EF#18 by Κaterina Κomita

H εικόνα του εξωφύλλου: Aπό την εγκατάσταση I Am Not me, The Horse is not Mine του Oυίλιαμ Kέντριτζ.

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

ΣεΛ. 10 ΣεΛ. 24

ΣεΛ. 26 2 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

ANTIΦEΣTIBAΛ

ΟυιΛιαΜ ΚEντριτζ Tο παράλογο στα σοβαρά

19 20 23

H EΘνιΚη τηΣ Tζαζ Σε ενα τραΠεζι ταΚηΣ ΜΠαρΜΠEρηΣ, ΓιΩρΓΟΣ ΚΟντραΦΟYρηΣ ΣταYρΟΣ ΛAντΣιαΣ, τAΚηΣ ΠατερEΛηΣ ΣτρAτΟΣ BΟυΓAΣ & TζOεΛ ΛαPΟυ ΣΜιΘ MαρIα ΦαραντΟYρη Kαι τώρα, η κυρία τραγουδάει τα μπλουζ TΣαρΛΣ ΛΟϊντ Ένας Σαμάνος της τζαζ

ρΟYΦΟυΣ ΓΟυEϊνραϊτ Aπό το ένα είδος στο άλλο

26 31 32

ANGELS IN AMERICA NIΚΟΣ MαΣτΟρAΚηΣ Άγγελοι σ’ έναν σκληρό κόσμο τOνι ΚΟYΣνερ Ο θεατρικός συγγραφέας Οι ΠρΩταΓΩνιΣτEΣ

ΛΟυIζ ΜΠΟυρζΟυA «Tο γλυπτό μου είναι το σώμα μου»

Σαρα ΛΟυΚαΣ «Δεν είναι επιθετικά τα έργα μου»

ΓιΩρΓΟΣ νανΟυρηΣ «Ξεδίνω με τη δουλειά μου»

ΣYΛΛAΣ TZOYMEPKAΣ Oμάδα Blitz - Cinemascope

44 46

ΨαραντΩνηΣ O Tζίμι Xέντριξ της Kρητικής Λύρας ΓιAννηΣ αΓΓεΛAΚαΣ Από εδώ και πάνω

ΣΩΚρAτηΣ ΣΩΚρAτΟυΣ «Δεν πιστεύω στις ωραίες εικόνες»

HIGHLIGHTS

ΣυΓΓενειΣ Δημήτρης Eϊπίδης

τα χρηΣτιΚA τΟυ ΦεΣτιβAΛ

ΦεΣτιΜΠαΛα O (ποδοσφαιρικός) ρατσισμός του Nεοέλληνα

JUICY LIU Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

STAR WARS Τα άστρα

COMICS του Xρήστου Δημητρίου ΠEPIEXOMENA

Back to Work

[

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Μια μέρα, πριν μερικές εβδομάδες, βρήκα στα ηλεκτρονικά μου μηνύματα μια γελοιογραφία του Guardian. Σχολίαζε την ενέργεια των ακτιβιστών του ΠΑΜΕ που ανέβηκαν ένα πρωί στην Ακρόπολη ανεμίζοντας κόκκινες σημαίες και απλώνοντας πανό στα ελληνικά και στα αγγλικά (στα περίπου αγγλικά έλεγαν «Peoples of Europe rise up») που καλούσαν τους λαούς της Ευρώπης να ξεσηκωθούν. Ο γελοιογράφος της πολύ καλής βρετανικής εφημερίδας απάντησε στο κλισέ του πανό με ένα άλλο κλισέ, πλούσιο ωστόσο σε ειρωνεία. «Peoples of Europe say go back to work». Υποτίθεται δηλαδή ότι οι Έλληνες είναι φραπέδες και τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας, ότι η τεμπελιά τους έφερε τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ότι η ίδια τεμπελιά έκανε τους Ευρωπαίους επιφυλακτικούς απέναντι στη χώρα μας και στους κατοίκους της. Δεν φταίει ο γελοιογράφος – κάποιοι του έδωσαν την αφορμή. Γενικώς, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει δώσει πολλές αφορμές για να την αντιμετωπίζουν στην Ευρώπη με ειρωνεία, αλλά συχνά και με οργή. Θέματα εξωτερικής πολιτικής, θέματα διεθνούς δικαίου, υποθέσεις μη συμμόρφωσης σε όσα επιτάσσουν οι συμφωνίες της χώρας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνθήκης είναι συχνές ελληνικές «ζαβολιές» που, εκτός από νομικές επιπτώσεις ή διπλωματικές αρρυθμίες, δημιουργούν συνολικότερο πρόβλημα στην εικόνα της χώρας στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό σε γενικές γραμμές το διασκεδάζουμε, μας αρέσει να πιστεύουμε το παραμύθι του «γαλατικού χωριού που αντιστέκεται». Ωραία λοιπόν. Αντίσταση και πάλη και πάλι και πάλι – έναντι ποίων, και με ποιο τίμημα; Σε αυτό το ερώτημα συνήθως αποφεύγουμε να απαντήσουμε. Αποφεύγαμε στο παρελθόν, όταν όλα ήταν περίπου τζάμπα, συνεχίζουμε να αποφεύγουμε και σήμερα, που η κρίση είναι εδώ, θέτει εν αμφιβόλω την αγοραστική δύναμη πολλών από εμάς, αλλά, πρωτίστως, θέτει εν αμφιβόλω το μοντέλο στο οποίο βασιζόμασταν: υπερόπτες με δανεικά. Τώρα, αίφνης, ανακαλύπτουμε ότι πρέπει να γυρίσουμε όσα πήραμε, και με τους τόκους, και μας κακοφαίνεται. Κι αρχίζουμε να σκεφτόμαστε στρατηγικές περιχαράκωσης. Να κρατήσουμε ό,τι έχουμε, αλλά να μην πληρώσουμε καμία συνέπεια. Γίνεται; Μόνο σε έναν άλλο κόσμο, όπου η πραγματικότητα δεν υπάρχει. Αλλά επειδή η πραγματικότητα υπάρχει, κι είναι εξαιρετικά απαιτητική, θέλει επείγουσες απαντήσεις σε επείγοντα ερωτήματα. Δεν είμαστε τεμπέληδες, ο σκιτσογράφος του Guardian μας παρεξηγεί, αλλά φοβόμαστε μην ξεβολευτούμε. Φοβόμαστε ό,τι μπορεί να μας βγάλει από την εύθραυστη ευμάρεια που ζούμε, χτισμένη πάνω στην έλλειψη σεβασμού στον άλλο, στη λατρεία του Δημοσίου και στην απαξίωση του δημόσιου χώρου, στην επιδερμική εκπαίδευση, την τόσο επιρρεπή σε επιδερμικές μυθολογίες, στην περιφρόνηση της νομιμότητας, στις πελατειακές σχέσεις πολίτη-πολιτικής, στις άθλιες, χωρίς σχέδιο, καθαριότητα και χώρους που να ενδυναμώνουν τον κοινωνικό ιστό πόλεις, στις ιδεοληψίες μας και στις προκαταλήψεις μας… Κυρίως, φοβόμαστε (κι ας μην το λέμε) μη χαθεί η μεγάλη ιδέα που έχουμε για τους εαυτούς μας, μήπως στο τέλος αποδειχθούμε γραφικοί και μείνει μόνο ο Γκοντάρ να μας πιστεύει. Θα ήταν όμως τόσο ωραία να μην είχαμε μεγάλη ιδέα για τους εαυτούς μας. Ούτε ένδοξο παρελθόν ούτε τρισχιλιετής συνέχεια ούτε Παρθενώνες ούτε τούτα δω τα μάρμαρα ούτε ο ένδοξός μας βυζαντινισμός ούτε όλη η δόξα όλη η χάρη ούτε παντού έπη, εποποιίες, περήφανες νίκες ούτε ξανά και ξανά προς τη δόξα τραβά. Θα μας έμενε λίγος χρόνος να κοιτάξουμε μέσα μας, να κοιτάξουμε και γύρω μας. Να αναρωτηθούμε: τι δίνω εγώ στους άλλους, τι παίρνω απ’ αυτούς, πόσο επηρεάζω και πόσο επηρεάζομαι, τι χρωστάω και πώς θα το πληρώσω, τι μου χρωστάνε και πώς θα το πληρωθώ. Να δούμε τον εαυτό μας όχι θαυμάζοντάς τον στον καθρέφτη μας, αλλά –επιτέλους– στον καθρέφτη των άλλων. Σ’ αυτόν τον καθρέφτη που ευάριθμοι ελληνικοί θεσμοί προσπαθούν να μας μάθουν να κοιτιόμαστε – κι ανάμεσα σ’ αυτούς τους ελάχιστους θεσμούς, τα τελευταία χρόνια, είναι και το Φεστιβάλ Αθηνών. Το ξέρετε πια το Φεστιβάλ. Είναι ένα ανοιχτό παράθυρο στην πραγματική ζωή που συνεχίζεται ερήμην μας και συνεχίζει να προτείνει στο κοινό της μικρής μας αγοράς όσα απολαμβάνει και η παγκόσμια κοινότητα. Καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, δηλαδή, που διεκδικούν όχι χωρίς ρίσκο τη συγκίνηση, τον εντυπωσιασμό, τη χαρά, την ανθρώπινη συμμετοχή.

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2010 Nο 18 (1/2010) [27/5/2010] ISSN: 1791-1729 Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Mαρία Bασιλάκη Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Nικόλας Zώης, Kατερίνα Kόμητα, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης, Έλενα Xρηστοπούλου Συνεργάζονται: Mαρία Λάμπρου, Kατερίνα Σχινά, Θανάσης Xειμωνάς Kόμικς: Xρήστος Δημητρίου Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

]

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E. Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος

Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Άγγελος Δεληβορριάς Mέλη: Τάκης Αράπογλου, Σάντρα Μαρινοπούλου Δάκης Ιωάννου, Νίκη Τζούδα, Λουκάς Τσούκαλης

MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

Είναι η ίδια παγκόσμια κοινότητα που προτείνει τις ουσιαστικές ανθρώπινες αξίες, οικουμενικές, απροϋπόθετες. Τον ορθολογισμό στη συγκρότηση των κοινωνιών, το σεβασμό τους νόμους, την πίστη στην πρόοδο, στην εκπαίδευση και στα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, την αλληλεγγύη σε όσους τη χρειάζονται, την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όσων καταπατούνται. Το δικαίωμα στη χαρά της ζωής, την απόλαυση της πνευματικής και της καλλιτεχνικής αναζήτησης των προσωπικοτήτων που κουράστηκαν και συνεχίζουν να κοπιάζουν για να μεταποιούν σε ελκυστικές φόρμες την ανθρώπινη συνθήκη. Το Φεστιβάλ Αθηνών, ακόμα μια χρονιά, συντονίζεται στην παγκόσμια συχνότητα. Το δικό του πανό δεν έχει ανάγκη να το κρεμάσει στην Ακρόπολη. Με αφετηρία την Πειραιώς 260, κέντρο καράκεντρο, εκεί όπου η πόλη ανασαίνει, μακριά από εθνικές ή όποιες άλλες μυθολογίες, στέλνει το δικό του, απλό, μήνυμα. Πάρτε τη ζωή σας στα χέρια σας. Ή, με τα λόγια του Βρετανού γελοιογράφου, back to work. XOPHΓOΣ ΦIΛOΞENIAΣ

Ηλίας Κανέλλης

EDITORIAL

ME THN YΠOΣTHPIΞH

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

Aγαπητή EΦ... Nτύνομαι με περσινά

τΟ ΠρΟΓραΜΜα τΟυ ΔεΚαΠενΘηΜερΟυ

27.5 έως 9.6.2010 ΘεατρΟ Νίκος Μαστοράκης Angels in America του Τόνι Κούσνερ Πειραιώς 260, Χώρος Δ 1 - 7 Ιουνίου ομάδα blitz Cinemascope Bios 3 - 27 Ιουνίου (Πέμπτη έως Κυριακή) Θέατρο σε Τροχόσπιτο Βαριετέ Μια νύχτα χάρισμά σου Κορεάτικη Αγορά 7 - 8 Ιουνίου

ΜΟυΣιΚη Από τον ουρανό της Κρήτης, ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2 Ιουνίου Συναυλία με τη Μαρία Φαραντούρη και τον Τσαρλς Λόιντ Ωδείο Ηρώδου Αττικού 4 Ιουνίου Συναυλία με τον Ρούφους Γουέινραϊτ Θέατρο Λυκαβηττού 5 Ιουνίου Τζαζ συναυλίες Takis Barberis Group, Human Touch & Trilogia 6 Ιουνίου Joel Larue Smith Trio & Stratos Vougas Quartet 7 Ιουνίου Joel Larue Smith Trio & Cubana Bop 8 Ιουνίου Πειραιώς 260, Χώρος Ε

εΓΚατAΣταΣη Ουίλιαμ Κέντριτζ I Am Not Me, the Horse is Not Mine Πειραιώς 260, Aποθήκη 1 - 15 Ιουνίου

εΚΘEΣειΣ Λουίζ Μπουρζουά, Personages Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 12 Μαΐου – 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης) Σάρα Λούκας, Nuds Cycladic Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 12 Μαΐου – 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης) Ο Σωκράτης Σωκράτους φωτογραφίζει την Αθήνα Mουσείο Mπενάκη 1 Ιουνίου - 30 Ιουνίου (εκτός Δευτέρας και Τρίτης) 4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Αγαπητοί φίλοι, Έχω παγώσει. Διάβαζα τις ελάχιστες φωνές που προειδοποιούσαν για την ανάπτυξη της χώρας με δανεικά, αλλά δεν έδινα σημασία. Θεωρούσα ότι είναι η άλλη πλευρά των σαλεμένων προφητών της Αποκαλύψεως, ετούτοι πίστευα ότι απλώς ήταν θύματα του ορθολογισμού τους. Έζησα λοιπόν κι εγώ χωρίς να υπολογίζω το ζοφερό μέλλον, άλλωστε δεν είχα δουλέψει καθόλου γι’ αυτό. Είμαι ακόμα 20 χρόνων, παρακολουθώ μαθήματα στη σχολή μου (αν δεν παρακολουθείς μαθήματα στις θετικές σχολές θα πάρεις πτυχίο του Αγίου της Αναβολής), δεν έχω δουλέψει στην παραγωγή – άρα προσωπικά δεν βαρύνομαι με τις αμαρτίες των μεγαλύτερών μου που σε ένα βαθμό θεωρήθηκαν περίπου συνένοχοι στην κατάσταση: δεν έκλεψα την εφορία (έχω μηδενικά εισοδήματα), δεν χώθηκα στο Δημόσιο (στόχος μου είναι να φύγω για μεταπτυχιακά στο εξωτερικό), καλά καλά δεν συνείργησα ούτε στο χάλι του πολιτικού συστήματος μια που ψήφιζα έως σήμερα μικρό κόμμα που δεν βρίσκεται στη Βουλή. Κατάλαβα όμως ότι όλα αυτά δεν έχουν σημασία, διότι και εγώ καλούμαι να πληρώσω, όχι μόνο τις συνέπειες του χρέους αλλά και το κόστος της δυσφήμισης της χώρας. Ήδη, οι φίλοι μου από άλλες χώρες, με τους οποίους κυρίως επικοινωνώ μέσω Ίντερνετ, έχουν αρχίσει τις μικρές ειρωνείες. Μάλιστα κάνα-δυο με κομπλάρουν χειρότερα, διότι μου φέρονται σαν να είμαι άπορη και να έχω ανάγκη τον οίκτο τους. Και ναι μεν δεν έχω ανάγκη τον οίκτο κανενός, αλλά δεν είναι ευχάριστο να με προσβάλλουν. Κι ούτε είναι ευχάριστο να σκέφτομαι ότι, φέτος, δεν θα πάω το αγαπημένο μου ταξίδι στο Βερολίνο, επειδή οι φίλοι μου εκεί θα με στραβοκοιτάνε. Κατά τα άλλα, κάνω υπομονή. Διαβάζω, δουλεύω σκληρά στη σχολή αλλά και εκτός σχολής, προσπαθώ να φανταστώ τον εαυτό μου ισότιμη Ευρωπαία σε ένα καλύτερο μέλλον… Τι κάνω γι’ αυτό; Οικονομίες. Ντύνομαι με περσινά. Κόβω έξοδα – διότι φέτος ο μπαμπάς που ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει τα φέρνει δύσκολα. Άρχισα να πα-

Nτέμης... Κύριε διευθυντά, Ο Ντέμης Ρούσσος που θα τον ακούσουμε στο Ηρώδειο θα τραγουδήσει και το περίφημο τραγούδι του «Ντρίγκι ντρίγκι μάνα μου»; Λάμπης Παπαδόπουλος, Αθήνα Απάντηση: Ναι. Και τα τραγούδια «My Friend the Wind», «My Reason», «Velvet Mornings», «Goodbye, My Love, Goodbye», «Someday» και «Lovely Lady of Arcadia» και το «Lost in Love». Και πολλά άλλα. Κανένα πρόβλημα;

ρακολουθώ τα τσάμπα θεάματα, μένω περισσότερο και στο σπίτι όπου επωφελούμαι διαβάζοντας. Παρακολουθώ κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών, θεωρώ ότι είναι μια χορταστική φέτα Ευρώπης στην πρωτεύουσα που μας αρέσει να πληγώνουμε. Παρά το ότι φέτος έχουν περικοπεί, μου φαίνεται ότι θα δυσκολευτώ να δω περισσότερες από μια δυο παραστάσεις. Σε περίοδο που η ακρίβεια στη χώρα δεν συμβαδίζει με τις τάσεις της οικονομίας, μήπως ένα μήνυμα που θα μπορούσε να δώσει το Φεστιβάλ, φέτος, είναι η μείωση των τιμών των εισιτηρίων; Με πολλή εκτίμηση, Αντωνία Καλαβρυτινού, Φοιτήτρια Απάντηση: Αγαπητή φίλη, και λίγα λες. Σε ό,τι μας αφορά, πάντως, όντως κάναμε προσπάθεια και καταφέραμε να μειώσουμε φέτος τις τιμές των εισιτηρίων. Επίσης, μπορείτε να αναζητήσετε τις προσφορές μας σε πακέτα εισιτηρίων (πληροφορίες στην ιστοσελίδα μας, www.greekfestival.gr) αλλά και μεμονωμένες προσφορές και επιπλέον εκπτώσεις σε συνεργασία με γνωστά περιοδικά. Μη φοβάστε την κρίση, τη μιζέρια να φοβάστε. Καλή πρόοδο.

Θυμάμαι το Xειμωνιάτικο Παραμύθι Συνυφαίνοντας τη μαγεία με την αλήθεια και τη φαντασία με την πραγματικότητα, ο Σαμ Μέντες, ένας κορυφαίος σύγχρονος κλασικός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου, ανέδειξε και αξιοποίησε το ρεαλισμό της ποίησης του Ουίλιαμ Σαίξπηρ στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι, με το οποίο ολοκληρώθηκε πέρυσι το Φεστιβάλ της Επιδαύρου. Στο πλαίσιο της συνεργασίας Βρετανών και Αμερικανών συντελεστών στο Bridge Project του Θεάτρου Old Vic, στην καλλιτεχνική διεύθυνση ουσίας του καλλιτεχνικού του διευθυντή και μεγάλου ηθοποιού Κέβιν Σπέισι, ο Σαμ Μέντες ανέβασε μια άρτια παράσταση, παλλόμενη στις πολύπτυχες διακυμάνσεις της με έξοχη ρυθμολογία και μέτρο, «διαβάζοντας» καίρια το αρχαίο δράμα και τον Σαίξπηρ (μεταξύ άλλων, έξοχη η σκηνική σύλληψη της οπτασίας της Ερμιό-

νης και του Πολύξενου στο παραλήρημα του Λεόντιου), στην ουσία της ζώσας εξελικτικής παράδοσης του θεάτρου. Η οπτική του Μέντες ευοδώθηκε από εύφορες ερμηνείες, όπως του μεγάλου Σάιμον Ράσελ Μπιλ, συγκλονιστικού στο ρόλο του Λεόντιου, της εξαίσιας Ρεμπέκα Χολ (Ερμιόνη), της θαυμάσιας Σινέντ Κιούζακ (Παυλίνα) και της υπέροχης Μόρβεν Κρίστι (Μαμίλιος/ Περντίτα), ενώ από τον υπόλοιπη εξαιρετική διανομή αναφέρω ενδεικτικά τον στιβαρό Τζος Χάμιλτον (Πολύξενος) και τους Ρίτσαρντ Ήστον, Τομπάιας Σίγκαλ και Ίθαν Χοκ (στη φωτογραφία), απολαυστικούς ως βοσκό, γιο βοσκού και Αυτόλυκο αντίστοιχα. Μιχάλης Ταμπούκας Ηθοποιός

EΠIΣTOΛEΣ

EΠEIΔH H TEXNH EMΠNEETAI AΠO TH ZΩH

Φεστιβάλ μες στην κρίση Ένας αγαπητός μου φίλος, εξαίσιο κάποτε δείγμα αριστερογενούς οπτιμισμού αλλά σήμερα προσβεβλημένος – όπως, ενδεχομένως, όλοι μας – από τον ενδημήσαντα ιό της απαισιοδοξίας, ξεφύλλιζε τις προάλλες τα φυλλάδια του Φεστιβάλ και αναρωτιόταν: «Φεστιβάλ; Φεστιβάλ εν μέσω κρίσης;» Και προφανώς δεν είναι ο μόνος. Το ερώτημα έγινε ως και τίτλος στις εφημερίδες, διατυπώνοντας την διάχυτη αμηχανία μας ενόψει μιας γιορτής που φαντάζει αταίριαστη με τη γενικευμένη δυσθυμία. Αναρωτιέμαι λοιπόν κι εγώ: Τι είναι ένα φεστιβάλ; Σε τι ανταποκρίνεται; Είναι απλό: στην ανάγκη των ανθρώπων να βγουν από τον εαυτό τους, προκειμένου να συνεχίσουν να ζουν με τον εαυτό τους. Ο Τζωρτζ Στάινερ το ξέρει καλά αυτό, όταν μιλάει για τη «μυστική μελαγχολία», την tristitia, που δίνει σ’ ένα αληθινό φεστιβάλ τη χαρμόσυνη αυστηρότητά του. Και μολονότι έχει σε όλους τους τόνους υπογραμμίσει ότι ο πολιτισμός δεν αποτελεί αντίδοτο στη βαρβαρότητα, το 1996, μιλώντας στα εγκαίνια του Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, παραδέχτηκε ότι ένας τέτοιος θεσμός δημιουργείται από τη γνήσια ανθρώπινη ανάγκη της αναδιεκδίκησης της ομορφιάς σ’ ένα φθαρμένο κόσμο. «Ένα τέτοιο φεστιβάλ ενεργοποιεί και επικυρώνει μιαν ευρωπαϊκή κοινωνία (προτιμώ το «κοινωνία» γιατί είναι πιο απαιτητική λέξη από το «κοινότητα») που θα αποβλέπει στην έκλειψη των διαχωριστικών γραμμών, της μισαλλόδοξης βίας, των ωμών σχέσεων εξουσίας», είπε ο Στάινερ στο λόγο του. «Είναι σαν να θεσπίζει την ελπίδα». Ιδού, λοιπόν, το επιχείρημά μου. Ένα Φεστιβάλ, εν μέσω κρίσης, σε μιαν Ευρώπη που διχάζεται την ώρα που δια-

τρανώνει την ανάγκη για ενότητα, είναι ένας δίαυλος επαφής και αλληλοκατανόησης. Είναι ένας τόπος συνομιλίας των πολιτισμών, αντενέργειας, δημιουργικής διαπίδυσης. Δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη. Και ταυτόχρονα είναι η συνθήκη που στεγάζει διαφορετικές ατομικότητες εν ειρήνη και εκπολιτίζει τις δημόσιες συναντήσεις. Είναι η στιγμή της «ανακωχής», όπως πολύ εύστοχα είχε κάποτε περιγραφεί. Ανακωχή από τον πόλεμο με τους αριθμούς, από το κονταροχτύπημα με τις σκιές ενός δυσοίωνου μέλλοντος. Μια ευκαιρία να αξιοποιηθεί η πανταχού παρούσα λαχτάρα του ανθρώπου για υπέρβαση. Ναι, αλλά κοστίζει, θα αντέτεινε κανείς, υπό την πίεση εκείνης της αντίληψης που θέλει την τέχνη και τους δημιουργούς της να λογοδοτούν αδιάκοπα στην οικονομία και την αγορά. Και πάλι θα επικαλεστώ έναν ειδικό – τον Άντονι Στιλ, διοικητικό διευθυντή των Φιλαρμονικών του Λονδίνου και του Λος Άντζελες και επί χρόνια καλλιτεχνικό διευθυντή των Φεστιβάλ της Αδελαΐδας και του Σίντνεϋ. «Η οικονομίστικη αντίληψη της κουλτούρας είναι φονταμενταλιστική», έγραψε πρόσφατα. «Συνεπικουρείται από μια γλώσσα που μεταμορφώνει την κοινωνία σε οικονομία, τους δημιουργούς και το κοινό τους σε «καταναλωτές», τις κρατικές επιχορηγήσεις σε «χρήματα των φορολογουμένων». Είναι η ίδια γλώσσα που συρρικνώνει ποιήματα, πεζά, θεατρικά, μουσικά και εικαστικά έργα σε «προϊόντα». Αυτή η αντίληψη κι αυτή η γλώσσα είναι που μακροπρόθεσμα κοστίζει». Ναι, λοιπόν, Φεστιβάλ. Γιατί στις δύσκολες στιγμές, τέτοιοι θεσμοί εξευγενίζουν τον αδυσώπητο, ηλίθιο κυκεώνα που εξευγενίζουμε με το όνομα κρίση. Όπως, εξάλλου, θα έλεγε και ο Στάινερ.

Από την Kατερίνα Σχινά

ΠειραιΩΣ 260 Λίγο πριν την παράσταση. O έχων εισιτήριον εισίτω...

TO EΠOMENO ΔEKAΠENΘHMEPO Ξένια Kαλογεροπούλου Έλα Έλα Ένας μονόλογος για αυτό το αδιόρατο «κάτι» που ψάχνουμε. H ίδια η Kαλογεροπούλου στη σκηνή (19-27 Iουνίου, Θέατρο Πόρτα) Θέατρο Nο Σανμπασό / Nτάι-Xάνγια Λυρικό συμβολικό δράμα από το ιαπωνικό παραδοσιακό θέατρο (16 Iουνίου, Ωδείο Hρώδου Aττικού) Tσίμερμαν & Nτε Περό Öper Öpis Xορός, εικόνα, τσίρκο και μουσική από το ανατρεπτικό δίδυμο (10-12 Iουνίου, Πειραιώς 260 H) Tζέιμς Tιερέ Pαούλ Ένα ονειρικό παραμύθι στην παράδοση του Aόρατου Tσίρκου (14-16, 18-19 Iουνίου, Θέατρο Pεξ). Oρχήστρα Nέων Σιμόν Mπολιβάρ της Bενεζουέλας O εκρηκτικός διευθυντής ορχήστρας Γκουστάβο Nτουνταμέλ ξεσηκώνει το κοινό με τις συναυλίες κλασικής μουσικής του (23 Iουνίου, Ωδείο Hρώδου Aττικού) Oμάδα Système Castafiore Stand Alone Zone Ένα ιδιαίτερο ταξίδι στην χώρα των θαυμάτων με χορό, κοστούμια, μάσκες και τρικ ψηφιακής τεχνολογίας (16-18 Iουνίου, Πειραιώς 260 Δ)

ΣXOΛIA

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

Στέφανος Λαζαρίδης

Ο καταλύτης με το μαστίγιο Νεαρός στο Λονδίνο είχε φτιάξει τα πρώτα κοστούμια μιας ροκ μπάντας, από τότε τους έλεγαν Who. Το ίδιο πάνωκάτω διάστημα φιλοξενούσε έναν εσωστρεφή στη σοφίτα, τον έλεγαν Ντέιβιντ Μπόουι, διάσημος έγινε αργότερα. Ευφυής, είρων, ταλαντούχος, γνώστης, κοσμοπολίτης, ικανός, εργατικός όσο κανείς, πεισματάρης, «politically incorrect», θεατράνθρωπος. «Δύσκολος άνθρωπος», καθόλου «φυσιολογικός». Αλλά ποιος «φυσιολογικός άνθρωπος» με το καλλιτεχνικό εκτόπισμα του Λαζαρίδη θα άφηνε την ασφάλεια της τάξης του Λονδίνου για να βρεθεί στην Αθήνα και στη δύσκολη ελληνική πραγματικότητα της Λυρικής Σκηνής;

Από την Αφροδίτη Παναγιωτάκου*

ηρΩΔειΟ, ΚαΛΟΚαιρι 2007 O Στέφανος Λαζαρίδης στο Hρώδειο, σε μια από πρόβες της Kάρμεν (μουσική διεύθυνση Λουκάς Kαρυτινός, σκηνοθεσία Στίβεν Πίμλοτ), της όπερας με την οποία η Eθνική Λυρική Σκηνή συμμετείχε εκείνη τη χρονιά στο Φεστιβάλ Aθηνών.

«Εγώ, ξέρετε, λειτουργώ σαν καταλύτης. Προκαλώ αντιδράσεις και βγάζω από τον άλλο ό,τι έχει μέσα του: αν έχει κακό, θα του βγάλω το χειρότερο, αν έχει κάτι καλό… ε, καταλαβαίνετε…».

τσι ήταν ο Λαζαρίδης. Όποιοι δούλεψαν κοντά του, ανακάλυψαν δυνάμεις και δυνατότητες που ούτε καν φαντάζονταν. Δεν ήταν οι απαιτήσεις του μόνο που έφταναν τους συνεργάτες του στο να ξεπερνούν τα όρια τους – όρια σωματικά, πνευματικά, ψυχολογικά. Ήταν η έμπνευση που ήξερε να ξυπνά και να μας κάνει τελικά να βρίσκουμε λύση εκεί όπου βλέπαμε το αδιέξοδο. Γιατί τελικά, όταν δούλευες κοντά στον Λαζαρίδη, δεν δούλευες με

6 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

εκείνον, αλλά για αυτόν. Για να συμβάλλεις στο να υλοποιηθεί το μικρό ή το μεγάλο που είχε στο νου του. Γιατί σε έκανε να πιστέψεις ότι, αν συνταχθείς μαζί του, θα «μεγαλουργήσεις». Κι έτσι, παρά την πίεση, τα ατέλειωτα ωράρια, τις εντάσεις και ό,τι άλλο συνεπάγεται το να δουλεύεις με έναν άνθρωπο που εργάζεται με φρενήρεις ταχύτητες και εξαντλητικές εμμονές, όταν έφτανε η ώρα του απολογισμού ήσουν σίγουρος ότι άξιζε τον κόπο. Ήξερες βέβαια ότι το να τον ικανοποιήσεις απολύτως θα ήταν αδύνατο. Αλλά η επιδοκιμασία εκ μέρους του –που στη δική του περίπτωση ήταν μία έγκριση του τύπου «καλά τα καταφέρατε», με την προσθήκη ενός χιουμοριστικού σχολίου– ισοδυναμούσε με πολλά μπράβο γενναιόδωρων αφεντικών. Όλος ο χαρακτήρας του Λαζαρίδη συμπυκνώνεται ίσως σε μία χαρακτηριστική του συνήθεια, ανάγκη, στάση.

Στον πληθυντικό αριθμό. Με όλους μας, αυτόν χρησιμοποιούσε. Εκτός από την Ορσία. Τον πιο στενό του άνθρωπο, την αληθινή του φίλη. Εκεί ξέφευγε πού και πού ο ενικός, ακόμη και μπροστά μας. Με τους υπόλοιπους όμως, απολάμβανε και απολαμβάναμε έναν πληθυντικό ωραίο, αστικό, ειρωνικό, αγγλοσαξονικό, αποικιακό, εξοντωτικό, αντιφατικό. «Είστε άχρηστος. Κι εσείς, απαράδεκτη. Αυτό που κάνατε δεν μου αρέσει καθόλου». Έτσι ξεκινούσε η διαφωνία μαζί του. Αλλά η διαφωνία δεν ήταν προσωπική. Αφορούσε το αντικείμενο, το θέμα, όχι το πρόσωπο. Γι’ αυτό και όταν έληγε ο διαπληκτισμός (δύσκολα θα χαρακτήριζε κανείς τη διαφωνία μαζί του «ώριμο και ήπιο διάλογο»), όταν λυνόταν εν τέλει το θέμα, ήταν σαν να μην έγινε τίποτα ποτέ. Μπορούσες να πας αμέσως μετά για φαγητό και να σου μιλήσει για εκείνα τα παιδιά, που συγκατοικούσε μαζί τους

ΣXOΛIA

τεΛειΟΜανηΣ «Θέλουμε να ψυχαγωγούμε, να εκπαιδεύουμε, να εμπνέουμε, να προκαλούμε». Έτσι φανταζόταν το ρόλο της Λυρικής ο Στέφανος Λαζαρίδης (στο κέντρο), που φωτογραφήθηκε εν μέσω του σκηνοθέτη Άντριου Γουίκς και της χορογράφου Άλισον Tσίτι στο Hρώδειο, το καλοκαίρι του 2007.

με τραπεζομάντιλα, αλλά ένα μικρό για εκείνον μόνον). Συγκεντρωτικός; Ναι. Αλλά όταν κέρδιζες κατά τι έστω την εμπιστοσύνη του σε άφηνε να φτάσεις όπου μπορούσες και ήθελες, αρκούνταν να σε ελέγξει στο τέλος. Γιατί ο Λαζαρίδης ήθελε συνεργάτες. Πιστούς, δικούς του, που θα έκαναν ό,τι ήταν απαραίτητο ανεξαρτήτως «job description», που θα τον καταλάβαιναν δίχως να τον κρίνουν και εν πολλοίς συγχωρώντας εκ προοιμίου τις υπερβολές του. Δεν ήταν μόνο η ταχύτητα της σκέψης του, ήταν και το αγγλοσαξονικό ταλέντο να συνδυάζει τα εκ πρώτης όψεως ασυνδύαστα, να δημιουργεί εκλεκτικές συγγένειες. Την εποχή που η Λυρική θα ανέβαζε την όπερα Ορφέας και Ευρυδίκη, θυμάμαι να συζητάμε ως βάση έμπνευσης του δημιουργικού της αφίσας την τηλεοπτική σειρά Six feet under, το γνωστό σίριαλ με πρωταγωνιστές μία οικογένεια που διατηρεί γραφείο κηδειών. Γιατί για εκείνον, η σχέση ήταν προφανής... Το υψηλόν και το ποπ, το σοβαρό και το πρωτοποριακό, μαζί. Ευφυής, είρων, ταλαντούχος, γνώστης, κοσμοπολίτης, ικανός, εργατικός όσο κανείς, πεισματάρης, «politically incorrect», θεατράνθρωπος. Και αυτό που λέμε «δύσκολος άνθρωπος». Αλλά πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Δεν είχε καμία σχέση με τον μέσο όρο. Και εννοείται ότι ήταν ιδιόρρυθμος. Το ήξερε. Μα ποιος μη ιδιόρρυθμος, ποιος «φυσιολογικός άνθρωπος» με το καλλιτεχνικό εκτόπισμα του Λαζαρίδη θα άφηνε την ασφάλεια της τάξης του Λονδίνου για να βρεθεί στην Αθήνα και στη δύσκολη ελληνική πραγματικότητα της

Λυρικής Σκηνής; Γιατί τελικά, αν το όραμα και το στοίχημα ήταν η κινητήριος δύναμη για τον Λαζαρίδη προκειμένου να έρθει στην Ελλάδα, αυτή η «λοξή» πρόσληψη των πραγμάτων ήταν προϋπόθεση.

χουν ειπωθεί και έχουν γραφεί τόσα πολλά για την εποχή Λαζαρίδη στη Λυρική Σκηνή. Δύσκολα συνειδητοποιεί κανείς ότι, τελικά, έμεινε μόλις ένα χρόνο. Αλλά αυτό θα πει καταλύτης. Κάτι συνέβη με τον ερχομό του. Και πολλά συνέβησαν με την αποχώρησή του. Το βέβαιο όμως είναι ότι η εποχή Λαζαρίδη ήταν για τη Λυρική Σκηνή εποχή οράματος. Πίστης, όχι μόνο της στενής του ομάδας, αλλά και την ευρύτερης κοινότητας της τέχνης και του πολιτισμού, γεγονός που κατέγραψε ο Τύπος στρέφοντας την προσοχή του κοινού προς έναν οργανισμό που ξαφνικά (;) μπορούσε να ξαναγεννηθεί. Ίσως κανείς να μην περίμενε να ακούσει ότι ο Λαζαρίδης απεβίωσε, ο ίδιος άλλωστε, όσο ζούσε, δεν θα επέτρεπε να γίνει γνωστή η δύσκολη κατάσταση της υγείας του. Όπως και να ’χει, λοιπόν: ο Στέφανος Λαζαρίδης, γεννηθείς στην Ντιριντάουα της Αιθιοπίας, διαπρεπής σκηνογράφος και σκηνοθέτης του θεάτρου και της όπερας (το σκηνογραφικό του έργο διδάσκεται στα βρετανικά πανεπιστήμια) πέρασε από την κρατική όπερα της Ελλάδας για μία χρονιά και

έφερε τα πάνω-κάτω. Νομίζω ότι και οι πιο σκληροί επικριτές του δεν μπορούν παρά να ομολογήσουν ότι επρόκειτο για ξεχωριστή προσωπικότητα, άξια σεβασμού και εκτίμησης, για το ταλέντο, τη γνώση, την εργατικότητα, το θάρρος της γνώμης και της ανάληψης της ευθύνης των επιλογών του. Τελικά, ένα πρόσωπο αναφοράς για όσους είχαμε την τύχη να δουλέψουμε κοντά του. Το λογότυπο της Λυρικής Σκηνής είναι δικό του δημιούργημα. Κάποιοι ήμαστε εκεί όταν τράβηξε με το αριστερό χέρι – όπως πάντα– τη γραμμή που θυμίζει μπαγκέτα μαέστρου. Ή «μαστίγιο», όπως συμπλήρωνε ο ίδιος από μία στιγμή και μετά... s

*Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου ήταν υπεύθυνη επικοινωνίας της Λυρικής Σκηνής από το 2006 έως το 2009.

“

Έλεγε στους φίλους του:

“

όταν ήταν πολύ νέος, στο Λονδίνο πάντα, και τους είχε φτιάξει τα πρώτα τους κοστούμια για τη ροκ μπάντα τους, μόνον που τα παιδιά εκείνα λέγονταν The Who και ο άλλος, ο νεαρός, ο εσωστρεφής που φιλοξενούσαν στη σοφίτα, τα κατάφερε καλά αργότερα και τον μάθαμε με το όνομα Ντέιβιντ Μπόουι... Προσωπικές, απίστευτα γοητευτικές ιστορίες που ανέφερε σαν απλά συμβάντα ζωής. Γιατί για τον Λαζαρίδη, η κλίμακα των προσώπων και των πραγμάτων για τα οποία μιλούσε ή για τα οποία σκεφτόταν σε επίπεδο συνεργασίας, δεν είχε καμία σχέση με εσωστρέφεια, φόβο, περιορισμό. Γι’ αυτό και όταν μιλούσε για τη Λυρική Σκηνή σε φίλους και συνεργάτες του διεθνούς βεληνεκούς, έκανε λόγο για ένα πολύ «ατμοσφαιρικό» θέατρο στο κέντρο της πόλης του οποίου είναι διευθυντής. Και όταν συζητούσε με τη στενή του ομάδα για ιδέες και σχέδια, μιλούσε για πραγματοποιήσιμα σενάρια που ήθελαν τον Αλμοδόβαρ να σκηνοθετεί Κάρμεν... Κι έβαζε και τους συνεργάτες του στη λογική του «think big», γιατί δεν θεωρούσε τίποτα «too big»... Για όσους μπορούσαν να τον αντιληφθούν, ο Λαζαρίδης είχε αξεπέραστο, υπόγειο, «μαύρο» χιούμορ. Αστεία και λογοπαίγνια σαρκαστικά, αλλά και αμείλικτα αυτοσαρκαστικά. Για τον χαρακτήρα του, τις ιδιορρυθμίες του, το θέατρο και, φυσικά, τον θάνατο. Το τελευταίο, από τα αγαπημένα του θέματα. Το σχόλιό του, πάντα εύστοχο, ύπουλα αποσταθεροποιητικό, καμιά φορά στο πλαίσιο του εσωτερικού αστείου. Για όποιον το καταλάβει. Και ήξερε ποιος από την ομήγυρη θα γίνει συνένοχος στο δικό του υπονοούμενο. Και σε εκείνον θα έστρεφε απευθείας το βλέμμα, λοξοκοιτάζοντάς τον, χαρίζοντάς του ένα λαζαρίδειο χαμόγελο, μειδίαμα παιδιού που έκανε την αταξία και το ευχαριστιέται. Τελειομανής, εμμονικός. Για τον Λαζαρίδη όλα ήταν σπουδαία και εξίσου σημαντικά: «Δεν το βλέπετε ότι τα σκαλοπάτια στα παρασκήνια δεν έχουν το ίδιο χρώμα; Άλλα είναι μαύρα, άλλα είναι σκούρο γκρι...»… «Τι εννοείτε ότι είναι ωραίο αυτό το μπλε της αφίσας; Δεν είναι αυτό που είχα πει. Και εφόσον δεν είναι αυτό που είχα πει, δεν είναι σωστό». Η λαζαρίδειος ορολογία… άλλο κεφάλαιο αυτό… Είχε το λεξικό του. Δεν υπήρχε «ωραίο», «άσχημο», «ευχάριστο», «δύσκολο». Όλα ορίζονταν βάσει δύο λέξεων: σωστό-λάθος. Έτσι, μια καταπληκτική παραγωγή δεν ήταν «υπέροχη», αλλά «σωστή». Και ένα θεατρικό κοστούμι, δεν θα ήταν ποτέ «άσχημο», αλλά λάθος. Και έπρεπε όλα να είναι σωστά. Και κάτι περισσότερο από αυτό: έπρεπε να είναι σκηνοθετημένα, σκηνογραφημένα. Ποιος θα φανταζόταν ότι θα ασχολούνταν ο ίδιος με τη διάταξη των καρεκλών για τη συνέντευξη Τύπου (όχι σε απόλυτη ευθεία, όχι κυκλικά, αλλά κάτι ανάμεσα… και όχι τραπέζια

«η Λυρική είναι ένα πολύ “ατμοσφαιρικό” θέατρο

στο κέντρο της πόλης του οποίου είμαι διευθυντής».

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

Γιατί αλήθεια, να πάμε στον Μπομπ ντίλαν; Σάββατο 29 Μαΐου, στη Μαλακάσα. Είναι ευκαιρία ή μπελάς; Έχει κάτι καινούργιο να πει ή αντιγράφει τον εαυτό του; Πόσο νόημα έχει τελοσπάντων η συναυλία του 69χρονου θρύλου της ροκ; Aπό τον Nικόλα Zώη

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

«Κυρίες και κύριοι, υποδεχθείτε τον δαφνοστεφή ποιητή του ροκ εν ρολ. Την ελπιδοφόρα φωνή της αντικουλτούρας των 60s. Τον άνθρωπο που έπεισε τη φολκ να πλαγιάσει με το ροκ, που αναδύθηκε βρίσκοντας το δρόμο του Χριστού, που…, που…, που…». Έτσι προλόγιζε πριν από λίγα χρόνια τον Μπομπ Ντίλαν ένα μέλος της μπάντας του, σε μια συναυλία στη Νέα Υόρκη. Ήταν η υπ’ αριθμόν 1440 εμφάνιση μιας τουρνέ, που θεωρητικά είχε ξεκινήσει από το καλοκαίρι του 1988, και που τα μίντια είχαν βαφτίσει –χωρίς τον ενθουσιασμό του τραγουδοποιού– «Περιοδεία Χωρίς Τέλος». Αρκετοί προβληματίζονταν τότε για τις επί σκηνής επιδόσεις του Ντίλαν, και ακόμα περισσότεροι για τα κίνητρα κάθε «γερόλυκου» που δεν έλεγε να κάνει τόπο σε φρέσκιες μουσικές. Ανήκε και ο Ντίλαν σε αυτούς που παίζανε για να κολλήσουν τα τελευταία ένσημα; Ή μήπως πίστευε ότι οι καριέρες τελειώνουν στο σανίδι και όχι με θλιβερά γεροντοσκάνδαλα στα πρωτοσέλιδα των ταμπλόιντ; Ελάχιστοι είχαν πρόσβαση στις σκέψεις του, πολλοί όμως στην εικόνα του. Η οποία, για τους πιο αντικειμενικούς, είχε τσαλακωθεί από κουρασμένες φωνητικές χορδές, και για τους πιο ρομαντικούς, από την αίσθηση του ανοίκειου και απόμακρου που άφηναν οι συναυλίες του Ντίλαν και της εκάστοτε μπάντας του. Σήμερα, η μουρμούρα δεν έχει φυσικά σταματήσει. Η κριτική για την αυθεντικότητα της περσόνας που τόσα χρόνια προωθούσε ο κύριος Ζίμερμαν πλέον προέρχεται ακόμα και από μουσικούς με το μέγεθος της Τζόνι Μίτσελ. Και το ελληνικό κοινό διαφοροποιείται από όλα τα παραπάνω μόνο όταν παραδέχεται τα συναυλιακά απωθημένα που το βασανίζουν – όχι και η μεγαλύτερη τιμή για έναν καλλιτέχνη. Οι νεότεροι από τους εγχώριους μουσικόφιλους ίσως αισθάνονται ότι η δεύτερη, εδώ και 17 χρόνια, έλευση του Μπομπ Ντίλαν αφορά μια κουρασμένη γενιά, τη στιγμή που οι παλαιότεροι μάλλον σκέφτονται το κόστος της βενζίνης μέχρι το Terra Vibe της Μαλακάσας. Και όλοι νιώθουν ότι το μόνο που δεν έχει τέλος είναι οι συναυλίεςμαυσωλεία, σε μια χώρα που έχει σοβαρότερα προβλήματα να την απασχολούν. Και όμως. Μπορεί οι μυθικές διαστάσεις οποιουδήποτε να μην αρκούν για να ξεχαστεί η φθορά του χρόνου ή για να πολλαπλασιαστεί το ελάχιστο σε εκθαμβωτική συναυλιακή εμπειρία. Αλλά ούτε ο ίδιος ο Ντίλαν φαίνεται να σκοτίζεται για όλα αυτά. Αντί να κάνει τον κόπο και να φλυαρεί στην αρχή, στη διάρκεια ή στο τέλος των σόου του, προτιμά τις ελαφρώς διαφοροποιημένες εκτελέσεις παλιών και νέων τραγουδιών του – και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Και το ζήτημα δεν είναι από πότε έχει χάσει τη φλόγα του ή το δικαίωμα στις περιοδείες, αλλά για ποιο λόγο πληρώνει κανείς για να τον ακούσει. Για να επισκεφθεί ένα μουσειακό έκθεμα; Γιατί «είναι ο Ντίλαν, ρε παιδιά»; Ή γιατί ελπίζει ότι οι ρωγμές του προσώπου του θα αφήσουν μια μικρή αχτίδα από το αλλοτινό μεγαλείο του; Όπως και να ’χει, δεν επισκέπτεσαι έναν βετεράνο για να του ζητήσεις να πολεμήσει ξανά. Γιατί τα ανδραγαθήματά του έχουν ποτίσει τη μουσική κουλτούρα ολόκληρου σχεδόν του πλανήτη. Τόσο, που αν παραφράζοντας έναν στίχο του, ρωτούσαμε με αυθάδεια τον Ντίλαν, επιτέλους, «πόσες συναυλίες χρειάζεται ένας μουσικός για να πει ότι είναι μουσικός;», οι περισσότεροι ξέρουμε τι μπορεί να απαντούσε. s

ΣXOΛIA

ηλιάννα Σκουλάκη

το κορίτσι της αφίσας Από τη Μαρία Λάμπρου

YMNOΣ ΣTO ΦΩΣ Aν και η δουλειά της Hλιάννας Σκουλάκη (στο πλάι) για το εικαστικό του Φεστιβάλ πήρε έμπνευση από την περσινή έκθεση Ύμνος στη σκιά, τα χρώματα και η σύνθεση μετατράπηκαν σε ύμνο στη ζωή και στην οικολογία.

Πώς επελέγη η φετινή αφίσα του Φεστιβάλ; Για ποιους λόγους κέρδισε η πρόταση της Ηλιάννας Σκουλάκη, φοιτήτριας στη Σχολή Καλών Τεχνών.

μεγάλη γιορτή του καλοκαιριού ξεκινά. Δύο χαρούμενες φιγούρες, που μοιάζουν σαν να ξεπήδησαν από ένα «δροσερό» θέατρο σκιών, μας καλούν φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου μέσα από τις αφίσες, τα φυλλάδια, τα έντυπα αλλά και την επίσημη ιστοσελίδα του. Το νέο εικαστικό, που φέρει την υπογραφή της 28χρονης φοιτήτριας της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Ηλιάννας Σκουλάκη. Πώς σκέφτηκε να κάνει τη διαφορά η νεαρή φοιτήτρια που κατάφερε η εικόνα της να είναι

ΣXOΛIA

από τις πιο ευκρινείς εικόνες του φετινού καλοκαιριού; «Για πρώτη φορά, στην αφίσα απεικονίζεται και ένας άντρας», λέει. «Ως τώρα, το εικαστικό του Φεστιβάλ είχε συνήθως μόνο γυναικείες φιγούρες, όπως η κοπέλα πάνω στη σκάλα ή τα κοριτσάκια της προηγούμενης χρονιάς. Είχα σκεφτεί ότι έπρεπε να κάνω έναν άνδρα. Έπειτα ήρθε η κοπέλα και έγιναν ζευγάρι». Αυτή είναι η δεύτερη φορά που το Φεστιβάλ Αθηνών, επαναλαμβάνοντας το ιδιαίτερα επιτυχημένο «πείραμα» της προηγούμενης χρονιάς, αναθέτει την επικοινωνιακή εικόνα του στο Εργαστήριο Γραφικών Τεχνών-Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, προσφέροντας τη δυνατότητα σε εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να λειτουργήσουν ως πραγματικοί νέοι επαγγελματίες. «Ήρθαν από το Φεστιβάλ και μας είπαν: “Tι ωραία που μπορούμε να συνεργαστούμε και φέτος, θέλουμε να δούμε τα σχέδια σας σε μια εβδομάδα. Φέρτε ό,τι φτιάχνετε”. Εγώ τότε έκανα κινούμενες φιγούρες με την τεχνική του Καραγκιόζη για μια ταινία stop motion, μια ιδέα που μου καρφώθηκε στο

μυαλό μετά την έκθεση Ύμνος στη σκιά, που φιλοξενήθηκε πέρσι στο Φεστιβάλ Αθηνών». Ανάμεσα σε δεκάδες προτάσεις, προκρίθηκαν αρχικά περί τις έξι που κρίθηκαν πιο ενδιαφέρουσες. Τελικά επιλέχθηκε της Ηλιάννας Σκουλάκη. Γιατί νομίζει η ίδια ότι ήταν η νικήτρια αυτού του μικρού διαγωνισμού; «Η αφίσα έχει πολλούς περιορισμούς}, εξηγεί. «Έπρεπε το εικαστικό να είναι ευανάγνωστο, συγκεκριμένο, εύκολα αναγνώσιμο και όχι απλώς κάτι που μας αρέσει. Να λειτουργήσει σε όλες τις εφαρμογές». Ωστόσο, το εγχείρημα γινόταν ακόμη πιο δύσκολο καθώς είχε προηγηθεί το επιτυχημένο εικαστικό του 2009. «Οι περσινές αφίσες ήταν πολύ ζεστές και ό,τι χρώμα και να βάζαμε ήταν “λιγότερο”. Το γαλάζιο αποφασίστηκε την τελευταία στιγμή. Σε συνδυασμό με το πράσινο έμοιαζε περισσότερο με τοπίο, έστελνε ένα μήνυμα πιο οικολογικό. Μου αρέσει τελικά που η φούστα της κοπέλας μετατράπηκε σε γαλαζοπράσινο, αέρινο τοπίο. Δίνει μια διαύγεια που δεν υπάρχει στην πόλη όπου ζω τώρα. “Χορταίνω” τουλάχιστον με την εικόνα». Με την πολύτιμη συμβολή των διδασκόντων της ΑΣΚΤ Πατρίτσιας-Ευγενίας

Δεληγιάννη, Κώστα Μπάκα και Ελευθερίας Αλεξανδρή ολοκληρώθηκε τελικά η ευρηματική πρόταση της νεαρής φοιτήτριας. «Μεσολάβησαν τόσοι άνθρωποι μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, που στην ουσία είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς», τονίζει η Ηλιάννα Σκουλάκη. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το Εργαστήριο Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου της ΑΣΚΤ, που ιδρύθηκε το 1939, ανασυγκροτήθηκε και ξαναγεννήθηκε χάρη στην αναπληρώτρια καθηγήτρια Λεώνη Βιδάλη. Σήμερα είναι μια πλήρης λειτουργική μονάδα που καλύπτει όλο το φάσμα των Γραφικών Τεχνών, ενώ οι φοιτητές ασκούνται στις παραδοσιακές και στις σύγχρονες ψηφιακές τεχνικές δημιουργώντας κυρίως βιβλία-έργα τέχνης αλλά και αφίσες. Ανάμεσα τους οι αφίσες για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης την άνοιξη του 2007 (αφιέρωμα: Νίκος Εγγονόπουλος) και του 2008 (αφιέρωμα: Πολιτική Ποίηση), που συντρόφευαν για περισσότερο από ένα μήνα τους επιβάτες των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς της Αθήνας, αλλά και τα έντυπα που σχεδιάστηκαν και τυπώθηκαν στο Εργαστήριο το 2008 και το 2009 αποσπώντας διακρίσεις στα Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ). s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

Ουίλιαμ Κέντριτζ

Tο παράλογο

στα σοβαρά Με οκτώ ταινίες animation «της εποχής των σπηλαίων» και την περίφημη Mύτη του Γκόγκολ ο διάσημος καλλιτέχνης από τη Νότιο Αφρική Ουίλιαμ Κέντριτζ σατιρίζει τη γελοία πλευρά της αυταρχικής εξουσίας και προβληματίζεται με το παράλογο της ανθρώπινης ζωής.

Από τη Νίκη Ορφανού

ΟΠΩΣ Στη ρΩΣιΚη ΠρΩτΟΠΟρια O κονστρουκτιβισμός και η ρωσική πρωτοπορία επηρεάζουν με τα χρώματα, τα σχήματα και, κυρίως, τα μηνύματά τους τον Oυίλιαμ Kέντριτζ, που τα ανακαλεί συνεχώς στα μικρά βιντεοκλίπ τα οποία, όλα μαζί, φτιάχνουν την παράσταση I Am Not me, The Horse is not Mine.

I Am Not me, The Horse is not Mine ΠOIOΣ EINAI O OYIΛIAM KENTPITZ Ο Πικάσο κι ο Γκόγια έχουν επηρεάσει τον Νοτιοαφρικανό Ουίλιαμ Κέντριτζ, που έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια αξία από τη δεκαετία του 1990. Kάνει τα πάντα. Σχέδια με κάρβουνο, βίντεο και ηχητικές εγκαταστάσεις, θεατρικοί μονόλογοι, πόστερ, αλλά και όπερα και σινεμά. Οι γραμμές από κάρβουνο είναι η δική του μανιέρα για να σχολιάσει το πρόσφατο παρελθόν του απαρτχάιντ, ενός καθεστώτος που κυνήγησε τους μισούς πολίτες του και βύθισε στην ιστορική ενοχή τους άλλους μισούς. Ο ίδιος ονομάζει την τεχνική του «animation της εποχής των σπηλαίων». Στην Aθήνα, δουλειά του βλέπουμε για πρώτη φορά.

Info Ουίλιαμ Κέντριτζ I Am Not me, The Horse is not Mine Η εγκατάσταση του διάσημου νοτιοαφρικανού εικαστικού καλλιτέχνη Ουίλιαμ Κέντριτζ περιλαμβάνει 8 βιντεοπροβολές που συνδυάζουν αφήγηση και ηχητικό σάουντρακ. Πειραιώς 260, Aποθήκη 1 - 15 Ιουνίου

ύντομες ταινίες animation, ηχητικό σάουντρακ και αφηγηματικά κομμάτια συνθέτουν την δεκαπεντάλεπτη βίντεο εγκατάσταση του Ουίλιαμ Κέντριτζ με τίτλο I Am Not me, The Horse is not Mine. Η φράση αποτελούσε δήλωση «άρνησης ενοχής» κατά την περίοδο του σταλινικού καθεστώτος και η χρήση της από τον Κέντριτζ δεν είναι τυχαία: η εγκατάσταση είναι εμπνευσμένη από το πασίγνωστο διήγημα του Νικολάι Γκόγκολ, Η μύτη (1836), στο οποίο ο συγγραφέας, μέσα από την περιπέτεια του ήρωα του Κοβάλεφ, που ξυπνά ένα πρωί και ανακαλύπτει ότι η μύτη του έχει εξαφανιστεί, σατιρίζει τη γελοιότητα της ρωσικής γραφειοκρατίας και

12 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

τον παραλογισμό της τσαρικής εξουσίας (στο τέλος ο ήρωας θα… πιάσει στα πράσα τη μύτη του, μεταμφιεσμένη, να προσπαθεί να το σκάσει από την πόλη, και θα αρχίσει τις διαπραγματεύσεις μαζί της για να την πείσει να επιστρέψει στο πρόσωπό του – κάτι όχι και τόσο εύκολο, καθώς η μύτη έχει πλέον ξεπεράσει σε ιεραρχία τον ίδιο τον Κοβάλεφ και αρνείται να συμβιβαστεί). Η εγκατάσταση του Κέντριτζ είναι μέρος της εμμονής του καλλιτέχνη με το κείμενο του Γκόγκολ, που ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια. «Όταν διάβασα τη Μύτη, επηρεάστηκα βαθιά. Σκέφτηκα ότι αυτός ο τύπος παίρνει το παράλογο στα σοβαρά», δήλωσε ο Κέντριτζ, όταν παρουσίασε πριν από λίγα χρόνια την όπερά του Η μύτη. Στην όπερα αυτή, που ήταν βασισμένη στην ομότιτλη του 1930 του νεαρού τότε Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Κέντριτζ προσέθεσε έναν

ακόμη χαρακτήρα: την ίδια τη Μύτη, που στ’ άλογο καβάλα, κυνηγά ξεδιάντροπα γυναίκες σε όλη την πόλη, προκαλώντας το χάος. Η αίσθηση του παράλογου είναι έντονη σε όλες τις ταινίες animation που συνθέτουν την εγκατάσταση αυτή. Σε μια από αυτές μάλιστα παρακολουθούμε τη σιλουέτα ενός άνδρα που μοιάζει στον Κέντριτζ, με μια τεράστια ψεύτικη μύτη στο πρόσωπο να ανεβαίνει μια μικρή σκάλα και να ξανακυλά πάλι κάτω. Η ίδια κίνηση επαναλαμβάνεται συνεχώς, υπονοώντας την έλλειψη νοήματος στον ανθρώπινο βίο, θυμίζοντάς μας τον μύθο του Σισύφου, όπως τουλάχιστον τον ερμήνευσε ο Αλμπέρ Καμύ. Ανάμεσα στα κείμενα-κολάζ που συνοδεύουν τις ταινίες είναι και ένα απόσπασμα από λόγο του μπολσεβίκου επαναστάτη Νικολάι Μπουχάριν. Ούτε και αυτό είναι τυχαίο: ο Κέντριτζ αναμι-

EΓKATAΣTAΣH

γνύει σκηνές από το διήγημα του Γκόγκολ με γεγονότα του σοβιετικού παρελθόντος της Ρωσίας, για να μετατοπίσει τα βέλη από την τσαρική Ρωσία στο σοβιετικό καθεστώς. «Με ενδιαφέρει το παράλογο, όπως ήταν πριν από 250 χρόνια, όπως με ενδιαφέρει η ουτοπία του 1920, ο κονστρουκτιβισμός και ο μοντερνισμός. Άλλωστε, όλα αυτά δεν ήταν παρά εκφάνσεις του παραλόγου», επισημαίνει ο Κέντριτζ. Όπως και στην ιστορία του Γκόγκολ, έτσι και στις ταινίες animation του Κέντριτζ, η μύτη αυτονομείται και μπλέκει σε απίθανα παράλογες περιπέτειες. Τρέχει σε διαδηλώσεις και πορείες, συμμετέχει σε ζητήματα της αβανγκάρντ στη Ρωσία του 1930 και συνοδεύει τον Σοστακόβιτς στο πιάνο! Όταν ο Κέντριτζ ρωτήθηκε από δημοσιογράφο των New York Times αν θεωρεί τη μύτη προέκταση του εαυτού του, δήλωσε αμέσως ότι αυτό είναι αλήθεια: «Γι’ αυτό και δεν επέλεξα καμιά χαριτωμένη σνομπ μυτούλα ή καμιά ρωμαϊκού τύπου, αλλά μια αξιοπρεπή, εβραϊκή μύτη του Γιοχάνεσμπουργκ!». Ο δημιουργός βλέπει τη μύτη σαν μεταφορά για τα μέρη του εαυτού μας που βρίσκονται σε διαμάχη, που έχουν δική τους αίσθηση για τα πράγματα και θέλουν να ακολουθήσουν τη δική τους πορεία, να αυτονομηθούν.

Πολιτικοποιημένος στο Γιοχάνεσμπουργκ Σπούδασε πολιτικές επιστήμες και αφρικανικές σπουδές, καλές τέχνες, θέατρο. Πάντα ανήσυχος και προβληματισμένος, ο Ουίλιαμ Κέντριτζ, γόνος εύπορης οικογένειας εβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε (1955) και μεγάλωσε στο Γιοχάνεσμπουργκ, μια πόλη που φαίνεται ότι έχει στοιχειώσει με διάφορους τρόπους τα έργα του. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός, αλλά αναγκάστηκε, στη διάρκεια της φοίτησής του στη διάσημη σχολή του Λεκόκ στο Παρίσι, να παραδεχθεί ότι οι υποκριτικές του αρετές αρκούσαν μόνο για έναν ερασιτεχνικό θίασο… ή για ένα ιδιαίτερα ανεκτικό κοινό. Έτσι αποφάσισε να αποδεχθεί τον υποδεέστερο ρόλο του καλλιτέχνη και να κάνει επιτέλους ειρήνη με τον εαυτό του. Ξεκίνησε την πορεία του στα εικαστικά ως ζωγράφος, αβέβαιος για το πού –και αν– ανήκει: Δεν ταίριαζε ούτε στην παραδοσιακή σχολή ζωγραφικής με λάδι, στην οποία ανήκαν οι περισσότεροι καλλιτέχνες της χώρας, ούτε και γνώριζε τα ευρωπαϊκά ρεύματα. Συνέχισε μόνος για δεκάξι χρόνια, ώσπου μια μέρα αποφάσισε να ξεφορτωθεί τα πινέλα, γεγονός που ο γκαλερίστας του, όντας πιστός όσο και κωφός, αδυνατούσε να καταλάβει και του ζητούσε επίμονα ημερομηνίες για επόμενες εκθέσεις. Κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 ο Κέντριτζ έκανε αφίσες και σκίτσα, αλλά και θεατρικά κομμάτια, τα οποία έβλεπε σαν πράξεις πολιτικής αντίστασης. Σταδιακά η δουλειά του άλλαξε, έγινε περισσότερο εσωτερική. Παρέμεινε πολιτική, αλλά με έναν διαφορετικό, πιο αποστασιοποιημένο τρόπο, όπως ο ίδιος παραδέχεται. «Με ενδιέφερε περισσότερο να κάνω μια σκέψη πάνω στην πολιτική από το να βγάλω ένα πολιτικό συμπέρασμα. Και κυρίως με απασχολούσε το πώς μας επηρεάζει η πολιτική σε προσωπικό επίπεδο. Όταν ασχολήθηκα, για παράδειγμα, με τον Αϊζενστάιν δεν ήταν από επιθυμία να γίνει η Νότιος Αφρική μια αντιγραφή της Ρωσίας του 1924. Ήταν περισσότερο μια προσπάθεια να χαρτογραφηθεί η σχέση ανάμεσα στο όραμα του Αϊζενστάιν και την απο-

EΓKATAΣTAΣH

EMΠNEYΣMENOΣ AΠO TH MYTH TOY ΓKOΓKOΛ H αφίσα της όπερας του Oυίλιαμ Kέντριτζ H μύτη, φιλοτεχνημένη από τον ίδιο. H όπερα εκείνη υπήρξε η βάση της έμπνευσής του για την εγκατάσταση που φιλοξενείται στο Φεστιβάλ Aθηνών, I Am Not me, The Horse is not Mine. «Όταν διάβασα τη Μύτη, επηρεάστηκα βαθιά. Σκέφτηκα ότι αυτός ο τύπος παίρνει το παράλογο στα σοβαρά», δήλωσε ο Κέντριτζ, όταν παρουσίασε πρώτη φορά, πριν από μερικά χρόνια, την όπερα. Στην παράσταση εκείνη, που ήταν βασισμένη στην ομότιτλη όπερα του 1930 του νεαρού τότε Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Κέντριτζ προσέθεσε έναν ακόμη χαρακτήρα: την ίδια τη Μύτη, που στο άλογο καβάλα, κυνηγά ξεδιάντροπα γυναίκες σε όλη την πόλη, προκαλώντας το χάος.

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 13

O PINOKEPOΣ KAI AΛΛEΣ IΣTOPIEΣ Έργα ζωγραφικής του Oυίλιαμ Kέντριτζ. 1. Xωρίς τίτλο (Pινόκερος), βελονογραφία (ξηρή χάραξη), ένα σχέδιο που επανέρχεται συνέχεια στη δουλειά του καλλιτέχνη ως leitmotiv. 2. Zωγραφική για την ταινία Stereoscope (Tο κλάμα του Φέλιξ), 1998–99· Kάρβουνο, παστέλ και χρωματιστά μολύβια σε χαρτί. 3. Mπλε κεφάλι, βελονογραφία (ξηρή χάραξη), κάρβουνο, χρωματιστά μολύβια.

τυχία του εγχειρήματός του». Ήταν το σκίτσο αυτό που τελικά κατάφερε να κρατήσει το ενδιαφέρον του. Και μέσα από τα σκίτσα, ο Κέντριτζ ανακάλυψε την ανατομία της πόλης του, του Γιοχάνεσμπουργκ. «Εδώ και ένα χρόνο περίπου σκιτσάρω τοπία. Δεν ξέρω πώς έγινε αυτό. Τα τοπία άρχισαν να καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο στο χαρτί και οι άνθρωποι να λιγοστεύουν», γράφει στο ημερολόγιό του το 1988. Στα σκίτσα του δεν υπάρχει η αγριότητα της γης που αδιαφορεί για τον άνθρωπο, για το αν θα επιβιώσει, θα πεινάσει ή θα πεθάνει, όπως απεικονίζεται στους περισσότερους εγχώριους καλλιτέχνες. Η ισορροπία εδώ έχει αλ-

λάξει: ευάλωτη είναι η φύση απέναντι στον άνθρωπο. Η πόλη μοιάζει με νεκροταφείο ή με έναν ατέλειωτο σκουπιδότοπο, με δρόμους που οδηγούν στο πουθενά. Ο Κέντριτζ σχεδιάζει με κάρβουνο ό,τι του τραβήξει την προσοχή, αλλά και θέματα σχετικά με τη νοτιοαφρικανική του καταγωγή και την οικογένειά του. Το σημείο έναρξης είναι πάντα η επιθυμία να ζωγραφίσει. Κι έτσι, μετά από σύντομη αποτυχημένη απόπειρα στον κινηματογράφο, επιστρέφει στο σκίτσο. «Η διαφορά ενός σχεδίου από μια φωτογραφία είναι πολύ σημαντική. Με το σκίτσο φτάνεις σε μια εικόνα μέσα από μια διαδικασία, δεν είναι μια παγωμένη

14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

στιγμή στον χρόνο όπως η φωτογραφία. Υπάρχει ρευστότητα. Μπορεί να έχεις μια αόριστη ιδέα για το τι θέλεις να ζωγραφίσεις, αλλά τα όσα προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία μπορεί να αλλάξουν ή και να θέσουν σε αμφισβήτηση αυτά που νομίζεις ότι ξέρεις. Έτσι, το σκίτσο είναι ένα τεστ ιδεών. Ένας συλλογισμός σε αργή κίνηση. Δεν φτάνεις σ’ αυτό αμέσως, όπως με τη φωτογραφία. Ο αβέβαιος και ασαφής τρόπος κατασκευής ενός σκίτσου είναι μερικές φορές ένα μοντέλο για το πώς κατασκευάζουμε νόημα. Αυτό που καταλήγει στη σαφήνεια και καθαρότητα, δηλαδή στο νόημα, συχνά δεν ξεκινά με αυτόν τον τρόπο».

Animation της εποχής των σπηλαίων Θα περάσει τουλάχιστον μια δεκαετία ακόμη, ως τα μέσα της δεκαετίας του 1990, μέχρι η Ευρώπη να ανακαλύψει τον ιδιότυπο καλλιτέχνη από τη Νότιο Αφρική. Και είναι οι μικρές του ταινίες animation αυτές που τον βγάζουν από τα σύνορα της χώρας του. Τα Γιοχάνεσμπουργκ, 2η σπουδαιότερη πόλη μετά το Παρίσι (1989), Μνημείο (1990), Ορυχείο (1991), Ο Φέλιξ στην εξορία (1994), όλα εξερευνούν τη σχέση του τοπίου με τον άνθρωπο, τη σχέση της γης με το μυαλό. Στο τελευταίο μάλιστα ο Κέντριτζ ξεθάβει το εθνικιστικό παρελθόν και

EΓKATAΣTAΣH

“

M’ αρέσουν

οι ατέλειες, τα σβησίματα

“

που αφήνουν ίχνη,

το τρεμούλιασμα της κάμερας. Xαίρομαι που είναι έτσι.

O BAΣIΛIAΣ YMΠY KAI ΔυΟ αΚΟΜα IΣTOPIEΣ Tρεις ακόμα εικόνες του Oυίλιαμ Kέντριτζ. 1. Kαρέ από την ταινία Ubu and the Procession, που στηρίζεται στο σατιρικό έργο που το 1888 είχε τυπώσει ο Aλφρέντ Zαρύ, Περ Yμπύ. 2. City of Moscow, ταπισερί, 421x408 εκ., 2009. 3. Zωγραφίζοντας για την II Sole 24 Ore (Γυρίζοντας τον κόσμο), 2007· κάρβουνο, γκουάς, παστέλ και χρωματιστά μολύβια σε χαρτί, 213,5 x 150 εκ.

μιλά για τη διαδικασία της λήθης. Αργότερα θα δημιουργήσει τον διάσημο ήρωά του, τον Σόχο Εκστάιν, που γίνεται ο πρώτος του χαρακτήρας με αληθινό ψυχολογικό βάθος, εκκεντρικός ως το κόκαλο, στερημένος από παρελθόν. Είναι ένας τύπος αρκετά πλούσιος, που όμως δεν δίνει δεκάρα για τη ζωή και ευτυχία των εργατών του, όπως και για τις συναισθηματικές ανάγκες της επίσης εκκεντρικής συζύγου του. Αυτό που κάνει τον Κέντριτζ μοναδικό είναι ότι χρησιμοποιεί εκπληκτικά και την πιο μικρή κίνηση ή στάση της φιγούρας του ώστε να φτιάχνει αμέσως χαρακτήρα αναγνωρίσιμο και ξεχωριστό. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι ταινίες του Κέντριτζ

EΓKATAΣTAΣH

αφορούσαν τα ερωτικά μπερδέματα του Σόχο (καθώς η γυναίκα του θα στραφεί προς τον άλλο ήρωα του Κέντριτζ, τον Φέλιξ) και άλλες ανούσιες φαινομενικά καταστάσεις, σε μια εποχή όπου η χώρα ταλανιζόταν από συγκρούσεις και οικονομικά μποϋκοτάζ από τη Δύση που απαιτούσε την κατάργηση του απαρτχάιντ, φαίνεται εκ πρώτης όψεως ιδιαίτερα παράξενο. Ωστόσο, μέσα από αυτές τις ιστορίες, ο Κέντριτζ στην πραγματικότητα μιλούσε για τη διασπασμένη ψυχή μιας κοινωνίας που βρίσκεται υπό κατάρρευση και σε πολιορκία. Γιατί, όπως σημειώνει ο θεωρητικός του Κέντριτζ Νταν Κάμερον, «το γεγονός ότι οι τρεις ήρωες ήταν εντελώς απορροφημένοι

στις προσωπικές τους ζωές τη στιγμή της απόλυτης κοινωνικής και πολιτικής κρίσης, υπονοεί ότι η συλλογική τους άρνηση να πάρουν τη δυνατότητα της κοινωνικής ανανέωσης στα σοβαρά είναι που κάνει τον εγωκεντρισμό τους τραγικό και την κρίση χειρότερη». Οι κινούμενες δημιουργίες του Κέντριτζ είναι όλες φτιαγμένες στο χέρι, από κάρβουνο. Ο ίδιος χαρακτηρίζει την τεχνική του πρωτόγονη, «animation της εποχής των σπηλαίων». Κάνει σκίτσα στο χαρτί και κατόπιν τα μοντάρει με τον φακό. Χρειάζεται περίπου σαράντα σκίτσα για ένα λεπτό ταινίας. Μια ολόκληρη βδομάδα δουλειάς. Τα καταγράφει στον φακό ενώ τα επεξεργάζεται, κι

έτσι αποτυπώνει την πορεία τους. «Δεν είμαι τυφλός· σίγουρα υπάρχει ένα είδος νοσταλγίας σ’ αυτό που κάνω. Η νοσταλγία έχει να κάνει με στιγμές της παιδικής ηλικίας, τις οποίες προσπαθώ να επανακτήσω σαν τις πιο σημαντικές στιγμές αυθεντικής εμπειρίας. Μ’ αρέσουν οι ατέλειες, τα σβησίματα που αφήνουν ίχνη, το τρεμούλιασμα της κάμερας. Όλα αυτά δεν ήταν προσχεδιασμένα. Αλλά χαίρομαι που είναι έτσι, παίρνω την ευθύνη για τις ατέλειες». Το σκίτσο για τον Ουίλιαμ Κέντριτζ δεν είναι ένα ηθικό αντικείμενο. Δεν κάνει κήρυγμα. Υπάρχει μια απλή αλχημεία στη μεταμόρφωση του χαρτιού σε κάτι άλλο. Τα ηθικά ζητήματα που

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

Ο ναυτηΣ τΟυ ΠΟτεΜΚιν BραΔυΠΟρει Σκηνή από την εγκατάσταση του Oυίλιαμ Kέντριτζ, I Am Not me, The Horse is not Mine. H πολιτική σάτιρα του Oυίλιαμ Kέντριτζ ξεκινά από την εποχή του σοβιετικού ολοκληρωτισμού αλλά δεν μένει εκεί. Eξαπλώνεται σε όλους τους ολοκληρωτισμούς, κάθε λογής, από εξουσίες με διαφορετικά ιδεολογικά πρόσημα.

έχουμε στο κεφάλι μας, υποστηρίζει ο καλλιτέχνης, έρχονται στην επιφάνεια σαν συνέπεια αυτής της διαδικασίας. «Όταν πέρασε η φάση που ήθελα να ζωγραφίζω μόνο τοπία, κατάλαβα ότι τα σκίτσα από μόνα τους προκαλούν μεγάλα ερωτήματα». Ο Κέντριτζ φαίνεται να μισεί την ιδέα ότι η δουλειά του έχει μια καθαρή ηθική γραμμή, σαν την καρέκλα ενός δικαστή. Παλεύει για την ελευθερία της αβεβαιότητας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι σχετικιστής. «Δεν λέω ότι κανείς μπορεί να μην καταδικάζει τα εγκλήματα στον κόσμο. Αλλά ότι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τη βεβαιότητα ή την αποτελεσματικότητα των λύσεων που προτείνει. Η ίδια η αίσθηση της βεβαιότητας είναι αυταρχική και μπορεί να φέρει καταστροφές». Όλη η διαδικασία του σκίτσου είναι, σύμφωνα μ’ αυτόν, να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και πώς λειτουργούμε μέσα στον κόσμο. Είναι στις παράξενες συνέπειές του ότι βγάζουμε συμπεράσματα ηθικά, κρίνουμε. Αν μπορούσαμε

να βρούμε ξεκάθαρα ηθικά διδάγματα στην τέχνη, αυτό σημαίνει ότι θα συνοψίζονταν σε ένα μεγάλο ψέμα. Δεν είναι εύκολη ούτε και αυτονόητη η θέση αυτή, σε μια χώρα στην οποία η κληρονομιά του απαρτχάιντ συνεχίζει να υποσκάπτει την κοινωνική και πολιτική συνοχή και σταθερότητα. Καθώς η πρακτική του απαρτχάιντ ήταν αποτέλεσμα της αποικιοκρατίας, ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας συζήτησης αφορά ακόμη και σήμερα τη σχέση της Αφρικής με την Ευρώπη, σκιαγραφώντας μια, ιδιόμορφης φύσης, πολιτισμική ταυτότητα.

Eξπρεσιονιστής Στην περίπτωση του Κέντριτζ, οι κριτικοί της τέχνης αναρωτιούνται αν η δουλειά του είναι ένα καλλιτεχνικό υβρίδιο και σε ποιο βαθμό η παγκόσμια απήχησή της καθρεφτίζει όντως την αξία της. Ή αν, αντιθέτως, η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι παρά μια ουτοπία. «Πολλά διεθνή πράγματα, όπως η Μπιενάλε της Βενετίας, υπάρχουν στην πραγ-

16 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

ματικότητα για να υπηρετήσουν εθνικιστικά μοντέλα», απαντά ο Κέντριτζ. «Πιστεύω στο συγκεκριμένο στην τέχνη. Όσο πιο γενικό είναι κάτι, τόσο λιγότερο λειτουργεί». Δεν αρνείται τις επιρροές από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, κυρίως από τον Μαξ Μπέκμαν και τον Ότο Ντιξ τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της τέχνης της Bαϊμάρης. Από την άλλη, ο Κέντριτζ εξερευνά ελεύθερα νέα μέσα και τεχνικές, όπως τη βίντεο-εγκατάσταση. Υπάρχει παραδοσιακή τεχνική, παντρεμένη με παιχνιδιάρικο πειραματισμό. Είναι μια σχεδόν αναρχική στάση, αυτή η μίξη παραδοσιακού και σύγχρονου, ευρωπαϊκο-κεντρικής ιστορίας τέχνης και μη γραμμικής ιστορίας. Ο ίδιος παραδέχεται ότι πολλές από τις σύγχρονες τάσεις στην Ευρώπη ήταν για εκείνον ακατανόητες, όταν ήρθε σε επαφή μαζί τους, όπως η κονσέπτουαλ αρτ. «Η προσπάθεια των αφαιρετικών εξπρεσιονιστών να βρουν μια νέα γλώσσα για τον μετά το Ολοκαύτωμα κόσμο μού φάνηκε κολλημένη σε μια

αφαιρετική σιωπή. Τώρα την καταλαβαίνω περισσότερο, αλλά ένιωσα ότι είναι μια παραδοχή ότι ο κόσμος είναι δύσκολο να περιγραφεί», υποστηρίζει. Η τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα του φαινόταν πιο άμεση. «Τότε ακόμα φαινόταν ότι υπάρχει ελπίδα για πολιτικό αγώνα και όχι ένας κόσμος ξεθεωμένος από τον πόλεμο και την αποτυχία. Μερικές φορές είναι καλύτερο να κοιτάμε προς τα πίσω». Όλη η δουλειά του Κέντριτζ φαίνεται να είναι μέρος ενός μεγάλου πρότζεκτ. Το τοπίο και το ανθρώπινο σώμα. Η μνήμη και η λήθη. Η ταυτότητα και η διάσπαση. Η έννοια του Άλλου. «Ο ξένος υπάρχει παντού. Γι’ αυτό και με ενδιαφέρει η ανατομία. Ή, μάλλον, με ενδιαφέρει περισσότερο το πώς καθρεφτίζουμε την ανατομία από την ίδια την ανατομία. Η μεγαλύτερη γνώση μας για το ανθρώπινο σώμα δεν είναι από το ίδιο, αλλά μέσα από την αντιπροσώπευσή του. Βλέπουμε το σώμα μας σαν κάτι ξένο, ελπίζοντας ότι δεν θα ζαρώσει, δεν θα μας ντροπιάσει». s

EΓKATAΣTAΣH

H Eθνική της

Tζαζ σε ένα τραπέζι KαΠΟιΟ ΛαΚΚΟ Eχει η Φαβα... ...κι αυτός έχει ανοίξει στην Πειραιώς 260 και περιμένει τους μουσικούς της τζαζ να τα δώσουν όλα. O Τάκης Μπαρμπέρης, o Γιώργος Κοντραφούρης, o Σταύρος Λάντσιας και ο Τάκης Πατερέλης, οι τέσσερις από τους πέντε Έλληνες που, με τις μουσικές ομάδες τους, θα συναντήσουν την αντίστοιχη του Tζόελ ΛαPού Σμιθ είναι κιόλας φευγάτοι και έτοιμοι για όλα.

Info Τζαζ συναυλίες Πειραιώς 260, Χώρος Ε Takis Barberis Group, Human Touch & Trilogia 6 Ιουνίου Joel Larue Smith Trio & Stratos Vougas Quartet 7 Ιουνίου Joel Larue Smith Trio & Cubana Bop 8 Ιουνίου Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

MOYΣIKH

Το τριήμερο 6, 7 και 8 Ιουνίου θα εμφανιστούν στους χώρους της Πειραιώς 260 τα μεγαλύτερα ονόματα της ελληνικής τζαζ σκηνής: Τakis Barberis Group, Human Touch, Trilogia, Stratos Vougas Quartet, Cubana Bop μαζί με το τρίο του Tζόελ ΛαPού Σμιθ. Με αφορμή αυτές τις πολυαναμενόμενες για το Φεστιβάλ εμφανίσεις, συναντηθήκαμε με κάποιους από τα μέλη των συγκροτημάτων, οι οποίοι τυχαίνει να είναι μερικοί από τους σπουδαιότερους μουσικούς στην Ελλάδα, την τελευταία εικοσαετία τουλάχιστον. O Τάκης Πατερέλης, o Τάκης Μπαρμπέρης, o Γιώργος Κοντραφούρης και o Σταύρος Λάντσιας μαζεύτηκαν στο στέκι της αθηναϊκής τζαζ, το Baccaro, και μας μίλησαν για τις συναυλίες που ετοιμάζουν, την τζαζ σκηνή και πολλά άλλα. Aπό τον Aντώνη Σακελλάρη Φωτογραφίες: Bασίλης Mαθιουδάκης

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 17

Τάκης Πατερέλης

Τάκης Μπαρμπέρης

Γιώργος Κοντραφούρης

Σταύρος Λάντσιας

Έχετε πάει στους χώρους της Πειραιώς 260 όπου θα παίξετε; Τάκης Μπαρμπέρης: Καλά, δεν θα παίξουμε στο Φεστιβάλ Αθηνών; (Γέλια) Είπες Πειραιώς 260 και μπερδεύτηκα με ένα σκυλάδικο που έπαιζα παλιά, στην Πειραιώς 130. Λέω, κάποιο λάκκο έχει η φάβα… Τι έχει στην Πειραιώς 260; Τάκης Πατερέλης: Είναι ένας παλιός εργοστασιακός χώρος, τα παλιά εργοστάσια του Τσαούσογλου. Γιώργος Κοντραφούρης: Α, ναι, εγώ ξέρω. Έχω πάει εκεί παλιότερα για μια παράσταση. Τ.Μ.: Τώρα πώς θα είναι εκεί ο ήχος δεν ξέρω… Γ.Κ.: Εμένα αυτό δεν με νοιάζει. Εγώ πάω εκεί για να παίξω νότες. Τι ήχο θα έχει εκεί είναι δουλειά του ηχολήπτη. Υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στις τρεις συναυλίες; Το βλέπετε σαν ένα μικρό τζαζ φεστιβάλ μέσα στο Φεστιβάλ Αθηνών; Σταύρος Λάντσιας: Η κοινή θεματική είναι η τζαζ. Κατά τα άλλα, εμάς μας είπανε να παίξουμε και θα πάμε να παίξουμε αυτό που θέλουμε. Όντως είναι ένα μίνι φεστιβάλ. Δεν έχουμε συνεννοηθεί μεταξύ μας για το ύφος της κάθε βραδιάς, αν αυτό είναι που ρωτάς. Είναι τρεις διαφορετικές συναυλίες. We’ll just do our thing… Πείτε μας τότε τι να περιμένουμε από τον καθένα από εσάς. Τ.Π.: Κοίτα, το κάθε γκρουπ που θα εμφανιστεί έχει το δικό του ύφος. Διαφορετικά θα ήταν πληκτικό… Εγώ εδώ εκπροσωπώ τους Cubana Bop. Είμαστε μαζί στη σκηνή εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Η μουσική μας είναι ένα κράμα αφροκουβανικών ρυθμών και τζαζ αρμονιών. Θα έλεγα ότι παίζουμε λάτιν τζαζ. Θα παρουσιάσουμε δικά μας κομμάτια, καθώς και κάποιες διασκευές σε αφροκουβανικό στυλ και πρωτότυπες ενορχηστρώσεις. Τ.Μ.: Εγώ με το Takis Barberis Group θα παρουσιάσω κατεξοχήν τη δική μου μουσική από όλη τη δισκογραφία. Αυτή τη φορά θα έχουμε και ένα καινούργιο μέλος, τον Αντρέα Πολυζωγόπουλο στην τρομπέτα. Η μουσική μας είναι ένα μίγμα των διαφόρων ερεθισμάτων που έχουν όλοι οι μουσικοί του γκρουπ, τα οποία αφήνουμε να κυλήσουν και να κολλήσουν αβίαστα. Θα

βρεις στοιχεία από φανκ, ροκ, ινδική και ελληνική μουσική. Γ.Κ.: Εγώ είμαι ο αντιπρόσωπος του γκρουπ Τριλογία και ο Βενιαμίν της μπάντας. Ηγέτης του γκρουπ είναι ο μεγάλος Γιώργος Τρανταλίδης. Στο πιάνο είναι ο Γιώργος Σαμαράς. Με όλους παίζουμε 20 χρόνια, αλλά όχι σαν Τριλογία. Ο ήχος μας βασίζεται στο χάμοντ, άρα να περιμένετε πιο φάνκι, πιο ρυθμικά πράγματα. Σ.Λ.: Εγώ είμαι από τους Human Touch. Παίζουμε μαζί πάνω από δέκα χρόνια. Έχουμε βγάλει μόνο δύο δίσκους σαν Human Touch, αλλά εγώ θεωρώ ότι η δισκογραφία μας περιλαμβάνει και τους προσωπικούς μας δίσκους, αφού παίζουμε σταθερά ο ένας στους δίσκους των άλλων. Θα παρουσιάσουμε κυρίως καινούργια, αδισκογράφητα κομμάτια, τα οποία μέσα από τα live θα πάρουν την τελική τους μορφή. Άρα είστε υπέρ των πιο live ηχογραφήσεων, σωστά; Σ.Λ.: Ε, ναι, η τζαζ, όπως και όλη η ορχηστρική μουσική είναι καλύτερο να μην είναι τόσο produced, να φαίνεται ο αυθορμητισμός στο παίξιμο. Η διαδικασία στο στούντιο πρέπει να είναι όσο πιο σύντομη γίνεται. Με τον Tζόελ ΛαPού Σμιθ έχετε ξαναπαίξει μαζί; Θα είναι δύο διαφορετικές συναυλίες ή θα γίνει κανένα τζαμάρισμα; Τ.Π.: Όχι, πρώτη φορά εμφανιζόμαστε μαζί. Το αν θα γίνει τζαμάρισμα εξαρτάται από τις διαθέσεις και τη στιγμή. Αυτά συνήθως γίνονται αυθόρμητα… Τον Tσαρλς Λόιντ θα πάτε να τον δείτε; Σας αρέσει; Τ.Μ.: Ναι, εγώ τον είχα δει πριν μερικά χρόνια που είχε εμφανιστεί πάλι με τη Φαραντούρη στο Λυκαβηττό. Πολύ ωραία συναυλία. Πάντως χαιρόμαστε που επιτέλους το Φεστιβάλ εντάσσει φέτος την τζαζ στο δυναμικό του. Αυτό πώς το ερμηνεύετε εσείς; Ότι δηλαδή τα προηγούμενα χρόνια, ενώ το Φεστιβάλ έπαιρνε διθυραμβικές κριτικές και ακουγόταν στο εξωτερικό για τις πρωτοποριακές προτάσεις του, η τζαζ απουσίαζε. Φέτος πώς ερμηνεύετε αυτή την αλλαγή; Γ.Κ.: Εμένα μου φαίνεται πως ακόμα

18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

ρική; Ίδιο κοινό έχει η Κριστίνα Αγκιλέρα με τον πιο γνωστό τζαζ μουσικό; Σ.Λ.: Ξέρεις τι γίνεται; Στην Ελλάδα ενώ υποστηρίζονται και προωθούνται πρωτοποριακά πράγματα σε άλλες τέχνες, λ.χ. στο χοροθέατρο, στη μουσική δεν συμβαίνει το ίδιο, άρα ούτε στην τζαζ. Λείπει αυτό το buzz, ο θόρυβος γύρω από ένα καλλιτεχνικό γεγονός που θα τραβήξει τον κόσμο. Αν ο κόσμος έρθει σε επαφή με κάτι, σίγουρα θα ξαναέρθει. Έχω πετύχει σε live ανθρώπους που μου λένε ότι δεν ακούνε τζαζ, αλλά ότι πέρασαν πάρα πολύ καλά.

και φέτος είναι πολύ μικρή η εκπροσώπηση. Ακόμα και ο Tσαρλς Λόιντ, που εγώ τον εκτιμώ αφάνταστα, μην ξεχνάμε ότι έκανε τις μεγαλύτερες πωλήσεις με το Forest Flower και ήταν στην πρωτοπορία το 1967, τότε με τον Kιθ Tζάρετ. Απλά, οι τελευταίοι του δίσκοι έχουν πάρει πολύ καλές κριτικές και έχει ακουστεί περισσότερο, κυρίως στην Ελλάδα. Ας μην είμαστε τόσο αισιόδοξοι επειδή έρχεται ένα μεγάλο όνομα. Μη θεωρήσουμε ότι από δω και πέρα θα γίνει σίγουρα ένα μεγάλο άνοιγμα στην τζαζ. Τ.Μ.: Είναι πάντως πολύ σημαντικό, τώρα που η ελληνική τζαζ σκηνή είναι τόσο ανεβασμένη, που έχει τόσο μεγάλη εκπροσώπηση. Αυτή η συζήτηση όμως για την τζαζ στην Ελλάδα γίνεται άπειρα χρόνια. Θυμάμαι τη Λιάνα Κανέλλη να κάνει πριν 15 χρόνια εκπομπή στο ραδιόφωνο και να λέει ότι κάτι κινείται στην ελληνική τζαζ. Ε, ακόμα στο ίδιο σημείο βρισκόμαστε; Σ.Λ.: Πάντως, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια που μένω στην Ελλάδα βλέπω και περισσότερους και καλύτερους μουσικούς.

Άρα οι ανοιχτές συναυλίες, σε πλατείες, σε νησιά, στο πλαίσιο δημοτικών φεστιβάλ βοηθάνε αυτήν την επαφή; Σ.Λ.: Μα ναι, γιατί η live τζαζ είναι πολύ φευγάτη. Θα περάσουν καλά και θα ξαναέρθουν να σε δουν. Το θέμα είναι ότι και αυτές οι συναυλίες έχουν μειωθεί, γιατί οι δήμαρχοι που τις οργανώνουν θέλουν να πουν στο τέλος της θητείας τους ότι εγώ έφερα έναν Χατζηγιάννη στο χωριό, ρε αδελφέ. Εμείς δεν είμαστε εμπορικά ονόματα. Τ.Μ.: Αρκεί να έρθει σε επαφή ο άλλος και θα καταλάβει ότι η τζαζ απέχει πολύ από αυτό που έχει στο μυαλό του. Γ.Κ.: Για μένα το πράγμα κάνει κύκλους. Πριν μια δεκαετία μαγαζιά όπως το «Παράφωνο» ήταν γεμάτα κάθε μέρα. Μετά έπεσε και τώρα ξανανεβαίνει. Κάθε φορά που πέφτει όμως, πέφτει λίγο πιο ψηλά από την προηγούμενη φορά. Όταν σταματήσει να πέφτει θα ξέρουμε ότι αυτό είναι σκηνή! Τ.Π.: Εκείνο που βοηθάει είναι αυτά τα ανοίγματα σε «χώρους» με μεγαλύτερο στάτους, όπως στο Φεστιβάλ ή το Μέγαρο.

Πιστεύετε δηλαδή ότι η σκηνή ανθεί, ότι έχει μέλλον; Σ.Λ.: Σίγουρα. Η τζαζ στην Ελλάδα εξελίσσεται συνεχώς. Πολύ περισσότερα σχήματα βγάζουν δίσκους, βγαίνουν έξω, ταξιδεύουν. Μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο μέρος του ακροατηρίου βρίσκεται εκτός Ελλάδος. Αλλά δεν είναι μόνο η τζαζ. Υπάρχει οργασμός από αλτέρνατιβ, μέταλ και χιπ χοπ μπάντες. Είχα πάει σε ένα Schoolwave και ενθουσιάστηκα με το ταλέντο και την αισθητική των πιτσιρικάδων. Τ.Π.: Το πρόβλημα είναι η έλλειψη θεσμών και πολλών χώρων να στηρίξουν τη σκηνή αυτή. Γ.Κ.: Πάντως και στη Φινλανδία που έμενα τζαζ κλαμπ δεν υπάρχει. Όμως η φινλαδική σκηνή είναι ακμαιότατη. Άρα δεν είναι μόνο αυτό. Τ.Μ.: Αυτό που βοηθάει σίγουρα είναι ότι υπάρχουν δάσκαλοι. Εγώ έμαθα ουσιαστικά μόνος μου. Και τώρα που είμαι εγώ ο δάσκαλος βλέπω τα παιδιά να ενδιαφέρονται πιο πολύ, αλλά να τους είναι και πιο εύκολο να μάθουν.

Προτιμάτε να παίζετε σε χώρους όπως στο Μέγαρο ή σε μικρά κλαμπ γεμάτα καπνό; Τ.Π.: Κοίτα, έχω παίξει και στα δύο. Το καθένα σου προσφέρει κάτι άλλο. Ως φανατικός καπνιστής γουστάρω να είμαι σε μικρά μαγαζιά γεμάτα καπνό. Αλλά και στο Μέγαρο ήταν φανταστικά. Είχε χιλιάδες κόσμο και αναρωτιόμουν «από πού ήρθε όλος αυτός ο κόσμος; Γιατί δεν γεμίζει τα τζαζ μπαρ;». Αλλιώς σε ανεβάζει ο κόσμος σε ένα μικρό μπαρ και αλλιώς στη σάλα του Μεγάρου. Μακάρι να είχαμε την ευκαιρία να το συνδυάζουμε πιο συχνά.

Κοινό στην Ελλάδα υπάρχει; Γ.Κ.: Γιατί, υπάρχει τζαζ κοινό στην Αμε-

Έχω καταλάβει ότι οι επιρροές σας φτάνουν από τη ροκ και την ελληνική μουσική, μέχρι την ηλεκτρονική και την ινδική. Τι δεν σας επηρεάζει; Ποιο είναι το όριο ή το κριτήριό σας; Σ.Λ.: Η τζαζ είναι μια κατεξοχήν κατηγορία που δεν κατηγοριοποιείται. Περιλαμβάνει άπειρα είδη και μουσικές. Το κριτήριο είναι η αισθητική. Τ.Π.: Ή η συνεχής αναζήτηση. Τ.Μ.: Αρκεί να αρέσει σε μένα και να είναι απρόβλεπτο. Να μη θυμίζει συνταγή. s

MOYΣIKH

Στράτος Bουγάς

τώρα πια τα σύνορα είναι ορθάνοιχτα O καταπληκτικός σαξοφωνίστας Στράτος Βουγάς δεν ήταν στην ομάδα των υπόλοιπων μουσικών που μας έδωσαν συνέντευξη. Tον βρήκαμε στο τηλέφωνο και, αν κι επιμείναμε πολύ, δεν καταφέραμε να τον στριμώξουμε περισσότερο: δεν καταφέραμε καν να τον ρωτήσουμε όλα όσα θέλουμε. Kομμάτια κι αποσπάσματα, λοιπόν... Τι ετοιμάζετε για τη συναυλία της 7ης Ιουνίου; Θα εμφανιστώ μαζί με το κουαρτέτο μου, στο οποίο παίζω με μερικούς από τους καλύτερους μουσικούς στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, τον Σάμι Αμίρη στο πιάνο, τον Γιώργο Γεωργιάδη στο όρθιο μπάσο και τον Αλέξανδρο Κτιστάκη στα ντραμς. Θα μείνουμε πιστοί στο στυλ μας, που είναι mainstream, straight jazz. Αυτό που αποκαλούμε be-bop. Το live θα βασιστεί σε δικές μου συνθέσεις και σε μερικά jazz standards. Ο χώρος όπου θα γίνουν οι τρεις αυτές συναυλίες είναι πολύ ιδιαίτερος και είμαι σίγουρος ότι θα συνεργαστούμε τέλεια με τους διοργανωτές, οι οποίοι είναι εξυπηρετικότατοι. Πείτε μας λίγα λόγια για τον Tζόελ ΛαPού Σμιθ.

Χαίρομαι πάρα πολύ που θα εμφανιστούμε μαζί του. Ελπίζω να μπορέσουμε να μοιραστούμε και τη σκηνή. Η μουσική του είναι πανέμορφη. Απευθύνεται στο μεγάλο κοινό. Σε ξεσηκώνει με τους φανταστικούς ρυθμούς του. Δεν είναι καθόλου στρυφνός σαν μουσικός. Ποια είναι η άποψή σας για την ελληνική τζαζ σκηνή αυτή τη στιγμή; Νομίζω ότι είναι σε καλύτερο επίπεδο από ποτέ. Έχω μια εξήγηση γι’ αυτό. Οι πρώτοι τζαζ μουσικοί στην Ελλάδα ήταν βασικά αυτοδίδακτοι. Και όταν μαθαίνεις μόνος σου, σίγουρα κάποια πράγματα θα τα μάθεις λάθος. Αυτή η γενιά ήταν η πρώτη που πήγε στο εξωτερικό και κυρίως στην Αμερική και διδάχτηκε από τους μεγάλους δασκάλους της εποχής. Όταν επέστρεψαν, εδώ και μια δεκαπενταετία, μεταλαμπάδευσαν όλα αυτά που έμαθαν στους νεότερους, τις μουσικές βάσεις, χωρίς τις οποίες δεν μπορείς να χτίσεις. Πλέον η κατάρτιση είναι πολύ καλύτερη. Και μην ξεχνάμε ότι έχουν ανοίξει και τελείως τα σύνορα. Η μουσική και οι μουσικοί κυκλοφορούν πολύ περισσότερο. Είναι ευκολότερο πλέον να πάρεις κάποια ερεθίσματα και να μάθεις. Έχει αυτή η σκηνή κοινό; Μα και στην Αμερική το κοινό της τζαζ είναι πολύ μικρότερο απ’ ό,τι αυτό της ποπ ή της ροκ. Δεν είναι τόσο εύκολο να

χτυπάνε στο 2 και στο 4. Αυτή η υποσυνείδητη ρυθμολογία είναι κόντρα στη δυτική μουσική, όπως είναι η τζαζ.

ακούσεις τζαζ. Αυτή η μουσική μεταδίδει χιλιάδες πληροφορίες ανά στιγμή. Είναι δύσκολο να την επεξεργαστεί ένα απαίδευτο αυτί. Δεν είναι ευκολοχώνευτη όπως η ποπ. Γι’ αυτό βλέπεις ότι τα τζαζ κλαμπ, ακόμα και στη Νέα Υόρκη, είναι μικρότερα, μαζεύουν λιγότερο κόσμο. Ο ακροατής πρέπει να προσπαθήσει περισσότερο να προσεγγίσει την τζαζ. Πάντα βέβαια πρέπει να συμβαδίζει με τα μέχρι τότε ακούσματά του. Ειδικά στην Ελλάδα, που είναι στο κατώφλι της Ανατολής, άρα και η μουσική που υπάρχει υποσυνείδητα μέσα μας είναι ανατολική, αυτό είναι ακόμα πιο δύσκολο. Βλέπεις, για παράδειγμα, όταν οι Έλληνες ακούνε ένα ρυθμό 4/4, χτυπάνε παλαμάκια στο 1 και στο 3. Οι Δυτικοί

Ποια συναυλία δεν θα ξεχάσετε ποτέ; Αυτή την ερώτηση θα έπρεπε να μου την κάνεις στην πρώτη πενταετία μου ως μουσικός. Τώρα πλέον έχω 25 χρόνια που παίζω. Έχω δώσει άπειρες συναυλίες. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια συγκεκριμένη. Καθεμία μου έχει δώσει κάτι διαφορετικό. Ας πούμε, δεν θα ξεχάσω ποτέ τη συναυλία όπου συμμετείχα ως sideman, με τον Nτούσκο Γκόικοβιτς, σε ένα τζαζ φεστιβάλ στη Γαλλία. Ήταν εκπληκτική εμπειρία να μοιράζεσαι τη σκηνή με αυτόν το δάσκαλο και να τον βλέπεις να παίζει. s

τα στιβαρά μοτίβα που παίζει το τρίο. Οι ενορχηστρώσεις δένουν με την εκτελεστική του δεινότητα. Οι δραματικές κορυφώσεις ακολουθούνται από mellow στιγμές και οι κλασικές συνθέσεις επαναπροσεγγίζονται. Το τσα τσα και το μπολερό συνυπάρχουν με το be-bop και τη straight jazz. «Αν ακούσεις τη μουσική μου, λέει, θα είναι σαν να τρως ένα μπολ gumbo ή asopao (παραδοσιακά φαγητά της Καραϊβικής). Δεν μπορείς απλά να ακούσεις αυτή τη μουσική, πρέπει να την αισθανθείς και να γευτείς τον ρυθμό».

Στη μουσική του ενώνονται η Αφρική, η Ευρώπη, η Αμερική και η Καραϊβική. Στις συνθέσεις του διαφαίνεται από τη μια η διάθεση για ονειροπόληση και από την άλλη το ξεφάντωμα του Κόλπου του Μεξικού. Στο τέλος σκέφτεσαι ότι το έργο του συνδυάζει βιρτουοζιτέ, συνεχή αναζήτηση του καινούργιου και της δημιουργίας με μοναδικές αρμονίες και σεβασμό στις ρίζες της μουσικής του: «Ακολουθεί τον δρόμο του Γουέιν Σόρτερ με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα». s

τζόελ ΛαPού Σμιθ

Πολύχρωμος ήχος Τι είναι αυτό που κάνει έναν μουσικό της latin jazz να ξεχωρίζει; Μια διακριτή καλλιτεχνική προσέγγιση στην αφροκουβανική παράδοση και τις τζαζ αρμονίες και η στιβαρή μουσική του προσωπικότητα. Ο Tζόελ ΛαPού Σμιθ ξεχωρίζει, γιατί δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Η παιδεία και η κατάρτισή του, η άριστη γνώση της μουσικής κληρονομιάς της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, μια βαθιά κατανόηση των τζαζ αρμονιών και μια θεμελιωμένη ανάγκη για αυτοσχεδιασμό είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες έχει χτιστεί η «φωνή» και το ευδιάκριτο στίγμα του Σμιθ: «Οι παραδόσεις υπάρχουν από πάντα, αλλά η μουσική μου είναι καινούργια». Εδώ και τριάντα χρόνια έχει εμφανιστεί

MOYΣIKH

σε όλο τον κόσμο, από την Πράγα, μέχρι την Κούβα και από μικροσκοπικά τζαζ κλαμπ μέχρι τον Λευκό Οίκο. Έχει παίξει με μερικές από τις σπουδαιότερες φιλαρμονικές του κόσμου, αλλά και με μουσικούς όπως ο Mάριο Mπάουζα, o Kένι Mπερέλ, και ο Tζούνιορ Kουκ. Έχει συνθέσει μουσική για θεατρικά, τηλεοπτικές σειρές και διαφημιστικά. Έχει βραβευτεί για τις συνθέσεις του σε όλη την υφήλιο. Η πρώτη προσωπική του δισκογραφική απόπειρα, το September’s Child, κυκλοφόρησε το 2008. Οι αποθεωτικές κριτικές το περιέγραφαν ως ένα afroclassical κράμα αφροκουβανικών ρυθμών και αυτοσχεδιαστικής προσέγγισης: «Όπως ξετυλίγεται το September’s Child ξεκινά και το συναρπαστικό μουσικό ταξίδι, που, μέσω της σύνδεσης αρμονίας και ρυθμού, ενώνει ηπείρους. Και η κόλλα που τα κρατάει μαζί είναι το εκπληκτικό πιάνο του Σμιθ» (latinjazz.net). Το πιάνο του σολάρει μέσα και έξω από

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 19

Info Η Μαρία Φαραντούρη συναντά τον Τσαρλς Λόιντ και το νέο κουαρτέτο του στην κόψη του ήχου Η Μαρία Φαραντούρη και το κουαρτέτο του μεγάλου σαξοφωνίστα Τσαρλς Λόιντ σε μια μουσική βραδιά που φέρνει κοντά την ελληνική παράδοση και την τζαζ. Συμμετέχει ο Σωκράτης Σινόπουλος.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού 4 Ιουνίου Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α), €30 (Β), €20 (Γ), €15 (Άνω Διάζωμα)

Mαρία Φαραντούρη

και τώρα, η κυρία τραγουδάει

τα μπλουζ

Aπό την Kατερίνα Kόμητα

H απροσδόκητη συνάντηση της ερμηνεύτριας του Θεοδωράκη με τον Tσαρλς Λόιντ

Η Μαρία Φαραντούρη δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η καριέρα της συνδέθηκε άρρηκτα με τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη που την ανακάλυψε το 1963 σε ηλικία 17 ετών, ενώ η φωνή της έμελλε να είναι παρούσα σε όλα τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα που ακολούθησαν. Ερμήνευσε κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι, έντυσε με τη φωνή της την ποίηση των σημαντικότερων ελλήνων ποιητών και τα τελευταία χρόνια επεδίωξε την επαφή με τη νεότερη γενιά των ελλήνων συνθετών. Έμεινε πάντα πιστή στην επιλογή της να ερμηνεύει αποκλειστικά και μόνο σε συναυλίες, που συνεχίζει να δίνει με μεγάλη επιτυχία, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Σε μια από αυτές τις εμφανίσεις, πριν λίγα χρόνια, γνώρισε και τον σπουδαίο σαξοφωνίστα και συνθέτη της τζαζ, Τσαρλς Λόιντ, με τον οποίο θα συμπράξουν σε λίγες ημέρες στο Ηρώδειο. 20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

MOYΣIKH

Είναι γνωστό πως με τον Τσαρλς Λόιντ συνδέεστε φιλικά εδώ και αρκετά χρόνια. Αλήθεια, πώς γνωριστήκατε; Έτυχε να με ακούσει το 2002 σε συναυλία μου στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια. Από τότε συνδεθήκαμε, γνωριστήκαμε πάρα πολύ καλά και σήμερα μας ενώνει βαθιά φιλία και αλληλοσεβασμός. Ο Τσαρλς τα τελευταία χρόνια, με αφορμή τη μουσική, επισκέπτεται πολύ συχνά την Ελλάδα. Έτσι λοιπόν, σε όλες τις συναυλίες του θέλει να κάνω guest εμφανίσεις, γιατί θεωρεί ότι μέσα από τη φωνή μου, την οποία θαυμάζει, μπορεί να «δει» την καταγωγή της ελληνικής μουσικής. Προφανώς λοιπόν αυτή θα είναι και η φιλοσοφία της συναυλίας στο Ηρώδειο… Θα είναι μια πολύ δημιουργική συνάντηση με αυτόν το ζωντανό θρύλο και τους κορυφαίους μουσικούς του κουαρτέτου του. Όπως σας είπα, η επιθυμία τους ήταν να εξερευνήσουν την ελληνική μουσική, για την οποία δεν ήξεραν πολλά πράγματα. Γνώριζαν φυσικά ότι υπάρχει η πεντατονική της Ηπείρου και τη σχέση των «δρόμων» της τζαζ με τις αρχαιοελληνικές κλίμακες. Για να τους διευκολύνω στο «ταξίδι» τους σκέφτηκα ότι ήταν καλύτερα να γίνει μια σουίτα, την οποία ονομάσαμε Ελληνική σουίτα, ένα έργο εμπνευσμένο κυρίως από ελληνικά παραδοσιακά μουσικά θέματα, αλλά και από κάποια σύγχρονα. Πρόκειται για αρχετυπικά και πολύ παλιά αυθεντικά θέματα από την Ήπειρο, τη Θράκη, τον Πόντο και τα νησιά μας, που, όπως λέει και ο Λόρκα, μας ξυπνούν τη «σκοτεινή ρίζα της κραυγής». Η σύνδεση έγινε με έναν πολύ ωραίο τρόπο από τον Τάκη Φαραζή, ο οποίος τα έδεσε και έφτιαξε το χαλί πάνω στο οποίο θα πατήσουν οι «καλεσμένοι μας», για να παίξουν και να αυτοσχεδιάσουν. Αυτό θα είναι το ένα μέρος της συναυλίας, ενώ σε ένα δεύτερο θα τραγουδήσω μπαλάντες του Λόιντ, μία από τις οποίες έχει ελληνικούς στίχους. Η φωνή σας παραπέμπει στα μπλουζ, πολύ περισσότερο τώρα στην ωριμότητά της. Ωστόσο, τι αισθάνεστε για την τζαζ; Μου αρέσει πολύ η τζαζ, τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η αμερικανική. Θεωρώ πως μέσα στην ελευθερία της είναι κλασική μουσική. Είναι ψυχαγωγία αλλά και πνευματική κατάσταση, σου φέρνει γαλήνη αλλά και σε αναστατώνει, είναι πολλά πράγματα μαζί. Φυσικά δεν μπορώ να εκπαιδευτώ τώρα πια ως τζαζ τραγουδίστρια, όμως ταξιδεύω πολύ και μου δίνεται η ευκαιρία να παρακολουθώ όσο μπορώ τα πράγματα. Ναι, η φωνή μου κάνει για μπλουζ και κάπου κάπου τα τραγουδάω, με φειδώ βέβαια, γιατί δεν μου αρέσει να τα ανακατεύω και πολύ τα πράγματα. Θέλω να πω, δεν μπορείς να τραγουδάς Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, έλληνες συνθέτες γενικά, και ξαφνικά να βάζεις ένα μπλουζ. Αν θέλεις να τραγου-

MOYΣIKH

δήσεις μπλουζ είναι καλύτερα να κάνεις ένα ολόκληρο πρόγραμμα. Βεβαίως, πέρυσι στη δουλειά που έκανα με τα κορίτσια (σ.σ.: την Έλλη Πασπαλά και τη Σαβίνα Γιαννάτου) τραγούδησα ένα μπλουζ του Θελόνιους Μονκ και πριν δυο χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής, στο αφιέρωμα για τα τραγούδια από το σινεμά, είπα και μπλουζ και τζαζ. Όμως όχι fusion και swing∙ όχι κάτι πολύ σκληρό. Δεν θα μπορούσα, δεν είμαι εκπαιδευμένη. Είναι πιθανό μια φωνή υπηρετώντας επί χρόνια ένα είδος να «απολιθωθεί», να χάσει δηλαδή την ευελιξία της και να μην μπορεί να ακολουθεί διαφορετικούς μουσικούς δρόμους από αυτούς που έχει συνηθίσει; Εγώ συμβαίνει να έχω αυτή την ευελιξία. Ακόμα και ροκ θα μπορούσα να τραγουδήσω, αλλά δεν θα το έκανα φυσικά. Δεν

το κάνει ολόκληρη συμφωνία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 με αρχές τις δεκαετίας του 1970, όταν δηλαδή η Ευρώπη άρχισε να αποκτά τη δική της τζαζ, στην Ελλάδα το είδος δεν ευδοκίμησε, δεν εισχώρησε. Ο λόγος ήταν η τότε πολιτική κατάσταση, ήταν οι μεγάλες μορφές του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη, ίσως και τα ρεμπέτικα, τα δικά μας «μπλουζ», που δεν άφησαν χώρο ή, τέλος πάντων, η τζαζ ως είδος δεν ταιριάζει στον Έλληνα; Είναι πολλές οι παράμετροι που συνηγόρησαν σε αυτό. Από τη μια ήταν η ίδια η νοοτροπία των μουσικών. Θέλαμε να φτιάξουμε την ελληνικότητα στη μουσική, γι’ αυτό και δεν θέλαμε τα ξένα ρεύματα∙ υπήρχε μια αντίδραση. Υπήρχε αυτή η εθνική σχολή, η άποψη δηλαδή

θέλει να ακούσει το στιχάκι του, να πιεί το κρασάκι του∙ δεν μπορεί να μπει βαθύτερα. Η τζαζ απαιτεί μια ολόκληρη κινητοποίηση νου και ψυχής, για να φτάσεις τελικά σε αυτό το σημείο «μηδέν» που είναι η ελευθερία. Και είναι καταπληκτικό ότι είναι ταυτόχρονα ατομική αλλά και συλλογική διαδικασία. Οι μουσικοί δηλαδή ξεκινάνε μαζί για να ψάξουν τα μονοπάτια που θα τους οδηγήσουν στη λεωφόρο της ελευθερίας και ύστερα φεύγει ο καθένας μέσα από τον δικό του δρόμο και στο τέλος συναντιούνται όλοι μαζί στην απόλυτη ελευθερία. Θα μπορούσατε να φανταστείτε τον εαυτό σας τραγουδίστρια σε ένα τζαζ κλαμπ, να ψάχνετε το δικό σας μονοπάτι; Ποτέ κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμ-

ΠρΟβα ΟρχηΣτραΣ H Mαρία Φαραντούρη με τον σαξοφωνίστα Tσαρλς Λόιντ, που τζαμάρει.

μπορώ να γίνω ροκ τώρα∙ θα ήταν γελοίο. Φυσικά και μπορώ να πάρω πολλά πράγματα από τη μελέτη μου στη Φιτζέραλντ ή στη Σάρα Βον, αλλά δεν θα γίνω ποτέ σαν αυτές. Αλλά δεν είναι και απαραίτητο να γίνεις swing τραγουδίστρια για να τραγουδήσεις τζαζ. Σήμερα η τζαζ είναι «ανοιχτή φόρμα», είναι δυνατόν να μπολιάζονται πολλά πράγματα μαζί.

ότι έχουμε κι εμείς μια μουσική και πρέπει να την αναδείξουμε. Εννοείται ότι έπαιξε ρόλο και ο αντιαμερικανισμός, το γεγονός ότι δεν υπήρχαν σχολές στην Ελλάδα και φυσικά η εσωτερικότητα που διακρίνει την τζαζ ως είδος. Παρ’ όλα αυτά, η τζαζ στην Ελλάδα έχει το κοινό της, που είναι μάλιστα και πολύ φανατικό.

Υπήρξαν κάποιοι που υποστήριξαν ότι η εμπλοκή των λευκών φωνών στην τζαζ την αποδυνάμωσε. Τι λες, καλέ; Ξαναλέω πως η τζαζ είναι ανοιχτή φόρμα. Έχουμε φύγει από το Bebop, την παλιά τζαζ. Η μουσική πρέπει να ανανεώνεται, να μπαίνει στις μουσικές του κόσμου, να παίρνει στοιχεία από αυτές. Δυστυχώς, πολύς κόσμος δεν ξέρει τι θα πει free jazz. Νομίζουν ότι τζαζ είναι μόνο το swing. Σήμερα ένας συνθέτης της τζαζ μπορεί να ακούσει ένα βοσκό να παίζει με τη φλογέρα του ένα θέμα και να

Η τζαζ είναι και στάση ζωής; Α, την αγαπώ πάρα πολύ. Η τζαζ είναι μαθηματικά, αλλά είναι και φιλοσοφία. Επιπλέον, είναι μια βαθύτερη απελευθέρωση. Κι όπως κάθε τι που είναι αληθινό και σημαντικό, σε οδηγεί να αγγίζεις θεϊκές στιγμές. Δεν ξέρω βέβαια αν θα μπορέσει να κερδίσει ποτέ τις μεγάλες μάζες∙ γιατί, μην κρυβόμαστε, για να ακούσει κανείς τζαζ προϋποθέτει σκέψη, γνώση, γαλήνη κι ένα γενικότερο επίπεδο. Δεν μπορεί ο απλός άνθρωπος να ταυτιστεί με τέτοιες φόρμες. Ο απλός άνθρωπος

βεί. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να βρεθεί εδώ ένα τρίο και να αγαπηθούμε τόσο πολύ που η καθημερινότητά μας να ταυτιστεί και κάποια στιγμή να το αποφασίζαμε. Αλλά αυτά είναι πράγματα προχωρημένα για μένα. Θα μπορούσε να είχε γίνει νωρίτερα, όμως δεν έγινε. Γιατί ταξίδευα, γιατί έμαθα στις συναυλίες. Να φανταστείς, και τότε που με καλούσαν στις μουσικές σκηνές δεν πήγαινα. Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος είναι φτιαγμένος για κάτι διαφορετικό. Εμένα μου πάει η συναυλία, το θέατρο... Τι εννοείτε λέγοντας «μου πάει η συναυλία»; Μου αρέσει να κάνω διαφορετικά πράγματα∙ πλήττω πολύ με τις μανιέρες. Ξέρεις, ζήλευα πάντα τους τραγουδιστές που μπορούσαν να περνούν ολόκληρες σεζόν σε ένα μαγαζί. Αναρωτιόμουν πάντα πώς άντεχαν. Προσωπικά θα έπληττα φοβερά κάθε βράδυ στα ίδια και στα ίδια.

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 21

ΔιαΛΟΓΟι... Aπό τη Pωμιοσύνη στο ρεπερτόριο μιας Έλα Φιτζέραλντ ή μιας Σάρα Bον...

Μου αρέσει να αλλάζω το πρόγραμμα. Ακόμα και στις συναυλίες μου συχνά κατά τη διάρκεια εμπνέομαι με κάτι και αλλάζω κάπως το πρόγραμμα. Για παράδειγμα, πιάνω τη στιγμή που «χάνω» τον κόσμο και λέω «α, θα βάλω αυτό τώρα για να τους μαζέψω, να τους ανεβάσω». Μπορεί ένας καλλιτέχνης να εγκλωβιστεί στη φήμη του; Βεβαίως. Εγώ το είχα πάθει αυτό. Χρόνια πριν εγκλωβίστηκα στην εικόνα μιας «επικής τραγουδίστριας». Φαίνεται πως η συνεχής εικόνα ενός Μίκη να ωρύεται με τη Ρωμιοσύνη και μιας Φαραντούρη να τραγουδά είχε αυτό το αποτέλεσμα. Ενώ δεν είναι έτσι, γιατί σε μένα συνυπήρχαν και το δωρικό και το λυρικό∙ γιατί είχα τραγουδήσει και του Μίκη αλλά και του Μάνου τα τραγούδια. Ακούτε παλιές ηχογραφήσεις σας; Ποτέ. Δεν μπορώ. Ανατριχιάζω, γιατί μου θυμίζουν εικόνες πολύ πιεστικές. Για να μπορέσω να κρατηθώ προς το μέλλον και να σκέφτομαι ωραίες ιδέες θα πρέπει να αποκόψω το παρελθόν, αλλιώς θα χάσω το νήμα για το περαιτέρω. Ξεκινώ από το μηδέν. Εκείνη ήταν μια άλλη εποχή και φυσικά την κουβαλώ μέσα μου και στη συνείδησή μου. Όμως, δεν μπορώ να την έχω σαν υπόδειγμα. Πρέπει να δημιουργώ συνεχώς καινούργια ερεθίσματα. Τι σημαίνει «λαϊκό τραγούδι» για εσάς; Ό,τι δεν είναι λαϊκίστικο. Είναι το αυθεντικό, το γνήσιο, το αληθινό τραγούδι, που βγήκε μέσα από μνήμες και από τις ρίζες, από μια αληθινή σχέση του δημιουργού με τη μουσική.

Και το λεγόμενο «έντεχνο»; Αυτός ήταν ένας όρος που έβγαλε ο Μίκης με τον Μάνο για την έντεχνη διαδικασία παραγωγής του τραγουδιού, που ήταν μια διαδικασία σύνθεσης και όχι κατασκευής∙ που είχε μέσα στοιχεία κλασικά, ποίηση, που χρησιμοποιούσε παρτιτούρα. Το είπαν «λαϊκό έντεχνο» για να το ξεχωρίσουν από το λαϊκό το μπρούτο, που έβγαινε από το ένστικτο των λαϊκών τραγουδιστών, οι οποίοι δεν ήξεραν μουσική. Όμως ο όρος έντεχνο δεν ισχύει πια. Σήμερα όλα τα μη σκυλάδικα τα λέμε έντεχνα. Δεν είναι όμως έτσι. Λένε κάποιοι ότι η λαϊκή μουσική στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια έχει φτάσει στιχουργικά και συνθετικά να αναμασά τις ίδιες ιδέες και μάλιστα χωρίς να διατηρεί καν το ίδιο επίπεδο. Συμφωνείτε; Σήμερα έχει αλλάξει η ζωή και τα αιτήματα των ανθρώπων. Το τραγούδι της γειτονιάς, της ξενιτιάς, της απώλειας δεν μπορεί να υπάρχει πια με τον ίδιο τρόπο που γινόταν παλιά. Γιατί τώρα δεν υπάρχουν θεσμοί, ούτε οικογένειες, ούτε έρωτες. Βιώνουμε τελείως διαφορετικά τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Σήμερα τα τραγούδια των κέντρων εξυπηρετούν μια διαδικασία ενόςδύο μηνών για να γεμίσουν τα νυχτερινά μαγαζιά. Και από την άλλη, δεν υπάρχουν πια οι μεγάλοι εταιρειάρχες των δισκογραφικών, όπως ο Πατσιφάς, ο Λαμπρόπουλος, ο Μάτσας, οι οποίοι μυριζόντουσαν τι άξιζε∙ που χάραζαν πολιτική στο τραγούδι. Το πολιτικό τραγούδι ακμάζει συνήθως σε περιόδους κοινωνικής

έντασης. Στις μέρες μας πιστεύετε ότι μπορεί να βγει ξανά στο προσκήνιο; Τελικά η πολλή ευημερία ίσως έφερε τον εύκολο εντυπωσιασμό και αποκοίμισε τον κόσμο. Ζήσαμε όλοι με εύκολο τρόπο και σε αυτό ακριβώς το σημείο οι δημιουργοί τα έχασαν. Πιστεύω πως τώρα που υπάρχει οργή και θυμός στον κόσμο, οι δημιουργοί θα αρχίσουν πάλι να ερευνούν και κάτι πολύ σημαντικό θα βγει. Μ’ αυτό δεν θέλω να πω ότι μόνο σε δύσκολες περιόδους βγαίνει καλό πράγμα. Όχι. Αλλά η ιστορία μας δείχνει ότι όταν υπάρχει πίεση δημιουργούνται δημιουργικοί πυρήνες. Νομίζω πως οι νέοι άνθρωποι θα κάνουν living art, δηλαδή την καθημερινή τέχνη στο δρόμο, στη μουσική, στο θέατρο, θα ενώσουν τις τέχνες. Για το σημερινό αδιέξοδο στο οποίο έχουμε βρεθεί ως χώρα, μήπως θα πρέπει και οι πνευματικοί άνθρωποι, οι καλλιτέχνες, να κάνουν και αυτοί την αυτοκριτική τους; Έχεις δίκιο. Βέβαια έχουμε κι εμείς τις ευθύνες μας. Είμαστε όλοι συνένοχοι, ακόμα και μέσα από τη σιωπή μας. Γιατί κάπου βολευτήκαμε, γίναμε κατεστημένο. Και κάθε φορά που κάποιος άρθρωσε μια φωνή ξεχωριστή τον είπαν γραφικό ή παλιομοδίτη. Όμως, τις απαντήσεις δεν μπορεί να τις περιμένουμε από τον Θεοδωράκη που είναι σήμερα 80 χρονών ή από τον Χατζιδάκι αν ζούσε. Τις απαντήσεις μόνο η νέα γενιά μπορεί να τις δώσει. Και είμαι σίγουρη πως τα φωτεινά μυαλά της θα βρουν το δρόμο τους. s

πό πολλούς θεωρείται ο πατέρας της world music, αυτός που πρώτος, από τη δεκαετία του ’60, άρχισε να πειραματίζεται, εντάσσοντας στη μουσική του ήχους από όλον τον κόσμο για να δημιουργήσει αυτό που μάθαμε να αποκαλούμε fusion jazz. Με μια τεράστια καριέρα 50 χρόνων, ο Tσαρλς Λόιντ είναι συνάμα ακριβοθώρητος και πολύ επιλεκτικός, τόσο στις συνεργασίες και τις κυκλοφορίες του όσο και στις συνεντεύξεις και την προβολή του από τα μίντια. Η φυσική του συστολή τον κάνει να μοιάζει σαν να μη μιλάει στον δημοσιογράφο αλλά να ψέλνει τις αλήθειες που έχει μέσα του. Τα λόγια του είναι σαν μουσική. Δεν μιλάει πολύ, πιστεύει ότι δεν μπορεί να επικοινωνήσει καλά με τις λέξεις, αλλά μόνο με όργανα. Δεν του αρέσει να φωτογραφίζεται και όμως καταφέρνει να βρίσκεται στο προσκήνιο για πάνω από μισό αιώνα! Μιλάει σαν παγανιστής μοναχός: «Αυτός ο σκληρός κόσμος δεν είναι φτιαγμένος για να λες εσύ τα τραγούδια σου. Εμείς όμως θα τα τραγουδήσουμε, όπως και να ’χει. Θα μιλήσουμε κατευθείαν στον άνθρωπο και θα αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ. Ο Καίσαρας όμως δεν ανήκει στη μουσική μας. Εκεί θα βρεις μόνο τον Βραχμάνο». Γεννημένος στο Μέμφις του Τενεσί, από μικρός μπολιάστηκε με την τεράστια τζαζ παράδοση της πόλης. «Έπαιζα τζαζ και μπλουζ γιατί δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς…». Ξεκίνησε να παίζει σαξόφωνο από 9 χρόνων. «Όλοι στη γειτονιά έπαιζαν κάποιο όργανο. Πήγαινα στα σπίτια τους και άκουγα αυτούς τους μουσικούς και έτρεμα από συγκίνηση. Αυτοί οι άνθρωποι έπαιρναν τη ζεστασιά από την υγρασία της πόλης, αλλά άφηναν απέξω τη δυσοσμία της». Τα μεγάλα ονόματα της εποχής τον ανακάλυψαν πολύ γρήγορα και άρχισε να εμφανίζεται με τις μπάντες των B.B. King, Howlin’ Wolf και Bobby Blue Bland. «Οι παλιοί μου έλεγαν, μπορεί να είσαι καλός στο όργανό σου και να ξέρεις τη θεωρία, αλλά πρέπει να βρεις τον ήχο σου. Και για να το καταφέρεις αυτό θα χρειαστεί να περάσουν πάνω από 20-30 χρόνια. Και αυτό θα το βρεις μόνο με το αυτί που έχεις μέσα στο μυαλό σου. Όχι με αυτά που έχεις μάθει, αλλά με αυτά που νιώθεις. Εγώ ακόμα δεν το έχω βρει». Το 1956 μετακομίζει αναγκαστικά στο Λος Άντζελες, γιατί η αστυνομία του Μέμφις τους κυνηγούσε. «Τα λευκά κορίτσια έκαναν σαν τρελά για τη μαύρη μουσική και τα κλαμπ γέμιζαν κάθε βράδυ. Η ρατσιστική κοι-

ΘEATPO 22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Tσαρλς Λόιντ

Ένας

Σαμάνος

της τzaz

«Ο Tσαρλς Λόιντ είναι ένας παγκόσμιος θησαυρός» Kάρλος Σαντάνα

Με ΔυναΜη αΠΟ τΟ ΜεΜΦιΣ Πειραματίζεται με τους ήχους του κόσμου από το 1960. Ήρθε η ώρα να ασχοληθεί και με τους ελληνικούς ρυθμούς.

νωνία του Μέμφις δεν μπορούσε να το ανεχτεί αυτό». Αρχίζει τις μουσικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Από τότε η καριέρα του απογειώνεται και περνά με ευκολία από το ένα είδος στο άλλο, αλλά και από το ένα όργανο στο άλλο. Η εκτελεστική του δεινότητα, αλλά και η συνθετική του ιδιοφυΐα τον κάνουν περιζήτητο. Κατά τις δεκαετίες ’60 και ’70 συνεργάζεται με την big band του Tζέραρντ Γουίλσον, με τον Tσίκο Xάμιλτον, τον Kάνονμπολ Άντερλεϊ, τους Beach Boys, τους Doors, τους Celebration, τον Λες MακKαν, τους Canned Heat, τον Xέρμπι Xάνκοκ, τον Pον Kάρτερ και τον Tόνι Γουίλιαμς. Καλύπτει μια τεράστια γκάμα ειδών και μουσικών αναζητήσεων. Γοητεύεται από την τζαζ δωματίου και την αφήνει για το hard bop, παίζει με ροκ μπάντες, πειραματίζεται με ινδικά και new age, το γλεντάει με soul και groovy, αγαπάει τα μπλουζ και ξεφεύγει με τη free jazz. Μετακομίζει προσωρινά στη Νέα Υόρκη και κάνει παρέα με τον Θελόνιους Mονκ και τον Mάιλς Nτέιβις. Η μουσική μέσα του είναι μία και η αγωνία του για καινοτομία και ανατροπές τον φέρνουν στο παγκόσμιο μουσικό προσκήνιο. «Ο ήχος είναι σαν το καρότο που κρέμεται μπροστά από το άλογο. Όσο νομίζεις ότι θα το πιάσεις, τόσο αυτό απομακρύνεται». Γυρνάει όλο τον κόσμο, επηρεάζει και επηρεάζεται, κάθε φορά που γυρνάει στο L.A. η μουσική είναι και λίγο διαφορετική… «Όταν παίζω, εξαφανίζεται ο χρόνος. Υπάρχει μόνο το τώρα και η μουσική είναι το μόνο που συμβαίνει μέσα μου και γύρω μου. Είναι όπως αυτή η κατάσταση κενού, που μόνο η κβαντομηχανική μπορεί να εξηγήσει. Η στιγμή πριν το απόλυτο γίνει σχετικό. Όταν κάτι που πάλλεται μέσα σου, παλεύει να δημιουργηθεί και να εκφραστεί». Η μεγαλύτερη εμπορική του επιτυχία έρχεται όταν με το κουαρτέτο του στο οποίο έπαιζαν και οι Kιθ Tζάρετ, Σεσίλ MακMπι και Tζακ NτεTζόνετ κυκλοφόρησε τον δίσκο Forest Flower το 1966. Θα τους αποφέρει δόξα και χρήμα και θα είναι το διαβατήριο για την αναγνώρισή τους από κοινό που δεν άκουγε τζαζ. Κάνουν μια θριαμβευτική εμφάνιση στο Tζαζ Φεστιβάλ του Mόντερεϊ το 1966 και θα γίνουν η πρώτη τζαζ μπάντα που εμφανίστηκε ποτέ στο φημισμένο ροκ Fillmore. Και οι ρόκερς θα τους αποθεώσουν. Έκανε παρέα με τον Χέντριξ και δοκίμαζαν μαζί acid. Επηρέασε τους Grateful Dead και τους Band. Ήταν η εποχή που στην Αμερική άρχιζαν να σπάνε οι αγκυλώσεις σχετικά με την καθαρότητα των ειδών. Η μαύρη μουσική επανατοποθετήθηκε στο προσκήνιο. Και εκεί έχει μείνει έκτοτε. Το groove και η ταξιδιάρικη διάθεση

του κουαρτέτου αγκαλιάστηκε από την ψυχεδελική νεολαία του Σαν Φρανσίσκο και κέρδισε τον σεβασμό των εξεγερμένων φοιτητών. Το γκρουπ εμφανίζεται στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου και, μεταξύ άλλων, σπάει το πολιτιστικό εμπάργκο ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση και περιοδεύει στη διψασμένη για δυτική μουσική Ρωσία. Το κουαρτέτο διαλύεται το 1968 και όλα τα μέλη του ακολουθούν εξαιρετικές σόλο καριέρες. Όλα εκτός από τον Λόιντ. Γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και, παρά τις σποραδικές εμφανίσεις του ως

sideman των Beach Boys και των Celebration, ο μεγάλος σολίστας σχεδόν εξαφανίζεται από το τζαζ προσκήνιο. «Είχε πεθάνει η μητέρα μου, είχαν σκοτώσει τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το κλίμα άλλαζε, ο κόσμος οδηγούνταν στην πόλωση, οι άνθρωποι έχαναν το ψυχικό σθένος που πρέπει να έχει ένας πολεμιστής της ειρήνης. Αποσύρθηκα για να δουλέψω μόνος μου, για να αντιμετωπίσω τους φόβους και τις ανεπάρκειές μου, ώστε να μπορώ πάλι να προσφέρω στον Θεό, στη Μουσική και στην Ανθρωπότητα». Μόνο στις αρχές της δεκαετίας του

’80, όταν τον προσεγγίζει ο Τουλούζ Λοτρέκ του πιάνου, ο Mάικλ Πετρουτσιάνι, o Λόιντ, αρχίζει δειλά δειλά να επανεμφανίζεται. «Ήταν η εποχή που διάβαζα το Ostabaca San Metre, ένα αρχαίο κείμενο για έναν δύσμορφο νεαρό. Ήρθε στο σπίτι μου στο Big Sur, στην Καλιφόρνια, ήταν 17-18 χρόνων και ήταν σαν να έβλεπα μπροστά μου τον ήρωα του κειμένου. Ήταν σαν θεία παρέμβαση. Με συγκίνησε με το ταλέντο του και την αγνότητά του. Τότε συνειδητοποίησα ότι είχε έρθει η σειρά μου να βοηθήσω κάποιον νεότερο, όπως με είχαν βοηθήσει και μένα οι δάσκαλοί μου. Για ένα-δύο χρόνια γυρίζαμε τον κόσμο και μετά συνειδητοποίησε και ο ίδιος πόσο έχει προχωρήσει η μουσική του». Ξαναβρίσκει τον εαυτό του και επανεφευρίσκει τη μουσική του. Η ένταση μέσα του έχει πάρει άλλες μορφές και η μουσική που συνθέτει παίρνει άλλους δρόμους. Το παίξιμό του παραμένει κορυφαίο, αλλά οι συνθέσεις του δεν είναι πια τόσο νευρώδεις όπως στην περίοδο της νιότης του. Ο ίδιος έχει ησυχάσει και αυτό φαίνεται και στα έργα του. Από το 1989 υπογράφει στη γερμανική ECM. «Ο Tσαρλς Λόιντ παίζει την πιο συγκινητική ακουστική τζαζ στην εποχή της αλλαγής των αιώνων», έγραψαν οι New York Times. «Στη μουσική βρήκα τον Θεό που έψαχνα από παιδί. Δεν με άγγιζαν οι εκκλησίες και τα καθολικά σχολεία που με στέλνανε μικρό οι γονείς μου. Με φόβιζαν οι παπάδες και νόμιζα ότι θα με ποδοπατήσουν οι έξαλλες θρησκευόμενες γυναίκες μέσα στο ναό που είχε χτίσει ο παππούς μου. Βρήκα τον Θεό όταν απομακρύνθηκα από αυτό το περιβάλλον». Ψάχνει συνέχεια για καινούργιους ήχους και μουσικές του κόσμου. Από το τενόρο σαξόφωνο και το φλάουτο περνάει στο θιβετιανό όμποε και το ταραγκάτο. «Αν πίστευα ότι έχω βρει τον ήχο μου θα αποσυρόμουν. Θα γυρνούσα στο δάσος. Γιατί δεν με κρατάει τίποτα άλλο στα εγκόσμια, σε αυτόν τον κόσμο της άγνοιας, παρά μόνο αυτό: να προσφέρω μέσα από τη μουσική». Τον ενδιαφέρουν οι εθνικές μουσικές της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης. Έτσι ανακαλύπτει και την ελληνική μουσική. Γνωρίζεται με τη Φαραντούρη το 2002, στη Σάντα Μπάρμπαρα, όπου είχε παρακολουθήσει μια συναυλία της. Οι δύο καλλιτέχνες αισθάνθηκαν πολύ κοντά και μια φιλία γεννήθηκε μαζί με την υπόσχεση να συναντηθούν επί σκηνής. Έτσι φτάνουμε στην κοινή συναυλία που θα δώσουν στο θέατρο του Λυκαβηττού, όπου ο ένας θα προσεγγίσει το έργο του άλλου και ο Λόιντ θα ερμηνεύσει ένα έργο γραμμένο ειδικά γι’ αυτή την βραδιά, την Ελληνική Σουίτα. s

ρούφους Γουέινραϊτ

Aπό το ένα είδος στο άλλο Aπό τον Aντώνη Σακελλάρη

MOYΣIKH

γενικές των λίγων δίσκων που άφησε ο Μπάκλεϊ. Δραματικός και λυρικός στην έκφραση, μιλώντας για τις μικρές απώλειες και την καθημερινή ομορφιά, ο Ρούφους σχεδόν αντηχεί στα πρώτα βήματά του τη φωνή του Τζεφ, συνεχίζει να μιλάει για τις ανησυχίες και τα ελαττώματα του ινδάλματός του. Τα πρώτα του ντέμο τράβηξαν το ενδιαφέρον του Βαν Ντάικ Παρκς και της εταιρείας DreamWorks. Οι παραγωγοί, γνωρίζοντας τους γονείς του, περίμεναν κάτι καλό. Το αποτέλεσμα τους άφησε άφωνους! Η τελειομανία του και το άγχος να μην αφήσει τίποτα στην τύχη, τον έκαναν να περάσει δύο χρόνια στο στούντιο μέχρι να ολοκληρώσει το πρώτο του άλμπουμ. Έγραψε 56 κομμάτια, από τα οποία κράτησε τα 13. Όταν κυκλοφόρησε έλαβε διθυραμβικές κριτικές, πολλά βραβεία και τον τίτλο του άλμπουμ της χρονιάς από τα περισσότερα μουσικά έντυπα. Προετοιμάζοντας το δεύτερο άλμπουμ του έμεινε για πολλούς μήνες στο ιστορικό ξενοδοχείο «Τσέλσι» της Νέας Υόρκης, ξακουστό για τον μποέμ αέρα του και για τους κατά καιρούς διάσημους φιλοξενούμενούς του (Ντίλαν Τόμας, Εντίθ Πιαφ, Τομ Γουέιτς, Γουίλιαμ Μπάροουζ, Μπομπ Ντίλαν κ.ά.) και τραγουδισμένο από τον Λέοναρντ Κοέν. Το ξενοδοχείο αυτό, κάτι σαν τοτέμ για τους ποιητές και τους μπίτνικς, τους φολκ και ροκ αμερικανούς τραγουδιστές, στοίχειωσε και στοιχειώνει τις ζωές και τους στίχους τους. Ο Γουέινραϊτ κατέφυγε εκεί ψάχνοντας την έμπνευση στην ατμόσφαιρα που εκπέμπουν οι παλιοί του τοίχοι. Το 2000 του επιφύλασσε μια προσωρινή τύφλωση λόγω του εθισμού του στα σκληρά ναρκωτικά. Για χρόνια προσπαθούσε να καταπολεμήσει το πρόβλημα, αλλά αποτύγχανε. Το 2002 έπιασε πάτο. Όπως λέει: «Κάπου εκεί στα μέσα του 2002 έζησα την πιο σουρεαλιστική εβδομάδα της ζωής μου. Εμφανίστηκα στην αγγλική σειρά Absolutely Fabulous, γνώρισα τη Μαριάν Φέιθφουλ, τραγούδησα με τον Άντονι και έβγαινα με την κόρη του Τζορτζ Μπους, Μπάρμπαρα. Κατάλαβα επιτέλους ότι δεν πήγαινε άλλο. Κάτι έπρεπε να κάνω. Ή θα έμπαινα για αποτοξίνωση ή θα πήγαινα να μείνω με τον πατέρα μου. Χρειαζόμουν ένα μαλάκα να μου φωνάζει και ο πατέρας μου έκανε για το ρόλο». Τελικά, με την παρότρυνση του φίλου του Έλτον Τζον, μπήκε σε μια κλινική για αποτοξίνωση. Αφού ξεπέρασε το πρόβλημα με τα ναρκωτικά, το έριξε στη δουλειά. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια έβγαλε τέσσερα άλμπουμ, περιόδευσε σε όλο τον κόσμο, άρχισε να γράφει όπερες, μουσική για ταινίες (Ιπτάμενος Κροίσος - The Aviator, Σρεκ, Moulin Rouge, Brokeback Mountain, Το όνομά μου είναι Σαμ), εμφανίστηκε ως ηθοποιός στο Aviator, συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ για τον Λέοναρντ Κοέν, μαζί με τον Νικ Κέιβ, τον Μπόνο και τον Τζάρβις Κόκερ, γυρίζει

βιντεοκλίπ υψηλής αισθητικής (μεταξύ των οποίων το κορυφαίο Rules And Regulations, που σκηνοθέτησε ο Έλληνας Πέτρος Παπαχατζόπουλος) και ανεβάζει την παράσταση Rufus Does Judy, αφιερωμένη στην αγαπημένη του Τζούντι Γκάρλαντ, που όταν κυκλοφόρησε κέρδισε ένα Grammy. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την οικολογία, την πολιτική και τη φιλανθρωπία. Δημιούργησε το κόνσεπτ Blackoutsabbath, στόχος του οποίου ήταν να παροτρύνει τους πολίτες να βγάλουν τις ηλεκτρικές συσκευές από την πρίζα, να χρησιμοποιούν «πράσινα» προϊόντα, να περπατάνε και να κάνουν ποδήλατο, με σκοπό να ευαισθητοποιηθούν για την υπερκατανάλωση των φυσικών αγαθών… Συμμετείχε στην True Colors τουρνέ μαζί με τη Σίντι Λόπερ, την Ντέμπι Χάρι, τους Gossip, τους Dresden Dolls και άλλους, μέσω της οποίας συγκεντρώνονταν χρήματα για την Εκστρατεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Άρχισε να παρεμβαίνει πιο ενεργά και σε διάφορα πολιτικά ζητήματα, ως γκέι και ο ίδιος για τα δικαιώματα γκέι και λεσβιών. «Είμαι ριζοσπαστικά φιλελεύθερος. Πιστεύω ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμιά δουλειά να ασχολείται με το τι γίνεται στην κρεβατοκάμαρά μου». Το 2010 υποστήριξε ανοιχτά τους γάμους των ομοφυλόφιλων. «Δεν ήμουν ποτέ φανατικός υποστηρικτής του γάμου. Πάντα μου άρεσε να βλέπω τους γκέι σαν αυτό το έκλυτο freak show που περιέγραφε ο Όσκαρ Γουάιλντ. Μέχρι που γνώρισα τον Γιορν (σ.σ.: ο επί πέντε χρόνια σύντροφός του). Από τότε όλα άλλαξαν». Υποστηρίζει ένθερμα το ίδρυμα που έφτιαξε λίγο πριν το θάνατό της η μητέρα του, για την έρευνα για την εξεύρεση θεραπείας για τον καρκίνο, και δίνει σε αυτό ένα δολάριο από κάθε εισιτήριο στις συναυλίες του. Το 2009 ανεβάζει την πρώτη του όπερα Πρίμα Ντόνα με θέμα μια μέρα από τη ζωή μιας τραγουδίστριας της όπερας. Ανεβαίνει στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Αμερική και εκπλήσσει με την πρωτοτυπία της, αλλά παίρνει μέτριες κριτικές. Φέτος κυκλοφόρησε το τελευταίο του άλμπουμ All Days Are Nights: Songs For Lulu, κεντρική ηρωίδα του οποίου είναι η Λούλου, δηλαδή η Λουίζ Μπρουκς της ταινίας του Παμπστ Το κουτί της Πανδώρας. Στο άλμπουμ αυτό ο Γουέινραϊτ επιστρέφει στην απλότητα. Γυμνός από φτιασίδια, μόνο με φωνή και πιάνο και τον ακαταμάχητο λυρισμό του, τραγουδάει για τον φίλο του, την οικογένειά του, τις καταστροφές και τις απογοητεύσεις που τον συνδέουν με τη βαμπ ηρωίδα. «Είναι κάτι σαν το θρήνο μου για τον πρόωρο χαμό της μητέρας μου. Αυτή η γυναίκα σήμαινε τόσο πολλά για την οικογένειά της και πολλούς άγνωστους ανθρώπους. Ήθελα να κάνω ακόμα πιο γνωστή την κληρονομιά που άφησε. Με αυτόν τον δίσκο προσπαθώ να επουλώσω τα τραύματά μου». Οι κριτικές ήταν αποθεωτικές. «Είναι το πιο

συγκινητικό και διαχρονικό άλμπουμ του» (Daily Telegraph). «Ένα δύσκολο στο πρώτο άκουσμα άλμπουμ, που αποκαλύπτεται σιγά σιγά και σε στοιχειώνει με την αιθέρια ελαφρότητά του» (περιοδικό Uncut). Απλός και χωρίς περιττά στολίδια, με το πιάνο και τη βαθιά συναισθηματική του φωνή, θα σταθεί πάνω στη σκηνή, στο ιδανικό για αυτή τη συναυλία θέατρο του Λυκαβηττού, στις 5 Ιουνίου. s

“

Είμαι ριζοσπαστικά φιλελεύθερος. Πιστεύω ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμιά δουλειά να ασχολείται με το τι γίνεται στην κρεβατοκάμαρά μου.

“

το βιντεοκλίπ του κομματιού του «April Fools», ο Γουέινραϊτ ξυπνά το πρωί και μαζί του ξυπνούν μία τραγουδίστρια της όπερας - κακέκτυπο της Μαρίας Κάλλας, μία γκέισα, μία βικτοριανή φυματική σαν να βγήκε από το American Gothic του Γκραντ Γουντ, μία Σπανιόλα και μία φιγούρα, θαρρείς, της Έμιλι Μπροντέ. Το βίντεο τον δείχνει να προσπαθεί να τις ξεφορτωθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ώσπου όταν τελικά το καταφέρνει το μετανιώνει και συμφιλιώνεται μαζί τους. Κάπως έτσι μπορείς να περιγράψεις και τη μουσική προσωπικότητα του Γουέινραϊτ. Μέσα του συνυπάρχουν η κλασική και οπερατική παιδεία, οι φολκ ρίζες, το γαλλικό σανσόν, η σύγχρονη indie τραγουδοποιία και η γκέι κουλτούρα. Και φαίνεται ότι έχει συμφιλιωθεί με όλες αυτές τις καταβολές του. Αυτές οι επιρροές φαίνονται στη μουσική του. Δεν είναι εύκολα κατατάξιμος. Πηδάει από το ένα είδος στο άλλο και εξελίσσεται συνεχώς. Δώδεκα χρόνια στη δισκογραφία κι έχει καταφέρει να περάσει από την ποπ στη φολκ, την όπερα, τα σάουντρακ, τις μελιστάλαχτες μπαλάντες, το μιούζικαλ και το καμπαρέ. Όπως και στο βιντεοκλίπ, έχει αγαπήσει και αποδεχθεί όλες τις διαφορετικές του μουσικές ταυτότητες και αφήνεται να εκφραστεί με όποιο μέσο ή είδος του ταιριάζει κάθε φορά. Κοινό συνδετικό στοιχείο όλων αυτών η υψηλή αισθητική, ο συναισθηματισμός και το πηγαίο ταλέντο. Ο, κατά τον Έλτον Τζον, «σπουδαιότερος συνθέτης στον κόσμο», από την πρώτη δισκογραφική εμφάνισή του, το 1998, συνεχίζει να τραβάει πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας, είτε λόγω των δηλώσεων είτε λόγω της μουσικής του. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη και μεγαλωμένος στο Κεμπέκ του Καναδά, ο Ρούφους μεγάλωσε σε μια οικογένεια μουσικών. Άρχισε να παίζει πιάνο και να περιοδεύει στα 13 του με το οικογενειακό συγκρότημα, The McGarrigle Sisters and Family, με τη μητέρα του, την αδελφή του και τη θεία του. Το ενδιαφέρον του για την όπερα και την κλασική μουσική αναπτύχθηκε από την παιδική του ηλικία και επηρέασε τον τρόπο που ακούει και γράφει μουσική. «Στα 14 μου άκουσα το Ρέκβιεμ του Βέρντι και με συντάραξε. Ήταν σαν να τραγουδούσε για το θάνατο της παιδικής μου ηλικίας και την εφηβική μου κατάθλιψη. Δεν μπορούσα να ακούσω τίποτα άλλο για πολύ καιρό. Ήθελα να γίνω κλασικός συνθέτης και όχι φολκ τραγουδιστής. Μάλλον δεν ήταν και ό,τι πιο αναμενόμενο και τρέντι για αυτή την ηλικία». Το 1992 ήταν στο ακροατήριο ενός live του αδικοχαμένου Τζεφ Μπάκλεϊ. Η μουσική και η παρουσία του καταραμένου τραγουδοποιού τον άγγιξαν τόσο βαθιά που οι πρώτες του δουλειές μπορούν να χαρακτηριστούν σχεδόν συγ-

Info Συναυλία με τον Ρούφους Γουέινραϊτ Ο βραβευμένος τραγουδιστής και τραγουδοποιός εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και αναμένεται να συναρπάσει το κοινό ακροβατώντας μεταξύ ροκ, ποπ, τζαζ, όπερας και καμπαρέ. Θέατρο Λυκαβηττού 5 Ιουνίου Εισιτήρια: €55 (Πλατεία), €45 (Κάτω Διάζωμα), €35 (Άνω Διάζωμα)

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 25

Angels in America

Info Νίκος Μαστοράκης Angels in America του Τόνι Κούσνερ

Στην ταινία Τσάι στη Σαχάρα του Μπερτολούτσι υπάρχει ένας διαχωρισμός της έννοιας του τουρίστα από αυτήν του ταξιδευτή. Τουρίστας, λέει, είναι αυτός που μόλις φτάσει σε ένα μέρος μετράει ανάποδα της μέρες που του μένουν για την επιστροφή, ενώ ο ταξιδευτής το μόνο που σκέφτεται είναι ο επόμενος προορισμός, το επόμενο ταξίδι. Ο Νίκος Μαστοράκης ανήκει καθαρά στη δεύτερη περίπτωση, είτε μιλάμε για τα πραγματικά του ταξίδια (ταξιδεύει συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο) είτε για το ταξίδι του στο θέατρο (όπου δεν δέθηκε ποτέ σε ένα σχήμα, με έναν θίασο). Και η συζήτηση μαζί του ένα ταξίδι είναι στην Αμερική του Κούσνερ, στην Ελλάδα της Στρέλλας, στην Ασία της σιωπής…

Ο Νίκος Μαστοράκης σκηνοθετεί το πολυβραβευμένο έργο Angels in America. Ομοφυλοφιλία, AIDS, θεολογικές και πολιτικές πεποιθήσεις σε ένα έργο προφητικό και επίκαιρο. Πειραιώς 260, Χώρος Δ 1 - 7 Ιουνίου Εισιτήρια: €25, €20 (μειωμένο), €15 (φοιτητικό)

Aπό την Kατερίνα Kόμητα Φωτογραφίες: Bίκυ Γεωργοπούλου

Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε σήμερα το Angels in America; Γιατί είναι ίσως ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης δραματουργίας. Και παρότι δεν έχει τον προφανή επικαιρικό χαρακτήρα που είχε την εποχή που γράφτηκε, είναι ένα έργο προφητικό και τραγικά επίκαιρο. Τι ήταν αυτό που πρόβλεψε ο Κούσνερ; Ξεκινώντας από τη θρησκευτική δοξασία για το τέλος του κόσμου και τη Mεγάλη Κρίση, προφητεύει ότι το τέλος του κόσμου θα έρθει το 2000. Και πραγματικά, κατά μία έννοια αυτό συνέβη, αφού ο παλιός κόσμος, όπως τον ξέραμε, μας τελείωσε. Θυμηθείτε τα μεγάλα γεγονότα που συνέβησαν στην αρχή της νέας χιλιετίας, όπως ήταν η φοβερή έκρηξη της τρομοκρατίας που μπορεί πια να ιδωθεί και ως ένας θρησκευτικός πόλεμος, το «τέλος της Ιστορίας» που λέει και ο Φουκουγιάμα, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου… Και γιατί χαρακτηρίσατε το έργο τραγικά επίκαιρο; Ο Κούσνερ γράφει για μια κοινότητα ανθρώπων όπου όλοι είναι διαφορετικοί. Μια κοινότητα που έχει διαλυθεί και δεν έχει απομείνει κανένας συνεκτικός ιστός. Ακριβώς δηλαδή ό,τι συμβαίνει και σήμερα. Επίσης, γράφοντας το έργο σε μια εποχή με τρομακτική πολιτική και κοινωνική ταραχή, μέσα σε μεγάλες ιστορικές αλλαγές, ο Κούσνερ δεν μπορεί να δει μια εικόνα για το αύριο. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και σ’ εμάς σήμερα. Ούτε κι εμείς γνωρίζουμε τι πρόκειται να γίνει αύριο. Όλα τα πολιτικά συστήματα έχουν καταρρεύσει και βρισκόμαστε σε μια οικονομικίστικη βάση διακυβέρνησης. Ας επιμείνουμε λίγο παραπάνω στο πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γράφτηκε το έργο. Μιλάμε για μια χαρακτηριστική περίοδο

της αμερικανικής ιστορίας, την περίοδο του Ρέιγκαν. Πιο πριν, ο Νίξον είχε βουλιάξει την αμερικανική πολιτική και η χώρα είχε φτάσει πια σε ένα τέλμα. Ο Ρέιγκαν έκανε το μεγάλο άλμα για να βγάλει τη χώρα από την κατάσταση εκείνη και γι’ αυτό θεωρείται ένας από τους καλύτερους αμερικανούς προέδρους. Ωστόσο, πρώτος αυτός εφάρμοσε αυτή την οικονομικίστικη διαχείριση της οποίας τις συνέπειες ζούμε εμείς σήμερα. Δηλαδή, πρώτος αυτός έδωσε φορολογικές ελαφρύνσεις στα τραστ και στους αμερικανούς πλουτοκράτες και φόρτωσε με φόρους τη μεσαία και την κατώτερη τάξη, οδηγώντας τον κόσμο στον υπερδανεισμό. Παράλληλα, άρχισε να παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι με τη διεθνή πολιτική, ασαφές και άδηλο, που έστειλε την Αμερική στο διεθνές δικαστήριο, μέσα από την υπόθεση με τη Νικαράγουα. Θα έλεγε κανείς πως οι γενικότερες πολιτικές επιλογές της εποχής ήταν μια καταστροφή όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.

να είναι ορατό στους θεατές. Γενικότερα, ακολουθήσατε τις οδηγίες του συγγραφέα; Ναι, έχω ακολουθήσει το πνεύμα των οδηγιών και όχι μόνο στη μη χρήση εφέ. Λόγου χάρη, ο Κούσνερ θέλει οι ηθοποιοί που παίζουν περισσότερους ρόλους να το κάνουν χωρίς μεταμόρφωση. Δηλαδή θέλει να φαίνεται ότι μια γυναίκα παίζει άντρα. Αυτό το ακολούθησα κι εγώ.

Ο συγγραφέας για να μιλήσει για την πολιτική δημιουργεί ένα πρίσμα όπου αναμιγνύονται οι σεξουαλικές προτιμήσεις των ανθρώπων και η θρησκεία. Γιατί άραγε; Το κάνει θέλοντας να παρουσιάσει όλες τις εκφάνσεις μιας κοινότητας. Ούτως ή άλλως, αυτά που χωρίζουν τους ανθρώπους είναι η σεξουαλικότητά τους, οι πολιτικές θέσεις, η τάξη, η φυλή και η θρησκεία. Όλα αυτά ο Κούσνερ τα παραθέτει για να αναρωτηθεί τελικά τι είναι δικαιοσύνη.

Οι διπλοί ρόλοι έχουν μοιραστεί με κάποια λογική; Με δεδομένο ότι ο Κούσνερ είναι γκέι, μήπως για παράδειγμα δίνει σε έναν ηθοποιό έναν ανδρικό και έναν γυναικείο ρόλο για να υπαινιχθεί μια διττή φύση σε κάθε άνθρωπο; Αυτό αναρωτήθηκα πάρα πολύ όταν έψαχνα το έργο. Προσπάθησα να καταλάβω γιατί αυτός ο ηθοποιός να κάνει αυτόν τον ρόλο και όχι κάποιον άλλον. Κατέληξα πως δεν υπάρχει λογική. Το έκανε μόνο και μόνο για να ακολουθήσει μια μεταμπρεχτική παράδοση και να δώσει μια άλλη αισθητική διάσταση στα πράγματα.

Σε παλιότερη συνέντευξή σας έχετε δηλώσει ότι η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να είναι μια ρατσιστική κοινωνία απέναντι στους γκέι… Η ελληνική κοινωνία, όπως και πολλές άλλες κοινωνίες, είναι ρατσιστικές και υποκριτικές. Δεν μας απασχολεί ο ξένος, δεν μας απασχολεί ο ομοφυλόφιλος, μέχρι να φτάσουν στο κατώφλι μας. Τότε γινόμαστε υπέρμαχοι του έθνους μας και των αξιών μας. Η ελληνική κοινωνία είναι ομοφοβική και θα σας πω ένα πολύ απλό παράδειγμα. Σε όλα τα μέρη του κόσμου το Pride πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Δήμου της πόλης όπου γίνεται. Εδώ ο δήμαρχος αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή και αιγίδα για το Pride. Γιατί; Ανέκαθεν στην ελληνική κοινωνία υπήρχε μια εγγραφή της ομοφυλοφιλίας στο κύτταρό της. Παρ’ όλα αυτά, μέσα από τη νεότερη ιστορία και φυσικά μέσα από τη θρησκεία, ο ομοφυλόφιλος είναι εξοβελιστέος.

Στο ψάξιμο του έργου βοήθησαν και οι ηθοποιοί; Για μένα ήταν πολύ σημαντικό ότι είχα έναν θίασο με ανθρώπους που είχαν απόψεις όχι μόνο για το θέατρο αλλά και για τη ζωή. Υπήρχε μια σημαντική ανταλ-

Με τα χρόνια, δεν έχουμε αλλάξει λίγο ως κοινωνία; Όχι, δεν αλλάζουμε. Ο μικροαστός, ο μεσοαστός και όλα τα ΜΜΕ δέχονται τον ομοφυλόφιλο ως καρικατούρα, αλλά όχι ως πραγματικότητα. Δείτε δυο συμπτώ-

Το έργο περιλαμβάνει διάφορα οράματα που θα ’λεγε κανείς ότι για να φανούν επί σκηνής απαιτείται η χρήση εφέ. Για παράδειγμα, υποτίθεται ότι ο άγγελος μπαίνει στο θέατρο σπάζοντας το ταβάνι. Ο Κούσνερ στις οδηγίες του επιμένει ότι δεν θέλει εφέ∙ ότι το όποιο μηχάνημα πρέπει

26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Προφανώς η σκέψη του Κούσνερ βρίσκεται πολύ κοντά στη φιλοσοφία του Μπρεχτ, περί γυμνής αλήθειας και αποστασιοποίησης από τα σκηνικά δρώμενα. Όπως ο Μπρεχτ, θέλει να υπενθυμίζει στο κοινό ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι αλήθεια αλλά τέχνη. Πράγματι. Ο Κούσνερ είναι λάτρης του Μπρεχτ. Μάλιστα έχει μεταφράσει και διασκευάσει δυο σημαντικά έργα του, τον Κύκλο με την κιμωλία και τη Μάνα Κουράγιο. Όντως ακολουθεί αυτήν την ιδέα περί αποστασιοποίησης.

λαγή απόψεων και μια ουσιαστική συζήτηση για τα πράγματα. Ελπίζω αυτό να περάσει και στο κοινό. Έτσι ανεβάζετε γενικά; Ναι, προσπαθώ να ανεβάζω με αυτόν τον τρόπο. Γενικά δεν με ενδιαφέρει να εφαρμόσω μια άποψη δική μου. Βεβαίως έχω έναν στόχο όταν δουλεύω, αλλά θεωρώ πολύ σημαντικό να συνεργάζομαι με τους ηθοποιούς, διότι αυτοί είναι ο πλούτος της παράστασης. Ο κάθε ηθοποιός φέρει έναν κόσμο, και το ζητούμενο είναι να συναθροίσεις όλους αυτούς τους κόσμους. Κι αυτό γίνεται μόνο όταν βλέπεις τον ηθοποιό ως συνεργάτη και όχι ως αντικείμενο δουλειάς.

ΘEATPO

άγγελοι σ’ έναν σκληρό κόσμο Ο Nίκος Mαστοράκης σκηνοθετεί ένα θρυλικό έργο που δοξάστηκε και ως μίνι σειρά

ματα στην ελληνική τηλεόραση: το περίφημο φιλί στο σίριαλ του Παπακαλιάτη και τώρα την ιστορία με τη Στρέλλα. Εδώ έχουμε καταπιεί ελέφαντες από το ετεροφυλόφιλο σεξ και το γυμνό και ξαφνικά το να δώσει κάποιος ένα φιλί ή να εμφανιστεί μια τρανς στην τηλεόραση θεωρείται ταμπού. Βεβαίως, την τρανς τη θέλουμε σαν γελοιογραφία ή τον ομοφυλόφιλο σαν «Φτερού». Φυσικά δεν είναι μόνο η Ελλάδα έτσι. Όλος ο κόσμος είναι και υπάρχουν και τα χειρότερα. Στις μουσουλμανικές κοινωνίες, αν είσαι ομοφυλόφιλος, μπαίνεις φυλακή από 20 χρόνια μέχρι που σε κρεμάνε… Υπάρχει περίπτωση να αλλάξει κάποια στιγμή αυτή η αντιμετώπιση; Ίσως. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια, αλλά το θέμα είναι και θα είναι πάντα η θρησκεία. Όσες θρησκείες έχουν ρίζα την εβραϊκή, όπως η δική μας ή το Ισλάμ, απαγορεύουν ρητά την ομοφυλοφιλία. Τη θεωρούν θανάσιμο αμάρτημα. Η ομοφυλοφιλία όμως είναι μέσα στη φύση. Υπάρχουν ομοφυλόφιλα ζώα που δεν έχουν ιδεολογίες, δεν έχουν πεποιθήσεις… Ας ξαναγυρίσουμε στα θεατρικά. Αναρωτιέμαι, ανεβάζετε τελικά με τον τρόπο που θέλετε; Άλλες φορές ναι κι άλλες φορές όχι. Οι συνθήκες και οι άνθρωποι που συνεργάζεσαι δεν είναι πάντα οι ίδιοι κι αυτό εί-

ναι μοιραίο σε όλες τις δουλειές που έχεις να κάνεις με πολλούς ανθρώπους. Ελάχιστες φορές κάνω αυτό που θέλω. Το κοινό το έχετε κατά νου όταν ανεβάζετε μια παράσταση; Φυσικά. Ό,τι κάνω το κάνω για το κοινό. Δεν είμαι ο καλλιτέχνης του τύπου «η τέχνη για την τέχνη». Αυτό που κάνω πρέπει να έχει κάποιον αποδέκτη και η υποσυνείδητη επιθυμία μου είναι πάντα η ίδια: οι αποδέκτες να είναι όσο γίνεται περισσότεροι. Κατ’ ουσίαν με ενδιαφέρει το ευρύ κοινό. Για να κερδίσετε το ευρύ κοινό κάνετε άραγε και υποχωρήσεις; Φυσικά. Αλλά δεν θα τις ονόμαζα υποχωρήσεις∙ διευκρινίσεις κάνω. Θέλω να πω ότι δεν θα δώσω μασημένη τροφή, αλλά δεν θα προσπαθήσω να κάνω τα πράγματα πιο δύσκολα απ’ ό,τι είναι. Ποια είναι η θεατρική πρόθεσή σας; Για παράδειγμα, κάποιοι σκηνοθέτες επιδιώκουν να εισφέρουν κάτι καινούργιο στην τέχνη τους. Εσείς; Δεν θέλω να κάνω απολύτως τίποτα παρά μόνο τη δουλειά μου. Ξέρετε, τη δεκαετία του 1980 έτυχε να ζω έξω στην Ευρώπη, όταν ακόμα υπήρχαν οι μεγάλοι δάσκαλοι και οι μεγάλοι σκηνοθέτες. Τότε είδα από κοντά πολύ μεγάλες παραστάσεις, οπότε κατάλαβα πολύ νωρίς ότι αυτό που μπορούμε να κάνουμε σή-

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

μερα είναι απλώς να προσπαθούμε. Στο θέατρο τα πράγματα έχουν γίνει∙ έχουν συμβεί. Εμείς πια τα κάνουμε λίγο καλύτερα ή λίγο χειρότερα απ’ ό,τι τα έκαναν οι προηγούμενοι. Πιθανόν με την προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε κάτι καινούργιο, αλλά μπροστά σε μεγέθη όπως ο Στρέλερ, ο Μπέρκμαν ή ο Τσάντεκ εγώ αισθάνομαι πολύ μικρός για να κρύβομαι πίσω από τον ναρκισσισμό μου ή την αυταρέσκειά μου και να πουλάω φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Ξέρω πως ταξιδεύετε πολύ. Γιατί άραγε; Γιατί έτσι αντιλαμβάνομαι τη ζωή, ως ένα ταξίδι που δεν ξέρουμε το τέλος του. Ταξιδεύω γιατί μου αρέσει, γιατί το θεωρώ πλούτο ζωής∙ το θεωρώ αυτονόητο ότι κάποιος ταξιδεύει, το θεωρώ περιπέτεια γιατί είμαι περίεργος. Είστε ο τύπος του ταξιδιώτη που γυρνάει σαν τρελός για να τα δει όλα; Όχι, δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτό. Κατ’ αρχάς δεν είμαι καθόλου τουρίστας. Μου αρέσει να είμαι αργός ταξιδιώτης. Δεν απολαμβάνω να εξαντλώ τα πράγματα, να τραβώ φωτογραφίες και να πηγαίνω στα highlights του τόπου. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτό. Θέλω να χαλαρώνω μέσα στη συνθήκη του ταξιδιού, να εξαντλώ την ενέργειά μου ως προς ένα τόπο και πιθανόν να ξαναγυρίζω σε αυτόν με ένα νέο ταξίδι.

Αν δεν κάνω λάθος, επιλέγετε να ταξιδεύετε μόνος. Γιατί; Γιατί μόνος κανείς αντιλαμβάνεται περισσότερο τα πράγματα. Και γιατί πολλές φορές δεν έχω την ανάγκη να μοιραστώ κάτι με κάποιον άλλον. Επιδιώκετε να γνωρίζετε κόσμο στα ταξίδια σας; Όχι. Δεν είμαι ιδιαίτερα κοινωνικός. Μάλιστα πρόσφατα κατάλαβα ότι τα τελευταία χρόνια πηγαίνω συχνά στην Ασία γιατί εκεί μπορώ να σιωπώ. Οι άνθρωποι εκεί δεν μιλούν ιδιαίτερα ξένες γλώσσες κι έτσι βρίσκομαι σε μια κατάσταση σιωπής κι αυτό μου κάνει πολύ καλό. Μόλις θυμήθηκα κάτι άλλο που έχετε δηλώσει στο παρελθόν, ότι δηλαδή είστε μισάνθρωπος. Ισχύει; Όσο περνούν τα χρόνια μου αρέσει όλο και περισσότερο να είμαι με τον εαυτό μου. Νομίζω ότι έχουμε μυθοποιήσει πολύ όλο αυτό το πακέτο που λέγεται ανθρώπινες σχέσεις, έρωτας, συμβίωση. Ναι, φυσικά έχουμε ανάγκη τον διπλανό μας, αλλά μην ξεχνάμε ότι είμαστε άτομα. Εν τέλει πιστεύω ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να ζήσουν μόνοι τους και άνθρωποι που δεν μπορούν. Εγώ ανήκω σε εαυτούς που μπορούν και μου αρέσει πολύ αυτό. Δηλαδή, δεν το αισθάνομαι ως κατάρα ή ως μοναξιά. Αντιθέτως, αισθάνομαι πάρα πολύ ωραία. s

ΘEATPO

Angels in America Στην ΠρΟβα Tρία στιγμιότυπα από πρόβα στην Πειραιώς. O Xρήστος Λούλης (σε αυτή τη φωτογραφία), υποδύεται τον προσβεβλημένο από AIDS Πράιορ. Kάτω, ο Θανάσης Eυθυμιάδης, στο ρόλο ενός γκέι μορμόνου, και η Zέτα Δούκα, καταπιεσμένη σύζυγός του. O Nίκος Mαστοράκης (απέναντι) στο ρόλο του αυστηρού σκηνοθέτη.

Angels in America: Η χιλιετία πλησιάζει H υπόθεση του έργου Νέα Υόρκη, 1985. Η Αμερική βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα της κυβέρνησης Ρέιγκαν, ενώ οι κάτοικοί της πρέπει παράλληλα να αντιμετωπίσουν το πρώτο μεγάλο κύμα απωλειών εξαιτίας της επιδημίας του AIDS. Ο Πράιορ Γουόλτερ είναι ασθενής του AIDS και έχει ως μοναδική υποστήριξη το φίλο του και νοσοκόμο Μπελίζ, καθώς ο σύντροφός του, Λούις Άιρονσον, τον εγκαταλείπει επειδή δεν αντέχει να τον βλέπει άρρωστο. (Ο Λούις είναι κατά κάποιον τρόπο το alter ego του Τόνι Κούσνερ, ο οποίος ξορκίζει με τον χαρακτήρα του Λούις τις τύψεις του για την παρόμοια συμπεριφορά του απέναντι στη φίλη του Κίμπερλι Φιν, μια ψυχολόγο από την οποία απομακρύνθηκε την περίοδο που εκείνη τον χρειαζόταν περισσότερο). Ο Ρεπουμπλικάνος Μορμόνος δικηγόρος Τζο Πιτ στα 30 του χρόνια δεν έχει καταφέρει να παραδεχθεί στον εαυτό του τις ομοφυλοφιλικές του προτιμήσεις, έχοντας δημιουργήσει μια νοσηρή σχέση με την ούτως ή άλλως διαταραγμένη, εθισμένη στα χάπια σύζυγό του, Χάρπερ. Ο μέντορας του Τζο, ο μεγαλοκαρχαρίας, συντηρητικός δικηγόρος Ρόι Κον, υποφέρει κι αυτός από την ασθένεια, αλλά το κρύβει από τον κόσμο για να μη στιγματίσει το όνομά του, λέγοντας πως πεθαίνει από καρκίνο στο συκώτι και κάνοντας τη ζωή δύσκολη σε όποιον βρεθεί μπροστά του. Καθώς ο Πράιορ βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην ασθένεια, οι φαντασιώσεις του αποκτούν μια μεταφυσική χροιά, στις οποίες συναντά τη Χάρπερ, χωρίς να τη γνωρίζει. Μια φωνή του μιλά από ψηλά και, μεταξύ τρέλας και διαύγειας, ένας άγγελος προαναγγέλλει την άφιξή του.

ΘEATPO

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 29

το έργο, η σειρά και η όπερα Aπό την Έλενα Xρηστοπούλου

Angels in America

να σύγχρονο έπος, το Angels in America του Τόνι Κούσνερ αποτελείται από δυο μέρη («Η χιλιετία πλησιάζει» και «Περεστρόικα» – στο Φεστιβάλ Αθηνών θα δούμε μόνο το πρώτο μέρος) και αποτελεί το ίδιο ένα σπάνιο φαινόμενο. Ως θεατρικό έργο είχε την τύχη να μεταφερθεί στη σκηνή κερδίζοντας διθυραμβικές κριτικές (το Variety το χαρακτήρισε ως ένα «μνημειώδες κατόρθωμα, το αποτέλεσμα μιας θεατρικής φαντασίας που αψηφά τα πάντα») και τα πιο σημαντικά βραβεία, ανάμεσά τους το Πούλιτζερ για δραματικό έργο και το βραβείο Τόνι καλύτερου θεατρικού συγγραφέα (και για τα δυο μέρη). Μοιρασμένο σε πολυάριθμες διαφορετικές σκηνές, το έργο του Κούσνερ βρίθει πολιτικών καταγγελιών, συναισθηματικών εξάρσεων και φιλοσοφικών προβληματισμών, εμμένοντας όμως σε έναν χαρακτηριστικό πνευματώδη σατιρικό τόνο. Όσο πολυπληθές είναι το καστ του, το οποίο καλείται μάλιστα να ερμηνεύσει συνήθως πάνω από ένα ρόλο, εξίσου πολυδιάστατο και πολύμορφο είναι το κείμενό του. Το πάθος, η αγωνία, ο πόνος, ο θυμός, η αγάπη και η χαρά, συναισθήματα που σχεδόν φωνάζουν την υπόστασή τους, ανταποκρίνονται και αντιδρούν στα θέματα που καίνε τον Κούσνερ και βρίσκονται στην καρδιά του έργου του: η ανθρώπινη αδυναμία, η ανάγκη για αλλαγή, η σεξουαλική ταυτότητα, ο ερωτισμός, η προδοσία, η ιδεολογία, η απώλεια, η φαντασία, η πνευματικότητα, ο παραλογισμός της ζωής. Μετά από οχτώ χρόνια ο Κούσνερ έγραψε το σενάριο για την κινηματογραφική ταινία, όπως θέλει να υποστηρίζει, των Αγγέλων, η οποία τελικά προβλήθηκε ως μίνι σειρά σε παραγωγή HBO και σκηνοθεσία Μάικ Νίκολς. Η σειρά απογείωσε τη φήμη του θεατρικού, αποσπώντας αμέτρητες διακρίσεις, ανάμεσά τους 5 Χρυσές Σφαίρες και 11 Emmy! Μια διόλου παράδοξη επιτυχία, μιας και πέρα από την καθιερωμένη πλέον ανταπόκριση στο κείμενο του Κούσνερ, η σειρά μπορούσε να περηφανευτεί ένα ονειρεμένο καστ: οι Μέριλ Στριπ και Έμα Τόμσον (σε τρεις ξεχωριστούς ρόλους η καθεμία) και ο Αλ Πατσίνο φιγουράρουν στη μαρκίζα και προσφέρουν τις εξαίρετες ερμηνείες τους. Εκείνος που αξίζει ειδική μνεία όμως είναι ο Τζέφρι Ράιτ (Basquiat, Syriana), ο οποίος αποδεικνύει πως πρόκειται για τον πιο ταλαντούχο και πιο παραγνωρισμένο ηθοποιό της γενιάς του. Ο Ράιτ είναι επιπλέον ο μόνος από το καστ της σειράς που συμμετείχε στην παράσταση στο Μπρόντγουεϊ, παίζοντας μάλιστα τους ίδιους ρόλους. Η πληθωρικότητα του έργου βρήκε εν τέλει το δρόμο προς μια τελείως διαφορετική καλλιτεχνική έκφραση, εκείνη της όπερας. Το Νοέμβριο του 2004, οι Angels in America έκαναν την οπερατική πρεμιέρα τους στο Théâtre du Châtelet, σε μουσική σύνθεση του Πέτερ Έτβες (Péter Eötvös) από την Ουγγαρία. Συμπυκνώνοντας τη δράση στη μισή διάρκεια (3 ώρες αντί για 7), ο Έτβες δημιούργησε ένα μουσικό φάσμα που αποτυπώνει περισσότερο την ατμόσφαιρα της αγωνίας του έργου, μετατρέποντάς το σε μια «καλειδοσκοπική εμπειρία», όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος ο Κούσνερ. Κι αυτό δεν είναι το τέλος της διαδρομής για τους Angels in America: το έργο του Τόνι Κούσνερ θα ζωντανέψει για άλλη μια φορά, στη θεατρική σκηνή του offBroadway θιάσου Signature Theatre Company. Προσεχώς, τον Οκτώβριο του 2010.

τα ΠρΟΣΩΠα τηΣ εΠιτυχιαΣ Aπό πάνω προς τα κάτω: O Mπεν Σένκμαν, η Mέριλ Στριπ, ο Tζάστιν Kερκ και ο Tζέφρι Pάιτ στα γυρίσματα της σειράς. H Έμα Tόμσον στο ρόλο του Aγγέλου. O Aλ Πατσίνο ως ο διεφθαρμένος δικηγόρος, Pόι Kον. O Σον Tζ. Oυέστ και ο Nτένις Kλάινσμιθ σε μια σκηνή από την παράσταση του δεύτερου μέρους Περεστρόικα του Repertory Actors Theater.

ΘEATPO

Angels in America

αποκάλυψη, τώρα Ο θεατρικός συγγραφέας τόνι Κούσνερ κοιτάει μπροστά, στο παρόν Aπό την Έλενα Xρηστοπούλου

χει ενδιαφέρον να εστιάσει κανείς στη φωτογραφία που έχει αναρτηθεί στη σελίδα του θεατρικού συγγραφέα Τόνι Κούσνερ στη Wikipedia ως αντιπροσωπευτική της προσωπικότητάς του. Ένα αχνό στιγμιότυπο από μια πολιτική διαδήλωση στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια το 1978 αποτυπώνει ένα νεαρό με στρογγυλά γυαλιά, μπόλικα, φουντωτά, κατσαρά μαλλιά, το στόμα ορθάνοιχτο και το σώμα ετοιμοπόλεμο πίσω από ένα πανό. Προτού καν αρχίσεις να διαβάζεις (σε περίπτωση που δεν γνωρίζεις τον Κούσνερ) έχεις καταλάβει πως πρόκειται για ένα δραστήριο πολιτικό ον. Αν στη φωτογραφία φιλιόταν ταυτόχρονα με έναν άντρα και κρατούσε στην αγκαλιά του ένα σάκο με βραβεία, θα επρόκειτο για ένα ακόμα πιο πλήρες πορτρέτο του πιο πολυβραβευμένου ομοφυλόφιλου σοσιαλιστή δραματουργού των τελευταίων χρόνων. Το αξιοπερίεργο στην επιλογή της συγκεκριμένης ασπρόμαυρης φωτογραφίας είναι πως παραπέμπει σε παρελθοντικό χρόνο, λες και ο Τόνι Κούσνερ έχει φύγει από τη ζωή ή σαν να μην είναι ενεργός πια. Κι αυτό είναι τόσο αντιφατικό, και άδικο, για έναν καλλιτέχνη που όσο λίγοι έχει καταφέρει να συλλάβει με τόσο πάθος τον παλμό τού «τώρα». Όταν ο Τόνι Κούσνερ έγραφε το πρώτο μέρος του θεατρικού έργου Angels in America: Millennium Αpproaches (Άγγελοι στην Αμερική: Η χιλιετηρίδα πλησιάζει) δεν μπορούσε να φανταστεί πως αυτή η «γκέι φαντασία πάνω σε εθνικά ζητήματα»,

ΘEATPO

όπως την αποκαλούσε, θα είχε τέτοια απήχηση. Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από τότε που πρωτοέκανε πρόβες για το έργο ως workshop στο Λος Άντζελες. Καθώς άρχισαν σιγά σιγά να ανεβαίνουν παραστάσεις του θεατρικού στο Σαν Φρανσίσκο, το Λονδίνο και το Μπρόντγουεϊ, και στο μεταξύ να γράφεται το δεύτερο μέρος με τίτλο «Περεστρόικα», ο Κούσνερ εξελισσόταν σε σταρ του σύγχρονου αμερικανικού θεάτρου. Και έκτοτε είναι δημιουργικά αεικίνητος, έχοντας εκδώσει βιβλία, ανεβάζοντας συνέχεια παραστάσεις, μεταφράζοντας κείμενα αγαπημένων του συγγραφέων (όπως το θεατρικό H μάνα κουράγιο και τα παιδιά της του Μπρεχτ), γράφοντας δοκίμια, άρθρα, έως και λιμπρέτο για παιδική όπερα! Αδιάκοπα μάχιμος πολιτικά, ο Κούσνερ δεν έχει σταματήσει να καταγγέλλει τον συντηρητισμό και τη διαφθορά της χώρας του και να αγωνίζεται για το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, τη διαφορετικότητα και την αλλαγή. Χαρακτηριστικά είχε δηλώσει κάποτε πως «στην Αμερική είναι πιο εύκολο να αποκαλύψεις πως είσαι ομοφυλόφιλος παρά σοσιαλιστής», και έκτοτε δεν έχει κρύψει κανένα από τα δυο. Θαρραλέος (δεν διστάζει να αποκαλέσει δημόσια τέρας τον Αντιπρόεδρο του Μπους, Ντικ Τσένι) και αντικειμενικός (παρότι Εβραίος κατακρίνει ανοιχτά τη στάση του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους), δεν χάνει ευκαιρία να εισαγάγει το χιούμορ ακόμα και στα πιο ζοφερά θέματα – είτε όταν μιλάει για την ίδια του την κηδεία, την οποία έχει ήδη φανταστεί να πραγματοποιείται υπό τις μελωδίες του Κόουλ Πόρτερ, του Μάλερ και του Μπραμς («Οραματίζομαι μια με-

γάλη σε διάρκεια λειτουργία», είχε δηλώσει στο New Yorker. «Φέρτε το φαγητό σας»), είτε όταν αναφέρεται στον σύζυγό του, δημοσιογράφο και συγγραφέα, Μαρκ Χάρις, λέγοντας πως είναι ταιριαστό ζευγάρι, γιατί τους αρέσουν οι ίδιες τηλεοπτικές σειρές, όπως το The Wire και οι Sopranos! Πριν από πέντε χρόνια έγραψε μαζί με τον καταξιωμένο Εβραίο συγγραφέα Έρικ Ροθ το καταπληκτικό σενάριο για την ταινία Μόναχο του Στίβεν Σπίλμπεργκ, για την οποία ήταν υποψήφιος για Όσκαρ σεναρίου. Εκτός του ότι υπάρχει ξεχωριστό μάθημα για το έργο του σε αμερικανικό πανεπιστήμιο, η 18η Απριλίου έχει ανακηρυχτεί ως ημέρα Τόνι Κούσνερ από το δήμαρχο της Μινεάπολης! Το 2006, στο φεστιβάλ του Σάντανς έγινε η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ-πορτρέτου του Wrestling with Angels, της Φρίντα Λι Μοκ, ενώ τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται πάλι με τον Σπίλμπεργκ πάνω στο σενάριο για την ταινία Lincoln του δεύτερου. Υπάρχουν πολλοί που θεωρούν τον Κούσνερ προφήτη. Ο βαθύς κοινωνικοπολιτικός συντηρητισμός στην Αμερική και οι ακόμα αισθητές πληγές, αλλά και οι πρόσφατες νίκες του γκέι κινήματος, συνδέονται απευθείας με τα θέματα που τον απασχολούν στους Αγγέλους. Η σύγκρουση Δύσης-Ανατολής στο έργο Homebody/Kabul, μια παράσταση που ανέβηκε στο θέατρο ενώ οι Αμερικανοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, και ο ρατσισμός στο Νότο που πραγματεύεται το Caroline, or Change (το οποίο έγινε ακόμα πιο προφητικό μετά τον τυφώνα Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη), αποτελούν για τους φαν του συγγραφέα αποδείξεις για τις

μαντικές του ικανότητες. Όπως και το πιο πρόσφατο έργο του The Intelligent Homosexual‘s Guide to Capitalism and Socialism with a Key to the Scriptures (ένας τίτλος εμπνευσμένος από βιβλίο του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο), όπου μέσω της ιστορίας ενός συνταξιούχου κομμουνιστή λιμενεργάτη, ο οποίος ανακοινώνει στην οικογένειά του την επικείμενη αυτοκτονία του, ο Κούσνερ σχολιάζει τις ηθικές προεκτάσεις της οικονομικής κρίσης. Η μαντική διάσταση που αποδίδουν όμως στον Κούσνερ τον υποτιμά. Μια φράση που ακούγεται ξανά και ξανά στους Angels in America, κυρίως από το χαρακτήρα του Πράιορ, είναι «το κατώφλι της Αποκάλυψης». Είτε από διαίσθηση, διορατικότητα ή θείο χάρισμα, είτε από απλή συγκυρία, ο Πράιορ αποκτά πρόσβαση σε μυστικά και πληροφορίες, τα οποία στη συνέχεια μοιράζεται με τους γύρω του (ή τα σπρώχνει βίαια προς το μέρος τους για να τους σοκάρει). Ο Τόνι Κούσνερ, με έναν παρόμοιο τρόπο, φιλτράρει και επιλέγει αξιοπρόσεχτες και κρυμμένες πληροφορίες από την πραγματικότητα που βιώνει. Μόνο που, σε αντίθεση με τον Πράιορ, δεν προφητεύει, δεν ασχολείται με το μέλλον, δεν περιμένει να του σκάσει η εικόνα, αλλά αφουγκράζεται την κοινωνία που τον περιβάλλει, της δίνει προσοχή, ασχολείται μαζί της συστηματικά, καθώς αυτή του φανερώνεται στο παρόν. Στέκεται ο ίδιος διαρκώς στο κατώφλι της Αποκάλυψης, τώρα. Αν πρόκειται για διαίσθηση, ενόραση, θείο χάρισμα ή συγκυρία, κανείς δεν μπορεί να αποφανθεί. Σίγουρα πάντως του αξίζει μια πιο πρόσφατη φωτογραφία. s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

Angels in America Οι πρωταγωνιστές Πήγαμε στις πρόβες της παράστασης Angels in America σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Το σκηνικό με τα παλιά αντικείμενα από τη χωματερή δημιουργούσε μια ατμόσφαιρα σχεδόν αποπνικτική. Συναντήσαμε τους πρωταγωνιστές και μας μίλησαν για τον ρόλο τους (ή τους ρόλους τους), τις σεξουαλικές μειονότητες και την οικονομική κρίση. Από την Έλια Αποστολοπούλου, Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

Χρήστος Λούλης

Zήσαμε μια φούσκα Οι ομοφυλόφιλοι έχουν πια περισσότερο θάρρος να δηλώσουν αυτό που είναι σε σχέση με παλιότερα. Αυτή η μεγαλύτερη ελευθερία όμως τους έχει κάνει λίγο αμετροεπείς. Κάθε άνθρωπος που ανήκει σε μια μειονότητα και νιώθει ότι βάλλεται, από την πολλή άμυνα περνάει λίγο στην επίθεση. Είναι όμως ανθρώπινο, και η κοινωνία έχει δρόμο να διανύσει ακόμα μέχρι να αποδεχθεί την ομοφυλοφιλία. Σαφώς και δεν μου αρέσει που ο κόσμος νιώθει ότι πάλι την πληρώνει και κάποιοι ήταν πιο έξυπνοι και κλέψανε. Μια δημοκρατία πρέπει να καλλιεργεί το αίσθημα της δικαιοσύνης. Πρέπει αυτός που κάνει την παρανομία να ξέρει ότι θα την πληρώσει. Διότι στην Ελλάδα δεν είχε αντίκρισμα η ζωή που ζούσαμε. Ήταν μια φούσκα κι άρχισε να σκάει. Αυτό που περνάει αυτή τη στιγμή η χώρα μας είναι ένα σοκ. Πρέπει να αναλογιστούμε τι συνέβη και να προσπαθήσουμε να μην ξανακάνουμε το λάθος. Αν και μου είναι πολύ δύσκολο, προσπαθώ να είμαι αισιόδοξος. Ελπίζω να καταλάβουμε κάποια στιγμή ότι χρειαζόμαστε λιγότερα πράγματα. Ελπίζω αυτό το χαστούκι να μας ξυπνήσει όλους μας.

32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Όχι ξανά Δεκέμβρης του 2008 Σε ατομικό επίπεδο τα πράγματα είναι καλύτερα σε σχέση με παλιότερα. Η ελληνική κοινωνία αρχίζει να ανοίγεται και να μην έχει τόσα ταμπού απέναντι στη διαφορετικότητα. Κατά βάθος όμως δεν πιστεύω ότι ο άνθρωπος θα μπορέσει στ’ αλήθεια να αποδεχθεί τη διαφορετικότητα ως προς τη σεξουαλική επιλογή, το χρώμα, τη φυλή, το έθνος. Είναι ενδεικτικό το πόσο ρατσιστές και αδυσώπητοι είμαστε απέναντι στους ανάπηρους. Τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμα για τη χώρα. Όλοι υποψιαζόμασταν τι θα συμβεί και ήταν μοιραίο να έρθει. Ελπίζω αυτή τη φορά να φανούμε λίγο πιο ψύχραιμοι σε σχέση με τον Δεκέμβρη του 2008. Είναι πολύ άσχημο να κόβονται βιαίως μισθοί και συντάξεις. Από την άλλη, όμως, πρέπει να δούμε τις επιλογές μας. Για ποιο λόγο μαχόμαστε; Για το ανέφικτο ή για το εφικτό; Η ένστασή μου με τις αντιδράσεις είναι ότι δεν υπάρχει κάποια αντιπρόταση. Πρέπει να υπάρξει μια εμπεριστατωμένη αντιπρόταση κυρίως από την Αριστερά, η οποία έχει κρατήσει μια στάση περίεργη. Αυτή τη στιγμή, ωστόσο, δεν υπάρχει πλάνο. Βέβαια, και η πολιτεία δεν έχει ούτε πλάνο ούτε στρατηγική. Δεν πιστεύω όμως στην αναρχία, αλλά στις ευνομούμενες πολιτείες.

Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος

Υποδύεται τον Πράιορ, έναν ομοφυλόφιλο που έχει AIDS. Υποφέρει γιατί ο φίλος του τον εγκαταλείπει και τρελαίνεται γιατί ακούει φωνές από έναν άγγελο.

Υποδύεται τον Λούις, τον γκέι σύντροφο του Πράιορ. Άνθρωπος μόνος, μπερδεμένος, που δεν μπορεί να επικοινωνήσει και να σταθεί δίπλα στον σύντροφό του.

ΘEATPO

Ζέτα Δούκα

Όλοι αρχηγοί! Η σεξουαλική προτίμηση έχει λίγη σημασία, καθώς εγώ διακρίνω τους ανθρώπους με βάση τις αξίες του πνεύματος, του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς τους. Έχοντας εξαιρετικούς φίλους ομοφυλόφιλους, θεωρώ ότι εγκλωβίζονται από τους θρησκευτικούς και κοινωνικούς κανόνες που επιβάλλονται με αποτέλεσμα να νιώθουν φυλακισμένοι στον ίδιο τους τον εαυτό. Οι Έλληνες δεν είμαστε πιο συντηρητικοί από άλλους λαούς, ίσα ίσα∙ είμαστε όμως υποκριτές και ανειλικρινείς και αυτό κάνει τη μεγάλη διαφορά. Πιστεύω ότι μερίδιο ευθύνης φέρουν και αυτοί που δεν αποδέχονται τη σεξουαλική τους διαφορετικότητα και αυτοί που δεν το ομολογούν. Η δυσκολία συνεργασίας των Ελλήνων, η απροθυμία μας να εργαστούμε σκληρά και η άρνησή μας να δεχτούμε ότι κάποιος είναι καλύτερος από εμάς, μας έχουν οδηγήσει σε αυτό το σημείο. Το ότι είμαστε ένας λαός πολυμήχανος και πιο προηγμένος ίσως στη σκέψη και τη διορατικότητα, μας κάνει να προσπαθούμε να γίνουμε όλοι αρχηγοί. Η κλοπή και η γρήγορη απόκτηση κέρδους όχι μόνο έχει νομιμοποιηθεί, αλλά θεωρείται και μαγκιά.

ΘEATPO

Mια γκέι άσπρη μέρα... Τα πράγματα πλέον είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Σε πολλούς χώρους, όπως στην τέχνη, οι σεξουαλικές μειονότητες τείνουν να γίνουν πλειονότητες. Επειδή υπέφεραν όλα αυτά τα χρόνια, πρέπει να προσέξουν να μην κάνουν αντίποινα. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να πορευτούμε δημιουργικά. Μέσα από καίριες θέσεις πολιτισμού, τις οποίες πήραν με την αξία τους, γιατί είναι άνθρωποι ταγμένοι και έχουν έμφυτο ταλέντο στην τέχνη, ας οδηγήσουν τη χώρα σε μια πολιτισμική και πολιτιστική άνθηση που δεν είχαμε καταφέρει να έχουμε με τους στρέιτ. Aς έρθουν λοιπόν οι ομοφυλόφιλοι, μπας και δούμε άσπρη μέρα, μια ανθισμένη γκέι μέρα. Η ευθύνη των ανθρώπων της τέχνης είναι να βοηθήσουν και τους ομοφυλόφιλους που είναι στο περιθώριο να ζήσουν ελεύθερα αυτό το μικρό ταξιδάκι που λέγεται ζωή, γιατί δεν ξέρουμε ούτε τι υπήρχε πριν ούτε τι έρχεται μετά. Στην Ελλάδα ακολουθήσαμε όλοι το κακό παράδειγμα των πολιτικών προσπαθώντας να γίνουμε λαμόγια και να βγάλουμε γρήγορα χρήματα χωρίς κόπο. Ούτε οι πολιτικοί ούτε η Εκκλησία έκαναν τίποτε για να μας δείξουν το σωστό, αλλά αντίθετα μας έδειξαν τον δρόμο για το εύκολο κέρδος.

Θανάσης Ευθυμιάδης

Υποδύεται τη μορμόνη Χάρπερ, μία διανοητικά διαταραγμένη, αγοραφοβική, σεξουαλικά καταπιεσμένη και στερημένη σύζυγο ενός ομοφυλόφιλου μορμόνου, η οποία ξεφεύγει από την πραγματικότητα κάνοντας χρήση βάλιουμ.

Υποδύεται τον Τζο, έναν παντρεμένο μορμόνο που ζει μία επιφανειακή, ψεύτικη ζωή. Μέσα από σκληρό αγώνα ο Τζο αποδέχεται την ομοφυλοφιλική ταυτότητά του.

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

Angels in America Οι πρωταγωνιστές

Δημήτρης Λιγνάδης

H Eλλάδα έχει πολιτιστική κρίση Ό,τι είναι φυσικό κακώς απαγορεύεται. Ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει αρκεί να μην ενοχλεί τον άλλο. Στην Ελλάδα «δείχνει» να γινόμαστε πιο ανεκτικοί. Αν την περιγράφαμε σαν αρρώστια, η οικονομική κρίση είναι ο βήχας, η αιτία είναι καθαρά πολιτιστική. Η Ελλάδα δεν έχει οικονομική κρίση, έχει πολιτιστική κρίση, κρίση ταυτότητας, η οποία οδηγεί σε ένα σύμπτωμα που λέγεται οικονομική κρίση. Δεν πρόκειται ποτέ να γίνουμε Δανία. Αυτό που μπορούμε τουλάχιστον να κάνουμε είναι μια καλή χρεοκοπία, διαχειρίσιμη και διαπραγματεύσιμη. Όποιος λέει ότι θα βγούμε από την κρίση και θα ξεπληρώσουμε το χρέος μας, κοροϊδεύει. Είναι μια καλή ευκαιρία τώρα που κοιταχτήκαμε στον καθρέφτη, να γυρίσουμε σε αυτό που κάποτε είπε ο Ελύτης: να δούμε ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε. Γιατί ναι μεν η ιστορία είναι ποτάμι, αλλά το ποτάμι δεν έχει μόνο κοίτη, έχει εκβολές και πηγές: αυτά τα ωραία ερείπια (παίζοντας με το ρω του Ελύτη). 34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

H αξία της δουλειάς Τα πράγματα σήμερα είναι ανοιχτά. Προσωπικά, έζησα την εποχή που το να γίνεις ηθοποιός σήμαινε πόρνη για τις γυναίκες, ομοφυλόφιλος για τους άνδρες. Γίνεται ακόμα αγώνας για τα δικαιώματα των σεξουαλικών μειονοτήτων. Σε κάποιες χώρες υπάρχει πρόοδος, σε ορισμένες ψευτοπρόοδος, σε άλλες πολύ μεγάλη αντίδραση. Ακόμα και στο θέατρο, το ευρύ κοινό πολύ σπάνια μπορεί να προβλέψει την αξία της διαφορετικότητας στην έκφραση ενός ηθοποιού, ενός σκηνοθέτη, ενός θεατρικού συγγραφέα... Η κατάσταση στην Eλλάδα είναι τρομακτικά δυσάρεστη, ιδιαίτερα για τους ανθρώπους που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να την αντέξουν. Kαιρός όμως να συνέλθουμε και να δούμε την αξία ορισμένων πραγμάτων που η καταναλωτική μας μανία τα είχε ποδοπατήσει. Πρέπει να ξαναμάθουμε την αξία της δουλειάς. Eξίσου σοβαρή με την οικονομική, θεωρώ ότι είναι και η πνευματική κρίση. Αισθάνομαι μεγαλύτερο ευτελισμό και «φτώχεια» από την πνευματική κρίση παρά από το αν θα έχω ένα ζευγάρι παπούτσια κάθε δύο χρόνια, παρά δέκα κάθε δύο μήνες.

Μάγια Λυμπεροπούλου

Υποδύεται τον δικηγόρο Ρόι Κον, υπαρκτό πρόσωπο που έζησε στη Νέα Υόρκη και πέθανε το 1986 από AIDS, πράγμα που ο ίδιος ποτέ δεν παραδέχθηκε. Σκληρός, κυνικός, αληθινά αμοράλ.

Υποδύεται τον Ραβίνο, τη μητέρα του Τζο, Χάνα, τον γιατρό Χένρι και το φάντασμα της Έθελ Ρόζενμπεργκ.

ΘEATPO

Νίκος Χατζόπουλος

Eίμαστε όλοι υπεύθυνοι Tουλάχιστον στην Αθήνα, αν και καθυστερημένα, αποδεχόμαστε τις σεξουαλικές μειονότητες. Στον καλλιτεχνικό χώρο η ομοφυλοφιλία είναι αποδεκτή και μάλιστα συναντώ περισσότερους γκέι άνδρες παρά στρέιτ. Έχω πολλούς φίλους γκέι. Tους εκτιμώ πολύ γιατί έχουν ιδιαίτερες ευαισθησίες και αισθητική που μου ταιριάζει. Δεν είμαι σύμφωνη με το γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, γιατί δεν είμαι γενικά υπέρ του γάμου, αλλά η κατοχύρωση των δικαιωμάτων πρέπει να είναι ισότιμη για τα ομόφυλα και τα ετερόφυλα ζευγάρια. Εξάλλου, ένα ομόφυλο ζευγάρι μπορεί να μεγαλώσει εξίσου καλά και ένα παιδί. Οικονομική κρίση έχουν η Ευρώπη και η Αμερική. Στην Ελλάδα έχουμε κατάρρευση∙ κοινωνική και οικονομική κρίση. Από τη μεταπολίτευση και μετά έχει αρχίσει μία διαδρομή απάτης, διαφθοράς, εξυπνακισμού, ωχαδελφισμού. Είμαστε όλοι υπεύθυνοι∙ και αυτοί που τα κάναμε και αυτοί που τα ανεχτήκαμε. Στην Eλλάδα θα έπρεπε να υπάρχει μία άλλου είδους διαμαρτυρία και σύμπνοια. Στην Πορτογαλία ανακοινώνονται μέτρα και η κυβέρνηση με την αντιπολίτευση είναι μαζί. Είμαι πολύ απογοητευμένη. Δεν υπάρχει αξιοπρέπεια και σεβασμός. Έχουμε τους πολιτικούς που μας αξίζουν.

Σοφία Σεϊρλή

Υποδύεται τον Μπελίζ, τον Μάρτιν, τον Λάις, τον Πράιορ και τον άνδρα στο πάρκο, καθώς ο συγγραφέας ήθελε ένα παιχνίδι ρόλων ακόμα και ανάμεσα στα φύλα.

Υποδύεται τον άγγελο, τη νοσοκόμα του Πράιορ και μία άστεγη που συναντά η μητέρα του Τζο, Χάνα.

H επιθυμία έχει αποχρώσεις Θα ευχόμουν κάποια στιγμή να πάψουμε να μιλάμε για σεξουαλικές μειονότητες και πλειονότητες. Οι μειονότητες πολλές φορές δημιουργούν μια εικόνα του εαυτού τους ως θυμάτων και προσπαθούν να τραβήξουν τα φώτα της δημοσιότητας. Αν εγκαταλείψουμε τη στερεότυπη αντίληψη «πλειονότητα = στρέιτ, μειονότητα = γκέι» θα συνειδητοποιήσουμε ότι εντός της σεξουαλικής μειονότητας υπάρχουν διαφοροποιήσεις και ότι η επιθυμία έχει πάρα πολλές αποχρώσεις και πολύ ασαφή όρια. Είμαι πολύ απαισιόδοξος. Το μεγάλο πρόβλημα των Ελλήνων είναι ότι ποτέ δεν συγκρότησαν μια κοινωνία που να φροντίζει για το συνολικό καλό κι όχι το ατομικό όφελος. Αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι, συνολικά, η πρόοδος της κοινωνίας συνεπάγεται θυσίες και κέρδη, δεν πρόκειται ποτέ να βγούμε από αυτόν τον κυκεώνα και θα οδηγούμαστε σε όλο και χειρότερες εκφράσεις του ατομισμού καθεμιάς και καθενός. Φοβάμαι ότι για να βρούμε αυτό που ποτέ δεν είχαμε, η μετάβαση δεν θα είναι ομαλή.

ΘEATPO

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

Λουίζ Μπουρζουά

γλυπτό μου σώμαμου»

«το είναι το

H Λουίζ Mπουρζουά φωτογραφημένη από τον Pόμπερτ Mάπλθορπ. Από το βιβλίο: Mapplethorpe Portraits: Photographys By Robert Mapplethorpe 1975-87 / 1975 to 1987: Twelve / 12 Facets of Mapplethorpe By Peter Conrad (folio Pictorial with 74 Plates of Mapplethorpe's Photographic Works, Art Photography Suitable for Framing Plates), GREAT PACIFIC BOOKS

36 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

EKΘEΣH

SPIDER WOMAN Λουίζ Mπουρζουά, Mαμά (περίπου 1999). H πρώτη αράχνη της γλύπτριας, όπως εκτέθηκε στο Mπιλμπάο, στο εκεί παράρτημα του Mουσείου Γκουγκενχάιμ.

Η Λουίζ Μπουρζουά θεωρείται κορυφαία εκπρόσωπος της καλλιτεχνικής δημιουργίας της μοντέρνας τέχνης. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης φιλοξενεί έκθεση με έργα της, κυρίως από τη γνωστή σειρά έργων Personages (Πρόσωπα) και ανάμεσά τους το περίφημο Avenza Revisited II (1968-1969). νενήντα εννέα ετών σήμερα, η Λουίζ Μπουρζουά γεννήθηκε στο Παρίσι και ζει στη Νέα Υόρκη. Το πιο γνωστό έργο της είναι η τεράστια αράχνη Maman (1999), με ύψος 30 πόδια, που εκτίθεται στο μουσείο Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου. Ανταποκρίθηκε και επεξεργάστηκε στα έργα της στα περισσότερα καλλιτεχνικά ρεύματα της πρωτοπορίας του 20ού αιώνα, από την αφαίρεση ως τον ρεαλισμό, τον σουρεαλισμό, καθώς και readymade περιβαλλοντικές εγκαταστάσεις.

EKΘEΣH

«Αν είχα μείνει στο Παρίσι δεν νομίζω ότι θα ήμουν καλλιτέχνις. Φεύγοντας για τη Νέα Υόρκη ανεξαρτητοποιήθηκα από την οικογένειά μου. Τα παιδικά μου χρόνια δεν έχασαν ποτέ τη μαγεία τους, δεν έχασαν ποτέ το μυστήριό τους, δεν έχασαν ποτέ τη δραματικότητά τους». «Ο σουρεαλισμός είναι ένα ανάθεμα για μένα. Οι σουρεαλιστές έκαναν πλάκα με όλα τα πράγματα, ενώ εγώ θεωρώ τη ζωή μία τραγωδία». «Τα έργα μου είναι πορτρέτα μια σχέσης, με σημαντικότερη αυτή με τη μητέρα μου. Τα γλυπτά με τις αράχνες ήταν μία ωδή στη μητέρα μου. Έφτιαχνε χαλιά και σαν αράχνη ύφαινε. Ήταν η γυναίκα που με προστάτευε και η καλύτερη φίλη μου». «Τα έργα μου είναι ένα είδος αναπαράστασης των αισθημάτων μου προς τον εαυτό μου και τους άλλους». «Όταν υπάρχουν πολλοί καθρέφτες

σε ένα έργο σημαίνει πως υπάρχουν πολλές πραγματικότητες. Σημαίνει ακόμα πως πρέπει να αποδεχθούμε το γεγονός ότι οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν βλέπουν ακριβώς αυτό που εμείς βλέπουμε. Υπάρχει ωστόσο ένας κοινός παρονομαστής στους καθρέφτες που χρησιμοποιώ: όλοι είναι κινητοί. Η ευκαμψία είναι απαραίτητη σε έναν κόσμο που είναι φτιαγμένος από γρανίτη και που την ίδια στιγμή είναι πολύ εύθραυστος». «Για μένα το γλυπτό είναι το σώμα. Το σώμα μου είναι το γλυπτό μου». «Ο άνθρωπος παγιδεύεται από το παρελθόν του και δεν μπορεί να κάνει τίποτε πέρα από το να τρέξει μακριά… η τέχνη έρχεται από αυτές τις ανικανοποίητες επιθυμίες». Οι δηλώσεις της Λουίζ Μπουρζουά προέρχονται από συνεντεύξεις της στον Μπερνάρ Μαρκαντέ, στη γαλλική τηλεόραση το 1993, στην Ίνγκριντ Σίσι που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του

Procuniar Workshop, στην Ρέιτσελ Κουκ για την εφημερίδα Guardian το 2007 και στην Μπάρμπαρα Φλουγκ Κόλιν το 1982 που αναδημοσιεύθηκε στο Frigate online magazine. s

Info Λουίζ Μπουρζουά, Personages Η έκθεση της κορυφαίας εικαστικού Λουίζ Μπουρζουά επικεντρώνεται στη σειρά έργων Personages (Πρόσωπα) με οκτώ αντιπροσωπευτικά γλυπτά μεγάλων διαστάσεων και δύο ζωγραφικά έργα. Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 12 Μαΐου – 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης)

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

Σαρα Λούκας, Kυκλαδικά γυμνά

επιθετικά

«δεν είναι τα έργα μου »

ΟρΓιΣΜενη τεχνη H Σάρα Λούκας, σε μια από τις απεικονίσεις της μέσω των οποίων προσπαθεί να αποδείξει πόσο τα καλλιτεχνικά της μηνύματα συγγενεύουν με το αισθητικό σοκ.

Info Σάρα Λούκας, Nuds Cycladic Η Σάρα Λούκας επιμελείται και παρουσιάζει την έκθεση με γλυπτά από τη νέα της, αυτοβιογραφική σειρά με τίτλο Nuds Cycladic. Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 12 Μαΐου – 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης)

38 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

EKΘEΣH

ΓIOΓKA Ένα από τα «Γυμνά» της Σάρα Λούκας, όπως εκτίθεται στο Mουσείο Kυκλαδικής Tέχνης. Όταν η καλλιτέχνις ρωτήθηκε για τη χρησιμοποίηση εκ μέρους της ως πρώτης ύλης των καλσόν, απάντησε: «Τα καλσόν; Πάντα πίστευα πως υπήρχε κάτι τόσο ανθρώπινο επάνω τους, κάτι πολύ σέξι».

Η Σάρα Λούκας, γεννημένη το 1962 στο Λονδίνο, ανήκει στη γενιά των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών (Young British Artists) που εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1990. Στο στόχο της βρίσκονται η σεξουαλικότητα και οι κοινωνικοί ρόλοι. Τα γλυπτά Nuds Cycladic εκτίθενται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τις 12 Μαΐου ως τις 12 Σεπτεμβρίου, αποτελούν, σύμφωνα με τους ειδικούς, γέφυρα από την οργισμένη τέχνη στην αφαίρεση. «Κάνω τα έργα μου με την ίδια φυσικότητα που θα έκανα οτιδήποτε. Και επειδή το κάνω αυτό πολύ καιρό νιώθω ότι το παίζω στα δάχτυλα. Θαύμαζα πάντα τον Τζίμι Χέντριξ για τον ίδιο λόγο, γιατί ό,τι έκανε φαινόταν σαν να το παίζει στα δάχτυλα. Έτσι θέλω να κάνω τέχνη». «Όταν δημιουργείς ένα αντικείμενο, αυτό αποκτά τη δική του ζωή». «Το σημαντικότερο είναι να δημιουργήσεις μία ατμόσφαιρα ιδεών για το έργο σου και έχω καταφέρει να δημιουργήσω ένα πλαίσιο για τον εαυτό μου και για αυτό που κάνω». «Νομίζω ότι τα έργα μου δεν είναι τόσο επιθετικά τελικά. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, είναι μία προσπάθεια να μη νιώθω αδύναμη». Οι δηλώσεις της Σάρα Λούκας είναι από συνεντεύξεις της στον Γκόρντον Μπερν της εφημερίδας Guardian και στον Καρλ Φρίντμαν για το περιοδικό Frieze. s

EKΘEΣH

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

Γιώργος νανούρης

«Ξεδίνω με τη δουλειά μου»

Info Θέατρο σε Τροχόσπιτο ΒΑΡΙΕΤΕ Μια νύχτα χάρισμά σου

Δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση καλλιτέχνη. Ενώ οι περισσότεροι στην ηλικία του αναζητούν ηρεμία και τακτοποίηση, ο Γιώργος Νανούρης αναμετριέται επιτυχώς με την ηθοποιία, τη σκηνοθεσία, το τραγούδι. Αυτή τη φορά, στη σκηνή του «Τροχόσπιτου», θα τον δούμε μαζί με αγαπημένους καλλιτέχνες, στην αναβίωση μιας ξεχασμένης αθηναϊκής διασκέδασης: του βαριετέ. Από τον Nικόλα Zώη Φωτογραφία: Bίκυ Γεωργοπούλου

40 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Ο Γιώργος Νανούρης παρουσιάζει μια σύγχρονη παράστασή βασισμένη στο βαριετέ. Η αναβίωση μιας ξεχασμένης αθηναϊκής διασκέδασης με ευρωπαϊκές καταβολές. Συμμετέχουν: Κωνσταντίνος Βήτα, Κάτια Γέρου, Στεφανία Γουλιώτη, Γιώργος Γλάστρας, Θανάσης Ευθυμιάδης, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Σίμος Κακάλας, Νίκος Καραθάνος, Kikadot, Ελένη Κοκκίδου, Δήμητρα Κούζα, Δέσποινα Κούρτη, Όλια Λαζαρίδου, Χρήστος Λούλης, Έλενα Μαυρίδου, Μάνια Παπαδημητρίου, Νίκος Πλάτανος, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Μαρία Πρωτόπαππα, Μαρία Σκουλά, Βικτωρία Ταγκούλη, Μελίνα Τανάγρη, Λυδία Φωτοπούλου, 18 ΜΠΟΦΩΡ. Και οι μουσικοί: Χρίστος Θεοδώρου (πλήκτρα) και Γιώργος Μαρκόπουλος (μπουζούκι) Κορεάτικη Αγορά 7 - 8 Ιουνίου Είσοδος ελεύθερη

ΘEATPO

τΟ τρΟχΟΣΠιτΟ Και Ο ΟΔηΓΟΣ τΟυ Tο Tροχόσπιτο, όπου δίνονται δωρεάν παραστάσεις στην Kορεάτικη Aγορά, είναι μια ιδέα που στην Aθήνα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Aθηνών. Φέτος, στο βολάν κάθεται ο Γιώργος Nανούρης (απέναντι).

Ποια ιδιότητα αναγράφεται στην ταυτότητά σου; Καμία, γιατί είναι από τις καινούργιες! Αν ρωτήσει όμως κάποιος, είμαι ηθοποιός, και νιώθω ηθοποιός. Απλώς ως ηθοποιός κάνω και άλλα πράγματα. Ποιο είναι το κοινό κίνητρο, η κοινή ανάγκη πίσω από όλες σου τις δραστηριότητες; Δεν ξέρω αν είναι ανάγκη. Ευτυχώς κάνω πράγματα που μου αρέσουν και αυτά που έχω στο μυαλό μου. Δεν έχω ψάξει βαθύτερα το γιατί μου αρέσει αυτό που κάνω, αλλά με ό,τι κι αν καταπιαστώ η κοινή προϋπόθεση είναι απλώς να μου αρέσει. Παλιότερα, ίσως ήταν η ανάγκη να υπάρξω. Για παράδειγμα, πρωτοσκηνοθέτησα σε μια χρονιά που δεν είχα δουλειά ως ηθοποιός, αλλά ήθελα να είμαι στο θέατρο. Και έτσι έφτιαξα κάτι «δικό» μου. Υπάρχει κάποιο βίωμά σου που σε επηρέασε στο να επιλέξεις το δρόμο σου; Δεν ξέρω πόσο με επηρέασε, αλλά θυμάμαι έντονα την πρώτη φορά που είδα θέατρο. Ήμουν 7 χρονών, και η μητέρα μου με είχε πάει να δω το Ο βασιλιάς και το αηδόνι. Είχα μπερδέψει την αλήθεια με το μη πραγματικό, και δεν μπορούσα να καταλάβω τι ακριβώς έβλεπα. Κάτι αληθινό γινόταν μπροστά μου, ταυτόχρονα όμως δεν καταλάβαινα πόσο αληθινό είναι. Φεύγοντας, κοίταξα πίσω από τη σκηνή και είδα τους ηθοποιούς να ξεβάφονται, τα κοστούμια τους. Αυτή η εικόνα έχει αποτυπωθεί στο μυαλό μου σαν ασπρόμαυρη ταινία. Ήταν σαν να γνώρισα έναν αλλιώτικο, καινούργιο κόσμο, μέσα σε αυτόν που ζούμε.

ΘEATPO

Να υποθέσουμε ότι η ενασχόλησή σου με το βαριετέ, το θέατρο της ποικιλίας, ταίριαξε γάντι με τον δραστήριο χαρακτήρα σου; Το είδος μου αρέσει πολύ, και χάρηκα όταν μου το προτείνανε. Είναι μια ιδέα του Φεστιβάλ Αθηνών, κι εγώ κλήθηκα για να παρουσιάσω αυτή τη βραδιά, και για να αναλάβω τη σκηνοθετική επιμέλεια. Νομίζω ότι όταν έχεις σκηνοθετήσει, και μάλιστα με λίγα λεφτά ή χωρίς βοηθούς, έχεις εξασκηθεί λίγο στο πώς να οργανώνεις τα πράγματα γύρω σου.

των φαντασμαγορικών τηλεοπτικών σόου; Δεν προσπαθούμε να ξεχάσουμε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Κάνουμε βαριετέ γιατί νιώθουμε ότι μπορεί να μην έχουμε λεφτά, μπορεί να είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα, αλλά μπορούμε να ενωθούμε και να ξεχαστούμε για δύο βραδιές. Και νομίζω ότι είναι ένα ίδιον του Έλληνα, ακόμα και με ένα κομμάτι ψωμί και με μία ντομάτα, να αγκαλιάζεται και να χορεύει στις δύσκολες στιγμές. Αυτό κάνουμε κι εμείς, με λίγο διαφορετικό τρόπο.

Τι θα βλέπαμε αν ερχόμαστε εμείς στις πρόβες της παράστασης ή στα παρασκήνια; Θα βλέπατε πολύ άγχος, τους ηθοποιούς και τους τραγουδιστές να κάνουν πρόβα δίπλα στο πιάνο, να συζητάμε τι θα φορέσουν, πώς θα τα πουν, με ποια σειρά, πώς θα τους παρουσιάσω.

Συνεργάζεσαι συνεχώς και με ανθρώπους από διάφορες κατηγορίες δημιουργών. Τι παίρνεις και τι δίνεις από κάθε συνεργασία; Στη θεατρική και τη βιολογική μου ηλικία αυτό είναι το ζητούμενο. Ένας καλλιτέχνης πρέπει να συνεργαστεί με όσο περισσότερους ανθρώπους μπορεί. Όσο περισσότερα πράγματα του βγάλει και του ξεκλειδώσει ο καθένας, τόσο περισσότερα θα μάθει για τον εαυτό του και για τον τρόπο δουλειάς του άλλου. Καταλαβαίνω πώς βλέπει ο άλλος τη δουλειά του, προχωράω, και αυτό με βοηθάει αργότερα στα πράγματα που κάνω μόνος μου.

Τι κρύβεται πίσω από τον τίτλο Μια νύχτα χάρισμά σου; Ο τίτλος προέκυψε επειδή το «Τροχόσπιτο» είναι δωρεάν για τον κόσμο, και όλοι οι καλλιτέχνες συμμετέχουμε αφιλοκερδώς. Είναι λοιπόν μια νύχτα που χαρίζουμε στους θεατές. Θα είναι μια σύγχρονη παράσταση βασισμένη στο βαριετέ, χωρίς να περιορίζεται στην παραδοσιακή μορφή του. Ο κάθε καλλιτέχνης θα παρουσιάσει ό,τι του κάνει κέφι εκείνη τη βραδιά, θα το χαρίσει στον κόσμο, περνώντας και ο ίδιος καλά. Αν το θέατρο αφυπνίζει και μεγεθύνει ιστορίες και καταστάσεις στα μάτια του θεατή, μήπως το «ελαφρύτερο» βαριετέ τον καθησυχάζει με τον τρόπο

Από την ηθοποιία έχεις μάθει πράγματα για τη ζωή ή το αντίστροφο; Πάντα αντλείς από την πραγματική ζωή. Αν δεν ζεις πραγματικά, πώς μπορείς να επικαλεστείς κάτι και να το φέρεις πάνω στη σκηνή; Από την άλλη, επειδή η δουλειά μου έχει να κάνει με ενδοσκόπηση και αναζήτηση εκφραστικών μέσων, μαθαίνω και πράγματα για τον εαυτό μου, για τις αντοχές μου. Είναι

μια σχέση δούναι και λαβείν. Θαυμάζεις ανθρώπους έξω από το χώρο της δουλειάς σου; Πώς να μη θαυμάσεις έναν άνθρωπο που σώζει μια ζωή, έναν γιατρό; Πώς να μην θαυμάσεις μία μητέρα που μεγαλώνει μόνη τα παιδιά της; Είναι δίπλα μας οι άνθρωποι που πραγματικά κάνουν κάτι δύσκολο. Δεν περιστρέφεται όλος ο κόσμος γύρω από το θέατρο, αν και οι ηθοποιοί πέφτουμε σε αυτή την παγίδα, και νομίζουμε ότι αυτό που συμβαίνει στον μικρόκοσμό μας, των δέκα ανθρώπων, είναι το κέντρο του κόσμου. Υπάρχει κάποιο καλλιτεχνικό σου όνειρο τόσο μακρινό και άπιαστο που δεν θα σε πειράξει ακόμα και αν δεν πραγματοποιηθεί ποτέ; Όχι. Μικρότερος έλεγα: «μέχρι τα 25 μου θέλω να έχω κάνει αυτό». Αλλά συνειδητοποίησα ότι όλα αυτά δεν έχουν και τόσο μεγάλο νόημα. Η ζωή είναι τόσο διαφορετική από αυτό που εμείς φανταζόμαστε. Τα μισά από αυτά που κάνω δεν τα είχα ονειρευτεί, δεν τα είχα σκεφτεί ποτέ. Τα έφερε η ζωή και τα έκανα, αλλάζοντας τις επιλογές μου και κάνοντας καινούριες γνωριμίες. Λογικά ο ελεύθερός σου χρόνο σπανίζει. Πώς ξεδίνεις; Να σου πω την αλήθεια, δεν τίθεται τέτοιο θέμα. Αυτό που κάνω μου αρέσει τρομερά. Το σκέφτομαι όλη μέρα, με αυτό κοιμάμαι, με αυτό ξυπνάω. Επειδή ωστόσο συναναστρέφομαι όλη μέρα με ανθρώπους, μου αρέσει να κλείνομαι σπίτι και να κάνω «σπιτικά» πράγματα. Να είμαι μόνος μου, ήρεμος, με ένα-δυο ανθρώπους στον χώρο μου. s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

Η ομάδα blitz επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών, φέτος σε συμπαραγωγή με το Bios, με την παράσταση/περφόρμανς Cinemascope. Ένα ντοκιμαντέρ για το τέλος του κόσμου, το οποίο ακροβατεί ανάμεσα στο θέατρο και το σινεμά. Κάπου εκεί στη μέση, με μια ελαφρά κλίση προς το δεύτερο, βρίσκεται κι ο Σύλλας Τζουμέρκας, ηθοποιός στην παράσταση, κινηματογραφικός σκηνοθέτης στη… ζωή (η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Χώρα προέλευσης με πρωταγωνίστρια την Αμαλία Μουτούση μόλις ολοκληρώθηκε και θα βγει στις αίθουσες τέλη Νοεμβρίου), ο οποίος μιλά για ουτοπίες που χάνονται, ανθρώπους που συναντιούνται και ταινίες που επιτέλους γίνονται. Aπό την Έλενα Xρηστοπούλου Φωτογραφία: Bίκυ Γεωργοπούλου

Σύλλαsssh!

Info ομάδα blitz Cinemascope Συμπαραγωγή της ομάδας blitz & του Bios (Powered by Sssh!) Το θέατρο συναντά το σινεμά σε μία παράσταση για το τέλος του κόσμου. Eξαιρετικά ενδιαφέρουσα η χρήση της πλατφόρμας ήχου Sssh! μέσω της οποίας οι θεατές φορούν ακουστικά και απολαμβάνουν μία πλήρη. Bios 3 - 27 Ιουνίου (Πέμπτη έως Κυριακή) Εισιτήρια: €25, €15 (φοιτητικό)

Η παράσταση παρακολουθεί μια ομάδα ανθρώπων που ο καθένας αφηγείται τη δική του ιστορία λίγες μέρες πριν το τέλος του κόσμου. Ποια είναι η δική σου ιστορία στην παράσταση; Είμαι ο αστροφυσικός Φραντς Σούμπερτ, ο οποίος γράφει ένα ρομαντικό μυθιστόρημα και βρίσκεται κι αυτός στις τελευταίες δέκα μέρες πριν το τέλος του κόσμου. Ουσιαστικά, η παράσταση μιλάει για μια δυστοπία. Όλες οι ουτοπίες στις οποίες πιστεύουμε, η επιστημονική, η θρησκευτική, η πολιτική, ακόμα κι οι πιο σύγχρονες, αυτές που ζούμε τις τελευταίες μέρες πολιτικά, όλες μεταμορφώνονται σε δυστοπίες, κι αυτό είναι το κέντρο της παράστασης. Μιλά για το πώς αυτό που έχουμε πιστέψει ως ουτοπικό έχει αποτύχει να παραμείνει δυνατό μέσα μας και να μας τρέφει. Κάτι τέτοιο είναι πλέον ανέφικτο. Η παράσταση στον πυρήνα της μιλά για το τι γίνεται αφότου, κι όχι αν, η ελπίδα έχει χαθεί. Για την παράσταση αξιοποιείται η πλατφόρμα Silent Sound Show (SSSh!), όπου οι θεατές χρησιμοποιούν ασύρματα ακουστικά για να ακούσουν τους ηθοποιούς. Πώς λειτουργεί ακριβώς αυτό; Αυτό το σύστημα δίνει τη δυνατότητα σε μια θεατρική παράσταση να χρησιμοποιήσει τα κόλπα του σινεμά στον ήχο. Μπορείς να διαστρέψεις πλήρως αυτό που συμβαίνει, είτε με ζωντανές είτε με προηχογραφημένες παρεμβάσεις. Ό,τι χρησιμοποιούμε στο σινεμά για να κάνουμε την εμπειρία πιο δυνατή ή διαφορετική από εκείνη που ήταν στο γύρισμα μπορεί να συμβαίνει στην παράσταση, ακόμα και κατά τη διάρκεια ενός μονολόγου. Ο ήχος παίρνει πολλές διαστάσεις, μπορεί να βλέπεις κάτι και να ακούς κάτι άλλο, όπως είναι για παράδειγμα το voice over στο σινεμά, όπου έρχεται ο αφηγητής και σχολιάζει πάνω σ’ αυτό που συμβαίνει, ή να ακούς τον ήχο από τον διπλανό χώρο. Γιατί σινεμασκόπ; Είναι ένας κινηματογραφικός όρος που αφορά το οπτικό φορμά... Υπάρχει αρχικά το παιχνίδι με τον ήχο∙ είναι μια παράσταση που, όπως είπαμε, έχει κινηματογραφικό ήχο. Χρησιμοποιώντας τα ακουστικά μπορεί να ακούσει κανείς τα περισσότερα συστατικά του κινηματογραφικού ήχου, δηλαδή μουσική, σχεδιασμό ήχου, μιξάζ. Το σινεμασκόπ κομμάτι της εικόνας έχει να κάνει με το σκηνικό∙ ο τρόπος που βλέπετε την παράσταση δημιουργεί φορμά διαστάσεων 2x35 (σ.σ.: όπως το σινεμασκόπ φιλμ). Από κει και πέρα είναι παράσταση που χρησιμοποιεί κείμενα του κινηματογράφου, τα κλισέ του κινηματογράφου, προσπαθεί κάπως να συνδέσει τις δυο τέχνες. Το περιγράφετε ως ντοκιμαντέρ για το τέλος του κόσμου. Ντοκιμαντέρ; Είναι ντοκιμαντέρ γιατί εμπλέκεται πολύ

ΘEATPO

το τυχαίο του δρόμου. Θα υπάρχει μια καταγραφή του τι γίνεται στους δρόμους γύρω από το Bios, η οποία έχει να κάνει με τον κόσμο που περνάει, τα αυτοκίνητα, κτλ.

μια παράσταση ή μια ταινία πρέπει να έχει επαφή με όσα συμβαίνουν γύρω απ’ αυτήν. Απλά εγώ έχω αγαπήσει αυτό που μπορείς να κάνεις με δυο ηθοποιούς σε ένα καράβι, σε έναν δρόμο.

Έχετε επηρεαστεί καθόλου από ταινίες όπως το Last Night του Ντον Μακ Κέλαρ ή το The Book of Life του Χαλ Χάρτλι; Χρησιμοποιούνται και κόλπα και κείμενα από το σινεμά, περισσότερο όμως από ταινίες όπως το Εσείς οι ζωντανοί του Ρόι Άντερσον και το Battle in Heaven του Κάρλος Ρεϊγάδας, αλλά και άλλες ταινίες.

Ένα σχεδόν χρόνο μετά τη δημιουργία της Ομίχλης και μετά την απονομή των βραβείων της Ακαδημίας, αλλά χωρίς υπογεγραμμένο νέο κινηματογραφικό νομοσχέδιο ακόμα, τι πιστεύεις ότι όντως έχει αλλάξει σ’ αυτό το διάστημα; Αυτό που έχει αλλάξει είναι οι ταινίες. Με αυτές πρέπει να ασχολούμαστε, κι όχι με τα κλαδικά, τα συνδικαλιστικά. Αυτά υπάρχουν για να μας εξασφαλίσουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο να μπορούμε να δουλεύουμε καλύτερα, να φτιάχνουμε ταινίες. Και είναι απαραίτητα. Γι’ αυτό και η Ομίχλη και τα βραβεία ήταν απαραίτητα, για να μπορούν να δημιουργούνται οι ταινίες με καλύτερους όρους και να φτάνουν στο κοινό με καλύτερους όρους. Χρειάζεται μια ισορροπία, για να μην πνιγούν οι ίδιες οι ταινίες από όλα τα παρασκηνιακά. Στην πραγματικότητα, το ότι υπάρχει νέα γενιά σκηνοθετών αυτό έχει συμπαρασύρει και τα υπόλοιπα, κι ελπίζουμε να συνεχίζει να το κάνει.

Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζεσαι με τους blitz; Στο θέατρο, ναι. Αλλά στο σινεμά έχω δουλέψει και με τους τρεις. Ο Χρήστος Πασσαλής και ο Γιώργος Βαλαής παίζουν στη Χώρα προέλευσης και η Αγγελική Παπούλια είχε παίξει στη δεύτερη μικρού μήκους μου, τη Βροχή. Αλλά μας συνδέουν χρόνια φιλίας που είμαστε κοντά. Όντας σκηνοθέτης, πώς ένιωθες που σε καθοδηγούσε κάποιος άλλος αντί να τον σκηνοθετείς εσύ; Α, πάρα πολύ ευχάριστα! Είναι μεγάλη χαρά και ξεκούραση, είναι κάτι πολύ δημιουργικό. Έχοντας μάλιστα μόλις τελειώσει την ταινία μου, ήταν για μένα σαν ένα δώρο. Βρέθηκα σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον, με άλλους κανόνες, άλλη δημιουργικότητα, άλλα υλικά. Τι θεωρείς ότι παίρνεις από το θέατρο, αν παίρνεις κάτι, που πιστεύεις ότι σου χρησιμεύει στο σινεμά; Το θέατρο το αγαπώ πολύ, το έχω σπουδάσει και ως θεατρολογία και ως υποκριτική, η αγάπη μου η μεγάλη είναι όμως το σινεμά. Από κει και πέρα οι κώδικες που χρησιμοποιούμε στον κινηματογράφο αντλούνται από το θέατρο – στη δραματουργία, στην υποκριτική, στο διάλογο. Δεν γίνεται χωριστά. Ναι, αλλά και η δραματουργία και η υποκριτική και ο διάλογος δουλεύονται διαφορετικά στον κινηματογράφο. Σαφώς και το κάθε μέσο έχει τους διαφορετικούς του κανόνες, αλλά η βάση, η ρίζα είναι κοινή. Εγώ τουλάχιστον στο σινεμά πατάω πολύ στο θέατρο. Γιατί προτιμάς το σινεμά τότε; Δεν ξέρω αν το προτιμώ. Αν θες, αυτό που με έχει τραβήξει περισσότερο στον κινηματογράφο σε σχέση με το θέατρο τα τελευταία δέκα χρόνια είναι ότι μ’ αρέσει πάρα πολύ ο εξωτερικός χώρος. Με τον κινηματογράφο έχεις τη δυνατότητα να ταξιδέψεις, να χρησιμοποιήσεις υλικά που προκύπτουν άμεσα από την πραγματικότητα, χωρίς επεμβάσεις. Ενώ στο θέατρο είναι διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο εισέρχεται η πραγματικότητα στην παράσταση, μέσω της αφαίρεσης, με άλλους κανόνες. Πάλι πραγματικότητα είναι αυτό που βλέπεις. Για να είναι καλή

Σπούδασες θεατρολογία και κινηματογράφο στην Αθήνα. Σου άρεσαν οι σπουδές εδώ; Όχι, καθόλου. Το επίπεδο σπουδών ήταν πολύ χαμηλό, αλλά αυτό που κέρδισα στην πραγματικότητα ήταν το ότι γνώρισα ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι ακόμα. Ανθρώπους με τους οποίους σπουδάσαμε μετά μαζί και στο εξωτερικό, και προσπαθήσαμε να βρούμε μια άκρη μέσα από μια κατάσταση η οποία δεν μας βοηθούσε από πουθενά. Κάπως σωθήκαμε με έναν τρόπο κάποιοι άνθρωποι μαζί, ταξιδεύοντας έξω, πηγαίνοντας να σπουδάσουμε αλλού, ξαναγυρνώντας εδώ, δουλεύοντας μαζί, επειδή δεν είχαμε από πουθενά να πιαστούμε. Αυτό που μας ένωσε επίσης ήταν ότι είχαμε να αντιμετωπίσουμε ένα είδος σπουδών που δεν είχε καμία σχέση με τη σύγχρονη καλλιτεχνική πραγματικότητα, δεν είχε καμία σχέση μ’ αυτά που συνέβαιναν γύρω μας στον κόσμο, ήταν δυνάμεις καθυστέρησης. Και τα δυο πτυχία ήταν απογοήτευση για σένα; Ναι… Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι λόγω της κατάστασης στα ελληνικά πανεπιστήμια χάθηκαν∙ έχω φίλους δηλαδή που χάθηκαν. Και δεν εννοώ ότι χάθηκαν καλλιτεχνικά, εννοώ κυριολεκτικά. Θεωρώ ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει υπάρξει δολοφονικό για μια γενιά ανθρώπων και είμαι γεμάτος μίσος απέναντί του. Οι Έλληνες πανεπιστημιακοί δεν έχουν καμία αντίληψη ότι δημιουργούν ένα πεδίο μέσα στο οποίο ο άλλος πρέπει να μάθει, να προχωρήσει. Το μόνο που έχεις την αίσθηση ότι τους απασχολεί είναι αυτό το πράγμα που λέγεται

Κλάδος. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις, από τις οποίες μπορέσαμε να κρατηθούμε. Για να μιλήσουμε λίγο και για τη νέα σου ταινία, έχεις παραλληλίσει το δράμα της οικογένειας στη Χώρα προέλευσης με το δράμα της χώρας. Μπορείς να το συνδέσεις μ’ αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα; Υπάρχει μια γενιά ανθρώπων που μεγάλωσε στον παράξενο αυτό παράδεισο που λέμε Μεταπολίτευση, ένα τελείως σαθρό σύστημα, α-κυριολεκτικό, ψεύτικο, και με ανθρώπους που το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η τσέπη τους. Μεγαλώνοντας οι ίδιοι μέσα στις οικογένειές μας, ανατραφήκαμε μ’ αυτό το δηλητήριο. Υπήρχε παντού στη χώρα, κι όποιος έχει μεγαλώσει στη δεκαετία του ’80 το ξέρει πολύ καλά. Ήταν στα καφενεία, τα σπίτια, στις πλατείες, στα κρεβάτια… Κάποια στιγμή θα τελείωνε, κι ήρθε η στιγμή που μάλλον έχει τελειώσει. Και λέω μάλλον, γιατί αν δεν δούμε κάτι να αλλάζει, δεν μπορούμε να εικάζουμε ότι έχει αλλάξει. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε στην ταινία είναι να δείξουμε πώς έγινε αυτό, με ποιους μηχανισμούς πέρασε εντός μας όλο αυτό το δηλητήριο, μέσα από την οικογένεια, από το κράτος, από τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τις ιδιωτικές εταιρείες. Αυτό είναι κάτι που μας συνδέει κιόλας και με τους Blitz και με κάποιους άλλους σύγχρονους καλλιτέχνες αυτής της γενιάς. Έχουμε βιώσει μια κοινή εμπειρία την οποία αγωνιζόμαστε να εκφράσουμε. Και θα την εκφράσουμε. Κι ας έχουμε συναντήσει αντίσταση. Τι είδους αντίσταση; Ας το αφήσω εκεί καλύτερα… Συγχώρησε την χιλιοειπωμένη ερώτηση, απλά δυσκολεύομαι να φανταστώ πώς επιλέγει κανείς, γιατί να θέλει κανείς να είναι σκηνοθέτης σήμερα, στην Ελλάδα. Από πού πιάνεσαι; Και πώς αντέχεις; Ένα βασικό, ίσως το σημαντικότερο, κομμάτι είναι η ένταση που έχεις μέσα σου, η σωματική ανάγκη να πεις αυτά που θες. Ένα άλλο είναι η τύχη, γιατί κι αυτό υπάρχει. Ένα τρίτο είναι ότι εμπεριέχεται χαρά σ’ αυτά τα πράγματα. Είναι χαρά να είσαι με ανθρώπους που μοιράζεσαι ένα έργο, να δουλεύεις με το φωτογράφο, τους ηθοποιούς, να υπάρχει ανταλλαγή, να φτιάχνετε κάτι. Είναι πολύ ωραία να ξεκινάς για γύρισμα μαζί με είκοσι ανθρώπους, με τους οποίους έχεις δυσκολευτεί μαζί, έχεις παλέψει, έχεις διαφωνήσει, γελάσει, μαλώσει. Κι ένα τέταρτο, που για μένα έχει σημασία, είναι η χαρά του τυχαίου στο σινεμά. Όταν εμφανίζεται κάτι απρογραμμάτιστο, κάτι απρόσμενο, που έρχεται ξαφνικά, και ξέρεις ότι δεν θα είχε παρουσιαστεί αν δεν είχες ήδη προετοιμάσει το πεδίο για να καταφέρει να έρθει. s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

Ψαραντώνης

O Tζίμι Xέντριξ της Kρητικής Λύρας

Προϊδεάστε μας για το τι πρόκειται να ακούσουμε στο Ηρώδειο και για τη συμμετοχή του Γιάννη Αγγελάκα… Θα ακούσετε δικά μου κομμάτια, παλιά και καινούργια∙ ό,τι έρθει εκείνη την ώρα. Ίσως και να ’ρθουν και παλιά παραδοσιακά και κάποια άλλα του Νίκου (σ.σ.: του αδερφού του, Νίκου Ξυλούρη) και του Λεωνίδα Κλάδου κι άλλων σπουδαίων μουσικών. Όσο για τον Αγγελάκα, θα τραγουδήσουμε μαζί 2-3 τραγούδια. Είναι καλός και άξιος ο Αγγελάκας – ωραίος! Ζητούσατε το Ηρώδειο για πάνω από δέκα χρόνια. Είναι προφανές πως θέλατε πάρα πολύ να παίξετε στον χώρο αυτόν. Μου αρέσει πάρα πολύ να παίζω μουσική σε αρχαίους χώρους. Όταν βρίσκω τέτοιους τόπους πάω και μόνος μου και παίζω. Μου αρέσουν αυτά που υπάρχουν εκεί. Τι υπάρχει εκεί; Εικόνες και ήχοι∙ βουβοί, αλλά ακούγονται. Τέχνη και εικόνα που αδυνατούμε να κάνουμε εμείς σήμερα. Ξέρεις, συνηθίζω να λέω στους ζωγράφους και στους φωτογράφους να μην κάνουν παραμορφωσία γοητεία να κάνουν. Τους λέω: «αμέτε στα μουσεία να δείτε τους αρχαίους και την τέχνη που έκαναν, να πάρετε πράξη». Αν μπορούνε να βλέπουνε και να ακούνε, θα κάμουν καλά πράγματα. Είναι γνωστό πως με τους φίλους σας λέγατε, σαν σοβαρό - σαν αστείο, να κολλήσετε αφίσες σε όλη την Αθήνα, ότι την τάδε ημερομηνία θα παίξει ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο, να μαζευτεί κόσμος, και να παίξετε τελικά απ’ έξω. Θα το κάνατε στ’ αλήθεια; Ναι, παιδί μου, θα το κάνανε οι φίλοι μου (γέλια).

Κάποιοι λένε πως στην Ελλάδα την «πίτα» της τέχνης την ορίζουν λίγοι. Εκείνοι δηλαδή που διαθέτουν τους χώρους κι έχουν, ως ένα βαθμό, τις τύχες των καλλιτεχνών στα χέρια τους. Αν ένας καλλιτέχνης αισθάνεται ότι τον αποκλείουν, πιστεύετε ότι δικαιούται να κάνει τέτοιες «επαναστατικές» κινήσεις για να προβάλει το έργο του; Ναι, δικαιούται. Όταν έχει τον κόσμο με το μέρος του, όταν τον σπρώχνει σε αυτό, όπως κάνανε με μένα, τότε ο κόσμος ο ίδιος σου δίνει ένα χέρι και σε ωθεί να το κάνεις. Κι εδώ πρέπει να σου πω πως εμένα με αγαπούν πολύ τα μικρά παιδιά κι όλοι οι κουζουλοί – με την καλή έννοια… Καλό σημάδι. Όπως λένε, από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια! (γέλια) Μου τηλεφωνούν μικρά παιδιά από όλη την Ελλάδα, 9-10 χρονών, και μου λένε κάτι λόγια… σαν να ’τανε μεγάλοι άνθρωποι! Τι σας λένε; Διάφορα. Κυρίως πότε θα πάω να παίξω στη μεριά τους. Και μου αρέσει που στις συναυλίες μου, σε όλη την Ελλάδα, βλέπω πως ό,τι τραγουδάω το τραγουδάνε από κάτω νεαρά παιδιά. Όταν παίζετε, αυτοσχεδιάζετε συνεχώς, έτσι δεν είναι; Πάντα. Όσες φορές και να παίξω ένα κομμάτι δεν είναι ποτέ το ίδιο. Η μουσική έχει στολίδια, ανεβάσματα, κατεβάσματα. Η μουσική δεν έχει αρχή και τέλος, δεν έχει άκρη… Άραγε, πως προκύπτει ο τρόπος που κεντάει κανείς το κομμάτι; Ο κόσμος παίζει μαζί σου… κλείνεις τα μάτια σου, ταξιδεύεις, πας όπου θέλεις…

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Συνήθως πού ταξιδεύετε όταν κλείνετε τα μάτια σας; Στα βουνά: στα Λευκά Όρη, στο Ιδαίον Άντρο… Και στη θάλασσα, άμα θέλω να δω κάτι άλλο… (γέλια) Έχετε μια ιδιαίτερη αγάπη για τα βουνά. Ναι, γιατί είναι ψηλά και βλέπει το ένα το άλλο. Όπως και οι μεγάλοι άνθρωποι βλέπουν ο ένας τον άλλο. Υπάρχει κάποιος χώρος εκεί πάνω που τον νιώθετε πολύ δικό σας; Ναι, στο Ιδαίον Άντρο. Κοντά στο χωριό που μεγάλωσα, εκεί που πηγαίναμε πολύ συχνά σαν παιδιά. Είναι ο «τόπος της σιωπής», που είπε και ο Χατζιδάκις όταν τον πρωτοαντίκρισε. Εκεί έχω πολλές μεριές που νιώθω καλά. Μια από αυτές είναι και το Σπήλαιο του Δία. Μπαίνετε μέσα και παίζετε; Ε, βέβαια! Όταν έσκαβε στο σπήλαιο ο Γιάννης Σακελλαράκης (σ.σ.: ο γνωστός αρχαιολόγος) ήθελε να είμαι εκεί πάνω, όταν δεν είχα δουλειά. Μέναμε στα ξύλινα σπιτάκια με τους άλλους αρχαιολόγους. Έπαιζα τη λύρα και τραγουδάγαμε∙ λέγαμε ριζίτικα τραγούδια… Το βράδυ παίρναμε κεριά και μπαίναμε μέσα στο σπήλαιο να παίξουμε τη λύρα. Εμένα μου ’ρχονταν μελωδίες κι έπαιζα, κι εκείνοι σιγά σιγά έβγαιναν έξω. Ακούγανε πιο καλά απ’ έξω. Ποιοι λυράρηδες σας επηρέασαν περισσότερο; Με τον Νίκο ακούγαμε τον Καλομοίρη, τον Μανώλη Μανουρά, τον Πασπαράκη, αυτόν τον σπουδαίο, τυφλό λυράρη… Από τον αδερφό σας τι έχει «γράψει» πιο πολύ μέσα σας; Ο τρόπος του μου έμεινε, η λεβεντιά του.

Info Από τον ουρανό της Κρήτης, ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο Η πολυαναμενόμενη πρώτη εμφάνιση του Ψαραντώνη στο Ηρώδειο με τη φιλική συμμετοχή του Γιάννη Αγγελάκα. Ψαραντώνηs (τραγούδι, λύρα, μαντολίνο, τζουρά), Γιάννης Αγγελάκαs (τραγούδι), Νίκη Ξυλούρη (τραγούδι, τύμπανα, στάμνα), Γιώργης Ξυλούρηs (λαούτο), Λάμπης Ξυλούρηs (ούτι), Νεκτάριος Κοντογιάννης (λαούτο). Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2 Ιουνίου Εισιτήρια: €30 (Α, Β, Γ), €15 (Άνω Διάζωμα)

Όταν ήμασταν παιδιά, εμείς τα πιο μικρά πηγαίναμε όπου πήγαινε ο Νίκος. Κι όταν μεγάλωσε ο Νίκος, όλος ο κόσμος τον ακολουθούσε. Παναγία μου… Όταν έβγαινε ο Νίκος στη σκηνή πιανόταν η αναπνοή του κόσμου πριν μιλήσει. Ο άνθρωπος ό,τι έχει, το ’χει από τα γεννητούρια του… Έχω δει ένα βίντεο που παίζετε λύρα στον τάφο του. Επρόκειτο για μνημόσυνο ή είναι μια συνήθεια δική σας; Ε, αυτό το ξέρω εγώ… Ξέρεις, όταν πάω στο Α΄ Νεκροταφείο, πάντα το κερί του είναι αναμμένο. Πάει συνέχεια κόσμος και τον επισκέπτεται. Από τις κουβέντες που σας έχει πει ο αδερφός σας, ποια σας έχει μείνει περισσότερο; Είναι πολλές. Να σου πω μία: «Να μην πιάνεις κακία» μου ’λεγε. «Κι αν κανείς σου πει

MOYΣIKH

Αδερφός του Νίκου Ξυλούρη, από γενιά μουσική, ο Ψαραντώνης γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης, έκανε πέντε παιδιά, τρία από τα οποία έγιναν μουσικοί κι ακολουθούν τα βήματά του. Τα μικρά παιδιά κι οι «κουζουλοί» τον λατρεύουν, όσοι αγαπούν την παραδοσιακή μουσική τον τιμούν κι οι ροκάδες τον θεωρούν δικό τους. Κάθε χρόνο συμμετέχει στα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου κι οι δίσκοι του πουλιούνται σε όλο τον κόσμο. Σε λίγες μέρες στο Ηρώδειο, θα πάρει τη λύρα του στα χέρια, όπως συνηθίζει, θα κλείσει τα μάτια και θα επιστρέψει με το νου του στα Λευκά Όρη, στο Ιδαίον Άντρο, στο μέρος όπου γεννήθηκε. Κι ένας κύκλος ολοστρόγγυλος θα κλείσει, «η μουσική, που δεν έχει αρχή και τέλος∙ που δεν έχει άκρη». Έτσι λέει…

Aπό την Kατερίνα Kόμητα

κάτι, πήγαινε διπλοχαιρέτησέ τονε» (γέλια). Από κάθε άποψη η ζωή σας ήταν πάντα γεμάτη μουσική. Σκέφτομαι τι θα γινόταν αν κάποιος σας έλεγε: «Ψαραντώνη, σου απαγορεύω, δεν θα ξαναπαίξεις μουσική»; Ναι, σώθηκε! (γέλια) Όχι, επιμένω. Αν πούμε ότι θα έπρεπε να περάσετε το υπόλοιπο της ζωής σας χωρίς να παίζετε. Θα το αντέχατε; Όχι, δεν θα το βαστούσα. Αλλά απ’ την άλλη, νομίζω θα ’παιζα από μέσα μου∙ με το στόμα. Λέτε συχνά ότι η μουσική δεν είναι κουκίδες, αλλά συναίσθημα. Κατά τη γνώμη σας, η τεχνική βοηθάει τον μουσικό ή μπορεί να του κάνει και κακό; Όποιος έχει ταλέντο μεγάλο δεν χρειάζεται να μπαίνει σε κουτί. Ο καθείς πρέπει να είναι ελεύθερος. Δεν μπορείς να τονε περιορίσεις. Η τεχνική είναι τεχνική και η καλλιτεχνία καλλιτεχνία. Όσοι βέβαια έχουν ταλέντο μεγάλο και μήτρα που γεννάει μουσική, ξεφεύγουν από αυτό. Αυτοί μπορούν να συνδυάσουν ταλέντο και τεχνική.

Γιάννης αγγελάκας

από εδώ και πάνω Θεωρεί τον Ψαραντώνη τον σημαντικότερο εν ενεργεία Έλληνα μουσικό, χαίρεται την παρέα και τη συνεργασία μαζί του και στις 2 Ιουνίου ο Γιάννης Αγγελάκας θα συμμετάσχει στην πολυαναμενόμενη συναυλία του στο Ηρώδειο. Από την Έλια Αποστολοπούλου

Τον Μάρτιο του 2005 στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο του World Music Institute, σας αποκάλεσαν «Τζίμι Χέντριξ της κρητικής λύρας». Εσείς πώς το ακούτε αυτό; Ναι, το είχαν γράψει και στην αφίσα. Θυμάμαι, όταν το είδα, τους είπα: «Εμένα με λένε Αντώνη» (γέλια). Είναι τιμή μου βέβαια που γράφτηκε κάτι τέτοιο για μένα. Ήταν μεγάλος μουσικός∙ ικανός. Ο Νικ Κέιβ δηλώνει μεγάλος θαυμαστής σας. Έτσι δεν είναι; Πριν δυο χρόνια στην Αγγλία παίζαμε στο ίδιο φεστιβάλ. Τότε είχε πει ότι ακούει εμένα, και στο σπίτι του κι όταν ταξιδεύει… Και είχε προτρέψει τον κόσμο να μη χάσει τη συναυλία μου. Πέρυσι το Γενάρη ξαναβρεθήκαμε στην Αυστραλία. Εκείνος άρχιζε μια ώρα μετά που είχα τελειώσει εγώ. Όταν βγήκε στη σκηνή, κι ενώ ο κόσμος τον αποθέωνε, τους λέει: «Ακούσατε τον Έλληνα που έπαιξε προηγουμένως; Θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε το ίδιο πνεύμα…». Ο Χέντριξ, ο Κέιβ, ο Αγγελάκας, πολλοί ροκάδες στο δρόμο σας. Υπάρχει μήπως κάτι κοινό στις μουσικές σας; Μήπως είστε το ροκ της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής; Όλες οι μουσικές έχουν κοινά όταν ξέρουμε να τα παντρεύουμε. Όταν έχουμε και δίνουμε ψυχή, μπορούμε να συζητάμε μουσικά μεταξύ μας. Τώρα, για το άλλο που λες, ο καθένας όπως με βλέπει. Εγώ παίζω με τον δικό μου τρόπο και χαρακτήρα. Δεν υπάρχει ροκ και τζαζ. Η μουσική είναι αυτοσχεδιασμός κι αυτό που παίζει ο κάθε μουσικός. Εγώ έχω βγάλει και κομμάτια που δεν είναι κρητικά∙ που δεν ανήκουν σε κάποιο είδος και τα κάνουν χορογραφίες σε ξένες χώρες. Το Μπεζάρ για παράδειγμα χορεύει μουσική μου. Είναι αλήθεια πως στο Άμστερνταμ υπάρχει οδός με το όνομά σας και στη Γαλλία έχουν ονομάσει ένα πάρκο «Πάρκο Ψαραντώνη»; Ναι. Το πάρκο δεν το ’χω δει, αλλά ο δρόμος που λες είναι στο κέντρο του Άμστερνταμ. Όμως αυτό που μου αρέσει πιο πολύ είναι που εδώ στην Κρήτη ο Δήμος Φοίνικα και ο σύλλογος ξενοδόχων έχουν δώσει το όνομά μου σε ένα θεατράκι που βρίσκεται πάνω από τη θάλασσα σε ένα καταπληκτικό μέρος έξω από τον Πλακιά στον νομό Ρεθύμνης. Ποιο σκοπό έχετε όταν παίζετε; Στο Ηρώδειο, ας πούμε, σε λίγες μέρες, τι θα έχετε στο μυαλό σας: να περάσει καλά ο κόσμος ή να βγάλετε προς τα έξω το συναίσθημά σας; Να μου βγει προς τα έξω το πώς αισθάνομαι. Κι αν όπως θα παίζω νιώσω να ευχαριστιέμαι, θα ξέρω ότι αρέσει και σ’ εσάς. s

46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

Ιδρυτικό μέλος και τραγουδιστής του ροκ συγκροτήματος Τρύπες. Από το 2001 και έπειτα συναντά τους Επισκέπτες και αναζητά νέους μουσικούς δρόμους. Δημιουργεί την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία alltogethernow, από την οποία κυκλοφορούν οι επόμενοι δίσκοι του. Συμμετέχει ως ηθοποιός και γράφει τη μουσική για την ταινία Ο χαμένος τα παίρνει όλα του Νίκου Νικολαΐδη. Το 2007 κάνει την παραγωγή του δίσκου Να ’χεν η θάλασσα βουνά του Ψαραντώνη, ενώ το 2009 υπογράφει τη μουσική για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη Ψυχή βαθιά. Στο 12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2010, η σκηνοθέτρια Αγγελική Αριστομενοπούλου παρουσίασε την Ταξιδιάρα ψυχή, μια ταινία για τις μουσικές συναντήσεις του Γιάννη Αγγελάκα με τους συντρόφους του και την εξέλιξη των μουσικών διαδρομών τους, μέσα από μια αναζήτηση στα ακούσματα της παιδικής τους ηλικίας, το ρεμπέτικο, τα ηπειρώτικα πολυφωνικά, τις κρητικές μελωδίες. Ο Γιάννης Αγγελάκας γεννήθηκε το 1959 στη Θεσσαλονίκη. «Για μένα η μουσική ήταν ο δρόμος για την απελευθέρωση. Οι γονείς μου ήταν πάμφτωχοι, ούτε για πλάκα δεν μπορούσα να σκεφτώ ότι θα σπουδάσω μουσική. Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε δικτατορία, ήμουν 14 χρονών. Μάθαμε τότε ότι έρχεται ένας περίφημος συνθέτης, απαγορευμένος, ο Μίκης Θεοδωράκης. Λίγο-πολύ είχαμε αρχίσει να ακούμε λίγο ροκ και περιμέναμε να ακούσουμε και τον Θεοδωράκη. Λυπάμαι που το λέω, αλλά απογοητεύτηκα όταν άκουσα Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις. Η περίφημη παράνομη μουσική που περιμέναμε δεν λέει τίποτε». Το 1983 ο Γιάννης Αγγελάκας με τον Γιώργο Καρρά ξεκινούν να γράφουν ροκ μουσική με ελληνικό στίχο και το 1985 κυκλοφορεί ο δίσκος με τίτλο Τρύπες. «Στα πρώτα μας live φαινόταν ότι υπήρχε κόσμος που είχε αρχίσει και ζεσταινόταν και ζέσταινε κι εμάς. Οι δίσκοι πουλούσαν αξιοπρεπώς 6.000-7.000 αντίτυπα. Όταν τελικά κάναμε το δίσκο Εννέα πληρωμένα τραγούδια έγινε το Big Bang και οι συναυλίες έγιναν πιο γκράντε. Ήταν μια μαγική ιστορία». Παράλληλα, παρακολουθούμε εικόνες από τα θρυλικά live του συγκροτή-

ματος. «Ήταν ένα εφηβικό όνειρο που ήμασταν τυχεροί και το ζήσαμε», παρατηρεί και συνεχίζει: «Η αμέσως επόμενη κίνηση ήταν πώς θα καταφέρουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη που έχουμε την τύχη να εισπράττουμε για να εξελιχθούμε οι ίδιοι, να εξελίξουμε τη μουσική μας και να μην αποβλακωθούμε στη δήθεν ροκ. Δεν ένιωθα πια καλά μέσα στις Τρύπες. Έσκαγα, ήθελα να πάω παραπέρα, να χρησιμοποιήσουμε κι άλλα όργανα. Θα μπορούσε να συμβεί και με τις Τρύπες αυτό. Αλλά δεν υπήρχε χρόνος». Η πορεία του γκρουπ ολοκληρώνεται με το άλμπουμ Μέσα στη νύχτα των άλλων που κυκλοφόρησε το 1999: «Νιώθω ότι όταν έκλεινε αυτή η πόρτα το δωμάτιο ήταν γεμάτο». Το 2001 οι Τρύπες διαλύονται και επίσημα και ο Γιάννης Αγγελάκας αναζητά ένα νέο δρόμο. «Το επόμενο βήμα ήταν να βγω στον δρόμο και να μαζέψω νέους μουσικούς συντρόφους. Να μεταφέρω την ιδέα μου, να πάρω και καινούργιες. Νιώθω ότι είμαι τυχερός και ευτυχισμένος, γιατί αυτό που άκουγα μέσα στο κεφάλι μου βρήκα ανθρώπους οι οποίοι εμπνεύστηκαν και το βγάλανε». Το 2005 κυκλοφορεί το άλμπουμ Οι ανάσες των λύκων, με τον τσελίστα Νίκο Βελιώτη και το Από ’δώ και πάνω με τους Επισκέπτες. «Η αρχική ιδέα ήταν μια ορχήστρα που να έχει κάτι από την παράδοσή μας, τα ακούσματα που έχουμε όλοι από πιτσιρικάδες, ρυθμοί από δημοτικά ή ρεμπέτικα τραγούδια. Η μουσική από μόνη της είναι απελευθερωτική, αλλά θέλει τους πιστούς της, ανθρώπους αποφασισμένους να βουλιάξουν και να κολυμπήσουν μέσα της. Να μη ζητάνε τίποτε από αυτή, να νιώθουν ότι η μουσική τους καλεί και ζητάει από αυτούς. Αν ζητάς λεφτά και δόξα, σε εκδικείται. Δεν πειράζει που δεν παίζεις καλά, παίξε με την ψυχή σου». Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι Επισκέπτες του φτιάχνουν μουσική με έναν δικό τους τρόπο, πειραματίζονται, τρώνε, πίνουν, γελάνε. Σύμφωνα με έναν Επισκέπτη: «Ο Γιάννης είναι η ιδέα και εμείς είμαστε ο τρόπος για να υλοποιήσει την ιδέα του. Δεν έχει γραμμές πνευστών ή εγχόρδων. Αν δεν του τα παίξουν οι μουσικοί, δεν θα τα βρει ποτέ.

MOYΣIKH

κινείται, λειτουργεί και εξελίσσεται.

Η μουσική είναι μια περιπέτεια αυτοεξέλιξης.

“

H παράδοση

Εκτός από τους Επισκέπτες, ο Γιάννης Αγγελάκας έχει μια ιδιαίτερη σχέση με την Κρήτη και τη μουσική της: «Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, αλλά δεν θεωρώ ότι εκεί είναι το σπίτι μου. Σπίτι μου είναι όπου έχω ανθρώπους που αγαπάω και συναλλάσσομαι ωραία μαζί τους. Έχω φάει έρωτα με την Κρήτη. Άκουσα πρώτη φορά τον Γιώργη Ξυλούρη στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και έπαθα πλάκα». Μαζί προσπαθούν να δουλέψουν πάνω σε κάποια παραδοσιακά ριζίτικα κομμάτια και σε τραγούδια του Γιώργη Ξυλούρη. «Κάναμε μαθητεία δίπλα στον Γιώργη και προσφέραμε από την άλλη τον δικό μας ήχο. Η ηχογράφηση είναι η ζωντανή ιστορία αυτής της σχέσης. Είχα ένα απωθημένο. Αγαπώ την κρητική μουσική γιατί είναι ζωντανή. Δεν είναι η παράδοση ένα μουσειακό πράγμα που δεν κουνιέται από τη θέση του. Κινείται, λειτουργεί και εξελίσσεται. Η μουσική είναι μια περιπέτεια αυτοεξέλιξης». s

MOYΣIKH

Από αυτή τη διαδικασία βγαίνει η δημιουργικότητα όλων μαζί». Παράλληλα, μετράει χτυπώντας ένα μολύβι πάνω σε ένα ποτήρι ή άλλες φορές γρατζουνάει μια κιθάρα με μια βούρτσα μαλλιών, ενώ όταν ακούει έναν μουσικό να παίζει του λέει: «πιο ψηλά αυτό, τα τα τα τα τα τα μπραμ»! Άλλος Επισκέπτης λέει: «Έρχεται μας λέει την ιδέα και μας ζητάει να παίξουμε κάτι πάνω σε αυτή. Εμείς παίζουμε θέματα και ο Γιάννης προσπαθεί να βρει τι είναι αυτό που έχει στο μυαλό του. Αν το ακούσει αυτό που θέλει, θα σου πει “αυτό είναι”». Ο ίδιος παραδέχεται: «Δεν με ενδιέφερε ποτέ, ούτε στις Τρύπες ούτε αργότερα, να συνεργάζομαι με επαγγελματίες. Υπάρχει ένας ήχος μες στο μυαλό μου που θέλει να γίνει πράξη, αλλά έχω ανάγκη τους μουσικούς να λειτουργούν και σαν συνθέτες». Ωστόσο, «με τους Επισκέπτες τα πράγματα είναι λίγο ζόρικα. Για να κάνουμε μια πρόβα πρέπει να συνεννοηθούμε 15 άτομα. Και μόνο το γεγονός ότι καταφέρνουμε και βρισκόμαστε είναι επίτευγμα. Έρχονται στιγμές που θέλω να τα παρατήσω. Όχι γιατί δεν πιστεύω σ’ αυτό το σχήμα, αλλά κάποια στιγμή δεν έχεις ούτε τα ψυχολογικά ούτε τα σωματικά αποθέματα για να το αντιμετωπίσεις. Αλλά μετά έρχεται μια ωραία ιδέα, στήνουμε ένα κομμάτι, κάνουμε μια ωραία συναυλία και ξαναπάμε. Αλλιώς είναι ένα τραγούδι που έχει γραφτεί στο στούντιο κι αλλιώς όταν παίζεται και διαμορφώνεται. Ένα ζεστό ακροατήριο μπορεί να κάνει ένα τραγούδι πολύ καλύτερο. Αυτό είχα την ευλογία να το νιώσω από τις Τρύπες μέχρι σήμερα».

Σωκράτης Σωκράτους

«Δεν πιστεύω στις ωραίες εικόνες»

Γεννήθηκε στην Πάφο, ήρθε στην Αθήνα γιατί την αγαπούσε, και μετά τις σπουδές στην Καλών Τεχνών η καλλιτεχνική του δραστηριότητα δεν γνωρίζει όρια. Εκθέσεις σε Ελλάδα, Κύπρο και Γαλλία, συμμετοχές στις Biennale Τιράνων και Βενετίας, αλλά και συνεργασίες με θέατρα ή περιοδικά. Σήμερα, ο επίσημος φωτογράφος των προετοιμασιών έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 παρουσιάζει για πρώτη φορά το φωτογραφικό του «ημερολόγιο» από την Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Και μας μιλάει για όσα αγαπάει στην πόλη που ζει και στην τέχνη που υπηρετεί. Aπό τον Nικόλα Zώη

H ΔIKH TOY AΘHNA Tην πρωτεύουσα όπως είναι φωτογραφίζει ο Σωκράτης Σωκράτους (στη φωτογραφία). Kάτω και απέναντι, δυο από τις εικόνες του που εκθέτει στο Mουσείο Mπενάκη.

48 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

αν ζωγράφος και γλύπτης, είχα ήδη σχέση με την εικόνα. Η σχέση με τη φωτογραφία προέκυψε πολύ φυσικά. Με το που βγήκαν οι ψηφιακές μηχανές ήμουν από τους πρώτους που έτρεξαν να αγοράσουν. Γοητεύτηκα πολύ από τη δυνατότητα να βγαίνεις στους δρόμους με μια μηχανή στο χέρι. Όπως μερικοί άνθρωποι, έτσι και κάποια περιστατικά φαίνονται ασήμαντα εκ πρώτης όψεως, χωρίς όμως να είναι. Η καθημερινότητα έχει πολλά τέτοια στοιχεία που δεν βλέπουμε. Με ενδιαφέρει να δω καθαρά τα πράγματα, που για άλλους ίσως είναι ευτελή και ανάξια λόγου, χάσιμο χρόνου. Η έκθεση στο Φεστιβάλ Αθηνών έχει φωτογραφίες της Αθήνας από το 2000 μέχρι σήμερα. Με γεγονότα, συμβάντα ή πρόσωπα. Είναι ωραίες και άσχημες στιγμές από αυτά τα δέκα χρόνια. Είχε συζητηθεί να γίνει και παλιότερα, αποφασίσαμε όμως ότι αυτή η στιγμή, με την οικονομική κρίση και την κατάσταση στην Ελλάδα, ίσως είναι καταλληλότερη. Η Αθήνα έχει φοβερές προσωπικότητες, κόσμο απίστευτο. Έχει ανθρώπους και από τη λεγόμενη «μάζα» που είναι φοβεροί. Προσπαθώ να απαθανατίσω εκείνο το χαρακτηριστικό τους που ενώ στην καθημερινότητα μοιάζει με ελάττωμα, η εικόνα το ανάγει σε κάτι παραπάνω και από προτέρημα. Μακάρι οι σχέσεις των ανθρώπων να ήταν δυσκολότερες. Θα είχαν περισσότερο ενδιαφέρον και θα καταλαβαινόμασταν καλύτερα. Έχουμε τεράστια ευκολία στο πώς ζούμε στην Αθήνα, στο πώς συνυπάρχουμε με τους άλλους, άσχετα με το αν λέμε συνέχεια ότι ζοριζόμαστε οικονομικά. Έχω βαρεθεί αφάνταστα τον μικροαστισμό. Με κούρασε. Προτιμώ οποιαδήποτε άλλη κοινωνική συμπεριφορά. Όταν τον συναντάω γύρω μου νιώθω ότι όλα είναι στάσιμα. Δεν πιστεύω πολύ στην ωραιοποίηση της εικόνας. Όταν φωτογραφίζω ένα πρόσωπο ή κάτι που συναντάω στο δρόμο, προσπαθώ να είμαι καθαρός, δεκτικός και πρόθυμος να καταλάβω αυτό που βλέπω. Και υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή στη φωτογραφία που κρατάει ελάχιστα, περιέχει όμως ανεπανάληπτη αλή-

θεια και ειλικρίνεια. Σαν να έχεις ουσιαστική επαφή και αληθινή επικοινωνία με τον άλλο. Μου αρέσει πάρα πολύ η Λίμποβιτς. Έβγαλε εικόνες, με πολύ διαφορετικό τρόπο από τους άλλους. Μου αρέσει ο Τίλμανς, το περιβάλλον που στήνει όταν εκθέτει τις φωτογραφίες του. Αλλά και ανώνυμοι φωτογράφοι. Είχα βρει στο Μοναστηράκι απίστευτες φωτογραφίες ενός παντελώς άγνωστου φωτογράφου. Οι εικόνες του, από το 1970, ήταν συγκλονιστικές. Δεν πειράζει αν δεν υπάρχουν ενιαία χαρακτηριστικά στη σύγχρονη κυπριακή τέχνη. Και οι λεγόμενες σκηνές της Νέας Υόρκης, του Λονδίνου ή του Βερολίνου έβγαλαν πολλούς καλλιτέχνες, που όμως ίσως είχαν λίγα κοινά μεταξύ τους. Κάποιοι θέλησαν να τις προσδιορίσουν, αλλά την τέχνη δεν μπορείς να την περιορίσεις με πόλεις και γεωγραφικά σημεία. Η φωτογραφία λειτουργεί σε όλους με παρόμοιο τρόπο. Είναι σαν να γεννιόμαστε ξανά, και όλοι παθαίνουμε κάτι εκείνη τη στιγμή. Είναι σαν ένα είδος ζωής, που όσα χρόνια και να περάσουν μένει με τα χαρακτηριστικά και την ενέργεια που είχε τότε. Δεν είναι επιπόλαιο πράγμα το να φωτογραφηθεί κάποιος. Είναι μια πολύ σοβαρή δραστηριότητα. Ζούμε ακριβώς στην εποχή που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις μορφές και τους δρόμους που θα πάρει η καλλιτεχνική δημιουργία. Άλλαξε ο κόσμος, άλλαξε η εποχή, και οποιεσδήποτε προβλέψεις κάνουμε θα πέσουν, νομίζω, στο κενό. Είναι η στιγμή που δεν ισχύει κανένα στερεότυπο για αυτή τη χώρα. s

Info Ο Σωκράτης Σωκράτους φωτογραφίζει την Αθήνα Ο Σωκράτης Σωκράτους με την προσωπική και διεισδυτική ματιά του παρουσιάζει για πρώτη φορά την ατομική έκθεσή του με φωτογραφίες από την Αθήνα. Μουσείο Μπενάκη 1 Ιουνίου - 30 Ιουνίου (εκτός Δευτέρας και Τρίτης) Εισιτήρια: €6 (είσοδος ελεύθερη για φοιτητές)

EKΘEΣH

Tα Highlights του Φετινού Φεστιβάλ

Στάση στο Nότο Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι εμπνέεται από το Λεωφορείο ο Πόθος του Τένεσι Ουίλιαμς και αφήνει την Ιζαμπέλ Ιπέρ να βασίζεται στην καλοσύνη των ξένων σαν Μπλανς Ντιμπουά. Ένα λεωφορείο - Κριστόφ Βαρλικόφσκι 2, 3, 4 & 5 Ιουλίου Πειραιώς 260 (Η)

50 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

HIGHLIGHTS

Εις μνήμην της αγαπημένης χορογράφου Πίνα Μπάους, το Φεστιβάλ υποδέχεται την ομάδα της, το Χοροθέατρο του Βούπερταλ, για δυο ξεχωριστές παραστάσεις. Το Água μας ταξιδεύει στη Βραζιλία με έναν ύμνο στην ομορφιά και τη χαρά, ενώ με το Nefés μεταφερόμαστε στην Πόλη για να ανασάνουμε τη θλίψη και τον αισθησιασμό της (με τη μουσική ενίσχυση των τουρκικών παραδοσιακών μελωδιών και των τραγουδιών του Τομ Γουέιτς).

In Memoriam

Πίνα Μπάους Χοροθέατρο του Βούπερταλ Água 7, 8 & 9 Ιουλίου Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Τριάντη) Nefés 13, 14 & 15 Ιουλίου Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Τριάντη)

Bασανίζομαι...

12 ώρες παράσταση (μαζί με τα διαλείμματα), 30 ιταλοί ηθοποιοί, 1 γερμανός σκηνοθέτης και 1 πιάνο. Βασισμένος στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο σκηνοθέτης Πέτερ Στάιν τα βάζει με τους δαίμονες μέσα μας.

Mπα-rock καταστάσεις

HIGHLIGTHS

Οι δαίμονες - Πέτερ Στάιν Tieffe Teatro (Μιλάνο) & Wallenstein (Βερολίνο) 3 & 4 Ιουλίου Πειραιώς 260 (Δ)

30 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο διευθυντής ορχήστρας Ουίλιαμ Κρίστι ίδρυσε τους Les Arts Florissants και 40 χρόνια από τη δημιουργία της χορευτικής ομάδας της πρωτοποριακής χορογράφου Τρίσα Μπράουν. Με τη συγκυρία αυτή το γιορτάζουν φέτος παρέα, παρουσιάζοντας μια ιδιαίτερη παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής γεμάτη μπαρόκ μελωδίες και μεταμοντέρνο χορό. Πυγμαλίων – Les Arts Florissants & Tρίσα Mπράουν 26 & 28 Ιουνίου Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Τριάντη) [27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 51

Tο «κάτι» της Ξένιας Η Ξένια Καλογεροπούλου εμφανίζεται για πρώτη φορά μπροστά σε λιλιπούτειους θεατές! Για όσους μεγάλωσαν με τα θεατρικά έργα για παιδιά της Καλογεροπούλου, αυτό αποτελεί πραγματική είδηση – και ευκαιρία να την απολαύσουν επιτέλους. Για τα παιδιά που δεν έχουν προλάβει ακόμα να γνωρίσουν την ίδια και το έργο της, θα αποτελεί πραγματική ανάμνηση! Ένας μονόλογος για αυτό το «κάτι» που ψάχνουμε και δεν ξέρουμε τι είναι.

Έλα Έλα – Ξένια Καλογεροπούλου 19-27 Ιουνίου Θέατρο Πόρτα

Kούνα το ραβδί σου!

Η πιο ενθουσιώδης ορχήστρα του κόσμου σε μια συναυλία κλασικής μουσικής γεμάτη ενέργεια! Ο 30χρονος διευθυντής ορχήστρας Γκουστάβο Ντουνταμέλ είναι και ο μεγαλύτερος της παρέας (η οποία αριθμεί 200 μουσικούς ηλικίας 16-26 χρονών), η οποία αποτελεί φαινόμενο τόσο επειδή προέρχεται από ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό σύστημα, το «El sistema», όσο και λόγω της δεξιοτεχνίας της.

Ορχήστρα Νέων «Σιμόν Μπολιβάρ» της Βενεζουέλας 23 Ιουνίου Ωδείο Ηρώδου Αττικού

52 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

HIGHLIGHTS

Δέκα με τόκο...

Σοφία και τέχνη Ο ηθοποιός και διευθυντής του θιάσου Νο Ροκούρο Ουμεγουάκα εμφανίζεται στο Ηρώδειο 45 χρόνια μετά την αντίστοιχη εμφάνιση του πατέρα του. Χορός, τραγούδι και μιμική από τα βάθη της ιαπωνικής θεατρικής παράδοσης. Θέατρο Νο (Noh) Λυρικό, συμβολικό δράμα από την Ιαπωνία: Σανμπασό (κυόγκεν) και Ντάι-Χάνγια (νο) – Η Σούτρα της Μεγάλης Σοφίας. 16 Ιουνίου Ωδείο Ηρώδου Αττικού

HIGHLIGTHS

Τόκος Λεύτερης Βογιατζής 12, 13, 14 & 15 Ιουλίου Πειραιώς 260 (Δ)

Γέννηση και γενέθλια από τη μία, υποκρισία, παρακμή και χρόνια συναισθηματικά και ψυχολογικά φορτία από την άλλη, στο νέο θεατρικό του Λευτέρη Βογιατζή, το οποίο βασίζεται στο οικογενειακό δράμα του Δημήτρη Δημητριάδη Tόκος (τιμώμενος συγγραφέας στην παρισινή σκηνή την περίοδο 2009-2010, όλοι τον ξέρουμε από το Πεθαίνω σαν χώρα).

Nτέμης!!! Αφετηρία για τη νέα παγκόσμια περιοδεία του Ντέμη Ρούσσου το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, όπου ο μουσικός θα ερμηνεύσει κομμάτια τόσο από την προσωπική του καριέρα όσο και από τη δισκογραφία του με τους Aphrodite’s Child. Συν ότι θα παρουσιάσει και μια έκπληξη… Συναυλία Ντέμη Ρούσσου 25 Ιουνίου – Ωδείο Ηρώδου Αττικού

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 53

Tα πάνω-κάτω Öper Öpis Tσίμερμαν & Nτε Περό 10, 11 & 12 Ιουνίου Πειραιώς 260 (Η)

Παιδική ανεμελιά και ζωντάνια σε μια ιδιαίτερη παράσταση από το ανατρεπτικό δίδυμο του χορογράφου-ακροβάτη Μάρτιν Τσίμερμαν και του dj μουσικοσυνθέτη Ντιμίτρι ντε Περό. Χορός, εικόνα, τσίρκο και μουσική αναμιγνύονται σε ένα ποιητικό αλλά και χιουμοριστικό γαϊτανάκι.

Γίναμε τσίρκο Ένα σκελετωμένο πουλί, ένας μεταλλικός σκορπιός, ένα επίπεδο ψάρι κι ένας ναυαγός που ανακαλύπτει ότι δεν είναι μόνος είναι μερικά από τα αλλόκοτα πλάσματα στο ιδιόμορφο παραμύθι του Τζέιμς Τιερέ. Ακροβάτης, κλόουν, ποιητής και μάγος, ο Τιερέ τιμά τις παραδόσεις του Αόρατου τσίρκου που ίδρυσαν οι γονείς του Ζαν Μπατίστ Τιερέ και Βικτόρια Τσάπλιν δημιουργώντας ονειρικούς και μαγικούς κόσμους που συγκινούν.

Ραούλ – Τζέιμς Τιερέ 14, 15, 16, 18 & 19 Ιουνίου Θέατρο Ρεξ

20.000 λεύγες κάτω... O Γερμανός ξανάρχεται

Whaletracking Unlimited, M.D. The Trackworkers 28 & 29 Ιουνίου Πειραιώς 260 (E)

Ο Τόμας Όστερμαϊερ επιστρέφει με το θίασο της Σαουμπίνε στο Φεστιβάλ, αυτή τη φορά μεταφέροντας το ακόμα επίκαιρο –και για πολλούς σημαντικότερο– έργο του Ερρίκου Ίψεν Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας νύχτας της ζωής του, ο Μπόρκμαν θυμάται την αδίστακτη πορεία στην οποία κατεύθυνε τη ζωή του υποκινούμενος από την απληστία του. Μετά τον Ίψεν, η Σαουμπίνε συναντιέται με τον Σαίξπηρ για να αναδείξει την ανδρική ανταγωνιστικότητα, τη φιλοδοξία, τη σεξουαλικότητα και την παράνοια (μεταξύ άλλων). Σε παγκόσμια πρεμιέρα, κάτω απ’ τ’ άστρα… Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν – Τόμας Όστερμαϊερ 24, 25, 26 & 27 Ιουνίου Πειραιώς 260 (H) Οθέλλος – Τόμας Όστερμαϊερ 6 & 7 Αυγούστου Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου

Θέατρο; Μουσικό θέατρο; Βίντεο εγκατάσταση; Πείραμα; Όλα μαζί και κανένα απ’ αυτά δεν μπορούν να περιγράψουν επακριβώς την πρωτοποριακή εμπειρία που δημιουργούν οι Trackworkers και ο συνθέτης Τίμο Κρόιζερ καθώς μας ξεναγούν στην κοιλιά μιας φάλαινας και στον φανταστικό υποθαλάσσιο κόσμο της!

Ο νέος διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, δεν έπεσε από τον ουρανό. Έχει ιδρύσει, διευθύνει και υποστηρίξει με την παρουσία του, φεστιβάλ κινηματογράφου όλου του κόσμου. Έχει διδάξει σε πανεπιστήμια, ενώ το έργο του βραβεύεται συνεχώς. Δείχνει ένας άνθρωπος με ξεκάθαρο όραμα. Ας δούμε ποιο είναι αυτό.

Δημήτρης Eϊπίδης

μια ταινία δεν χρειάζεται 30.000 άλογα ούτε άλλους τόσους Iνδιάνους Νομίζω ότι το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είχε παρεκκλίνει, και είχε χάσει το στίγμα του. Είχε καταλήξει σε ένα πράγμα «δημοσιοσχεσίτικο», με γνωστούς και «πετυχημένους» επισκέπτες, για να φωτογραφηθούμε μαζί τους, ή να δείξουμε ότι είμαστε ανάλογου μεγέθους. Για να αυτοκολακευόμαστε, να φέρνουμε τους συγγενείς και τους φίλους μας, και να πιστέψουμε ότι έχουμε φτάσει στο απόγειο της δόξας μας. Είναι ένα φτηνό δόλωμα για τον απλό θεατή, που του δίνει την ψευδαίσθηση ότι το Φεστιβάλ είναι μια ψεύτικη φαντασμαγορία. Ότι είναι τόσο ελκυστικό, ώστε έρχονται και καταξιωμένοι σκηνοθέτες. Παράλληλα, εμείς πληρώναμε αδρά την φιλοξενία τους. Τι σχέση έχει αυτό το πράγμα με τον πολιτισμό, με τις κοινωνικές ανάγκες ενός χώρου; Τι κέρδισε ο ελληνικός κινηματογράφος από όλη αυτή την εμπειρία;

Από τον Νικόλα Ζώη

ίναι ο νέος διευθυντής του Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ορίστηκε στα ηνία του μεγάλου εθνικού Φεστιβάλ αμέσως μετά την αποδοχή της παραίτησης από τον υπουργό Πολιτισμού της προηγούμενης διευθύντριας, Δέσποινας Mουζάκη. Yπεύθυνος για το πετυχημένο πρόγραμμα «Nέοι Oρίζοντες», χάρη στο οποίο τονώθηκε το σινεφίλ προφίλ του Φεστιβάλ, τα τελευταία χρόνια διεύθυνε το ετήσιο Φεστιβάλ Nτοκιμαντέρ,δίνοντας έμφαση στην κοινωνική δυναμική της ταινίας τεκμηρίωσης. Tον συναντήσαμε αμέσως μετά την επιστροφή του από το Φεστιβάλ των Kαννών γνωρίζοντας ότι, στην πραγματικότητα, θα είναι η πρώτη εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του, ότι δηλαδή θα έχει ειδήσεις. Aς δούμε τι μας είπε.

Μόλις επιστρέψατε από τις Κάννες. Τι εντυπωσιακό έχει ακόμα αυτό το φεστιβάλ για έναν άνθρωπο με τη δική σας εμπειρία; Το θεωρώ απλώς μια υποχρέωση. Είναι το γεγονός που προσελκύει τον παγκόσμιο κινηματογραφικό κόσμο, για μένα όμως, δεν είναι κάτι παραπάνω από ρουτίνα. Είναι πολύς ο κόσμος, είναι δύσκολο να εξασφαλίσεις εισιτήρια, πρέπει να σταθείς σε ουρές ατέλειωτες, και ταυτόχρονα είναι πανάκριβο. Επικεντρώνεται στο γκλάμουρ και τη χλιδή, για αυτό και προσελκύει μεγάλα αστέρια. Εγώ ανήκω σε έναν χώρο, που βλέπει τον κινηματογράφο σαν τέχνη, και όχι σαν εμπόρευμα. Έχω αφιερωθεί στον ανεξάρτητο κινηματογράφο, που προέρχεται από νέους κυρίως δημιουργούς, και περιέχει την αναζήτηση, την έρευνα, και την ταύτιση

ΠρΟΣΓειΩΜενΟΣ

με κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά θέματα, όλου του κόσμου. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται κανείς τριάντα χιλιάδες άλογα και άλλες τόσες χιλιάδες ινδιάνους για να πάρει μια ταινία στα σοβαρά. Φέτος πήγατε για πρώτη φορά με την καινούρια σας ιδιότητα, του διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Δεν προκαλεί κάποιο δέος, έστω και η ανώφελη σύγκριση των δύο διοργανώσεων; Είμαι έτσι κι αλλιώς ανήσυχος. Είναι μεγάλη ευθύνη η θέση του διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, και καμιά φορά ξυπνάω τη νύ-

56 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

«Δεν είμαστε τα Eμιράτα αλλά μια χώρα με σοβαρά οικονομικά προβλήματα». O Δημήτρης Eϊπίδης προκρίνει ένα Φεστιβάλ Kινηματογράφου που θα καθρεφτίζει την πραγματικότητα της Eλλάδας, όχι τους μύθους γι’ αυτή.

χτα και σκέφτομαι πώς θα γίνουν όλα. Έχουμε παραλάβει ένα φεστιβάλ, το οποίο τρίζει στα πόδια του. Πρέπει να επανέλθουμε σε μια ομαλότητα, σε ένα όριο, που θα επιτρέψει στο Φεστιβάλ να αναπτυχθεί, να έχει τη σωστή εξέλιξη, και να αλλάξει την επιπόλαιη προσέγγιση και τη σχέση του με τον επιφανειακό κινηματογράφο. Να μην είναι ένα συνονθύλευμα στοιχείων που προσπαθούν να μιμηθούν κυρίως το Χόλυγουντ, ή αν θέλετε και τις Κάννες. Ποιες ήταν οι σοβαρότερες παθήσεις του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης των τελευταίων χρόνων;

Μπροστά σας έχετε πολύ δρόμο και λίγα χρήματα. Οι μέχρι τώρα δηλώσεις σας χαρακτηρίζονται από αισιοδοξία, τι άλλο όμως χρειάζεται, ώστε το φεστιβάλ όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να βελτιωθεί; Το θέμα των χρημάτων, είναι το πιο αποκαρδιωτικό. Όχι μόνο σπαταλήθηκαν τεράστια ποσά για τις προηγούμενες διοργανώσεις, αλλά παραμένει και ένα πολύ σημαντικό χρέος. Δεν είμαι εδώ όμως ούτε για προσωπική προβολή, ούτε για την καριέρα μου, που έχει ήδη σχηματιστεί. Θεωρώ τον εαυτό μου εργάτη στο χώρο, αυτό είναι το αντικείμενο του ενδιαφέροντός μου, και θέλω να κάνω το καλύτερο που μπορώ. Το ισχυρό κίνητρο στην τέχνη και στην επικοινωνία, είναι το ήθος. Πρέπει να προσπαθούμε όχι μόνο για το εαυτό μας, αλλά αποβλέποντας στο κοινό καλό. Για την ωφέλεια ενός απλού θεατή που θα διαθέσει δύο ώρες και μερικά ευρώ. Αυτή η ειλικρίνεια είναι, που πιστεύω ότι οδηγεί σε καλά αποτελέσματα. Μεταφορά του Φεστιβάλ για το Δεκέμβριο, λιγότερες αλλά καλύτερες ταινίες. Ποιες άλλες πρακτικές αλλαγές είναι στις προτεραιότητές σας; Με ενδιαφέρει ένα Φεστιβάλ που θα ξεφύγει από την υπερτροφία των τελευταίων ετών. Δεν νομίζω ότι η Θεσ-

ΣYΓΓENEIΣ

ο τζαφάρ Παναχί

και η ελευθερία Aπό την Έλενα Xρηστοπούλου

ην ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, δικαστήριο της Tεχεράνης ανακοίνωνε ότι ο σκηνοθέτης Tζαφάρ Παναχί θα αφεθεί ελεύθερος μέχρι τη δίκη του. Ως γνωστόν, ο Iρανός σκηνοθέτης είχε ξεκινήσει απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθεί για τη φυλάκισή του στις αρχές του Μαρτίου, δηλώνοντας τηλεφωνικά στη γυναίκα του πως δεν πρόκειται να φάει και να πιεί τίποτα μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματά του. Ο Iρανός σκηνοθέτης συνελήφθη με αφορμή ένα ντοκιμαντέρ που γύριζε σχετικά με τις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα ως αντίδραση στα αποτελέσματα των εκλογών τον περασμένο Ιούνιο που τοποθέτησαν τον Mαχμούντ Aχμαντινετζάντ στην εξουσία. Δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που ο Παναχί έρχεται σε αντιπαράθεση με την κυβέρνηση της χώρας του. Οι ταινίες του, ανάμεσά τους ο Κύκλος (2000, Χρυσός Λέοντας στο Φεστιβάλ Βενετίας) και το Κόκκινο χρυσάφι (2003, Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του τμήματος Ένα Κάποιο Βλέμμα στις Κάννες), απαγορεύεται να προβάλλονται στο Ιράν. Το περασμένο καλοκαίρι είχε συλληφθεί, αλλά απελευθερωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, γιατί παραβρέθηκε στο μνημόσυνο ενός από τους διαδηλωτές του Ιουνίου 2009. Τον Φεβρουάριο οι Αρχές απαγόρευσαν στον Παναχί να ταξιδέψει για να παραβρεθεί σε ένα πάνελ του Φεστιβάλ Βερολίνου (όπου είχε κερδίσει την Αργυρή Άρκτο για την τελευταία του ταινία Offside) για το παρόν και το μέλλον του ιρανικού σινεμά. Μαζί με τον Τζαφάρ Παναχί είχαν συλληφθεί και η κόρη και η γυναίκα του, οι οποίες όμως αφέθηκαν ελεύθερες μετά από μερικές μέρες, καθώς και άλλοι καλλιτέχνες. s

fREE JAfAR H αλληλεγγύη των καλλιτεχνών που φάνηκε ιδιαίτερα με τις πράξεις τους και τις δηλώσεις τους στις Kάννες αλλά και με τη συλλογή υπογραφών σε όλο τον κόσμο φαίνεται ότι υπήρξε αποτελεσματική. O Iρανός σκηνοθέτης Tζαφάρ Παναχί αναμενόταν να απελευθερωθεί. Eίχε κάνει το «λάθος» να προτάξει το αίτημα της ελευθερίας και της δημοκρατίας σε ένα καθεστώς που χρησιμοποιεί το Iσλάμ για να κρύψει το κυνικό πρόσωπό του.

σαλονίκη χρειάζεται τριακόσιες τόσες ταινίες, ή χιλιάδες καλεσμένους. Δεν είμαστε τα Εμιράτα, αλλά μια χώρα με σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Θα συμμετάσχω σε αυτό το πνεύμα, σκοπεύοντας σε ένα Φεστιβάλ αξιοπρεπές, για νέο κινηματογράφο. Και δεν θα έχει την ψεύτικη χλιδή και τη «χρυσόσκονη» που είχε αποκτήσει. Όσοι περιμένουν αστέρες και δημόσιες σχέσεις, φοβάμαι ότι θα απογοητευτούν. Είμαστε στον 21ο αιώνα, και δεν μπορώ να καταλάβω ποια έμπνευση μπορεί κανείς να αποκομίσει βλέποντας ξανθιές καλλονές, κόκκινα χαλιά και φωτογραφήσεις. Ένα Φεστιβάλ σαν της Θεσσαλονίκης, σε ποιο βαθμό πρέπει να ασχολείται με το παρόν και το μέλλον, και σε ποιο με το παρελθόν; Πόσο ανιχνευτικό, και πόσο εκπαιδευτικό πρέπει να είναι; Ένα Φεστιβάλ δεν είναι ταινιοθήκη, ούτε έχει την υποχρέωση να κάνει ιστορικές αναδρομές. Κατά καιρούς, αν τιμά κάποιον μεγάλο και διακεκριμένο δημιουργό, και θέλει να δείξει το έργο του, ναι. Αλλά το παρελθόν, δεν καθορίζει απαραίτητα το μέλλον. Μην ξεχνάτε, ότι έχουν αλλάξει πολλά. Ο κινηματογράφος δεν είναι πια μια ευκαιριακή, εφήμερη ψυχαγωγία. Ήδη έχουμε πολύ δια-

ΣYΓΓENEIΣ

σκέδαση από την τηλεόραση. Εγώ θέλω ένα κινηματογράφο που ερεθίζει, που δημιουργεί εντυπώσεις, ερωτηματικά, που κάνει τον άνθρωπο να εμπλουτίζει και τις γνώσεις του, και το αίσθημά του. Που τον διεγείρει κατά κάποιον τρόπο. Πολλοί διαμαρτύρονται για τη μεταχείριση των ελληνικών ταινιών από τα Φεστιβάλ. Χρειάζεται προστασία το ελληνικό σινεμά, και αν ναι από ποιον; Το ελληνικό σινεμά δεν κινδυνεύει από τίποτε άλλο παρά από την απομόνωση, και από τον εθισμό να κοιτάει προς τα μέσα. Δεν λείπει το ταλέντο στην Ελλάδα, και κατά καιρούς έχουμε παραδείγματα ταινιών και σκηνοθετών που διαπρέπουν με πολύ λίγα μέσα, με φοβερό κόπο και προσπάθεια. Βγαίνουν ταινίες που έχουν κάθε δικαίωμα να τις δει όλος ο κόσμος. Σίγουρα βέβαια χρειάζεται μια οικονομική ενίσχυση, και οργάνωση, ώστε οι νέοι δημιουργοί να έχουν πρόσβαση σε κάποια χρήματα, να πειραματίζονται και να εκφράζονται. Διαφορετικά, αντί για νέα ταλέντα, θα βλέπουμε να παράγουν μια ταινία το χρόνο, σκηνοθέτες των περασμένων τριών δεκαετιών. Υπάρχει φυσικά και το νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο. Δεν το έχω δει, αλλά αν είναι όλα αυτά που έχουν ακουστεί και έχουν συζητηθεί, σί-

γουρα θα είναι μια μεγάλη βελτίωση στο χώρο. Αν συναντούσατε έναν νέο κινηματογραφιστή στα πρώτα του βήματα, τι θα τον συμβουλεύατε, και από τι θα τον αποτρέπατε; Όταν το κίνημα του νέου αμερικανικού κινηματογράφου είχε ξεσηκωθεί κατά του Χόλυγουντ και όλου αυτού του περίτεχνου ψέματος, ο σκηνοθέτης Σταν Μπράκχεητζ είχε πει: «βγες με την κάμερα στο χέρι, φτύσε στο φακό, και πάτα το κουμπί, γιατί αυτή η εικόνα θα είναι η πιο πραγματική που βλέπουμε με γυμνά μάτια». Και όχι το ροζ και το χρυσαφί των ταινιών του εμπορίου. Θα τον συμβούλευα λοιπόν, να ακολουθήσει τη δική του διαίσθηση, τα δικά του κίνητρα, και να μην στοχεύσει σε μια επιπόλαιη επιτυχία, μέσα από τη μίμηση ταινιών άλλων σκηνοθετών. Να ψάξει να βρει τη δική του αλήθεια, και τον τρόπο που την επικοινωνεί σε κάποιον άλλον. Θα πρέπει να είναι πιστός στον εαυτό του, και αυτό θα φέρει τα καλά αποτελέσματα. Συμμετέχετε ταυτόχρονα σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Ποιο είναι το καύσιμο για να αντεπεξέρχεστε σε όλες σας τις υποχρεώσεις; Ξεκίνησα ελπίζοντας να γίνω κινηματο-

γραφιστής. Λόγω διάφορων δυσκολιών όμως δεν τα κατάφερα, και κατέληξα να αγαπάω τις ταινίες των άλλων. Με τη δουλειά μου, συχνά βλέπω ταινίες στο σπίτι μέχρι τα ξημερώματα, σε κατάσταση απελπισίας. Σκέφτομαι ότι έχω σπαταλήσει τη ζωή μου με όλες αυτές τις ανοησίες, άλλοι κάνουν χρήσιμα επαγγέλματα, ενώ αυτό που κάνω εγώ δεν είναι καν επάγγελμα. Και τότε μπαίνει μια άλλη ταινία, που με κάνει να ανοίξω τα μάτια μου ορθάνοιχτα. Βλέπω ένα αριστούργημα, και αυτό είναι το βραβείο μου. Είναι σαν να ανακαλύπτεις φλέβα χρυσού. Και όταν μια ταινία είναι καλή, τη θεωρώ δική μου. Θα την υποστηρίξω όσο μπορώ, θα την προωθήσω όσο μπορώ, γιατί μου προκαλεί ευτυχία να μοιραστώ με τους υπόλοιπους θεατές αυτή τη χαρά. Και ποιο είναι το τίμημα; Ο κόπος. Σε ένα σημείο, αναρωτιέσαι αν υπάρχεις για να ζεις μέσα σε σκοτεινές αίθουσες. Δεν κάνω διακοπές, δεν έχω ελεύθερο χρόνο, είμαι πολύ συχνά με μια βαλίτσα στο χέρι. Θες καμιά φορά να πας στην εξοχή, να έχεις ένα σκύλο. Εγώ ούτε αυτό δεν μπορώ να κάνω. Αλλά δεν έχω παράπονο, γιατί αυτά είναι μηδαμινά. Όταν κάνω αυτό που πρέπει, έχω την ικανοποίηση ότι κάνω το σωστό, και ότι δεν σπαταλάω τη ζωή μου. s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 57

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: Φέτος οι τιμές των εισιτηρίων για τις παραστάσεις του Ελληνικού Φεστιβάλ είναι μειωμένες σε σχέση με πέρσι – κυμαίνονται από 10 έως 55 ευρώ, ανάλογα με την παράσταση και το χώρο διεξαγωγής, ενώ για τους φοιτητές πραγματοποιούνται ακόμα μεγαλύτερες εκπτώσεις (απαραίτητη η επίδειξη της φοιτητικής τους κάρτας). Για το Ωδείο Ηρώδου Αττικού το πιο ακριβό εισιτήριο ανέρχεται στα 50 ευρώ. Απευθυνθείτε στο τηλεφωνικό κέντρο (2109282900) ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΕΦ (www.greekfestival.gr) για να ενημερωθείτε για τα προσφερόμενα πακέτα εισιτηρίων με 20% έκπτωση. Η προπώληση των εισιτηρίων ξεκινάει τρεις εβδομάδες πριν την πρεμιέρα κάθε εκδήλωσης. Δεν μπορεί να γίνει κράτηση εισιτηρίων. Η αγορά τους μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: ΧΩΡΟΙ Ωδείο Ηρώδου Αττικού Οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου Αθήνα Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου Αργολίδα, αρχαιολογικός χώρος του Ασκληπιείου Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου Παλαιά Επίδαυρος, Αργολίδα Πειραιώς 260 Ταύρος Θέατρο Λυκαβηττού Λόφος Λυκαβηττού Στοιχεία επικοινωνίας: Ταμεία Φεστιβάλ Αθηνών: Πανεπιστημίου 39 (Στοά Πεσμαζόγλου), 106 79 Αθήνα, Τ.: +30 210 3272000, 210 7227233, 210 7227209)

Πολιτιστικό Κέντρο Bios Πειραιώς 84, Κεραμεικός, Τ.: +30 210 3425335, www.bios.gr Θέατρο Rex – Σκηνή Κοτοπούλη Πανεπιστημίου 48, Αθήνα, Τ.: +30 210 3305074, www.n-t.gr Θέατρο Πόρτα Μεσογείων 59, Αθήνα, Τ.: +30 210 7780518, www.portatheatre.gr Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης Πειραιώς 206 (ύψος Χαμοστέρνας), Ταύρος, Τ.: +30-210 3418550, www.mcf.gr Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Βασ. Σοφίας και Κόκκαλη 115 21 Αθήνα, Τ.: +30-210 72 82 333, www.megaron.gr Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου, Αθήνα, T.: +30-210 345 3111, www.benaki.gr Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Κεντρικό κτίριο: Νεοφύτου Δούκα 4, Μέγαρο Σταθάτου: Βασ. Σοφίας & Ηροδότου 1, Αθήνα, Τ. +30 210 7228321-3, www.cycladic.gr Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας Παραλία Ελευσίνας Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός Πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8, Αθήνα, Τ.: +30 210 3221917, 210 3225310, www.lsparnas.gr

Τηλεφωνικά Μπορείτε να αγοράσετε τα εισιτήριά σας μέσω του τηλεφωνικού κέντρου του ΕΦ στο τηλ. 210-3272000, καθημερινά από τις 9:00 έως τις 21:00. Η προπώληση γίνεται με χρέωση της πιστωτικής σας κάρτας. Να έχετε υπόψη σας μάλιστα ότι οι ευγενέστατες φωνές που θα σας εξυπηρετήσουν μπορούν επίσης να σας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις που σας ενδιαφέρουν. Η προπώληση των εισιτηρίων μέσω των υπαλλήλων του Τηλεφωνικού Κέντρου ολοκληρώνεται την ημέρα της παράστασης, στις 2 το μεσημέρι. «Πιάστε θέση» μέσω Internet! Ένας άλλος τρόπος είναι να αγοράσετε το εισιτήριό σας online, και πάλι με χρέωση πιστωτικής κάρτας. Στην περίπτωση αυτή επισκέπτεστε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Φεστιβάλ (www.greekfestival.gr) και το σύστημα σας καθοδηγεί βήμα βήμα στην επιλογή της παράστασης και στη διαδικασία αγοράς των εισιτηρίων. Μπορείτε επιπλέον να διαλέξετε διαδικτυακά τη θέση (ή τις θέσεις) που θέλετε, εφόσον βέβαια είναι διαθέσιμη/ες, ανατρέχοντας στο πλάνο του θεάτρου! Η online διάθεση των εισιτηρίων ολοκληρώνεται την ημέρα της παράστασης, στις 2 το μεσημέρι. Σημειώστε εδώ ότι το Ελληνικό Φεστιβάλ έχει χρησιμοποιήσει για το σχεδιασμό της ιστοσελίδας του σύγχρονες μεθόδους εξασφαλίζοντας τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια των συναλλαγών και προστατεύοντας τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών. Σύστημα αυτόματης φωνητικής πύλης Ένας ακόμα εύκολος τρόπος για να αγοράσετε εισιτήριο είναι μέσω IVR (χρήση φωνητικής πύλης). Καλώντας στο 210-3272000, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, μπορείτε να κάνετε άμεση αγορά εισιτηρίων μέσω της φωνητικής πύλης, καθοδηγούμενοι από ηχογραφημένες οδηγίες χωρίς αναμονή κλήσης. Η προπώληση των εισιτηρίων μέσω IVR ολοκληρώνεται μία μέρα πριν την παράσταση. Επιλογές για τους παραδοσιακούς Όσοι επιλέγουν τον… παραδοσιακό τρόπο αγοράς μπορούν να προμηθευτούν τα εισιτήριά τους από τα εκδοτήρια του ΕΦ –τα κεντρικά βρίσκονται στην οδό Πανεπιστημίου 39 (εντός της στοάς Πεσμαζόγλου)– τις εξής ημέρες και ώρες: Δευτέρα έως Παρασκευή από 8:30 έως 16:00 και Σάββατο από 9:00 έως 14:30. Παράλληλα το εκδοτήριο στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (Πεζόδρομος Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Μακρυγιάννη) λειτουργεί καθημερινά από 9:00 έως 14:00 και από 18:00 έως 21:00. Το εκδοτήριο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου λειτουργεί από Δευτέρα έως Πέμπτη από 9:00 έως 14:00 και από 17:00 έως 20:00, ενώ Παρασκευή και Σάββατο από 9:30 έως 21:30. Τέλος, υπάρχει πάντα η δυνατότητα αγοράς εισιτηρίων (ανάλογα με τη διαθεσιμότητα φυσικά) από τα εκδοτήρια που υπάρχουν στους χώρους των εκδηλώσεων, τα οποία ανοίγουν δύο ώρες πριν την παράσταση. Φυσικά στην περίπτωση αυτή τα εισιτήρια αφορούν την παράσταση που λαμβάνει χώρα την ημέρα εκείνη. Η παραλαβή των προπωλημένων εισιτηρίων Με όποιον τρόπο κι αν τα αγοράσατε, παραλαμβάνετε τα «μαγικά χαρτάκια» σας είτε από τα κεντρικά εκδοτήρια του Ελληνικού Φεστιβάλ είτε από τα ταμεία των θεάτρων την ημέρα της παράστασης. Μόνο μην ξεχάσετε να έχετε μαζί σας την πιστωτική κάρτα με την οποία έγινε η κράτηση και την αστυνομική ταυτότητα του κατόχου. Ένας ακόμα τρόπος παραλαβής είναι με courier σε χώρο της επιλογής σας. Στην περίπτωση αυτή επιβαρύνεστε με τη χρέωση (4 € ανά αποστολή).

τα χρηστικά του φεστιβάλ

Φεστιμπάλα Φέτος, εκτός από Φεστιβάλ Αθηνών, το καλοκαίρι έχει και Μουντιάλ. Η εφ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του φιλοθεάμονος κοινού – όλου. Και αυτού που θέλει θέατρο, κι εκείνου που θέλει μπάλα. Από τον Θανάση Χειμωνά

O (ποδοσφαιρικός) ρατσισμός του Nεοέλληνα Οι Έλληνες χωρίζουμε τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς. Σε έξυπνους και σε κουτούς. Σε εργατικούς και σε τεμπέληδες. Σε ψηλούς και σε κοντούς. Όλοι οι λαοί, λίγο-πολύ, το κάνουν αυτό, εμείς όμως χρησιμοποιούμε ως αποκλειστικό κριτήριο την καταγωγή. Οι Σέρβοι π.χ. είναι πάντα καλοί, οι Γερμανοί είναι πάντα εργατικοί, οι Σκανδιναβοί είναι πάντα ξενέρωτοι, οι Σκοπιανοί ουσιαστικά δεν υπάρχουν. Όπως είναι λογικό η αυθαιρεσία αυτή επεκτείνεται και στην άποψη του νεοέλληνα για το διεθνές ποδόσφαιρο με μεγάλους ευνοημένους τους Βραζιλιάνους και Αργεντινούς.

τΟτε ΠΟυ νιΚηΣαΜε O Ότο Pεχάγκελ και η Eθνική Eλλάδος του 2004, την ώρα της απονομής του ευρωπαϊκού κυπέλλου. H Eλλάδα παίζει και στη Nότια Aφρική αλλά ποιος μπορεί να ελπίζει σε νέο θρίαμβο.

Oι «φαντεζί» και οι άμπαλοι Στα τριάντα συναπτά έτη που ασχολούμαι με το ποδόσφαιρο (τα δύο από αυτά υπηρέτησα και τη μάχιμη αθλητική δημοσιογραφία) ακούω συνεχώς για το φαντεζί (sic) ποδόσφαιρο που αποδίδουν οι δύο αυτές νοτιοαμερικάνικες ομάδες. Ακούω για τους «μάγους της μπάλας» Βραζιλιάνους – οι οποίοι στην πραγματικότητα παίζουν φουλ άμυνα από το 1990 κι ένθεν. Ακούω για τους ατίθασους Αργεντινούς μπαλαδόρους – που έφτασαν σε δύο συνεχόμενους τελικούς (1986, 1990) με τον Μαραντόνα, κάνα δυο καλούληδες μεσοεπιθετικούς και όλους τους υπόλοιπους να παίζουν ξύλο και να κλωτσάνε στο ψαχνό. Αντίθετα οι Γερμανοί (Μπεκενμπάουερ, Ματέους, Μπάλακ κ.λπ.) είναι σκληροί και άτεχνοι, οι Άγγλοι (Μάθιους, Κίγκαν, Μπέκαμ κ.λπ.) κολλημένοι τσουρουκάδες, οι Ιταλοί (Ρίβα, Μπάτζιο, Ντελ Πιέρο κ.λπ.) συμφεροντολόγοι και φλούφληδες κ.ο.κ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η αντιμετώπιση που έτυχε από τους εγχώριους τηλεπεριγραφείς ο πάλαι ποτέ «καλύτερος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών» Ροναλντίνιο στο Π.Κ. της Γερμανίας, τέσσερα χρόνια πριν. Κάθε φορά που ο (υπέρβαρος πλέον) άσος ερχόταν σε επαφή με την μπάλα ο έλληνας τηλεθεατής απολάμβανε σχόλια τύπου «πω πω, τι θα κάνει τώρα!», «Τι παικταράς!», «χάθηκε το τόπι». Το γεγονός ότι αμέσως μετά το όνομα

MΠAΛA

Info

του Ροναλντίνιο ακουγόταν αυτό του αντίπαλου αμυντικού, ο οποίος στο μεταξύ του είχε αποσπάσει το «τόπι», δεν έδειχνε να πτοεί τους τηλεσχολιαστές οι οποίοι εξακολουθούσαν να αποθεώνουν τον, μετέπειτα, φαν του Βέρτη. Βασικά, ο Έλληνας γούσταρε και γουστάρει ντριμπλίτσες και τσαλιμάκια, γι’ αυτό άλλωστε και θεωρεί μεγαλύτερη ποδοσφαιρική αξία τον κάθε Σεμπάστιαν Λέτο από τον κάθε Γκερντ Μίλερ. Παραδόξως όμως όλη αυτή η αγάπη για το θέαμα πάει περίπατο όταν βγαίνει στον αγωνιστικό χώρο η Εθνική Ελλάδας του Ότο Ρεχάγκελ. Την ιστορική αυτή στιγμή έννοιες όπως «τεχνική κατάρτιση» περνάνε σε τριτοδεύτερο πλάνο, παραχωρώντας τη θέση τους σε αθάνατες αξίες του τύπου «ψυχή», «φιλότιμο», «τσαμπουκάς»…

Oικονομικοπολιτική ανάλυση Από την εποχή του Νίκου Ξανθόπουλου ο Έλληνας ήταν μεγάλος φαν της φτωχολογιάς. Μπορεί να διαολοστέλνει με περισσή ευχέρεια και ευρηματικότητα τον Πακιστανό που πάει να του πλύνει το παρμπρίζ, δεν παραλείπει όμως να χύσει ένα δάκρυ για τους πάμφτωχους Νοτιοαμερικάνους- τους Βραζιλιάνους κατοίκους των παραγκουπόλεων και τους διαχρονικά χρεοκοπημένους Αργεντινούς. Κατά κάποιο τρόπο ο Έλληνας (ο οποίος θεωρεί πως είναι ο πιο φτωχός κάτοικος του Βορείου Ημισφαιρίου) ταυτίζεται μαζί τους και νιώθει την ανάγκη να ενώσει τη φωνή του με τη δική τους απέναντι στους πάμπλουτους και ποταπούς Ευρωπαίους.

To φετινό Μουντιάλ ποδοσφαίρου αρχίζει στις 10 Ιουνίου. Η Νότια Αφρική είναι η χώρα που φέτος το φιλοξενεί. Συμμετέχουν 32 εθνικές ομάδες από όλο τον κόσμο. Το εναρκτήριο παιχνίδι της διοργάνωσης θα παιχτεί στο Γιοχάνεσμπουργκ, στις 11 Ιουνίου, ανάμεσα στη Νότια Αφρική και το Μεξικό. Φέτος, στο Μουντιάλ συμμετέχει και η Ελλάδα, που ξεκινάει τις υποχρεώσεις της στις 12 Ιουνίου. Στον πρώτο της αγώνα στο Πορτ Ελίζαμπεθ, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει τη Νότιο Κορέα.

Stop Racism! Από μικρός ήμουν οπαδός της Εθνικής Γερμανίας. Μαζί με τους διάφορους ιταλόφιλους, αγγλόφιλους και ολλανδόφιλους αυτής της χώρας είμαι έτοιμος να υποστώ αυτό τον φιλονοτιοαμερικανικό άτυπο ρατσισμό και σε αυτό το Μουντιάλ. Συνοδεία φυσικά πικρόχολων σχόλιων για το Άουσβιτς, τα Καλάβρυτα και (εσχάτως) το εξώφυλλο του περιοδικού Focus… s

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 59

JUICY LIU

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Ήταν πολλά τα νεαρά κορίτσια του πολιτιστικού ρεπορτάζ που κατέκλυσαν το Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς εκείνη τη μέρα, της αναγγελίας του καινούργιου προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών – παραμονή 25ης Μαρτίου αλλά και μια μέρα δύσκολη για τη χώρα, συζητούνταν για πρώτη φορά σε τόσο κορυφαίο επίπεδο η στάση της Ευρώπης έναντι της Ελλάδας που είχε πλέον συνειδητοποιήσει τη δεινή οικονομική κρίση της. Κατά μια εκτίμηση ήταν περισσότερα κορίτσια κι από όσα είχαν πάει στον ίδιο χώρο, μερικούς μήνες πριν, για να υποδεχθούν την ίδρυση του πολιτικού κόμματος Δράση. Πολύς κόσμος, λοιπόν. Ήταν άραγε ένδειξη ανανέωσης του ρεπορτάζ; Εισόδου νέου αίματος; Κόσμου καινούργιου που με τη νεότητά του και τις δικές του, φρέσκες και πρωτότυπες προσεγγίσεις, θα κραταιωνόταν ακόμα πιο πολύ η κραταιά ελληνική πολιτιστική δημοσιογραφία; Η πραγματικότητα απέδειξε ότι τα πράγματα ήταν ολίγον πιο πεζά (αλλά όχι απολύτως πεζά): οι νέες αφίξεις ήθελαν να δουν από κοντά τον νέο υπουργό Πολιτισμού, Παύλο Γερουλάνο. Ο Παύλος Γερουλάνος δεν απογοήτευσε το κοινό του. Ευθυτενής και γυμνασμένος, ανέβηκε στο βήμα και διαβεβαίωσε ότι, ε, ναι λοιπόν, «μένει ο Λούκος». Ύστερα μίλησε για εξωστρέφεια, πειραματισμό και «άνοιγμα στους νέους». Έστω και στης ακρίβειας τον καιρό, οι νεότερες δυνάμεις μπορούν να ελπίζουν ότι θα αποκτήσουν πρόσβαση στο άβατον του Φεστιβάλ (που τα τελευταία χρόνια δεν είναι καθόλου άβατον). Τόπο στα νιάτα, αλλά και χωρίς βιασύνες. Διότι χρειάζονται δημιουργικές προτάσεις από νεότερους καλλιτέχνες, πρέπει όμως να υπάρχει πίσω και μια διαδρομή που να πείθει πως οι προτάσεις που έρχονται θα αξίζουν την προσοχή και την επένδυση. Η Φιόνα Σο είναι μια σπουδαία ηθοποιός, όσοι την απόλαυσαν σαν Γουίνι στις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ στην Επίδαυρο θα καταλάβουν το βαθμό της έλλειψής της, φέτος, από τα φεστιβαλικά δρώμενα. Αλλά η Μάνα κουράγιο του Μπρεχτ, που σε σκηνοθεσία της Ντέμπορα Γουόρνερ θα παρουσίαζε στην Αθήνα, ήταν μια παράσταση υψηλού κόστους, σε μια χρονιά που η κρίση έφαγε ένα εκατομμύριο ευρώ από τη διοργάνωση. Κρίμα. Κι ακόμα περισσότερο κρίμα για όλες τις Μάνες κουράγιο που τα μέτρα τούς έφαγαν μεγάλο μέρος από τα δώρα των συντάξεών τους.

60 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #18 [27 Μαΐου 2010]

ΦιΛΟι ΜΟυ αΓαΠηΜενΟι... O σκηνοθέτης Nίκος Mαστοράκης δεν τραγουδάει κι ας φαίνεται. Δείχνει στον Δημήτρη Λιγνάδη (που δεν φαίνεται μεν, προσέχει πολύ δε) το ρόλο. H Mάγια Λυμπεροπούλου έχει ήδη πάρει τη θέση της και επαναλαμβάνει τις ατάκες της ψάχνοντας τη σωστή προφορά. Πρόβα της παράστασης Angels in America.

Με εξαίρεση έναν Οθέλλο κατά Όστερμαϊερ, φέτος, η Επίδαυρος θα πορευτεί με πολύ αρχαιοελληνικό ρεπερτόριο και με μεγάλη δοσολογία Αριστοφάνη. Και σκηνοθέτες που στο παρελθόν έχουν δοκιμαστεί στο μεγάλο αργολικό θέατρο, φέτος επέλεξαν να μας δοκιμάσουν στην Αθήνα, στην Πειραιώς 260. Κορυφαίος ανάμεσά τους ο Πίτερ Στάιν, που ανεβάζει σε θεατρική μορφή τους Δαίμονες του Ντοστογιέφσκι, σε μια παράσταση που θα διαρκέσει 12 ώρες. Μην πτοείσθε. Τι είναι 12 ώρες μπροστά στην αιωνιότητα. Κι έπειτα, με 12 ώρες Δαίμονες, πρέπει να υπάρχει μια γωνιά για την κόλαση της γαστριμαργίας. Με άλλα λόγια, θα υπάρξει διάλειμμα για φαγητό, μάλιστα ο Στάιν έχει διαλέξει ο ίδιος το μενού. Ζώντας επί χρόνια στην Ιταλία, ετοιμαστείτε για μπρουσκέτες, αντιπάστι – και σίγουρα ένα καλό κιάντι. Α, κάποιοι αναρωτιούνται αν θα γίνει φέτος πάρτι έναρξης. Τώρα που γράφω δεν ξέρω να σας πω. Το μόνο που ξέρω είναι ότι τα πιο επιμελή και τα πιο ευειδή κορίτσια του Φεστιβάλ ψάχνουν για χορηγούς. Αν τους έχουν βρει, τώρα, ίσως να ακουμπάτε το κρασί σας πάνω στις σελίδες μου, δίκην σουπλά. Αν δεν τους έχουν βρει, αγόρια, θα συναντηθούμε στις παραστάσεις. Θα κόβω τα εισιτήρια.

KOΣMIKOTHTEΣ

To tip του αστρολόγου Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός και τα μαχαίρια…

STAR WARS Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου)

Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου)

Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)

Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)

Στην κατάστασή σου μόνο η γυμναστική μπορεί να σε βοηθήσει να εκτονώσεις το φορτίο που έχεις μαζέψει τελευταία∙ την ενέργεια που σε κάνει να μοιάζεις με χύτρα σε κατάσταση βρασμού. Σου γράφω μια συνταγή με δυο χάπια, για να τα παίρνεις πρωί, μεσημέρι και βράδυ: αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία. Η αίσθησή σου ότι κάθεσαι σε ηλεκτρική καρέκλα μπορεί να είναι σωστή, αλλά είναι ακατάλληλη τόσο για σένα όσο και για την εποχή που απαιτεί να έχεις όλο το εγκεφαλικό σου υλικό σε εγρήγορση και τα συναισθήματά σου στον πάγο. Τα δράματα που λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον σου είναι πιθανόν να σε οδηγήσουν σε αναθεώρηση των προσωπικών σου σχεδίων. Δεν μπορείς ούτε και πρέπει να σφαλίσεις αφτιά και μάτια∙ ούτε οι καταστάσεις το επιτρέπουν, ούτε άλλωστε και η συνείδησή σου. Οι άλλοι σε χρειάζονται κι εσύ μπορείς να τους βοηθήσεις.

Παρότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως τα θέλεις, τον τελευταίο καιρό έχεις αρχίσει να αισθάνεσαι ότι πατάς δυνατά στη γη κι αυτό είναι πραγματικά ένα υπέροχο συναίσθημα. Οι μέρες που έρχονται φέρνουν μαζί τους ένα αεράκι χαράς και ξεγνοιασιάς που έχεις χρόνια να νιώσεις. Η εποχή αυτή είναι γλυκιά και τρυφερή με σένα και σου δίνει την ευκαιρία να επουλώσεις τις πληγές που σου άνοιξαν τα δύσκολα προηγούμενα χρόνια. Το περιβάλλον σου εξακολουθεί να μη σε στηρίζει, αλλά το γεγονός αυτό μοιάζει να μη σε ενοχλεί πια. Κι ακριβώς γι’ αυτό και χωρίς να έχει συμβεί καμιά προφανής και μεγάλη αλλαγή στη ζωή σου, είναι σαν να έχεις ενηλικιωθεί μέσα σε λίγες μέρες. Και να θυμάσαι πως το μεγάλο σου όνειρο, αυτό που χρόνια επιθυμείς και δεν κατάφερες μέχρι σήμερα να αγγίξεις, βρίσκεται κοντά σε σένα περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

Οι ευκαιρίες έρχονται στη ζωή σαν τα ταξί. Κάθεσαι σε μια γωνιά του δρόμου και περιμένεις αιώνες αλλά δεν περνάει τίποτα. Ύστερα ανάβεις τσιγάρο και ξαφνικά έρχονται όλα μαζί και δεν ξέρεις ποιο να πάρεις. Η εποχή σού ανοίγει πόρτες και εσύ θα πρέπει, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να ακούσεις τη φωνή του ενστίκτου σου και να διαλέξεις το δωμάτιο που πραγματικά αξίζει. Οι δυσκολίες δεν θα λείψουν φυσικά, όμως είναι αρκετά προφανείς και έτσι θα μπορείς να τις χειριστείς εύκολα. Ο μοναδικός αστάθμητος παράγοντας είναι για μια ακόμα φορά ο ίδιος σου ο εαυτός. Γιατί ακόμα και οι «διάνοιες» έχουν πεδία όπου λειτουργούν σαν βλάκες. Αν στο όνομα μιας μεγάλης ευκαιρίας κληθείς να θυσιάσεις κάτι, πρόσεξε αυτό να είναι κάτι του οποίου μπορείς να αντέξεις την απώλεια, γιατί αυτή η απώλεια μπορεί να είναι μόνιμη.

Μουσική: Η Μαρία Φαραντούρη συναντά τον Τσαρλς Λόιντ και το νέο κουαρτέτο του στην κόψη του ήχου 4 Ιουνίου, Ηρώδειο

Εγκαταστάσεις: Oυίλιαμ Kέντριτζ I’m Not Me, the Horse is Not Mine 1 - 15 Ιουνίου, Πειραιώς 260, Aποθήκη

Θέατρο: Θέατρο σε Τροχόσπιτο ΒΑΡΙΕΤΕ Μια νύχτα χάρισμά σου 7 & 8 Ιουνίου

Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου) Είναι πιθανό πως αυτή την εποχή αυτό που θα ήθελες να σου συμβεί είναι ένα θαύμα, αν και γνωρίζεις πολύ καλά τη συχνότητα με την οποία συμβαίνουν θαύματα στη ζωή μας… Το πραγματικό θαύμα είναι εδώ, και το φέρεις μαζί σου καθημερινά όπου κι αν πας. Είναι το μυαλό σου. Είναι μια τεράστια δύναμη, που αν τη χρησιμοποιήσεις μπορείς πραγματικά να κάνεις όσα θαύματα έχεις ανάγκη. Σκέψου ότι κάθε κρίση κρύβει μεγάλες ευκαιρίες για όσους είναι προσηλωμένοι στο στόχο τους. Πρόσεξε όμως γιατί υπάρχει ένας παράγοντας που μπορεί να μπει με άνεση ανάμεσα σε σένα και το μυαλό σου και να σε κάνει να μοιάζεις ηλίθιος. Αυτός ο παράγοντας δεν είναι άλλος από το συναίσθημα. Η περίοδος απαιτεί χαλιναγώγηση των παθών, εκείνων τουλάχιστον που σε αποδιοργανώνουν. Συγκεντρώσου. Μουσική: Από τον Ουρανό της Κρήτης, ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο 2 Ιουνίου, Ηρώδειο

Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου) Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή που ξεχωρίζει την υπομονή από την απάθεια κι εσύ βρίσκεσαι με το ένα πόδι σηκωμένο από πάνω της. Οι επιθυμίες σου πρέπει να εκπληρωθούν∙ αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάς. Ή τουλάχιστον αξίζουν να προσπαθήσεις να τις εκπληρώσεις. Το σοβαρότερο εμπόδιο ανάμεσα σε σένα και την ευτυχία είναι φυσικά για μια ακόμα φορά η ανυπομονησία σου. Όταν τα πράγματα δεν γίνονται όσο γρήγορα θέλεις εσύ, το ενδιαφέρον σου εξατμίζεται σαν σταγόνα στην καυτή έρημο; Δυστυχώς (ή ευτυχώς) δεν μπορείς να επιβάλεις το χρόνο των πραγμάτων. Γι’ αυτό προσπάθησε να μη σκορπάς το ενδιαφέρον σου και στρέψε την προσοχή σου σε αυτά που πραγματικά θέλεις. Μερικές φορές το να περιμένει κανείς είναι κι αυτό κομμάτι της απόλαυσης. Θέατρο: Νίκος Μαστοράκης Angels in America του Tόνι Kούσνερ 1 - 7 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ΄)

Μουσική: Συναυλία τζαζ με τους Joel LaRue Smith Trio & Cubana Bop 8 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Ε΄)

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου)

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)

Για πάμε πάλι από την αρχή: Ποιανού είπαμε ότι είναι η ζωή; ΔΙΚΗ ΣΟΥ. Άντε μου μπράβο. Ναι, το ξέρω, χρειάζεσαι τη βοήθεια των άλλων (και του σύμπαντος να προσθέσω εγώ). Όμως αυτή θα τη λάβεις, σε όλο της το μέγεθος, μόνο αν πιστέψεις ότι θα σου δοθεί. Η μοίρα βεβαίως είναι ένας παράγοντας πολύ ισχυρός, ωστόσο ακόμα κι η μοίρα χωράει διαπραγμάτευση. Γιατί το destiny, που λέμε και στο χωριό μου, είναι αυτό που σου συμβαίνει όταν σε εγκαταλείπει η θέληση. Να θυμάσαι ότι κάποια πράγματα μοιάζουν δύσκολα μέχρι να μάθεις το μυστικό τους. Από εκεί και πέρα είναι παιχνιδάκι. Αν σε πετυχαίνω στη φάση που το νερό κοντεύει να σκεπάσει και τη μύτη σου, είμαι σίγουρος ότι όλα αυτά σου μοιάζουν τουλάχιστον ανόητα. Όμως, ζυγέ, για άπλωσε τα πόδια σου... Τελικά σ’ αυτή τη θάλασσα μπορεί και να πατώνεις. Εκθέσεις: Λουίζ Mπουρζουά Personages 12 Μαΐου - 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης), Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Έχεις πέσει με τα μούτρα στην καθημερινότητα; Η δουλειά απαιτεί να κινείσαι σε εξαντλητικούς ρυθμούς και οι υποχρεώσεις σού απομυζούν όλη σου την ενέργεια; Αν πραγματικά αισθάνεσαι έτσι, νομίζω πως ήρθε η ώρα να κατεβάσεις λίγο τους ρυθμούς σου. Ξέρω, ξέρω, θέλεις να μου πεις για τους λογαριασμούς που στοιβάζονται καθημερινά κάτω από την πόρτα σου και για όλες αυτές τις υποχρεώσεις που σε τραβάνε από το μανίκι. Παρ’ όλα αυτά, και παρότι δεν το αντιλαμβάνεσαι, το σύμπαν σου έχει δώσει άδεια αυτό το διάστημα. Τα καλά νέα είναι πως δεν χρειάζεται να γνωρίζεις επακριβώς πού πηγαίνουν τα πράγματα και να ρυθμίζεις μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια. Υπάρχουν δυνάμεις και ενέργειες πολύ πιο σοφές από σένα που δουλεύουν για σένα. Επωφελήσου από αυτό το ευχάριστο διάλειμμα και απόφυγε, όσο μπορείς, να αναμιχθείς στην εξέλιξη των πραγμάτων. Μουσική: Συναυλία με τον Pούφους Γουέινραϊτ 5 Ιουνίου, Λυκαβηττός

Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)

Μπορεί να ακουστώ σαν υπνωτιστής, αλλά θα σου ζητήσω να πας αρκετά πίσω. Τότε που η ζωή σου δεν ήταν τόσο πολύπλοκη και τα θέλω των άλλων ανθρώπων δεν ακούγονταν τόσο δυνατά στα αφτιά σου. Θυμάσαι πόσο δυνατός και σίγουρος αισθανόσουν τότε; Θυμάσαι πως τα πράγματα, ακόμα και τα πιο ασήμαντα, μετατρέπονταν σε πηγές έμπνευσης κι έμοιαζαν να αξίζουν το χρόνο σου, που στ’ αλήθεια τότε δεν τον έβλεπες και τόσο πολύτιμο… Η εποχή σου ζητά να κρύψεις την ηλικία σου. Όχι από τους άλλους, αλλά από τον ίδιο σου τον εαυτό. Να προσπαθήσεις να θυμηθείς τις συμπεριφορές σου και τη στάση ζωής που είχες παλιά, όταν ένιωθες πως η ζωή δεν αξίζει και τόση σκέψη. Αυτή η βουτιά στο βυθό του χρόνου θα σε βοηθήσει να ανασύρεις στην επιφάνειά του σήμερα τα υλικά της ευτυχίας που τα είχες και κάπου στη διαδρομή σού ξεγλίστρησαν από την τσέπη.

Καμιά φορά το να αμφιβάλλεις για κάποιον ακούγεται σαν βρισιά και μάλιστα ενίοτε εντελώς απρόκλητη. Κι έτσι υπάρχουν φορές που αυτός που υφίσταται την αμφισβήτηση μπορεί να πληγωθεί ανεπανόρθωτα. Σ’ τα λέω αυτά γιατί τελευταία αυτή είναι (και θα συνεχίσει να είναι) η διάθεσή σου. Η «πισινή» που συνηθίζεις να κρατάς είναι πιθανό να διαταράξει τις σχέσεις σου ακόμα και με πολύ δικούς σου ανθρώπους. Κι ακόμα, παρότι σε προφυλάσσει από ενδεχόμενους κινδύνους, ταυτόχρονα σου στερεί τη δυνατότητα της εξερεύνησης τόπων που μπορούν να καλύψουν ή ακόμα και να υποδείξουν τις πραγματικές σου ανάγκες. Οι προστατευτικές στολές γενικώς μας κάνουν πιο δυσκίνητους και, ειδικά στα θέματα της καρδιάς, εντελώς άχαρους. Να θυμάσαι πως αν φοράς συνεχώς κράνος κανείς δεν μπορεί να δει το πραγματικό σου πρόσωπο, πόσο μάλλον να το χαϊδέψει.

Τι νόημα έχει να δίνεσαι, να ελπίζεις και να ποντάρεις σε νέες σχέσεις, αφού όλες οι σχέσεις κάποια στιγμή τελειώνουν; Μήπως είναι καλύτερα να μειώσεις ή ακόμα και να εξαφανίσεις τις προσδοκίες σου ούτως ώστε να προλάβεις μια ακόμα απογοήτευση; Ο κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπους που σκέφτονται με αυτόν τον μίζερο, φοβισμένο τρόπο. Στ’ αλήθεια θέλεις να είσαι ένας από αυτούς; Ζαρώνοντας στο περιθώριο της ζωής από φόβο μη σε βρουν οι μεγάλες λύπες, είναι σίγουρο πως δεν θα σε βρουν ούτε οι μεγάλες χαρές. Τούτο τον καιρό που προσφέρεται να ανοιχτείς σχεδόν σε όλους τους τομείς και πάνω από όλα στον έρωτα, το αμυντικό παιχνίδι είναι η πιο άστοχη τακτική που μπορείς να ακολουθήσεις. Σήκωσε ψηλά το κεφάλι, κοίτα γύρω σου, πάρε βαθιά ανάσα, και παίξε μπάλα…

Μουσική: Συναυλία τζαζ με τους Joel LaRue Smith Trio & Stratos Vougas Quartet 7 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Ε΄)

Θέατρο: ομάδα blitz Cinemascope 3 - 27 Ιουνίου (Από Πέμπτη μέχρι Κυριακή), Bios

ZΩΩΔIA

Τον τελευταίο καιρό αισθάνεσαι σαν ξένος στην πόλη σου, ξένος στην οικογένειά σου, ξένος στη σχέση σου. Νιώθεις πως εσύ και οι άλλοι μιλάτε διαφορετική γλώσσα. Σου έχω μια υπόθεση εργασίας: Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν πραγματικά, γιατί όταν συζητούν επιλέγουν λάθος λέξεις, σε βαθμό που να καταλήγουν να μιλούν διαφορετική γλώσσα! Δοκίμασε να μιλάς λιγότερο και να παρατηρείς περισσότερο τους συνομιλητές σου. Δες τα κρυμμένα νοήματα στη γλώσσα του σώματος των ανθρώπων που σε ενδιαφέρουν∙ τις αλλαγές στο ρυθμό της ανάσας τους καθώς μιλούν. Τις ελαφρές συσπάσεις στο πρόσωπό τους όταν καταπίνουν όσα φοβούνται να πουν. Δεν είσαι ο μόνος ευαίσθητος τύπος σ’ αυτόν τον κόσμο. Απλά η ευαισθησία έχει πολλά πρόσωπα, πολλούς διαφορετικούς τρόπους που εκφράζεται ή καταπνίγεται. Και να θυμάσαι πως αν κάτι δεν είναι όπως ακριβώς το θέλεις, δεν σημαίνει πως αυτό δεν είναι τελικά καλό για σένα.

Μουσική: Συναυλία τζαζ με τους Takis Barberis Group, Human Touch & Trilogia 6 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Ε΄)

Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου) Αστρολογικώς, οδηγείσαι με μαθηματική ακρίβεια στο να πάρεις ένα ρίσκο μόνο και μόνο για να νιώσεις έστω και για μια φορά ότι δεν είσαι το θύμα αλλά ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Ηρέμησε. Χρησιμοποίησε την εμπειρία και το μυαλό σου για να χαλιναγωγήσεις τις επικίνδυνες επιθυμίες σου και να αποστασιοποιηθείς από ό,τι σε ερεθίζει. Αν μάλιστα, το ρίσκο που θέλεις να πάρεις βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο της εργασίας, τότε αλυσοδέσου στο κατάρτι και κλείσε τα αφτιά. Δεν είναι αυτός καιρός για να φλερτάρεις με κινδύνους στο χώρο της δουλειάς. Γίνε ξανά το πανέξυπνο ψάρι που ξέρει καλύτερα από τον καθένα να ελίσσεται και να ξεγλιστρά στις κακοτοπιές και να επιβιώνει σε τούτο τον αιμοβόρο κόσμο! Εξάλλου το ξέρεις καλά πως γελά καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος και πως σε κάθε περίπτωση βρίσκει πεδίο εφαρμογής το κλασικό: «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι!». Εκθέσεις: Σάρα Λούκας, Nuds Cycladic 12 Μαΐου - 12 Σεπτεμβρίου (εκτός Τρίτης), Moυσείο Κυκλαδικής Τέχνης

[27 Μαΐου 2010] #18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 61

Xρήστος Δημητρίου