να φτιάξει μια συμφωνική ορχήστρα, ώστε με αυτήν να εκπαιδεύονται οι μαέστροι του αντί να κάνουν μάθημα μόνο με έναν πιανίστα, όπως συνηθίζεται. «Ο Πάνουλα είναι εκφραστικός και ξέρει τι θέλει, το καταλαβαίνεις χωρίς να μιλάει πολύ», έλεγαν παλιοί μαθητές του μιλώντας πριν δυο χρόνια σε ένα ντοκιμαντέρ γύρω από τη δουλειά του. Ο ίδιος παροτρύνει τους επίδοξους μαθητές του να διαβάσουν μόνο ένα σύντομο κείμενό του κι έπειτα να στραφούν πίσω στις παρτιτούρες: «Ας λειτουργήσει ετούτη η εισαγωγή σαν απόπειρα τρομοκράτησης-ερέθισμα-ενθάρρυνση. Εκείνοι που έχουν περιέργεια θα συνεχίσουν. Πώς θα καταφέρετε, με την ύπαρξη και τα χέρια σας, να εκφράσετε όλα όσα συμβαίνουν στο κεφάλι σας; Είστε ανυπόμονοι. Θέλετε να εξωτερικεύσετε όλες τις γνώσεις σας και να εξηγήσετε με κάθε τρόπο το όραμά σας. Είναι καλό να έχετε όραμα, αντί να κάθεστε εκεί πέρα και να κινείστε ασκόπως. Όταν αυτό συμβαίνει, η ορχήστρα το διαισθάνεται». s

MOYΣIKH

PART II I Είναι πιο εύκολο να μιλήσουν όλοι οι άλλοι για τον Σάλονεν παρά ο ίδιος. Γι’ αυτό, αποχαιρετώντας τον μαέστρο που οδήγησε τη Φιλαρμονική της πόλης τους στην κορυφή, οι Los Angeles Times ζήτησαν από τους στενούς συνεργάτες και φίλους του Σάλονεν να μοιραστούν μια ανάμνηση από τα χρόνια τους μαζί του.

MOYΣIKH

Ο φίλος μας

ο Έσα - Πέκα

OΛOI ΞENOI, OΛOI MAZI

MOY EΦEPE THN ΠAPTITOYPA ΛIΓO ΠPIN TH ΔIEYΘYNΩ

Μπιλ Βαϊόλα, εικαστικός «Μια από τις πρώτες φορές που αντάλλαξα μερικές κουβέντες με τον Έσα-Πέκα ήταν σε μια δωρεάν παράσταση που έδινε η Φιλαρμονική στο πάρκο Μακάρθουρ. Διηύθυνε την Ιστορία του στρατιώτη του Στραβίνσκι, σε σκηνικά του Γκρονκ, του καταπληκτικού αυτού Τσικάνο καλλιτέχνη. Στο διάλειμμα, ο Πίτερ Σέλαρς, ο οποίος σκηνοθετούσε, σύστησε τη γυναίκα μου Κίρα κι εμένα στον μαέστρο, ο οποίος είχε ντυθεί για την περίσταση – φορούσε ένα χρωματιστό γιλέκο και σακάκι σε στυλ λατίνο. Έδειχνε κάπως παράταιρος, σαν να είχε κατέβει από τον Άρη και θυμάμαι ότι σκέφτηκα πως “για κάποιο λόγο δεν νομίζω ότι ο Ζούμπιν Μέτα θα ενέκρινε...”. Ωστόσο, κοιτώντας ξανά γύρω μου, συνειδητοποίησα ότι με έναν τρόπο ήμασταν όλοι ξένοι. Εγώ ήμουν από τη Νέα Υόρκη, η Κίρα από τη Μελβούρνη, και να ’μαστε στην πόλη που διαλέξαμε να ζούμε, το Λος Άντζελες, να παρακολουθούμε έναν τύπο από τη Φινλανδία να διευθύνει τη μουσική ενός συνθέτη από τη Ρωσία, για ένα κοινό κυρίως Λατίνων, με μια από τις καλύτερες ορχήστρες του κόσμου, με μουσικούς από διάφορα μέρη, σε σκηνοθεσία ενός Αμερικανού από το Πίτσμπουργκ και σκηνικά που δημιούργησε ένας σταρ της τέχνης γεννημένος στο ανατολικό Λος Άντζελες. Και περνούσαμε όλοι θαυμάσια. Θυμάμαι να σκέφτομαι ότι ζούμε πράγματι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ότι ήταν απολύτως φυσιολογικό να αισθανόμαστε ότι ανήκαμε όλοι εκεί, μαζί. Οποιοσδήποτε έχει δει τον Έσα-Πέκα να διευθύνει αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται εμπρός σε μια ιδιοφυΐα. Εκείνο, όμως, που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι κάτω από αυτήν την ένταση και την αυστηρότητα επάνω στην σκηνή και τον περίπλοκο, ακατάπαυστα διερευνητικό νου που μαρτυρούν οι συνθέσεις του, κατοικεί ένας πολύ προσγειωμένος τύπος που τρελαίνεται για τους Μόντι Πάιθονς κι έχει πολλή πλάκα. Για παράδειγμα, το απόγευμα πριν την πρεμιέρα της παράστασης Τριστάνος και Ιζόλδη του Βάγκνερ στην Εθνική Όπερα του Παρισιού, μέσα στην αγωνία και τον πυρετό της τελευταίας στιγμής, ο Έσα-Πέκα βρήκε τον χρόνο να μας διηγηθεί με όλες τις λεπτομέρειες μια ανάμνηση από τα παιδικά του χρόνια – πώς παρακολουθούσε στην τηλεόραση τον βασιλιά και τη βασίλισσα της Φινλανδίας να φτιάχνουν χριστουγεννιάτικα λουκάνικα. Μας είχε κάνει να κλαίμε από τα γέλια».

Άνσι Καρτούνεν, τσέλο (Γνωρίζει τον Σάλονεν από τότε που ο ίδιος ήταν 12, ο Σάλονεν 13 ετών και συμμετείχαν σε μια παιδική ορχήστρα στη Φινλανδία) «Έγραψε την πρώτη του σύνθεση για τσέλο, για μένα, το 1985. Το συζητούσαμε για πολύ καιρό, το δούλευε όλο το καλοκαίρι και η ημέρα του κονσέρτου πλησίαζε. Όταν έφτασε και το πρωινό εκείνης της ημέρας εξακολουθούσα να μην έχω στα χέρια μου ούτε νότα. Τελικά μου έδωσε την παρτιτούρα λίγο πριν βγω στη σκηνή. Ένας φίλος μας, ο σπουδαίος κλαρινετίστας Κάρι Κρίικου, ανέβηκε μαζί μου στη σκηνή και μου γυρνούσε τις σελίδες καθώς εγώ διάβαζα για να παίζω. Αυτή η ιστορία μου αρέσει ως ένα δείγμα της αντίληψης που είχε, και που όλοι μοιραζόμασταν, σχετικά με τα νέα κομμάτια. Ήταν απολύτως αποφασισμένος να το ολοκληρώσει, αλλά ταυτόχρονα δεν επρόκειτο να το ολοκληρώσει πιο γρήγορα απ’ ό,τι γινόταν. Κάθε μέρα ζητούσε συγγνώμη, έλεγε ότι δούλευε όσο πιο σκληρά μπορούσε. Ξέραμε και οι δύο ότι θα τα έκανε όλα σωστά και ότι δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να ακυρώσει το κονσέρτο, οπότε οι συγγνώμες ήταν περιττές».

APXIΣA NA KΛAIΩ, TO IΔIO KAI O EΣA-ΠEKA Φρανκ Γκέρι, αρχιτέκτονας (Ο Γκέρι σχεδίασε την περίφημη Disney Hall της Φιλαρμονικής του LΑ) «Έφτασε κάποια στιγμή στην πορεία της κατασκευής της Disney Hall, που άρχισα να ακούω τον ήχο από τα σφυριά και τις φωνές των ανθρώπων που δούλευαν και αντιλαμβανόμουν ότι πλησιάζαμε να πετύχουμε την ισορροπία που θέλαμε στην ακουστική. Τηλεφώνησα λοιπόν στον Έσα-Πέκα και του είπα: “Θα μου κάνεις το χατίρι να το δοκιμάσουμε; Ο χώρος έχει ενδιαφέρον και τι θα έλεγες να το μοιραστούμε;”. Είπε: “Βέβαια”. Λίγο αργότερα του τηλεφώνησα πάλι και του λέω: “Μπορείς να φέρεις κι ένα όργανο;”. Το “όργανο” που έφερε ήταν ο Μάρτιν Τσάλιφουρ της Φιλαρμονικής, που πήρε το βιολί του και στήθηκε στο σημείο που θα φτιαχνόταν η σκηνή. Ο γιος μου Σαμ, ο Έσα-Πέκα κι εγώ πήγαμε στην κορυφή της αίθουσας. Και ξαφνικά ακούσαμε μια πανέμορφη μελωδία. Άρχισα να κλαίω. Το ίδιο και ο Έσα-Πέκα. Ήταν η πρώτη ένδειξη του ήχου που θέλαμε να πετύχουμε. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ».

EKNEYPIΣMOΣ, TPAK KAI ENΘOYΣIAΣMOΣ MAZI Ντον Άπσο, σοπράνο «Γνώρισα τον Έσα-Πέκα πριν από δεκάξι χρόνια. Γνωριστήκαμε στο Σάλτσμπουργκ για να αρχίσουμε πρόβες για την καταπληκτική όπερα Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης του Μεσιάν. Είχα ήδη ακούσει για την απίστευτη μουσική ένταση που είχε εκείνος ο νεαρός Φινλανδός. Ακόμη θυμάμαι την αίσθηση που είχα μπαίνοντας στην πρόβα – ήταν ένα μίγμα εκνευρισμού, τρακ και ενθουσιασμού. Και πρέπει να πω ότι δεκάξι χρόνια αργότερα, παρ’ όλο που γλίτωσα από τον εκνευρισμό, πάντα αισθάνομαι μια ενθουσιώδη προσμονή όταν πρόκειται να συνεργαστώ με τον ΈσαΠέκα. Γιατί ξέρω ότι μαζί του θα ταξιδέψω σε νέα μουσικά μονοπάτια, ότι το ταξίδι θα είναι άνετο και σίγουρο αλλά με εκπλήξεις. Ξέρω ότι θα δουλέψω με έναν άνδρα που αληθινά λατρεύει να φτιάχνει μουσική, λατρεύει να ζει μέσα στη μουσική και αφήνει τη μουσική να ζει μέσα του, χωρίς ποτέ να επιδιώκει να τονίσει την παρουσία του ή να τραβήξει πάνω του την προσοχή. Όταν φτιάχνεις μουσική με τον Έσα-Πέκα, οι δικές του ανάγκες μοιάζουν ελάχιστες, παρότι είναι τόσο απαιτητικός μαέστρος. Γιατί απλώς “γίνεται” ο ίδιος η μουσική».

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 49

Γκι Κασίερς

Δεν τελειώσαμε με το φασισμό Μεταφέροντας στη σκηνή μια διασκευή του «Μεφίστο» του Κλάους Μαν, ο σπουδαίος βέλγος σκηνοθέτης Γκι Κασίερς επιχειρεί να μιλήσει για τη σχέση της τέχνης με την πολιτική, την ευθύνη του καλλιτέχνη απέναντι στην εποχή του, τη ζωή στις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις και τις διαφορετικές εκδοχές του μέλλοντός μας. Τον ρωτήσαμε γιατί θεωρεί επίκαιρο ένα έργο με θέμα τη Γερμανία του Μεσοπολέμου. Συνέντευξη στην Kατερίνα Oικονομάκου

ν είχατε την ευκαιρία να κερδίσετε δόξα και δύναμη, με τίμημα τη συνεργασία με μια αποκρουστική και απάνθρωπη εξουσία, τι θα κάνατε; Προφανώς, με δεδομένο ότι η εξουσία θα ήταν αποκρουστική και απάνθρωπη για τους άλλους. Τι είδους συμφωνία θα ήσασταν διατεθειμένοι να υπογράψετε με το επιλεκτικά σαγηνευτικό της προσωπείο; Όσο το ερώτημα τίθεται σε πλαίσιο θεωρητικό, σαν μια παρτίδα του παιχνιδιού «αλήθεια ή θάρρος», ελάχιστοι μεταξύ μας θα σκέφτονταν δεύτερη φορά πριν απαντήσουν. Στην πράξη, ωστόσο, έχει τεθεί σε αμέτρητα πρόσωπα, ξανά και ξανά. Η επίσημη ιστορία σκοπίμως και συστηματικά μνημονεύει εκείνους που είχαν την ψυχική ευγένεια και το σθένος να αποκρούσουν το φλερτ και να υποστούν τις συνέπειες. Τους υπόλοιπους, μνημονεύει κάποτε η λογοτεχνία. Ανάμεσά τους ένας διάσημος γερμανός ηθοποιός του Μεσοπολέμου, που κρύβεται πίσω από τον κεντρικό ήρωα του «Μεφίστο». Σε αυτό το τολμηρό μυθιστόρημα του 1936, ο Κλάους Μαν είχε προσπαθήσει να στρέψει τα βλέμματα των συμπατριωτών του καταπάνω στο αυγό του φιδιού, έστω και εκείνη την ύστατη ώρα. Ο Μαν είχε έτοιμο τον κεντρικό ήρωα, στο πρόσωπο του πρώην συζύγου της αδελφής του, του ηθοποιού Γκούσταφ Γκρούντγκενς, που ήταν στη μαύρη λίστα των Ναζί λόγω των κομμουνιστικών του πεποιθήσεων. Ο Γκρούντγκενς έκανε ό,τι

περνούσε από το χέρι του για να κερδίσει την εύνοια του καθεστώτος, να χτίσει μια λαμπρή καριέρα και να εδραιώσει τη φήμη του ως κορυφαίου πρωταγωνιστή, έως το τέλος της ζωής του. Το λογοτεχνικό alter ego του μας αφήνει πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Από εκείνο το σημείο, για να συνεχίσει θα ‘λεγες τον συλλογισμό του Κλάους Μαν, πιάνει το νήμα της αφήγησης ο Τομ Λανουά, ο συγγραφέας του «Μεφίστο για πάντα». Το έργο αποτελεί το πρώτο μέρος μιας Τριλογίας της Εξουσίας –περιλαμβάνει ακόμη τις παραστάσεις «Wolfskers» (βασισμένη στις ταινίες του Ρώσου Αλεξάντρ Σοκούροφ για τον Λένιν, τον Χίτλερ και τον Χιροχίτο) και «Atropa» (με αναφορές στις αρχαίες τραγωδίες με θέμα τον Τρωικό πόλεμο)– που σκηνοθέτησε ο Κασίερς για τον θεατρικό οργανισμό της Φλάνδρας Toneelhuis, του οποίου είναι και ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Γιατί θελήσατε να συνεχίσετε το μυθιστόρημα του Κλάους Μαν επί σκηνής; Όταν πήγα στην Αμβέρσα για να αναλάβω το Toneelhuis ήμουν βέβαιος από την πρώτη στιγμή ότι έπρεπε να ανεβάσω το «Μεφίστο» – είχα διαβάσει το βιβλίο, είχα δει την κινηματογραφική εκδοχή του από τον Ίστβαν Σάμπο... Με απασχολούσε πολύ έντονα να βρω έναν τρόπο να μιλήσω μέσα από την πρώτη σκηνοθεσία μου εκεί για την αντίληψη που έχω για τον ρόλο του θεάτρου. Με απασχολούσε η θέση της τέχνης και η ευθύνη του καλλιτέχνη σε μια μεγάλη πόλη που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Για μένα, το κείμενο του Κλάους Μαν και η θεατρική προσαρμογή του Τομ Λανουά αποτέλεσαν το ιδανικό σημείο εκκίνησης για να ξανασκεφτώ τις ευθύνες μου ως επικεφαλής αυτού του εγχειρήματος και ως καλλιτέχνη. Μάλιστα το ξεκίνημα αυτής της θεατρικής μας περιπέτειας στο Toneelhuis συνέπιπτε και με τις εθνικές εκλογές. Το όραμά μας ήταν και είναι να δημιουργήσουμε μια ολότελα νέα συνθήκη, να επαναπροσδιορίσουμε τη μορφή που πρέπει να έχει η θεατρική εταιρεία της πόλης και τη σχέση που πρέπει να καλλιεργεί με την πόλη. Το Toneelhuis είναι σαν μια μικρογραφία πόλης: διαφορετικοί καλλιτέχνες συνυπάρχουμε και συνεισφέρουμε με τις διαφορετικές καλλιτεχνικές γλώσσες, τα διαφορετικά μέσα, τις διαφορετικές οπτικές γωνίες μας για να υλοποιήσουμε και να μοιραστούμε ένα κοινό όνειρο. Ενώ διατηρούμε ταυτόχρονα την αυτονομία μας.

50 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

MIA TAYTOTHTA ΠOY ΠOTE ΔEN YΠHPΞE Και τι είδους υλικό σας δίνει πίσω η πόλη; Ποια είναι η ταυτότητα της Αμβέρσας σήμερα; Ξέρετε, μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη όσο η Αθήνα, αλλά πιστέψτε με έχει μεγάλο ενδιαφέρον η εξέλιξή της. Η Αμβέρσα είναι λιμάνι, ένα από τα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, και μοιάζει ανοιχτή και ανοιχτόμυαλη, όπως είναι τα λιμάνια συνήθως. Κι όμως, την ίδια στιγμή, υπάρχει ένα είδος σχιζοφρένειας, μια διάχυτη αίσθηση φόβου, που ανάμεσα σε άλλα τρέφεται κι από την εγγύτητα με τις Βρυξέλλες, την πόλη που συμβολίζει την ενοποίηση της Ευρώπης. Βρισκόμαστε στην καρδιά μιας συζήτησης γύρω από τι σημαίνει για εμάς και πώς αισθανόμαστε σαν μέρος της Ευρώπης. Έχω την αίσθηση ότι πολλοί από τους ανθρώπους που κατοικούν στην Αμβέρσα, και στο Βέλγιο γενικότερα, προβάλλουν ένα είδος αντίστασης στην προσπάθεια της ολοκλήρωσης. Φοβόμαστε, πιστεύω, μήπως χάσουμε την ταυτότητά μας. Την οποία, εδώ που τα λέμε, ποτέ δεν είχαμε. Τι εννοώ; Ότι ήμασταν πάντα μέρος ενός άλλου πολιτισμού – του γερμανικού, του ολλανδικού... Ωστόσο, με αυτήν την έννοια, επειδή έπρεπε να βρίσκουμε τον τρόπο να επιβιώνουμε, αναγκαζόμασταν να αντλούμε και να οικειοποιούμαστε στοιχεία από διάφορες κουλτούρες. Κι όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, αυτό δεν είναι μειονέκτημα. Κάθε άλλο. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι είναι κι ο λόγος που στις μέρες μας τόσοι ενδιαφέροντες πρωτοποριακοί καλλιτέχνες προέρχονται από το Βέλγιο. Γιατί μιλάμε πολλές γλώσσες και αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να συγκροτούμε την ταυτότητά μας ψάχνοντας σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο τίτλος του έργου είναι «Μεφίστο για πάντα». Τι είναι αυτό που κάνει διαχρονικό το συγκεκριμένο έργο του Μαν; Το μυθιστόρημα είναι μεν πολύ καλό, αλλά είναι ένα έργο γραμμένο σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Ο Μαν το έγραψε έχοντας στον νου του συγκεκριμένους ανθρώπους – μπορεί να άλλαξε τα ονόματα, αλλά όλοι γνώριζαν για ποιους μιλάει. Γράφοντας αυτή την ιστορία ήθελε να επηρεάσει την τροπή που έπαιρνε η πολιτική συμπεριφορά των συμπατριωτών του εκείνη την πε-

ρίοδο. Νομίζω ότι αν απλώς διασκευάζαμε το «Μεφίστο» για να το παρουσιάσουμε στο σύγχρονο κοινό δεν θα εκθέταμε τους θεατές σε κανενός είδους ρίσκο, θα τους προσφέραμε ένα πολύ ασφαλές θέαμα. Θα ήταν σαν να λέμε: «Κοιτάξτε τι συνέβη τότε, πριν από πολλά χρόνια, εσείς δεν χρειάζεται να τρομάζετε, δεν θα επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα». Ο τρόπος που χειρίστηκε την ιστορία ο Τομ Λανουά ήταν σκόπιμα κόντρα σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Πρώτα απ’ όλα, στο βιβλίο η πλοκή ολοκληρώνεται πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – για τον Λανουά κάπου εκεί είναι το σημείο εκκίνησης. Στην παράσταση, λοιπόν, μιλάμε και για όσα συνέβησαν στους ήρωες κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το τέλος του πολέμου. Ο Λανουά ολοκληρώνει την ιστορία, γράφει για όσα δεν έγραψε ο Μαν. Φυσικά οι αναφορές στον γερμανικό φασισμό υπάρχουν στο θεατρικό κείμενο, αλλά δεν ακούς το όνομα του Χίτλερ παραπάνω από μια-δυο φορές. Επιδιώξαμε να κάνουμε το κείμενο με μία έννοια «ανοιχτό», ώστε να θεωρείται αυτονόητο ότι δεν αφορά αποκλειστικά τη Γερμανία μιας συγκεκριμένης εποχής. Θέλαμε να καταστήσουμε σαφές ότι υπάρχει το ενδεχόμενο να δούμε να εκτυλίσσονται ανάλογες καταστάσεις και σε άλλες στιγμές, σε άλλους τόπους. Έχετε στον νου σας συγκεκριμένους τόπους ή συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές; Κοιτάξτε, χωρίς να θέλω να πω ότι σήμερα βλέπουμε επεισόδια σαν εκείνα που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη τη δεκαετία του ‘30, νομίζω ότι έχουμε τουλάχιστον αρκετά φαινόμενα λαϊκισμού. Στην παράσταση παρακολουθούμε πώς οι πρωταγωνιστές με τον καιρό εγκαταλείπουν όλες τις αρχές και τις αξίες τους για να ενστερνιστούν ολοκληρωτικά την ιδεολογία του φασισμού. Νομίζω ότι ένα από τα ζητήματα που οφείλουν στις μέρες μας να μας ανησυχούν είναι πώς μπορεί αυτό να συμβεί και σε οποιονδήποτε από εμάς. Στο μυθιστόρημα του Μαν ο κεντρικός ήρωας είναι ευθύς εξαρχής αντιπαθής, είναι ένα πρόσωπο για το οποίο ο αναγνώστης δεν μπορεί να αισθανθεί έστω ελάχιστη συμπόνια. Ισχύει το ίδιο και για τον κεντρικό ήρωα της δικής σας εκδοχής; Στο κείμενο του Μαν είναι αδύνατο να ταυτιστεί κανείς με τον ηθοποιό που εί-

ΘEATPO

“

Δεν απευθυνόμαστε

στους ανθρώπους για να

“

τους πούμε ποιο είναι το

σωστό και ποιο το λάθος. Δεν μας ενδιαφέρει να ενισχύσουμε τις

βεβαιότητές τους

ΠΟΛΥΘεΑμΑ ΚΑΙ εΠΙΡΡΟεΣ Σκηνή από το «Mεφίστο για πάντα». O Γκι Kασίερς ενοποιεί επιρροές από διαφορετικές κουλτούρες και διαφορετικά εκφραστικά μέσα.

ENA OΣKAP AΠO THN OYΓΓAPIA Σκηνή από τον «Mεφίστο» του Ίστβαν Zάμπο,που γυρίστηκε το 1981 και κέρδισε Όσκαρ. Στο κέντρο, ο Kλάους Mαρία Mπραντάουερ, στον βασικό ρόλο.

Το 1933 έβρισκε το καθεστώς των Ναζί στη Γερμανία να ρίχνει στην πυρά βιβλία κορυφαίων διανοούμενων και λογοτεχνών. Από αυτή τη βάρβαρη στιγμή λογοκρισίας δεν γλίτωσε και μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές οικογένειες του αιώνα, οι Μαν. Τα βιβλία του Χάινριχ Μαν και του ανιψιού του Κλάους Μαν κάηκαν δημοσίως. Όσο για τα βιβλία του Τόμας Μαν, του πιο γνωστού εκπροσώπου της οικογένειας, που είχε ήδη τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ για το «Μαγικό Βουνό», οι Ναζί φοβήθηκαν τις αντιδράσεις και δεν τα κατέστρεψαν. Ο γιος του Τόμας, Κλάους Μαν μέχρι τότε, στα 27 του χρόνια, είχε γράψει ήδη τέσσερα βιβλία από όπου διαφαίνονταν οι σοσιαλιστικές του πεποιθήσεις. Τρία χρόνια αργότερα έγραψε το «Μεφίστο» που του χάρισε διεθνή φήμη. Εμπνευσμένος λοιπόν από τον μύθο του Φάουστ του Γκαίτε και γοητευμένος από τον Μεφίστο, τον δαίμονα που ζητά την ψυχή του Φάουστ έναντι ανταλλάγματος αιώνιας νεότητας, ο Κλάους Μαν μετέφερε τον δαίμονα στη ναζιστική Γερμανία. Λέγεται ότι πίσω από τον Μεφίστο κρύβεται ο πρώην κουνιάδος του Κλάους, Γκουστάβ Γκρούντκενς, που είχε παντρευτεί την αδελφή του Έρικα για να ανελιχθεί στους καλλιτεχνικούς χώρους, στη συνέχεια χώρισε και ενώ ο ίδιος στελνόταν στην εξορία, ο Γκρούντκενς αποκτούσε φήμη και αναγνώριση από το ναζιστικό καθεστώς. Ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου του Μαν, το 1938, γεννιόταν στην Βουδαπέστη ο σπουδαίος εκφραστής της χρυσής εποχής του ουγγρικού σινεμά, Ίστβαν Ζάμπο, που για τη δική του εκδοχή του Μεφίστο θα αποσπούσε 44 χρόνια μετά βραβείο Όσκαρ. Ο Μεφίστο του Ζάμπο, ο Χέντρικ Χόφγκον, δεν είναι ούτε πολύ καλός ηθοποιός ούτε πολύ καλός άνθρωπος – είναι ένας συνηθισμένος νέος που καταφέρνει να επιβιώνει σε δύσκολους καιρούς. Αρχικά παρουσιάζεται σαν ένας σοσιαλιστής με φιλελεύθερες απόψεις, που μάλιστα διατηρεί ερωτική σχέση με μια μαύρη γυναίκα. Αλλά στη συνέχεια μεταμορφώνεται: καλλιεργεί την δεξιότητα της κολακείας, λέει ψέματα, παντρεύεται μια γυναίκα που δεν αγαπά. Όλα αυτά για να γίνει διευθυντής στο Κρατικό Θέατρο Βερολίνου. Ο Ναζισμός και η εξουσία τον τραβούν σαν μαγνήτης. Είναι αξιολύπητος και ταυτόχρονα επικίνδυνος. Είναι ένας γερμανός πολίτης που έτυχε να ζει την περίοδο του Ναζισμού. Ο Χέντρικ του Ζάμπο είναι «κοινότοπα κακός» και αυτή είναι η μεγάλη επιτυχία του ούγγρου σκηνοθέτη.

Η κοινοτοπία του κακού Ο Μεφίστο στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο Από τη Δώρα Αναγνωστοπούλου

ναι ο πρωταγωνιστής. Από την πρώτη στιγμή, ξέρεις ότι δεν μπορείς να του έχεις καμιά εμπιστοσύνη. Νομίζω ότι είναι πολύ έξυπνο εκ μέρους του Λανουά, που διάλεξε να τον χειριστεί διαφορετικά. Γιατί στο θεατρικό κείμενο ο ήρωας καταφέρνει να μας σαγηνεύσει και να μας παραπλανήσει, φτάνει κανείς να σκεφτεί ότι μάλλον αυτός ο άνθρωπος κάνει ό,τι κάνει γιατί θέλει να εξελιχθούν τα πράγματα όσο καλύτερα γίνεται για όλους. Στο τέλος, όμως, διαπιστώνουμε ότι έχει βάλει τόσο πολύ νερό στο κρασί του, που το κρασί έχει εξαφανιστεί κι ό,τι μένει είναι νερό... Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι δεν καταλαβαίνεις σε ποιο ακριβώς σημείο η πλάστιγγα αρχίζει να κλίνει επικίνδυνα, σε ποια στιγμή χάνει ολοκληρωτικά τον εαυτό του. Οπότε έχοντας ταυτιστεί μαζί του, συνειδητοποιείς ότι υπάρχει πάντα ένας κίνδυνος, ότι αν βρισκόσουν σε ανάλογη κατάσταση μπορεί να φερόσουν κατά τον ίδιο τρόπο. Δηλαδή αυτό το ερώτημα το έχετε κι εσείς θέσει στον εαυτό σας; Ναι, και όχι μόνο μια φορά. Ξέρετε, είμαι επικεφαλής ενός θεατρικού οργανισμού

που έχει την έδρα του σε μια πόλη όπου το 33% από τους κατοίκους της που έχουν δικαίωμα ψήφου ψηφίζουν την άκρα Δεξιά. Οπότε είμαι αντιμέτωπος με μια απτή πραγματικότητα. Δεν λέω ότι κατ’ αναλογία το 33% των ανθρώπων που βλέπουν τις δουλειές μας ψηφίζουν την άκρα Δεξιά, αλλά γνωρίζουμε ότι στην καρδιά της πόλης καλλιεργούνται ακραίες αντιλήψεις. Ωστόσο, δεν λέω ότι πρόκειται για φασιστικές αντιλήψεις. Εκείνο για το οποίο είμαι βέβαιος, είναι ότι σήμερα υπάρχει ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης προς την πολιτική. Γι’ αυτό κι ένα μεγάλο ποσοστό των ψήφων προς την άκρα Δεξιά είναι δηλώσεις απαρέσκειας της πολιτικής – αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Με αυτήν την έννοια έχει κανείς την αίσθηση ότι αυτές οι ακραίες ιδέες παρεισφρέουν και στα μεγάλα κόμματα, όπως είναι το Κόμμα των Καθολικών, το Κόμμα των Φιλελεύθερων, ακόμη και το Σοσιαλιστικό. Έτσι, καθώς συζητάω καθημερινά με τους ανθρώπους που μας δίνουν την επιχορήγηση γύρω από το τι θέλω να κάνω και πώς θέλω το κάνω, εγώ ο ίδιος αναρωτιέμαι πολύ συχνά μήπως νερώνω το κρασί μου περισσότερο απ’ ό,τι

52 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

Ο Ζάμπο με μπαρόκ αισθητική εξετάζει ενδελεχώς τις σχέσεις τέχνης και πολιτικής, εξουσίας και ηθικής. Αναπαριστά έξοχα τη δεκαετία του ’20 και του ’30, χάρη και φωτογραφία του βετεράνου Λάγιος Κολτάι, ενώ αποσπά μια υποδειγματική ερμηνεία από τον αυστριακό ηθοποιό Κλάους Μαρία Μπραντάουερ στον ρόλο του Χέντρικ. Ο «Μεφίστο» του Ίστβαν Ζάμπο κέρδισε άξια μια θέση στα αριστουργήματα του Παγκόσμιου Κινηματογράφου.

πρέπει προκειμένου να ανεβάσω τις παραστάσεις που πιστεύω ότι πρέπει να ανεβάσω. ΔEN KANΩ KHPYΓMA ΣTOYΣ ΠIΣTOYΣ Ποιο είναι το είδος των παραστάσεων που σας ενδιαφέρουν; Ποια θεωρείτε ότι είναι η ευθύνη σας ως καλλιτέχνη; Χωρίς να υποστηρίζω ότι τα περισσότερο εμπορικά, λαϊκά θεάματα είναι άχρηστα, αισθάνομαι ότι από τη στιγμή που διευθύνω ένα επιχορηγούμενο θεατρικό οργανισμό έχω μια ξεχωριστή ευθύνη. Έχω την υποχρέωση να προσπαθώ να ερεθίσω τη σκέψη των ανθρώπων, να την οδηγήσω σε νέους δρόμους και όχι απλώς να κάνω κήρυγμα στους πιστούς. Θέλω να πω ότι δεν αρκεί να προσπαθώ να πείσω τους θεατές για πράγματα με τα οποία ήδη συμφωνούν. Με αυτή την έννοια η αποστολή μου δεν εξαντλείται στο να επιβεβαιώσω, να ενισχύσω απόψεις ήδη θεμελιωμένες και αποδεκτές σχετικά με το παρελθόν, αλλά να συμβάλω στο να ξανασκεφτούμε το παρελθόν, να το κοιτάξουμε από νέες, διαφορετικές οπτι-

κές γωνίες, που ίσως μας προσφέρουν μια καθαρότερη εικόνα για το ενδεχόμενο μέλλον μας. Θεωρείτε εφικτό να απευθυνθείτε και σε αυτό το 33% των κατοίκων της Αμβέρσας που ψηφίζουν την άκρα Δεξιά; Η αλήθεια είναι ότι στο θέατρο πρέπει να περιμένεις να έρθει το κοινό, δεν μπορείς να πας εσύ κοντά του, όπως συμβαίνει με την τηλεόραση. Αλλά όσοι έρχονται στην παράσταση, αντιλαμβάνονται ότι τίποτε δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Δεν απευθυνόμαστε στους ανθρώπους για να τους πούμε ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος. Δεν μας ενδιαφέρει να ενισχύσουμε τις σιγουριές τους. Αυτό που ρωτάει το «Μεφίστο για πάντα» είναι πώς φτάνει το 33% του πληθυσμού να επιλέγει ένα κόμμα της άκρας Δεξιάς. Και πώς ο εξτρεμισμός μπορεί σιγά σιγά να ενισχύεται και να εξαπλώνεται σε μια πόλη όπως η Αμβέρσα. Έχουμε πάει την παράσταση στην Ισπανία, στη Γαλλία και σε άλλες χώρες. Νομίζω ότι κάθε φορά, παρ’ όλο που το πλαίσιο αλλάζει, το καταπληκτικό είναι ότι άνθρωποι που ζουν στις διαφορετικές πόλεις αναγνωρίζουν οικείες, δικές τους εμπειρίες. Φοβάμαι λοι-

ΘEATPO

πόν ότι ενώ το έργο είναι γραμμένο και σκηνοθετημένο για την Αμβέρσα, διατηρεί ατόφιο το νόημά του σε πολλές διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης, όπου παρακολουθούμε να πολώνεται επικίνδυνα η κοινωνία. Γιατί οι άνθρωποι αντί να συζητούν μεταξύ τους, αντί να αναρωτιούνται και να προσπαθούν να κατανοήσουν γιατί κάποιος ψηφίζει όπως ψηφίζει, αρκούνται να δηλώνουν αυτό που ο καθένας νομίζει ότι είναι σωστό. Διάλογος γύρω από την πολιτική δεν γίνεται. Και λέτε ότι η συζήτηση μπορεί να ανοίξει με τη συνδρομή και του θεάτρου; Νομίζω ότι το θέατρο και η λογοτεχνία μπορούν να μας βοηθήσουν, όχι με την έννοια ότι μπορεί να μας πείσουν να σκεφτούμε διαφορετικά, αλλά διατυπώνοντας σαφή ερωτήματα πάνω στα οποία μας προκαλεί να στοχαστούμε. Το πρόβλημα είναι ότι στα μίντια όλοι φωνάζουν και επιχειρηματολογούν εκδηλώνοντας έντονα συναισθήματα, όμως πώς προκύπτουν αυτά τα συναισθήματα; Και πώς τα διαχειριζόμαστε; Αυτό θα έπρεπε να είναι το θέμα της συζήτησης. Νομίζω ότι στο θέατρο η ατμόσφαιρα της απομόνωσης μας βοηθάει να ανοίξουμε τις αισθήσεις μας –που έχουμε συνηθίσει να «κλειδώνουμε» για να προφυλαχθούμε από τα αναρίθμητα ερεθίσματα που μας βομβαρδίζουν ακατάπαυστα απ’ όλες τις πλευρές–, να αφοσιωθούμε στη θεατρική πράξη, να επιτρέψουμε στο κείμενο να βρει χώρο στο μυαλό μας, να απασχολήσει τη σκέψη μας και να αφεθούμε στα συναισθήματα που ίσως γεννηθούν. Ώστε να δούμε καθαρά τα συγκεκριμένα ερωτήματα που διατυπώνονται, να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνουν για εμάς και τι σχέση έχουν με το ενδεχόμενο μέλλον μας. O AΠOHXOΣ TOY ΣAIΞΠHP, O AΠOHXOΣ TOY TΣEXOΦ Γιατί το κείμενο της παράστασης είναι διάστικτο από μικρά αποσπάσματα διαλόγων ή ατάκες από έργα του κλασικού ρεπερτορίου, όπως ο «Άμλετ» και ο «Βυσσινόκηπος»; Ναι, με έναν τρόπο, το κείμενο περιέχει ολόκληρη την ιστορία του θεάτρου και οι ηθοποιοί χρησιμοποιούν τα λόγια του Σαίξπηρ και του Τσέχοφ για να πουν αυτό που θέλουν να πουν σήμερα. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να φτάνει στους θεατές ο απόηχος του «Άμλετ» και του «Βυσσινόκηπου», ο απόηχος αυτών των μεγάλων έργων που συγκροτούν την κοινή κληρονομιά μας, που μας θυμίζουν ότι μοιραζόμαστε και μια κοινή ιστορία. Και οι ιστορίες που αφηγούνται τα μεγάλα κλασικά κείμενα επιστρέφουν ξανά και ξανά, τις λέμε και τις ξαναλέμε με διάφορους τρόπους, αλλά πάντα μας αφορούν, πάντα μιλούν για όσα ζούμε σήμερα. Το «Μεφίστο για πάντα», όπως όλες οι παραστάσεις σας, αξιοποιεί σε με-

ΘEATPO

γάλο βαθμό την τεχνολογία. Τι κερδίζει το κείμενο και η παράσταση από τη χρήση πολυμέσων; Στην περίπτωσή μου έχει να κάνει με τον τρόπο που προσεγγίζω συνολικά το θέατρο. Επειδή προέρχομαι από τις πλαστικές τέχνες, εκείνο που ως σκηνοθέτη με απασχολεί ιδιαίτερα είναι να αναλύσω το κείμενο όσο καλύτερα μπορώ, να κοιτάξω το υλικό που έχω στα χέρια μου και να το μεταμορφώσω σε κάτι νέο προκειμένου να χτίσω μια γέφυρα ανάμεσα στο κείμενο και το κοινό. Ο τρόπος μου να σκηνοθετώ είναι να ξεκινάω πάντα από την εικόνα, αυτή είναι η πρώτη μου γλώσσα. Κι έπειτα κοιτάζω το θέμα μου και το έργο μέσα από τα μάτια καλλιτεχνών που δουλεύουν με διαφορετικά μέσα, μαζί προσπαθούμε να ανοίξουμε ένα διάλογο που να έχει όσο το δυνατό μεγαλύτερο ενδιαφέρον, έτσι ώστε να φωτίσουμε και να αναδείξουμε το κείμενο. Στο ρεπερτόριο που προσπαθώ να φτιάξω δεν αρκεί ο διάλογος για να πω μια ιστορία. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας θέλω να οδηγήσω τους θεατές σε ένα ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου δεν θα παρακολουθούν απλώς τις καταστάσεις που προκύπτουν ανάμεσα στα πρόσωπα, αλλά θα μπορούν να εισχωρούν και στο μυαλό τους. Έτσι, το «Μεφίστο για πάντα» αρχίζει με τον παραδοσιακό τρόπο, με διάλογο, αλλά καθώς περνάει η ώρα, αντί να παρακολουθείς απλώς τον Κουρτ Κέπλερ, τον πρωταγωνιστή, φτάνεις να ταυτίζεσαι μαζί του – με έναν τρόπο έχεις την αίσθηση ότι έχεις μπει στο μυαλό των ηρώων. Θα ‘λεγες ότι σιγά σιγά σχεδόν καταργείται η σωματικότητα. Όπως όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο, που πλάθουμε μόνοι την εικόνα του ήρωα και έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε στο μυαλό του.

νού, μακριά από όσα εκτυλίσσονται επάνω στη σκηνή. Θέλω να καταργήσω αυτή την ασφάλεια. Θέλω να κάνω τον θεατή να αισθανθεί ότι βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της ιστορίας, ότι σχεδόν συμμετέχει στη δράση. Ωστόσο, δεν εξαρτώνται τα πάντα από τον τρόπο που θα αφηγηθούμε εμείς την ιστορία, γιατί έχει σημασία πώς θα την αναπλάσει με τη σειρά του ο θεατής. Εμείς προσφέρουμε τα διαφορετικά στοιχεία, τις διαφορετικές εικόνες, τη μουσική, τον λόγο κι οι θεατές τα συνθέτουν ανάλογα με την προσωπική ιστορία και τις εμπειρίες τους. Προσπαθούμε να αποπλανήσουμε τον θεατή, να τον προκαλέσουμε να βρει τον καλλιτέχνη που βρίσκεται μέσα του. s

Εννοείτε ότι αυτό που επιδιώκετε είναι να αναπαράγετε την αίσθηση που έχει ένας αναγνώστης ολοκληρωτικά απορροφημένος από το κείμενο; Αυτό προσπαθώ να πετύχω. Γιατί ο θεατής είναι πολύ ασφαλής ως μέρος του κοι-

Info Toneelhuis– Γκι Κασίερς Μεφίστο για πάντα Ο πρωτοπόρος του μεγαλύτερου θεάτρου της Φλάνδρας, Γκι Κασίερς, σκηνοθετεί το πρώτο μέρος της τριλογίας «Τρίπτυχο της εξουσίας», τη διασκευή του μυθιστορήματος «Μεφίστο» του Κλάους Μαν. Ένας σκηνοθέτης συνεργάζεται με το ναζιστικό καθεστώς πιστεύοντας ότι μπορεί να το πολεμήσει εκ των έσω. Ένας σύγχρονος μύθος για την τέχνη και την πολιτική, για την αξιοπρέπεια, το πάθος και την προδοσία. Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος, Αίθουσα Αντιγόνη 11-13 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

ΟΙ ΦΟΒΟΙ εΝΟΣ μΟΝΤεΡΝΟΥ ΚΑΛΛΙΤεΧΝΗ O Γκι Kασίερς. Στο «Mεφίστο για πάντα», που σκηνοθέτησε, παρακολουθούμε πώς οι πρωταγωνιστές με τον καιρό εγκαταλείπουν όλες τις αρχές και τις αξίες τους για να ενστερνιστούν ολοκληρωτικά την ιδεολογία του φασισμού. «Νομίζω ότι ένα από τα ζητήματα που οφείλουν στις μέρες μας να μας ανησυχούν είναι πως μπορεί αυτό να συμβεί και σε οποιονδήποτε από εμάς», δηλώνει ο σε εγρήγορση καλλιτέχνης. [11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 53

ΛOΓIOΣ AΛΛA KAI ΛAΪKOΣ O Δημήτρης Παπαδημητρίου δεν κρύβει το θαυμασμό του για το λαϊκό τραγούδι. «Eίναι το χώμα πάνω στο οποίο φυτρώνει η τέχνη», αποφαίνεται.

ΔHMHTPHΣ ΠAΠAΔHMHTPIOY

H χαρά βρίσκεται στην απέναντι όχθη Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφία: Bασίλης Mαθιουδάκης

«Για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Eλένη». Ποια είναι τα κίνητρα για μια μουσική παράσταση με μελοποιημένη ποίηση που εκκινεί από τον Όμηρο και, μέσω του Σέλεϊ, καταλήγει στον Eμπειρίκο, τον Λαπαθιώτη, την Kική Δημουλά...

ρισκόμαστε λίγες μέρες πριν το ανέβασμα της παράστασης «Όσο υπάρχουν Αχαιοί» στο Ηρώδειο και οι πρόβες έχουν φτάσει στο τελικό στάδιο. Καθόμαστε ο ένας απέναντι στον άλλον. Γύρω μας άνθρωποι που απολαμβάνουν τον μεσημεριανό τους καφέ κι ανάμεσά μας το δημοσιογραφικό κασετόφωνο, τα κινητά που χτυπούν κάθε τόσο, παγωμένοι καφέδες, χυμοί και φυσικά πρόχειρο φαγητό για να αντέξουμε το υπόλοιπο μιας ακόμα απαιτητικής μέρας. Αν είχα δυο λέξεις για να περιγράψω τον Δημήτρη Παπαδημητρίου θα έλεγα πως ήταν «απρόσμενα οικείος»· δάνειο κι ετούτο από τις ατάκες του Μάνου Χατζιδάκι, που μ’ έναν τρόπο ήταν κι αυτός συνεχώς παρών στη συζήτησή μας.

Κατ’ αρχάς πείτε μας λίγα λόγια για το ίδιο το έργο που ανεβαίνει σε λίγες μέρες στο Ηρώδειο. Για την ιδέα που

οδήγησε σε αυτό, αλλά και για τη δομή του. Η συναυλία αυτή, και όχι τυχαία, σχεδόν συμπίπτει χρονικά με τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Έτσι λοιπόν η σκέψη μου ήταν να κάνω μια παράσταση που να περιέχει τη συγκίνηση, αλλά και τον σκεπτικισμό που προκαλεί η παρουσία αυτού του τόσο λαμπρού μνημείου. Το πρώτο μέρος της μιλά για την ιστορία με δύο έργα που αφορούν τη γέννηση του ελληνικού έθνους: Το πρώτο, με τίτλο «Στο όνομα της Ελένης», το ολοκλήρωσα μόλις πέρυσι. Ξεκίνησε από μια συρραφή κειμένων για την Ελένη που είχε κάνει ο Κ. Χ. Μύρης, την οποία στο πέρασμα του χρόνου εξέλιξα προσθέτοντας και το alter ego της Ελένης, την αντίθετη όψη της, που δεν είναι άλλη από την Ιφιγένεια. Αυτό το έργο, που αρχικά προοριζόταν για συμφωνική ορχήστρα, χορωδία

54 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

και τραγουδιστές, θέλησα να το μεταφέρω στην ιδέα της σύνθεσης όλων των τεχνών. Και η ιδέα αυτή, κάποια στιγμή, αναζωπυρώθηκε από τη γλύπτρια Βασιλική Θεοδωρακίδη, για να στραφώ στη συνέχεια στον Γιάννη Κακλέα που ανέλαβε τη σκηνοθεσία. Έτσι θα υπάρχει επί σκηνής μια συμφωνική ορχήστρα 80 ατόμων, μια μεγάλη χορωδία 70 ατόμων, οι τραγουδιστές μας και φυσικά ένας ιδιαίτερα πρωτοποριακός και επιβλητικός σκηνικός χώρος πάνω στον οποίο θα προβάλλονται πολλαπλά video art. Οι χορογραφίες του Κυριάκου Κοσμίδη και τα υποκριτικά στοιχεία μέσα από την παρουσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, αλλά και άλλων ηθοποιών που υποδύονται σημαντικούς ρόλους μέσα στον μύθο της Ελένης, συμπληρώνουν τη σύνθεση. Στο πρώτο μέρος της παράστασης θα υπάρχει επίσης και η «Ωδή στην Ελευθε-

ρία» του Σέλεϊ, ένα έργο που όταν το διάβασα αρχικά με συγκλόνισε, γι’ αυτό και το μετέφρασα και κατόπιν προχώρησα στη σύνθεση μιας μελοποιημένης ανάγνωσης. Την ανάγνωση αυτή θα κάνει ο ηθοποιός Γιώργος Χωραφάς. Στο δεύτερο μέρος, που αφορά τη ζωή της νεώτερης Ελλάδας στη σκιά του Βράχου της Ακρόπολης, θα ακουστούν για πρώτη φορά τραγούδια σε ποίηση Εμπειρίκου, Λαπαθιώτη, Διονύση Καψάλη, Κικής Δημουλά κ.ά. Θα έλεγε κανείς ότι το σύνολο σχεδόν του έργου σας είναι μελοποιημένη ποίηση. Μια τόσο μεγάλη αφοσίωση μήπως τελικά κρύβει μια ανάγκη; Είναι πραγματικά μια ανάγκη, μια εσωτερική φωνή που με σπρώχνει προς τα εκεί. Κι ίσως η βαθύτερη αιτία να κρύβεται στο γεγονός ότι στα νεανικά μου χρόνια ήμουν μοιρασμένος ανάμεσα στη λογο-

MOYΣIKH

τεχνία και τη μουσική. Τελικά επέλεξα τη μουσική, κι ίσως η λογοτεχνία επιστρέφει με τη μελοποίηση της ποίησης. Πιστεύετε ότι υπάρχει λόγος να μελοποιείται η ποίηση; Ίσως μας αρέσει να σκεφτόμαστε την ποίηση και τη μουσική ως ανεξάρτητες τέχνες, όμως αυτό που προϋπήρξε ήταν η ραψωδία. Η ποίηση και η μουσική δεν ήταν ανεξάρτητες, αλλά τμήματα ενός συνόλου. Παρότι, χάρις στην τυπογραφία και στην παρτιτούρα, αυτά τα δύο μέρη ακολούθησαν ξεχωριστούς δρόμους, διατηρούν πάντα την έλξη τους και μπορούν να επανενώνονται. Μάλιστα η τάση τους παγκοσμίως είναι ακριβώς αυτή. Θα ήταν μεγάλη αμάθεια, τόσο από πλευράς μουσικών όσο και από πλευράς ποιητών, να υποστηριχθεί ότι η ποίηση δεν έχει ανάγκη τη μουσική αλλά και το αντίθετο. Γιατί η έννοια της ποίησης πρέπει να υπάρχει μέσα σε μια σύνθεση ακόμα και αν δεν υπάρχει ο λόγος. Και η έννοια της μουσικής πρέπει να υπάρχει στην ποίηση, γιατί αλλιώς είναι κενό γράμμα. Στην πραγματικότητα η τέχνη είναι μία και κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να δει αυτή την ενότητα πίσω από τις διαφορετικές τέχνες. MEΛOΠOIΩ, ΣHMAINEI ΞANAΔIABAZΩ ENA ΠOIHMA Πώς γεννιέται η ιδέα ενός καινούργιου έργου; Αν πρόκειται για τραγούδι, εννέα στις δέκα φορές με τον ίδιο τρόπο: Σε κάποια φάση της ζωής μου έχω διαβάσει κάτι που με έχει σημαδέψει και το θυμάμαι. Καιρό μετά, η ζωή με εκβάλει στην ακτή ενός ποιήματος, το οποίο μέσα στα χρόνια έχει κλώσει γύρω του έναν μουσικό ιμάντα, τον οποίο σιγά σιγά ξεδιαλύνω και αντιλαμβάνομαι. Έτσι συνέβη σχεδόν με όλα τα ποιήματα. Τα γνώριζα από παλιά κι ωρίμαζαν μέσα μου δημιουργώντας ένα μουσικό κατάλοιπο. Ξέρετε, η μελοποίηση ενός ποιήματος τελικά δεν είναι τίποτα άλλο από μια ανάγνωσή του από έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Ακόμα και όταν απλώς και μόνο διαβάζουμε ένα ποίημα το μυαλό μας δημιουργεί έναν εσωτερικό ήχο και αποφασίζει για μια ερμηνεία. Έτσι, η μελοποίηση είναι στην πραγματικότητα μια πιο πλατιά ανάγνωση. Αυτό ταυτόχρονα εξηγεί και το πώς γράφω: Ξεκινώ από μια ιδανική για μένα ανάγνωση που περιέχει την ερμηνεία του ποιήματος και προσπαθεί να την εκφέρει με ηχητικό τρόπο. Γράφετε και πράγματα που δεν τα βγάζετε προς τα έξω; Θέλω να πω, ως συνθέτης, ζείτε μια «διπλή ζωή»; Θα έλεγα πολλαπλή! (γέλια). Στην πραγματικότητα τα περισσότερα πράγματα που γράφω είτε τα βγάζω με μεγάλη καθυστέρηση είτε ποτέ. Ξέρετε, όταν βγάζεις ένα έργο προς τα έξω το ολοκληρώνεις θέλοντας και μη. Έτσι, πιστεύω ότι είναι προτιμότερο για ένα έργο να αποκτά τη δισκογραφική του μορφή αφού έχει

MOYΣIKH

παιχθεί πάρα πολλές φορές στο κοινό. Η σχέση σας με το λαϊκό τραγούδι ποια είναι; Τουλάχιστον στη χώρα μας το λαϊκό τραγούδι είναι το χώμα πάνω στο οποίο φυτρώνει η τέχνη. Ακόμα και η σύγχρονη ζωγραφική έχει βασιστεί πολύ πάνω στο λαϊκό τραγούδι – τουλάχιστον η τάση που προέρχεται από τον Κόντογλου ή τον Τσαρούχη. Κι αυτό το χώμα είναι απολύτως αναγκαίο, γιατί η τέχνη δεν πέφτει εξ ουρανού· φυτρώνει σαν δέντρο από κάτω προς τα πάνω. Ο δικός μου στόχος είναι να ανεβώ σ’ αυτό το δέντρο και να το πάω δυο εκατοστά πιο πάνω· να βρω έναν ακόμα κρίκο αυτής της αλυσίδας που έχει έρθει στα χέρια μου μέσα από το πέρασμα του χρόνου. Είστε σχεδόν πενήντα ετών. Για να δανειστώ ένα στίχο από το «Παράπονο» του Οδυσσέα Ελύτη, το οποίο έχετε μελοποιήσει, «εδώ στου δρόμου τα μισά» ποιος είναι ο απολογισμός σας; Γίνατε αυτό που ονειρευόσασταν; Υπάρχει μια αποστροφή του Δάντη που δεν ξεχνώ ποτέ: «La gioia è sempre a l’altra riva» (σ.σ.: «H χαρά βρίσκεται πάντα στην απέναντι όχθη»). Θυμάμαι πως το ίδιο πράγμα μου το είχε πει κι ο πατέρας μου, αλλά με άλλα λόγια. Μου είχε πει δηλαδή το εξής: «Θα έρθει μια ώρα που, αν τελικά έχεις πετύχει κάποια πράγματα, σίγουρα θα έχεις θυσιάσει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής σου για να τα καταφέρεις. Και τότε θα μουντζώνεσαι που θυσίασες τη ζωή σου γι’ αυτά που πέτυχες. Αν πάλι δεν έχεις κάνει τίποτα, τότε θα μουντζώνεσαι που άφησες να περάσει έτσι άδικα η ζωή σου. Επομένως δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση να γλιτώσεις από μια σοβαρής μορφής μούντζα». Εγώ από αυτές τις δύο μούντζες, από νωρίς, επέλεξα τη μούντζα αυτού που κάτι έκανε και γι’ αυτό έχασε τη ζωή του. Σ’ αυτή τη φάση της ζωής μου αντιλαμβάνομαι ότι έχω «χάσει» πράγματα, όχι όμως οριστικά. Και γι’ αυτό μπαίνω σε μια διαδικασία να τα προλάβω. Τα σχοινιά του καραβιού ίσως έχουν λυθεί, όμως το καράβι δεν έχει φύγει ακόμα από το λιμάνι. Αισθάνομαι ότι τα πράγματα που θέλω πάρα πολύ μπορώ να τα προλάβω. Κι έτσι να κάνω και μια επίσκεψη στην άλλη «όχθη»... Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που αισθάνεστε ότι χάσατε; Εδώ και πολλά χρόνια ζω μια, κατά κάποιο τρόπο, οικογενειακή ζωή. Όμως λείπει το τυπικό πλαίσιο μιας οικογένειας στην οποία υπάρχουν και παιδιά. Αυτό το στρογγυλό νούμερο στα χρόνια μου, το 50, βαράει, για μένα τουλάχιστον, κάποιες καμπάνες κι αυτό το «στοπ» νομίζω πως θα το βάλουμε· γιατί δεν εξαρτάται μόνο από μένα. TPI-I-I-TO ΠPOΓPAMMA Εδώ και αρκετά χρόνια διευθύνετε το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Γιατί ένας δραστήριος δη-

“

μιουργός σαν εσάς επιλέγει να αφιερώνει χρόνο σε ένα διοικητικό πόστο; Ανέλαβα το Τρίτο Πρόγραμμα το 2004, σε μια εποχή πολύ δύσκολη για τον χώρο της λεγόμενης «σοβαρής τέχνης». Τότε το ποσοστό ακροαματικότητας του Τρίτου ήταν 0,2% και αντιστοιχούσε σε 5.000 ακροατές. Επιπλέον υπήρχε μια διάχυτη διάθεση λοιδορίας, ότι το Τρίτο το ακούν μόνο υπερήλικοι και ότι θα κλείσει όταν πεθάνει και ο τελευταίος ακροατής του. Παρότι ο αρχικός στόχος ήταν να φτάσουμε στο 0,5%, σήμερα είμαστε στο 3,4%, που αντιστοιχεί σε 320.000 κόσμο κι επιπλέον έχουμε προσελκύσει ακροατές νεότερων ηλικιών, πράγμα που το θεωρώ σχεδόν κατόρθωμα. Αναφέρομαι σε αριθμούς γιατί θεωρώ ότι έχουν μεγάλη σημασία με την εξής έννοια: Για μένα ήταν απόλυτη ανάγκη να δημιουργηθεί ένας ραδιοφωνικός σταθμός που να μπορέσει να εκφράσει πέρα από την κλασική μουσική και τις προσπάθειες που γίνονται στις παρυφές της τέχνης, εκεί που τα πράγματα είναι πειραματικά, καινούργια, ενδιαφέροντα και πρωτογενή. Και είναι στ’ αλήθεια πολύ σπουδαίο 320.000 άνθρωποι να μαθαίνουν για μια ενδιαφέρουσα συναυλία ή για ένα καλό βιβλίο ενός νέου ποιητή. Είναι πολύ σημαντικό το να δημιουργήσεις τη μαγιά ενός κόσμου που τρέφει ενδιαφέρον για τις νέες προτάσεις στον τομέα της τέχνης. Κι είναι σπουδαίο να συγκεντρώσεις τα ευήκοα ώτα προς έναν πομπό και να τους μιλήσεις για νέες περίεργες πρωτοποριακές δουλειές άγνωστων καλλιτεχνών.

Ωστόσο, κάποιοι ασκούν έντονη κριτική για τις αλλαγές που έχετε κάνει στο πρόγραμμα και για τη γενικότερη εξέλιξη του Τρίτου. Τι απαντάτε; Ας μην ξεχνάμε πως το Τρίτο αποτελεί κομμάτι ενός μεγαλύτερου οργανισμού. Μακάρι να ήταν ανεξάρτητο, αλλά δεν είναι. Γι’ αυτό και πάρα πολλά πράγματα δεν μπορείς να τα διορθώσεις ή να τα βελτιώσεις· μπορείς μόνο να περιμένεις να περάσει ο χρόνος για να πάψουν να ισχύουν. Και να ξεκαθαρίσω ακόμα πως το Τρίτο για μένα δεν είναι έργο τέχνης αλλά πολιτική πράξη. Από την άλλη αισθάνομαι ότι το οφείλω και στον Χατζιδάκι, στον μεγαλύτερο από τους δασκάλους μου, ο οποίος κι αυτός, ως διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος, έτρωγε πάρα πολύ βρίσιμο, καθημερινά. Ξέρετε, ο Έλληνας λέει καλά λόγια για κάποιον μόνο στην περίπτωση που μέσα από αυτά προσπαθεί να μειώσει κάποιον άλλο. Θα σου πει καλά λόγια για τον πατέρα σου για να σου δηλώσει αμέσως μετά πως εσύ, ως γιος, μπροστά του είσαι ένα τίποτα. Το ίδιο και για τον προκάτοχό σου, ο οποίος βέβαια, όσο ήταν στα πράγματα άκουγε τα ίδια και χειρότερα. Αυτό που έχει σημασία είναι πως εμείς στοχεύουμε μόνο στου δήμου τα δύσκολα εύγε. Και η αλήθεια πως τέτοια εύγε ακούμε πολλά. s

Θα ήταν μεγάλη

αμάθεια να υποστηριχθεί ότι η ποίηση δεν έχει

ανάγκη τη μουσική, αλλά και το αντίθετο

Info Συναυλία Δημήτρη Παπαδημητρίου Όσο υπάρχουν Αχαιοί Μια μουσική παράσταση του Δημήτρη Παπαδημητρίου: Στο όνομα της Ελένης, μια συμφωνική ραψωδία –ανθολόγηση κειμένων του Κ.Χ. Μύρη– και η Ζωή με τραγούδια του συνθέτη. Τη συναυλία σκηνοθετεί ο Γιάννης Κακλέας και ερμηνεύουν οι: Φωτεινή Δάρρα, Ειρήνη Καράγιαννη, Ανδρέας Σμυρνάκης, Γιώργος Φλωράκης. Συμμετέχει η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής, η Χορωδία της ΕΡΤ και το φωνητικό σύνολο «εν φωναίς» και αφηγείται ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 19 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 55

μάξιμος μουμούρης, Δημήτρης Κουρούμπαλης

Ο Χουλκ εναντίον του Κόκορα της Warner Bros Η δακρύβρεχτη ιστορία του Άρντεν από το Φέβερσαμ λίγο πριν πιάσει βροχή και ενώ εμείς δεν είχαμε ομπρέλα. Από τη Νάντια Δρακούλα, Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

ο 1551 ο Τόμας Άρντεν, πρώην δήμαρχος του Φέβερσαμ, για κάποιο λόγο που δεν είναι της παρούσης, είχε πολλούς εχθρούς οι οποίοι ήθελαν να τον εξαφανίσουν από προσώπου Γης. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν η πολυαγαπημένη του γυναίκα Αλίκη και ο εραστής της Μόσμπι… Με άλλα λόγια, ο κακομοίρης ο Άρντεν την έβαψε. Το θέμα του έργου (μιας ελισαβετιανής τραγωδίας που γράφτηκε το 1592 από άγνωστο συγγραφέα) στηρίζεται σε ένα αληθινό περιστατικό – αλλά τι σημαίνει, άραγε, αληθινό περιστατικό, όταν αυτό έχει διαδραματιστεί πριν από πολλούς αιώνες, σε συνθήκες δύσκολο να τις αναπαραστήσουμε σήμερα; Πάντως, ο Μάξιμος Μουμούρης και οι συνεργάτες του εμπνεύστηκαν από την πραγματικότητα των πλανόδιων λαϊκών θεατρίνων εκείνης της εποχής που γυρνούσαν από χωριό σε χωριό κάνοντας ταχυδακτυλουργίες και ακροβατικά. Στον Άρντεν από το Φέβερσαμ του 2009 ένας παρουσιαστής-κομπέρ στη θέση του αφηγητή-κράχτη οργανώνει το καραβάνι, κι αντί για κάρο με άλογα στη σκηνή θα εισβάλει το φορτηγάκι του νεανικού θιάσου. Λίγες μέρες πριν κάνει πρεμιέρα η δακρύβρεκτη ιστορία του Άρντεν, συναντήσαμε τον σκηνοθέτη και έναν από τους πρωταγωνιστές του, τον Δημήτρη Κουρούμπαλη (Μόσμπι), σε ένα διάλειμμα από τις πρόβες. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης έπιασε βροχή, μπήκαμε μέσα στο magic bus της παράστασης όπως όπως και η κουβέντα από αλλού ξεκίνησε κι αλλού πήγε.

Αν ο Άρντεν ήταν καρτούν, ποιος θα ήταν; Mάξιμος Μουμούρης: Στην τέταρτη σκηνή που μαχαιρώνονται πρέπει να είναι ο Χουλκ ή ήρωας των Τεσσάρων Φανταστικών, πολύ θηριώδης και πολύ ευαίσθητος. Δημήτρης Κουρούμπαλης: Εμένα μου θυμίζει έναν τεράστιο κόκορα τηςWarner Βrothers, που πήγαινε μες στο κοτέτσι και είχε ένα μικρό κοτοπουλάκι που τον πείραζε. Πόσο κακός είναι ο Μόσμπι; Δ.Κ. (σκασμένος στα γέλια): Ο Μόσμπι είναι ένα πλάσμα βγαλμένο από τα τρίσβαθα της Kόλασης. Εξαρτάται όμως από ποια πλευρά θέλεις να το δεις. Αν το δεις από τη δική σου τη 56 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

μεριά, σαν γυναίκα, είναι πολύ όμορφος, ικανός, γλυκός και ακούει τις επιθυμίες σου. Αν το δεις από την πλευρά της εξουσίας και της κοινωνικής τάξης, είναι κακός γιατί θέλει να την ανατρέψει. Πόσο κακός είναι ο Μάξιμος; Δ.Κ.: (αφού ανταλλάξει βλέμματα με τον σκηνοθέτη του): Στην ελληνική γλώσσα λείπουν τα επίθετα ως προς αυτή την ερώτηση. Νομίζω ότι δεν μπορώ να απαντήσω, είναι το μοναδικό πράγμα που του λείπει και μερικές φορές του λείπει πολύ, σε σημείο που να μιλάμε για έλλειψη κακίας. Πρέπει να το προσέξει αυτό. Μάξιμε, είναι η στιγμή της αλήθειας. Σε εκνευρίζει ο Δημήτρης στις πρόβες; Μ.Μ.: Με εκνευρίζει κάποιες φορές γιατί είναι τόσο ανυπόμονος… Πώς καταλαβαίνεις ότι έχει εκνευριστεί; Δ.Κ.: Γίνεται τεράστιος και περπατάει ανοίγοντας πολύ τα πόδια και τα χέρια του μες στον χώρο. Διανύει σύντομα μεγάλες απoστάσεις με λίγο κόπο. Θυμάστε κάτι αστείο, κάτι άχαρο από τις πρόβες; Μ.Μ.: Δεν ξέρω πόσο αστείο φαίνεται σε κάποιον που θα το διαβάσει, αλλά για μας που το βλέπαμε ήταν πολύ. Τις προάλλες, σε μια σκηνή, θεατρικά βεβαίως, χτυπάγαμε τον Στεφόπουλο. Κατά λάθος τρώει μία στον αγκώνα. «Πιο σιγά, ρε!» λέει. Μετά τον σπρώχνουμε πιο δυνατά από όσο έπρεπε, φωνάζει ξανά, «πρόσεχε λίγο!», και μετά τον χτυπάω το κεφάλι… Δ.Κ.: ...και μετά τον σπρώχνουμε και πέφτει μέσα στο βούρκο! Χμμ… Τι επιθυμήσατε να φάτε στις πρόβες αλλά δεν; Βροχή, καλή ώρα… Δ.Κ.: Τη σούπα του Άρντεν με το δηλητήριο. Είναι μερικές φορές στην πρόβα που δεν παλεύεται, θέλεις να πεθάνεις για λίγο και να αναστηθείς, να ’χει τελειώσει η πρόβα και να πας σπίτι σου. Τι είναι η Αλίκη για τον Μόσμπι; Δ.Κ.: Είναι το «fuck buddy» του – με μια πρόχειρη ορολογία μιλάω (γελάει λίγο, ύστερα σο-

βαρεύεται). Ωραία λοιπόν, νομίζω ότι η Αλίκη με τον Μόσμπι ενώνονται αντικειμενικά στον ερωτικό τομέα και συμπτωματικά στις επιδιώξεις τους. Και πού θα καταλήξει αυτή η σχέση; Δ.Κ.: Σε πολύνεκρη έκρηξη. Πόσο θα θέλατε να πεθάνει ο Άρντεν; Μ.Μ.: Πολύ. Θέλω να είναι πραγματικά θάνατος στην παράσταση. Δ.Κ.: Εγώ νομίζω ότι δεν θα ζω εγώ άμα δεν πεθάνει ο Άρντεν. Ποιος πεθαίνει τελευταίος; Δ.Κ.: Ο συγγραφέας. Ποιος είναι ο πιο δημιουργικός θάνατος; Δ.Κ.: ΈναςTαλιμπάν που σκάει μέσα στο μπαρ. Ποια είναι η πιο χαζή απόπειρα δολοφονίας του Άρντεν; Μ.Μ.: Νομίζω η πιο χαζή είναι η τελευταία, που είναι και ο φόνος. Δ.Κ.: Όντως, όσο πλησιάζουμε στον φόνο όλοι γίνονται όλο και πιο ηλίθιοι.

Info Ο Άρντεν από το Φέβερσαμ Μάξιμος Μουμούρης Με τους: Γιάννη Αναστασάκη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Δημήτρη Κουρούμπαλη, Γιάννη Στεφόπουλο, Νίκο Σταθόπουλο, Προμηθέα Αλειφερόπουλο, Χριστόδουλο Στυλιανό. Ο Τόμας Άρντεν, δήμαρχος του Φέβερσαμ, δολοφονήθηκε το 1551 από τη σύζυγό του και τον εραστή της. Η ιστορία μεταφέρθηκε στο θέατρο και ο Μάξιμος Μουμούρης αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία του. Το Σχολείον, Κήπος 17-21 Ιουνίου 2009, 22:00 Εισιτήρια: €10, €5 (Φοιτητικό)

ΘEATPO

χρυσό βατόμουρο: and the winner is...

Ποιους φαντάζεστε να κάθονται απέναντί σας στις παραστάσεις του Ελληνικού Φεστιβάλ; Δ.Κ.: Εμ, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Πρωθυπουργός, η Ειρήνη Παππά, σύσσωμο το Υπουργείο Πολιτισμού, χορηγοί από πολυεθνικές εταιρείες κ.λπ. Αυτοί στην πρώτη σειρά. Στη δεύτερη σειρά θα κάθεται μια επιτροπή από το Χόλιγουντ

και από τις Κάννες, που θα έχουν έρθει μόνο για αυτή την παράσταση. Μ.M.: Και από το Αctors Studio. Δ.Κ.: Όχι, είναι στους επιλαχόντες, δεν τους έχουμε στείλει άμεση πρόσκληση, ο Πίτερ Μπρουκ πάντως σίγουρα. Οπότε, τι βραβείο βλέπετε να παίρνει; Δ.Κ.: Ε, τι εννοείς τι θα πάρει; Χρυσό βατόμουρο, δίνονται και άλλα; Πού θέλετε να πάτε διακοπές όταν τελειώσει όλο αυτό; Δ.Κ.: Στο Φέβερσαμ. Μ.Μ.: Εγώ στο Ρέινχαμ, να δω επιτέλους τι είναι αυτό το ξέφωτο.

“

Τι θα κάνετε στις 22 Ιουνίου, την επομένη της τελευταίας παράστασης στο Σχολείον; Μ.Μ.: Πού να ξέρω τι θα κάνω, θα ζω μέχρι τότε; Δ.Κ.: Η 22 Ιουνίου είναι μια μέρα μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Συνήθως, αυτή τη μέρα εγώ κάνω τις διονυσιακές μου τελετές χορεύοντας γυμνός στα δάση και μαζεύοντας τα λουλούδια της αγάπης.

Έχετε δουλέψει μαζί στην τηλεόραση. Πέρυσι, Δημήτρη, σκηνοθετούσες εσύ τον Μάξιμο. Το βλέπετε να ξανασυνεργάζεστε μετά από αυτό; Δ.Κ.: Ναι! Μ.Μ.: Ε… γιατί όχι;

O Mόσμπι είναι

ένα πλάσμα βγαλμένο από τα τρίσβαθα της

“

Πώς νιώθει ένας επίδοξος δολοφόνος μετά από τις αποτυχημένες απόπειρές του; Μ.Μ.: Νομίζω, παθαίνει κρίσεις ταυτότητας. Δ.Κ.: Ναι, και επαγγελματικού προσανατολισμού.

κόλασης. Για την εξουσία, είναι κακός. Για μας,

όμως, είναι όμορφος, ικανός, γλυκός

Η ΣΟΥΠΑ ΤΟΥ ΑΡΝΤεΝ O Mάξιμος Mουμούρης (αριστερά) και ο Δημήτρης Kουρούμπαλης στο φορτηγάκι του νεανικού θιάσου τους. Θωρακισμένοι από δηλητήρια και δηλητηριώδεις συμπεριφορές.

ΘEATPO

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 57

ε μια «αιφνιδ ιαστική επίθ εση», όπως ά γος Βαλαής, λλωστε μαρ Χρήστος Πα τυρά και το εύ σσαλής), με το κοινό για ηχο όνομά το τη «μια από τις συμμετοχή τισμό». Έχο υς, οι Blitz (Α για πρώτη φ β α σ ικ ντας ασχολη ές συνιστώσ γγελική Παπ ορά εννιά α θεί έως σήμ ες της νεοελ ούλια, Γιώρτους, θεωρο κ όμη ηθοποιώ ερ λ η α ν ύν ότι έχουν με θέματα τη ικής ταυτότη ν, ανοίγουν μια πρώτη ευ ς προσωπικ τας, που δεν ανωτερότητα διάλογο με ής σφαίρας, καιρία να ανο ς που συχνά με τον έρωτα είναι άλλη από τον επα ιχτούν στην πολλοί Έλλη οι Blitz αποκ ρχιω, τις σχέσεις κοινωνική θ νες επιδεικνύ αλούν επαρ και τις στρεβ εματολογία ουμε, ιδίως ό χιωτισμό. Η τεύουσας τη . λ Β ώ α π σεις τα σ α ικ ρ ν ό ερέθισμά άστασή του ς Πιερίας. Ό συγκρίνουμ τους, το κόμ ς έτσι βαφτί πως ξεκαθα ε τους εαυτο Στα τέσσερα ζε π ρ ύ λεξ ίζ τα ς ο μ ιμ χρόνια που υν, είναι μια ας με ξένους. στεγάζοντα συμβολική επ ε το όνομα μιας ελληνι Είναι αυτό π της ομάδας ι στο Bios, ο κ ή ου ιλ και κυρίως μ ς επαρχιακής ογή, δεν έχο ι Blitz έχουν ε την έννοια πόλης, της π υν τίποτα εν στην «Κατερ ήδη το δικό της διαδρασ ρ α ων ίνη», η Ελένη τίον της Κατε τους κοινό, τικότητας τη Καραγεώργη ρίνης. με τους θεα που έχει εξο ν οποία επιδ , προήλθε απ τές, μια επικ ικειωθεί με το ιώκουν. Μία ό αυτό το κο οινωνία ανο ηθοποιών κ όλο εγχείρη δε από τις η ινό. Βασικό σ ιχτή στην «α αι κοινού σε μα θοποιούς πο το ν ταλλαγή» σχο ιχείο του εγχε αυτό που απ ότι είναι ότι υ συμμετέχου ιρήματος αυ λίων και αντι οκαλείται δια η «ευθύνη το ν τού είναι η επ δράσεων. Τα δραστικότη υ δη νοθεσία απα ικοινωνία τα του devis πάντα μπορ σχολούν εξίσ μιουργού» μοιράζεται κ e ο d ύ ν theatre. Χαρ να συμβούν αθώς η δραμ ου όλα τα μέλ Στο εύλογο ακτηριστικό μεταξύ ατουργία, η ερώτημα πώ η της ομάδα της δουλειά υποκριτική, ς η απουσία ς. Επομένως, είναι αφοπλ ς το η σ υ σκηνοθέτη υ ς, λένε λ γ έν ιστική. «Κανέ γρ ε, «έχουμε σ αφή κειμένω εξασφαλίζει νας μας δεν υνολική την ν, αλλά και η προσωπικώ την ισορροπ έχει προσωπ ευ ν ευαισθησιώ σκηθ ύνη για το α ία πιθανών π ικές τάσεις» ν, που μάλλ ποτέλεσμα». να μην ακού ροσωπικών λένε. Το όλο ον η απουσία ς την εξουσ τάσεων, η α εγχείρημά το της «σκηνοθ ία του ενός α πάντη Τι γίνεται όμ υς, εξηγούν, ετικής τυρα ποτελεί αρχ ως με το χρο βασίζεται στο ση των Blitz ν ή ν ία τη νικό διάστη ς» ς δ , τρο σε μια π ό ια π λ ω ν σεβασμό τω εκ ς τικής». εκείνοι πιστε μα που διαρ ολύωρη παρ ν ύουν, τον εξ κεί η παράσ άσταση και λένε. Ωστόσ ασφαλίζει. «Τ ταση; Η «Κα η αναπόφευ ο, δεν είναι τε ο ρ ίν κ η τη » σίγουροι εά κρατά πεντέ τάση για φλ ματίζει. Οι π ν πετυχαίνο υαρία; «Το μ μιση ώρες! Π εντέμιση ώρ υν πάντα να έτρο χάνετα ώς διαφυλά ες, πάντως, Η παράστασ ελ ι μόνο όταν σσεται το μέέγξουν τη δ αφορούν μό η διεξάγετα μ ιά ιλ θ ά νο εσ ς για ανούσια ι σε έξι διαφ τους ηθοπο ή τους για φ θριο πάρτι π ορετικά δωμ ιούς και όχι πράγματα» λυαρία. Σίγο ου θα προσφ τους θεατές! άτια, ενώ στη υρα το θέμα έρει διασκέδ ποιό, άλλα π ν ταράτσα το τούς προβλ αση συνοδεί ου δύο θεατέ ηυ Bios υπάρχε α ς έχουν τη δ περισσότερ ι ο λεγόμενο υνατότητα να μουσικής και ποτών. Υπ ους ηθοποιο ς «δ ά η ρ μ π χο ό α ύς. Οι συναν σιος χώρος» ρακολουθήσ υν δωμάτια γιατί, όπως τήσεις με το , ένα υπαίόπου ένας θ τονίζουν οι υς ερμηνευτέ ουν έναν περφόρμερ, κ εατής συναν Blitz, «ο κάθ Στα «διαλείμ α θώς και ένα ς περιλαμβά τά ε θεατής θα έναν ηθοματα» των επ όπου οκτώ θ νουν μάλλο δει τη δική το ισκέψεων σ «δημόσιο χώ εατές συναν ν πληθώρα υ εκδοχή τη τα δωμάτια ρο», όπου, ό μ τούν υστηριωδώ ς παράστασ οι θεατές μπ πως λέει η ο ν δραστηριο ης». ορούν να επ μάδα, τα πά τήτων, ισκέπτονται ντα μπορού και να παρα ν να συμβού μένουν για ό ν. ση ώρα θέλο υν στον

Είναι διαδραστικοί, πειραματικοί, νέοι, εχθρεύονται τον επαρχιωτισμό και τους καλλιτεχνικούς δογματισμούς, και με την «Κατερίνη», μια παράσταση συλλογικής ευθύνης, διεκδικούν ένα κοινό ευρύτερο του εναλλακτικού του Bios. H παράσταση που γίνεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών κρατά πεντέμιση ώρες, αλλά οι θεατές μπορούν να συμμετέχουν αποσπασματικά στο ξεδίπλωμά τους, ενώ το υπόλοιπο διάστημα θα πίνουν το ποτό τους στην ταράτσα. Από Από την την Αλεξάνδρα Αλεξάνδρα Βουδούρη Βουδούρη Φωτογραφία: Φωτογραφία: Βασίλης Βασίλης Μαθιουδάκης Μαθιουδάκης

Info Ομάδα Blitz: Κατερίνη Ερμηνεύουν: Γιώργος Βαλαής, Βαγγέλης Ζλατίντσης, Ελένη Καραγεώργη, Μιχάλης Μαθιουδάκης, Αγγελική Παπούλια, Χρήστος Πασσαλής, Μαρία Φιλίνη, Ιπποκράτης Δελβερούδης, Νίκος Φλέσσας. Μια πολύωρη πειραματική παράσταση προκαλεί τον θεατή να συμμετάσχει και να ανακαλύψει τον επαρχιώτη που κρύβει μέσα του. Bios 19-28 Ιουνίου 2009, 19:40 Εισιτήρια: €20, €15 (Μειωμένο), €10 (Φοιτητικό)

Από τον Δημήτρη Αντωνακάκη*

«Η επιτυχία, μου φαίνεται ότι πρέπει να είναι κάποια συνέπεια, όχι ο σκοπός». Γκιστάβ Φλομπέρ

απόφαση του Θάνου Μικρούτσικου, όταν ήταν υπουργός Πολιτισμού, να εντάξει τα Χανιά στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων του υπουργείου το 1996 ως πόλη της αρχιτεκτονικής δεν ήταν ούτε αυθαίρετη ούτε τυχαία. Προέκυψε από την τεκμηριωμένη επιθυμία του Δήμου Χανίων και των παραγόντων πολιτισμού της πόλης. Το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (Κ.Α.Μ.), αμιγής δημοτική επιχείρηση επιχορηγείται (θεωρητικά) από τον Δήμο Χανίων και από το Yπουργείο Πολιτισμού. Γνώριζα από την αρχή ότι η συνεχής αναφορά ενός κέντρου πολιτισμού σε θέματα αρχιτεκτονικής είναι εξαιρετικά εξειδικευμένη επιλογή για το ευρύ κοινό, τον τελικό αποδέκτη των εκδηλώσεων του Κ.Α.Μ. Όμως ο πολιτισμός δεν έχει στεγανά, αντίθετα αντλεί στοιχεία από όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και εκφράζει τελικά τη σύνθεση τους. Με αυτή τη λογική οργανώσαμε ποικίλες εκδηλώσεις υψηλής στάθμης, επιχειρώντας να τις συσχετίζουμε, κατά το δυνατόν, με την Αρχιτεκτονική. Επιχειρήσαμε όχι μόνο να προσελκύσουμε θεατές και ακροατές στις εκδηλώσεις μας, αλλά ταυτόχρονα να ενθαρρύνουμε τους κατοίκους της πόλης να αναπτύξουν παρόμοιες δικές τους πρωτοβουλίες. Καθιερώσαμε διαρκή συνεργασία με το Τ.Ε.Ε. Δυτικής Κρήτης, τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Χανίων, το Πολυτεχνείο Κρήτης, την Εταιρεία Θεάτρου Μνήμη, το Goethe Zentrum Χανίων, την εφημερίδα Πυξίδα, τον Ελληνογαλλικό Σύνδε-

ME ΘεΑ ΣΤΟ ΛΙΒΥΚΟ Bαθιά γαλάζια θάλασσα, από το εσωτερικό του ανακαινισμένου Mεγάλου Aρσεναλιού, στο λιμάνι των Xανίων.

σμο Χανίων κ. ά. Η όποια επιτυχία μας είναι και δική τους επιτυχία και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Από την πρώτη χρονιά λειτουργίας του Κ.Α.Μ. διαπιστώσαμε ότι, για να αποκαταστήσει μια ουσιαστική σχέση με την πόλη, έπρεπε να αποτελέσει ένα πυρήνα πολιτισμού ενεργό σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, που θα εστίαζε με κάθε τρόπο,

επίμονα, την άμεση σχέση της αρχιτεκτονικής με τον πολιτισμό. Οργανώσαμε εκδηλώσεις πανελλήνιου ενδιαφέροντος και εμβέλειας, που θα συνέβαιναν κυρίως στα Χανιά (π.χ. τις τετραήμερες εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Σκαλκώτα, τις ετήσιες Συνόδους των Προέδρων των Αρχιτεκτονικών Σχολών της Ευρώπης,

εκθέσεις που συνοδεύονται πάντα από παράλληλες εκδηλώσεις, αποκαλύπτοντας την αμεσότητα της σχέσης ανάμεσα στις διάφορες εκφάνσεις πολιτισμού και επιδιώκοντας τη διάχυση της μιας στην άλλη, εμβαθύνοντας σ’ αυτές και πλουτίζοντας την πνευματική μας ζωή, καλλιεργώντας την ευαισθησία μας, και διαμορφώνοντας το επίπεδο του πολιτισμού μας. Όλα αυτά γιατί πιστεύουμε ότι η διαχείριση του χώρου δεν είναι μόνο θέμα τεχνικοοικονομικό αλλά εργαλείο πολιτισμού, που πρέπει να τον χειριζόμαστε με τρυφερότητα, όπως τους ανθρώπους. Είναι τότε που αποδίδει τον καλύτερο εαυτό «του». Έτσι, πιστεύουμε ότι επιδιώκουμε μέσα από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούμε να διερευνούμε τη νοοτροπία των ανθρώπων που παρήγαγαν την αρχιτεκτονική στην περιοχή της Μεσογείου. Μια γεωγραφική περιοχή που χαρακτηρίζεται από το ήπιο κλίμα και την ποικίλη διαμόρφωση του τοπίου. Διαπιστώνοντας ταυτόχρονα τις διαφορές νοοτροπίας άλλων περιοχών της γης, και αποδεχόμενοι τις κοινές και τις διαφορετικές καταβολές της ανθρώπινης φύσης. Η κατανόηση αυτής της νοοτροπίας είναι προϋπόθεση για να σταθμίσουμε τις προσωπικές αλλά και τις συλλογικές μας ευθύνες για όσα συμβαίνουν γύρω μας, γι αυτά που επιτρέπουμε να διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας και επηρεάζουν τη ζωή και την προσέγγιση της όποιας ευτυχίας μας. Παράλληλα, τεκμήριο φροντίδας και προσφοράς στην πόλη το Κ.Α.Μ. σε συνεργασία με Δήμο και ΥΠ.ΠΟ. πραγματοποίησαν την ανάπλαση του Μεγάλου Αρσεναλιού, στο οποίο στεγάζεται από το 2002. * O Δημήτρης Aντωνακάκης είναι αρχιτέκτονας και διευθυντής του K.A.M.

Κέντρο Αρχιτεκτονικής μεσογείου στα Χανιά

KAM to δώθε come here... Εκτός από μια σύγχρονη πόλη που σφύζει από ζωή κι εκτός από ένας πολύφερνος τουριστικός προορισμός, τα Χανιά είναι η πόλη της αρχιτεκτονικής. Το Μεγάλο Αρσενάλι, στο λιμάνι της πόλης, έχει μετατραπεί σε μοντέρνο αρχιτεκτονικό μνημείο. Στις εκδηλώσεις που φιλοξενεί, το κέντρο είναι η Μεσόγειος. Αλλά από την ήπια και πανέμορφη Μεσόγειο μπορεί κανείς να βλέπει όλο τον κόσμο.

OI ΣYΓΓENEIΣ

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 59

JUICY LIU Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

«Μου ’χεις κάνει τη ζωή μου Κόλαση / θα σου φύγω και θα φταις για όλα εσύ» (Ρομέο, ω Ρομέο). Λίγο ο συνωστισμός, λίγο οι τσιρίδες, λίγο το σεντονάκι που προσγειώθηκε με την μπιχλίτσα του στους θεατές (δεν πρόλαβαν στην Πειραιώς να βάλουν πλυντήριο τα λευκά), δημιούργησαν μία δυσφορία στο εκστασιασμένο πλην όμως υποχόνδριο κοινό. Όλοι όμως συμφώνησαν μ’ ένα στόμα, μια φωνή, πως το δικό μας άλογο ήταν το ομορφότερο, και απ’ της Αβινιόν κι απ’ της Αμβέρσας. Τι κι αν μας βγήκε λίγο ευκοίλιο και έκανε σύχρηστη την Πειραιώς. Χαλάλι το λοιπόν! Σαν τρελό φορτηγό θα μπουκάρει το εμπνευσμένο όχημα του Μάξιμου Μουμούρη στην αυλή του Σχολείου για να ξεφορτώσει το μπουλούκι του. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό εργολαβικό από τους Γαργαλιάνους, που σίγουρα φέρει κάτι από Ελισαβετιανό θέατρο και μετά θα αξιοποιηθεί δεόντως και για κάτι μπάζα. Το φεστιβαλικό πάρτι στέφθηκε ακόμη μια φορά με επιτυχία. Εκλεκτοί καλλιτέχνες (νέοι, γέροι και παιδιά), δημοσιογράφοι, παραγωγοί, μάνατζερ, executive directors, σκηνογράφοι, βοηθοί-σκηνογράφοι, φωτιστές, οπερατέρ, μοντέρ, μοτέρ, όλοι δώσανε το παρόν, αλλά μας σώθηκε το ποτό. Τριάντα κούτες κρασί μέχρι τη 1 το πρωί είχαν εξανεμιστεί. Γερά ποτήρια οι του καλλιτεχνικού στερεώματος.

60 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

EBAψE TH ΦΟΡΑΔΑ ΣΤ’ ΑΛΩΝΙ Oι εικονοκλάστες έψαχναν να βρουν το αποδομητικό στοιχείο. Oι εικονολάτρες λάτρεψαν το εντυπωσιακό στοιχείο. Oι συμβολιστές μιλούσαν για τις αναγνώσεις στις οποίες παραπέμπει το κόκκινο αίμα. Aλλά οι κυνικοί επέμεναν: δεν είναι αίμα, είναι κόκκινη μπογιά. Mια σκηνή, πολλές οι αναγνώσεις της.

Η διασκέδαση δεν σταματά όμως εδώ, μιας που για το εκλεκτό κοινό του Café de los Maestros έχει κανονιστεί μια χοροεσπερίδα-μιλόγκα με το πέρας της παράστασης στην αυλή του Ηρωδείου. Δυστυχώς, θα πρέπει να ενημερώσουμε τους θεατές-τανγκέρους ότι το (παιδικό) πάρτι θα κρατήσει μόνο μια ωρίτσα, 11 με 12, γιατί η Αρχαιολογική φωνάζει τις ώρες κοινής ησυχίας και θα σας πάρει με το λάστιχο. Φαντασμαγορική αναμένεται και η νυχτιά-Μητσιά, αφού ανέλαβε τη σκηνογραφία ο κ. Αλέκος Φασιανός. Τουλάχιστον 50 διαφορετικά είδη πτηνών θα κρέμονται από παντού και θα περιστοιχίζουν τον απαστράπτοντα Μανώλη Μητσιά. Θερμή παράκληση των θεατών που βγαίνουν μπλε μαρέν απ’ τα κουνούπια να τοποθετηθούν λίγα φιδάκια ή λίγες ταμπλέτες, σποραδικώς έστω, στους χώρους Δ και Η, γιατί είναι κι αυτός ο βαλτότοπος απ’ έξω και τα μαζεύει. Εναλλακτικά, θα μπορούσε μαζί με το εισιτήριο να μοιράζεται ένα Αutan τσέπης.

KOΣMIKOTHTEΣ

STAR WARS

To tip του αστρολόγου Να αποφεύγετε τους πειρασμούς (εκτός φυσικά από εκείνους στους οποίους δεν μπορείτε να αντισταθείτε…).

Τα άστρα και οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου) «Σόδομα και τα Γόμορρα!» και μη σου πω και «μπουρλότο!». Καλέ, τι έχεις πάθει τον τελευταίο καιρό, εσύ ο τύπος και υπογραμμός; Τι λίμπιντο και κακό είν’ τούτο; Είναι το καλοκαίρι, αυτή η κολασμένη εποχή, που σε χτύπησε απότομα κατακούτελα; Είναι η πολύ γυμνή σάρκα που έχει εμφανιστεί στους δρόμους λόγω ζέστης; Είναι τα δικά σου εσώτερα που σου ζητούν να κυλιστείς στις ηδονές και στις αμαρτίες; Δεν ξέρω τι από όλα είναι, ξέρω όμως ότι σε αυτή τη θάλασσα πηγαίνεις πάντα με τη σαμπρέλα σου, γιατί αλλιώς χάθηκες. Που θα πει: αν το προϊόν σου είναι… διαθέσιμο, «no problemo» κι εμείς, όλοι του κόσμου οι φιλήδονοι μαζί σου. Στην αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή είσαι δεσμευμένος, μάθε πως τα πράγματα είναι πολύ πιθανόν να περιπλακούν και τα νέα να φτάσουν στα αφτιά που δεν θέλεις. Παραστασούλα; Θέατρο: Μεφίστο για πάντα, Toneelhuis - Γκι Kασίερς 11 - 13 Ιουνίου, Θέατρον, Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος (Αίθουσα Αντιγόνη)

Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου) Θα σ’ το πω με απλά λόγια: Βγες από το σπίτι και μην ξαναγυρίσεις αν δεν βρεις αυτό που σου έχει φυλαγμένο η ζωή. Η συγκυρία είναι εξαιρετική. Να θυμάσαι πως δεν είναι καιρός για δισταγμούς και δεύτερες σκέψεις. Ως γνωστόν, η τύχη έχει μαλλιά μόνο μπροστά και πίσω είναι καραφλή. Γι’ αυτό, είτε την αρπάζεις από το μαλλί αμέσως μόλις τη δεις, είτε απομένεις να την κοιτάς να τρέχει μέχρι να βρει κανέναν άλλο, πιο έτοιμο από εσένα. Μάτια κι αφτιά ανοιχτά, λοιπόν. Είσαι έτοιμος από καιρό για τούτη την ώρα κι είναι κρίμα να μην επωφεληθείς. Έχεις δουλέψει σκληρά, έχεις παλέψει με νύχια και με δόντια κι αξίζει να ευνοηθείς. Κι ας μην κρυβόμαστε: Πέρα από το υλικό κομμάτι της ανταμοιβής, ως φιλόδοξο λιοντάρι που είσαι έχεις επιπλέον και μια σχεδόν υπαρξιακή ανάγκη να ξεχωρίσεις και να λάβεις επιτέλους τη θέση που σου αξίζει σε τούτη την άγρια ζούγκλα. Χορός: Συνήθεις μάρτυρες, Pασίντ Oυραμντάν 18 και 19 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η)

Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου)

Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)

Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)

Ονειρεύεσαι καλοκαιρινά τοπία. Χορούς στην ακρογιαλιά ανάμεσα σε καυτά, ημίγυμνα κορμιά, με ένα πολύχρωμο κοκτέιλ στο χέρι. Βόλτες στα καλντερίμια με τα αιγαιοπελαγίτικα άσπρα και μπλε γύρω σου κι ατέλειωτους περιπάτους στην άμμο, χέρι με χέρι, και το ηλιοβασίλεμα στα μαλλιά σου. Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν: είτε έκανες προσφάτως επανάληψη στα άπαντα του Λάκη Κομνηνού από τα seventies είτε οι ρυθμοί της δουλειάς σε έχουν εξαντλήσει εντελώς και πραγματικά χρειάζεσαι επειγόντως διακοπές. Ούτως ή άλλως, το καλοκαίρι είναι γεμάτο υποσχέσεις για σένα, και οι προοπτικές να περάσεις καλά είναι κάτι παραπάνω από ευνοϊκές. Για μια ακόμα φορά θα σου πω βέβαια ότι το πρόβλημα μπορεί να το δημιουργήσεις εσύ ο ίδιος με τις μεγάλες προσδοκίες σου. Μην περιμένεις πολλά. Άσε στη ζωή τον χώρο που απαιτεί για να σε εκπλήξει. Αφέσου. Θυμάσαι πώς γίνεται;

Αν ήταν να περιγράψω με μια λέξη το πώς αισθάνεσαι το τελευταίο διάστημα αυτή θα ήταν «τσιτωμένος». Οι αισθήσεις σου μοιάζουν να υπερλειτουργούν, με αποτέλεσμα πολύ συχνά να σε ενοχλούν πράγματα που στο παρελθόν θα σου ήταν αδιάφορα. Τούτες τις μέρες ένα ατυχές σχόλιο μπορεί να ακουστεί στα ευαίσθητα αφτιά σου ως μεγάλη μομφή ή μια καθυστέρηση να μοιάζει ως η αρχή μιας ανεπανόρθωτης καταστροφής. Κάθε φορά που νιώθεις έτσι θέλω να θυμάσαι τη φράση που γειώνει κάθε δυστυχία αλλά και κάθε ευτυχία: «Κι αυτό θα περάσει». Ναι, φίλε μου, κι αυτό θα περάσει, όπως πέρασαν τα προηγούμενα κι όπως θα περάσουν όλα αυτά που θα έρθουν. Κι η ζωή άμμος είναι στα χέρια μας που κυλάει και δεν μπορείς κανείς να τη σταματήσει. Ε, α να χαθείς! Μ’ έκανες να αμπελοφιλοσοφήσω και καθόλου δεν μου ταιριάζει. Ακριβώς όπως δεν ταιριάζει σε σένα η μιζέρια. Ξεκόλλα, βγες έξω, δες κάτι ενδιαφέρον:

Θέατρο: Κοκτέιλ Πάρτι, T.Σ. Έλιοτ 16 - 18 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)

Θέατρο: Οι έμποροι, Zοέλ Πομερά / Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» Θεσσαλονίκη - Γιάννης Λεοντάρης 11 - 13 Ιουνίου, Το Σχολείον (Χώρος Β)

Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου) Τον τελευταίο καιρό βρίσκεσαι με μια διαρκή μετακίνηση. Τα τοπία (τα εξωτερικά και τα εσωτερικά) αλλάζουν συνεχώς κι αυτή η διαρκής αλλαγή μοιάζει να εγκυμονεί τον καινούργιο σου εαυτό που θα ξεπεταχτεί στο άμεσο μέλλον. Μη φανταστείς ότι ο «καινούργιος εσύ» θα είναι ένας τελείως διαφορετικός άνθρωπος. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να συμβεί κάτι τέτοιο; Παρ’ όλα αυτά, στο μέλλον, όταν θα γυρνάς το βλέμμα σου πίσω στον χρόνο θα βλέπεις μια λεπτή διαχωριστική γραμμή που θα μοιράζει για πάντα την προσωπική ιστορία στα δύο: Εσύ πριν κι εσύ μετά, και ταυτόχρονα ο κόσμος πριν κι ο κόσμος μετά. Το πιο σημαντικό πράγμα για το οποίο θα κληθείς να αποφασίσεις είναι σε ποιον από αυτούς τους δυο κόσμους θα ακουμπήσεις τη ψυχή σου. Εν τω μεταξύ δες μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση: Θέατρο: Κατερίνη, ομάδα Βlitz 19 - 28 Ιουνίου, Bios

«Let’s talk about business and love». Η φράση παρακαλώ να ακουστεί με προφορά που να μαρτυρά ιταλική καταγωγή και στο τέλος της ας δυναμώσει το μαντολίνο στο δραματικό θέμα του Νίνο Ρότα για την ταινία «Ο Νονός»… Τι να πω, Καρκίνε; Αν μη τι άλλο, με εμπνέεις. Την περίπτωσή σου την κρίνω κάπως ιδιάζουσα: από την μια είναι το επαγγελματικό κομμάτι της ζωής σου που σε απασχολεί σε βαθμό που να σου τρώει το μεδούλι. Κι απ’ την άλλη, ταυτόχρονα, είναι και η ερωτική σου ζωή που σε αφιονίζει. Είσαι σε μια φάση της ζωή σου που τα θέλεις όλα και φλερτάρεις ασύστολα με όλα (ανθρώπους και ιδέες) και ταυτόχρονα έχεις τη διάθεση να σηκωθείς και να τα παρατήσεις όλα για να γυρίσεις τον κόσμο και να τα δεις όλα· να ζήσεις όλες τις εμπειρίες που η τύχη και οι άλλοι –δικά σου είναι τα λόγια, όχι δικά μου– σου στέρησαν. Παίρνω μια ανάσα και σου λέω πως δεν μπορείς να το κάνεις, απλώς και μόνο γιατί δεν είσαι φτιαγμένος από τα υλικά του φυγά. Για να παρηγορηθείς σου προτείνω μια παράσταση φευγάτη: Χορός: Mακριά... , Pασίντ Oυραμντάν 16 Ιουνίου Πειραιώς 260 (Χώρος Η)

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου)

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)

Τι έχουμε εδώ; Παίζεις δυνατά έτσι; Και γιατί όχι, θα μου πεις… Όταν βλέπεις ότι σε ένα τυχερό «παιχνίδι» το χαρτί σε θέλει (γιατί κι ο έρωτας σ’ αυτά συγκαταλέγεται) είναι κουτό να σταματάς ή να παίζεις συντηρητικά. Μην ξεχνάς, πάντως, ότι ανάμεσα στα χαρτιά της τράπουλας υπάρχουν και καρδιές. Κι αν η δική σου καρδιά τούτη την ώρα μοιάζει να είναι η τελευταία που κινδυνεύει, στο παιχνίδι του έρωτα ποτέ κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά τι μέλλει γενέσθαι. Κατά τα άλλα, φαίνεται πως δουλεύεις συστηματικά και μεθοδικά και στα επαγγελματικά σου θέματα, στοχεύοντας σε μακροπρόθεσμες απολαβές. Για να πετύχεις τους στόχους σου κινείσαι τόσο στην επιφάνεια όσο και στο παρασκήνιο, βάσει συγκεκριμένου σχεδίου. Η ανατροπή του μπορεί να προέλθει μόνο από εξωτερικούς παράγοντες, τους οποίους, ούτως ή άλλως, δεν μπορείς να προβλέψεις. Θέατρο: Ο Άρντεν από το Φέβερσαμ 17 - 21 Ιουνίου, Το Σχολείον (Κήπος)

Είναι σίγουρο ότι θα ήσουν σαφώς πιο ευτυχισμένος αν για λίγο διάστημα πάθαινες μια μικρή ελεγχόμενη αμνησία. Το μυαλό σου δουλεύει με πυρετώδεις ρυθμούς, αλλά δυστυχώς προς τη λάθος κατεύθυνση. Έχεις εγκλωβιστεί ξανά στην παλιά σου συνήθεια να μην αφήνεις τίποτα να πέσει κάτω. Για μια ακόμα φορά είσαι εξαιρετικά ευάλωτος σε κατευθυνόμενα ή τυχαία πυρά. Για μια ακόμα φορά ξεχνάς ότι το σύμπαν δεν περιστρέφεται γύρω από σένα και πως τελικά δεν είσαι ο πιο άτυχος, κουρασμένος, αδικημένος (κ.λπ., κ.λπ.) άνθρωπος του κόσμου. Στην πραγματικότητα ο μεγαλύτερος κίνδυνος κρύβεται μέσα στο ίδιο σου το σπίτι: Είναι ένας μεγάλος θυμωμένος δράκος, που εκτοξεύει κατακόκκινες πύρινες ριπές. Και να σκεφτεί κανείς πως πριν γίνει τέρας, ήταν ένας κανονικός άνθρωπος σαν εσένα, και, δυστυχώς, σαν κι εσένα σκεφτόταν πολύ και γι’ αυτό έγινε ένας μοναχικός δράκος. Αν τσίμπησες με την ιστορία μου, θα πει πως πρέπει γρήγορα να διαλέξεις ένα άλλο παραμύθι με καλύτερο τέλος. Μουσική: Ο Μαγικός αυλός, L’ Orchestra di Piazza Vittorio 16 Ιουνίου, Ηρώδειο

Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)

Θέλεις τα ώπα σου, θέλεις τις βόλτες σου, θέλεις τα ωραία σου… Βρε αδερφέ, θέλεις όλα αυτά που σου επιτρέπουν να είσαι αυτό που είσαι: ο τύπος που όλοι θέλουν να έχουν φίλο ή ερωτικό σύντροφο. Αντί γι’ αυτά όμως, το τελευταίο διάστημα το μόνο που βιώνεις είναι πιέσεις (κάθε είδους και από κάθε πλευρά) που, από τη μια δεν σου ταιριάζουν καθόλου, κι από την άλλη μεταλλάσσουν την προσωπικότητά σου. Το αποτέλεσμα είναι ότι εσύ ο ωραίος κι ο χαρισματικός κυκλοφορείς μέσα στο άγχος, στη νεύρωση και στην ανασφάλεια. Είναι σίγουρο πως δεν μπορείς να αποφύγεις αυτά τα μικρά και καθημερινά που δυστυχώς μας βαραίνουν όλους. Ωστόσο, θα πρέπει να προσπαθήσεις να θυμάσαι πως το να δουλεύεις για να πληρώσεις το ενοίκιο δεν σου απαγορεύει να έχεις «τα ώπα σου και τα ωραία σου», τα καλύτερα από τα οποία μάλιστα στοιχίζουν ελάχιστα. Πόσο καιρό είπαμε έχεις να πας σε συναυλία;

Μερικές φορές έχεις την εντύπωση ότι μιλάς μια γλώσσα διαφορετική από τους άλλους ανθρώπους; Σε διαβεβαιώνω ότι η εντύπωση αυτή είναι όλως διόλου σωστή, γιατί την ίδια έχουν κι όλοι οι άλλοι γύρω σου. Νιώθεις σαν «Englishman in New York» λοιπόν. Χμ! Μην βιαστείς να κατσουφιάσεις… Υπάρχει και η καλή όψη αυτής της κατάστασης. Σκέψου πως αν αισθάνεσαι ξένος στην ίδια σου την πόλη, στην ίδια σου την παρέα, στην ίδια σου τη σχέση, έχεις τη δυνατότητα να τη δεις με φρέσκο, καθαρό μάτι. Φίλε μου, έχεις την ευκαιρία να κάνεις ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα και να τη μετατρέψεις σε «ταξίδι». Έχω δεκάδες λέξεις να σου προτείνω να εντάξεις στο καθημερινό σου λεξιλόγιο: Ξεμούδιασμα, ξεκαθάρισμα, ανάσα, αποφόρτιση, ανανέωση, χρώματα. Παραμένοντας στα γνωστά και στα τετριμμένα μπορεί να νιώθεις ασφαλής αλλά όχι ευτυχής, my friend!

Τρέχεις, τρέχεις, τρέχεις και δεν φτάνεις. Πού πήγε εκείνος ο παλιός, καλός μποέμ εαυτός σου που ήξερε να ζει για το σήμερα; Που ήταν η ψυχή της παρέας και η παρέα της ψυχής και είχε χρόνο για όλα τα παράξενα και τα περίεργα του κόσμου; Ξέρω καλά πως υπάρχει μια πολύ καλή εξήγηση και πως έχεις όλα τα δίκια του κόσμου δικά σου. Γιατί παρότι εδώ και καιρό όλοι εμείς οι αστρολόγοι σου πιπιλίζουμε τα αφτιά με θριαμβολογίες του τύπου «αυτή είναι η εποχή σου», το μέλλον σου ανήκει» κ.λπ., εσύ προς το παρόν δεν βλέπεις φως. Αντιθέτως φθείρεσαι μέσα σε καθημερινά δρομολόγια χύνοντας τόνους ιδρώτα χωρίς ακόμα να μπορείς να μιλάς για κέρδη και απόδοση καρπών. Δεν θα σου πω να κάνεις λίγη ακόμα υπομονή και δεν θα σ’ το πω γιατί θα με βρίσεις. Το μήνυμα πάντως, έξυπνος είσαι, το πήρες. Και ενώ θα περιμένεις να και κάτι ενδιαφέρον για τα αφτάκια σου:

Βρίσκεστε σε κομβικό σημείο της ζωής σας και το αισθάνεστε. Οι αποφάσεις που θα έπρεπε να είχατε πάρει από χρόνια παραμένουν εκκρεμείς, κι εσείς παραμένετε άβουλοι να κοιτάτε τους δείκτες του ρολογιού να μετρούν ανάποδα τον χρόνο κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο. Δεν θα ήθελα να σας τρομοκρατήσω ούτε θα σας πιέσω με προστακτικές του τύπου «ξεκουνηθείτε», «άιντε τελειώνετε, έχουμε και δουλειές…». Θέλω μόνο να σας πω να σκεφτείτε γιατί δεν προχωράτε σε αποφάσεις. Πρόκειται για απλή αναβλητικότητα ή μήπως πίσω από αυτήν την απραξία κρύβεται ο φόβος; Κι αν είναι φόβος, τότε φόβος για ποιο πράγμα; Φόβος για μια ενδεχόμενη αποτυχία; Φόβος απέναντι στο καινούργιο; Φόβος μήπως εκτεθείτε; Ή μήπως φόβος να ενηλικιωθείτε; Επαναλαμβάνω τη λέξη «φόβος» γιατί μόνο έτσι ξορκίζεται. Η πρώτη απόφαση που πρέπει να πάρετε είναι να μιλήστε ανοιχτά για ό,τι φοβάστε με εκείνους που πρέπει να ακούσουν…

Μουσική: Synch, Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων, 12 και 13 Ιουνίου Mουσείο Mπενάκη, 14 Ιουνίου

Μουσική: Όσο υπάρχουν Αχαιοί, Συναυλία Δημήτρη Παπαδημητρίου 19 Ιουνίου, Ηρώδειο

Μουσική: Café de los Maestros 21 Ιουνίου, Ηρώδειο

Μουσική: Ταξιδεύοντας..., Συναυλία με έργα Θάνου Μικρούτσικου 23 και 24 Ιουνίου, Ηρώδειο

zΩΩΔIA

Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου)

[11 IOYNIOY 2009] #14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 61