EF#17 by Κaterina Κomita

H εικόνα του εξωφύλλου: O Tόμπιας Σίγκαλ και ο Ίθαν Xοκ στο Xειμωνιάτικο παραμύθι από το Bridge Project.

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

ANTIΦEΣTIBAΛ

ΑΠογευμΑ Στο ΦεΣτιβΑΛ AΘηνΩν

18 24 25 26 27

THE BrIdgE PrOjEcT Στην EΠιΔΑυρο IΘΑν Χοκ: Ο άνδρας που τσαλάκωσε την εικόνα του ρεμΠεκΑ ΧοΛ: Hermione, Rebecca, Epidaurus ΣΑϊμον PΑΣεΛ MΠιΛ: Σκέπτεται πιο γρήγορα από τους άλλους ΣΑμ μEντεΣ: American Beauty

ντιμιτερ γκοτΣεΦ – EΘνικο ΘεΑτρο Οι ηττημένοι Πέρσες είμαστε εμείς

ΣΩτηρηΣ ΧΑτζΑκηΣ «Είμαστε Ανατολικο-δυτικοί, σταυρωμένοι μεταξύ Δύσης κι Ανατολής»

ΣεΛ. 12 35

ΔημητρηΣ μΑυρικιοΣ Το Οκτώμισι του Γιάννη Ρίτσου

KρΑτικο ΘεΑτρο βορειου εΛΛΑΔΑΣ ΛηΔΑ ΠρΩτοψΑΛτη: Ο λαός ξέρει τους σκυλάδες αλλά αγνοεί τους πνευματικούς του ηγέτες

νικΑιτη κοντουρη: Eυριπίδης, επικριτικός με τους Έλληνες της εποχής του

40 ΣεΛ. 18

ζΑν μορο Η σπουδαιότερη ηθοποιός στον κόσμο

jUIcY LIU Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

STAr WArS Τα άστρα

46 ΣεΛ. 40 2 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

cOMIcS του Xρήστου Δημητρίου

Eυχαριστούμε τον Aλέξανδρο Kασομούλη που ανέλαβε τη διανομή της εφ

ΠEPIEXOMENA

Πειραιώς 260: Mια υποδομή που χρειάζεται αξιοποίηση

[

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Όταν πριν από τέσσερα χρόνια το Φεστιβάλ Αθηνών έμπαινε στο παλιό εργοστασιακό συγκρότημα της Πειραιώς 260 κανείς δεν πίστευε ότι αυτός ο χώρος θα μπορούσε να γίνει κέντρο ζωής και δραστηριότητας. Κάποιοι υπέθεσαν ότι, απλώς, κάποιοι εναλλακτικοί θα προσπαθήσουν να κάνουν το κέφι τους και θα σπάσουν τα μούτρα τους. Το Φεστιβάλ Αθηνών ήταν συνυφασμένο με το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Ο μοντερνιστικός άνεμος της δεκαετίας του 1960, μέσα από τα χρόνια, είχε οδηγηθεί σε μιας μορφής αδιέξοδο. Δοκιμασμένες παραστάσεις, πολλή ακαδημαϊκότητα, ελάχιστη διακινδύνευση, αυτά ήταν τα χαρακτηριστικά του Ηρωδείου τα τελευταία χρόνια. Και πώς να τα βάλεις με αυτά τα χαρακτηριστικά στην έδρα του ακαδημαϊσμού και της αρχαιολατρίας; Πού να στεγάσεις, εδώ, την ανησυχία, το ρίσκο, τους πειραματισμούς, ακόμα και την πρόκληση; Θα πέφτανε τα μάρμαρα να σε πλακώσουν. Ενώ, εκτός έδρας, ούτε γάτα ούτε ζημιά. Εκτός έδρας, όμως, στην Πειραιώς 260 δηλαδή, δεν εγκαταστάθηκε απλώς μια πειραματική ή απλώς μια alternative κατάσταση, αλλά κάτι πιο ουσιαστικό, πιο βαθύ. Μια κυψέλη ζωής, ένας πυρήνας εξωστρέφειας και δημιουργικού διαλόγου. Κι ήταν τόσο ουσιαστικό αυτό το καινούργιο, που επέτρεψε, χωρίς πολλές αντιστάσεις, να αλλάξει η λογική και των εκδηλώσεων του Ηρωδείου, σιγά σιγά και της Επιδαύρου. Επέτρεψε δηλαδή να μεταφερθεί η συζήτηση για το Ελληνικό Φεστιβάλ και τις υποδομές του από τους τύπους στην ουσία. Και η ουσία είναι ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα να μπει η Πειραιώς 260 στον παγκόσμιο χάρτη, όχι ως μια ακόμα κουκκίδα αλλά ως κομβικός τόπος. Έτσι μπήκε η Αθήνα ξανά στην παγκόσμια κοινότητα του μοντερνισμού. Με ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα που στεγάστηκε σε έναν παλιό εργοστασιακό χώρο, σε έναν υπό ανασυγκρότηση κεντρικό οδικό άξονα που συνδέει την πρωτεύουσα με το λιμάνι.

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2009 Nο 17 (5/2009) [23/7/09] ISSN: 1791-1729 Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Mαρία Bασιλάκη Σύνταξη: Δώρα Aναγνωστοπούλου, Έλια Aποστολοπούλου, Aλεξάνδρα Bουδούρη, Nάντια Δρακούλα, Kατερίνα Kόμητα, Άννα Mαρτίνου, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

]

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E. Η Πειραιώς 260 περιέχει το παλιό εργοστάσιο Τσαούσογλου, γνωστή βιομηχανία κατασκευής επίπλων, σχολικών θρανίων και γραφείων, που άνθησε κατά το διάστημα 1960-80 για να κλείσει στις αρχές της δεκαετίας του1990. Το Φεστιβάλ Αθηνών άρχισε να χρησιμοποιεί τους παλιούς βιομηχανικούς χώρους για το πρόγραμμά του από το 2006. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε το Κτίριο Δ΄ με μια σκηνή 16x16 μέτρων και χωρητικότητα περίπου επτακοσίων ατόμων. Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη που εκπονήθηκε, «η τεράστια μεταλλική δίρριχτη στέγη επιτρέπει μια σχεδόν απόλυτη πολυμορφικότητα στον χώρο, σχεδόν οποιαδήποτε μετακίνηση ή μεταφορά της σκηνής και των καθισμάτων, άρα τεράστιες καλλιτεχνικές ευκαιρίες για πειραματισμό». Από τη πρώτη στιγμή, ο καινούργιος χώρος έδωσε μια ταυτότητα στο Φεστιβάλ πιο ευρωπαϊκή, πιο μεταβιομηχανική, πιο «βερολινέζικη»… Στην πορεία αξιοποιήθηκαν και άλλοι χώροι. Χώροι για πρόβες, καμαρίνια, πάρκινγκ. Το Κτίριο Η΄, εξάλλου, που επίσης διασκευάστηκε εξ ολοκλήρου, είναι ένα καινούργιο θέατρο, λίγο μικρότερο από το προηγούμενο, με περίπου πεντακόσιες θέσεις και σκηνή 14x16 μέτρων. Η ταυτόχρονη λειτουργία δύο τόσο μεγάλων κλειστών θεάτρων, παράλληλα με εκδηλώσεις στους υπαίθριους χώρους (παράσταση σε τροχόσπιτο, συναυλίες και dj), μετατρέπει το σύνολο σε έναν από τους πιο πυκνούς στη λειτουργία τους πολιτισμικούς χώρους της πρωτεύουσας. Ένα χώρο που, όπως αποδείχθηκε, μπορεί να φιλοξενεί θεατρικές παραστάσεις ολόκληρο το χρόνο. Οι Οκτώ γυναίκες, που με απόλυτη επιτυχία ανέβηκαν στην Πειραιώς 260 τον περασμένο χειμώνα, αποδεικνύουν τη δυναμική του χώρου και τις ανεξάντλητες δυνατότητές του. Είναι μια δυναμική που ήδη έχει αλλάξει το χαρακτήρα ολόκληρης της οδού Πειραιώς σε λιγότερο από 10 χρόνια. Από την Ομόνοια ακόμα, από το νέο κτίριο των εκδόσεων Πατάκη, στην Τεχνόπολη και στο Γκάζι, στο Μουσείο Μπενάκη, στο εμπορικό κέντρο Athens Heart, μέχρι τον Ελληνικό Κόσμο, την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την Πειραιώς 260, όλα συνηγορούν για μια νέα δυναμική περιοχή της πρωτεύουσας. Είχε δίκιο ο αρχιτέκτονας Θανάσης Μουτσόπουλος που, πριν από δυο χρόνια, σημείωνε σε αυτές τις σελίδες ότι «η Πειραιώς μοιάζει καταδικασμένη να μετατραπεί σε λεωφόρο “πολιτισμού”. Το συγκρότημα της Πειραιώς 260 αναπόφευκτα θα είναι ένα από τα πολιτισμικά διαμάντια της».

Υπάρχει, βεβαίως, μια ακόμα «μικρή» εκκρεμότητα. Ενώ είναι διακηρυγμένη η πρόθεση του Υπουργείου Πολιτισμού να περιέλθει ο χώρος στην ιδιοκτησία του Φεστιβάλ Αθηνών, επιτρέποντας την καλύτερη αξιοποίησή του (με μεταφορά των γραφείων του Φεστιβάλ, τη συστηματικότερη λειτουργία των θεατρικών χώρων όλο το χρόνο και τη δημιουργία εστιατορίων και άλλων υποδομών κουλτούρας και ζωής), οι διαδικασίες όλο και κάπου σκαλώνουν. Ε, λοιπόν, είναι απαραίτητο να ξεσκαλώσουν. Διότι μόνο έτσι θα ολοκληρωθεί το εγχείρημα των τεσσάρων τελευταίων χρόνων. Μόνο έτσι θα γίνει κατορθωτή η αυτονομία του Φεστιβάλ, όχι μόνο αισθητική ή καλλιτεχνική, αλλά και οικονομική. Μόνο έτσι, δηλαδή, θα αρχίσει να αλλάζει η κυρίαρχη φεστιβαλική αντίληψη που κυριαρχεί στον τόπο. Το Φεστιβάλ Αθηνών μπορεί βαθμιαία να καταρρίψει ακόμα ένα κλισέ. Μπορεί να μετατραπεί σε δυναμικό οργανισμό, που δεν θα στηρίζεται πρωτίστως στις κρατικές επιδοτήσεις, αλλά θα εκμεταλλευθεί τη δυναμική του στην ελεύθερη αγορά. Όμως, για να συμβεί αυτό χρειάζεται η συγκέντρωση της δύναμής του στην Πειραιώς 260 και η ακόμα πιο δυναμική συνέχειά του. Χρειάζεται, συνεπώς, η διευθέτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του χώρου και η έμπρακτη απόδειξη της διακηρυγμένης πολιτικής βούλησης του κράτους γι’ αυτό. Παιδιά, τρέχουμε τώρα.

Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Nομικός Σύμβουλος: Bάσω Tζιούμη

Διοικητικό Συμβούλιο

Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Άγγελος Δεληβορριάς Nομικός Σύμβουλος: Δημήτρης Πασσάς Mέλη: Vincent Baudriller, Nigel Redden, Alistar Spalding, Nίκη Tζούδα, Λουκάς Tσούκαλης

MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

ME THN YΠOΣTHPIΞH

Ηλίας Κανέλλης

EdITOrIAL

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

Aγαπητή EΦ... Σπορ και Kουλτούρα

το ΠρογρΑμμΑ του ΔεκΑΠενΘημερου

23.7 έως 24.8.09 ΘεΑτρο Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο Το τερατώδες αριστούργημα Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μαυρίκιος Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 25-25 Ιουλίου Εθνικό Θέατρο – Ντίμιτερ Γκότσεφ Αισχύλου, Πέρσες Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 31 Ιουλίου-1 Αυγούστου ΚΘΒΕ - Νικαίτη Κοντούρη Ευριπίδη, Τρωάδες Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 7-8 Αυγούστου Αριστοφάνη, Όρνιθες Σκηνοθεσία: Σωτήρης Χατζάκης Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 14-15 Αυγούστου The Bridge Project Σαμ Μέντες Το Χειμωνιάτικο Παραμύθι, Ουίλιαμ Σαίξπηρ Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 21-22 Αυγούστου

εκΘεΣH Αισχύλου, Πέρσες: Ο προπάτορας του παγκόσμιου θεάτρου Έκθεση κοστουμιών, φωτογραφιών και οπτικοακουστικού υλικού Μουσείο Επιδαυρίων 3 Ιουλίου-22 Αυγούστου 4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

Αγαπητοί κύριοι, Eπειδή το παίζετε πολύ πονηροί, και λέτε ότι είστε μοντέρνοι και έτσι, τολμάτε άραγε να αναδημοσιεύσετε το απόσπασμα από το κείμενο του αθλητικογράφου Aντώνη Πανούτσου, που δημοσιεύθηκε τις προάλλες στην εφημερίδα Sportday και το οποίο σας επισυνάπτω; «Ένα ερώτημα, προς τους εκλεκτούς θεατράνθρωπους της χώρας, είναι: “τα έργα που κάθε καλοκαίρι παίζετε στα δημοτικά θέατρα θα τολμούσατε να τα ανεβάσετε σε αθηναϊκή αίθουσα τον χειμώνα;” Βλέποντας τις αφίσες που οι δήμοι βάζουνε στις κολόνες, νομίζω ότι τα έργα διαιρούνται σε δύο κατηγορίες. Στα “Θυμάσαι, ρε, τα λόγια από τους Πέρσες που είχαμε δώσει εξετάσεις στη σχολή; Αν ψήσω τον δήμαρχο του Ποδονίφτη να μας δώσει τα λεφτά που θέλουμε, πάμε να το παίξουμε;” Και στα “Χρόνια τώρα το έχω καψούρα να παίξω την Άννυ Σάλιβαν* και δεν βρίσκεται άνθρωπος να βάλει τα λεφτά να το ανεβάσουμε. Ευτυχώς όμως που βρέθηκε αυτός ο άγιος άνθρωπος, ο δήμαρχος της Λακκούβας και θα μου φύγει η καψούρα”. Τέλος πάντων, ας πούμε ότι είναι μια συνέχεια των παραδοσιακών μπουλουκιών, που μέχρι τη δεκαετία του 1960 γυρνάγανε στην επαρχία και παίζανε τη Μαρία την Πενταγιώτισσα και τα Μυστήρια των Παρισίων, με μόνη διαφορά ότι τώρα γυρνάνε στην Αθήνα και αντί για Πενταγιώτισσα ξηγιούνται Θεσμοφοριάζουσες και Ίψεν. Αντίθετα, το καπέλο μου στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Διοργανώνεται για 15ο χρόνο, δεν έχει πέσει στην παγίδα της μούχλας να φέρνει μόνο σιγουράντζες, μαζεύει κόσμο που διαφορετικά δεν θα πήγαινε και προβάλλει την πόλη ως πολιτιστικό κέντρο. Ούτε Καραγκιόζης ούτε Θεσμοφοριάζουσες ούτε Δόμνα Σαμίου και μακάρι οι δήμαρχοι και το Yπουργείο Πολιτισμού να κινούνταν σε αυτή τη λογική. Καλές είναι οι παραδόσεις και οι αρχαίοι, αλλά είναι για μία στις τόσες. Τα φεστιβάλ και τα αρχαία θέατρα υπάρχουν για το σήμερα, όταν φυσικά το σήμερα δεν είναι να μεταφέρουμε τον Διογένη από τη Συγγρού στα μάρμαρα. Χρειάστηκε η ίδια η διοργανώτρια εταιρεία της συναυλίας της Βίσση να κάνει πίσω πριν η Αννούλα ξηγηθεί Μάνο Λοΐζο στο Ηρώδειο. Οπότε δεν έγινε η οριστική ζημιά. Γιατί το πολυτιμότερο περιουσιακό στοιχείο ενός χώρου είναι το πρεστίζ του. Ο κάθε μεγάλος καλλιτέχνης κολακεύεται να παίξει στο θέατρο που εμφανίστηκε ο Καζάλς και ο Ροστρόποβιτς, αλλά δεν ισχύει το ίδιο επειδή τραγούδησε το “Δώδεκα” η Βίσση. (...) * Το θαύμα της Άννυ Σάλιβαν: Τοπ δημοτικό θεατρικό. Η ιστορία της Έλεν Κέλερ που ως παιδί έχασε την όραση, τη φωνή και την ακοή της, βγάζοντας μια σειρά από ανέκδοτα τύπου: “Πώς τιμωρείς την Έλεν Κέλερ; Της δίνεις μια μπάλα του μπάσκετ και της λες να τη διαβάσει”, αλλά για καλοκαιρινό θεατρικό ρεπερτόριο σταματάει το μυαλό του ανθρώπου.» Aναμένω, Σωτήρης Σιδέρης, Αθήνα

ο μάικλ τζάκσον κι ένα γάντι στο συρτάρι μου Εξομολόγηση: δεν ήμουν πάνω από 12 χρονών όταν με την κολλητή μου καθόμασταν στο πάτωμα του δωματίου της επί 2 ώρες τουλάχιστον, παλεύοντας με μια σακούλα στρας κι ένα παλιό λευκό γάντι της γιαγιάς της, προσπαθώντας να αναπαραγάγουμε το αγαπημένο αξεσουάρ του μόνου «βασιλιά» που αναγνωρίζαμε. Λένε πως το αυθεντικό γάντι του Μάικλ Τζάκσον αναμένεται να δημοπρατηθεί για πάνω από 15.000 δολάρια. Το παιδικό εκείνο «κατόρθωμά» μας όμως για μένα αξίζει όλα τα λεφτά του κόσμου. Γιατί στα μάτια μου έμοιαζε σαν τα μικρά γυαλιστερά πράγματα από τα οποία είναι φτιαγμένα τα όνειρα. Και, ως γνωστόν, οι μύθοι υπάρχουν για να μας κάνουν να ονειρευόμαστε. Από τα σακάκια με τις επωμίδες και το moonwalking στα πάρτι, μέχρι τις μέρες μου στο ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης, ο Μάικλ Τζάκσον υπάρχει με κάθε τρόπο σε όλη μου τη ζωή, σε άπειρες αναμνήσεις. Στο αγόρι που ερωτεύτηκα για ένα βράδυ γιατί χόρευε το Billie Jean καλύτερα από όλους. Στα σχόλια της μαμάς μου όταν χαζεύαμε ιστορίες γι’ αυτόν στην τηλεόραση. Στη σοκαριστική του παραμόρφωση που απλά αρνιόμασταν να δούμε. Σαν ένα κομμάτι του σπειροειδούς DNA της ποπ ανατροφής μου, τόσο δεδομένο που δεν χρειάζεται καν να του βρω αρχή και τέλος. Και κάπως έτσι φαντάζομαι πως η στιγμή που έμαθα ότι ο Μάικλ «έφυγε» θα μείνει στη μνήμη μου για πάντα, με τον ίδιο τρόπο που θα θυμάμαι όλους εκείνους τους «εξωπραγματικούς» θανάτους όλων αυτών που θαύμασα τόσο, ώστε τους στέρησα την ανθρώπινη υπόστασή τους, πιστεύοντας πως δεν θα πάψουν ποτέ να υπάρχουν. Κι όμως οι μύθοι τελικά δεν πεθαίνουν ποτέ. Όλοι τους περιφέρονται ανάμεσά μας, στους δρόμους, τις βιβλιοθήκες, τα ραδιόφωνά μας. Κι εγώ ψάχνω στα συρτάρια μου να βρω εκείνο το γάντι. Απόψε θα το φορέσω πριν κοιμηθώ και, πού ξέρεις, ίσως ονειρευτώ ότι χορεύουμε πάλι το In the Closet.

Τζίνα Μοσχολιού

Aπάντηση: Όχι, δεν τολμάμε. Aφού τα ίδια λέμε και μεις.

«Φαίδρα» με λιτότητα και ουσία Με στέρεη βάση την παλλόμενη μετάφραση του Τεντ Χιουζ, ο Νίκολας Χάιτνερ ανέδειξε την τραγικότητα της «Φαίδρας» του Ρακίνα στην παράσταση που σκηνοθέτησε στο Εθνικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας με καίριο μέτρο και λιτότητα ουσίας και παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο. Στον σκηνικό χώρο του Μπομπ Κρόουλι, η Πόλι Κόνσταμπλ φώτισε τις διακυμάνσεις των κραδασμών των ήχων του Άνταμ Κορκ, που πήραν ζωή από τις μεστές ερμηνείες των ηθοποιών. Ο γιος του Θησέα, Ιππόλυτος (ο θαυμάσιος Ντόμινικ Κούπερ), πασχίζει να ισορροπήσει ανάμεσα στον έρωτά του για την Αρικία (η υπέροχη Ρουθ Νέγκα) και από το πάθος που νιώθει για εκείνον η μητριά του Φαίδρα, που η υπόστασή της ηλεκτρίζεται από την ερμηνεία της μεγάλης κυρίας της υποκριτικής Έλεν Μίρεν, καθώς τα αισθήματα και τα συναισθήματά της πυροδοτούνται από την υποστήριξη της έμπιστης τροφού της, Οινόνης (η

εξαίσια Μάργκαρετ Τάιζακ). Άνθρωποι εν μέσω περιστάσεων και αδύναμοι να γλιτώσουν από τα πάθη που τους καθορίζουν, αναζητούν στη συνέχεια τα κομμάτια της ζωής όπως αυτήν που διέλυσε ο Θησέας (ο στιβαρός Στάνλεϊ Τάουνσεντ), ο οποίος ακούγοντας τα επακόλουθα των πράξεών του από την Πανόπη (η εξαιρετική Γουέντι Μόργκαν), τους απολογισμούς πάνω στην κόψη του πόνου από τον Θηραμένη (ο εκπληκτικός Τζον Σράπνελ) και τη σιωπηλή οδύνη μετά το ξέσπασμα της απόγνωσης της Αρικίας και της πιστής ακολούθου της, Ισμήνης (η έξοχη Τσίπο Τσανγκ), είδε τις συνέπειες του βάρους της ζωής και το πλήρες αντίτιμό του, που η Φαίδρα καταβάλλει για την ύβρη της βεβήλωσής της.

Μιχάλης Ταμπούκας, Ηθοποιός

EΠIΣTOΛEΣ

EΠEIΔH H TEXNH EMΠNEETAI AΠO TH ZΩH

ού πάει όλος αυτός ο κόσμος; Παρατηρώ πως είναι καλοντυμένοι, έστω κι αν προσπαθούν να το κρύψουν κάτω από επιτηδευμένη προχειρότητα. Κυρίως όμως είναι σιωπηλοί, όπως όσοι βρίσκονται μπροστά σε ένα γεγονός που σίγουρα θα τους αναστατώσει. Δεν φαίνονται να ξέρουν τα κατατόπια της περιοχής, γι’ αυτό και ακολουθούν τη διαδρομή για τον προορισμό τους, χωρίς παρεκτροπή – φοβούνται μη χαθούν μες στα στενά που ο Δήμος δεν φωτίζει επαρκώς. Ποια είναι η δουλειά τους; Αν τους ρωτήσω, τι θα απαντήσουν; Ακολουθούμε τους ήχους και τα ίχνη της Τέχνης, την ύψιστη ανάγκη των ανθρώπων. Αν είναι έτσι, τι ήρθατε εδώ πέρα, στην άκρη του δοξασμένου, κατά τα άλλα Δήμου Αθηναίων, στα κακοφωτισμένα σημεία του; Τα αρχαία ονόματα, όπου και να γυρίσεις αρχαία ονόματα. Mέχρι πριν λίγα χρόνια, τις βραδινές ώρες στην περιοχή δούλευαν τα συνεργεία των εργολάβων που έσκαβαν θεμέλια για καινούργια κτίρια. Τα αφεντικά τα έτρωγε ο φόβος μην πέσουν πάνω σε αρχαία ερείπια. Είχαν μεγάλο άγχος με την Αρχαιολογική. Πώς πετύχαιναν και έσκαβαν τόσο γρήγορα, πώς ξέθαβαν τα αρχαία και τα έστελναν στις αγορές, πώς έστηναν τις πολυκατοικίες; Παλαιότερα λειτουργούσαν συνεργεία αυτοκινήτων, τόρνοι, μηχανουργεία∙ πιο πάνω, στον ίδιο ένδοξο δρόμο ήταν το Γκάζι, από τις γέφυρες και μετά είναι οι Δήμοι που κατά παράδοση είχαν αριστερούς δημάρχους. Τώρα όλοι προσπαθούν να δώσουν έναν ορισμό για την Αριστερά και πέφτουν στα μελιστάλαχτα περί ευαισθησίας και ανθρωπισμού. Όταν η περιοχή γεμίζει με τους δυστυχισμένους από τα δυστυχισμένα μέρη, τι γίνεται με τις παλιές σταθερές; Όσο κατέβαινες τον δρόμο που βγάζει στο επίνειο, η περιοχή είχε εργοστάσια. Πρέπει να ακουγότανε εκείνος ο ύμνος, όλος ο κόσμος τώρα δουλεύει μηχανές,

ΣXOΛIA

Απορίες ενός αυτόχθονα

σκληρή διαπίστωση για όσους μεροκαματιάρηδες δεν κατάφεραν να περάσουν στην εκβιομηχάνιση. Tα τελευταία χρόνια, από το πρωί ακούω εδώ πέρα χίλιες άγνωστες γλώσσες. Ξεφυτρώνουν από παντού άνθρωποι, όπως ξεφύτρωναν στα πόδια των εργολάβων τα αρχαία. Οι εργολάβοι είχαν την αλάνθαστη και προσοδοφόρα μέθοδο. Ανάλογα με το εύρημα, έθαβαν ή ξεπουλούσαν. Οι άνθρωποι με τις άγνωστες γλώσσες παρακαλάνε για ένα ξεροκόμματο. Εμείς οι αυτόχθονες, από συνήθειο ή από ανάγκη, έχουμε την τάση να διώξουμε τους ξένους ανθρώπους ή οι πιο ζωηροί να αγοράσουμε τα εξωτικά κορμιά των κοριτσιών τους. Κανείς δεν είναι σε θέση να τους αντιμετωπίσει με την αρχαία συνήθεια του Ξένιου Δία. Οι αλλιώτικοι άνθρωποι κατέληξαν στη σκο-

Aπό τον Γιώργο Μπράμο

τΑ ΦΑρμΑκιΑ ενοΣ ετεροΧΘονΑ Nεαρός αγνώστου καταγωγής, ένα βράδυ του περασμένου Iουνίου, στο κατειλημμένο κτίριο του Eφετείου Aθηνών, στην οδό Σωκράτους. Στη σκοτεινή πλευρά, οδηγημένος από την ανάγκη της επιβίωσης.

τεινή πλευρά της πόλης, παρασυρμένοι από τη μεγαλύτερη –κι όχι την ευγενέστερη– ανάγκη των ανθρώπων, την επιβίωση. Εμάς τους αυτόχθονες μας έριξε εδώ πέρα η άτυχη μοίρα μας – σε μια γειτονιά που δεν είναι γειτονιά, αλλά μόνο πέρασμα. Tους καλοκαιρινούς μήνες, ειδικά Ιούνιο και Ιούλιο, όταν πέφτει το σκοτάδι στην περιοχή μαζεύονται παρέα με τους αλλιώτικους ανθρώπους και παράξενοι άνθρωποι. Άλλοι είναι σκυθρωποί κι άλλοι χαρούμενοι, άλλοι ερωτευμένοι κι άλλοι μονάχοι – μοιάζουν δηλαδή συνηθισμένοι άνθρωποι που ψάχνω να βρω σε τι οφείλεται η παραξενιά τους και δεν βρίσκω, είναι όμως σίγουρα παράξενοι. Έχουν πάντα καθαρά και περιποιημένα αυτοκίνητα και μπαίνουν βιαστικοί στα παλιά εργοστάσια, που εμείς οι αυτόχθονες νο-

μίζαμε πως τα είχαν εγκαταλείψει και ρήμαζαν. Όταν, μετά από δύο, τρεις, μπορεί και τέσσερις ώρες βγαίνουν από εκεί οι παράξενοι, παρατηρώ πως είναι περισσότερο εκδηλωτικοί, κουνάνε τα χέρια τους, μιλάνε ακατάπαυστα – έχουμε εκπληρώσει την ευγενέστερη ανάγκη του ανθρώπου, λένε, ορισμένοι με φανερή αλαζονεία, κάποιοι σαν να έχουν μόλις ξεδιψάσει. Έχω την εντύπωση πως κανένας τους δεν κοιτάει γύρω του, να δει τους αλλιώτικους και να προσέξει και εμάς, που έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε αφώτιστες, από τον Δήμο, περιοχές. Από τον Αύγουστο, πάντως, θα μείνουμε πάλι με τους αλλιώτικους. s O Γιώργος Μπράμος είναι συγγραφέας. Tελευταίο βιβλίο του, «Άσπρα γένια» (Kαστανιώτης, 2006)

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

ο ευριπίδης έχει πλάκα Βγάζοντας επιδεικτικά τη γλώσσα στα υπερεκτιμημένα χάπι εντ, ο Ευριπίδης του Μοσχόπουλου αφήνει το ζευγάρι να κλείσει την πόρτα του παλατιού πίσω του, με τη γυναίκα να πρέπει ούτως ή άλλως να μείνει σιωπηλή για τρεις ημέρες, μια και επέστρεψε ζωντανή από τον κόσμο των νεκρών. Ποιος ισχυρίστηκε ότι αν δεν είναι Αριστοφάνης δεν είναι για γέλια;

Η αισθητική της παράστασης σε συνεπαίρνει από το πρώτο δευτερόλεπτο. Η πρώτη σκηνή με τη σκοτεινή διαμάχη Απόλλωνα-Θανάτου και την Άλκηστη (Μαρία Σκουλά) να ψυχορραγεί ανάμεσά τους νιώθοντας το τέλος που πλησιάζει θύμιζε κάτι από Ντέιβιντ Λιντς στα καλύτερά του. Ντυμένος στα κομψά μαύρα, ο καλοδουλεμένος Χορός ήταν ένας ακόμη πρωταγωνιστής, αποδεικνύοντας πόσο ζωτικής σημασίας είναι για την εξέλιξη της ιστορίας. Τις περισσότερες φορές οι σκηνοθέτες τον «κάνουν πάσα» στο χορογράφο και στο μουσικό για να τον ενώσουν άτσαλα με το υπόλοιπο έργο λίγο

δεν είναι Αριστοφάνης δεν είναι για γέλια. Το πεπαλαιωμένο αυτό πρωτόκολλο κατάφερε λοιπόν να διαταράξει στις 17 και 18 Ιουλίου ο Θωμάς Μοσχόπουλος, υπογράφοντας την πρώτη του σκηνοθεσία στο θέατρο της Επιδαύρου, σε παραγωγή του Εθνικού. Η ευριπίδεια Άλκηστη, μια «τραγικωμωδία» όπως την αποκάλεσαν οι μελετητές της συνειδητοποιώντας ότι αποτελεί είδος από μόνη της, έκανε ακόμη και τους πιο μη μου άπτου θεατές να ξεσπάσουν σε γέλια, αλλά και να χειροκροτήσουν σε πολλές σκηνές, δίνοντας στο θέατρο του Πολυκλείτου κάτι που από καιρό είχε χάσει: αυθορμητισμό.

προτού στηθεί η παράσταση. Εδώ όμως τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ακροβατώντας περίφημα ανάμεσα στο γέλιο και στο δάκρυ απ’ την αρχή ως το τέλος, είδαμε την Άλκηστη να θυσιάζεται και να πεθαίνει επί σκηνής στη θέση του συζύγου της Άδμητου (Χρήστος Λούλης). Εξαιρετικός ο ηθοποιός, τόσο σαν ανίκανος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων βασιλιάς, που προτιμά να θυσιάσει τη βασίλισσα στη σκακιέρα της ζωής του, όσο και σαν τσακισμένος απ’ τη μετάνοια αργότερα, να σέρνεται πίσω από το αλέτρι της σκηνής την ώρα που εκείνο συνέχιζε την κίνησή του με τη

Από την Αστερόπη Λαζαρίδου*

ο «Παρακαλώ, μη εγγίζετε», η αυστηρή επιγραφή των Μουσείων που καθαγιάζει τους χώρους τέχνης και μετατρέπει τους επισκέπτες σε ευνουχισμένες από τον αυθορμητισμό φιγούρες, που θυμίζουν περισσότερο θεοσεβούμενους Κυριακή πρωί στην Εκκλησία, έχει περάσει εδώ και πολλά χρόνια και στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να μην υπάρχει πουθενά η απαγορευτική ταμπέλα, υπάρχει όμως ο άγραφος νόμος, κι αυτό πολλές φορές κάνει την κατάσταση ακόμη δυσκολότερη: «Παρακαλώ, μη γελάτε στην τραγωδία». Με άλλα λόγια, αν

ΠροΣοΧη, ο ηρΑκΛηΣ Πινει... ...Eπίσης, κυκλοφορεί με προβιά λούτρινου λιονταριού. O Θωμάς Mοσχόπουλος σκηνοθετεί τον Aργύρη Ξάφη και τη Mαρία Σκουλά-Άλκηστη παρωδώντας τα κλισέ του ρωμαλέου ήρωα και της χαροκαμένης πιστής στο στεφάνι της υποταγμένης γυναίκας.

6 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

φορά του ρολογιού. Η σκηνή που μετέτρεψε τη «σκληροπυρηνική» μερίδα των θεατών από αγαλματάκια ακίνητα αγέλαστα σε ανθρώπους που δεν θα πουν όχι στο καλό χιούμορ, είναι εκείνη κατά την οποία ο υπέργηρος πατέρας του Άδμητου, Φέρης (Κώστας Μπερικόπουλος), καβγαδίζει με το γιο του μπροστά από το πτώμα της Άλκηστης. «Παντρέψου εσύ πολλές, για να κηδέψεις ακόμα περισσότερες», λέει στο γιο του, αφού, όσο γέρος κι αν είναι, δεν βλέπει το λόγο να πεθάνει για να ζήσει εκείνος. «Η ζωή που μου απομένει είναι μια σταλιά, μα είναι όλο γλύκα...» λέει και το κοινό ξεσπά σε χειροκρότημα, μη μπορώντας να διαφωνήσει. Στοιχεία που συναντάς σε κωμωδία και όχι σε τραγωδία. Ο συγγραφέας το γνώριζε πολύ καλά αυτό. Το ίδιο και ο σκηνοθέτης. Όσο για τον μισομεθυσμένο Ηρακλή (Αργύρης Ξάφης), που περιφέρεται με μία προβιά λούτρινου λιονταριού και ρόπαλο – καρτουνίστικη εικονογράφηση των κλισέ για τους ρωμαλέους ήρωες –, χρειάστηκε να τα βάλει με το Θάνατο προκειμένου να επιστρέψει την Άλκηστη από τον Κάτω Κόσμο πίσω στο παλάτι. Βγάζοντας επιδεικτικά τη γλώσσα στα υπερεκτιμημένα χάπι εντ, ο Ευριπίδης του Μοσχόπουλου αφήνει το ζευγάρι να κλείσει την πόρτα του παλατιού πίσω του, με τη γυναίκα να πρέπει ούτως ή άλλως να μείνει σιωπηλή για τρεις ημέρες, μια και επέστρεψε ζωντανή από τον κόσμο των νεκρών. Θα δούμε τις σκιές τους να κυνηγιούνται, δεν είναι όμως ένα κυνηγητό ερωτικό, όπως κάνουν οι εραστές στην πρώτη έξαψη. Σα να τρέχουν και οι δύο να ξεφύγουν από κάτι. Εκείνος από τις τύψεις του που άφησε την καλή του να πεθάνει για χάρη του κι εκείνη από τις φωνές που τη ρωτούν αν τελικά άξιζε τον κόπο να γυρίσει σε έναν τέτοιο άνθρωπο. Και ζήσανε αυτοί καλά; Κι εμείς καλύτερα; Το βέβαιο είναι ότι η παράσταση αυτή, που παίζει τόσο αριστοτεχνικά με το φως και το σκοτάδι και μας πετάει τόσο κατάμουτρα ότι μια μέρα όλοι θα πεθάνουμε, που αν δεν γελάσουμε για να το ξορκίσουμε θα μαρμαρώσουμε στο κάθισμά μας, είναι μία από τις καλύτερες παραστάσεις της Επιδαύρου. Όχι μόνο της εφετινής σεζόν, αλλά των τελευταίων ετών. s

* Η Αστερόπη Λαζαρίδου εργάζεται στο καλλιτεχνικό ρεπορτάζ της εφημερίδας Το Βήμα.

ΣXOΛIA

ντόναλντ ντακ: 75 χρόνια κάνει την πάπια Από τη Μάγια Λεμάγια

Δεν είναι ρόλος σε κάποιον κλασικό, αλλά είναι κλασικός από μόνος του. Πασίγνωστη φιγούρα της ποπ κουλτούρας, έκλεισε τα 75 του. Κι όπως κάθε περιπετειώδης χαρακτήρας, συχνά ανεβαίνει σε κάποια θεατρική σκηνή για να ξεδιπλώσει το ταλέντο του. Είτε παίξει Σαίξπηρ είτε κομεντί, η κατάληξη είναι γνωστή: γιουχάισμα και σάπια ζαρζαβατικά. Δεν υπάρχει λοιπόν κανείς να τον αποθεώσει; Είναι πολλοί. Είμαστε εμείς. οιάζει με άνθρωπο. Αλλά με άνθρωπο οξύθυμο, με στραβόξυλο. Τσιρίζει, γκρινιάζει, βαριέται και γενικώς δεν αντέχεται. Αν ζούσε με άλλους, κάποια στιγμή θα έμενε μόνος. Μπακούρης. Έρημος. Αλλά, ευτυχώς, ο Ντόναλντ Φοντλερόι Ντακ δεν ζει στον κόσμο των ανθρώπων. Έχοντας έρθει στη ζωή ως καρτούν και συνεχίζοντας να ζει στην οθόνη και, τυπωμένος, στα περιοδικά κόμικς, βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής χάρη στην αφόρητη πλευρά του χαρακτήρα του. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του στον κινηματογράφο, και χάρη στη φωνή του, το σκούξιμο της πάπιας. Ο «ντισνεϊολόγος» Λέοναρντ Μάλτεν, επί της ουσίας ο «βιογράφος» του Ντόναλντ, λέει ότι ο Ντίσνεϊ επινόησε το χαρακτήρα ακούγοντας τον Κλάρενς Νας να μιμείται τη φωνή της πάπιας σε ένα καρτούν με τίτλο Mary had a little lamb. Έκτοτε, τα κινούμενα σχέδια (λίγο μετά και τα κόμικς) απέκτησαν τον πιο διάσημο σαματατζή και ο Νας το ρόλο της ζωής του: ως το θάνατό του, το 1985, έκανε τη φωνή της πάπιας στα καρτούν. Φυσικά, ο πιο κερδισμένος ήταν ο ίδιος ο Ντίσνεϊ. Το ταινιάκι The wise little hen, που στις 9 Ιουνίου 1934 λάνσαρε και καθιέρωσε με τη μία το παπί, έφερε πολ-

λές ακόμα ταινίες, βραβεία, κόμικς, γκάτζετ, συγγενείς χαρακτήρες, μια, δυο, τρεις, πολλές Ντίσνεϊλαντ, κι άλλες ταινίες, κι άλλα βραβεία – και πολλά λεφτά. Αλλά και πολλές αφορμές εμπλουτισμού του συλλογικού φαντασιακού. Το σινεμά φέρνει δόξα, αλλά πολύ συχνά τυποποιεί. Ο Ντόναλντ, παρά τα γενικώς αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του, κατάφερε να μην τυποποιηθεί χάρη στο ότι, παράλληλα με τα κινηματογραφικά καρτούν, απέκτησε από το 1938 θέση στο λεγόμενο «σινεμά του φτωχού» – στα κόμικς στριπ που εκείνη την εποχή δημοσιεύονταν σε καθημερινές συνέχειες στις αμερικανικές εφημερίδες. Στην αρχή με το πενάκι του Αλ Ταλιαφέρο, άρχισε να αποκτά συνθετότητα και να αυτονομείται από τη σχηματικότητα που είχε ως κωμική φιγούρα της κινηματογραφικής κωμωδίας. Ώσπου, το 1942 (τη χρονιά που η στρατευμένη αντιναζιστική ταινία Το πρόσωπο του Φύρερ κερδίζει Όσκαρ μικρού μήκους), δυο εικονογράφοι που προέρχονταν από το σινεμά, ο Καρλ Μπαρκς και ο Τζακ Χάνα, συνεργάστηκαν σε μια κόμικς ιστορία, που είχε τίτλο Ο Ντόναλντ Ντακ βρίσκει το χρυσάφι του πειρατή. Μετά την ιστορία αυτή, ο Μπαρκς ανέλαβε να σχεδιάζει αυτόνομες ιστορίες αρκετών

σελίδων με το παπί, όχι πια για τις εφημερίδες παρά για ανεξάρτητα περιοδικά. Κατά βάσιν ηθογράφος, ο Μπαρκς εμβάθυνε ιδιαίτερα στο χαρακτήρα του παπιού. Κι ύστερα, σιγά σιγά, άρχισε να προσθέτει νέους ήρωες, που εμπλούτισαν την οικογενειακή και την κοινωνική ζωή του Ντόναλντ. Ο σκληρός, αμοραλιστής ζάπλουτος Σκληρόκαρδος Χρυσοκούκης, ο τυχεράκιας Γκαστόνε, ο καβγατζής γείτονας Τζόουνς, ο τρελός εφευρέτης Κύρος, ο φιλάργυρος Σκρουτζ Μακ Ντακ και η ωραία μάγισσα Μάτζικα ντε Σπελ ήταν μερικοί μόνο από αυτούς τους χαρακτήρες που δημιούργησαν ένα αυτόνομο σύμπαν σχεδόν σαν το δικό μας. Το σύμπαν των κατοίκων μιας πόλης του μοντέρνου κόσμου, που παίρνουν τα ερεθίσματα της εποχής τους και τα μετατρέπουν σε αστείες ιστορίες με στέρεους χαρακτήρες και ηθικά μηνύματα – όπως περίπου συνέβαινε και με τους ήρωες στο Αρσενικό και παλιά δαντέλα ή Μια υπέροχη ζωή, τις ταινίες του αγαπημένου του σκηνοθέτη, του Φρανκ Κάπρα. Έστω κι αν, από μια στιγμή και μετά, ο Ντόναλντ αναγκάστηκε να «ζήσει» υπό την σκιά του ζάπλουτου θείου του Σκρουτζ, το παπί με

την οξεία φωνή των καρτούν είναι σημαντικά υπεύθυνο για την ενηλικίωση της τέχνης των κόμικς. Και, φυσικά, οι επίγονοι αναγνωρίζουν την προσφορά σε αυτή την ενηλικίωση (και τη συνεπακόλουθη χειραφέτηση) του δάσκαλου Μπαρκς. Του ανθρώπου που, μέσω των παπιών, αναδείχθηκε στον μεγάλο μοραλιστή των κόμικς. Κάτι σαν Σαίξπηρ (ή μήπως Ευριπίδης;) των εικονογραφημένων. s

μυΘοΣ κΑι ΑΠοΔομηΣη Στην κορυφή: Bινιέτα από κόμικς του Oυίλιαμ Bαν Xορν, στο οποίο ο Nτόναλντ βγαίνει στη σκηνή. Kάτω: Παρωδία του παπιού. O σκελετός του Nτόναλντ, συντεθειμένος με τη μέθοδο των παλαιοντολόγων. Έργο του Xουν Γκοο Λι, από τη Nότια Kορέα.

ΚΑΛO ΠΑΠI, ΤΟ ψΗΤO ΠΑΠI Ο συνηθέστερος τρόπος προσέγγισης της μαζικής κουλτούρας, για πολλά πολλά χρόνια, απαξίωνε τα προϊόντα της ως χαμηλού επιπέδου, εύκολα και ομοιόμορφα. Οι σοβαροί αναλυτές των καλλιτεχνικών και κοινωνικών φαινομένων εναρμονίζονταν με αυτές τις προσεγγίσεις και είτε τα προσπερνούσαν ως απλοϊκά είτε, οι μαρξιστές ανάμεσά τους, τα επέκριναν ως «εισαγωγή των παιδιών στην ενσωμάτωση στις αξίες του καπιταλισμού». Αποκορύφωμα, οι μαρξιστικές προσεγγίσεις (πιο γνωστή, η ανάλυση των Χιλιανών Ντορφάν και Ματλάρ «Ντόναλντ, ο απατεώνας. Η διήγηση του ιμπεριαλισμού στα παιδιά», στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ύψιλον) σύμφωνα με τις οποίες ο Ντόναλντ είναι ένα συμβιβασμένο παράσιτο, ο Μίκι ένας συνεργάτης του συστήματος κι ο Σκρουτζ ο ιδεότυπος του καπιταλιστή. Σήμερα, τέτοιες ισοπεδωτικές προσεγγίσεις προσπερνιούνται ως γραφικές, αποτέλεσμα άγνοιας και προκατάληψης. Ακόμα κι όσοι πιστεύουν ότι καλό παπί είναι το ψητό παπί, έχουν πάντα μια προτίμηση στην πάπια Πεκίνου. Ιδίως όταν μαγειρεύεται με μπαμπού και κινέζικα μανιτάρια…

ΣXOΛIA

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

ο γιώργος βέλτσος στην Πειραιώς «Ο Λούκος-λύκος, εισήγαγε στην Ελλάδα τη ζωολογία. Και το έπραξε λαμβάνοντας υπόψη την έκπτωτη ανθρωπολογία του κατεστημένου. Ο Λούκος παρενέβη με τρόπο –και σύστημα– ανατρεπτικό. Είναι απλό: ό,τι έχει κάνει έως τώρα, με όποια «κανονικότητα» και «νομιμοφροσύνη», με όποια «σκόντα», το έχει σχεδιάσει, το επιτέλεσε λαμβάνοντας υπόψη του το παθηματικό σύστοιχο του Κανόνα: την απόλαυση. Κάνει το κέφι του, εμπαίζει, ισορροπεί. Πόσο θα αντέξει;»

O Γιώργος Bέλτσος είναι καθηγητής στο τμήμα Eπικοινωνίας, Mέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου.

να φεστιβάλ έχει νόημα όταν εκπληρώνει τον προορισμό του, δηλαδή όταν εγκαθιστά διακρίσεις και τις υπερασπίζεται. Διαφορετικά είναι αρπαχτή, λαϊκισμός ή πολιτικολογία. Ο Γιώργος Λούκος –απολιτικός εκ προοιμίου– εγκατέστησε στο κέντρο της πολιτιστικής ζωής της Αθήνας όχι τον homo aestheticus όπως του καταμαρτυρούν, αλλά τον πολιτικό άνθρωπο, στο βαθμό που η καλαισθητική κρίση είναι η ανώτατη μορφή αυτού που ο Μπουρντιέ ονομάζει «διακριτική ικανότητα». Αυτήν προκρίνω ως βασικό παράγοντα της σύγχρονης πολιτικής. Ο Λούκος έδειξε ότι το «γούστο» δεν είναι ένα «έτσι γουστάρω», αλλά η δήλωση μιας διαφοράς που διακρίνει. Εδώ, το «περί ορέξεως κολοκυθόπιτα», δεν ισχύει, παρ’ ότι ο Λούκος δεν άφησε νηστικούς τους σκύλους που περιτριγύριζαν πεινασμένοι επί χρόνια το θεσμό για κανένα κόκαλο. Αυτή υπήρξε ως τώρα η πολιτική του. Να χορτάσει και τα σκυλιά. Αλλά με μέτρο, διότι αυτό που θέλησε να κάνει και το πέτυχε, είναι να εκπαιδεύσει ένα κοινό που τα ως άνω σκυλιά, επί χρόνια το άφηναν ανεκπαίδευτο. Ο Λούκος δηλαδή, βάζοντας το προσωπικό του γούστο ως κριτήριο, παρενέβη σε ένα από τα διακυβεύματα της άρχουσας τάξης και των λακέδων-συμβούλων της: να αφήσουν το κοινό στο έλεος της «κοινωνίας του θεάματος», των συναισθηματικών ταυτίσεων και του τηλεοπτικού μελό. Όσοι πιστεύουν ότι τα δρώμενα στην Πειραιώς 260 είναι το αντιφεστιβάλ σε σχέση με την «κοσμικότητα» του Ηρωδείου και της Επιδαύρου, σφάλλουν. Το Φεστιβάλ Αθηνών είναι η Πειραιώς 260. Τα υπόλοιπα είναι δικαιολογίες για τον υπουργό Πολιτισμού, τους κοσμικούς, τους κριτικούς και τους εστέτ αστούς. Προσωπικά ο Λούκος με απάλλαξε από το «αδιέξοδο» του Καρλ Κράους: «Αν πρέπει να διαλέξω το μη χείρον, δεν διαλέγω τίποτα». Εδώ και τέσσερα χρόνια, μπορώ από το μη χείρον, να διαλέξω το βέλτιστον. Το βέλτιστον συμβαίνει στην «άλλη σκηνή» της Πειραιώς, με την κατεξοχήν πρόταση του Γιώργου Λούκου: τον χορό. Αν φέρω στο μυαλό μου την Μαγκί Μαρέν, τον Ουίλλιαμ Φόρσαϊθ, την Πίνα Μπάους, τον Γίρζι Κύλιαν, τη Σάσα Βαλς, τον Αλέν Μπυφάρ, την Άννα Χάλπριν και κυρίως την Άννα-Τερέζα ντε Κέεσμαακερ, τη Φλαμανδή αυτή χορογράφο που με το «Rosas danst Rosas» του 1983 μας έδειξε τι είναι αυτό που

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

διατρέχει τη σκηνή όχι ως νόημα αλλά ως σώμα, τότε μπορώ χωρίς υπερβολή να ισχυριστώ πως όλα μου τα διαβάσματα, όλες οι γαλλικές θεωρίες που κόμισα χλευαζόμενος στην Ελλάδα από το 1975, επαληθεύονται εδώ. Ο σύγχρονος χορός είναι κυρίως γραφή και ανάγνωση. Με την μαθηματική τυποποίησή του, δείχνει πως ό,τι συμβαίνει στη σκηνή είναι της τάξης του γραπτού. Αυτό σημαίνει πως το μόνο που είναι ικανό να μεταδοθεί ολοκληρωτικά, δηλαδή εκτός νοήματος, είναι το χορο-γραφημένο σώμα ως «γράμμα». Είναι φανερό πως αυτή η ανίερη διαδικασία του σύγχρονου χορού, εξοβελίζει από τη σκηνή τον Θεό και επιβεβαιώνει την καταγγελία του Λακάν ότι «η σταθερότητα της θρησκείας προέρχεται από το γεγονός, ότι το νόημα είναι πάντοτε θρησκευτικό». Να τι δεν μπορεί να ανεχθεί το θεοσεβούμενο κατεστημένο της Αθήνας (να πω ονόματα; Ο κύριος Γεωργουσόπουλος αίφνης, ο οποίος έγραψε κριτική για την Μαγκί Μαρέν, σημειώνοντας εν κατακλείδι, ότι δεν έχει δει την παράσταση!). Αυτό το οκνηρό λοιπόν κοινό, δεν αντιλαμβάνεται ότι η επικέντρωση στο τρίπτυχο «σημαίνον», «επιθυμία», «σύμπτωμα», διαβάλλεται από ένα άλλο τρίπτυχο: «αντικείμενο», «απόλαυση», «φαντασίωση». Και να γιατί η ιδέα του θεάτρου αρχίζει και ξεθωριάζει μέσα μου, στο μέτρο που ο σύγχρονος χορός που προκρίνω, είναι ένας λόγος δίχως λόγια. Θυμίζω τι έλεγε ο Χάινερ Μίλερ το 1981 για την Πίνα Μπάους: «Ο χρόνος στο θέατρο της Πίνα Μπάους είναι ο χρόνος των παραμυθιών. Ο χώρος απειλείται να πληρωθεί με τη μία ή την άλλη γραμματική, του μπαλέτου ή του δράματος, η γραμμή φυγής του Χορού όμως, τον διαφυλάσσει και από τις δύο πληρώσεις. (…) Στο θέατρο της Πίνα Μπάους, η εικόνα είναι αγκάθι στο μάτι. Τα σώματα γράφουν ένα κείμενο που αποποιείται τη δημοσίευση, την ειρκτή της σημασίας». Τι συμβαίνει και εμποδίζονται οι ταυτίσεις , περιθωριοποιείται το νόημα, μένουν άνεργοι οι ρεαλιστές θεατρικοί συγγραφείς, ακυρώνονται οι σκηνοθέτες ρεπερτορίου, παθαίνουν εγκεφαλικό οι κριτικοί, «βαριούνται» οι θεατές; Κυριαρχεί η έννοια του «ουδέτερου». Το «ουδέτερο», που ενώ αναβάλλει τη βία, είναι βίαιο ως επιθυμία (αναφέρομαι στην παράσταση Pitie! του Αλαίν Πλατέλ). Το «ουδέτερο», κεντρική έννοια

στο έργο του Ρολάν Μπαρτ, εισάγει μια νέα ποιητική, προβάλλει μια νέα επιθυμία και κυρίως υποδεικνύει μια διαφορά ανάμεσα στη σκέψη και τη σκέψη. Διότι το «ουδέτερο», είναι η επιθυμία μιας διαφοράς. Εξ ου και η «ακατανόητη» δύναμη του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Έτη φωτός με χωρίζουν από τους ακατονόμαστους που στριμώχνονται στους θώκους της Επιδαύρου για να τους δουν, και είναι συστηματικά άφαντοι από την Πειραιώς. Αλλά να κάνουν τι, αυτά τα ανυπόφορα, καθισμένα σώματα; Πώς να ταυτιστούν με τον «γέροντα» Μπαρίσνικοφ που σαλτάρει από τη μια άκρια της σκηνής στην άλλη, ή την Άννα-Τερέζα ντε Κέεσμαακερ, που στα 53 της έβαλε τα γυαλιά στις τρεις άλλες μικρές που χόρεψαν μαζί της; Και κυρίως πώς να κρίνουν, με ποια καντιανή ανιδιοτέλεια, θέτοντας με ποιο τρόπο το αίνιγμα της ηδονής – που σύμφωνα με τον Ντεριντά, η τρίτη Κριτική γράφτηκε για εκείνη (την ηδονή) και για εκείνη πρέπει να διαβαστεί; Όσο γερνώ, αντιλαμβάνομαι τη συμβατικότητα των αφανιζόμενων, άμα τη εμφανίσει τους, θραυσμάτων του λόγου. Ενοχλούμαι από το «όλον» έργο, κατανοώ τη σημασία του αποσπάσματος, αντιμετωπίζω και στη δουλειά μου τη δυσκολία του να παραστήσει κανείς το μη παριστώμενο. Ό,τι με ξεχωρίζει, είναι ότι δεν έχω κανένα λόγο να ρεμβάζω και να νοσταλγώ για να ξαναβρώ τον εαυτό μου. Τον έχω διαπαντός χαμένο, και τον νεκρολογώ. Γνωρίζω πως το έργο τέχνης, που δεν υπάρχει, επιστρέφει ως νεκρό. Τα υπόλοιπα τα αφήνω στο Badminton. Και υποστηρίζω πως αν αξίζει να σκέπτεται κανείς σήμερα στην Ελλάδα, και να γράφει, είναι από τη μεριά του ζώου. Του ζώου-ποιητή που διαρκώς ξεφεύγει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη ρήση του Ντελέζ: «γράφουμε για τα ζώα που πεθαίνουν». Ο Λούκος-λύκος, εισήγαγε στην Ελλάδα τη ζωολογία. Και το έπραξε λαμβάνοντας υπόψη την έκπτωτη ανθρωπολογία του κατεστημένου. Ο Λούκος παρενέβη με τρόπο –και σύστημα– ανατρεπτικό. Είναι απλό: ό,τι έχει κάνει έως τώρα, με όποια «κανονικότητα» και «νομιμοφροσύνη», με όποια «σκόντα», το έχει σχεδιάσει, το επιτέλεσε λαμβάνοντας υπόψη του το παθηματικό σύστοιχο του Κανόνα: την απόλαυση. Κάνει το κέφι του, εμπαίζει, ισορροπεί. Πόσο θα αντέξει; s

ΣXOΛIA

το μη Χειρον βεΛτΣιΣτον O Γιώργος Bέλτσος, καταμεσήμερο, με 38 βαθμούς υπό σκιάν, στην Πειραιώς 260. «Eδώ και τέσσερα χρόνια, μπορώ από το μη χείρον να διαλέξω το βέλτιστον», αποφαίνεται ο παρεμβατικός καθηγητής για το Φεστιβάλ Aθηνών και για την ταυτότητα του βασικού χώρου των πρωτοποριακών του παραστάσεων.

Mπαρότσαρκα με τον ζωγράφο Θανάση τσίγκο © Bίκυ Γεωργοπούλου

Συναντήσεις:

κΑΛεΣ ΠΑρεεΣ O Pιχάρδος Σωμερίτης θυμάται πρόσωπα που συνάντησε και δεν πέρασαν από τη ζωή του χωρίς να αφήσουν το στίγμα τους. Kάτω: αντιπροσωπευτικός πίνακας της σειράς με λουλούδια, του Θανάση Tσίγκου.

Με τον προσωρινό τίτλο «Συναντήσεις» ο Ριχάρδος Σωμερίτης ετοιμάζει μια σειρά πορτρέτων ανθρώπων που γνώρισε κατά τη διάρκεια των εξήντα χρόνων δημοσιογραφικής δουλειάς του. Ελλήνων και ξένων. Μας εμπιστεύτηκε ένα από αυτά κι ας μην είναι ακόμα οριστική η σύνταξή τους. Αφορά μια παράδοξη ολονυκτία στα μπαρ του Παρισιού με τον μεγάλο ζωγράφο Θανάση Τσίγκο, στις αρχές της δεκαετίας του ’50.

Aπό τον Pιχάρδο Σωμερίτη

ίχα ζητήσει να δω τον ζωγράφο Θανάση Τσίγκο για να τον γνωρίσω από κοντά. Με κάποιο δέος. Η φήμη του, αρχές της δεκαετίας του ’50, ήταν ήδη μεγάλη, η δική μου ακόμη τίποτε. Η συνάντηση ορίστηκε μια Πέμπτη απόγευμα, γύρω στις πέντε, στο καφενείο Μποναπάρτ, δυο βήματα από την εκκλησιά Σεν Ζερμέν ντε Πρε. Ήταν ένα από τα στέκια όπου «συχνάζαμε» όσοι δεν ήμασταν αρκετά εύποροι για το Φλορ ή το Ντε Μαγκό, που οι πολλοί διάσημοι, όπως ο Σαρτρ και η Σιμόν ντε Μποβουάρ, είχαν ήδη εγκαταλείψει, αλλά όχι ακόμα, έτσι για μια περατζάδα, άλλοι νεότεροι όπως η πανέμορφη Ζιλιέτ Γκρεκό και η Αναμπέλ που δεν ήταν ακόμα Κυρία Μπιφέ ή η μικρούλα Φρανσουάζ Σαγκάν (Καλημέρα Θλίψη, 1954), που μόλις απόκτησε αρκετά χρήματα από τα πρώτα βιβλία της πάρκαρε εκεί μπροστά, παράνομα το κατακόκκινο ανοιχτό αυτοκίνητό της MG με το οποίο παραλίγο να σκοτωθεί αργότερα σε ένα

κοντινό σταυροδρόμι, χαράματα και μεθυσμένη. Υπήρχε και κάποιος άλλος που πάρκαρε εκεί μπροστά στο Φλορ το επίσης ντεκαποτάμπλ σπορ αυτοκίνητό του. Οι αστυνομικοί δεν τολμούσαν να το πλησιάσουν: άφηνε μέσα έναν πανέμορφο πάνθηρα! Ανάμεσα στους τακτικούς πελάτες του Μποναπάρτ ήταν και αρκετοί νέοι Έλληνες, κυρίως ζωγράφοι και γλύπτες, που η ζωή οδήγησε σε διαφορετικούς δρόμους και διαφορετικούς τόπους, όπως ο Ιάσονας Μολφέσης, η Τίτα Κριεζή, ο Δημήτρης Γκιώνης, ο Κώστας Πανόπουλος, ο Φάνης Σταυρόπουλος ή ο Φιλόλαος (Τλούπας). Περνούσαν και αρκετοί άλλοι. Οκτώβρης του 1954 πρέπει να ήταν. Είχε ήδη χειμωνιάσει. Τον περίμενα λίγο σιγοπίνοντας τον καφέ μου. Τον είδα να φτάνει από μακριά και τον αναγνώρισα από τις περιγραφές: Ψηλός (τουλάχιστον σε σχέση με μένα), αδύνατος, με μεγάλα ακατάστατα μαλλιά, με πρόσωπο μαχαίρι, ατημέλητος, νευρικός, με πολύ έντονα και ανήσυχα μάτια και με χέρια εργάτη. Ανασηκώθηκα χαμογελώντας, κατάλαβε, με χαιρέτησε και κάθισε απέναντί μου. Έκανε αμέσως ένα νόημα στο γκαρσόνι, που τον γνώριζε· δεν χρειάστηκε να παραγγείλει κάτι, του έφεραν αμέσως ένα ποτηράκι ρούμι. «Καφέ πίνεις τέτοια ώρα;» μου είπε. «Δεν κάνεις καλά»... Ο Τσίγκος ήταν τότε ένας από τους λίγους Έλληνες που όπως ο Ντίκος Βυζάντιος, ο Πράσινος ή ο Κουλεντιανός είχαν συμβόλαιο με μεγάλη γκαλερί. Συμβόλαιο σήμαινε τότε σημαντικό μηνιάτικο, προγραμματισμό για περιοδικές ατομικές εκθέσεις, διαρκή προβολή έργων του στο μεσοδιάστημα, αλλά και υποχρέωση παραγωγής πινάκων. Μου εξήγησε όμως ότι δεν τα πήγαινε και τόσο καλά με τα «αφεντικά» του. Αργό-

τερα άλλαξε, υπέγραψε σύμβαση με την Γκαλερί Κλεμπέρ (1955) και εκεί, στο αριστοκρατικό 8ο Διαμέρισμα, κοντά στην Ετουάλ, οργανώθηκε η καλύτερη ίσως έκθεσή του στο Παρίσι. Μια άλλη πολύ καλή έκθεσή του οργανώθηκε στην πρωτοποριακή γκαλερί της «δικής μας» Ιρίς Κλερ. Το κύριο στοιχείο της ζωγραφικής του ήταν το τόσο έντονο χρώμα, όπως το βαθύ κόκκινο που κυριαρχούσε σε πολλούς πίνακές του, όπου το κάθε λουλούδι που πρόβαλε μέσα από μια μη παραστατική σύνθεση ήταν κραυγή και μανιφέστο. Πουλήθηκαν πολλά έργα του, όχι όμως και τα περισσότερα. Κάπου πρέπει να υπάρχουν. Και θα ξαναβγούν στο φως, και στο εμπόριο, αυτά και πολλά άλλα, όταν σαν από θαύμα –αλλά τα θαύματα δεν είναι ποτέ σίγουρα– κάποιοι θα τον «ανακαλύψουν» ξανά, πέρα από τα πανέμορφα αλλά δευτερεύοντα κρινάκια των τραγικών γηρατειών του στη Μύκονο (επέστρεψε στη Ελλάδα το 1961) που του επέτρεπαν να εξασφαλίζει την καθημερινή του δόση αλκοόλ. Είχαμε για τα καλά μπει στην κουβέντα, είχε ζητήσει ακόμα δύο ποτηράκια, όταν αποφάνθηκε ότι το ρούμι του Μποναπάρτ δεν ήταν περίφημο και πήγαμε για να συνεχίσουμε τη συζήτηση στη Ρουμερί Μαρτινικέζ, εκεί κοντά, στο βουλεβάρτο Σεν Ζερμέν. Από εκεί, μια ώρα μετά, ανεβήκαμε κατά το Μονπαρνάς (με δύο ενδιάμεσους σταθμούς) για να μου δείξει την τελευταία δουλειά του. Είχε τότε μετατρέψει σε ατελιέ ένα βοηθητικό χώρο του Θεάτρου Γκαιτέ Μονπαρνάς, που είχε αγοράσει πριν χωρίσουν το 1953 με τη γυναίκα του, τη Χριστίνα Τσίγκου, σημαντική και απαιτητική ηθοποιό, «ιστορική» πια ερμηνεύτρια μερικών από τα έργα του Μπέκετ και της Μαργκερίτ Ντιρά, που ανέβασε και στην Ελλάδα λίγο πριν από

λια. Δεν ήταν πια κομμουνιστής, «γιατί οι κομμουνιστές δεν καταλαβαίνουν τίποτε από τέχνη». Αλλά ήταν βαθύτατα απελπισμένος. Δεν θυμάμαι να γελάσαμε έστω και μια φορά όλη αυτή τη νύχτα που περάσαμε από μπαρ σε μπαρ, στη γειτονιά του, στο Μονπαρνάς. Τα γνώριζε όλα, και πότε κλείνουν. Ορισμένα δεν έκλειναν ποτέ. Ήταν τραγικός. Χωρίσαμε κάπου στις 8 το πρωί. Κακιά κουβέντα για άνθρωπο δεν θυμάμαι να είπε κι ας γνώριζε τους πάντες και τα πάντα. Θυμάμαι μόνο το μέγα μάθημα σύγχρονης τέχνης που μου χάρισε. Δεν του είχα ζητήσει συνέντευξη, εξάλλου δεν μου αρέσει και τόσο το είδος (άλλο οι ραδιοφωνικές συνεντεύξεις), ίσως γιατί φοβόμουνα πάντα μην προδώσω τον συνομιλητή μου. Και είναι η πρώτη φορά που γράφω έτσι γι’ αυτόν. άποτε, το 1961, επέστρεψε για πάντα στην Ελλάδα. Πριν, ταξίδευε μόνο εδώ, όλο και πιο συχνά. Έπαιρνε το πανάρχαιο VW και πήγαινε στο Πρίντεζι σταματώντας μόνο για βενζίνη και τα γνωστά. Ως την επιστροφή του τον έβλεπα κάθε τόσο. Ήταν πάντα μόνιμα ανήσυχος και νομίζω μόνιμα δυστυχής. Η δουλειά του ήταν πάθος, ήταν μια προσωπική μάχη με χρώματα, σχήματα, φωτισμούς, αλλά νόμιζες ότι αναζητούσε κάτι ακόμα, κάποιο εσωτερικό απόλυτο που του έλειψε από τη ζωή του. Ίσως τα κρίνα της ύστατης δουλειάς του να ήταν μια απόπειρα συμβιβασμού του με τη ζωή, που έκανε τα πάντα για να τελέψει πρόωρα. Διάβασα πρόσφατα (2008) ότι δύο έργα του πουλήθηκαν ακριβά σε διεθνή πλειστηριασμό. Λες;. s

ΥΓ. Θανάσης Τσίγκος. Ελευσίνα 1914 Αθήνα 1965. Μια ζωή, τι ζωή ! * O Pιχάρδος Σωμερίτης είναι δημοσιογράφος και πολιτικός αρθρογράφος. Έχει διατελέσει αρχισυντάκτης της κρατικής Γαλλικής Pαδιοφωνίας και Tηλεόρασης και διευθυντής ειδήσεων της EPT. Tο σημείωμα που μας παραχώρησε είναι απόσπασμα από μια συλλογή κειμένων τα οποία αναφέρονται στους σημαντικούς ανθρώπους που συνάντησε.

juicy’s listing Τοπ 5 ιατρικών ανακοινωθέντων t αλλαγή της πρωταγωνίστριας των Αρουραίων λόγω ασθενείας 5 μέρες πριν την παράσταση t ελαφρά διάσειση της Ρούλας Πατεράκη λίγο πριν την 3η Σονάτα της (ακούστηκε πως ήταν κι η καλύτερη) t ταυτόχρονα παθαίνει το ίδιο και η γιατρός της Πειραιώς 260 t οξεία ωτίτιδα γερμανίδας δημοσιογράφου πριν την πτήση της για Αθήνα (αποστολή: Έλεν Μίρεν) t στραμπούληγμα δεξιού αστραγάλου της χορεύτριας της Κεερσμάακερ εν ώρα παράστασης (10 μέρες σε ακινησία)

Τοπ 5 στυλιστικών επιλογών t οι ευφάνταστες βαλίτσες του Τιερέ (ειδικά αυτή η φλοράλ με το ασορτί κοστούμι) t οι ριγέ ολόσωμες φόρμες της μπάντας στο Καζιμίρ και Καρολίνα t το χαρτόνι ως μοναδικό στοιχείο ένδυσης των χορευτών της Αν Κολό t η σιέλ στραφταλιζέ τουαλέτα του Χρήστου Πασσαλή των Blitz t τα αυτοκόλλητα της Φρίντα που ανακηρύχτηκε Μις Ταξιθέτρια ’09

Τοπ 5 πανικού t οι νεροποντές πριν: τον Mπέζο, τον Μπάρενμποϊμ, τις Νεφέλες t τα Εγκαίνια, αν και ο κ. Παπαδημητρίου αποδείχτηκε λαμπρότερος t τα ζώα: άλογα, γουρούνια, παγώνια, χήνες, περιστέρια που δεν πετάνε, τεράστια κουνέλια κ.λπ. (τι τρώνε, πού κάνουν κακά, ποιος θα τα φυλάει) t οι βίζες (στο τσακ δεν ξέμειναν οι μισοί μουεζίνηδες στην Αίγυπτο) t Άμος Γκιτάι & Υιοί

Tοπ 5 ατάκες t Μμμ, σιγά τους τρομοκράτες, χρυσή μου. Θεατής μετά τους Fura dels Baus t Για τη Λίμνη των Κύκνων σήμερα; – Υπάρχουν μόνο μειωμένης ορατότητας. – Να το ρισκάρω; Ή τσάμπα θα χάσω την κηδεία του Μάικλ Τζάκσον; (@εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών) t Υπάρχει ασανσέρ στο Ηρώδειο; t Ι love my father, I love my family who loves me and cares about me. And the rest of the world can kiss my ass. «Pitie» t Παρακαλώ πείτε μου γιατί δεν υπάρχει στον ιστότοπό σας link με λίστα παραπόνων για να μπορούμε να σας καταγγείλουμε. Θα ήθελα να μου πείτε σε ποιον μπορώ να απευθυνθώ. Ευχαριστώ. Μέιλ αγανάκτησης

το ’61. Ο Τσίγκος και η Χριστίνα χωρίζοντας δεν διέκοψαν τον δύσκολο, έντονο, αλλά πλούσιο διάλογό τους. Το δάπεδο της αίθουσας του θεάτρου που χρησιμοποιούσε για ατελιέ ήταν γεμάτο πίνακες και μπογιές. Δεν είδα όμως τα άλλα σύνεργα των ζωγράφων. «Θα σου δείξω» μου είπε ο Θανάσης. «Θέλω να τελειώσω κάτι που άρχισα το πρωί και δεν μπόρεσα να συνεχίσω γιατί σταμάτησε το μυαλό μου». Έβγαλε το σακάκι, φόρεσε μια φόρμα, κι άρχισε να ζωγραφίζει γονατιστός, με τα χέρια του που άρπαζαν κυριολεκτικά τα χρώματα και τα μετέτρεπαν σε Τέχνη. Κάθε τόσο ανασηκωνόταν, κοίταζε τον οριζόντιο πίνακα από πάνω, μια-δυο φορές έριξε χρώμα από το ύψος του, εκεί ακριβώς που έπρεπε: για να λάμψει. Εκτός από τα τελάρα, τους πίνακες και τα χρώματα, ο χώρος ήταν γεμάτος και με μπουκάλια, άδεια τα μεν, γεμάτα τα δε. Τα λιγότερα... «Να πώς ζωγραφίζω» μου είπε στο τέλος. «Να το ξέρεις, για να μη γράψεις κάποτε βλακείες για μένα. Παλεύω με τη ζωγραφική, είναι αγώνας. Τραχύς και δύσκολος. Όπως και με μερικές γυναίκες»... Σε μια μεριά του χώρου ήταν καρφιτσωμένα κάτι παλαιότερα σχέδιά του, γυμνά, άγρια. «Εσύ;» πρόσθεσε. Δεν του απάντησα. Χαμογέλασα μόνο. Λιγάκι ζαλισμένος κι ας πρόσεχα να μην τον ακολουθώ στα ποτηράκια. Από το ατελιέ –ήταν ήδη περασμένες δέκα– φύγαμε να πάμε να τσιμπήσουμε κάτι και φυσικά να πιούμε. Όταν στέρεψε η κουβέντα για την Τέχνη (μου μίλησε για πολλούς της εποχής του, με πρώτο τον υπέροχο και τραγικό Ντε Στάελ (αυτός αυτοκτόνησε με τη μια, ο Τσίγκος αργά, καθημερινά, με το αλκοόλ, όπως ο Μοντιλιάνι). Κι ανοίξαμε το κεφάλαιο «παρελθόν». Μου μίλησε για τη ζωή του στην Αίγυπτο, όπου πήγε εθελοντής να πολεμήσει, για την ένταξή του τότε στην Αριστερά, για το πώς βρέθηκε «αρχιστασιαστής» και δεσμώτης σε απάνθρωπα στρατόπεδα στη Μέση Ανατολή μέσα στον πόλεμο. Καταδικασμένος σε θάνατο! Του έσωσε τη ζωή η Συμφωνία του Λιβάνου – να που χρησίμευσε και σε κάτι το σημαντικό. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1946. Τέλειωσε αρχιτεκτονική. Έφυγε ξανά. Δούλεψε με τον Νιμέγιερ όταν έχτισαν την Μπραζί-

Απόγευμα στο

Φεστιβάλ Aθηνών Aπό τη Γεωργία Γεωργακαράκου Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Δυο ώρες πριν χτυπήσει το κουδούνι περιπλανηθήκαμε στην Πειραιώς 260. Για ποιο λόγο; Μα για να δούμε το χώρο πριν υποδεχθεί το κοινό του, την ώρα που το καλωσορίζει και τη στιγμή που το αποχαιρετά. Kαι να το συστήσουμε και σε σας που δεν έτυχε ακόμα να έλθετε.

Στο ΧΩρο η’ Λίγο πριν την έναρξη της παράστασης, τη Δευτέρα 13 Iουλίου – δυο μέρες πριν ολοκληρωθεί και το φετινό Φεστιβάλ Aθηνών. Kαλοκαιρινή αμφίεση και χαλαρότητα. Σε λίγο θα χτυπήσει το κουδούνι της έναρξης.

ο λεωφορείο από την Ομόνοια με άφησε στη στάση Καλών Τεχνών, λίγα μέτρα μακριά από το κτίριο της σχολής. Τα μισογκρεμισμένα πεζοδρόμια της Πειραιώς και κάτι φυλλωσιές, που όπως αποδεικνύεται αντέχουν γερά στο καυσαέριο, σε κάνουν αρχικά να χάσεις για λίγο το στόχο σου. Να προσεγγίσεις δηλαδή την είσοδο, που δεν βρίσκεται πάνω στη λεωφόρο αλλά στο στενό της Πολυκράτους. Να γυρίσεις πίσω, να ρωτήσεις κανένα περαστικό; Το κορίτσι με τον δαντελωτό γιακά της αφίσας είναι εκεί για να σε καλωσορίσει και να σου δείξει το δρόμο. Με λίγα βήματα περπάτημα βρεθήκαμε στην είσοδο. Απ’ έξω μόνο με χώρο τέχνης δεν μοιάζει, αφού ούτε η αμιγώς βιομηχανική γειτονιά σε προϊδεάζει για κάτι τέτοιο ούτε οι ψηλοί τοίχοι του κτιρίου σού επιτρέπουν να ρίξεις κλεφτές ματιές για να δεις τι τελοσπάντων παίζει εκεί μέσα. Προς στιγμήν έρχονται αναμνήσεις από την οδό Ορφέως, το δρόμο με τα πρακτορεία μεταφορών στο Βοτανικό, αλλά οι πρώτες εικόνες από το χώρο της Πειραιώς 260 τις διώχνουν αμέσως. Εκεί, άλλωστε, δεν έχει ούτε αίθουσες παραστάσεων ούτε μπαρ για «κοινωνικό σχολιασμό». Αν και είναι μόλις επτά το απόγευμα, οι εργαζόμενοι στα εκδοτήρια βρίσκονται στο πόστο τους, το μικρό λυόμενο κουβούκλιο – μέρος με έντονη κίνηση. Τα τηλεφωνήματα με την ώρα αυξάνουν και οι ματιές στον υπολογιστή για τυχόν διαθέσιμες θέσεις είναι όλο και πιο συχνές. Αρκετή πίεση, αλλά οι εργαζόμενοι δείχνουν να τη διαχειρίζονται με ευγένεια και διάθεση για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού. Και οι παραστάσεις του χώρου Δ’ αλλά και εκείνες του χώρου Η’ έχουν μεγάλη ζήτηση. Καλά πάμε απ’ ό,τι φαίνεται. Στον προαύλιο χώρο, η προσέλευση είναι ακόμα αραιή. Μόνο οι φύλακες με τα κίτρινα γιλέκα τους καθοδηγούν προς το πάρκινγκ όσους οδηγούς αυτοκινήτων έφτασαν νωρίς. Eίναι οι προνοητικοί, αφού ποιος θα πρωτοπρολάβει μια απο τις 250 θέσεις στάθμευσης; Το μπαρ είναι κιόλας ανοιχτό. Κάποιοι πίνουν τον απογευματινό τους καφέ. Τα ελαφρά ποτά –αφορμή για κριτική και ψιλή κουβέντα– ενδείκνυνται για μετά την παράσταση. Τότε που η βραδινή καλοκαιρινή διάθεση θα ’ναι στα χάι της και ο κόσμος ακόμα πιο χαλαρός. Η ώρα είναι σχεδόν 9. Τώρα επικρατεί συνωστισμός. Άλλοι όρθιοι, άλλοι καθισμένοι κατάχαμα και άλλοι στα τραπεζάκια απολαμβάνουν ένα σνακ διαβάζοντας την εφ. Με το πρώτο χτύπημα του κουδουνιού οι πιο ανυπόμονοι μπαίνουν στη σειρά μπροστά από την είσοδο. Τους ακολουθούμε, μπαίνουμε μαζί τους στην αίθουσα. Σε λίγα λεπτά η παράσταση αρχίζει.

οΠΩΣ Στο βεροΛινο... Tο παλαιό βιομηχανικό συγκρότημα του Tσαούσογλου ξαναζεί, μέσω των νέων χρήσεών του. Σε αυτόν το χώρο, μέσα σε τέσσερα χρόνια, το Φεστιβάλ Aθηνών κατάφερε να κερδίσει όλο και νεότερες ηλικίες.

Θα ξαναβγούμε στο χώρο λίγο μετά τις 11, μαζί με ένα πολύβουο κοινό. Δεν είναι όλοι σύμφωνοι, σε άλλους άρεσε, άλλοι έχουν αντιρρήσεις. Mερικοί δεν προλαβαίνουν την κουβέντα, πρέπει να οδηγήσουν. Στο πάρκινγκ οι φύλακες προσπαθούν να κατευθύνουν τα αυτοκίνητα με τα κόκκινα φωτιζόμενα ραβδιά. Yπάρχουν κι αυτοί (κι αυτές) που προτιμούν να μη μετακινούνται με αυτοκίνητο. Γι’ αυτούς (και γι’ αυτές) υπάρχει πάντα ένα λεωφορείο έτοιμο να μεταφέρει επιβάτες στο κέντρο. Όσοι δεν βιάζονται, πάντως, παραμένουν στο προαύλιο, μετακινούνται στο μπαρ για μια μπίρα (ή και δυο, η μία για καβάντζα), ένα ποτήρι κρασί, ένα κρύο πιάτο. Έχει δροσιά εδώ πέρα. Μερικοί αποφασίζουν να μετακινηθούν, στο μπαρ του χώρου Δ’ απόψε έχει περισσότερη κίνηση. Πολλοί, μαθαίνουμε πως το προτιμούν. Λέτε τα παρτέρια που θυμίζουν παλιά αθηναϊκή γειτονιά να κάνουν τη διαφορά; Όπως και να έχει, ένα πράγμα είναι σίγουρο. Ο χώρος της Πειραιώς 260 είναι πια ένα κέλυφος ζωής με προσωπικότητα. Tου χρόνου να έρθετε κι όσοι φέτος παραλείψατε. s

PEΠOPTAZ

στην υπηρεσία της τέχνης...

8 78 .3 16 .6 3 Δημήτρης Καραΐσκος, μπαρ Mου αρέσουν αυτοί οι τύποι που έρχονται εδώ. Tους βλέπω μετά τις παραστάσεις, καθισμένους στα τραπεζάκια χαλαρά και ωραία, να κουβεντιάζουν ήρεμα. Δεν έχω δει πολλούς ανθρώπους να συζητάνε ήρεμα. Πολλοί εκφράζουν την έκπληξή τους που μια αποθήκη εξελίχθηκε με τέτοιο τρόπο. Eυχάριστη έκπληξη.

4 98 .5 67 .8 8 Έφη Καρκάνη, εκδοτήρια Ξέρετε πόσος κόσμος εντυπωσιάζεται με το χώρο; Eντάξει, ξεφεύγουμε από τους βελούδινους καναπέδες ή από τα βαριά μπορντό χρώματα. Aλλά εστιάζουμε στην ουσία με αποτέλεσμα πολλές φορές να μας δίνουν συγχαρητήρια που μετατρέψαμε ένα τετοιο χώρο σε θέατρο. Tους αρέσει που είναι κέντρο-απόκεντρο.

6 6 6. 56 7. 83 Άννα Mαρτίνου, γραφείο Tύπου Έρχομαι συχνά εδώ, προσπαθώ να διευκολύνω τους ανθρώπους του Tύπου, που κάποιες φορές πρέπει να δουν και να γράψουν το ίδιο βράδυ. Θυμάμαι έναν θεατή που ήρθε να δει δεύτερη φορά την παράσταση (ποια άραγε;) κι επειδή δεν υπήρχε εισιτήριο τον πήραν τα δάκρυα. Tον διευκολύναμε, χώρεσε στριμωχτά σε ένα σκαλάκι.

PEΠOPTAZ

3 58 .5 8 8. 11 Γιώργος Καρτζής, πάρκινγκ/φύλακας Είμαι τρία χρόνια ήδη στο Φεστιβάλ και άλλοτε είναι καλά, άλλοτε όμως όχι, γιατί οι θεατές δεν έρχονται στην ώρα τους και κάνουν φασαρία επειδή βιάζονται να μπουν. Πρόβλημα ιδιαίτερο έχουμε όταν έχει πορεία στην Αθήνα και έρχονται όλοι μαζεμένοι. Άντε να προλάβεις τότε. Θυμάμαι τον πρώτο καιρό δίσταζαν ακόμα και να μπουν.

5 23 .3 11 .8 3 Άρης Πρωτόπαπας, ταξιθέτης Eπειδή οι Έλληνες βγαίνουν πια περισσότερο έξω, πολλοί βλέπουν την Πειραιώς 260 και τους θυμίζει κάτι από Ευρώπη. Φέτος ειδικά που χρησιμοποιήσαμε τα γκαράζ και τον κήπο στο χώρο Δ τους εξιτάρει ακόμα περισσότερο. Σουξέ φέτος κάνει το μπαρ στον χώρο Δ επειδή, όπως λένε, είναι πιο άνετο με τα χαλίκια. Δεν ξεκολλάνε, σας λέω.

5 6 9. 56 7. 87 Μίνα Κωνσταντοπούλου, εργαζόμενη στα εκδοτήρια Στην Πειραιώς 260 έρχεται κόσμος που ξέρει τι θέλει να δει και έχει μεγάλη επιθυμία να το δει, σε αντίθεση με το Ηρώδειο, που φιλοξενεί και τον περαστικό, τον τουρίστα ή κάποιον που θέλει απλώς να επισκεφθεί τον ιστορικό χώρο. Ο χώρος της Πειραιώς έχει χαρακτήρα. Tου τον έχει δώσει η ταυτότητα των παραστάσεων που ανεβαίνουν. [23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

ΠΑρκΑρε κι εΛΑ γιΑ κΑΦε Aν ξεκινήσεις νωρίς, θα παρκάρεις με ασφάλεια. Aν αργήσεις, ίσως πρέπει να περιπλανηθείς πολλή ώρα στα γύρω από την Πειραιώς στενά. Mήπως είναι καλύτερα να έρθεις με τη συγκοινωνία και να φύγεις με το λεωφορείο του Φεστιβάλ; Kάτω: Πριν την παράσταση, στο μπαρ του χώρου H, για νερό, μια μπίρα και προβλέψεις: Θα μας αρέσει;

η Πειραιώς 260 με αριθμούς 7 κτίρια 3 είσοδοι (χρησιμοποιούνται οι δύο) 712 θεατές χωρούν στο χώρο Δ’ 550 θεατές χωρούν στο χώρο H’ 250 αυτοκίνητα 2 μπαρ (τα οποία λειτουργούν) 10 ταξιθέτες ανά θέατρο 2 ταμίες ανά ταμείο 2.160 λεπτά, χρόνος παραστάσεων φέτος στο χώρο Δ’ 2.590 λεπτά, χρόνος παραστάσεων φέτος στο χώρο H’ (μαζί με το γκαράζ και την αποθήκη) PEΠOPTAZ

πελάτες μου... Tι είναι για σας η Πειραιώς 260; Περιμέναμε μερικούς από σας να κόψετε εισιτήριο κι ύστερα ζητήσαμε τη γνώμη σας. Κώστας Σιδηρόπουλος «ΦEPTE TOYΣ ΓKPAΦITAΔEΣ» Έχω ιδιαίτερη προτίμηση σε οτιδήποτε industrial. Από τότε όμως που μετέτρεψαν την Πειραιώς 260 σε θέατρο μου αρέσει ακόμα περισσότερο το αποτέλεσμα. Αυτό που ίσως θα χρειαζόταν είναι χρώμα στους τοίχους μέσα και έξω. Mήπως να δώσουν το χώρο σε γκραφιτάδες – αν όχι όλο, τουλάχιστον μερικά κτίρια; Το ότι βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, χωρίς να αποκόβεται από τα δρώμενα της πόλης, είναι στα συν του χώρου. Ελπίζω στο μέλλον η περιοχή του κέντρου να μην υπερφορτωθεί με άλλους χώρους τέχνης, έτσι ώστε να μπορέσουν να αναδειχθούν οι ήδη υπάρχοντες.

Μαρία «ANAΔEIKNYONTAI TA EPΓA» Βρίσκω την οργάνωση του Φεστιβάλ πολύ καλή. Βέβαια, σ’ αυτό συμβάλλει και ο ίδιος χώρος. Το διαθέσιμο πάρκινγκ και η οργάνωσή του είναι απο τα πολύ καλά στοιχεία. Αυτό που μου αρέσει ιδιαίτερα είναι το είδος των παραστάσεων που φιλοξενούνται. Κατά τη γνώμη μου, αν οι παραστάσεις αυτές φιλοξενούνταν αλλού δεν θα αναδεικνύονταν. Για παράδειγμα, δεν υπήρχε πιο ιδανική επιλογή από την Πειραιώς 260 για την Κόλαση του Καστελούτσι. Το περιβάλλον βοήθησε πολύ την παράσταση.

PEΠOPTAZ

Oρέστης Λιβάνης «MHN TPEXOYME ΛONΔINO» Αν εξαιρέσεις ότι κινδυνεύεις να σε πατήσει αυτοκίνητο ή να σε δαγκώσει σκυλί στην Πολυκράτους, κατά τα άλλα ο χώρος είναι άψογος. Έχει μαγεία, απλότητα και δεν βρίσκω το λόγο να τρέχουμε Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο και να μην πηγαίνουμε σε χώρους 10 λεπτά απο το σπίτι μας. Υπάρχει κάτι ανεβαστικό, ακόμα και ρομαντικό. Ο χώρος έχει ψυχή. Συμβάλλουν βέβαια σε αυτό και οι εργαζόμενοι και οι παραστάσεις. Έχει αυτό το κάτι. A, και ξεχωρίζω το κοινό. Eδώ σχεδόν όλοι είναι χαλαροί και έρχονται με καλή διάθεση να δουν αυτό που έχουν επιλέξει. Αλλού, ο κόσμος είναι και λίγο δήθεν.

Mανώλης Πιτταράς «TO MΠOMΠOYP THΣ ΠEIPAIΩΣ»! Έρχομαι 4-5 φορές κάθε καλοκαίρι στην Πειραιώς 260, όταν ανεβαίνω από την Κρήτη για δουλειές. Μου αρέσει που δεν χρειάζεται να πάω στο εξωτερικό για να δω μια καλή παράσταση. Eδώ είναι Eυρώπη. Όταν μάλιστα τα έργα είναι πειραματικά, το βιομηχανικό στυλ του χώρου ταιριάζει απόλυτα. Θα μου άρεσε να έχει βέβαια ο χώρος λίγο χρώμα. Ίσως κόκκινο βιομηχανικό. Πώς ήταν το Πομπιντού στο Παρίσι που έβλεπες κάτι καμινάδες. Ε, κάπως έτσι το φαντάζομαι. Το μεγαλύτερο προτέρημα του χώρου για μένα είναι η τοποθεσία του. Με το λεωφορείο από την Ομόνοια είσαι εδώ σε λίγη ώρα.

Βασίλης «AN EΛEIΠAN KAI TA KOYNOYΠIA...» Είναι χώρος ανοιχτός, με καλή ενέργεια ήδη από την πρώτη χρονιά, που μπορείς να τον προσεγγίσεις εύκολα με το τρένο και το λεωφορείο. Tώρα που άνοιξαν και τα καφέ, ο χώρος απέκτησε ένα ακόμα συν. Σίγουρα θα ήθελα κι άλλους χώρους σαν την Πειραιώς 260, χωρίς όμως τα κουνούπια και τα πεζοδρόμια με τα σκουπίδια.

Αναστασία Καΐτσα «OXI ΣKOYΠIΔIA, OXI ΠΛAΣTIKA...» Yπάρχει θέμα καθαριότητας. Δεν θα έπρεπε στο δρόμο προς το Φεστιβάλ να σκοντάφτεις σε πεταμένα ξύλα και σκουπίδια. Eντάξει, βιομηχανική περιοχή δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει και τάξη. Αν εξαιρέσεις τα παραπάνω, οι παραστάσεις είναι πολύ καλές και τονίζονται μέσα από τη λιτότητα του χώρου. Τις απολαμβάνω περισσότερο εδώ. Γιατί όλα τα καλά έργα να παίζονται μόνο στην Επίδαυρο; Στα θετικά του χώρου συγκαταλέγω και τη συνέπεια στις παραστάσεις. Μαθαίνουμε και εμείς σιγά σιγά ως θεατές και βελτιωνόμαστε. Πολύ ωραίο είναι και το λεωφορείο που πάει στο Σύνταγμα, έστω κι αν προσωπικά δεν το χρησιμοποιώ...

Δέσποινα «H TEXNH ΣTO KENTPO» Kαταρχάς, σε τραβάει ο χώρος. Προσωπικά, είναι ό,τι ζητάω. Oι καλλιτεχνικοί χώροι πρέπει να στεγάζονται στο κέντρο. Ακούω διάφορες διαμαρτυρίες τύπου «πού μας φέρνουν», «είναι μακριά»... Δεν τις συμμερίζομαι. Στο κάτω κάτω, έχεις πολλούς τρόπους να έλθεις – και τρένα και λεωφορεία. Eντάξει, ξέρω, πολλοί ενοχλούνται από τα σκυλιά που κυκλοφορούν εδώ. Πού να πάνε κι αυτά τα κακόμοιρα; Eδώ μπορούν να κυκλοφορήσουν ελεύθερα.

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 17

OΛA OΣA ΘA ΘEΛATE NA ΞEPETE KAI ΔEN EIXATE ΠOION NA PΩTHΣETE

Όταν η λονδρέζικη θεατρική παράδοση συναντά την αμερικανική πρωτοπορία και τη φαντασμαγορία του Χόλιγουντ, το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με ένα ιδιότυπο εγχείρημα, το Bridge Project. Οι δύο παραστάσεις του νέου αυτού εγχειρήματος, Ο Βυσσινόκηπος του Τσέχοφ και Το Χειμωνιάτικο Παραμύθι του Σαίξπηρ, ξεκίνησαν από το θέατρο Χάρβεϊ της Νέας Υόρκης, περιόδευσαν στη Σιγκαπούρη, στο Όκλαντ, στη Μαδρίτη και στο Ρεκλινγκχάουζεν, συνέχισαν στο Old Vic του Λονδίνου και ο επόμενος σταθμός –για το Χειμωνιάτικο Παραμύθι– είναι το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Tι ακριβώς θα δούμε στο θέατρο του Πολυκλείτου – και πόσο χολιγουντιανό θα είναι; Από την Έλια Αποστολοπούλου και την Αλεξάνδρα Βουδούρη

στην Eπίδαυρο βρετΑνοι + ΑμερικΑνοι Aριστερά, οι «Σικελοί» του Xειμωνιάτικου παραμυθιού: Σάιμον Pάσελ Mπιλ, Pεμπέκα Xολ, Σινέντ Kιούζακ. Δεξιά, οι «Bοημοί»: Tζος Xάμιλτον, Pίτσαρντ Ίστον, Ίθαν Xοκ.

H Iστορία του OLd VIc

ι χρειάζεται ένα θρυλικό θέατρο για να αναγεννηθεί από τις στάχτες του; Στην περίπτωση του βρετανικού Old Vic χρειάστηκαν, πριν από έξι χρόνια, ένα χολιγουντιανό όνομα να το διευθύνει (Κέβιν Σπέισι), αμέτρητες προσπάθειες, πειράματα, δοκιμασμένες παραστάσεις, κλασικό ρεπερτόριο, αλλά και φιλόδοξες παραγωγές, προκειμένου το απαιτητικό λονδρέζικο κοινό να αγαπήσει ξανά το θέατρο αυτό, που έχει όχι μόνο παράδοση αλλά και συναρπαστική ιστορία. Το Old Vic είναι μάλλον μια ιδιαίτερη περίπτωση στην ιστορία του West End της βρετανικής πρωτεύουσας, καθώς έχει υποστεί αναρίθμητες ολοκληρωτικές καταστροφές (υλικές και οικονομικές), έχει συχνά αλλάξει ονομασία, ρεπερτόριο, ύφος και θεατρικές διαδρομές. Από αυτό τον θίασο, όμως, έχουν περάσει οι μεγαλύτεροι ηθοποιοί, από τον σερ Λόρενς Ολίβιε ως τον σερ Τζον Γκίλγουντ και τον Ραλφ Ρίτσαρντσον, καθώς και οι μεγαλύτεροι άγγλοι σκηνοθέτες.

«ΚΤΗΝΩΔΕΣ ΚΟΙΝΟ» Λαϊκά μελοδράματα ήταν το ρεπερτόριο του Old Vic όταν πρωτάνοιξε τις πύλες του στο βρετανικό κοινό το 1818. Το θέατρο βρισκόταν τότε στην νότια πλευρά του Τάμεση και είχε ονομασία αριστοκρατική, Royal Coburg. Το 1831, ο μεγάλος τραγικός Έντμουντ Κιν ερμηνεύει Ριχάρδο III, Οθέλο, Μάκβεθ και Βασιλιά Λιρ. Το κοινό, ωστόσο, μάλλον δεν έχει ακόμη την αρμόζουσα παιδεία για να κατανοήσει τις ερμηνείες του ηθοποιού, γεγονός που θα τον εξοργίσει αφάνταστα. Λέγεται ότι μια νύχτα απελπισμένος έβαλε στους θεατές του τις φωνές: «Ποτέ στη ζωή μου δεν έπαιξα μπροστά σε ένα τόσο αδαές, εντελώς κτηνώδες κοινό!». «ΠΑΓΙΔΑ ΑΣΩΤΙΑΣ» Ύστερα από δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας, στην πρώτη του ανακαίνιση το Old Vic μετονομάστηκε σε Royal Victoria, όταν η τότε πριγκίπισσα Βικτωρία, και από το 1837 βασίλισσα, είχε ήδη αρχίσει να προβάλλει ως η πιθανότερη κληρονόμος του βρετανικού θρόνου. Το κοινό

του θεάτρου αποτελούνταν τότε μόνο από μέλη της βασιλικής οικογένειας και του περίγυρού της, ενώ το ρεπερτόριο έγινε πιο κλασικό. Σε αυτό βοηθούσε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, και η βαριά αριστοκρατική του διακόσμηση. Ωστόσο, το 1850 ο Τσαρλς Κίνγκσλεϊ περιγράφει το Old Vic σαν «παγίδα πρόκλησης, ασωτίας και καταστροφής». Μάλλον ήταν προφητικός, γιατί ως το 1871 το θέατρο έχει ήδη κλείσει μια φορά, μετονομάστηκε κατόπιν σε Νιου Βικτόρια, ενώ μέσα σε μια δεκαετία έχει βγει σε πλειστηριασμό πριν το ολοκληρωτικό του κλείσιμο έως το 1880.

1944-49 ορισμένα κλασικά έργα, σε παραστάσεις αναφοράς – ανάμεσά τους και τα έργα Σιρανό ντε Μπερζεράκ, Love for Love, Οιδίπους Τύραννος, καθώς και τον Πέερ Γκιντ του Ίψεν που ακόμα και σήμερα θεωρείται παράσταση-ορόσημο. Ο θεατρικός οργανισμός επέστρεψε στο πλήρως ανακαινισμένο θέατρο της έδρας του το 1950. Τη δεκαετία αυτή ένα ακόμη αστέρι της βρετανικής θεατρικής σκηνής και αργότερα του κινηματογράφου αναδεικνύεται από τη σκηνή του. Η Τζούντι Ντεντς πρωταγωνιστεί σαν Οφηλία και Ιουλιέτα στο σαιξπηρικό Ρωμαίος και Ιουλιέτα, μια παραγωγή του Φράνκο Τζεφιρέλι.

ΚΑΙ ΜΙΟΥΖΙΚ ΧΟΛ Μια ηγετική μορφή και κοινωνική μεταρρυθμίστρια, η Έμα Κονς (1838-1912), η πρώτη γυναίκα δημοτική σύμβουλος του Λονδίνου, κατορθώνει να ανοίξει και πάλι το θέατρο ως Café Royal Victoria αλλά και ως Μιούζικ Χολ. Την περίοδο αυτή η λέξη θέατρο είναι απαγορευμένη γιατί προκαλεί «ακάθαρτους συνειρμούς», που είχαν να κάνουν με τη φήμη που είχε αποκτήσει το Old Vic την περασμένη δεκαετία. Το νέο Μιούζικ Χολ φιλοξενεί έργα όπερας και κοντσέρτα έως την εποχή που η Έμα Κονς εξέλιπε – και μαζί της εξέλιπε και το πνεύμα της. ΕΝΑΣ ΧΩΡΟΣ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΣΑΙΞΠΗΡ Δύο χρόνια αργότερα τα πράγματα είχαν αλλάξει ουσιαστικά και στον ιστορικό χώρο εγκαινιάστηκε η πρώτη θεατρική περίοδος με έργα του Σαίξπηρ. Έως το 1918 το Old Vic καθιερώθηκε ως το μόνο θέατρο στο Λονδίνο που έπαιζε αποκλειστικά έργα του μεγάλου βρετανού θεατρικού συγγραφέα, ενώ έως το 1923 είχαν ήδη παιχθεί όλα του τα έργα. Το Old Vic βρήκε τελικά την ταυτότητα της μεγαλοσύνης του τις δεκαετίες 1920-30, ενώ στη σκηνή του έπαιξαν κορυφαίοι βρετανοί ηθοποιοί, όπως ο Μάικλ Ρεντγκρέιβ, ο Άλεκ Γκίνες και ο Λόρενς Ολίβιε.

ΣΤΕΓΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Το 1963 ο θεατρικός οργανισμός Old Vic διαλύθηκε και το ιστορικό κτίριό του στέγαζε έκτοτε το Νέο Εθνικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας υπό τη διεύθυνση του Λόρενς Ολίβιε. Το νέο Εθνικό ξεκίνησε τις παραστάσεις του με Άμλετ και πρωταγωνιστή τον Πίτερ Ο’ Τουλ. Στα επόμενα δεκατρία χρόνια η σκηνή του Old Vic φιλοξένησε τις ερμηνείες των νεότατων τότε Άντονι Χόπκινς, Μάγκι Σμιθ, αλλά και των Άλμπερτ Φίνεϊ και Τζεραλντίν ΜακΓιούαν. Μετά την αποχώρηση του Εθνικού Θεάτρου από τον χώρο, το Old Vic συνέχισε με δοκιμασμένες παραστάσεις του κλασικού ρεπερτορίου, αλλά τη δεκαετία του 1980, έπειτα από αλλεπάλληλες οικονομικές πανωλεθρίες, αλλά και από αλλεπάλληλες ανακαινίσεις και αλλαγές στο διοικητικό προσωπικό, δεν έγινε κατορθωτό να διατηρήσει την παλιά του αίγλη. Ώσπου, από το 1977, ο Πίτερ Χολ με τον δικό του θεατρικό οργανισμό έδωσε ένα «νέο φιλί της ζωής» στο θρυλικό θέατρο, με παραστάσεις όπως το μπεκετικό Περιμένοντας τον Γκοντό με τους Μπεν Κίνγκσλεϊ και Άλαν Χάουαρντ. Δύο χρόνια αργότερα, η παραγωγή Αμαντέους προτάθηκε για πέντε βραβεία Ολίβιε (τα εγκυρότερα θεατρικά βραβεία της Βρετανίας, που απονέμονται από το 1976 – Ολίβιε λέγονται από το 1984).

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Το κτίριο του Old Vic καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς το 1941. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο θίασος περιόδευε σε όλη τη βρετανική επικράτεια, ώσπου να βρει νέο χώρο, το 1944. Ο νέος χώρος ονομάστηκε New Theatre και, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Λόρενς Ολίβιε και του Ραλφ Ρίτσαρντσον, καθώς και του Τζον Μπιούρελ, ο θεατρικός οργανισμός Old Vic ανέβασε την περίοδο

20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΧΙΛΙΕΤΙΑ Το Old Vic γίνεται ξανά «σπίτι» θεατρικών παραγωγών το 2003, όταν ο Κέβιν Σπέισι διορίζεται καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεατρικού Οργανισμού Old Vic. Ο Σπέισι είχε σκοπό να δώσει νέα ώθηση στο βρετανικό θέατρο και εν γένει σε αυτό που αποκαλείται «βρετανική θεατρική βιομηχανία». Στόχος του, αξιοσημείωτες, άρτιες παραστάσεις, με μεγάλη εμπορική απήχηση. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αυτός έφερε ση-

μαντικούς (και διάσημους) βρετανούς και αμερικανούς ηθοποιούς μαζί στη σκηνή. Ο δρόμος όμως για τον αμερικανό ηθοποιό και σκηνοθέτη δεν ήταν από την αρχή σπαρμένος με ροδοπέταλα, καθώς η μια αποτυχία διαδεχόταν την άλλη, ενώ οι Βρετανοί τον αντιμετώπισαν σαν «ένα κούκο σε ξένη φωλιά» αμφισβητώντας τη θεατρική του ευθυκρισία και τα κίνητρά του. Το πείσμα του όμως στάθηκε αρκετό ώστε να ξεπεράσει τις οικονομικές δυσκολίες (ο ίδιος μάλιστα έχει αρνηθεί τον μισθό του –γύρω στις 100.000 λίρες τον χρόνο– ως καλλιτεχνικού διευθυντή, ενώ παίρνει μικρή αμοιβή όταν σκηνοθετεί ή παίζει) και, αντιστρέφοντας το κλίμα, να ανεβάσει ήδη μεγάλες επιτυχίες όπως το Μπίλι Έλιοτ σε μουσική Έλτον Τζον. Ο Κέβιν Σπέισι συνεχίζει να δηλώνει πως ήρθε στο Λονδίνο για να μείνει.

ΦΑντΑΣμΑγοριΑ Έχει αρχίσει να υπερισχύει το κωμικό και το πανηγυριώτικο στοιχείο και, πλέον, όλα τα πρόσωπα συναντιούνται στη σκηνή.

H Mουσική Aκαδημία του Mπρούκλιν (BAM) ίναι διεθνώς γνωστή για τις καινοτόμες παραστάσεις χορού, μουσικής, θεάτρου και όπερας. Έχει παρουσιάσει μερικούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες διεθνώς και υποστηρίζει το έργο ρηξικέλευθων σύγχρονων καλλιτεχνών μέσα από το Φεστιβάλ New Wave, που ιδρύθηκε το 1983 και συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα πολιτιστικά φεστιβάλ παγκοσμίως. Πρόκειται για το παλαιότερο κέντρο παραστατικών τεχνών της Αμερικής, που βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία από το 1861. Εκτός από τα εκπαιδευτικά προγράμματα, μέσα από τα οποία εκπαιδεύονται περισσότεροι από 24.000 σπουδαστές τον χρόνο σε 200 σχολεία της Νέας Υόρκης, η ακαδημία έχει ανοίξει και το BAMcafé, όπου οργανώνονται δωρεάν συναυλίες. Στο πλαίσιο του BAMcinématek φιλοξενούνται στη διάρκεια όλου του χρόνου κινηματογραφικές προβολές σε τέσσερις αίθουσες. Εκτελεστής-παραγωγός της ακαδημίας είναι ο Τζόζεφ Μελίλο.

O Σάιμον Pάσελ Mπιλ στον κεντρικό ρόλο. O «μεγάλος ζηλιάρης» του σαιξπηρικού έργου έχει καταφέρει να συσπειρώσει τους κριτικούς όλων των εθνών.

Σαμ Μέντες, η Πίπα Χάρις και ο Κάρι Νιούλινγκ ίδρυσαν την εταιρεία παραγωγής Neal Street Productions, η οποία ειδικεύεται σε κινηματογραφικές και θεατρικές παραγωγές. Η εταιρεία εδρεύει στο Λονδίνο, αλλά ασχολείται με παραγωγές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

ΛEONTIOΣ O MEγAΛOΠPEΠHΣ

NEal Street Productions

ΧΑμενοι Στο ψεμΑ Tην ιστορία παραπλανημένων ανθρώπων χαμένων μέσα στο ψέμα διηγείται το σαιξπηρικό Xειμωνιάτικο Παραμύθι. Σε αυτή τη σελίδα, μια σκηνή με τη Pεμπέκα Xολ και τον Tζος Xάμιλτον. Aπέναντι, ο Pίτσαρντ Ίστον.

Tο Xόλιγουντ πάει Λονδίνο θεατρικός συγγραφέας Μπέρναρ Σο είπε κάποτε ότι η Αμερική και η Αγγλία «είναι δύο χώρες που τις χωρίζει η κοινή γλώσσα». Το Bridge Project είναι ένα διατλαντικό θεατρικό εγχείρημα που επιχειρεί να γεφυρώσει αυτό ακριβώς το χάσμα. Αποτελεί μια τριετή συνεργασία μεταξύ του θεάτρου Old Vic του Λονδίνου, της Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν και της εταιρείας παραγωγής Neal Street Productions, που θα παρουσιάζει δύο έργα τον χρόνο με Βρετανούς, Ιρλανδούς και Αμερικανούς πρωταγωνιστές στο Θέατρο Χάρβεϊ της Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν, στο Old Vic και στη συνέχεια σε διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο, με στόχο να προσεγγίσουν ένα διεθνές κοινό. Η ιδέα γι’ αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε από την επιθυμία των παραγωγών και των καλλιτεχνών να συνεργαστούν. Ο Κέβιν Σπέισι αναζητούσε τρόπους να συνεργαστεί ξανά με τον Σαμ Μέντες, που τον είχε σκηνοθετήσει στον ρόλο που του χάρισε το Όσκαρ το 1999 για την ταινία American Beauty. Η αρχική σκέψη ήταν να συνεργαστεί ο Σαμ Μέντες με το Old Vic. Όσο προχωρούσαν οι συζητήσεις, ωστόσο, άρχισε να διαφαίνεται

ότι ήθελαν κάτι παραπάνω από τη συνεργασία σε ένα μόνο έργο. Ήθελαν να κάνουν κάτι διαφορετικό. Ανάμεσα σε μέιλ, συζητήσεις και γεύματα, γεννήθηκε το Bridge Project. Το εγχείρημά του επρόκειτο να ξεκινήσει το 2008, με τον Σαμ Μέντες να σκηνοθετεί τον Άμλετ και την Τρικυμία του Σαίξπηρ. Η παραίτηση, όμως, του πρωταγωνιστή Στίβεν Ντιλέιν για προσωπικούς λόγους ανέβαλε το σχέδιο για ένα χρόνο. Έτσι η πρεμιέρα έγινε φέτος στη Μουσική Ακαδημία του Μπρούκλιν, όπου παρουσιάστηκε στις 2 Ιανουαρίου ο Βυσσινόκηπος του Άντον Τσέχοφ στην αγγλόγλωσση εκδοχή του Τομ Στόπαρντ και στις 10 Φεβρουαρίου το Χειμωνιάτικο Παραμύθι του Ουίλιαμ Σαίξπηρ – και τα δύο σε σκηνοθεσία Σαμ Μέντες. Και τα δύο έργα μπλέκουν το γέλιο με τη μελαγχολία, την ελπίδα με τη μεταμέλεια, για να διηγηθούν τις ιστορίες παραπλανημένων ανθρώπων, χαμένων μέσα στο ψέμα. Μεταξύ των πρωταγωνιστών οι Ίθαν Χοκ, Σάιμον Ράσελ Μπιλ, Σινέντ Κιούζακ και Ρεμπέκα Χολ. Για τη συνεργασία αυτή δόθηκαν ειδικές άδειες από τις ενώσεις βρετανών και αμερικανών ηθοποιών. Το μέλλον του Bridge Project περιλαμ-

22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

βάνει και ανεβάσματα έργων αμερικανών συγγραφέων, πάντα με σκηνοθέτη τον Σαμ Μέντες, ενώ ο ίδιος ο Κέβιν Σπέισι σκοπεύει να συμμετάσχει ενεργά τον τρίτο χρόνο, δηλώνοντας ότι «μια ομάδα που ταξιδεύει ανά τον κόσμο με βάσεις της το Old Vic του Λονδίνου και τη Μουσική Ακαδημία του Μπρούκλιν είναι η καλύτερη απόδειξη ότι μπορείς να φέρεις κοντά Αμερικανούς και Βρετανούς». Εν μέσω μιας δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, κατάφεραν να φέρουν σε πέρας ένα τόσο μεγαλεπήβολο σχέδιο, αποδεικνύοντας ότι «η κουλτούρα είναι μια κερδοφόρα επιχείρηση» λέει ο Κέβιν Σπέισι. Ένα διεθνές πρόγραμμα τέτοιας εμβέλειας όμως έχει τις δικές του προκλήσεις, λέει ο Τζο Μελίλο: Πρέπει να υπάρχει συγχρονισμός, ώστε τα δελτία Τύπου να δημοσιεύονται ταυτόχρονα σε χώρες με διαφορετική ζώνη ώρας και να ξεπεραστούν προβλήματα διαφορών στο φορολογικό σύστημα και στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Για να ξεπεράσει, μάλιστα, το πρόβλημα της διαφορετικής προφοράς Αμερικανών και Βρετανών, ο Σαμ Μέντες τοποθετεί στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι τους βρετανούς ηθοποιούς

Info The Bridge Project Σαμ Μέντες Το Χειμωνιάτικο Παραμύθι, Ουίλιαμ Σαίξπηρ Το Χειμωνιάτικο Παραμύθι εκδόθηκε το 1623 και είναι μικτό θεατρικό είδος. Οι τρεις πρώτες πράξεις αποτελούν ψυχολογικό δράμα, ενώ οι δύο επόμενες είναι ανάλαφρες και κωμικές με χάπι εντ. Για τους σκηνοθέτες το συγκεκριμένο έργο πάντα αποτελεί πρόκληση. Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει έργο του Σαίξπηρ στην Επίδαυρο. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 21-22 Αυγούστου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α΄), €30 (B΄), €20 (Άνω διάζωμα)

στη Σικελία και τους αμερικανούς στη Βοημία. Αλλά το Bridge Project είναι μια πρόκληση και για τους ίδιους τους ηθοποιούς. Ο Ίθαν Χοκ μόλις τελείωσε μια μακρόχρονη συνεργασία με τον Τομ Στόπαρντ στην τριλογία Coast of Utopia, που ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ. Παρότι ήθελε να παραμείνει για κάποιο διάστημα εκτός, η πρόκληση ήταν πολύ μεγάλη. Όπως δήλωσε ο ίδιος, «ήταν μια ευκαιρία να μάθω. Προσπαθώ να ασχολούμαι με πράγματα που θα ήθελα να διαβάσω στη νεκρολογία μου. Αν είχα πεθάνει, αυτό είναι ένα από τα πράγματα που θα ήθελα να είχα κάνει στη διάρκεια της ζωής μου». s

ΘEATPO

Χαρούμενοι κριτικοί γράφουν καλά λόγια! Η παράσταση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού προκάλεσε θετικά σχόλια στους κριτικούς που έκαναν λόγο για «σπουδαίο θεατρικό γεγονός». Από την ομάδα βρετανών και αμερικανών ηθοποιών, πάντως, οι κριτικοί ξεχωρίζουν το βρετανικό καστ και ιδιαίτερα τον Σάιμον Ράσελ Μπιλ στον ρόλο του Λεόντιου. Παραθέτουμε τα πιο χαρακτηριστικά σημεία αυτών των κριτικών.

ΜΑΤΙΑ ΔΑΚΡΥΣΜΕΝΑ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΟΝΕΙΡΑ

«Στα πρώτα 90 λεπτά αυτού του Χειμωνιάτικου Παραμυθιού ο θίασος του Σαμ Μέντες κατορθώνει με μια αγνή, συναισθηματική δύναμη να μας αφήσει με το στόμα ανοιχτό και τα μάτια δακρυσμένα. Ως κινηματογραφιστής ο Σαμ Μέντες έχει ειδικότητα στο να απογυμνώνει προβληματικές οικογενειακές σχέσεις (όπως στο American Beauty), ενώ και στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι εύκολα αντιλαμβανόμαστε τη δυστυχία που περιβάλλει ένα σπίτι, όπου το «μίασμα» έχει ανεξίτηλα λερώσει ακόμα και το παιδικό δωμάτιο». (New York Times)

«Η φανταστική ζωή τους στοιχειώνει τους χαρακτήρες στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι, με αποκορύφωμα τη στιγμή που η Ρεμπέκα Χολ σαν Ερμιόνη λέει στον Λεόντιο (Σάιμον Ράσελ Μπιλ): “Η ζωή μου αντανακλάται στα όνειρά σου”. Στην εκδοχή του Μέντες, όμως, αυτό φαντάζει απολύτως αληθινό, καθώς η κατηγορία του Λεόντιου ότι τον απατά παρουσιάζεται σαν ένα όνειρο κάποιου που βρίσκεται στα πρόθυρα τρέλας. Ο Σάιμον Ράσελ Μπιλ κατορθώνει να αποδώσει εξαιρετικά την ευμετάβλητη ανασφάλεια του χαρακτήρα του, όταν, ενώ τρυφερά λικνίζει τη νεογέννητη κόρη του στην αγκαλιά του κλαίγοντας “άσ’ την να ζήσει”, θέλει συγχρόνως να σκοτώσει το μωρό». (Guardian)

Ο Σαμ Μέντες για το Bridge Project Το Bridge Project γεννήθηκε από μία απλή επιθυμία: την ανάγκη των καλλιτεχνών, συνεργατών και του κοινού στις δύο πλευρές του Ατλαντικού να έρθουν σε επαφή ο ένας με τη δουλειά του άλλου. Έχοντας δουλέψει και στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη, συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα υπάρχει ελάχιστη επαφή και αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο αυτών πόλεων με την τεράστια θεατρική παράδοση. Το 2002 ήταν η δέκατη και τελευταία χρονιά μου ως καλλιτεχνικού διευθυντή του Θεάτρου Ντόνμαρ του Λονδίνου. Σκηνοθέτησα τότε τον Θείο Βάνια του Άντον Τσέχοφ και τη Δωδέκατη Νύχτα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Τα δύο αυτά έργα στη συνέχεια παρουσιάστηκαν στο Θέατρο Χάρβεϊ της Ακαδημίας Μουσικής του Μπρούκλιν (BAM). Μετά από αυτή τη μεγάλη επιτυχία, ο Τζόζεφ Μελίλο εκτελεστήςπαραγωγός της Ακαδημίας Μουσικής του Μπρούκλιν, μου πρότεινε να κάνουμε μία θεατρική ομάδα που θα ανέβαζε δύο έργα κάθε χρόνο. Την ίδια περίοδο ήμουν σε συζητήσεις με τον φίλο μου Κέβιν Σπέισι, ο οποίος μόλις είχε αναλάβει καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Old Vic, για την πιθανότητα να ανεβάσουμε κάτι εκεί. Αυτά τα δύο δεν άργησαν να ενοποιηθούν σε ένα πρότζεκτ. Αναρωτιόμασταν μαζί και με τον επί χρόνια συνεργάτη μου Κάρι Νιούλινγκ πώς θα μπορούσε να είναι μια παραγωγή αν αίρονταν τα εμπόδια της απόστασης και της διαφοροποίησης των δύο θεατρικών κοινοτήτων. Τελικά, το υπερατλαντικό εγχείρημά μας άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά με δύο στέγες: τη μία στην Ακαδημία Μουσικής του Μπρούκλιν στη Νέα Υόρκη και την άλλη στο Old Vic του Λονδίνου. Γι’ αυτό είμαι ενθουσιασμένος που βρίσκομαι πάλι σε αυτό το θέατρο, δουλεύοντας παράλληλα Τσέχοφ και Σαίξπηρ με εξαιρετικά ταλαντούχους ηθοποιούς, που βρίσκονται μαζί για τα εγκαίνια του Bridge Project.

ΘEATPO

ΣΑΝ ΤΟΝ ΜΠΟΜΠ ΝΤΙΛΑΝ «Το ανέβασμα του μικτού αυτού θεατρικού έργου από τον Σαμ Μέντες είναι τόσο συνεκτικό και διασκεδαστικό που επιβεβαιώνει την υπόσχεση της ανερχόμενης θεατρικής ομάδας. Ειδικότερα ο Ίθαν Χοκ είναι εξαιρετικός, αφού δεν ήταν μάλιστα γνωστός για τις ικανότητές του στην κωμωδία. Ξεκαρδιστικός στον ρόλο του Αυτόλυκου, θυμίζοντας τροβαδούρο τύπου Μπομπ Ντίλαν». (New York Post) ΑΛΛΟΚΟΤΟ ΕΡΓΟ «Τι αλλόκοτο έργο είναι πραγματικά αυτό το Χειμωνιάτικο Παραμύθι! Στο πρώτο μισό είναι μια ταχύτατη τραγωδία, που πολτοποιεί μεταφορικά ήρωες όπως ο Οιδίπους, ο βασιλιάς Λιρ και ο Οθέλος. Έπειτα είναι ένα κωμικό, βουκολικό ιντερλούδιο, μια άψογη κουταμάρα… Στο τέλος, ο από μηχανής θεός και μια αυθαίρετη λύτρωση. Είναι αλλοπρόσαλλο. Αλλά αυτό το αλλοπρόσαλλο έργο με άφησε με δακρυσμένα μάτια» (Σαμ Λέιθ, Times)

O Tύπος για το Χειμωνιάτικο Παραμύθι

ΣΑΪΜΟΝ ΡΑΣΕΛ ΜΠΙΛ ΚΑΙ IΘΑΝ ΧΟΚ «Η ερμηνεία του Σάιμον Ράσελ Μπιλ – που αποτυπώνει μία εσωτερική μάχη– είναι πέρα από κάθε περιγραφή. Από την πρώτη στιγμή που ξεσπάει η ζήλια του η ερμηνεία αναδεικνύει το βάρος της παράνοιάς του, ενώ εκθέτει τη γελοιότητα της αβάσιμης εμμονής του με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλεί το γέλιο. Οι ξέφρενες πρωτότυπες επιλογές του, οι ελεύθερες, ζωντανές κινήσεις του στον χώρο και η ασύγκριτη επιδεξιότητά του στη χρήση της γλώσσας καθιστούν την παράσταση μοναδική ερμηνεία. (…) Ο Ίθαν Χοκ αποδεικνύει την ικανότητά του να υποδύεται διαφορετικές προσωπικότητες. Ιδιοποιείται κάθε στιγμή στην οποία είναι παρών και κάθε σημείο του χώρου». (Nytheatre.com) O ΠΙΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ «Ο Σάιμον Ράσελ Μπιλ είναι ο πιο σπουδαίος εν ζωή βρετανός ηθοποιός». (Daily Telegraph) ΜΑΓΕΙΑ «Μία παράσταση που ξεκινά ως δράμα και εξελίσσεται σε κωμωδία χρησιμοποιώντας τη μαγεία. Στα χέρια του Σαμ Μέντες ένα έργο 400 χρόνων φαντάζει τόσο σύγχρονο όσο το αύριο». (Metro International) ΒΡΕΤΑΝΙΑ-ΑΜΕΡΙΚΗ 1-0 «Δυστυχώς, αντί να ενοποιεί τα διεθνή στυλ, το Bridge Project παρουσιάζει τους Βρετανούς ως αριστοκράτες και τους Αμερικανούς ως ανόητους. Ίσως του χρόνου». (Newsday) s

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

The Bridge Project

Ίθαν Χοκ

ο άνδρας που © Steven Sebring

τσαλάκωσε την εικόνα του Από τον Κύκλο των χαμένων ποιητών του Πίτερ Γουίερ, το 1989, μέχρι το περσινό Πριν ο Διάβολος μάθει ότι πέθανες του Σίντνεϊ Λούμετ, ο Ίθαν Χοκ έχει ξεδιπλώσει μια ερμηνευτική γκάμα που ξεπερνά κατά πολύ το προφίλ του ομορφόπαιδου, ένα προφίλ που ο ηθοποιός προσπάθησε να τσαλακώσει από νωρίς. Από τον Άκη Καπράνο

ο κYκΛοΣ τΩν ΧΑμEνΩν ΠοιητΩν (1989) εννημένος το 1970 στην πόλη του Όστιν του Τέξας από έφηβους γονείς που χώρισαν όταν ήταν μόλις τεσσάρων ετών, άρχισε να μελετά την τέχνη της υποκριτικής από τα δεκατέσσερά του χρόνια, αλλά σταμάτησε τις σπουδές του μόλις επιλέχθηκε για τo Dead Poets Society. Οι δραστηριότητες του Χοκ επεκτάθηκαν και στον χώρο του θεάτρου και της μουσικής. Και, φυσικά, ο νέος συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να αφήσει το Τέξας και να κινηθεί είτε προς Λος Άντζελες είτε προς Νέα Υόρκη. Είναι νομίζω ενδεικτικό ότι προτίμησε τη δεύτερη. Ο Χοκ έδειξε να διαφοροποιείται από τους νεανικούς σταρ της εποχής του. Αντί να παριστάνει τον παίδαρο προτίμησε να εμφανιστεί δίπλα στον Τζέρεμι Άιρονς στο δράμα Waterland, ενώ ακολούθησε κι ένας βασικός ρόλος στο φιλμ A Midnight Clear δίπλα στον Γκάρι Σινίζ. Παράλληλα επέδειξε και τις υποκριτικές του ικανότητες στο σανίδι ενσαρκώνοντας τον Καζανόβα, ενώ το 1993 θα ιδρύσει την πειραματική θεα-

τρική ομάδα Μαλαπάρτε. Είναι η εποχή της Generation X. Της γενιάς δηλαδή που δεν πιστεύει σε τίποτα – και ακριβώς επειδή δεν πιστεύει σε τίποτα δεν είναι διατεθειμένη να ακολουθήσει κανέναν. Και το κινηματογραφικό της παιδί είναι η ταινία Reality Βites, που προβλήθηκε εδώ με τον ανόητο τίτλο Νέοι, ωραίοι και άνεργοι. Δίπλα στους Μπεν Στίλερ και Γουινόνα Ράιντερ ο Χοκ ξεχωρίζει για άλλη μια φορά. Το επόμενό του φιλμ όμως θα ήταν και το πρώτο του αριστούργημα. Το Πριν το ηλιοβασίλεμα του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ τον ενώνει με την Ζιλί Ντελπί σε ένα ρομάντζο από τα λίγα: αμερικανός τουρίστας συναντά γαλλίδα ταξιδεύτρια και μαζί περνούν μια μέρα στη Βιέννη. Αυτό είναι όλο; Μα, μέσα σε αυτή τη μέρα ακούγονται μερικοί από τους καλύτερους διαλόγους της εποχής και, στην παράδοση του σινεμά του Ερίκ Ρομέρ, ο Λινκλέιτερ μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους και παράλληλα ένα βήμα πιο κοντά σ’ εμάς τους ίδιους. Όλα αυτά το 1995.

24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

gATTAcA (1997) Θα ακολουθήσουν ξεχωριστά φιλμ όπως το Gatacca (1997), ένα από τα πιο σοβαρά φιλμ επιστημονικής φαντασίας εκείνης της δεκαετίας, και εκεί θα γνωρίσει και θα ερωτευθεί την Ούμα Θέρμαν. Θα παντρευτούν και μαζί θα κάνουν δυο παιδιά. Ο γάμος τους όμως δεν θα ριζώσει. Στο μεταξύ οι απαιτητικοί ρόλοι δίνουν και παίρνουν: Πρωταγωνιστεί στις Μεγάλες προσδοκίες, δίπλα στους Ρόμπερτ Ντε Νίρο και Γουίνεθ Πάλτροου, και στον Άμλετ του Μάικλ Αλμερέιντα, σύγχρονη μεταφορά του σαιξπηρικού μύθου, με τον ίδιο στον κεντρικό ρόλο βεβαίως. Εδώ βλέπουμε και την τακτική του Χοκ: Με το ένα πόδι στην ποιοτική πλευρά του Χόλιγουντ, με το άλλο στην πλευρά της ανεξάρτητης παραγωγής. Όπως δηλαδή δουλεύουν και οι φίλοι του. Έτσι, το 2001 θα εμφανιστεί πλάι στον Ντένζελ Ουάσινγκτον στο πολύ πετυχημένο Ημέρα εκπαίδευσης και θα τσιμπήσει και την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ ερμηνείας.

Παράλληλα με την υποκριτική όμως ο ηθοποιός θα αναπτύξει και τις συγγραφικές του ικανότητες. Μέχρι τώρα έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα (Καυτή κατάσταση, Αληθινή αγάπη), και τα δυο τους πετυχημένα. Θέμα τους οι διαπροσωπικές σχέσεις, ζήτημα που απασχόλησε τον Χοκ και στο σίκουελ του Πριν το ηλιοβασίλεμα, ονόματι Πριν το ξημέρωμα, όπου οι δυο πρωταγωνιστές συναντιούνται εννέα χρόνια μετά. Ο Χοκ θα κερδίσει μια υποψηφιότητα για Όσκαρ σεναρίου. Πέρσι τον είδαμε στο Πριν ο διάβολος μάθει ότι πέθανες και όλοι είχαμε να παρατηρήσουμε το ίδιο πράγμα, ότι δηλαδή ο Χοκ εμφανιζόταν δίπλα στους Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν και Άλμπερτ Φίνεϊ και τους έπαιζε στα ίσια. Με λίγα λόγια, δεν φταίει ο Ίθαν Χοκ που είναι... ομορφούλης. Και αρκούν οι εμφανίσεις του σε δύσκολα, μικρά φιλμ όπως το Waking Life (φιλοσοφικές ανησυχίες σε κινούμενα σκίτσα) και το Tape (που είδαμε και σε θεατρικό στη χώρα μας) για να σας πείσουν. s

ΘEATPO

The Bridge Project

ρεμπέκα Χολ

Hermione, rebecca, Epidaurus Πρώτος την ξεχώρισε ο Γούντι Άλεν, που την έκανε πρωταγωνίστρια στο Vicky, Cristina, Barcelona. Αλλά κι αυτή δεν ήταν καμιά τυχαία. Ως κόρη του Πίτερ Χολ και της Μαρίας Έβινγκ απλώς περίμενε κάποιον να την προσέξει. Από τον Άκη Καπράνο

VIcKY, crISTINA, BArcELONA (1999)

αρέα με φίλους, βλέποντας το Vicky, Cristina, Barcelona του Γούντι Άλεν. «Τι γυναικάρα αυτή η Σκάρλετ Γιόχανσον!» λέει ο ένας. «Γιατί, η Πενέλοπε Κρουζ τι σου λέει;» συμπληρώνει ο άλλος. «Καθίστε λίγο, βρε παιδιά, η κουκλίτσα με τα καστανά μαλλιά ποια είναι;» ρωτώ εγώ. Αναφέρομαι στη Ρεμπέκα Χολ, την ελαφρώς συνεσταλμένη αλλά πανέμορφη πρωταγωνίστρια του φιλμ. Κανείς δεν έχει μια απάντηση, κανείς δεν τη θυμάται. Αλλά το πρόσωπό της το συγκρατήσαμε. Αργότερα την ξαναείδα, στο Frost/Nixon του Ρον Χάουαρντ – εκεί μάλιστα ήταν ακόμη πιο όμορφη και λιγότερο αδέξια. Μετά έμαθα πως δεν επρόκειτο για καμιά τυχαία: η Ρεμπέκα Χολ κουβαλά μέγα οικογενειακό βάρος, ως κόρη του Σερ Πίτερ Χολ και της Μαρίας Έβινγκ (οι γονείς της χώρισαν όταν εκείνη ήταν πέντε ετών). Φημισμένος θεατρικός σκηνοθέτης ο πρώτος, διάσημη σοπράνο η δεύτερη, το κορίτσι δεν είχε και πολλές επιλογές, θα πουν μερικοί. Η αλήθεια είναι ότι η Ρεμπέκα έκανε ένα

κινηματογραφικό πέρασμα το 1993 στο θριλεράκι Don‘t Leave Me This Way δίπλα στην Ιμέλντα Στάντον και τον Μπιλ Νάι, αλλά την παρθενική της εμφάνιση στη σκηνή την έκανε μόλις το 2002, με το έργο του Μπέρναρντ Σο Το επάγγελμα της κυρίας Γουόρεν. Και, εντάξει, την σκηνοθέτησε ο μπαμπάς της. Ευτυχώς! Αν είναι να κάνεις θεατρικό ντεμπούτο με αξιώσεις, ας σε σκηνοθετήσει ο καλύτερος. Πάντως, και οι γνωστοί για τη στριμάδα τους άγγλοι κριτικοί έδειξαν να την ξεχωρίζουν, τιμώντας την με το βρετανικό θεατρικό βραβείο που τιμά κάθε χρόνο την ερμηνεία μιας ηθοποιού κάτω των τριάντα. Ακολούθησε ένας ρόλος στο συμπαθές νεανικό φιλμάκι Ο πρωτάρης της χρονιάς, ενώ οι προσεκτικοί θεατές μπορεί και να την ξεχώρισαν στο Prestige του Κρίστοφερ Νόλαν, δί-

πλα στους Κρίστιαν Μπέιλ και Χιου Τζάκμαν. Ήταν όμως το κοφτερό μάτι του Γούντι Άλεν που την έκανε πασίγνωστη στο φιλμικό στερέωμα. Σαν Βίκι αποτέλεσε το ιδανικό αντίβαρο στη Σκάρλετ Γιόχανσον: ξανθιά, παιχνιδιάρα και αισθησιακή η τελευταία, καστανή, σοβαρή και κάπως... ατσούμπαλη η πρώτη, πανέμορφες και οι δυο, ιδανικές για το κρεβάτι του Χαβιέ Μπαρδέμ! Το Vicky, Cristina, Barcelona αποτέλεσε μια από τις σπάνιες εμπορικές επιτυχίες των τελευταίων χρόνων για τον Άλεν και η Χολ κέρδισε το δικαίωμά της στη δόξα! Η ίδια πάντως δηλώνει –και είναι λογικό– πως το θέατρο είναι η μεγάλη της αγάπη. Έτσι, η εμφάνισή της στην Επίδαυρο πρέπει να μοιάζει με ένα όνειρο που πραγματοποιείται... μάλλον πολύ νωρίς. Σκεφτείτε ότι είναι μόλις 27 ετών. s

ΘEATPO

FrOST/NIXON: H ANAMETPHΣH (2008) [23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 25

Σάιμον Pάσελ Mπιλ

The Bridge Project

Σκέπτεται πιο γρήγορα από τους άλλους Στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι είναι ο Λεόντιος, κρατά δηλαδή το ρόλο που συσπείρωσε απαξάπαντες τους κριτικούς, όποια σχολή θεάτρου κι αν προκρίνουν. Πριν συνεργαστεί στο Bridge Project είχε προλάβει να παίξει σε κάθε λογής μικρούς και μεγάλους ρόλους, να μαζέψει βραβεία και να συσσωρεύσει καλή φήμη. Σε καλό να του βγει. Από την Έλια Aποστολοπούλου

O NTEϊBINT XAϊNT ΠIPΣ, ο ΣΑϊμον ρΑΣεΛ μΠιΛ κΑι ο ΧΑνκ ΑζΑριΑ, Στο βρΑβευμενο μιουζικΑΛ «SPAMALOT» τΩν MONTY PYTHON.

Στο τηΛεοΠτικο «dANcE TO THE MUSIc OF TIME» (ΑριΣτερΑ) πορεί εκ πρώτης όψεως να μη σου γεμίζει το μάτι, αλλά είναι – σχεδόν σίγουρα– ο σημαντικότερος κλασικός ηθοποιός της γενιάς του. Παίζει πιάνο, διαβάζει εκκλησιαστική ιστορία, αποπειράθηκε κάποτε να μάθει αρχαία ελληνικά στις διακοπές του και είχε μάλιστα γίνει δεκτός ως υποψήφιος διδάκτορας βικτωριανής λογοτεχνίας με ειδίκευση στην κουλτούρα του θανάτου. Η εφημερίδα Independent τον έχει αποκαλέσει «μεγαλύτερο θεατρικό ηθοποιό της γενιάς του». Ο βρετανός ηθοποιός Σάιμον Ράσελ Μπιλ γεννήθηκε το 1961 στη Μαλαισία, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως γιατρός, και έδωσε την πρώτη θεατρική παράστασή του στα 14. Ήρθε στο προσκήνιο στο τέλος της δεκαετίας του 1980 με μία σειρά από κωμικές παραστάσεις της Royal Shakespeare Company. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διεύρυνε το ρεπερτόριό του με συγκινητικούς ρόλους, όπως του Κωνσταντίνου στο Γλάρο του Άντον Τσέχοφ, του Όσβαλντ στους Βρικόλακες του Ερρίκου Ίψεν και του Έντγκαρ στον Βασιλιά Λιρ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Στη Royal Shakespeare Company συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον Σαμ Μέντες, ο οποίος τον σκηνοθέτησε στα έργα: Τρωίλος και Χρυσηίδα, Ριχάρδος Γ’ και Τρικυμία. Ο Τζον Κερντ τον καθοδή-

γησε στον Άμλετ για το Εθνικό Βασιλικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας και στον Μάκβεθ για το θέατρο Αλμέιντα, δύο ρόλους που επρόκειτο να σφραγίσουν τη μετέπειτα διαδρομή του. Με τον Σαμ Μέντες συνεργάστηκαν και πάλι στον Οθέλο για το Εθνικό Βασιλικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ αργότερα συμμετείχε στις δύο παραστάσεις που σκηνοθέτησε ο Μέντες για το Θέατρο Ντόνμαρ του Λονδίνου: τη Δωδέκατη Νύχτα του Σαίξπηρ και το Θείο Βάνια του Τσέχοφ, για το οποίο κέρδισε το βραβείο Ολίβιε το 2003 ως καλύτερος ηθοποιός. Από το 1995 συνεργάζεται με το Εθνικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας με σκηνοθέτες, όπως η Ντέμπορα Γουόρνερ και ο Νίκολας Χάιτνερ. Το 2007 εμφανίστηκε στο Μπρόντγουεϊ παρωδώντας τον βασιλιά Αρθούρο στο μιούζικαλ Spamalot των Monty Python, για το οποίο έλαβε εξαιρετικές κριτικές. Το 2008 έκανε και το ντεμπούτο του ως τηλεοπτικός παρουσιαστής στη σειρά Sacred Music του BBC 4 για τη δυτική εκκλησιαστική μουσική. Φέτος συμμετέχει στο Bridge Project υποδυόμενος τον Λεόντιο στο Χειμωνιάτικο Παραμύθι του Σαίξπηρ και τον Λοπάχιν στον Βυσσινόκηπο του Τσέχοφ. Αξίζει να αναφερθεί ότι δεν κωλώνει με τίποτα και παίζει τα πάντα, αρκεί να βρίσκεται σε περιβάλλον πνευματικότη-

26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

τας και καλού γούστου. Σινεμά και τηλεόραση συγκαταλέγονται στις προτιμήσεις του. Μάλιστα, το 1997 υποδύθηκε τον Κένεθ Γουίντμερπουλ στην τηλεοπτική διασκευή του έργου A Dance to the Music of Time του Άντονι Πάουελ, κερδίζοντας το βραβείο καλύτερου ηθοποιού των Βρετανικής Ακαδημίας Τηλεοπτικών Βραβείων. Στις πρόβες για την παράσταση Jumpers ρώτησε τον σκηνοθέτη Ντέιβιντ Λεβό: «Γιατί παίζω πάντα αποτυχημένους; Ή μήπως γίνονται αποτυχημένοι επειδή τους υποδύομαι εγώ;». Σύμφωνα

με τον σκηνοθέτη, ο Σάιμον Ράσελ Μπιλ έχει καταφέρει να μετατρέψει την έλλειψη αυτοεκτίμησης σε τέχνη. Ο σκηνοθέτης Τρέβορ Ναν, με τον οποίο έχουν συνεργαστεί επί σειρά ετών στο Εθνικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας, πιστεύει ότι: «Στο παίξιμο του Σάιμον το νευρικό σύστημα βρίσκεται πολύ κοντά στην επιφάνεια. Νομίζεις ότι το δέρμα του είναι λεπτότερο από των υπόλοιπων ανθρώπων. Φέρνει τη σκέψη προς την επιφάνεια και μοιάζει εκτεθειμένος. Σκέφτεται πιο γρήγορα από οποιονδήποτε άλλο γύρω του». s

ΘEATPO

The Bridge Project

Σαμ μέντες

Ο άνθρωπος το ’χει. Αμέσως μετά το Πανεπιστήμιο σκηνοθετεί για το θέατρο τον Βυσσινόκηπο και σκίζει. Σε ηλικία που άλλοι πασχίζουν να βγουν ως πρωτοεμφανιζόμενοι (ή και πρωτοεξαφανιζόμενοι) στο θέαμα, εκείνος καθοδηγούσε τη Νικόλ Κίντμαν. Ο Σπίλμπεργκ του εμπιστεύτηκε τα λεφτά του και το σενάριο του American Beauty, γιατί πείστηκε από το πάθος και την προσήλωσή του, και βαρέθηκε να μετράει Όσκαρ. Ο άνθρωπος που σκηνοθετεί το πρώτο σαιξπηρικό έργο που θα παιχτεί ποτέ στην Επίδαυρο ξέρει ότι τα μυστικά της επιτυχίας είναι η προσήλωση, η καλλιέργεια, αλλά –πρωτίστως– το δημιουργικό πάθος. Από τον Άκη Καπράνο

O ΔPOMOΣ THΣ AΠΩΛEIAΣ (2002) Σαμ Μέντες γεννήθηκε το 1965 στην Αγγλία και αποφοίτησε από το Cambridge University. Ακούγεται πέρα ως πέρα Άγγλος, αλλά στην ουσία έχει καταγωγή από την Πορτογαλία. Παρ’ όλα αυτά, μεγάλωσε σε περιβάλλον που έτρεφε τη δίψα του για γνώση: ο πατέρας του ήταν πανεπιστημιακός και η μητέρα του συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Στο Πανεπιστήμιο αρχίζει τις θεατρικές παραγωγές και μετά την αποφοίτησή του ρίχνεται για τα καλά στο σανίδι. Τυχερός, βρίσκει εύκολα δουλειά στο θεατρικό φεστιβάλ του Τσίτσεστερ το 1987 και το 1988 σκηνοθετεί την Τζούντι Ντεντς στον Βυσσινόκηπο. Και όχι μόνον αυτό, αλλά θα κερδίσει και βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη για την ίδια δουλειά. Ας κάνουμε μια παύση εδώ. Μιλάμε για έναν 23χρονο, σωστά; Τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε λοιπόν για τον κύριο Σαμ Μέντες, με βάση αυτά και μόνον αυτά που μάθαμε μέχρι τώρα; «Φάρδος» ή ιδιοφυΐα; Μάλλον και τα δύο, καθώς η επιτυχία του αυτή οδήγησε τον Μέντες το 1997 στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του φημισμένου Donmar Warehouse, όπου και θα σκηνοθετήσει την Νικόλ Κίντμαν στο Μπλε Δωμάτιο. Από κει ξεκινά και η αναγνώρισή του στο εξωτερικό. Θα

ΘEATPO

AMErIcAN BEAUTY (1999) ακολουθήσουν παραστάσεις στο Μπρόντγουεϊ και στο Γουέστ Εντ του Λονδίνου μέχρι το πρώτο του κινηματογραφικό παιχνίδισμα. Όλα ξεκίνησαν με ένα τηλεφώνημα του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Ένα σενάριο με τον τίτλο American Rose είχε φτάσει στα γραφεία της Dreamworks και κανείς δεν μπορούσε να σκεφτεί ένα καλό όνομα για να το «μεταφράσει» σε εικόνες κινηματογραφικές. Ο Μέντες παίρνει στα χέρια του το χειρόγραφο και μέσα σε χρόνο μηδέν σχεδιάζει ολόκληρη την ταινία σε storyboards. Ο Σπίλμπεργκ χάνει τη λαλιά του και προσλαμβάνει αμέσως τον άγγλο θεατράνθρωπο. Ο οποίος όμως, ξύπνιος καθώς είναι, συνθέτει ένα συνεργείο με τα μεγαλύτερα ονόματα και το φιλμ, που τώρα τιτλοφορείται American Beauty, γνωρίζει τεράστια επιτυχία: κερδίζει πέντε βραβεία Όσκαρ, συμπεριλαμβανομένων αυτών της καλύτερης ταινίας και της καλύτερης σκηνοθεσίας. Επέστρεψε το 2002 με την ταινία Ο δρόμος της απώλειας, η οποία ήταν υποψήφια για έξι Όσκαρ, από τα οποία απέσπασε το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας. Προσωπικά μιλώντας, αυτή η ταινία αποτελεί την καλύτερη στιγμή του στο σελιλόιντ. Ο Μέντες μοιάζει να προσπαθεί να ανασύρει από κάθε σεκάνς μια

American Beauty

ο ΔρομοΣ τηΣ εΠΑνΑΣτΑΣηΣ (2008) θρησκευτική διάσταση στα δρώμενα, με διάφορα «τεχνάσματα» (έντονοι συμβολισμοί, συζητήσεις για τον Παράδεισο και την Κόλαση, μονοπλάνα που απεικονίζουν αλληγορικές συγκρούσεις αξιών), δίνοντας έτσι ιδιαίτερη βαρύτητα σε ένα σενάριο το οποίο στα χέρια κάποιου άλλου θα καταντούσε μια απλή ιστορία εκδίκησης. Φυσικά συνεπικουρείται από την εξαίρετη, σχεδόν σέπια, σινεμασκόπ φωτογραφία , αλλά και από τις σπουδαίες ερμηνείες όλων των συντελεστών της, με επικεφαλής τον Τομ Χανκς. Έναν Χανκς που εδώ «αμαυρώνει» την εικόνα του «good guy» που έχει χτίσει από χρόνια, όντας στο «κοστούμι» ενός εξαιρετικά αμφιλεγόμενου χαρακτήρα που σκοτώνει πρώτα για να ζήσει και μετά για να εκδικηθεί. Το 2005 σκηνοθέτησε το πολεμικό δράμα Σύρριζα, μαύρη κωμωδία για τον πόλεμο στο Ιράκ. Αγγλικός τίτλος: Jarhead, σύνθετο παρατσούκλι από τις λέξεις jar (βάζο) και head (κεφάλι). Ο Μέντες ξεκινά από το... χαριτωμένο κούρεμα των στρατιωτών και καταλήγει στην κυριολεκτική του σημασία. Όπου ο απλός άνθρωπος μετατρέπεται σε πολεμική μηχανή, έτοιμος να υιοθετήσει τις πλέον επιθετικές ιδεολογίες για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα (σκε-

φτείτε ότι ο Πόλεμος στον Κόλπο συνεχίζεται εδώ και είκοσι χρόνια, έστω αλλάζοντας μορφές, ξεπερνώντας και αυτόν του Βιετνάμ). Το κεφάλι, άδειο πλέον δοχείο, στο οποίο χωρά αδιαμαρτύρητα το απόρριμμα της αρεσκείας σας. Μεταστροφή για τον σκηνοθέτη σε επίπεδο αισθητικής και περιεχομένου. Γιατί αν στο American Beauty και στον Δρόμο της απώλειας οι ήρωες κινούνται από το σκοτάδι στο φως, εδώ ο πανέξυπνος κινηματογραφιστής παρακολουθεί λεπτομερώς την αντίστροφη σταδιακή μετεξέλιξη. Με τον Δρόμο της Επανάστασης ο Μέντες θα ολοκληρώσει την πιο πικρή του ταινία, ενώ θα συνεργαστεί για πρώτη φορά με τη σύζυγό του, την πανέμορφη και ταλαντούχα Κέιτ Ουίνσλετ. Υποψήφια για τρία Όσκαρ, και με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο στον πρώτο ρόλο, η ταινία θα φορτίσει τόσο τον σκηνοθέτη της που σχεδόν αμέσως μετά θα σκηνοθετήσει μιαν άλλη, μικρή, και ιδιαιτέρως τρυφερή ρομαντική κομεντί ονόματι Πάμε όπου θες, λες για να γιατρευτεί από τη μαυρίλα της προηγούμενης δουλειάς του. Το 2010 λένε ότι θα επιστρέψει με το Middlemarch. Ποτέ όμως δεν μπορείς να ξέρεις τι θα κατεβάσει το κεφάλι του μέχρι τότε... s

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

ντίμιτερ γκότσεφ – Eθνικό Θέατρο

οι ηττημένοι Πέρσες είμαστε εμείς

Δηλώνει στρατευμένος, λατρεύει τον Xάινερ Mίλερ, μοιάζει να μαγεύεται από την επινοητικότητα των Bαλκάνιων. O Nτίμιτερ Γκότσεφ από τη Bουλγαρία δουλεύει με μια ομάδα σημαντικών ηθοποιών του Eθνικού πάνω στους Πέρσες του Aισχύλου, ένα έργο που το ξέρει καλά αφού το είχε σκηνοθετήσει πρόσφατα και στη Γερμανία. Στις καινοτομίες που προτείνει, εκτός από τον γυναικείο Xορό, εισάγει και τη φιγούρα ενός σαιξπηρικού τρελού. Γιατί; Eπειδή, όπως λέει, «δεν μας μένει τίποτα, παρά μόνον οι τρελοί σαν εμάς».

Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

Σε προηγούμενη συνέντευξη μου είχατε πει ότι κάνετε τους Πέρσες γιατί σας ενδιαφέρουν πάντα οι ηττημένοι. Αυτοί οι ηττημένοι για τους οποίους μιλάμε εδώ, ωστόσο, δεν είναι παρά οι αρχικά επίδοξοι κατακτητές. Και γι’ αυτό θεωρώ τους Πέρσες ένα από τα πιο σύγχρονα έργα. Αυτή η ιδέα της κατάρρευσης μιας επεκτατικής αυτοκρατορίας, για την οποία μιλάει ο Αισχύλος, έχει άμεσες αναφορές στο σήμερα – και αυτό εξηγεί και το ενδιαφέρον του Χάινερ Μίλερ γι’ αυτό το έργο και τη δουλειά του πάνω στη μετάφραση των Περσών. Ο Χάινερ Μίλερ είχε αναγνωρίσει ότι το έργο του Αισχύλου εμπεριέχει όλα τα στοιχεία που εξηγούν την επανάληψη των ιστορικών κύκλων, με τις αλλεπάλληλες καταρρεύσεις συστημάτων και αυτοκρατοριών. Η ήττα, η κατάκτηση και η εξουσία βρίσκονται ήδη στον Αισχύλο. Από αυτή λοιπόν την οπτική γωνία, ποιοι θα λέγατε ότι είναι οι σημερινοί ηττημένοι; Ποιοι είναι οι Πέρσες; Εμείς! Δεν χρειάζεται να τους ψάξει κανείς

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

στην Περσία, παρ’ όλο που κι εκεί υπάρχουν ηττημένοι. Τους βρίσκει εδώ, γύρω μας. Εμείς είμαστε οι Πέρσες. Αλλά δεν θα έπρεπε κανείς αυτό να το προσαρμόσει επιφανειακά στο σήμερα, γιατί η έννοια της ήττας πάει πιο βαθιά, είναι η ήττα της ανθρωπότητας. Μια ήττα όχι μόνο γεωπολιτικά προσδιοριζόμενη, αλλά κάθετα και οριζόντια σε όλη την ιστορία του ανθρώπινου είδους τα τελευταία 3.000 χρόνια. Και αυτό γιατί η ανθρωπότητα συμμετέχει στην Ιστορία με τους ίδιους πάντα όρους: τους όρους της κατάκτησης, τους όρους του πολέμου. Ο ΞΕΡΞΗΣ, Ο ΜΠΟΥΣ ΚΙ Ο ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ Στους Πέρσες ο Ξέρξης θα γυρίσει ηττημένος να αναλάβει και πάλι την εξουσία. Ναι, γιατί υπάρχει από πίσω η μητέρα του, ένας κέρβερος που ξέρει καλά να φροντίζει τα συμφέροντα του γιου της. Αλλά εδώ βρίσκεται και το δεύτερο ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στους Πέρσες. Ο Ξέρ-

ξης, ένας παθολογικός «ήρωας» που δίνει τις πιο ανεύθυνες διαταγές∙ επιθυμώντας πάση θυσία να νικήσει τους Έλληνες, επιστρέφει με την ουρά στα σκέλια, σέρνοντας πίσω του χιλιάδες πτώματα. Και όμως, επιβάλλεται ξανά ως εξουσία. Γιατί τον δέχονται; Αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω. Γιατί ξαναψήφισαν τον Μπους για δεύτερη θητεία; Και γιατί ψηφίζουν ξανά και ξανά οι Ιταλοί τον Μπερλουσκόνι; Και δεν θέλω καν να αναφερθώ στην Ελλάδα… Μεσούσης της οικονομικής κρίσης, με τους φτωχούς να γίνονται φτωχότεροι, βλέπουμε στην Ευρώπη τις συντηρητικές παρατάξεις όχι μόνο να διατηρούνται στην εξουσία, αλλά και να αυξάνουν τη δύναμή τους. Πώς το εξηγείτε; Αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη μου μοιάζει με εφιάλτη. Μια πολιτική Αποκάλυψη. Δεν υπάρχει λογική εξήγηση για το γεγονός ότι πριμοδοτούνται παρατάξεις που δεν είναι φορείς ελπίδας. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η Αρι-

ΘEATPO

ενΑΣ οργιΣμενοΣ βΑΛκΑνιοΣ O Nτίμιτερ Γκότσεφ παρακολουθεί μια από τις πρόβες, αεικίνητος, νευρώδης και μονίμως με ένα τσιγάρο στο στόμα. Aπέναντι, η Aμαλία Mουτούση στο ρόλο της Άτοσσας και πολλοί ακόμα ηθοποιοί σε πρόβα.

Info Εθνικό Θέατρο – Ντίμιτερ Γκότσεφ Αισχύλου, Πέρσες Μια οκταετία μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ο Αισχύλος ζωντανεύει τη συντριβή της περσικής αρμάδας –την ύβρη των ισχυρών και τις συνέπειές της– και εξαίρει τη δημοκρατική Αθήνα, μέσα από το θρήνο των ηττημένων. Ο Ντίμιτερ Γκότσεφ αναλαμβάνει για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου τη σκηνοθεσία. Παίζουν: Αμαλία Μουτούση, Μηνάς Χατζησάββας, Νίκος Καραθάνος, Λένα Κιτσοπούλου, Βασίλης Ανδρέου, Γιώργος Γάλλος, Λαέρτης Βασιλείου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Κουρής, Δημήτρης Παπανικολάου, Πρόδρομος Τσινικόρης και στο Xορό οι: Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Κόρα Καρβούνη, Σύρμω Κεκέ, Ρηνιώ Κυριαζή, Εύη Σαουλίδου, Έλενα Τοπαλίδου. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 31 Ιουλίου-1 Αυγούστου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €45 (Α΄), €25 (B΄), €15 (Άνω διάζωμα)

“

H νέα γενιά

δημιουργών φοβάμαι

“

ότι ξέρει μόνο να

ευθυγραμμίζεται με τις

μόδες και τις προσδοκίες του “μέσου θεατή”.

στερά σε όλη την Ευρώπη μοιάζει παραλυμένη, ατροφική. Η Αριστερά δεν φαίνεται ικανή να αρθρώσει λόγο απέναντι σε αυτή τη διαδικασία. Μου φέρνει ίλιγγο αυτό το γεγονός, ότι η Αριστερά απέτυχε. Και στη Γερμανία, όπως λέει χαρακτηριστικά ο σκηνογράφος μου, ακόμα και στο θέατρο η συντηρητική επαναφορά είναι ένα μεγάλο blogbuster. Είμαι μάρτυρας τρομακτικών φαινομένων. Βλέπω ανθρώπους σαν τον πολλά χρόνια φίλο μου Φρανκ Κάστορφ, που έφερε επανάσταση στο γερμανόφωνο θέατρο, με ριζοσπαστικές σκηνοθεσίες επί σειρά ετών, με μεγαλειώδες έργο που αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία του θεάτρου, να μοιάζει τώρα να μην μπορεί να συνεχίσει άλλο, να κουράστηκε. Και, δυστυχώς, η νέα γενιά δημιουργών απέχει πολύ από τον ριζοσπαστισμό ενός Κάστορφ, ξέρει μόνο να ευθυγραμμίζεται με τις μόδες και τις προσδοκίες του «μέσου θεατή». ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ Ο ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΣ; Πολλοί στην Ελλάδα, αλλά και στη Γερμανία, πιστεύουν ότι γι’ αυτή την ευθυγράμμιση φταίει το ότι οι δημιουργοί είναι εξαρτημένοι από το ιδιωτικό κεφάλαιο, ενώ το κρατικό χρήμα για τον πολιτισμό δίνεται με το σταγονόμετρο. Συμφωνείτε; Ίσως να ισχύει για την Ελλάδα, όχι όμως για τη Γερμανία. Η Γερμανία είναι ακόμα η Μέκκα του θεάτρου. Ως μοντέλο είναι μοναδική στον κόσμο. Εκεί οι νέοι δημιουργοί έχουν πολλές ευκαιρίες και δυνατότητες, πολύ περισσότερες από αυτές που είχα εγώ όταν ήμουν στην ηλικία τους. Αλλά παρ’ όλα αυτά δεν τους ζηλεύω. Σπανίως τολμούν μια αληθινά ριζοσπαστική προσέγγιση που να εισχωρεί κάτω από την επιφάνεια της θεατρικής πράξης – και δεν εννοώ μόνο πολιτικά, εννοώ και αισθητικά. Δεν θέλω να αδικήσω κανέναν, αλλά τα θεατρικά μέσα που χρησιμοποιούν μου φαίνεται ότι ευθυγραμμίζονται με την αισθητική της τηλεόρασης, που έχει καλύψει πλέον τα πάντα. Ελπίζω να μην είναι μια επιφανειακή προσέγγιση αυτή που κάνω, γιατί είμαι μεν γέρος, αλλά ακόμα γεμάτος θυμό όταν ακούω, για παράδειγμα, στη Γερμα-

νία ή ακόμα και στην Ελλάδα, ανθρώπους του θεάτρου να λένε ότι δεν έχει να μας πει τίποτα πια ο Χάινερ Μίλερ, ότι είναι ξεπερασμένος. Δεν ξέρω τι να πω, αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να έχουν χάσει τα… όργανα της αντίληψής τους, για να το πω έτσι. Με αυτή τη λογική θα έπρεπε να πουν ότι ούτε ο Αισχύλος έχει πια να μας πει τίποτα. Φαίνεστε να έχετε πολύ περισσότερους λόγους να νιώθετε ξένος στη Γερμανία, πέραν του αυτονόητου, ότι είστε Βούλγαρος. Μήπως σας ενδιαφέρουν οι Πέρσες και γι’ αυτό τον λόγο, για το γεγονός δηλαδή ότι είναι έργο γραμμένο από την πλευρά των ξένων; Σίγουρα έχει να κάνει και μ’ αυτό. Στην πραγματικότητα, όμως, όλη η αρχαιότητα μας είναι ξένη. Φυσικά στη Γερμανία τα τελευταία διακόσια χρόνια όλη η αισθητική και η φιλοσοφία βασίστηκαν στην ελληνική αρχαιότητα. Το θέμα είναι τι έκαναν με αυτήν, τι έκαναν με το αρχαίο δράμα. Εδώ βλέπει κανείς και τη μοναδικότητα του Χάινερ Μίλερ, που ανέδειξε τις μαύρες τρύπες αυτών των δραματικών έργων, σε αντίθεση με τα μεγαλοαστικά θέατρα που παρουσίαζαν πάντα την τραγωδία συγκεκαλυμμένη, με λείες επιφάνειες, ανώδυνη. Αυτή η μεγαλοαστική αισθητική σίγουρα μου είναι ξένη – κι εγώ, ως ξένος, αντιμετωπίζω με διαφορετικό τρόπο το ξένο. Την πρώτη περίοδο, όταν κάναμε πρόβες τη δουλειά του Βερολίνου, έκανα το εξής πείραμα: Άφησα στην άκρη για λίγο τη μετάφραση του Μίλερ και έφερα στην πρόβα τη μετάφραση του Ντουρς Γκρίνμπαϊν (σ.σ.: γερμανός ποιητής της νεότερης γενιάς, γεννήθηκε το 1962 στη Δρέσδη). Πριν ολοκληρώσουμε την πρώτη σελίδα είχαμε όλοι βάλει τις φωνές. Βρισκόμασταν μπροστά σε μια μετάφραση που δεν επέτρεπε καμιά βουτιά στο κενό, αλλά αντίθετα στρογγύλευε και αφόπλιζε τον λόγο του Αισχύλου. Και αυτό είναι τραγικό για μια χώρα με τόσες «τρύπες». Γιατί η Γερμανία στο παρελθόν κατάφερε να εξαφανίσει την εβραϊκή κουλτούρα της, κάτι που δημιούργησε και στον χώρο της τέχνης ένα ολέθριο κενό. Και πρέπει κατά βάθος να είναι ευγνώμων που κάτι τρελοί ξένοι σαν κι εμένα ήρθαν να γεμίσουν το κενό να κάτσουν πάνω στην τρύπα. O ΛOΓOΣ ΠOY ΘΑΥΜΑΖΩ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Έχετε μείνει πλέον αρκετά στην Ελλάδα. Ποια είναι η εμπειρία σας; Ξέρω καλά τα Βαλκάνιά μου. Πέρα από τον γαλάζιο ουρανό, τη θάλασσα, τα υπέροχα τοπία, τους ποιητές και τα τραγούδια, υπάρχει κάτι το καταθλιπτικό. Μιλώντας για τη Βουλγαρία που μου είναι πιο γνώριμη, αυτό το Τείχος που έπεσε, όπως λέει κι ένας σέρβος ποιητής, έπεσε πάνω στα κεφάλια μας. Σ’ αυτά τα ερείπια κάτι φαίνεται να κινείται, να προσπαθεί να ψελλίσει λόγο. Μόνο που η

30 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

ιστορία που ξαναγράφεται τώρα εκεί, αλλά και αλλού, υπαγορεύεται από άλλους. Αυτό που θαυμάζω στην Ελλάδα είναι η παράλληλη μαύρη οικονομία. Ότι οι άνθρωποι δηλαδή εφευρίσκουν τρόπους για να μείνουν όρθιοι και να τα βγάλουν πέρα. Το καταλαβαίνω απόλυτα. Έτσι κι αλλιώς, μου αρέσει η παραβατικότητα! Πρέπει να προσθέσω ότι θαυμάζω απεριόριστα τους έλληνες ηθοποιούς. Όταν ξεκινούσαμε, είχα μια συζήτηση με τον Μηνά Χατζησάββα, που υποστήριξε, με χαρακτηριστικό βαλκανικό τρόπο, ότι οι γερμανοί ηθοποιοί είναι σίγουρα πολύ καλύτεροι από τους Έλληνες. Του έβαλα τις φωνές. Αυτό δεν ισχύει, του είπα. Οι γερμανοί ηθοποιοί δεν θα άντεχαν ούτε δευτερόλεπτο τις συνθήκες εργασίας των ελλήνων συναδέλφων τους. Και κερδίζουν τα πενταπλάσια ενός έλληνα ηθοποιού. Γι’ αυτό τους θαυμάζω τους Έλληνες. Όχι μόνο το ότι επιβιώνουν, αλλά και το πώς δουλεύουν, με πόση ενέργεια ρίχνονται σ’ αυτό που κάνουν, όχι μόνο για πράγματα καθημερινά, αλλά και για να αρθρώσουν καλλιτεχνικό λόγο. Όλος ο θίασος είναι έτσι και έχω πολύ μεγάλο σεβασμό γι’ αυτούς. Είστε ικανοποιημένος από τις πρόβες; Ο χρόνος έχει ήδη αρχίσει να μετρά αντίστροφα, σε λίγες μέρες θα είστε στην Επίδαυρο. Είμαι πολύ ικανοποιημένος. Όπως ξέρετε, είχα ήδη σκηνοθετήσει τους Πέρσες στο Βερολίνο, και πριν καν ξεκινήσω να δουλεύω εδώ στην Ελλάδα είχα δηλώσει ότι δεν θα κάνω μια επανάληψη της βερολινέζικης σκηνοθεσίας. Πριν από λίγο καιρό είχαμε μια παράσταση με τους Πέρσες του Βερολίνου στο Μαυροβούνιο και οι έλληνες ηθοποιοί επέμεναν να τους μιλήσω γι’ αυτή τη δουλειά. Τους απάντησα ότι εδώ κάνουμε ένα τελείως διαφορετικό έργο. Φυσικά, χρησιμοποιούμε δομές που ανέπτυξα εκεί, αλλά αυτή εδώ είναι μια τελείως διαφορετική σκηνοθεσία, η οποία πήγε πολύ πιο βαθιά μέσα σ’ αυτή τη μαύρη τρύπα που λέγεται Αισχύλος. Κάτι που ενισχύεται φυσικά και από τον χώρο, την Επίδαυρο, αυτό το θαύμα θεάτρου. Και βέβαια από το πώς συμπεριφέρονται απέναντι στο έργο οι ηθοποιοί μου. Ανακαλύπτω εξαιτίας τους πολύ περισσότερα. Βρίσκω ότι αντιμετωπίζουμε εδώ αυτό το υλικό πολύ πιο ριζοσπαστικά απ’ ό,τι στο Βερολίνο. Ευτυχώς που είχα ήδη αποπειραθεί κάποια πράγματα εκεί αλλιώς θα με έπιαναν απροετοίμαστο! Χαίρομαι που προχώρησα πιο μακριά, όπως με τον Χορό, για παράδειγμα, ή με την Άτοσσα. Πρέπει να πω ότι η Αμαλία Μουτούση είναι μια εξαιρετική ηθοποιός, παρ’ όλο που αυτόν τον ρόλο στο Βερολίνο τον έπαιζε η γυναίκα μου. Επομένως, ναι, είμαι πολύ ικανοποιημένος, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι έχω κλείσει τους λογαριασμούς μου με τους Πέρσες. Η αίσθηση του πόσα πράγματα μπορεί να ανακαλύψει κανείς στο έργο αυτό του Αισχύλου εξακολουθεί να μου προκαλεί ζαλάδα!

Στην πρώτη μας συζήτηση είχατε πει ότι δεν έρχεστε εδώ για να επαναλάβετε κάτι, αλλά για να κλέψετε κάτι από μας. Το καταφέρατε; Ναι. Φυσικά ο Γιάννης Χουβαρδάς θα μπορούσε να πληρώσει κάτι παραπάνω, αλλά εμένα μου αρκούν όσα πήρα! ΟΧΙ ΠΕΡΣΕΣ. ΠΕΡΣΙΔΕΣ Μιλώντας για την εδώ σκηνοθεσία σας στους Πέρσες, γιατί έχετε επτά αγγελιοφόρους και γιατί χρησιμοποιείτε επτά νέες γυναίκες στον Χορό; Γιατί δηλαδή αντί για Πέρσες χρησιμοποιείτε Περσίδες; Το επτά είναι απλώς ένας ωραίος αριθμός. Δεν ξέρω γιατί, αλλά μου φαίνεται σωστός. Πέντε είναι πολύ λίγοι, εννέα είναι πάρα πολλοί. Έχει να κάνει με τον χώρο και την κίνηση. Στο Βερολίνο είχα μόνο μια γυναίκα σαν Χορό, αλλά όταν μιλάμε για ένα θέατρο όπως η Επίδαυρος τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Όσο για το θέμα των νέων γυναικών, ξέρετε, ηθοποιοί μεγάλης ηλικίας είναι συνήθως καθηλωμένοι σε έναν συγκεκριμένο τρόπο παιξίματος, λιγότερο ευέλικτο. Αλλά και από πλευράς εννοιολογικής, ένα νεανικό σύνολο ηττημένων δημιουργεί, λόγω ακριβώς της ηλικίας του, μια άλλη επιφάνεια τριβής, πολύ πιο ενδιαφέρουσα από ό,τι ένα σύνολο γερόντων, που είναι ήδη ηττημένοι από τον χρόνο. Και επίσης, ένας άλλος λόγος για το νεαρό των ηλικιών είναι η μουσικότητα της γλώσσας στον χώρο. Μια μάζα νεανικών φωνών μπορεί να δώσει τελείως άλλη αίσθηση και στην κραυγή και στον λόγο, πολύ πιο δυναμική απ’ ό,τι οι γερασμένες φωνές. Παρακολουθώντας τις πρόβες σας, εντόπισα μια παράξενη παρουσία, τον Τρελό, που θύμιζε ιδιαίτερα την αντίστοιχη γνωστή φιγούρα του Σαίξπηρ. Ήθελα ήδη στο Βερολίνο να πειραματιστώ με την εισαγωγή αυτής της φιγούρας, αλλά δεν μου προέκυπτε, δεν λειτουργούσε, παρ’ όλο που η ηθοποιός ήταν εξαίρετη – την είδατε άλλωστε και στη Μηχανή Άμλετ που ανεβάσαμε για μια παράσταση στο Εθνικό Θέατρο. Έτσι εγκατέλειψα την ιδέα. Ήθελα όμως να ξαναδοκιμάσω αυτό το εγχείρημα, φυσικά σκεπτόμενος τον Σαίξπηρ, γιατί αυτή η φιγούρα του τρελού είναι κάτι που με απασχολεί δεκαετίες. Και μετά θυμήθηκα ένα στοιχείο από τον Αλέξη Ζορμπά, όπου υπάρχει ο «χαζός του χωριού», μια ανάλογη φιγούρα, ένας τρελός. Και κατάλαβα ότι η μόνη φιγούρα, ακόμα και στους Πέρσες, που θα μπορούσε να αρθρώσει διαφορετικό λόγο θα ήταν ένα παιδί ή ένας τρελός. Μόνο ένα παιδί ή ένας τρελός θα μπορούσε να αμφισβητήσει το σύστημα, που ενώ έχει ηττηθεί δεν καταρρέει. Πρέπει να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στον τρελό λοιπόν; Ναι, δεν μας μένει τίποτα άλλο παρά μόνο ο τρελός – ή οι τρελοί σαν κι εμάς! s

ΘEATPO

Πώς είναι η σχέση σου με τα σπουδαία κλασικά έργα; Σε βαραίνουν κάποιες φορές; Όχι. Το βάρος είναι δική μας επινόηση. Ας πούμε, θεωρούμε ότι ο αρχαίος χώρος βαραίνει πάνω μας, ενώ στην ουσία ο κάθε χώρος είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα. Στην περίπτωση του αρχαίου θεάτρου μάλιστα ο χώρος έχει δημιουργηθεί από ανθρώπους για να βοηθήσει την επαφή του ανθρώπου με τον Θεό του. Ο σύγχρονος άνθρωπος λοιπόν αρκεί να αφεθεί εκεί και να ακούσει. Σε αυτή την προσέγγιση μας προτρέπει τώρα και ο σκηνοθέτης μας στους Πέρσες, ο Ντίμιτερ Γκότσεφ.

τεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Κόρα Καρβούνη, Σύρμω Κεκέ, Ρηνιώ Κυριαζή, Εύη Σαουλίδου, Έλενα Τοπαλίδου. Όλες γυναίκες, όλες ωραίες, όλες αυτό που λέμε πολλά υποσχόμενες. Γιατί λοιπόν αυτή η διάκριση, γιατί δηλαδή από τα επτά πρόσωπα του Χορού στους Πέρσες του Αισχύλου που σκηνοθετεί για το Εθνικό Θέατρο (και την Επίδαυρο) ο Ντίμιτερ Γκότσεφ, αποφασίσαμε να εστιάσουμε στο πρόσωπο της Στεφανίας Γουλιώτη; Ο υποκειμενισμός είναι προφανής. Αλλά η βασική μας ώθηση για το συγκεκριμένο πρόσωπο δεν ήταν απλώς η φιλολογία που συνόδευσε την παρουσία της σαν Ηλέκτρας στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, όπως τη σκηνοθέτησε πριν δυο χρόνια ο Πέτερ Στάιν. Επιλέξαμε να μιλήσουμε με τη Στεφανία Γουλιώτη όταν διαβάσαμε σε μια συνέντευξή της ότι σκοπεύει να φύγει από την Ελλάδα, να συνεχίσει σπουδές, να κτίσει μια ολοκληρωμένη συγκρότηση πάνω στη σωματικότητα, για την οποία επαινέθηκε τόσο πριν από δύο χρόνια. Το κίνητρό της, που προϋποθέτει ρίσκο, ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Αν προκύπτει κάτι από τη συνομιλία μας μαζί της είναι η επιβεβαίωση ότι η νεαρή ηθοποιός διψά να αποκτήσει την υποδομή πάνω στην οποία θα κτίσει όλο και πιο ολοκληρωμένους ρόλους.

Από τα τελευταία χρόνια που σε είχαμε συνηθίσει σε μεγάλους πρωταγωνιστικούς ρόλους φέτος θα συμμετάσχεις στους Πέρσες στον Χορό. Πώς αντιλαμβάνεσαι την αλλαγή; Αυτό το χρειάζεται κάθε άνθρωπος σε αυτή τη ζωή. Χρειάζεσαι δηλαδή να παίρνεις κάποιους χρόνους για τον εαυτό σου και χρόνους για να δεις τα πράγματα απ’ έξω. Από την Ηλέκτρα στους Βατράχους ήταν πολύ σύντομο το χρονικό διάστημα∙ με αυτές τις ταχύτητες θα κάνεις τα ίδια λάθη, θα πέσεις στις ίδιες ευκολίες, θα χρησιμοποιήσεις τα ίδια όπλα, ενώ αυτή η αποστασιοποίηση σου δίνει τον χρόνο να εξελιχθείς, σαν παρατηρητής... Σε αυτό τον Χορό σημασία έχει ότι είμαι δίπλα σε ανθρώπους από τους οποίους κάτι έχω να πάρω. Κάποτε δήλωσες ότι είσαι κατά της τηλεόρασης, αργότερα όμως έκανες τηλεοπτική δουλειά. Είναι μια μικρή παρεξήγηση. Δεν μίλησα για το μέσο, αλλά για τις συνθήκες. Είπα δηλαδή ότι ενώ το θέατρο απαιτεί από τους ηθοποιούς προσήλωση και χρόνο, η τηλεόραση είναι κάτι άλλο. Πολύ βιαστικό. Από την άλλη πλευρά, η τηλεόραση καλύπτει οικονομικά προβλήματα για τον ηθοποιό – και μπροστά στην επιβίωση… Για μένα, ωστόσο, η τηλεοπτική εμπειρία ήταν μια πολύ καλή άσκηση. Είχα τρομερό άγχος μπροστά στον φακό της μηχανής, διότι μέχρι τότε είχα συνηθίσει να βλέπω ανθρώπους μπροστά μου. Εμπειρίες…

ΘEATPO

Αυτά ισχύουν και για τον χώρο της Επιδαύρου; Η Επίδαυρος είναι ένας χώρος που αντέχει τα πάντα και ξερνάει τα πάντα… Που ξερνάει ό,τι του είναι περιττό. Είσαι κομμάτι του. Πώς βλέπεις λοιπόν το σύγχρονο θέατρο στην Ελλάδα; Πολλά υποσχόμενο. Υπάρχει διακίνηση ανθρώπων εντός και εκτός Ελλάδας, συζητάμε, έχει αρχίσει να δημιουργείται μια σύγχρονη καλλιτεχνική κοιτίδα. Το μόνο που μας διαχωρίζει απ’ έξω είναι το οικονομικό. Το κράτος έχει βελτιώσει τη στάση του απέναντί σας; Όχι, γιατί δεν έχει βελτιωθεί η πνευματικότητα των ανθρώπων που μας κυβερνάνε.

Στεφανία γουλιώτη

«είμαι υπερεκτιμημένη»! Από τη Νάντια Δρακούλα, Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

Μαχητική και παθιασμένη, η Στεφανία Γουλιώτη, η βραβευμένη ηθοποιός και εκπρόσωπος της νέας δυναμικής φουρνιάς του ελληνικού θεάτρου, επανέρχεται στα γνώριμά της εδάφη της Επιδαύρου με τους Πέρσες του Αισχύλου. Και μετά; E, μετά έχει σπουδές και πολλή δουλειά. Γιατί, όπως λέει, «δεν έχω πετύχει το καλύτερο από αυτό που μπορώ».

Πώς κρίνεις τη γενιά σου – τη γενιά μας; Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ανθρώπων με διάθεση για προσφορά, με ικανότητες, με ταλέντο. Ξέρω πολλές καλές αλλά μοναχικές περιπτώσεις. Βλέπω θετικά πολλές μονάδες. Δυσκολευόμαστε όμως να γίνουμε ομάδα. Ακόμα και όταν έγινε ό,τι έγινε τον Δεκέμβρη, που ήμουν εκεί, δεν ήταν τόσο συσπείρωση όσο –πώς να το πω– μόδα. Συμμετείχες πάντως. Ασχολείσαι με την πολιτική; Ασχολούμαι με τους ανθρώπους. Παλιότερα που είχα περισσότερο χρόνο ήμουν στους Γιατρούς του Κόσμου και δίδασκα ελληνικά στους μετανάστες. Πώς αντιμετωπίζεις την ξαφνική καλλιτεχνική σου επιτυχία μετά την Ηλέκτρα, τα βραβεία και τη δημοσιότητα; Με ελαφρότητα. Αν πάρεις περισσότερο σοβαρά μια επιδοκιμασία, σε βαραίνει – και τότε γίνεσαι σκλάβος της φήμης σου, είσαι υπόδουλος μιας προβολής που δεν είναι και τόσο αντιπροσωπευτική. Απ’ αυτή την άποψη θεωρώ τον εαυτό μου υπερεκτιμημένο, με την έννοια ότι οι δικές μου προσδοκίες από τον εαυτό μου είναι πολύ μεγαλύτερες και ακόμα δεν έχω πετύχει το καλύτερο από αυτό που μπορώ. s

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

Σωτήρης Χατζάκης

«είμαστε Ανατολικο-δυτικοί, μεταξύ Δύσης κι Ανατολής»

σταυρωμένοι Θα μπορούσε να υπάρξει η ιδανική πολιτεία; Θα μπορούσε να υπάρξει εδώ στη Γη, να είναι έργο ανθρώπων με σάρκα και οστά; Ας δοκιμάσουμε να τη φανταστούμε, έστω και μόνο για χάρη της επιστήμης: Από ποιους κατοικείται, από ποιους απειλείται και, το κυριότερο, έχει ημερομηνία λήξης; Με άλλα λόγια, πώς είναι η ζωή στη Νεφελοκοκκυγία; Ο σκηνοθέτης –και ολοκαίνουργιος καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ– Σωτήρης Χατζάκης, μαζί με μια ομάδα από δημοφιλείς κωμικούς ηθοποιούς εγκαθιδρύουν την ουτοπική πολιτεία τους στην Επίδαυρο. Από την Κατερίνα Οικονομάκου Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

εν έχουμε καλά καλά προλάβει να αρχίσουμε τη συζήτηση, την οποία ξεκινάω με το πιο κοινότοπο, όμως απολύτως θεμιτό ερώτημα: Γιατί εν έτει 2009 μας αφορούν οι Όρνιθες του Αριστοφάνη; Πριν μου απαντήσει, ο Σωτήρης Χατζάκης γυρνάει ακριβώς μισό αιώνα πίσω, στο 1959. Εκείνη τη χρονιά, στις 29 Αυγούστου, είχε κάνει πρεμιέρα η θρυλική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. Δικαιολογημένα, μάλλον, ο Χατζάκης λέει ότι «με το να επιλέξει κανείς τους Όρνιθες τώρα αυτομάτως περπατά ψηλά, σε ένα τεντωμένο σκοινί χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Γιατί υπάρχει η εμβληματική παράσταση του Κουν, που έχει κάνει εγγραφή στην ψυχή μας».

Σε σχέση με την παράσταση του Κουν, τι καινούργιο φέρει η παράσταση που θα δούμε τον Αύγουστο στην Επίδαυρο; Κάθε γενιά έχει το δικαίωμα να βιώνει τα κείμενα με τον δικό της τρόπο και τη δική της εμπειρία. Κάθε παράσταση άλλων ανθρώπων φέρνει τον αέρα μιας άλλης σκέψης πάνω στη φιλοσοφία, στο

νόημα του έργου, στις ιδέες που θέλει να προβάλει. Και αν αυτό εμπλουτιστεί με τις εμπειρίες της σύγχρονης εποχής, τότε έχουμε μια καινούργια ματιά. Το μυστικό για μια καινούργια παράσταση είναι στην ιδεολογία του έργου. Ποια θεωρείτε ότι είναι η ιδεολογία του έργου; Ο Αριστοφάνης με τους Όρνιθες θεωρείται ο πατριάρχης το ρεύματος της ουτοπικής πολιτειολογίας. Δηλαδή εκείνου του κοινωνικού ρεύματος που αναδεικνύει την ουτοπία σαν έναν προσδοκώμενο χώρο που βρίσκει κανείς μέσα στη φαντασία του, στα όνειρά του, στις ιδέες του. Ένα no land, που φαντάζομαι είναι η καταφυγή των απελπισμένων, των ανθρώπων που έχουν απογοητευθεί από αυτό το μέρος το γεμάτο βαρύτητα που λέγεται Γη. Αυτό το ρεύμα της ουτοπικής πολιτειολογίας έχει απασχολήσει πολύ σημαντικούς συγγραφείς στο πέρασμα των αιώνων, όπως ο Μουρ με την Ουτοπία, ο Καμπανέλα με την Πόλη του Ήλιου, το περίφημο πείραμα του Έμερσον στην Αμερική με το κοινόβιο και φτάνει μέχρι τους αναρχικούς του 19ου αιώνα Κροπότκιν και Μπακούνιν και από εκεί μέχρι τις μέρες μας, στα παιδιά της απόγνωσης των Εξαρχείων – στην, ας πούμε, πιο απελπισμένη μορφή. ΑΚΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ Και πώς συναντιέται αυτή η ιδεολογία με την αισθητική των περιπλανώμενων θιάσων του ’60, από την οποία αντλεί έμπνευση η παράσταση; Αγαπώ το λαϊκό εξωστρεφές θέατρο, το ποιητικό λαϊκό θέατρο – πολλοί μιλούν για λαϊκό θέατρο, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι είναι και το πιο αριστοκρατικό είδος. Εγώ αγαπώ το περιπλανώμενο λαϊκό θέατρο που κατάγεται από την εποχή του Μεσαίωνα, τις συντεχνίες, που αργότερα στην Αναγέννηση θα οργανωθούν περισσότερο και θα δημιουργήσουν την Κομέντια Ντελ Άρτε και θα έρθει και σε εμάς αυτό το ρεύμα, από τα ενετοκρατούμενα μέρη. Τι έκανα λοιπόν; Έκανα μια έρευνα, με τη δημοσιογράφο Ηρώ Τριγώνη, πάνω στο θέμα ανθρώπων που έχουν όραμα την πτήση – όλους

32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

εκείνους τους πλανόδιους σχοινοβάτες και τους ακροβάτες. Όλους εκείνους που θέλουν να ακυρώσουν τη βαρύτητα. Όπως λέει και το δημοτικό τραγούδι, «να ’μουν πουλί να πέταγα». Έτσι, στην παράσταση αντικαθιστώ τα πουλιά με μια κοινότητα πλανόδιων ηθοποιών, μίμων, ακροβατών και χορευτών, οι οποίοι ζουν σε έναν καταυλισμό που είναι μια κοινότητα άμεσης δημοκρατίας, σε ένα είδος χιπισμού, όπου δεν υπάρχει συναλλαγή με το χρήμα, δεν υπόκεινται στους κανόνες του καπιταλισμού, της αγοράς, του συστήματος. Ώσπου; Ώσπου καταφτάνουν ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης, οι δύο απελπισμένοι τυχοδιώκτες, που σταδιακά θα μεταμορφώσουν αυτή την κοινότητα της αθώας, επικούρειας μελαγχολίας σε ένα συστηματικό, σύγχρονο, απολυταρχικό κράτος, που αποθεώνει τον έναν και μοναδικό αρχηγό, τον Πεισθέταιρο, ο οποίος συγκεντρώνει πάνω του όλες τις εξουσίες. Και αντικαθίσταται η αταξία με την τάξη, η παιγνιώδης διάθεση με τον θεσμό και η ελευθερία με την ένταξη σε παραγωγικούς μηχανισμούς. Δηλαδή γίνεται αυτό που γίνεται πάντα, σε όλες τις επαναστάσεις – στον Χριστιανισμό, στη Γαλλική Επανάσταση, στη Σοβιετική Επανάσταση, στη δική μας γενιά του Πολυτεχνείου: κάθε ιδέα που μετατρέπεται σε σύστημα ιδεών παγιώνεται και πεθαίνει. Και γίνεται ένα κέλυφος του παλιού ενθουσιασμού ή της παλαιάς ιδεολογίας, το οποίο εγκλωβίζει την ιδέα μέσα σε γραφειοκρατίες, σε σχήματα εξουσίας και πια τίποτε δεν απομένει από την αρχική πνοή. ΟΛΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ Γιατί θεωρείτε το θέμα επίκαιρο; «Έχω ζήσει τη γενιά του Πολυτεχνείου, ήμουν μικρό παιδί, κι έχω δει την πτώση της, την ένταξή της στους σχηματισμούς της εξουσίας· κι έχω δει επίσης τον σπαραγμό των νέων ανθρώπων αυτή τη στιγμή – αναφέρομαι στα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου. Τι συμβαίνει σε έναν νέο άνθρωπο, ο οποίος έχει αυτά τα στοιχεία της αθωότητας, του

ερωτισμού, της μη ένταξης, της χαλαρότητας, της εκδρομικής διάθεσης και ο οποίος μπαίνει μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπαίνει μέσα στην κρατική λειτουργία και πριμοδοτείται έτσι ώστε να ζει μέσα σε ένα δίπολο – είτε της παραγωγής είτε της κατανάλωσης. Η ζωή του εγκλωβίζεται και γίνεται από δέντρο έπιπλο. Η εκπαίδευση και η αγορά εργασίας τον αναγκάζουν να γίνεται από δέντρο έπιπλο. Θεωρείτε ότι τα παιδιά που συμμετείχαν στα γεγονότα του Δεκεμβρίου αγωνιούν ότι βρίσκονται σε αυτό το μεταίχμιο; Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου πρέπει κανείς να τα αναλύσει με μεγάλη προσοχή. Γιατί, όπως στους Άθλιους του Ουγκό, στα οδοφράγματα βρίσκονται όλοι, και οι ρομαντικοί και οι επαναστάτες, και οι προβοκάτορες και οι βίαιοι, και οι άνθρωποι του υποκόσμου. Είναι πάντως ένα φαινόμενο που έσκασε λόγω του ότι οι νέοι νιώθουν ότι το μέλλον οργανώνεται γι’ αυτούς χωρίς αυτούς, ότι ο ερωτισμός, η ελευθερία, η ενέργεια του κορμιού και της ψυχής τους θα χρησιμοποιηθεί σε μια αγορά εργασίας και ένα κοινωνικό σύστημα που θα τους απορροφήσουν, ρουφώντας όλους τους δημιουργικούς χυμούς και κάνοντάς τους να μετράνε ένσημα και να κοιτάνε το οκτάωρο, το μπάρμπεκιου και το γουικέντ. Πολλές φορές έχει σχολιαστεί το φαινόμενο να βλέπουμε Αριστοφάνη ανεβασμένο σαν επιθεώρηση. Θα το αποφύγετε; Από τη δομή τους την ίδια τα αριστοφανικά έργα, από ένα σημείο και μετά, με έναν τρόπο θυμίζουν την επιθεώρηση ως είδος. Η κωμωδία είναι ανίκητη στον Αριστοφάνη. Αλλά το μεταίσθημα του έργου είναι που πρέπει να απασχολεί τον δημιουργό. Και το μεταίσθημα του έργου, πάντοτε στον Αριστοφάνη, είναι πικρό. Αλλά εσείς εννοείτε την επιθεώρηση με τη σημερινή εκπτωτική της μορφή. Όμως η επιθεώρηση του Μαυρέα, του Λογοθετίδη, του Σταυρίδη, του Αυλωνίτη, της Βασιλειάδου, αυτή η επιθεώρηση που σπαράγματά της βλέπουμε στον παλιό κινηματογράφο…

ΘEATPO

Info Αριστοφάνη, Όρνιθες Σκηνοθεσία: Σωτήρης Χατζάκης

ετοιμοΣ γιΑ ΑνΑμετρηΣειΣ O Σωτήρης Xατζάκης μπροστά σε προκλήσεις. Σκηνοθετεί Όρνιθες που, όσο να ΄ναι, τις έχει στοιχειώσει το κλασικό ανέβασμα του Kάρολου Kουν. Kαι αναλαμβάνει το KΘBE, ένα θέατρο που αντιμετωπίζει μακρά κρίση, οικονομική αλλά και αισθητική και ιδεολογική.

Έχει πεθάνει όμως το είδος. Ξέρετε γιατί; Εξαιτίας αυτής της δυτικολατρείας που έχει η Ελλάδα. Την εποχή που ζούσαν αυτοί, τους απαξίωσε, δεν πήγαν ποτέ στην Επίδαυρο, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων όπως ο Ζερβός, ο Νέζερ και ο Ηλιόπουλος. Πιστέψτε με, δεν υπάρχει πράγμα που αντιπαθώ πιο πολύ από αυτόν τον διαχωρισμό ποιοτικού και εμπορικού. Έχω δει παραστάσεις επιθεωρησιακές, όπως λέτε, απαράδεκτες και έχω δει και παραστάσεις αποδόμησης και εναλλακτικές απαράδεκτες επίσης. Άρα σημασία έχει ως πρόθεση, αν ο δημιουργός και η ομάδα εργασίας έχουν μια σοβαρή πρόθεση. Γιατί λέτε ότι φταίει δυτικολατρεία μας που απαξιώθηκε η επιθεώρηση; Δυτικοί δεν είμαστε; Όχι, είμαστε Ανατολικο-δυτικοί, σταυρωμένοι ακριβώς εκεί που συναντιέται η Ανατολή με τη Δύση. Το πρόβλημα είναι ότι από τη βαυαροκρατία και μετά έχουμε διαρκή απαξίωση του λαϊκού θεάτρου, της λαϊκής τέχνης, του ντόπιου και ιθαγενούς, υπέρ μιας εισβολής μελοδράματος και οπερέτας. Κι αυτό συμ-

ΘEATPO

βαίνει διαρκώς, συγκρούεται ένα δυτικό στοιχείο με ένα ανατολικό που υπήρχε στην Ελλάδα. Ενώ η Ελλάδα τα χρειάζεται και τα δύο. Όπως χρειάζεται τον Σοπέν ή τον Σούμπερτ, άλλο τόσο χρειάζεται τον Παπαϊωάννου, τον Μάρκο και τον Ανέστη Δελιά. Εμείς έχουμε φτάσει σε μια κωμική λατρεία του δυτικού, έτσι ώστε κάτω από την πόρτα του πραγματικά σημαντικού δυτικού, περνάει όλη η σάρα και η μάρα, κι από την άλλη έχουμε μια πλήρη απαξίωση του ανατολικού υλικού. Πρέπει να ισορροπήσει καλλιτεχνικά αυτή η χώρα, γιατί πάντα ισορροπούσε. Εγώ χειροκροτώ, ας πούμε, τις εισόδους φέτος στο Φεστιβάλ ανθρώπων όπως ο Μπέζος, όπως αυτά τα θεάματα τα πιο ανοιχτά. Πιο ανοιχτά, με ποια έννοια; Θεωρώ ότι αυτή τη στιγμή, μέσα σε όλους τους χώρους παραγωγής πολιτισμού, θα πρέπει να επικρατήσει μια θαυμαστή αγκαλιά, του ανατολικού με το δυτικό. Εμείς, η ομάδα μας, φέρουμε τη μνήμη του λαϊκού περιπλανώμενου θεάτρου. Φέρουμε τις τεχνικές και τους κώδικες αυτού του θεάτρου – ο Αρμέ-

νης, ο Χαραλαμπόπουλος, ο Μυλωνάς, η Ρώππα είναι μεγαλωμένοι και δουλεύουν σε αυτή την κατεύθυνση. Γι’ αυτό το κοινό τους αγαπάει. Κι επειδή όλα, και το Εθνικό και το ΚΘΒΕ και το Φεστιβάλ και η Λυρική, είναι οργανισμοί δημοσίου συμφέροντος, αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος μάς πληρώνει. Από τη στιγμή που μας πληρώνει ο κόσμος θα πάρει αυτό που αντιστοιχεί στα αιτήματά του. Όχι όμως μέσα από έναν λαϊκισμό. Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΚΘΒΕ, ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Στο ΚΘΒΕ πώς θα συμβεί αυτό; Υπάρχει ένας κόσμος που μπορεί να θέλει Σάρα Κέιν και Κολτές, ένας κόσμος που μπορεί να θέλει Σαίξπηρ και Μολιέρο, ένας άλλος κόσμος που μπορεί να θέλει Γιαννακόπουλο και Τσιφόρο. Δεν μπορείς λοιπόν εσύ να πας και να πεις σε θέατρο δημοσίου συμφέροντος: «Όχι, εγώ θα ανεβάσω μόνο Σάρα Κέιν». Ούτε να πεις: «Εγώ αγαπάω Σακελλάριο και θα ανεβάσω μόνο Σακελλάριο». Και λέω τη φράση κλειδί: Το όραμα του καλλιτεχνικού διευθυντή συγχρωτίζεται με

Δύο αθηναίοι φίλοι, ο πονηρός Πεισθέταιρος και ο αγαθός Ευελπίδης εγκαταλείπουν τη φιλοπόλεμη Αθήνα και τα πολιτικοκοινωνικά δεινά αναζητώντας την ιδανική πολιτεία στον ουρανό. Ο Σωτήρης Χατζάκης αντλεί έμπνευση από την αισθητική των περιπλανώμενων θιάσων του 1960. Παίζουν: Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Γιώργος Αρμένης, Ντίνος Ποντικόπουλος, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Χρήστος Νίνης, Χρύσα Ρώπα, Θεμιστοκλής Πάνου, Νίκος Καρδώνης, Περικλής Καρακωνσταντόγλου, Ρένα Κυπριώτη, Χριστίνα Σουγιουλτζή. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 14-15 Αυγούστου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α΄), €30 (B΄), €20 (Άνω διάζωμα)

τις ανάγκες, τα αιτήματα και τις προσδοκίες του κοινού, και με έναν τρόπο ωραίο το ρεπερτόριο ανοίγει σαν βεντάλια και καλύπτει όλες τις ανάγκες του πληθυσμού. Θα πρέπει δηλαδή ο καλλιτεχνικός διευθυντής να φτιάξει ένα ρεπερτόριο για να τους ευχαριστεί όλους; Όχι να ευχαριστεί. Εμείς στο Εθνικό Θέατρο με τον Νίκο Κούρκουλο, τον οποίο θεωρώ πατέρα μου και πάντα τον αναφέρω, κάναμε το εξής: Είχαμε το Rex για μεγάλες παραστάσεις, κλασικές, το Κάππα είχε ένα μεσοαστικό κοινό, για ένα κάπως αστικό έργο, ο Λιβαθηνός με την Πειραματική έκανε την πειραματική του έρευνα και ο Λιγνάδης, ακόμη πιο

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

ρηξικέλευθος, στο Θέατρο Χώρα έκανε τα πιο αντεργκράουντ. Αυτή η διαστρωμάτωση σημαίνει ότι το θέατρο δημοσίου συμφέροντος απαντάει στον κόσμο που πληρώνει. Προσέξτε, όχι με υποχώρηση στον λαϊκισμό. Γιατί πάντα το θέατρο έχει ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Αλλά όταν έχεις χρήματα του Δημοσίου πρέπει να σου καίνε την τσέπη. Αυτό σημαίνει ότι θα κάνεις μια διαστρωμάτωση. Θα διακρίνεις δε σιγά σιγά εκείνα τα σημεία που μπορεί να εκπαιδεύσουν τους θεατές. Αλλά δεν θα πάσχεις από το σύνδρομο του σταλινισμού, το οποίο λέει ότι η συνειδητή πρωτοπορία θα καθοδηγήσει τις μάζες. Δεν έχω ακούσει πιο απαίσια φράση. Αυτό είναι ιδεολογικό πραξικόπημα. Η εικόνα του ΚΘΒΕ τα τελευταία χρόνια είναι αυτή ενός θεάτρου που έχει γίνει πολύ εσωστρεφές. Η εικόνα είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει εύκολα και γρήγορα. Η Θεσσαλονίκη είναι ένα χώρος που πονάει. Οι ηθοποιοί που πάνε πάνω ζουν με πολύ λίγα χρήματα, χωρίς σίριαλ, χωρίς τηλεόραση, χωρίς ραδιόφωνα, χωρίς μεταγλωττίσεις, χωρίς όλες εκείνες τις απολαβές της Αθήνας. Εκ των πραγμάτων εγκλωβίζονται σε μια μισθοδοσία που δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες τους. Δεύτερον, η πόλη έχει μια παράδοση πιο κοντά στα σύνορα. Είναι ευαισθη-

τοποιημένη σε θέματα που ο χαλαρός Νότος δεν μπορεί να αντιληφθεί. Όπως; Όπως το θέμα της Μακεδονίας. Όπως το θέμα των Σκοπίων. ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ Η πόλη είναι ευαισθητοποιημένη για λόγους που έχουν να κάνουν με την ύπαρξη μιας πραγματικής απειλής; Αν διαβάσετε την ιστορία θα δείτε ότι μέσα από τους σχηματισμούς δυνάμεων, από τα γεωπολιτικά παιχνίδια των μεγάλων, πάντα υπήρχαν εντάσεις και παγίδες, έτσι ώστε οι άνθρωποι που είναι βόρεια έχουν ένα φόβο για τα πράγματα. Εσείς δεν έχετε ζήσει, ούτε εγώ, προβλήματα που έχει ζήσει το Τριεθνές. Ή προβλήματα που έχουν ζήσει πάνω στην Ξάνθη ή την Κομοτηνή. Θέλω να πω, είναι ένας κόσμος βυζαντινός, τελετουργικός, έχει ένα κοινό το οποίο αν εμπνευστεί, μπορεί να γίνει όπως είναι το κοινό του ΠΑΟΚ. Πώς είναι το κοινό του ΠΑΟΚ; Είναι, ή θα έπρεπε να είναι, ό,τι θα θέλαμε εμείς γύρω από το κοινό του θεάτρου. Είναι ένα κοινό το οποίο αγαπά την ομάδα (όπως κανένα κοινό δεν αγαπά το θέατρό του), έχει τα τραγούδια του, έχει τα λάβαρά του, ακολουθεί την ομάδα όπου κι αν παίζει, έχει τους

34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

ήρωές του, έντεκα αθάνατους νέους οι οποίοι πέφτουν και σηκώνονται σε ένα πράσινο μαγικό χορτάρι και αγαπούν τους ήρωές τους, όπως κανείς από το κοινό δεν αγαπάει τον ηθοποιό του. Και έχουν μια πολύ συσπειρωμένη κοινότητα, με θερμά αισθήματα αγάπης και στήριξης. Φαντάζεστε τώρα εσείς ένα κοινό να έχει τα ίδια θερμά αισθήματα;

στη διοικητική δομή, στην παραγωγική διαδικασία, στις οικονομικές υπηρεσίες, να έχω πλήρη εικόνα και φαντάζομαι ότι γύρω στον Σεπτέμβριο θα προβώ στις απαραίτητες κινήσεις που θα προσδοκούν την ανατροπή του οικονομικού κλίματος. Και φαντάζομαι ότι το ΥΠΠΟ θα πρέπει, τώρα, να κάνει μια κίνηση γενναιόδωρη προς το Κρατικό. Θα είναι πάρα πολύ χρήσιμο, θα ανακουφίσει πολύ κόσμο.

Αυτό το κοινό θα θέλατε να υπάρξει στη Θεσσαλονίκη; Στη Θεσσαλονίκη θα ήθελα ένα πράγμα, να γίνει το θέατρο υπόθεση των νέων. Γιατί οι νέοι έχουν πάντα δίκιο – όχι πολιτικά. Ξέρετε ποιο είναι το δίκιο τους; Είναι το δίκιο της ζωής, του ενστίκτου, της ορμής και της αθωότητας. Θα ήθελα αυτά που βασανίζουν τους νέους, αυτά που τους οδηγούν σε βίαιες αντιδράσεις, όπως να σπάνε, να ζωγραφίζουν, να καταστρέφουν εκκλησίες κ.λπ., θα ήθελα πάρα πολύ αυτή η ενέργεια να γυρίσει σε μια δημιουργική δράση. Η οποία πιθανώς να καταφέρει και ισχυρότερα πλήγματα στο σύστημα και στα κακώς κείμενα από ό,τι η βία, την οποία δεν μπορώ να αποδεχθώ από κανένα.

Υπάρχει η εντύπωση ότι οι προηγούμενες διοικήσεις είχαν πρόβλημα συνεργασίας με το Δ.Σ. Δεν ήταν πάντα το ίδιο Δ.Σ. Εγώ θα σας πω –και θα σας το πω και σε ένα χρόνο από τώρα– ότι αυτή τη στιγμή στο ΚΘΒΕ έχω έναν πολύ καλό και έντιμο πρόεδρο και ένα πολύ καλό συμβούλιο, το οποίο υπάρχει για να έχει οράματα, προβληματισμούς, αγωνίες και σκέψεις. Εγώ θα είμαι πάντα ανοιχτός να τα εισπράττω. Όσα από αυτά χωράνε στη φιλοσοφία προγράμματος που θα εξαγγέλλω κάθε φορά, βεβαίως και θα υιοθετούνται. Γιατί θέλω να έχω μια δημιουργική σχέση με το συμβούλιο.

Και με το έλλειμμα των τριών εκατομμυρίων ευρώ που παραλαμβάνετε τι θα κάνετε; Είμαι ακόμη στο στάδιο της ενημέρωσης. Πρέπει να δω τι ακριβώς συμβαίνει

Το όραμα όμως οφείλει να είναι του καλλιτεχνικού διευθυντή. Ναι, αλλά πιστέψτε με, θα θεωρήσω τον εαυτό μου πετυχημένο αν το δικό μου όραμα συναντήσει τον πόνο και την αγωνία των πολλών. s

ΘEATPO

Δημήτρης μαυρίκιος

το οκτώμισι του γιάννη ρίτσου ια τους κύκλους των κινηματογραφιστών, ο Δημήτρης Μαυρίκιος ανέκαθεν είναι ο «Ιταλός». Ίσως διότι οι βασικές κινηματογραφικές επιρροές του, η λιτότητα της γραφής και οι τρόποι εκμαίευσης της συγκίνησης ανήκουν στον σπουδαίο νεορεαλιστή Ρομπέρτο Ροσελίνι, σκηνοθέτη ταινιών όπως Ρώμη ανοχύρωτη πόλη και Παϊζά, τον οποίο είχε δάσκαλο στο Centro Sperimentale, τη φημισμένη κινηματογραφική σχολή της Ρώμης, όπου σπούδασε κινηματογράφο. Για τους κύκλους του θεάτρου είναι ένας σκηνοθέτης η επιτυχία του οποίου, ιδίως μετά το ανέβασμα του Γυάλινου κόσμου το 1998, οφείλεται στο ότι δεν κρύβει τη βιωματική καταγωγή των σκηνοθεσιών του. Αιγυπτιώτης, ο Δημήτρης Μαυρίκιος σπούδασε κλασική φιλολογία και θεατρολογία στη Σορβόνη, σινεμά στην Ιταλία και, για πολλά χρόνια, οι κινηματογραφικές του δουλειές ισορροπούσαν ανάμεσα στον δημιουργικό και τον αναλυτικό εαυτό του. Η πρώτη του ταινία ήταν στηριγμένη στις Τρωάδες του Ευριπίδη (και του Σενέκα), η μυθοπλασία που προσέχτηκε πολύ όμως ήταν Στο δρόμο του Λαμόρε (1980). Ντοκιμαντερίστας, ασχολήθηκε με την Ιταλία, αγαπημένο προορισμό ήδη από τα φοιτητικά χρόνια, με το Polemonta (1975) και, εμμέσως, με τον Τζόρτζιο ντε Κίρικο στην ταινία Aenigma Est (1992). To διάστημα 1982-85 σκηνοθέτησε για την Ελληνική Τηλεόραση Τα γεφύρια του Ιονίου. Στο θέατρο, σε δικές του μεταφράσεις ή διασκευές, έχει σκηνοθετήσει Πιραντέλο (Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, ΚΘΒΕ, 1987), Σαίξπηρ (Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Εθνικό, 1989), Όσκαρ Γουάιλντ (Σαλώμη, Θέατρο του Νότου, 1992), Σοφοκλή (Ηλέκτρα στην Επίδαυρο, Εθνικό, 1998)… Το 1984 σκηνοθέτησε και όπερα, τον Βέρθερο του Μασνέ (Εθνική Λυρική Σκηνή). Ανήκε στην ομάδα των συνεργατών του Μάνου Χατζιδάκι, συνεργάστηκε μαζί του στις εκδηλώσεις για τον Μουσικό Αύγουστο του Ηρακλείου ενώ, είχε εργαστεί και στο χατζιδακικό Τρίτο Πρόγραμμα.

Ο ΡΙΤΣΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ Όταν ζητήθηκε από τον Δημήτρη Μαυρίκιο να συμμετάσχει στο αφιέρωμα του Ελληνικού Φεστιβάλ στον Γιάννη Ρίτσο, εκείνος προσπάθησε να απαντήσει προηγουμένως σε ορισμένα θεμελιώδη ερω-

ΘEATPO

Από τον Ηλία Κανέλλη

Πώς περνούσε η ζωή μπροστά από τα μάτια του Μαστρογιάνι στο Οκτώμισι του Φελίνι; Κάπως έτσι μοιάζει να περνάει κι απ’ τα μάτια του Γιάννη Ρίτσου στο 10.000 λέξεων και κανενός σημείου στίξης Τερατώδες αριστούργημά του. Μόνο που, όπως σημειώνει ο σκηνοθέτης, εδώ δεν ανθίζει η χαρά της συλλογικότητας. Διότι ο Ρίτσος ήταν μόνος, κι έκρυβε τη μοναξιά του πίσω από τη συλλογικότητα του «χρέους».

Info Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο Το τερατώδες αριστούργημα Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μαυρίκιος

ΑκΑτΑΛΛηΛον Σκηνή από πρόβες του Tερατώδους αριστουργήματος. Oι 10.000 λέξεις, χωρίς σημεία στίξεως, του Γιάννη Pίτσου, έτσι κι αλλιώς είναι πρόκληση.

τήματα. Ποιος Γιάννης Ρίτσος; Ο στομφώδης ποιητής μιας εθνολαϊκής εποποιίας που ταυτίστηκε με το μαρτυρολόγιο το οποίο επικαλούνταν επί δεκαετίες η ελληνική αριστερά; Λέγοντας όχι στην τυποποίηση, αποφάσισε να προσεγγίσει ένα πολύ δύσκολο, αυτοβιογραφικό κείμενο, που κυκλοφόρησε το 1977 και, ακόμα και ως μορφή, είναι δυσπρόσιτο – αφού περιέχει 10.000 λέξεις που παρατίθενται στη σειρά χωρίς ούτε ένα σημείο στίξης! Το Τερατώδες αριστούργημα του Ρίτσου είναι ένα πολύ διαφορετικό ποιητικό κείμενο: ωμό, αισθησιακό, απροκάλυπτα ερωτικό και συχνά ομοερωτικό, πλήρες περιγραφών ερωτικών συνευρέσεων, ένα κείμενο που υμνεί τη σεξουαλικότητα και προαναγγέλλει τα πεζά της τελευταίας περιόδου της ζωής του – τα οποία η επίσημη κριτική της εποχής που δημοσιεύθηκαν θαρρείς και επιθυμούσε να τα κρύψει.

Πώς προσέγγισε το κείμενο αυτό ο Μαυρίκιος; Προσπαθεί να εισχωρήσει μέσα από ρωγμές στην προσωπική ζωή του ποιητή, στους ανθρώπους που τον διαμόρφωσαν: στη μάνα, τον πατέρα, τον Μίμη, τη Νίνα, τη Λούλα… «Αυτά τα ρήγματα», παρατηρεί ο σκηνοθέτης, «μας οδηγούν και σε άλλα του έργα, σε ποικίλα βιώματα, ξέφωτα στη μνήμη του ποιητή, όπου ζωντανεύουν διαφορετικές στιγμές του πολύπαθου βίου και του πολύμορφου έργου του, χάσματα που ανοίγονται στην άβυσσο μιας ψυχής μοναδικής, μέσα σ’ έναν αιώνα συναρπαστικό, σε μιαν Ελλάδα που έχει πια την ομορφιά μιας “κατασπαραγμένης ανθρωπότητας”, όντας “αδελφή της Σικελίας του Πιραντέλο και του ντε Κίρικο”, όπως λέει ο Αραγκόν σε έναν από τους ύμνους του για τον Ρίτσο. H παράσταση, συνεπώς, έπρεπε να δομηθεί κάπως σαν το Οκτώμισι του Φελίνι. Μόνο που, εδώ, δεν κυριαρχεί εντέλει η

Ο Δημήτρης Μαυρίκιος προειδοποιεί πως η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για παιδιά και πουριτανούς. Ερμηνεύουν: Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Μαρία Βαρδάκα, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Μανώλης Δούνιας, Κώστας Καλλιβρετάκης, Αλέξανδρος Κλημόπουλος, Γιάννης Κότσιφας, Δημήτρης Μαυρίκιος, Φωτεινή Μπαξεβάνη, Γιάννης Μπαριάμης, Δημήτρης Ντάσκας, Ράνια Οικονομίδου, Αποστολία Παπαδαμάκη, Τατιάνα Παπαμόσχου, Λυδία Φωτοπούλου. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 25-25 Ιουλίου 2009, 21:30 Εισιτήρια: €30 (Α΄), €20 (B΄), €10 (Φοιτητικό)

χαρά της συλλογικότητας στη δημιουργία, αλλά η μοναξιά του ανθρώπου που έκρυψε τον πραγματικό εαυτό του πίσω από τη συλλογική επιθυμία. Μόνος. Αυτή είναι η λέξη-κλειδί της ερμηνευτικής προσέγγισης του Δημήτρη Μαυρίκιου στον Γιάννη Ρίτσο. Μόνος. Ένας άντρας «που τόλμησε να βιώσει μόνος τις ακραίες αντιφάσεις της εποχής του. Μόνος…». «”Μόνος” είναι και η πρώτη λέξη στο Τερατώδες αριστούργημα», σημειώνει ο σκηνοθέτης. Για να προσθέσει: «Ίσως και στην παράσταση…». s

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

50 ΧρονιΑ ΠροϋΠηρεΣιΑ Έμεινε προσκολλημένη σε ό,τι πίστεψε. Στο θέατρο (50 χρόνια), στη Στοά (36 χρόνια), στους μόνιμους συνεργάτες και φίλους της. Θυμάται πάντα με θαυμασμό τον Kουν. Στην Eπίδαυρο πηγαίνει έπειτα από μια μεγάλη επιτυχία: υποδύθηκε τη ρεμπέτισσα Σωτηρία Mπέλλου στο έργο Σωτηρία με λένε.

Λήδα Πρωτοψάλτη – KΘBE

ο λαός ξέρει τους σκυλάδες αλλά αγνοεί τους πνευματικούς του ηγέτες Απλώνει το χέρι και δείχνει τον κάμπο των Δελφών μέχρι την Ιτέα. «Κοίτα ομορφιά» μας λέει. «Αυτό να πάρετε φωτογραφία». Για τις επόμενες δύο ώρες, καθώς της μιλώ, αυτό θα είναι το φόντο της: ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών. Τούτη η γυναίκα με τη μακό μπλούζα και το φαρδύ παντελόνι που έχω απέναντί μου το βράδυ θα έπαιζε… λάθος μου, το βράδυ θα γινόταν η Εκάβη στο αρχαίο θέατρο των Δελφών και σε λίγες μέρες θα κάνει το ίδιο στην Επίδαυρο. Στα μεσοδιαστήματα επιστρέφει στη σάρκα της και γίνεται μια γυναίκα καθημερινή, που κάνει τις δουλειές του σπιτιού, ψωνίζει, κυκλοφορεί με τις συγκοινωνίες. «Τούτη η γυναίκα που έχω απέναντί μου έκανε στη ζωή της αυτό για το οποίο γεννήθηκε, αυτό είναι σίγουρο» σκέφτομαι. Κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να το πω με σιγουριά για άλλον άνθρωπο. Αυλαία! Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Η Επίδαυρος απαιτεί ιδιαίτερη προετοιμασία; Πενήντα χρόνια. Δεν σας φτάνουν; Τι σημαίνει για εσάς η Εκάβη; Είναι η χαροκαμένη μάνα, η βασίλισσα, η εξουσία που στο τέλος τα χάνει όλα. Η Εκάβη είναι σαν τον ενανθρωπισμένο Χριστό, με τη μόνη διαφορά πως ο Χριστός δεν ήταν εξουσία. Σκοτώνουν ακόμα και το εγγόνι της, τον Αστυάνακτα. Ήταν το άκρον άωτον μιας γενοκτονίας. Ο Ευριπίδης πριν τόσες χιλιάδες

ΘEATPO

χρόνια τολμάει να καταγγέλλει τους Έλληνες για γενοκτονία. Ας τολμούσε σήμερα ένας έλληνας θεατρικός συγγραφέας να έκανε κάτι ανάλογο για κάποια αδικία… Τι θα γινόταν; Θα τον κατακρεουργούσαν. Θα τον ξέσκιζαν. Έχουμε και σήμερα στην Ελλάδα ένα θέμα με τους ξένους μετανάστες. Πώς τους βλέπετε; Ανθρώπους ξεριζωμένους τους βλέπω· τους λυπάται η ψυχή μου. Ξέρετε τι σημαίνει να σε διώχνει από τον τόπο σου η φτώχεια και η δυστυχία; Να ξεριζώνεσαι; Ο Ευριπίδης το λέει κι αυτό με τα λόγια της Εκάβης: «Μας μεταφέρουν, μας φορτώνουν. Στη δουλεία, σε ξένα σπίτια μας πάνε». Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Ότι το ξένο σπίτι δεν θα γίνει ποτέ σπίτι σου. Και η εστία σου θα παραμένει πάντα ξένο σπίτι. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Όποιος σας έχει δει να παίζετε αντιλαμβάνεται ότι επιτυγχάνετε τη μέγιστη συμπύκνωση ενέργειας επί σκηνής. Πώς το καταφέρνετε; Έτσι παίζεται το θέατρο, αυτό είναι το ζητούμενο: να ανεβείς πάνω στη σκηνή, να ταυτιστείς, και για δυο ώρες να είσαι η Άννα, η Μαρία, η Ιουλιέτα. Με την τηλεόραση έχει χαθεί αυτό το πράγμα. Γιατί η τηλεόραση μπορεί να σε πάει αλλού, μπορεί να σε κάνει να πιστέψεις ότι οι άνθρωποι πρέπει να παίζουν χωρίς συσπάσεις του προσώπου… Όμως, πάνω στη σκηνή γίνεται κατάθεση της ζωής σου, των εμπειριών, της ψυχής σου. Για μένα, το θέατρο δεν είναι παιχνίδι. Αλλά ακόμα κι αν είναι παιχνίδι, όπως π.χ. ήταν στη Μήδεια του Μποστ, και πάλι είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Η Μήδεια… Μια ακόμα πολύ ωραία παράσταση της Στοάς. Στην πρεμιέρα της Μήδειας στη Στοά ο συγχωρεμένος ο Μποστ έπαθε το πρώτο επεισόδιο και δεν μπόρεσε να παρευρεθεί. Όταν του τηλεφώνησα στο

νοσοκομείο για να του πω πώς πήγαμε, το πρώτο που με ρώτησε ήταν: «Γελάνε;». Η δεύτερη ερώτησή του ήταν: «Καταλαβαίνουνε;». Αυτό με ρώτησε το πουλάκι μου. Ήθελε να καταλαβαίνουνε τη σάτιρα που έκανε. Γιατί ο Μποστ ήτανε σοβαρός ποιητής, όπως κι ο Αριστοφάνης. Και γιατί οι μεγάλες αλήθειες λέγονται μέσα από δήθεν αστεία. Είστε στη Στοά 36 χρόνια. Γιατί; Πιστεύω ότι μέσα στον ίδιο χώρο ανθίζει ο ηθοποιός. Με τους ίδιους συνεργάτες, με τα φιλαράκια, τους ηθοποιούς. Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν συνεργαζόταν με τους ίδιους ανθρώπους μια ζωή. Γιατί λέτε; Θα σας πω εγώ: Γιατί μιλούσαν την ίδια γλώσσα, γιατί όταν ο Μπέργκμαν έγραφε ένα σενάριο οι ηθοποιοί του ήξεραν τι θέλει. Κοιταζόντουσαν και δεν χρειαζόταν να μιλήσουνε. Καταλάβαινε ο ένας τον άλλον. Κι αυτό είναι μέγα κέρδος για τη δουλειά μας. Το να φτάνεις να γίνεσαι συγγενής, να μιλάς την ίδια γλώσσα. Αυτό το χρειάζεται η τέχνη. Δεν σας πέρασε ποτέ από το μυαλό έστω μια τρελή ιδέα να μπείτε στον χορό των εμπορικών σχημάτων; Εγώ; Τι είναι αυτά που λέτε; Εγώ δεν έγινα ηθοποιός για να πέσουν προβολείς πάνω μου. Ούτε για να φορέσω πούπουλα και φτερά. Στα δεκαέξι μου χρόνια είπα στη μητέρα μου: «Όταν θα γίνω ηθοποιός θέλω να με σέβονται πάνω στη σκηνή». Κι έμεινε η μανούλα μου με ανοιχτό το στόμα. Θέλω να πω, ήξερα από τα γεννοφάσκια μου τι θέλω από τη δουλειά αυτή. Γι’ αυτό και έκατσα τόσα χρόνια στη Στοά κι έδινα κάθε φορά τη μάχη μου πάνω στη σκηνή, προσπαθώντας πάντα να γίνομαι καλύτερη.

Info ΚΘΒΕ-Νικαίτη Κοντούρη Ευριπίδη, Τρωάδες Μια οκταετία μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ο Αισχύλος ζωντανεύει τη συντριβή της περσικής αρμάδας –την ύβρη των ισχυρών και τις συνέπειές της– και εξαίρει τη δημοκρατική Αθήνα, μέσα από το θρήνο των ηττημένων. Ο Ντίμιτερ Γκότσεφ αναλαμβάνει για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου τη σκηνοθεσία. Παίζουν: Αμαλία Μουτούση, Μηνάς Χατζησάββας, Νίκος Καραθάνος, Λένα Κιτσοπούλου, Βασίλης Ανδρέου, Γιώργος Γάλλος, Λαέρτης Βασιλείου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Κουρής, Δημήτρης Παπανικολάου, Πρόδρομος Τσινικόρης και στο Xορό οι: Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Κόρα Καρβούνη, Σύρμω Κεκέ, Ρηνιώ Κυριαζή, Εύη Σαουλίδου, Έλενα Τοπαλίδου. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 7-8 Αυγούστου 2009, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €45 (Α΄), €30 (B΄), €25 (Άνω διάζωμα)

Επιλέξατε να παίξετε πολύ ελληνικό θέατρο κι έτσι χάσατε την ευκαιρία να παίξετε τους μεγάλους ρόλους του διεθνούς ρεπερτορίου. Μετανιώνετε γι’ αυτό; Όχι. Αυτό πιστεύαμε κι αυτό κάναμε. Υπηρετήσαμε το ελληνικό έργο. Άσχετο αν δεν μας λένε ούτε «καλημέρα» οι συγγραφείς που ανεβάσαμε. Αυτό είναι [23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

“

O Kουν

μας έλεγε δυο πράγματα:

“

“Διαβάστε” και “Πάθος

για το θέατρο”. O ίδιος το έκανε πράξη. Έζησε για το θέατρο και μόνο

σιάζουν φόρεσε ένα κόκκινο τσεμπέρι στα μαλλιά, για να μοιάζει με εργάτρια, πήρε μια τσάπα κι έκανε πως σκάλιζε τον κήπο. Οι άντρες την πλησίασαν κι ένας από αυτούς τη ρωτάει: «Μανούλα, πού είναι τα αφεντικά;». «Φύγανε όλοι» του απαντά εκείνη. «Κι εσύ τι κάνεις εδώ;» την ξαναρωτάει. «Εμένα θα μου πεις;» του λέει. «Δεν βλέπεις τα χέρια μου πώς είναι από τη δουλειά;». «Δική μας είναι αυτή» είπαν τότε και σηκώθηκαν κι έφυγαν. Κι έτσι η γιαγιά γλίτωσε τη ζωή της και τη ζωή των παιδιών της.

άλλο καπέλο. Εμείς πιστεύαμε ότι πρέπει να μιληθεί η ελληνική γλώσσα πάνω στη σκηνή. Τόπος χωρίς ιθαγενές θέατρο είναι για πέταμα. ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΙΣ ΣΕΙΡΗΝΕΣ

Πώς μπήκε το θέατρο στη ζωή σας; Η μητέρα μου ήταν μουσικός. Με έτρεχε από μικρό παιδί στη Θεία Λένα, στην εκπομπή της Αντιγόνης Μεταξά, κι έλεγα τραγουδάκια και ποιηματάκια. Κι ύστερα, στα έξι μου χρόνια έγινε ένας διαγωνισμός για κοριτσάκια στο πρότυπο μιας μικρούλας σταρ της εποχής, της Μάργκαρετ Ο’Μπράιαν. Εκεί αποφασίστηκε οριστικά ότι έχω έφεση γι’ αυτή τη δουλειά. Παράλληλα έκανα χορό, μια τέχνη που την αγαπούσα και την αγαπώ. Όμως, ο χορός είναι πιο δύσκολος ακόμα κι από το θέατρο. Γεννηθήκατε το 1940, μέσα στον πόλεμο. Τι θυμάστε από εκείνη την εποχή. Θυμάμαι τη συσκότιση –τα μικρά παιδιά φοβούνται το σκοτάδι– και τις σειρήνες. Κι η Νικαίτη Κοντούρη τις σειρήνες τις έβαλε στην παράσταση. Πείτε μου δυο λόγια για την οικογένειά σας. Γεννήθηκα στον Πειραιά. Ο πατέρας μου ήταν απ’ τη Σμύρνη κι η μητέρα μου από τη Ρωσία. Ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 12 ετών μετά την Επανάσταση. Έχω και μια αδερφή. Είναι τραγουδίστρια της όπερας, με καριέρα στο εξωτερικό – μην κοιτάτε που δεν την ξέρουν εδώ. Φυσικά υπήρχε και η Ρωσίδα γιαγιά μου. Η Ρωσίδα γιαγιά σας; Ναι. Η γιαγιά μου έζησε την Επανάσταση για τα καλά. Την εποχή που τα κάρα ήταν γεμάτα πτώματα και έσταζε το αίμα. Εκείνη την εποχή, που λέτε, ο παππούς μου που ήταν έμπορος είχε αναλάβει να προμηθεύει τον ρωσικό στρατό με ζώα. Μεγάλη δουλειά. Ζούσαν σε δίπατο σπίτι και τα παιδιά είχαν νταντάδες. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ο παππούς μου το έσκασε με εγγλέζικο υποβρύχιο. Δεν ξέρω αν είναι αλήθεια, όμως έφυγε πρώτος για την Ελλάδα. Κι η γιαγιά έμεινε εκεί με τα δυο παιδιά. Μια μέρα πήγε στο σπίτι μια Επιτροπή. Όταν η γιαγιά τους είδε να πλη-

Σκέφτομαι πως η γιαγιά σας εκείνη τη μέρα έπαιξε θέατρο. Έπαιξε ένα ρόλο για να σώσει τη ζωή της και τη ζωή των παιδιών της. Κι ίσως το καλό θέατρο προκύπτει όταν ο ηθοποιός παίζει σαν να πρόκειται να κριθεί η ζωή του από το παίξιμό του. Τι λέτε; Ναι. Σαν να πρόκειται να σώσεις τη δική σου ζωή, αλλά και τις ζωές των άλλων, των θεατών. Η τέχνη είναι αγάπη για τον άνθρωπο. Όλα τα άλλα είναι εμπόριο.

μαίος και Ιουλιέτα υπάρχει μια σκηνή που η Ιουλιέτα, πριν να πάρει το φαρμάκι, αποχαιρετά την παραμάνα και τη μάνα της. Όταν ο Κουν μου δίδαξε αυτή τη σκηνή είχε πει αυτό το «έχετε γεια» με τέτοιο συναισθηματικό βάρος που μετά το μάθημα πήγα στη μαμά και της είπα ότι αφήνω το θέατρο γιατί ήταν πολύ δύσκολα όλα αυτά που μου γύρευε ο Κουν. Αυτή η συναίσθηση της δυσκολίας έχει χαθεί. Κι όμως, η τέχνη είναι δύσκολη. Ευτυχώς για όλους μας δεν αποχαιρετήσατε το θέατρο. Ο Κουν μας έλεγε δυο πράγματα: «Διαβάστε» και «Πάθος για το θέατρο». Ο ίδιος το έκανε πράξη, έζησε για το θέατρο και μόνο. Εμείς δεν μπορέσαμε να το φτάσουμε αυτό. Βλέπετε, θέλαμε να έχουμε και την προσωπική μας ζωή. Και το γεγονός ότι έκανα το παιδάκι μου, που είναι ένα παλικάρι μέχρι εκεί πάνω, είναι η κορυφαία στιγμή της ζωής μου. ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΔΕΝ ΣΩΖΟΥΝ

ΟΤΑΝ ΑΝΕΒΑΣΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ Πείτε μου μια από τις καλύτερες επαφές που είχατε ποτέ με το κοινό. Όταν έπαιζα το Σωτηρία με λένε (σ.σ.: υποδυόταν τη Σωτηρία Μπέλλου) είχα την ευτυχία να ανεβεί το κοινό στη σκηνή. Πέντε-έξι γυναίκες ανέβηκαν χειροκροτώντας και με αγκάλιασαν. Αυτή ήταν σπουδαία εμπειρία. Ξέρετε, είναι πολύ δύσκολο να ανεβάσεις τον κόσμο στη σκηνή. Σπουδάσατε στο Θέατρο Τέχνης. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από τον Κάρολο Κουν; Εγώ να μιλήσω για τον Κουν; Tο θλιβερό είναι ότι σιγά σιγά ξεχνιέται. Γιατί σ’ αυτόν τον τόπο ό,τι και να κάνεις, όσο σπουδαίο και να ’ναι, θα ξεχαστείς. Όταν τον θάβαμε, κι όλοι εμείς οι μαθητές του ακολουθούσαμε το ξόδι του, κάπου εκεί στη Μητροπόλεως ο κόσμος κοντοστεκόταν και μας ρωτούσε: «Ποιος είναι, παιδιά;». Εμείς απαντούσαμε: «Ο Κουν». «Και ποιος είναι ο αυτός;» μας ξαναρωτούσαν. «ΠΟΙΟΣ-ΕΙΝΑΙ-ΑΥΤΟΣ;» είπε ο λαός για τον Κουν! Ο ελληνικός λαός ξέρει όλους τους ποδοσφαιριστές, όλους τους σκυλάδες και δεν ξέρει τους πνευματικούς του ηγέτες. Γι’ αυτό είμαστε τόσο χαμηλά. Ταλέντο τι είναι τελικά; Να σε απασχολεί η τέχνη σου. Κάποτε έκαναν συνεντεύξεις σε γνωστούς ηθοποιούς που είχαν παίξει τον ρόλο του Άμλετ. Όταν ρώτησαν τον Ρίτσαρντ Μπάρτον τους είπε ότι με τους μεγάλους ρόλους δεν ξεμπερδεύεις ποτέ και πως μετά από τόσα χρόνια ξυπνά ακόμα μέσα στη νύχτα και σκέφτεται πως κάποιες φράσεις θα μπορούσε να τις είχε πει διαφορετικά. Σήμερα υπάρχει η εντύπωση ότι όλα είναι εύκολα, όμως τίποτα δεν είναι εύκολο. Στο Ρω-

38 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

Σήμερα βλέπετε να υπάρχει πάθος για το θέατρο; Το πάθος είναι μόνο για το παραδάκι. Να γίνουμε κάποιοι μέσα από τα χρήματα. Όμως, με τα λεφτά δεν γίνεσαι κάποιος, δεν σώνεσαι. Η πλουσιότερη γυναίκα του κόσμου πέθανε στα σαράντα της χρόνια ολομόναχη. Η κόρη του Ωνάση μπορούσε να αγοράσει όλο τον κόσμο, να αγοράσει εσένα, να σου πει: «Πόσο κάνεις παιδί μου; Πάρ’ τα»… Τι θυμήθηκα! Να σας πω μια ακόμα ιστορία; Ο αδερφός της μητέρας μου στη δεκαετία του 1940 πήγε στην Αργεντινή και πλούτισε. Όταν ερχόταν στην Ελλάδα μας έλεγε: «Πες μου πόσα ντόλαρς βγάζεις να σου πω ποιος είσαι». Εγώ ήμουν κοριτσάκι τότε, γελούσα. «Α, τον βλάκα», έλεγα κι έφευγα για να παίξω. Αλλά εκείνος δεν σταμάτησε ποτέ να λέει: «Τι νομίζεις, ρε; Πόσο θες, ρε; Είκοσι, τριάντα εκατομμύρια; Πάρ’ τα, ρε!». Αυτοί είναι σήμερα οι άνθρωποι. Νομίζουν ότι είναι ευτυχισμένοι κι έχουν ξεχάσει την ψυχή τους και το πνεύμα τους. Ο άνθρωπος, άμα του πάρεις αυτά τα δυο, πεθαίνει. Ο Μάικλ Τζάκσον, θεός σχωρέστον, πέθανε από αυτό, παιδιά. Δυο μέτρα γης παιδιά, για όλους μας. Κι αυτό είναι που δεν αντέχει ο άνθρωπος και νομίζει ότι μπορεί κι αυτό να το αγοράσει όπως ο θείος μου: «Άμα έχεις λεφτά είσαι δυνατός. Άμα έχεις λεφτά μπορείς να τα αγοράσεις όλα». Τι να αγοράσεις; Πουλιέται η ψυχή; Αγοράζεται;

θρώπους μας, αν υπάρχουν λογαριασμοί που δεν έχουν κλείσει, πράγματα που δεν έχουν ειπωθεί και στέκουν σκληρά μέσα σου, πρέπει να εξομαλυνθούν. Τα σκληρά κομμάτια πρέπει να μαλακώσουν. Βλέπεις, ο θάνατος είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορείς να διορθώσεις. Όταν έχασα τους γονείς μου, σχετικά νέα, έπαθα ένα τρομερό σοκ. Κι εκεί ο θάνατος απέκτησε τρομερή σημασία για μένα. Εκεί είπα ότι εδώ κάτι γίνεται που είναι πολύ σκληρό. Κάτι που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Κι αν κάνουμε τον βλάκα είναι χειρότερα, γιατί ο θάνατος δεν σκαμπάζει από τέτοια. Α, εμείς οι άνθρωποι… Αν σκεφτόμασταν πιο συχνά πόσο εύθραυστοι είμαστε, αν μια φορά την ημέρα σκεφτόμασταν τον θάνατο, θα ήταν αλλιώς τα πράγματα· να το ξέρεις, θα φερόμασταν αλλιώς. Όμως, ο άνθρωπος δεν αντέχει τον θάνατο και τον κάνει στην άκρη. Φέρεται σαν αθάνατος, ενώ θα έπρεπε να φέρεται σαν θνητός. Κι η φθορά του χρόνου στο πρόσωπο και στο σώμα σας; Τι νιώθετε γι’ αυτό; Είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Όταν ήμουν είκοσι χρονών, ήμουν ένα λουλούδι. Τώρα το λουλούδι έβγαλε αγκάθια, ρυτίδες στο πρόσωπο, σκάφτηκε. Ωραία είναι, γιατί όχι; Και πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Άλλωστε εγώ ποτέ δεν είχα ιδιαίτερη μανία με την ομορφιά. Δεν φοβόμουν να τσαλακωθώ στους ρόλους μου. Καλώς να ’ρθουν τα γεράματα. ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Γυρνάτε συχνά προς τα πίσω; Βασανίζεστε από νοσταλγία; Ναι, πολλές φορές θυμάμαι τα νιάτα μου. Την εποχή που όλοι ήμασταν νέοι και παθιασμένοι. Τις ατέλειωτες συζητήσεις μας για το θέατρο… Δεν με βασανίζει όμως το παρελθόν. Τα θυμάμαι όλα αυτά με μια γλύκα γιατί ήταν αλλιώς τότε η ζωή. Ονειρευόμαστε να αλλάξουμε τον κόσμο. Το πιστεύεις; Υπάρχει περίπτωση η τέχνη να σου αλλάξει τη ζωή; Αμέ! Ο Δημήτρης Κεχαΐδης έγινε συγγραφέας βλέποντας μια παράσταση στο Θέατρο Τέχνης. Μου το ’χει εξομολογηθεί ο ίδιος. Ήταν φίλος μου. Δεν εννοώ να σε εμπλέξει στον ιστό της. Εννοώ αν μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Ανάλογα με τη στόφα του ανθρώπου. Αν έχει «ντουβαροποιηθεί» δεν υπάρχει ελπίδα.

Φοβάστε τον θάνατο; Σας απασχολεί; Δεν είμαι πια κοριτσάκι, δεν έχω ζωή μπροστά μου. Αρχίζει η δύση μου. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι πρέπει να προετοιμαστώ. Να τακτοποιήσω τα πράγματα μέσα μου, για να φύγω ήρεμη.

Ως θεατής κλαίτε; Με λυγμούς. Στον Πιανίστα του Πολάνσκι έκλαιγα από την αρχή μέχρι το τέλος. Γύριζε ο κόσμος και με κοίταζε.

Τι έχει μείνει ατακτοποίητο; Ακόμα και τις σχέσεις με τους συναν-

Και στη ζωή σας; Κλαίτε εύκολα; Ναι, κλαίω. Δυστυχώς, κλαίω. s

ΘEATPO

νικαίτη κοντούρη

Eυριπίδης, επικριτικός με τους Έλληνες της εποχής του Από την Κατερίνα Κόμητα, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης Oι Τρωάδες είναι κλεισμένες σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στο δεύτερο στάσιμο, αντί για τα πρωτότυπα λόγια του κειμένου, αφηγούνται περιπέτειες συγχρόνων μας γυναικών, που βιάστηκαν, εξευτελίστηκαν, ταπεινώθηκαν στη διάρκεια πολέμων. Τι θα έλεγε ο Ευριπίδης αν μπορούσε να πάρει θέση; Θα συμφωνούσε, το πιθανότερο, μια που ο Ευριπίδης δεν σιώπησε ούτε για τις αδικίες που διέπραξαν οι συμπατριώτες του. Η Νικαίτη Κοντούρη κοιτάζει βαθιά μέσα στο έργο του Ευριπίδη, πρωτίστως όμως κοιτάζει γύρω της – και δεν της αρέσει καθόλου αυτό που βλέπει.

ε ένα βομβαρδισμένο σύγχρονο σχολείο τοποθετεί τις Τρωάδες της η σκηνοθέτρια Νικαίτη Κοντούρη. Μια ομάδα παιδιών παίζει τον πρόλογο των Τρωάδων κι ύστερα μεταφέρονται εδώ οι γυναίκες της Τροίας και το πρώην σχολείο μετατρέπεται σε προσωρινό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Τη συναντήσαμε στους Δελφούς λίγο πριν το ανέβασμα των Τρωάδων στο εκεί αρχαίο θέατρο. Ακούγεται απόλυτα κατασταλαγμένη σχετικά με τις επιλογές της κι είναι φυσιολογικό αφού το έργο υπήρχε μέσα στα σχέδιά της τα τελευταία τρία χρόνια. Μιλάει με μητρική γλυκύτητα για τα γυναικόπαιδα-θύματα των πολέμων του σήμερα, αλλά και με σκληρή γλώσσα για όσους αντιμετωπίζουν με ρατσιστική διάθεση όσους αναγκάστηκαν να εκλιπαρούν για βοήθεια. Έχει δίκιο. Οι Τρωάδες από την εποχή του Τρωικού πολέμου μέχρι σήμερα είναι πάντοτε παρούσες κι ο θρήνος τους δεν έπαψε ποτέ.

Για ποιο λόγο επιλέξατε να ανεβάσετε Τρωάδες; Με αυτό το έργο, που το αγαπώ πάρα πολύ, ήθελα να διερευνήσω τη βία σαν αποτέλεσμα ενός πολέμου άδικου και σκληρού, που διαστρεβλώνει τις αξίες και τα πιστεύω των ανθρώπων και οδηγεί τους νικητές σε εξαιρετικά απάνθρωπες πράξεις. Να δώσω μια εξήγηση στο γιατί οι νικητές μεταχειρίζονται με αυτόν τον απάνθρωπο τρόπο τον άμαχο πληθυσμό. Οι Τρωάδες είναι ένα αντιπολεμικό μανιφέστο κι ο Ευριπίδης εισάγει την έννοια της ατομικής ευθύνης και φέρνει τον άνθρωπο προ των ευθυνών του. Κάτι άλλο που με συγκινεί πολύ στο έργο αυτό είναι η έννοια της πατρίδας. Η πατρίδα που είναι πάνω από όλα. Πάνω από το προσωπικό/οικογενειακό συμφέρον, από τον προσωπικό/οικογενειακό θρήνο. Η σχέση με τον τόπο είναι κάτι το πολύ συγκινητικό. Ξέρετε, πριν πολλά πολλά χρόνια οι έννοιες ήθος και τόπος ήταν ταυτόσημες.

ΘEATPO

Σε τούτη την εποχή, που μεγάλα τμήματα πληθυσμών ανά τον κόσμο μετακινούνται λόγω των πολέμων, το έργο φαίνεται να είναι πολύ επίκαιρο. Οι σύγχρονες Τρωάδες αναφύονται ανά πάσα στιγμή από πληγωμένες περιοχές του πλανήτη. Είναι παρούσες συνεχώς και αδιαλείπτως. Τις βλέπεις στα ξεκοιλιασμένα πτώματα των παιδιών, στις βιασμένες γυναίκες, στους ακρωτηριασμένους άντρες, στα καραβάνια των εξόριστων. Οι άνθρωποι αυτοί καταφεύγουν σε διάφορες χώρες, μια από τις οποίες είναι και η Ελλάδα. Ωστόσο, η χώρα μας φέρεται πολύ σκληρά στους ξένους∙ όλοι εμείς τους φερόμαστε πολύ σκληρά. Μια μέρα είδα στην τηλεόραση ένα ρεπορτάζ και ντράπηκα που ζω στην Ελλάδα: Υπήρχε μια οικογένεια Ιρακινών, ένα πολύ νέο ζευγάρι με τρία παιδάκια, που επί δύο μερόνυχτα βρίσκονταν στον Εθνικό Κήπο και εκλιπαρούσαν για βοήθεια. Κανείς δεν συγκινήθηκε. Κανείς δεν τους έδωσε λίγο νερό, ένα κομμάτι ψωμί για τα παιδιά. Αντιθέτως, οι περαστικοί τους κοιτούσαν με καχυποψία. Αυτή την καχυποψία δεν μπορούμε να την πολεμήσουμε σε μια χώρα που είμαστε χορτάτοι; Και δεν θα προχωρήσουμε, δεν θα συνέλθουμε αν δεν γίνουμε ανεκτικοί απέναντι στο ξένο και στο διαφορετικό. Η αδιαφορία είναι βία; Όχι, αλλά μπορεί να οδηγήσει στη βία. Το θέατρο μπορεί να σε μάθει να είσαι πιο ανεκτικός; Σαφέστατα. Μπορεί να σε διδάξει να αποδέχεσαι τον άλλον και να του αφήνεις χώρο να εκφραστεί. Το θέατρο μπορεί να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των ανθρώπων ώστε να έχουν πιο ενεργητική στάση ως προς τα πράγματα: να εναντιωθούμε στον ρατσισμό που είναι πάρα πολύ έντονος στην κοινωνία μας, να είμαστε πιο προστατευτικοί απέναντι στους ξένους που έρχονται στην Ελλάδα. Αν ένας ρατσιστής παρακολουθήσει την παράστασή σας, πιστεύετε ότι είναι δυνατόν να αλλάξει απόψεις;

Πολύ δύσκολα. Γιατί ένας ρατσιστής έχει πολύ κλειστό μυαλό, έχει παρωπίδες. Στο Θέατρο Δάσους όντως παρακολούθησε την παράσταση ένας δεδηλωμένος ρατσιστής. Στο τέλος με ρώτησε – δεν περίμενα και τίποτα καλύτερο να με ρωτήσει– πού ανακάλυψα αυτό το ωραίο έργο. Η επόμενη ερώτησή του και ταυτόχρονα το επόμενο χαστούκι αφορούσε το ποια ήταν η «κορυφαία». Έλεγε «κορυφαία» και εννοούσε την Εκάβη. Ο άνθρωπος αυτός δεν επικοινώνησε καθόλου με την παράσταση. Πρωτίστως αρνήθηκε να δει ότι ο Ευριπίδης επικρίνει τους Αχαιούς για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν τους ηττημένους. Βλέπετε, του ήταν αδιανόητο πως ο «ελληνισμός» δέχθηκε τόσο μεγάλες βολές από έναν αρχαίο συγγραφέα. Και τελικά τι κατάλαβε; «Ωραίο έργο, με πατριωτικά μηνύματα». Αυτό μου είπε. Ο καθένας καταλαβαίνει αυτό που θέλει. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Έχουν γίνει αλλαγές στο κείμενο; Έχει αντικατασταθεί το δεύτερο στάσιμο που έβριθε μυθολογικών στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά αντικαταστάθηκαν με κείμενα των μελών του Χορού που στηρίχθηκαν σε πραγματικές μαρτυρίες γυναικών-θυμάτων πολέμου και τα οποία συνθέτουν μια κραυγή διαμαρτυρίας. Καθεμιά από τις γυναίκες του Χορού λέει τηλεγραφικά πώς βρέθηκε σ’ αυτό το Μεταγωγών. Σαν στιγμιότυπα μιας ανάκρισης που έχει ήδη υποστεί. Είναι μια δουλειά εργαστηρίου που έγινε από εμάς. Καθεμιά ηθοποιός ανταποκρίθηκε με τον δικό της προσωπικό τρόπο στην επιλογή και στη διαμόρφωση του κειμένου. Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε στο ανέβασμα; Η μεγαλύτερη δυσκολία έχει να κάνει με τον θρήνο του τέλους. Είχε πολύ μεγάλη σημασία ποιο θα είναι το φινάλε μας, πώς βλέπουμε το έργο, ποιο τέλος επιλέγουν για τον εαυτό τους οι αιχμά-

λωτες γυναίκες: ποιες αντέχουν να πάνε σκλάβες και γιατί, ποιες μένουν εκεί και γιατί, και ποιες «διακτινίζονται» και γιατί. Στο κομμάτι αυτό συνεισέφερε πολύ η προσωπικότητα της κάθε γυναίκας του Χορού. Σήμερα υπάρχει ένα θέμα για τη λειτουργία, τη χρήση ή ακόμα και τον λόγο ύπαρξης του Χορού στο ανέβασμα μιας τραγωδίας. Ίσως αυτή είναι η δική σας πρόταση; Ξέρετε, πηγαίνω πάντα με τα έργα και μου είναι αδύνατο να γενικεύσω. Ίσως να είναι μια προσέγγιση, όμως πραγματικά η επιλογή αυτή προέκυψε από τις ανάγκες του συγκεκριμένου έργου. Πιστεύετε ότι οι κριτικοί αντιμετωπίζουν διαφορετικά τους άντρες σκηνοθέτες απ’ ό,τι τις γυναίκες; Άλλες φορές ναι και άλλες όχι. Νομίζω πάντως ότι όλοι είναι πολύ προσεκτικοί όταν πρόκειται για το ανέβασμα μιας αρχαίας τραγωδίας. Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν πολλές ενστάσεις και εμείς οι Έλληνες είμαστε πολύ επικριτικοί. Πολλές φορές έχω ακούσει ότι η προσέγγισή μου «ήταν πολύ γυναικεία». Και την ίδια ώρα οι ηθοποιοί μου βρίσκουν στο ίδιο έργο την προσέγγισή μου «πολύ αντρική». Τελικά δεν ξέρω ποιους να πιστέψω. Η πρόθεσή μου πάντως είναι να προσπαθώ να κάνω σαφή τα ερωτήματα που θέτει ο συγγραφέας. Την ώρα που ανεβάζετε έχετε στο μυαλό σας τις αντιδράσεις που πιθανόν θα προκαλέσουν οι επιλογές σας; Ως προς την αρχαία τραγωδία οι αντιδράσεις είναι δεδομένες και δικαίως. Έτσι, κάνω αυτό που πιστεύω. Με τις Τρωάδες λειτούργησα πολύ ελεύθερα κι είχα ανθρώπους που με ακολούθησαν σε αυτή την ελευθερία. Ανθρώπους που αισθάνομαι ότι πιστεύουν σε αυτή την παράσταση και στον τρόπο που χτίστηκε. Εύχομαι να μην είναι ψευδές αυτό που εισπράττω. Κι αν υπάρξουν αντιδράσεις, ας είναι ευγενικές. Δεν χρειάζεται όσοι διαφωνούν να τραμπουκίζουν, είτε εις βάρος μου είτε εναντίον των ηθοποιών μου. s

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

Tο περασμένο Σάββατο, αργά το βράδυ, οριστικοποιήθηκε η ματαίωση των παραστάσεων του έργου O πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους, θεάματος βασισμένου στην Iστορία του Iουδαϊκού Πολέμου του Iώσηπου Φλάβιου, που είχε σκηνοθετήσει ο Άμος Γκιτάι. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της παραγωγής, η ματαίωση επιβλήθηκε εξαιτίας προβλήματος με την υγεία της Zαν Mορό, που είχε επίπτωση στη φωνή της. Πριν από την παράσταση της Eπιδαύρου ακυρώθηκαν οι προγραμματισμένες παραστάσεις του έργου στη Bαρκελώνη. H παράσταση, δηλαδή, ανέβηκε μόνο στο Φεστιβάλ της Aβινιόν. Έπειτα από αυτές τις εξελίξεις, η εφημερίδα μας, με λύπη της, δεν δημοσιεύει τη συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει ο ισραηλινός σκηνοθέτης, αφού κυρίως αναφερόταν σε ένα έργο που δεν έχουμε τη δυνατότητα να δούμε. Eπιλέξαμε, ωστόσο, να μην ακυρώσουμε το μικρό αφιέρωμα στην κινηματογραφική μυθολογία της Zαν Mορό, σαν ένα κάλεσμα σε ραντεβού που, απλώς, αναβλήθηκε.

ζαν μορό

η σπουδαιότερη

ηθοποιός στον κόσμο

ΩρΑιΑ νιΑτΑ H Zαν Mορό, ωραίο θελκτικό κοριτσόπουλο, το 1962 στη θρυλική ταινία Zιλ και Tζιμ του Φρανσουά Tριφό. Aπέναντι, δεσπόζουσα μορφή και στην αφίσα της ταινίας του Tριφό H νύφη φορούσε μαύρα (1967), την οποία ο πιο αισθαντικός σκηνοθέτης του γαλλικού νέου κύματος σκηνοθέτησε ως φόρο τιμής στον Xίτσκοκ.

«Η σπουδαιότερη ηθοποιός στον κόσμο»: έτσι την αποκαλούσε ο Όρσον Γουέλς. Το περιοδικό Empire την έχει χαρακτηρίσει «μία από τις εκατό πιο σέξι γυναίκες όλων των εποχών». Οι φίλοι του κινηματογράφου την έχουν λατρέψει σε ρόλους αθάνατους, και για την ερμηνεία της και για το σεξαπίλ της. Διαλέξαμε και παρουσιάζουμε τους πιο ανεξίτηλους κινηματογραφικούς ρόλους της. Από τον Αντώνη Σακελλάρη

Όρσον Γουέλς δεν ήταν ποτέ κόλακας – ούτε κι ο ρόλος που κράτησε η Ζαν Μορό στην Αθάνατη ιστορία του κολάκευε τη γυναικεία φιλαρέσκειά της. Κι αν, τελικά, στη λίστα του Εmpire κατέλαβε βλακωδώς την 76η

ΠPOΣΩΠA

θέση δεν χάλασε δα κι ο κόσμος – σίγουρα άλλωστε στην πρώτη εικοσάδα θα ήταν καμιά ξενέρωτη σαν την Τζούλια Ρόμπερτς. Η Ζαν Μορό δεν περίμενε να την αναγνωρίσουν οι άλλοι. Ήταν και συνεχίζει να είναι αυτόφωτη. Ό,τι κέρδισε το κέρδισε με τη δουλειά και με τα υψηλά κριτήρια που πάντα έθετε. Κι αν έχει κάνει πράγματα και θάματα! Έχουμε και λέμε, λοιπόν: Έχει τραγουδήσει, έχει παίξει σε θεατρικά, ήταν η νεότερη γυναίκα-μέλος της ComédieFrançaise, έχει γράψει βιβλία και σενάρια, έχει σκηνοθετήσει ταινίες και όπερες, έχει συμμετοχή στα κοινά και φιλανθρωπική δράση, είναι δηλωμένη σοσιαλίστρια, αλλά –κυρίως– έχει εμφανιστεί σε περισσότερες από 100 ταινίες που την έκαναν παγκόσμιο αστέρι. Οι ταινίες στις οποίες έπαιξε της έδωσαν τον χαρακτηρισμό «η προσωποποίηση της γυναικείας ομορφιάς και του αισθησιασμού» και στοίχειωσαν τις φαντασιώσεις χιλιάδων ανδρών από τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα. Την έχουν σκηνοθετήσει οι μεγαλύτεροι κινηματογραφικοί δημιουργοί του 20ού αιώνα. Όρσον Γουέλς, Φρανσουά Τριφό, Λουί Μαλ, Μικελάντζελο Αντονιόνι, Λουίς Μπουνιουέλ, Τζόζεφ Λόουζι, Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Ήταν φίλη

με τον Ζαν Κοκτό, την Αναΐς Νιν, τον Ζαν Ζενέ, τον Χένρι Μίλερ και τη Μαργκερίτ Ντιράς. Την ερωτεύτηκαν πολλοί και διάσημοι. Παντρεύτηκε μόνο τρεις. Η Βανέσα Ρεντγκρέιβ την κατονόμασε ως υπαίτια για τον χωρισμό της με τον Τόνι Ρίτσαρντσον. Η λίστα είναι ατελείωτη. Θα μπορούσαν να γραφτούν (και έχουν γραφτεί) ολόκληρα βιβλία για τη ζωή, τους έρωτες και την πορεία της στο σινεμά. Σε αυτό το αφιέρωμα θα εστιάσουμε στην κινηματογραφική διαδρομή της Ζαν Μορό – ο κινηματογράφος άλλωστε έχει το προτέρημα να κρατά την εικόνα εσαεί αναλλοίωτη. Κάναμε για σας τη ζόρικη δουλειά. Ξαναείδαμε τις ταινίες της που πρέπει κι εσείς να αναζητήσετε οπωσδήποτε. ΟΙ ΕΡΑΣΤΕΣ (του Λουί Μαλ, 1958) Ο πρώτος ρόλος της Ζαν Μορό ως μοιραίας γυναίκας. Υποδύεται μια παντρεμένη με παιδιά που μετά από ωτοστόπ ερωτεύεται έναν αρχαιολόγο. Ενδίδει στον πειρασμό και εγκαταλείπει την οικογένειά της για τον νεαρό άντρα. Η Μορό αποδίδει καταπληκτικά τη γυναίκα που περνάει την κρίση της μέσης ηλικίας και τινάζει στον αέρα τη βολεμένη ζωή της για έναν έρωτα. Αυτή απο-

τελεί τον βασικότερο λόγο για να δει κανείς αυτή την πρωτόλεια προσπάθεια του Λουί Μαλ να σκιαγραφήσει τη γυναικεία ψυχοσύνθεση στις απαρχές της εποχής της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Ο αισθησιασμός και η ελευθερία που αποπνέει η Ζαν Μορό σαν πλανεύτρα προκάλεσε σκάνδαλο στη Γαλλία. Αυτομάτως ανακηρύσσεται σε σύμβολο του σεξ. Μία ερωτική της σκηνή στο τέλος της ταινίας θεωρήθηκε ιδιαίτερα τολμηρή για την εποχή της και προκάλεσε το ανάθεμα των πουριτανών. Σήμερα τέτοια σκηνή θα μπορούσε να υπάρχει σε ταινία του Ντίσνεϊ. ΑΣΑΝΣΕΡ ΓΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ (του Λουί Μαλ, 1958) Το magnum opus του Λουί Μαλ έμεινε στην ιστορία για τρεις λόγους: τη σκοτεινή ατμόσφαιρα που διατρέχει όλη την ταινία, ένα από τα πέντε κορυφαία σάουντρακ όλων των εποχών διά χειρός Μάιλς Ντέιβις και τη μοναδική ερμηνεία της Μορό. Ένα από τα θρίλερ-ορόσημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, διηγείται μια κλειστοφοβική και αγχώδη ιστορία για ένα τέλειο έγκλημα και την τιμωρία του. Η Ζαν Μορό, στην πιο όμορφη ηλικία της, ερμηνεύει εκπληκτικά τη γυναίκα που είναι αιτία και θύμα

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

της νέμεσης του φινάλε. Η ένταση του φιλμ κλιμακώνεται από την αρχή μέχρι το τελευταίο του λεπτό και η τρομπέτα του Μάιλς κεντάει πάνω στα νουάρ αστικά τοπία ενός από τα αριστουργήματα του γαλλικού σινεμά. MODERATO CANTABILE (του Πίτερ Μπρουκ, 1960) Ο Πίτερ Μπρουκ διασκευάζει Μαργκερίτ Ντιράς και η Ζαν Μορό με τον Ζαν Πολ Μπελμοντό επιδεικνύουν μοναδική χημεία και παίζουν καταπληκτικά σε αυτό το λυρικό δείγμα της Νουβέλ Βαγκ. Σαν σε σίκουελ των Εραστών, η Μορό, για άλλη μια φορά, είναι τόσο πειστική στον ρόλο της νοικοκυράς που κυριεύεται από τη βαρεμάρα της βολεμένης ζωής της. Υπάρχει κάτι βαθιά τραγικό στον ρόλο της όμορφης νοικοκυράς που παθαίνει εμμονή με έναν άγνωστο άνδρα. Το πρόσωπό της δεν της ανήκει. Είναι η ίδια η ηρωίδα της. Η απογοήτευση που γνωρίζει στο φινάλε σου κόβει την ανάσα, γιατί είναι σαν να τη ζει η ίδια. Γι’ αυτήν την ταινία μοιράστηκε στις Κάννες το βραβείο με τη Μερκούρη.

AΣAνΣEP γIA ΔOΛOΦONOYΣ Tο 1958, η Zαν Mορό εμπλέκεται στο τέλειο έγκλημα – στον πιο υποδειγματικό ρόλο μοιραίας γυναίκας που ερμήνευσε ποτέ.

H NYXTA H γιορτή τελείωσε. Λίγο πριν το ξημέρωμα (και το τέλος της ταινίας του 1961), ο Mαρτσέλο Mαστρογιάνι διαπιστώνει τα υπαρξιακά τείχη που έχουν μπει ανάμεσα στο ζευγάρι.

42 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

Η ΝΥΧΤΑ (του Μικελάντζελο Αντονιόνι, 1961) Ο Αντονιόνι ζωγραφίζει την ανία της αστικής τάξης και την κενότητα της μεταβιομηχανικής κοινωνίας, μέσα από την απόγνωση του βλέμματος των πρωταγωνιστών του και των υπνωτιστικών ρυθμών της ταινίας. Ένα ερωτικό τρίγωνο με πρωταγωνιστές τη Ζαν Μορό, τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και τη Μόνικα Βίτι χρησιμεύει για να συμβολίσει την αναζήτηση νοήματος ανθρώπων που τα έχουν όλα αλλά μένουν ανικανοποίητοι από τη ζωή τους. Ο μεγάλος ιταλός δημιουργός βυθίζεται στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και κινηματογραφεί τολμηρά, υπό τους ήχους της τζαζ το αστικό Μιλάνο, σαν μια πόλη που θα μπορούσε να βρίσκεται πανομοιότυπη παντού στον κόσμο. Ένα ψυχογράφημα μιας κοινωνίας, η αξία του οποίου αναγνωρίστηκε πολλά χρόνια μετά την προβολή του. ΖΙΛ ΚΑΙ ΤΖΙΜ (του Φρανσουά Τριφό, 1962) Η φιλία ενός Γάλλου και ενός Γερμανού δοκιμάζονται από έναν πόλεμο και την αγάπη τους για μια γυναίκα, την Κατρίν. Η ταινία του Τριφό, στο πρώτο μισό, απεικονίζει με πολύ γρήγορο μοντάζ την ανεμελιά και την ευδαιμονία της Γαλλικής Μπελ Επόκ πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και με αργούς ρυθμούς, στο δεύτερο μισό, την προσπάθεια των ηρώων να επουλώσουν τα τραύματα και να ξαναβρούν τον εαυτό τους μέσα στις νέες συνθήκες. Η αντισυμβατική ματιά και η μη γραμμική αφήγηση του Τριφό έκαναν την ταινία must-see για όλους τους σινεφίλ. Η Ζαν Μορό, σε ένα ρόλο που μοιάζει να γράφτηκε πάνω της, ενσαρκώνει ιδανικά μια ελεύθερη, χαρούμενη και ανασφαλή

γυναίκα, που ασφυκτιά στις συνηθισμένες σχέσεις της και πάντα προσπαθεί να βρει τρόπο να ξεφύγει. Η ταινία αυτή ήταν που έκανε την Μορό παγκόσμιο αστέρι. ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΚΑΜΑΡΙΕΡΑΣ (του Λουίς Μπουνιουέλ, 1964) Ο Μπουνιουέλ διασκευάζει το ομώνυμο βιβλίο του Μπιρμπό και το μεταφέρει στη δεκαετία του ’30. Είναι ίσως η πιο μαρξιστικά καυστική ταινία του τρελού Μεξικανού για τη μπουρζουαζία. Δεν αφήνει κανέναν σε χλωρό κλαρί. Παρουσιάζει τους ακροδεξιούς αστούς σαν παρακμιακούς, μαλθακούς και διεστραμμένους. Σε αυτόν τον κυκεώνα παρακμής εισέρχεται ξαφνικά η καμαριέρα Σελεστίν, που η Μορό ερμηνεύει εκπληκτικά με έναν ανεπανάληπτο συνδυασμό αθωότητας, αποστασιοποίησης, αλλά και οπορτουνισμού, η οποία γίνεται αμέσως το επίκεντρο της προσοχής και των βίτσιων των σεξουαλικά πεινασμένων φετιχιστών και ανισόρροπων αστών της οικογένειας Μοντέιγ. Ένα από τα πιο σκοτεινά φιλμ του Μπουνιουέλ και ένα σκληρό σχόλιο για την ψυχοπαθολογία του φασισμού που ανέβαινε στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’30. Η ΝΥΦΗ ΦΟΡΟΥΣΕ ΜΑΥΡΑ (του Φρανσουά Τριφό, 1967) Ο Τριφό αποτίει φόρο τιμής στον μέντορά του Χίτσκοκ και βασίζει ολοκληρωτικά το νουάρ αριστούργημά του στη στυλάτη παρουσία της Ζαν Μορό. Η θανάσιμη και μαυροντυμένη χήρα περιπλανιέται στη γαλλική επαρχία ζητώντας εκδίκηση για τον θάνατο του συζύγου της και σκορπάει τον θάνατο η ίδια σαν γυναίκα-αράχνη. Η μεγάλη Γαλλίδα ενσαρκώνει μια πανέξυπνη και ψυχρή γυναίκα, απόλυτα προσηλωμένη στον στόχο της. Φτιάχνει μια από τις δολοφόνους-σύμβολα της παγκόσμιας κινηματογραφικής ιστορίας και εμπνέει τον Ταραντίνο να την αντιγράψει στο Kill Bill. Ο ΚΥΡΙΟΣ ΚΛΑΪΝ (Του Τζόζεφ Λόουζι, 1976) Ο Τζόζεφ Λόουζι σκιαγραφεί τον χαρακτήρα ενός εύπορου Γάλλου που εκμεταλλεύεται τη συνθηκολόγηση του Πετέν και τις διώξεις των Εβραίων για να πλουτίσει ακόμα περισσότερο. Μια ανώνυμη επιστολή του αποκαλύπτει ότι ένας συνονόματός του Εβραίος αντιστέκεται στους Γερμανούς εισβολείς χρησιμοποιώντας τη συνωνυμία και προσπαθεί να τον αποκαλύψει. Το κλασικό νουάρ του διωγμένου από τον Μακαρθισμό Λόουζι εξερευνά το συλλογικό υποσυνείδητο της καθεστηκυίας τάξης κατά τη διάρκεια της συνεργασίας της με τον ναζισμό. Δίπλα στον εξαιρετικό Αλέν Ντελόν, η Ζαν Μορό σε ένα σύντομο πέρασμά της θυμίζει τη γειτόνισσα του Τζόζεφ Κ στην εμφάνισή της στη Δίκη του Όρσον Γουέλς και συμβάλλει στην κλιμάκωση του καφκικού μυστηρίου της ταινίας. s

ΠPOΣΩΠA

Φέτος το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης γιορτάζει τα 50 χρόνια του και ανοίγει διάλογο για τον ρόλο του κινηματογράφου σήμερα. Η εφ μίλησε με τη διευθύντρια του Φεστιβάλ Δέσποινα Μουζάκη για το στίγμα της φετινής διοργάνωσης, τα προβλήματα της ελληνικής κινηματογραφικής αγοράς και τα όνειρά της για το μέλλον του Φεστιβάλ. Φέτος γιορτάζετε τα 50 χρόνια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ποιο θα είναι το στίγμα της διοργάνωσης; Το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με κεντρικό σύνθημα το ερώτημα «Why cinema now?», θέλουμε να αποτελέσει μια διαφορετική πρόταση, που θα τροφοδοτήσει τη σκέψη, θα προκαλέσει τον διάλογο, την επικοινωνία, τη διάδραση. Το σκεπτικό της επετειακής διοργάνωσης βρήκε την ιδανική του διατύπωση στο κείμενο ενός μεγάλου δασκάλου της κινηματογραφικής τέχνης, του Ζαν Ρενουάρ, το οποίο γράφτηκε πριν από αρκετά χρόνια, παραμένει όμως σύγχρονο και στις μέρες μας αναδεικνύεται πιο επίκαιρο από ποτέ. «Για να παραμείνει ο κινηματογράφος ζωντανός, θα πρέπει να επινοεί τα πάντα από την αρχή» γράφει ο Ρενουάρ. Τα λόγια του αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης, που θέτει σε αμφισβήτηση ακόμη και την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Το Φεστιβάλ, αναζητώντας πάντα τις πιο καινοτόμες φωνές της παγκόσμιας κινηματογραφίας, προσκαλεί δημιουργούς και κοινό να εορτάσουν την 50ή διοργάνωσή του, εξερευνώντας μέσα από προβολές, παράλληλες εκδηλώσεις, συζητήσεις, masterclasses, διαδικτυακά φόρα, το νόημα και την αξία, τα όρια και τις προοπτικές του κινηματογράφου στις μέρες μας. Οι έλληνες σκηνοθέτες έχουν δηλώσει ότι δεν θα φέρουν τις ταινίες τους στο Φεστιβάλ αν δεν προχωρήσει το νέο νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο. Ποια είναι η δική σας θέση; Παρακολουθούμε με περίσκεψη τις εξελίξεις κατανοώντας απολύτως την επαγγελματική και καλλιτεχνική αγωνία των επαγγελματιών του οπτικοακουστικού χώρου. Η κινητοποίηση των ελλήνων κινηματογραφιστών εκφράζει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του εγχώριου κινηματογραφικού τοπίου. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα είναι πάντα ανοιχτό στις διεργασίες, στις εξελίξεις και στην υπέρβαση των προβλημάτων του χώρου – σεβόμενο και τους δημιουργούς και τους νόμους, σεβόμενο

OI ΣYγγENEIΣ

50 χρόνια Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης η κυριΑ ΔιευΘυντριΑ H Δέσποινα Mουζάκη. «Kαλούμε τους Έλληνες κινηματογραφιστές να φέρουν τις ταινίες τους και να προβάλουν τις διεκδικήσεις τους από το Φεστιβάλ», λέει απευθυνόμενη στους σκηνοθέτες-παραγωγούς που διεκδικούν νέο νόμο επισείοντας την απειλή του μποϊκοτάζ.

Ας επινοήσουμε τα πάντα από την αρχή Συνέντευξη με τη Δέσποινα Μουζάκη Από την Έλια Αποστολοπούλου

και τον μόχθο των ανθρώπων του οπτικοακουστικού τομέα και τα χρήματα των ελλήνων φορολογουμένων που επενδύονται σε αυτόν. Είναι άλλωστε η βασική ραχοκοκαλιά της ελληνικής οπτικοακουστικής αγοράς, την οποία οφείλει να καθρεφτίζει και να εκφράζει. Η φετινή γιορτή των πενήντα χρόνων του Φεστιβάλ όμως δεν μπορεί να σκιάζεται από απουσίες. Καλούμε τους έλληνες κινηματογραφιστές, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις που θα συντελεστούν, να συμμετάσχουν στην 50ή διοργάνωση και να αξιοποιήσουν την ευκαιρία για να αναπτύξουν τις θέσεις τους και να προβάλουν τις απόψεις τους. Πιστεύετε ότι έχει επωφεληθεί η ελληνική αγορά από τις αναπτυξιακές δράσεις που εσείς εισαγάγατε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου (την Αγορά, το φόρουμ συμπαραγωγών κ.λπ.); Οι έλληνες επαγγελματίες του χώρου συνειδητοποίησαν από πολύ νωρίς ότι οι αναπτυξιακές δραστηριότητες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης – Agora, Crossroads, Balkan Fund και Salonica Studio, οι οποίες στηρίζονται από το πρόγραμμα Media της Ευρωπαϊκής Ένωσης– αποτελούν πολύτιμα εργαλεία τόσο για τους ίδιους όσο και για τους ξένους συναδέλφους τους που ανταποκρίνονται στο κάλεσμά μας από κάθε γωνιά του πλανήτη. Δίνουν την ευκαιρία για

μια δημιουργική ανταλλαγή ιδεών και ουσιαστική ανάπτυξη συνεργασιών που αναδεικνύει και προωθεί τον ελληνικό κινηματογράφο. Το Φεστιβάλ έχει καθιερωθεί στον παγκόσμιο φεστιβαλικό χάρτη ως ένας από τους βασικούς προορισμούς για όσους ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν νέα ταλέντα από ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και από τη συνεχώς αναπτυσσόμενη βαλκανική χερσόνησο. Ο σημαντικά αυξημένος αριθμός θεατών, αλλά και η αθρόα συμμετοχή επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου, επιβεβαιώνουν τη δυναμική και ανοδική πορεία του. Ενδεικτικό της επιτυχίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ότι το Screen International το κατέταξε στα 25 σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το επέλεξε ανάμεσα στις δέκα πιο αντιπροσωπευτικές πολιτιστικές και αθλητικές διοργανώσεις της Ευρώπης, η στήριξή του από το πρόγραμμα Media της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι διαρκής και πολύτιμη, η FIAPF (Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Παραγωγών Κινηματογράφου) μας επέλεξε να συμμετέχουμε στην 12μελή επιτροπή των μεγαλύτερων φεστιβάλ του κόσμου, ενώ το Φεστιβάλ έγινε αντικείμενο διακλαδικών και επιστημονικών ερευνών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ταυτόχρονα, το περιοδικό

Condé Nast Traveller ενέταξε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στις σημαντικότερες πολιτιστικές δραστηριότητες παγκοσμίως για τον μήνα Νοέμβριο, τοποθετώντας έτσι τη Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο των τουριστικών προορισμών. Τι ονειρεύεστε για το μέλλον του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης; Να εδραιώσει ακόμη περισσότερο τη θέση του ανάμεσα στα καλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, να συνεχίσει να αναζητά τις πιο πρωτοποριακές φωνές του παγκόσμιου σινεμά, να παραμείνει ένα ισχυρό πεδίο συνομιλίας του ελληνικού σινεμά, αλλά και του σινεμά των Βαλκανίων και της ΝΑ Ευρώπης με την παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα. Ταυτόχρονα να συνεχίσει τη στήριξη της κινηματογραφικής παραγωγής της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής μέσα από τα αναπτυξιακά του προγράμματα και να διευρύνει τις γέφυρες με την εμπορική πλευρά του σινεμά μέσω της Αγοράς. Να εξακολουθεί να είναι πάντα ένα φεστιβάλ χρήσιμο για τους δημιουργούς, για τους επαγγελματίες, αλλά και για το κοινό. s

Το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 22 Νοεμβρίου 2009.

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

JUICY LIU

Θερμό χειροκρότημα επιφύλασσε το φιλοθεάμον κοινό της Επιδαύρου για τον Τομ Χανκς και τη σύζυγό του με το που πάτησε το πόδι του στο κοίλον του θεάτρου. Ενθουσιασμένος, κοντοστάθηκε για λίγο, στράφηκε προς το κοινό, και απαθανάτισε μια για πάντα τη στιγμή στο κινητό του. Μετά την παράσταση οι φήμες τον θέλουν να αποσύρεται διακριτικά στο εξίσου διακριτικό κότερο της κυρίας Λάτση.

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Κάποιοι όμως ενδεχομένως να το γλεντούσαν περισσότερο στον λατίνο τζαζίστα Μισέλ Καμίλο –όχι πως η Φαίδρα μας δεν ήτο διασκεδαστική, τουναντίον–, ο οποίος από το πάθος και το μπρίο σχεδόν έπεφτε από το καρεκλάκι του πιάνου του προς το τέλος κάθε κομματιού. Να σημειωθεί ότι πάνω απ’ όλα η τζαζ φυσικά, αλλά κάποια γυναικεία βλέμματα αλληθώριζαν συχνά και προς τον ξανθό ντράμερ Κλιφ, ομοίωμα του Μπραντ Πιτ, στο πιο πλαδαρό του όμως. Και οι εξάψεις πάνε κι έρχονται και τα soft porn χαρίζουν στιγμές ανάτασης και δροσιάς στους μυημένους πια φεστιβαλιστές. Ξεκινήσαμε με το τυλίγομαι-ξετυλίγομαι γυμνός πάνω στο χαρτόνι της Αν Κολό, προχωρήσαμε στο υποθαλάσσιο έλα να φιληθούμε darling, όποιος κι αν είσαι, ό,τι κι αν είσαι του Μέσα στο Δάσος και αναμένουμε το Τερατώδες Αριστούργημα να γίνουμε ένα με το μυσταγωγικό σύμπαν του Καβάφη, τη φύση, τα έντομα, τα ζουζούνια και τις ακρίδες της Μικρής Επιδαύρου. Tελικά, οι Υιοί του Φωτός και του Σκότους, με σύσσωμο τον ισραηλινό στρατό από τα βάθη της Νεκράς Θάλασσας, δεν έγινε δυνατόν να καταφθάσουν στην Eπίδαυρο για να μας υποτάξουν. Καλαμάτα, Κόρινθος, Aθήνα, Αργοσαρωνικός και Κυκλάδες θα συνεχίσουν να αναπνέουν τον αέρα ελευθερίας - έστω κι αν, ιδίως στην πρωτεύουσα, είναι νοθευμένος με ολίγον όζον. Xρειάστηκε, στις πολλές γκαντεμιές της παράστασης, μια φαρυγγίτιδα της Zαν Mορό για να ακυρωθεί η προφητεία του Γιαχβέ. Παραθεριστές, συνεχίστε τον ύπνο πάνω στη σεζ-λονγκ με τα μοχίτα αγκαλιά. Όσο για τον Άμος Γκιτάι, μήπως πρέπει κανένας Έλληνας φίλος του να του πει να κάνει κανένα ευχέλαιο;.

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #17 [23 IOYΛIOY 2009]

κιΘΑριΣτΑΣ Ή ντρΑμερ; O Ίθαν Xοκ, στο σαιξπηρικό Xειμωνιάτικο Παραμύθι, που θα δούμε στην Eπίδαυρο. O Mπέκετ της Nτέμπορα Γουόρνερ και της Φιόνα Σο εκπόρθησε για τα καλά την Eπίδαυρο. O Σαίξπηρ και οι σταρ του Xόλιγουντ ήταν θέμα χρόνου να διεκδικήσουν το ενδιαφέρον του κοινού.

Πιο χαρωπά αναμένονται τα πράγματα στο πρότζεκτ Γέφυρα με τη σωρεία άγγλων και αμερικανών χολιγουντιανών αστέρων. Τα αιτήματα συνεντεύξεων για τον Ίθαν Χοκ είναι περίπου όσα και τα ελληνικά έντυπα, ανεξαρτήτως κοινής θεματικής ή όχι, πολιτιστικού ή μη περιεχομένου. Απ’ ό,τι φαίνεται όμως θα τον κερδίσει η Φωνή της Αχαΐας, γιατί θα κάνουν κάτι αντίστοιχο στο Ρίο-Αντίρριο του χρόνου, όπου έχουμε και τη γέφυρα έτοιμη, ενώ η Ρεμπέκα Χολ θα μιλήσει στη Σούπερ Κατερίνα η οποία διατηρεί αμείωτο το τεράστιο αναγνωστικό κοινό της. Δυστυχώς, ο Σαμ Μέντες θα βγει μόνο για ένα δίλεπτο στον Kiss FM. Tέλος και φέτος. Στην αρχή φοβηθήκαμε ότι θα μας έβγαινε η ψυχή. Aλλά τη σκαπουλάραμε – και μάλλον θα πάμε διακοπές. Kαλό καλοκαίρι.

KOΣMIKOTHTEΣ

To tip του αστρολόγου Καλοκαίρι κι η ζωή είναι εύκολη, μωρό μου…

STAR WARS Όχι προτάσεις γιατί δεν φτάνουν Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου) Νιώθετε μια τρελή επιθυμία να κάνετε μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή σας ή έστω μια μικρή που να μοιάζει μεγάλη. Σκέφτεστε να αγοράσετε επιτέλους τη μεγάλη μηχανή που πάντα χαλβαδιάζατε, να μετακομίσετε στην επαρχία, να ξεκινήσετε μαθήματα πιλότου κι ένα σωρό άλλες επιθυμίες περνούν καθημερινά από μυαλό σας. Δεν ξέρω αν τελικά θα τις πραγματοποιήσετε, αλλά το σημαντικό είναι ότι το εσωτερικό σας τοπίο μοιάζει με περιοχή κάτω από την οποία συγκρούονται λιθοσφαιρικές πλάκες. Αυτό είστε: μια σεισμογενής περιοχή που εγκυμονεί εξελίξεις. Αργά ή γρήγορα θα πάρετε μια μεγάλη απόφαση. Ελπίζω να είναι η καλύτερη για εσάς και για τους ανθρώπους με τους οποίους συνδέεστε άμεσα. Κατά τα άλλα, στα εκτός των ενδομύχων σας, επικρατεί ηρεμία. Ο τομέας των επαγγελματικών είναι σταθερός και θα καταφέρετε να επιβάλλετε αρκετούς από τους όρους σας. Κι αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Έχετε δουλέψει πολύ σκληρά.

Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου)

Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου) Καλέ, τι σας έχει πιάσει; Μανία καθαριότητας; Ή μήπως τάχα εκκαθάρισης; Η αλήθεια είναι πως τον τελευταίο καιρό έχετε γίνει οπαδός του μίνιμαλ. «Λίγοι και καλοί» –που λένε και στα αποτυχημένα parties (τώρα που το σκέφτομαι ούτε που θυμάμαι πόσο καιρό έχουν να με καλέσουν σε party· φταίει η οικονομική κρίση άραγε ή μήπως γερνώ;)– anyway, συνεχίζω. Που λέτε, σας συμβουλεύω να ακολουθήσετε την εσωτερική σας φωνή, που απαιτεί λιγότερη ποσότητα και περισσότερη ποιότητα. Μόνο έτσι θα μπορέσετε να βάλετε σε μια τάξη το χάος που επικρατεί στη ζωή σας τον τελευταίο καιρό. Το ένστικτό σας, που από βασικό έχει γίνει advanced, σας φωνάζει. Όμως, για να ακουστεί, θα πρέπει πρώτα να κατέβουν οι εξωτερικοί ήχοι – για να μην πω θόρυβοι, πείτε το εσείς. Ως γνωστόν, η ανόητη συναναστροφή δεν βοήθησε ποτέ κανέναν. Ούτε κι εσάς.

Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου)

Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)

Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)

Βρίσκεστε καθ’ οδόν προς την ακολασία και η αστυνομία του έρωτα –εγώ δηλαδή– σας σταματάει λέγοντας: «Stop in the name of love». Το ξέραμε βέβαια πως κάθε καλοκαίρι παθαίνετε ό,τι ο λυκάνθρωπος την πανσέληνο, όμως φέτος είναι η αλήθεια ότι βοήθησαν και τα άστρα. Ωστόσο, οι πλανήτες δεν θα σας βοηθήσουν να κάνετε το τέλειο έγκλημα. Που θα πει, ναι, είναι πιθανό να σας δοθεί η ευκαιρία να την κάνετε την κουτσουκέλα σας (γνωρίζει κανείς άραγε την ετυμολογία της λέξεως;), όμως τα ίχνη του εγκλήματος δεν θα καταφέρετε να τα κρύψετε. Τώρα που ξέρετε, είστε άξιος της τύχης σας, που κατά τα άλλα δεν είναι και καθόλου κακή θα ’λεγα. Στον επαγγελματικό τομέα δρομολογούνται εξελίξεις που θα σκάσουν μύτη από φθινόπωρο για να σας εκπλήξουν ευχάριστα. Αλλά και γενικότερα υπάρχουν πολύ καλές προοπτικές και για τα οικονομικά σας. Όχι κι άσχημα δηλαδή για κάποιον που έχει το μυαλό του συνέχεια στο…ψητό!

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου)

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)

Οι φιλοδοξίες σου δεν καταλαβαίνουν από οικονομικές κρίσεις. Η δίψα σου για κέρδη εξακολουθεί να παραμένει άσβεστη και στο μυαλό σου στριφογυρίζουν ένα σωρό επαγγελματικά σχέδια που θα σε οδηγήσουν στο προσωπικό σου Ελ Ντοράντο. Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που θα προσπαθούσε να διαλύσει την προσωπική μυθολογία κάποιου. Σταύρωσε λοιπόν τα δάχτυλά σου κι ακολούθησε τα όνειρά σου μέχρι το τέλος. Όσο τα πιστεύεις και αντέχεις να τα τροφοδοτείς με το υλικό σου συνέχισε να παλεύεις για να κερδίσεις όσα ποθείς. Εξάλλου, η περίπτωσή σου είναι σεσημασμένη: Όταν ένα Λιοντάρι είναι δοσμένο σε έναν μεγάλο σκοπό, σε μια σημαντική αποστολή, παραδόξως είναι πιο καλός, τρυφερός και γενναιόδωρος με τους άλλους ανθρώπους. Παρ’ όλα αυτά μην είσαι βιαστικός και μην κρατάς την αναπνοή σου μέχρι να δεις «φως». Ουσιαστικές εξελίξεις θα πρέπει να περιμένεις μετά τις 10 Σεπτέμβρη.

Παρθένος (23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) «Αν είναι η αγάπη αμαρτία, θα βγω να το φωνάξω με λατρεία», γιατί, ναι, ποιος είμαι εγώ ο ποταπός που θα μπω ανάμεσα σε σένα και τον έρωτα που ήρθε (ή στον δρόμο είναι) να σε αποπλανήσει. Θα σ’ έσπρωχνα κιόλας αν μπορούσα, αν και δεν φαίνονται όλα ρόδινα σε τούτη τη σχέση (και σε καμιά όμως μη σου πω). Έτσι που λέτε, καλέ μου Παρθένε, ένας νέος άνθρωπος που θα μπει στη ζωή σας αν μη τι άλλο θα σας τραβήξει από τη λάσπη στην οποία έχετε βαλτώσει εδώ και καιρό. Κατά τα άλλα, συνεχίζετε να σκέφτεστε και να αναθεωρείτε, ίσως όχι με τον καταλληλότερο τρόπο, αλλά πάντως είναι κι αυτό μια καλή αρχή. Ένας φίλος, με σώμα μισό ρεαλιστή και μισό αισθηματία –ένας Υδροχόος ίσως;– θα μπορούσε να είναι ένας πολύ καλός συμβουλάτορας και να κρατήσει το φανάρι σε τούτα τα δικά σας μαύρα μεσάνυχτα (βρήκα ζωή…).

Λοιπόν, καλά μου παιδιά, ήρθε ο καιρός να βρείτε κι εσείς ένα μέρος (από σπίτι, χώρα, μέχρι έναν ώμο ανθρώπου) να ησυχάσετε. Αρκετά πια με το υπαρξιακό σας. Ε, δεν είναι δα και τόσο ξεχωριστή η περίπτωσή σας. Τι νομίζετε πια; Επειδή δεν μιλάμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι πάει να πει πως δεν υποφέρουμε; Η μόνη διαφορά μεταξύ υμών και όλων των υπολοίπων είναι πως υμείς, από κατασκευής, δεν αντέχετε τα ζόρια, τις πιέσεις, τα άγχη, και τα προβλήματα. Τα δύο τρίτα από τα ανθρώπινα δηλαδή. Και κάθε φορά που αυτά εμφανίζονται στον δρόμο σας, σαν χελώνα κρύβετε το κεφαλάκι σας μέσα στο σκληρό σας καβούκι. Και τελικά, επειδή για σας «το αποφεύγειν εστί φιλοσοφείν», όλο και κάποιον βρίσκετε για να σας βοηθήσει και να σηκώσει το βάρος που σας αντιστοιχούσε. Λοιπόν, ακούστε· θα κάνουμε μια συμφωνία: Θα συνεχίσετε να κάνετε αυτό που ξέρετε καλά, αλλά θα περιορίσετε τις υστερικές εκδηλώσεις σας, γιατί είναι παλαιού τύπου και δεν ταιριάζουν καθόλου στο σήμερα. Αν κόβατε το μαλλί γουλί και χτυπάγατε στο καύκαλο ένα tattoo, τότε, ναι, μια τέτοια υστερία θα ήταν statement. Είναι θέμα αισθητικής. Αν με αντιλαμβάνεστε!

Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)

«Fly me to the moon and let me play among the stars…». Έχεις όρεξη για παιχνίδια και ταξίδια, αυτό είναι κάτι παραπάνω από φανερό. Κι ας βλέπεις πως με τα χρόνια οι διαθέσιμοι φίλοι που μπορούν να ακολουθήσουν τις τρελές ιδέες σου ολοένα και λιγοστεύουν, κι ας βλέπεις πως οι αυξημένες υποχρεώσεις δεν σου αφήνουν δυνάμεις. Εσύ επιμένεις. Θέλεις να συνεχίσεις να χορεύεις σαν τρελός όλο το βράδυ, θέλεις να περπατήσεις από τη μια άκρη της πόλης μέχρι την άλλη απλά για να ανακαλύψεις καινούργιες γειτονιές, θέλεις να νοικιάσεις με την παρέα ένα ιστιοπλοϊκό και να γυρίσεις τον κόσμο. Επιθυμείς, γεννάς τρελές ιδέες και βλέπεις τα πράγματα από μια οπτική γωνία που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν καν φανταστεί. Αυτό το καλοκαίρι δες το σαν το τελευταίο καλοκαίρι της εφηβείας σου. Κλείσε τους λογαριασμούς σου με τα ανεκπλήρωτα όνειρα κι ετοιμάσου να αλλάξεις πίστα. Θέλεις δεν θέλεις έρχεται η εποχή της ενηλικίωσης.

Καλέ μου Αιγόκερε, μπορεί να νομίζεις ότι οι δικοί σου άνθρωποι ή οι άνθρωποι που έχεις ευεργετήσει δεν σου προσφέρουν αυτά που θα έπρεπε και που έχεις ανάγκη, όμως κι εσύ ο ίδιος δεν πας πίσω. Με την έννοια ότι δεν προσφέρεις στον εαυτό σου πράγματα που πραγματικά έχει ανάγκη. Προς τι τέτοια σκληρότητα; Στο φινάλε, αν δεν αφουγκραστείς εσύ ο ίδιος τις πραγματικές σου ανάγκες, πώς μπορείς να έχεις την απαίτηση από τους άλλους να το κάνουν; Θα σου πρότεινα το εξής: Κάθισε να σκεφτείς με ηρεμία και γράψε σε ένα χαρτί τα πράγματα που πιστεύεις ότι θα γλυκάνουν την ψυχή σου, κι όταν τελειώσεις σκέψου πώς μπορείς να τα αποκτήσεις. Τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία να ξανανοίξεις το χάρτη και να δεις πού σε παρέσυρε το ρέμα. Τώρα είναι η κατάλληλη περίοδος για να κάνεις διορθωτικές κινήσεις στο τιμόνι σου. Μην τη χάσεις.

Αν ήσουν κομμάτι στην πλανητική τούρτα θα σε κρατούσα για το τέλος, γιατί είσαι το καλύτερο. Αυτή την εποχή είσαι η χαρά του αστρολόγου. Θέλω να σου πω για όλα τα ωραία που έχουν αρχίσει να σου συμβαίνουν, πολλές φορές ερήμην σου, αλλά φοβάμαι πως δεν θα με πιστέψεις. Δεν έχεις άδικο να είσαι δύσπιστος με όλα όσα έχεις περάσει τα τελευταία χρόνια. Κι αυτό ακριβώς είναι που αυτό το διάστημα θα πρέπει να δουλέψεις: το να πιστέψεις δηλαδή πως επιτέλους γύρισε ο τροχός. Γιατί η πίστη είναι το νερό που κάνει το λουλούδι της τύχης να ανθίζει. Στον ερωτικό τομέα, ο άνθρωπός σου έχει πολλά ακόμα να σου δώσει αν του το επιτρέψεις. Να μια ακόμα λέξηκλειδί για σένα: το να «επιτρέπεις» στους άλλους, στη ζωή, να σου δίνουν. Άνοιξε τα χέρια, τα μάτια, τα αυτιά, την ψυχή και το μυαλό σου για να δεχθείς όλα όσα θέλουν να γίνουν δικά σου. Κι αν νιώθεις ακόμα σφιγμένος, πάρε μια βαθιά ανάσα κι άσε το καλό να μπει…

ZΩΩΔIA

Κάτσε να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Πολυεκατομμυριούχος είσαι; Όοοοχι. Λαχείο παίρνεις; Όοοοχι. Ε, τότε πώς στο καλό θα αποφύγεις τη δουλειά; Γιατί, φίλοι μου Καρκίνοι, πραγματικά πάσχετε (ή μήπως υποφέρετε) από την ιδέα ότι θα πρέπει να συνεχίσετε να δουλεύετε για το υπόλοιπο της ζωής σας και σιχτιρίζετε την τύχη σας που περνάτε ένα τόσο μεγάλο κομμάτι του πολύτιμου χρόνου σας στον χώρο της δουλειάς. Σας έχω νέα. Στις μέρες που ζούμε όσοι έχουν δουλειά συγκαταλέγονται στους προνομιούχους. Γι’ αυτό παρακαλώ πολύ να προσέχετε τι εύχεστε, γιατί μπορεί και να το λάβετε. Κατά τα άλλα, μια χαρά. Που θα πει, η ερωτική σας ζωή τον τελευταίο καιρό σας αποζημιώνει (ή μπορεί να το κάνει αν επιτέλους της το επιτρέψετε), η περίοδος της ξηρασίας αποτελεί παρελθόν και έχετε περάσει στην περίοδο των βροχών. Τούτη την περίοδο την τόσο ερωτική είναι αμαρτία να σκέφτεστε κάτι άλλο από τις ηδονές.

Δεν με βλέπετε, αλλά χαμογελώ. Πονηρά. Κάντε το ίδιο κι εσείς. Το χαμόγελο και η αυτοπεποίθηση θα είναι τα όπλα σας γι’ αυτή την περίοδο. Για να το πούμε κι αλλιώς, αφήστε την εσωστρέφεια και την ενδοσκόπηση (δεν βαρεθήκατε τόσο καιρό; Δηλαδή τι τόσο σημαντικό βλέπετε εκεί μέσα;) και στρέψτε το βλέμμα προς τα έξω. Είτε αυτό λέγεται αναζήτηση μιας νέας ερωτικής φάσης (σιχαίνομαι τον όρο «ερωτικός σύντροφος», γιατί είναι άτοπος και άκυρος, λες και οι έννοιες «σύντροφος» και «έρωτας» μπορούν να πάνε ποτέ μαζί…) είτε αυτό λέγεται βελτίωση της επαγγελματικής σας θέσης. Ξέρετε, Σκορπιέ, όλοι αυτό ψάχνουν: έναν χαμογελαστό άνθρωπο με αυτοπεποίθηση, που δεν θα σε κουράζει με προβλήματα και μουρμούρες. Μπορείτε να γίνετε ένας τέτοιος άνθρωπος; Μπορείτε τουλάχιστον να δοκιμάσετε; Σας εγγυώμαι ότι δεν πρόκειται να χάσετε. Αντιθέτως, τα άστρα είναι μαζί σας. Το πιστεύετε;

Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου) «Άσπρο-μαύρο, όνειρα κάνω…». Αυτή είναι η περίπτωσή σου. Το λένε και αμφιθυμία, το λένε και αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά. Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό ακόμη και οι άνθρωποι που σε ξέρουν καλά έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά και αδυνατούν να πουν με σιγουριά τι είναι αυτό που τη μια μέρα σε κάνει να είσαι χαρούμενος και αισιόδοξος και την άλλη σε ρίχνει στα μαύρα σκοτάδια της απελπισίας. Οk, περιγράψαμε το πρόβλημα. Για να δοκιμάσουμε τώρα να δώσουμε και μια λύση. Λοιπόν, φαντάσου ότι είσαι ξαπλωμένος σε μια αιώρα. Αβαρής, χαλαρός και μισοκοιμισμένος. Το μόνο που ακούς είναι τα τζιτζίκια και οι σπόροι που σκάνε μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού. Μήπως έχεις αρχίσει να «πιάνεις» το νόημα; Κάθε μέρα όλοι μας βρισκόμαστε στο νωχελικό κι όμορφο μεσημέρι της ζωής μας. Αρκεί να το φτιάξουμε στο μυαλό μας και –τσουπ!– βρεθήκαμε να παίζουμε σε άλλο έργο. Σε ένα έργο που μας αρέσει καλύτερα. Και τα λέω αυτά σε σένα, γιατί εσύ το «έχεις» το να βρίσκεσαι εκεί που σε συμφέρει.

[23 IOYΛIOY 2009] #17 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 45