EF#15 by Κaterina Κomita

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘhNA / T. 210 9282900

5 10

ANTIBEΣTIBAΛ Γιρζι ΚιΛιαν - ΜαϊΚΛ ΣουΜαχερ «Ο χορός είναι το ασχημόπαπο της τέχνης»

Λουρα

Iβο ΠαΠAζοφ

AΛεξ OΓιε - lA FurA dEls BAus

Το αισθησιακό τής πάει πολύ Το βαλκανικό πάρτι του κλαρίνου

Από αυτή τη στιγμή είστε όμηροι

ΚριΣτOφ ΜαρτAΛερ - ΣτEφανι ΚαρΠ O λεπιδοπτερολόγος της μεσαίας τάξης

οιΚοΓενεια τΣαΠΛιν - τιερε Ο πιο ασκητικός και ο πιο φαντασμαγορικός θίασος

αν τερEζα ντε ΚεερΣΜAαΚερ

αν ΚοΛο - Aννα χAΛΠριν - PArAdEs & ChANgEs

Mίλα σώμα

Bάλε-Bγάλε

ΣεΛ. 12

Δον ΚιχωτηΣ

ΓιαννηΣ ΜΠεζοΣ

ντανιεΛ ΜΠαρενΜΠοϊΜ

Η Δύση λατρεύει έναν τρελό! «Θέατρο μαθαίνεις αν ξέρεις καλά τη ζωή»

«Απέναντι σε μια Συμφωνία του Μπετόβεν είμαστε όλοι ίσοι»

Tζορτζ KραΜΠ

οΠτιΚο/αΚουΣτιΚοΣ ΚυΚΛοΣ (AudIO/VIsuAl CYClE)

Ο πειραματισμός είναι η δουλειά του

drog_A_tek, The Erasers, Sancho 003, Biomass, Coti K, Λι Πάτερσον, Νίκος Βελιώτης

ΣεΛ. 16

WOrd OF MOuTh – ΣαναΔεΣ

EPIdAurus PrOjECTs Επιδαύρια 2009

lE CErClE dE l’ hArMONIE - ζερεΜι ρορερ

Breaks Του Bουνού και του λόγγου

Κάν’ το καινούργιο

1ο KOsMOs FEsTIVAl

juICY lIu

Πολύς κόσμος, πολλή μουσική

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

sTAr WArs Τα άστρα και οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1

62 ΣεΛ. 28 2 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

COMICs του Xρήστου Δημητρίου H εικόνα του εξωφύλλου: Parades & Changes της Aν Kολό

ΠEPIEXOMENA

Παρελθόν και μέλλον Ξέρω πολλούς ανθρώπους που λατρεύουν να χαζεύουν τα ηλιοβασιλέματα, τα χρώματα που παίρνει ο ουρανός, τη βαθμιαία μετάβαση στο λυκόφως, όταν όλα σκουραίνουν μέχρι να σκοτεινιάσουν. Ορισμένοι εκστασιάζονται, δηλώνουν μαγεμένοι, ψάχνουν μεταφυσικές προεκτάσεις. Προσωπικά, δεν τους συμμερίζομαι. Ωραία είναι τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος, αλλά από τη μαγεία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η απομάγευση. Η απομάγευση, το ξεμάγεμα επιτρέπει στους ανθρώπους να προτάσσουν τη λογική, να σκέπτονται, να εξηγούν τα πράγματα γύρω τους – και πρέπει να σας εξομολογηθώ ότι, κάποτε, χάρηκα πολύ που και ο Μίλαν Κούντερα, στην αξέχαστη Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, έκανε μια επίθεση με πολύ ωραίο στυλ σε όσους λατρεύουν τα ηλιοβασιλέματα, ιδίως μάλιστα όταν οτιδήποτε άλλο λατρεύουν το λατρεύουν όπως τα ηλιοβασιλέματα: απόμακρα, χωρίς στην πραγματικότητα να επηρεάζει ούτε το νου ούτε την καρδιά τους. Και στην πατρίδα μας, πολλές και πολλοί μαγεύονται από το ηλιοβασίλεμα – πολύ περισσότεροι απ’ όσους λατρεύουν το ξημέρωμα, αλλά είναι ευνόητο ότι συνήθως όσοι έχουν χρόνο για να λατρέψουν τη Δύση του ηλίου στην Ανατολή του κοιμούνται, ενώ όσοι είναι ξύπνιοι χαράματα δεν προλαβαίνουν να λατρέψουν τίποτα, τρέχουν να προλάβουν κάποια δουλειά. Στην πατρίδα μας, επίσης, περισσότεροι κι απ’ όσους λατρεύουν το ηλιοβασίλεμα, πεθαίνουν για τα μάρμαρα. Για την κληρονομιά μας, για την ιστορία μας, για τα επιτεύγματα των προγόνων μας. Για όλα αυτά τα σπουδαία και μεγάλα που κάρπισαν εδώ και για τα οποία είμαστε περήφανοι. Κορωνίς, φυσικά, όλων αυτών των σπουδαίων είναι η Ακρόπολη της Αθήνας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί μια πραγματικότητα. Ενώ δεσπόζει ως αισθητικό θαύμα πάνω από τη (σε μεγάλο βαθμό) γκρίζα καθημερινότητά μας, η Ακρόπολη δεν έχει καταφέρει να καθορίσει με την υψηλή αισθητική της τη δική μας αισθητική, την αισθητική των Νεοελλήνων. Σύμφωνοι, λατρεύεται από όλους, αλλά ήδη από το σχολείο μάθαμε να τη θαυμάζουμε ακριβώς όπως θαυμάζουμε το ηλιοβασίλεμα. Κεχηνότες. Και χάσκοντας, ανασύρουμε την ετοιματζίδικη εξήγηση: είμαστε περήφανοι γιατί είναι ωραία και σύμβολο μιας εποχής που δίναμε στην ανθρωπότητα τα φώτα του πολιτισμού. Αυτό, φυσικά, είναι μια τεράστια εξαπλούστευση που έχει όνομα. Ονομάζεται αρχαιολατρία – και ξέρω τουλάχιστον έναν αξιοσημείωτο Έλληνα ποιητή που τον εξόργιζε. Ονομαζόταν Γιώργος Μακρής. Τον κατέτασσαν στους Έλληνες μπίτνικ, συνεργαζόταν στο περιοδικό Πάλι. Ένα βράδυ πήγε στο θυρωρό της πολυκατοικίας, του ζήτησε τα κλειδιά της ταράτσας, «κατεβαίνω αμέσως» του είπε, ανέβηκε και κατέβηκε με ένα άλμα στο κενό. Όσο ο Γιώργος Μακρής «φόρτωνε» απελπισία, αυτή την απελπισία που τον έκανε να ζητήσει τα κλειδιά της ταράτσας, έκανε μια πλάκα. Φανταζόταν, έλεγε, τη Ακρόπολη να λείπει από τη θέση της, να έχει ανεγερθεί εκεί πέρα ένα τεράστιο γυάλινο κτίριο, εμπορικό κέντρο και γκαράζ. Έλπιζε ότι αν έλειπε το σύμβολο της εξαπλουστευτικής αρχαιολατρίας, οι συμπατριώτες του θα αναγκάζονταν να συγκριθούν όχι με την ιδέα που οι ίδιοι έχουν για τον εαυτό τους, αλλά με την ιδέα που έχουν οι άλλοι γι’ αυτούς. Κι ότι, έτσι, θα αναγκαστούν να ζητήσουν την προκοπή τους με πιο γρήγορα βήματα, πιο γρήγορες κινήσεις, πρωτίστως αναμετρώμενοι με την πραγματικότητα του σήμερα που οδηγεί στο αύριο κι όχι με τους συμβολισμούς του αθάνατου παρελθόντος μας που οδηγεί απλώς στη μεγάλη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας. Και πέρασε ο καιρός, ο ήλιος ανέτειλε και βασίλεψε πολλές φορές και μια ωραία ημέρα, κάτω από την Ακρόπολη, αποκτήσαμε ένα μεγάλο, μοντέρνο αρχιτεκτόνημα. Ένα καινούργιο μουσείο για να στεγάσει μια μεγάλη μόνιμη έκθεση με ορισμένα καλλιτεχνικά αριστουργήματα της αρχαιότητας, πρωτίστως μάλιστα μερικά καλλιτεχνικά αριστουργήματα της κλασικής αρχαιότητας, της εποχής δηλαδή που σε τούτα εδώ τα μάρμαρα καλλιεργούνταν η δημοκρατία και η φιλοσοφία και οι τέχνες – το θέατρο, η γλυπτική, η αρχιτεκτονική… Να λοιπόν ένας ωραίος καινούργιος συμβολισμός. Ένα μοντέρνο κτίριο, ένα αρχιτεκτονικό μνημείο της εποχής μας χρησιμεύει ως κέλυφος για τα τεκμήρια μιας εποχής από την οποία εμπνεύστηκε και συνεχίζει να εμπνέεται όλος ο σύγχρονος δυτικός κόσμος, αυτός ο κόσμος στον οποίο ανήκουμε (δεν είμαστε ανάδελφοι). Μια σύγχρονη κατασκευή, ένα μινιμαλιστικό αρχιτεκτόνημα που, για να γίνει, εκτιμήθηκε η πραγματικότητα και συγκρούστηκαν αισθητικές και συμφέροντα, τελικά δεσπόζει κάτω από την Ακρόπολη. Όχι για να φιλοξενήσει τη μεγάλη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας, αλλά για να επιτρέψει την απόλαυση των καλλιτεχνικών τεκμηρίων του παρελθόντος σε σύγχρονες συνθήκες. Τη γνώση της εποχής που τα παρήγαγε, όχι τη δήθεν εθνική μυθολογία της. Το διάστημα των εγκαινίων του νέου Μουσείου της Ακρόπολης μάλλον δεν προλάβαμε να αναρωτηθούμε: γιατί άραγε όλος ο κόσμος στάθηκε με θαυμασμό μπρος στο νέο μουσείο; Επειδή, όπως είπαν μερικοί στις τηλεοράσεις, είναι το καλύτερο του κόσμου; Όχι βέβαια, σπουδαία μουσεία υπάρχουν πολλά – από το Γκουγκενχάιμ μέχρι το Λούβρο, από το ΜοΜΑ μέχρι το Πράδο… Αλλά επειδή τούτο το μουσείο εκθέτει με μοναδικό τρόπο τα masterpieces της κλασικής περιόδου, στην οποία ο σύγχρονος δυτικός κόσμος αναγνωρίζει τις επιδράσεις σε ό,τι είναι σήμερα: στην οργάνωση, στη δημοκρατία, στην ιδέα της προόδου, στη δικαιοσύνη, στην αισθητική. Κι επειδή το σύγχρονο κέλυφός του, μπετόν, γυαλί και μεγάλες διάφανες επιφάνειες, δεν κρύβει αλλά αποκαλύπτει μια τέχνη, στις φόρμες της οποίας καθρεφτίζεται όλος, όλος ο σύγχρονος κόσμος. Αν ζούσε ο Γιώργος Μακρής σίγουρα θα χαιρόταν σε αυτό το σύγχρονο μνημείο από μπετόν και γυαλί – κι ίσως, μια μέρα, το ηλιοβασίλεμα, χαζεύοντας από το καφενείο την Ακρόπολη ψηλά απέναντι, να παραμέριζε η απελπισία και να μην πήγαινε να ζητήσει τα κλειδιά της ταράτσας.

[

h Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2009 Nο 15 (2/2009) [25/6/09] ISSN: 1791-1729 Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Mαρία Bασιλάκη Σύνταξη: Δώρα Aναγνωστοπούλου, Έλια Aποστολοπούλου, Aλεξάνδρα Bουδούρη, Nάντια Δρακούλα, Kατερίνα Kόμητα, Άννα Mαρτίνου, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

]

Eλληνικό φεστιβάλ A.E. Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Nομικός Σύμβουλος: Bάσω Tζιούμη

Διοικητικό Συμβούλιο

Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Άγγελος Δεληβορριάς Nομικός Σύμβουλος: Δημήτρης Πασσάς Mέλη: Vincent Baudriller, Nigel Redden, Alistar Spalding, Nίκη Tζούδα, Λουκάς Tσούκαλης

MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

ME THN YΠOΣTHPIΞH

Ηλίας Κανέλλης

EdITOrIAl

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 3

το ΠροΓραΜΜα του ΔεΚαΠενΘηΜερου

25.6 έως 8.7.09

Aγαπητή EΦ...

Θεατρο La Fura dels Baus: Μπορίς Γκοντουνόφ, Πειραιώς 260, Χώρος Η 24-28 Ιουνίου Βικτόρια Τσάπλιν και Ζαν-Μπατίστ Τιερέ Το αόρατο τσίρκο, Πειραιώς 260, Χώρος Δ 24-28 Ιουνίου ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης-Γιάννης Καραχισαρίδης Βασισμένο στο έργο του Θερβάντες, Δον Κιχώτης Ωδείο Ηρώδου Αττικού 28 Ιουνίου Γιάννης Mπέζος Μολιέρου, Ο κατά φαντασίαν ασθενής, Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2-3 Ιουλίου Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου: Αριστοφάνη, Νεφέλες Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 3-4 Ιουλίου Θεατρική Ομάδα Nova Melancholia: Habemus Papam, Walter Πειραιώς 260, Γκαράζ 3-4 Ιουλίου ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου-Βασίλης Νικολαΐδης Ευριπίδου σπαράγματα ή απλά μαθήματα μιας άγνωστης μυθολογίας Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 3-4 Ιουλίου Κριστόφ Μαρτάλερ-Άννα Φίμπροκ: Ρίζενμπουτσμπαχ-Μία μόνιμη αποικία Θέατρον, Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος, Αίθουσα Αντιγόνη 3-5 Ιουλίου

χοροΣ Βραδιά σύγχρονου ελληνικού χορού yelp / pelma, Πειραιώς 260, Χώρος Η 1 Ιουλίου Μάικλ Σουμάχερ-Γίρζι Κίλιαν: Last Touch First Πειραιώς 260, Χώρος Δ 2-4 Ιουλίου Rosas- Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ Rosas danst Rosas, Πειραιώς 260, Χώρος Η 6-7 Ιουλίου Το τραγούδι Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη 9-10 Ιουλίου Μπαλέτα του Θεάτρου Μαριίνσκι: Η Λίμνη των Κύκνων Ωδείο Ηρώδου Αττικού 6-7 Ιουλίου Anna Halprin-Anne Collod and guests: parades & changes, replays Πειραιώς 260, Χώρος Η 7-9 Ιουλίου

h Figaro, το Mουσείο και το φεστιβάλ Aθηνών Αγαπητή εφ, Προς μεγάλη μου ικανοποίηση διαπίστωσα πως η Ευρώπη δεν στρέφει την προσοχή της μόνο στα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης αλλά και στο Φεστιβάλ Αθηνών. «Αθήνα, η ωραία του καλοκαιριού», ο τίτλος του άρθρου που φιγουράρει στη Figaro (φύλλο 19.6.2009) και ένας από τους λόγους –σύμφωνα με το συντάκτη– το πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ με την επιμέλεια, όπως ασφαλώς αναφέρεται, του Γιώργου Λούκου. Οι κακές γλώσσες θα μπορούσαν να αποδώσουν το δημοσίευμα στις γνωστές καλές σχέσεις που διατηρεί ο διευθυντής του Φεστιβάλ με τον γαλλικό Τύπο... Επιτρέψτε μου να μη συμφωνήσω. Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ υπερέβη τις προσδοκίες μας. Με παραστάσεις όπως αυτή του Cirque Invisible ή τη Φαίδρα κ.ά. δεν πρέπει σε κανέναν να κάνει εντύπωση που ο συντάκτης μιας εκ των σπουδαιοτέρων και εγκυροτέρων ευρωπαϊκών εφημερίδων εξισώνει το Φεστιβάλ με τα εγκαίνια του πλέον πολυαναμενόμενου Μουσείου στην Ευρώπη, αναδεικνύοντας την Αθήνα στην πόλη με την πλουσιότερη πολιτιστική ατζέντα για το φετινό καλοκαίρι. Θέλω λοιπόν κι εγώ με τη σειρά μου να μεταφέρω τις θερμότερες ευχαριστίες μου στον Γιώργο Λούκο – όχι μόνο για την υπερηφάνεια που με γέμισε η αναφορά του γαλλικού Τύπου στην πόλη μου αλλά και για τις θερινές βραδιές μου που αναμένονται πιο ενδιαφέρουσες από ποτέ. Αναμένοντας το επόμενο καλοκαίρι και γεμάτος ελπίδα για τα μελλοντικά σχέδιά σας,

ΜουΣιΚη Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου-Ντάνιελ Μπάρνεμποϊμ Έργα Μπετόβεν, Μπερλιόζ, Ωδείο Ηρώδου Αττικού 29 Ιουνίου

Διονύσης Χαλακατεβάκης, Αθήνα

Συναυλία με τους drog_A_tek: Civil War, Το Σχολείον, Χώρος Α 30 Ιουνίου Aφιέρωμα στον Τζορτζ Κραμπ, Αίθουσα Παρνασσός 30 Ιουνίου Performance με τους Coti K., Νίκο Βελιώτη και Lee Patterson Performative Installations, Το Σχολείον, Χώρος Α 1 Ιουλίου

Πρώτη φορά στη Λυρική

The Erasers: The wave, Σε συνεργασία με τους Biomass και τους Sancho 003 Το Σχολείον, Χώρος Α 2 Ιουλίου

Καμία τέχνη δεν έχει νόημα όταν είναι ψόφια, κρεμασμένη πάνω σε μια σκηνή και αλυσοδεμένη από συμφέροντα. Χάρις σ’ αυτήν την Κατάληψη (σ.σ. της Λυρικής Σκηνής, στα τέλη του προηγούμενου Ιανουαρίου και στις αρχές του Φεβρουαρίου, μια κατάληψη που κράτησε εννέα μέρες και την οποία σχολίαζε το εκδοτικό σημείωμα του πρώτου φετινού φύλλου) μπόρεσα για πρώτη φορά να επισκεφθώ την Λυρική. Διότι τα εισιτήρια που επεβάλλοντο στην «πλέμπα» (όπως εγώ) μας κρατούσαν μακριά από την... «υψηλή» τους «τέχνη»... την ψόφια... Εσάς μάλλον σας πείραξε τόσο η κατάληψη που ασχοληθήκατε μαζί της κάτι μήνες μετά. Το ύφος του άρθρου σας και οι ειρωνείες για την Επανάσταση μας βρίσκουν εντελώς αντίθετους. Πράγματι, κάτι σιχαμένους αστούς σαν του λόγου σας θα τους ξεβράσει η Επανάσταση σαν μαρίδες.

Le Cercle de l’ Harmonie- Ζερεμί Ρορέρ: Έργα Μότσαρτ Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Φίλων της Μουσικής, 2 Ιουλίου Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα-Χορωδία της ΕΡΤΧορωδία Δήμου Αθηναίων-Λουκάς Καρυτινός: Τζουζέπε Βέρντι, Requiem Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Φίλων της Μουσικής 5 Ιουλίου Συναυλία με την Lura, Το Σχολείον, Χώρος Α 6 Ιουλίου Συναυλία με τους Word of Mouth & τις Σανάδες Το Σχολείον, Χώρος Α 7 Ιουλίου Συναυλία με τους Piano Duo Antithesis, Αίθουσα Παρνασσός 8 Ιουλίου Συναυλία με τον Ivo Papasov, Το Σχολείον, Χώρος Α 8 Ιουλίου

εΚΘεΣειΣ Γιάννης Μπουρνιάς, Still(s), Πειραιώς 260 16 Ιουνίου-12 Ιουλίου (μόνο τις ημέρες των παραστάσεων από τις 20:00) Ύμνος στη σκιά Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Οδού Πειραιώς 23 Μαΐου-26 Ιουλίου

Αλέξης Παπαδόπουλος, yahoo.gr

Κώστας Ορδόλης, Μορφές και σκιές από το θέατρο, Πειραιώς 260 1 Ιουνίου-12 Ιουλίου (μόνο τις ημέρες των παραστάσεων, από τις 20:00)

EPΓAΣThPIO 8ος Κύκλος Εντατικών Μαθημάτων για το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα Επίδαυρος 6-20 Ιουλίου 4 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Στείλτε την επιστολή σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση: free_press01@greekfestival.gr ή γράψτε τα σχόλιά σας στο μπλογκ της εφ, www.efmag.blogspot.com

Bρίζοντας το κοινό Στις 11.5.09 είδα τη σπουδαία παράσταση του Γκι Κασίερς Μεφίστο για πάντα και εκεί πήρα την εφ. Την επομένη το πρωί που την άνοιξα για διάβασμα, είχα μία πολύ δυσάρεστη έκπληξη από την επιστολή μιας κυρίας , παντελώς άγνωστης σ’ εμένα, ονομαζομένης Αργυρώ Κουκουλά, η οποία με την «ευκαιρία» των σχολίων της για την παράσταση Κόλαση του Ρομέο Καστελούτσι, εξύβριζε με απαράδεκτο τρόπο καθώς, κριτικάροντας το θέαμα που είδε, το οποίο της προκάλεσε περίπου αποστροφή κατά τα λεγόμενά της, δεν περιορίσθηκε να διατυπώσει τις απόψεις της όπως έχει κάθε δικαίωμα αλλά επέκτεινε την κριτική της και στους θεατές! Τι για ηλίθιο κοινό γράφει, τι περί ομαδικού αυνανισμού γράφει , τι για ξενέρωτους γράφει. Επειδή ήμουνα μεταξύ των θεατών της Κόλασης, οι χαρακτηρισμοί αυτοί και η προσβολή που συνεπάγονται με αφορούν προσωπικά, γι’ αυτό και θεωρώ υποχρέωσή μου να απαντήσω «επί προσωπικού». Πρώτα απ’ όλα, πού με ξέρει αυτή η κυρία και ποιος της έδωσε το δικαίωμα να με προσβάλλει; Εγώ όμως από το περιεχόμενο της επιστολής της υβρίστριάς μου, και των άλλων θεατών, δικαιούμαι να συμπεράνω ότι εκείνη δεν είχε ξαναπατήσει στους χώρους της Πειραιώς 260, εκεί όπου ο Γιώργος Λούκος τα τελευταία χρόνια μας έχει φέρει εξαιρετικά θεάματα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Διαφορετικά δεν θα γκρίνιαζε για το... πάρκινγκ και τις... καρέκλες. Και από το ύφος της επιστολής, είναι φανερό ότι αυτού του είδους τα θεάματα είναι «άγνωστη γη» για την κυρία η οποία, συν τοις άλλοις, πολύ απέχει από το να είναι μία συνειδητή θεατής που να δέχεται τη διαφορετική άποψη για κάτι που δεν της αρέσει ή που δεν καταλαβαίνει. Δεν υπερασπίζομαι εδώ το έργο του Καστελούτσι, τον οποίο θεωρώ πάντως σπουδαίο δημιουργό και τον παρακολουθώ πάνω από δέκα χρόνια, αλλά δικαιούμαι να αντιδράσω σε προσβλητικούς δημόσιους αφορισμούς ασχέτων, οι οποίοι καλά θα κάνουν να περιορισθούν σε αυτά που... αντέχουν. Ευχαριστώ για την φιλοξενία, Νέλλη Ρεκλείτου-Σπετσέρη

Ο σχολιασμός μας: Αγαπητή φίλη, Σας ευχαριστούμε πολύ για το σημείωμά σας. Στους κανόνες του παιχνιδιού μιας έκδοσης όπως η εφ συγκαταλέγεται και η δημοσίευση των αντιρρήσεων, για δημοσιεύματα αλλά και για παραστάσεις του Φεστιβάλ. Δεν είναι στις προθέσεις μας να λογοκρίνουμε καμία άποψη ούτε και τις πιο ακραίες. Ασφαλώς, όμως, είναι δεδομένο ότι και στο χώρο των μυημένων, συχνά, εμφιλοχωρεί ένας κόσμος χωριστά. Τι καλά θα ήταν να μπορούσαμε να τον κερδίσουμε.

EΠIΣTOΛEΣ

EΠEIΔh h TEXNh EMΠNEETAI AΠO Th Zωh αΣτερι Μου, φεΓΓαρι Μου H κριτική υποδέχθηκε με θριαμβικά σχόλια την Έλεν Mίρεν στο ρόλο της Φαίδρας.

Φαίδρα παίζεται ήδη από τις αρχές του Ιουνίου, στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου της Μεγάλης Βρετανίας. Δημοσιεύθηκαν και οι πρώτες κριτικές γι’ αυτήν. Είναι, στο σύνολό τους, επιδοκιμαστικές έως εγκωμιαστικές. Ας δούμε τι γράφουν οι βρετανικές εφημερίδες.

Guardian: Γυναίκα με πάθος. Σύμφωνα με τον Guardian πρόκειται για μια «πολύ δυνατή… εντυπωσιακή παραγωγή». «Εξαιρετική η ερμηνεία της Έλεν Μίρεν… Συνοπτικά, μας δίνει μια πραγματική γυναίκα κυριευμένη από πάθος… Ο Ιππόλυτος του Ντόμινικ Κούπερ δείχνει πραγματικό τρόμο μπροστά στο αλλοπρόσαλλο πάθος της μητριάς του. Ο Στάνλεϊ Τάουνσεντ σαν Θησέας, που η ψεύτικη είδηση του θανάτου του επισπεύδει την τραγωδία, πείθει ως ρωμαλέα φιγούρα που θα μπορούσε να είχε πραγματικά σκοτώσει τον Μινώταυρο και να είχε κοιμηθεί με χιλιάδες γυναίκες… και ο Τζον Σράπνελ καθηλώνει σαν Θηραμένης». Times: Βασίλισσα. «Η Μίρεν ηγεμονεύει στη σκηνή ως νέα εντυπωσιακή βασίλισσα» αποφάνθηκαν οι βρετανικοί Times. Σύμφωνα με τον κριτικό Κρίστοφερ Χαρτ, «η μοντέρνα εκδοχή του Νίκολας Χάιτνερ είναι σχεδόν ακριβής, η μετάφραση του Τεντ Χιούζ είναι απλή και όμως τολμηρή, έξυπνη η σκηνογραφία του Μπομπ Κρόλεϊ. Ο Στάνλεϊ Τάουνσεντ… δεν έχω ποτέ δει έναν Θησέα να βγάζει τόση δύναμη, κύρος, οργή και κίνδυνο μαζί… Από τη στιγμή που η Μίρεν σέρνεται στη σκηνή… ήταν η δική της νύχτα».

Μια γυναίκα με πάθος Η βρετανική κριτική για τη Φαίδρα της Έλεν Μίρεν

Daily Mail: Μίρεν, η κυρίαρχος. «Όταν ο Ντόμινικ Κούπερ και η Έλεν Μίρεν εμφανίζονται μαζί στη σκηνή… η στιγμή είναι ηλεκτρισμένη… η Μίρεν σχεδόν κυριεύει τη σκηνή… κάθε φορά που

περπατά… αυξάνει τους χτύπους της καρδιάς μας» έγραψε η Daily Mail. Daily Express: Καθηλώνει. Σύμφωνα με την Daily Express, «το έργο μιλάει για μια έντονη, θλιβερή τραγωδία, απότοκο ενός ανάρμοστου πάθους που φέρει την υπογραφή του γάλλου δραματουργού Ρακίνα. Η Φαίδρα είναι η γυναίκα του βασιλιά της Αθήνας και ενοχικά ερωτευμένη με τον γιο του άνδρα της Ιππόλυτο, τον οποίο ερμηνεύει το sexsymbol του κινηματογράφου Ντόμινικ Κούπερ. Η μοντέρνα εκδοχή του Νίκολας Χάιτνερ καθηλώνει, άψογα!». Independent: Συντηρητική εκδοχή. Σε διαφορετική γραμμή, ο Independent διαφωνεί τόσο με την απόδοση του κειμένου του Ρακίνα από τον ποιητή Τεντ Χιούζ όσο και με την ερμηνεία της Μίρεν. «Πρόκειται για συντηρητική εκδοχή μιας τραγωδίας πάθους. Το έργο παίζεται για δύο ώρες χωρίς διακοπή και μοιάζει να έχει επινοηθεί για τουρίστες, που θέλουν απλώς να δουν μια παράσταση στο Λονδίνο. Δεν έχει καμία σχέση με το πρωτότυπο έργο του Ρακίνα. Το εύπλαστο κείμενο του Τεντ Χιουζ είναι μια απόπειρα, αλλά εμπεριέχει λάθη. Δεν μπορεί ένα παράξενο ιαμβικό πεντάμετρο να αποδώσει την τραγικότητα του γαλλικού αλεξανδρινού στίχου… Τουλάχιστον ο όμορφος Ντόμινικ Κούπερ σαν Ιππόλυτος είναι σαφώς καλύτερος από εκείνον τον τύπο που περιφερόταν στη Μεσόγειο στην ταινία Mamma Mia! Και είναι πολύ καλός. Όλοι είναι πολύ καλοί. Ερμηνεύουν απλώς ένα συνολικά πολύ κακό κείμενο, που παρουσιάστηκε σαν κλασικό. Η Φαίδρα υποτίθεται ότι καταναλώνεται από την ίδια της τη λάμψη. Αντιθέτως, η Μίρεν συγκρατείται κόσμια, λες και το πάθος αποδίδεται καλύτερα με το να το υπαινίσσεσαι και όχι να το δείχνεις. Δεν είχε σίγουρα αυτό στο μυαλό του ο Ρακίνας».

TO EΠOMENO ΔEKAΠENΘHMEPO Στέφαν Kέγκι - Rimini Protokoll Radio Muezzin Mια τελετή για 30.000 τζαμιά στο Kάιρο (11-12 Iουλίου, Πειραιώς 260) Άγγελος Φραντζής Mέσα στο δάσος Mια κινηματογραφική εγκατάσταση (14-15 Iουλίου, Πειραιώς 260) Eθνικό Θέατρο Mεγάλης Bρετανίας Pακίνα, Φαίδρα «Kοίταξέ με. Bλέπεις μια γυναίκα σε παραφορά. Eίμαι ερωτευμένη» (10-11 Iουλίου, Aρχαίο Θέατρο Eπιδαύρου) Eθνικό Θέατρο Eυριπίδη, Άλκηστις O Θωμάς Mοσχόπουλος σκηνοθετεί τη Mαρία Σκουλά, στο ρόλο της γυναίκας που αποφασίζει να πεθάνει στη θέση του άντρα της (17-18 Iουλίου, Aρχαίο Θέατρο Eπιδαύρου).

ΣXOΛIA

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 5

Δυο νύχτες κάτω από την ακρόπολη

Εντυπώσεις από το νέο Μουσείο που άλλαξε την πόλη

Aπό την Τίνα Μανδηλαρά

ο πετυχημένο σχεδιάκι στην ιστοσελίδα του Google, ανήμερα των εγκαινίων, έδινε το στίγμα: από τη μια πλευρά ο Παρθενώνας κι από την άλλη το νέο Μουσείο της Ακρόπολης σαν η αρχιτεκτονική και συμβολική συνέχειά του. Με ένα χαριτωμένο σχέδιο-σχόλιο, το Google αναδείκνυε διεθνώς τη μέγιστη σημασία του νέου Μουσείου. Η αλήθεια είναι πως δύσκολα αντιστέκεσαι στο παιχνιδιάρικο κάλεσμα ενός χώρου που καταργεί κάθε μουσειακή αντίληψη, φέρνει τους μοναδικούς θησαυρούς κοντά στον επισκέπτη και τον καλεί σε ένα διαρκές πάρτι με οικοδεσπότες τα ίδια τα αγάλματα. Κι αυτό είναι το καίριο στοίχημα που κέρδισε ο αρχιτέκτων Τσουμί, ότι μετέτρεψε τα αρχαία fragmenta σε κομμάτια μιας ολοζώντανης πραγματικότητας κάνοντάς σε πραγματικά να πιστεύεις ότι ξυπνάς με ένα κομμάτι άγαλμα στα χέρια, ότι όντως χορεύεις με το τεκνό του Κριτία, ότι φλερτάρεις με κάποια από τις αρχαίες Κόρες και ότι μπορείς κι εσύ να προσφέρεις το δικό σου τάμα στον βωμό της Αφροδίτης. Ποτέ άλλοτε μια μόνιμη έκθεση, τουλάχιστον απ’ όσες έχω υπόψη μου, δεν κατάφερε να μετουσιώσει έναν αρχαίο κόσμο σε ζωντανό οργανισμό που παραδίδεται στην αγκαλιά της πόλης που τον έπλασε και μάλιστα ξαναγεννώντας την. Με έναν τρόπο σχεδόν σωκρατικό –αυτόν της αλογόμυγας που σε ξυπνά από τον μακάριο ύπνο– το νέο Μουσείο νομίζεις πως βγάζει την Αθήνα από τη νάρκη μιας βαριεστημένης πραγματικότητας. Τίποτε δεν φαίνεται ίδιο όπως πριν: ο γυάλινος διάφανος περίγυρος αναδεικνύει την ομορφιά μιας πόλης που μέχρι πρότινος φάνταζε βαρετή και άσχημη, σχεδόν απονεκρωμένη – και η Αθήνα ζωντανεύει σαν παλλόμενο φόντο. Θαρρείς πως ο ιαπωνικός μινιμαλισμός που υπηρετεί συμβολικά ο αρχιτέκτων του νέου Μουσείου να φτιάχτηκε για να ανοίξει τον δρόμο στην ιωνική αμεσότητα και με τη σειρά του στην πόλη η οποία δείχνει άξαφνα να αναθεωρεί το ίδιο το παρελθόν της. Ο Ιερός Βράχος παύει να είναι ένα αρχαιοπρεπές σύμβολο και οι παρυφές της Πλάκας σταματούν να φαντάζουν σαν τα σύνορα ενός οικισμού φτιαγμένου μόνο για τους ξένους. Η πόλη όπως αναδεικνύεται μέσα από τις διαφανείς αίθουσες ενσωματώνεται στο παρόν και ενώνεται ιδεατά σε έναν συνεχή χωρόχρονο: το Μουσείο ως μέρος της πόλης γίνεται εν ολίγοις μια ρέουσα πραγματικότητα που σε παρασύρει και σε κάνει δικαιωματικά κομμάτι της. «Δεν υπάρχει αρχιτεκτονική δίχως πρόγραμμα, όπως και χώρος

6 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

χωρίς συμβάν» είναι μια από τις πιο γνωστές φράσεις του Τσουμί που θα έβρισκαν απολύτως σύμφωνους τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη. Επηρεασμένος άμεσα από τις θεωρίες του Ντελέζ, ο Τσουμί μελετά το αρχιτεκτονικό συμβάν έξω από δεδομένα χωροχρονικά όρια και παραστατικά δεδομένα ως μια ρέουσα πραγματικότητα που επιβάλλει, όπως υποστήριζε και ο Ντελέζ, τη «χαοτική φύση του κόσμου». Εξ ου και το ότι το Μουσείο δεν ακολουθεί μια παραστατική λογική, παρά μια ευέλικτη σπειροειδή αφήγηση, διόλου γραμμική. Δεν είναι τυχαίο ότι από την είσοδο μέχρι την ανηφορική διαδρομή προς την Αίθουσα του Παρθενώνα το παραμύθι ξεδιπλώνεται με πολλαπλά σημεία εκκίνησης, χωρίς να σε εγκλωβίζει σε ένα μόνο κομμάτι του, και φυσικά επ’ ουδενί δεν σε κλείνει σε ένα μόνο επίπεδο. Κι όλα τα μέρη του Μουσείου είναι ανοιχτά, διαφανή και επικοινωνούν μεταξύ τους, αντικρίζοντας το ένα το άλλο σαν σε έναν ζωντανό, αέναο διάλογο, μακριά από τις αποστεωμένες αφηγήσεις που ακολουθούν άλλα μουσεία.

“

Στην Αίθουσα του Παρθενώνα μπορούν να γραφτούν άπειρα διδακτορικά μόνο και μόνο για τη μελέτη του φωτός και το πώς αυτό διαχέεται στα αγάλματα τις διαφορετικές ώρες της ημέρας

νεύουν μπροστά σου οι μορφές των ανθρώπων που μαλώνουν, παίζουν και ερωτεύονται. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο intro σε ένα ούτως ή άλλως υποβλητικό Μουσείο από το απτό ανθρώπινο στοιχείο το οποίο αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην Αίθουσα των Κλιτύων. Και αυτό εξηγεί και την ανηφορική λογική του Μουσείου κατ’ αναλογίαν με την ανοδική πορεία που ακολουθεί ο ίδιος ο ναός της Ακρόπολης, από το ανθρώπινο προς το θεϊκό στοιχείο – και το αντίθετο. Στο ανώτερο σημείο της πρώτης κλίμακας, στο βάθος της αίθουσας των Κλιτύων και λίγο πριν αυτήν των Αρχαϊκών, δεσπόζει ένα αριστούργημα της αρχαϊκής εποχής, έξοχα εκτεθειμένο, το πώρινο αέτωμα από τον ναό του Εκατομπέδου. Ακόμη, διακρίνονται οι φλέβες από το σώμα των λιονταριών καθώς κατασπαράσσουν τον ταύρο, ενώ τα χρώματα παραμένουν ζωντανά θυμίζοντας ότι η αρχαιότητα ήταν πολύ περισσότερο πλουμιστή από όσο νομίζουμε. ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΪΚΩΝ Η Αίθουσα με τα Αρχαϊκά –προσωπικά η πιο αγαπημένη– είναι αυτή που σε πείθει ότι «τα αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς». Μπορούν κι αυτά να ερωτεύονται – η πανέμορφη κόρη με το παιδί του Κριτία, η ψηλή κόρη του Αντήνορα με τον παιχνιδιάρη Ιππέα. Μοιάζουν σαν να χορεύουν ή μάλλον καλύτερα σαν ένα δάσος με ανθρώπινες μορφές στο οποίο μπορείς να χαθείς για ώρες προσπαθώντας να μαντέψεις την άκρη του. Μένω να χαζεύω την αυστηρή κόρη με το χαρακτηριστικό μειδίαμα και πρώτη φορά προσέχω τα πανέμορφα σκουλαρίκια της, αλλά και το πόσο τρυφερό είναι αυτό το άγαλμα του Μοσχοφόρου – σχεδόν σε καλεί να το αγκαλιάσεις. Εντυπωσιακότερη όλων όμως, κατά τη γνώμη μου, η περήφανη και αλαζών γνήσια Αθηναία που αντικρίζει αφ’ υψηλού όλους τους κατακτητές που τόλμησαν να αμφισβητήσουν το ιωνικό μεγαλείο της. Όλα τα αγάλματα άλλωστε σου θυμίζουν ότι το zeitgeist της εποχής είναι η Αθήνα και η θεά που φέρει το όνομά της. Ειδικά εκείνη η πανύψηλη Αθηνά που κατατροπώνει τον Εγκέλαδο σε πείθει με το παραπάνω γιατί επέλεξαν τη συγκεκριμένη θεότητα οι Αθηναίοι: δυναμική και αγέρωχη, ανεξάρτητη και σοφή, ιδανικά πλασμένη για την ελεύθερη ιδιοσυγκρασία των κατοίκων της πόλης της

“

«Η Ακρόπολη με έκανε έναν επαναστατημένο άνθρωπο» Λε Κορμπιζιέ

Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΩΝ ΚΛΙΤΥΩΝ Με το που εισέρχεσαι στο Μουσείο αρχίζουν οι εκπλήξεις: μια πανέμορφη γλαύκα, το κατεξοχήν σύμβολο της Αθηνάς, σε κοιτάζει πονηρά και σε υποδέχεται μαζί με τις δυο πήλινες Νίκες ως ιδανικές οικοδέσποινες στο πανέμορφό τους σπίτι. Δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο κομμάτι του Μουσείου είναι η Αίθουσα των Κλιτύων, που αφηγείται στον επισκέπτη την καθημερινή ζωή γύρω από την Ακρόπολη. Μικροαντικείμενα, εκατοντάδες ευρήματα που βρέθηκαν στις παρυφές του Ιερού Βράχου, παίρνουν τη θέση τους για να ζωντανέψουν τις ανθρώπινες συνήθειες. Προφανώς όταν ο Κοκτό έλεγε ότι η Ακρόπολη είναι «πεδίο προσγείωσης των θεών» είχε στο μυαλό του έναν ιδανικό χώρο ανάδειξης των ανθρώπων. Αντικρίζοντας τα παιδικά παιχνίδια και τα πανέμορφα καπάκια από τα μαγειρικά σκεύη νομίζεις ότι ζωντα-

. ΟΙ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ Από όποιο σημείο πάντως της Αίθουσας των Αρχαϊκών κι αν σταθείς θα δεις τις πανέμορφες Καρυάτιδες, οι οποίες δεσπόζουν σε έναν ειδικό εξώστη φτιαγμένον για να ξεχωρίζει από διαφορετικά σημεία του Μουσείου. Για πρώτη φορά βλέπεις πόσο ξεχωριστές

ΣXOΛIA

ENA ΠαΓΚοΣΜιο ΓεΓονοΣ

Παραμονές των εγκαινίων, πάνω στην πρόσοψη του Mουσείου προβλήθηκαν εικόνες μερικών από τα λαμπρά εκθέματά του. H κλασική αρχαιότητα, επιτέλους, βρήκε στέγη σε ένα υποδειγματικά μοντέρνο κτίριο.

είναι οι Καρυάτιδες από το πίσω μέρος –το οποίο φωτίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να τραβά αυτό την προσοχή παρά η μπροστινή πλευρά– και για πρώτη φορά το μάτι σου πέφτει πρώτα στις περίτεχνες κοτσίδες τους παρά στο δωρικό τους πέπλο. Τις φαντάζεσαι να στηρίζουν το Ερέχθειο (σωστότερα Ερεχθείο) και νιώθεις και πάλι αυτό το απειροελάχιστο χώρισμα που χώραγε μέσα του όλο τον κόσμο, το ανύπαρκτο σχεδόν βάρος που, όπως υπογράμμιζε ο Σεφέρης, δεν το νιώθεις «μήτε στο κεφάλι, μήτε στον τράχηλο, μήτε στους ώμους αλλά στο τεντωμένο πόδι και στο στήθος». Εσκεμμένα οι υπεύθυνοι του Μουσείου δεν θέλησαν να τοποθετήσουν αντίγραφο της Καρυάτιδας που λείπει, αφήνοντας κενή τη θέση της. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει και με τα κομμάτια που λείπουν από την Αίθουσα του Παρθενώνα, δείχνοντας επίτηδες ότι πρόκειται για εκμαγεία κι όχι για πρωτότυπα (κάτι που δεν ακολουθούν τα υπόλοιπα μουσεία του

ΣXOΛIA

κόσμου), ώστε να μη μένει καμία αμφιβολία στον επισκέπτη για το μέγεθος της απώλειας. Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Στην Αίθουσα του Παρθενώνα μπορούν να γραφτούν άπειρα διδακτορικά: μόνο και μόνο η μελέτη του φωτός και το πώς αυτό διαχέεται στα αγάλματα τις διαφορετικές ώρες της ημέρας αρκούν για να καλύψουν χρόνια μελέτης. Ολάκερο το Μουσείο άλλωστε είναι μια διαδρομή στο φως, ένα χαϊντεγκεριανό άνοιγμα στα μονοπάτια που ανοίγει το φως στον χώρο και στον χρόνο. Στο στοιχείο του φωτός αναφέρεται και κ. Δημήτρης Παντερμαλής: «Το πρωί γίνεται απολλώνιο και το βράδυ διονυσιακό», μας λέει σχετικά αναλύοντας αυτές τις αλληλοσυμπληρωματικές φωταγωγημένες δόσεις, που μετατρέπουν τα αγάλματα άλλοτε σε ζωντανές οντότητες και άλλοτε σε ονειρικές υπάρξεις. Απόδειξη του τρόπου που το φως διαχέεται λούζοντας τις

επιφάνειες είναι αυτή η τελευταία Αίθουσα με τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Ο γυάλινος χώρος επιτρέπει στο φως να εισχωρήσει από κάθε σημείο και να μην αφήσει καμία απορία για το μέγεθος της μεγάλης καταστροφής που διέπραξαν ο περίφημος λόρδος Έλγιν, αλλά και οι Χριστιανοί. Επιπλέον, για πρώτη φορά ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη ολόκληρη η «αφήγηση» του Παρθενώνα και έτσι έχει μια ολοκληρωμένη άποψη της μεγάλης αθηναϊκής ιστορίας που εξιστορεί, χρόνια τώρα, το επιβλητικό κτίριο. Πρόκειται για το πιο διάσημο, ζωντανό και ανάγλυφο «κόμικς» στον κόσμο, που ξεκινά από τη δυτική πλευρά –εξ ου και ότι πρώτα εκτίθενται η αντίστοιχη πλευρά της ζωφόρου με την περίφημη πομπή των Παναθηναίων– φτάνοντας μέχρι την ανατολική και φέροντας πάντα την υπογραφή ενός μοναδικού δημιουργού, του γλύπτη Φειδία. Καθώς διακρίνονται οι ιππείς, ήρεμοι και χαλαροί, που ετοιμάζονται για τη μεγάλη πομπή

των Παναθηναίων, η οποία φτάνει σταδιακά στην κορύφωσή της στο τμήμα της βόρειας ζωφόρου, αντιλαμβάνεσαι το μέγεθος της δυναμικής και προϊούσας πορείας που ακολουθεί ο Παρθενώνας. «Μοιάζει με μουσική», επισημαίνει σχετικά ο κ. Παντερμαλής, «που φτάνει σταδιακά στο κρεσέντο δημιουργώντας αυτό το αίσθημα ευφορίας». Σαν το φυτό –για το οποίο έκανε λόγο στην ομιλία του και ο Ζοζέ Μπαρόζο επικαλούμενος την εικόνα που είχε για την Ακρόπολη η Γιουρσενάρ– που ξεδιπλώνεται καλλιεργώντας τους σπόρους του σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό ακριβώς καταφέρνει να κάνει και το Μουσείο καθώς απλώνει τα φυλλώματά του πάνω από την πόλη –το φύλλωμα για το οποίο μιλούσε και ο Ζιλ Ντελέζ– σκεπάζοντας τους κατοίκους της Αθήνας. Καθώς φαίνεται η θεά Αθηνά που την προστατεύει βρήκε και πάλι το μέρος που της αξίζει, χαρίζοντας και ξανά στην πόλη κάτι από τη χαμένη της αίγλη ή τη χαμένη της ομορφιά. «Τα αγάλματα είναι στο Μουσείο. Καληνύ-

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 7

φεστιβαλομανία! Φεστιβάλ: των «Αθηνών» και της «Αθήνας». Tο κοινό είναι κοινό. ριν από είκοσι πέντε χρόνια, εκεί στα μέσα των 80s δηλαδή, οι Αθηναίοι είχαν ελάχιστες αφορμές να χρησιμοποιούν τη λέξη «φεστιβάλ» στο καθημερινό τους λεξιλόγιο. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται σήμερα, τα φεστιβάλ της ΚΝΕ με το «μεγάλο ναι» ήταν τα μόνα τακτικά φεστιβάλ του λεκανοπεδίου. Κανείς βέβαια δεν ήξερε ότι οι –συχνά εξαιρετικές, αλλά ασύνδετες μεταξύ τους– παραστάσεις του Ηρωδείου και της Επιδαύρου αποτελούσαν ενιαίο φεστιβάλ. Τα φεστιβαλικά ηνία ανήκαν ακόμη στον Βορρά: το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πάντως δεν ήταν παρά μια έκθεση λίγων ελληνικών ταινιών, ενώ το Φεστιβάλ Τραγουδιού μπορούσε άνετα να κοιμίσει ακόμα και ελέφαντα.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΗΜΕΡΑ; Σήμερα η λέξη «φεστιβάλ» χρησιμοποιείται συχνότερα κι από την λέξη «λαθρομετανάστης»∙ κι αν ρίξεις μια πέτρα στο τρίγωνο των Βερμούδων (Κολωνάκι - Εξάρχεια - Γκάζι) πάνω σε κεφάλι «καλλιτεχνικού διευθυντή» θα πέσει. Το Φεστιβάλ Αθηνών είναι πια κανονικό φεστιβάλ. Με άποψη, συγκεκριμένη ταυτότητα, πιστούς θεατές, μεγάλες παραστάσεις, κύρος. Φέτος έκανε την εμφάνισή του και το

Fringe Festival, ενώ στην ίδια αυτή διακεκαυμένη περίοδο του Ιουνίου-Ιουλίου-Αυγούστου το λεκανοπέδιο σείεται κι από το RockWave Festival στη Μαλακάσα όπου το Tera Vibe μοιάζει πια με θερινό ναό, τη στιγμή που το Ejekt και το ενσωματωμένο στο Φεστιβάλ Αθηνών Synch ορίζουν τις νέες μουσικές μόδες. Εσχάτως προστέθηκε η Μπιενάλε της Αθήνας και το καλοκαίρι απέκτησε και εικαστική υπόσταση.

Στο όριο καλοκαιριού και φθινοπώρου (τέλος Σεπτεμβρίου) ήρθαμε κι εμείς, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, οι Νύχτες Πρεμιέρας. ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΕΙΝΑΙ ΚΟΙΝΟ Το «Φεστιβάλ Αθηνών» και το «Φεστιβάλ της Αθήνας» μπορεί να έχουν εντελώς διαφορετική καταγωγή, νομική

15 χρόνια νύχτες Πρεμιέρας Το κεντρικό αφιέρωμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας (16 - 27 Σεπτεμβρίου) αποτελείται από 20 καλτ σπάνιες ταινίες όλων των ειδών και των σχολών. Από το πολωνικό Χειρόγραφο του βρέθηκε στη Σαραγόσα του 1965 μέχρι το True Stories που γύρισε το 1986 ο Ντέιβιντ Μπερν των Talking Heads και το This Ιs Spinal Tap, το καλύτερο μουσικό ντοκιμαντέρ που όμως δεν είναι καν ντοκιμαντέρ, αφού αναφέρεται σε μια μπάντα που δεν υπήρξε ποτέ! Αφιέρωμα θα γίνει επίσης στον Δανό Γιόργκεν Λεθ, σκηνοθέτη, ποιητή, ζωγράφο, άγρυπνο παρατηρητή του ανθρώπινου είδους. Στις ταινίες του κατοικούν αρμονικά το κινέζικο πινγκ πονγκ, οι ποδηλατοδρομίες, οι σπουδές της ανθρώπινης συμπεριφοράς κι οι ιδιοσυγκρασιακές μελέτες της Κίνας και της Αμερικής. Α, είναι και φίλος του Λαρς Φον Τριερ, με τον οποίο συνυπογράφουν το εξαίσιο Five Obstructions. Άλλος καλεσμένος του Φεστιβάλ της Αθήνας, ο Πολωνός Ζμπίγκνιεφ Ριμπζίνσκι. Video artist και πρωτοπόρος των οπτικών εφέ, ερευνητής της ψηφιακής τεχνολογίας, βραβευμένος με Όσκαρ για το μικρού μήκους Tango. Τελευταία μικρή αποκάλυψη: στο μουσικό διαγωνιστικό τμήμα μόλις κλείσαμε την Ιστορία του CBGB για το πασίγνωστο κλαμπ της νεοϋορκέζικης σκηνής των 70s και των 80s. Το βλέπαμε και δεν θέλαμε να τελειώσει.

8 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Από τον Ορέστη Ανδρεαδάκη*

υπόσταση, διεύθυνση, προφίλ και χώρους, συνδέονται όμως από τον κοινότητα του κοινού τους. Στην Πειραιώς, την Τεχνόπολη και το Synch το καλοκαίρι, στο Αττικόν, τον Απόλλωνα και τον Δαναό τον Σεπτέμβριο. Κυκλοφορώντας στους δύο αυτούς φεστιβαλικούς πόλους, παρατηρώ την ίδια νεανικο-διάθεση αναζήτησης και αμφισβήτησης. Τις προάλλες στην Πειραιώς στη Φαίδρα του Ρίτσου, δυο φοιτητές της Καλών Τεχνών μου λένε ότι ο Γκρίναγουεϊ έχει καινούργια ταινία με θέμα τη Νυχτερινή περίπολο του Ρέμπραντ. «Θα την φέρετε στις Νύχτες Πρεμιέρας;» ρωτάνε. «Θα κάνουμε τα αδύνατα δυνατά» τους υπόσχομαι. Η κοινή αυτή φεστιβαλική ενέργεια του ίδιου κοινού ορίζει και τη δική μας διάθεση. Σ’ αυτή την πόλη, που τόσο πολύ αγαπάμε να μισούμε, τα φεστιβάλ των εικόνων, των ήχων και των παραστάσεων υπάρχουν για να αυξάνουν και να πληθαίνουν μαζί με το κοινό. Κι εμείς υπάρχουμε μαζί τους. Καλό καλοκαίρι, καλά φεστιβάλ και ραντεβού τον Σεπτέμβρη. s * Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας και διευθυντής του περιοδικού Σινεμά που το διοργανώνει.

ΣXOΛIA

Mε θέα την Aκρόπολη [...ταράτσες]

Aπό την Kική Tριανταφύλλη

Αθήνα είναι όμορφη. Ειδικά την ώρα που πέφτει η νύχτα, όταν τα φώτα ανάβουν κι εσύ έχεις διαλέξει να κοιτάζεις την πόλη από ψηλά. Και γίνεται ακόμα ωραιότερη όταν στο φόντο υπάρχει η Ακρόπολη και ένα πορτοκαλί φεγγάρι ολόγιομο να κρέμεται από πάνω της. Τα ξενοδοχεία με το προνόμιο του roof garden έχουν ίσως την καλύτερη θέα και καλή κουζίνα, μπορείτε όμως να διαλέξετε και ανάμεσα σε διάφορα εστιατόρια. Kαλή όρεξη.

Το Acropolis Secret, το εστιατόριο του Divani Palace Acropolis (Παρθενώνος 19-25, τηλ. 210-9280100) βρίσκεται ακριβώς από τον Ιερό Βράχο. Κουζίνα διεθνής. Αξίζει να δοκιμάσετε τη «Μεσογειακή αύρα», μια σαλάτα-υπερπαραγωγή με ορεκτικά από γαύρο μαρινάτο και συμιακό γαριδάκι μέχρι δωδεκανησιακά χορτοπιτάκια και φάβα Σαντορίνης. Ανοικτό από 8:30-1:00 μ.μ. καθημερινά εκτός Τρίτης. Από 21 ευρώ. Στο Galaxy bar-restaurant του Χίλτον (Βασ. Σοφίας 46, τηλ. 210-7281000) θα απολαύσετε ωραία κοκτέιλ, μεσογειακό μενού και καλό σούσι. Πιάτα κλειδιά το καρπάτσο από μοσχάρι με φλούδες παρμεζάνας, σαλάτα ρόκα και λαδολέμονο, μοσχαρίσια μπριζολάκια με μενταγιόν αστακού (που θα τα ψήσετε μόνοι σας στην καυτή πέτρα) και πανακότα με ψημένο μάνγκο και κόκκους βανίλιας. Από 60 ευρώ με κρασί. Το GB Roof Garden της Μεγάλης Βρετανίας (πλατεία Συντάγματος, τηλ. 2103330766) φημίζεται για το αριστοκρατικό του στυλ. Mεσογειακές γεύσεις με ιταλικές πινελιές. Το λαβράκι με φριτάτα τυριού, ρικότα και σπαράγγια είναι από τα καλύτερα πιάτα του, η γλυκιά πίτσα σκαλτσόνε με μασκαρπόνε και σοκολάτα έχει πιστούς οπαδούς. 65-75 ευρώ. Το Tudor Hall του King George (Β. Γεωργίου 3, Σύνταγμα, 210-3222210) είναι κλειστό τις Κυριακές. Εδώ θα απολαύσετε πιάτα της σύγχρονης γαλλικής κουζίνας, φτιαγμένα με υλικά που έρχονται καθημερινά από τη φάρμα Agreco της οικογένειας Δασκαλαντωνάκη στο Ρέθυμνο. 70-90 ευρώ, μενού 3 πιάτων με 40 ευρώ. Το Première στον 10ο όροφο του Athenaeum Intercontinental (Λ. Συγγρού 89-93, τηλ. 210-9206655), με executive chef τον Σωτήρη Ευαγγέλου, έχει γαλλικές αναφορές, ψητά (κρέας και ψάρι) και φρέσκα λαχανικά εποχής. Διαθέτει μια από τις πιο πλούσιες λίστες κρασιών. Από 65-83 ευρώ.

ΣXOΛIA

οΛα τα Κοιτω, Σαν ΠαιΔι τρεΛο... ...την Aκρόπολη και το Λυκαβηττό. H θέα από το μεζεδοπωλείο Φίλοιστρον, του Θησείου.

Το Olive Garden στο roof garden του Titania στρώνει τα τραπέζια του σε μια βεράντα γεμάτη ελιές και τριανταφυλλιές. Ο νεαρός σεφ Χρήστος Τσιλήρας βάζει εξωτικές πινελιές σε μεσογειακά πιάτα και προτείνει φρέσκια σαλάτα με αστακό, καραβίδες, χαβιάρι και βινεγκρέτ από άνθη λουλουδιών, πτερύγια από σαλάχι σοτέ σε αφρό σελινόριζας, με χυμό λιαστής ντομάτας και παλαιωμένο μπαλσάμικο με μαντζουράνα. Κατά μέσο όρο 55 ευρώ με κρασί. Το εστιατόριο St’Astra του Park βγάζει τα τραπέζια του δίπλα στη δροσερή πισίνα της ταράτσας. Την επιμέλεια του καταλόγου έχει όπως πάντα ο Ερβέ Προνζάτο. Δοκιμάστε ριζότο με μανιτάρια και παρμεζάνα ή πένες και λιγκουίνι. Από 25 ευρώ με ένα ποτήρι κρασί. Το Grand Balcon του St George Lycabettus (Κλεομένους 2, Κολωνάκι, τηλ. 210-7290711-9) προσφέρει κάθε βράδυ (8 μ.μ.-2:30 π.μ.), εκτός Κυριακής και Δευτέρας, τις γαστρονομικές εκπλήξεις του Έκτορα Μποτρίνι και του executive chef Βασίλη Μήλιου. Δοκιμάστε ριζότο με κρόκο Κοζάνης, γαρίδες και γκρέιπφρουτ και για το τέλος bianco mangare με κρέμα από αμύγδαλα και ratatouille από φρούτα. Surprise menu με 48 ευρώ. Το εστιατόριο Orizontes (Λυκαβηττός, τηλ. 210-7227065) βρίσκεται στην κορυφή. Είναι ανοικτό καθημερινά από το πρωί, η κουζίνα λειτουργεί από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 3 π.μ. Τον κατάλογο έχει επιμεληθεί ο Γιάννης Μπαξεβάνης. Τι θα λέγατε για κανταΐφι με γαρίδες και σάλτσα από μελάνι σουπιάς ή κότσι αρνιού με μπύρα, θυμάρι και αρωματικά χόρτα; Από 35 ευρώ.

Στο Φίλοιστρον (Απ. Παύλου 23, Θησείο, 210-3467554, 3422897), το μεζεδοπωλείο δίπλα στον παλιό κινηματογράφο «Θησείο», απολαμβάνεις θέα και παραδοσιακά μεζεδάκια από απλό σαγανάκι και κεφτέδες μέχρι σύγλινο Μάνης και κερκυραϊκό σοφρίτο, μαζί με ούζο, τσίπουρο ή κρασιά του ελληνικού αμπελώνα. Για τραπεζάκι μπροστινό κάντε κράτηση τουλάχιστον 2 ημέρες πριν. 20-25 ευρώ με χύμα κρασί. Το Kyoto (Γαριβάλδη 5, Ακρόπολη, τηλ. 210-9241406), το πιο παλιό αθηναϊκό γιαπωνέζικο εστιατόριο, έχει εκπληκτική θέα και αυθεντικό σούσι που ετοιμάζει ο ελληνοϊάπωνας σεφ, γιος του ιδιοκτήτη. Είναι ανοικτό καθημερινά από τις 7 μ.μ.-1 π.μ. Από 25-30 ευρώ. Βαρούλκο (Πειραιώς 80, 210-5228400). Υπέροχη θέα στην Ακρόπολη από μια γωνιά που δεν εμποδίζεται από νεοελληνικές κατασκευές και ένα αστέρι Michelin για το φαγητό του Λευτέρη Λαζάρου. Το εστιατόριο είναι ανοικτό καθημερινά έως τις 12:30 π.μ. Κλειστό την Κυριακή. 50-60 ευρώ. Kuzina, bar-restaurant (Αδριανού 9, Θησείο, τηλ. 210-3240133), ωραία μουσική, θέα στην Ακρόπολη και το Θησείο και τον Άρη Τσανακλίδη στην κουζίνα με εξαιρετικά δημιουργική διάθεση. Δοκιμάστε χοιρινό αργοψημένο για 12 ώρες με ξινόμηλο, αγγουράκι, κρέμα από μοσχολέμονο και βασιλικό. Ανοικτό καθημερινά από 8 μ.μ.-2:30 π.μ. Από 15 ευρώ για ένα πιάτο και ένα ποτήρι κρασί, πλήρες δείπνο από 30 ευρώ. Brachera, cafe-restaurant (Πλατεία Αβησσυνίας 3, Μοναστηράκι, τηλ. 2103217202). Ανάμεσα στα παλιατζίδικα

της πλατείας Αβησσυνίας, θα δοκιμάσετε πάπια κομφί, σκαλοπίνια από μοσχαρίσιο φιλέτο με μανιτάρια, ταλιατέλες και σάλτσα κόκκινου κρασιού. Ανοικτό καθημερινά εκτός Δευτέρας. Από 35 ευρώ χωρίς κρασί. Μεσπιλέα (Περσεφόνης 59 και Δεκελέων, Γκάζι, τηλ. 210-3460972). Η κουζίνα στο εστιατόριο της Iωάννας Tσολομίτη είναι ανοικτή καθημερινά από τη μία το μεσημέρι μέχρι τις 2 το πρωί. Δοκιμάστε ψαρονέφρι γεμιστό με ανθότυρο, μήλο και πανσέτα, ντοματοκρεμμυδοκεφτέδες, φλαουνάκια και γεμιστούς κολοκυθανθούς και μην παραλείψετε το θρυμματιστό, ένα γλυκό με σφολιάτα, κρέμα μαστίχας, σιρόπι καραμέλας και καραμελωμένα φουντούκια, για το τέλος. Από 25 ευρώ με κρασί. O Αττικός (Γαριβάλδη 7, Ακρόπολη, τηλ. 210-9215256) της Μίνας και του Βασίλη βρίσκεται σε θέση στρατηγική, αφού από την ταράτσα του αγγίζεις σχεδόν το Ηρώδειο και την Ακρόπολη. Δεν είναι τυχαίο ότι το προτιμούν οι καλλιτέχνες μετά από τις παραστάσεις του Ηρώδειου. Ανοίγει από τις 7 μ.μ. Δοκιμάστε απαραίτητα σοφρίτο, μουσακά και αρνάκι λεμονάτο. Από 20 ευρώ. Ελαία (Ερεχθέως 16 και Ερωτοκρίτου, Πλάκα, τηλ. 210-3217202). Δροσερή ταράτσα μπροστά στην Ακρόπολη, με ατμόσφαιρα πλακιώτικης ταβέρνας και ωραία παραδοσιακή ελληνική κουζίνα. Φημίζεται για το αρνάκι του αμπελουργού και τα φρέσκα ψάρια. Ανοικτή καθημερινά από τις 12 το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ. Από 20 ευρώ. s *H Kική Tριανταφύλλη είναι δημοσιογράφος με ειδίκευση σε θέματα εστιατορίων.

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 9

Γίρζι Κίλιαν–Μάικλ Σουμάχερ

«ο χορός είναι το ασχημόπαπο της τέχνης» Tι μπορεί να σημαίνει το τελευταίο άγγιγμα δυο εραστών; Πόνο για τον αποχωρισμό, ίσως. Mήπως όμως και λύτρωση, το τέλος ενός αδιέξοδου, την αρχή μιας νέας ζωής. O παλιός γνώριμος του Φεστιβάλ Aθηνών, φέτος, συνεργάζεται με τον Mάικλ Σουμάχερ σε μια παράσταση που κινείται ανάμεσα στο κλίμα του Tσέχοφ, την αυτοσχεδιαστική επιδεξιότητα του Σουμάχερ και τις «ψαγμένες» χορογραφίες ενός καλλιτέχνη που, πολύ νωρίς, ανακάλυψε ότι δεν θα γινόταν ο Nουρέγιεφ – γι’ αυτό αποφάσισε να εκφράσει ό,τι ήθελε να πει με το σώμα του, με σώματα άλλων. Eπιμέλεια: Δώρα Aναγνωστοπούλου

ξι χαρακτήρες ξεπροβάλλουν μέσα από μια ασπρόμαυρη καρτ ποστάλ. Βρίσκονται στα σαλόνια της μπελ επόκ. Είναι καλοντυμένοι σε αποχρώσεις του εκρού και του καφέ και χαμογελούν με κομψότητα και χάρη. Τα επόμενα τριάντα λεπτά περνούν σε εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Κάποιες αδιόρατες λεπτομέρειες στις κινήσεις τους προδίδουν μια αίσθηση μοναχικότητας ίσως ακόμα και δυστυχίας. Μια γυναίκα είναι πιο αφοσιωμένη στο ποτήρι της απ’ ό,τι στις ανιαρές κουβέντες του συντρόφου της, μια άλλη μοιάζει να είναι πολύ άρρωστη και καταπίνει μια χούφτα χάπια λίγο πριν παρουσιαστεί ο σύντροφός της και μετατρέψει ένα κερί σε στηθοσκόπιο προκειμένου να την εξετάσει. Το τρίτο ζευγάρι μοιάζει χαμένο κάπου ανάμεσα στον φανταστικό κόσμο του βιβλίου της συγγραφέως γυναίκας και τη δική τους παραμελημένη καθημερινότητα. Αυτός ο υπνωτισμένος κόσμος δευτερόλεπτο το δευτερόλεπτο χάνεται σε μια άχρονη πραγματικότητα μέχρι που, ξαφνικά, το κερί-στηθοσκόπιο καίει μια σελίδα του βιβλίου και η φωτιά, σε μια μοναδική στιγμή, φανερώνει το πεπρωμένο όλων. Απελπισία, τρέλα και μοναξιά συνθέτουν αυτό το τσεχοφικό σύμπαν που δημιούργησε για πρώτη φορά ο Τσέχος χορογράφος Γίρζι Κίλιαν το 2003 με τίτλο Last Touch. Τέσσερα χρόνια μετά, και ενώ πάντα τον απασχολούσαν αυτές οι μοναχικές μορφές, ο Κίλιαν θέλησε να δώσει μια άλλη διάσταση σε αυτή τη χορογραφική σύλληψη του χρόνου. Απευθύνθηκε στον μετρ του αυτοσχεδιασμού Μάικλ Σουμάχερ. Οι δυο τους είχαν μια πολύ γόνιμη συνεργασία. Το Last touch first έκανε πρεμιέρα με μεγάλη επιτυχία στο Θέατρο Korzo της Χάγης το 2008. Ο Μάικλ Σουμάχερ βασικός συντελεστής της παράστασης, έχει χαρακτηριστεί ιδιοφυής και εφευρετικός χορευτής,

μετρ του αυτοσχεδιασμού. Παλιότερα υπήρξε βασικός χορευτής στις παραγωγές του Πίτερ Σέλαρς, ενώ επίσης έχει συνεργαστεί με την Ανούκ Βαν Ντάικ και την Ντάνα Κάσπερσεν. Ως χορογράφος έχει συνεργαστεί δυο φορές με το Μπαλέτο της Φρανκφούρτης, με τον αδερφό του Στίβεν δημιούργησε το 1995 το Unwrapped, μια παράσταση σόλο χορού που παρουσιάστηκε στην Ολλανδία, την Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ μια μεγάλη επιτυχία που τον ανέδειξε σε διεθνές επίπεδο ήταν η παράσταση αυτοσχεδιασμού Moment που έγραψε και σκηνοθέτησε ο ίδιος το 2001. Ο Γίρζι Κίλιαν δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις για τους λάτρεις του χορού. Δημιουργός δυο ταινιών μικρού μήκους (Car-men και Birthday), για περισσότερα από τριάντα χρόνια είναι ο βασικός χορογράφος του Netherland dans Theatre, οι δουλειές του έχουν ταξιδέψει ανά τον κόσμο και τον ανέδειξαν σε διεθνούς φήμης χορογράφο. Βλέπει τους χορευτές σαν μια αυτούσια και αυτοδύναμη έκφραση τέχνης καθώς εξερευνά πάντα το σχήμα του σώματος και αναζητά το νόημα πίσω από την κάθε του κίνηση. Οι χορογραφίες του Κίλιαν έχουν όλα τα συστατικά του τελευταίου αγγίγματος ανάμεσα σε δυο εραστές: πόνο για τον αποχωρισμό ή ακόμη και λύτρωση… ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟ ΧΟΡΟ Πριν από δυο χρόνια, ο Γίρζι Κίλιαν είχε ξαναέρθει στο Φεστιβάλ Αθηνών, μαζί με την ομάδα NDT 3 (ομάδα μεγάλων σε ηλικία χορευτών για τα μέτρα της συγκεκριμένης τέχνης, στην ίδρυση της οποίας είχε κι ο ίδιος συμβάλει και την οποία αποκαλούσε «χορευτές ανάμεσα στα 40 και το θάνατο»). Στη συνέντευξη που είχε, τότε, παραχωρήσει στην εφ, έλεγε μεταξύ άλλων στην Ευγενία Τζιρτζιλάκη:

10 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Τι σας ενέπνευσε να ξεκινήσετε αυτήν την ομάδα – μια ομάδα χορευτών άνω των 40; Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις. Σκηνοθετώ 25 χρόνια. Είναι πολύς καιρός. Και μέσα σ’ αυτό το διάστημα αναγκάστηκα να αποχαιρετήσω πολλούς χορευτές που μόλις έφταναν 35, 38 χρονώ έπρεπε να φύγουν. Έτσι δημιούργησα ένα χώρο στον οποίο να μπορούν να υπάρξουν. Και έχουν πάρα πολλά να δώσουν. (…) Ο κινηματογράφος σάς έχει σαγηνεύσει. Ανήκω σε μια πολύ τυχερή γενιά. Στη γενιά του Μπέργκμαν, του Φελίνι, του Γαβρά, του Μπουνιουέλ... Φανταστικοί κινηματογραφιστές. Δυστυχώς σήμερα δεν γίνονται πια τέτοιες ταινίες... Ακούγομαι σαν παλιόγερος, αλλά είναι αλήθεια. Τι φταίει, νομίζετε; Ξέρετε, το πρόβλημα είναι το εξής: Έχουν υπολογίσει ότι οι άνθρωποι που πάνε σινεμά είναι κυρίως 17-18 χρονών. Κι έτσι παράγουν σινεμά για αυτά τα παιδιά. Αυτό κάνει το Χόλιγουντ και γι’ αυτό είναι έτσι οι ταινίες σήμερα. (…) Βεβαίως, το φιλμ είναι κάτι νεκρό και εμείς είμαστε ζωντανοί. Αλλά όταν είμαστε εμείς νεκροί, το μόνο πράγμα που θα είναι ζωντανό θα είναι το φιλμ. Οπότε η ίδια η χρήση του φιλμ είναι ένα σχόλιο στη ζωή. Βλέπετε το χορό στο μέλλον να συναντιέται όλο και περισσότερο με τις άλλες τέχνες, π.χ. το σινεμά; Ο χορός ήταν πάντα το ασχημόπαπο της τέχνης. Αυτή η συνάντηση που λες συμβαίνει εδώ και χρόνια. Πιστεύω όμως ότι ανεξάρτητα απ’ αυτό ο χορός έχει λαμπρό μέλλον. Ξέρεις πόσες αρθρώσεις έχει το κορμί μας; 270, το φαντάζεσαι; Οι πιθανότητες κινήσεων είναι άπειρες. Κι αν συνδυάσεις αυτό με τον ανθρώπινο νου που είναι μια μικρογραφία του σύ-

μπαντος, θα δεις ότι οι δυνατότητες είναι ανεξάντλητες. Ο συνδυασμός πνευματικότητας και σωματικότητας ανοίγει τεράστιες προοπτικές, επ’ άπειρον. Άρα ο χορός, σε διάλογο ή όχι με τη λογοτεχνία, τις καλές τέχνες ή την τεχνολογία, έχει θεσπέσια πράγματα να επιτύχει. Το πιστεύω βαθιά. «ΗΜΟΥΝ ΦΡΙΧΤΟΣ ΧΟΡΕΥΤΗΣ» Γιατί τότε βρίσκετε το χορό «το ασχημόπαπο της τέχνης»; Αν είσαι συγγραφέας ή ζωγράφος, αν είσαι ο Αριστοφάνης ας πούμε, και δεν αναγνωριστείς στην εποχή σου, είναι επώδυνο αλλά δεν έχει σημασία. Δύσκολα ίσως, αλλά κάποτε θα αναγνωριστείς. Αν υπήρξες όμως χορευτής, αφού έως πρόσφατα δεν υπήρχαν τρόποι καταγραφής του χορού και δεν αναγνωριζόσουν όσο ζούσες, αυτό δεν θα γινόταν ποτέ. Έτσι, οι άνθρωποι του χορού πιέζονταν πάντα να ευχαριστήσουν το κοινό την εποχή που δημιουργούσαν. Κι αυτό ίσως έθεσε το χορό εκτός ισορροπίας – η πλάστιγγα βάρυνε προς τα πιο φτηνά, διασκεδαστικά θεάματα και ο χορός κατέληξε η πιο επιφανειακή τέχνη απ’ όλες. Εκεί έχω καταλήξει. Γι’ αυτό και τώρα είμαι πολύ αισιόδοξος. Από δω και πέρα θα γίνουν υπέροχα πράγματα στο χορό. Ξεκινήσατε ως χορευτής. Γιατί γίνατε χορογράφος; Ήμουν φρικτός χορευτής. Δεν θα έπαιρνα ποτέ κάποιον σαν εμένα στα έργα μου. Όταν ήμουν νέος νόμιζα πως ήμουν ο Νουρέγιεφ. Με το που συνειδητοποίησα ότι δεν είμαι, σταμάτησα να χορεύω. Ανακάλυψα ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να εκφράσω αυτά που ήθελα μέσ’ από το σώμα μου. Κι έτσι άρχισα να χρησιμοποιώ άλλα σώματα για να εκφράσω αυτό που ήθελα. Έγινα χορογράφος. s

XOPOΣ

το τεΛευταιο αΓΓιΓΜα

Info Μάικλ Σουμάχερ-Γίρζι Κίλιαν Last Touch First Διάρκεια: 55’ Μια ιδέα των Mάικλ Σουμάχερ, Nατάσα Nοβότνα, Γίρζι Κίλιαν και του Holland Dance Festival. Χορογραφία: Γίρζι Κίλιαν & Mάικλ Σουμάχερ H συγκίνηση και η ευθραυστότητα του Γίρζι Kίλιαν συναντά την αυτοσχεδιαστική μαεστρία του Mάικλ Σουμάχερ. Mε φόντο τον ψυχικό διάκοσμο του Τσέχοφ, ένας θίασος από έξι ερμηνευτές ρίχνεται στο παιχνίδι της αναπαράστασης του γκροτέσκου της ανθρώπινης ύπαρξης. Πειραιώς 260, Χώρος Δ 2-4 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

H Nατάσα Nοβότνα, η Kόρα Mπος Kρέσε, η Έλικε Σέπερς και ο Mάικλ Σουμάχερ, σε μια σκηνή από την παράσταση Last Touch First.

το αισθησιακό τής πάει πολύ

K Η μουσική της είναι ένα κράμα από επιρροές βραζιλιανικές, πορτογαλικές και δυτικοαφρικανικές. Αν και από το Πράσινο Ακρωτήρι, δεν μοιάζει με τη Σεζάρια Εβόρα, δεν τραγουδάει «μόρνα» αλλά «μπατουκού» και «φουνάνα». Στη συνέντευξή της λέει ότι περιμένει πώς και πώς να έρθει στην Ελλάδα, έχει διαβάσει τόσα για μας. Τι κρίμα που εδώ δεν θα συναντήσει αισθησιακούς ανθρώπους με χλαμύδες…

άποτε δεν ήταν παρά μια από τις φτωχότερες αποικίες της Πορτογαλίας, ένας τόπος καλός μόνο για «φυτείες ζαχαροκάλαμου και ανθεκτικούς σκλάβους», εκεί κάπου στη δυτική ακτή της Αφρικής, ξεχασμένος απ’ όλους. Κι όμως, το Πράσινο Ακρωτήρι είναι πλέον πασίγνωστο για την πλούσια μουσική του παράδοση, την ποικιλία των ρυθμών του, τις ξεχωριστές, αισθαντικές φωνές των ανθρώπων του – και βέβαια την «ξυπόλητη ντίβα», τη Σεζάρια Εβόρα. Αλλά αυτό το σύμπλεγμα μικρών νησιών στα δυτικά της Σενεγάλης έχει ακόμα πολλά να προσφέρει. Κυρίως νέους, απίθανα ταλαντούχους μουσικούς, όπως η Λούρα, η οποία ξεκίνησε την καριέρα της ξαφνικά, εν μία νυκτί, όταν ένας φίλος τής ζήτησε να ανεβεί στη σκηνή μαζί του για να τραγουδήσει. Έτσι άρχισαν όλα – και κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να κατακτήσει τη διεθνή μουσική σκηνή, κερδίζοντας εξίσου κριτικούς και κοινό. Η γοητευτική Λούρα έχει μια καλή εξήγηση: «Η μουσική έρχεται από το στομάχι. Αυτό είναι το κέντρο του αφρικανικού χορού – η κίνηση, ο αισθησιασμός. Το μυστικό είναι στον αισθησιασμό – κι εγώ έχω μπόλικο από δαύτον!»

Aπό τη Νίκη Ορφανού

Info Συναυλία με την Λούρα Ήχοι του Κόσμου Η πιο σύγχρονη και η πιο αγαπημένη φωνή του Πράσινου Ακρωτηρίου, μετά την Σεζάρια Eβόρα έρχεται για πρώτη φορά στην Αθήνα για να μυήσει το ελληνικό κοινό στη μουσική της. Το Σχολείον, Χώρος Α 6 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €10 (Φοιτητικό)

Αν και, ως μουσικός, ανήκετε στην παράδοση του Πράσινου Ακρωτηρίου, δεν μεγαλώσατε εκεί, έτσι δεν είναι; Ναι, είναι αλήθεια. Το Πράσινο Ακρωτήρι είναι ο τόπος καταγωγής μου, είναι ο τόπος των γονιών μου, εγώ όμως γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Λισαβόνα. Πήγα για πρώτη φορά στο νησί των δικών μου, το Σαντιάγο, στα 21 μου χρόνια. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος, τρομακτικά φτωχό και, την ίδια ώρα, απίστευτα πλούσιο. Οι συνθήκες ζωής είναι δύσκολες, αλλά δεν λείπει η χαρά. Η καθημερινή χαρά, η ξεγνοιασιά. Η μέρα εκεί είναι πολύ μεγάλη, νιώθεις ότι διαρκεί διπλάσια από αυτή του δυτικού κόσμου, γιατί όλα κυλούν αργά. Κανείς δεν βιάζεται. Οι άνθρωποι είναι όμορφοι, οι γυναίκες είναι αισθησιακές.

Η κουλτούρα του Πράσινου Ακρωτηρίου σας ήταν άγνωστη ως τότε; Καθόλου. Οι Καμποβερντιανοί (από το πορτογαλικό Κάμπο Βέρντε, που σημαίνει Πράσινο Ακρωτήρι) παίρνουν την κουλτούρα τους μαζί τους όπου και αν πάνε, ιδίως τη μουσική τους. Και στη Λισαβόνα υπήρχε πάντα μια μεγάλη κοινότητα μεταναστών από το Πράσινο Ακρωτήρι – στην πραγματικότητα, λόγω της φτώχειας, οι περισσότεροι από εμάς είμαστε μετανάστες, λίγοι είναι αυτοί που συνεχίζουν να μένουν εκεί. Θυμάμαι πόσο έντονη ήταν η αίσθηση της νοσταλγίας που κουβαλούσαν οι γονείς μου για αυτό το μέρος που δεν είχα γνωρίσει ποτέ. Γραπώνονταν από οτιδήποτε είχε σχέση με το Πράσινο Ακρωτήρι. Κι έτσι η μουσική, ακόμα και το φαγητό και οι μυρωδιές αυτού του τόπου, ήταν πάντα γύρω μου καθώς μεγάλωνα. Δεν έδινα και πολλή σημασία τότε, για να πω την αλήθεια, τι με ενδιέφερε; Προτιμούσα να ακούω άλλα πράγματα και να αφήνω τα… καμποβερντιανά στους δικούς μου. Μου άρεσε ο Στίβι Γουόντερ – και τα πιο σύγχρονα πράγματα. Αλλά άρχισα να αλλάζω στην εφηβεία. Άρχισα να ακούω καλύτερα αυτούς τους ρυθμούς. Σας επηρέασε και η επιτυχία της Σεζάρια Εβόρα; Ίσως, κατά κάποιον τρόπο. Η Σεζάρια Εβόρα εμφανίστηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1980, και έγινε κάτι σαν μάνα όλων μας. Ξαφνικά όλος ο κόσμος μιλούσε για το Πράσινο Ακρωτήρι. Δεν χόρταιναν να ακούν τα τραγούδια της. Η Εβόρα ήταν μεγάλη σταρ όταν εγώ ξεκινούσα, σχεδόν χωρίς να το καταλάβω, την καριέρα μου στη μουσική. Είναι σπουδαία καλλιτέχνις και τη θαυμάζω απεριόριστα. Αλλά… Αλλά έχετε βαρεθεί να σας συγκρίνουν μαζί της; Εμ, πώς να μη βαρεθώ; Έχω σχεδόν είκοσι χρόνια στη μουσική και δεν έχω σταματήσει να το ακούω. Δεν είναι σωστό να με συγκρίνουν με την Εβόρα, μόνο και μόνο λόγω του Πράσινου Ακρωτηρίου. Είμαστε διαφορετικές καλλιτέχνιδες, από διαφορετικές γενιές, και με διαφορετικό στυλ. Είναι λίγο καταπιεστική αυτή η μανία! Η δική μου μουσική είναι πιο αφρικανική, πιο χορευτική. Εγώ πάω προς το «μπατουκού» και το «φουνάνα», η Εβόρα τραγουδάει «μόρνα». Γιατί στο Πράσινο Ακρωτήρι υπάρχουν ζωντανές πάρα πολλές μουσικές παραδόσεις και ρυθμοί. Καθένα από τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου

έχει τη δική του μουσική, τους δικούς του ρυθμούς, που μπλέχτηκαν με πολλές άλλες επιρροές από τη Πορτογαλία, τη Βραζιλία, τη Δυτική Αφρική. Υπάρχει ένα πολιτιστικό ανακάτεμα πολύ πλούσιο και ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα, είμαι μέρος μιας άλλης γενιάς, είμαι απλώς ένα κομματάκι του παζλ. Παίζω παραδοσιακή μουσική από το Πράσινο Ακρωτήρι νοθευμένη με ό,τι μπορείς να φανταστείς: με σόουλ, ρέγκε, μπλουζ, σάμπα. Τι λένε οι στίχοι των τραγουδιών σας; Ταιριάζουν με τους ρυθμούς μου, που είναι γυναικείοι. Μιλάνε για την αγάπη και για την πολιτική. Γιατί στο Πράσινο Ακρωτήρι, στους γάμους και τις βαπτίσεις, οι μεγαλύτερες γυναίκες αυτοσχεδιάζουν στίχους που μιλούν για πολιτική και κοινωνικά προβλήματα. Η πολιτική δεν είναι αποκλειστικό χωράφι των πολιτικών, ούτε είναι και η μουσική χωράφι των μουσικών. Όλοι τραγουδούν, όλοι έχουν άποψη. Είναι μια γενναιόδωρη κουλτούρα. Θέλατε αρχικά να γίνετε χορεύτρια ή οδοντίατρος. Χαίρεστε που τα πράγματα ήρθαν διαφορετικά; Είμαι ευγνώμων για το ότι μπήκε η μουσική στη ζωή μου. Είμαι ευγνώμων για το ότι τα πράγματα μου έχουν πάει τόσο καλά. Ευχαριστώ τον Θεό κάθε μέρα για το ότι έχω δουλειά, έχω ένα επάγγελμα, μπορώ να βγάζω το ψωμί μου, μπορώ να είμαι σίγουρη ότι δεν θα πεινάσει η οικογένειά μου. Αυτό είναι μεγάλο πράγμα. Το κακό είναι ότι δεν έχω χρόνο για την οικογένειά μου. Ταξιδεύω συνεχώς, δεν προλαβαίνω να πάρω ανάσα, δεν τους χορταίνω. Είναι σκληρό αυτό. Ελπίζω, τις περιόδους που λείπω να μην ξεχνούν να πλένουν τα δόντια τους. Δεν έχετε ξανάρθει στην Ελλάδα, σωστά; Όχι, ποτέ, και το περιμένω πώς και πώς. Γιατί η Ελλάδα είναι σίγουρα εντελώς διαφορετική απ’ όλες τις άλλες χώρες. Έχω διαβάσει για την Ελλάδα. Θέλω τόσο πολύ να βρω το χρόνο να τη γνωρίσω. s

Σ’ αυτήν εδώ την κοντινή μας γειτονιά της Γης, όπου προτιμάμε η μουσική μας να κατάγεται από τον Διόνυσο, δεξιοτέχνες σαν τον Ίβο Παπάζοφ δραπετεύουν από τις κατηγορίες και τα είδη. Σκοποί και μελωδίες των Βαλκανίων, από την Ελλάδα ως την Ουγγαρία και από την Τουρκία ως την... Αυστρία είναι η πρώτη ύλη για το μεγαλύτερο πανηγύρι ήχων που μπορεί να χωρέσει σε ένα μικρό ξύλινο όργανο: το κλαρίνο. Aπό τον Λεωνίδα Αντωνόπουλο

Ίβο Παπάζοφ

πάρτι

του

“

Ακούγοντας τη γαμήλια μουσική του Ίβο Παπάζοφ πρωί πρωί, ρυθμίζεται αποτελεσματικά και σε βάθος η διάθεση του πολυάσχολου στελέχους της πολυεθνικής και η επίδρασή της κρατάει όλη μέρα

“

Φρανκ Ζάπα

κλαρίνου

ην Τετάρτη 8 Ιουλίου στο Σχολείον, στο πλαίσιο της ενότητας «Ήχοι του Κόσμου», φιλοξενείται ο μουσικός που έχει χαρακτηριστεί ο καλύτερος και πιο δημοφιλής κλαρινετίστας των Βαλκανίων, ο Ίβο Παπάζοφ από τη Βουλγαρία, με την τραγουδίστρια (και σύζυγό του) Μαρία Καραφιζίεβα. Ο Ίβο Παπάζοφ είναι ένας σπουδαίος δεξιοτέχνης και ένα μεγάλο ταλέντο που ο υπόλοιπος πλανήτης ανακάλυψε όταν εκείνος βρισκόταν πλέον σε ώριμη ηλικία, αφού τα πέτρινα χρόνια της σοσιαλιστικής Βουλγαρίας του Τεοντόρ Ζίβκοφ όχι απλώς τον περιόριζαν εντός των συνόρων της χώρας, μακριά από τα μάτια και τα αυτιά ημών των υπολοίπων, αλλά και μακριά από τα μάτια και τα αυ-

14 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

τιά των συμπατριωτών του. Ήταν ένας ανεπιθύμητος. Η σχέση του με τη μουσική ξεκίνησε σε μικρή ηλικία, παίζοντας πρώτα ζουρνά μαζί με τον πατέρα του σε τούρκικους και τσιγγάνικους γάμους της περιοχής της Θράκης, στο κλειστό και περιθωριοποιημένο πλαίσιο των ανθρώπων της δικής του φυλής. Γεννήθηκε το 1952 και από τα εννιά του χρόνια είχε μάθει να παίζει ακορντεόν, αλλά γρήγορα ακολούθησε τα βήματα του παππού του, ο οποίος αρχικά έπαιζε κι αυτός ζουρνά και στη συνέχεια έγινε ο πρώτος σολίστας του κλαρίνου στη Θράκη, και βέβαια του πατέρα του, ο οποίος επίσης έπαιζε και τα δύο πνευστά όργανα, και έτσι ο μικρός Ίβο έκανε τελικά τη στροφή στο κλαρίνο.

το βαλκανικό

Βλέποντας το ταλέντο του, ο πατέρας του τον έστειλε σε ωδείο για παιδιά, όμως το καλύτερο σχολείο για μία τέτοια λαϊκή τέχνη που δοκιμάζεται στην «αγορά» ήταν φυσικά οι γάμοι και τα πανηγύρια. Όταν ήταν 22 χρονών έφτιαξε τη δική του κομπανία και ενώ έπαιζε το τυπικό παραδοσιακό ρεπερτόριο πολύ γρήγορα υιοθέτησε ένα προσωπικό στυλ με περισσότερους αυτοσχεδιασμούς, περισσότερα στοιχεία από διαφορετικά μουσικά είδη και λιγότερη «παράδοση» – με την αυστηρή έννοια του όρου. Ήταν τα χρόνια που οι ενισχυτές με τα μεγάφωνα, οι ηλεκτρικές κιθάρες και τα πρώτα συνθεσάιζερ έκαναν την εμφάνισή τους και στα πιο απομακρυσμένα χωριά. Ο νεαρός Ίβο καβάλησε το άτι της εποχής του,

MOYΣIKh

τα δοκίμασε όλα και σε απίστευτες ταχύτητες, ένα σπιντάτο ψυχεδελικό αμάλγαμα των Βαλκανίων. Έγινε ο βασιλιάς της μουσικής των γάμων. Ο τοπικός λαϊκός σταρ. Και αυτό του κόστισε. Βλέποντας πόσο δημοφιλής ήταν μεταξύ του τούρκικου πληθυσμού της Βουλγαρίας, το αυταρχικό κομμουνιστικό καθεστώς τον έβαλε στο στόχαστρο και θέλησε να του δώσει ένα μάθημα. Το 1982 τον συνέλαβαν, τον έδειραν, τον φυλάκισαν και, τελικώς, του επέβαλαν ποινή καταναγκαστικής εργασίας σε στρατόπεδο. Ήταν η αφορμή που αναζητούσαν οι νέοι της Βουλγαρίας, οι φοιτητές και οι διανοούμενοι να κατασκευάσουν έναν ακόμη ήρωα, που με τη μουσική του ενσάρκωνε την ελευθερία που είχε εξοριστεί από την επίσημη κουλτούρα. Και ακριβώς επειδή η περίπτωσή

σχέση με τα αστικά κέντρα, το οποίο όμως οι άνθρωποι δεν είχαν πουθενά να το ξοδέψουν παρά μόνο σε γάμους, που έμειναν θρυλικοί για δύο πράγματα: την αφθονία, σε σύγκριση με ό,τι ζούσαν οι άνθρωποι στις πόλεις, και... την ορχήστρα του Ίβο Παπάζοφ! Η κατάρρευση του κομμουνιστικού μπλοκ και το άνοιγμα των συνόρων που επέτρεψε στους ανθρώπους να βγουν – και να μπουν– στις πρώην ερμητικά κλειστές χώρες της Ευρώπης ήταν μία ή, μάλλον, πολλές μικρές διαδοχικές αποκαλύψεις. Ανάμεσα σ’ αυτές ο Ίβο Παπάζοφ και η μουσική του. Για περισσότερα από δέκα χρόνια ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο και έκανε συνεργασίες με σπουδαίους μουσικούς απ’ όλο το φάσμα: με τον Tζόνι Γκρίφιν, τον Έκτορ Zαζού, τον Oκάι Tεμίζ, τον Γκλεν Bέλεζ, τον Kέπα Γι-

σκοπούς των θρακιώτικων γάμων και από την άλλη αγαπημένες μελωδίες και προσωπικά παιχνιδίσματα που φτάνουν μέχρι και το μουσικό θέμα του «Ροζ Πάνθηρα». Τραγούδια για τη ζωή, τον θάνατο, τον έρωτα, τραγούδια για να χορέψεις, να πιεις και να μεθύσεις με ήχους παραδοσιακούς, με jazz, funk και με world music. Οι γάμοι που τότε γίνονταν στην ύπαιθρο, σε τέντες και σε αλάνες έξω από το χωριό, παρέα με τις κατσίκες, τα γαϊδούρια και τα άλογα, σήμερα γίνονται σε αίθουσες ξενοδοχείων. Τα άγνωστα κάποτε συνθεσάιζερ σήμερα είναι πανταχού παρόντα και κυριαρχούν σε κάθε γιορτή. Παρά τις πολιτισμικές και τεχνολογικές μετατοπίσεις και χωρίς πλέον ο ίδιος να παίζει σε τέτοιες περιστάσεις, ο Ίβο Παπάζοφ εξακολουθεί να παίζει τα τραγού-

Γεια Σου ιβο Με το ΚΛαρινο Σου

Mια τεράστια μορφή, διάσημη παγκοσμίως για τα τραγούδια και τους ρυθμούς της κεντρικής Θράκης.

του ως μουσικού δεν ήταν μία σύμπτωση, ένα ακόμη αστείο μίας γελοίας μέσα στη σοβαρότητά της εποχής, η διαδρομή από τη φυλακή ως την αποθέωση ήταν για τον Ίβο Παπάζοφ τόσο γρήγορη όσο και τα σόλο του. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, λίγα μόλις χρόνια προτού το ντόμινο της κατάρρευσης του «υπαρκτού σοσιαλισμού» παρασύρει και τη Βουλγαρία, ο ανεπιθύμητος «τουρκόγυφτος» κλαρινετίστας ήταν ο πιο περιζήτητος μουσικός της χώρας. Όπως και ο πιο ακριβοπληρωμένος – συνεπεία, επίσης, του κομμουνιστικού οικονομικού μοντέλου, όπου η σχετική ελευθερία στον τομέα της αγροτικής οικονομίας άφηνε στην ύπαιθρο αρκετό χρήμα σε

MOYΣIKh

ούνκερα, τον Άριλντ Άντερσεν. Το 2005 βραβεύτηκε στα World Music Awards του BBC ως ο καλύτερος μουσικός από την Ευρώπη, μία διεθνής αναγνώριση που είχε σημαντική αντανάκλαση και στην ίδια την Βουλγαρία, η οποία τον έχει τιμήσει πολλάκις ως πρέσβη της βουλγαρικής μουσικής. Δικαίως, αφού εκτός από τις περίφημες «βουλγάρικες φωνές» ο Ίβο Παπάζοφ ήταν ο μουσικός που έβαλε τη χώρα του στον χάρτη της παγκόσμιας μουσικής σκηνής. Μόλις το 2008 κυκλοφόρησε ένα καινούργιο άλμπουμ, το «Dance of the Falcon», το οποίο αποτελεί μια επιστροφή στους ήχους των παιδικών του χρόνων. Δηλαδή, από τη μία τα τραγούδια και τους

δια και τους χορευτικούς ρυθμούς της κεντρικής Θράκης, έχοντας εισαγάγει και αυτός κάποια σύγχρονα στοιχεία. Ως σολίστας όμως παραμένει μία τεράστια μορφή που υπερβαίνει την παραδοσιακή μουσική και συγκαταλέγεται στους μεγάλης κλάσης μουσικούς που μπορούν να πιάσουν μία μελωδία και να την αναποδογυρίσουν, να βγάλουν το μέσα έξω, να κάνουν τα πόδια μας να χορεύουν και, εν τούτοις, να παραμένουν στιβαρά αμετακίνητοι από την παραδοσιακή φόρμα. Η μουσική του είναι η πιο συναρπαστική και ευρηματική μουσική που βγήκε ποτέ από τη Βουλγαρία. Μια μουσική χωρίς ανάσα, από τον καλύτερο κλαρινετίστα των Βαλκανίων. s

Info Συναυλία με τον Ίβο Παπαζόφ Ήχοι του κόσμου O πιο δημοφιλής κλαρινετίστας των Βαλκανίων, ο Ίβο Παπάζοφ από τη Βουλγαρία συμπληρώνει την ενότητα Ήχοι του Κόσμου. Η πιο συναρπαστική και ευρηματική μουσική που βγήκε ποτέ από τη Βουλγαρία. Το Σχολείον, Χώρος Α 8 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €10 (Φοιτητικό)

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 15

Άλεξ Όγιε

από αυτή τη στιγμή

είστε όμηροι Τι θα κάνατε αν την ώρα που είστε στο θέατρο ξαφνικά η παράσταση διακοπτόταν και μερικοί ένοπλοι τρομοκράτες σας ειδοποιούσαν ότι είστε όμηροι; Μην το ψάχνετε. Από αυτή τη στιγμή είστε όμηροι των Καταλανών Fura dels Baus.

la Fura dels Baus

Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού

«Δεν φτάνει να κάνεις θεατρική κοινωνιολογία για να ταρακουνήσεις τον κόσμο και να τον κάνεις να σκεφτεί πάνω στο θέμα της τρομοκρατίας. Πρέπει να τον εμπλέξεις ουσιαστικότερα, να τον σπρώξεις βαθιά σ’ αυτό που φοβάται περισσότερο απ’ όλα: μη γίνει ο ίδιος θύμα». Με αυτές τις απόψεις έρχονται οι Fura dels Baus στην Αθήνα, με μια δυναμική και προκλητική θεατρική παραγωγή που ήδη έχει συζητηθεί ευρύτατα σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, όπου έχει παρουσιαστεί. Είναι μια παραγωγή εμπνευσμένη από την κατάληψη του Θεάτρου Ντούμπροβκα στη Μόσχα από τσετσένους αυτονομιστές, 7 χρόνια πριν, ένα περιστατικό που στοίχισε τη ζωή σε 170 ανθρώπους. Οι πρωτοποριακοί Καταλανοί La Fura dels Baus σίγουρα δεν αρκούνται σε ένα θέατρο φιλολογικών συζητήσεων. Δεν κάνουν αφαίρεση ούτε αλληγορία. Επιστρατεύουν μια σειρά πολυμέσων (που φτάνει μέχρι και στην προβολή σε αληθινό χρόνο του τι συμβαίνει εκτός του θεάτρου) για να δημιουργήσουν μια τρομακτική πραγματικότητα, μια εμπόλεμη κατάσταση. Μέσα στο θέατρο οι θεατές αισθάνονται παγιδευμένοι στ’ αλήθεια, όμηροι τρομοκρατών – δεν είναι αριστεροί ή ισλαμιστές τρομοκράτες, δεν έχουν ταυτότητα, αλλά δρουν όπως όλοι οι τρομοκράτες: μπροστά στον στόχο που υποκινεί η ιδεολογία τους, η ανθρώπινη ζωή και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν έχουν σημασία. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τη συνθήκη ομηρίας του Μπορίς Γκοντουνόφ κι έτσι το θέαμα μπορεί να λειτουργήσει καθαρτήρια, λένε οι δημιουργοί του. Οι Fura dels Baus (όπου Fura σημαίνει κουνάβι και το dels Baus αναφέρεται στον ποταμό που διασχίζει την πόλη όπου μεγάλωσαν τα μέλη της ομάδας, 80 περίπου χιλιόμετρα μακριά από τη Βαρκελώνη) έχουν διανύσει μακρά πορεία στον χώρο των παραστατικών τεχνών, ξεκινώντας το 1979 στη Βαρκε-

16 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

λώνη από τον αυτοσχεδιασμό και το θέατρο δρόμου και προχωρώντας σε διεθνείς επιτυχίες με ρεπερτόριο κλασικό, όπερα, αλλά και ψηφιακά υπερθεάματα, πάντα δουλεμένα κάτω από μια ιδιαίτερη αισθητική που συχνά αποκλήθηκε αντισυμβατική. «Στόχος μας είναι διαρκώς να εξελισσόμαστε, να πειραματιζόμαστε, να ριψοκινδυνεύουμε, να κατακτούμε καινούργια εδάφη», δηλώνει ο Άλεξ Όγιε, μέλος της πολυπληθούς ομάδας των Fura dels Baus. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο Άλεξ Όγιε μίλησε για τον Μπορίς Γκοντουνόφ. Ο Μπορίς Γκοντουνόφ έχει χαρακτηριστεί ως κάτι ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ και θεατρικό έργο (docu-drama), ως εμπειρία περισσότερο παρά ως καθαρόαιμο θέατρο. Ποιος είναι ο στόχος σας; Ο Μπορίς Γκοντουνόφ βασίζεται στα γεγονότα που συνέβησαν στο Θέατρο Ντούμπροβκα στη Μόσχα, το 2002, όταν μια ομάδα τσετσένων τρομοκρατών εισέβαλε στο θέατρο, κατά τη διάρκεια της παράστασης του μιούζικαλ Νόρντοστ, και το κατέλαβε. Με τον Μπορίς Γκοντουνόφ θελήσαμε να μετατρέψουμε σε μυθοπλασία ένα αληθινό γεγονός, ώστε να φέρουμε έτσι το θέατρο κοντά στην πραγματικότητα – αυτό δηλαδή που κάνει διαρκώς και ο κινηματογράφος. Ωστόσο, πρόθεσή μας δεν ήταν να παρουσιάσουμε επί σκηνής τα γεγονότα της Μόσχας ούτε κάποια συγκεκριμένη τρομοκρατική ομάδα, γι’ αυτό οι δράσεις που λαμβάνουν χώρα στο έργο δεν ορίζονται ούτε πολιτικά ούτε γεωγραφικά. Ο Μπορίς Γκοντουνόφ είναι μια θεατρική πρόταση εμπνευσμένη από ένα αληθινό γεγονός, που όμως δεν ψάχνει για τον ρεαλισμό ενός docu-drama. Θέλουμε να κάνουμε το κοινό να σκεφτεί σοβαρά πάνω στο θέμα της τρομοκρατίας και τι την προκαλεί. Για ποιο λόγο βαφτίζετε το έργο σας με τον τίτλο του πασίγνωστου βι-

βλίου του Πούσκιν; Σίγουρα όχι από σύμπτωση. Είναι ένα κείμενο που μιλά για την εξουσία και τη διαφθορά, για την κατάληψη της εξουσίας από έναν άνθρωπο που υποκρίνεται ότι είναι ο νόμιμος κληρονόμος του θρόνου της Ρωσίας. Ο παραλληλισμός αυτού του γεγονότος με την τρομοκρατική ενέργεια στο Θέατρο Ντούμπροβκα είναι προφανής. Δύο κόσμοι, πραγματικός και φανταστικός, συναντώνται και αγγίζουν ο ένας τον άλλον. Στον δικό μας Μπορίς Γκοντουνόφ, τρομοκράτες καταλαμβάνουν ένα θέατρο, ενώ στη σκηνή παίζεται μια εκδοχή του Μπορίς Γκοντουνόφ του Πούσκιν. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας ο θεατής θα έρθει σε επαφή με εσωτερικά επιχειρήματα των επιτιθεμένων, θα δει τη μάχη για την εξουσία, το πώς λειτουργεί μια «κατάσταση κρίσης», αλλά και πώς ενεργεί ένας διαμεσολαβητής. ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΠΟΥΣ ΣΤΟΝ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ Ποιες αλλαγές κάνατε στο αρχικό κείμενο; Κάποια κομμάτια κειμένου και κάποιοι χαρακτήρες παραπέμπουν στο πρωτότυπο έργο, αλλά σε γενικές γραμμές το κείμενο έχει συρρικνωθεί και ξαναγραφτεί. Έχουμε επίσης προσθέσει κομμάτια από λόγους πολιτικών, όπως ο Μπους, ο Σαρκοζί και ο Τσε Γκεβάρα. Τους βάζετε όλους στο ίδιο τσουβάλι; Όχι, δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία ο Τσε Γκεβάρα με τον Μπους και τον Σαρκοζί. Αν και πρέπει να πω ότι, μερικές φορές, τα δύο άκρα συναντιούνται. Από τον Τσε έχω επιλέξει το εξής κομμάτι: «Ο πόλεμος πρέπει να μεταφερθεί εκεί που τον πάει ο εχθρός: στα σπίτια του, στους χώρους διασκέδασής του, παντού. Το μίσος πρέπει να χρησιμοποιηθεί σαν στοιχείο της μάχης. Γιατί το αδιάλλακτο, ανυποχώρητο μίσος για τον εχθρό ερεθίζει το ανθρώπινο ον πέρα από τα όριά του, μεταμορφώνοντάς το σε μια αποτελεσματική, βίαιη, ψυχρή μηχανή θανάτου».

ΘEATPO

τροΜοΚρατηΣτε τουΣ ΘεατεΣ Ένοπλοι ανάμεσα στο κοινό. Oι Kαταλανοί εξτρεμιστές τοιυ θεάτρου αναζητούν συνθήκες αληθοφάνειας.

Info La Fura dels Baus Μπορίς Γκοντουνόφ Με αφορμή την κατάληψη του θεάτρου Ντούμπροβκα της Μόσχας το 2002, όταν μια ομάδα τσετσένων τρομοκρατών εισέβαλε στο θέατρο και το κατέλαβε, οι Fura dels Baus, προτείνουν μία παράσταση με το κοινό σε ρόλο ομήρου τρομοκρατικής πράξης. Πειραιώς 260, Χώρος Η 24-28 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

“

Kανείς δεν είναι

προστατευμένος σήμερα από την τρομοκρατία. Tα

“

MME το ξέρουν, μένουν

ωστόσο στην επιφάνεια βοηθώντας στην καλλιέργεια του φόβου

ειρηνη υΜιν... Aν και εικονογραφούν τη βία στην πολιτική, οι Fura dels Baus την καταδικάζουν απολύτως. Aκόμα και τη λεγόμενη «συμβολική βία» από διαδηλωτές που προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν κόσμο για μικρά ή μεγάλα ζητήματα.

Η δεκαετία που διανύουμε ξεκίνησε με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, γενικά όμως στιγματίστηκε από πλήθος τρομοκρατικών επιθέσεων με χιλιάδες θύματα. Πιστεύετε ότι ο φόβος της τρομοκρατίας έχει εισχωρήσει στην καθημερινότητα των ανθρώπων των δυτικών χωρών; Ναι, είναι βέβαιο. Η απέχθεια που νιώθει ο καθένας για τις πράξεις τρομοκρατίας όμως έχει συνέπεια η πλειονότητα των ανθρώπων να μη θέλει καν να συζητά αυτό το θέμα. Κι αυτό δεν είναι καλό. Το να μη συζητάς γι’ αυτήν σημαίνει ότι δεν αναρωτιέσαι και τι την προκαλεί. Είναι, όμως, η τρομοκρατία ένα από τα αγαπημένα θέματα των ΜΜΕ, δεν συμφωνείτε; Ναι, γιατί αφορά όλους. Κανείς δεν είναι πλέον ασφαλής και προστατευμένος από την τρομοκρατία. Μπορεί να συμβεί ξαφνικά, οποιαδήποτε στιγμή, οπουδήποτε. Δεν μπορείς να κρυφτείς. Αλλά τα ΜΜΕ μένουν πάντα στην επιφάνεια, βοηθούν στην καλλιέργεια του φόβου και τίποτα περισσότερο. Η διακυβέρνηση Μπους, ακολουθούμενη από τις περισσότερες κυβερνήσεις της Ευρώπης, κήρυξε πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας. Τι σκέφτεστε γι’ αυτό; Πολλές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την

τρομοκρατία για να προκαλέσουν περισσότερο φόβο, να καταπατήσουν δικαιώματα. Αυτό φανερά συμβαίνει στην εποχή μας. Προκαλώντας όλο και περισσότερο φόβο, καταφέρνουν να μην αφήνουν τους ανθρώπους να σκέφτονται σοβαρά για το τι πυροδοτεί την τρομοκρατία. Επίσης καταφέρνουν να μη συζητηθούν σημαντικά ερωτήματα σε σημαντικά ζητήματα, όπως ο πόλεμος στο Ιράκ ή η σύγκρουση στην Τσετσενία και αλλού. «Η ΒΙΑ ΓΕΝΝΑΕΙ ΒΙΑ» Πιστεύετε ότι υπάρχει βία που να είναι δικαιολογημένη; Όχι, γιατί η βία μπορεί μόνο να γεννήσει βία. Διαφωνώ με τη βία συνολικά και χωρίς εξαιρέσεις. Αυτή η δήλωση θα ήταν αυτονόητη σε μια υγιή κοινωνία, αλλά αυτή την ώρα φαίνεται να είναι μια απαραίτητη διευκρίνιση. Βρίσκουμε αυτή την ερώτηση σε κάποια στιγμή στην παράσταση. Γίνεται ένας διάλογος ανάμεσα στον αρχηγό των τρομοκρατών με τον διαμεσολαβητή: «Δέχεσαι τη χρήση βίας σε κάποιες περιπτώσεις;». «Ναι, δέχομαι τη νόμιμη άμυνα απέναντι στην παράνομη κατοχή» απαντά ο διαμεσολαβητής. «Δέχεσαι την επανάσταση;». «Ναι, συμφωνώ με το δικαίωμα για ένοπλη εξέγερση» λέει εκείνος. «Και εμείς τι νομίζεις ότι κάνουμε εδώ;», ρωτά ο αρχηγός. «Τρομοκρατία» απαντά ο διαμεσολαβητής. «Γιατί αυτοί οι άν-

18 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

θρωποι, οι θεατές, δεν είναι στρατιώτες κάποιου επιτιθέμενου στρατού. Ήρθαν μόνο για να δουν μια παράσταση. Δεν είναι εκπαιδευμένοι, δεν έχουν ιδέα πώς να κρατούν ένα όπλο, πόσο μάλλον να πυροβολήσουν κάποιον. Πολλοί απ’ αυτούς κατανοούν τις θέσεις σας ή, τουλάχιστον, δηλώνουν αντίθετοι στον πόλεμο. Κάποιοι απ’ αυτούς έχουν ψηφίσει τον πρόεδρό τους και άλλοι έχουν διαδηλώσει εναντίον των επιλογών του. Δεν είναι ένοχοι για τίποτα. Είναι αθώοι. Είναι θύματα». Ο αρχηγός των τρομοκρατών ξαναρωτά: «Το γεγονός ότι η κυβέρνησή τους υποστηρίζει τον πόλεμο δεν τους κάνει ενόχους;». «Όχι, αυτό μου φαίνεται δυσανάλογο» είναι η απάντηση του διαμεσολαβητή. Είναι, θα λέγατε, ο Μπορίς Γκοντουνόφ μια παράσταση συμβολικής βίας; Πιστεύετε στις πράξεις συμβολικής βίας; Ναι, άλλωστε και στο αληθινό γεγονός και στο έργο του Πούσκιν υπάρχει συμβολική βία. Η πράξη της κυριαρχίας μέσω των όπλων. Η τέχνη, σ’ αυτή την περίπτωση αλλά και γενικότερα, μπορεί να συνεισφέρει στο να σκεφτούμε πάνω στο θέμα. Αυτό δεν είναι αρκετό για να αλλάξουμε τον κόσμο, είναι όμως ένα πρώτο βήμα. Πώς θα αντιδρούσατε αν την παράστασή σας διέκοπτε μια πράξη «συμβολικής βίας»; Αν, για παράδειγμα, ει-

σέβαλε μια ομάδα διαδηλωτών για να μιλήσει για την κοινωνική αδικία; Δεν νομίζω ότι το θέατρο είναι κατάλληλος τόπος για ένα τέτοιο εγχείρημα. Θα ήταν εύκολο να τους εξηγήσω ότι είναι άτοπο το να διακόπτουν μια παράσταση. Αλλά αν επέμεναν, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε; Θα σηκώναμε τους ώμους και θα περιμέναμε να φύγουν. Ποια είναι ή θα έπρεπε να είναι η σχέση του θεάτρου με την καθημερινή ζωή, λοιπόν; Νομίζω ότι ο φυσικός τόπος για διαδηλώσεις και κοινωνικές διεκδικήσεις είναι οι δρόμοι και οι πλατείες, όχι τα θέατρα. Το να διακόπτεις μια παράσταση είναι άτοπο. Πολλοί θεατές πιθανότατα θα συμφωνούσαν με τους λόγους διαμαρτυρίας των διαδηλωτών, με τις θέσεις τους, αλλά μάλλον δεν θα συμφωνούσαν με το να διακόπτεται μια παράσταση, η οποία τους ενδιαφέρει και για την οποία πλήρωσαν εισιτήριο. Ο Μπορίς Γκοντουνόφ είναι ένα συνδυαστικό θέαμα, με ένα κόνσεπτ που ενδιαφέρει όλους μας, την τρομοκρατία. Το λέω αυτό γιατί, στο ίδιο το θέαμα, ενυπάρχει το κοινωνικό αίτημα της κατάκτησης μιας μεγαλύτερης συνειδητοποίησης, που έχει αναδειχθεί από τους ίδιους τους ανθρώπους και που απαιτεί σκέψη για τις επιπτώσεις και την προέλευση του φαινομένου. Πιστεύω ότι η τέχνη, ωστόσο, στέκεται μακριά από την πολιτική.

ΘEATPO

τοΛΜηρα ΘεαΜατα Στιγμιότυπα από παλιότερες παραστάσεις των Fura dels Baus. Πάνω, από το Imperium 2 (2007). Στη μέση, από τον Siegfried (2008). Kάτω, δράση πάνω στο Naumon, το περιοδεύον καράβι με το οποίο οι Fura μεταφέρουν τις παραστάσεις τους στα λιμάνια όλου του κόσμου, από την Mπαρτσελόνα μέχρι τη Nέα Yόρκη, από τη Bηρυττό μέχρι την Tαϊπέι στην Tαϊβάν.

Το χρονικό της » ς η σ α τ σ ά ρ α π ς η ν έ μ ω «ματ Οι τρομοκράτες που «απειλούν» σημαδεύοντας τους θεατές στο Xώρο Η της Πειραιώς δεν είναι παρά μέλη της θεατρικής ομάδας των Καταλανών La Fura dels Baus, που έρχονται να μας θυμίσουν με τη παράστασή τους Μπορίς Γκοντουνόφ το μακελειό, που συνέβη στο Θέατρο της Μόσχας Ντούμπροβκα, πριν από επτά χρόνια. Τι ακριβώς είχε συμβεί; Από την Αλεξάνδρα Βουδούρη

«ΚΑΝΕΝΑΣ ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ» Σε πολλές χώρες το ανέβασμα του Μπορίς Γκοντουνόφ συνοδευόταν από την επισήμανση ότι δεν είναι κατάλληλο θέαμα για εγκύους και παιδιά. Σας βρίσκει αυτό σύμφωνους; Όντως έγινε αυτό σε πολλές περιπτώσεις, αλλά δεν ήταν δική μας απόφαση. Μπορώ μόνο να πω ότι στα περισσότερα θέατρα όπου ανεβάσαμε την παράσταση δεν υπήρξε τέτοια προειδοποίηση, ούτε και στην Αθήνα νομίζω. Αν οι άνθρωποι που έρχονται να τη δουν είναι καλά ενημερωμένοι για το τι ακριβώς πρόκειται να δουν, δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Πολλές φορές έχω δει εγκύους και παιδιά να παρακολουθούν την παράσταση και δεν φαίνονταν να αντιδρούν πιο έντονα από τους υπόλοιπους θεατές. Πώς θα περιγράφατε τη συνήθη αντίδραση του κοινού σε προηγούμενες παραστάσεις; Η αντίδραση είναι πανομοιότυπη παντού, γιατί οι άνθρωποι έχουν πλέον σε όλο τον δυτικό κόσμο την ίδια ανησυχία για την τρομοκρατία. Πέρα από τον προβληματισμό, η υποδοχή ήταν πολύ θερμή παντού. Έχουμε παρουσιάσει τον Μπορίς Γκοντουνόφ σε 170 παραστάσεις από την πρεμιέρα του, τον Μάρτιο του 2008, και σε ποικίλες πόλεις του κόσμου. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι η παράσταση δεν θα αφήσει κανέναν αδιάφορο. Ούτε και στην Αθήνα, ελπίζω. s

ΘEATPO

23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2002. Η δεύτερη πράξη του ιδιαίτερα δημοφιλούς για τους Μοσχοβίτες μιούζικαλ Νόρντοστ, στο θέατρο Ντούμπροβα μόλις έχει αρχίσει, όταν περίπου 50 βαριά οπλισμένοι άνδρες εισβάλλουν στη σκηνή πυροβολώντας στον αέρα, ανακοινώνοντας στους περίπου 900 θεατές και ηθοποιούς ότι βρίσκονται πλέον υπό ομηρία. Απαίτησή τους ήταν να αποσυρθούν τα ρωσικά στρατεύματα από την Τσετσενία, στο διάστημα μιας εβδομάδας. Ανάμεσα στους ομήρους ήταν περίπου 200 παιδιά και 75 ξένοι υπήκοοι. Κάποιοι ηθοποιοί που βρίσκονταν στα παρασκήνια, κατορθώνουν να δραπετεύσουν από ένα ανοιχτό παράθυρο και καλούν την αστυνομία. Όσοι δραπέτευσαν ανέφεραν συγκλονισμένοι ότι ανάμεσα στους τρομοκράτες υπήρχε και ένας ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός γυναικών. Ήταν περίπου 18, όλες ζωσμένες με εκρηκτικά. Το πρώτο θύμα της επίθεσης υπήρξε μια νεαρή γυναίκα, πωλήτρια καλλυντικών. Η Όλγα Ρομάνοβα κατόρθωσε να εισβάλει στο θέατρο, παρά τα αστυνομικά μέτρα, δύο ώρες μετά την επίθεση και άρχισε να διαπληκτίζεται με τους ενόπλους. Οι Τσετσένοι θεώρησαν ότι ήταν πράκτορας της ασφάλειας και τη σκότωσαν. Αργότερα, οι ένοπλοι αφήνουν ελεύθερους κάποιους από τους ομήρους. Επρόκειτο για παιδιά κάτω των 12 ετών και ομόθρησκούς τους μουσουλμάνους. Αμέσως μετά, αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις με δύο βουλευτές, που επιτυγχάνουν την απελευθέρωση πέντε ομήρων. Μια κοπέλα που επιλέχθηκε από τους ομήρους ως εκπρόσωπός τους ζήτησε από την κυβέρνηση να δώσει λύση στο ζήτημα της Τσετσενίας. 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ. Η είδηση της επίθεσης έχει κάνει ήδη το γύρο του κόσμου προκαλώντας την καταδίκη της από ηγέτες κυρίως δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται χωρίς αποτέλεσμα. Οι όμηροι επιδέχονται εξευτελισμούς, όπως η χρήση του χώρου της ορχήστρας σαν τουαλέτα σε κοινή θέα. 25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ. Οι Τσετσένοι απελευθερώνουν 14 ομήρους, ενώ έξω από το θέατρο έχουν συγκεντρωθεί συγγενείς των ομήρων ζητώντας από τις αρχές να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Τις διαπραγματεύσεις τότε αναλαμβάνει η δημοσιογράφος Άννα Πολιτόφσκαγια (που αργότερα δολοφονήθηκε υπό αδιευκρίνιστες ακόμα συνθήκες), γνωστή για τα άρθρα της, με τα οποία αποκάλυπτε τις πα-

ραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα ρωσικά στρατεύματα στην Τσετσενία. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις αποβαίνουν άκαρπες. Μάλιστα, δύο όμηροι χάνουν τη ζωή τους. 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ. Τα ξημερώματα ξεκινά επιχείρηση των ρωσικών δυνάμεων. Γίνεται χρήση ενός αγνώστου μέχρι και σήμερα αναισθητικού αερίου. Σύμφωνα με τον ρωσικό στρατό, ξέσπασε ανταλλαγή πυρών με τους ενόπλους. Μισή ώρα αργότερα όλοι οι Τσετσένοι είναι νεκροί. 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ. Γιατροί στο νοσοκομείο της Μόσχας ανακοινώνουν ότι όλοι οι ένοπλοι, εκτός από δύο, πέθαναν από το δηλητηριώδες αέριο. Οι νεκροί όμηροι έφθασαν τους 129. Η ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΜΠΝΕΕΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ Τον Σεπτέμβριο του 2006, έγινε στο New End Theatre του Λονδίνου η πρεμιέρα του έργου In Your Hands της Νατάλια Πελέβιν. Το έργο της βασίστηκε στο τραγικό συμβάν της ομηρίας στο θέατρο της Μόσχας. Τον Απρίλιο του 2008 η Πελέβιν δήλωσε ότι οι ρωσικές αρχές απαγόρευσαν το έργο μετά τη πρεμιέρα του στη πόλη Μακατσάλα, πρωτεύουσα του Νταγκεστάν, που βρίσκεται κοντά στην Τσετσενία. Στο έργο του Τόρστεν Μπουχστάινερ Nordost τρεις γυναίκες, αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος, μια Τσετσένα «μαύρη χήρα», μια Ρωσίδα όμηρος και μια Λετονή γιατρός, παρουσιάζουν σε παρόντα χρόνο ,η κάθε μια από τη δικιά της σκοπιά, όλα τα περιστατικά αυτής της μαύρης σελίδας στην πρόσφατη ρώσικη ιστορία. Το έργο αυτό παρουσιάστηκε το 2007 στην Αθήνα. Ένα ακόμη έργο του Τιμ Τζέι Λορντ We Declare You a Terrorist θα κάνει πρεμιέρα αυτό το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης (Summer Play Festival) που φιλοξενεί παραστάσεις έργων εκκολαπτόμενων θεατρικών συγγραφέων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μυθιστόρημα The Two Captains στο οποίο βασίστηκε το μιούζικαλ Νόρντοστ, που παρουσιαζόταν τότε στο θέατρο Ντούμπροβκα αναφερόταν στους Τσετσένους αλλά και σε άλλες εθνικές μειονότητες με όχι και τόσο κολακευτικά σχόλια. Συγκεκριμένα, περιγράφει τους Τσετσένους ως κτηνώδη πλάσματα με ανήθικες τάσεις, ενώ οι κεντρικοί πρωταγωνιστές του είναι ρωμαλέοι και όμορφοι Μοσχοβίτες. [11 IOYNIOY 2009] #14 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 19

Κριστόφ Μαρτάλερ

ο λεπιδοπτερολόγος της μεσαίας τάξης Συνέντευξη με τη δραματουργό και συνεργάτιδα του σκηνοθέτη, Στέφανι Καρπ

Συγκαταλέγεται στους ανατροπείς του γερμανικού θεάτρου, στα πρόσωπα που το ανανέωσαν, του έδωσαν νεύρο και σφρίγος. Με τη νέα παραγωγή Ρίζενμπουτσμπαχ, σκύβει πάνω από τη μεσαία τάξη της Βόρειας Ευρώπης. Την ανατέμνει και προβλέπει το τέλος της. Μήπως υπερβάλλει; Κάθε άλλο, λέει η συνεργάτιδά του, Στέφανι Καρπ, που εκτιμά ότι η σκηνοθετική ματιά του Κριστόφ Μαρτάλερ στο θέμα του είναι σύνθετη μεν, ωστόσο ακριβής και ακριβοδίκαιη. Aπό τον Max Glauner

Κριστόφ Μαρτάλερ ανήκει στους ανανεωτές του γερμανόφωνου θεάτρου –κυρίως γιατί τα έργα του αναπτύσσονται λιγότερο γύρω από το κείμενο και τη γλώσσα και περισσότερο γύρω από τη χορογραφία και τη μουσική–, άλλωστε είναι σολίστας του όμποε. Ο ανταποκριτής μας στο Βερολίνο, Μαξ Γκλάουνερ, μίλησε για το φαινόμενο Μαρτάλερ και την παράσταση Ρίζενμπουτσμπαχ: Μία μόνιμη αποικία, η οποία μετά την πρεμιέρα της στη Βιέννη και την παρουσίασή της στη Νάπολι, θα παρουσιαστεί και στην Πειραιώς 260, με τη Στέφανι Καρπ, υπεύθυνη για τη δραματουργία και διευθύντρια του θεατρικού προγράμματος του Φεστιβάλ της Βιέννης. Η Στέφανι Καρπ, έχει γεννηθεί στο Αμβούργο και δουλεύει τα τελευταία 15 χρόνια με τον Κριστόφ Μαρτάλερ. Στην παραγωγή του Ρίζενμπουτσμπαχ έχει συμπράξει αποφασιστικά όχι μόνο μέσα από τα κείμενά της.

Έχετε σπουδάσει γερμανική φιλολογία και λογοτεχνία στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου τη δεκαετία του 1980. Στη συνέχεια ασχοληθήκατε με τη δραματουργία. Tι κάνετε ακριβώς; Οι δραματουργοί συλλαμβάνουν ένα σχέδιο, την πλοκή, προτείνουν το θέατρο, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, το θεατρικό σκηνικό, τους εικονογράφους, τα θεατρικά κομμάτια. Επινοούν το περιεχόμενο και το καθιστούν σαφές, επιλέγουν τις εξωτερικές ενδείξεις του

έργου. Για το σκοπό αυτό, ο δραματουργός συνεργάζεται με τους σκηνοθέτες κατά τη διάρκεια μιας παραγωγής. Υπό κανονικές συνθήκες, συλλαμβάνει το κόνσεπτ μιας θεατρικής παραγωγής ή προετοιμάζει τα κείμενα. Η ποιότητα και η ένταση της συνεργασίας εξαρτάται από τη χημεία μεταξύ του δραματουργού, του σκηνοθέτη και των ηθοποιών. Η χημεία σας με τον Κριστόφ Μαρτάλερ έχει αποδειχτεί εδώ και πολλά χρόνια ιδιαίτερα παραγωγική. Πότε και πώς συναντηθήκατε για πρώτη φορά; Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στο Ντίσελντορφ, όπου εργαζόμουν τότε. Ο Κριστόφ Μαρτάλερ δεν ήταν ακόμα σκηνοθέτης, έγραφε τη μουσική για θεατρικές παραγωγές – και πρέπει να πω ότι ήταν πολύ ωραία μουσική. Θυμάστε κάποιο έργο τη μουσική του οποίου έχει γράψει; Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν ανέβηκε το έργο Liliom του Φερένκ Μολνάρ. Είδα τότε στο κυλικείο έναν χαριτωμένο άνθρωπο, για τον οποίο έμαθα ότι είχε γράψει τη μουσική για την παράσταση. Αργότερα, τον συνάντησα ξανά στη Βασιλεία, όταν εργαζόταν στην Ανοιχτή Σκηνή της Ζυρίχης. Τον είχε φέρει εκεί ο τότε διευθυντής του θεάτρου της Βασιλείας, Φρανκ Μπαουμμπάουερ. Η συνεργασία μας ξεκίνησε αμέσως. Στη Βασιλεία, ο Μαρτάλερ έκανε και τα δύο πράγματα: θεατρική μουσική για άλλες παραγωγές, αλλά και δικές του παραγωγές, όπως το Ankunft Badischer Bahnhof (Άφιξη στο σταθμό του Μπάντεν) το 1988. Θέμα της παράστασης εκείνης ήταν η συμπεριφορά των ελβετικών δημοσίων υπηρεσιών προς τους εβραίους μετανάστες από τη Γερμανία. Ήταν θέατρο σε έναν πραγματικό σιδηροδρομικό σταθμό, όπου το κοινό μετακινούνταν μαζί με τους θεατές και κατέληγε σε μια παλιά αίθουσα μπουφέ. Στο θέατρο της Βασιλείας ο Κριστόφ Μαρτάλερ γνώρισε την Άννα Φίμπροκ, η οποία σχεδίαζε τα κοστούμια και τα σκηνικά. Μεταξύ τους αναπτύχθηκε μια βαθιά αλληλοκατανόηση. Η συνεργασία τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα και η Άννα Φίμπροκ έχει σφραγίσει το έργο του Κριστόφ Μαρτάλερ. Το ευρωπαϊκό θέατρο, είτε ελληνόφωνο είτε γερμανόφωνο, βασίζεται στο κείμενο. Εσείς έχετε σπουδάσει λογοτεχνία και έχετε κάνει και διδα-

20 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

κτορική διατριβή με τον Αλεξάντερ Κλούγκε, ο οποίος έχει ιδιαίτερη συμπάθεια στην όπερα. Πώς νιώθετε όταν ένας σκηνοθέτης όπως ο Μαρτάλερ βασίζεται περισσότερο στη χορογραφία και στη μουσική, παρά στο κείμενο και στις λέξεις; Το γερμανικό θέατρο αλλάζει. Δεν ξέρω αν το ίδιο συμβαίνει με το ελληνικό θέατρο, αλλά το υποθέτω. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αυτό που έκανε ο Μαρτάλερ ήταν καινούργιο στο γερμανικό θέατρο. Ο δραματουργός, όμως, δεν ασχολείται μόνο με κείμενα, αλλά με ιδέες, συσχετισμούς, χειρονομίες, εικόνες, μουσική. Πώς προέκυψε το κείμενο της παράστασης Ρίζενμπουτσμπαχ; Στο Ρίζενμπουτσμπαχ υπάρχει ένα κολάζ παραθεμάτων του Σενέκα, αποσπασμάτων της ποιήτριας Ελφρίντε Γκερστλ, που πέθανε πρόσφατα, και δικών μου κειμένων. Το κείμενο, όμως, συνολικά δεν είναι τόσο σημαντικό, άλλωστε δεν υπάρχει και πολύ κείμενο. Απλώς εστιάζει λίγο στο θέμα. Η σκηνοθεσία πραγματοποιείται μέσα από τις εικόνες, τις καταστάσεις και τη μουσική. Πώς προκύπτουν τα κείμενά σας; Πριν τη σκηνοθεσία; Όσο κρατούν οι πρόβες; Στις πρόβες φέρνω κείμενα δικά μου και άλλων και τα δοκιμάζουμε. Ο Κριστόφ Μαρτάλερ είναι με έναν ευχάριστο τρόπο αυθόρμητος. Αφήνει πολλές φορές ένα θέμα να «λειτουργήσει» για ένα ολόκληρο βράδυ. Το τελικό κείμενο διαμορφώνεται όταν είναι όλα έτοιμα: χορογραφία, δραματουργία, ανσάμπλ, χώρος και κείμενο. ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΖΩΗΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ Στον Θεατροποιό, ένα από τα γνωστότερα θεατρικά του Τόμας Μπέρνχαρντ, ο πρωταγωνιστής φτάνει στην πόλη Μπούτσμπαχ του Έσσεν, έναν τόπο που συμβολίζει την απόγνωση. Γιατί επιλέχθηκε ο τίτλος Ρίζενμπουτσμπαχ (γιγαντιαίο Μπούτσμπαχ); Η Άννα Φίμπροκ γνωρίζει καλά το Μπούτσμπαχ, καθώς έχει μεγαλώσει στην Φρανκφούρτη. Η επιλογή της πόλης είναι συμπτωματική. Πρόκειται για μια μικρή πόλη, με περιφραγμένες μονοκατοικίες με πάρκινγκ στα προάστια που συμβολίζει τη ζωή της μεσαίας τάξης. Παρουσιά-

ζει ένα πρότυπο ζωής που καταρρέει. Στο Μπούτσμπαχ βρίσκει κανείς τα παλιά, θολά γερμανικά τζάμια, τον ρομαντισμό της γερμανικής συναισθηματικής ζωής, το «ευχάριστο» (Gemütliche), μια λέξη που δεν μπορεί να μεταφραστεί. Ναι, ίσως κι αυτό – όλα, όσα μπορεί να προσφέρει και να υποσχεθεί ένας τόπος της μεσαίας τάξης. Θα μπορούσε, όμως, να είναι και οποιαδήποτε άλλη πόλη, όχι πλούσια, αλλά όχι και δυσάρεστη. Το σκηνικό της Άννα Φίμπροκ είναι ένα γκαράζ. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάτι τέτοιο στην Αθήνα, αλλά εδώ τέτοιοι χώροι υπάρχουν παντού. Το Μπούτσμπαχ είναι και συνώνυμο της απελπισίας; Το Ρίζενμπουτσμπαχ διαδραματίζεται σε ένα καταφύγιο, όπου υπάρχουν σπίτια και πολλά γκαράζ, μερικά έπιπλα, το εσωτερικό και το εξωτερικό είναι ταυτόχρονα στη σκηνή. Περιγράφει το τέλος της δυτικοευρωπαϊκής καταναλωτικής κοινωνίας. Υπάρχει ιδανικός χώρος για το ανέβασμα αυτής της παράστασης; Ναι, κάθε μεγάλος χώρος. Η σκηνή της Αθήνας είναι συγκρίσιμη με αυτή της Βιέννης, όπου έκανε πρεμιέρα. Και οι δύο χώροι βρίσκονται στο κέντρο της πόλης. Τι θα δει το αθηναϊκό κοινό στη σκηνή της Πειραιώς 260; Οι θεατές θα δουν μια ομάδα Κεντροευρωπαίων, οι οποίοι φροντίζουν για την περιουσία τους. Θα δουν πολλές εικόνες –χωρίς κείμενο–, κάτι μεταξύ χορογραφίας και θεάτρου. Θα παρακολουθήσουν το άγχος αυτών των ανθρώπων να αυξάνεται, καθώς φοβούνται γι’ αυτό που μπορεί να τους συμβεί τώρα ή στο άμεσο μέλλον. Το άγχος τους εξελίσσεται σε εφιάλτη. Είναι ένα θλιμμένο τραγούδι; Είναι ένα θλιμμένο βράδυ, αλλά κυρίως ένα μουσικό βράδυ, ένα πολύ όμορφο, συγκινητικό βράδυ, που συναντάμε διαφορετικούς ανθρώπους και χαρακτήρες. Βλέπουμε στη σκηνή ανθρώπους σε κρίση. Περί τίνος πρόκειται; Πρόκειται για ανθρώπους που ζουν την απομόνωση, τον κοινωνικό αποκλεισμό. s

ΘEATPO

“

Ένα θλιμμένο κυρίως ένα βράδυ, αλλά δυ, ένα πολύ μουσικό βρά κινητικό όμορφο, συγ υναντάμε βράδυ, που σ ανθρώπους ς ύ ο ικ τ ε ρ ο διαφ ρες και χαρακτή

“ Info Κριστόφ Μαρτάλερ-Άννα Φίμπροκ Ρίζενμπουτσμπαχ-Μία μόνιμη αποικία

ο φοβοΣ τρωει τα ΣωΘιΚα Πώς εικονογραφείται το άγχος και η αβεβαιότητα των τυπικών εκπροσώπων της μεσαίας τάξης απέναντι στις αναπόφευκτες κοινωνικές αλλαγές που έρχονται; Όπως και στο στιγμιότυπο της φωτογραφίας από το Pίζενμπουτσμπαχ.

Ο Κριστόφ Μαρτάλερ σκηνοθετεί την απόγνωση της μεσαίας καταναλωτικής τάξης μέσα από την βαρετή καθημερινότητα των ανθρώπων. Με τη βοήθεια συστημάτων παρακολούθησης ο πατέρας παρακολουθεί τη σύζυγό του στις καθημερινές της ασχολίες. Μια παράστασηαποχαιρετισμός προς την κουλτούρα της ευημερίας. Τα σκηνικά επιμελείται η Άννα Φίμπροκ. Θέατρον, Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος, Αίθουσα Αντιγόνη 3-5 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30 (Διακεκριμένη), €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn!

Κριστόφ Μαρτάλερ

οδηγώντας στα άκρα τις νευρώσεις και τα ναυάγια των ιδεολογιών Από την Κάτια Αρφαρά

νέκαθεν είχα το πάθος να παρατηρώ τη συμπεριφορά των ανθρώπων σε ειδικές καταστάσεις, όπως σε αίθουσες αναμονής, σε βιβλιοθήκες… Είμαι ένας άνθρωπος του θεάτρου αφιερωμένος στην παρατήρηση του κόσμου και δεν νομίζω καν ότι είμαι ο πρώτος σε αυτό. Aυτά σχολίαζε ο Κριστόφ Μαρτάλερ ένα βράδυ στην Ταορμίνα τον Μάιο του 1999, όταν τον έπειθα επιτέλους να καθίσει απέναντί μου για μία συνέντευξη. Την παραμονή, στο Θέατρο Vittorio Emanuele της Μεσσήνας, ανακάλυπτα με τους Σπεσιαλίστες τον παράδοξο κόσμο του πληθωρικού αυτού Ελβετού που ένα χρόνο νωρίτερα είχε τιμηθεί με το ευρωπαϊκό βραβείο για τις Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες. Το θέατρο του Μαρτάλερ είναι ένας τόπος απρόσμενων συναντήσεων: η ρητορεία των τεχνοκρατών συναντά την εύθραυστη λογική των ποιητών, η καυστική κριτική του «συστήματος» την πλήξη της κοινοτοπίας, τα γερμανικά λίντερ και οι καντάτες το βαριετέ και τις εύπεπτες μελωδίες. Κάθε δουλειά του αρθρώνεται γύρω από ένα πλέγμα μοτίβων και παραλλαγών που μαρτυρούν την ενδογενή σχέση της σκηνικής γραφής του με τη μουσική. Με σπουδές στο όμποε και το φλάουτο και με τους πρώτους του πειραματισμούς να τον οδηγούν στη μεσαιωνική μουσική, την free jazz και τον Ερίκ Σατί, ο Κριστόφ Μαρτάλερ δεν σκηνοθετεί αλλά ανασυνθέτει τον σκηνικό χώρο, καταλήγοντας έπειτα από μια μακρά περίοδο πειραματισμών και αυτοσχεδιασμών σε μια αριστοτεχνικά επεξεργασμένη μουσική φόρμα. Ανακατασκευάζει τον κόσμο παρατηρώντας πρώτα ό,τι συμβαίνει έξω από το θέατρο με ευαισθησία ποιητική και σχολαστικότητα σχεδόν επιστημονική. Αμέσως μετά την πτώση του Τείχους, ο Μαρτάλερ τριγυρίζει στους δρόμους του Βερολίνου για να «περιεργαστεί» την περιδίνηση της πρώην Ανατολικής Γερμανίας στον στρόβιλο της Δύσης. Ήταν τότε που ανέβασε στην Volksbühne το Murx den Europäer! Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn ab! που καθιέρωσε το ιδιαίτερο ύφος του και έφερε στο πλευρό του δύο στενούς έκτοτε συνεργάτες του, τη Στέφανι Καρπ στη δραματουργία και την Άννα Φίμπροκ στη σκηνογραφία. Ήταν ένα ρέκβιεμ για το τέλος της ουτοπίας και για εκείνους «που δεν μπόρεσαν να κρατηθούν από κάπου και έπεσαν στο κενό», αδύναμοι να προσαρμοστούν στους ρυθμούς της νέας πραγματικότητας. Για να αποδώσει θεατρικά τη νέα αυτή ταχύτητα του κόσμου, ο Μαρτάλερ εφηύρε έναν εντελώς προσωπικό ρυθμό, ο οποίος χαρακτηρίζει εφεξής τις σκηνικές συνθέσεις του, είτε αυτές βασίζονται σε πρωτότυπα κείμενα είτε πρόκειται για επαναπροσεγγίσεις κλασικών κειμένων είτε για όπερες. Το μουσικό θέατρο του Κριστόφ Μαρτάλερ διαστέλλει τον συμπυκνωμένο σκηνικό χρόνο, τον επιβραδύνει απελπιστικά με επιμηκυμένες σιωπές, τον τεμαχίζει με απροσδόκητες παύσεις και αιχμηρές σιωπές. Το ηχητικό σύμπαν του είναι πλέον αναγνωρίσιμο ως φορέας μιας νέας θεατρικότητας: στις Δέκα εντολές, μια παράσταση εμπνευσμένη από το ομώνυμο έργο του Ραφαέλε Βιβιάνι, ο Μαρτάλερ υπονομεύει τις αρχές της χριστιανικής ηθικής μέσα από έναν μη συμβατικό χειρισμό του ρυθμού και της αρμονίας. Οι έξοχοι ηθοποιοί-τραγουδιστές του «χάνουν» κατά διαστήματα τη φωνή τους, ενώ οι φράσεις τους μένουν συχνά μετέωρες ανάμεσα στον ψίθυρο και την κραυγή, αρνούμενες να υπακούσουν στην καθιερωμένη εκφορά του λόγου και στις συμβάσεις της επικοινωνίας. Ο Μαρτάλερ ανατέμνει τον χρόνο για να φέρει στην

22 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

επιφάνεια την ψυχοπαθολογία του τραυματισμένου αστικού ιστού. Οι μικρόκοσμοί του συναθροίζονται συνήθως σε χώρους δημόσιους ή ημι-ιδιωτικούς, όπως η αίθουσα αναμονής στους Σπεσιαλίστες ή το περίεργο εργαστήριο βιολογίας στη Φρουτόμυγα που είδαμε πριν από δύο χρόνια στο Φεστιβάλ Αθηνών. Οι χαρακτήρες του, αναγνωρίσιμοι χάρη στον σωματότυπο και την ιδιότυπη χειρονομιακή συμπεριφορά τους, «ταξιδεύουν» από παράσταση σε παράσταση αλλάζοντας ταυτότητα. Ωστόσο, το μοναδικό στοιχείο που συγκρατεί τις εφήμερες αυτές κοινότητες είναι ο τόπος όπου κάθε φορά συνευρίσκονται και όχι οι σχέσεις, συναισθηματικές ή ψυχολογικές, που αναπτύσσονται ή που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των μελών της. Το σύμπαν του Μαρτάλερ φέρει την «ανησυχητική ξενότητα» ενός παράξενα οικείου κόσμου και ίσως γι’ αυτό το να παρακολουθεί κανείς τις παραστάσεις του είναι ταυτόχρονα απολαυστικό και βασανιστικό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μνημειακών διαστάσεων χώροι που κατασκευάζει η Άννα Φίμπροκ είναι κλειστοφοβικοί, δίχως σκιές, προκειμένου να απομακρύνουν τους όποιους συναισθηματισμούς ελλοχεύουν στα μικρογεγονότα που λαμβάνουν χώρα στη σκηνή. Παράλληλα, είναι χώροι που δεν μπορούν να τοποθετηθούν στο παρόν, καθώς δεν αντιστοιχούν ακριβώς σε χώρους πραγματικούς: η γεωμετρία της σκηνής είναι στρεβλή στη σαιξπηρική Δωδέκατη νύχτα, τα αρχιτεκτονικά στοιχεία μετακινούμενα στον αριστουργηματικό Θάνατο του Δαντόν του Μπίχνερ. Στους χώρους αυτούς δεν μπορούμε παρά να νιώσουμε άβολα∙ όχι μόνο δεν μας επιτρέπουν να ταυτιστούμε μαζί τους, αλλά μας αναγκάζουν να στρέψουμε το βλέμμα μας στο αύριο και να συνειδητοποιήσουμε πως έτσι θα κυλήσει η ζωή μας. Το Riesenbutzbach: Μια μόνιμη αποικία, που θα δούμε στις 3, 4 και 5 Ιουλίου στον Ελληνικό Κόσμο, μας τοποθετεί χρονικά στις τελευταίες μέρες της κατανάλωσης∙ το Έλλειψη χώρου, που είδα την περασμένη χρονιά στο Θέατρο Μπομπινί της παρισινής περιφέρειας, μας μετέφερε σε ένα μυστηριώδες ινστιτούτο όπου μια μικρή ευκατάστατη κοινότητα ζούσε τις τελευταίες ημέρες «ευτυχίας» προτού περάσει, έχοντας δωρίσει «οικειοθελώς» ζωτικά όργανα και επίγεια υπάρχοντα, στον άλλο κόσμο. Περισσότερο από χώροι υπερρεαλιστικοί, οι σκηνικοί χώροι του Μαρτάλερ αποτελούν τόπους του μέλλοντος, που φέρνουν στον νου την κουρασμένη ηρεμία που προμηνύει, στους εφιάλτες μας, το τέλος του κόσμου. Ο χρόνος στον Μαρτάλερ δεν είναι παρά ένα απολίθωμα του παρόντος χρόνου κι ίσως γι’ αυτό είναι τόσο γοητευτικά ανυπόφορος. Με χιούμορ και ειρωνεία, αλλά χωρίς διδακτισμό ή κυνισμό, ο ελβετός καλλιτέχνης οδηγεί στα άκρα τις νευρώσεις και τις εμμονές της καταναλωτικής κοινωνίας, τα ναυάγια των ιδεολογιών, τα συστήματα κοινωνικού ελέγχου, την ματαιότητα της ανθρώπινης ευμάρειας, το τέλος της αγάπης. Σε αυτόν τον κόσμο, τον τόσο απόμακρο και τόσο οικείο, ο απόηχος των «ευτυχισμένων ημερών» φθάνει αποδυναμωμένος μέσα από τραγουδάκια του συρμού, όπως το «You Can Win If You Want» των Modern Talking που επαναλαμβάνεται εκνευριστικά στο Έλλειψη χώρου, θυμίζοντας στους πλούσιους επισκέπτες του προθανάτιου αυτού παραδείσου πως η μοναδική ελπίδα να κερδίσεις κάτι σε αυτή τη ζωή είναι μια ψευδαίσθηση αιωνιότητας. Το θέατρο-παρτιτούρα του Κριστόφ Μαρτάλερ εκθέτει μέσα από παραλλαγές και μοτίβα την αβάσταχτη μελαγχολία της καθημερινότητάς μας – από εκεί ως το πολιτικό θέατρο η απόσταση που μας χωρίζει δεν είναι παρά ελάχιστη. s * Η Κάτια Αρφαρά είναι ιστορικός τέχνης και θεατρολόγος.

ΘEATPO

ΣηΜεια Και τερατα Mεταμφιεσμένοι που κρύβουν τη μελαγχολία τους.

Info Θεατρική Ομάδα Nova Melancholia Habemus Papam, Walter Η εκλογή του Πάπα ως αφορμή για σχόλιο της εξουσίας. Κείμενο - σκηνοθεσία: Μανώλης Τσίπος. Ερμηνεύουν: Βίκυ Κυριακουλάκου, Μαίρη Λούση, Μαρία Μαγκανάρη, Νίκος Σάμπαλης, Ιωάννα Τουμπακάρη, Γιώργος Φριντζήλας, Δέσποινα Χατζηπαυλίδου, Μιχάλης Φωτόπουλος Πειραιώς 260, Γκαράζ 3-4 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

Nova Melancholia

Θέλω να δω τον Πάπα!

Ενώ έχουμε δικούς μας ορθόδοξους αρχιεπισκόπους και πατριάρχες, οι Nova Melancholia ασχολούνται με τον ηγέτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Τι τους έπιασε ξαφνικά;

μέλλον, πιο εύρωστο και πλούσιο, εν τέλει αυτό είναι μελαγχολικό. Σύμφωνα με τα αμερικανικά πρότυπα ευημερίας, κανένας ας πούμε «πετυχημένος» άνθρωπος δεν θα παραδεχτεί ότι είναι μελαγχολικός, αν και μέσα σε όλη αυτή την απατηλή κατάσταση μπορεί να είναι.

Από τη Νάντια Δρακούλα Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

Ποιο είναι λοιπόν το αντίθετο του μελαγχολικός; Β.Ν.: Για μένα, με μια έννοια το συμβιβασμένος. Αυτός που αποδέχεται τη μελαγχολία είναι σαν να αντιστέκεται ποιητικά. Γιατί, βλέπεις, υπάρχει ένας φασισμός της ευτυχίας και της ομορφιάς γύρω μας.

ι Nova Melancholia είναι μια σχετικά νέα ομάδα που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τη δραματική και σκηνική γραφή στο θέατρο. Χάρη στο κείμενό του Habemus Papam, Walter, ο συγγραφέας Μανώλης Τσίπος συμμετείχε πέρυσι στη 13η Μπιενάλε Νέων Δημιουργών στην Ιταλία. Για το έργο αυτό, που τώρα ανεβαίνει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, συναντήσαμε τον συγγραφέα και τον συνεργάτη του Βασίλη Νούλα.

Τι σημαίνει Νova Μelancholia; Βασίλης Νούλας: Είναι μια φράση από ένα brainstorming που κάναμε οι δυο μας. Το εννοούμε με την έννοια της μη παθητικότητας απέναντι στα πράγματα. Ένα είδος αντίστασης στους καιρούς. Πώς δηλαδή αντιστέκεται κάποιος μελαγχολώντας; Μανώλης Τσίπος: Καταρχάς, συνειδητοποιώντας. Η σκέψη μας έχει να κάνει με την εποχή που ζούμε. Αν και όλα γύρω μας μάς υποδεικνύουν ένα καλύτερο

ΘEATPO

Η παράστασή σας έχει μια εικαστική προσέγγιση στη σκηνοθεσία. Τελικά το εικαστικό θέατρο είναι θέατρο επί της ουσίας; Μ.Τ.: Εξαρτάται. Αν ας πούμε εννοείς τον Καστελούτσι, εκεί το κυρίαρχο βάρος έχει να κάνει με τη δημιουργία ενός εικαστικού λόγου αδιαφορώντας για το δραματουργικό. Η θεατρικότητά του έχει να κάνει με μια αισθητική συγκίνηση στη φόρμα. Ο Παπαϊωάννου έκανε με τη Μήδεια εικαστικό θέατρο; Μ.Τ.: Νομίζω πως ναι. Αν και στηρίχτηκε πάνω σε έναν πολύ σαφή και καθαρό μύθο, το όλο αποτέλεσμα ήταν εικαστικό – αυτό βέβαια έχει να κάνει και με την προέλευση του δημιουργού, από τον χώρο των εικαστικών και του χορού. Αντίθετα, ο Βογιατζής είναι πολύ πιο φι-

λικός με το θέατρο που ονομάζουμε κλασικό. Αν και ο ίδιος έχει φοβερή μέριμνα για το αισθητικό της παράστασης, η ουσία του παραμένει η κλασική πλοκή του δράματος, αφού αγαπάει το κείμενο. Ο Καστελούτσι είναι ένας υπέροχος κατασκευαστής, με την έννοια της επιμέλειας του θεάματος. Τι θα δούμε τελικά στο Φεστιβάλ; Μ.Τ.: Ξεκινάμε από το δικό μου κείμενο Habemus Papam, Walter, που σημαίνει «Έχουμε Πάπα, τον Βάλτερ». Είναι αυτό ακριβώς που, στο Βατικανό, εκφωνεί ο τελετάρχης της διαδικασίας εκλογής στο κοινό και ο κόσμος τρελαίνεται, και το απευθύνουμε στον Βάλτερ εξ αφορμής της διαδοχής του τελευταίου Πάπα. Τι βρήκατε ενδιαφέρον σε αυτό; Μ.Τ.: Με ελκύουν τα πρόσωπα που εκπροσωπούν ισχυρούς θεσμούς. Ας πούμε ότι παρατηρώ αυτό που λέμε μηχανισμό της Ιστορίας. Μου φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι ιστορία γράφει η θέση του Πάπα και όχι το πρόσωπο. Μα δεν θεωρείς ότι οι προσωπικότητες, ανάλογα με τη δυναμική και την ακτινοβολία τους, χαρακτηρίζουν τους θεσμούς; Ένας ας πούμε Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα μπορούσε να παραμένει μονίμως διακοσμητική παρουσία, αλλά και όχι. Μ.Τ.: Ναι. Ωστόσο, να έχετε υπόψη ότι το κείμενο δεν είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά μια αφορμή για να γίνει μια κουβέντα για μια στιγμή κρίσης, όταν μέ-

νει ένας θώκος κενός. Με την έννοια ότι είναι τόσο σημαντική η θέση που όποιος και να ανέβει, αρνητικά ή θετικά, θα διαμορφώσει ιστορία. Β.Ν.: Μια στιγμή κρίσης που κινητοποιεί ένα μηχανισμό που εν δυνάμει θα οδηγήσει σε καταστροφή ή στον Παράδεισο. Έχει δραματική ροή το έργο; Μ.Τ.: Έχει μια αφηγηματικότητα και μπορείς να συνθέσεις μια ιστορία, αλλά δεν το αντιμετωπίζουμε έτσι. Για να πάρεις μια ιδέα, στη δουλειά μας έχουμε επιρροές από Μαγκί Μαρέν, Μαρμαρινό, Wooster Group. Ως μελαγχολικοί τύποι πόσο αισιόδοξα ατενίζετε το μέλλον; Μ.Τ.: Για ποια χώρα μιλάς; Β.Ν.: Σκεφτόμαστε μήπως καταφέρουμε να φύγουμε από την Ελλάδα. Για τις Κάτω Χώρες ίσως. Μ.Τ.: Εκεί που η λογική της σύμπραξης των τεχνών είναι αυτονόητη. Εκεί που οι θεσμοί είναι φιλικοί. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα δεδομένο και καθαρό για το αύριο ως προς τη δουλειά σου. Για παράδειγμα, πέρυσι το Εθνικό έκανε αυτόν τον διαγωνισμό για τους νέους συγγραφείς, κάτι το οποίο ήταν υπέροχο. Εκτός από το οικονομικό έπαθλο που κέρδισα, ανέβηκε η παράσταση Sabine X στο Εθνικό και ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι εκδόθηκε το κείμενο από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη. Φέτος, καμία προκήρυξη διαγωνισμού, τίποτα. Ποιο το νόημα να ξεκινάει ένας θεσμός χωρίς συνέχεια; Έτσι δεν χτίζεις κάτι. s

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 23

εΚεινη Κι εΚεινοΣ Eκείνη είναι η τρίτη κόρη του Tσάρλι Tσάπλιν. Eκείνος είναι τσιρκολάνος που την παντρεύτηκε. Έκτοτε, αφιέρωσαν τη ζωή τους στο τσίρκο, ένα φανταχτερό παιχνίδι μαγείας, χρωμάτων και δεξιοτεχνικών τεχνασμάτων.

οιΚοΓενεια τΣαΠΛιν - τιερε

ο πιο ασκητικός και ο πιο φαντασμαγορικός θίασος

Info Βικτόρια Τσάπλιν και Ζαν-Μπατίστ Τιερέ Το αόρατο τσίρκο Ο Ζαν-Μπατίστ Τιερέ, ένας κλόουν-μάγος, και η Βικτόρια Τσάπλιν, μια νεράιδα-ακροβάτισσα, περιοδεύουν εδώ και τριάντα χρόνια ανά τον κόσμο με το παράξενο τσίρκο τους, δοξάζοντας τη συνέχεια της πανάρχαιας τέχνης των θαυματοποιών Πειραιώς 260, Χώρος Δ 24 - 28 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

εν δίνουν συνέντευξη ποτέ και σε κανέναν. Ίσως μοναδική εξαίρεση να υπήρξε η περίπτωση της δημοσιογράφου Έμιλι Γκριν των Νew York Τimes, η οποία το Σεπτέμβριο του 1994 τους υποσχέθηκε συνέντευξη-δείπνο και προφανώς η πρόταση θα φάνταζε άκρως δελεαστική για ένα περιπλανώμενο δίδυμο σαλτιμπάγκων. Και πάλι όμως δεν είναι το ζευγάρι από το οποίο θα αποσπούσε κανείς ζουμερές ιστορίες δημοσιότητας – που να μπορούμε, έστω, να τις κλέψουμε. Όσα γνωρίζουμε γι’ αυτούς είναι μέσα από το έργο τους και από άρθρα που έχουν γραφτεί ανά τις χώρες που μπάρκαραν με τη μαγική μπαγκαζιέρα τους, καθώς και από δηλώσεις των πιο «ομιλητικών» τέκνων τους. Ο Τσάρλι Τσάπλιν φρόντισε να διαιωνίσει για τα καλά το είδος αλλά και την τέχνη του: τέσσερις γάμοι - έντεκα παιδιά. Ανάμεσα σε αυτή την καρπερή γενεαλογία, που σήμερα μετράει πληθώρα κωμικών, η περίπτωση της τρίτης κόρης Τσάπλιν, της Βικτόρια, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Και αυτό διότι ο καρπός της συνάντησης και του γάμου της με τον Ζαν-Μπατίστ Τιερέ κατάφερε να παραγάγει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είδη ζωντανού θεάματος (le spectacle vivant), καθώς μαζί με τα παιδιά τους, Τζέιμς και Ορέλια, συνθέτουν έναν σύγχρονο περιοδεύοντα θίασο.

ΕΡΩΤΑΣ Α ΛΑ CIRQUE Η ένωση του μέχρι τότε ηθοποιού ΖανΜπατίστ Τιερέ με τη Βικτόρια Τσάπλιν ήταν, για τους λιγότερο ρομαντικούς, η εκπλήρωση της καλλιτεχνικής του εμμονής να φτιάξει ένα τσίρκο επαναστατικό που θα έκανε «τον δεινόσαυρο που έκρυβε μέσα του να κουνηθεί». Εκείνος ανακαλύπτει μέσα από τον Τύπο της εποχής ότι η νεαρά Τσάπλιν θέλει να γίνει κλόουν. Εκείνη μόλις έχει γλιτώσει από το μακαρθικό κυνήγι μαγισσών.

TΣIPKO

Τότε ο Ζαν-Μπατίστ θα της παρουσιαστεί ευθύς αμέσως μετά του οράματός του. Τα δυο πνεύματα εκπέμπουν κεραυνοβόλα συνδημιουργία και ακολουθεί γάμος. Κάπως έτσι γεννιέται το Τσίρκο της Ημέρας (Le Cirque Bonjour) που κάνει στο πέρασμά του, το 1971, την Αβινιόν να παραμιλά. Το 1974, όμως, το ζευγάρι αποφασίζει να εγκαταλείψει νοικοκυριό και καλλιτέχνες και να αφεθεί στο νομαδικό πεπρωμένο Τσάπλιν, σαν δυο άλλοι περιπλανώμενοι Σαρλό. Το ντουέτο, και αργότερα με τα τέκνα κουαρτέτο, θα μεταμορφωθεί στο Φανταστικό Τσίρκο (Le Cirque Imaginaire), υποδηλώνοντας με αυτό το όνομα την απουσία της παραδοσιακής εξάρτυσης τσίρκου και περιοδεύοντας για δεκαπέντε χρόνια μέχρι την πρόσφατη μετονομασία του σε Αόρατο Τσίρκο (Le Cirque Ιnvisible). Σε μια περιοδεία τους η βροχή είχε καταφέρει να σβήσει από την αφίσα το όνομα του τελευταίου χώρου που θα παρουσίαζαν την παράστασή τους, οπότε και έπαιξαν σε έναν άδειο χώρο, μπροστά σε ένα αόρατο κοινό, εξ ου και η δεύτερη αντιπροσωπευτική ονοματοθεσία. Τα νούμερα με τα πλουμιστά ντυμένα ζώα θα αντικατασταθούν από ένα «άμπρα-κατάμπρα» βεστιάριο και τα αξεσουάρ τσίρκου θα χάσουν την παραδοσιακή τους χρήση: τα ποδήλατα εφοδιάζονται με πανοπλία αλόγου και οι ακροβάτες προχωρούν πάνω αλλά και κάτω από το σχοινί. Η Βικτόρια και ο Ζαν-Μπατίστ επιδίδονται στην εξερεύνηση της φιλοσοφικής λίθου μέσα από μια σειρά μεταμορφώσεων: άσε την όρασή σου ελεύθερη να δώσει μόνη της το νόημα στα πράγματα. ΜΙΑ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Το να έχουν γονείς σαλτιμπάγκους και ένα παππού ηθοποιό, σκηνοθέτη, παραγωγό, συνθέτη, έκανε τον Τζέιμς και

την Ορέλια ενστικτωδώς να μειώσουν το άνοιγμα του καλλιτεχνικού τους ορίζοντα. Εκείνος τελειοποιεί τα ακροβατικά του, το βιολί και τη μαγεία, ενώ εκείνη ασχολείται κυρίως με τον χορό και το τραπέζιο τσίρκου (κόβω κεφάλι ενώνω κεφάλι). Ο Τζέιμς είναι σήμερα συγγραφέας, σκηνοθέτης, κωμικός και σκηνοθετεί στην ομάδα του Hanneton από το 1998. Τσίρκο, θέατρο, χορός και μουσική ενώνονται για να προσφέρουν υψηλού επιπέδου ζογκλερικά νούμερα. Η καριέρα της Ορέλια ξεκινά από τα νεοϋρκέζικα καμπαρέ στο πλάι των Tiger Lilies, κλείνοντας το μάτι στο πέρασμα του παππού Τσάπλιν από τα μιούζικ χολ, ενώ αργότερα δεν θα αργήσει να γίνει παραγωγός της δικής της παράστασης Oratorio. O Τζέιμς και η Ορέλια πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια εφευρίσκοντας τους εαυτούς τους μέσα στις παραστάσεις των γονιών τους, όπως κι εκείνοι κάποτε με τη σειρά τους ανέπτυξαν αρκετές δεξιότητες μέχρι να ανακαλύψουν το δικό τους ιδιαίτερο ταλέντο: Ο πατέρας τους υπήρξε ηθοποιός και διευθυντής μιας καλλιτεχνικής κολεκτίβας πριν αφιερωθεί στην τέχνη του τσίρκου. Ενώ η Βικτόρια Τσάπλιν, αξιοποιώντας την κλασική μουσική της παιδεία και τον χορό, στη συνέχεια επιδόθηκε στον ρόλο του κλόουν και κατόπιν στη σκηνοθεσία και τη χορογραφία, καλλιεργώντας παράλληλα τη θαυμαστή ικανότητά της στην κατασκευή κοστουμιών.

Το Αόρατο Τσίρκο είναι ο εφιάλτης κάθε αρχισυντάκτη. Οι ιδρυτές του οικογενειακού τσίρκου τσέπης, Βικτόρια Τσάπλιν και Ζαν-Μπατίστ Τιερέ, μέσα σε μία 30ετία παραστάσεων επιμένουν να μένουν δημοσιογραφικά αόρατοι και να μη δίνουν ποτέ καμία συνέντευξη. Πρέπει να ψάξουμε, λοιπόν, πολύ τις πηγές για να σας τους συστήσουμε. Από την Άννα Μαρτίνου

«ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ: ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΑ» Η οικογενειακή δουλειά είναι μια παράδοση που οφείλεται στον Τσάρλι Τσάπλιν, ο οποίος επιθυμούσε να εμφανίζει τα πολυάριθμα παιδιά του σε όλες τις ταινίες του. «Οι σχέσεις της οικογένειάς μας βασίζονται σε σχέδια που μπορούμε να υλοποιήσουμε μαζί. Η σκηνή [25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 25

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΣΑΠΛΙΝ - ΤΙΕΡΕ Από τι συνίσταται το βασίλειο Τσάπλιν Τιερέ; Από ιστορίες δίχως λόγια, από φανταστικές περιπλανήσεις, από συνειρμικές εικόνες και ατελείωτες μεταμορφώσεις. Η Βικτόρια κατάφερε να εμφυσήσει στα παιδιά της την ικανότητα της αστραπιαίας μετάβασης από τη μια μορφή στην άλλη. Στο Αόρατο Τσίρκο ο Ζαν-Μπατίστ και η Βικτόρια Τσάπλιν μεταμορφώνουν ό,τι αγγίζουν και αποσυντίθενται και οι ίδιοι για να ανασυγκολληθούν: μια κυρία ντυμένη με λευκά πανιά γίνεται ένα πολεμικό άλογο, ενώ ένας σωρός από ομπρέλες παίρνει ανθρώπινη μορφή. Ένα χαμηλό τραπεζάκι ξαφνικά είναι σαλιγκάρι και μια αράχνη στιγμιαία γίνεται θάλασσα. Διαχωρίζοντας το στυλ του ο Τζέιμς από το γονεϊκό μοτίβο αρνείται να κάνει τον θεατή απλά «πελάτη του θαυμασμού» και σκαρώνει παραστάσεις που είναι ολόκληρες έρευνες, παζλ που συναρμολογούνται και ισορροπούν μεταξύ μυστηρίου και ολοκληρωμένων υποθέσεων συσχετίζοντας τα πράγματα: «Είναι

το Πιο ΠαΛιο ΚοΛΠο

αυτό που δεν πρέπει να ανοίγουμε κάτω από την πόρτα των σπιτιών… αυτό που μας προστατεύει από τις κακοκαιρίες μας… αυτό επίσης που το κλείνουμε όταν όλα έχουν τελειώσει… και εκείνο που δεν μπορεί να αναποδογυρίσει το σακάκι του αν και συσπάται… και γίνεται μια έκλειψη βροχής… μια ομπρέλα (γαλλιστί ομοιοκαταληκτεί: pluie… parapluie). Η Ορέλια, όντως ενεργό ακόμα μέλος της οικογενειακής κομπανίας του Αόρατου Τσίρκου, λέει πως «είναι στοιχεία που προσθέτουμε και ενσωματώνουμε σε κάθε παράσταση ανάλογα με τη διάθεσή μας και τη χώρα που επισκεπτόμαστε». Ενώ ο τελειομανής πατέρας Ζαν-Μπατίστ Τιερέ, ο οποίος μέσα σε 30 χρόνια έχει ανεβάσει τρία έργα διατείνεται πως «θα μου έφτανε ένα και μόνο έργο να παίζω, το οποίο κάθε φορά θα τελειοποιούσα». Αντιθέτως, ο γιος Τιερέ, συνεπαρμένος από την ανάγκη του να παρουσιάσει ό,τι κατασκευάζει στο κοινό, μετράει ήδη τρία έργα μέσα σε 10 χρόνια. Του χρειάστηκε ακριβώς το 1/3 του χρόνου που πήρε στους

γονείς του να ανεβάσουν τον ίδιο αριθμό έργων. Ένα σκορ που είναι ακόμα πολύ μακριά από το ρεκόρ του παππού: 70 ταινίες μέσα σε 50 χρόνια. Βέβαια, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το γένος Τσάπλιν θα συνεχίσει να συναρπάζει ανά τον κόσμο, όντας ο πιο ασκητικός αλλά και ο πιο φαντασμαγορικός θίασος του κόσμου. Σε οικογενειακή συσκευασία. Vive le spectacle! s

“

Θα μου έφτανε να παίζω ένα και μόνο έργο, το οποίο κάθε φορά θα τελειοποιούσα

“

είναι για μας ένας τρόπος για να επικοινωνούμε» εξομολογείται η Ορέλια, η οποία σε κάποια φάση βρέθηκε στην Αμερική προκειμένου να ξεφύγει από την μποέμικη ζωή των γονιών της, αλλά και πάλι προσέτρεξε στο ταλέντο της μητέρας της για τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία του Oratorio. «Εκείνη έχει τις ιδέες, μπορεί και φτιάχνει αξεσουάρ από κομμάτια σπάγκου και εγώ είμαι το σχοινί όλων αυτών που τα συνδέει» – «το υλικό» θα προσθέσει η μητέρα της. Ο Τζέιμς, αν και πιο «απογαλακτισμένος», εκμεταλλεύτηκε κι εκείνος παρ’ όλα αυτά την εκπληκτική δεξιοτεχνία της Βικτόριας στην κατασκευή των κοστουμιών και στις τρεις παραστάσεις που έχει ανεβάσει ο ίδιος. «Μια τέτοια κληρονομιά δύσκολα την αγνοείς. Με έχουν καθορίσει οι παιδικές μου εμπειρίες, αλλά έχω εμπιστοσύνη στη διαίσθησή μου». Φοβερός μίμος, ο γιος Τιερέ παραδέχεται πως «η ικανότητά μου στα ακροβατικά και στη μαγεία δεν είναι παρά ένα τέλειο προσωπείο, μα δεν μπορώ να είμαι συνέχεια βυθισμένος στην μπανιέρα τους».

Kόβοντας και ξανασυγκολλώντας τη γυναίκα. Kάθε τσιρκολάνος που σέβεται τον εαυτό του κάνει με αξιοπιστία και σασπένς το συγκεκριμένο νούμερο.

26 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

TΣIPKO

αν τερέζα ντε Κεερσμάακερ

Mίλα σώμα Aπό τη Νίκη Ορφανού

Με το πρώτο της και πλέον διάσημο έργο, το Rosas danst Rosas, αλλά και με την τελευταία της δουλειά με τίτλο Tο τραγούδι, έρχεται στην Αθήνα η φλαμανδή χορογράφος Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ και η ομάδα της Rosas, που 25 χρόνια τώρα ταράζει τα νερά του σύγχρονου χορού. Iδού τα κεντρικά σημεία των απόψεών της για την τέχνη της, όπως προέκυψαν από μια εκτεταμένη συζήτηση μαζί της.

ο ανΘρωΠοΣ Στη φυΣη Στιγμιότυπο από την καινούργια παραγωγή στην οποία η Aν Tερέζα ντε Kεερσμάακερ συμπράττει με την Aν Bερόνικα Γιάνσενς και τον Mισέλ Φρανσουά. Θέμα του έργου τους, τα οικολογικά προβλήματα του πλανήτη.

Info Rosas- Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ Rosas danst Rosas Με το εμβληματικό Rosas danst Rosas, έργο του1983 και ιδρυτική πράξη της ομάδας Rosas, η Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ λάνσαρε το στυλ «Rosas», που εδώ και 25 χρόνια έχει κάνει σχολή παντού στην Ευρώπη. H σπείρα και η επανάληψη κυριαρχούν σε μια εκτέλεση γεμάτη ορμή και ενέργεια που αντλεί περισσότερο από την καθημερινή ζωή παρά από την παράδοση του χορού. Πειραιώς 260, Χώρος Η 6-7 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό) Το τραγούδι Η Αν Τερέζα ντε Κεερσμάακερ συμπράττει στην καινούργια της παραγωγή με δύο βέλγους εικαστικούς καλλιτέχνες, την Αν Βερόνικα Γιάνσενς και τον Μισέλ Φρανσουά, σε ένα έργο για εννέα άνδρες και μία γυναίκα με θέμα το ανθρώπινο σώμα σ’ ένα περιβάλλον που αλλάζει δραματικά. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη 9-10 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €40 (Διακεκριμένη), €30 (Α’), €20 (Β’), €10 (Γ’), €5 (Φοιτητικό)

ANAKAΛYΠTONTAΣ Έχω διανύσει μια μακρά πορεία στο χώρο του σύγχρονου χορού, ως χορογράφος και ως χορεύτρια. Κι όμως, όσο περνάει ο καιρός αισθάνομαι όλο και πιο έντονα ότι υπάρχουν πολλά ακόμα να ανακαλύψω. Κάθε μέρα, με κάθε χορογραφία, νιώθω περισσότερο την ανάγκη της εύρεσης μιας γλώσσας που να μπορεί να μιλήσει για μας, και για το πού βρισκόμαστε σήμερα. Νομίζω ότι αυτό είναι το ζητούμενο στο χορό. Να επιτρέψουμε στο σώμα να μιλήσει. NEA ΓΛΩΣΣA Στο καινούργιο έργο μου Tο τραγούδι με ενδιαφέρει το πώς αλλάζει το ανθρώπινο σώμα σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται διαρκώς. Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καθοριστικό στην ιστορία μας. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η πολυπλοκότητα της ζωής μας έχουν αλλάξει περισσότερο απ’ όσο αντιλαμβανόμαστε. Είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε μια νέα γλώσσα για το σώμα, μια γλώσσα παγκόσμια, αλλά ταυτόχρονα ατομική, που να μιλά για τον καθένα από μας ξεχωριστά. KAI H ΠAYΣH EINAI MOYΣIKH Για τις χορογραφίες μου έχω δουλέψει στενά με τη μουσική. Η μουσική έχει υπάρξει ο πρώτος μου συνεργάτης, με έχει καθοδηγήσει στον τόπο και στο χρόνο. Έχω δουλέψει με μουσική σύγχρονη, με κλασική, με τζαζ, με πολλά είδη. Αν και δεν μπορώ να φανταστώ να χορογραφώ πάνω στον Σούμπερτ, για παράδειγμα. Δεν τον βρίσκω βαρετό, απλώς δεν μπορώ να σχετιστώ μαζί του. Το πώς θα δουλέψω με τη μουσική εξαρτάται από το είδος της. Αυτό καθορίζει και την προσέγγιση. Στο νέο μου κομμάτι, ωστόσο, δεν χρησιμοποιώ σχεδόν καθόλου μουσική. Ούτε τραγούδια, παρά τον τίτλο του! OXI AΦHΓHΣEIΣΤο θέμα της αφηγηματικότητας με αφήνει λίγο-πολύ αδιάφορη. Δεν θέλω να διηγηθώ ιστορίες ή να σχεδιάσω χαρακτήρες επί σκηνής. Η λογοτεχνία το κάνει αυτό μια χαρά. Ο χορός για μένα αφορά τον τόπο και τον χρόνο, και πώς μπορώ να τα οργανώσω. Το ζήτημα της ομορφιάς με απασχολεί πού και πού. Αλλά πώς μπορείς να ορίσεις τι είναι όμορφο, έτσι κι αλλιώς; XOPOΓPAΦΩ ΣYNOMIΛΩNTAΣ Αντιλαμβάνομαι τη δημιουργία με όρους γήινους. Έχει να κάνει με αυτά που μας περιβάλλουν, αλλά και με τους ανθρώπους. Οι χορευτές μου πάντα παίζουν έναν σπουδαίο ρόλο στο πώς θα εξελιχθεί ένα κομμάτι. Δεν είμαι από αυτούς τους χορογράφους που μπαίνουν στο στούντιο και δίνουν εντολές. Χορογραφώ πάνω στους χορευτές, πάνω στα σώματά τους, και το καθένα απ’ αυτά είναι διαφορετικό, συγκεκριμένο. Επίσης τους κάνω ερωτήσεις. Κάνουν κι αυτοί ερωτήσεις που είναι δύσκολο να απαντηθούν. Και σ’ όλη αυτή την αναζήτηση καθρεφτίζεται τελικά το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας μέσα στον κόσμο, το πώς σχετιζόμαστε μ’ αυτόν.

h KAΘhMEPINOThTA ωΣ AIΣΘhTIKh Στιγμιότυπο από την εκδοχή της Aν Kολό στην παλιά χορογραφία της Άννας Xάλπριν Parades & Changes. H βασική ιδέα της παράστασης, εμπνέεται από την καθημερινότητα των ανθρώπων: το πρωί ντύσου και στολίσου κι όταν τελειώσεις ξεντύσου, αναπαύσου - o altra cosa.

αν Κολό

βάλε βγάλε Συνέντευξη με την Αν Κολό Από την Έλια Αποστολοπούλου

Mια από τις πιο συνηθισμένες καθημερινές μας κινήσεις που τις κάνουμε σχεδόν αντανακλαστικά είναι να ντυνόμαστε και να γδυνόμαστε. Πώς θα σας φαινόταν αν αυτή ακριβώς η κίνηση γινόταν αφορμή για μια χορογραφία; Τα έχετε δει όλα, αλλά θεωρείτε ότι δεν θα έχει ενδιαφέρον. Σοβαρολογείτε; Η Άννα Χάλπριν όχι μόνο έκανε μια χορογραφία ανθολογίας, αλλά η πουριτανική Αμερική της δεκαετίας του 1960 την απαγόρευσε. Σήμερα, ευτυχώς, στον δυτικό κόσμο τουλάχιστον, οι πουριτανοί έχουν πάει σπίτι τους. Αλλά από τότε ως σήμερα, πώς έχουν καταγραφεί οι αλλαγές, πώς γδύνονταν δηλαδή το 1965 και πώς γδύνονται στις μέρες μας; Οι πρώτες απαντήσεις παρακάτω, οι υπόλοιπες στην Πειραιώς 260. ο έργο Parades & Changes της Άννας Χάλπριν είναι μια ιστορική χοροθεατρική παράσταση που πρωτοανέβηκε το 1965. Εξαιτίας των γυμνών σκηνών απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ για 20 χρόνια. Η γαλλίδα χορεύτρια και χορογράφος Αν Κολό έχει στο παρελθόν συνεργαστεί με την Άννα Χάλπριν και τον Μόρτον Σαμπότνικ, πρωτοπόρο της ηλεκτρονικής μουσικής και των multi-media περφόρμανς, ο οποίος μάλιστα συμμετείχε και στην παραγωγή του 1965. Ιδρυτικό μέλος του Κουαρτέτου Albrecht Knust, το οποίο ασχολείται με επανερμηνείες χορογραφιών από τις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν θέμα χρόνου πότε θα καταπιαστεί με την ιστορική εκείνη παράσταση που η απαγόρευση την είχε μετατρέψει σε θρυλική εμπειρία. Συνομιλήσαμε με τη χορογράφο για τις τεχνικές της αναβίωσης, την καινούργια δική της ανάγνωση, τον χορό και για την πρωτοπόρο αμερικανίδα συνάδελφό της Άννα Χάλπριν.

Έχετε σπουδάσει βιολογία. Πώς αποφασίσατε να στραφείτε στον χορό; Συχνά έχω διαφορετικά, έως και μυστή-

XOPOΣ

ρια ενδιαφέροντα. Σπούδασα βιολογία και περιβαλλοντολογία, αλλά από φοιτήτρια χόρευα. Εκείνη την εποχή, όμως, πίστευα ότι η τέχνη και η επιστήμη ήταν ξεχωριστά και ίσως εχθρικά μεταξύ τους αντικείμενα. Η συνάντησή μου με την Άννα Χάλπριν με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι είχα άδικο, ότι τίποτα δεν πάει χαμένο κι ότι οι συνδέσεις ακόμα και ετερόκλητων αντικειμένων έχουν γοητευτικές πλευρές. Ό,τι πίστευα ως τότε, καταλαβαίνετε, ανατράπηκε. Ο χορός για την Άννα Χάλπριν, και για μένα πλέον, είναι ζήτημα σχέσεων και αέναων μεταμορφώσεων. Ο χώρος, ο χρόνος, τα κοινωνικά περιβάλλοντα, οι ιδέες μας αλλάζουν ως ανθρώπους και, αναγκαστικά, αλλάζουν και τις προσεγγίσεις μας. Για να μείνω μόνο σε ένα προσωπικό παράδειγμα, το ότι πήγα στην Καλιφόρνια για να δουλέψω με την Άννα Χάλπριν μου έδωσε την ευκαιρία να ζήσω και να εργαστώ περισσότερο έξω στη φύση, γεγονός που με βοήθησε να αλλάξω τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζω το περιβάλλον. Έμαθα ακόμα κάτι σοβαρό, ότι οι αισθήσεις οργανώνουν τη σχέση μας με τον κόσμο. Η

Άννα Χάλπριν προβάλλει τις αισθήσεις στις χορογραφίες της, γι’ αυτό άλλωστε οι δουλειές της έχουν εκτός από φινέτσα και αισθησιασμό. Με την ομάδα σας, το Κουαρτέτο Albrecht Knust, ασχολείστε με επανερμηνείες παλιότερων χορογραφιών. Για ποιο λόγο; Ασχολήθηκα με επανερμηνείες έργων ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στη Γαλλία. Στην πραγματικότητα, δεν χρειάστηκε να απαντήσω ποτέ σε αυτή την ερώτηση, η πορεία μου ακολούθησε τη ροή των πραγμάτων. Ήταν η εποχή που ξαφνικά συζητούσαμε έντονα το AIDS, συζήτηση που, αν θυμάστε, ευαισθητοποίησε ιδίως τον καλλιτεχνικό κόσμο – είχαν νιώσει πολλοί τον ρατσισμό και τον αποκλεισμό τότε. Οι καλλιτεχνικές προτάσεις για μια προσπάθεια συμφιλίωσης του κοινού με την τραγική τότε ακόμα αρρώστια οδήγησε και σε αισθητικές εξελίξεις∙ τότε άρχισε να κερδίζει έδαφος και στον χορό η αισθητική της αποδόμησης. Μερικοί χορογράφοι ήταν αρκετοί για να αλλάξουν το τοπίο. Τότε κι εμείς αρχίσαμε να δου-

λεύουμε προς την κατεύθυνση της επανερμηνείας παλιότερων χορογραφιών. Ως χορεύτρια δούλευα με διαφορετικούς χορογράφους και πίστευα ότι υπάρχει η ανάγκη να έρθουμε πιο κοντά με διαφορετικές γλώσσες, στυλ και διαφορετικά καλλιτεχνικά έργα. Είναι πολύ δύσκολο όμως να το κάνεις αυτό ως χορευτής. Κάτι τέτοιο προσφέρει τη δυνατότητα να προσεγγίσεις χορογραφίες που δημιουργήθηκαν παλιότερα και να καταλάβεις πώς επηρέασαν αυτό που εμείς αντιπροσωπεύουμε σήμερα. Ήταν κάτι εντελώς καινούργιο και πιστεύαμε ότι είχαμε κάτι να μοιραστούμε με άλλους καλλιτέχνες, όπως αρχιτέκτονες, μουσικούς. Είναι ένας τρόπος να ζωντανέψεις μια χορογραφία που αποτελεί μόνο ανάμνηση. Γιατί επιλέξατε το έργο Parades & Changes της Άννας Χάλπριν; Στόχος μας δεν ήταν να φτιάξουμε έναν υστερικό κόσμο, αλλά αναρωτιόμασταν τι είδους ανάγνωση θα μπορούσε να γίνει σε αυτό το έργο και πώς θα μπορούσαν στοιχεία του παρελθόντος να αναπαρασταθούν ξανά στον παρόντα

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 29

Άννα Χάλπριν

Δάσκαλός μου

είναι η φύση

«Το 1945 εγκατέλειψα τη Νέα Υόρκη των παιδικών χρόνων και της εκκολαπτόμενης καριέρας μου ως χορογράφου και μετακόμισα στην Καλιφόρνια. […] Άφησα την πόλη κι άρχισα να χορεύω στο εξωτερικό περιβάλλον, στη φύση. Έσπασα τους δεσμούς μου με τον σύγχρονο χορό κι άρχισα να αναζητώ νέες κατευθύνσεις. Έκανα πειραματικά workshop για χορευτές, κάλεσα καλλιτέχνες, μουσικούς, αρχιτέκτονες, ποιητές, ψυχολόγους και κινηματογραφιστές να συμμετάσχουν. Ονόμασα την ομάδα Workshop Χορευτών, μια ιδέα από την πειραματική σχολή του Μπάουχαους. Προσπαθήσαμε να βρούμε τρόπους να ανακαλύψουμε από την αρχή τη φύση των υλικών μας,

“

Tο σοκ που έπαθα όταν έμαθα ότι έχω καρκίνο και οι αλλαγές που έφερε στη ζωή μου με έκαναν να ανακαλύψω τη σχέση χορού και θεραπείας

ΠοΛυ ωραιο ΣτυΛ H Άννα Xάλπριν στην παράσταση The Prophetess, μια δική της χορογραφία από το μακρινό 1950.

ελεύθεροι από προϊδεασμένους συσχετισμούς και έννοιες. Θέλαμε να αποφύγουμε την προβλεψιμότητα αιτίας-αποτελέσματος. Ως αποτέλεσμα των πειραματισμών μας, δώσαμε παραστάσεις στην τριγύρω κατάφυτη περιοχή και, καθώς όλο και περισσότερος κόσμος ενδιαφερόταν για τη δουλειά μας, μας προσκαλούσαν σε διεθνή φεστιβάλ. Επιθυμώ να φωτίσω τρεις διαστάσεις της δουλειάς μου. Καταρχάς, οι πειραματισμοί με το Workshop Χορευτών στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 με νέες χορευτικές μορφές οδήγησαν σε νέες χρήσεις του χορού. Φέρνοντας τον χορό πιο κοντά στο καθημερινό περιβάλλον των ανθρώπων συνδέθηκε με τις ζωές τους και ανταποκρίθηκε στις ανάγκες τους. Τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής και μεταξύ χορευτή και θεατή μετακινήθηκαν και χαλάρωσαν. Επιπλέον, μία άλλη διάσταση αναδείχθηκε καθώς οι φόρμες μας έγιναν προσβάσιμες σε περισσότερους ανθρώπους. Το κοινό που πλέον συμμετείχε ήταν περισσότερο διαφοροποιημένο. Δημιουργήθηκαν τότε νέες μέθοδοι επικοινωνίας και μια δημιουργική διαδικασία πλουραλι-

30 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

στικής συμμετοχής, γιατί θέλαμε να δημιουργήσουμε μία μορφή τέχνης που θα απευθύνεται άμεσα σε ανθρώπους διαφορετικής εθνότητας, εθνικότητας, οικονομικής στάθμης, ηλικίας και φυσικής ικανότητας. Καθώς, όμως, είχαμε ανακαλύψει ένα ολιστικό θέατρο, χρειαζόμασταν και έναν κατάλληλα εκπαιδευμένο ολιστικό χορευτή-περφόρμερ. Άρχισα τότε να αναζητώ φόρμες, στις οποίες τα φυσικά, συναισθηματικά, διανοητικά και πνευματικά σώματα θα είχαν μεγαλύτερη λειτουργικότητα μεταξύ τους. Αναζητούσα το απόλυτο σώμα και ως κριτήριο έθεσα το νόημα στη ζωή ενός ανθρώπου. Η πρώιμη δουλειά μου αφορούσε νέες φόρμες και χρήσεις του χορού. Αργότερα, άρχισε να με ενδιαφέρει το νόημα των χορογραφιών μου, ώστε να τις επενδύσω με συναίσθημα και προσωπικά κίνητρα. […] Αρχίσαμε τότε να δουλεύουμε με θέματα της πραγματικής ζωής και έτσι οι χορογραφίες μας είχαν πια πραγματικό νόημα για τις ζωές των ανθρώπων. Ακουμπήσαμε στις δικές μας προσωπικές ιστορίες και οι χορογραφίες

“

πρωτοπόρος Αμερικανίδα του μεταμοντέρνου χορού Άννα Χάλπριν έχει εμπνεύσει από το τέλος της δεκαετίας του 1930 μια ολόκληρη γενιά χορογράφων. Το 1955 ίδρυσε την ομάδα χορού του Σαν Φρανσίσκο, που τάραξε το τοπίο του χορού, και το 1978 το Ινστιτούτο Tamalpa με την κόρη της Ντάρια (η οποία, το 1980, έπαιξε και στην ταινία του Μικελάντζελο Αντονιόνι Ζαμπρίσκι Πόιντ). Πρωτοπόρος της χοροθεραπείας, έχει οργανώσει και διεξαγάγει πολλά σεμινάρια και workshops με ασθενείς, αναδεικνύοντας τη σχέση της κίνησης με τη θεραπευτική δύναμη του χορού. Έχει χορογραφήσει περισσότερα από 150 έργα και έχει κερδίσει αμέτρητα βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο για τη συνολική προσφορά της από το Φεστιβάλ Αμερικανικού Χορού. Ας δούμε όμως πώς αυτοπαρουσιάζεται η ίδια στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Moving Toward Life: Five Decades of Transformational Dance, που εκδόθηκε το 1994:

μας απέκτησαν μετασχηματιστική δύναμη. Ονόμασα αυτή τη διαδικασία τελετουργικό και τα υλικά της μύθους. Ήταν ένα καθοριστικό σημείο για μένα ως προς τον τρόπο με τον οποίο έβλεπα τον χορό και τις δυνητικές χρήσεις του. Η τρίτη διάσταση που έχει ενδιαφέρον στη δουλειά μου και αποτέλεσε πρόκληση για μένα ήταν ο αποφασιστικός ρόλος του χορού στην ανάπτυξη της συντροφικότητας, μέσω της έκφρασης μύθων και τελετουργιών. Η κινητήρια δύναμη της ζωής αποτέλεσε έμπνευση για τις μετέπειτα δουλειές μου. Το σοκ όταν έμαθα ότι έχω καρκίνο και οι αλλαγές που έφερε στη ζωή μου με οδήγησαν να ανακαλύψω τη σχέση μεταξύ χορού και θεραπείας. Η συμπόνια, η υγεία, η αγάπη, η κάθαρση, η ζωή, ο θάνατος –όλο το φάσμα της ανθρώπινης πάλης– ήταν πια μέρος της νέας φόρμας μου. Καθώς παλεύουμε να ανακαλύψουμε την πνευματική μας ταυτότητα μπορούμε, πιστεύω, να στραφούμε στην αρχαία παράδοση του χορού. Η σοφία του χορού και το ίδιο το σώμα μπορούν να προσφέρουν τα εργαλεία για την επιβίωση στον πλανήτη. Αυτή είναι η δυνατότητα που προσφέρει ο χορός σήμερα: να μας βοηθήσει να ξαναβρούμε την πνευματική ταυτότητα και τη συντροφικότητα που έχουμε χάσει. Η φύση είναι για μένα ο μεγαλύτερος δάσκαλος, μια φωνή που οδηγεί τον χορό μου».

XOPOΣ

ο ΛοΓοΣ των ΣωΜατων «Parades & Changes, Replays», αυτή τη φορά με τη φροντίδα της Aν Kολό. H πρόκληση ενός κοινού που συνεχίζει να αναζητά το καινούργιο, την έκπληξη, το ξάφνιασμα από την πρωτοπορία παραμένει και σήμερα ανοιχτή.

χρόνο. Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, που πλησίαζε τη διαδικασία της πρωτότυπης δημιουργίας. Μας άνοιξε νέους ορίζοντες στην ανάγνωση του χορού, της κίνησης και της χορογραφίας. Κι έπειτα είναι μια χορογραφία οριακή στην ιστορία του χορού – κι έχει τόσο ερωτισμό. Τι σημαίνει για εσάς συλλογικότητα στη δουλειά σας; Ε, συλλογική υπόθεση δεν είναι η δουλειά μας; Επιπλέον, η συγκεκριμένη χορογραφία προϋποθέτει την ικανότητα συνεργασίας των συντελεστών∙ δοκιμάζει μάλιστα τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να συνεργαστούν οι καλλιτέχνες, ιδίως αυτοί που προέρχονται από διαφορετικούς τομείς. Παρά τους περιορισμούς που συνεπάγεται μια τέτοια διαδικασία, παραμένει πολύ σημαντική για την ανάδειξη της συλλογικότητας. Σημειώστε ακόμα κάτι που έχει τη σημασία του. Το έργο πρωτανέβηκε στην Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν και στην πολιτική και στην τέχνη η συλλογικότητα ήταν το βασικό ζητούμενο. Ποια είναι η σχέση του χορού με τη ζωή;

XOPOΣ

Η ζωή της Άννας Χάλπριν, το ξέρετε, είναι μια διαρκής δραστηριότητα στον δημόσιο χώρο. Οι επιλογές της, εννοώ οι καλλιτεχνικές επιλογές της, ήταν πάντα πολιτικές, και με την ευρεία και με τη στενή έννοια της πολιτικής. Εγώ ίσως δεν είμαι πολιτική με τον ίδιο τρόπο, αλλά καταλαβαίνετε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει, δεν είναι η ίδια εποχή. Προσωπικά, σήμερα με ενδιαφέρει πώς το θέατρο και ο χορός θα ανοίξουν, πώς θα πάψουν να είναι ένα θέαμα μόνο για μυημένους. Λέτε ο ερωτισμός της χορογραφίας σας να συμβάλει σε αυτό το άνοιγμα; Χαχαχά… Μακάρι. Στην Ελλάδα, αν εξαιρέσει κανείς ελάχιστους μυημένους, η Άννα Χάλπριν είναι άγνωστο πρόσωπο. Για ποιο λόγο νομίζετε ότι πρέπει να τη γνωρίσουμε; Ε, εντάξει, έως πριν από λίγο καιρό το ίδιο ακριβώς ίσχυε και στη Γαλλία. Ώσπου κάποια πρόσωπα, όπως η Ζακλίν Κο (που διοργάνωσε μια μεγάλη έκθεση για το έργο της Άννας Χάλπριν) και ο χορευτής και χορογράφος Αλέν Μπιφάρ να κάνουν ευρύτερα γνωστή τη δουλειά της. Είτε την ξέρει είτε όχι το

μεγάλο κοινό, η Άννα Χάλπριν είναι υπαρκτό πρόσωπο, το πέρασμά της δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστο τον μοντερνισμό του 20ού αιώνα. Ήταν πρωτοπόρος χορογράφος με ουσιαστικές προτάσεις πολύ πριν τη γνωρίσουμε εμείς, συνδύαζε από νωρίς πολλές καλλιτεχνικές ικανότητες που σήμερα συνοψίζονται στη λέξη περφόρμανς. Έσπασε τα διαχωριστικά μεταξύ της τέχνης του χορού και της καθημερινής ζωής και ήταν από τις πρώτες χορογράφους που μετέφερε τις καθημερινές κινήσεις στη σκηνή. Ονόμασε την καθημερινότητα τέχνη και τελικά την ανήγαγε σε τέχνη. Κι έπειτα, δουλεύοντας συστηματικά με τις τεχνικές του αυτοσχεδιασμού –δεν ήθελε, βλέπετε, ποτέ τους χορευτές απλούς μίμους– συνέβαλε ώστε η περφόρμανς να μετατραπεί σε μια ζωντανή διαδικασία. Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεστε στην Ελλάδα. Τι περιμένετε από το κοινό; Ήρθαμε πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2003 με την παράσταση Αναλαμπές ενός φαύνου, έργο εμπνευσμένο από τους αρχαιοελληνικούς μύθους. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω πολλά πράγματα για τον χορό και την τέχνη στη χώρα

σας. Ελπίζω λοιπόν να καταφέρω να συνομιλήσουμε με ένα κοινό ανοιχτό στην πρόκληση του καινούργιου. Κι ελπίζω να έχω συμβάλει ώστε οι θεατές να καταλάβουν με ποιο τρόπο το έργο που θα ανεβάσουμε μας έκανε ό,τι είμαστε σήμερα. s

Info Anna Halprin - Anne Collod and guests Parades & Changes, Replays Η Αν Κολό μας μυεί στον μαγικό κόσμο της πρωτοπόρου χορογράφου Άννας Χάλπριν. Επί σκηνής καθημερινές εικόνες απλών ανθρώπων, που όμως λογοκρίθηκαν για 20 χρόνια στις ΗΠΑ λόγω των γυμνών σκηνών. Πειραιώς 260, Χώρος Η 7 - 9 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 31

η ΜεταΜορφωΣη

O Γιώργος Kιμούλης μεταμορφωμένος στον πρώτο μοντέρνο ήρωα της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Aπέναντι, σύγχρονη καρικατούρα του Δον Kιχώτη και του Σάντσο Πάντσα από τον Nτένις Zίμπερ, σε μια παραλλαγή της κλασικής καρικατούρας του Oνορέ ντε Nτομιέ.

Δον Κιχώτης

η Δύση λατρεύει έναν τρελό! Είναι κανονικός ψυχοπαθής. Αλλά χάρη στην τρέλα του τα έβαλε με τη μοίρα, με την ισχύ των θεών, δίνοντας έμφαση στην ελεύθερη βούληση. Ο ήρωας του Θερβάντες (του ανθρώπου που το 1571 έχασε το χέρι του στη μάχη της Ναυπάκτου των Ευρωπαίων κατά των Τούρκων) είναι ο πρώτος μυθιστορηματικός ήρωας που έβαλε την ελεύθερη βούληση πάνω απ’ το φόβο. Γι’ αυτό τον λατρεύει ο δυτικός κόσμος – ο κόσμος που υπερασπίζεται την ελευθερία ως υπέρτατη αξία. Στο Φεστιβάλ Αθηνών, το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης παρουσιάζει τον Δον Κιχώτη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Καραχισαρίδη, με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Κιμούλη. Από τον Ηλία Κανέλλη «Στο γραφείο μου στέκεται μία εικόνα ενός τσαλαπατημένου πολεμιστή. Είναι λιγνός και θλιμμένος. Το κράνος του είναι τσακισμένο, η πανοπλία του διαλυμένη. Φτάνει στο σπίτι του αργά τη νύχτα κι εκεί τον υποδέχεται, χαρούμενη κι ανακουφισμένη, η αγαπημένη του. Επιστρέφει από τις ιπποτικές περιπλανήσεις του για να ξαναβρεί τα λογικά του και να πεθάνει. Είναι το ίνδαλμά μου». Με αυτές τις φράσεις ο βρετανός συγγραφέας Σάιμον Τζένκινς ξεκινούσε ένα πολυσυζητημένο άρθρο (Times, 21.1.2005), στο οποίο συγκρίνει τη φήμη του Θερβάντες και του Αϊνστάιν, καθώς το 2005 συνέπιπταν δύο επέτειοι: είχαν περάσει εκατό χρόνια από τη διατύπωση της θεωρίας της σχετικότητας και τετρακόσια από την έκδοση του Δον Κιχώτη. Από τις δύο επετείους, ο Τζένκινς εξηγεί γιατί θεωρεί απείρως σημαντικότερη τη δεύτερη. «Δεν έχω τίποτε εναντίον του Αϊνστάιν», γράφει. «Οι απόμαχοι της Μεγάλης Επιστήμης τον ανακήρυξαν ηγέτη του σύμπαντος. Έχουν ζυγίσει τον εγκέφαλό του και έχουν συντηρήσει τα παπούτσια του. Γυναίκες τού έχουν στείλει γράμματα ζητώντας του να τους κάνει παιδί. Ο Αϊνστάιν είναι in. Ακόμα όμως κι αν δεν είχε υπάρξει, η επιστήμη, αργά ή γρήγορα, θα τον είχε επινοήσει. Η θεωρία της σχετικότητας ήταν απόρροια της κατανόησης της φύσης. Ο Αϊνστάιν βασίστηκε στις ανακαλύψεις της πρώτης μεγαλοφυΐας που του χάραξε το δρόμο. Ο δικός του Κολόμβος ήταν ο Νεύτων. Δεν είναι έτσι με τον Μιγκέλ ντε Θερβάντες». Πώς είναι, όμως, με τον Μιγκέλ Θερ-

ΘEATPO

βάντες; Σύμφωνα με την περιγραφή του Τζένκινς, «γυρνούσε στο τοπίο της μετα-μεσαιωνικής Ευρώπης, ερευνώντας την ανθρώπινη κατάσταση. Καταπιάστηκε με τη γενναιότητα, την αγάπη, τη νομιμοφροσύνη, το θρίαμβο και την ταπείνωση, και –όπως ο σύγχρονός του Σαίξπηρ– όλα αυτά τα παρουσίασε στις ανθρώπινες διαστάσεις τους». ΑΝΤΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ «Στην ιστορία του πολιτισμού, η αμφιβολία ήταν πάντα επαναστατική», γράφει ο Αντώνης Ζαχαρέας, καθηγητής της ισπανικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, και «ίσως να μην υπάρχει πιο τέλειο έργο από τον Δον Κιχώτη», επειδή, στην πραγμάτευσή του, «τα πιο σοβαρά και τα πιο καυτά θέματα του δυτικού κόσμου ενσαρκώνονται σε έναν τρελό. Ο Δον Κιχώτης είναι το υποδειγματικότερο κείμενο που, αποφεύγοντας τον χυδαίο ρεαλισμό, υποδεικνύει πώς θέτεις σοβαρά προβλήματα διαμέσου της τρέλας». «Γνώριζε καλά πως η λογική στο τέλος θα νικήσει, ήξερε όμως επίσης πως η λογική δεν αρκεί» τονίζει από τη δική του σκοπιά ο Σάιμον Τζένκινς. Ο Αντώνης Ζαχαρέας είναι από τους ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μελέτη του Δον Κιχώτη και του συγγραφέα του. Η σημασία του ήρωα, γράφει, μπορεί να κατανοηθεί ευκολότερα αν ο Δον Κιχώτης συγκριθεί με τους αρχετυπικούς ήρωες της μυθολογίας. «Ο αρχαίος μυθικός ήρωας», εξηγεί, «έρχεται αντιμέτωπος με απροσδό-

κητες δοκιμασίες, που –τι ειρωνεία!– έχουν ήδη καθοριστεί. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι κανόνες της ηρωικής ύπαρξης, που όταν υμνείται προκύπτει το ηρωικό έπος. Η ελευθερία του ήρωα, ουσιαστικά, περιορίζεται στο να αποδεχθεί μια μοίρα, που όσο κι αν είναι δική του ταυτόχρονα είναι προσδιορισμένη απ’ έξω. Κατά συνέπεια, η ελευθερία που απομένει στον ήρωα έγκειται στο να κατανοήσει τη μοίρα του και να συμμορφωθεί σ’ αυτή. Οι ισπανοί συγγραφείς, μετά την ανακάλυψη και την κατάκτηση των αποικιών και κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, της πρώτης δηλαδή “μοντέρνας” εποχής, επιχείρησαν να προσδιορίσουν κοινωνικά και πολιτικά τον μυθικό ηρωισμό των αρχαίων Ελλήνων. Με άλλα λόγια, εκκοσμίκευσαν τη μοίρα παραμερίζοντας την ισχύ των θεών και αντικαθιστώντας τη με την ελεύθερη βούληση. Ο Δον Κιχώτης, απλώς, είναι το τυπικότερο παράδειγμα δραματοποίησης των αποτελεσμάτων μιας τέτοιας τεράστιας αλλαγής. Μιας αλλαγής στη βάση της οποίας το κύρος των θεών έχει αντικατασταθεί με την πρωτοβουλία της ελευθερίας». Ίσως γι’ αυτούς τους λόγους ο Δον Κιχώτης ήταν αγαπημένο βιβλίο του Γκαίτε, του Φλομπέρ, του Ντοστογιέφσκι, του Κάφκα, του Μέλβιλ. Ίσως για τους ίδιους λόγους πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς επιλέγουν τον Δον Κιχώτη ως το σημαντικότερο βιβλίο όλων των εποχών – ανάμεσά τους η Ντόρις Λέσινγκ, ο Μίλαν Κούντερα, η Ναντίν Γκόρντιμερ, ο Σάλμαν Ρούσντι, ο Σέιμους Χίνι… Κάτι θα ξέρουν. s

Info ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης Γιάννης Καραχισαρίδης Βασισμένο στο έργο του Θερβάντες, Δον Κιχώτης Ο Δον Κιχώτης του Μιγκέλ ντε Θερβάντες και η ίδια η περιπετειώδης ζωή του συγγραφέα συναντώνται στο διασκευασμένο κείμενο του Γιάννη Καραχισαρίδη, ο οποίος επιμελείται και τη σκηνοθεσία. Ο Γιώργος Κιμούλης στο ρόλο του πρωταγωνιστή. Ερμηνεύουν: Γιώργος Κιμούλης, Δημήτρης Πιατάς, Κλειώ – Δανάη Οθωναίου, Γιώργος Ζιόβας, Ισίδωρος Σταμούλης, Γιώργος Γιαννόπουλος, Σταυρούλα Σπυρίδωνος, Θοδωρής Προκοπίου, Βασίλης Πουλάκος, Μιχάλης Σάκκουλης, Γιάννης Μυλωνάς, Μαρία Παπαγιαννάκη-Κόμη. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 28 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α΄), €30 (B΄), €20 (Γ΄), €15 (Άνω διάζωμα)

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 33

Παντα ΛAϊKOΣ O Γιάννης Mπέζος. Όπως ο Mολιέρος, έτσι κι ο ίδιος διεκδικεί με πάθος τη λαϊκότητα. Θέλει να βρίσκεται κοντά στον κόσμο και στα προβλήματά του. «Mην παρεξηγείτε τα πράγματα», προκαλεί, «η λαϊκότητα δεν αποκλείει την πνευματικότητα».

“

Θέατρο μαθαίνεις αν ξέρεις καλά τη

ζωή

“

Γιάννης Μπέζος

Ο σκηνοθέτης είναι δικτάτορας, αν χρειαστεί η εξουσία σε κάνει εναλλακτικό, ο ηθοποιός κάνει ένα επάγγελμα και προέχει να το κάνει καλά. Ο Γιάννης Μπέζος δηλώνει ότι εκπροσωπεί το λαϊκό θέατρο και μιλάει με αφορισμούς που τους δικαιολογεί η πείρα του στη ζωή και στα θεάματα. Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

εν τον βλέπω, αλλά καταλαβαίνω ότι είχε έρθει, γιατί τον ακούω να με πλησιάζει σιγοτραγουδώντας μ’ αυτή την ωραία μεστή φωνή του. Το ίδιο πράγμα θα κάνει και κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, όποτε τυχαίνει να δημιουργήσω κενό για να σκεφτώ την επόμενη ερώτηση. Η αφορμή για την κουβέντα μας είναι το ανέβασμα του έργου Ο κατά φαντασίαν ασθενής του Μολιέρου σε λίγες ημέρες στο Ηρώδειο. Σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης σκέφτομαι ότι πίσω από αυτόν τον κωμικό ηθοποιό κρύβεται ένας άνθρωπος ουσιαστικά σοβαρός. Ο Γιάννης Μπέζος μιλά χωρίς κανένα δισταγμό για τις βλαβερές επιδράσεις των θεατρικών σχολών και τη «δικτατορία της σκηνοθεσίας», για την απόφασή του να εγκαταλείψει σιγά σιγά την τηλεόραση, αλλά και για τη μεγάλη του αγάπη, το ποδόσφαιρο. Όμως, ας ακούσουμε τον ίδιο καλύτερα. Πατάω το play…

Έχετε ανεβάσει αρκετές φορές Μολιέρο. Υποψιάζομαι ότι κάτι σας γοητεύει στο έργο του; Κατ’ αρχάς καταφεύγω στον Μολιέρο γιατί ήταν ένας λαϊκός ηθοποιός, όπως είμαι κι εγώ. Κι από την άλλη, μιλάμε για τον απόλυτο θεατράνθρωπο. Γιατί ο Μολιέρος ήταν συγγραφέας, επιχειρηματίας, σκηνοθέτης, παραγωγός... Με λίγα λόγια, τα έκανε όλα. Αυτοπροσδιορίζεστε λοιπόν ως λαϊκός ηθοποιός. Μάλιστα. Κι αυτόν τον τίτλο τον υπερασπίζομαι λυσσαλέα σε πείσμα όσων θεωρούν πως οι λαϊκοί –όσοι δηλαδή βρίσκονται πιο κοντά στον κόσμο– στερούνται ιδιαίτερης πνευματικότητας. Ξέρετε, στην Ελλάδα υπάρχει μια περίεργη τάση απαξίωσης ορισμένων πραγμάτων. Και τι είναι αυτό που τελικώς απαξιώνεται; Ό,τι αγαπά ο κόσμος ταυτίζεται με το απλοϊκό κι απαξιώνεται. Όμως, ας μου εξηγήσει κάποιος γιατί πρέπει να είναι καλύτερος από τον Ορέστη Μακρή ένας ηθοποιός που παίζει σε κάτι μεταμοντερνιές της πλάκας. Μόνο ο χρόνος μπορεί να πει ποιος είναι καλύτερος. Παρ’ όλα αυτά, στο θέατρο υπάρχει αυτού του είδους ο ρατσισμός κι οι νέοι συνάδελφοί μου κι οι νέοι συνάδελφοί

ΘEATPO

σας παγιδεύονται σε τέτοιου είδους ετικέτες. Κι όμως, δεν υπάρχει τίποτα απ’ όλα αυτά. Δεν υπάρχει θέατρο σοβαρό και θέατρο ασόβαρο, δεν υπάρχει τέχνη μεγάλη και τέχνη μικρή. Υπάρχει απλώς κάτι που είναι ζωντανό και κάτι που είναι ψόφιο. Κάτι που έχει ειλικρινές αίσθημα και κάτι που είναι δήθεν. Κι αυτό ισχύει σε όλες τις μορφές θεάτρου. «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΣΕ ΚΑΝΕΙ Η ΕΞΟΥΣΙΑ» Ξαναφέρνω τον Μολιέρο στην κουβέντα μας, για να πω πως παρότι λαϊκός ήταν πολύ κοντά στον βασιλιά, πολύ κοντά στην εξουσία. Το να είσαι λαϊκός δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είσαι και μακριά από την εξουσία. Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν κολλητός του Κωνσταντίνου Καραμανλή και παράλληλα μεγάλος λαϊκός καλλιτέχνης. Και μη σας ξεγελούν κάποιοι δήθεν εναλλακτικοί και μοντέρνοι που τοποθετούνται κατά του κατεστημένου. Αυτοί είναι πολύ πιο κοντά στην εξουσία από τους άλλους. Γιατί η εξουσία είναι πολύ έξυπνη. Αν θέλει μπορεί να σε κάνει μέχρι και... εναλλακτικό. Και μάλιστα πανεύκολα. Κι ύστερα σε βάζει κόντρα της; Δεν σε βάζει κόντρα της. Σε πληρώνει για να κάνεις ότι είσαι κόντρα της. Αυτό κάνει το κράτος – όλα τα κράτη. Το θέατρο είναι πολιτική πράξη; Βεβαιότατα, γι’ αυτό και πρέπει να γίνεται σε σχετικά μεγάλο χώρο, ώστε ο ηθοποιός να επικοινωνεί με μια πλατεία. Γι’ αυτό και διαφωνώ με αυτό που συμβαίνει κατά κόρον, ότι δηλαδή τα θέατρά μας έχουν εγκλωβιστεί σε πολύ μικρούς χώρους, σε κάτι μικρές αποθήκες ή σε μικρά εργοστάσια. Σήμερα, όποιος βρίσκει έναν πρόσφορο χώρο φτιάχνει κι ένα θέατρο. Δεν συμφωνώ καθόλου μ’ αυτή την ιστορία. Νομίζω πως το θέατρο δεν γίνεται έτσι. Αντιθέτως απαιτεί πολύ κόσμο και συμμετοχή του κοινού. Υπάρχουν, ωστόσο, μικρές θεατρικές ομάδες που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν μεγάλα θέατρα. Γι’ αυτό και χρησιμοποιούν αυτού του είδους τους χώρους. Αυτό είναι θεμιτό. Όταν όμως η ανάγκη γίνεται στυλ, ε! αυτό είναι ενοχλητικό.

«ΚΑΝΕ ΚΑΛΑ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ» Έχετε δουλέψει σε μερικά από τα πιο πετυχημένα τηλεοπτικά σίριαλ κι έχετε δημιουργήσει τηλεοπτικούς χαρακτήρες που ο κόσμος εξακολουθεί να θυμάται ακόμα και μετά από πολλά χρόνια. Υπάρχει κάποιο μυστικό για να κάνεις τηλεόραση με επιτυχία; Δεν υπάρχει κανένα μυστικό. Απλώς προσπαθείς να κάνεις τη δουλειά σου όσο καλύτερα γίνεται. Πάνω από όλα όμως δεν πρέπει να δουλεύεις στην τηλεόραση μόνο και μόνο για να βγάζεις λεφτά. Εγώ προσωπικά δεν κάνω τηλεοπτικές δουλειές απλώς και μόνο για τα λεφτά. Συμμετέχω μόνο σε ό,τι μου αρέσει πραγματικά. Ξέρετε, η τηλεόραση είναι πολύ κουραστικό πράγμα. Τα λέω αυτά για εκείνους που βλέπουν την τηλεόραση σαν κάτι καρκινογόνο... Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι χλευασμό έχω δεχθεί για τις πρώτες δουλειές που έκανα στην τηλεόραση. Ότι ήταν πράγματα ρηχά έως και σαχλαμάρες. Βέβαια, τώρα πια τα βρίσκουν ωραία όλα αυτά – γιατί τα βρίσκει ωραία ο κόσμος. Στη δουλειά μας, ευτυχώς, μιλάει η αίθουσα και κανείς άλλος. Εν ολίγοις, μιλάει αυτός που πληρώνει. Αυτή η σταθερή παρουσία στην τηλεόραση θα συνεχιστεί; Η επιθυμία μου είναι να κάνω άλλη μια σειρά στην τηλεόραση τον επόμενο χρόνο και σιγά σιγά να εγκαταλείψω. Όχι να εξαφανιστώ τελείως. Όμως, δεν θέλω να κάνω σειρές που να είναι πάνω μου και να έχω την ευθύνη τους. Θέλω να κάνω πιο μικρά πράγματα. Γιατί αυτό; Αφενός έχω κουραστεί, αφετέρου δεν νομίζω ότι έχω και πολλά πράγματα να πω πια. Πρέπει να βγουν νεότεροι άνθρωποι να παίξουν. Να συναντηθεί η ματιά του κοινού και με άλλους ανθρώπους. Το σινεμά, πάλι, μοιάζει σαν να το αποφεύγετε. Να σας πω την αλήθεια το βαριέμαι πάρα πολύ. Είναι που η ταινία είναι κυρίως δουλειά του σκηνοθέτη –κι έτσι πρέπει να ’ναι– κι ο ηθοποιός έχει σ’ αυτήν έναν συμπληρωματικό ρόλο. Γι’ αυτό

και το σινεμά είναι ένας χώρος που δεν μπορώ να λειτουργήσω εύκολα. Θέλω τα πράγματα να έχουν μια ορισμένη ταχύτητα την οποία θέλω να προσδιορίζω εγώ. Δεν μπορώ να περιμένω πενήντα ώρες για να πω δυο ατάκες. Πλήττω. Εκτός φυσικά κι αν κάτι είναι πάρα πολύ καλό. Μετά από σχεδόν τριάντα χρόνια καλλιτεχνική πορεία αισθάνεστε ότι εξελίσσεστε ακόμα ως ηθοποιός; Τώρα πια παύω να λειτουργώ ως ηθοποιός. Λειτουργώ ως άνθρωπος. Ως ένας μεσήλικας που έχει γνωρίσει καλά τη ζωή και καταλαβαίνει τι γίνεται. Άλλωστε αυτό είναι το θέατρο κι οι θεατές στην πραγματικότητα δεν ακολουθούν τους ρόλους, αλλά αυτούς που κάνουν τους ρόλους. Ο κόσμος λέει: «Θέλω να πάω να δω τον τάδε» κι όχι: «Θέλω να πάω να δω τον τάδε να παίζει αυτόν τον ρόλο». Έτσι, από ένα σημείο και μετά, σταματάει το θέμα της υποκριτικής κι αρχίζει το πολύ βασικό θέμα της αυτογνωσίας. Αν και το θέατρο τρέχει πάντα από κάτω, κι οι ρόλοι που έχεις παίξει σε ακολουθούν. Θυμηθείτε τους μεγάλους ηθοποιούς μας. Μας άρεσαν τόσο πολύ κι όμως στην πραγματικότητα δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Γιατί είχε κάνει το παρελθόν τους γι’ αυτούς. Για να το πω κι αλλιώς, δεν χρειάζεται «να μπεις στο πετσί του ρόλου». Δεν ισχύει τίποτα από όλες αυτές τις αρλούμπες που ακούνε τα παιδιά στις σχολές. Από όλα αυτά που τα

Info Μολιέρου, Ο κατά φαντασίαν ασθενής Ο Γιάννης Μπέζος σκηνοθετεί το κύκνειο άσμα του Μολιέρου, τον Κατά φαντασίαν ασθενή και κρατάει για τον εαυτό του τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ερμηνεύουν ακόμα: Ναταλία Τσαλίκη, Τάσος Γιαννόπουλος, Αλμπέρτο Φάις, Άγγελος Μπούρας, Γιάννα Παπαγεωργίου, Θανάσης Δήμου, Θεοδώρα Σιάρκου, Έμιλυ Κολιανδρή, Μιχάλης Οικονόμου, Δημήτρης Κανέλλος και Κωνσταντίνος Γαβαλάς. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2 και 3 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α΄), €30 (B΄), €20 (Γ΄), €15 (Άνω διάζωμα)

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 35

η βουγιουκλάκη κι ο εγγονόπουλος Πιστεύετε ότι το θέατρο έχει παιδευτικό χαρακτήρα; Όχι. Αν είχε, τα πράγματα θα ήταν αλλιώς, ήδη από την εποχή του Αισχύλου. Το θέατρο πρέπει να έχει στόχο αποκλειστικά και μόνο τη συγκίνηση. Γι’ αυτό και δεν απαιτεί ιδιαίτερο κοινό, πόσο μάλλον αυτό που κάποιοι ονομάζουν «εκπαιδευμένο κοινό». Στ’ αλήθεια, τι εκπαίδευση πρέπει να έχει και ποιο είναι τέλος πάντων αυτό το εκπαιδευμένο κοινό; Εγώ που έχω παίξει επανειλημμένως σε όλη την Ελλάδα, σας διαβεβαιώνω ότι το κοινό του Κιλκίς, των Τρικάλων ή της Έδεσσας –παραδείγματα αναφέρω– είναι πολύ πιο ευαίσθητο από το κοινό της Επιδαύρου. Το κοινό δεν χρειάζεται να καταλαβαίνει, χρειάζεται να νιώθει. Γιατί η τέχνη δεν είναι μαθηματικά. Θα σας πω μια ιστορία. Η Βουγιουκλάκη στα ξεκινήματά της είχε ανεβάσει το «Καίσαρ και Κλεοπάτρα» του Μπέρναρ Σο στο Θέατρο Ρεξ. Σ’ αυτή την παράσταση τα σκηνικά και τα κοστούμια τα είχε κάνει ο Εγγονόπουλος. Ο Χέλμης που είχε τότε το θέατρο έλεγε λοιπόν στον μέγα σουρεαλιστή: «Κύριε Εγγονόπουλε, ο κόσμος δεν καταλαβαίνει τα κοστούμια και τα σκηνικά σας…». Κι ο Εγγονόπουλος απαντούσε: «Κύριε Χέλμη, ο κόσμος τα καταλαβαίνει, εσείς δεν τα καταλαβαίνετε…». Στο θέατρο δεν χρειάζεται να καταλάβεις. Χρειάζεται να παρασυρθείς, να συγκινηθείς, να αφήσεις τη φαντασία σου να δημιουργήσει έναν καινούργιο κόσμο. Γιατί δηλαδή πρέπει να αισθάνεται μειονεκτικά κάποιος που βλέπει μια μπούρδα, την οποία κάποιοι την έχουν πλασάρει σαν μεγάλο πνευματικό γεγονός, και δεν καταλαβαίνει απολύτως τίποτα; Σε μια τέτοια παράσταση ένας θεατής από την Αράχοβα θα πετούσε γιαούρτια. Ενώ εδώ στην Αθήνα, όπου οι περισσότεροι είναι αρχοντοχωριάτες, φοβούνται να πούνε ότι δεν τους αρέσει κάτι. Κι ο θεατής, που έχει μπαϊλντίσει επί τρεις ώρες, βγαίνει από την αίθουσα και παριστάνει τον ενθουσιασμένο. Γιατί, βλέπετε, στις μέρες μας δεν παίζουν θέατρο μόνο οι επί σκηνής, παίζει και το κοινό... Όχι, το θέατρο δεν μεταδίδει γνώσεις. Θυμηθείτε τον Μπρεχτ, ο οποίος απέτυχε παταγωδώς σε αυτό που προσπάθησε να κάνει. Όλοι αυτοί οι θεατές του Μεσοπολέμου έγιναν στη συνέχεια μελανοχίτωνες.

στραβώνουν και τα μετατρέπουν σε φοβισμένα ανθρωπάκια. Τίποτα από όλα αυτά δεν ισχύει. Ένα θάρρος χρειάζεται μόνο για να βγεις να πεις τον ρόλο. Τελικά το θέατρο δεν μαθαίνεται στις σχολές; Όχι. Το θέατρο είναι μια περιπέτεια προσωπική. Το μαθαίνεις μόνο αν ξέρεις καλά τη ζωή, αν έχεις ταλέντο να την παρατηρείς. Γίνατε κωμικός ηθοποιός από επιλογή; Ξέρετε πώς είναι αυτά τα πράγματα… Σου τυχαίνει μια δουλειά κι ύστερα το ένα φέρνει το άλλο. Δεν ήμουν ούτε κωμικός ούτε δραματικός ηθοποιός. Άνεργος ήμουν. Στην εποχή μας έψαχνες με το κερί να βγεις να πεις δυο λέξεις. Δεν υπήρχαν διλήμματα του τύπου κωμικόςδραματικός, ούτε ερωτήματα του τύπου τι θέλεις να παίξεις. Μόνο αγωνία αν υπήρχε κάτι να παίξεις. Και να σκεφτείτε πως σήμερα ένα παιδί που βγαίνει από τη σχολή σνομπάρει την τηλεόραση, γιατί δεν έχει ιδέα τι γίνεται παραέξω. Πώς βλέπετε τη νέα γενιά ηθοποιών; Πάρα πολύ καλή. Πολύ καλύτερη από την παλαιότερη. Υπάρχουν εξαιρετικοί νέοι συνάδελφοι, πολύ πιο καλλιεργημένοι, υποψιασμένοι και απενεργοποιημένοι. Ωστόσο, αυτό που λείπει από τους περισσότερους νέους ηθοποιούς είναι η αυτοπεποίθηση. Έχετε κάποια εξήγηση για αυτό; Από τη μια είναι θέμα των σχολών κι από την άλλη σήμερα ζούμε την εποχή της δικτατορίας της σκηνοθεσίας και της άποψης. Κι αυτό δυστυχώς στερεί από τον ηθοποιό τη μαγεία τού να είναι πρωτογενής δημιουργός κι όχι απλός εκτελεστής. Προσωπικά ανήκω στη σχολή των μπουλουκιών. Δεν θέλω να μου λένε οι σκηνοθέτες «κάνε αυτό» και «κάνε εκείνο». Βεβαίως πρέπει να υπάρχει ένας σκηνοθέτης που να διευθύνει την πρόβα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ό,τι λέει πρέπει να το δεχόμαστε ως αξίωμα. Αντιμετωπίζετε με σκεπτικισμό τον ρόλο του σκηνοθέτη ή αμφισβητείτε τους έλληνες σκηνοθέτες; Οι Ελλάδα είναι τίγκα στους σκηνοθέτες. Κάθε δεύτερο σπίτι έχει κι έναν. Όμως δεν είναι δυνατόν οι ηθοποιοί να μετατρέπονται σε κουκλοθέατρο. Πρέπει να έχουν πρωτοβουλία και να αντιμετωπίζουν το θέατρο σαν δική τους υπόθεση κι όχι σαν υπόθεση ενός τρίτου, ο οποίος μάλιστα δεν εμφανίζεται επί σκηνής. Αυτός που εκτίθεται πρέπει να έχει και τον πρώτο ρόλο. Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει στη ζωή; Η ευπιστία των ανθρώπων. Η έλλειψη δεύτερης σκέψης. Το πόσο αφελείς είμαστε μερικές φορές. Δεν μπορώ να βλέπω τους νέους κυρίως ανθρώπους να παρασύρονται τόσο εύκολα και να

πιστεύουν τα πάντα. Προτιμώ τους ανθρώπους πιο αμήχανους. Να ψάχνουν λίγο παραπάνω. «ΠΑΙΞΤΕ ΜΠΑΛΑ, ΡΕΕΕ!» Αλήθεια, σ’ αυτή τη φάση της ζωής σας, τι σας ενθουσιάζει; Το να βλέπω κάτι που δεν μου θυμίζει τη μίζερη καθημερινότητα. Κι αυτό μπορεί να είναι ένα ωραίο κείμενο που θα διαβάσω σε μια εφημερίδα, μια καλή παράσταση, ένα ωραίο ματς… Ο αθλητισμός είναι πολύ μεγάλη ιστορία. Κακώς απέχετε εσείς οι γυναίκες. Τι ακριβώς σας ενθουσιάζει στο ποδόσφαιρο, ώστε να το τοποθετείτε δίπλα σε μια καλή παράσταση; Το γεγονός πως δεν ξέρεις πότε θα μπει το γκολ. Αυτό είναι πάρα πολύ γοητευτικό πράγμα. Αντιθέτως, στο θέατρο συνήθως το γνωρίζεις. Γι’ αυτό και τα ομαδικά ανταγωνιστικά αθλήματα έχουν πολύ πιο μεγάλο ενδιαφέρον από κάτι ψευτοκαλλιτεχνικές εκδηλώσεις δικές μας. Το να βλέπεις 50.000 ανθρώπους να ταυτίζονται με κάτι που γίνεται εκείνη την ώρα μπροστά σου είναι μια στιγμή εξαιρετική. Στο θέατρο δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να μπει γκολ στα ξαφνικά; Βεβαίως. Όταν δω έναν νέο συνάδελφο να δημιουργεί έναν νέο κόσμο και να προκαλεί μια τομή στη ζωή μου, γιατί δεν μου θυμίζει τίποτα από όσα έχω δει, αυτό είναι κάτι που θα με ενθουσιάσει πραγματικά. Η σχέση σας με την Αθήνα πώς είναι; Πολύ καλή. Η Αθήνα είναι μια πολύ ωραία πόλη. Έχει, βέβαια, τα μεγάλα

Με φοντο τον ΜοΛιερο O θίασος σε απαρτία. Πολλοί από όσους συμμετέχουν στην παράσταση ανήκουν στη νεότερη γενιά. Aνάμεσά τους, πολλοί είναι πιο καλλιεργημένοι και υποψιασμένοι, λέει ο Γιάννης Mπέζος.

ελαττώματά της: τη βρωμιά της, την κακή της συγκοινωνία, τους Αθηναίους που είναι ο χειρότερος εχθρός της πόλης, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι μια υπέροχη πόλη γιατί βρίσκεται ανάμεσα σε τρία βουνά και μια θάλασσα. Από γεωγραφικής απόψεως είναι μια πόλη-φαινόμενο. Την παρουσία των ξένων μεταναστών, κυρίως στο κέντρο, πώς τη βλέπετε; Με παραξενεύει το θέαμα, αλλά δεν με ενοχλεί. Δεν θα πω ποτέ «τι θέλουν όλοι αυτοί στη χώρα μου». Δεν το βλέπω έτσι. Ωστόσο, δεν παύει να είναι ένα πρόβλημα. Αυτοί οι άνθρωποι μας τρομάζουν γιατί δεν τους ξέρουμε και κυρίως γιατί ομαδοποιούνται. Νομίζω ότι η κυβέρνηση πολύ καλά έκανε που πήρε τα μέτρα που πήρε τον τελευταίο καιρό. Γιατί η κατάσταση που υπάρχει σήμερα εκθέτει την πόλη και εκθέτει και αυτούς τους ανθρώπους δίνοντάς τους μια ψεύτικη ελπίδα, ότι έχουν κάτι να ελπίζουν σε αυτή την πόλη. Δυστυχώς δεν έχουν να ελπίζουν σε τίποτα. Αν παραμείνουν, οι περισσότεροι θα οδηγηθούν στην εγκληματικότητα, θα γίνουν βαποράκια ναρκωτικών ή θα οδηγηθούν στην πορνεία και στη μαστροπεία. Γιατί, κατά τη γνώμη μου, η ελληνική οικονομία αδυνατεί να απορροφήσει όλους αυτούς τους ανθρώπους. s

ΘEATPO

Info

TrACTATus lOgICO-PhIlOsOPhICus Στιγμιότυπο από τη χορογραφία της Mαριέλας Nέστορα, που εμπνέεται από τη φιλοσοφία!

Βραδιά σύγχρονου ελληνικού χορού yelp / pelma Πώς χορεύεται ο Βιτγκενστάιν; Και πώς ένα ποπ τραγουδάκι λειτουργεί ως η βάση του αυτοσχεδιασμού; Οι χορευτικές προτάσεις της Μαριέλας Νέστορα και της Λίας Χαράκη. Πειραιώς 260, Χώρος Η 1 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €30, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

φιλοσόφησε και ερεύνα Πέντε περφόρμερ από δυο χορευτικές ομάδες συναντιούνται στη σκηνή της Πειραιώς 260 για μια βραδιά σύγχρονου χορού. Δυο νέες χορογράφοι, από την Ελλάδα και την Κύπρο, πορεύονται από διαφορετικούς δρόμους. Θα συναντηθούν; Από τη Γεωργία Γεωργακαράκου

«Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» Λία Χαράκη - Ομάδα χορού pelma.lia haraki Stand up performdance. Η χορογραφία που παρουσιάζω έχει τίτλο «Party animals». Δούλεψα δίνοντας έμφαση στη χειρονομία και τον φωνητικό ήχο που τη συνοδεύει. Όλα ξεκίνησαν από τον αυτοσχεδιασμό μου σε ένα ποπ τραγουδάκι «Ιt’s my party and I cry if I want tο» της Λέσλι Γκορ. H ιδέα μετεξελίχθηκε σε μια μελέτη του ανθρώπου στο κοινωνικό περιβάλλον του. Αρχίσαμε, με τα παιδιά της ομάδας, να μελετούμε τις συμπεριφορές μας -σωματικές και φωνητικές- στις συναναστροφές. Δημιουργήσαμε τη συνθήκη της συμμετοχής των ανθρώπων σε ένα πάρτι. Δουλεύουμε με ένα σύστημα που το αποκαλώ «stand up performdance». Αυτοσχεδιάζουμε ακολουθώντας τη διαίσθησή μας, το ένστικτό μας. Η λογική μένει σε δεύτερη μοίρα, άρα αυτό που κυριαρχεί είναι ο αγνός εαυτός μας. Πολύ σινεμά. Οι επιρροές μου είναι πολλές. Θέλετε ονόματα; Tim Etchells-Forced entertainment, Τζιν Κέλι, Άντι Κάουφμαν, Σάσα Μπαρόν Κοέν, Πίτερ Σέλερς, Όντρεϊ Χέπμπορν, Τζούλι Άντριους, Τιμ Μπάρτον.

Χορεύοντας στην Κύπρο. Ο χώρος του χορού στην Κύπρο είναι πολύ μικρός. Όμως οι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τη δική τους προσωπική, ανεξάρτητη έρευνα. Δεν είναι λίγο.

«Με εμπνέει ο Βιτγκενστάιν» Μαριέλα Νέστορα - Ομάδα χορού YELP danceco Πρώτα η περιέργεια. Εμπνέομαι από ό,τι μου συμβαίνει, από το περιβάλλον μου, από την περιέργεια που έχω για το χορό. Και από τον Βιτγκενστάιν. Με ρωτάτε πώς ένας φιλόσοφος μπορεί να ορίζει μια παράσταση χοροθεάτρου; Επηρεάζει τη μέθοδο ανάλυσης, τον τρόπο ταξινόμησης των σκέψεων και των εικόνων που τροφοδοτούν. Ο Βιτγκενστάιν θέτει τα λογικά ερωτήματα: τι είναι εικόνα, γεγονός, γλώσσα. Τα ίδια ερωτήματα αντιμετωπίζει ο χορογράφος. Το θέμα, φυσικά, είναι πώς, στο πλαίσιο της χορογραφίας, θα γίνει φορέας των λογικών ερωτημάτων το ανθρώπινο σώμα. Ως καλλιτέχνης, όλη μου η ύπαρξη είναι στραμμένη στο να βρίσκω τρόπους επικοινωνίας με τον άλλον. Xορεύοντας στην Ελλάδα. Κάνω χορό στην Ελλάδα, μια τέχνη που σιγά σιγά αποκτά όλο και περισσότερους φίλους. Βεβαίως, δημιουργούνται όλο και περισσότερες ομάδες και σχολές, γεγονός που κάνει τα πράγματα δυσκολότερα ιδίως στο πεδίο των χρηματοδοτήσεων. Αυτό όμως οδηγεί σε υγιή ανταγωνισμό.

XOPOΣ

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 37

ντάνιελ Μπάρενμποϊμ

«απέναντι σε μια Συμφωνία του Μπετόβεν είμαστε όλοι ίσοι»

Στις 29 Ιουνίου στο Ηρώδειο, o διάσημος πιανίστας και αρχιμουσικός θα διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου σε δυο από τα πιο φημισμένα έργα του Μότσαρτ και του Μπερλιόζ. Ο εβραίος μουσικός πιστεύει ότι όπως οι άνθρωποι που το επιθυμούν βαθιά μαθαίνουν τη μουσική, με τον ίδιο τρόπο μπορούν να μάθουν και την ειρηνική συνύπαρξη. Και, για την ώρα, καλεί τους συμπατριώτες του στο Ισραήλ να συνυπάρξουν ειρηνικά με τους Παλαιστίνιους, όπως άλλωστε καλεί τους Παλαιστίνιους να συνυπάρξουν με τους Ισραηλινούς. «Ζούμε μαζί», τονίζει, «ας αποφασίσουμε ότι η συμβίωση δεν είναι κατάρα αλλά ευλογία».

Από την Κατερίνα Οικονομάκου

«Είμαι απαισιόδοξος για το άμεσο μέλλον στη Μέση Ανατολή, αλλά αισιόδοξος για το μακρινό μέλλον. Ή θα βρούμε έναν τρόπο να ζούμε μαζί ή θα σκοτώσουμε ο ένας τον άλλον. Τι μου δίνει ελπίδα; Η μουσική. Γιατί μπροστά σε μια Συμφωνία του Μπετόβεν, μπροστά στον Ντον Τζιοβάνι του Μότσαρτ ή τον Τριστάνο και την Ιζόλδη του Βάγκνερ, όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι», έλεγε πριν ένα χρόνο ο Μπάρενμποϊμ, κλείνοντας μια ομιλία του με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, συνοψίζοντας, θα ’λεγες, τις προσωπικές αξίες και το όραμα που

χρόνια τώρα υπηρετεί με συνέπεια και γενναιοδωρία. Ο 67χρονος πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, γενικός διευθυντής της Staatsoper του Βερολίνου και επισκέπτης μαέστρος στη Σκάλα του Μιλάνου, είναι μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της κλασικής μουσικής. Ωστόσο κι αυτός ακόμη ο χαρακτηρισμός δεν αρκεί για να περιγράψει τον πληθωρικό αυτό άνθρωπο, που ξεκίνησε την καριέρα του σε ηλικία επτά ετών. Το παιδί-θαύμα εξελίχθηκε σε έναν άνδρα με αστείρευτη περιέργεια για τον κόσμο, ανεπτυγμένο αίσθημα δικαίου, γνήσιο σεβασμό για τον Άλλο, για τον διαφορετικό, έμπρακτη εμπιστοσύνη στη δύναμη του ορθού λόγου, απέχθεια για τη βία και τον δογματισμό. Η μόνη σιγουριά του Μπάρενμποϊμ είναι ότι η ειρηνική συνύπαρξη ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν μάθει να θεωρούν ο ένας τον άλλον εχθρό είναι κάτι που μαθαίνεται. Γι’ αυτό πιστεύει ότι αντί να διδάσκουμε τα παιδιά μας τι είναι αυτό που τα χωρίζει, ας τους κληρονομήσουμε τη γνώση όλων εκείνων που τα ενώνουν. Μέσω του Ιδρύματος Μπάρενμποϊμ και της ορχήστρας WesternEastern Divan, που ίδρυσαν με τον στενό φίλο του Έντουαρντ Σαΐντ, τον αμερικανοπαλαιστίνιο διανοούμενο που έφυγε από τη ζωή το 2003, ο Μπάρενμποϊμ δίνει την ευκαιρία σε νεαρούς Άραβες και Ισραηλινούς να φανταστούν το μέλλον τους μακριά από δογματισμούς. ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΛΛΟ Η ορχήστρα West-Eastern Divan πήρε το όνομά της από μια συλλογή ποιημάτων του Γκαίτε. «Ο Γκαίτε ήταν ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους που έδειξαν αυθεντικό ενδιαφέρον για τους άλλους πολιτισμούς. Ανακάλυψε το Ισλάμ όταν ένας γερμανός στρατιώτης που είχε πολεμήσει στις ισπανικές εκστρατείες

38 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

έφερε πίσω να του δείξει μια σελίδα από το Κοράνι. Ο ενθουσιασμός του ήταν τόσο μεγάλος που άρχισε να μαθαίνει αραβικά στην ηλικία των εξήντα ετών. Αργότερα ανακάλυψε τον σπουδαίο πέρση ποιητή Χαφέζ, και από το δικό του έργο άντλησε την έμπνευση για τα ποιήματά του που αφορούν την ιδέα του Άλλου, τη συλλογή West-Eastern Divan, που εκδόθηκε πρώτη φορά πριν από κοντά δυο αιώνες, το 1819 – την ίδια περίοδο που ο Μπετόβεν έγραφε την Ενάτη, αυτόν τον ύμνο στην αδελφοσύνη των ανθρώπων», έχει εξηγήσει ο Μπάρενμποϊμ. Η κυρίαρχη ανεξάρτητη Δημοκρατία του West-Eastern Divan, όπως του αρέσει να αποκαλεί την ορχήστρα, άρχισε σαν πείραμα το 1999. Νεαροί μουσικοί από το Ισραήλ, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Ιράν, την Τουρκία ή τη Συρία, ανάμεσα στα 14 και τα 25 όλοι, κάνουν πρόβες και ερμηνεύουν υπό τη διεύθυνση σημαντικών διευθυντών. Ο Μπάρενμποϊμ θεωρεί τον τρόπο που έχουν μάθει να συμβιώνουν αρμονικά και δημιουργικά ένα παράδειγμα του πώς θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ειρηνικά Άραβες και Ισραηλινοί. «Η Ορχήστρα δεν είναι πολιτικός αλλά μουσικός οργανισμός, και για τις έξι περίπου εβδομάδες που συνυπάρχουν κάθε χρόνο τα μέλη της τους εγγυάται μια στοιχειώδη αρχή, την αρχή της ισότητας. Πρόκειται για μια ρεαλιστική ουτοπία. Οι δύο ίδιοι νεαροί που μπορεί να συναντηθούν σε κάποιο φυλάκιο κατά μήκος των συνόρων, ο ένας ως συνοριοφύλακας και ο άλλος ως πολίτης υπό κατοχή, σε αυτήν την ορχήστρα κάθονται ο ένας πλάι στον άλλον, παίζοντας την ίδια μουσική, παλεύοντας εξίσου για την τελειότητα της μουσικής έκφρασης, εξίσου υπεύθυνοι για το αποτέλεσμα της κοινής τους προσπάθειας». Άλλωστε η μουσική, όπως πιστεύει ο Μπάρενμποϊμ, απαιτεί την ικανότητα να μπορεί κάποιος να εκ-

φραστεί με απόλυτη αφοσίωση και πάθος, ενώ ταυτόχρονα να ακούσει με προσοχή και ευαισθησία μια άλλη φωνή που μπορεί και να αντιφάσκει στη δική του. ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΥΣ Γόνος οικογένειας Εβραίων της Ρωσίας, ο Μπάρενμποϊμ είχε την τύχη να γεννηθεί το 1942 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, όπου είχαν καταφύγει οι παππούδες του για να γλιτώσουν από τα αντισημιτικά πογκρόμ του 1904. «Δυστυχώς ποτέ δεν έκανα στους γονείς μου πολλές ερωτήσεις σχετικά με την οικογενειακή ιστορία μας. Ένας λόγος είναι ότι ως παιδί ήμουν πολύ απορροφημένος από τον εαυτό μου. Κι έπειτα είχα μάθει να θεωρώ φυσιολογικό” το γεγονός ότι βρισκόμασταν μονίμως σε μεταβατική κατάσταση. Ωστόσο η ιστορία των γονιών της μητέρας μου είναι πολύ ιδιαίτερη. Όταν έφτασαν στο λιμάνι του Μπουένος Άιρες (εκείνος ήταν 16, εκείνη 14 ετών), έπειτα από ένα αφάνταστα μακρύ και κοπιαστικό ταξίδι τούς ανακοινώθηκε ότι μόνο οι οικογένειες θα είχαν το δικαίωμα να αποβιβαστούν. Είχε συμπληρωθεί ο αριθμός των μεταναστών που ταξίδευαν μόνοι και επιτρεπόταν να μείνουν στη χώρα. Και οι δυο ήταν ολομόναχοι και εξαντλημένοι. Τότε ο παππούς μου άρπαξε τη γιαγιά μου και της λέει: “Έλα να παντρευτούμε!”. Και το έκαναν. Όταν βγήκαν στη στεριά ακολούθησε ο καθένας τον δρόμο του. Έπειτα από δυο-τρία χρόνια συναντήθηκαν ξανά, έτσι το έφερε η τύχη, ερωτεύθηκαν και πέρασαν μαζί ολόκληρη τη ζωή τους. Αυτή η γιαγιά ήταν ένθερμη σιωνίστρια. Ήδη από το 1929 ταξίδεψε στην Παλαιστίνη, όπου πέρασε έξι μήνες μαζί με τις τρεις κόρες της –μια από αυτές κι η 17χρονη τότε μητέρα μου– για να δει αν μπορούσε κανείς να ζήσει εκεί. Η οικογένεια του πατέρα μου, από την άλλη, είχε εντελώς

MOYΣIKh

Info Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου-Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ Έργα Μπετόβεν, Μπερλιόζ Η φιλαρμονική ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου υπό τη μουσική διεύθυνση του διάσημου αρχιμουσικού Ντάνιελ Μπάρνεμποϊμ θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 3 σε ντο ελάσσονα, έργο 37 του Μπετόβεν και το έργο Φανταστική συμφωνία, έργο 14 (1830) του Μπερλιόζ. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 29 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €60 (Διακεκριμένη), €50 (Α΄), €40 (B΄), €30 (Γ΄), €20 (Άνω διάζωμα)

ΚοΜψοΣ Και ΠΛηΘωριΚοΣ O Nτάνιελ Mπάρενμποϊμ στο πόντιουμ. Tο πάθος και η αφιέρωσή του για τη μουσκή ασφαλώς συνέβαλαν στην εγκυρότητα και την παρεμβατικότητά του, όχι μόνο στα μουσικά πράγματα του κόσμου αλλά και στα πολιτικά πράγματα της πατρίδας του.

Τον Ιούλιο του 2001, επικεφαλής της Ορχήστρας της Κρατικής Όπερας του Βερολίνου, ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ έδωσε στην Ιερουσαλήμ τρεις συναυλίες. Στη μία από αυτές είχε προγραμματίσει να παρουσιάσει την πρώτη όπερα του Βάγκνερ Βαλκυρίες, αλλά κατόπιν παράκλησης του διευθυντή του φεστιβάλ του Ισραήλ άλλαξε το πρόγραμμα. Όμως, στο τέλος της συναυλίας, ο μαέστρος στράφηκε στο κοινό και πρότεινε να παρουσιάσει ένα απόσπασμα από το έργο Τριστάνος και Ιζόλδη – όπως και συνέβη, μετά από έντονη συζήτηση. Το σκάνδαλο ξέσπασε την επόμενη ημέρα, αναγκάζοντας τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης αλλά και το σύνολο της κοινωνίας να ανοίξει μια δύσκολη συζήτηση – στην οποία συμμετείχε και ο κορυφαίος αμερικανοπαλαιστίνιος διανοούμενος Έντουαρντ Σαΐντ (19352003), άρθρο του οποίου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Al Hayat. Παρακάτω παραθέτουμε δύο αποσπάσματα:

ο Μπάρενμποϊμ και το ταμπού βάγκνερ του Έντουαρντ Σαΐντ

«…Ο Μπάρενμποϊμ είναι μια πολύπλοκη φυσιογνωμία, κάτι που εξηγεί τη φρενίτιδα που προκάλεσε η πρωτοβουλία του. Όλες οι κοινωνίες αποτελούνται από την πλειοψηφία του μέσου όρου, πολίτες που ακολουθούν τα καθιερωμένα σχήματα, καθώς και από έναν ελάχιστο αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι, χάρη στο ταλέντο και την πνευματική τους ανεξαρτησία, δεν ανήκουν διόλου στον μέσο όρο, αλλά κατά διάφορους τρόπους αποτελούν πρόκληση, αν όχι προσβολή, για τη συνήθως εχθρική πλειοψηφία. Τα προβλήματα ανακύπτουν όταν η εχθρική πλειοψηφία προσπαθεί να μειώσει και να ταξινομήσει τους πολύπλοκους και ασυνήθιστους ανθρώπους που αποτελούν την ελάχιστη μειοψηφία. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη – οι πολλοί δεν μπορούν εύκολα να ανεχθούν κάποιον που είναι αξιοσημείωτα διαφορετικός, πιο ταλαντούχος και πρωτότυπος από τους ίδιους– και αναπόφευκτα προκαλεί οργή και παραλογισμό στην πλειοψηφία. Αρκεί να δούμε τι έκανε η Αθήνα στον Σωκράτη μόνο και μόνο επειδή ήταν μια μεγαλοφυΐα που θέλησε να διδάξει τους νέους πώς να σκέφτονται ανεξάρτητα: τον καταδίκασε σε θάνατο. Οι Εβραίοι του Άμστερνταμ εξόρισαν τον Σπινόζα, επειδή οι ιδέες του τούς ξεπερνούσαν. Ο Γαλιλαίος τιμωρήθηκε από την Εκκλησία. Ο Al Hallaj σταυρώθηκε εξαιτίας της ενόρασής του – και πάει λέγοντας εις τον αιώνα. Ο Μπάρενμποϊμ είναι μια προικισμένη, εξαιρετικά ασυνήθιστη φυσιογνωμία, που ξεπέρασε διάφορα όρια και παραβίασε πολλά από τα αμέτρητα ταμπού που δεσμεύουν την ισραηλινή κοινωνία. […] Η παράλογη καταδίκη και η καθολική καταγγελία πολύπλοκων φαινομένων όπως ο Βάγκνερ είναι τυφλή και εντε-

λώς απαράδεκτη – ακριβώς όπως για τους Άραβες υπήρξε μια ηλίθια και αδιέξοδη πολιτική το να χρησιμοποιούν επί τόσα χρόνια φράσεις όπως “η σιωνιστική οντότητα” και να αρνούνται κατηγορηματικά να καταλάβουν και να αναλύσουν το Ισραήλ και τους Ισραηλινούς με το επιχείρημα ότι η ύπαρξή τους δεν πρέπει να αναγνωριστεί επειδή προκάλεσαν την παλαιστινιακή nakba. Η ιστορία είναι μια δυναμική διαδικασία, και αν περιμένουμε από τους Ισραηλινούς Εβραίους να μη χρησιμοποιούν το Ολοκαύτωμα για να νομιμοποιήσουν αποτρόπαιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος του παλαιστινιακού λαού πρέπει και οι ίδιοι να ξεπεράσουμε τέτοιες ηλιθιότητες, όπως το να λέμε ότι το Ολοκαύτωμα δεν έγινε ποτέ και ότι οι Ισραηλινοί στο σύνολό τους, άνδρες και γυναίκες, είναι καταδικασμένοι στην αιώνια αποστροφή και εχθρότητά μας. Οι πολιτικοί ας αναμασούν τις συνηθισμένες ανοησίες τους και ας κάνουν ό,τι θέλουν, το ίδιο και οι επαγγελματίες δημαγωγοί. Για τους διανοούμενους όμως, τους καλλιτέχνες και τους ελεύθερους πολίτες, είναι πάντα αναγκαίο να υπάρχει χώρος για τη διαφωνία, για τις εναλλακτικές απόψεις, για τρόπους και δυνατότητες αντιμετώπισης της τυραννίας της πλειοψηφίας και, ταυτόχρονα, πράγμα ακόμη σημαντικότερο, για την προώθηση του διαφωτισμού και της ελευθερίας. Αυτή η ιδέα δεν μπορεί να απορριφθεί εύκολα ως εισαγόμενη από τη Δύση” και, ως εκ τούτου, ανεφάρμοστη στον αραβικό και τον μουσουλμανικό κόσμο, ή, κατ’ αναλογία, στις εβραϊκές κοινωνίες και παραδόσεις. Πρόκειται για μια οικουμενική αξία που συναντάται σε κάθε παράδοση. Κάθε κοινωνία ταλανίζεται από εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ δικαιοσύνης και αδικίας, άγνοιας

40 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #14 [11 IOYNIOY 2009]

και γνώσης, ελευθερίας και καταπίεσης. Το ζήτημα είναι όχι απλώς να ανήκει κανείς στη μια πλευρά ή στην άλλη, επειδή έτσι του υπαγορεύθηκε, αλλά να επιλέγει προσεκτικά και να προβαίνει σε κρίσεις που αναζητούν το ορθό και το δίκαιο, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Σκοπός της εκπαίδευσης δεν είναι η σωρευτική απομνημόνευση γεγονότων ή η αποστήθιση της σωστής” απάντησης, αλλά το να μάθει κανείς να σκέφτεται κριτικά για λογαριασμό του. Αντιμέτωπος με την υπόθεση Βάγκνερ - Μπάρενμποϊμ αναρωτιέται κανείς: πόσοι συγγραφείς, μουσικοί, ποιητές, ζωγράφοι θα επιζούσαν ενώπιον του κοινού, αν αυτό αποτιμούσε την τέχνη τους στη βάση της ηθικής τους συμπεριφοράς; Και ποιος είναι εκείνος που θα αποφασίσει ποιος βαθμός ασχήμιας και προστυχιάς είναι ανεκτός στην καλλιτεχνική παραγωγή οποιουδήποτε δημιουργού; Ένα ώριμο πνεύμα έχει τη δυνατότητα να συγκρατήσει δύο αντιφατικά δεδομένα: ότι ο Βάγκνερ υπήρξε μεγάλος καλλιτέχνης και, συνάμα, απεχθής άνθρωπος. Δυστυχώς, δεν μπορεί κανείς να έχει το ένα χωρίς το άλλο. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι καλλιτέχνες δεν θα έπρεπε να κρίνονται από ηθική άποψη για την ανηθικότητα ή τις κακοήθεις πρακτικές τους, αλλά ότι το έργο ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να κριθεί μόνο σ’ αυτή τη βάση και αναλόγως να αποτιμηθεί ή και να απαγορευτεί...». Το πλήρες άρθρο του Έντουαρντ Σαΐντ, που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην εφημερίδα Al-Hayat, στις 15 Αυγούστου 2001, περιλαμβάνεται στο βιβλίο Παραλληλίες και Παραδοξότητες. Συνομιλίες για τη Μουσική, τη Λογοτεχνία και την Πολιτική (μτφ. Κ. Σχινά, εκδ. Νεφέλη), με συνομιλίες ανάμεσα στον Σαΐντ και τον Μπάρενμποϊμ.

αφομοιωθεί – η “γη των πατέρων μας” δεν είχε γι’ αυτούς καμιά σημασία», έχει γράψει ο Μπάρενμποϊμ. Μέχρι που ανακάλυψαν ότι ο γιος τους είχε σπάνιο ταλέντο στη μουσική και άρχισαν να σκέφτονται τις προοπτικές του κάτω από ένα νέο φως. Τώρα έβλεπαν ότι ως μελλοντικός καλλιτέχνης θα ήταν προτιμότερο να μεγαλώσει ως μέλος μιας πλειοψηφίας, όχι μιας μειονότητας. «Τον Δεκέμβριο του 1952 φτάσαμε στο Ισραήλ. Ήταν χειμώνας και η σχολική χρονιά είχε αρχίσει προ πολλού, εγώ έπρεπε να μάθω ένα καινούργιο αλφάβητο και μια καινούργια γλώσσα. Μόνο εύκολα δεν ήταν όλα αυτά, αλλά καθώς ήμουν ένα χαρούμενο και εξωστρεφές παιδί προσαρμόστηκα γρήγορα – κι ήταν η αρχή μιας υπέροχης και έντονης καινούργιας ζωής», αφηγείται. Δυο χρόνια αργότερα, κι ενώ βρίσκεται στο Παρίσι για να παρακολουθήσει ένα καλοκαιρινό masterclass μουσικής διεύθυνσης του Ίγκορ Μάρκεβιτς, ο μικρός Ντάνιελ θα παίξει πιάνο για τον Βίλχελμ Φούρτβενγκλερ. «Ο μικρός Μπάρενμποϊμ είναι φαινόμενο» είχε πει γι’ αυτόν ο θρυλικός, όσο κι αμφιλεγόμενος, μαέστρος –στη διάρκεια του Γ΄ Ράιχ είχε παραμείνει στη Γερμανία για να διευθύνει τη Φιλαρμονική του Βερολίνου– απευθύνοντάς του πρόσκληση να παίξει στο Βερολίνο. Όμως ο πατέρας του Ντάνιελ θεώρησε ότι ήταν ακόμη πολύ νωρίς για έναν Εβραίο να παίξει πιάνο στη Γερμανία. Ο ΒΑΓΚΝΕΡ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ Εδώ και δεκαεπτά χρόνια ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ είναι γενικός διευθυντής της Staatsoper Unter den Linden στο Βερολίνο. Και ο πρώτος εβραίος μουσικός που το 2001 έπαιξε Βάγκνερ στο Ισραήλ. «Υπάρχουν άνθρωποι στο κοινό για τους οποίους ο Βάγκνερ προκαλεί συνειρμούς σχετικά με τους Ναζί. Σέβομαι εκείνους για τους οποίους αυτοί οι συνειρμοί είναι δυσβάσταχτοι. Θα ήταν δημοκρατικό να ερμηνεύσω Βάγκνερ για όσους το επιθυμούν. Στρέφομαι τώρα σε εσάς και σας ρωτάω εάν μπορώ να παίξω Βάγκνερ», είχε πει σε εκείνο το κονσέρτο που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και δημοσιευμάτων. Μισή ώρα αργότερα, κι αφού επιχειρήματα κι αντεπιχειρήματα διασταυρώθηκαν σε μια συζήτηση ανάμεσα στα μέλη του κοινού, από την αίθουσα αποχώρησαν πενήντα άνθρωποι. Και οι περισσότεροι Iσραηλινοί παρέμειναν, για να χειροκροτήσουν στο τέλος με θέρμη τον Μπάρενμποϊμ. Για πολλούς ο 67χρονος μουσικός ενσαρκώνει το πρότυπο του κοσμοπολίτη Εβραίου, που ωρίμασε πνευματικά και καλλιτεχνικά μέσα από ποικίλες επιρροές, πατώντας ανάμεσα σε διαφορετικούς κόσμους. Άλλωστε ήδη από την πρώιμη εφηβεία ταξίδευε διαρκώς στην Ευρώπη κάνοντας μαθήματα με διάσημους δασκάλους και δίνοντας συναυλίες. «Η Ευρώπη της δεκαετίας του ’50

MOYΣIKh

ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΡΕΑΛΙΣΤΕΣ; Σε αυτούς που λένε ότι είναι αφελής, ότι είναι απλώς ένας καλλιτέχνης, ο Μπάρενμποϊμ απαντά ότι εκείνο που τον απασχολεί είναι η μοίρα των ανθρώπων – άραγε τι άλλο αφορά η πολιτική; Και γι’

MOYΣIKh

αυτό αισθάνεται ότι έχει και την ικανότητα και την υποχρέωση να μιλήσει για τη μοίρα των ανθρώπων στη Μέση Ανατολή. «Από το 1952 έχω ισραηλινό διαβατήριο. Από τα 15 μου χρόνια γυρίζω τον κόσμο ως επαγγελματίας μουσικός. Έχω ζήσει στο Λονδίνο και στο Παρίσι και για χρόνια πηγαινοερχόμουν ανάμεσα στο Σικάγο και το Βερολίνο. Πριν το ισραηλινό είχα αργεντίνικο διαβατήριο – αργότερα απέκτησα και ισπανικό. Και το 2007 έγινα ο μοναδικός ισραηλινός πολίτης στον κόσμο που μπορεί να επιδείξει και παλαιστινιακό διαβατήριο σε κάποιο ισραηλινό συνοριακό πέρασμα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είμαι η ζωντανή απόδειξη ότι μόνο μια ρεαλιστική λύση δύο κρατών (ή ακόμη καλύτερα, όσο τρελό κι αν ακούγεται, μια ομοσπονδία τριών κρατών: Ισραήλ, Παλαιστίνης και Ιορδανίας) θα μπορούσε να φέρει την ειρήνη στην περιοχή». Τον περασμένο Ιανουάριο, την πρώτη μέρα του 2009, ο βρετανικός Guardian δημοσίευε ένα κείμενο του Μπάρενμποϊμ, όπου ο επίμονος αυτός μουσικός οραματιζόταν για άλλη μια φορά ένα καλύτερο μέλλον: «Έχω μόνο τρεις ευχές για τον χρόνο που έρχεται. Η πρώτη είναι να συνειδητοποιήσει μια και καλή η ισραηλινή κυβέρνηση ότι η διαμάχη στη Μέση Ανατολή δεν μπορεί να λυθεί με στρατιωτικά μέσα. Η δεύτερη είναι να συνειδητοποιήσει η Χα-

μάς ότι με τη χρήση βίας δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά της και ότι το Ισραήλ θα μείνει εδώ που είναι. Και η τρίτη είναι να αναγνωρίσει ο κόσμος ολόκληρος το γεγονός ότι αυτή η σύγκρουση δεν μοιάζει με καμία άλλη στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι μοναδικά περίπλοκη κι ευαίσθητη. Είναι μια ανθρώπινη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο λαούς που και οι δυο πιστεύουν βαθιά ότι έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να ζουν σε αυτό μικρό κομμάτι γης», γράφει ο Μπάρενμποϊμ. Ο μουσικός επεσήμανε ότι θεωρεί αυταπόδεικτο το δικαίωμα –αλλά και την υποχρέωση– του Ισραήλ να προστατεύει τους πολίτες του από τις συνεχιζόμενες ρίψεις πυραύλων, αλλά καταδικάζει τον ανηλεή και ακατάπαυστο βομβαρδισμό της Γάζας. «Μπορεί το Ισραήλ να χρεώνει τις αμαρτίες μιας τρομοκρατικής οργάνωσης σε ολόκληρο τον πληθυσμό της Γάζας;», αναρωτιόταν. «Εμείς, ο εβραϊκός λαός, θα έπρεπε να γνωρίζουμε και να αισθανόμαστε πιο έντονα από άλλους πληθυσμούς ότι η δολοφονία αθώων πολιτών είναι απάνθρωπη και απαράδεκτη». Κλείνοντας, ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ επαναλάμβανε τη βαθιά του πεποίθηση ότι «οι μοίρες των δυο λαών είναι αξεδιάλυτα δεμένες, αναγκάζοντάς τους να ζουν ο ένας πλάι στον άλλον. Πρέπει να αποφασίσουν αν αυτό θα είναι ευλογία ή κατάρα». s

“

Oι μοίρες Iσραηλινών και

“

ήταν βαριά πληγωμένη από τις συνέπειες του πολέμου. Ταξιδιώτης καθώς ήμουν ανάμεσα σε δυο κόσμους, έβρισκα την αντίθεση ανάμεσα στην Ευρώπη και το Ισραήλ ιδιαίτερα έντονη. Εκείνη την εποχή το Ισραήλ ήταν το πιο κοινωνικό, ιδεαλιστικό κράτος που μπορούσε κανείς να φανταστεί. Κανείς δεν είχε την αίσθηση ότι εργαζόταν “για το Κράτος”, γιατί τέτοιο πράγμα δεν υπήρχε. Το κράτος εξελισσόταν, στην κυριολεξία, μπροστά στα μάτια μας και τρεφόταν από τον ιδεαλισμό, την καθημερινή αφοσίωση και τη δουλειά μας», έχει πει. Για τον Μπάρενμποϊμ η ρωγμή στη σχέση του με το κράτος του Ισραήλ εντοπίζεται μετά τον πόλεμο του 1967. Έκτοτε δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει τη βεβαιότητά του ότι ανάμεσα σε αυτούς τους δυο λαούς που πολεμούν για το ίδιο κομμάτι γης λύση με στρατιωτικά μέσα δεν θα υπάρξει ποτέ: «Όσο ισχυρό στρατιωτικά κι αν γίνει το Ισραήλ πάντα θα βασανίζεται από ανασφάλεια και φόβο. Αυτή η σύγκρουση κατατρώει την εβραϊκή ψυχή».

Παλαιστινίων είναι

αξεδιάλυτα δεμένες.

Πρέπει να αποφασίσουν αν αυτό θα είναι ευλογία ή κατάρα

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 41

ο πειραματισμός είναι η δουλειά του

Από την Έλια Αποστολοπούλου

Είναι αβανγκάρντ, μελετά τις μουσικές της Άπω Ανατολής, χρησιμοποιεί με περίεργους τρόπους περίεργα όργανα, οι παρτιτούρες των έργων του διά χειρός του μοιάζουν ξεχωριστά έργα τέχνης. Δύστροπος και δυσνόητος; Απλός και γοητευτικός, λένε τέσσερις φίλοι, συνεργάτες και θαυμαστές του.

George Crumb

Θόδωρος αντωνίου

Μπαχ, ζώδια, πρωτόγονοι πολιτισμοί… «Μου είπε κάποτε με την ευγένεια, αλλά και την παιδική αλήθεια που τον διακρίνει, την εξής φράση: “Ένα πρωί σηκώθηκα και διαπίστωσα ότι έγραφα τη μουσική κάποιου άλλου”». Μια προσωπική μαρτυρία για τον πρωτοποριακό συνθέτη δουλειά του οποίου θα ακουστεί στην αίθουσα του Παρνασσού.

φυΣιΚα, ΠειραΜατιΚοΣ O Tζορτζ Kραμπ (δεξιά) στην Aθήνα, με τον Θόδωρο Aντωνίου. Στην προηγούμενη σελίδα: «O Kραμπ και οι σκύλοι του». Σύνθεση από contact shits του αμερικανού φωτογράφου Γουίλιαμ Γκέιλ Γκέντνι (1966 ή 1967). Aπέναντι: απόσπασμα παρτιτούρας του συνθέτη, από μόνη της έργο τέχνης.

Info Aφιέρωμα στον Τζορτζ Κραμπ Το αφιέρωμα στον πειραματιστή αμερικανό συνθέτη περιλαμβάνει εκτελέσεις των έργων: Μουσική για ένα καλοκαιρινό βράδυ (Makrokosmos ΙΙΙ) για δύο πιάνα με ενίσχυση και κρουστά. Μανώλης Νεοφύτου και Στέφανος Νάσος στο πιάνο, Antti Suoranta και Χρήστος Λιάτσος στα κρουστά. Απόκοσμες αντηχήσεις (Tableaux, Book II) [αναθεωρ. εκδοχή 2005] για δύο πιάνα με ενίσχυση. Στέφανος Νάσος και Μανώλης Νεοφύτου στο πιάνο. H φωνή της φάλαινας [1971] για φλάουτο, βιολοντσέλο και πιάνο με ενίσχυση. The Baltic-Mediterranean Trio: Jaana Ranta (φλάουτο), Silver Ainomäe (βιολοντσέλο), Στέφανος Νάσος (πιάνο). Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσού, Αίθουσα Παρνασσός 30 Ιουνίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €15, €5 (Φοιτητικό)

αμερικανός συνθέτης και δάσκαλος Τζορτζ Κραμπ, σχεδόν 80 ετών σήμερα, πειραματίζεται με ασυνήθιστους ήχους και τεχνικές κερδίζοντας άξια τον χαρακτηρισμό αβάνγκαρντ. Το 1968 κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ μουσικής, ενώ το 2001 πρόσθεσε κι ένα Γκράμι στη συλλογή του. Συνδυάζει δυτικούς και έθνικ ήχους, ενώ τα έργα του περιλαμβάνουν συμβολικά και θεατρικά στοιχεία. Ζητάει από τους μουσικούς να αναλάβουν ενεργό δράση και καμιά φορά να τραγουδήσουν ακόμα και μέσα από μια φλογέρα. Ο Θόδωρος Αντωνίου, ο συνθέτης που μύησε το ελληνικό κοινό στο έργο του Τζορτζ Κραμπ, τον περιγράφει με ακρίβεια στη συνομιλία που ακολουθεί.

Για ποιο λόγο ο Τζορτζ Κραμπ συγκαταλέγεται στους αβανγκάρντ; Είναι σπάνιος συνθέτης. Η μουσική του έκφραση βασίζεται όχι μόνο στα τεχνικά μέσα που εξασφάλισε από πολύ σημαντικές σπουδές στην Αμερική και στο εξωτερικό, αλλά και στη φιλοσοφική θέση του για το περιβάλλον και τους εκτός της Ευρώπης πολιτισμούς. Ανέμειξε τα στοιχεία των επιρροών του με γνώμονα πάντα τη μουσική ευαισθησία, αλλά και με βαθιά γνώση και έρευνα, σε μια πρωτότυπη και πολύ πλούσια παλέτα ηχοχρωμάτων. Μελέτησε πολύ προσεκτικά τις δυνατότητες των οργάνων και τις διεύρυνε, εισάγοντας ιδιότυπες ηχοχρωματικές συνηχήσεις με τρό-

44 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

πους και τεχνικές άγνωστες στον σύγχρονο εκτελεστή. Απελευθερωμένος από τις συμβατικές φόρμες της μουσικής οργάνωσης, συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα δραματικότητας. Τοποθετεί τον άνθρωπο στο σύμπαν, τον ταξιδεύει σε ολόκληρο τον κόσμο μέσα από μία υπέρβαση που προέρχεται από το κινεζικό, το ιαπωνικό, αλλά και το νοτιοαμερικανικό θέατρο. Ο μουσικός μιλάει, κινείται, διευρύνεται σε σχέση με την αντίληψη της Δύσης, όπως ανάλογα γίνεται σε μουσικούς-ηθοποιούς άλλων πολιτισμών. Σε αυτό βλέπει κανείς και πολλά στοιχεία συναφή με τη φιλοσοφία του δικού μας Γιάννη Χρήστου, ο οποίος υπήρξε κι αυτός συμβολιστής επηρεασμένος από την Ανατολή, τη σχέση του με πρωτόγονους πολιτισμούς, αλλά εκφράστηκε τελείως διαφορετικά και πιο αφηρημένα. Βλέπει κανείς στον Κραμπ να συνδυάζεται η μουσική του Μπαχ με στοιχεία που υπαγορεύονται από τη σχέση του με τα ζώδια, με τη «Μουσική των Σφαιρών» και, συγχρόνως, με τον Λόρκα και με πρωτόγονους πολιτισμούς. Πιστεύει βαθιά, βλέπετε, ότι η μουσική μπορεί να υπάρχει μόνο όταν το πνεύμα μπορεί να τραγουδήσει. Πότε και γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το έργο του συνθέτη; Τη μουσική του Κραμπ τη γνώρισα στο τέλος της δεκαετίας του 1960, όταν βρέθηκα για πρώτη φορά στην Αμερική. Τότε είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω εκτελέσεις των έργων του και έμεινα έκπληκτος. Προσπαθώντας να αναλύσει κανείς τα συναισθήματά του ακούγοντας τη μουσική του, διαπιστώνει αμέσως ότι η επικοινωνία είναι τόσο άμεση που δεν χρειάζεται να την αναλύσει για να την καταλάβει. Ως συνθέτης και δάσκαλος, όμως, έρχεσαι αντιμέτωπος με μια προσωπικότητα, η οποία πολύ σύντομα –ευτυχώς– ανεξαρτητοποιήθηκε από όλους τους «-ισμούς» και τις συμβάσεις. Μου είπε κάποτε με την ευγένεια, αλλά και την παιδική αλήθεια που τον διακρίνει, την εξής φράση: «Ένα πρωί σηκώθηκα και διαπίστωσα ότι έγραφα τη μουσική κάποιου άλλου». Διαβάζουμε ότι εκτός από καινοτομίες στις τεχνικές εκτέλεσης, στα έργα του υπάρχει και μια «θεατρική σκηνοθεσία». Ο Τζορτζ Κραμπ ζητάει από τον εκτελεστή, εκτός από την τεχνική απόδοση, και μία θεατρική έκφραση στην απόδοση της μουσικής, πράγμα που είναι γνωστό

σε πολιτισμούς εξωευρωπαϊκούς –στην Ιαπωνία, στην Κίνα, στην Πολυνησία, αλλά ακόμα και σε ελληνικά χωριά. Η πράξη είναι η συμβατική απόδοση της μουσικής, ενώ η μετάπραξη –όπως υπάρχει στον Γιάννη Χρήστου– αρχίζει όταν πια ο βιολονίστας παίζει κρουστά ή τραγουδάει και η σοπράνο χορεύει ή παίζει μουσικά όργανα. Κάτι τέτοιο απαιτεί τολμηρούς δημιουργούς που δεν φοβούνται να ξεφύγουν από το σύστημα που τους επιβάλλεται, καθώς η κοινωνία περιμένει πάντα να εκφραστούν με τους γνωστούς, συμβατικούς τρόπους που γνωρίζει, ενώ είναι γνωστό ότι το παρελθόν τους είχε δείξει κι άλλους τρόπους. Πείτε μας κάποια πράγματα για τα έργα που θα παρουσιαστούν στην Αθήνα; Όλα τα έργα του Τζορτζ Κραμπ από το τέλος της δεκαετίας του 1960 και μετά βασίζονται στον ενισχυμένο ήχο, σε τεχνικές οι οποίες θέλουν και το πιάνο ενισχυμένο. Το Vox Balaenae, μάλιστα, έχει γραφτεί για ένα συγκεκριμένο μοντέλο της Yamaha, ένα είδος ηλεκτρονικού πιάνου. Όταν παίζεται αυτό το έργο και δεν υπάρχει το συγκεκριμένο μοντέλο ενισχύουμε τον ήχο των πιάνων. Ο Τζορτζ Κραμπ, χωρίς να βάζει ειδικά αντικείμενα και λάστιχα, επεμβαίνει στις χορδές του πιάνου με συγκεκριμένες τεχνικές που μεταμορφώνουν τον ήχο του σε ανήκουστα όργανα, μαρίμπες μεγάλων διαστάσεων ή ήχους που μπορεί να παράγει ένα μουσικό πριόνι ή αντηχήσεις που δημιουργούνται από οτιδήποτε μπορεί να κάνει τις χορδές να πάλλονται. Τα έργα αυτά σηματοδοτούν την απομάκρυνσή του από τα καθαρά δυτικά πρότυπα. Είναι μια αναζήτηση ήχων από τα μουσικά όργανα και τους εκτελεστές που διευρύνουν την ηχοχρωματική παλέτα. Πέρα από το έργο του, εσείς γνωρίζετε καλά και τον άνθρωπο Τζορτζ Κραμπ. Πείτε μας μια ιστορία που σας έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη. Κάθε στιγμή που βρισκόμουν με τον Τζορτζ Κραμπ είναι μια σημαντική ιστορία, χαραγμένη στη μνήμη μου. Πρόκειται για έναν ευγενή και συγχρόνως απλό και αποστασιοποιημένο χαρακτήρα με πολύ σιγανή, ήσυχη φωνή, με πολλή σοβαρότητα και ανθρωπιά. Δεν διαφήμισε ποτέ τον εαυτό του, δεν τρέφει εγωισμούς. Α, και ενδιαφέρεται πολύ για τις νεότερες γενιές και τους μαθητές του που προσπαθούν να εκφραστούν. Είναι δοσμένος στη μουσική και στην παιδεία: σπουδαίος και συνάμα απλός άνθρωπος. Η σχέση μας παραμένει πολύ στενή. Εργάζεται αργά και συστηματικά, όλες οι παρτιτούρες που κυκλοφορούν είναι γραμμένες από τον ίδιο με το χέρι. Διευρύνει τη σχέση της μουσικής με το θέατρο, με τη φύση και με το σύμπαν. Για μένα είναι ένας σπουδαίος άνθρωπος, δημιουργός και φίλος, από τον οποίο μαθαίνω πάρα πολλά. s

MOYΣIKh

ο τζορτζ Κραμπ που θαυμάζουμε Πρωτότυπα και πρωτόγονα ηχοχρώματα Δημήτρης Δεσύλλας* Πρωτάκουσα τη μουσική του Τζορτζ Κραμπ στη Νέα Υόρκη, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Μαγική η αίσθηση του μοναδικού, πρωτόγνωρου, πρωτότυπου ιδιώματος της μουσικής γραφής του συνθέτη. Το πρώτο πράγμα που συνειδητοποιεί κανείς ερχόμενος σε επαφή με το κείμενο και, κατ’ επέκταση, τον ήχο του Κραμπ είναι πως τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιεί είναι γι’ αυτόν ένα μέσο μόνο για την παραγωγή πρωτότυπων ή και πρωτόγονων ηχοχρωμάτων. Τα όργανα χάνουν τη στερεοτυπική τους διάσταση και μεταλλάσσονται σε ήχους της φύσης. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί τον ερμηνευτή-εκτελεστή να αισθανθεί άμεσα πως συμμετέχει σε ένα δρώμενο βαθιά συνδεδεμένο με τον μυστικισμό της φύσης και τον απομακρύνει τελείως από την αίσθηση της κλασικής φόρμας. Ας φανταστούμε το ηχοχρωματικό φάσμα που δημιουργείται όταν μια πέτρα χτυπά σε πέτρα, το ηχοχρωματικό φάσμα της ανθρώπινης φωνής πάνω σε ανοιχτές χορδές ενός πιάνου, της απαλής κρούσης στο χαμηλό ρεζίστρο μιας μαρίμπας σε συνδυασμό με το τραγούδι σε διφωνία του εκτελεστή, τη φωνή ενός φλαουτίστα μέσα από το φλάουτο. Βέβαια, η τεχνική που απαιτείται από τον εκτελεστή είναι υψηλή, όπως και η ρυθμολογική συνέπεια σε ακραίες ενίοτε επιδόσεις ρυθμολογικής ακρίβειας. Όλα τα προηγούμενα, λοιπόν, με οδηγούν στην παρακάτω εύλογη ερώτηση: «Μήπως για να προσεγγίσουμε τους ήχους και τους συνδυασμούς της φύσης, όπως τουλάχιστον τους απέδωσε ένας υπέροχος Κραμπ, θα πρέπει να ανέβουμε εκτελεστικά εμείς οι ίδιοι;» * Ο Δ. Δεσύλλας είναι σολίστ κρουστών, καθηγητής στο Α’ Ωδείο Αθηνών και καλλιτεχνικός διευθυντής του συνόλου Τύπανα.

Πάντα συμβαίνει κάτι μαγικό Λορέντα Ράμου* Η μουσική του Τζορτζ Κραμπ έχει μια κοσμική διάσταση. Φέρνει στις αίθουσες συναυλιών ήχους της φύσης και του σύμπαντος, καθώς και τον απόηχο σύγχρονων γεγονότων που σημάδεψαν τον συνθέτη. Η απόκοσμη ομορφιά αυτής της μουσικής, οι συμβολισμοί και οι αναφορές της κάνουν τη μελέτη, την εκτέλεση και την ακρόασή της μια μοναδική εμπειρία. Ο Κραμπ, όντας πιανίστας ο ίδιος, αναζήτησε νέες πηγές ηχοχρωμάτων στο όργανο, σαν αυτό να ήταν μια μικρή ορχήστρα, χρησιμοποιώντας με πολύ ιδιαίτερο τρόπο τις δυνατότητες που προσφέρει το παίξιμο στο εσωτερικό του. Στην πιανιστική γραφή του συναντώνται ήχοι όπως η μεταλλική δόνηση που προξενείται από την επαφή ενός συνδετήρα, μιας αλυσίδας ή ενός γυάλινου χάρακα με τις χορδές, αέρινα γλιστρήματα αρμονικών ήχων με τη βοήθεια ενός σκαρπέλου, φωνές και σφυρίγματα με χαρακτήρα υπόκωφο ή υπερφυσικό. Οι τεχνικές όμως αυτές υπηρετούν πάντα μια αναγκαιότητα έκφρασης, και παρά τη μεγάλη τους δυσκολία η εκτέλεσή τους πρέπει να γίνεται με απλότητα και φυσικότητα. Επηρεασμένος από τον Ντεμπισί και τον Μπάρτοκ, θαυμαστής του Μεσιάν, ο Κραμπ διατηρεί επίσης εκλεκτικές συγγένειες με τον Σούμαν και τον Σοπέν. Νέος, μελετούσε έργα άλλων συνθετών από αντίγραφα των χειρογράφων τους. Οι δικές του παρτιτούρες είναι υποδείγματα μουσικής καλλιγραφίας και σημειογραφίας που θα μπορούσαν να θεωρηθούν και εικαστικά αντικείμενα. Ο Κραμπ είναι φιλικός και ομιλητικός στην κοινωνική συναναστροφή του, αλλά γίνεται εξαιρετικά απαιτητικός την ώρα της πρόβας, δοκιμάζοντας κάθε δυνατό τρόπο προκειμένου ο εκτελεστής να πετύχει με σιγουριά αυτό ακριβώς που γράφει η παρτιτούρα. Η επιτυχημένη εκτέλεση των έργων του χρειάζεται, πέρα από την ακρίβεια, τη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που συνεπαίρνει τον ακροατή, σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος για να συμβεί κάτι μαγικό. Ο συνθέτης προτιμά να νιώθει σε μια ζωντανή εκτέλεση τους «κινδύνους» που θέτει η δεξιοτεχνική του γραφή στον εκτελεστή παρά την ακρίβεια που θα του προσέφερε ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Χαρακτηριστικές είναι οι φράσεις του: «δεν υπάρχει τίποτα να θαυμάσει κανείς σε μια μηχανή» και «τα αυτιά μου δεν είναι κουρδισμένα στον πολιτισμό». * Η Λορέντα Ράμου είναι πιανίστρια.

ξεπερνώντας τη σύμβαση της μουσικής Μαργαρίτα Συγγενιώτου* Υπάρχει μία λέξη που χαρακτηρίζει τον Τζορτζ Κραμπ: φαντασία. Σε μία εποχή που οι νέες δυνατότητες των οργάνων και οι ελευθερίες που δημιουργούν οι νέες φόρμες είναι σαρωτικές, ο Κραμπ δημιουργεί τον δικό του μουσικό κόσμο. Χρησιμοποιεί ακραίες τεχνικές, ορισμένες φορές εξαιρετικής πολυπλοκότητας, χωρίς κανένα δείγμα συνθετικής επιδειξιμανίας. Τον ενδιαφέρει μόνο η πλοκή της μουσικής του, ο πυρήνας του ήχου, η μουσική όπως θα μπορούσε να είναι. Η ερμηνεία των έργων του ξεπερνά την μουσική εμπειρία όπως την έχουμε συνηθίσει. Άλλωστε τα έργα του, συχνά, έχουν οδηγίες ως προς το στήσιμο των μουσικών, τον φωτισμό, ακόμη και την ενδυμασία. Η φωνή ξεπερνά την συμβατική της λειτουργία. Γίνεται ένα μέσο παραγωγής ήχου, με μόνο σκοπό τη συνολική αίσθηση, την έκφραση του συναισθήματος ξεπερνώντας τη σύμβαση της μουσικής. Και, βέβαια, αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο μίας, συχνά απάνθρωπης πειθαρχίας, λόγω της συνθετικής του ακρίβειας. Δεν είναι, ίσως, το πιο εύκολο πράγμα, είναι, όμως, σίγουρα το πιο ενδιαφέρον. *Η Μαργαρίτα Συγγενιώτου είναι μέτζο σοπράνο.

George Crumb MOYΣIKh

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 45

οΠτιΚο/αΚουΣτιΚοΣ ΚυΚΛοΣ (AudIO/VIsuAl CYClE)

Eίναι το τέλος της τέχνης όπως την ξέρουμε drog_A_tek, The Erasers, Sancho 003, Biomass, Coti K, Λι Πάτερσον, Νίκος Βελιώτης

Στο πλαίσιο του οπτικοακουστικού κύκλου θα πραγματοποιηθούν στο Σχολείον τρεις ξεχωριστές βραδιές ή οπτικοακουστικά

αφηγήματα στις 30 Ιουνίου, 1 και 2 Ιουλίου. Την Τετάρτη 30 Ιουνίου Οι drog_A_tek

επιστρέφουν με την περφόρμανς τους Civil War. Την 1η Ιουλίου, οι Coti K, Λι Πάτερσον και Νίκος Βελιώτης παρουσιάζουν μια καινοτομική ηχητική εγκατάσταση, αποτελούμενη από τρεις μικροσκηνές και στις 2 Ιουλίου, οι Erasers, Sancho 003 και Biomass παρουσιάζουν το The Wave. Οι καλλιτέχνες των σχημάτων αυτών είναι

μέρος

μιας σκηνής που φτιάχτηκε και κινείται μέσα στην πόλη προσπαθώντας να δημιουργήσει την τέχνη όπως θέλουν να τη βιώνουν οι ίδιοι. Σπάνε τη νόρμα της κλασικής πατερναλιστικής σχέσης δημιουργού-θεατή και διακηρύσσουν το τέλος

των τεχνών όπως τις ξέρουμε. Ξεκινώντας από μια καθαρά πανκ διάθεση

απέναντι στην τέχνη και την κατάσταση γύρω τους, αποδομούν τα βασικά στοιχεία των επιμέρους τεχνών, όπως της μουσικής, του κινηματογράφου, του θεάτρου και του χορού, για να δημιουργήσουν μια νέα ευρύτερη συνθήκη, όπου ο θεατής δεν θα παραμένει παθητικός δέκτης κάποιων τεκταινόμενων σε μια σκηνή μπροστά του, αλλά θα γίνεται μέρος τους και θα τα προσλαμβάνουσες.

νοηματοδοτεί βασιζόμενος στις δικές του

Info Οπτικοακουστικός κύκλος Συναυλία με τους drog_A_tek Civil War Το Σχολείον, Χώρος Α 30 Ιουνίου 2009, 21:00 Performance με τους Coti K., Νίκο Βελιώτη και Lee Patterson Performative Installations Το Σχολείον, Χώρος Α 1 Ιουλίου 2009, 21:00 The Erasers The wave Σε συνεργασία με τους Biomass και τους Sancho 003 Το Σχολείον, Χώρος Α 2 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

46 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

MOYΣIKh

Συνέντευξη

drog_A_tek, The Erasers Aπό τον Aντώνη Σακελλάρη

πάνια δίνουν συνεντεύξεις και θέλουν να έχουν τον μεγαλύτερο δυνατό έλεγχο των λεγομένων και της εικόνας τους. Παρ’ όλα αυτά, κάποια από τα μέλη των drog_A_tek και των Erasers μας μίλησαν γι’ αυτόν τον κύκλο παραστάσεων (και όχι μόνο), μιλώντας όχι εξ ονόματος όλων των υπολοίπων, αλλά για τους εαυτούς τους.

Στο πλαίσιο του κύκλου, οι drog_A_tek θα παρουσιάσουν το Civil War. Πώς προσεγγίζετε το θέμα του εμφυλίου πολέμου; Στους εμφύλιους πολέμους είναι πολύ

MOYΣIKh

drog_A_tek δύσκολο να διαλέξεις πλευρά. Με ποιο στρατόπεδο να συμπαραταχθείς; Αυτή τη σύγχυση, αυτό το περιβάλλον προσπαθούμε να μεταφέρουμε στη σκηνή. Τον ήχο και τον χώρο ενός εμφύλιου πολέμου, όπως αυτός υπάρχει στην εποχή μας, συχνά με τη μορφή των τεχνικών επαναστάσεων που προσφέρει η τεχνολογία. Χρησιμοποιείται το τοπίο της σάρωσης / αποθήκευσης / χαρτογράφησης του καθημερινού βίου, όπως αυτός αποτυπώνεται μέσα από κάμερες και συστήματα διαχείρισης της δημόσιας ασφάλειας. Ένας εμφύλιος πόλεμος αποθηκεύεται σε μια ψηφιακά τυποποιημένη ακολουθία αριθμών. Στην εποχή που ζούμε είναι δύσκολο να διακρίνεις ποιος είναι αυτός που βρίσκεται πίσω από τον χειρισμό των συστημάτων ασφαλείας. Πώς επηρέασαν τα γεγονότα του Δεκέμβρη το έργο αυτό; Όλα τα έργα που έχουν κατά καιρούς παρουσιάσει οι drog_A_tek και οι Erasers είναι πολιτικά έργα. Πώς γίνεται να μη σε επηρεάσει η κατάσταση γύρω σου; Στην ίδια πόλη ζούμε. Δεν γίνεται να μη σε πάρει η μπάλα. Αυτή η μπάλα είναι όμως πολύ μεγαλύτερη από μια παράσταση. Δεν χωράει σε ένα θέατρο, ούτε σε ένα βιογραφικό κάποιου καλλιτέχνη. Εμείς θέλουμε να μιλήσουμε για αυτόν τον κύκλο παραστάσεων. Τι να πούμε για τον Δεκέμβρη; Νομίζουμε, μίλησε αρκετά για αυτό η διεύθυνση σύνταξης του περιοδικού σας και ο Πάσχος Μανδραβέλης με το άρθρο του. Δεν έχουμε καταλάβει γιατί ένας πολιτικός συντάκτης που ασχολείται με τα γεωπολιτικά και τη Siemens ενοχλείται με τη διακοπή κάποιων παραστάσεων από παρεμβάσεις διαμαρτυρίας. Αν πέρναγε όμως κανένας ρωσικός αγωγός κάτω από το Εθνικό Θέατρο, μάλλον δεν θα τον πείραζε τόσο πολύ η διακοπή του Ρομπέρτο Τσούκο. Για το The Wave που θα παρουσιάσουν οι Erasers, Sancho 003 και Biomass τι θα μας πείτε;

The Erasers

Μιλήστε μας για τον οπτικοακουστικό κύκλο. Ένα κοινό στοιχείο όλων των ομάδων είναι ότι λειτουργούν εργαστηριακά πατώντας σε προσφιλείς συνθήκες για ένα θεατή. Είναι κάποιες παραστάσεις που έχουν να κάνουν με εικόνα, ήχο και περφόρμανς γενικότερα. Εντάσσονται σε ένα πειραματισμό που έχει ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια – αν και δεν θέλουμε να χρησιμοποιούμε τον όρο πειραματισμό, όσο αυτός είναι φορτισμένος με έννοιες που συγγενεύουν με τον «αυτισμό» του καλλιτέχνη και την προσπάθεια να αναμορφοποιήσεις το υλικό σου. Έχει ξεκινήσει εδώ και πάρα πολύ καιρό, αλλά δεν έχει καταλήξει σε κάποια αυστηρή μορφή. Είναι συνεχώς υπό διαμόρφωση. Οι παραστάσεις αυτές έχουν κάποια κοινά στοιχεία, ως προς το ότι εξελίσσονται σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιούν αποσπασματικά θραύσματα ήχου και εικόνας και εκμεταλλεύονται τα υλικά των επιμέρους τεχνών για φτιάξουν μια νέα αφήγηση. Η αφήγηση αυτή προσπαθεί να σπάσει τις κλασικές δομές της τέχνης που αποζητούσαν τη σιωπή του θεατή. Προσπαθούμε να διατηρούμε τις παραστάσεις μας όσο το δυνατό πιο ελεύθερες ερμηνειών και κατευθύνσεων, ώστε αυτός που τις βλέπει να επιχειρεί τη δική του ερμηνεία μέσω της ανασύνθεσης. Δεν είναι ένας κλειστός κύκλος, με αρχή μέση και τέλος, αλλά έχει να κάνει με την εμπειρία που βιώνει κάποιος ακούγοντας τους ήχους, βλέποντας την εικόνα και υπάρχοντας στον χώρο. Τα χρήσιμα υλικά των ξοφλημένων τεχνών δημιουργούν ένα νέο οπτικοακουστικό αλφάβητο και επανατοποθετούνται σε ένα πλαίσιο που πιστεύουμε ότι εκφράζει την «εποχή sampling» στην οποία ζούμε. Δεν υπάρχει πρόζα. Δεν μας ενδιαφέρει η ακαδημαϊκή εκπαίδευση και η ηθική, ούτε η προπαγάνδα μέσω της μουσικής.

Νομίζουμε πως οι συνθήκες και οι επιθυμίες μας που αποτυπώνονται στο The Wave δεν απέχουν πολύ από όσα είπαμε για τους drog_A_tek. Είναι μια παραπλήσια ανάγνωση της τέχνης και της πραγματικότητας, όπως αυτές προσδιορίζονται από τον χώρο και τα βιώματά μας. Μεταχειριζόμαστε το χώρο προσπαθώντας να δημιουργήσουμε μια νέα περιοχή. Χρησιμοποιούμε τον ήχο για φτιάξουμε ένα ηχητικό παζλ χωρίς λόγο και προσπαθώντας να υπερβούμε το βαρύ πολιτιστικό σημάδι μιας εποχής που αποτελεί ο ήχος. Πατάμε σε αυτό που είχε πει πριν δυο δεκαετίες o Κόπολα, για το τέλος του κινηματογράφου και τη δημοκρατία των σκηνοθετών, με αφορμή τον ερχομό της dv camera. Προσπαθούμε να φτιάξουμε, θα λέγαμε, έναν «μετα-βωβό» κινηματογράφο. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούνται μαρτυρίες μεταναστών που ζουν στην Αθήνα. Έτσι καταγράφεται η ψυχολογία της διαμονής των μη-πολιτών

στον τόπο της μετανάστευσης. Είναι ένα οδοιπορικό ανάμεσα στα σύνορα, τις ταυτότητες και τον γεωγραφικό χώρο και μία αφήγηση για τις πατρίδες που βρίσκονται υπό διαρκή μεταφορά. Ποια είναι η θέση σας μέσα σε έναν πολιτιστικό οργανισμό όπως το Ελληνικό Φεστιβάλ; Είναι πολύ δύσκολη ερώτηση για να απαντηθεί μέσα από τις λίγες γραμμές μιας συνέντευξης. Δεν πρόκειται να καταλάβει ο αναγνώστης πράγματα που εγώ μπορώ να εξηγήσω μετά από πολλές ώρες σε ένα φίλο, ο οποίος, εκτός των άλλων, ξέρει και ποιος είμαι. Δεν μπορούν σε τόσο μικρό χώρο να αναλυθούν θέματα ιδεολογικής καθαρότητας, κριτικής στο σύστημα και ηθικής. Δεν έχουμε βρει ακόμα το ηθικόμετρο, για να καταλάβουμε ποιος είναι ο καλύτερος εργοδότης. Ας πούμε απλά ότι είχαμε ένα χώρο για κάποιες μέρες για να ανεβάσουμε κάποιες παραστάσεις. s

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 47

Συνέντευξη Coti K – Νίκος Βελιώτης Aπό τη Νάντια Δρακούλα

υνάντησα τον Νίκο Βελιώτη και τον Coti K στο σπίτι του δεύτερου στον Κεραμεικό ένα πολύ ζεστό μεσημέρι. Υπό την σκιά της πανύψηλης λεμονιάς του Coti έμαθα λίγα πράγματα παραπάνω για τη δουλειά του Νίκου Βελιώτη, που όταν δεν περιοδεύει με τον Γιάννη Αγγελάκα «δολοφονεί» μουσικά όργανα, και για τον άνθρωπο που επιμελείται μουσικά τις τελευταίες δουλειές του Δημήτρη Παπαϊωάννου και αγαπάει τις οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, τον μουσικό Coti. Και όλα αυτά λίγες μέρες πριν έρθει ο Λι Πάτερσον για να παρουσιάσουν και οι τρεις μαζί το Performative Installations την 1η Ιουλίου στο Σχολείον.

Coti K – Νίκος Βελιώτης Τι είναι το Ρerformative Installations; Ν.Β.: Για να το αφήσουμε ανοιχτό, είναι κάτι μεταξύ συναυλίας και μη συναυλίας. C.Κ.: Ναι, είναι κάτι μεταξύ συναυλίας και αυτού που κάνουμε με κάτι μικρές κατασκευές – υπάρχουν τρεις ανεξάρτητες σκηνές που παίζουν παράλληλα μαζί ανοιχτά στον χώρο.

φόρμανς να τον βλέπεις πώς χειρίζεται όλα αυτά τα πράγματα που παράγουν ήχο. Αυτό που το κάνει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι χρησιμοποιεί εντελώς μη επεξεργασμένους ήχους, αλλά και η διαφορετική προσέγγιση μιας πηγής ήχου που είναι δίπλα σου και δεν την προσέχεις και που μπορεί να σε ξαφνιάσει.

Πώς προέκυψε η συνεργασία των τριών; Ν.Β.: Μας πρότειναν να κάνουμε κάτι σε αυτόν τον οπτικοακουστικό κύκλο και λέω γιατί να μη φωνάξουμε τον Λι, είναι ό,τι πρέπει για αυτό το πρότζεκτ. O Λι έχει έρθει στην Ελλάδα άλλες δύο φορές στο Φεστιβάλ 2:13 και γενικά η φιλοσοφία του είναι πολύ κοντά σε μας. C.Κ.: O Λι είναι από μόνος του μια περ-

Τι σας ενώνει λοιπόν τους τρεις και τι σας χωρίζει; C.Κ.: Μας ενώνει η προσέγγιση της μουσικής, σαν ηχητικό φαινόμενο κι όχι αναγκαστικά σαν κάτι που φέρει ρυθμό και μελωδία. Αυτό που κάνει ο Λι στο στάδιο της έρευνας θυμίζει πάντως ακαδημαϊκή επιστημονική έρευνα.

48 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Ν.Β.: Ναι, μοιάζει, αλλά είναι εντελώς πρακτική, χειροπιαστή υπόθεση. Και τι σας χωρίζει; Ν.Β.: Μας χωρίζει η απόσταση! (γέλια) Όχι εσάς τους δύο. Ν.Β.: Εμάς τους δύο όχι, εμάς δεν μας χωρίζει τίποτα! Αυτό το θέμα της πειραματικής μουσικής και του noise, που πολύ κόσμο τον κουράζει, τελικά πόσο είναι μουσική; Ν.Β.: Εκατό τοις εκατό μουσική. Το γούστο δεν είναι γραμμικό· κάτι που μου αρέσει τώρα και το θεωρώ μουσική κάποιος το θεωρεί θόρυβο, αλλά μεθαύριο μπορεί να αλλάξει γνώμη.

Στόχος είναι το πείραμα; Το πρωτοποριακό αποτέλεσμα; C.Κ.: To ζητούμενο δεν είναι το πρωτοποριακό, αλλά μια πορεία στη σχέση μας με την τέχνη του ήχου. Coti, εσύ ας πούμε από τις δουλειές που έχεις κάνει ποια έχεις χαρεί περισσότερο; C.K.: Φαντάζομαι ότι τις τελευταίες για τον λόγο ότι είμαι πιο κοντά σε αυτή την αισθητική. Είμαι πιο κοντά σε αυτό που έχω κάνει τώρα. Ας πούμε, μου άρεσαν πολύ τα installations που έκανα με τον Δημήτρη Χαρίτο στο πλαίσιο του ΕΜΣΤ και της έκθεσης «Expanded Ecologies» και της Μπιενάλε. Ποια είναι η σχέση σας με τα live; C.Κ.: Εγώ παίζω πολύ πιο σπάνια απ’

MOYΣIKh

Όπως αυτό που έκανες στο Φεστιβάλ της Γλασκόβης; Ν.Β.: Ναι, το Tselo Powder, ας πούμε, ήταν πιο ακραίο. Χώρισα την ηχητική έκταση του τσέλου μου σε εκατό μέρη, έπαιξα από μια ώρα το καθένα –δουλειά τριών μηνών– και τα έβαλα να παίζουν όλα μαζί. Την ώρα που έπαιζαν κατέστρεψα το τσέλο μου, το έκανα σκόνη και το έβαλα σε βαζάκια. Ακούγεται δολοφονικό. Γιατί το έκανες αυτό; Ν.Β.: Είχα κάνει ένα σόλο cd το 2004 με το τσέλο και μετά μου φάνηκε για κάποιο λόγο που δεν γνωρίζω λογικό να καταστρέψω το όργανο. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κόσμου που το είδε; Ν.Β.: Διχασμένες. Κάποιοι είπαν ότι είμαι πλουσιόπαιδο, ότι είμαι βλαμμένος και ότι το κάνω προς χάριν εντυπωσιασμού για να γίνω γνωστός, κάποιοι άλλοι ότι είμαι ιδιοφυΐα και ότι έχει μια μεταφυσική άποψη, μια αυτοακύρωση, πράγματα που δεν τα καταλαβαίνω. Τελικά το κόνσεπτ για μένα ήταν να μου πει ο καθένας την ακατανόητη για μένα γνώμη του για το πρότζεκτ. Υπάρχει κάποιο γεωγραφικό μέρος στο μυαλό σας που να σας εμπνέει να δημιουργήσετε; N.Β.: Για μένα όχι, μου αρέσει να γυρνάω· εκεί που βρίσκομαι κάθε φορά είναι το αγαπημένο μου σημείο. Μου αρέσουν βέβαια οι χώρες του Βορρά. C.Κ.: Εγώ θα ήθελα ένα μέρος ήσυχο, έχω ανάγκη από την απουσία μουσικής για να παράγω. Η Τήνος είναι ένα τέτοιο μέρος. Βέβαια, τώρα που το σκέφτομαι και μου έρχεται σαν όνειρο η ανάμνηση, θυμάμαι το Σαν Φρανσίσκο όπου είχα πάει και ήταν απίστευτα ωραία. Διακοπές; N.Β.: Εγώ έχω περιοδείες με τον Γιάννη και πρόκειται να παίξω στο Φεστιβάλ Konfrontationen στο Νίκελσντορφ με τον Ραντού Μαλφάτι. C.Κ.: Έχουμε να φιλοξενήσουμε τον Λι, μετά εγώ θέλω ενάμιση μήνα off, που ποτέ δεν είναι ουσιαστικά off, και από φθινόπωρο έχω την καινούργια παράσταση με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου που θα ανοίξει το κτίριο Τσίλερ του Εθνικού. s

MOYΣIKh

Συνέντευξη Λι Πάτερσον Aπό τη Νάντια Δρακούλα

υτό που κάνει ο Λι Πάτερσον, αν και κάποιες φορές θυμίζει ακαδημαϊκή έρευνα βιολόγου που καταγράφει την ηχητική ζωή κάτω από το νερό, μέσα σε σπηλιές ή κάτω από τη γη, στην πραγματικότητα είναι η προεργασία για ένα πολύ ενδιαφέρον μουσικό αποτέλεσμα. Λίγες μέρες πριν συναντήσει στο Performative Installations τους φίλους του Νίκο Βελιώτη και Coti K μας άνοιξε την πόρτα σε έναν άγνωστο γοητευτικό κόσμο των ήχων.

Ποια είναι η σχέση σου με τον χώρο που σε περιβάλλει; Λ.Π.: Αυτό διαφέρει εντελώς, προσπαθώ να ακούω και να παρακολουθώ όσο γίνεται περισσότερο, να συλλέγω πληροφορίες για τα μέρη που διασχίζω, ακούγοντάς τα σαν μια διαδοχή μουσικών σχέσεων. Κάποιες φορές επικεντρώνομαι κάπου και αυτή η αλληλεπίδραση γίνεται πιο συγκεκριμένη, ώστε να βάζω σε λειτουργία τον μηχανισμό καταγραφής με τα μικρόφωνα επαφής, σε μια προσπάθεια να αποκαλύψω τον κρυμμένο ήχο του μέρους και των υλικών του. Ποια πόλη έχει υπάρξει πιο επιδραστική για σένα; Λ.Π.: Μιλώντας με αισθητικούς όρους, υποθέτω το Λονδίνο, το Βερολίνο και το Τόκιο, αν και μουσικές επιδράσεις και ήχους έχω από όλο τον κόσμο. Η πόλη που μεγάλωσες; Λ.Π.: Μεγάλωσα στο Μάντσεστερ, που προφανώς έχει μια βαθύτερη και πιο μακροχρόνια επίδραση πάνω μου. Οι περιορισμένες πολιτιστικές πηγές της με ανάγκασαν να προσπαθήσω για πράγματα μόνος μου και η πόλη δεν είναι και τόσο μεγάλη· έτσι δεν είναι ποτέ πολύ μακριά για να αποδράσεις στους γύρω λόφους και στην εξοχή, αλλά δυστυχώς έχω τον τελευταίο καιρό όλο και λιγότερο τη δυνατότητα. Ποια είναι η αίσθηση στο Μάντσεστερ πια; Λ.Π.: Μιλώντας για πολιτισμό, το Μάντσεστερ για πολύ καιρό έχει βασιστεί σε μια φήμη και σε μια μουσική ιστορία πίσω στις αρχές των 80s και 90s και πλην εξαιρέσεων υπάρχει έλλειψη σε μουσικό πειραματισμό τα τελευταία χρόνια. Σε αντίθεση με πόλεις όπως η Γλασκόβη υπάρχουν λίγες ανεξάρτητες γκαλερί και φεστιβάλ και αυτό με επηρεάζει· η πόλη φαίνεται να εμπορεύεται περισσότερο το στυλ από το περιεχόμενο και παρότι

κάποιες φορές είναι διασκεδαστικό γίνεται πολύ επιφανειακό και καταθλιπτικό. Υπάρχουν βέβαια κάποιοι νέοι και ενθουσιώδεις promoter που προσπαθούν και ελπίζω ότι θα αλλάξει η κατάσταση. Πάντως υπάρχουν κάποια καλά μπαρ για να βγεις ακόμη!

ό,τι ο Νίκος, η σχέση μου είναι περίεργη, τώρα που το σκέφτομαι έχω να παίξω καιρό και με αγχώνει λίγο (χαμόγελα), αλλά για μένα η μουσική μπορεί να είναι κάτι πολύ πιο ανοιχτό, όπως ένα installation, δεν χρειάζεται να είναι μια συναυλία στα πολύ rock ’n’ roll πλαίσια. Ν.Β.: Για μένα είναι τρόπος ζωής, το έχω περάσει σε αρκετά μεγάλο φάσμα, από τα πιο mainstream pop πράγματα που κάνω με τον Γιάννη (Αγγελάκα), μέχρι πολύ πιο extreme και σε εισαγωγικά πειραματικά.

Η μουσική είναι αντίδοτο στην «αγγλική μελαγχολία»; Λ.Π.: Δεν ξέρω αν πρόκειται για βρετανικό φαινόμενο, αλλά ίσως η μουσική έχει παγκόσμια επιρροή στην ανθρώπινη ψυχή, κάποτε ανεβάζοντάς σε, κάποτε ρίχνοντάς σε, κάποτε απλά διασκεδάζοντάς σε. Τι πιστεύεις για τη δική σου μουσική; Λ.Π.: Είμαι σε λογικά πλαίσια χαρούμενος που έχω τη δυνατότητα να επικοινωνώ με τον κόσμο φτιάχνοντας μουσική. Ανακάλυψα κάποια πολύ ενδιαφέροντα πράγματα σαν αποτέλεσμα των ερευνών μου· μουσικούς πλούτους του κόσμου που δεν είχα φανταστεί, που δεν είχα ακούσει. Επίσης απολαμβάνω κάποια από τα όργανα που δημιούργησα και ακόμα έχω δρόμο να διανύσω στην έρευνα. Ποιος φυσικός ήχος ήταν μέχρι τώρα πιο δύσκολος για σένα να τον αποκαλύψεις και να τον κατανοήσεις; Λ.Π.: Υπάρχουν πολλοί ήχοι κάτω από το νερό που είναι εξαιρετικά δύσκολο να τους μαγνητοφωνήσεις. Από τότε που μετέτρεψα ένα σύστημα αδιάβροχων μικροφώνων επαφής σε υδρόφωνα είχα κάποιες εκπληκτικές εμπειρίες, πολύ μυστηριώδεις, σε λίμνες κοντά στο σπίτι μου. Ο κόσμος αυτών των ήχων είναι απίστευτα έντονος και πλούσιος και αν καταλαβαίνω καλά υπάρχουν μικροοργανισμοί που επικοινωνούν με αυτούς τους ήχους, ψάρια του γλυκού νερού, αλλά το πιο μυστηριώδες από όλα είναι οι ήχοι που παράγει ένα υδρόβιο φυτό, το λεγόμενο Hornwort (Ceratophyllum Demersum). Αυτό το φυτό κάποιες φορές ακούγεται σαν να φτιάχνει ηλεκτρονική μουσική ή σαν σειρήνα αυτοκινήτου – πολύ περίεργο πραγματικά! Καθώς το φυτό φωτοσυνθέτει παράγει οξυγόνο και μικρές φυσαλίδες που περνούν μέσα από τις φυτικές μεμβράνες προς το νερό και αυτό όλο δημιουργεί έναν ηχητικό μηχανισμό. Έχω λόγους να πιστεύω ότι αυτά τα φυτά ανταποκρίνονται στο άγγιγμα ή στην καταστροφή, αυξάνοντας ή μειώνοντας τον ρυθμό των φυσαλίδων, δημιουργώντας απίστευτους ήχους που θυμίζουν ηλεκτρονικά συνθεσάιζερ. Τι σε έφερε αρχικά στην Ελλάδα; Λ.Π.: Επισκέφθηκα την Ελλάδα καλεσμένος του Φεστιβάλ 2:13 στο Μικρό Μουσικό Θέατρο στο Κουκάκι το 2005 και μετά ξαναήρθα για τον ίδιο λόγο το 2007. Αυτό το φεστιβάλ, οργανωμένο από τον Αναστάση Γρίβα και τον Νίκο Βελιώτη, αν και μικρό απέκτησε μια πολύ δυνατή και διεθνή φήμη στα επτά

χρόνια της ύπαρξής του και ξέρω αρκετούς μουσικούς διεθνώς που έχουν πολύ καλές αναμνήσεις από αυτό. Πώς αποφάσισες να συνεργαστείς με τον Coti και τον Νίκο; Λ.Π.: Τρέφω εκτίμηση για τη δουλειά του Νίκου Βελιώτη και του Coti K από πριν κι έτσι όταν με κάλεσαν στην Αθήνα για το Ελληνικό Φεστιβάλ ένιωσα τιμή και ενθουσιασμό μαζί. Η Αθήνα μου προκαλεί το ενδιαφέρον κάθε φορά που την επισκέπτομαι και έχουμε συζητήσει μια πιθανή συνεργασία μαζί σε σχέση με αυτούς τους ήχους. Τι θα δούμε την 1η Ιουλίου λοιπόν; Λ.Π.: Σε αυτή τη φάση περισυλλογής του υλικού είναι ακόμα δύσκολο να απαντήσω ακριβώς. Κάποιο υλικό θα είναι παρμένο από την πόλη, κάποιο από υδροφωνικές μαγνητοφωνήσεις στη θάλασσα ή σε ποτάμια. Θέλω να φέρω κάποια από τα όργανα που έχω φτιάξει και αντικείμενα· για παράδειγμα έχω κάποιες ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες που δίνουν υπέροχες νότες και θα μπορούσαν συνδυαστούν απίθανα με τους ήχους του τσέλου του Νίκου. Ποιο είναι το αγαπημένο σου σημείο στη Γη; Λ.Π.: Η αλήθεια είναι ότι αν και δεν είναι κάπου συγκεκριμένα έχω κάποια μέρη που μου έχουν κάνει κάτι. Λόγου χάρη, στη δυτική ακτή της Σκωτίας, στο Kilmartin Glen, όπου τα βουνά κόβονται από τη θάλασσα, ή σε μια επαρχία δυτικά της Βαρκελώνης που ήμουν πριν λίγες εβδομάδες. Απίστευτη η ζωή των εντόμων και οι ήχοι των πουλιών εκεί. Φυσικά ανυπομονώ να έρθω στην Αθήνα, πάντως περισσότερο από μέρος νομίζω ότι έχω μια αγαπημένη πνευματική κατάσταση που μου αρέσει να βρίσκομαι όταν ταξιδεύω, συνήθως με το τρένο, οπότε λίγο πριν με πάρει ο ύπνος, ακούγοντας στα ακουστικά μου μουσική και βλέποντας το τοπίο να ξετυλίγεται έξω από το παράθυρο, περασμένες σκέψεις και τωρινές εμπειρίες εισβάλλουν μες στην ομίχλη της υπνηλίας. s

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 49

Μάριο Ζεφίρι θελε να γίνει δικηγόρος, τον κέρδισε η μουσική. Tο Pέκβιεμ του Bέρντι είναι ένα από τα masterpieces του προσωπικού του ρεπερτορίου. Συνήθως τον διευθύνει ο Pικάρντο Mούτι, αυτή τη φορά, όμως, θα αφεθεί στην μπαγκέτα του έλληνα αρχιμουσικού Λουκά Kαρυτινού.

Pέκβιεμ made in greece Aπό τον Κωστή Πιερίδη

Τέσσερις σημαντικοί έλληνες λυρικοί τραγουδιστές που στην πλειονότητά τους ζουν εκτός συνόρων και ανήκουν σε μια απόμακρη, αμιγώς λυρική μουσική παράδοση συμμετέχουν στην αθηναϊκή παρουσίαση του Pέκβιεμ του Bέρντι. Η εφ μίλησε με τον τενόρο Mάριο Zεφίρι και τον μπάσο Xριστόφορο Σταμπόγλη.

Info Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα-Χορωδία της ΕΡΤ-Χορωδία Δήμου Αθηναίων-Λουκάς Καρυτινός, Τζουζέπε Βέρντι, Requiem Υπό τη μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού, η Αλεξία Βουλγαρίδου (σοπράνο), η Χαρίκλεια Μαυροπούλου (μετζοσοπράνο), ο Μάριο Ζεφίρι (τενόρος) και ο Χριστόφορος Σταμπόγλης (μπάσος) ερμηνεύουν το «Ρέκβιεμ» του Τζουζέπε Βέρντι. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Φίλων της Μουσικής 5 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €40 (Διακεκριμένη), €30 (Α’), €20 (Β’), €5 (Φοιτητικό)

50 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

της φωνής του τενόρου, μια φωνή που είναι τελείως κατασκευάσιμη από ένα σημείο και μετά. Ο παλαιός μου δάσκαλος Χουάν Ονθίνα από τη Βαρκελώνη υπήρξε επίσης σημαντικός για την καλλιτεχνική μου εξέλιξη. Πρόσφατα βρήκα στο Βερολίνο μια παλιά ηχογράφηση που είχα κάνει τον καιρό που μελετούσα με τον Ονθίνα, και όταν την πήρα και την άκουσα συγκινήθηκα, γιατί συνειδητοποίησα πόσο είχε συμβάλει ο δάσκαλός μου σ’ αυτό που έγινα.

Αν δεν απατώμαι έχετε σπουδάσει Νομική, αλλά εν τέλει σας κέρδισε η μουσική. Μιλήστε μου λίγο γι’ αυτή τη μετάβαση; Όταν ξεκίνησα τις σπουδές μου στη Νομική Αθηνών, παράλληλα έκανα και τραγούδι με τον Γιώργο Ζερβάνο. Στο τρίτο έτος κέρδισα την υποτροφία Κάλλας και έφυγα για το εξωτερικό. Έκτοτε αφιερώθηκα αποκλειστικά στο τραγούδι. Aλλά γενικώς η Νομική ανέκαθεν συγκέντρωνε φοιτητές με ευρύτερα ενδιαφέροντα. O συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης, π.χ., ήταν συμφοιτητής μου εκεί.

Μπορντό, Ντίσελντορφ, Λιέγη, Στοκχόλμη, Βερολίνο, Τορίνο, Μιλάνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη. Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη στιγμή, κάποια συγκεκριμένη παράσταση που να σας έχει σημαδέψει καλλιτεχνικά; Μπορείτε να τη μοιραστείτε μαζί μας; Η κάθε μία παράσταση είναι ως ένα βαθμό πολύ σημαντική, αλλά η παράσταση-σταθμός στην καριέρα μου είναι η εμφάνισή μου στη Σκάλα του Μιλάνου τον Ιανουάριο του 2001. Είναι ένα θέατρο που κουβαλάει ένα τρομερό φορτίο ευθύνης.

Πόσο καθορίζει και πόσο οριοθετεί την καλλιτεχνική υπόσταση ενός καλλιτέχνη ένας δάσκαλος; Η σχέση ενός μαθητή και ενός δασκάλου είναι κάτι το οποίο είναι ζητούμενο. Ένας οποιοσδήποτε δάσκαλος δεν μπορεί να μεταδώσει τα ίδια στοιχεία σε έναν οποιονδήποτε μαθητή. Πρέπει να υπάρχει μια συγκεκριμένη χημεία, αλλά και να βρίσκεσαι στο κατάλληλο χρονικό σημείο ώστε να μπορείς να αφομοιώσεις όλα όσα σου λέει ο δάσκαλός σου εκείνη τη στιγμή. Τα τελευταία πέντε χρόνια μελετάω με τον Πέταρ Γκουγκάλοφ, έναν βούλγαρο τενόρο ο οποίος τραγούδησε για πάρα πολλά χρόνια στο Βερολίνο. Mε βοηθάει πάρα πολύ σε ορισμένα τεχνικά ζητήματα

Πείτε μας δύο λόγια για το Pέκβιεμ του Bέρντι, που παρουσιάζετε στο Eλληνικό Φεστιβάλ. Είναι ένα έργο που αν εξαιρέσουμε την πρώτη φορά που το έχω τραγουδήσει στη Φιλαρμονική του Βερολίνου όλες τις υπόλοιπες –το έχω αισίως τραγουδήσει γύρω στις δέκα φορές– το έχω κάνει υπό την διεύθυνση του Ρικάρντο Μούτι. Έτσι, η προσωπική σφραγίδα του μαέστρου έχει καθορίσει τη δική μου ερμηνεία. Είναι η πρώτη φορά που θα κάνω το Ρέκβιεμ με άλλο μαέστρο, τον Λουκά Καρυτινό. Ελπίζω να μπορέσω να δείξω αυτό που έχω αποκομίσει με την εμπειρία μου και τη συνεργασία μου με τον Ρικάρντο Μούτι - και να εκτιμήσει το κοινό την προσπάθειά μου.

Χριστόφορος Σταμπόγλης

μετέχοντες, αν δεν απατώμαι, είστε ο μόνος που ζείτε μόνιμα στην Ελλάδα; Eίναι η βάση μου. Aλλά στην ουσία, μεγάλα χρονικά διαστήματα βρίσκομαι στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο που μας έρχεται θα είμαι καλεσμένος της Μητροπολιτικής Όπερας της Nέας Yόρκης.

Xριστόφορος Σταμπόγλης είναι μπάσος με σπουδαία εμπειρία. H Aθήνα είναι η έδρα του, αλλά συνεχώς εμφανίζεται με μεγάλες ορχήστρες του εξωτερικού.

Μιλήστε μας λίγο για το Ρέκβιεμ του Βέρντι. Πιστεύω ότι το Ρέκβιεμ του Βέρντι είναι ένα από τα ωραιότερα, για να μην πω το ωραιότερο, από τα έργα του συνθέτη - καταλαβείνετε ότι δεν θέλω να το συγκρίνω με εκείνο του Mότσαρτ. Kαθώς έχει γραφτεί για το θάνατο του καλύτερου φίλου του Αλεσάντρο Μαντσόνι, έχει συγκίνηση και λυρισμό. Απαιτεί τέσσερις εξαιρετικούς τραγουδιστές και εύχομαι να είμαι αντάξιος της αξίας των άλλων συναδέλφων μου. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους συμ-

Μπορείτε να θυμηθείτε μία παράσταση που να σας έχει σημαδέψει καλλιτεχνικά; Δεν είναι εύκολο να το κάνω. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι που σημαδεύουν την πορεία ενός καλλιτέχνη. Μπορώ όμως να αναφερθώ στην εναρκτήρια συναυλία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, την 25η Μαρτίου 1991, όπου θεωρώ ότι κατά κάποιο τρόπο εγκαινιάστηκε αυτός ο χώρος υποδοχής της κλασικής μουσικής. Ήμουν πολύ νέος τότε και, όπως και να το κάνουμε, χαιρόμουν που ζούσα ένα ιστορικό γεγονός.

MOYΣIKh

Aπό τον Κωστή Πιερίδη

Piano Duo Antithesis

να αρχίσει ο διάλογος Ο

ι Piano Duo Antithesis, δηλαδή οι πιανίστες Πέτρος Μόσχος και Δημήτρης Καρύδης, έχουν κερδίσει επάξια την καταξίωσή τους ανάμεσα στην παγκόσμια σκηνή του κλασικού ρεπερτορίου. Η συνεργασία τους χρονολογείται από το 1997, όταν και σπούδαζαν μαζί στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, και η μετέπειτα κοινή μουσική τους σταδιο δρομία έχει σημαδευτεί από σημαντικές διεθνείς επιτυχίες. Γερμανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία, Τσεχία, Ισπανία, Ιρλανδία, Ουκρανία, Ισραήλ, Καναδάς και ΗΠΑ είναι μερικές από τις χώρες στις οποίες έχουν καταθέσει με συναυλίες και παραστάσεις τα μουσικά τους διαπιστευτήρια. Έτσι, ενόψει της επικείμενης συμμετοχής στους στο φετινό Ελληνικό Φεστιβάλ στις 8/7 στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσό, άνοιξαν τα χαρτιά τους στην εφ, μιλώντας για την καριέρα τους, τη μουσική παράδοση που υπηρετούν, αλλά και τη συμμετοχή τους στο Φεστιβάλ.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Ελληνικό Φεστιβάλ; Πώς αντιμετωπίζετε την συμμετοχή σας σε αυτό; Το Ελληνικό Φεστιβάλ αποτελεί την ψυχή του καλοκαιριού για τους Αθηναίους και όχι μόνο. Ιστορικοί χώροι, όπως το Ηρώδειο και η Επίδαυρος, μαζί με πιο μοντέρνους χώρους όπως η Πειραιώς 260 και η Τεχνόπολις, ζωντανεύουν με παραστάσεις άλλοτε κλασικές και άλλοτε πιο πρωτοποριακές, που τέρπουν όλες τις αισθήσεις. Είναι ένα πάρτι, μια γιορτή όλων των τεχνών που μας κρατάει συντροφιά τους καλοκαιρινούς μήνες. Πιστεύω πως η προσθήκη νέων μοντέρνων χώρων στην καρδιά της Αθήνας, αλλά και το πολυμορφικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ, του έχουν δώσει μία φρεσκάδα, μία αμεσότητα και μία θέση στην καρδιά όλων μας. Η συμμετοχή μας σε αυτή τη γιορτή μας τιμά ιδιαιτέρως και, φυσικά, μας δίνει μεγάλη χαρά, αλλά και ευθύνη. Υπάρχει κάποια εκδήλωση του Φεστιβάλ την οποία θα θέλατε ή σκοπεύετε να παρακολουθήσετε; Από πού να αρχίσει κανείς! Είναι τόσο πολλές οι παραστάσεις που θα θέλαμε να δούμε, αλλά δυστυχώς δεν θα είμαστε στην Ελλάδα τον Ιούνιο και Ιούλιο παρά μόνο για λίγες μέρες για τις πρόβες και τη συναυλία στις 8/7. Σίγουρα όμως τον Αύγουστο θα πάμε κάποια στιγμή στην Επίδαυρο. Είδαμε πρόσφατα το Winter’s Tale του Σαίξπηρ στο Old Vic του Λονδίνου, αλλά θα είχε πολύ ενδιαφέρον να το ξαναδεί κανείς και στην Επίδαυρο, θα ήταν μια διαφορετική εμπειρία.

Πώς προέκυψε το Piano Duo; Πρώτα αρχίσαμε να παίζουμε για πλάκα. Δεν πιστεύαμε ότι θα μπορού-

MOYΣIKh

Info

σαμε να ταιριάξουμε καλλιτεχνικά, γιατί έχουμε τελείως διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες. Στην πορεία όμως είδαμε ότι η συνεργασία μας είχε μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί ουσιαστικά ο ένας συμπληρώνει τον άλλον μουσικά. Θα ήταν ίσως βαρετό για τον ακροατή αν είχαμε τον ίδιο τρόπο παιξίματος, αν π.χ. μια μουσική φράση που παίζει ο ένας την παίζει και ο άλλος με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Το Piano Duo είναι ένας «διάλογος», πρέπει ο καθένας να έχει τη δική του φωνή, τη δική του άποψη. Έχουμε φυσικά και αρκετά κοινά χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα για τον συγχρονισμό. Οι σπουδές ενός μουσικού σε πόσο βαθμό πιστεύετε ότι σημαδεύουν την εξέλιξή του; Είναι ένα σημείο αυτοκαθορισμού για εσάς η Βασιλική Μουσική Ακαδημία; Ο μουσικός διαρκώς μαθαίνει. Ασφαλώς οι σπουδές, κυρίως στα αρχικά στάδια, αποτελούν σημαντικό παράγοντα για να μπουν τα θεμέλια και να δημιουργηθεί η αγάπη για τη μουσική. Η εξέλιξη όμως ενός μουσικού καθορίζεται και από άλλους παράγοντες, όπως τα ακούσματα του καθενός, οι συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες, το προσωπικό ταλέντο και κυρίως η αέναη προσωπική αναζήτηση. Έχοντας σπουδάσει και οι δύο στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου είχαμε την ευκαιρία να μελετήσουμε με αξιόλογους δασκάλους, να ανταλλάξουμε απόψεις και εμπειρίες με αξιόλογους νέους καλλιτέχνες από όλες τις άκρες της Γης, αλλά και –κυρίως– να παρακολουθήσουμε συναυλίες των πιο σημαντικών μουσικών του σήμερα. Αυτές οι συναυλίες είναι τελικά το πιο πολύτιμο μάθημα.

Συναυλία με τους Piano Duo Antithesis Οι Piano Duo Antithesis παρουσιάζουν τα έργα: Παραλλαγές σε ένα θέμα του Παγκανίνι του Βίτολντ Λουτοσλάβσκι, Σονάτα για δύο πιάνα και κρουστά του Μπέλα Μπάρτοκ, La valse του Μορίς Ραβέλ και Χωρόχρονος Ι του Κρητικού Μηνά Μπορμπουδάκη. Αίθουσα Παρνασσός 8 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €15, €5 (Φοιτητικό)

Βάσει ποιων κριτηρίων έχετε επιλέξει τα έργα που θα ερμηνεύσετε στην επικείμενη συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ; Σύμφωνα με το θέμα του κύκλου συναυλιών που συμμετέχουμε, θα παίξουμε μουσικές του 20ού και 21ου αιώνα. Θέλαμε να παρουσιάσουμε ένα πρωτότυπο πρόγραμμα και γι’ αυτό διαλέξαμε το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος να είναι για δύο πιάνα και κρουστά, σε συνεργασία με την Αθηνά Καψετάκη και τον Σπύρο Λάμπουρα. Όλα τα έργα που θα ακουστούν χαρακτηρίζονται από την ενέργεια, τον δυναμισμό, αλλά και την ποικιλία ήχων και ηχοχρωμάτων. Ποιες είναι οι σύγχρονες μουσικές σας επιρροές; Ακούμε διάφορα είδη μουσικής, από ποπ, ηλεκτρονική μέχρι παραδοσιακή. Αγαπούμε τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι –άλλωστε με τη Λιλιπούπολη μεγαλώσαμε– και φυσικά θαυμάζουμε τους μεγάλους πιανίστες του σήμερα, όπως ο Κρίστιαν Ζίμερμαν, η Μάρθα Άργκεριχ και ο Άλφρεντ Μπρέντελ. s

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 51

η ιΣχυΣ εν τη ενωΣει Tα κορίτσια είναι οι Σανάδες. Tα αγόρια, οι Word of Mouth. Eπιφυλάσσουν στο κοινό μια «γυμνή» εμφάνιση, χωρίς όργανα, μόνο με τις φωνές τους.

Info WOrd OF MOuTh – ΣαναΔεΣ

Breaks του Bουνού και του λόγγου Πολυφωνικές τσούπρες και χιπ χοπ παλικάρια γινήκανε μαλλιά-κουβάρια. Από τον Aντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

ια από τις πιο ενδιαφέρουσες συναυλίες του Ελληνικού Φεστιβάλ είναι η συνάντηση του γυναικοκρατούμενου πολυφωνικού σχήματος των Σανάδων και του μέχρι στιγμής μοναδικού ελληνικού beatbox σχήματος των Word οf Mouth. Μια α καπέλα εμφάνιση που παντρεύει τα beats και τα breaks του χιπ χοπ με τις πολυφωνικές αποδόσεις δημοτικών, έντεχνων και λαϊκών τραγουδιών. Επαναλαμβάνουμε: Όλα αυτά χωρίς όργανα. Μόνο με τις φωνές τους. Ένα ζεστό μεσημέρι, σε ένα καφέ του κέντρου, δυο χιπχόπερς και 7 γυναίκες (με τελείως διαφορετικά ακούσματα) γελούν, πειράζονται, μιλάνε όλοι μαζί, πίνουν χυμούς και προσπαθούν να εξηγήσουν τι είναι αυτό που τους έφερε κοντά.

Είστε δυο σχήματα προερχόμενα από τελείως διαφορετικούς χώρους. Πού συναντηθήκατε; Σ.: Κάπου στη μέση… (γέλια). W.O.M.: Βασικά μέσω του MySpace γνωριστήκαμε με τη Σοφία που είναι και στους Night οn Earth κι έτσι έτυχε να ακούσουμε και τις Σανάδες και μείναμε άναυδοι με τη μουσική που παίζανε. Αποφασίσαμε λοιπόν να παντρέψουμε τα δυο «ξαδέλφια-είδη». Γιατί ξαδέλφια; W.O.M.: Και τα δύο είδη είναι α καπέλα. Δεν χρησιμοποιούν όργανα. Με τις φωνές αναπαράγουν όλους τους ήχους για να δημιουργήσουν μουσική. Σ.: Μέσω μιας ασεβούς διάθεσης (που πηγάζει όμως από τον μέγιστο σεβασμό

52 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

απέναντι στο υλικό που μελετάμε) και λόγω των ακουσμάτων και των ερεθισμάτων που έχουμε μένοντας σε μια μεγαλούπολη, πιστεύουμε ότι μπορούμε να πειραματιστούμε με τα είδη και να ξεπεράσουμε τα καλούπια. Στο κάτω κάτω δεν μπορείς να κλείνεις τα αυτιά σου σε ό,τι υπάρχει γύρω σου και μην επηρεάζεσαι. Δεν είναι δυνατό στην εποχή του Ίντερνετ και του MySpace να μην ανανεώνεις τα μουσικά σου ακούσματα, να απαρνείσαι τα ερεθίσματά σου και να περιχαρακώνεσαι σε ένα είδος. Έχετε υπόψη σας να έχει ξαναγίνει κάτι αντίστοιχο είτε στην Ελλάδα είτε διεθνώς; W.O.M.: Βεβαίως. Όχι στην Ελλάδα ίσως, αλλά παγκοσμίως γίνονται προσπάθειες

Συναυλία με τους Word of Mouth και τις Σανάδες Ήχοι του κόσμου Δύο μουσικά συγκροτήματα, 9 φωνές, κανένα μουσικό όργανο. Ένα μουσικό σύμπαν που συστέλλεται και διαστέλλεται συμπυκνώνοντας την πολυφωνική παράδοση, τους σύγχρονους πειραματισμούς και τη χιπ χοπ κουλτούρα με ένα και μόνο όργανο: την ανθρώπινη φωνή. Το Σχολείον, Χώρος Α 7 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €10 (Φοιτητικό)

να συναντηθεί το beatbox με εθνικές μουσικές, τζαζ και ό,τι μπορείς να φανταστείς. Η μουσική δεν έχει σύνορα. Γι’ αυτό και όταν ακούσαμε τις Σανάδες θελήσαμε αμέσως να συνεργαστούμε μαζί τους. Σ.: Κι εμείς το ίδιο. Και η συνεργασία σας κύλησε εύκολα από την αρχή; W.O.M.: Μας βγήκε ανέλπιστα καλά από την πρώτη πρόβα. Θυμάμαι όταν τελείωσε η πρόβα να έχουμε όλοι ένα πελώριο χαμόγελο, γιατί ξέραμε ότι είχαμε πετύχει κάτι πολύ όμορφο και, το κυριότερο, αβίαστα. Σ.: Είναι πολύ ενδιαφέρον να προσπαθείς να βρεις κοινό έδαφος ανάμεσα σε τόσο διαφορετικά σχήματα. Να προσπαθείς να συνεργαστείς, να αφήσεις

MOYΣIKh

χώρο στον άλλο, να πειθαρχήσεις τη φωνή σου και να δουλέψεις με τη σιωπή. W.O.M.: Ειδικά για beatboxers, πίστεψέ με, αυτό το τελευταίο είναι πολύ δύσκολο… Σ.: Αλλά αυτό που έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στη συνεργασία μας είναι ότι δέσαμε αμέσως σε προσωπικό επίπεδο. Χωρίς την τόσο καλή χημεία ίσως να μην είχε περπατήσει το όλο εγχείρημα. Είμαστε τόσα άτομα που αν δεν μπορούσαμε να βάλουμε στην άκρη τους εγωισμούς θα ήταν μάλλον αδύνατο να βγει καλό. Το προσωπικό και το καλλιτεχνικό στοιχείο συνυπάρχουν στον ίδιο βαθμό. Ένα κοινό στοιχείο από ό,τι καταλαβαίνω είναι πως και οι δύο χρησιμοποιείτε τη φωνή σαν μουσικό όργανο. Πόσο δύσκολο, τεχνικά και σωματικά, είναι αυτό; Σ.: Είναι πολύ δύσκολο. Εμείς ακόμα το εξερευνούμε. Θέλει μεγάλη εκπαίδευση. Το πιο δύσκολο είναι ότι η φωνή είναι αόρατη. Πώς να κουρδίσεις ένα αόρατο όργανο; Χρειάζεται μεγάλη εξάσκηση να συνδυάσεις φωνές με διαφορετική χροιά. Να ταιριάξεις τις ανάσες και τις παύσεις. Άλλο ήχο βγάζαμε στην αρχή και άλλο τώρα. Νομίζω ότι σιγά σιγά πλησιάζουμε να ακουγόμαστε μερικές φορές σαν μια φωνή. Και το ζητούμενο είναι όλα αυτά να παραμείνουν στη σκοτεινή πλευρά και στο προσκήνιο να βγαίνει ένα παιχνίδι. W.O.M.: Εννοείται ότι και για μας είναι το ίδιο δύσκολο. Πόσο μάλλον όταν δεν χρησιμοποιούμε παρτιτούρες. Όλα είναι στο κεφάλι μας και η μουσική μας είναι ένα ατελείωτο τζαμάρισμα, ένας συνεχής διάλογος. Δεν υπάρχει καμία πεπατημένη. Όλα είναι θέμα της μεταξύ μας δουλειάς. Όλα εξαρτώνται από τη στιγμή, την παρατήρηση και το άκουσμα. Για να καταλάβεις, δεν ξέρουμε να παίζουμε κανένα μουσικό όργανο! Σ.: Εμείς τους μάθαμε να παίζουν το Ρε στο πιάνο. Τους λέγαμε, είναι αυτό το πλήκτρο ανάμεσα στα δύο μαύρα (γέλια). Όμως, είναι και πολύ επίπονο να δημιουργείς μουσική με αυτόν τον τρόπο. Και εκεί παίζει μεγάλο ρόλο η εκπαίδευση. Αλλά αυτό που αποτελεί τη μεγαλύτερη υπέρβαση είναι να συντονιστείς με όλους τους άλλους. Να βγεις από τον ρόλο της τραγουδίστριας που θα βγει στη σκηνή και θα κάνει το κομμάτι της. Πρέπει να αφήσεις πίσω σου το ψώνιο της τραγουδιάρας. Ως Σανάδες έχετε εμφανιστεί στο Bios. Ποια η θέση ενός πολυφωνικού σχήματος που ερμηνεύει Ηπειρώτικα και λαϊκά στη σκηνή ενός πρωτοποριακού εναλλακτικού χώρου; Σ.: Γιατί, εμείς δεν είμαστε εναλλακτικές; Ενίοτε είμαστε και εναλλακτισμένες (γέλια). Αφού μας καλέσανε να παίξουμε, παίξαμε. Με την ίδια ευκολία που θα παίζαμε και στην πλατεία ενός χωριού. Και στα αλώνια, και στα σαλόνια. Εξάλλου, στην πλατεία ενός χωριού δημιουργηθήκαμε. Είχαμε πάει στο Χουδέτσι της

MOYΣIKh

Κρήτης για κάποια σεμινάρια που οργανώνει ο Ρος Ντέιλι για το βουλγαρικό πολυφωνικό τραγούδι και μετά από ένα γεύμα και πολύ κρασί, μέσα σε διονυσιακό κλίμα, έπεσε για πρώτη φορά η ιδέα να συνεργαστούμε. Και οι Word οf Mouth πώς δημιουργήθηκαν; W.O.M.: Ακούγαμε χιπ χοπ για πολλά χρόνια. Είχαμε τις προσωπικές πορείες μας για κάποιο καιρό, και κάποια στιγμή, πριν δυο χρόνια περίπου, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να συνεργαστούμε. Αυτό που μας έκανε να ασχοληθούμε το beatbox ήταν το πόσο εντυπωσιαστήκαμε όταν πρωτοείδαμε beatboxers να παίζουν. Θελήσαμε κι εμείς να αναπαράγουμε το στόμα μας τους ήχους των μουσικών ερεθισμάτων που είχαμε στο κεφάλι μας. Μετά από πολλή εξάσκηση για πολλά χρόνια τα καταφέραμε σε ένα βαθμό. Έχω διαβάσει στο Ίντερνετ σε κάποια φόρουμ επικριτικά σχόλια για τις επιλογές και τις διασκευές των κομματιών που ερμηνεύουν οι Σανάδες. Φαντάζομαι την ίδια κριτική θα δέχονται και οι Word οf Mouth. Τι απαντάτε σε αυτά τα σχόλια; Σ.: Α, τα παρακολουθούμε με μεγάλη χαρά και αγωνία. Μας προσφέρουν άπλετο γέλιο. Κάποιοι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται η παράδοση. Εμάς αυτό δεν μας ενδιαφέρει. Είμαστε πολύ αυστηροί κριτές του εαυτού μας. Και αν προσεγγίζουμε έστω και στο ελάχιστο τους στόχους μας, δεν νιώθουμε να μας αγγίζουν αυτά τα σχόλια. Εξάλλου, δεν έχει κανείς τα πνευματικά δικαιώματα για τα δημοτικά τραγούδια, ώστε να θίγεται από τη δική μας προσπάθεια. Γι’ αυτό λέγεται παράδοση. Αυτή η κληρονομιά παραδίδεται από τη μια γενιά στην άλλη. Και σε κάθε γενιά η παράδοση αλλάζει λίγο λίγο. Ποτέ δεν μένει καθαρή και ίδια. Αυτό που μετράει περισσότερο για εμάς είναι που στη συναυλία στο Bios είχανε έρθει οι καθηγητές μας και επειδή είχε πολύ κόσμο έκατσαν οκλαδόν μπροστά στη σκηνή και είδαν από κει όλη τη συναυλία. Αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες τιμές που μας έχουν κάνει ποτέ. W.O.M.: Ούτε εμείς θέλουμε να ασχοληθούμε με παρόμοια σχόλια. Μας ενδιαφέρει η πολύ θετική ανταπόκριση που έχουμε από το κοινό όπου και αν έχουμε εμφανιστεί. Δεν αξίζει τον κόπο να αναλώνεσαι με κακόβουλες κριτικές. Αν και τώρα που συνεργαζόμαστε με αυτές εδώ έχουμε να ακούσουμε… Πείτε μας δυο λόγια για το ρεπερτόριο της συναυλίας. Σ.: Θα πούμε μερικά δημοτικά τραγούδια, κάποια γκόσπελ, παιδικά τραγούδια από τη Λιλιπούπολη, λαϊκά, κάποιες δικές μας συνθέσεις, και πολλές εκπλήξεις. Και όλα αυτά με τον δικό μας τρόπο. Ο Θεός και η ψυχή του! s

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 53

εναΣ Σταρ την Πρωτη φορα O Ίθαν Xοκ συμμετέχει στο Xειμωνιάτικο παραμύθι που σκηνοθετεί ο Σαμ Mέντες. Eίναι η πρώτη φορά στην ιστορία που θα ανεβεί στην Eπίδαυρο έργο του μεγάλου τραγωδού.

Epidaurus

projects Από την Αλεξάνδρα Βουδούρη

54 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

ΘEATPO

55 χρόνια μετά την πρώτη φορά το Φεστιβάλ Επιδαύρου παραμένει η πλέον δημοφιλής πολιτιστική συνήθεια του καλοκαιριού. Φέτος έχουμε και λέμε...

3-4 Ιουλίου. Η εναρκτήρια παράσταση είναι οι αριστοφανικές Νεφέλες από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου σε σκηνοθεσία Βαρνάβα Κυριαζή (περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις του σκηνοθέτη σε διπλανή στήλη).

10-11 Ιουλίου. Η σκηνή της Επιδαύρου έχει την τιμή φέτος να φιλοξενήσει μια «βασίλισσα». Η βραβευμένη με Όσκαρ κινηματογραφική Ελισάβετ Έλεν Μίρεν ερμηνεύει τη Φαίδρα στην ομότιτλη τραγωδία του Ρακίνα, μεταφρασμένη στα αγγλικά από τον βρετανό ποιητή Τεντ Χιούζ. Το έργο έχει ήδη ανεβεί από τις αρχές Ιουνίου στο Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας σε σκηνοθεσία Νίκολας Χάιτνερ. Μερικές από τις κριτικές του βρετανικού Τύπου για την παράσταση δημοσιεύονται σε πλαϊνή στήλη.

17-18 Ιουλίου. Την Άλκηστι, το αρχαιότερο από τα σωζόμενα έργα του Ευριπίδη, που διχάζει τους ερμηνευτές με την αμφισημία του, παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο, με τη Μαρία Σκουλά στον ομώνυμο ρόλο και με τον Θωμά Μοσχόπουλο να σκηνοθετεί για πρώτη φορά στο αργολικό θέατρο.

24-25 Ιουλίου. Ο ισραηλινός σκηνοθέτης Άμος Γκιτάι ανεβάζει τον Πόλεμο των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους με τη συμμετοχή της Ζαν Μορό και ομάδας αποτελούμενης από έλληνες και ξένους ηθοποιούς. Το έργο βασίζεται στην ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου του Ιωσήπου Φλαβίου (1ος αιώνας μ.Χ.). Με κριτική ματιά ο Γκιτάι παρουσιάζει το θέμα του, έχοντας εμφανώς στον νου του μια σύγχρονη παράσταση που να σχολιάζει τη σημερινή κατάσταση στη Μέση Ανατολή.

επιδαύρια 2009

31 Ιουλίου-1 Αυγούστου. Οι θεατές του Φεστιβάλ Αθηνών θα θυμούνται σίγουρα τον Ιβάνοφ του. Φέτος, ο βουλγαρικής καταγωγής σκηνοθέτης Ντίμιτερ Γκότσεφ υπογράφει τη σκηνοθεσία των Περσών του Αισχύλου. Είναι η δεύτερη φορά που ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης συνεργάζεται με το Εθνικό Θέατρο. Μεταξύ των δημοφιλών ελλήνων ηθοποιών που παίζουν συγκαταλέγονται οι Μηνάς Χατζησάββας, Αμαλία Μουτούση, Νίκος Κουρής, Λένα Κιτσοπούλου κ.ά.

7-8 Αυγούστου. Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ανεβάζει σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη Τρωάδες του Ευριπίδη, με τη Λήδα Πρωτοψάλτη στον ρόλο της Εκάβης. Στο πέρασμα του χρόνου η σκηνή του αργολικού θεάτρου έχει φιλοξενήσει σπουδαίες παραστάσεις, συγκλονιστικές ερμηνείες, όπως και άλλες που θέλουμε να ξεχάσουμε, ενώ το κοίλον του έχει δονηθεί από χειροκροτήματα αλλά και γιουχαΐσματα. Συνυφασμένη με ανεβάσματα αποκλειστικά αρχαίας τραγωδίας (εκτός από δυο περιπτώσεις, όταν η Μαρία Κάλλας τραγούδησε στη Νόρμα του Μπελίνι του 1960 και επανέλαβε τον θρίαμβό της την επόμενη χρονιά στην όπερα του Κερουμπίνι Μήδεια, η Επίδαυρος τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να ανοίξει στο παγκόσμιο θέατρο, στις σύγχρονες τάσεις – έστω και αν χρειαστεί να διευρυνθεί το δραματολόγιο, περιλαμβάνοντας και άλλους κλασικούς. Την τάση αυτή σηματοδότησε με τον καλύτερο τρόπο η προπέρσινη και περσινή παρουσία της Φιόνα Σο, που για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου Βρετανίας και σε σκηνοθεσία της Ντέμπορα Γουόρνερ υποδύθηκε τη Γουίνι στις Ευτυχισμένες μέρες του Σάμιουελ Μπέκετ. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, λοιπόν, και φέτος το Θέατρο της Επιδαύρου φιλοξενεί τρία ξένα σχήματα, με φιλόδοξες παραγωγές. Το Bridge Project, μια διατλαντική παραγωγή του φημισμένου λονδρέζικου θεάτρου Old Vic και της Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν (BAM), που ανεβάζει το σαιξπηρικό Χειμωνιάτικο παραμύθι σε σκηνοθεσία του Σαμ Μέντες. Ο Βρετανός Νίκολας Χάιτνερ σκηνοθετεί τη Φαίδρα του Ρακίνα, με την Έλεν Μίρεν να πρωταγωνιστεί στον ομότιτλο ρόλο. Κι ο Ισραηλινός Άμος Γκιτάι φέρνει μαζί του την Ζαν Μορό στον Πόλεμο των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους. Αναλυτικά, για οκτώ συνολικά διήμερα αυτό το καλοκαίρι, τα Επιδαύρια περιλαμβάνουν τις ακόλουθες παραστάσεις:

ΘEATPO

14-15 Αυγούστου. Το δεύτερο φετινό αριστοφανικό έργο, οι Όρνιθες, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη, είναι ανεξάρτητη παραγωγή. Πισθέταιρος θα είναι ο Γιώργος Αρμένης, Ευελπίδης ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος και Έπωψ ο Αλέξανδρος Μυλωνάς.

21-22 Αυγούστου: Το Χειμωνιάτικο παραμύθι του Σαίξπηρ από το Old Vic θα ήταν, ούτως ή άλλως, μεγάλο γεγονός. Η σκηνοθετική σφραγίδα του Σαμ Μέντες, βεβαίως, το κάνει απείρως σημαντικότερο. Μια ομάδα βρετανών και αμερικανών ηθοποιών συμπράττουν στο έργο αυτό, που παρουσιάστηκε πρώτα στις αρχές του χρόνου στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, ενώ ήδη παίζεται στο Λονδίνο, στο Θέατρο Old Vic έως τις 15 Αυγούστου. Πρόκειται για μια διατλαντική και κοινή παραγωγή της Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν (ΒΑΜ) και του Old Vic. Η υπερατλαντική αυτή γέφυρα (Τhe Bridge Project) έρχεται στην Επίδαυρο με τους Ρεβέκκα Χολ, Ίθαν Χοκ, Σινέντ Κιούζακ, Ρίτσαρντ Ίστον, Σίμον Ράσελ, Μπιλ και Τζος Χάμιλτον.

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 55

η δ ί π ι ευρ μάτια

κομ α τ α μ σ ά π κι αποσ

«Ευριπιδάκι, κουρέλι κουρελάκι…». Όταν ο Σαββόπουλος διασκεύαζε Αχαρνής, θαρρεί κανείς ότι είχε στο νου του τα πολλά έργα του τραγωδού που τα κατάπιε ο χρόνος – και μόνο κάτι σπαράγματα, κάτι κουτσουρεμένα αποσπάσματα διασώθηκαν. Ορισμένα τέτοια αποσπάσματα από τραγωδίες του Ευριπίδη που δεν διασώθηκαν ολόκληρες παρουσιάζει για πρώτη φορά ενώπιον του κοινού το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου. Από την Αλεξάνδρα Βουδούρη

Info

Επιχειρήσαμε μια σύνδεση των σπαραγμάτων του Ευριπίδη, σε μια προσπάθεια να τονίσουμε την έννοια των «χαμένων έργων», όμως δυνάμει σημαντικών. Έχουν γίνει κατά το παρελθόν δύο προσπάθειες, από άλλους συναδέλφους, ανασύστασης αποσπασμάτων των σωζόμενων τραγωδιών. Όμως, επρόκειτο για κάτι αυθαίρετο. Όταν κάτι λείπει, λείπει. Εμείς δεν προσπαθήσαμε να στήσουμε κάτι. Απλώς, συνδέσαμε τα κομμάτια, χρησιμοποιώντας τον ιστό του μύθου. Πρόκειται για 7 ενότητες όπου θα παρουσιαστούν 5 τραγωδίες, ενώ δύο σκηνές από τα σωζόμενα αποσπάσματα έχουν ολοκληρωθεί.

Υψιπύλη, Κρήτες, Ανδρομέδα, Φαέθων. Τέσσερα έργα του Ευριπίδη από τα οποία δεν έχουν διασωθεί παρά εκτεταμένα αποσπάσματα – σπαράγματα. Τήλεφος, Οιδίπους, Βελλερεφόντης, Μελανίππη. Ακόμα τέσσερα έργα του, από τα οποία έχουν διασωθεί πολύ μικρότερα χωρία. Κομμάτια κι αποσπάσματα από τα έργα αυτά, επιλεγμένα και «τακτοποιημένα» ώστε να λειτουργούν ως αφηγηματικό σύνολο, συντέθηκαν για να αποτελέσουν μια ενιαία παράσταση, την παράσταση με την οποία ανοίγει φέτος

το Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Βασίλης Νικολαΐδης, διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, με τους συνεργάτες του οποίου πάσχισαν για να φέρουν σε πέρας με γοητευτικό τρόπο ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα. Ζητήσαμε από τον σκηνοθέτη απαντήσεις στα πώς και στα γιατί… Πρόκειται για «παγκόσμια πρώτη» η παρουσίαση αποσπασμάτων από τις χαμένες τραγωδίες του Ευριπίδη. Ποιος είναι ο στόχος του εγχειρήματός σας;

Τι προσφέρουν ξεχωριστά και συνολικά τα σπαράγματα του Ευριπίδη που επιλέξατε να παρουσιάσετε; Νομίζω ότι οι θεατές θα συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν χαμένα αριστουργήματα, δυνάμει σημαντικά. Θα πάρουν όμως μια μικρή γεύση, καθώς πρόκειται για έργα ημιτελή. Με ποιον τρόπο εξασφαλίζεται η κατανόηση από τους θεατές των αποσπασματικών αυτών κειμένων; Όπως προανέφερα χρησιμοποιήσαμε τον ιστό του μύθου, ο οποίος, όπως σε κάθε τραγωδία, βοηθά στη διήγηση

ΔΗΠΕΘΕ ΑγρινίουΒασίλης Νικολαΐδης Ευριπίδου σπαράγματα ή απλά μαθήματα μιας άγνωστης μυθολογίας Ο Βασίλης Νικολαΐδης σκηνοθετεί αποσπάσματα χαμένων τραγωδιών του Ευριπίδη. Μεταξύ αυτών τα έργα: Υψιπύλη, Κρήτες, Ανδρομέδα, Φαέθων, Τήλεφος, Βελλεροφόντης σε μετάφραση Γιάννη Λιγνάδη. Ερμηνεύουν: Λευτέρης Ζαμπετάκης, Αναστασία Κατσιναβάκη, Ζαχαρούλα Κληματσάκη, Θανάσης Κουρλαμπάς, Άννα Κουτσαφτίκη, Γιάννης Κρανάς, Βασιλική Κυπραίου, Παναγιώτης Λάρκου, Μαρία Παρασύρη, Λουκία Πιστιόλα¸ Βαγγέλης Ψωμάς. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 3-4 Ιουλίου 2009, 21:30 Εισιτήρια: €30 (Α΄), €20 (B΄), €10 (Φοιτητικό)

μιας μυθολογικής ιστορίας, ενός παραμυθιού. Γι’ αυτόν το λόγο επιλέξαμε ως υπότιτλο στη παράστασή μας: «Απλά μαθήματα μιας άγνωστης μυθολογίας». Δεν υπάρχει κάτι δυσνόητο, τα κομμάτια ανάμεσα στα ιντερμέδια είναι ξεκάθαρα για τους θεατές. Άλλωστε κάθε τραγωδία αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερο τρόπο, σαν κώδικας. Υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των θεμάτων. s

Quo vadis, παλικάρι; Ο ΘΟΚ, φέτος, ανοίγει τα Επιδαύρια με αριστοφανικές Νεφέλες Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 3-4 Ιουλίου 2009, 21:00

εναρκτήρια παράσταση για το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου έχει κυπριακή σφραγίδα. Ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου παρουσιάζει στις 3 και στις 4 Ιουλίου τις Νεφέλες, το πιο πολυσυζητημένο έργο του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Βαρνάβα Κυριαζή. Ο σκηνοθέτης γοητεύτηκε, λέει, από την πραγμάτευση του «σωκρατικού ζητήματος», από τη σύγκρουση δηλαδή «του Δίκαιου με τον Άδικο Λόγο». Οι Νεφέλες χρησιμοποιήθηκαν ως στοιχείο του κατηγορητηρίου εναντίον του Σωκράτη, υπενθυμίζει ο σκηνοθέτης, καθώς ο Αριστοφάνης στο έργο αυτό σατιρίζει τις ιδέες και τα νέα εκπαιδευτικά συστήματα που εισήγαγαν ο αθηναίος φιλόσοφος και οι σοφιστές, αλλά και εν γένει στηλιτεύει τη σωκρατική φιλοσοφία. Είναι προφανές, ωστόσο, ότι οι Νεφέλες σήμερα, για να διεκδικήσουν με αξιώσεις το κοινό, να το κάνουν να ενδιαφερθεί και να συγκινηθεί, οφείλουν να μιλήσουν για σύγχρονα ζητήματα. Και ποια είναι αυτά; Ο Βαρνάβας Κυριαζής, ο οποίος όπως λέει σκηνοθετεί μια παράσταση για να καταγγείλει «την παγκοσμιοποίηση που συνθλίβει τη νεολαία», παραπέμπει στη συμπύκνωση ενός αποσπάσματος από τους στίχους που ερμηνεύει ο Δίκαιος Λόγος (στην κατά Κ.Χ. Μύρη μετάφραση που θα ακουστεί στο αρχαίο θέατρο): «Νόμος έγινε η βία, χρήμα η πιο βαριά θρησκεία και το θύμα πάντα ο πελάτης (…) Στα φροντιστήρια, δίδακτρα βαριά εκατομμύρια, δώδεκα θεοί οφ σορ πλυντήρια, να ’ρθει μια βροχή να γίνουν χτες»… Το συμπέρασμα της σύγκρουσης μεταξύ Δίκαιου και Άδικου Λόγου έρχεται να το δώσει ένα 13χρονο παιδί: «Καλές οι ιδέες σας, οι οικονομικές και οι νέες, αλλά εγώ πού βαδίζω;». Ή, όπως το έλεγε ο Αστερίξ: «Quo vadis, παλικάρι, αγκαλιά με το σκουτάρι;».

56 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

ΘEATPO

Ένα υποδειγματικό έργο του κλασικού ρεπερτορίου από τα Mπαλέτα του Θεάτρου Μαριίνσκι, στις 6 και 7 Ιουλίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Από τον Mάλια Bάρη

α Μπαλέτα Μαριίνσκι ιδρύθηκαν το 1740, λίγο μετά τη δημιουργία της πρώτης ρωσικής σχολής μπαλέτου, στα 1738. Μετά την έκρηξη της Ρωσικής Επανάστασης, η σοβιετική κυβέρνηση έκρινε ότι τόσο η σχολή χορού όσο και το Μπαλέτο αποτελούσαν σύμβολα του τσαρικού καθεστώτος και τα έκλεισε. Παρ’ όλα αυτά η Ιστορία είχε άλλα

υποδοχή δεν ήταν η επιθυμητή. Σε κάποιους δεν άρεσε η μουσική του Τσαϊκόφσκι. Τη βρήκαν «πολύ βαγκνερική, πολύ συμφωνική», ενώ άλλους ενόχλησαν οι γερμανικές ρίζες του θρύλου, στον οποίο βασίζεται εν πολλοίς η ιστορία, και τα περίεργα ονόματα των πρωταγωνιστών! Τη χορογραφία τότε υπέγραφε ο Pάιζινγκερ.

Λίμνη μάλιστα έχει σχηματιστεί από τα δάκρυα των γονέων της που θρήνησαν μετά την απαγωγή της μονάκριβης κόρης τους. Ο Ζίγκφριντ μαθαίνει την ιστορία του δράματος, ερωτεύεται την Οντέτ έτσι όπως επιβάλλεται, ήτοι παράφορα, και αναλαμβάνει την ηρωική πράξη να τη σώσει σκοτώνοντας τον κακό Φον Ρόθμπαρτ. Τίποτα όμως δεν

h αΠοΛυτη ΜΠαΛαρινα Ουλιάνα Λοπάτκινα. Γνήσιο τέκνο της παράδοσης των Μαριίνσκι/Κίροφ

Όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για τη

lebedinoye Ozero, δηλαδή για τη Λίμνη των Κύκνων σχέδια. Μετά τη δολοφονία του μπολσεβίκου επαναστάτη Σεργκέι Κίροφ το 1934, τα «Σοβιετικά Μπαλέτα» μετονομάστηκαν σε Μπαλέτα Κίροφ, ονομασία με την οποία είναι γνωστά έως σήμερα. Εν ολίγοις, όταν μιλάμε για τα Μπαλέτα Μαριίνσκι μιλάμε πάντα για τα Κίροφ. Για το μπαλέτο δηλαδή που συμβιώνει κάτω από τη στέγη του Θεάτρου Μαριίνσκι μαζί με την ομώνυμη όπερα. Η Λίμνη των Κύκνων ανήκει σε εκείνα τα έργα που όλοι γνωρίζουν τον τίτλο τους κι ας μην το έχουν δει επί σκηνής, ενώ όλο και κάποια μελωδία τούς είναι οικεία, ακόμη κι αν δεν ξέρουν από πού προέρχεται. Γιατί, βεβαίως, όταν τη μουσική υπογράφει ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι προφανώς μιλάμε για μπαλέτο που δεν βλέπεται μόνον αλλά και ακούγεται. Ο ρώσος συνθέτης έγραψε το διάσημο μπαλέτο στα 1875-1876, συνεργαζόμενος με τους Βλαντιμίρ Μπεγκιτσόφ και Βασίλι Γκέλτσερ. Η Λίμνη των Κύκνων έκανε πρεμιέρα στις 27 Φεβρουαρίου 1827 στο Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας. Όπως συμβαίνει συχνά με έργα που εκ των υστέρων έγιναν συνώνυμα της επιτυχίας, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε η

XOPOΣ

Αφετηρία της ιστορίας, πέραν του γερμανικού θρύλου που αναφέραμε, υπήρξαν διάφορα λαϊκά ρωσικά παραμύθια. Τα συστατικά που τη συνθέτουν είναι εκείνα που απαιτεί κάθε ιστορία για να γίνει κλασική: έρωτας, πάθος, αγάπη, θάνατος και παρεξηγήσεις. Πολύ συνοπτικά, το όλο δράμα αφορά την όμορφη πριγκίπισσα Οντέτ και τον εξίσου υπέροχο πρίγκιπα Ζίγκφριντ. Ο πρίγκιπας με το άκρως γερμανικό όνομα «δραπετεύει» από το παλάτι και καταφεύγει στο δάσος, σε κατάσταση εσωτερικής ταραχής και απογνώσεως, αρνούμενος να νυμφευθεί την ενδεδειγμένη νύφη, καθώς θεωρεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση ενός γάμου είναι ο έρωτας. Εκεί, στα σκοτεινά δάση, κερδίζει την προσοχή του ένα κοπάδι κύκνων. Δεν είναι όμως ίδιοι όλοι οι κύκνοι. Ένας ξεχωρίζει, καθώς η μορφή του είναι περισσότερο ανθρώπινη παρά κύκνου. Κι αυτό γιατί πρόκειται για την πριγκίπισσα Οντέτ, η οποία μεταμορφώνεται σε κύκνο κατά τη διάρκεια της ημέρας λόγω της κατάρας του κακού μάγου Φον Ρόθμπαρτ. Τις νύχτες ανακτά την ανθρώπινη μορφή της. Η ίδια η

είναι απλό. Αλλά και δεν είναι δυνατόν να αποκαλύψουμε όλη την ιστορία εδώ κι ας τη γνωρίζουν πολλοί. Το θέμα είναι ότι οι εραστές τελικά έσονται εις σάρκα μία… μετά θάνατον. Και ο κακός μάγος τιμωρείται έτσι όπως του αξίζει. Παρά την έντονη γερμανική παρουσία ως προς το λιμπρέτο, η Λίμνη των Κύκνων, θεωρείται το κατεξοχήν «εθνικό ρωσικό μπαλέτο». Ο δε Κύκνος αποτελεί το σύμβολο μίας ιδέας που οι ίδιοι οι Ρώσοι θεωρούν ρωσική: την ιδέα την πίστης στην ερωτική σχέση (πρόκειται προφανώς για παραμύθι...). Η ιστορία άλλαξε αρκετές φορές ακόμη, χάρη στη φαντασία άλλων χορογράφων. Έτσι, στην εκδοχή του Mάθιου Mπερν, το corps de ballet αποτελείται από άντρες χορευτές, στην εκδοχή του American Ballet Theater (2000) ο χαρακτήρας του Φον Ρόθμπαρτ χορεύεται από δύο πρόσωπα (ένας με όμορφη όψη, έτερος με αποκρουστική), ενώ στην εκδοχή του Γριμ Mέρφι υπάρχει μία άμεση αναφορά και μεταφορά της ιστορίας στο περιβάλλον της βρετανικής βασιλικής οικογένειας, με την Πριγκίπισσα Νταϊάνα να ζει το δράμα της

Οντέτ. Μολονότι ο αριθμός των διαφορετικών εκδοχών της Λίμνης των Κύκνων είναι εντυπωσιακός, εκείνη που υπερτερεί φέρει την υπογραφή των θρυλικών χορογράφων Μαριούς Πετιπά και Λεβ Iβάνοφ. Η ύπαρξη του διάσημου pas de deux οφείλεται στις απαιτήσεις της σταρ μπαλαρίνας Άννας Σομπέσκανσκαγια, η οποία, δυσαρεστημένη από τη χορογραφία του Γιούλιους Pάιζινγκερ, στράφηκε στον Πετιπά. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΛΙΑΝΑ ΛΟΠΑΤΚΙΝΑ

μεταξύ άλλων, και σύζυγος της Ντουντίνσκαγια). Η καλλονή Ουλιάνα είναι γεννημένη το 1973 στην Κριμαία και θεωρείται σήμερα η ενσάρκωση της πρίμα μπαλαρίνας. Ως παιδί λέγεται ότι υπήρξε σχεδόν υπέρβαρο. Σήμερα όμως η Λοπάτκινα είναι όντως κύκνος. Διάσημη τόσο για την καταπληκτική σκηνική παρουσία της, τις ασύλληπτες χορευτικές της δυνατότητες, όσο και για το ύψος της (1,75) και το μέγεθος των ποδιών της (φορά νούμερο 40 και οι πουέντ της απαιτούν ειδική κατασκευή), μιλώντας για τις συνήθειές της μας ενημέρωσε ότι δεν κοιμάται ποτέ πριν τις 2 το πρωί, απολαμβάνει ένα ρώσικο κεφίρ πριν πέσει στο κρεβάτι της, προτιμά το κρύο νερό για το μπάνιο της, μισεί το shopping γιατί «όλα τα ρούχα έχουν κοντά μανίκια» και φυσικά λατρεύει την επτάχρονη κόρη της. s

Στην παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών θα έχουμε την τιμή να δούμε την απόλυτη μπαλαρίνα Ουλιάνα Λοπάτκινα. Γνήσιο τέκνο της παράδοσης των Μαριίνσκι/ Κίροφ, η Λοπάτκινα αρνείται να χορέψει μοντέρνες ή εκμοντερνισμένες εκδοχές κλασικών μπαλέτων, θεωρώντας μία τέτοια ενέργεια πράξη προδοσίας προς τη δασκάλα της Ναταλία Ντου- Στις 6 και 7 Ιουλίου, στο Ωδείο ντίνσκαγια και τον σπουδαίο θε- Ηρώδου Αττικού. ατράνθρωπο των Μαριίνσκι Κονσταντίν Σεργκέγιεφ, ο οποίος υπογράφει την αναθεωρημένη χορογραφία του Πετιπά και τη σκηνική διεύθυνση (και υπήρξε,

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 57

le Cercle de l’harmonie - ζερεμί ρορέρ

Κάν’ το καινούργιο Ανακαλύψτε την απλότητα, την πνευματικότητα, τη θεία αφέλεια και την τραγικότητα ενός συνθέτη, του Μότσαρτ, που γνώριζε πώς να «κάνει καινούργιο» το παλιό Από την Κατερίνα Σχινά

Μότσαρτ ήταν ίσως ο πιο φιλόδοξος συνθέτης στην ιστορία της μουσικής. Παρήγαγε τουλάχιστον ένα αριστούργημα (και συχνά πολύ περισσότερα) από κάθε σχεδόν μουσικό είδος – κοντσέρτο, τραγούδι, όπερα (σοβαρή και κωμική, γερμανική και ιταλική), τρίο, κουαρτέτα, κουιντέτα για διάφορους συνδυασμούς οργάνων, συμφωνίες, σονάτες για πιάνο και βιολί – και μολονότι δεν ολοκλήρωσε τη Λειτουργία του σε ντο ελάσσονα και το Ρέκβιεμ, τα δύο αυτά εξαιρετικά δείγματα θρησκευτικής μουσικής, παρ’ ότι ημιτελή, επιβάλλονται άρδην με τον μνημειακό τους χαρακτήρα. Αλλά ο Μότσαρτ δεν έγραψε απλώς τα πάντα, πειραματιζόμενος με τα είδη, αλλά τα συνδύασε, καταφέρνοντας έτσι να διαστείλει τα όριά τους και να διευρύνει τις μουσικές φόρμες της εποχής του. Εισήγαγε οπερατικά τεχνάσματα στη μουσική δωματίου, και συμφωνικά περάσματα στις οπερατικές του άριες. Τα κοντσέρτα του βρίθουν από βαθιές, πλήρεις, πολύπλοκες αναφορές στη μουσική δωματίου. Το φινάλε της Συμφωνίας του Διός παρουσιάζει μια χωρίς προηγούμενο παράθεση σοφής αντίστιξης, συνδυάζοντας ταυτόχρονα έξι θέματα. Τα κουιντέτα και τα τρίο εγχόρδων του διαθέτουν μιαν απλόχερη σοβαρότητα που ποτέ ως τότε δεν είχε επιτευχθεί στη μουσική δωματίου. Η δύναμη και η δραματικότητα της Σονά-

τας του σε ντο ελάσσονα μπορεί να συγκριθεί μονάχα με τις κορυφώσεις ενός επιγόνου, του Μπετόβεν. Οι Γάμοι του Φίγκαρο αποτέλεσαν μακροσκελέστερο και πολύ σοβαρότερο λυρικό έργο από τις αντίστοιχες κωμικές όπερες της εποχής – ίσως γιατί, όπως ο Ντα Πόντε είχε δηλώσει απολογούμενος για την έκταση του λιμπρέτου, λιμπρετίστας και συνθέτης είχαν θελήσει να δημιουργήσουν «κάτι εντελώς καινούργιο». Στην πρώτη πράξη του Ντον Τζιοβάνι, και καθώς η μυθική αυτή μορφή της ευρωπαϊκής παράδοσης περιβάλλεται μια τραγικωμική καλλιτεχνική φόρμα συντριπτικά υπέρτερη άλλων, προηγούμενων (και γιατί όχι και μεταγενέστερων;) ενσαρκώσεων, ο Μότσαρτ θα αποτολμήσει ένα θεαματικό φινάλε, όπου τρεις διαφορετικές ορχήστρες παίζουν διαφορετικούς και συχνά αντιθετικούς ρυθμούς σε μια από τις πιο μεγαλειώδεις –«πυροτεχνική» την ονομάζει ο Τσαρλς Ρόουζεν– επίδειξη αντιστικτικής τέχνης. Και με τον Μαγικό Αυλό ο συνθέτης πηγαίνει ακόμη πιο μακριά, συνδυάζοντας το λαϊκό αυστριακό ύφος με μια μουσική θρησκευτικής αυστηρότητας, μια διπλή φούγκα για την εισαγωγή, ένα χορικό πρελούδιο πάνω σε έναν λουθηρανικό ύμνο στο στυλ του Μπαχ, μερικά αποσπάσματα περίτεχνης κολορατούρας και μουσική μεγάλης λεπτότητας και συγκινητικής απλότητας για να υμνήσει το ιδεώδες της ερωτικής αφοσίωσης.

58 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Πολλοί ερευνητές έχουν μιλήσει για την ικανότητα του Μότσαρτ να συνδυάζει και να συνυφαίνει διαφορετικές και ετερογενείς παραδόσεις – ιταλική όπερα, γερμανικό singspiel, γαλλική κομψότητα, λατινική εκκλησιαστική μουσική – αλλά είναι ξεχωριστά διορατική η παρατήρηση του καθηγητή φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Λουμπλιάνα Μλάντεν Ντολάρ που συνδέει τον ιδιοφυή εκλεκτικισμό του Μότσαρτ με την άνεση με την οποία κινούνταν ο συνθέτης ανάμεσα σε τρεις γλώσσες και διαφορετικές παραδόσεις. Ο Ντολάρ αντλεί το παράδειγμά του από μια ημερολογιακή καταγραφή του Μότσαρτ, με ημερομηνία 26 Αυγούστου 1780, που θα την παραθέσω στο πρωτότυπο, ακριβώς για να φανεί η ιδιαιτερότητά της: «Post prandium la sig’ra Catherine ches uns. wir habemus joues colle carte di Tarock. A sept heur siamo andati spatzieren in den horto aulico. Faceva la plus pluchra tempestas von der Welt» (και σε πρόχειρη μετάφραση: «Μετά το γεύμα η κυρ. Κατερίνα ήρθε επίσκεψη. Παίξαμε με τα χαρτιά Ταρόκ. Στις επτά πήγαμε να περπατήσουμε τον κήπο. Έκανε την πιο όμορφη θύελλα στον Κόσμο»). Λατινικά, ιταλικά, γαλλικά, γερμανικά συνωθούνται εδώ, σε μερικές γραμμές γεμάτες χιούμορ και χάρη· κι ενώ κάθε στοιχείο έχει διαφορετική γλωσσική προέλευση, η σύνδεση είναι απολύτως λογική, ρέουσα και κατανοητή. Η περιγραφή του

Info Le Cercle de l’ Harmonie - Ζερεμί Ρορέρ Έργα Μότσαρτ Ο ανερχόμενος αστέρας στο στερέωμα της κλασικής μουσικής στη Γαλλία Ζερεμί Ρορέρ και Ο Κύκλος της Αρμονίας, το συγκρότημα που ο ίδιος ίδρυσε το 2005 μαζί με τον βιολονίστα Ζιλιέν Σοβέν, επέλεξαν να παρουσιάσουν στο Φεστιβάλ Αθηνών 2009 τρία έργα που απασχόλησαν τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής του: Ο μαγικός αυλός KV 620, εισαγωγή, Κοντσέρτο για κλαρινέτο σε λα μείζονα, ΚV 622, Ρέκβιεμ, KV 626 Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Φίλων της Μουσικής, 2 Ιουλίου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €40 (Διακεκριμένη), €30 (Α΄), €20 (B΄), €5 (Φοιτητικά)

απογεύματος με την κυρία Κατερίνα είναι ολοζώντανη· όλες οι προτάσεις έχουν λογικό ειρμό και αποδίδουν νόημα – γιατί είναι η σύνταξη που στηρίζει τις λέξεις, τους δίνει διαύγεια και τις συναρμολογεί σε ένα συνεκτικό σύνολο. Κι έτσι, όπως στο παραπάνω παράθεμα ο Μότσαρτ αντλεί από διαφορετικές γλώσσες, με ανάλογο τρόπο παίρνει το ελεύθερο να αλιεύσει από διαφορετικές, και κάποτε ετερόκλητες μουσικές παραδόσεις, για να συνθέσει όλα αυτά τα δάνεια σε έναν στιβαρό ιστό νέων συντακτικών δομών. Το πρόγραμμα που θα παρουσιάσει ο Ζερεμί Ρορέρ και ο Κύκλος της αρμονίας του αποτυπώνουν ακριβώς αυτήν την πολύπλευρη και εφευρετική πλευρά της μοτσάρτειας ιδιοφυΐας. Επιλέγοντας τρία έργα που απασχόλησαν τον Μότσαρτ τους τελευταίους μήνες της ζωής του, η ορχήστρα θα εκθέσει σε όλο τους το μεγαλείο την απλότητα, την πνευματικότητα, την θεία αφέλεια και την τραγικότητα ενός συνθέτη που γνώριζε πώς να «κάνει καινούργιο» το παλιό, αιώνες πριν ο Έζρα Πάουντ ορίσει αυτήν την επιταγή ως πρώτιστο στόχο της τέχνης. s

MOYΣIKh

1ο Kosmos Festival Το Kosmos Festival είναι μια γιορτή της μουσικής. Δημιουργήθηκε για τον ίδιο λόγο και με την ίδια λαχτάρα που αυτό το ραδιόφωνο επιλέγει και προτείνει τις πιο διαφορετικές και ιδιαίτερες μουσικές απ’ όλο τον κόσμο. άτι από το άρωμα των δυο Womad που έγιναν με μεγάλη επιτυχία στις αρχές της δεκαετίας και άφησαν το στίγμα τους στο πώς ένα φεστιβάλ γίνεται ελκυστικό για το κοινό, κάτι η μεγάλη απήχηση που έχει η ενότητα «Ήχοι του Κόσμου» που καθιέρωσε εδώ και τέσσερα χρόνια το Ελληνικό Φεστιβάλ προβάλλοντας με έναν έντονο χαρακτήρα μουσικές από όλα τα μέρη του κόσμου και κάτι η «απαίτηση» του κοινού μας, του κοινού του Kosmos 93,6, που μεταφράζεται σε λόγια απλά του τύπου «κάντε ένα φεστιβάλ με τις μουσικές που ακούμε στο ραδιόφωνο» και να που γεννιέται το 1ο Kosmos Festival. Ένα φεστιβάλ που φιλοδοξεί να συμπληρώσει και να ενισχύσει την ήδη μαγική και μυσταγωγική εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι «Ήχοι του κόσμου» και να την κάνει πιο πολύχρωμη, νεανική και διασκεδαστική. Το Kosmos Festival έρχεται σαν μια φυσική συνέχεια του Kosmos 93,6, αφού όλα τα ονόματα που έρχονται για να εμφανισθούν ζωντανά στο διήμερο είναι ορισμένα από τα μεγάλα ονόματα της σημερινής παγκόσμιας μουσικής σκηνής, που έχουν λόγο ύπαρξης στο σήμερα και το καθένα από αυτά έχει μια αξία που το κάνει να είναι μοναδικό.

30/6 και 1/7 Ιππικός Όμιλος στο Γουδί Γιώργος Μουχταρίδης Διευθυντής προγράμματος Kosmos 93,6

Tinariwen

Πολύς κόσμος, πολλή μουσική Σόλομον Μπερκ 6 Είναι ο βασιλιάς της rock’n’soul. 6 Ανάμεσα στους φανατικότερους θαυμαστές του είναι οι Μπομπ Ντίλαν, Έλβις Κοστέλο, Βαν Μόρισον και Rolling Stones. 6 Τον αποκαλούν και «βασιλιά Σολομώντα» και στις συναυλίες του μοιράζει κόκκινα τριαντάφυλλα στις κυρίες. 6 Έχει 14 κόρες, 7 γιους και γύρω στα… 90 εγγόνια.

Γιασμίν Λεβί 6 Γεννήθηκε το 1975 στην Ιερουσαλήμ. 6 Θεωρείται μία από τους κύριους εκφραστές της σεφαραδίτικης μουσικής παράδοσης και των ladino – της γλώσσας των Εβραίων της Ισπανίας. 6 Στο άλμπουμ της La Juderia διασκευάζει τον «Μπαλαμό» του Διονύση Τσακνή. 6 Το Kosmos Festival είναι η αφορμή για την πρώτη της εμφάνιση στην Ελλάδα.

TI AΛΛΟ ΣΤΟ 1ο KOSMOS FESTIVAL 6 Σεμινάρια αφρικανικού χορού και αφρικανικών κρουστών. 6 Σεμινάρια παραδοσιακής ταραντέλας και φλαμένκο. 6 Γεύσεις. 6 Διαδραστικά παιχνίδια από την Action Aid και την Fair Trade. 6 DJ sets.

Tinariwen 6 Θεωρούνται οι πρώτοι μουσικοί της φυλής των Τουαρέγκ που χρησιμοποίησαν ηλεκτρικές κιθάρες στη μουσική τους. 6 Ανάμεσα στους οπαδούς της μουσικής τους είναι ο Κάρλος Σαντάνα, οι Rolling Stones, ο Ρόμπερτ Πλαντ κ.ά. 6 Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Μάλι έζησαν εξόριστοι στη Λιβύη όπου ήρθαν σε επαφή με τη μουσική της Δύσης.

Bajofondo 6 «Bajofondo» σημαίνει, σε ελεύθερη απόδοση, υπόκοσμος. 6 Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στον κόσμο, εκτός από την Αργεντινή, που το τελευταίο τους άλμπουμ έγινε χρυσό. 6 Ο Γκουστάβο Σανταολάγια είναι κάτοχος 2 βραβείων Όσκαρ και φυσικός ηγέτης των Bajofondo. 6 Το σχήμα των Bajofondo δημιούργησε ένα ολόκληρο μουσικό ρεύμα που ονομάστηκε Nu Tango.

Γιασμίν Λεβί

Bajofondo

Σόλομον Μπερκ OI ΣYΓΓENEIΣ

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 59

JUICY LIU Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Και εκεί που έπινα στα μουλωχτά κάτω από το κάθισμα το jus μου κόντεψε να μου κάτσει το καλαμάκι στο λαιμό: «Τώρα πια δεν μπορεί να βγει κανείς από το θέατρο. Δεν έχουμε τίποτε μαζί σας, αλλά αν κάποιος προσπαθήσει να ξεφύγει θα τον πυροβολήσουμε» – και άστραφτε δίπλα στη μύτη μου η κάνη του καλάσνικοφ. Ε, μα καλά, κύριε Fura μου, για μια πορτοκαλαδίτσα κάνετε έτσι; Θα μπορούσε να ήταν και σαγκρία, δεν λέω!

Και μια που οι μαέστροι διεθνούς βεληνεκούς έχουν φέτος ρέντα, ο επόμενος φιναλίστ που κανένα σοβαρό κορίτσι δεν πρέπει να χάσει είναι ο 36χρονος Γάλλος Ζερεμί (Ρορέρ). Ανερχόμενος, ομορφόπαιδο, με μαλλί ντεγκραντέ, βαθυγάλαζο μάτι και σαρκώδη χείλη, τείνει την μπαγκέτα και κλονίζεται το είναι σου. Οι ρέμπελοι με τις κιθάρες και το ρίμελ είναι πια μια κιτς ανάμνηση. Vite, vite filles.

Η τελική αποθέωση όμως ανήκει στον κ. Παπαδημητρίου, την ιέρεια συμβία και τους Αχαιούς του. Για δυο ώρες αναβίωνε το αρχαίο ελληνικό κάλλος με πυρσούς, δαδιά και χρυσαφί body-painting. Έτοιμη ήταν η ζωοφόρος να ξεκολλήσει από απέναντι και να γίνει τατού στην περικεφαλαία της Φωτεινής Δάρρα μα τη γλιτώσαμε λόγω εγκαινίων.

60 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY #15 [25 IOYNIOY 2009]

Ενώ ο κ. Μινκοφσκί, μάλιστα. Έξω καρδιά ο άνθρωπος. Με το χιούμορ του, το σκέρτσο του, την τσαχπινιά του. Ομιλητικότατος για μαέστρος! Μας εξηγούσε και τα καθέκαστα κάθε κομματιού (ανάθεμα ποιος καταλάβαινε) κι ήμασταν όλοι πασίχαροι. Μόνο μια γαλλική ξινίλα πετάχτηκε μ’ ένα «ça suffit!» (φτάνει πια), αλλά τον «ταχτοποίησε» το ευγενέστατο ελληνικό κοινό καταλλήλως. Αμ πώς;

ο ΜεφιΣτο Συναντα τον τζοΚερ O Γκι Kασίερς στο θεατρικό Mεφίστο του Kλάους Mαν. Tο απόλυτο κακό; Kάτι πολύ πιο σύνθετο. H γοητεία του ήρωα είναι αντίστοιχη με εκείνη του βασικού εχθρού του Mπάτμαν. Aν τα μαλλιά του ήταν πράσινα, θα μπορούσε να σας θυμίζει τον Xιθ Λέτζερ, ε;

Τρόπος του λέγειν δηλαδή, διότι τα Αλκατράζ μέτρα ασφαλείας των Εγκαινίων-Υπερπαραγωγή-Δεύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες μας ξεποδαριάσανε εφόσον η διέλευση πεζών απαγορευόταν σχεδόν μέχρι τον Κολωνό. Ορθά! Είναι και εποχή μπουγέλου και κάλλιστα θα μπορούσε ο καθένας μας να κουβαλά μια μπόμπατσέπης σε πολυμπάγκ. Ειδικοί σε κάτι τέτοιο θα ήταν το δίδυμο Αόρατου τσίρκου Τσάπλιν-Τιερέ, γι’ αυτό και στο συμβόλαιό τους απαγορεύεται ρητά η οποιαδήποτε βόλτα στην Ακρόπολη και τα πέριξ και πολύ πιθανό η διαμονή τους να είναι και στο Περιστέρι. Καθόλου δεν τους ένοιαξε παρ’ όλα αυτά, μιας που δεν έχουν πολλές απαιτήσεις, νομάδες άνθρωποι – και χάμω να τους στρώσεις καλά θα τους είναι. Άσε που μπορεί να το κάνουν αόρατο κι αυτό…

KOΣMIKOThTEΣ

To tip του αστρολόγου Στα αυτιά όσων περιμένουν να ακούσουν, ακόμα και η σιωπή σου δίνει μιαν απάντηση…

STAR WARS Τα άστρα και οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου)

Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου)

Εδώ και καιρό περιμένεις να δεις φως. Για να το πω κι αλλιώς, περιμένεις να δεις τους καρπούς που φύτεψες με κόπο και ιδρώτα στο επαγγελματικό σου χωράφι να μεγαλώνουν και να ανθίζουν. Και μαζί μ’ αυτούς να ανθίζει και το πορτοφόλι σου. Μιας όμως και τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα και θεαματικά, φαίνεται πως έχεις αρχίσει να εκνευρίζεσαι και το μυαλό σου ενίοτε φλερτάρει ανοιχτά πια με την αυτοκαταστροφή. Δεν θα σου πω passé ατάκες του τύπου «think positive», γιατί τα περί θετικής σκέψης έχουν δοκιμαστεί στο χρόνο και απέτυχαν παταγωδώς – κι αυτό που σου λέω είναι απολύτως positive. Η πραγματική λύση στο πρόβλημά σου έχει δοθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια στα βάθη της Ανατολής δια στόματος Λάο Τσου: «Είναι πιο έξυπνο ν’ ανάψεις μια μικρούλα λάμπα, παρά να στεναχωριέσαι που βρίσκεσαι στο σκοτάδι». Βρες αυτή τη μικρή λάμπα στη ζωή σου και φύλαξέ την ως κόρη οφθαλμού μέχρι να έρθουν κι οι πολυέλαιοι. Για σκέψου και μια παράσταση-αστεράκι που φέγγει, μόνο για σένα, στην κατά τα άλλα μουντή, σκοτεινή Αθήνα:

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι πάντα ήξερες τι ήθελες. Αυτό όμως δυστυχώς δεν στάθηκε αρκετό για να αποκτήσεις όσα (και όσους) επιθυμούσες. Οι στόχοι τσίμπαγαν σαν ψάρια και σπαρταρούσαν στο αγκίστρι σου, όμως την τελευταία στιγμή κάτι συνέβαινε και ξεγλιστρούσαν για να πιαστούν σε άλλα δίχτυα (που είχαν απλωθεί ερήμην σου…). Δεν ξέρω πώς να σ’ το πω χωρίς να παρεξηγηθώ, αλλά σ’ αυτή τη φάση της ζωής σου το χειρότερο που έχεις να κάνεις είναι να παρατήσεις το ψάρεμα. Το ότι το καλάθι σου δεν έχει γεμίσει ακόμα δεν είναι λόγος για να απαρνηθείς αυτά που πραγματικά θέλεις και πιστεύεις ότι σου ανήκουν. Βελτίωσε και εκσυγχρόνισε την τεχνική σου κι ίσως –γιατί όχι;– σκίσε νύχτα το δίχτυ (κι αυτό το δίχτυ έχει ονόματα πολλά…) όσων πάνε να σου κλέψουν το μερτικό σου απ’ τη χαρά (πω πω, το παράκανα με το λαϊκό). Και κάτι ακόμα: μην κλειδώνεις τον παλιό, καλό, χαλαρό και χαμογελαστό εαυτό σου σε κανένα ντουλάπι. Το καλό σου πρόσωπο, όπως τα λουλούδια, θέλει φως αλλιώς μαραίνεται.

Χορός: Rosas danst Rosas / Rosas - Aν Tερέζα ντε Kεερσμάακερ 6 και 7 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)

Χορός: Η Λίμνη των Κύκνων / Μπαλέτα του Θεάτρου Μαριίνσκι 6 και 7 Ιουλίου, Ηρώδειο

Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου) Κάποιες μικρές αναποδιές, κάποιες υποχρεώσεις στις οποίες πρέπει να ανταποκριθείς, και έτσι, μ’ αυτά και μ’ αυτά, δεν μπορείς να κάνεις αυτά που πραγματικά θέλεις. Ακριβώς όπως συμβαίνει όταν κάποιος κάθεται να απολαύσει ένα βιβλίο ή το αγαπημένο του cd κι εκείνη την ώρα χτυπούν τα τηλέφωνα, ξεκινούν οι εργάτες τις επισκευές του πεζοδρομίου ή η γειτόνισσα βγάζει το μωρό που κλαίει στο μπαλκόνι. Το ξέρω, το ξέρω∙ είναι πολύ δύσκολο για έναν Λέοντα να ασχολείται με τα πεζά και να αφήνει, έστω και για λίγο, στην άκρη τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του. Θα σου πω όμως ένα μυστικό: Η ζωή είναι γεμάτη από μικρές αναβολές, μικρές αναποδιές, μικρά αναχώματα που ξεπερνά κανείς μόνο με τα ελαφρά πηδηματάκια του λαγού. Μη θυμώνεις∙ δεν σου προτείνω να γίνεις λαγός. Σου προτείνω να δοκιμάσεις να υιοθετήσεις την ελαφρότητά του ως αντίδοτο σε μια κουραστική καθημερινότητα. Μπορεί να είναι πολύ ωραίο να είσαι εσύ, αλλά καμιά φορά είναι πολύ πιο ξεκούραστο να συμπεριφέρεσαι σαν κάποιος άλλος. Θέατρο: Ο κατά φαντασίαν ασθενής, Μολιέρου Σκηνοθεσία: Γιάννης Μπέζος 2 Ιουλίου, Ηρώδειο

Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου) Πούλα με λοιπόν σ’ το ξαναλέω∙ πούλα με για λίγη σιγουριά… Παρθένε, δεν ακούς; Σου κάνουνε καντάδα∙ βγες στο μπαλκόνι σου να ακούσεις. Η κατηγορία που σου έχει απαγγελθεί τούτη την εποχή είναι «υστεροβουλία και εκμετάλλευση του πλησίον κατά συρροή και κατ’ επάγγελμα». Ετοίμασε λοιπόν μια καλή απολογία ή αλλιώς τις βαλίτσες σου και τα πλαστά σου χαρτιά για να διαφύγεις στα εξωτερικά και να γλιτώσεις το δικαστήριο που ετοιμάζεται. Τώρα θα μου πεις «και τι με νοιάζει τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα, που κι εγώ έχω ράμματα για τη γούνα τους κ.λπ.». Και πράγματι σκέφτεσαι πάρα πολύ σωστά όταν αναφέρεσαι στην ομάδα των ανθρώπων εκείνων με τους οποίους έχεις τελειώσει οριστικά. Όμως υπάρχουν και οι άλλοι που τους θέλεις ακόμα δίπλα σου, στους οποίους ποντάρεις και παρ’ όλα αυτά τους κερνάς αδιαφορία. Σου έχω νέα: το σύμπαν δεν περιστρέφεται γύρω από το υπέροχο εγώ σου. Sad but true… Μουσική: Civil War / Συναυλία με τους drog_A_tek 30 Ιουνίου, Το Σχολείον (Χώρος Α)

Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)

Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)

Κάθεσαι να δουλέψεις σαν άνθρωπος κι ύστερα από λίγο ο άτακτος εαυτός σου, ο ατίθασος, σου ζητάει να συνθλίψεις το δωδεκάποντο ή να κάψεις τη γραβάτα σου στο Σύνταγμα και να τρέξεις προς παραλία μεριά. Ένα μικρό διαβολάκι κρυμμένο στ’ αυτί σου σού σιγοτραγουδάει: λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι σου (ή ό,τι)… Και ξέρεις τι συμβαίνει όταν με το ένα πόδι βρίσκεσαι στο γραφείο και στο άλλο φοράς το βατραχοπέδιλο… Ναι, καλά το σκέφτηκες: λάθη συμβαίνουν κι απροσεξίες, που δύσκολα θα περάσουν απαρατήρητες σε μια εποχή που τα νεύρα όλων είναι τεντωμένα λόγω της αναμονής των διακοπών. Προσοχή λοιπόν κι εγκράτεια. Διώξε τη θάλασσα από το μυαλό σου και στέγνωσέ το καλά. Έχεις ακόμα δρόμο μπροστά σου και σκληρή δουλειά μέχρι τας vacances. Μην κατσουφιάζεις∙ το να έχεις δουλειά δεν είναι κι άσχημη περίπτωση σε τέτοιες δύσκολες εποχές που ζούμε. Θέατρο: Ρίζενμπουτσμπαχ-Μία μόνιμη αποικία / Kριστόφ Mαρτάλερ - Άννα Φίμπρογκ 3-5 Ιουλίου, Θέατρον, Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος (Αίθουσα Αντιγόνη)

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου) Η ζωή σου σε μεγάλο βαθμό έχει στηριχθεί πάνω στην ικανότητά σου να κρατάς ισορροπίες. Μάλιστα ειλικρινά πιστεύω πως αυτό σου το χάρισμα θα μπορούσες άνετα να το κάνεις και επάγγελμα. Αφού λοιπόν έχεις επενδύσει στη διπλωματία κοίτα να συνεχίσεις με συνέπεια και να κινείσαι στη μέση οδό. Κι αν κάποια εσωτερική φωνή σου μιλήσει για αλλαγή τακτικής, κάνε πως δεν την άκουσες. Δεν είναι αυτή εποχή για ρίσκα και για ανοίγματα σε πεδία που εσύ τουλάχιστον δεν έχεις συνηθίσει να παίζεις. Εκτός αυτού, δεν θα πρέπει να ποντάρεις καθόλου στην ευκολία προσαρμογής σου. Ξέρε ότι οι καρχαρίες εντοπίζουν τα θύματά τους από την κίνησή τους, γι’ αυτό κολύμπα κάνοντας όσο το δυνατόν λιγότερο θόρυβο. Σου το λέω με τρόπο, αλλά η αλήθεια είναι ότι παραμονεύουν κίνδυνοι, ακόμα και για σένα που θα μπορούσες να γράψεις εγχειρίδιο στο θέμα «επιβίωση». Θέατρο: Μπορίς Γκοντουνόφ / La Fura dels Baus 24-28 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η)

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)

Δεν σας αρέσει καθόλου η ιδέα ότι εκεί έξω υπάρχει κάτι καλύτερο από αυτό που έχετε εσείς. Κι αυτό είναι κάτι που καθορίζει τη ζωή και τις επιλογές σας. Στο καράβι της ζωής επιλέγετε να είστε ο καπετάνιος∙ εκείνος που θα πάρει τις αποφάσεις και ταυτόχρονα εκείνος που θα ελέγχει το χάρτη. Για σας, όπως άλλωστε και για όλο τον κόσμο, οι δεσμοί είναι σαν τα σχοινιά: σου προσφέρουν ασφάλεια στις φουρτούνες, αλλά δεν σε αφήσουν να ταξιδέψεις μακριά. Για να δούμε λοιπόν τι θα λέει το ανεξίτηλο tatoo που θα κάνετε σε λίγο καιρό; Θα μιλάει για εκείνα που έχετε ή για εκείνα που δεν έχετε; Είναι σίγουρο πάντως πως σύντομα θα κληθείτε να επιλέξετε με ποιους θα πάτε και ποιους θα αφήσετε. Όσοι σας έχουν δώσει πίστωση χρόνου θα αναζητήσουν τις επενδύσεις τους και τους προβλεπόμενους τόκους. Είστε διατεθειμένοι να πληρώσετε ή για ακόμα μια φορά θα το σκάσετε νύχτα, με άγνωστο προορισμό;

Ναι, αυτός ο κόσμος είναι πολύ άγριος. Επιβεβαιώνω την αίσθησή σου. Ναι, κανείς δεν πρέπει να είναι σίγουρος για κανέναν. Ναι, μόνοι μας ήρθαμε και μόνοι θα φύγουμε. Σε όλα έχεις δίκιο. Κι αφού καταλήγεις σ’ αυτά τα σωστά συμπεράσματα, έχεις τώρα κάθε δικαίωμα να πέσεις σε βαριά κατάθλιψη, να απαρνηθείς τους φίλους σου που ανά πάσα στιγμή μπορεί να μετατραπούν σε φίδια και να κλειδωθείς μέσα στο δωμάτιό σου (ζωή είναι θα περάσει…). Πας καλά, Αιγόκερε; Τον τελευταίο καιρό σίγουρα όχι, και γι’ αυτό σου αρπάζω τους ώμους και σε τραντάζω. Σύνελθε. Το παιχνίδι είναι βρώμικο. Το ξέρουμε όλοι αυτό και το ξέρουμε καλά. Όμως, μέσα σ’ αυτή την κόλαση είναι πολύ ωραία όταν ανακαλύπτεις ανθρώπους που σου μοιάζουν και στους οποίους μπορείς να βασιστείς. Η απάντηση λοιπόν στη μιζέρια στην οποία κοντεύεις να κυλιστείς είναι οι άλλοι άνθρωποι. Βγες απ’ το καβούκι σου.

Από καιρό έχεις προσγειώσει το διαστημόπλοιό σου και κινείσαι πια πολύ κοντά στα ανθρώπινα, σχεδόν σαν ένας φυσιολογικός, μέσος άνθρωπος. Και μη σου πω ότι αυτό που παλιότερα έτρεμες, να είσαι δηλαδή ένας από τους πολλούς, μοιάζει πια να το απολαμβάνεις και –γιατί όχι;– να το αποζητάς. Επιπλέον, αισθάνεσαι πια έτοιμος για πολύ μεγάλα πράγματα. Μόνο που για να καταφέρεις να πραγματοποιήσεις τα σχέδιά σου θα πρέπει να έρθει μια έξωθεν βοήθεια, που σαν δροσερό αεράκι θα σπρώξει τα πανιά σου προς τα εκεί που θέλεις να πας. Κι αυτή η συμπαράσταση θα έρθει, είναι σίγουρο, αφού μέσα στη συνολική μεταμόρφωση που έχεις υποστεί τα τελευταία χρόνια έχεις μάθει ακόμα και κάτι που στην πρώτη σου έκδοση σου φαινόταν αδιανόητο: να ζητάς χείρα βοηθείας. Ετοιμάσου λοιπόν να εκπλαγείς ευχάριστα από τους ανθρώπους∙ ζήτησε και θα λάβεις (αυτό σίγουρα από κάπου το ’χω κλέψει). Σου χαρίζω μουσική να ντύσεις ένα υπέροχο μέλλον:

ZωωΔIA

Μουσική: Performance με τους Coti K., Νίκο Βελιώτη και Λι Πάτερσον 1 Ιουλίου, Το Σχολείον (Χώρος Β)

Τρέχετε και δεν φτάνετε, ε; Δουλειά, σπίτι, μετακινήσεις-κλέφτες του ελεύθερου χρόνου. Αν σας παρηγορεί αγαπητή/έ, στο ίδιο καζάνι βράζουμε όλοι. Μόνο που κάποιοι από εμάς δεν το παίρνουμε και τόσο κατάκαρδα πια. Με αντιλαμβάνεσαι, Σκορπιέ μου; Τι θα ’λεγες να παρατούσαμε τις έγνοιες μας και τις σκοτούρες, να πηγαίναμε στην Πλατεία Συντάγματος κι εκεί μπροστά στους τσολιάδες να πιανόμαστε από τους ώμους και να προσφέραμε ένα πρώτης τάξεως θέαμα σε ξένους τουρίστες και περαστικούς διαβάτες. Όχι, δεν με βάρεσε η ζέστη. Με βάρεσε η ιδέα: «Sirtaki dance», Σκορπιέ. Αυτό θα είναι το συνθηματικό μας για να καταλαβαινόμαστε. «Sirtaki dance» θα πει: «Ζήσε το μύθο σου αυτό το καλοκαίρι στην Ελλάδα» (ναι, το κατακλέβω το σύνθημα του Υπουργείου Τουρισμού∙ έτσι κι αλλιώς εμείς δεν τις πληρώνουμε τις διαφημιστικές καμπάνιες;). «Sirtaki dance» θα πει: «Βάλε τρέλα στη ζωή σου», να νοστιμέψει, να νοστιμέψεις επιτέλους κι εσύ, γιατί με τόση γκρίνια δεν τρώγεσαι με τίποτα… Χορός: Last Touch First / Mάικλ Σουμάχερ - Γίρζι Κίλιαν 2-4 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)

Δρώμενα: Το αόρατο τσίρκο / Bικτόρια Tσάπλιν και Zαν-Mπατίστ Tιερέ 24-28 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)

Μουσική: Συναυλία με τη Λούρα 6 Ιουλίου, Το Σχολείον (Χώρος Α)

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)

Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)

Θέατρο: Δον Κιχώτης / ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης Γιάννης Καραχισαρίδης 28 Ιουνίου, Ηρώδειο

Τον τελευταίο καιρό αισθάνεσαι την αυτοπεποίθησή σου να έχει εκτιναχθεί στο Διάστημα. Δεν θέλω να σε απογοητεύσω, αλλά να πω την αλήθεια, εγώ που το ’χω φάει το Διάστημα με το κουτάλι (και μου φαίνεται) δεν την πέτυχα πουθενά (την αυτοπεποίθησή σου). Που θα πει, ηρέμησε, Καρκίνε, μια παροδική ψευδαίσθηση μεγαλείου είναι, θα περάσει και θα επανέλθεις κι εσύ στην παλιά καλή γνώριμη ανασφάλειά σου. Παρ’ όλα αυτά, στη φάση αυτή κινδυνεύεις να πέσεις σε λάθη (τι έχεις πάθει;) που θα τα πληρώσεις ακριβά. Μην τολμήσεις να θεωρήσεις κανέναν δεδομένο και προπαντός μην τολμήσεις να υποτιμήσεις τα συναισθήματά σου για κανέναν. Φέρε στο μυαλό σου όλες τις αυτοκρατορίες που έπεσαν, όλους τους μεγάλους στρατηλάτες που κάποια στιγμή έφτασαν να δώσουν τη μοιραία μάχη. Θα δεις πως πίσω από τις μεγαλύτερες πτώσεις της ιστορίας κρυβόταν μια λάθος εκτίμηση και πιο συγκεκριμένα μια υπερεκτίμηση δυνατοτήτων. Επειδή σε πίκρανα, μια φευγάτη συναυλία για σένα:

Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου) Μα πού είστε; Σας ψάχνουμε. Μήπως αλλάξατε διεύθυνση, καλά μου ψάρια; Θάλασσα ίσως; Κυριολεκτικά ή μεταφορικά ταξιδεύετε. Μακριά από τα δύσκολα (αποφάσεις, υποχρεώσεις ………… σου αφήνω μεγάλο κενό για να συμπληρώσεις μόνος/η σου τα υπόλοιπα∙ ξέρεις εσύ). Νομίζω πως το υποψιάζεσαι κι έτσι είναι: καμιά φορά το καράβι, ακόμα κι αν φύγει για ταξίδι, κουβαλάει το λιμάνι μαζί του. Α, ναι, έχω κι άλλα άσχημα νέα. Η βοήθεια στην οποία ποντάρετε δυστυχώς δεν θα έρθει. Είτε γιατί οι άλλοι θεωρούν ότι σας έχουν δώσει πολλά, είτε γιατί υπάρχουν κι άλλοι που περιμένουν στη σειρά να ξεδιψάσουν από την ίδια πηγή. Υπάρχουν όμως και καλά νέα. Αυτή η εποχή είναι καλή για να αναδιοργανωθείτε και να καταλήξετε σε μόνιμες επιλογές ζωής. Αν τελικά καταφέρετε να γλιτώσετε το μυαλό σας από τις εμμονές που το βασανίζουν, θα δείτε ότι τα πράγματα είναι πολύ απλά. Είστε άνθρωπος πρακτικός. Μην ξεχνάτε το χάρισμά σας. Μουσική: Aφιέρωμα στον Tζορτζ Kραμπ 30 Ιουνίου, Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσού, Αίθουσα Παρνασσός

[25 IOYNIOY 2009] #15 φEΣTIBAΛ AΘhNωN & EΠIΔAYPOY 61